Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 13 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भगवतीसूत्रे एएवि सोलसभंगा काया' देशः कर्क शो देशो मृदुको देशाः गुरुकाः देशो लघुको देशः शीतो देश उष्णो देशः स्निग्धो देशो रूक्षः ४, एतेऽपि षोडशमगाः कर्तव्याः, अत्रापि बहुत्वविशिष्टगुरुकघटिताष्टस्पर्शेष्वपि चतुश्चतुष्टकं कृत्वा षोडशभङ्गा रचनीयास्तथाहि देशः कर्कशो देशो मृदुको देशाः गुरुकाः देशो लघुको देशः शीतो देश उष्णो देशः स्निग्धो देशो रूक्ष इति प्रथमचतुष्कस्य प्रथमो भङ्गः१, देशः कर्क शो देशो मृदुको देशाः गुरुकाः देशो लघुको देशः शीतो देश उष्णो देशः स्निग्धो देशाः रक्षा इति प्रथमचतुष्कस्य द्वितीयो भङ्गः २, देशः इस प्रकार के कथन में ४ भङ्ग बनते हैं और इन चार भङ्गों के और
भी १६ भङ्ग बनते हैं जो इस प्रकार से हैं-देशः कर्कशः, देशो मृदुका, देशाः गुरु काः, देशो लघुकः, देशः शीतः, देश उष्णः, देशः स्निग्धः देशो रूक्षः' ऐसा यह भङ्ग प्रथम चतुष्क का पहिला भङ्ग है शेष तीन भङ्ग बनाने के लिए रूक्ष स्निग्धपद में एकत्व, अनेकत्व किया गया हैजैसे-'देशः कर्कशः, देशो मृदुवः, देशाः गुरुकाः, देशो लघुकः, देशः शीतः, देश उमः, देशः स्निग्धः, देशाः रूक्षा:' यह द्वितीय भङ्ग है, इसमें गुरुपद में तो बहुवचनता है ही क्योकि बहुवचन विशिष्ट गुरुपद के योग से ही यहां चार चतुष्क हुए हैं उनमें प्रथम चतुष्क के प्रथम भङ्ग को तो दिखला ही दिया गया है, उसमें स्निग्ध और रूक्षपद में કથન પ્રકારમાં ૪ ચાર ભંગ બને છે. અને એ ચાર ભંગના બીજા ૧૬ सो की याय छ २ मा प्रभारी छे.-' देशः कर्कशः देशो मृदुकः देशाः गुरुकाः देशो लघुकः देशः शीतः देश उष्णः देशः स्निग्धः देशो रूक्षः१' પિતાના એકદેશમાં કર્કશ એકદેશમાં મૃદુ અનેક દેશમાં ગુરૂ એકદેશમાં લઘુ એકદેશમાં શીત એકદેશમાં ઉષ્ણ એકદેશમાં સિનગ્ધ અને એકદેશમાં રૂક્ષ સ્પેશવાળ હોય છે. આ પહેલી ચતુર્ભગીને પહેલે ભંગ છે. બાકીના ત્રણ ભંગ બનાવવા રૂક્ષ અને સ્નિગ્ધ પદમાં એકપણ અને અનેક पानी प्रय:॥ ४२मा मावेश छ. रेभडे-'देशः कर्कशः देशो मृदुकः देशाः गुरुकाः देशो लघुकः देशः शीतः देश उष्णः देशः स्निग्धः देशाः रूक्षाः२१ त પિતાના એકદેશમાં કર્કશ એકદેશમાં મૃદુ અનેક દેશોમાં ગુરૂ એકદેશમાં લઇ એકદેશમાં શીત અનેક દેશમાં ઉષ્ણ એકદેશમાં સ્નિગ્ધ અને અનેક દેશોમાં રક્ષ સ્પર્શવાળ હોય છે. આ બીજો ભંગ છે. ૨ આ ભંગમાં ગુરૂપદમાં તો બહુવચન જ છે. કેમકે બહુવચનથી વિશિષ્ટ ગુરૂ પદના ચગથી જ અહિયાં ૪ ચાર ચતુર્મ"ગી થઈ છે. તેમાં પહેલી ચતુર્ભાગીને પહેલે ભંગ તે બતાવે જ છે. તેમાં સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ પદમાં એકવચનને પ્રયોગ થયો છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
