________________
નહિ પામતી જાતિવંત રનની સહજ કાન્તિની જેમ નિત્ય રહેનારી છે, તે જ સુખપ્રદ છે, માટે સુખના અથએ પોતાના સ્વભાવને-ગુણેને પૂર્ણ પ્રગટ કરવા પ્રયત્ન કરે જોઈએ. વસ્તુતઃ પર-જડ પદાર્થની મમતાથી મુક્ત થવાને પ્રયત્ન, એ જ નિજ ગુણોને પ્રગટ કરવાને સારો પ્રયત્ન છે. એ જ વાત હવે કહેવાય છે.
अवास्तवी विकल्पैः स्यात्पूर्णताब्धेरिवोर्मिभिः । पूर्णानन्दस्तु भगवान्, स्तिमितोदधिसनिमः ॥३॥
અર્થ : જેમ સમુદ્રની તરંગથી (વધેલ) ભરતીરૂપ પૂર્ણતા અવાસ્તવિકી એટલે મિથ્થા (નાશવંત) છે, તેમ આત્માની પણ વિકલપજન્ય (માનેલી) પૂર્ણતા મિથ્યા (અસત) છે. શુદ્ધ સ્વભાવવાળે પૂર્ણ આનન્દમય ભગવાન (શુદ્ધ આત્મા) તે સ્થિર સમુદ્ર જે શાન્ત હોય છે.
ભાવાર્થ : સમુદ્રમાં ભરતી આવે છે, ત્યારે મોટાં મેટાં અનેક મેજાએ ઉછળે છે અને સમુદ્ર ઊભરાતે જણાય છે, પણ તે ભરતી સાચી નથી. શરીરે વધેલા સોજાની પુષ્ટતા જેમનાશવંત અને વિકારરૂપ છે, તેમ હું પુણ્યવાન, હું ધનવાન, હું રૂપવાન, હું સત્તાવાન, હું પુત્રવાન વગેરે વિવિધ કલ્પનાજન્ય આભિમાનિક આનંદપણ સાચે આનંદ નથી, પણ તે આત્માના રેગ-વિકાર સ્વરૂપ છે, માટે તત્ત્વથી તે દુખદ છે. જે આત્મા નિજ પૂર્ણતાને સહજ આનંદ ભગવે છે, તે ભગવાન પરમાત્મા સ્થિર-શાન્ત સમુદ્ર તુલ્ય