________________
૨૯
જોઈએ. તે તે દષ્ટિએ દરેકને સત્ય માનવા જોઈએ અને જે શ્રોતાની જેવી ગ્યતાદિ હોય તેને તે તે નયથી સત્ય સમજવવું જોઈએ. એ રીતે લેકમાં પણ ઉપકાર થાય.
અનેકાન્ત-એકાંત દષ્ટિથી અનુક્રમે હિતાહિત થાય છે, તે કહે છે
धेयः सर्वनयज्ञानां, विपुलं धर्मवादतः । शुष्कवादाद्विवादाच, परेषां तु विपर्ययः ॥५॥
અથ : સર્વ નયના જ્ઞાતાઓને ધર્મવાદથી ઘણું કલ્યાણ થાય છે અને બીજા એકાન્તવાદીઓને તે શુષ્કવાદથી અને વિવાદથી અકલ્યાણ થાય છે.
| ભાવાર્થ : સર્વ નયને જ્ઞાતા (અનેકાન્તવાદી) મધ્યસ્થ હોવાથી તેના વાદને ધર્મવાદ કહ્યો છે. તે વાદમાં જીતે તે પ્રતિવાદી પણ મધ્યસ્થ હોવાથી તેના મતને સ્વીકાર કરે અને હારે તે પોતે નિરહંકારી હોવાથી પ્રતિવાદીના સત્યને સ્વીકાર કરી શકે. એમ બંને રીતે કલ્યાણ થાય.
તેથી વિપરીત એકાન્તવાદીઓને શુષ્કવાદ કે વિવાદથી ઉલટું અકલ્યાણ થાય. વાદના પ્રકારે શાસ્ત્રમાં નીચે પ્રમાણે કહ્યા છે :
૧. તત્વના જિજ્ઞાસુ વાવ-પ્રતિવાદીને વાતે ધર્મવાદ, ૨. જે વાદથી તત્વ પ્રાપ્તિ ન થાય તે શુષ્કવાદ,
