________________
૧૦૭
હવે લિપ્તતા અને
અલિપ્તતાનુ ફળ જણાવે છે—
तपः श्रुतादिना मत्तः क्रियावानपि लिप्यते । भावनाज्ञानसम्पन्नो, निष्क्रियोऽपि न लिप्यते ॥५॥
અથ : તપ, શ્રુત વગેરેના મઢ કરનાર ક્રિયાવાન પણ કર્મોથી લેપાય છે, અને ભાવનાજ્ઞાનથી યુક્ત ક્રિયા રહિત હાવા છતાં તે આત્મા લેપાતા નથી.
ભાવાર્થ : આત્માના સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરાવનારા શુદ્ધ સંસ્કારને પાષક એવા ભાવનાજ્ઞાનથી યુક્ત ભવ્યાત્માને જેમ જેમ જ્ઞાન અને ક્રિયા વધે છે, તેમ તેમ ઉપશમ ભાવ વધે છે, અહુ કારને બદલે નમ્રભાવ પ્રગટે છે, સર્વ જીવ પ્રત્યે આત્મતુલ્યપરિણતિ પ્રગટે છે, તેથી તે બાહ્યક્રિયા રહિત હોય તે પણ અભ્યંતર ઉપશમભાવના ચેગે તે કથી લેપાતા નથી.. તપ અને શ્રુત અર્થાત્ ક્રિયા અને જ્ઞાનના ઉદ્યમ કરવા છતાં પણ જો તેને મદ થાય તે જીવ કમ ખ'ધથી લેપાય છે. ગમે તેટલું જ્ઞાન ભણે અને કષ્ટ-ક્રિયા કરે પણ જેને મઢ થાય. તે કમથી ભારે થાય છે. પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજે બહુ સરળ. ભાષામાં આ વાત કહી છે કે—
જ્ઞાન-ધ્યાન–હયાયવરે, તપ-જપ-શ્રુત પરતંત-સલુણે,. છંડી શમ પ્રભુતા લહે, મુનિ પણ પરિગ્રહવ ત—સલુ..” અર્થાત્ નમ્રભાવ પ્રગટચા વિના જ્ઞાન—ક્રિયા અહંકારજનક બનીને આત્માને કખ ધનુ કારણ બને છે. માટે આત્મ-
