________________
ઈજનોને બાળી રહ્યો છે, અને જે ભયંકર રોગ-શોક વગેરે મરછ અને કચ્છપોથી (કાચબાથી) વ્યાપ્ત છે. (૩) જેમાં દુર્બુદ્ધિ, મત્સર અને દ્રોહરૂપી વીજળી, દુષ્ટ (તોફાની) પવન અને ગર્જનાઓ થતી હેવાથી ભવ્ય પ્રાણીઓ રૂપી મુસાફર લોકે ઉત્પાત (ઉન્માર્ગ)રૂપી મહા સંક્ટમાં સપડાય છે. () તે અતિ ભયંકર સંસારરૂપી સમુદ્રથી સદા ઉદ્વિગ્ન જ્ઞાની આત્મા સર્વ પ્રયત્નોથી તેમાંથી પાર ઉતરવાનો ઉપાય ઈચછે છે. (૫) | ભાવાર્થ : અહીં સંસારને મહાસમુદ્ર તરીકે જણાવી તેનાથી છૂટવા જ્ઞાની કેવી રીતે પ્રયત્ન કરે છે તે વર્ણવ્યું છે. તેમાં જૈન ભૂગોળના મતે લવણું સમુદ્રમાં પાણીની નીચે ચારે દિશામાં એક એક લાખ જન ઊંડા અને પહોળા ચાર પાતાલ કલશે છે, તે દરેકમાં નીચે ત્રીજા ભાગમાં કેવળ વાયુ, મધ્યભાગમાં જળ અને વાયુ તથા ઉપરના ત્રીજા ભાગમાં કેવળ જળ છે. જગત સ્વભાવે જ તેમાંને વાયુ દરરોજ બે વાર પ્રકુપિત થાય છે, તેથી તે પાણી ઊભરાઈને બહાર નીકળવાથી સમુદ્રમાં ભરતી આવે છે, અને વાયુ શાન્ત થતા પુનઃ પાણી તે કળશાઓમાં ભરાવાથી ઓટ આવે છે. એ હકીકતને અનુસરીને સંસારરૂપી સમુદ્રનું અહીં ભયંકરપણું જણાવે છે કે –
જે સંસારસમુદ્ર મધ્યમાં અતિ ગંભીર છે. અર્થાત તેના અદ્દભુત રહસ્યને (સ્વરૂપને) જાણવું અતિ કઠિન છે. તેનું તળિયું અજ્ઞાનરૂપી વાનું છે, અર્થાત અજ્ઞાનનો નાશ
