________________
૫૯
પાત્રરૂપ માને છે, રાજા કે રંક માનતું નથી, તેથી તેને નાટકના કૃત્રિમ રાજ્ય કે રંકપણથી હર્ષ-શોક થત નથી, તેમ આત્મા પણ પરમાત્મસ્વરૂપનું ધ્યાન કરતાં તદાકાર બને છે ત્યારે તેને કર્મજન્ય વિકારરૂપ હું મનુષ્ય, પુરુષ, સુખી-દુખી વગેરે છું, એ ઉપયોગ નષ્ટ થાય છે. એને શુદ્ધ-બુદ્ધ સચ્ચિદાનંદમય છું, એવો ઉપયોગ પ્રગટે છે, તેથી તેને કઈ દુખ રહેતું નથી.
હવે આ ત્રણની એકતાથી સમાપિત્તિયાગ થાય છે, તે કહે છેध्याताऽन्तरात्मा ध्येयस्तु, परमात्मा प्रकीर्तितः । ध्यानं चैकाग्र्यसंवित्तिः, समापत्तिस्तदेकता ॥२॥
અથ: સમ્યગ દર્શનમાં ઉપયોગવાળે અંતરાત્મા તે ધ્યાન કરનાર ધ્યાતા, ધ્યાન કરવા યોગ્ય જે સિદ્ધભગવંત અથવા ઘાતકર્મોથી મુક્ત અરિહંત પરમાતમાં તે ધેય, અને વિજાતીય જ્ઞાનના અંતર રહિત કેવળ સજાતીય જ્ઞાનની ધારાનું સતત સંવેદન તે ધ્યાન, એ ત્રણેની એકતાને સમાપત્તિ કહેવાય છે.
ભાવાર્થ : અંતરાત્મા ધ્યાતા, પરમાત્મા ધ્યેય અને તેમાં એકાગ્રતાનું અખલિત સંવેદન તેને ધ્યાન કહ્યું છે. અને આ ત્રણેની એકતા (તદાકારતા) તેને સમાપત્તિ કહેવાય છે.
