________________
૨૬૦
કે જે અરિહ ંતને દ્રવ્ય, ગુણુ અને પર્યાયથી જાણે છે, તેને પેાતાના તેથી તેના માહ ક્ષય પામે છે,
કહ્યું
જાણે છે તે પેાતાના આત્માને
શુદ્ધ સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય છે, —તેને દુઃખ રહેતું નથી.
ધ્યાનનું લક્ષણ જણાવતાં કહ્યું છે કે જે સ્થિર અધ્યવસાય અર્થાત્ મનની સ્થિરતા તે ધ્યાન છે, અને જે ચલાયમાન મન છે તે ચિત્ત છે. આ ચિત્ત તે ભાવના અથવા અનુપ્રેક્ષા કે ચિંતનરૂપ હાય છે.
હવે સમાપત્તિને દૃષ્ટાન્ત દ્વારા સમજાવે છે.
'
मणाविव प्रतिच्छाया, समापत्ति परात्मनः । क्षीणवृत्तौ भवेद् ध्याना - दन्तरात्मनि निर्मले ||३||
અર્થ : જેમ નિર્મળ મણિમાં (સ્ફટિકમાં) અન્ય વસ્તુના પડછાયો પડે, તેમ ક્ષીણુવૃત્તિવાળા નિર્મળ અંતરાત્મામાં ધ્યાન દ્વારા પરમાત્માનું પ્રતિબિંબ પડે તેને સમા પત્તિ કહી છે.
ભાવાથ' : જેમ નિર્માંળ મણિમાં અન્ય પદાર્થનુ પ્રતિબિ'બ પડે, તેમ ગાઢ રાગ-દ્વેષાદિની વૃત્તિઓ રૂપ મેલ ક્ષીણ થવાથી નિર્મળ બનેલા અંતરાત્મામાં (સ્થિર ચિત્તમાં) ધ્યાનથી જે પરમાત્માનું પ્રતિબિંબ પડે તે સમાપત્તિ છે. આ સમાપત્તિથી ઉત્તરાત્તર પ્રાપ્ત થતા ફળને કહે છે—
