________________
૩૧. તપ અષ્ટક
જ્ઞાનમેર વુધાઃ શg, Mાં તાપનારઃ . तदाभ्यन्तरमेवेष्टं, बाह्यं तदुपबृंहकम् ॥१॥
અર્થ : કર્મને તપાવનાર હોવાથી જ્ઞાન એ જ તપ છે, એમ જ્ઞાનીઓ કહે છે. તે તપના બે પ્રકારે છેઃ અલ્યન્તર અને બાહ્ય) તેમાં અભ્યન્તર તપ જ ઈષ્ટ છે, બાહ્ય તપ તેનું ઉપબૃહક એટલે સહાયક-વૃદ્ધિ કરનાર હોય તે તે પણ ઈષ્ટ છે. | ભાવાર્થ: પૌગલિક સુખની તૃષ્ણથી કષ્ટ સહન કરવું, કે લેકેષણાથી કે દીનતાથી ઉપવાસ વગેરે કરવા તે વાસ્તવિક તપ નથી, કારણ કે “કમને તપાવે તે તપ” એવી શાસ્ત્રોક્ત તપની વ્યાખ્યા તેમાં ઘટતી નથી, માટે ઈન્દ્રિયજન્ય બાહ્ય સુખની અભિલાષા રહિત અને આત્મદ્રવ્યની શુદ્ધિના સાધક એવા આત્માનું કાયકષ્ટ વગેરે આચરણ તે તપ છે.
પ્રશ્ન ઉપવાસાદિ તપથી અશાતા વેદનીય અને ભેજનથી શાતા વેદનીય ખપે છે એમ બન્નેમાં કર્મો ખપતાં હોવાથી અને સમાન છે, તે ઉપવાસાદિ કષ્ટ શા માટે કરવું? તેનું સમાધાન કરતા જ્ઞાની પુરુષે ફરમાવે છે કે
