________________
૨૫
રૂપ સ્વસામ્રાજ્યને જે વિસ્તાર કરી રહ્યો છે, તેવા ધાનીને દેવસહિત- મનુષ્યલકમાં (સ્વર્ગ-મનુષ્યલકમાં) પણ નિચે કેઈ ઉપમા નથી. અર્થાત્ ત્રણે લોકમાં તેની તુલના કરે તેવું કઈ નથી.
અહીં ધ્યાન કરવા માટે જણાવેલાં પદ્માસન વગેરે વિવિધ આસનોમાંથી જે આસને મન સ્થિર થાય તે સુખસન જાણવું. પ્રારંભમાં જે વિષમ જણાય તે પણ લાંબા અભ્યાસથી સુખાસન બની જાય છે. તેવી આસન-મુદ્રાવાળે અને પ્રવૃત્તચોગી એટલે ચાર પ્રકારના યેગીમાં ત્રીજા પ્રકારને ભેગી શાસ્ત્રોમાં ગોત્રગી, કુળયેગી, પ્રવૃત્ત ચકગી અને નિષ્પન્મયોગી, એમ યોગીના ચાર પ્રકારે કહ્યા છે. તેમાં યોગીના ગોત્રમાં જન્મેલે પણ જે તેની કુળમર્યાદા રહિત હોવાથી યોગને પામવા માટે અયોગ્ય તે ૧. ગોત્રયોગી, જે યોગીકુળમાં જન્મેલે તેની મર્યાદાને પાલક ભવિષ્યમાં યોગ્યસાધનાને યોગ્ય તે ૨. કુળયોગી, જે યોગસાધનામાં પ્રવૃત્ત થયો હોય તે. ૩. પ્રવૃત્તચક્રોગી અને જેણે ગસિદ્ધિ કરી હોય તે ૪. નિષ્પન્નયોગી જાણ. અહીં યોગનો સાધક હેવાથી યોગી એટલે પ્રવૃત્તચક્રયોગી સમજે.
હવે તપ અષ્ટકથી તપનું સ્વરૂપ વર્ણવે છે
