________________
૨૨૬
અથ : ઇન્દ્રિયથી અજ્ઞેય એવા (પરબ્રહ્મ =) સ થા વિશુદ્ધ આત્મતત્ત્વને, વિશુદ્ધ અનુભવજ્ઞાન વિના સેંકડો શાસ્ત્ર યુક્તિએથી પણ જાણવું શકચ નથી તે માટે પડિતાએ કહ્યું છે કે
જો (અતીન્દ્રિય =) ઇન્દ્રિયાથી ન જાણી શકાય તેવા પદાર્થ† યુક્તિવાદથી (તર્ક-વિતર્ક થી પૂર્ણ સ્પષ્ટ ) જાણી શકાતા હાત તેા આટલા લાંબા કાળે (પણ) પડિતાએ તે પદાર્થાંમાં (તેના સ્વરૂપાદિના ) નિશ્ચય કરી લીધા હોત !
ભાવાથ : ઇન્દ્રિયે પૌલિક છે, તેનાથી પુદ્ગલના ગુણધર્મો શબ્દ-રૂપ-ગંધ-રસ અને સ્પર્શ ના મેધ થાય. તત્ત્વથી પુગલના ગુણધમાં શબ્દાદિ પાંચ છે, તેથી તેને જાણવાના સાધનભૂત ઇન્દ્રિયા પણ જીવને ઉત્કૃષ્ટથી પાંચ હાય છે. અર્થાત્ ઇન્દ્રિયા પુદ્ગલનુ જ્ઞાન કરાવવામાં સહાય કરે છે. આત્મા ચેતન-અરૂપી છે, તેનું સ`પૂર્ણ જ્ઞાન ઇન્દ્રિયથી શકય નથી, તેના જ્ઞાન માટે તેા અરૂપી ભાવશ્રુત જોઈ એ. શાસ્ત્રો દ્રષ્યશ્રુત છે માટે શાસ્રગત સેંકડો યુક્તિથી પણ આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને જાણી શકાય નહિ. એ કારણે જ પડિતાએ કહ્યુ છે કે
જો ઇન્દ્રિયેાથી અજ્ઞેય અતીન્દ્રિય એવા પદાર્થા હેતુવાદથી એટલે ત વાદથી-દલીલેાથી જાણી શકાતા હૈાત તેા ભૂતકાળ અનંતા ગયા એટલા લાંખા કાળે પણ પંડિતે તે અતીન્દ્રિય પદાર્થાના સ્વરૂપને નિશ્ચય કરી શકયા હૈાત ! પણ હજુ
