________________
મનનરૂપ મનમયને, એ ત્રણે દષ્ટિ હોવા છતાં મેહક્ષય રૂપ સર્વ સંકલેશરહિત અનુભવજ્ઞાન પ્રગટ્યા વિના શુદ્ધ બ્રહ્મને (આત્મસ્વરૂપને જોઈ જાણી શકાય તેમ નથી અર્થાત શુદ્ધ આત્માને અનુભવ વિના માત્ર શાસ્ત્રોથી, વાદ-વિવાદથી કે માનસિક ચિંતન-મનનથી જાણી ન શકાય.
અનુભવજ્ઞાન આત્માની ઉજાગરદશારૂપ છે તે કહે છે – न सुषुप्तिरमोहत्वाद् नापि च स्वापजागरौ । कल्पनाशिल्पविश्रान्ते-स्तुर्यैवाऽनुभवो दशा ॥७॥
અથઃ અનુભવ એ મોહરહિત હોવાથી નિદ્રારૂપ સુષુપ્તિ નથી તેમ કલ્પનારૂપ કળાને પણ તેમાં વિરામ હેવાથી તે સ્વપ્ન કે જાગૃત દશા પણ નથી તેથી અનુભવ એ ચેથી ઉજાગર દશા છે.
ભાવાર્થ : આત્માની નિદ્રા, સ્વપ્ન, જાદુ અને ઉજાગર એમ ચાર દિશાઓ કહી છે, તેમાં મિથ્યાત્વના પ્રભાવરૂપ મોહમૂઢતા તે નિદ્રા છે, કા દ્વારા રાગ-દ્વેષાદિ જન્ય કલપનારૂપ સંકટ અને વિકલ્પો એ વખ અને જાદુ દશા છે. અનુભવમાં તે મિથ્યાત્વ અને કલાને પણ અભાવ હોવાથી નિદ્રા, સ્વપ્ન અને જાગૃદુદશાથી પણ પર એ ચેથી ઉજાગર દશા છે.
અનુભવ એ મૃત અને ચારિત્રના ફળરૂપ છે તે જણાવે છે–
