________________
૧૨૮
તાત્ત્વિક એધરૂપ રસને પામી શકતા નથી, અનુભવજ્ઞાનરૂપી જિહ્વા જેને પ્રાપ્ત થાય છે તે તાત્ત્વિક ખાધરૂપ રસને ચાખનારા કેાઈ વિરલા હાય છે.
તત્ત્વાના અનુભવ માટે અનુભવજ્ઞાન જ ઉપકાર છે. જેમ દીપક વગેરેના પ્રકાશની સહાયથી નેત્રા પદાથ ને જાણી શકે છે. કેવળ પ્રકાશ, કે માત્ર નેત્રા અકિચિત્ર છે. તેમ શ્રુતજ્ઞાનરૂપી પ્રકાશની સહાયથી પ્રગટેલું શાસ્રના પરિપાકરૂપી નેત્રતેજ અર્થાત્ અનુભવજ્ઞાન, એ જ તાત્ત્વિક બેધ કરાવે છે અને તેના પ્રભાવે કેવળજ્ઞાન પ્રગટે છે, માટે અહી અનુભવજ્ઞાનને અરૂણાય તુલ્ય કહ્યું છે.
માત્ર પુસ્તકો દ્વારા વાદવિવાદ કે ચિંતન-મનનથી આત્મસ્વરૂપનો મેધ ન થાય, અનુભવથી જ થાય તે કહે છે—
पश्यतु ब्रह्म निर्द्वन्द्वं, निर्द्वन्द्वानुभवं विना । कथं लिपीमयी दृष्टि - वमयी वा मनोमयी १ ॥६॥
અથ : રાગ-દ્વેષાદિ કલેશેારહિત એવા અનુભવજ્ઞાન વિના માત્ર (લિપીમયી−) શાસ્ત્ર પુસ્તકની દૃષ્ટિ, (વાહૂમયી) વાણી (ઉપદેશ)મયી દૃષ્ટિ, કે (મનોમયી =) ચિંતન મનનરૂપ દૃષ્ટિ (નિદ્વન્દ્વ=) રાગ-દ્વેષાદિ સંકલેશેાથી રહિત નિર્મળ (બ્રહ્મ=) આત્માને કેવી રીતે જોઈ શકે ?
ભાવાથ : શાસ્ત્રગ્રંથારૂપ લિપીમય નેત્ર, આત્મસ્વરૂપની ચર્ચા–વાદ-વિવાદરૂપ વાણીમય નેત્રા, કે ચિંતન
