________________
- ૧૫૦
મધ્યસ્થ રાગ-દ્વેષથી પર હોય છે તે કહે છે— स्वस्वकर्मकृतावेशाः, स्वस्वकर्मभुजो नराः । न रागं नाऽपि च द्वेष, मध्यस्थस्तेषु गच्छति ॥४॥
અર્થ : “મનુષ્ય પિતપોતાના કર્મને પરવશ થયેલા છે અને પિત પિતાના કર્મના ફળને ભેગવનારા છે” એમ જાણે તે મનુષ્યની પ્રવૃત્તિમાં મધ્યસ્થ પુરુષ રાગને પ્રાપ્ત થતું નથી. કારણ કે તત્વથી અશુભ કે શુભ પણ કર્મો એ આત્માનું બળ નથી તેથી કર્મવશ પડેલે જીવ જે પ્રવૃત્તિ કરે છે તે તત્વથી આત્માની નથી એમ માની તત્ત્વને જાણ મધ્યસ્થ બહારથી તે તે રીતે તેઓની સાથે ઔચિત્ય પ્રવૃત્તિ કરવા છતાં અંતરંગથી મધ્યસ્થ રહે છે.
મધ્યસ્થનું કર્તવ્ય જણાવે છે – मनः स्याद् व्यापृतं यावत् , परदोष-गुणग्रहे । कार्य व्यग्रं वर तावन्मध्यस्थेनाऽऽत्मभावने ॥५॥
અર્થ : જ્યાં સુધી મન પારકા દેશ અને ગુણને ગ્રહણ કરવામાં પ્રવર્તતું હોય ત્યાં સુધી મધ્યસ્થ પુરુષે તેને આત્માના ચિંતનમાં વ્યગ્ર કરવું–જોડવું તે શ્રેષ્ઠ છે.
ભાવાર્થ : બીજાના ગુણ-દોષને જોવા તે પરાયી ચિંતા છે અને પિતાના ગુણ દેષને જોવા તે સમાધિનું કારણ છે. ચિંતન પછી સમાધિ અને અંતે નિર્વિકલ્પદશા
