________________
૧૭૫
શ્રેષનું કારણું બને છે, તે જ વિશ્વ જ્ઞાનને વૈરાગ્ય જનક બને છે.
એ જ હકીકત સ્ત્રીના દૃષ્ટાન્તથી જણાવે છે— बाह्यदृष्टेः सुधासारघटिता भाति सुन्दरी । तत्वदृष्टेिस्तु सा साक्षात् , विण्मूत्रपिठरोदरी ॥४॥
અર્થ : જે રૂપસુંદરી સ્ત્રી બાહ્યદષ્ટિ (અજ્ઞ) જીવને અમૃતના રસથી ઘડેલી (સુખપ્રદ) ભાસે છે, તે સ્ત્રી તત્વ. દષ્ટિને (જ્ઞાનીને) તે સાક્ષાત્ વિષ્ટા અને મૂત્રભરેલી હાંડલીરૂપ પેટવાળો (દુર્ગછનીય) ભાસે છે.
ભાવાથી : બાહ્ય દષ્ટિથી જોનાર અજ્ઞાનીને જે સ્ત્રી સુંદર રૂપવાળી અમૃતરસથી ઘડેલી સુખપ્રદ જણાય છે, તે જ સ્ત્રી જ્ઞાનીને અશુચિના સ્થાનરૂપ સાક્ષાત્ વિષ્ટા અને મૂત્રથી ભરેલા ઉદરવાળી દુર્ગછનીય જણાય છે, તેથી જ્ઞાનીને રાગ થતો નથી, પણ વરાગ્યની જ વૃદ્ધિ થાય છે.
એ જ વાતને શરીરના દષ્ટાનથી જણાવે છે – लावण्यलहरीपुण्य, वपुः पश्यति बाह्यदृग् । तत्त्वदृष्टिः श्वकाकानां, भक्ष्यं कृमिकुलाकुलम् ॥५॥
અર્થ : બાહ્યદષ્ટિવાળે જીવ શરીરને સુંદરતાનાં મેજથી પવિત્ર દેખે છે, અને તત્ત્વદષ્ટિ તેને કીડાઓના સમૂહથી ભરેલું, કુતરા-કાગડાઓનું ભક્ષ્ય જુએ છે.
