________________
૧૯૧
દુઃખનાં કારણે ચાલ્યાં જાય છે, અગર સુખદાયક બની જાય છે. પુદય થતાં શત્રુ હટી જાય છે. અગર મિત્ર બની જાય છે. એવાં પણ દષ્ટાન્ત જેવાં મળે છે.
એમ છતાં અજ્ઞાની જીવ સામગ્રીને જ મુખ્ય માનીને તેમને મેળવવા આકાશ-પાતાળ એક કરે છે. કર્મવિપાકનું મહત્વ તેને સમજતું નથી, પરિણામે અશુભકર્મોના ઉદય થતાં તેની બધી મહેનત ઊંધી વળે છે. એથી વિરુદ્ધ જ્ઞાની સામગ્રીને ગૌણ માની કર્મને મુખ્ય ગણે છે. તેથી તે કર્મના પ્રભાવે સર્વ સુખ-સામગ્રી પામવા છતાં તેમાં નિર્લેપ રહી પરમપદને પણ પ્રાપ્ત કરે છે. તાત્પર્ય કે સુખ-દુખના અનુભવમાં મુખ્યતા કર્મવિપાકની છે. આ કર્મવિપાક સુખીને દુઃખી કે દુખીને સુખી પણ કરી શકે છે.
ના ધર્મધનને કેવી રીતે હરે
આ કર્મ વિપાક છે. તે કહે છે –
असाक्चरमावर्ते, धर्म हरति पश्यतः । चरमावर्तिसाधोस्तु, छलमन्विष्य हृष्यति ॥७॥
અથ આ કર્મવિપાક અંતિમ પુદ્ગલ પાવતની પ્રાપ્તિ પૂર્વેના (અચરમાવર્ત) કાળમાં (તે) સાધુના ધર્મ ધનને પ્રત્યક્ષ લૂંટે છે અને શરમાવર્ત કાળમાં સાધુનું છિદ્ર શોધીને હર્ષ પામે છે. (લૂંટે છે.)
