________________
૧૫૧
સાધ્ય છે. તેમાં બીજાના દેષ જેવાથી તે હાનિ જ થાય એટલે પ્રાથમિક કક્ષામાં બીજાના દોષ છેડીને ગુણ જોવા એ કર્તવ્ય છે, પણ આખરે તે આત્માને શુદ્ધ કરવાનું છે તે પોતાને દેષ –ગુણ જોયા જાણ્યા વિના તે શક્ય ન બને માટે બીજાના દેષગુણ જોતાં મનને પિતાના દોષ–ગુણ જોવામાં લીન બનાવવું એ પરગુણ જોવા કરતાં ય શ્રેષ્ઠ છે. મધ્યસ્થ આત્મા વિશિષ્ટ કક્ષાને પામેલે હોવાથી તેણે બીજાના દેષ-ગુણ જેવાને બદલે પિતાના દોષ–ગુણ જોવામાં મનને જોડવું, એ શ્રેષ્ઠ (વિશેષ હિતકર) છે. તાત્પર્ય કે બીજાના દોષ જોવાથી તે હાનિ થાય, ગુણ જેવાથી લાભ થાય પણ એથી અધિક લાભ પિતાના દોષ–ગુણ જેવાથી થાય. તેમાં તાત્પર્ય એ છે કે પરને વિષે મનને જોડવું તે ચિંતન સ્વરૂપ છે અને પિતાના આત્મામાં મનને જોડવું તે સમાધિ સ્વરૂપ છે. માટે પરના ષ–ગુણ જોવાને બદલે પિતાના દોષ–ગુણ જેવા એ શ્રેષ્ઠ છે..
હવે મધ્યસ્થ ભાવથી થતા હિતને જણાવે છે – विभिन्ना अपि पन्थानः, समुद्रं सरितामिव । मध्यस्थानां परं ब्रह्म, प्राप्नुवन्त्येकमक्षयम् ॥६॥
અર્થ: જેમ નદીઓના ભિન્ન ભિન્ન પણ માગે (છેલે) સમુદ્રમાં મળે છે, તેમ મધ્યસ્થ આત્માઓના ભિન્ન ભિન્ન પણ માર્ગે અંતે એક અક્ષય–પરમબ્રહ્મને પામે છે. પરમાત્મ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરે છે.
