________________
૧૬૦
સંસારનાં યુદ્ધ હિંસક હોય છે, તે યુદ્ધોથી વિજયની પ્રાપ્તિ કે શત્રુને હણવાની માન્યતા કલ્પના માત્ર છે. તત્વથી તે બાહ્ય યુદ્ધથી બાહ્ય-અત્યંતર બંને પ્રકારના શત્રુઓ વધે છે અને જીવ હારે છે, અને મોહનો જ જય થાય છે, એ કારણે મુનિએ બાહ્યયુદ્ધથી વિરામ કરીને આત્મસ્વરૂપ રમણતા-સમતારૂપ શસ્ત્રથી અહિંસક યુદ્ધને કરે છે. આ યુદ્ધથી મેહરૂપ શત્રુઓને એ નિમ્ળ નાશ થાય છે કે પછી બાહ્ય–અત્યંતર કે શત્રુ તેના રહેતા નથી. આત્મજ્ઞાનરૂપ શસ્ત્રથી મેહને હણવે એ અહિંસક યુદ્ધ છે. મુનિ એ યુદ્ધમાં અતિ નિર્ભય હેય છે.
હવે આત્મજ્ઞાનરૂપી મયૂર ભયરૂપી સર્પોને ભગાડે છે તે કહે છે–
मयूरी ज्ञानदृष्टिश्चेत्, प्रसर्पति मनोवने । वेष्टनं भयसर्पाणां, न तदानन्दचन्दने ॥५॥
અર્થ : જ્ઞાનદષ્ટિરૂપી મોરલી (તેલ) જે મનરૂપી વનમાં વિચરે છે, તે સ્વરૂપાનંદરૂપી ચંદન વૃક્ષ ઉપર ભયરૂપી સર્પો વીંટાઈ શકતા નથી.
ભાવાર્થ : મેર સર્પને શત્રુ હોય છે. મેરને કે તેના માત્ર એક પીંછાને પણ જોતાં જ સર્પો નાસભાગ કરે છે. વળી સર્પોને ચંદનની ગંધ અતિપ્રિય હોવાથી તથા ચંદનનું વૃક્ષ શીતળ હેવાથી સર્પો ચંદનના વૃક્ષને વીંટાઈને રહે છે. અહીં એ પ્રસંગને અધ્યાત્મદષ્ટિએ
