________________
૧૯. તત્ત્વદૃષ્ટિ અષ્ટક
रुपे रुपवती दृष्टि-ईष्ट्वा रुपं विमुह्यति । मज्जत्यात्मनि नीरुपे, तत्त्वदृष्टिस्त्वरुपिणी ॥१॥
',
અથ” : રૂપવાળી (ચક્ષુ) દૃષ્ટિ, રૂપી (ડ) વસ્તુમાં રૂપને જોઈને મેહમૂઢ બને છે, અને અરૂપી એવી તન્ત્રદૃષ્ટિ (જ્ઞાનચક્ષુ) અરૂપી આત્મામાં લીન અને છે.
ભાવાર્થ : માઘનેત્રો પુદ્ગલની રચના છે, અરૂપી આત્મસ્વરૂપને જોવાની તેની શક્તિ નથી. તે તે ખાહ્ય જડ પદાર્થાને જ દેખે છે અને એમાં જ સર્વસ્વ માની મૂઢ અને છે; પણ જ્યારે આત્માનું જ્ઞાનચક્ષુ પ્રગટે છે, અને એના મળે તેને પેાતાનું દર્શન થતાં આત્મા પેાતાની અનંત સુખ-સોંપત્તિને દેખે છે, ત્યારે બાહ્ય રૂપ, રંગ તે તેને પેાતાની આત્મ સપત્તિના ભાગમાં વિઘ્નકર ભાસે છે, તેથી તેમાંથી છુટકારા (મુક્તિ) મેળવવા માટે જ તેની તાલાવેલી વધે છે. એવા અપૂર્વ આનંદ આત્મદર્શીનમાં છે. તેની સામે બાહ્ય રૂપ-રંગ તે સથા તુચ્છ છે. બાહ્યદૃષ્ટિ અને તદૃષ્ટિનું દન કેવુ હાય તે કહે છે—
भ्रमवाटी बहिर्दृष्टि-भ्रमच्छाया दीक्षणम् । अनान्तस्तच्चदृष्टिस्तु, नाऽस्यां शेते सुखाशया ॥२॥
