________________
૧૩, મૌન અષ્ટક
मन्यते यो जगत्तत्त्वं स मुनिः परिकीर्तितः । सम्यक्त्वमेव तन्मौनं, मौनं सम्यक्त्वमेव वा ॥१॥
અર્થ : જે જગતના યથાર્થ સ્વરૂપને અથવા જગતને તત્ત્વરૂપે જાણે છે તેને મુનિ કહ્યો છે. (તત્ત્વથી મુનિપણુ એ મૌન છે અને મુનિને જગતનાં તત્ત્વાની શ્રદ્ધા-સમકિત હાય છે) તેથી સમ્યક્ત્વ એ જ મૌન, અથવા મૌન એ સભ્યવ જ છે.
ભાવાર્થ : તત્ત્વથી સભ્ય એટલે જગતના સ્વરૂપની જ્ઞાનપૂર્વકની યથા શ્રદ્ધા. મુનિને નિશ્ચયનયથી એ શ્રદ્ધા હાય જ છે, તેથી મુનિના ધર્મને મૌન કહેા કે સમ્યક્ત્વ કહેા, બન્ને એક જ છે.
આ વન એવ ભૂત નયની દૃષ્ટિએ કયુ છે, એવ’ભૂત નયની માન્યતા છે કે—તે જ જ્ઞાન જ્ઞાન ગણાય કે તેને અનુરૂપ શ્રદ્ધા પ્રગટાવે, અને શ્રદ્ધા તે જ યથાર્થ ગણાય કે જે તે પ્રમાણે આચરણ કરાવે. અર્થાત્ જ્ઞાન, શ્રદ્ધા અને આચરણ એમ ત્રણેના ચેગ હાય તા જ સમ્યક્ત્વ સમ્યક્ત્વ મનાય. આવું સમ્યક્ત્વ મુનિમાં જ હાય, કારણ કે મુનિમાં જ જ્ઞાન–શ્રદ્ધા સાથે આત્મરમણુતા રૂપ ચારિત્ર હેાય છે. આત્મરમણુતા એ જ તે નયના મતે મુનિપણું એટલે મૌન છે.
