________________
૧૩૮
ઉપાદેયની પ્રાપ્તિરૂપ કાય ની સિદ્ધિ થાય છે. આ વિવેક
એ જ તત્ત્વથી ચારિત્ર છે.
વિવેકની દુર્લભતા જણાવે છે
देहात्माद्यविवेकाऽयं सर्वदा सुलभो भवे । भवट्यापि तद्भेद-विवेकस्त्वतिदुर्लभः ॥२॥
અર્થો : સંસારમાં દેહ અને આત્માના અભેદ્યરૂપ આ અવિવેક (તા) સર્વાંદા સુલભ છે, તેના ભેદરૂપી વિવેક જ ક્રોડા ભવાથી પણ (પ્રાપ્ત ન થાય તેવા) અતિદુ ભ છે.
ભાવાર્થ : સ`સારમાં સર્વ જીવાને શરીરમાં આત્મબુદ્ધિરૂપી અવિવેક સદા હાય છે, પ્રાયઃ સવ જીવેા દેહના દુ:ખે દુઃખ અને દેહના સુખે સુખ અનુભવતા હોય છે. તેઓને આત્માના સુખ-દુઃખના વિચાર પણ અતિદુર્લભ હોય છે. આવી દૃઢ વાસનાથી સ જીવે અનાદિકાળથી બદ્ધ હોય છે, તે વાસના પ્રત્યક્ષ જોવા-જાણવા છતાં અને ગુર્વાદિથી એ ઉપદેશ સાંભળવા છતાં ન છૂટે તેવી દૃઢ હેાય છે, આ વાસનારૂપી અવિવેક તે પ્રાયઃ સર્વ જીવાને સુલભ છે પણ તેને વિવેક એટલે આત્મા અને દેહાર્દિ પુર્વાંગલ અને પરસ્પર ભિન્ન છે. એવુ' ભેદજ્ઞાન અને એ જ્ઞાનના પ્રભાવે દેહના પક્ષના ત્યાગ તે ક્રોડા ભવાની સાધનાથી પ્રાપ્ત થાય તેવા અતિદુર્લભ છે. ભલે તેની પ્રાપ્તિ અતિદુલ ભ હાય છતાં તે વિવેકની પ્રાપ્તિ અનિવાય છે, કારણ કે તેની પ્રાપ્તિ વિના કેાઇ રીતે આત્માની મુક્તિ શકય નથી, માટે
