________________
૧૧૮.
હેતી નથી તેથી ભૂમિ ઉપર શયન કરે, ભિક્ષાથી ભજન મેળવે, વસ્ત્રો જીર્ણ હોય અને ઘર-બાર વિનાને વનમાં રહેતો હોય, તે પણ તે ચક્રવતી કરતાં પણ અધિક સુખને અનુભવ કરે છે. " તાત્પર્ય એ છે કે બાહ્ય મહેલ-મહેલાતેનાં, રાજ્ય વૈભવનાં કે ઈન્દ્રાસનનાં સુખ મળે, તે પણ તે તૃણને
પૃહાને વધારનારાં હોવાથી સ્પૃહા વધતી જાય છે અને તેને મેળવવાનાં વિવિધ દુખે સહન કરવો પડે છે, માટે સ્પૃહાવંતને સ્વપ્ન પણ સુખ હોતું નથી, જે સુખ માને છે તે મિથ્યા કલ્પના છે. સાચું સુખ તે સંતોષમાં છે– નિરપૃહતામાં છે, તેથી નિસ્પૃહ મુનિને બાહ્ય સુખની સામગ્રીને અભાવ છતાં તે સંતોષથી ચકવાત કરતાં પણ અધિક સુખી હોય છે.
આ લેકને ઉપદેશ એ છે કે સાચા સુખના અથીએ બાહ્ય સુખની પૃહાને તજીને સંતેષને–નિ:સ્પૃહતાને આનંદ ચાખવું જોઈએ. એ કારણે જ જ્ઞાનીઓ ભેગને તજીને ભેગને સ્વીકારે છે અને તેથી તેઓને રાજા-મહારાજાએ પૂજે તે પણ નિઃસ્પૃહ બની સ્વતંત્રતાનો સ્વાધીન આનંદ અનુભવે છે. તો સુખ-દુ:ખનું સાચું સ્વરૂપ જણાવતાં કહે છે કે
परस्पृहा महादुःखं, निःस्पृहत्वं महासुखम् । , एतदुक्तं समासेन, लक्षणं सुखदुःखयोः ॥८॥
