________________
૧૨૬
પણ સંસારના ઉન્માદ (કર્મરોગ) રૂપ જાણતે મુનિ પિતાના જ્ઞાનાદિ ગુણેથી તૃપ્ત બને છે. બાહ્ય સુખ-સમ્પત્તિ કે માન-સન્માનનાં સુખમાં લીન થવાથી પરિણામે તે અનેક મરણને આપનારાં બને છે, એમ તે માને છે.
આ આત્મતૃપિતરૂપ મનનું સ્વરૂપ જણાવતાં કહે છે કે – सुलभं वागनुच्चार, मौनमेकेन्द्रियेष्वपि । पुद्गलेष्वप्रवृत्तिस्तु, योगानां मौनमुत्तमम् ॥७॥
અર્થ : વાણના અનુચારરૂપ મૌન તે એકેન્દ્રિય જીમાં પણ સુલભ છે, પરંતુ પુદ્ગલેમાં ગોની જે અપ્રવૃત્તિ, તે જ મૌન ઉત્તમ છે.
ભાવાર્થ વચન નહિ બોલવારૂપ મૌન તે એકેન્દ્રિય જીને પણ સહજ સુલભ છે, તેઓને જીભ હતી જ નથી, એ મન તો દરેક જીવે અનંતાનંત (પુદ્ગલપરાવર્ત) કાલ સુધી એકેન્દ્રિયપણામાં પાળ્યું છે. તાત્ત્વિક મન તે મન, વચન અને કાગથી પુદ્ગલેમાં પ્રવૃત્તિ ન થવી તે છે.
તત્વથી જીવને પાંચ ઈન્દ્રિયની પ્રાપ્તિ પુણ્યથી (આવરણના ક્ષપશમથી) થાય છે, માટે તે આત્મગુણેની સાધના માટેનું સાધન છે, છતાં મેહવશ જીવને શબ્દ, રૂપ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ વગેરે પુદ્ગલના ગુણને પક્ષ અનાદિ
