________________
જ્ઞાનીને અસંપ્રજ્ઞાત સમાધિ ગણાય છે કે જેમાં સર્વથા ચિત્તવૃત્તિઓને નિરોધ હોય છે. જેને આ અસંપ્રજ્ઞાત સમાધિના પણ સગ કેવળજ્ઞાન અવસ્થા અને એગ કેવળજ્ઞાન અવસ્થા એમ બે વિભાગ માને છે. તાત્પર્ય કે પાતંજલ
ગદર્શનમાં કહેલા ધર્મમેઘને જૈનો અગી કે સયોગીની કેવળજ્ઞાન અવસ્થા કહે છે. ચિત્તની અસ્થિરતારૂપ પવનથી આ ધર્મમેઘ (સમાધિરૂપ વાદળે) વિખરાઈ જાય, તેથી કેવળજ્ઞાન પ્રગટાવનાર ધર્મરૂપી મેઘ વરસે નહિ (શુકલ ધ્યાન પ્રગટે નહિ), પરિણામે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થતું અટકી જાય. તાત્પર્ય કે ચિત્તીર્ષથી એ ધર્મ (સમાધિ) પ્રગટ છે કે જે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરી આત્માને સર્વજ્ઞ બનાવે છે.
આ સ્થિરતા એ જ તત્વથી ચારિત્ર છે તે કહે છે–. चारित्रं स्थिरतारूपमतः सिध्धेष्वपीष्यते । यतन्तां यतयोऽवश्यमस्या एव प्रसिध्धये ॥८॥
અર્થ: ચારિત્ર સ્થિરતારૂપ છે, તેથી સિદ્ધોમાં પણ ચારિત્ર મનાય છે, માટે તે સાધુઓ! આ સ્થિરતાની જ સંપૂર્ણ સિદ્ધિ માટે અવશ્ય પ્રયત્ન કરો! - ભાવાર્થ ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે સ્થિરતા એ ચારિત્ર છે અને સિદ્ધોમાં પણ (શૈલેશિજન્ય) સર્વોત્કૃષ્ટ સ્થિરતા હોવાથી તેઓને અનંત ચરિત્ર માન્યું છે, માટે સાધુતાને પામીને આત્માએ આ સ્થિરતાને સંપૂર્ણ સિદ્ધ કરવી જોઈએ. (કે તેના પ્રભાવે મગ્નતા અને મગ્નતાથી પૂર્ણતા પ્રગટ થાય.)
આ સ્થિરતા મેહાધીન જીવને પ્રગટતી નથી, માટે હવે મેહત્યાગ અષ્ટકમાં મેહનો ત્યાગ કરવા જણાવે છે.
