________________
८०
મળે ? આ વિશ્વમાં એવું કયુ કાય છે જે ક્રિયા વિના સિદ્ધ થતુ હોય ? તે તે ભૂમિકાને યાગ્ય તે તે કાર્યોંમાં માનસિક, વાચિક અને કાયિક કે આધ્યાત્મિક, કોઇ ને કોઈ ક્રિયા હાય જ છે. ખરી ભૂખ લાગ્યા પછી શું બેસી રહેવાય છે, કે લેાજન માટે ઉદ્યમ કરવા લાગે છે ? એમ તત્ત્વથી જેને સાચું જ્ઞાન પ્રગટે છે, તે ક્રિયા વિના રહી શકતા જ નથી. સાચું જ્ઞાન પણ તે જ છે કે જે ક્રિયાની પ્રેરણા આપે છે. એકલા જ્ઞાનથી સંતાષવૃત્તિ એ મિથ્યાજ્ઞાન છે. તે પ્રમાદ અને માદ્ધના પક્ષ કરાવી સંસારમાં ભટકાવે છે. દરેક ધર્મોશાસ્ત્રોમાં ક્રિયાથી જ જ્ઞાનની સફળતા જણાવી છે.
એ જ વાત હવે જણાવે છે—
स्वानकुलां क्रियां काले, ज्ञानपूर्णोऽप्यपेक्षते । प्रदीपः स्वप्रकाशोऽपि तैलपूर्त्यादिकं यथा ॥३॥
તા પણ
અર્થ : જેમ દીપક સ્વયં પ્રકાશરૂપ છે, ‘તેલ પૂરવું” વગેરે તે તે કાળે તે તે ક્રિયાની અપેક્ષા રાખે છે, તેમ પૂનાની પશુ તે તે અવસરે આત્માને અનુકૂળ તે તે ક્રિયાની અપેક્ષા રાખે છે.
ભાવાર્થ : કાઈ પણ કાય તેને અનુરૂપ તે તે ક્રિયા વિના સિદ્ધ થતું નથી, દીપકના પ્રકાશ પાતાના છે—સ્વયં પ્રકાશે છે, તા પણ પ્રકાશને પ્રગટાવવા માટે તે—વાટ વગેરેની તેને પણ જરૂર રહે જ છે. તેમ આત્મા સ્વરૂપે સત્ ચિદાનંદ સ્વરૂપ છે, તા પણ તે સ્વરૂપ પ્રગટ કરવા તે
