________________
અર્થ : સંસારમાં સુખેથી (માની લીધેલી) અભિમાનરૂપ તૃપ્તિ સ્વપ્નની તૃપ્તિ જેવી મિથ્યા છે. સાચી તૃપ્તિ તે અબ્રાન્તને (સમ્યગૂ જ્ઞાનીને) હોય છે. (અને) તે જ આત્માની શકિતને (ગુણેને) પકાવનારી (પુષ્ટ કરનારી) છે. | ભાવાર્થ : સ્વપ્નમાં મેં મિષ્ટાન્નનું ભજન કર્યું એવું દેખે, તેથી કંઈ ભૂખ ભાગે નહિ, તૃપ્તિ થાય નહિ, તેમ વિષામાં માની લીધેલાં મિઠા સુખથી આત્માને તૃપ્તિ થાય નહિ, દેહાધ્યાસના કારણે વિષયેથી થતી ક્ષણિક ઈન્દ્રિચેની તૃપ્તિને પિતાની તૃપ્તિ માનીને જીવ ઠગાય છે. વસ્તુતઃ વિષયથી દેહની તૃપ્તિ કે પુષ્ટિ થતી નથી, ઉત્તરોત્તર તૃણ વધે છે, પણ બ્રમણથી (દેહમાં આત્મપણાની મિથ્યા બુદ્ધિથી) જીવ ઠગાય છે. સાચી તૃપ્તિ તે દેહ અને આત્માની ભિન્નતા જેનાથી સમજાય તેવા જ્ઞાનથી યુક્ત સમ્યગ જ્ઞાનીને થાય છે, તેની વિષયેની ઇચ્છા જ મરવા લાગે. છે, અને આત્મગુણોને-આત્માના સામર્થ્યને વિકાસ (વૃદ્ધિ) થાય છે. તત્વથી આત્મગુણોને વિકાસ વિષયના વિરાગથી થાય છે, અને તે વિકાસ જ સાચી તૃપ્તિ છે.
પગલેથી આત્મા કદાપિ પુષ્ટ ન થાય તે જણાવે છે – पुद्गलेः पुद्गलास्तृप्ति, यान्त्यात्मा पुनरात्मना । परतृप्तिसमारोपो, ज्ञानिनस्तन युज्यते ॥५॥
અથ : પુદગલેથી પુદ્ગલે તૃપ્તિ (ઉપચય)ને પામે (વધે-પુષ્ટ થાય) અને આત્માથી (ચૈતન્યાદિ ગુણેથી) આત્મા.
