________________
૯. ક્રિયા અષ્ટક જ્ઞાની ક્રિયાપદ શાન્તો, માવતીમાં લિથિઃ | स्वयं ती? भवाम्भोधेः, परांस्तारयितुं क्षमः ॥१॥
અથ : જ્ઞાની, ક્રિયામાં તત્પર, શાન્ત, ભાવનાથી ભાવિત અને ઇન્દ્રિયવિજેતા એ આત્મા સંસારસમુદ્રથી પિતે તરે છે અને બીજાને તારવા સમર્થ બને છે.
ભાવાર્થ : અહીં જ્ઞાન, કિયા, ઉપશમ, ભાવના અને ઈન્દ્રિયજય, એ આત્માને સંસારમાંથી તરવાના ક્રમિક ઉચે છે, એમ સૂચવી જે મહાત્મા આ પાંચે સાધનથી સંસારસમુદ્રથી તરવા ગ્ય બને છેતરે છે, તે બીજાઓને પણ તારી શકે છે, એમ જણાવ્યું છે.
જ્ઞાનપૂર્વક કરેલી ક્રિયા ઉપશમરૂપ કાર્યની સિદ્ધિ કરે છે. ઉપશમ એટલે સંસારના બીજભૂત રાગ-દ્વેષ વગેરેને જય, એ જય કર્યા પછી જ ભાવનાઓ દ્વારા સંવેગની વૃદ્ધિ દ્વારા આત્મવીર્ય પ્રગટ થાય છે અને તેના અળે ઈન્દ્રિયને જય (વિષય વિરાગ) પ્રગટે છે. આ વિરાગ તે આત્માનું સ્વરૂપ છે, તે જેનામાં પ્રગટયો હોય તે બીજાઓને પણ ભવસમુદ્રમાંથી પાર ઉતારી શકે છેજે પિતે ડૂબી રહ્યો હોય તે બીજાને કેમ તારી શકે? જે પિતાનું હિત સાધે તે તત્વથી પરનું હિત સાધી શકે છે. અથવા
