________________
૭૫
પાલનની આવશ્યકતા છે. એ પાંચે આચારાના પાલનમાં પશુ ‘અમુક કરણીય છે અમુક કરણીય નથી’ વગેરે વિકલ્પે રહે, ત્યાં સુધી તે સવિકલ્પ દશા છે. જ્યારે સર્વ ગુણાની સિદ્ધિ થવાથી કઈ કરવાનું ન રહે, ત્યારે તે નિવિકલ્પ દશા કહેવાય છે, કારણ કે તે અવસ્થામાં કોઈ વિકલ્પ કે કઈ ક્રિયા કરવાની રહેતી નથી. પછી તે સત્ર વિકલ્પરહિત સ્વાનુભવરૂપ શુદ્ધ ઉપયાગ જ વર્તે છે. શમાષ્ટકમાં ત્રીજા શ્લાકમાં ચેાગારૂઢ આત્મા અભ્યંતર ક્રિયારૂપ શમ દ્વારા શુદ્ધ થાય છે” એમ જે કહ્યું તે આ નિવિકલ્પ શુદ્ધ ઉપયાગ જ સમજવા.
योगसंन्यास तत्यागी, योगानप्यखिलांस्त्यजेत् । इत्येवं निर्गुणं
શ્રમ,પોતનુવદ્યતે માળા
અર્થ : (એમ ક્રમશઃ ત્યાગ કરતા) ત્યાગી છેલ્લે ચેાગસન્યાસથી સઘળા ચેગેાને પણ તજે. એ પ્રમાણે અન્ય દનમાં કહેલ નિર્ગુણ બ્રહ્મ (આ અવસ્થામાં ) ઘટે છે.
ભાવા : પૂર્વ કહ્યા પ્રમાણે ક્રમશઃ ત્યાગ કરતા ત્યાગી છેલ્લે જ્યારે ચેગેાને ત્યાગ કરે, ત્યારે ચાગસન્યાસરૂપ સ↑ ચેગેાના પણ ત્યાગ (નિરાધ) થાય છે. પર એટલે સાંખ્યદર્શીનમાં આત્માને સ્વરૂપે નિČણુ બ્રહ્મ કહ્યો છે તે આ અવસ્થામાં ઘટે છે. પરંતુ સર્વથા આત્માને ગુણુરહિત (જ્ઞાનાદિ સ્વભાવરૂપ ગુણ્ણાથી પણુ રહિત ) માનવા તે અઘટિત છે. કારણ કે ગુણ્ણા એ આત્માનું સ્વરૂપ છે, તેનાથી સ થા રહિત તે કયારેય હૅતા નહિ અને મનશે
2
