________________
જેમ સાચે પ્રેક્ષક નાટકમાં વિવિધ દશ્ય અને અભિનયે વગેરે જેઈને તેમાંથી બે મેળવે છે, તેમ જ્ઞાની-- અમૂઢ આત્મા આ સંસાર નાટકને જેતે તેમાં રાગ-દ્વેષ નથી કરતે પણ સમ્ય બેધને મેળવે છે, તેથી તે દુઃખ ને બદલે જ્ઞાનના આનંદને અનુભવે છે.
હવે મોહને સુરાપાનની ઉપમાથી વર્ણવે છે
विकल्पचषकैरात्मा, पीतमोहासवो ह्ययम् । भवोच्चतालमुत्तालप्रपञ्चमधितिष्ठति ॥५॥
અર્થ : વિકલ્પરૂપ (ચષક એટલે) મદિરાપાનની પ્યાલીએ વડે મેહરૂપ મદિરાનું પાન કરતે આ જીવ નિચે (ઉચ્ચતાલ) ઊંચા હાથે તાળીઓ આપવામાં જ્યાં (ઉતાલ) શેભા મનાય છે એવા સંસારરૂપી દારૂના પીઠાને આશ્રિત બને છે.
ભાવાથ: મદિરાપાન કરનાર જેમ આત્મભાન ભૂલીને જાહેરમાં વિવિધ અયોગ્ય ચેષ્ટાઓ કરે છે, પિતે કેણ છે? શું કરે છે? વગેરે ભાન ગુમાવે છે અને સજજનેની દયાનું પાત્ર બને છે, તેમ પૌગલિક આશંસારૂપ વિકલ્પોથી મોહમૂઢ બનેલે આત્મા પણ વિષય કષામાં મૂર્શિત બનીને તેવી અહિતકર પ્રવૃત્તિઓ કરે છે કે જેથી સજજનોને કરુણા. પ્રગટે છે. અને પરિણામે તે દારૂના પીઠા જેને સંસારમાં ભટકે છે. આ કારણે જ જ્ઞાનીઓ મોહને મદિરા કહે છે.
