________________
૮. ત્યાગ અષ્ટક
संयतात्मा श्रये शुद्धोपयोग पितरं निजम् । धृतिमम्बां च पितरौ, तन्मां विसृजत ध्रुवम् ॥१॥
અર્થ : હે માતા-પિતાજી! હવે સંત બનતે હું મારા શુદ્ધ ઉપગરૂપ પરમપિતાને અને ધૃતિરૂપ મારી માતાને આશ્રય કરું છું. માટે હવે તમે મને અવશ્ય છેડે ! - ભાવાર્થ : અહીં એ સમજવાનું છે કે પ્રત્યેક જીવને એક બાહ્ય અને બે અત્યંતર એમ ત્રણ કુટુંબે હેય છે. બહારનું કુટુંબ તે જન્મ જન્મ નવું હોય છે અને આખરે છૂટી જાય છે કે સ્વયં છેડવું પડે છે. અત્યંતર કુટુંબમાં એક મેહકુટુંબ અને બીજું ધર્મકુટુંબ છે. આ ધર્મકુટુંબ એ જ આત્મા અથવા આત્મસ્વરૂપ છે, એ જ તેને ગુણે અને એ જ તેની સાચી શાશ્વત સંપત્તિ છે. તેના અનાદરથી જીવ દુઃખી છે, જે તેને સંબંધ સ્વીકારે તે બધાં દુઃખેથી મુક્ત થઈ સહજાનંદી બની શકે. માટે અહીં તેના સંબંધને બાંધવા બાહ્ય કુટુંબને ત્યાગ કરવાનું વિધાન છે.
તત્વથી જીવને કંઈ મેળવવાનું છે જ નહિ, જે મિથ્યા પકડેલું છે તેને છોડવાનું છે. પણ અજ્ઞાનવશ છવ નવું નવું મેળવવાની જ મહેનત કરે છે અને જેમ જેમ તે મેળવવાના પ્રયત્નો કરે છે તેમ તેમ તત્ત્વથી વધારે દુઃખી થાય
