________________
પૂર્ણ સ્વરૂપ જ એવું છે કે જે તેનું યથાર્થ જ્ઞાન થાય તે રાગ-દ્વેષ ટળી જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, માત્ર બહારથી જતાં શરીર પ્રત્યે રાગ થાય છે, તે જ શરીરની અત્યંતર અશુચિતા, પરિણામે અનિત્યતા વગેરે જાણતાં રાગ ઊઠી જાય છે. વળી પૂર્ણતા પ્રગટયા પછી રાગ-દ્વેષાદિ વિકારે અને તેના મૂળ કારણભૂત મેહ ટળી જવાથી આત્મા વીતરાગ બને છે. વીતરાગની દૃષ્ટિ નિર્મળ અને પરિપૂર્ણ હવાથી વિશ્વને તે પૂર્ણ સ્વરૂપે જાણે–દેખે છે. જીવ માત્રને પૂર્ણ સ્વરૂપે જાણવાથી રાગ-દ્વેષાદિ વિકારે થતા નથી. રાગ-દ્વેષાદિ અધૂરા કે અલ્પજ્ઞને થાય છે. માટે જીવને પિતાની પૂર્ણતા પ્રગટાવવી જરૂરી છે, ધર્મનું લક્ષ્ય આત્માને પરમાત્મા (પૂર્ણ) બનાવવાનું છે.
હવે આ પૂર્ણતાનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ જણાવે છે. पूर्णता या परोपाधेः, सा याचितकमण्डनम् । या तु स्वाभाविकी सैव, जात्यरत्नविभानिभा ॥२॥
અર્થ: પરાયી વસ્તુથી જે પૂર્ણતા છે, તે માગી લાવેલા (પરાયાં) ઘરેણાં જેવી (અનિત્ય) કાલ્પનિક છે, પરંતુ જે સ્વભાવજન્ય પૂર્ણતા છે, તે જ ઉત્તમ રત્નોની કાતિ જેવી (નિત્ય-સુખપ્રદ) છે.
ભાવાર્થ : પૂર્ણતા બે પ્રકારની છે : એક કાલ્પનિક, અને બીજી વાસ્તવિક. તેમાં કાલ્પનિક પૂર્ણતા માગી લાવેલાં પરાયાં ઘરેણાંની શોભા જેવી છે અને તે પરિણામે દુઃખદાયી છે. વાસ્તવિક પૂર્ણતા સ્વભાવરૂપ છે, તે જ કદાપિ નાશ
