________________
હોય છે, તેને બાહ્ય સગ-વિગજન્ય રાગ-વાદિ વિકલ્પો હેતા નથી, તે સ્વાભાવિક સત્તા, જ્ઞાન અને આનંદમય હોય છે. શાશ્વત સુખી હોય છે. બાહ્ય રાગ-દ્વેષાદિ કે તજજન્ય જન્મ-મરણાદિ કલેશે તેને સ્પર્શતા નથી.
जागर्ति ज्ञानदृष्टिश्चेत् , तृष्णाकृष्णाहिजाङ्गुली। पूर्णानन्दस्य तत् किं स्यादन्यवृश्चिकवेदना ? ॥४॥
અથ : જે ગારુડી–મદારીના મંત્રતુલ્ય તૃષ્ણારૂપી કાળી નાગણના ઝેરને નાશ કરનાર તત્ત્વજ્ઞાનરૂપી દષ્ટિ જાગૃત (ખુલ્લી) છે, તે તે પૂર્ણતાને આનંદ ભેગવનાર જ્ઞાનીને દીનતારૂપ વીંછીના ડંખની વેદના કેમ થાય? અર્થાત્ ન જ થાય.
ભાવાર્થ : ઈષ્ટ પદાર્થ ન મળવાની દીનતા તેને જ થાય કે જેના ચિત્તમાં જડ–બાહ્ય પદાર્થો મેળવવાની તૃષ્ણાના તરંગે ઊઠતા હેય. આત્મસ્વરૂપને જ્ઞાતા પોતાના આત્મામાં અનંત ગુણેને ખજાને જોઈ શકે છે, તે ગુણોનું દર્શન– જ્ઞાન થયા પછી બાહ્ય વસ્તુની ઈચ્છા–તૃષ્ણા મૂળમાંથી જ નાશ પામે છે. જેને આવી તૃપ્તિ હોય, તેને તે તે વસ્તુ ન મળવાની દીનતા તે થાય જ કેમ? જેને કાળી નાગણના પણ ઝેરને નાશ કરનારી જડીબુટ્ટી મળી હોય, તેને વીંછીનું ઝેર તો પડે જ કેમ? અર્થાત જેને આત્મસ્વરૂપનું જ્ઞાન નથી, સ્વ-પરને વિવેક નથી, તેને જ બાહ્ય જડ પદાર્થો મેળવવાની ઈચ્છા થાય છે અને એ ઈચ્છા અપૂર્ણ જ રહેતી હેવાથી તેને દીનતાનું દુઃખ થાય છે. માટે જ આત્મજ્ઞાન-સ્વ
