Book Title: Rajchandra
Author(s): Gopaldas Jivabhai Patel
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001210/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdra saMpAdaka gopAladAsa jIvAbhAI paTela gUjarAta vidyApITha amadAvAda-380014 Jal Education International Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I jenAthasALA- 8-9 zrI pUjAbhAI jainagraMthamALA-8-2 zrI rAjacaMdra [jIvanayAtrA tathA vicAraratna ] saMpAdaka: gopAladAsa jIvAbhAI paTela zrI jaina sAhitya prakAzana samiti The. gujarAta vidyApITha amadAvAda : 6 : Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka zailezabhAI kodarabhAI paTela kulasaciva gUjarAta vidyApITha, amadAvAda-380014 (c) gUjarAta vidyApITha pahelI AvRtti I. sa. 1935 bIjI AvRtti I. sa. 1946 prathama punarmudraNa oNgasTa I. sa. 2000 prata : 500 kiMmata rU. 12pa-00 mudraka jitendra ThAkorabhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda-380 014 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana ogaNIsamA saikAnI chellI pacIsImAM thaI gayelA mahAna gujarAtIomAMnA eka zrImad rAjacaMdra (zrI rAyacaMdabhAI) che. je ApaNe ApaNA mahAna puruSonAM jIvanacaritene amUlya vAraso saMgharI letAM zIkhyA hatA, te Aja ApaNuM sAhityamAM teozrInI jIvanakathA ke emanA mi tathA sagAMsaMbaMdhIonAM anekavidha saMsmaraNe vidyamAna hota. A pustaka evI kazI kheTa pUravAne dAva ke IrAde sarakho paNa rAkhI zake ema nathI. zrImad rAjacaMdranA jIvana viSe kAMIka rUparekhA jevuM ApavAne hetu ja A pustakathI kAMIka aMze sarI zake ema che. teozrInA bhakta sva. paMjAbhAI hIrAcaMda hayAta hatA tyAre te amadAvAdamAM kArtikI pUrNimAne divase temanI jayaMtI UjavatA. tyAra bAda e kAma temaNe sthApelI jena sAhitya prakAzana samiti mAraphata thAya evI temanI IcchA hatI. te parathI samitie saM. 1990nI jayaMtI veLA TharAvyuM ke, e jayaMtIo paranAM - vyAkhyAnene saMgraha prasiddha karo. A saMgraha vadhu upayogI thA sAru enA AdimAM zrImada rAjacaMdranA jIvananI rUparekhAmAtra . paNa Avazyaka gaNAya. te pramANe evI TUMkI jIvanarekhA taiyAra karIne pustakanA prathama khaMDamAM mUkI che. zrI rAjacaMdranAM saMsmaraNe noMdhavAmAM ekmA gAMdhIjIe pahela karI lAge che. temaNe lakhelAM te smaraNe A pustakanA bIjA , Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDamAM ApyAM che. A smaraNe teozrIe potAnA 1922-4nA prathama jelInivAsamAM lakhelAM. tyAranAM te adhUrAM che te che. teozrI e pUrAM kare to eka amUlya smRtivAra ApaNane maLI rahe. te smaraNe teozrIe "zrImadrAjacaMdra' graMthanI navI AvRttinI prastAvanA tarIke chApavA mATe ApelAM, paraMtu pachI "jainasAhityasaMzodhaka" trimAsikamAM prasiddha thayelAM. Aje avidyamAna e tramAsikamAM dabAI rahelAM te prakaraNe ahIM khodI ApyAM che. e A graMthamAM levAnI rajA ApavA mATe samiti tenA saMcAlakanI AbhArI che. . e saMsmaraNe uparAMta gAMdhIjInI AtmakathA mAM AveluM rAyacaMdabhAI' vALuM prakaraNa tathA temAM ja bIje be ThekANe AvelA kAMIka upAgI lAgatA ullekho paNa te khaMDamAM umerI lIdhA che. prathama khaMDamAM mUkelI "jIvanarekhA' taiyAra karavA mATe je sAmagrIno upayoga karyo che te ahIM kahevI joIe. zrI rAjacaMdranI rojanIzI ne tene saMgrahagraMtha "zrImadrAjacaMdra" to eka mukhya sAdhana hatuM ja. paraMtu jIvanarekhA kaMI ke rasamaya banAvavA eTalI ja mAtra sAmagrI pUratI na gaNAya. paraMtu eTalAmAM eka aNadhArI madada maLI gaI. agAsa zrImad rAjacaMdra AzramanA adhiSThAtA zrI laghurAja svAmI (zrI lallujI), ke je zrImad rAjacaMdranA samakAlIna satsaMgI bhakta kahevAya, temanA satsaMgamAM zrI govardhanabhAI kA. paTela (hAlamAM brahmacArI govardhanabhAI) rahetA hatA. jayaMtIvyAkhyAna prasaMge upayogI thAya tevuM kAMIka lakhANa lakhI mokalavA temane vinaMti karatAM, teozrIe khAsa parizramapUrvaka tathA zrI ladhurAja svAmInI doravaNa ane madadathI zrImad rAjacaMdranA jIvanaprasaMgothI bharapUra evI eka saLaMga jIvanakathA taiyAra karIne mokalI. jayaMtI vyAkhyAna prasaMge te AkhI vAMcI javI to zakya nahotuM, paNa tenI madadathI te varSe eka sarasa jayaMtI vyAkhyAna yojI zakAyuM; ane te prasaMga bAda paNa te lakhANune yatheccha upayoga karavAnI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paravAnagI maLatAM A jIvanarekhA taiyAra karavAmAM eka mATI madada maLI gaI. keTalAMka vigatapUrNa samaraNA vagere emAMthI ja maLI zakyAM che. Ane mATe samiti taraphathI huM emanA AbhArI . ? :: e pramANe sAmagrIvALI zrImadnI jIvanayAtrA " A graMthamALAnA 8mA maNukArUpe prasiddha karatI vakhate ja tenA nivedanamAM (tA. 4-7-'35) evI AzA pragaTa karelI ke, " teozrInA vicArAnuM dehana karIne, anukULatA haze te tene svataMtra pustaka tarIke prasiddha karavA irAde che. '" jIvanayAtrA taiyAra karavA sAru zrImad rAjacaMdranAM lakhANe! Ameya jovAmAM te AvelAM. ene lAbha laIne sAtheAsAtha dohana paNa saheje karI lIdhuM hatuM. eTale cAreka mahinA pachI ja zrI rAja'dranAM vicAraratnA' e nAmathI te saMgraha paNa A graMthamALAnA 9mA aNukArUpe prasiddha karavAmAM Avye. ( zrI rAjacaMdranA vidyamAna nikaTanA paricitAmAM pU. . gAMdhIjI pramukha gaNAya. vicAraratnA 'vALA sagraha mATe teozrI kAMIka Adivacana Ape te sAruM ema saheja manamAM thayuM ane teeAzrIe te tarata svIkArI lIdhuM. potAnA ati rAkAyelA samayamAMya e saMgrahanI hAthapratane jarAka sarakhI najara taLe karI ja, je e khela ' teozrIe lakhI ApyA che, te vAcakA AgaLa e sagrahanI AkhI siphArasanAM vAkya che. C " saMgrahanI anukramaNikA uparathI ja mAlUma paDI Avaze ke, emAM mukhyatve dhArmika ane AdhyAtmika viSaya ja pradhAnapaNe che. zrImad rAjacaMdranuM mukhya lakSa AtmaciMtana ane Atmadana heAvAthI, temanAM lakhANeAmAM AtmakathA tathA tenA aMgabhUta dharma kathA ja meATe bhAge che. temAM paNa, zrI rAjadre peAtAnA pureAgAmI mahAvIra jevA eneka AtmArthIonA mAga anusaravAne ja prayatna karyAM hAI, kAI navA mAga ke navA siddhAMta pratipAdita karyAM nathI. chatAM temanAM vacane temanA tIvra puruSArthI jIvanamAMthI pragaTelAM 5 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAthI, teomAM rahelI saraLatA ane sacoTatA koIne paNa navIna lAgyA vinA raheze nahi. e vacanamAMthI judA judA muddAone lagatAM je vAkyo dhyAna kheMce tevAM tathA te te muddAnuM spaSTIkaraNa karatAM lAgyAM, te badhAne muddavAra judA prakaraNamAM gaThavI A saMgrahamAM rajU karyA che. te prakaraNamAM paNa te vAne kAMIka dalIlanA kramathI goThavavA prayatna karyo che. dareka vAkaya pachI te lakhatI vakhatanI zrI rAjacaMdranI umara [ athavA vi. saMvatanuM varSa, athavA keTaleka ThekANe "zrImad rAjacaMdra"nI cothI AvRttimAM phakarAne naMbara ] kauMsamAM AMkaDAthI darzAvela che. je vAkaye amuka khAsa mathALA heThaLa levAya tevAM na lAgyAM, temane sadupadeza" nAmanA prakaraNamAM chevaTe laI lIdhAM che. zrImad rAjacaMdrane pUchavAmAM AvelA vividha prazno ane temanA temaNe ApelA mArmika uttare e temanAM lakhANonuM viziSTa aMga gaNAya. temAMthI pasaMdagI karI keTalAka praznottaro namUnA tarIke judA prakaraNamAM ApyA che. mULa graMthanA moTA phakarAomAMthI amuka vicAra judo tAravI levA keTalIka jagAe vaccenAM vAkya athavA zabdo cheDI dIdhA che. tyAM [...] AvAM TapakAM mUkyAM che tathA bAkI rahelAM vA joDavA mATe umerelA zabdo [ ] AvA kasamAM judA pADyA che. gAMdhIjIe potAnA dharmamaMthanakALamAM zrImad rAjacaMdrane lakhelA paDyo ane temanA temaNe ApelA javAbe chevaTe svataMtra prakaraNa tarIke judA ApyA che. ekabIjAne pUraka evAM "jIvanayAtrA" ane "vicAra " e be judAM pustake, A bIjI AvRtti vakhate eka pustakarUpe bhegAM ja prasiddha karavAmAM AvyAM che, jethI vAcakane eka ja pustakamAM zrImad rAjacaMdranI jIvanakathA tathA temano sadupadeza sulabha thAya. ene aMge pahelI AvRtti vakhatanAM prakaraNanI mULa goThavaNumAM ekAda-be Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pheraphAra karavA paDyA che. jemake, paMDita sukhalAlajIno "zrImad rAjacaMdra-eka samAlocanA" e nibaMdha "vicAra"mAMthI khaseDI, jIvanayAtrA'mAM "yaMtI vyAkhyAne'vALA vibhAgamAM mUkyo che tathA juduM svataMtra pustaka hatuM tyAre "vicAraratno'nI zarUAtamAM je TUMka jIvanacaritra ApavAmAM AvyuM hatuM, te have A bhegA pustakamAM rada karyuM che. uparAMta, bIjI AvRtti veLA maLelI takano lAbha laI "jIvanarekhA" temaja "vicAraratno'vALA vibhAgene vadhu saMpUrNa tathA vadhu upayogI banAvavAnI daSTie ghaNI navI sAmagrIno umere karI lIdho che. "jayaMtI vyAkhyAna'vALA vibhAgamAM gAMdhIjInuM eka vadhu vyAkhyAna umerI zakAyuM che. A navA svarUpe pustaka vAcakane vizeSa upayogI thaze, evI AzA che. aMte, A pustakamAM ApavAmAM AvelA zrImad rAjacaMdranA phoTAonA bloka khuzIthI vAparavA devA mATe, temaja "zrImadrAjacaMdra' pustakano upayoga karavA devA badala zrIparamakRtaprabhAvakamaMDaLanA saMcAlakone ane AbhAra mAnavo ghaTe che. -prakAzaka Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ "vicArane vALA vibhAga mATe) be bola sva. rAyacaMdabhAInAM lakhANamAMthI cUMTI kADhelI A mALA mULa graMthanI pravezikArUpe ThIka upayogI thaI paDaze emAM saMdeha nathI. viSayavAra geThavAyelI hovAthI jijJAsune bahu sahAyabhUta thaze. 24-10-'35 mohanadAsa gAMdhI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA nivedana... ... be bAla (gAMdhIjI) 1. zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA khaMDa 1 le jIvanarekhA 1. janma ane kumArakALa 2. kizorAvasthA ... 3. gRhasthAzramamAM praveza 4. vAnaprazya ... 5. keTalAka paricaya ane prasaMgo ... 6. zrImad rAjacaMdrano akSaradeha .... 7. zrImad rAjacaMdranAM smArake ... khaMDa 2 je gAMdhIjInAM saraNe 1. rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNe.... 2. rAyacaMdabhAI . 103 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 3 je jayaMtI vyAkhyAne 1. dayA dharma (gAMdhIjI) ... ... 110 2. be jayaMtIo (gAMdhIjI) .. 3. zrI rAyacaMdabhAI (gAMdhIjI) .. ... 126 4. zrImad rAjacaMdra (AcArya A. bA. dhruva)... 131 5. rAjacaMdra jayaMtI (kAkAsAheba kAlelakara )... 139 6. zrImad rAjacaMdrano jIvanadha (maganabhAI desAI)... 147 7. zrImad rAjacaMdra-eka samAlocanA (paMDita sukhalAlajI)... 163 2. zrI rAjacaMdranAM vicAraratna 1. vairAgya... . 203 2. mAnavadeha 205 3. saddaguru-sasaMga * 207 4. sazAstra ... 225 5. siddhAMtacarcA . 228 6. saddharma... 7. sarvadharma samabhAva ... 233 8. gRhasthapaNuM ... 237 9. jJAna *** 10. vivekajJAna 245 11. adhikAra-pAtratA 12. yAnA-apramAda 13. puruSArtha 253 14. ahiMsA 256 15. tapa ... ., 231 243 * 247 ... 259 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. 271 ,, 276 - 274 16. bracaya 17. vijaya 18. vimAnIpaNuM 19. parigraha 20. vata-niyama 21. bhakti - 22. saMnyAsa 23. manuSyanuM satya svarUpa 24. AtmA... 25. mAkSa ** 21. mukta *** 27. brAhmI vedanA 28, sadupadeza 29. prazno 30. gAMdhIjI uparanA patro , 297 ., 305 320 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdra [ jIvanayAtrA ane vicAraratna ] 1. zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 1 : jIvanarekhA janma ane kumArakALa zrImad rAjacaMdra (zrI rAyacaMdabhAI) ne janma kAThiyAvADamAM AvelA vavANiyA nAme gAmamAM saM. 1924nA kArataka suda 1pane divase thayo hato. temanA pitAnuM nAma mahetA ravajIbhAI pacANabhAI hatuM ane mAtAnuM nAma devabAI hatuM. - sAta varSanI uMmare temaNe bALavayanI ramatagamatamAM kADhI hatI. paraMtu te vakhata daramyAna paNa temanAmAM " vicitra kalpanAo ane mahattvAkAMkSAo thayAM karatI. ramatagamatamAM paNa vijaya meLavavAnI ane rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI" temanAmAM "parama - utkaMThA hatI. - sAta varSa bAda temane zALAmAM keLavaNuM levA mUkavAmAM AvyA. * temanI yAdazakti eTalI tIvra hatI ke eka ja vAra pATha vAMcI javAthI temane te taddana yAda rahI jato. temaNe pote ja jaNAvyuM che te Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA pramANe, "smRti evI baLavattara hatI ke, evI smRti bahu ja thoDA manuSyamAM A kALe, A kSetre haze." temanI e yAdazaktine kAraNe sAmAnya bALakonI paDe temane ghera pharI vAMcI javAnI kAMI jarUra paDatI nahi. tethI bahArathI te abhyAsamAM pramAdI lAgatA. zALAmAM zikhavADatI vakhate zikSaka pATha vAMcI jAya teTalAthI ja . temane cAlI jatuM. ane e kAraNathI eka mAsa jeTalo samaya paNa thaye nahi, teTalAmAM to temaNe AMka pUrA karyA ane be varSa jeTalI mudatamAM sAte paDIo pUrI karI ! pariNAme je vaDA vidyArthIe temane pahelI copaDInI zarUAta karAvelI tene pote sAte cepaDIo pUrI karIne pahelI copaDI pUrI karAvI. teTalI nAnI uMmarathI ja rasika vAto ane sthAo joDI kADhI rasika rIte kahI batAvavAnI temanAmAM zakti hatI. ATha varSanI uMmarathI kavitA racavAnI temaNe zarUAta karI hatI, "je pAchaLathI tapAsatAM samApa hatI." te vakhate temaNe sAmAnya rIte maLI zake tevA kavitAnA badhA graMtho vAMcI kADhyA hatA, ane ghaNAkharA temane moDhe hatA. AThamA varSanI uMmara daramyAna temaNe 5000 kaDIo racelI kahevAya che. nava varSanI uMmare temaNe rAmAyaNa ane mahAbhAsa padyamAM racyAM hatAM. pahelethI ja e svabhAve bahu saraLa ane premALa hatA. te pote jaNAve che: "te veLA prIti-saraLa vAtsalya-mArAmAM bahu hatI; sarvathI ekatva Icchato; sarvamAM bhrAtRbhAva hoya to ja sukha, e mane svAbhAvika AvaDyuM hatuM. lokemAM koI paNa prakArathI judAIne aMkure jeto ke mAruM aMtaH karaNa raDI paDatuM." vaLI te jaNAve che? " tyAM sudhI mArAthI svAbhAvika rIte bhadrikapaNuM ja sevAyuM hatuM; huM mANasa jAtane bahu vizvAsu hatA. svAbhAvika sRSTiracanA para mane bahu prIti hatI." Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane samArakA potAnA zALA bahAranA abhyAsanI bAbatamAM te jaNAve che: "tyAre keTalAka kAvyagraMtha meM vAMcyA hatA, tema ja aneka prakAranA bodhagraMtho-nAnA-ADAavaLA-meM vAMcyA hatA; je prAye haju smRtimAM rahyA che." Avo prakhara buddhizALI ane premaLa vidyArthI zikSako tema ja sahAdhyAyIone priya thaI paDyA vinA na ja rahe. vargamAM zikSaka joyA karatA ane zrI rAjacaMdra sAThe ya vidyArthIonuM lesana letA. vidyArthIone temanA upara eTalo badho prema hato ke eka vakhata kAMI kAraNasara zikSake zrI rAjacaMdrane Thapako Apyo, eTale bIje divase te nizALe na AvyA; vidyArthIo zALAmAM zrI rAjacaMdrane na jotAM temane ghera gayA, ane temanI sAthe dUra khetaramAM cAlyA gayA. zikSaka jyAre zALAmAM AvyA tyAre koIne na AveluM joI tapAsa karI, khetaramAM jyAM badhA beThA hatA tyAM AvyA ane zrI rAjacaMdrane samajAvI nizALamAM pAchA lAvyA. nAnapaNathI ja temanAmAM navuM jANavAnI, navuM sAMbhaLavAnI ane navuM zIkhavAnI tathA tenA upara manana karavAnI bhAre Teva hatI. dazame varSe to te ghaNuM viSaya upara chaTAdAra rasika bhASaNa ApatA. 11 varSanI vayathI temaNe copAniyAMmAM lekha lakhavA mAMDyA hatA, ane inAmI nibaMdho lakhI yogya inAme paNa saMpAdana karyA hatAM. te ja varSe strIkeLavaNInI upayogitA viSe paNa eka nibaMdha temaNe lakhyo hato. bAra varSanI vaye, traNa divasamAM, ghaDiyALa upara temaNe traNase kaDIe lakhI kADhI hatI. tera varSanI vaye te aMgrejIno abhyAsa karavA rAjakoTa gayA. aMgrejI abhyAsa temaNe keTalA vakhata sudhI tathA kyAM sudhI karyo tenI koI mAhitI maLI zakatI nathI. paraMtu 22mA varSamAM lakhelA eka patramAM temaNe jaNAvyuM cheH "zizuvayamAMthI ja e (vika-vairAgya ane mumukSatAnI) vRtti UgavAthI koI prakArane parabhASAbhyAsa na thaI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjAnI jIvanayAtrA zaka (3) amuka saMpradAyathI zAstrAbhyAsa te thaI zake. . . . ane te na thaI zake tene mATe kaMI bIjI vicAraNA (kAMI ciMtA thatI) nathI. kAraNa ethI AtmA adhika vikalpI thAta. ane vikalpAdika kalezane te nAza ja karavA Iccho hato. eTale je thayuM te kalyANakAraka ja (thayuM.)" temanA pitAmaha kRSNanI bhakti karatA hatA. temanI pAse nAnapaNamAM ja temaNe kRSNabhaktinAM pado sAMbhaLyAM hatAM, tathA judA judA avatAronAM caritro sAMbhaLyAM hatAM. tethI temane tyArathI ja Izvara ane avatAro prathe bhakti tathA prIti utpanna thayAM hatAM. rAmadAsajI nAmanA eka sAdhu pAse temaNe kaMThI paNa baMdhAvI hatI. te maMdiramAM kRSNanAM darzana nila karavA jatA tathA tyAM je kathAkIrtana thAya te rasapUrvaka sAMbhaLatA, ane samajatA. te vakhatathI ja IzvaranAM darzana karavAnI temanAmAM tIvra utkaMThA UbhI thaI hatI. ane te mATe tyAgI thayA hoIe ane sthaLe sthaLe camakArathI harikathA mAM karatA hoIe to kevI majA paDe" ema temanA manamAM AvyA karatuM. gujarAtI vAcanamALAmAM jagatane racanAra Izvara viSe je kAMI bedha hato te temanA zraddhALu mana upara daDha thaI gayo hato. te kAraNe ja jaina loke bhaNuM zarUAtamAM temane "bahu jugupsA" hatI. banAvyA vinA koI padArtha banato nathI, to pachI Izvare banAvyA vinA jagata kevI rIte banyuM hoyaevo vicAra na karI zakanArA jaino temane "mUrkha lAgatA. uparAMta mUrtipUjAmAM azraddhALu jainonI kriyAo paNa temane malina lAgatI hovAthI temanA pratye paNa temane "bhaya ane aprIti' bane UbhAM thayAM hatAM. tera varSa pUrAM thayA bAda temaNe pitAnI dukAne besavAnuM zarU karyuM. tyAM paNa temaNe game tema ramatamAM ke bIjA prapaMcamAM vakhata gALavAne badale pitAnuM vAcana-manana cAlu ja rAkhyuM. te Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane samArakALa pote jaNAve che: "pitAnI dukAne meM nAnA prakAranI lIlAlahera karI che; aneka pustaka vAMcyAM che, rAma ityAdinAM caritro upara kavitAo racI che. . . . chatAM kAIne meM e choadhike bhAva kahyo nathI, ke kAIne ochuM adakuM teLI dIdhuM nathI, e mane cakkasa sAMbhare che." Ama ATalI nAnI uMmare paNa vyavahAramAM nItidharma upara bhAra mUkavAnI vRtti temanAmAM hatI te dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. prathamathI ja "vAtaDAhyA' ane AnaMdI hovAthI tathA "samartha zaktivALA" ane gAmanA "nAmAMkita" vidyArthI gaNAtA hovAthI, leke temanA nAne meM moTI vAto sAMbhaLavA temane cAhIne pAse belAvatA, ane temanI AsapAsanA lokone mATe bhAga mukhyatve mUrtipUjAmAM na mAnanArA jenene hovAthI, teo temanI vaiSNava kaMThI vagere bAbatahAsyapUrvaka TIkA karIne temane vAdavivAdamAM utAratA; ane zrI rAjacaMdra paNa tevA maMDaLamAM besI, pitAnI "capaLazakti darzAvavA" prayatna karatA, tathA teo sAthe "vAda karI temane samajaNa pADavA prayatna karatA. temanI yAdazakti atyaMta tIvra hovAthI avadhAnanA prayogo jevuM paNa te nAnapaNathI karatA. ATale pratApI ane vibhUtiyukta bALaka chAne na rahI zake. kacchanA dIvAne A khyAti sAMbhaLI temane kacchamAM teDAvyA ane tyAM temaNe "dharma" upara saceTa bhASaNa karyuM. te bhASaNa sAMbhaLI badhA hiMga thaI gayA ane ATalA nAnA kumAranI zaktio ane vicAragAMbhIrya je kahevA lAgyA ke A chokaro meTa thaI jarUra nAma kADhI kacchanA rahIza zA. hemarAjabhAI tathA naliyAnA rahIza zA. mAlasIbhAI temanI A badhI khyAtithI AkarSAI temane khAsa maLavA mATe morabI AvyA. paraMtu zrI rAjacaMdrane rAjakoTa potAne mosALa gayelA jANI teo paNa rAjakoTa gayA. rAjakoTa zrI rAjacaMdra temane AvavAne mArge thoDe sAme gayA. zrI rAjacaMdrane maLIne temanI zaktio joyA bAda temaNe Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA temane kAzI bhaNavA mATe javAnuM kahyuM tathA temane tyAMno badho kharca uparAMta pagAra ApavAnI taiyArI batAvI. paNa rAjacaMdra tema karavAnI nA pADI. merabInA nyAyAdhIza dhArasIbhAI te vakhate sAthe hatA. temaNe rAjacaMdrane A taka jatI na karavAnuM jaNAvyuM. paraMtu rAjacaMdra te vakhate koI bIjA ja rasamAM taNAtA jatA hatA, eTale vadhu pustakiyA jJAna bheguM karavAnI temanAmAM utkaMThA na hatI. e ja dhArasIbhAI zrI rAjacaMdranA vadhu paricayathI pachI eTalA mugdha thaI gayA ke prathama temane pitAnI sAthe gAdI upara, ane pachI temane ja gAdIe besADI pote nIce besatA. pachInAM varSomAM to temaNe temane potAnA guru tarIke svIkAryA hatA. - zrI rAjacaMdranA akSara eTalA chaTAdAra hatA ke kacchanA darabArane utAre temane lakhavA belAvavAmAM AvatA ane te tyAM jatA paNa kharA. A samaya daramyAna banelA eka agatyanA banAvanI atre neMdha levI ghaTe che. zrI rAjacaMdra sAta varSanI nAnI vayanA hatA te vakhate temanA kuTuMbanA paricita eka amIcaMda nAmanA gRhastha sApa karaDavAthI akALe gujarI gayA. rAjacaMdra upara te ghaNuM vahAla rAkhatA hatA; ane rAjacaMdra paNa temanA kadAvara, sugaThita zarIra tathA uttama guNone kAraNe temanA tarapha khAsa AkarSAyA hatA. temanA gujarI javAnI vAta sAMbhaLI rAjacaMdra doDatA doDatA AvI pahoMcI pitAnA dAdAne pUchavA lAgyA ke gujarI javuM eTale zuM ? temanA dAdAe temane jaNAvyuM ke have temanA zarIramAMthI jIva cAlyo gayo che eTale te khAI pI ke bolI zakaze nahi, ane temanA zarIrane taLAva pAsenA masANamAM bALI mUkaze. temanA dAdAe dhAryuM ke A badhI vAte sAMbhaLI nAnuM bALaka gabharAze. eTale te temane te vAta bhulAvavAne prayatana karavA lAgyA. paraMtu rAjacaMdra thoDI vAra gharamAM Amatema pharIne pachI chUpI rIte taLAva upara deDI gayA ane eka jhADa upara caDI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane kumA2kALa dUrathI jovA lAgyA te citA saLagatI hatI ane loke AsapAsa kuMDALuM vALIne beThA hatA. Ama eka paricita mANasane saLagAvI mukAto joI temane ghaNuM lAgI AvyuM ane te ghaNA mUMjhAyA. temaNe joyuM ke temane bALI mUkanAra paNa temanA ja sagAsaMbaMdhI tathA samajaNuM loke hatA. eTale te vicAravA lAgyA ke A badhuM zuM che? Ama temanA cittamAM eka bhAre mUMjhavaNa UbhI thaI ane eka bhAre gaDamathala jAmI. te vakhate ja acAnaka temanA citta uparathI kAMIka paDade sarI gayuM ane temane mANasanA janmajanmAMtaranuM kAMIka darzana thayuM ane te thoDAka zAMta thayA. A ja anubhava temane jUnAgaDhano killo jevA gayA tyAre pharI vAra thayo hatuM ane tyArathI temane punarjanma viSe daDha khAtarI thaI gaI te pite e viSayamAM 25 varSanI uMmare lakhe cheH "zAstromAM je jIvonA bhavAMtaranuM varNana karyuM che temAM saMzaya lAvavA jevuM nathI; sAmAnya gadhyAnAdikanA abhyAsabaLa vaDe paNa bhavAMtara jANI zakAya tema che. e badhuM kAMI kalpita nathI. bhavAMtaranuM je spaSTa jJAna keIne na thatuM hoya to AtmAnuM spaSTa jJAna paNa keIne thatuM nathI ema kahevA jevuM che." * paraMtu A viSe loko sAthe vadhu carcAmAM, te pachIthI moTI umare paNa UtaratA nahIM. amuka vakhate koI paricita mANaso AgaLa potAnA anubhavanI tevI kAMI vAta bolAI gaI hoya, to te uparathI ghaNA te bAbata temane pUchaparacha karatA; ane tevI rIte ja temanA potAnA kahevAthI zrI rAjacaMdra potAnA 900 janma jANe che evI lokomAM vAta phelAI cUkI hatI. temanA paricayamAM AvelA keTalAka bhaktonA zabdo TAMkIe to, zrI rAjacaMdra temane jAte kaheluM ke pote mahAvIra svAmInA ziSya hatA, ane amuka prakArano pramAda karavAthI temane ATalA bhava karavA * mULa lakhANa TUMkAvyuM che. 1. IDaranareza sAthenI vAtacItamAM Ama kaheluM, "dezI rAjya' mAsika (1928). Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zayanI jIvanayAtrA paDyA hatA. paraMtu e viSe temanA saMbaMdhIe taraphathI bhArapUrvaka pUchavAmAM AvatAM teo * e bAbatanA mane anubhava che' eTaluM kahI cUpa thaI jatA, ane te viSe nakAmI kutUhulavRttine aTakAvavA prayatna karatA. 26mA varSomAM temaNe lakhelA eka patramAM jaNAvyuM cheH punarjanma che, jarUra che, e mATe hu' anubhavathI hA kahevA acala hyuM.'----e vAtha pUrva bhavanA kAI joganuM smaraNa thatI vakhate siddha thayelu' lakhyuM che. jeNe punarjanmAdi bhAva karyAM che, te padAne kAI prakAre jANIne te vAkaya lakhyuM che. "" 66 6 teo kahetA ke zAstrAmAM ghaNI vAra kahevAmAM AvyuM che ke AtmA upara ajJAna ane karmAMnAM paDaLa karI vaLyAM che, tethI AtmA peAtAnI aneka zaktio ane zuddha svarUpa gumAvI kheDe che. jema jema manuSya peAtAnI e milanatA dUra karatA jAya che tema tema tenI te zaktie pragaTa thatI jAya che. je tattva jANavAnI ane prApta karavAnI vRtti paNa ghaNI meTI uMmare ya leAkeAmAM nathI jAgatI, te tattva prApta karavAnI je dhAlAvelI zrI rAjacaMdramAM ghaNI nAnI umarathI jaNAya che, te uparanA siddhAMtathI ja samajI zakAya che. zrI rAjacaMdra pe|te jaNAve che: ladhruvayathI adbhuta thayeza tattvajJAnanA kheAdha, e ja sUcave ema ke gati Agati kayAM zeAdha. je satkAra thavA ghaTe ati abhyAse kyAMya vinA parizrama te thayA, bhavarAkA zI tyAMya ? * * ATale sudhI AvyA bAda eka vAta sAthe sAthe ja noMdhatA javAnI jarUra che. ane te e ke, zrI rAjacaMdramAM Ama pahelethI mAtra x jIvanuM AvavuM ane javuM--eTale ke punarjanma. 10 # Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane sukhAkAna bhakti vairAgyanI vRttie ja mahetI vahyA karatI. te vRttionI sAthe sAthe ja temanAmAM sAMsArika sukhA ane sAMsArika vaibhava prApta karavAnI vRtti paNa teTalI ja spaSTatAthI vahyA karatI hatI. te lakhe cheH. 46 kAI vaibhavI bhUmikA jote ke samartha vaibhavI thavAnI pRcchA thatI. ' pravINasAgara ' nAmanA graMtha tevAmAM meM vAMcyA hatA. te vadhAre samajyA nahatA. chatAM strInA saMbaMdhI nAnA prakAranAM sukhamAM lIna heAIe ane nirupASipaNe thAkathana zravaNu karatA heAI e tA dhruvI AnaMdAyaka dazA, e mArI tRSNA hatI...ramatagamatamAM paNa vijaya meLavavAnI ane sahaja rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI parama jijJAsA hatI." uparAMta AstikatAnI khabatamAM paNa pahelethI badhuM niSkaMTaka ja nahAtu. te bAbatamAM paNa vacce vacce temane zaMkAkuzakA UThatI. ane eka vAra tA te dhAra nAstikatAnI hade pahoMcyA hatA. te lakhe cheH * r sama tattvajJAnIoe ane samartha nAstikAe je je vicAra karyAM che te jAtinA aneka vicAre te alpa vayamAM meM karelA che. mahAna cakravartIe karelA tRSNAnA vicAra ane eka nispRhI mahAtmAe karelA nispRhAnA vicAra meM karyo che. amaratvanI siddhi ane kSaNikatvanI siddhi khUba vicArI che. apa vayamAM mahat vicAre karI nAkhyA che." " te kalpanAnuM eka vAra evuM rUpa dIThuM (eTale ke hatuM) ke, punarjanme nathI, pApe nathI, puNye nathI, sukhe rahevuM ane saMsAra bAgavavA e ja kRtakRtyatA che." A utArAo tAravI ANavAnuM kAraNa e che ke, zrI rAjacaMdramAM pahelethI dekhAtAM tyAgavairAgya tathA AstikatA e mAtra pUrva saMskAranuM 11 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI rAjacakanI jIvanayAtrA eka paLamAtra nahotuM, paraMtu gaMbhIra maMthana ane manananuM puruSArtha pUrvaka meLaveluM phaLa paNa hatuM e vAcakanA dhyAnamAM Ave. sAmAnya rIte dareka mahApuruSanI bAbatamAM bane che tema, temanA bhakate haMmezAM temane prathamathI alaukika avatArI batAvavAno prayatna kare che; ane TIkAkAro temanAmAM amuka kALe jovAmAM AvatI vividha apUrNatAo upara ja bhAra mUkI, te mahApuruSa nathI ema siddha karavAno prayatna kare che. paraMtu koI paNa mahApuruSanI mahattA temanAmAM keI kALe kAMI ja apUrNatA na hovAmAM nathI, paraMtu asAdhAraNa apUrNatAo hovA chatAM temanA upara temaNe meLavelA manuSyasAdhya vijayamAM che. zrI rAjacaMdramAM sAMsArika bhagavAsanA prathamathI ja nahotI ema kahevAthI kAMI ja siddha thaI zakatuM nathI. lagna karavArUpI gaMbhIra pagaluM temaNe temanI pAkI uMmare-20 varSe-bhareluM e AgaLa ApaNe joIzuM. - kumArakALanuM varNana khatama karatAM pahelAM zrI rAjacaMdranA jIvananA eka vizeSa pravAhanI noMdha levI joIe. upara jaNAvyuM che tema, zrI rAjacaMdranA pitAmaha vaiSNava hovA chatAM temanAM mAtA jaina saMpradAyanAM hatAM. ane gAmanAM bIjAM vaNika kuTuMbo moTe bhAge jaina hovAthI rAjacaMdranI kaMThInI tathA bhakti vagerenI sArI peThe ThekaDI thatI. bALaka rAjacaMdra te badhAnI sAthe vAdamAM UtaratA ane samajaNa pADavA prayatna karatA. paraMtu e arasAmAM jainonAM pratikramaNusUtra vagere pustake temanA jevAmAM AvyAM ane temAM jIva ane jagata viSe mitratAnuM je pratipAdana karyuM che te temanA premALa svabhAvane rucI gayuM. svaccha rahevAnA AcAravicAra temaja jagatakartAnI zraddhA vagere vaiSNava saMpradAyanAM ja catAM hatAM, paraMtu nAnapaNathI ja vairAgyapradhAna evuM temanuM citta bhogapradhAna vaiSNava saMpradAya karatAM tyAgapradhAna jainadharma tarapha vadhAre ne vadhAre kheMcAtuM gayuM. te lakhe che: "jyAM strIo bhogavavAne upadeza karyo hoya, lakSmIlIlAnI zikSA ApI heya, raMgarAga, gulatAna ane ezaArAma karavAnuM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane kumAkALa tattva batAvyuM hoya, tyAMthI ApaNA AtmAnI sat zAMti nathI. kAraNa ene jo dharma'mata gaNIe te AkhA saMsAra dhama matayukta ja che. pratyeka gRhasthanuM ghara e ja yAjanAthI bharapUra hoya che. te pachI adhasthAnaka karyu ? kAI ema kahe ke e dharmAdiramAM tA prabhunI bhakti thaI zake che, te teone mATe khedapUrvaka ATale ja uttara devAnA che ke te paramAtmAtattvane ane tenI vairAgyamaya bhaktine jANatA nathI. >" ru 13 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kizorAvasthA ' ApaNe AgaLa joI gayA ke nAnapaNathI ja zrI rAjacaMdramAM vivekavairAgya ane dharmabhAvanAnI sAthe sAthe saMsAramAM vijaya pamADI zake tevI adbhuta zaktio tema ja kAmanAo hatI. temane kAraNe temane zarUAtathI ja eka prakAranA AMtarayuddhamAM UtaravuM paDayuM hatuM. ane tethI temanI vicArazakti vadhu tIvra ane gaMbhIra banI hatI. dhIme dhIme temanA vicAro daDha tathA paripakava thatAM temanAmAM te vicArone pragaTa 25 ApavAnI, ane bIjAone te vicAronA bhAgIdAra banAvavAnI vRtti pragaTa thaI. pariNAme nAnI vayathI ja te pustaka lakhavA ane prasiddha karavA prerAyA. tenuM eka bIjuM kAraNa paNa hatuM. zarUAtathI ja temanAmAM jJAnaprApti ane zAstrAdhyayananI vRtti bahu prabaLa hatI. 16mA varSa pahelAMnI temanI nedhAmAM paNa nIcenAM vAka ApaNane jovA maLe che te upasthI tene khyAla Avaze. "vIranAM kahelAM zAmAM senerI vacane chUTaka chUTaka ane gupta che. . . . uttarAdhyayana nAmanuM jaina sUtra tattvadRSTie punaH punaH aveleke. . . . jJAnIoe ekatra karelA addabhuta nidhinA upabhogI thAo. dharmanuM mULa vilA che. zravaNa karIne kalyANane jANavuM joIe-pApane jANavuM joIe. 4 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kizorAvasthA . . . pachI je zreya heya te samAcaravuM joIe. . . . je jIvaachavanuM svarUpa jANatA nathI te saMyamanI vAta kyAMthI jANe ?" AgaLa jaNAvyuM che tema temanI smaraNazakti prathamathI ja bahu tIvra hatI. eTale bhASAjJAna meLavatAM temane ghaNe vakhata lAgato ja nahi. tethI e nAnI uMmare paNa, vicAra ane siddhAMtithI bharelA agharA dArzanika graMtha temaNe vAMcyA hatA. e rIte pitAnuM dharmajJAna sIdhuM mULa graMthomAMthI ja meLavavA te zaktimAna thayA hatA.e uMmara sudhImAM temaNe kathA kayA graMthane abhyAsa karyo hato te cokkasa kahI zakAtuM nathI. paraMtu mukhyatve jaina AgamAMthI ghaNune temaNe paricaya karI lIdho hato. ane tethI jainadharmanuM mULa lakSa tathA mULa zAstromAM varNavelA sAcA gRhastha ane sAcA muninA AcAre jANavA tathA samajavA te zaktimAna thayA. paraMtu potAnA samayanA jaina AcAravicAra sAthe sarakhAmaNI karatAM temane mULa siddhAMtomAM ane pracalita AcAromAM AkAza jamInano pharaka dekhAye. temane dekhAI AvyuM ke loke mULa zAstro vAMcatAvicAratA nathI tethI ja game tevA vicArahIna AcAra paraMparAthI ke ajJAnathI svIkArI jIvana gALyA kare che. jaina munienI dazA paNa tevI ja hatI. "je Adarza zAstramAM kahyo hoya te pitAthI pALI zakAya tevo na lAgatAM tene moLo karavAnI ke DhAMkavAnI vRttithI, paraspara be AcAryonA vAdavivAdathI, kadAgrahathI, matinI nyUnatAthI ane mULa zAstranuM adhyayana tathA vicAra ghaTI javAthI temanAmAM je matabheda ane vahemanuM sAmrAjya pravartatuM hatuM te joI temane puruSArthI ane premaLa AtmA dubhA. tIrthakara jevA pUrNa puruSane dharma pAmyA pachI paNa loke jaDatA ane pramAdane lIdhe tathA sadguru ane satazAstranA paricayanA abhAve je aMdha kavana gALI rahyA hatA tethI te ghaNu khinna thayA. ane tyArathI, kema karIne lokamAM satyasiddhAMtanA jJAnane pracAra karI temane jagADuM ane prayatnazIla karuM evI temane pAlAvelI lAgI. 15 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA 17mA varSamAM zrI rAjacaMdra lakhe che : "jaina prajA (AkhA hiMdustAnamAM thaIne) 20 lAkha che. temAMthI nava tattvane paThanarUpe be hajAra puruSo paNa mAMDa jANatA haze; manana ane vicArapUrvaka to AMgaLIne Terave gaNuM zakIe teTalA puruSo paNa nahi haze. jyAre AvI patita sthiti tattvajJAna saMbaMdhI thaI gaI che tyAre ja matamatAMtara vadhI paDyA che." te vakhate "aMgrejI zAsanamAM" je keLavaNI apAtI hatI te evA prakAranI hatI ke jANyuM ke ajANye bhaNelAmAMthI te dharmavRttino mULathI ja lopa karI detI. zrI rAjacaMdra 18mA varSamAM lakhe che : " je loke vidyAno bodha laI zakyA che temane dharmatattva upara mULathI zraddhA jaNAtI nathI. jene kaMIka hoya che tene te viSayanI kaMI gatAgama hetI nathI. ane gatAgamavALo koI hoya to te vastunI vRddhimAM vidhra karanAro hoya che paNa sahAyaka nathI hotuM. Ama keLavaNu pAmelAne dharmanI durlabhatA che." - AthI, "UcharatA bALayuvAno avivekI vidyA pAmI AtmasiddhithI bhraSTa thAya che te aTakAvavA," tathA " keTalAMka ajJAna manuSpo nahi vAMcavAne egya pustake vAMcIne pitAne vakhata khAI de che" tene badale " AtmAnuM hita thAya, jJAna, zAMti ane AnaMda maLe" tathA "teo paropakArI, dayALu, kSamAvAna, vivekI ane buddhizALI" thAya te arthe temaNe sahelAM, saraLa pustako lakhavA mAMDyAM. 17mAM varSamAM temaNe lakhelI mokSamALAmAM to te eTale sudhI kahe che : "aMgreja loke saMsArasaMbaMdhI aneka kaLAkauzalyamAM zAthI vijaya pAmyA che te vicAra karatAM ApaNane tatkALa jaNAze ke teone bahu utsAha ane e utsAha pAra pADavA anekanuM eka samAjamAM bhegA maLavuM. * * * e enuM kAraNa che. sarvajJa bhagavAnanuM kaheluM gupta tattva pramAda sthitimAM AvI paDyuM che tene prakAzita karavA ane pUrvAcAryoe gUMthelAM mahAna zAstro ekatra karavA tathA paDelA gacchanA matamatAMtara TALavA tema ja dharmavidyAne praphullita karavA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kizorAvasthA eka mahAna samAja, sadAcaraNa zrImaMta ane dhImaMta baMnee maLIne sthApana karavAnI jarUra che. . . . pavitra jainadharmanuM DhaMkAyeluM tattva prasiddhimAM nahi ANue tyAM sudhI saMpradAyanI unnati thavAnI nathI." A varSo daramyAnanAM zrI rAjacaMdranAM lakhANane vicAra ApaNe judA prakaraNamAM karanAra hovAthI te viSe vadhu vigatomAM A jagAe javAnI jarUra nathI. paraMtu eTaluM dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke, temane jIvanane A samaya temane mATe nirvigha ke vinA muzkelIe dhArI dizAe janAre naheto. eka rIte tene najIkamAM ja AvanArA eka mahAmaMthanakALanI zarUAtane vakhata kahevAya. eTale temanAM A umara sudhInAM lakhANamAM pitAnI manodazA viSe je keTalAka ugAro che, te ahI kAMI tAravIne vibhAgavAra rajU karavA ThIka thaze. te uparathI vAcaka joI zakaze ke temanAmAM eka bAju pitAnAmAM UThatI vAsanAo ane bahArathI AvI paDelI upAdhione kAraNe gRhasthAzrama svIkArI, tene nItimaya banAvI, pitAnI sukhabhegenI vRttio tema ja bAhya upAdhione haLavI pADavAnI vRtti che; jyAre bIjI bAju AtmadarzananI UMDI utkaTa jijJAsAne lIdhe badhuM tyAgI, mAtra AtmaciMtanamAM lIna thavAnI paNa dhAlAvelI che. A rahyA te utArAH 1. AhAravihAranI niyamitatA sAcavuM; arthanI siddhi kare; uttama puruSoe AcareluM Arya jIvana AcaruM, parahitane nijahita samajuM; paraduHkhane pitAnuM duHkha samajuM; nItinA bAMdhA upara paga na mUkuM, jitendriya thAuM; vivekabuddhi sAcavuM; jJAnacarcA ane zAstrAbhyAsamAM gUMthAuM; saMsAramAM rahyA chatAM tene nItithI bhogavatA rahI videhI dazA prApta karuM; AtmajJAna ane sajajananI saMgata rAkhuM; tathA ema jJAnIoe ekatra karelA adbhUta nidhino upayoga karuM. 2. mAro AtmA duHkhI che. te duHkha TALavAno upAya eTalo ja che ke tethI (saMsArathI) bAhyAbhyatarathI rahita thavuM. ane ema Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI rAjacaMdranI jIvanayAtrA thavAya che, ora dazA anubhavAya che ema pratijJApUrvaka kahuM chuM. nirmatha saddagusnA caraNamAM paDavuM joIe. paNa jIvana bahu TUMka che; upAdhi bahu che, ane tyAga thaI zake tema nathI. to paNa jijJAsA te vastunI rAkha. saMsArane baMdhana mAna. pUrva karma baLavAna che mATe A badho prasaMga banI AvyuM che ema mAnI besIza nahi. 3. A duHkha kayAM kahevuM? ane zAthI TALavuM? pote pitAne verI te ema. kevI kharI vAta che ? de jude sthaLa te sukhanI kalpanA karI che. he maDhaDe ema na kara. e tane hita kahuM chuM. aMtaramAM sukha che. sAcuM kahuM chuM. strInA upara thatA meha aTakAvavA tvacA vinAnA svarUpanuM ciMtana karavuM. he jIva! begathI zAMta thA. vicAra te khare ke emAM zuM sukha che? 4. je mahAkAma mATe nuM janme che tenuM anuprekSaNa kara. khAna para. samAdhistha thA, koI paNa alpa bhUla smRtimAMthI na javA de. jene pramAda thayo che te mATe have pramAda na thAya tema kara. ' A lakhANa 16 varSa pahelAMnI vayanuM che. te uparathI te uMmara sudhInI temanI manodazA ApaNane jANavA maLe che. paraMtu vIsamAM varSa sudhImAM to te lagna karavAno nizcaya ja karI le che. eTale 16 thI 18 varSanI vaya sudhInA, temanI aMgata noMdhamAMthI tAravelA nIcenA utArAomAM, gRhasthajIvana kevI rIte gALavuM tathA vyavasthita karavuM, tenI temaNe karelI spaSTa kalpanAo ApaNane jovA maLe che. 1. gRhasthAzrama vivekI kare. loahita prata na karavuM. dharma vaDe artha pedA karuM. bhagavAnane siddhAMta tUTe tema saMsAra vyavahAra na calAvuM. svArthe keInI AjIvikA na toDuM. jIvahiMsaka vepAra na karuM. svastrImAM samabhAvathI vadhu. abrahmacarya na levuM. nIti vinA saMsAra te na bhegavuM. dazAMza dharmamAM kA. strI vidyAzALI levuM ane karuM, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putrIne bhaNAvyA vinA na rahe. temane pATha zikhavADuM ane kuTuMbane svarga banAvuM-mekSa banAvuM. . 2. kaI kRtyamAM pramAdana karuM. mane vIratvanI hi karuM. ayogya vilA - sAdhuM. nirmAlya adhyayana na karuM. siArazakita khIlavuM. ALasane uttejana na ApuM. dinacaryAne geraupayoga na karuM. uttama zakti sAdhya karuM. cAritrane adbhuta karuM. vinaya, kIrti, yaza sarvapakSI prApta karavAM. zaktine geraupaga na karyuM. eka vastune niyama karuM. niyama vinA vihAra na karuM. cheTe uttama karuM nahi. ' anulamI paNa na rahe 3. koI paNa darzanane niM nahi. ekapakSI matabheda badhuM nahi. ajJAnapakSane ArAyuM nahi. paramAtmAnI bhakti karuM. tattva ArAdhatAM lokaniMdAthI DaruM nahi tatvajJAnane abhyAsa karuM. A sAthe ja temanAmAM bALapaNathI cAlatI AvelI bahAranI kapanA vadhu daDha thatI jAya che. te nIcenA utArAo uparathI paSTa thazeH - jJAnano uddhAra karAve. judA judA dharmopadezanA graMtho vahevAra . judA judA dharmagraMtha thAvA. matamatAMtaranuM svarUpa samajAvavuM. je manuSyo dharma, artha, kAma ane mekSa e cAra puruSArthanI prApti karI zakavA IcchatA hoya temanA vicArane sahAyaka thavuM. koI kALe tatvathI ja duniyAnA duHkhane nAza thaze evI mane khAtarI che. asatyano upadeza Ape nahi. AjIvikA mATe dharma bodhuM nahi. guNa vagaranuM vakatRtva sevuM nahi. te chatAM te mATe pitAne haju vadhu lAyakAta meLavavI joIze ema paNa te samajatA jAya che. ane te mATe temaNe potAnAmAM joItA Avazyaka khilavaNane kaMIka spaSTa rIte AMkavAne paNa prayatna karyo Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA che. (juo "zrImad rAjacaMdra' graMtha pA. 122, lekhAMka 30 ) te varSanA aMtamAM eka kAgaLamAM te lakhe cheH haju mArA darzanane jagatamAM pravartana karavAne keTaloka vakhata che. haju huM saMsAramAM tamArI dhArelI mudata karatAM vadhAre rahevAno chuM. . . . pravartana karavA paMcamakALamAM je je camatkAre che : joIe che te ekatra che ane thatA jAya che. hamaNuM e saghaLA vicAro kevaLa pavanathI paNa gupta rAkhajo. . . . huM thoDA vakhatamAM saMsArI thavA tyAM AvavAne chuM." zrI rAjacaMdranI kizorAvasthA sudhIne vRttAMta pUro karatA pahelAM A samaya sudhInA temanA avadhAnanA prayogone itihAsa TUMkamAM joI levo jarUrI che. kAraNa 19mA varSamAM ja temaNe saMpUrNa zatAvadhAna siddha karI batAvyAM ema kahevAya; ane pachI lagabhaga te ja varSamAM temaNe te prakAranA prayogonI nirarthakatA tathA temAM thato zaktivyaya joI avadhAna karavAnuM choDI dIdhuM. saM 1940nA arasAmAM rAjacaMdra marabI gayA hatA tyAre tyAM temaNe zaMkaralAla karIne eka aSTAvadhAnInA jAhera prayogo joyA. rAjacaMdrane te, jalasAmAM AmaMtraNa hatuM. temaNe tarata ja te avadhAna zIkhI lIdhAM ane bIje divase vasaMta nAme bagIcAmAM prathama khAnagI mitramaMDaLa samakSa navA navA viSayo laI ATha avadhAna batAvyAM. pachI bIje divase jAheramAM be hajAra prekSako samakSa bAra avadhAna karI batAvyAM. - tyAra bAda khAnagI prasaMge zrI rAjacaMdrane eka vAra jAmanagara javAnuM thatAM, tyAM temaNe tyAMnA vidvAnanI be sabhAo samakSa bAra ane soLa ema be vidhithI avadhAne karI batAvyAM. tyAra bAda 20 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kizorAvasthA vaDhavANanA pradarzanamAM karnala eca. ela. naTa sAheba ane bIjA rAjA rajavADA tathA maMtrImaMDaLa vagere maLI be hajAra jeTalA prekSake sAme seLa avadhAna karI batAvyAM. ATaluM thatAM "gujarAtI, "muMbaI samAcAra', "lokamitra" ane "nyAyadarzaka' vagere patramAM temanI te adabhuta zaktinAM yazogAna zarU thaI gayAM. tyAra bAda beTAdamAM emaNe emanA eka dhanika mitra zeTha harilAla zivalAla samakSa 16thI UThI bAvana avadhAna koI paNa khAsa parizrama ke abhyAsa karyA vinA ja karI batAvyAM. e avadhAno kevA prakAranAM hatAM teno Acho khyAla AvI zake te mATe ahIM te bAvana avadhAnanI rUparekhA ApavAmAM Ave che: pATe ramatA javuM, zetaraMje ramatA javuM, TakorA gaNatA javuM, mALAnA maNakA gaNatA javuM, ApelA saravALA, bAdabAkI, guNAkAra ane bhAgAkAra gaNatA javuM, gaMjIphe ramatA javuM, soLa bhASAonA judA judA krame ADAavaLA naMbara sAthe ApelA akSare yAda rAkhI vAkya goThavatA javuM, be koThAmAM ADAavaLA akSarathI mAgelA viSayanI kavitA karAvatA javuM, ATha bhinna bhinna samasyAo pUrNa karatA javuM tathA seLa judAM judAM mAgelAM vRttomAM mAgelA viSayanI kavitA taiyAra karatA javuM-ema bAvana kAmanI zarUAta ekasAthe karavI; eka kAmane kaMIka bhAga karI, bIjA kAmane kaMIka bhAga karo, pachI cothAne, pachI pAMcamAne. . . . vaLI pAchA pahelA kAma upara AvavuM. . . . ema saghaLAM kAma pUrNa thatA sudhI karyA karavuM. lakhavuM nahi ke pharI pUchavuM nahi. saM. 1943mAM zrI rAjacaMdrane muMbaI javAnuM thayuM hatuM. tyAM paNa aneka sthaLoe temanI A zaktinI parIkSA thaI hatI. tyAM temaNe sau avadhAna aneka sthaLe karI batAvyAM hatAM. 21 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA avadhAna uparAMta temanAmAM sparze kiyanI paNa vilakSaNa zakti hatI. temane bAra judA judA kadanAM pustaka batAvavAmAM AvyAM tathA temanAM nAma vAMcavA devAmAM AvyAM. tyAra bAda temanI AMkhoe pATA bAMdhI devAmAM AvyA ane eka pachI eka judA judA kramamAM te temanA hAthamAM mUkavAmAM AvyAM. Ama pustakane hAthathI sparza karI tenA kada uparathI darekanuM nAma temaNe kahI ApyuM ! - A vidhAnanA prayogoe mAtra hiMdIonAM ja mana mugdha nahetAM karyA; paraMtu te vakhatanA ucca padavI dhAraNa karanArA videzI aMgreja ane yuropIya amaladAronuM paNa dhyAna kheMcyuM hatuM. tevI eka sabhAmAM muMbaInI hAI korTanA mukhya nyAyamUrti sara cArlsa sArajanTa, DokaTara pITarasana vagere videzI tema ja anya saMbhAvita hiMdI sagRhastho hAjara hatA. tyAM temaNe 100 avadhAna karI batAvyAM hatAM. e zaktithI cakita thaI sara cArlse temane yuropamAM jaIne temanI zaktinA prayogo karI batAvavAnuM sUcavyuM hatuM. paraMtu zrI rAjacaMdra dhArmika, sAmAjika ema aneka kAraNothI tema karavAnI nA pADI hatI. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza zrI rAjacaMdra saM. 1944nI mahA suda 10ne reja, 19 varSanI ye, sadgata jhaverI revAzaMkarabhAI jagajIvanadAsa mahetAnA moTA bhAI popaTalAlanAM putrI jhabakabAI sAthe lagna karyuM. zrI rAjacaMdra jevA mULathI vicAravAna puruSe, pukhta vaye pahoMcI lagnanI javAbadArI svIkArI, e kaI manodazAmAM, e emanI jIvanasAdhanAnI dRSTie bedhaka carcA che. paraMtu AvI jAtanI saphaLa carcA karavA kadAca ApaNI pAse pUrI sAmagrI nathI. zrI rAjacaMdra pote te kALa daramyAna nedhelA potAnA vicAre temanA prasiddha graMthamAMthI maLI Ave che. e uparAMta to te kALe temanI sAthe rahelA ke bIjI rIte paricayamAM AvelA loko pAsethI sAMbhaLanArA pitAnAM saMsmaraNo Ape tyAre. ApaNA mahAna puruSonAM AvAM saMsmaraNanuM sAhitya hajI ApaNI bhASAmAM jUja ja che. ane e bAbatanI dRSTi paNa bhAre khIlI na kahevAya. eTale A carcA eTale aMze adhUrI che. chatAM zrI rAjacaMdranAM pitAnAM vacane paNa kAMIka madazAvyaMjaka to thaze ja. te varSamAM muMbaIthI eka snehIne lakhelA patramAM te jaNAve cheH lakSmI upara prIti nahi chatAM koI paNa parArthika kAmamAM te bahu upayegI thaI paDaze ema lAgavAthI, mauna rahI ahIM te saMbaMdhI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA sagavaDamAM hato ane te bAbata dhAreluM pariNAma AvavAno bahu vakhata paNa nahote." Ama "mauna graha' te dhanopArjananA kAmamAM thaDe ja vakhata thayAM paDyA che. ane temanI te pravRttinuM "dhAreluM pariNAma AvavAne bahu vakhata paNa nahoto. te vakhate kenyApakSavALAonA " AgrahathI" tathA temanA pratyenA pitAnA "mamatvathI, te "saghaLuM paDatuM mUkI, vada 13 ke 14 (piSanI) ne roja tvarAthI' muMbaI choDI pANigrahaNa karavA nIkaLe che. uparanA ja kAgaLamAM te puchAve che : A zubha prasaMgamAM teo (kanyApakSIo) savivekI nIvaDI, rUDhithI pratikULa rahI, paraspara kuTuMbarUpe neha baMdhAya evI suMdara yojanA teonA hRdayamAM che ke ? Apa utAraze ke ? (bIjo) koI utAraze ke ? e khyAla punaH punaH hadayamAM paryaTana kare che." lagnavidhimAM paNa jUnI rUDhione anusaravAnuM choDI, savivekapUrvaka vyavahAra karavAnI sUcanA te zA mATe karI rahyA che tenuM kAraNa jevA jevuM che : nidAna sAdhAraNa vivekIo je vicArane AkAzI gaNe tevA vicAre, tathA je pada Aja rAjyazrI cakravartinI vikaTeriyAne durlabha che--kevaLa asaMbhavita che-te vicAre, te vastu, ane te padanI kevaLa IcchA hovAthI upara jaNAvyuM (lagnavidhimAM viveka vAparavA viSe ), tethI kaMI paNa leza pratikULa bane, to te padAbhilASI puruSanAM caritrane parama jhAMkhapa lAge tema che." lagna pahelAMnA varSamAM ja temaNe lakhyuM cheH "kuTuMbarUpI kAjaLanI keTarInA vAsathI saMsAra vadhe che. game teTalI tenI sudhAraNa karaze to paNa ekAMtathI jeTalo saMsAra kSaya thavAne che, tene soma hisso paNa te kAjaLagRhamAM rahevAthI thavAnuM nathI. kaSAyanuM (malina vRttionuM) te nimitta che, mohane rahevAno anAdikALane parvata che." 24 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza Ama tavA chatAM te lagna karavA kabUla thAya che ane lagna kare che. 46 have ApaNe AgaLa cAlIe. temanA lagnanA varSa daramyAna strInA sabaMdhamAM mArA vicAra ' e mathALA heThaLa te lakhe cheH sukha mAtra AvaNika dRSTithI " strI e saMsAranuM sarvAMttama kalpAyuM che. paNa te tema nathI ja. je je padArtho upara jugupsA rahI che, te te padArtho te tenA zarIramAM rahyA che; ane tenI te janmabhUmikA che. vaLI e sukha kSaNika, kheda ane khasanA daradarUpa ja che. te veLAnA dekhAva hradayamAM cItarAI rahI hasAve che ke zI A bhulavaNI ? TUMkamAM kahevAnu ke temAM kaMI paNa sukha nathI; ane sukha hoya to tene avicchedarUpe varNavI jue; eTale mAtra meAhadazAne lIdhe tema mAnyatA thaI che, ema ja jaNAro. ahIM huM strInA avayavAda bhAgane viveka karavA eDeDa nathI, paNa tyAM karI AtmA na ja kheMcAya e viveka thayA che tevuM saheja sucavana karyuM. strImAM deSa nathI paNa AtmAmAM che; ane e deSa javAthI AtmA je jue che, te adbhuta AnaMdarUpa ja che; mATe e dApathI rahita thavuM e ja parama jijJAsA che. zu upayoga ( AMtaravRtti )nI je prApti thaI, te| pachI te, samaye samaye pUrvopArjita meAhanIya kane bhasmIbhUta karI zakaze. A anubhavagamya pravacana che. paNa pUrvApArjita haju sudhI mane pravarte che tyAM sudhI mArI zI dazAthI zAMti thAya? e vicAratAM mane nIce pramANe samAdhAna thayuM. strInA saMbaMdhamAM kAMI paNa rAgadveSa rAkhavA mArI aMzamAtra icchA nathI, paNa pUrvAMpAnathI icchAnA pravartanamAM aTakyA hu. "" '' Ama pUrvopArjana" jaNAvIne teezrI AgaLa lakhe cheH " strInuM kAI aMga lezamAtra sukhadAyaka nathI, chatAM mAre| deha bhAgave niyama pALavAnuM dRDha karatAM chatAM nathI paLatA e che. 25 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA pUrvakarmano ja doSa che. . . . huM saMsArathI leza paNa rAgasaMyukta nathI, chatAM tene ja bhogavuM chuM. kAMI meM tyAkhyuM nathI. . . . atyAre huM koNa chuM tenuM mane pUrNa bhAna nathI. . . . he jIva ! tuM bhUla mA. sukha aMtaramAM che, te bahAra zodhavAthI nahi maLe. . . . aMtaranI sthiti thavA mATe bAhya padArtho saMbaMdhInuM . Azcarya bhUla." paraMtu A AtmamaMthananI sAthe sAthe tyAga, vairAgya tathA tavajijJAsA paNa temanAmAM eTalA ja jorathI jAgrata thatAM jAya che. te ja varSanA eka patramAM te lakhe che : eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, to anaMtabhavanuM sATuM vaLI raheze ema huM samajyo chuM. ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. e mahAbaMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhanapadArtha zreSTha lAge te grahavA, e ja (mArI) mAnyatA che. te pachI te mATe jagatanI anukULatA-pratikuLatA zuM jevI ? te game tema bolo paNa AmA je baMdhanarahita thato hoya, to tema karI levuM, eTale kIrti apakIrtithI sadAkALane mATe rahita thaI zakAze. atyAre e vagere emanA pakSanA lokono je vicAre mAre mATe pravarte che, te mane dhyAnamAM mRta che, paNa vismRta karavA e ja zreyaskara che. tame nirbhaya raheje. mAre mATe kaI kaMI kahe te sAMbhaLI mauna rahejo. . . . . . A tamArA "mAnelA murabI" mATe koIpaNa prakAre hazeka karaze nahi. tenI icchA saMkalpavikalpathI rahita thavAnI ja che. tene ane A vicitra jagatane kaMI lAgatuMvaLagatuM nathI ke levAdevA nathI. eTale temAMthI tene mATe game te vicAro baMdhAya ke belAya, te bhaNe have javA IcchA nathI. . . . jagatamAMthI je paramANu pUrvakALe bheLAM karyAM che, te haLave haLave tene ApI daI, Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza RNamukta thavuM e ja tenI sadA upayogI, vahAlI, zrei ane parama jijJAsA che. bAkI tene kAMI AvaDatuM nathI, te bIjuM kaMI IcchatA nathI. pUrva karmanA AdhAre tenuM saghaLuM vicaravuM che. A vAta gupta rAkhaze. kema ApaNe mAnIe chIe athavA kema vartIe chIe te jagatane dekhADavAnI jarUra nathI. paNa AtmAne ATaluM pUchavAnI jarUra che ke, je muktine icche che to saMkalpavikalpa, rAgadveSane mUka; te mUkavAmAM tane kaMI bAdhA hoya to te kahe. te tenI meLe mAnI jaze ane tenI meLe mUkI deze. . . . jyAMtyAMthI rAgadveSarahita thavuM e ja mAro dharma che." pachInA varSamAM te eka vistRta patramAM jaNAve che - "ApanA pahelAM A janmamAM huM lagabhaga be varSathI kaMIka vadhAre kALathI gRhasthAzramI thayo chuM, e ApanA jANavAmAM che. gRhAzamI jene laIne kahI zakAya che te vastu (eTale ke patnI) ane mane te vakhatamAM kaMI ghaNA paricaya paDyo nathI; to paNa tenuM banatuM kAyika, cika, ane mAnasika valaNa mane tethI ghaNuMkharuM samajAyuM che; ane te parathI teno ane mAro saMbaMdha asaMtoSapAtra thayo nathI. . . . mAro gRhAzrama atyAra sudhI jema asaMtoSapAtra nathI, tema ucita saMtiSa pAtra paNa nathI. te mAtra madhyama che; ane te madhyama hAvAmAM paNa mArI keTalIka udAsInavRttinI sahAyatA che. tattvajJAnanI guptaguphAnAM darzane letAM hAzramathI virakta thavAnuM adhikatara sUjhe che, ane khacita te tattvajJAnano viveka paNa Ane Ugyo hatA; kALanA baLavattara aniSTapaNAne lIdhe, tene yathAyogya samAdhisaMganI aprAptine lIdhe, te vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa karavo paDyo; ane khare ! je tema na thaI zakyuM che, to tenA (mArA) jIvanano aMta Avata. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA " je vivekane mahAmedanI sAthe gauNu karavA paDyo che, te vivekamAM ja cittavRtti prasanna rahI jAya che; tenu khAdya prAdhAnya nathI rAkhI zakAtuM, e mATe akathya kheda thAya che, tathApi jyAM nirupAyatA che tyAM, sahanatA sukhadAyaka che, ema mAnyatA hovAthI maunatA che. " kAI kAI vAra saMgIe ane parasaMgIe tuccha nimitta thaI paDe che, te veLA te viveka para kAI jAtanuM AvaraNa Ave che; tyAre AtmA bahu mUMjhAya che; jIvanati thavAnI-dehatyAga karavAnI-duHkhada sthiti karatAM te veLA bhayaMkara sthiti thaI paDe che paNa evu jhAjhA vakhata rahetuM nathI, ane ema jyAre raheze tyAre, cita dehatyAga karIza. paNa asamAdhithI nahIM vartu; evI atyAra sudhI pratijJA kAyama cAlI Ave che. [ sa. 1945] peAtAnA cittamAM cAlI raheluM mathana~me viradhI vRtti vaccenI A athaDAmaNu--ane tene kAraNe " jIvanarahita thavAnI duHkhada sthiti karatAM paNa bhayaMkara ' sthitinuM vana temaNe khIjA eka ma vedhI patramAM karyuM che, du:khiyA manuSyAnu pradarzana karavAmAM AvyuM hoya te khacita tenA zirAbhAgamAM huM AvI zakuM. tame mane strInA saMbaMdhI, lakSmInA saMbaMdhI, kArtinA saMbaMdhI, bhaya saMbaMdhI ke kAyAnA saMbadhI athavA (e) sa saMbaMdhI kaI duHkha lekharoA nahi. mane duHkha bIjI rItinuM che. te darada vAtanu nathI, kanuM nathI, ke pittanuM nathI. te zarIranu nathI, vacananuM nathI ke mananuM nathI. gaNeA te badhAyanuM che, ane na gaNA tA ekanuM nathI. paraMtu mArI vijJApanA te nahi gaNavA mATe che. kAraNa emAM kAMI Ara ma rahyo che. 66 " tame jarUra mAnajo ke huM vinA dIvAnApaNe A kalama calAvu A dehamAM me mukhya be bhava karyAM che. amukhyane chuM. * 28 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza hisAba nathI. nAnapaNunI nAnI samajaNumAM kANu jANe kayAMthIye meTI kalpanAe AvatI. sukhanI jijJAsA paNa echI nahotI. ane sukhamAM paNa mahAlaya, bAgabagIcA, lADIvADInAM kAMIka mAnyAM hatAM. meTI kalpanA te, ' A badhuM zuM che" tenI hatI. te kalpanAnu eka vAra evuM rUpa dIThu' ke, * punarjanme nathI, pApe nathI, puNye nathI. sukhe rahevuM ane saMsAra bhAgavavA e ja kRtakRtyatA che. emAMthI, bIjI kAI paMcAtamAM nahIM paDatAM dharmanI vAsanAo kADhI nAkhI, keAI dharma mATe nyUnAdhika ke zraddAbhAvapaNuM rahyuM nahIM. 66 '( paNa) thADA vakhata gayA pachI emAMthI era ja thayuM; ne thavAnuM meM kahyuM nahAtuM, tema te mATe mArA khyAlamAM heAya evu kAMI mAru prayatna paNa nahe|tuM. chatAM acAnaka pheraphAra thayeA. kA era anubhava thayA. ane te anubhava prAthe zAstramAM lekhita na hoya, jaDavAdIonI kalpanAmAM paNa nathI, tevA hatA. te krame karIne vacceA. vadhIne atyAre eka tuMhi, tuMhi,'nA jApa kare che. * " " " have ahIM samAdhAna thaI jaze. AgaLa je maLyAM nahi hoya athavA bhayAdika haze tethI du:kha haze evuM kAMI nathI ema cita samajAI jaze. strI sivAya khIjo keAI padArtha khAsa karIne mane rekI zakatA nathI. bIjA kAI paNu saMsArI sAdhane mArI prIti meLavI nathI. tema kAI bhaye mane bahulatAe dheryAM nathI. strInA saMbaMdhamAM jijJAsA era che ane vartanA era che. eka pakSe tenu keTalAka kALa sudhI sevana karavuM saMmata karyuM" che, tathApi tyAM sAmAnya prItiaprIti che; paNa du:kha e che ke jijJAsA nathI chatAM pUrva kama kAM ghere che ? eTalethI patatuM nathI paNa tene lIdhe nahi gamatA padArthone jovA-sUMdhavA-pavA paDe che ane e ja kAraNathI prAye upAdhimAM besavuM paDe che. '' 29 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA bAvIsamA varSa sudhImAM temanI AMtara dazAno kAMIka khyAla ApaNe temanA upara TAMkelA zabdomAM meLavI zakIe chIe. sujJa puruSo potAnA dezone moTA jue che ane guNenuM varNana karatA nathI, eTale svAbhAvika rIte A varNanamAM deSa upara vadhAre bhAra mukAyo haze. paraMtu eTaluM ApaNe joI zakIe chIe ke lagna karIne temaNe potA para kAramuM mArayuddha netaryuM che ane temAM te hAthamAM prANa laIne ghUmyA che. paraMtu thoDA ja vakhatamAM te temAMthI vijayI tathA vadhu tejasvI thI bahAra sAjAsamA nIkaLI jAya che ane temanI AMtara dazA eka viziSTa prakAranI tIvratA pakaDatI jAya che. tevIsamA varSamAM dAkhala thaIe chIe tyAM to raNasaMgrAmanI dhULane badale ApaNane eka zAMta, samAhita ane AtmalakSI puruSanuM darzana thAya che. A varSa daramyAna temanI samAdhidazA vadhatI jAya che. tenA varNananAM amUlya metI sAdhaka jIvananI dhanya paLAnuM cirasmAraka che. temAMthI thoDAghaNA utArA ApavAno lobha khALI zakato nathI : "rAtri ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che; AhAra paNa e ja che, nikA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svama paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhoga paNa e ja che, parigraha paNuM e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM ? hADamAMsa ane tenI majAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka roma paNa ene ja jANe vicAra kare che. ane tene lIdhe nathI kaMI jevuM gamatuM, nathI kaMI suMghavuM gamatuM, nathI kaMI sAMbhaLavuM gamatuM, nathI kaMI cAkhavuM gamatuM, ke nathI kaMI sparzavuM gamatuM nathI bolavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM nathI besavuM gamatuM ke nathI UThavuM gamatuM; nathI sUvuM gamatuM ke nathI jAgavuM gamatuM nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyuM gamatuM nathI asaMga gamata ke nathI saMga gamato; nathI lakSmI gamatI ke nathI alakSmI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza gamatI; ema che. tathApi te pratye AzA nirAzA kaMI ja UgatuM jaNAtuM nathI. te hai| te paNa bhale, ane na heA te paNa bhale. e kaI duHkhanAM kAraNa nathI. duHkhanuM kAraNa mAtra viSamAtmA che; ane te jo sama che, te! sarva sukha ja che; e vRttine lIdhe samAdhi rahe che. tathApi bahArathI gRhasthapaNAnI pravrutti nathI thaI zakatI, dehabhAva dekhADavA pAlavatA nathI. ( paraMtu ) AtmabhAvathI pravRtti khAdyathI karavAne keTalAka aMtarAya che. tyAre have kema karavuM ? kayA parvatanI gukAmAM javuM, ane alaiApa thaI javu ?--e ja raTAya che. tathApi bahArathI amuka saMsArI pravRtti karavI paDe che. te mATe zeka tA nathI. tathApi sahana karavA jIva icchatA nathI. " prabhAtamAM vahele UyeA tyArathI kAI apUrva AnaMda vartA ja karatA hatA. ( e ) ekAkAra vRttinuM vana zabde kema karI zakAya? divasanA bhAra banyA sudhI rahyuM. apUrva AnaMda tA tevA ne tevA ja che; paraMtu bIjI jJAnanI vArtA karavAmAM tyAra pachInA kALakSepa karyo. * * peAtAne thayelA eka adbhuta anubhava bAbata te sa. 1944nA ASADha vada ne divase lakhelA patramAM jaNAve che : 64 A eka adbhuta vAta che ke DAbI AMkhamAMthI cArapAMca divasa thayAM eka nAnA caMdra jevA vIjaLI samAna jhAkArA thayA kare che, je AMkhathI jarA dUra jaI elavAya che. lagabhaga pAMca miniTa thAya che, ke dekhAva de che. mArI diSTamAM vAraMvAra te jovAmAM Ave che. e khAte kAI prakAranI bhramaNA nathI. ( bahAranuM) nimitta kAraNa kaMI jaNAtuM nathI. bahu AzcaryatA uparjAve che. AMkhe bIjI kAI paNa prakAranI asara nathI. prakAza ane divyatA vizeSa rahe che... aMtaHkaraNamAM bahu prakAza rahe che; zakti bahu teja mAre che. dhyAna samAdhistha rahe che. "" 31 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA have ame amArI dazA kaI paNa prakAre kahI zakavAnA nathI, te lakhI kyAMthI zakIzuM? muktiye nathI joItI ane jainanuM keLaLajJAne je puruSane nathI joItuM te puruSane paramezvara have kayuM pada Apaze ? e kaMI ApanA vicAramAM Ave che? Ave to Azcarya pAmajo, nahIM to ahIMthI te kaI rIte kaMIye bahAra kADhI zakAya tema bane tevuM lAgatuM nathI. "alakha nAma dhunI lagI gaganameM, magana bhayA mana merAjI. Asana mArI surata dRDha dhArI, diyA agama gharaDerA. darazyA alakha dedArAja." "AjanA prabhAtathI niraMjanadevanI keAI abhuta anugrahatA prakAzI che. Aje ghaNA divasa thayAM izkelI parAbhakti kaI anupama rUpamAM udaya pAmI che. pIe bhagavAna vAsudeva (kRSNacaMdra)ne mahInI maTukImAM nAkhI vecavA nIkaLI hatI; evI eka zrImad bhAgavatamAM kathA che. te prasaMga Aje bahu smaraNamAM rahyo che. amRta pravahe che tyAM stradaLa kamaLa che; e mahInI maTukI che; ane Adi puruSa temAM birAjamAna che te bhagavaMta vAsudeva che. tenI prApti puruSanI cittavRttirU5 gopIne thatAM te ullAsamAM AvI jaI bIjA koI mumukSu AtmA pratye "kAI mAdhava lyo " hAMre koI mAdhava lyo' ema kahe che. arthAta te vRtti kahe che ke, Adi puruSanI amane prApti thaI, ane e eka ja prApta karavA gya che; bIjuM kazuMya prApta karavA yogya nathI; mATe tame prApta kare. ullAsamAM pharI pharI kahe che ke tame te purANapuruSane prApta kare; ane je te prAptine acaLa premathI iccho, to ame tamane e AdipuruSa ApI daIe. maTukImAM nAkhIne vecavA nIkaLyAM chIe, grAhaka dekhI ApI daIe chIeH koI grAhaka thAo; acaLa preme koI grAhaka thAo; vAsudevanI prApti karAvIe. 32 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza A vAta ane AkhuM bhAgavata e ekane ja prApta karAvavA mATe akSare akSare bharapura che; ane te amane ghaNe kALa thayA pahelAM samajAyuM che; Aje ati ati smaraNamAM che; kAraNa ke sAkSAt anubhava prApti che. ane ene lIdhe AjanI parama addabhuta dazA che. evI dazAthI chava unmatta paNa thaI gayA vinA raheze nahi. vAsudeva hari cAhIne keTaloka vakhata aMtardhAna paNa thaI jAya, evA lakSaNanA dhAraka che; mATe ame asaMgatAne icchIe chIe. . . . satsaMganI mAtra khAmI che ane vikaTa vAsamAM nivAsa che. hariicchAe ryApharyAnI vRtti che eTale kaMI kheda to nathI, paNa bhedano prakAza karI zakAto nathI, e ciMtanA niraMtara rahyA kare che." cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che. jethI vyavahAranAM badhAM kArya ghaNuM karIne avyavasthAthI karIe chIe. hariicchA sukhadAyaka mAnIe chIe eTale je upAdhiga varte che tene paNa samAdhijega mAnIe chIe. cittanI avyavasthAne lIdhe muhUrtamAtramAM karI zakAya tevuM kArya vicAratAM paNa pakhavADiyuM vyatIta karI naMkhAya che, ane vakhate te kArya karyA vinA ja javA devAnuM thAya che. badhA prasaMgomAM tema thAya to paNa hAni mAnI nathI. . . . evI cittanI dazA niraMkuza thaI rahI che. ane te niraMkuzatA prApta thavAmAM harino parama anugraha kAraNa che, ema mAnIe chIe." eka purANapuruSa ane purANapuruSanI premasaMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI. amane koI padArthamAM rucimAtra rahI nathI. kaMI prApta karavAnI IcchA thatI nathI. vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI. . . . ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe. . . . pitAnI IcchAe thoDI ja pravRtti karavAmAM Ave che. jema harie Ichelo krama dore tema dorAIe chIe. hadaya prAye zanya jevuM thaI gayuM che. . . . 33 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAja'nI jIvanayAtrA eka prakAre pUrNa ghelA che, chatAM vepAra karIe chIe, laI e chIe, daI e chIe, lakhIe chIe, hasIe chIe. jenu ThekANuM nathI evI amArI dazA che. amArA deza hira che, jAta hara che, kALa hira che, deha hira che, nAma hira che, sarva hira che." (( " rAma rAma khumArI caDhaze, amaravaramaya ja AtmaSTi thaI jaze, eka ' tuhi tu hi' manana karavAneA paNa avakAza nahIM rahe, tyAre amaravaranA AnaMdane anubhava thaze. atra e ja dazA che. rAma hade vasyA che, anAdinAM khasyAM che. suratI ityAdika hasyAM che. A paNa eka vAkayanI veTha karI che." (1947) Ama chatAM peAtAnI AMtara dazAthI temane haju je asaMtApa che "" te temaNe A zabdAmAM vyakta karyo che yathAyAgya dAna te hA mumukSu . tevA kAMI guNe! mArAmAM prakAzita thayA hoya ema mane lAgatuM nathI. mAtra ruci utpanna thaI che ema gaNIe te gaNI zakAya. tathApi sa pUrNatA prApta thayA vinA A jIva zAMtine pAme evI dazA jaNAtI nathI." * . A varSa daramyAna temanI noMdhAmAM bIjI eka mahattvanI banA ApaNane teevAnI maLe che. ane te e ke, nAnapaNathI upadezaka banavAnI ane dharma sudhAra karavAnI temanAmAM je vRtti hatI te dUra dhakelAtI jAya che. tenAM kAraNeA temanA peAtAnA zabdomAM nIce pramANe che : " have kevaTanI nirvikalpa samAdhi pAmavI che, jethI kAI paNa prakAre amRtasAgaranuM avaleAkana karatAM alpa paNa mAyAnuM AvaraNa khAdha kare nahi, avalAkanasukhanu apa paNa vismaraNa thAya [ha. AvI dazA pAmavAthI paramArtha karelA prayatna saphaLa thAya che. ane evI dazA thayA vinA pragaTa mArga 34 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza prakAzavAnI paramAtmAnI AjJA nathI ema mane lAge che. mATe daDha nizcaya karyo che ke e dazAne pAmIne pachI pragaTa mArga kahe- paramArtha prakAzavo. tyAM sudhI nahi. ane e dazAne have kAMI jhAjhe vakhata paNa nathI. paMdara aMze to pahoMcI javAyuM che. . . . sarva prakArano eka deza bAda karatAM bAkI sarva anubhavAyuM che. (e) eka deza (paNa) samajAyA vinA rahyo nathI, paNa yoga ( pravRtti )thI asaMga thavA vanavAsanI AvazyakatA che. ane ema thaye e deza anubhavAze. . . . ATalA mATe hamaNAM to kevaLa gupta thaI javuM yogya che. . . . vedayane nAza thatAM sudhI gRhAvAsamAM rahevuM yogya lAge che. . . . jyAM sudhI asaMga thaIzuM nahi ane tyAra pachI tenI (paramezvaranI) IcchA maLaze nahi, tyAM sudhI pragaTa rIte mArga kahIzuM nahi. . . . harie sAkSAta darzanathI jyAM sudhI te vAta prerI nathI, tyAM sudhI IcchA thatI nathI-thavAnI nathI." "pUrvApara evuM je bhagavata saMbaMdhI jJAna te pragaTa karavA jyAM sudhI tenI IcchA nathI, tyAM sudhI vadhAre prasaMga keIthI pADavAmAM nathI Avato, te jANe che. abhinna evuM haripada jyAM sudhI ame amArAmAM nahIM mAnIe, tyAM sudhI pragaTa mArga kahIzuM nahIM. tame paNa jeo amane jANo cho, te sivAya adhikane nAma, ThAma, gAmathI amane jaNAvaze nahIM. (1947) Ama chatAM temanA saMbaMdhamAM je kaI AvatA te temanI vibhUtithI AkarSAI temanI pAsethI mArga pAmavA utsuka thAya temAM navAI nathI. paraMtu temanI AgaLa paNa, hAIe tenAthI jarA paNa vadhAre na dekhAvAnI temanI je saraLatA che te jovA jevI che: " tame mArA saMbaMdhI je je prastuti darzAvI te te meM bahu manana karI che. . . . paraMtu tevA guNe kAMI mArAmAM prakAzita 35 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA thayA hoya ema mane lAgatuM nathI. mAtra ruci utpanna thaI ema gaNue to gaNuM zakAya. . . ." tame ane bIjA je je bhAIo mArI pAsethI kaMI AtmalAbha Iccho cho te te, te lAbha pAme e mArI aMtaHkaraNathI IcchA ja che. tathApi te lAbha ApavAnI je yathAyogya pAtratA, temAM mane . hajI kaMIka AvaraNa che. . . . pharI pharI anukaMpA AvI jAya che. paNa nirupAyatA AgaLa zuM karuM ? pitAnI kaMI nyUnatAne pUrNatA kema kahuM ?" A prasaMge ja eka bIjA pheraphAranI paNa noMdha levI ghaTe che. jo ke tene "pheraphAra " kahevo e vadhAre paDatuM che. chatAM 17mA varSa sudhI tema ja te varSa daramyAna zrI rAjacaMdra lakhelA "mokSamALA" Adi graMthamAM "jainadarzane ja sAcuM che, "bIjAM darzane apUrNa che, "jainadarzananA pravartaka puruSo ja pUrNa jJAnI hatA, "game tevI zaMkA thAya to paNa mArI vatI vIrane niHzaMka gaNaje" "vIra svAmInuM bedheluM sarva svarUpa yathAtathya che, e bhUlazo nahIM." jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che, tema ja sarva padArthanuM svarUpa che," " sAco vaidya te vItarAgadarzana che, je saMpUrNa satya svarUpa che," "amArA cittane viSe vAraMvAra ema Ave che ane ema pariNAma sthira rahyA kare che ke, jevo AtmakalyANane niradhAra zrI vardhamAnasvAmIe ke zrI RSabhAdie karyo che, te niradhAra bIjA saMpradAyane viSe nathI,' "baMdhamAkSanI yathArtha vyavasthA kahevAne yogya je kAI ame vizeSapaNe mAnatA hoIe, to te zrI tIrthakara deva che, evA bhAvArthanAM AgrahI vAkyo Thera Thera najare paDe che. keTalIka jagAe to te vAkyo evuM ekAMtikapaNuM paDe che ke, pahelI najare te koI paNa samabhAvI hadayane AghAta ja pahoMce. paraMtu pachInAM varSomAM amuka darzana, paMtha ke vADAmAM ja satya samAyuM che ema Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza mAnavAne badale, satya AtmAnubhavamAM ja raheluM che evA abhiprAyanAM vAkyo temanAM lakhANamAM vadhu pramANamAM mAlUma paDe che. sAthe sAthe, aMtima anubhavane lagatI bAbato viSene judAM judAM darzane ke pravartakenA matabhedono niveDe aMtima anubhava thaye ja maLe, ane tyAM sudhI badhA saMpradAyanA zAstragraMtho upadeza-bodha prApta karavA pUratAM vAMcavA-vicAravA, evo temano abhiprAya thato jAya che. nIce ApelA keTalAka utArAo uparathI te vAta spaSTa thaze. - "siddhAMtajJAna jinAgama ane vedAMtamAM paraspara bheda pAmatuM jovAmAM Ave che, ane te prakAre joI mumukSu jIva saMdeza-zaMkA pAme che. ane te zaMkA cittanuM asamAdhipaNuM kare che. evuM ghaNuM karIne banAvAyegya ja che. kAraNa ke, siddhAMtajJAna to jIvane keAI atyaMta ujajavaLa kSayopazame ane sazurunA vacananI ArAdhanAe udbhave che. siddhAMtajJAnanuM kAraNa upadezajJAna che. sadguruthI ke satazAstrathI prathama jIvamAM e jJAnanuM daDha thavuM ghaTe che. upadezajJAnanAM phaLa vairAgya ane upazama che. temanuM baLa vadhavAthI jIvane viSe saheje nirmaLapaNuM thAya che ane (pachI) saheja sahejamAM siddhAMtajJAna thavAnuM kAraNa thAya che. (kAraNa ke,) jIva asaMgadazAmAM Ave, to AtmasvarUpa samajavuM sAva sulabha thAya che." (27) jene vairAgya upazama saMbaMdhI upadezabaMdha thayo nathI, tene buddhinuM viparyAsapaNuM varco kahe che. ane jyAM sudhI buddhinuM viparyAsapaNuM hoya, tyAM sudhI siddhAMtanuM vicAravuM paNa viparyAsapaNe thavuM ja saMbhave che. kema ke cakSane viSe jeTalI jhAMkhapa che, teTalo jhAMkho padArtha te dekhe che. ane je atyaMta baLavAna paDaLa heya, te tene samULago padArtha dekhAtuM nathI." (28) vairAgya upazama vardhamAna thaye "eka AtmA che' ke "aneka AtmA che, e Adi prakAre svarUpa vicAravA cogya che. jyAM sudhI 37 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacakanI jIvanayAtrA prathama vairAgya ane upazamanuM baLa dRDhapaNe jIvamAM AvyuM na hoya, tyAM sudhI te vicArathI cittanuM samAdhAna thavAne badale caMcaLapaNuM thAya che, ane vicArane nirdhAra prApta thato nathI." A badhA utArAo vadhu vistArathI vicAratanavALA khaMDamAM siddhAMtacarcA" e nAmanA prakaraNamAM AgaLa AvavAnA che. eTale ahIM temanI vadhu punarAvRtti karavI jarUrI nathI. vaLI A jAtanI vicArasaraNI uparAMta, jaina sivAya bIjAM darzanamAM ke mahAtmAone paNa "sata "nuM jJAna hoya e banavAjoga che, evA abhiprAyanA utArA nIce ApyA che - game te saMpradAya--darzana-nA mahAtmAone lakSa eka "sata " ja che. vANIthI akathya hovAthI mUgAnI zreNIe samajAvyuM che, jethI teonA kathanamAM kaMIka bheda lAge che. vAstavika rIte bheda nathI." mekSanA mArga be nathI. zrI mahAvIra je vATethI taryA te vATethI zrIkRSNa taraze; je vATethI zrIkRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryA che. e vATa game tyAM beThA, game te kALe, game te zreNImAM, game te yugamAM jyAre pamAze tyAre pavitra, zAzvata satpadanA anaMta atIndriya sukhane anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che. kAI paNa dharma saMbaMdhI matabheda rAkho choDI daI ekAgra bhAvathI samyapha yoge e ja mArganuM saMzodhana karavAnuM che. te mArga AtmAmAM rahyo che. AtmA-prApta puruSa jyAre megyatA gaNuM te Atmatva arpaze tyAre ja tenI vATa maLaze. tyAre ja te matabhedAdika jaze. matabheda rAkhI keAI mokSa pAmyA nathI." " jainanA AgrahathI ja mokSa che ema (A) AtmA ghaNuM vakhata thayAM mAnavuM bhUlI gayo che. muktabhAvamAM mekSa che ema dhAraNA che." Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzrcamamAM praveza vADAmAM kalyANu nathI. ajJAnInA vADA hAya. jenA rAgadveSa ane ajJAna gayAM tenuM kalyANu. bAkI ajJAnI kahe ke mArA dharmathI kalyANa che te te mAnavuM nahi. ema kalyANu heAya nahi. je jJAnI puruSanA vacanathI AtmA UMcA Ave te sAceA mAryAM. te peAtAne mA. ApaNA dhama ' evI kalpanA che. ApaNA dharma zuM ? mahAsAgara kAI nA nathI. tema dhama kAI nA ApanA nathI. jemAM dayA, satya Adi hAya te pALeA. te kAryanA ApanAM nathI. anAdikALanAM che. zAzvata che. jIve gAMTha pakaDI che ke ApaNA dharma ' che. paNa zAzvata mA zuM ? zAzvata mAthI sau mekSe gayA che. rajoharaNeA, dArA ke sUmatI kapaDAM kAI AtmA nathI. vaheArAnA nADAnI mAphaka jIva pakSane Agraha pakaDI beThI che, evI jIvanI mUDhatA che. ApaNA jainadharmanA zAstramAM badhuM che,' * zAstro ApaNI pAse che,' evuM mithyAbhimAna jIva karI kheDe che. matabhedane cheDhe te ja sAcA puruSa. vicAravAnane mAnA bheda nathI. mA vicAravAnane pUchyA. 66 * * " jyAre jainazAstra vAMcavA jaNAvIe tyAre jainI karavA jaNAvatA nathI; vedAMtazAstra vAMcavA jaNAvIe tyAre vedAMtI karavAne jaNuAvatA nathI. mAtra je jaNAvIe chIe te tama sarvane upadeza levA arthe jaNAvIe chIe. jaina ane vedAMtI AdinA bhedatyAga kare. AtmA tevA nathI." 65 ( vedAMtanuM ) - eka brahma svarUpa 'vicAravAmAM aDacaNa nathI. athavA ( jainanA ) * aneka AtmA ' vicAravAmAM aDacaNa nathI. tamane athavA kAI mumukSune peAtAnA svarUpanuM jANavuM e mukhya kavyu che." " je vaDe vairAgyanI vRddhi thAya te vAMcana vizeSa karIne rAkhavuM. matamatAMtarane tyAga karave!. ane jethI matamatAMtaranI vRddhi thAya tevu 39 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjaya dranI jIvanayAtrA vAMcana levuM nahi."* A varSo daramyAna ja temane vepAranI tathA anya upAdhie vadhI hAvA chatAM pAte aMtaramAM prApta karelI svasthatAthI e badhIne te samatAthI vedatA jAya che. A samayanA peAtAnA eka patramAM te lakhe che : : mAna. " jyAre A vyavahAreApAdhi grahaNa karI tyAre te grahaNa karavAne hetu A hatA ke, ' bhaviSyakALe je upAdhi ghaNA vakhata rAkaze, te upAdhi vadhAre duHkhadAyaka thAya teA paNa thADA vakhatamAM bheAgavI levI e vadhAre zreyaskara che.' bale tane vasamuM lAge paNa e ja kramamAM pravarte. atyAre kadApi vasamu, adhikatara lAgaze, paNa pariNAme te vasamuM dhImuM thaze. kAInA paNa deSa jo nahIM. tArA peAtAnA doSathI je kAMI thAya che te thAya che, ema je kAMI pUrvanibaMdhana karavAmAM AvyAM che, te nivRtta karavA arthe--theADA kALamAM bhAgavI levAne arthe A vepAra nAmanuM kAma, khIjAne arthe, sevIe chIe. atre Te upAdhi che te mATe zu thaze evI kAMI kalpanA paNa thatI nathI, arthAt te upAdhi saMbaMdhI kaI ciMtA karavAnI vRtti rahetI nathI. jema te mATe thavuM haze tema thaI raheze. zvara upara vizvAsa rAkhavA e eka sukhadAyaka mA che. AbhecchA e ja varte che ke sasAramAM prArabdhAnusAra game tevA zubhAzubha udaya AveA, paraMtu temAM prIti ke aprIti karavAne! ApaNe sakalpa paNa na karave.''+ uparanA utArAomAM mULa lakhANa TUMkAvyuM che. A viSayanAM vadhu avataraNA mATe' vicAraratnA 'vALA vibhAgamAM * sava dhama samabhAva ' vALu prakaraNa paNa juo. + mULa lakhANa TUMkAvyuM che. 40 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza nIcenA eka utArAmAM, temaNe potAnAM kauTuMbika ke Arthika saMbaMdhIo sAthe kevI rIte vartana rAkhavuM, tenI sUkSma carcA karI je nirNaya karelo, te ApaNane jovA maLe che. te uparathI, pitAnI AMtara manodazA badalAvA chatAM jUnI javAbadArIo kevI rIte adA karavI ane adroha tathA ahiMsA sAcavavAM te viSeno temano khyAla joI zakAze. te pitAne saMbodhIne lakhe che: "te vyavahAramAM jenAthI jeDAyo hoya tenAthI amuka prakAre vartavAno nirNaya karI tene jaNAva. tene anukULa Ave to tema, nahi te te jaNAve tema pravartaje. sAthe jaNAvaje ke tamArA kAryamAM kaI rIte mArI niSThAthI karIne hAni nahi pahoMcADuM. . . . mAtra tamArI pAse eTaluM IcchuM chuM ke koI paNa prakAre tame mane nimitta rAkhI azubha yogamAM pravRtti karazo nahi. tamArI IcchAnusAra tame varta. . . . mAtra mane mArI nivRtti zreNImAM vartavA detAM kaI rIte tamAruM aMtaHkaraNa TUMkuM karazo nahi. ane TUMkuM karavA je tamArI IcchA hoya to khacIta karIne mane AgaLathI jaNAvI deje. te zreNune sAcavavA mArI IcchA che ane te mATe ethI huM yogya karI laIza. mAruM cAlatAM sudhI tamane dUbhavIza nahi. ane chevaTe nivRtti zreNI tamane apriya haze to paNa huM jema banaze tema jALavaNathI, tamArI samIpathI, tamane koI paNa jAtanI hAni karyA vagara, banato lAbha karIne . . . khasI jaIza." Yka Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAnapracya gayA prakaraNamAM ApaNe zrImada rAjacaMdranA javane lagna pachI lIdhelo acUka palaTo joI AvyA; tathA vIsamA varSa sudhImAM temanI sAdhanA kevI jorabhera vRddhigata thatI cAlI te paNa tapAsI AvyA. A prakaraNamAM te pravAha AgaLa kevI rIte vadhate cAlyo te ApaNe tapAsIzuM. pacIsamA varSamAM zrImada rAjacaMdranI te "mastI" vadhatI jAya che. ane teno eka purAvo e che ke e varSa daramiyAna potAnA patromAM te pitAne mATe "yathArtha bedhasvarUpa,' "zrI bedhasvarU5.' bodhabIja"samasthitabhAva," "svarUpastha," "niSkAma AtmasvarUpa," sahajasvarUpa" "niSkAma AtmasvarUpa,' "apratibaddha, "abhinna bedhamaya, "samAdhi35, "aciMtyadazAsvarUpa, "ahaM brahmAsmi, vagere upanAma vApare che. eka sthaLe to saMpUrNa unmattAvasthAmAM AvI jaI te pite pitAne ja praNAma karI bese che. A rahI te anupama lITI : "aviSamapaNe jyAM AtmadhyAna varte che, evA je zrIrAyacaMda" te pratye pharI pharI namaskAra. . . ." paraMtu te prabaLa AtmaciMtana ane gADha svarUpasthitinI dazAnI sAthe sAthe ja temanI vyAvahArika upAdhi paNa teTalI ja sajajaDa banatI jAya che. pitAnI AMtara dazA ane bAhya upAdhi-e benI vacce te puruSArtha Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAnaprazya maNie kevI rIte sumeLa sA e ja A varSa daramyAna temanI noMdhanA utArAomAMthI jovAnuM rahe che. te lakhe che : kaI evA prakArano udaya che ke apUrva vItarAgatA chatAM vepAranA saMbaMdhI pravartana karI zakIe chIe. tema ja bIjAM paNa khAvApIvA vagerenAM pravartana mAMDa mAMDa karI zakIe chIe. mana kyAMya virAma pAmatuM nathI. . . . AtmA AtmabhAve varte che. samaye samaye anaMtaguNaviziSTa AtmabhAva vadhato hoya evI dazA rahe che. * . . jema jema tema thAya che, tema tema pravRttiprasaMga vadhyA kare che. je pravRttine prasaMga thaze ema nahi dhAreluM te paNa prApta thayA kare che. ane ethI ema mAnIe chIe ke utAvaLe pUrve nibaMdhana karelAM evAM karmo nivRtta thavA mATe udayamAM Ave che. * * * jANIe chIe ke ghaNA kALe je pariNAma prApta thavAnuM che te tethI ceDA kALe prApta thavA mATe vizeSapaNe varte che. . . . te upAdhimganA vedavAthI je prArabdha nivRtta thavAnuM che, te te ja prakAre davA sivAyanI bIjI icchA vartatI nathI eTale te ja jege prArabdha nivRtta thavA devuM egya che ema jANIe chIe ane tema sthiti che." cita baMdhanavALuM thaI zakatuM na hovAthI je saMsArasaMbaMdhe strI Adi rUpe prApta thayA che, te jIvonI IcchA paNa dUbhavavAnI IcchA thatI nathI. arthAta te paNa anukaMpAthI, ane mAbApaAdinAM upakArAdi kAraNathI upAdhigane baLavAna rIte vedIe chIe. . * emAM koI prakAranuM amAruM kAma paDyuM nathI." " koI paNa jAtanA amArA Atmika baMdhanane laIne ame saMsAramAM rahyA nathI. strI je che, tenAthI pUrve baMdhAyeluM bhogakarma nivRtta karavuM che. kuTuMba che tenuM pUrvenuM kareluM karaja ApI nivRta thavA arthe rahyA (chIe). . . . tanane arthe, dhanane arthe, 43 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA bhogane arthe, sukhane arthe, svArthane arthe ke keI jAtanAM Atmika baMdhanathI ame saMsAramAM rahyA nathI. . . . duHkhanA bhayathI paNa saMsAramAM rahevuM rAkhyuM che, ema nathI." (1949) labhahetuthI (ke) viSayAdinI icchAe (vepAra vagerenI) pravRtti thAya che ema paNa jaNAtuM nathI. tathApi pravRtti thAya che emAM saMdeha nathI. jagata kaMI levAne mATe pravRtti kare che, A pravRtti devAne mATe thatI haze ema lAge che." (1951) "bIjo badho vyavahAra vartamAnamAM ja mUkI dIdho hoya to te bane tevuM che. be traNa udayavyavahAra evA che ke je bhagavye ja nivRtta thAya evA che ane kare paNa te vizeSa kALanI sthitimAMthI alpa kALamAM vedI zakAya nahIM evA che; ane te kAraNe karI mUrkhanI peThe A vyavahAra bhaLyA karIe chIe." (1949) chavvIsamA varSamAM temanAM vacano vadhu spaSTa thatAM jAya che? upAdhina joga vizeSa rahe che. jema jema nivRttinA joganI vizeSa IcchA thaI Ave che, tema tema upAdhinI prAptine joga vizeSa dekhAya che. cAre bAjuthI upAdhine bhIDe che. koI evI bAju atyAre jaNAtI nathI ke atyAre ja emAMthI chUTIne cAlyA javuM hoya to koIno aparAdha karyo na gaNAya. . . . chatAM (mArI) vartamAna avasthA upAdhirahitapaNane atyaMta yogya che. (1949). . . je bhagavata kRpA na hoya to A kALane viSe tevA upAdhiyogamAM mAthuM dhaDa upara rahevuM kaThaNa thAya. . . . hRdayamAM prabhunuM nAma rAkhI mAMDa kAMI pravartana karI sthira rahI zakIe chIe , ane ATalI samatAthI badhI upAdhione nirvAha niSkAmapaNe IzvarApitabhA karanArane teno badalo paNa maLyA vagara nathI raheto. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAnaprazya te lakhe che : cittane viSe. jevuM A upAdhiyoga ArAdhIe chIe tyArathI muktapaNe varte che, tevuM muktapaNuM anupAdhi prasaMgamAM paNa vartatuM nahotuM evI nizcayadazA mAgazara suda 6 thI ekadhArAe vartI AvI che. . . . amArA cittamAM to ema Ave che ke mumukSu jIvane A kALane viSe saMsAranI pratikULa dazAo prApta thavI te tene saMsArathI taravA barAbara che. anaMta kALathI abhyAselo e A saMsAra spaSTa vicAravAno vakhata pratikULa prasaMge vizeSa hoya che." chatAM jyAM sudhI lokomAM buddhibheda utpanna thAya tevI bAhya upAdhi pitAne che, tyAM sudhI lokeAmAM dharmopadezaka tarIke bahAra na paDavuM evo temano nizcaya have dRDha thaI gayo che. te lakhe cheH daDha vizvAsathI mAnajo ke Ane vyavahAranuM baMdhana udayakALamAM na hota to bIjA keTalAka manuSyone apUrva hitano ApanAra thAta. pravRtti che te mATe kAMI asamatA nathI, paraMtu nivRtti hota to bIjA AtmAone mArga maLavAnuM kAraNa thAta (1948). . . . lokone aMdezo paDe evI jAtano bAhya--vyavahAra-no udaya che. tevA vyavahAra sAthe baLavAna nigraMtha puruSa jevo upadeza karavo te mArgane virodha karavA jevuM che." saMprApta vyavahArone niSkAmatAthI adA karavAnI zubha nizAnA suphaLarUpa batrIsamA varSa sudhImAM te temanI nirvikalpa dazA ghaNuM vadhI jAya che. te lakhe che : "eka AtmapariNati sivAyanA bIjA viSe viSe citta avyavasthitapaNe varte che. . . . khAvAne viSe, pIvAne viSe, belavAne viSe, zayanane viSe, lakhavAne viSe ke bIjA vyAvahArika kAryone viSe jevA joIe tevA bhAnathI pravartAnuM nathI. . . . acalita AtmarUpe rahevAnI sthitimAM ja cittecchA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjAnI jIvanayAtrA " saraLa vATa maLyA chatAM, upAdhinA kAraNathI tanmaya bhakti rahetI nathI, ane ekatAra sneha UbharAtA nathI, AthI kheda rahyA kare che, ane vAraMvAra vanavAsanI IcchA thayA kare che; jo ke vairAgya te evA rahe che, ke ghara ane vanamAM ghaNuM kaMrIne AtmAne bheda rahyo nathI, paraMtu upAdhinA prasaMgane lIdhe temAM upayAga rAkhavAnI vAraMvAra jarUra rahe che. vAraMvAra e ja ra8nA rahevAthI vanamAM jaI e,' vanamAM jaI e ' ema thaI Ave che. gAmAM*ganAnI zrImad bhAgavatamAM suMdara AkhyAyikA ApI che. e dazA vAraMvAra sAMbhaLI Ave che. ane evuM unmattapaNu paramAtmAne pAmavAnuM parama dvAra che. e dazA videhI hatI. bharatajIne haraNanA sa'gathI janmatI vRddhi thaI hatI; ane tethI jaDabharatanA bhavamAM asaMga rahyA hatA. evA kAraNathI mane paNa asaMgatA bahu ja sAMbharI Ave che. ane keTalIka vakhata te evuM thaI jAya che ke, te asaMgatA vinA parama duHkha thAya che. adhika zu kahIe ? zviranI icchA evI che, ane tene rAjI rAkhyA vinA chUTakA nathI. nahIM te| AvI upAdhiyukta sthitimAM na rahIe ane dhAryuM karIe." * (6 * ane dhIme dhIme te vyavahArA ane upAdhienA bhADA paNu e| thatA jAya che. ane zrImada rAjacaMdra A varSe ( saM. 1956 ) daramyAna strI ane lakSmIne tyAga karI vAnaprasthAzrama svIkAre che. A varSa daramyAna saMpUrNa sanyAsa levA mATe temanI sarva prakAranI khAdya tema ja AMtara taiyArI thaI cUkI che. paNa acAnaka temanu zarIra te arasAmAM ja bhAgI paDavA lAge che. eTale muni devakaraNujI jyAre zrImad rAjacaMdranAM mAtuzrIne saMpUrNa saMnyAsa levAnI rajA zrI rAjacaMdrane ApavAnI vinaMti kare che, tyAre temanAM mAtuzrI vacamAM mAtra eTalI mahetala mAge che ke A bImArImAMthI te sAnna thAya eTale temane rajA ApuM. paraMtu durbhAgye te bhAgeluM zarIra pAkkuM sAruM thaI 46 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAnagara zakatuM nathI. aneka upacAre ane sAravAra chatAM te vadhAre ne vadhAre lathaDatuM ja jAya che. temanA eka cAritranirUpaka lakhe che: "dharmAnusAra yogya gAhezcanA suvipAkarUpa vAnaprazya ane saMnyAsa temane yogya kALe have sAMpaDyAM hatAM ane sahajabhAve temaNe te grahaNa karavAnuM mana karyuM. paNa yuga evo ke 32mAM varSamAM te mAMdA paDyA ane e mAMdagI jIvaleNa nIvaDI. aneka upAya ane baradAsacAkarI chatAM temane sAruM na ja thayuM ane temaNe saM. 1957nA caitra vada ane divase deha choDyo. ATaluM TUMkuM Ayu bhogavI te svadhAma padhAryA. . . . ema ja lAge che ke jANe asatya sAme jhUjhatAM temaNe zarIrane sAva ghasI nAkhyuM. cittazakti ane jijJAsA dinapratidina sateja thatAM jatAM hatAM paNa zarIra tenI sAthe na TakI zakyuM. temanI keDe ghasaDAvAmAM te vacce bhAMgI paDyuM." mRtyu pahelAM eka mAsa pUrve zrImada rAjacaMdra lakhelAM "aMtima vacano'mAM e ja paLe A paNane saMbhaLAya che: ghaNuM tvarAthI pravAsa pUro karavAne hato, tyAM vacce saharAnuM raNa saMprApta thayuM. mAthe ghaNe bIje rahyo hato. te AtmavIryo karI jema a5 kALe vedI levAya tema pradhaTana karatAM page nikAcita udayamAna thAka grahaNa karyo." 47. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 keTalAka paricaya ane prasaMge dIvo saLage eTale tenA tarapha AjubAjuthI pataMgiyAM kheMcAya te pramANe zrImad rAjacaMdramAM sAcI jijJAsA udaya pAmatAM ja temanI tarapha sAdhu, gRhastha ema badhA varganAM manuSyo kheMcAvA lAgyAM. pite saMpUrNatA prApta na kare tyAM sudhI bahAra na AvavAnI temanI tIvra IcchA hovA chatAM temane prabaLa puruSArtha ane ujajavaLa jJAnaprakAza DhAMkyAM DhaMkAI na rahyAM. pariNAme temanuM bhaktamaMDaLa vadhatuM ja gayuM. A prakaraNamAM ApaNe te paricayamAMnA keTalAka joI jaIzuM. ema karavAnAM bIjAM paNa kAraNe che. koI paNa manuSyanI sAcI mahattAnI kaTI karavAnAM aneka sAdhanomAMthI eka mukhya sAdhana, teNe AjubAjunAM manuSyo upara karelI asara paNa hoya che. eTale zrImad rAjacaMdrano sAco paricaya meLavavA IcchanAre mAtra temanI aMgata ne upara AdhAra na rAkhatAM temanA paricayamAM AvelAM manuSya temane viSe zuM dhAratAM, temanA pratye kayA bhAve jotAM, tathA temanA jIvana upara zrImad rAjacaMdranI kevI asara paDatI te paNa avazya jANavuM joIe. uparAMta atyAra sudhI saLaMgasUtratA sAcavavA khAtara ApaNe zrImad rAjacaMdranA jIvananA eka mukhya pAsA tarapha durlakSya karyuM che. ane te e ke, zrI rAjacaMdra potAnA jIvananA pravRttimaya samaya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricaya ane prasaMge daramyAna paNa vAraMvAra thoDIghaNI nivRtti meLavI carotara, kAThiyAvADa vagere pradezamAM muMbaIthI bhAgI AvatA ane ekAMta sthaLomAM, vanamAM ke pahADomAM ghaNI vakhata ekalA AtmaciMtanArthe rahetA. te prasaMganuM varNana paNa ApaNe jANavAnuM bAkI che. durbhAgye ApaNI pAse tevA prasaMgenI ane paricayenI saMpUrNa noMdha nathI. tethI jeTalA prasaMge ane paricayenI bharosApAtra mAhitI maLI AvI che, te ahIM kImatI gaNa, pasaMdagI karyA vinA ekaThI saM. 1944mAM zrImada rAjacaMdra "mekSamALA' chapAvavA amadAvAda AvyA hatA. te bAbatamAM salAha tathA madada mATe te temanA eka nehIne bhalAmaNapatra zeTha jesaMgabhAI ujamazIbhAI upara laI AvyA hatA. te pramANe zeTha jesaMgabhAI e pUratI madada zrI rAjacaMdrane karI hatI. te divasa daramyAna zrI rAjacaMdrane amadAvAdamAM ThIkaThIka rokAvuM paDyuM hatuM. zeTha jesaMgabhAIne avAranavAra vyavasAyane aMge bahAragAma gerahAjara rahevuM paDatuM, eTale temaNe pitAnA nAnAbhAI jUThAbhAIne temanI sarabharAmAM mUkyA hatA. A rIte zrI jUThAbhAI zrI rAjacaMdranA paricayamAM AvyA. zrI rAjacaMdra ghaNI vAra zrI jUThAbhAInI dukAne jatA AvatA, tathA bIjAnA mananI vAto kahI batAvavAnA prayoga karatA ethI temane vidA upajato. e arasAmAM zeTha dalapatabhAI bhagubhAIne vaMDe zrI rAjacaMdra avadhAnanA prAga paNa karI batAvyA hatA. AvI adbhuta zaktiene kAraNe jUThAbhAI zarUAtamAM zrImad rAjacaMdra tarapha AkarSAyA hatA. paraMtu dhIme dhIme paricaya vadhato gayo tema tema temane zrI rAjacaMdranI sAcI mahattAno paricaya thato gayo ane pUrvanA saMskArane baLe te temanAthI sAcI AdhyAtmika jAgRti pAmyA. tyAra bAda jyAre jayAre zrImad rAjacaMdra amadAvAda AvatA tyAre zrI jUThAbhAIne Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA tyAM ja UtaratA. dharma nimitte paraspara patravyavahAra paNa temane temanI sAthe ghaNe thatuM. paraMtu saM. 1945-46 daramyAna jUThAbhAInI tabiyata lathaDavA lAgI ane ASADha suda 9ne divase temaNe dehatyAga karyo. zrI jUThAbhAIne avasAna saMbaMdhI saM. 1946nA vaizAkha suda 3nA roja zrI rAjacaMdra lakhe che : A upAdhimAM paDyA pachI je mAruM liMgadehajanya jJAnadarzana tevuM ja rahyuM hoya,-yathArtha ja rahyuM heya, te jUThAbhAI ASADha suda 9 gurunI rAtre samAdhizata thaI A kSaNika jIvanane tyAga karI jaze ema te jJAna sUcave che." pachI zrI rAjacaMdra ApADha suda 10ne roja lakhyuM cheH "liMgadehajanya jJAnamAM upAdhine lIdhe yatkiMcita phera thayo jaNAyo. pavitrAmAM jUThAbhAI uparanI tithie paNa divase svargavAsI thayAne Aje khabara maLyA." zrI rAjacaMdra AzvAsanapatramAM zrI jUThAbhAInI aMtaraMgadazA A pramANe varNavI cheH "mithyAvAsanA jenI bahu kSINa thaI gaI hatI, vItarAgane parama rAgI hato, saMsArano parama jagusita hatA, bhaktinuM prAdhAnya jenA aMtaramAM sadAya prakAzita hatuM, sakhyabhAvathI vedanIya karma vedavAnI jenI adbhuta samatA hatI. * * * evo e jUThAbhAIne pavitrAtmA Aje jagatane, A bhAgane tyAga karIne cAlyo gayo. . . . evA dharmAtmAnuM TUMku jIvana A kALamAM hoya e kaMI vadhAre AzcaryakAraka nathI." khaMbhAtathI eka vakhata zrI. aMbAlAla lAlacaMda vagere bhAIo lagnaprasaMge amadAvAda AvelA. te sarakhI umaranA hovAthI zrI jUThAbhAIne varaghoDAmAM teDavA mATe zrI jUThAbhAIne ghera gayA. paraMtu zrI jUThAbhAI zrI rAjacaMdranA bhaktistavanamAM ja lIna hatA eTale pelAo paNa varaghoDAmAM javAne badale zrI ThAbhAI pAse 50 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricaya ane prasaMge zrIrAjacaMdranA guNagrAma sAMbhaLavA ja besI gayA. zrI jUThAbhAIe temane zrI rAjacaMdranA patro vAMcI batAvyA. teoe tyAM ne tyAM temanI nakala karI lIdhI. e aMbAlAla vagere pachI zrI rAjacaMdranA nikaTa anuyAyI banyA e vAta AgaLa Avaze. avadhAnanA prayogonI dvArA zrI rAjacaMdranI kIrti gujarAta-kAThicAvADamAM ghaNuM prasarI hatI. te vakhate kAThiyAvADanA sAyalA gAmamAM zrI lallubhAI karIne eka nAmAMkita zeTha rahetA hatA. prasaMgavazAta temanI dhanasaMpatti cAlI jatAM, temaNe mAravADanA sAdhuonI maMtrataMtramAM kuzaLatA sAMbhaLI, tevA koI sAdhunI ArAdhanA dvArA cAlI gayelI lakSmI pharI prApta karavAne manasa karyo. e pramANe koI eka prakhyAta sAdhune paricaya karI, tene prasanna karI, aMte temaNe pitAnA mananI vAta tene nivedita karI. pelA adhyAtmapremI sAdhue zeThane temanI vRtti mATe Thapako Apyo ane temanI mAgaNInAM badalAmAM "bIjajJAna' ApyuM ane jaNAvyuM ke A sAdhanA tamane upayogI nathI, paraMtu koI yogya puruSa maLe to tene Apaje ane tene jJAnaprApti thaze. e bIjajJAna zeThe e pramANe bIjA koI yogya puruSane ApavAnuM kahIne pitAnA putra sebhAgyabhAIne batAvyuM hatuM. eka vakhata bhAgyabhAIne merabImAM javAnuM thayuM. te vakhate zrI rAjacaMdra morabImAM hatA. eTale zrI bhAgyabhAIe pitAnA pitAne pUchayuM ke, "kavi rAyacaMdabhAI bahu lAyaka mANasa che ema badhe kahevAya che. . . . to ApanI AjJA hoya to huM temane te jJAna batAvuM." temaNe hA pADI. pachI zrI sobhAgyabhAI merabI pahoMcyA bAda zrI rAjacaMdrane maLavA gayA. upara jaNAvyuM che tema, zrI rAjacaMdra te vakhate bIjAnA mananI vAta kahI batAvavAnA prayoga karatA hatA. eTale zrI bhAgyabhAIne AvatA dekhI pat Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA temaNe badhuM eka kApalImAM lakhI rAkhyuM ane temane vaMcAvyuM. zrI. sebhAgyabhAI Azcaryacakti thaI gayA. tyArathI te temanA tarapha AkarSAyA ane dhIme dhIme te saMbaMdha patravyavahAra dvArA gADha banato gaye. eka patramAM zrI sobhAgyabhAI saM. 1953nA jeTha suda 14ne . ravivAre zrI rAjacaMdrane lakhe cheH "A kAgaLa chello lakhI jaNavuM chuM. . . . deha jaDa che, AtmA caitanya che. te cetanane bhAga pratyakSa judo samajamAM Avato hato. paNa ATha divasa thayAM ApanI kRpAthI anubhavagocarathI (te banne) bephaTa judA dekhAya che ane rAtadivasa A caitanya ane A deha judA ema ApanI kRpAdRSTithI sahaja thaI gayuM che. e Apane sahaja jaNAvavA lakhyuM che. . . . vagara bhaye, vagara zAstra vAMce, cheDA vakhatamAM ApanA badhathI aratha vagerene ghaNo khulAso thaI gayo che. . . . je khulAso pacIsa varSe thAya e nahoto, te thoDA vakhatamAM ApanI kRpAthI thayo che." - zrI sobhAgyabhAIne deha saM. 1953nA jeTha vada 10ne divase chUTayo hato. temanA viSe lakhatAM zrI rAjacaMdra jaNAve che: "A kSetre, A kALamAM zrI sobhAgya jevA viralA puruSa maLe ema amane vAraMvAra bhAse . . . . zrI sobhAgyanI saraLatA, paramArtha saMbaMdhI nizcaya, mumukSu pratye parama upakAratA Adi guNa vAraMvAra vicAravAne yeAgya che. . . . anAdithI dehane tyAgatAM jIva kheda pAmyA kare che, ane temAM daDha mehathI ekapaNAnI peThe varte che. . . . zrI bhAgye tevA dehane tyAgatAM moTA munione durlabha evI nizcaLa asaMgatAthI nijaupayogamaya dazA rAkhIne apUrva hita karyuM che, emAM saMzaya nathI." zrI rAjacaMdrane zrI sobhAgyabhAI upara ghaNo saddabhAva hato. para Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricaya ane prasaMgo tethI bIjA mumukSuone kaMI zrI rAjacaMdrane kahevuM hoya to vayovRddha zrI sobhAgyabhAI dvArA vinaMti karAvatA ane te paNa saraLa bhAve darekanI vAta rajU karatA. "zrI Atmasiddhi zAstra" lakhavAnI preraNA paNa zrI bhAgyabhAIe karelI, e vAta AgaLa Avaze. zrI rAjacaMdra pitAnI upakArane dhamAM jina vItarAgane, tathA kuMdakuMdAda AcAryone saMbodhI temaNe potA upara karelA anupama anaMta upakAranI noMdha karI, aMte zrI bhAgyabhAIne A pramANe saMbaMdhe cheH he zrI sobhAgya ! tArA satsamAgamanA anugrathI AtmadazAnuM smaraNa thayuM te arthe tane namaskAra karuM chuM." AgaLa jaNAvyuM che ke, zrI. jUThAbhAInA samAgamathI khaMbhAtanA zrI aMbAlAlabhAI vagere zrI rAjacaMdra pratye AkarSAyA hatA. ane tethI zrI rAjacaMdrane eka vAra khaMbhAta padhAravA te uparAuparI vinaMtipatro lakhyA karatA hatA. chevaTe zrI rAjacaMdra eka vakhata anukULatAe khaMbhAta AvavAnI kabUlAta ApI. te bhAIo apAsarAmAM jaIne paNa muninA vyAkhyAnamAM javAne badale eka bAju besI zrI rAjacaMdranA panuM ja paThanamanana karatA. khaMbhAta saMdhADAnA mukhya AcArya harakhacaMdajI mahArAja hatA. te mahArAjanA sAdhuomAM zrI lallujI mahArAja karIne eka sAdhu hatA. te eka vakhata bhagavatIsUtranAM pAnAM vAMcatA hatA. temAM evI vAta AvI ke, "bhavasthiti pAke tyAre mokSa thAya che.' A uparathI temane zaMkA gaI ke, je ema ja heya te pachI mokSa mATe prayatna karavAnI zI jarUra che? teno kAMI saMtAkAraka khulAso temane maLyo nahi. eTalAmAM zrI aMbAlAle temane sUcavyuM ke zrImad rAjacaMdra AgamonA jJAtA che ane uttama puruSa che. te ahIM padhAravAnA che. eTale zrI lallujIe te khaMbhAta padhAre tyAre temanI sAthe pitAno meLApa karAvavAnuM zrI aMbAlAlane kahI rAkhyuM. 53 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA zrI rAjacaMdra saM. 1946mAM khaMbhAta padhAryA. temane utAre zrI aMbAlAlane tyAM ja hatuM. te temane apAsare teDI gayA. tyAM zrI rAjacaMdrane harakhacaMdajI sAthe praznottara thayA ane badhAne temanA khulAsAethI zAMti thaI. pachI zrI lallujI gunI AjJA meLavI zrI rAjacaMdrane meDe ekAMtamAM laI gayA ane tyAM pote temanAthI vayamAM 14 varSa moTA hovA chatAM tathA sAdhu hovA chatAM temaNe zrI rAjacaMdrane uttama puruSa jANuM namaskAra karyA. zrI rAjacaMdranI umara te vakhate 22 varSanI hatI. zrI rAjacaMde temane pUchyuM, "tamArI zI IcchA che?" zrI lallujIe vinayapUrvaka hAtha joDI kahyuM, "AtmAnI oLakhANa ane brahmacaryanI daDhatAnI mArI mAgaNI che." - zrI rAjacaMdra thoDI vAra mauna rahyA ane kahyuM, "ThIka che." pachI temaNe svAmIjInA pagano aMgUThe tANa tapAsI je ane ghera jatAM aMbAlAlane kahyuM ke, "A puruSa saMskArI che." . bIje divase to zrI lallujI jAte ja zrIrAjacaMdrane maLavA zrI rAjacaMdrane utAre AvyA. tyAM ekAMtamAM zrI rAjacaMdra temane pUchyuM, tame amane mAna kema Apo cho?" temaNe namratAthI kahyuM, Apane dekhIne ati harSa--prema Ave che. jANe amArA pUrva bhavanA pitA ho eTalo badho bhAva Ave che. koI prakArane bhaya rahetuM nathI. Apane jotAM evI nirbhayatA AtmAmAM Ave che." - zrI rAjacaMdra khaMbhAtamAM sAta divasa rahyA. tyAM sudhI zrI lallujI roja zrI rAjacaMdranA samAgamane arthe temane utAre AvatA. eka divasa temaNe zrI rAjacaMdrane kahyuM, "huM brahmacarya mATe pAMca varSathI ekAMtarA upavAsa karuM chuM, ane dhyAna vagere karuM chuM. chatAM mAnasika pAlana barAbara thaI zakatuM nathI." 54 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricayA ane prasage ( zrIrAjacaMdre kahyuM, " lAkadaSTie ( te badhuM ) karavuM nahi. lekadekhAmaNu tapazcaryAM karavI niha. paNa svAdane tyAga thAya tema ja peTa UNu' rahe tema khAvuM ' 97 "" svAmIjIe pachI kahyuM, "huM je je jouM chuM te bhrama che, jADuM che, ema abhyAsa karuM chuM. zrI rAjacaMdre kahyuM, AtmA che ema joyA karA. 66 "" * zrI devakaraNujI nAmanA sAdhu zrI lallujInA ziSya gaNAtA hatA. te kuzaLa vyAkhyAtA hatA. eka vakhata zrI lallunI sAthe te paNa pharatA karatA sUrata AvyA hatA. tyAM temanAM vyAkhyAne muMbaInA keTalAka vepArIoe sAMbhaLyAM. te uparathI temaNe temane muMbaI padhAravA vinaMti karI. zrI rAjacaMdra muMbaImAM ja hatA eTale zrI lallujIe temanA samAgamanI AzAthI khaMbhAtathI muMbaI cAturmAsa karavAnI AjJA maMgAvI ane badhA muMbaI gayA. tyAM zrI lallujI zrI rAjacaMdrane maLavA gayA. zrI rAjacaMdre temane AvA anA jevA dezamAM AvavA mATe mRdu pA ApyA. zrI lallujIe temane rAja eka kalAka ApavAnI vinaMti karI ane temaNe te majUra rAkhI. e pramANe zrI lallujI rAja zrI rAjacaMdranI peDhIe jatA, te Ave eTale zrI rAjya temane laI pAsenI eka oraDImAM jatA ane tyAM zASavAcana vagere karatA. eka vakhata zrI devakaraNujIne zrI rAjacaMdrane maLavA icchA thaI. eTale suMdaralAla zrI rAjacaMdrane cIcapAkalInA apAsare laI gayA. tyAM peAthImAMthI lupta thaI gayelA keTalAka pATha zrI rAjacaMdre temane kahI batAvyA ane sUtrakRtAMganI eeka gAthAonA artha bAbata temane zaMkA hatI te dUra karI. AthI zrI devakaraNujI paNa temanA pratye kheMcAyA. * pa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA zrI lallujIne lAgatuM ke devakaraNajIne je yathArtha baMdha thAya to sAruM; kAraNa, temanI vyAkhyAnazakti ghaNI sArI hatI. e IrAde te zrI rAjacaMdrane tyAM jatI vakhate temane sAthe laI javAnI IcchA rAkhatA. eka vakhata zrI rAjacaMdranI rajAthI temane pitAnI sAthe laI AvyA. zrI rAjacaMdra devakaraNajIne pUchyuM, "vyAkhyAnamAM keTalAM mANasa Ave che?" devakaraNajIe kahyuM, "hajAreka mANaso bharAya che." zrI rAjacake pUchyuM, "strIone vyAkhyAnamAM dekhI vikAra thAya che ?" devakaraNajI bolyA, "kAyAthI nathI thatamanathI thAya che." zrI rAjacaMdre kahyuM, "munie to mana, vacana ane kAyA e traNe yogathI sAcavavuM joIe." devakaraNajIe AkSepa karatAM kahyuM, "tame gAdItakiye bese che, ane hIrAmANeka tamArI pAse paDelAM hoya che, tyAre tamArI vRtti nahi DahoLAtI hoya ?" - zrI rAjacaMdra kahyuM, "muni, ame to kALakTa viSa dekhae chIe. tamane ema thAya che ?" A sAMbhaLI devakaraNajI niruttara thaI gayA. - zrI rAjacaMdra pUchayuM, "tame koNa cho?" - devakaraNajIe kahyuM, "jeTalo vakhata vRtti sthira rahe che, teTalo vakhata sAdhu chIe." - zrI rAjacaMdra kahyuM, "tevI rIte saMsArIne paNa sAdhu kahevAya ke nahi ?" 56 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricaya ane prasaMge zrI devakaraNajI mauna rahyA. pachI zrI rAjacaMdra kahyuM, "nALiyerano goLo jema jude rahe che, tema ame rahIe chIe." zrI lallujIe zrI rAjacaMdrane temane pheTe ApavA ghaNe Agraha karyo paNa zrI rAjacaMdra mAnyuM nahi. aMte temane nIcenI gAthAo svahaste lakhI ApIH saMbujjhahA jaMtavo mANusattaM daTuM bhayaM bAliseNaM alaMbho / egaMtadukkhe jarie va loe sakammuNA vipariyAsuvei // [he jIva! tame jAge. manuSyatva atyaMta durlabha che. tathA roga, zoka, jarA, maraNa vagere bhayathI te cAre bAju gherAyeluM che. ajJAnamAM rahIne saviveka pAme azakya che. A loka kevaLa duHkhathI tApa pAmyA kare che, ane pitapotAnAM karmo vaDe ahIMtahIM bhamyA kare che.] - zrI rAjacaMdramaunapaNAno vAraMvAra bodha ApatA ane temAM vizeSa lAbha che ema jaNAvatA. ethI muMbaI choDyA bAda zrI lallujIe traNa varSa maunavrata lIdhuM. mAtra sAdhuo sAthe jarUra paDatuM bolavuM ane zrI rAjacaMdra sAthe paramArthanA kAraNe prazna karavA eTalI chUTa hatI. zrI rAjacaMde temane "samAdhizataka' paNa vAMcavA mATe ApyuM hatuM ane tene pahele pAne "Atama bhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevaLajJAna re' e kaDI lakhI ApI hatI. - zrI devakaraNajIne jaina zAstrono atyaMta abhiniveza hato. eTale te kahetA ke, "koI paNa mANasa sUtrathI bahAra zuM kahevAno hato ? ane sUtra to huM jANuM chuM." eTale zrI rAjacaMke temane "yogavAsika' Adi vedAMtanA graMtha vAMcavA ApyA. tyAre devakaraNajI 57 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjaca'nI jIvanayAtrA peAtAne paramAtmA ja mAnavA lAgyA. eTale zrI rAja temane ' * ' uttarAdhyayana' vagere jaina sUtreAnu punarAvaleAkana karavAnuM kahyuM. temane ThekANe lAvavA zrI rAjacaMdre lallune je patra vyakhyA che te jovA jevA cheH 66 AtmasvarUpane nizcaya thavAmAM vanI anAdithI bhUla thatI AvI che. Ara aMgAmAM prathama zrI AcArAMgasUtramAM prathama vAkyathI ja zrI jine je upadeza karyo che te sarva zrutajJAnanA sArarUpa che. te vAkya pratye vRtti sthira karavAthI jIvane nizcaya samajAze ke jJAnI puruSanA samAgamanI upAsanA vinA jIva svacchaMde nizcaya kare te chUTavAneA mArga nathI. sarva jIvanuM paramAtmApaNuM che emAM saMzaya nathI. te! pachI zrI devakaraNajI peAtAne paramAtmasvarUpa mAne te te vAta asatya nathI. paNa jyAM sudhI te svarUpa yathAtathya pragaTe nahi, tyAM sudhI mumukSu-jijJAsu--rahevuM te vadhAre sAru che; ane te raste yathArtha paramAtmapaNuM pragaTe che. mA *mUkIne pravavAthI te panuM bhAna thatuM nathI. '' eka vakhata zrI rAjacaMdra sUrata padhAryA tyAre muni pAse AvyA. tyAM zrI devakaraNujIe temane pUchyuM, " zrI lallujI mahArAja huM jyAre vyAkhyAna ApI AvuM tyAre abhimAna karyu kahe che ane dhyAna karuM chuM tyAre tene taraMgarUpa kahe che. te zuM vItarAgaprabhu emanuM karelu svIkAre ane mAru na svIkAre evA pakSapAtavALA haze ? 99 zrI rAjacaMdre zAMtithI kahyu, " svaccha MdathI je je karavAmAM Ave che te saghaLuM abhimAna ja che, asasAdhana che. ane sadgurunI AnAthI je karavAmAM Ave che te kalyANukArI dharUpa satsAdhana che.'' ** * khIjI vakhata pazu te muniee sUratamAM ja cAturmAMsa karyAM hateA. tyAMnA eka lallubhAI jhaverI dazabAra mAsathI mAMdA rahetA hatA. te 58 * Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricaya ane prasaMge e arasAmAM mRtyu pAmyA. zrI lallujIne paNa te arasAmAM dazabAra mAsathI maMdavADa rahyA karato hato. ane ghaNuM upacAra chatAM kaMI phAyado thato nahi. eTale temaNe potAno deha paNa chUTI jaze evI ciMtAthI zrI rAjacaMdrane patra lakhyo, " he nAtha ! have A deha bace tema nathI ane huM samakata pAmyA vinA jaIza to mAro manuSyabhava vRthA jaze." tenA uttaramAM zrI rAjacaMdra temane "cha pada'no patra lakhyo ane sAthe jaNAvyuM ke hAlamAM deha chUTavAnI bIka rAkhavI nahi. pachI zrI rAjacaMdra sUrata padhAryA tyAre te "cha pada'nA patranuM vizeSa vivecana karI tene paramArtha zrI lallujIne samajAvyo ane te patra vAraMvAra mukhapATha karI vicAravAnI bhalAmaNa karI. te patra eka svataMtra prakaraNa je, sUtrAtmaka zilIthI lakhAyelo che. jaina dharmanAM sAta tomAMthI prathama tatva AtmA, tenuM eALakhANuM thavA mATe, AtmA che," "AtmA nitya che," "AbhA kartA che," "AtmA bhoktA che," "mokSa che, ane te "mokSano upAya che" e che padathI te patramAM apUrva nirUpaNa kareluM che. te patra zrI rAjacaMdra sobhAgyabhAIne paNa mokalAvelo. temaNe sahelAIthI mukhapATha thaI zake mATe tene padyamAM lakhI ApavA zrI rAjacaMdrane vinaMti karelI ane zrI rAjacaMdra "zrI AtmasiddhizAstra" raceluM e vAta AgaLa kahevAI gaI che. zrI rAjacaMdra pitAnI vyApArika pravRttimAMthI vacce vacce nivRtti laI thoDe vakhata ekAMtamAM gALavA muMbaI cheDI gujarAta kAThiyAvADamAM AvatA. te pramANe sUrata, kaThora vagere sthaLoe te AvI gayA hatA. zrI lallujI e arasAmAM te te sthaLe hatA athavA AvIne temano samAgama karatA. zrI rAjacaMdra 1946mAM khaMbhAta eka aThavADiyuM rahI gayAnI vAta AvI gaI che. 1947mAM te khaMbhAtathI thoDe dUra rALajamAM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA ajANapaNe ekAMtamAM rahyA hatA. 1951nA Aso mAsamAM te pharI khaMbhAta AvyA hatA ane 1952mAM aDhI mAsanI nivRtti laI carotaramAM rahyA hatA. bAra divasa agAsa pAse kAviThAmAM rahyA hatA. pachI rALajamAM ATha divasa rahyA hatA. te vakhate lallujI cAturmAsa khaMbhAtamAM karatA hatA. sAdhuthI te arasAmAM eka gAma choDI bIje gAma na javAya eTale lallujI gAmane pAdare khetaromAM UbhA rahetA. pachIthI zrI rAjacaMdra pote ja vaDavA mukAme gayA hatA. kAviThAmAM te ekalA ja khetaramAM vicaratA. koI prasaMge mANase ekaThA thaI jAya te saheje kAMI upadeza ApatA. rALajamAM paNa tevI rIte bedhanA prasaMge banelA. ane vaDavAmAM te khaMbhAtanA ghaNA oLakhItA mumukSuo AvatA hovAthI tevA prasaMge ghaNA banatA. zrI aMbAlAlabhAIe te badhA prasaMgonI je noMdha rAkhelI te "zrImad rAjacaMdra graMthamAM "upadezachAyA' nAmathI prasiddha vaDavAthI zrImad rAjacaMdra ANaMda AvI thoDA divasa rahyA hatA. te vakhate Apelo bAdha paNa "upadezachAyA'mAM chapAye che. ANaMdathI zrImad rAjacaMdra naDiyAda padhAryA hatA. zrI aMbAlAlabhAI temanI sarabharAmAM sAthe rahetA. eka divasa zrI rAjacaMdra bahAra pharavA gayA hatA. tyAMthI baMgale pAchA AvyA tyAre sAMja paDI gaI hatI. phAnasa maMgAvI teozrI lakhavA beThA ane zrI aMbAlAla phAnasa dharI UbhA rahyA. kalama cAlI te cAlI. 142 gAthAo pUrI thaI rahI tyAM sudhI zrI aMbAlAla phAnasa dharI UbhA rahyA. e gAthAo te "zrI AtmasiddhizAstra." - zrI rAjacaMdra tenI cAra nakalo karAvI ane eka zrI bhAgyabhAIne, eka zrI lallujIne, eka jhaverI mANekalAla ghelAbhAIne ane Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricaya ane prasaMge eka aMbAlAlane pitAne ApI. te graMtha saM. 195ranI zarada pUrNimAne bIje divase lakhAye. tattvajJAna jevA gaMbhIra viSayane saraLa padyamAM nAnA tathA meTA samajI zake tevI rocaka bhASAmAM kema utArI zakAya teno te eka Adarza namUno che. "mokSamALA' jema dharmanI jijJAsA utpanna karAvavAnA hetuthI lakhAI che, tema zrI AtmasiddhizAstra AtmAne nirNaya karAvI AtmajJAna pragaTAvavAnA uttama hetuthI lakhAyuM che. temAM viSayanI vividhatA nathI, tema ja dArjItika kathA ke varNano nathI. bahu sUkSma carcA ke tarkamAM vAMcanAra gUMcavAI thAkI na jAya tevI rIte temAM "Amatava"nI siddhi tathA nirUpaNa kareluM che. "zrI AtmasiddhizAstra" vAMcatAM potAnA upara thayelI asara zrI sebhAgyabhAIe A pramANe varNavI batAvI cheH "te uttamottama zAstra vicAratAM mArA mana, vacana, kAyAnA yoga saheje . . . AtmavicAramAM pravartatA hatA. . . . bAhya pravartavAmAM mArI cittavRtti saheje aTakI gaI. . . . AtmavicAramAM (ja) rahevA lAgI. ghaNA parizramathI mArAM manavacanakAyA apUrva AtmapadArtha viSe parama preme sthira nahi rahI zakelAM te A zAstra vicAravAthI sahaja svabhAve AtmavicAramAM tathA sazurucaraNamAM premayukta sthira bhAve rahevA lAgyAM." zrI lallujI lakhe cheH "te vAMcatAM ane kaI kaI gAthA bolatAM mArA AtmAmAM AnaMdanI UbharA AvatA. . . . zrI AtmasiddhizAstrane svAdhyAya - manana - niraMtara rahyA karI AtmollAsa thato. koInI sAthe ke bIjI kriyA karatAM "Atmasiddhi"nI smRti rahetI. . . . anya kazuM gamatuM nahi. bIjI vAto upara tucchabhAva rahyA karato." Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA zrI rAjacaMdra naDiyAdamAM saM. 195ranI divALI pachI paNa thoDo vakhata rahyA hatA. pachI vavANiyA, morabI ane sAyalA tarapha vaizAkha mAsa sudhI rahyA hatA. te ja vizAkhamAM IDara thaI jeTha mAsamAM muMbaI gayA hatA. A arasAmAM ja zrI sobhAgyabhAIno deha chUTo hato. zrI lallujI vagere sAdhuone zrImad pratye anurAga joI khaMbhAta saMdhADAnA sAdhuzrAvakemAM dhIme dhIme carcA thavA lAgI. zrI lallujIne dIkSA ApanAra zrI harakhacaMdajIno deha chUTI gayo hato. tethI bIjA sAdhuone ciMtA thaI ke je A munione dabAvIzuM nahi to teo judo vADo bAMdhaze. AthI temaNe vividha prakAre temane kanaDagata karavA mAMDI tathA temanA upara dabANa AvA prayatna karavA mAMDyo. te prasaMge zrI rAjacaMdra e munione e virodhamAM thaIne potAne mArga kADhavA je salAha ApI te nIce pramANe cheH satsamAgamano pratibaMdha karavA (te) jaNAve che te pratibaMdha na karavAnI vRtti (tame) jaNAvI, to te yogya che. te pramANe vartaze. satsamAgamane pratibaMdha karavo yogya nathI. tema sAmAnyapaNe temanI sAthe samAdhAna rahe ema vartana thAya tema hitakArI che. pachI jema vizeSa te saMgamAM AvavuM na thAya evAM kSetra vicaravuM yogya che. ke je kSetre AtmasAdhana sulabhapaNe thAya. . . . avirodha ane ekatA rahe tema kartavya che. ane e sarvanA upakArano mArga saMbhave che. bhinnatA mAnI laI pravRtti karavAthI jIva UlaTA cAle che. abhinnatA che, ekatA che, emAM samajapherathI bhinnatA mAne che-ema te chene zikhAmaNa prApta thAya to sanmukhavRtti thavA gya che. jyAM sudhI anya ekatA vyavahAra rahe tyAM sudhI sarvathA kartavya che." saMvata 1954mAM zrI rAjacaMdrane morabImAM traNa mAsa rahevAnuM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricayA ane prasage anyuM hatuM. te prasage thayelAM vyAkhyAnAnI eka bhAI e lIdhelI noMdha * zrImadrAjacaMdra' graMthamAM vyAkhyAnasAra ' nAmathI prasid thayelI che. 2. zrAvaNa mAsanI zarUAtamAM zrI rAjacaMdra peTalAda thaI kAvidyA gayA, ane tyAM eka mAsa ane nava divasa sudhI nivRttimAM rahyA. zrI. aMbAlAla temanI sAthe hatA. zrI lallujI vagerenuM cAmAsu vaseAmAM hatuM ane zrI devakaraNujI AdinuM kheDAmAM hatuM. tethI zrImad rAjacaMdra kAvidyAthI niDayAda thaI te vaseA paNa gayA hatA. zrI lallujIne muMbaI sivAya kyAM ya e cAra ke cha divasathI vadhu samAgamanA prasaMga banyA nahAtA eTale A vakhate temaNe zrI rAjacaMdrane ekAda mAsa tyAM rahevA vinaMti karI. zrI rAjacaMdra te pramANe tyAM rahyA hatA. divase gAmanA leAkAnI bhIDa rahetI eTale munione maLavAnu pote bahAra pharavA jAya tyAre rAkhyuM hatuM. te pramANe eka divasa vanamAM vAva pAse zrI rAjacaMdra munie sAthe vAtacIta karatA beThA hatA. te vakhate temaNe munienA---- savAramAM cA, bapAre bhikSA ane chIMkaNI, pachI zayana vagere-- kAryakramathI khinna thaI zrI lallujIne bhalAmaNa karatAM kahyuM ke, khInna munioneA pramAda cheDAvI, bhaNavA tathA vAMcavAmAM, svAdhyAya ane dhyAna karavAmAM tamAre kALa vyatIta karAvaveA; tamAre sarvee divasamAM eka vakhata AhAra karavA; tathA cA ane chIMkaNI vinAkAraNe huMmezAM lAvavAM nahi. ( ane) tamAre saMskRtanA abhyAsa karavA. cr muni meAhanalAlae kahyu, " mahArAjazrI tathA devakaraNanI avasthA thaI che. emane bhaNavAnA joga cAMthI bane ? ' zrI rAjadde uttaramAM kahyuM, "yeAga banI AvyethI abhyAsa karavA ane te thaI zake che. kemake vikaTAriyA rANInI vRddha avasthA che, chatAM bIjA dezanI bhASAne abhyAsa kare che. "" 3 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI rAjacaMdranI jIvanayAtrA " . pachI mehanalAlajIe pUchayuM, "mana sthira rahetuM nathI tene che upAya?" zrI rAjacaMdra jaNAvyuM, "eka paLa paNa nakAme kALa kADha nahi. kaI sAruM pustaka, vairAgyAdinI vRddhi thAya tevuM, vAMcavuM vicAravuM. e kAMI na hoya te chevaTe mALA gaNavI. paNa je manane navaruM melaze to kSaNa vAramAM satyAnAza vALI de tevuM che. mATe tene savicArarUpa khorAka Apo. jema Dherane kaMIne kaMI khAvAnuM joIe ja-khANano Topalo AgaLa mUkayo hoya to te khAyA kare-tema mananuM paNa che. bIjA vikalpa baMdha karavA hoya to tene sadavicArarUpa bArAka Apo. mane kahe tethI UlaTuM vartavuM. tene vaza thaI taNAI javuM nahi." eka mAsa pUrNa thayA eTale zrI rAjacaMdra munione chevaTano upadeza A pramANe ApyoH "he munio atyAre jJAnI puruSanA pratyakSa samAgamamAM tame pramAda kare che. paNa jJAnI puruSa nahi hoya tyAre pazcAttApa pAmazo. pAMca pAMcaso gAu bhaTakavA chatAM : jJAnIne samAgama nahi maLe." zrI lallujIne zrI rAjacaMdra jaNAvyuM, je kAI mumukSu bhAIbahene tamArI pAse AtmArtha-sAdhana mAge tene A pramANe sAdhana batAvavAMH (1) sAta vyasananA tyAgane niyama. (2) lIlotarIno tyAga. (3) kaMdamULane tyAga. (4) abhakSya padArthone tyAga. (5) rAtribhajanano tyAga. (6) pAMca mALA pheravavAne niyama (7) smaraNa. (8) kSamApanAne pATha ane vIsa deharAnuM nitya paThanamanana. (9) satsamAgama ane sazAstranuM sevana. vasomAM motIlAla nAmanA naDiyAdanA bhAvasAra zrI rAjacaMdranI sevAmAM rahetA hatA. temanI mAraphate naDiyAdanI AsapAsa koI ekAMta Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricaya ane mAtrA sthaLa rahevAne yeAgya hAya tenI tapAsa zrI rAjaya karAvI hatI. te mujaba niDayAda ane uttarasaDAnI vacamAM eka baMgale maLI zake tevI geAThavaNa thaI. eTale zrI, aMbAlAla, zrI. laherAbhAI ane zrI. meAtIlAla e traNanI sAthe zrI rAja tyAM padhAryAM. khIjA kAI ne tyAM AvavAnI manAI hatI. paMdara divasa sudhI zrI. aMbAlAla temanI sevAmAM rahyA. paraMtu zrI rAjacaMdrane taddana ekAMtanI jarUra heAvAthI badhA sarasAmAna laI aMbAlAlane gAmamAM vidAya karyA, mAtra meAtIlAla sAthe rahyA. te vakhate zrI rAjacaMdranI avasthA evI hatI ke zrI. aMbAlAle meAtIlAlane rAtri daramyAna paNa eka be vakhata temanI saMbhALa rAkhatA rahevAnuM jaNAvyuM hatuM. zrI rAjacaMdra vanamAM ekalA dUra pharavA gayelA te sADA dasa vAgye pAchA AvyA. meAtIlAle hIMcakA upara gAdaluM bichAvyuM ane tenA upara te kheDA. thADI vAra pachI meAtIlAla tapAsa pharavA AvyA te gAdaluM nIce paDeluM ane macchara khamaNyA kare. eTale eka dhAtiyuM lAvI temaNe zrI rAjacaMdrane eDhADayu ane pAchA aMdara jaI sUI gayA. rAtre vaLI pAchA tapAsa karavA AvyA te dheAtiyuM nIce paDeluM ane zrI rAjacaMdra kAMI gAthAe rahyA karatA hatA. tethI meAtIlAle dhetiyuM karI oDhADayuM. Ama rAtre paNa zrI rAjacaMdra dharmadhyAnamAM lIna rahetA heAI, temane zarIranuMya bhAna hetu nahi. metIlAla zrI rAjacaMdra mATe peAtAne gherathI divasamAM eka vakhata AhAra laI AvatA. zrI rAjacaMdra e rUpiyAbhAra leTanI reTalI tathA thADuM dUdha AkhA divasamAM letA. sAMje dUdha paNa letA nahi. tr sAMjanA zrI rAjacaMdra dUra karavA jatA. sAthe meAtIlAla paNa jatA. eka vakhata zrI rAjade mArgomAM kahyu, " tame pramAdamAM zuM paDyA raheA che? vartamAnamAM mAga evA kAMTAthI bharyo che ke te kAMTA khaseDatAM amane je zrama veThavA paDyo che te amAre| AtmA jANe 65 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA che." eka vakhata metIlAlanAM patnI darzana karavA AvyAM hatAM temane paNa temaNe jaNAvyuM hatuM: "pramAdathI jAgRta thAo. kema puruSArtha rahita Ama maMdapaNe varte che? A joga maLavo mahA vikaTa che. mahA puNya karI A jega maLyo che. te vyartha kAM gumAvo cho? jAgRta thAo !" - zrI rAjacaMdra pharavA jatA tyAre ciMtanamAM ke dhyAnamAM lIna rahetA. temane zarIranuM paNa bhAna rahetuM nahi. eka vakhata navA joDA paherelA te DaMkhIDaMkhIne cAmaDI nIkaLI gayelI, paNa tenI temane khabara nahi paDelI. - zrI devakaraNajI Adi munie A vakhate kheDAmAM hatA. temane tevIsa divasa zrI rAjacaMdrano samAgama rahyo hato. te zrI lallujI uparanA eka patramAM lakhe cheH "(zrI rAjacaMdranA) sarvoparI upadezamAM ema ja AvyA kare che ke, "zarIra kuza karI, mAMhenuM tattva zodhI, kalevarane pheMkIne cAlyA jAo. viSayakapAyarUpI rane aMdarathI bahAra kADhI, bALI jALI, TUMkI mUkI zAMta thAo, chUTI jAo, samAI jAo-vahelA vahelA tAkIda karo." A samAgama daramyAna devakaraNanI zrI rAjacaMdra uparanI AsthA pUrNa thaI. temaNe upalA ja patramAM lakhyuM che: " Ape kahyuM tema ja thayuM. phaLa pAkayuM, rasa cAkhyo, zAMta thayA. . . . evI vRtti cAle che ke jANe sapuruSanA caraNamAM mekSa pratyakSa najare Ave che. paramakRpALu deve (zrI rAjacaMdra) pUrNa kRpA karI che. . . . eka AhArane vakhata eLe gumAvIe chIe. bAkI to sazurusevAmAM kALa vyatIta thAya che. . . . tenuM te ja vAkya te mukhamAMthI jyAre zravaNa karIe chIe tyAre navuM ja dIse che." comAsuM UtaratAM badhA munio vasA ane kheDAthI naDiyAda AvyA ane thAka kALa zrI rAjacaMdranA samAgamamAM naDiyAdamAM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricayA ane prasagA ja rahyA. kheDAthI zrI rAjacaMdra mahemadAvAda sTezane thaI muMbaI gayA hatA. zrI rAjacaMdranA kAkAsasarA DaoN. prANajIvanadAsa jagavanadAsa mahetA IDara sTeTanA cIph meDikala ophisara hatA. saM. 1955mAM nivRttine arthe zrI rAjacaMdra tyAM AvyA hatA. gAmamAM mAtra bAjana jeTalA kALa divase gALatA. ghaNAkharA vakhata IDaranA pahADa ane jaMgaleAmAM pasAra karatA. zrI rAjacaMdranI manAI hovAthI janasamAjamAM temanA Agamana viSe kAMI vAta bahAra pADavAmAM AvI naheAtI. IDaranA mahArAjA sAthe zrI rAjacaMdrane rAjadhama viSe vAtacIta thaI hatI. IDaranAM aitihAsika sthaLeA, temAM vasanArA prAcIna leAkAnI vijayI sthiti, jaina dharma tema ja anya dharmomAM yAgya mahApuruSone abhAve AvI gayelI zithilatA ityAdi viSe zrI rAjacandre peAtAnA vicAre temanI AgaLa vyakta karyAM hatA. zrI. rAjacaMdranA IDaranivAsanI khabara maLatAM zrI lallujI Adi munie tvarAthI tyAM AvI pahoMcyA. zrI rAjacaMdrane taddana ekAMta joItu hatu. eTale AvA prasaMganI temane RcchA nahetI. chatAM pe|te karavA jAya tyAre bahAra jaMgalamAM amuka sthaLe maLavA AvavAnI temaNe temane rajA ApI. zrI rAjA pahelethI aparicita mArgomAM meATe avAje gAthAonI dhUna lagAvatA pharavA nIkaLI jatA, ane niyata sthaLe vakhata thatAM AvI pahoMcatA. eka veLA teA nIcenI gAthAonuM raTaNa lagabhaga eka kalAka cAlyu hatuMH mA mujjhaha, mA rajjaha, mA dussaha iTThanihabhaTThesu / thiramicchaha jai vira 67 vijijJAbavasit // 18 5 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " zrI rAjayanI jIvanayAtrA vaM kiMdhivi ciMtaMto NirIhavittI have jadA sAhU / laddhaNa ya eyataM tadAhu taM tassa NizcayaM sANaM // 55 // ( 46) bhAvArtha : vividha dhyAnamAM siddhi meLavavAne arthe tamAruM citta je sthira thayeluM icchatA he, to ISTa ane aniSTa viSayomAM meha, rAga ane dveSa karavA choDI do. | 48 || kaI paNa prakAranA viSaya upara dhyAna karatAM sAdhu svarUpasthiti25 ekAgratA prApta karI sakAmavRttiothI rahita thaI zake, tyAre tene sAcuM dhyAna prApta thayuM kahevAya. 55 / koI koI vAra zrI rAjacaMdra badhAnI vacamAM kalAko sudhI maunapaNe samAdhistha rahetA; athavA te badhAne laI dUra pahADa upara cAlyA jatA. te vakhate te evA AtmavegamAM rahetA ke kAMTA, jhAMkharAM kazAnuM temane bhAna rahetuM nahi ane vegapUrvaka UMce UMce cAlyA jatA. pachI koI zilA upara jaIne besatA ane kAMI paThana pAThana karatA athavA dhArmika vivecana karatA. kaI kaI vAra to hiMstra pazuonAM nivAsasthAna samIpa ja dekhAtAM. te prasaMga daramyAna zrI rAcaMde AkhuM "dravyasaMgraha" pustaka muniene vAMcI saMbhaLAvyuM hatuM. zrI rAjacaMdra A vakhate IDaramAM traNa mAsa rahyA hatA. te pitAne ghaNo vakhata guphAomAM gALatA. IDarathI vavANiyA tarapha zrI rAjacaMdra traNeka mAsa mATe gayA hatA. tyAMthI pAchA pharI, thADe vakhata IDara rahI muMbaI gayA hatA. saM. 1956mAM keTaloka kALa temaNe dharmapuranAM jaMgalomAM gALyo hato. IDarathI saM. 1956mAM zrI rAjacaMdra amadAvAda pAsenA naroDA gAmamAM munio rahetA hatA tyAM padhAryA hatA. A arasAmAM temaNe Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka paricayo ane prasaMge strI ane lakSmIno tyAga karyo hato tathA tabiyata sArI thatAM mAtAjInI rajA maLe saMnyAsa levAnuM dhAryuM hatuM, te vAta AgaLa AvI gaI che. tyAMthI zrI rAjacaMdra vaDhavANa gayA hatA. tyAMnA nivAsa daramyAna temaNe "paramazrutaprabhAvaka maMDaLanI sthApanA karI. eka sArI rakamanI TIpa karI, temAMthI mahAna AcAryonA aprasiddha grantho prasiddha karAvI lokomAM tattvavicArano phelAvo karavo e tene hetu hato. te saMsthAne vahIvaTa hAla sva. revAzaMkarabhAInA putra zeTha maNilAla calAve che. zrI rAjacaMdra lakSmIne tyAga karyA pachI bahu bArIkAIthI te vrata pALatA. tene aMge, prabhAvaka maMDaLanAM nANAMnI vAtamAM bhaLavuM paDe to tene paNa te aticArarUpe lekhatA. paraMtu A arasAmAM temanI tabiyata dhIre dhIre bagaDatI ja cAlI. havAphera mATe temane dariyAkinAre muMbaI, mATuMgA, ziva ane navasArI tarapha laI javAmAM AvyA. tyAMthI pachI vaDhavANa ane merabImAM ANavAmAM AvyA. temanA padmAsana ane kAusagnamudrAne banne pheTA vaDhavANamAM ja A arasAmAM levAmAM AvyA hatA. pachI te rAjakoTa gayA. azaktine lIdhe dAktarAe zrI rAjacaMdrane vAtacIta paNa vizeSa na karAvavAnI tajavIja rakhAvI hatI. temanA nAnA bhAI manasukhabhAI tathA zrI. revAzaMkarabhAI, De. prANajIvanadAsa, lImaDIvALA manasukhabhAI vagere temanI sAravAramAM hatA. paraMtu te badhAnI prema ane kALajIbharI sAravAra paNa gamanabhukha AtmAne rokI zakI nahi. temanI aMtima avasthAnuM varNana zrI. manasukhabhAI A pramANe kare cheH chevaTanI paLa sudhI asAvadha rahyo. te pavitrAtmAe ADakatarI rIte cetavyuM tathApi rAgane laIne huM samajI zako nahi. . . . dehatyAganA AgalA divase sAyaMkALe revAzaMkarabhAI, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA narabherAma tathA mane kahyuM, "tame nizciMta rahejo. A AtmA zAzvata che. avazya vizeSa uttama gatine prApta thavAno che. tame zAMta ane samAdhipaNe vartAzo. je ratnamaya jJAnavANuM A deha dvArA kahI zakAvAnI hatI te kahevAne samaya nathI. tame puruSArtha karaze." AvI spaSTa cetavaNI chatAM ame cetI zakyA nahi. . . . rAtrinA aDhI vAgye atyaMta zaradI thaI te samaye teozrIe jaNAvyuM, "nizciMta raheje. bhAInuM samAdhimRtyu che." upAyo karatAM zaradI gaI poNA ATha vAgye savAre dUdha ApyuM. taddana saMpUrNa zuddhimAM mana, vacana ane kAyA hatAM. paNa nave kahyuM, "manasukha, duHkha na pAmato. mAne ThIka rAkhaje. huM mArA AtmasvarUpamAM lIna thAuM chuM.' (temanA kahevAthI temane bIjA keca upara khaseDyA, tyAM) te pavitra deha ane AtmA samAdhisthabhAve chUTA paDyA. lezamAtra AmAM chUTa thayAnAM cihna na jaNAyAM. laghuzaMkA, dIrghazaMkA, maDha pANI ke Akhe pANuM ke parasevo kazuM nahotuM." Ama saMvata 1957nA caitra vada 5 ne maMgaLavAre bapore be vAgatAM zrImad rAjacaMdra nAzavaMta dehano tyAga karI gayA. zrI rAjacaMdranAM dharmapatnI pachI pitAne kALa ekAMtamAM temaNe ApelA smaraNanI mALAmAM ja gALatAM hatAM. bahu ja thaMDA kALamAM temane paNa deha chUTI gaye. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrane akSaradeha zrImad rAjacaMdrano jIvanavRttAMta pUrI karatA pahelAM temaNe racelAM pustakano TUMka paricaya karAvo Avazyaka che. te pustakamAMnAM ghaNano samAveza "zrI madrAjacaMdra" nAme prasiddha thayelA temanAM samasta lakhANanA mahAsaMgrahamAM thaI jAya che. te A graMtha sAce ja badhI rIte zrI rAjacaMdrano eka apUrva akSaradeha" ja che. temAM vayAnukrame zrI rAjacaMdranuM samasta AMtara jIvana ApaNI AgaLa tAdaza khaDuM thAya che. ApaNI bhASAmAM, keI sAdhakanA AMtara jIvananI nenAM evAM pustaka bahu ochAM che. e rIte e pustaka ApaNA sAhityamAM agatyanuM sthAna bhogave che. zrI rAjacaMdra dukAna upara paNa potAnI sAthe pitAnI noMdhapothI kAyama rAkhatA. ane vyAvahArika kAmakAjamAMthI saheja paNa nivRtti maLatAM tarata pitAnA aMtaramAM DUbakuM mArI jatA. tyAra pachI te badhA vicAro ane anubhavo tarata te noMdhapothImAM TAMkI letA. e graMthamAM evI aMgata noMdhenA thakethoka ekaThA karelA che. te uparAMta anya saMbaMdhIo ke jijJAsuone lakhelA patro tema ja temaNe pUchelA praznonA javAba tathA temanI muzkelIonA batAvelA ukelothI paNa te graMtha bharapUra che. A prakaraNamAM temanI e mahata vicArasRSTine paricaya karAvavAne IrAdo nathI. tene mATe eka svataMtra pustaka ja joIe: Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA ahIM te temaNe racelAM pragaTa ke apragaTa pustake TUMka paricaya karAvavo dhAryo che. zarUAtamAM temaNe racelAM svataMtra pustakano paricaya vayAnukrame Apyo che. tathA pachIne bhAgamAM temaNe karelAM bhASAMtare ke anya lekhakenA graMtha upara karelAM vivecane viSe TUMka nedha che. saM. 1940mAM bahAra paDeluM "strInItibodha vibhAga-1' e zrI rAjacaMdranAM 16 varSa pahelAM lakhelAM lakhANomAMnuM prathama pustaka che. tenI prastAvanAmAM temaNe, strIkeLavaNI vadhatI jAya tenI sAthe vAMcavAne zekha vadhe tene mATe, strIone egya sArAM pustaka lakhavA vidvAnene vinaMti karI che; jUnA vicAranA lenA strIkeLavaNI sAme mukAtA AkSepo dUra karyA che, te vakhate chapAyelAM strIone vAMcavA yogya pAMcasAta pustakanAM nAma ApyAM che; tathA strIo nahi sudharavAnuM kAraNa bALalagna, kajoDAM, vahema ane ajJAna che ema jaNAvI bALalagnanI hAni vicAravA vinaMti karI che. te prastAvanAmAM ja jaNAvyA pramANe, traNa bhAgamAM "strInItibedha" lakhavA vicAra rAkhI, thoDI kiMmata rakhAya to ghaNuM lAbha laI zake e hetuthI temaNe cAra AnAmAM prathama vibhAga prasiddha karyo che. strIomAM gavAtA rAgamAM, gIta, dhoLa ane garabAnI paddhati pramANe cAra bhAga pADI te pustaka chApavAmAM AvyuM che. pahelA bhAgamAM IzvaraprArthanA, bhakti ane upakAra uparAMta kSaNabhaMgura deha, mAtAe putrIne dIdhelI zikhAmaNa, vakhata nakAmo na gumAve tathA udyama ane udyamathI thayelAM kAma viSe garabIo che. bIjA bhAgamAM keLavaNI, keLavaNInA phAyadA, abhaNa strIne dhikkAra, sugraMtha vAMcavA viSe tathA sArI zIkha suNavA viSe garabIo che. trIjA bhAgamAM sudharavA viSe, sadgaNa sajavA viSe, sunIti vadhAravA viSe, satya Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdrane akSaradeha viSe, parapuruSa viSe, ane vyabhicAra viSe garabIo che. ane cothA bhAgamAM "sadaguNI sajajanI, ane sadabedhazataka che. mukhapRSTa upara temaNe mUkelI bhujaMgI chaMdanI kaDImAM strIkeLavaNInI AvazyakatA viSe temanuM dRSTibiMdu samajAI jAya che. - " thavA deza AbAda sau hoMsa dhAre, bhaNAvI gaNAvI vanitA sudhAre; thatI AryabhUmi viSe jeha hAni, kare dUra tene tame hita mAnI. " pAchaLanA be bhAga lakhAyA jaNAtA nathI. strInItibodhIne aMte jAherakhabaramAM lakhyuM che ke, " "kAvyamALAe nAmanuM eka sunItibodhaka pustaka meM racIne taiyAra kareluM che. " te paNa prasiddha thayuM che ke nahi tenI mAhitI maLI nathI. lakhelI nakala paNa upalabdha nathI. nIti saMbaMdhI temano khyAla ghaNo UMDo hato, ane tene te sarva AdhyAtmikatAnuM mULa mAnatA. te lakhe cheH "mumukSu jIve akhaMDa nItinuM mULa prathama AtmAmAM sthApavuM joIe. nahi to upadezAdinuM niSphaLapaNuM thAya che. dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgopAMga nyAyasaMpanna rahevuM tenuM nAma nIti che. e nIti mUkatAM prANa jAya evI dazA AvyuM tyAga, vairAgya kharA svarUpamAM pragaTe che. ane te ja jIvane puruSanA vacananuM tathA AjJAdharmanuM adbhuta sAmarthya, mAhAmya ane rahasya samajAya che ane sarva vRttio nijapaNe vartavAno mArga spaSTa siddha thAya che." "puSpamALA" e paNa temanuM 16 varSanI uMmara pahelAMnuM lakhANa gaNAya che. te "zrImadrAjacaMdra' graMthamAM 1 aMka heThaLa prasiddha thayeluM che. temAM sUtrAtmaka vAkayonI zailIthI, tathA mALanI peThe nitya Avartana karI zakAya e hetuthI 108 bola lakhyA che. zarUAtamAM, 73 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA "rAta pUrI thaI, no divasa Avyo, gayA divasa upara najara nAkhI jAo ane niSphaLa guyelA vakhata mATe vicAra karo, karavAnAM kAmenI bAbatamAM samaya, zakti ane pariNAma tapAsI lo, vakhata amUlya che e yAda rAkho ane ayogya rIte ke zaktino upayoga na thAya tenI kALajI rAkho"--evo sarvamAnya upadeza che. pachI, rAjA, zrImaMta, vepArI, bALaka, yuvAna, vRddha, strI, kRpaNa, bhAgyazALI, dharmAcArya, anucara, durAcArI, duHkhI, vagerene temanI pharajo ane maryAdA batAvI, jAti ane dharmAnusAra piotapotAnAM kRtya karavAnI salAha ApI che. - tyAra bAda, khAvApIvAmAM mitAhArI thavAnuM, tathA kAmabhogomAM saMyamI thavAnuM sUcavI, jIvananA aMtima lakSya pratye paNa durlakSa na karavAnI tAkIda ApI che. dharmanuM mULa sapurono vyavahAra che; judA judA dharmomAM mAtra daSTibheda che, tAtvika bheda nathI; dhArmika jIvanamAM Avazyaka vastu amuka mata ke saMpradAyamAM hovApaNuM nathI, paraMtu saMsAramaLa nAza thAya tevI bhakti, nIti ane sadAcAranI kriyAo che; ane tene mATe ochAmAM ochI ardhI prahara paNa Apa joIe ema sUcavyuM che. tathA vAstavika AtmaciMtana je thayuM teTalA pUrato ja Ajano divasa saphaLa thaye ema jaNAvI, sUtI vakhate pharI pitAnAM kAmeno hisAba kADhavAnuM sUcavI mALA pUrI karI che. "puSpamALA' pachInuM temanuM te samayanuM prasiddha pustaka "mokSamALA' che. te temaNe 16 varSa ane pAMca mAsanI uMmare traNa divasamAM lakhyuM hatuM. te pustaka viSe te pite jaNAve che: "tattvajJAna pAmavAnI jijJAsA lokomAM utpanna thAya te mATe tattvajJAna ane zIlane bodha ApavAnA uddezathI A 108 pATha lakhelA che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdrane akSaradeha navA UcharatA yuvAnonI keLavaNumAM A sAcI keLavaNunI khAmI dUra karI, temane ayogya vAMcanamAMthI bacAvI temane sanmArge doravAnuM temAM prayojana che. kathAo ane udAharaNothI rocaka banAvelA te pAThenA viSayano sAra A pramANe che :- * jagatamAM koI sukhI to koI duHkhI ema vividha dazAmAM prANIo najare paDe che. te uparathI samajAya che ke punarjanma che ane dareka potapotAnAM karmone anusAra te badhuM pAme che. amUlya evo manuSyadeha maLyo che to kSaNika sukhamAM ane pariNAme duHkhadAyaka padArthomAM tene pUro na karatAM jenAthI AtmA A duHkhadAyaka baMdhane chedIne bahAra nIkaLe ane svarUpasthitirUpa uttama sukha prApta kare ema karavuM e ja DahApaNa che. paraMtu jyAM sudhI jIva ane jagatanuM svarUpa na samajAya, tyAM sudhI ajJAnathI aneka mithyA pravRttiomAM AthaDyA ja karAvAnuM ane duHkho vezyA karavAnAM. manuSyadehamAM ja te jJAna maLI zake tema che. te jJAna saMtapuruSane Azraye raheluM che. te jJAna prApta karI manuSyajanma saphaLa karavo e ja manuSyanuM ekamAtra kartavya che. potAnuM kalyANa IcchanAre traNa tavo jANavAM joIe--1. sata deva, 2. sata dharma ane 3. sata guru. potAnA badhA prakAranA doSo ane apUrNatAo dUra karI jeNe potAnuM zuddha svarUpe prApta karyuM che te sat deve che. anAdikALathI jIva ajJAna janya vAsanAene lIdhe sAMsArika padArthomAM AthaDyA kare che; te adhogatimAMthI tene bacAve tenuM nAma dharma. tenuM sAcuM svarUpa te pitAnA svarUpanI bhramaNa TALavI ane tenuM darzana karavuM te che. tene upayogI thanAra vastuo- jevI ke dayA, satya, ahiMsA, brahmacarya, aparigraha vagere- paNa dharma ja kahevAya che. sAMsArika vyavahAramAM jema bhomiyAnI ke salAhakAranI jarUra paDe che, tema dharmanI bAbatamAM ! . Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA paNa doranAranI jarUra paDe che. te sadguru kahevAya che. sadgurunI pAsethI dharma jANuM, prANanI paravA karyA vinA temAM daDha rahevuM. satsaMga e sarva sukhanuM mULa che, vikAra dUra karavAnuM sAdhana che ane AtmAnA rogo nivAravAnuM auSadha che. dareka dharmavALA pitAnA dharmane sAco mAne che. paraMtu je kaMI dharmathI AtmAnA deSo echA thatA hoya, tenI kramika unnati sadhAtI hoya ane sarva jIvonuM abhaya prApta thatuM hoya te sAco dharma che. jaina dharmamAM chava, ajIva, pApa, puNya, saMvara. nirjarA, baMdha ane mokSanuM je vivecana che, te manuSyane tenA AtmakalyANanA mArgamAM atyaMta sahAyaka thAya tevuM che. tIrthakara mahAprabhue jaina dharma kevaLa jIvonA kalyANArthe, pote jIva ane jagatanuM saMpUrNa svarUpa , pAmyA pachI upade che. | gRhasthAzramamAM rahIne paNa AtmAnuM kalyANa sAdhI zakAya che. ane te gRhasthAzrama ja zreSTha che. te gRhasthAzrama dharma ane nItinA niyamone anusAra cAlato hoya, ane tenuM lakSya AtmajJAnanI prApti heya. AkhA saMsAranuM mULa kAmavAsanA che. e bhoga kevaLa zokanuM kAraNa che. tenAthI jJAna ane dhyAna TaLe che ane ajJAna chAke che. vastu jema pAtra vinA na rahI zake tema AtmajJAna brahmacarya vinA rahI , * na zake. jyAM sudhI Idriyo piotapotAnA viSayo pratye niraMkuza doDyA kare che, tyAM sudhI mANasa koI paNa pragati karI zakato nathI. je kAMI upadeza che te manane nigraha thayA vinA saphaLa thavo azakya che. te nigraha prApta karavA AhAravihAranI niyamitatA, apramAda, kAmogAmAMthI nivRtti, vakhatana jAgRtipUrvaka sadupayoga-vagere prayatnapUrvaka sevavAM joIe. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdrane akSaradeha paLa e amUlya cIja che. cakravartI AkhuM rAjya ApIne paNa gayelI paLa pAchI na meLavI zake. viveka e jema dharmanuM mULa tattva che, tema prayatna e enuM upata che. rAjanA vyavahAramAM aTavAI na jatAM, prayatnapUrvaka AdhyAtmika unnati mATe vakhata phAjala pADa. jagatanA doSamAMthI tarI gayelA siddhAtmAonI bhakti karavI. tenAthI ApaNane temane mArge javAmAM vizvAsa utpanna thAya che tathA baLa maLe che. ema melanA mArgamAM lAbhadAyaka bhAva Upaje tevI kriyA amuka kALa sudhI roja niyamita, mana, vacana ane kAyAnA pApabhAvane rokI karavI ane AtmaciMtanamAM lIna rahevA prayatna kare, enuM nAma sAmAyika. tene mATe je vakhata kADhyo heya tene vivekapUrvaka manana, paThana ane dhyAnAdikamAM ekAgratA ane sAvadhAnatAthI upayogamAM levo. paraMtu "mokSamALA' pustaka chapAtAM vAra lAgavAthI, agAuthI thayelA grAhakone temaNe "bhAvanAbedha" nAmanuM eka nAnuM pustaka bheTa ApyuM hatuM. temAM adhyAtmajIvana gALavA IcchanAre je bAra bhAvanAo jIvanamAM daDha karavAnI che, temane recaka daSTAMtithI samajAvI che. 1. anityabhAvanAH saMsAranA sarva padArtho, saMbaMdho ane sukho kSaNika che ane temanI pAchaLa paDanAra pastAya che ema ciMtavavuM te. 2. azaraNabhAvanA: maraNa samaye ane duHkhane samaye potAnAM priya saMbaMdhIo ke kAmabhogo zaraNa ApI zakatA nathI ema ciMtavavuM te. 3, etvabhAvanAH AmA ekalo Avyo che ane eka javAno che; potAnAM karmonuM phaLa bhogavavAmAM kaI bhAgIdAra thavAnuM nathI ema ciMtavavuM te. Ss Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA 4. anyatvabhAvanA : saMsAranA badhA padArtha svataMtra heI, keI kAInuM thaI zakatuM nathI ema ciMtavavuM te. 5. azucibhAvanA : bahArathI ramaNIya dekhAtuM zarIra rogazokanuM dhAma tathA apavitra vastuonuM baneluM che ema citavavuM te. 6. saMsArabhAvanAH saMsAranAM badhAM sukho kSaNika tathA pariNAme anaMta duHkhanAM kAraNa che ema ciMtavavuM te, 7. AvabhAvanAH rAgadvepa, ajJAna vagere pApane praveza karavAnAM dvAra che; ane tenAthI AtmA mUDha banI saMsAramAM rakhaDI duHkhI thAya che ema ciMtavavuM te. 8. saMvarabhAvanA : jJAna, dhyAna, tapa vagere e pApAne AvatAM rokavAnA upAya che ema ciMtavavuM te. 9. nirjarAbhAvanA : tapa vagerethI tathA zAstra ane puruSanA sevanathI jJAnadhyAnamAM pratiti thaI karmo khaMkherI nAkhI zakAya che ema ciMtavavuM te. 10. lokasvarUpabhAvanA : zAstromAM varNaveluM lokavarU5 tapAsI devamanuSya vagere kaI gatimAM kAMI ja sukha nathI, paraMtu sukha mAtra siddhalokamAM eTale ke mukta dazAmAM che ema ciMtavavuM te. 11. bedhadurlabhabhAvanA 12. dharmadurlabhabhAvanA bodha ane dharmanuM jJAna tathA zIla prApta thavAM durlabha che ema ciMtavavuM te. A uparAMta e arasAmAM temaNe nIcenA graMtho lakhyA heya tema jaNAya che. saMskRta mahAkAvyanA niyamAnusAre "namirAja' nAme eka kAvyagraMtha temaNe lakhyo che. temAM zAMtarasa pradhAna rAkhI nave rasane khIlavyA che. temAM dharma, artha, kAma ane mokSa e cAre Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrane akSaradeha puruSArthane upadeza karI aMta mokSamArga varNavyo che. e pAMca hajAra lokano graMtha temaNe cha divasamAM ra hato. paraMtu e graMtha upalabdha nathI. tema ja te chapAyo hato ke kema te paNa kahI zakAtuM nathI. 1 zrImadAjacaMdra' graMthamAM "vacanAmRta' nAmathI 120 bola temaNe "puSpamALA'nI zailImAM lakhelA, te aMka 7 heThaLa chapAyA che. temAM paNa ahiMsA, satya, brahmacarya, apramAda, nIti, tathA mokSa tonuM sutrAtmaka zailImAM kathana che. A vacanAmRtenA 16 mA balamAM lakhyuM che ke, "vacana saptazatI' punaHpunaH smaraNamAM rAkhe. te sUcave che ke temaNe bIjA paNa tevA sAtaso bela lakhyA che. tattvajJAna' nAmano temanAM vacanAmRtamAMthI taiyAra karelo nAno saMgraha bahAra paDyo che; temAM "mahAnIti'nA sAta bela ApelA che, te paNa A arasAmAM ja lakhAyA hoya ema lAge che. sattara ke aDhAra varSanI vaye zrImad rAjacaMdra lakhelA rASTratika deharA lagabhaga eMzI jeTalI saMkhyAmAM prApta thayA che. te apragaTa che. temAM nItivyavahAranI zikhAmaNa mukhya che. te dareka doharAmAM ghaNuM karIne prathama siddhAMta jaNAvI pachI tene puSTa karanAra daSTAMta ApeluM che. dAkhalA tarIke: pharI pharI maLavo nathI, A uttama avatAra: kALIcaudaza ne ravivAra Ave koIka vAra, vacane vallabhatA vadhe, vacane vadhu vera; jaLathI jIve jagata A, kadI kare paNa kera. hoya sarasa paNa cIja te yogya sthaLe vaparAya; kema kaTArI kanakanI peTa viSe ghoMcAya ? 1. "sAkSAt sarasvatI' nAme eka nAnuM pustaka saM. 1943mAM zrI daphatarIe lakhyuM che, temAM zrI rAjacaMdrano 10 varSa sudhIno TUMka vRttAMta Apyo che. temAM te jaNAve che : "e mahAtmAe eka sArvajanika sAhityano eka hajAra zlokano graMtha eka divasamAM racyo che, je hamaNAM dhrAMgadhrAnA eka DaoNkaTara prasiddha karanAra che... vairAgya vilAsa' nAme jaina dharmanuM eka copAniyuM hamaNAM eo bahAra pADe che." paNa "mokSamALA' sivAya zrI daphatarIe jaNAvelA koI graMtho hAla upalabdha nathI. chapAvAnI taiyArI thayelA jaNAvyA che te chapAyA che, evI paNa mAhitI maLI nathI. 79 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA buddhiprakAza'mAM I. sa. 1885 mAM zuravIrasmaraNa" nAme zrI rAjacaMdra lakhelA 24 savaiyA chapAyA che. te uparathI temanI chaTAdAra bhASA, sadAra zailI ane kavitvano khyAla Ave che. DhAla DhaLaktI, jhabaka jhabakkI, laI caLaktI kara karavAla, kharekharA khUMde raNamAM tyAM mUcha malaktI jhagatuM bhAla; verIne gherI letA jhaTa, bharatabhUminA jaya bhaDavIra, are, are, A ja gayA kyAM, raDhiyALA evA raNadhIra ? " jIvatAva saMbaMdhI vicAra " ane "jIvAjIva vibhakti" e be lekha paNa apUrNa avasthAmAM prApta thayA che. temAM "nava tatva prakaraNane maLato viSaya cacelo che. te 16mA varSanAM lakhANavALA bhAgamAM 14 ane 15 aMka heThaLa "zrImadrAjacaMdra' graMthamAM prasiddha thayA che. zrImakAjacaMdra graMthamAM 20mAM aMka heThaLa saM. 1944mAM lakhAyelA eka laghu graMthano Adi ane aMta bhAga chapAyo che. te graMthamAM zrI rAjacaMdra pratimAnI siddhi karavA dhArI hoya ema lAge che. te kahe che: "jinapratimA ane tenuM pUjana zAstrokta, pramANAta, anubhakta, ane anubhavamAM levAne yogya che." te graMtha saMpUrNAvasthAmAM maLyo nathI. paraMtu te apUrNa lekha uparathI paNa ApaNe temanI dhArmika ane zAstrIya viSayeAmAM UMDA UtarI niSpakSapAtapaNe vicAra karavAnI kuzaLatA spaSTa joI zakIe chIe. te kahe che : " amuka vAta siddha thAya to ja ThIka, ema na icchavuM. paNa satya satya thAya ema IcchavuM. eka vAnane asatya ane ekane satya ema mAnavAmAM jyAM sudhI atruTaka kAraNa na ApI zakAya, tyAM sudhI potAnI vAtane madhyastha vRttimAM rokI rAkhavI. . . . thogya lAge nahi evA mArA koI vicAra hoya to saharSa pUchaze; paNa te pahelAM te viSe tamArI samajaNathI zaMkArUpa nirNaya karI besaze nahi. . . ." Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdranA akSaradeha 66 A pachIne temaneA 29 varSanI pAkaTa umare lakhAyelA svataMtra padmagraMtha te zrI AtmasiddhizAstra.' te graMtha kevA saMjogAmAM kayA hetuthI lakhAye te hakIkata AgaLa AvI gaI che. ' zrImadrAjacaMdra ' graMthamAM te AkhA prabaMdha 442 aMka heThaLa prasiddha thayA che. tathA tyAra pachInA keTalAya akAmAM temAMnA zlokA upara zrImad rAjaya ke lakheluM svataMtra vivecana paNa che. prathama cUMvALIsa gAthAomAM prAstAvika vivecana che. temAM, AtmajJAna sivAya janmamaraNanAM duHkha TaLe nahi ema jaNAvI, vartamAnakALamAM meAkSamArgane rokanAra kriyAjaDatva ane zuSkajJAna e e deSA darzAvI te deASAnAM lakSaNa ApyAM che, pachI te ane dASA TALavAnA upAya - sadgurucaraNanI upAsanA ' batAvI, sadgurunAM lakSaNa ane mAhAtmya saMkSepamAM varNavI, sadgurunA ke temanA samAgamanA abhAve AtmAnuM nirUpaNa karanArAM saMzAstrAne abhyAsa madhyastha buddhie karavAnI bhalAmaNa karI che. pachI, AtmajJAna pAmavA IcchanAre svacchaMda ane matArthIpaNuM TALavAM joIe; meAkSamArgomAM svacchaMda (eTale ke svabuddhie tattvaniSNuya) e mahAna vizrvarUpa che tathA matArthIpaNuM e tenu ja eka rUpa che ema darzAvI, sAcA AtmArthInAM lakSaNA varNavI batAvyAM che. tyAra Ada eka gAthAmAM cha padanA* nAmanirdeza Ave che. ane te dareka pada upara ziSyanI zaMkAe ane gurunA khulAsA zarU thAya che. jemake, ' AtmA che' e pada upara zaMkA karatAM ziSya jaNAve che ke, ' jIva dekhAte nathI, mATe jIva nathI. athavA deha ja AtmA che.' pachI guru aneka saraLa yuktiethI te nAstikavAdanuM khaMDana kare che, te ja pramANe AtmAnA nityatva, kartRtva ane bhAtRtva vagere padA upara paNa ziSya zaMkAo kare che ane guru tenA javAba Ape che. juo AgaLa pAna 5. 81 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA upasaMhAramAM, A che pada viSe vicAra karavAthI tema ja temane viSe niHzaMka thavAthI samakIta prApta thaze ema jaNAvI, mithyAtvarUpI mahAna roga TALavA sagurUrUpI mahAvaidyane zodhI, tenI AjJArUpI pathya pALI, temane bodhano vicAra dhyAnamAM levA rUpa auSadhanI bhalAmaNa karI che. tathA "A kALa viSama hovAthI mekSa na maLe" vagere vicAre tajI puruSArtha karI paramArtha sAdhavA preraNA karI che. aMtamAM, AtmAnuM pAramArthika svarUpa vicAravA chatAM savyavahArarUpI mekSanAM sAdhano pratye bedarakAra na banavAnI cetavaNI ApI che ane jaNAvyuM che ke, jyAM sudhI te jJAna yathArtha prApta thayuM nathI, tyAM sudhI pAramArthika sthitinI vAto karavAmAM mAla nathI; mATe dayA, - zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya Adi guNAnuM sevana karatA karatA jAgrata rahevuM e ja egya che. have zrI rAjacaMdra karelAM bhASAMtare ane anya lekhakonA graMtha upara lakhelAM vivecano TUMkamAM joI jaIe. saMpUrNa pustakanuM bhASAMtara mAtra eka ja temaNe karyuM che. digaMbara jaina AmnAyamAM agragaNya zrI kuMdakuMdAcAryane paMcAstikAya' graMtha prasiddha che. teno ja te saraLa zabdazaH anuvAda che. tenA upara vivecana ke TIkA kAMI ja karyuM nathI. khUTatA zabdo paNa kesamAM mUkI alaga pADyA che. mULa lekhaka ja gujarAtImAM lakhatA hoya tevI prauDha ane gaMbhIra zailImAM te anuvAda thayelo che. zrIdazavaikAlika siddhAMtamAMthI temaNe saM. 194pamAM "saMyatimunidharma' viSe 51 bela lakhyA che. prathamanA ATha bola cothA adhyayanamAMthI lIdhA che. ane navamAthI chatrIsa sudhInA chaThThA adhyAthanI navathI chatrIsa gAthAo uparathI lakhelA che. chellA paMdara bola cothA adhyayananI chevaTanI gAthAomAMthI lIdhelA che. Ama e saMgraha Taka gAthAone avataraNarUpa hovA chatAM, mULa mAgadhImAM je Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdrane akSaradeha rahasya che tene TUMkAmAM saraLa gujarAtI bhASAmAM evI khUbIthI ApyuM che ke te eka svataMtra prabaMdha ja lAge. saM. 1953mAM temaNe karelAM tevAM avataraNe "mekSasiddhAMta nAme prasiddha thayAM che. temAM dravyaprakAza' lekha "dravyasaMgraha' graMthanA traNe bhAganuM digdarzana karI vivecana karatAM adhUre rahelo lekha che. te ja -aMkanI AThamA vibhAgamAM "dravyasaMgraha'nI 31 thI 49 gAthAonuM susaMbaddha bhASAMtara che. zrI cidAnaMda mahArAje lakhelA "svarodaya' graMthanA rahasyane pragaTa karatI TIkA lakhavAnI saM 1943mAM temaNe zarUAta karI lAge che. tenI prastAvanAmAM temaNe zrI cidAnaMda mahArAjanA jIvananI TUMka rUparekhA paNa ApI che. e bhAga "zrImadrAjacaMdra' graMthamAM 26 aMka heThaLa prasiddha thayo che. cidAnaMdajInA "svaradaya'nA vivecananI peThe zrI AnaMdadhanajInI covIsInAM stavananuM vivecana paNa vistArathI temaNe zarU karyuM che. prathama be stavanonAM adhUrAM vivecana "zrImadrAjacaMdra' graMthamAM 692 aMka heThaLa pragaTa thayAM che. zrI yazeviyajIe lakhelI ATha dRSTinI sajhAyanI chaThThI daSTimAMthI eka kaDI laI ("mana mahilAnuM vahAlA upare bIjAM kAma karaMta re, tema mRtadharme mana daDha dhare jJAnAkSepakavaMta re') tenuM vivecana kareluM te 320-1-2 e traNa aMke heThaLa te ja graMthamAM prasiddha thayeluM che. "AtmAnuzAsana'nA se kenuM bhASAMtara haju prasiddha thayuM nathI. "zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra'mAMthI bAra bhAvanAenuM bhASAMtara paNa temaNe zarU karyuM hatuM. te apUrNa anuvAda sva. pUMjAbhAI hIrAcaMda taraphathI saM. 1968mAM prasiddha thayela bhAvanAsaMgraha'mAM pragaTa thayo che. 83 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdranAM smArako zrImad rAjacaMdra pitAnI hayAtImAM ja "paramazrata prabhAvaka maMDaLa'nI yejanA UbhI karI hatI e vAta upara AvI gaI che. te maMDaLe je aneka upayogI pustake bahAra pADyAM che te zrI rAjacaMdranuM aneruM samAraka ja che. te maMDaLe vaLI zrI rAjacaMdranA pA, noMdho vagere ekatrita karI tathA saMzodhita karI "zrImadrAjacaMdra" nAmano je graMtha prasiddha karyo che te paNa te mahApuruSanuM eka adbhuta samAraka che. te graMthamAM eTalI badhI sAmagrI kALajIpUrvaka ekaThI karavAmAM AvI che ke tene bhAvapUrvaka vAMcanAra AgaLa zrI rAjacaMdranuM saMpUrNa AMtara jIvana pratyakSa thAya che. zrI rAjacaMdranI sUcanAnusAra zrI. aMbAlAlabhAI mumukSuone upayogI pustake maMgAvI rAkhI, zrI rAjacaMdra sUcave te pramANe je jene yogya hoya tene mokalI ApatA. kharIdavAnI IcchA hoya te kiMmata ApI rAkhI letA, nahi to abhyAsa karI pAchuM mokalatA. A pramANe jJAnanI parabarU5 " zrI subodha pAThazALA" nAmanI je saMsthA nAnA pAyA upara sthapAI hatI te haju paNa cAle che ane khaMbhAta tathA AjubAjunA jijJAsuonI yathAyogya sevA bajAve che. zrI rAjacaMdra khaMbhAta pAse vaDavA mukAme ghaNo vakhata nivRtti arthe AvIne rahetA. te sthAna ekAMtamAM AveluM hoI satsaMga Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdranAM smAraka tema ja zrI rAjacaMdranA smaraNArthe uttama lAgavAthI sva. popaTalAla mahokamacaMda ane zrI rAjacaMdranA anya prazaMsakee tyAM eka suMdara makAna ane derAsarasahita "nijAbhyAsa maMDapa" sthApyo che. kacchanA vatanI, brAhmaNakuLamAM janmelA tathA sthAnakavAsI saMpradrAyamAM jaina dIkSA pAmelA eka zrI ratnarAja nAmanA sAdhu mAravADamAM rahetA hatA. te satanI zodhane arthe koI paNa saMpradAyanA saMtavidvAnono samAgama karyA karatA. temaNe zrI rAjacaMdranI khyAti sAMbhaLI. tethI temane maLavA mAravADathI te gujarAta AvavA nIkaLyA. paraMtu tyAra pahelAM zrI rAjacaMdranuM avasAna thaI gayuM hovAthI khinna thaI te zrI rAjacaMdranA paricayamAM AvelA koI temanA bhaktanI zodhamAM nIkaLI, zrI ladhurAja svAmI (zrI lallujI) pAse AvI pahoMcyA. temanA samAgamathI tathA zrI rAjacaMdranAM vacanonA abhyAsathI temane zAMti prApta thaI te ghaNe vakhata zrI lallujInA saMgamAM rahyA. tyAra bAda, zrI rAjacaMdranA smAraka tarIke, siddhapura pAse rAjapura gAmanI najIka "zrI rAjamaMdira Azrama'' sthApI, tyAM rahevA lAgyA.' zrI laghurAja svAmI kyAMka sthira rahyA vinA vicaryA karatA. dhIme dhIme vRddhAvasthA tathA vyAdhine kAraNe paganI zakti ghaTI jatAM, saMdezaramAM bhegA maLelA rAjacaMdra-bhaktoe zrI rAjacaMdranA smAraka tarIke ekAda makAna banAvI tyAM rahevAne temane Agraha karyo. tyAre te tyAM rahevA kabUla thayA. te mujaba agAsa sTezana pAse " zrImad rAjacaMdra Azrama"nI sthApanA thaI. zrI lagharAja svAmI ghaNe vakhata tyAM rahetA hovAthI ghaNu mumukSuoe pitAne kharce tyAM makAno banAvyAM che. ane hAla kAyama pacAsathI se mANaso tyAM rahe che. AzramamAM tAMbara, digaMbara evA koI paMthanuM vAtAvaraNa na hovAthI aneka kuLasaMpradAyanA judA judA jijJAsuo Ave che ane rahe che. 1. chellAM keTalAMka varasa thayAM temaNe dehatyAga karyo che. 85 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA sva. pU.abhAI hIrAcaMdanI udAra sakhAvatathI amadAvAdamAM mahAtmA gAMdhIjI dvArA zrImad rAjacaMdra jJAnabhaMDAra ' nAmanI saMsthA sthapAI hatI. hAla te saMsthAnAM pustaka gujarAta vidyApIThanA pustakAlayamAM aMtata che. smAraka A badhAM smArakA karatAM zrI rAjacaMdranuM sauthI zre te| zrIrAjacaMdranA raMgathI raMgAyelA aneka mumukSue che. phAI matamatAMtarane Agraha rAkhyA vinA zrI rAjacaMdranA nApadeza anusAra peAtAne puruSArtha dAkhavatA te saai namrabhAve namaskAra pharI A Treka jIvanarekhA pUrI karIzuM. Li e Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDaro : gAMdhIjInAM sa'smarA 1 rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNA prAstAvika zrImad rAjacaMdranA patrA ane lakhANeAnI (navI) AvRttine sAruM prastAvanA lakhavAnI mAgaNI mArI pAse jene huM mArA vaDIla bhAI samA gaNuM chuM evA zrI revAzakara jagajIvane karI tenA huM inakAra nathI karI zako. zrImad rAjacaMdranAM lakhANAnI prastAvanAmAM zuM lakhavuM e vicAratAM mane ema lAgyuM ke temanAM smaraNenAM thoDAM prakaraNA meM carADAnA kedakhAnAmAM lakhyAM te Apu te e a sare. eka te je prayAsa meM jelamAM karyAM te adhUrA chatAM kevaLa dhavRttithI lakhAyelA heAvAthI mArA jevA mumukSune tene lAbha maLe ane bIjA jeene zrImaddna paricaya na thayeA hAya teone temane kaMIka paricaya maLe ane tethI temanAM keTalAMka lakhANeA samajavAmAM madada maLe. nIcenAM prakaraNeA tA adhUrAM che. huM pUrAM karI zakuM evuM mane bhAsatuM nathI. kemake avakAza maLe teye je meM lakhyuM che tenAthI 67 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA AgaLa bahu vadhavAnI mArI icchA nathI thatI. tethI chelluM prakaraNa je adhUruM rahyuM te pUruM karI temAM keTalIka vastuno samAveza karI devA icchuM chuM. e prakaraNamAM eka viSayane vicAra nathI thayuM. te vAMcanAranI pAse rajU kare ISTa gaNuM chuM. keTalAka ema kahe che ke zrImad pacIsamA tIrthaMkara thaI gayA. keTalAka ema mAne che ke temaNe mekSa meLavI lIdho. A banne mAnyatA ayogya che ema mane lAge che. e mAnyatA dharAvanArA zrImane oLakhatA nathI athavA tIrthaMkaranI athavA mukta puruSanI vyAkhyA bIjI kare che. ApaNA priyatamane sAru paNa ApaNe satyane haLavuM ke sastu na karIe. mekSa amUlya vastu che. mekSa AtmAnI aMtima sthiti che. mokSa evI moMghI vastu che ke te meLavatAM jeTalo prayatna samudatIre besI eka saLI laI tenI upara eka eka biMdu caDAvI samudra ulecanArane karavo paDe ane dhIraja rAkhavI paDe tenA karatAMye vizenI AvazyakatA che. e mokSanuM saMpUrNa varNana asaMbhavita che. tIrthakarane mokSa pUrvenI vibhUtio sahajaprApta hoya. A dehe mukta puruSane rogAdi hoya nahi. nirvikArI zarIramAM roga saMbhavato nathI. rAga vinA roga hoya nahi. jyAM vikAra tyAM rAga rahela ja hoya, jyAM rAga tyAM mokSa saMbhave nahi. mukta puruSane joItI vItarAgatA, ke tArtha karanI vibhUtio zrImanne prApta nahotI thaI. sAmAnya manuSyonA pramANamAM zrImanI vItarAgatA ane vibhUtio ghaNuM vadhAre hatI, tethI ApaNe temane laukika bhASAmAM vItarAga ane vibhUtimAna kahIe. paNa mukta puruSane sAru kapAyelI vItarAgatAne ane tIrthakaranI vibhUtione zrImad rahetA pahoMcI zakAya evo mAre daDha abhiprAya che. A kaMI eka mahAna ke pUjya vyaktine doSa batAvavAne sAru nathI lakhato. paNa temane ane satyane nyAya maLavA khAtara lakhuM chuM. ApaNe saMsArI jIvo chIe tyAre zrImad asaMsArI hatA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAInAM keTalAMka samaraNe ApaNane aneka yuniomAM bhaTakavuM paDaze tyAre zrImane kadAca eka janma basa thAo. ApaNe kadAca mekSathI dUra bhAgatA hoIzuM tyAre zrImadda vAyuvege mekSa tarapha dhasI rahyA hatA. A thaDe puruSArtha nathI. ema chatAM mAre kahevuM joIe ke zrImad, je apUrva padanuM temaNe pote suMdara varNana karyuM che, te pAmI nahotA zakyA. temaNe ja kahyuM che ke temanA pravAsamAM temane saharAnuM raNa vacamAM AvyuM te oLaMgavuM bAkI rahI gayuM. paNa zrImad rAjacaMdra asAdhAraNa vyakti hatA. temanAM lakhANa e temanA anubhavanAM biMdu samAM che. te vAMcanAra, vicAranAra ane te pramANe cAlanArane mokSa sulabha thAya, tenA kapAye meLA paDe, tene saMsAra viSe udAsInatA Ave, te dehane moha choDI AtmArthI bane. ATalA uparathI vAMcanAra jaze ke zrImannAM lakhANa adhikArIne sAru che. badhA vAMcanAra temAM rasa nahi laI zake. TIkAkArane tenI TIkAnuM kAraNa maLaze. paNa zraddhAvAna to temAMthI rasa ja lUMTaze. temanAM lakhANomAM sata nItarI rahyuM che e mane haMmezAM bhAsa Avyo che. temaNe pitAnuM jJAna batAvavA sAru eka paNa akSara nathI lakhe. lakhanArano hetu vAMcanArane pitAnA AtmAnaMdamAM bhAgIdAra banAvavAno hato. jene Abhaleza TALo che, je potAnuM kartavya jANavA utsuka che tene zrImadanAM lakhANamAMthI bahu maLI raheze, evo mane vizvAsa che, pachI bhale te hiMdu che ke anyadharmI. ane AvA adhikArIne temanAM thoDAM samaraNonI meM karelI yAdI upayogI thaI paDaze, e AzAe te smaraNAne A prastAvanAmAM sthAna ApuM chuM. * pachI prakAzakamaMDaLamAM paDelA matabhedane kAraNe A prakaraNe "zrI madrAjacaMdra" graMthanI prastAvanA tarIke prasiddha thaI zakayAM nahi e vastuno ullekha nivedanamAM karyo che. ---sacAhaka Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA jenAM pavitra smaraNe lakhavAno huM AraMbha karuM chuM te sva. zrImad rAjacaMdranI janmatithine A divasa che. eTale kArtikI pUNimA (saMvata 1979). mAro prayatna zrImad rAjacaMdranuM jIvanacaritra lakhavAno nathI. e kArya mArI zaktinI bahAra che. mArI pAse sAmagrI nathI. jIvanacaritra lakhavuM hoya to huM temanI janmabhUmi vivANiyA baMdaramAM keTaloka vakhata gALuM, temanuM rahevAnuM makAna tapAsuM, temanAM ramavAbhamavAnAM sthAno jouM, temanAM bALamitrone maLuM, temanI nizALamAM jaI AvuM, temanA mitro, anuyAyIo, sagAMsaMbaMdhIone maLuM, temanI pAse jANavAnuM jANuM lauM ne pachI ja lakhavAne AraMbha karuM. AmAMnI kaI vastune mane paricaya nathI. paNa smaraNe lakhavAnI paNa mArI zakti athavA yogyatA viSe mane zaMkA utpanna thaI che. avakAza hoya to temanAM smaraNe lakhuM evo udgAra meM ekathI vadhAre vakhata kADhelo mane yAda che. temanA eka ziSya ke jemane sAru mArA manamAM ghaNuM mAna che, temaNe te sAMbhaLeluM ane A AraMbha mukhyatve temane saMtoSavAne khAtara che. zrImad rAjacaMdra jemane huM rAyacaMdabhAI athavA kavi evA nAmathI prema ane mAnapUrvaka bolAvatA, temanAM smaraNo lakhI temanuM rahasya mumukSu pAse mUkavuM e mane game. have to mAro prayAsa kevaLa mitrane saMtoSavA pUrato che. temanAM maraNAne huM nyAya ApI zakuM tene sAru mane jainamArgano sAre paricaya he joIe. mAre kabUla karavuM joIe ke te nathI. tethI mAruM dRSTibiMdu huM atyaMta saMkucita rAkhavAno chuM. je je maraNonI mArA jIvana upara chApa paDI che tenI neMdha ane temAMthI je zikSaNa mane maLyuM che te ja ApI huM saMtoSa mAnIza. kadAca je lAbha mane maLyo te athavA te te ramaNathI vAMcanAra mumukSune paNa maLe. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNe mumukSu" zabda meM irAdApUrvaka vAparyo che. badhI jAtanA vAMcanArane sAru A prayAsa nathI. | mArI upara traNa puruSoe UMDI chApa pADI che. TaoNlsToya, raskina ane rAyacaMdabhAI TolsToyanI temanA amuka pustaka dvArA ane temanI sAthenA thoDA patravyavahArathI; rasikananI tenA eka ja pustaka "anaTu dhisa lAsTa'thI,jenuM gujarAtI nAma "sarvodaya' meM rAkhyuM che; ane rAyacaMdabhAInI temanI sAthenA gADha paricayathI. hiMdudharmamAM mane zaMkA pedA thaI te samaye tenA nivAraNamAM madada karanAra rAyacaMdabhAI hatA. sane 1893nI sAlamAM dakSiNa AphrikAmAM huM keTalAka khristI sajajanonA khAsa saMbaMdhamAM Avelo. temanuM jIvana svaccha hatuM. te dharmacusta hatA. bIjA dharmavALAne khristI thavA samajAvavA e temano mukhya vyavasAya hato. joke mAre temanI sAthe saMbaMdha vyAvahArika kAryane ja aMge thayele to paNa temaNe mArA AtmAnA kalyANa arthe ciMtA karavA mAMDI. mAruM eka kartavya huM samajI zako. jyAM sudhI hiMdudharmanuM rahasya huM pUruM na jANI lauM ane tenAthI mArA AtmAne asaMtoSa na thAya, tyAM sudhI mArA janmano dharma mAre na ja tajevo joIe. tethI meM hiMdu ane bIjAM dharma pustaka vAMcavAM zarU karyA. khristI, musalamAnI pustaka vAMcyAM. laMDanamAM thayelA aMgreja mitronI sAthe patravyavahAra calAvyo. temanI AgaLa mArI zaMkAo mUkI, tema ja hiMdustAnamAM jeo upara mArI kaMI paNa AsthA hatI temanI sAthe patravyavahAra calAvyuM. temAM rAyacaMdabhAI mukhya hatA. temanI sAthe to mane sarasa saMbaMdha baMdhAI cUkyo hato. temanA pratye mAna hatuM, tethI temanI mAraphate je maLI zake te meLavavA vicAra karyo. tenuM pariNAma e AvyuM ke huM zAMti pAmyo. hiMdudharmamAM mane je joIe te maLe ema che, evo manane vizvAsa Ave. A sthitine sAru Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA rAyacaMdabhAI javAbadAra thayA eTale mAruM mAna temanA pratye keTaluM vadhyuM hovuM joIe tene khyAla vAMcanArane kaMIka Avaze. ema chatAM meM emane dharmaguru nathI mAnyA. dharmagurunI te zodha ja karyA karuM chuM, ane haju sudhI mane badhAne viSe javAba A nahi" ema ja maLe che. evA saMpUrNa guru maLavAne sAru adhikAra joIe, te kyAMthI kATuM. rAyacaMdabhAInI sAthe mArI oLakhANa sana 1891nA julAI mAsamAM je divase huM vilAyatathI pAcho pharI muMbaI pahoMcyo te ja divase thaI e divasomAM dariyAmAM tophAna hoya che. tethI AgabeTa moDI pahoMcelI ne rAta paDI gaI hatI. mAre utAre dAktara- berisTara-ane have raMgUnanA prakhyAta jhaverI--prANajIvanadAsa mahetAne tyAM hatAM. rAyacaMdabhAI temanA vaDIla bhAInA jamAI thAya. dAktare ja paricaya karAvelo. temanA bIjA viDIla bhAI jhaverI revAzaMkara jagajIvanadAsanI oLakha paNa te ja divase thaI dAktare rAyacaMdabhAIne "kavi" kahI eALakhAvyA, ane mane kahyuM, "kavi chatAMye amArI sAthe vepAramAM che. teo jJAnI che, zatAvadhAnI che.' koIe sUcanA karI ke mAre keTalAka zabda temane saMbhaLAvavA ne teo te zabdo game te bhASAnA haze to paNa je kramamAM huM bolyo haIza te ja kramamAM pAchA kahI jaze. ane A sAMbhaLIne Azcarya thayuM. huM to juvAniyo, vilAyatathI Avelo, mArI bhASAjJAnano paNa DALa; mane vilAyatano pavana tyAre kaMI ocho na hato. vilAyatathI AvyA eTale UMcethI UtaryA. meM mAruM badhuM jJAna ThAlavyuM ane judI judI bhASAnA zabdo prathama to meM lakhI kAlyA-kema ke mane krama kyAM yAda rahevAne hato? ane pachI te zabdo huM vAMcI gayo. te ja kramamAM rAyacaMdabhAIe haLavethI eka Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyaca'dabhAInAM keTalAMka smaraNA pachI eka badhA zabdo kahI dIdhA. huM rAjI thaye, cakita thayA ane kavinI smaraNazakti viSe mArA UMcA abhiprAya badhAyA. vilAyatanA pavana haLaveA pADavA sAru A anubhava sarasa thayeA gaNAya. kavine agrejI jJAna muddala na hatuM. temanI uMmara te vakhate pacIsathI upara na hatI. gujarAtI nizALamAM paNa thADe ja abhyAsa karele. chatAM ATalI smaraNazakti, ATaluM jJAna ane ATaluM temanI AsapAsanAe taraphathI mAna. AthI huM mehAye!. smaraNazakti nizALamAM nathI vecAtI; jJAna paNa nizALanI bahAra jo icchA thAya----jijJAsA hoya---tA maLe; ane mAna pAmavAne sAru vilAyata ke kayAMye javuM nathI paDatuM, paNa guNane mAna joI e te maLI rahe che, e padApADa mane muMbaI UtaratAM ja maLye. kavinI sAthene A paricaya bahu AgaLa cAlyA. maraNazakti ghaNAnI tIvra heAya, tethI aMjAvAnI zI jarUra nathI. zAstrajJAna paNa ghaNAne jovAmAM Ave che. paNa jo te saMskArI na heAya tA temanI pAsethI phUTI badAma paNa nathI maLatI. saMskAra sArA hoya tyAM ja smaraNazakti ane zAstrajJAnanA meLApa zeAbhe ane jagatane zAbhAve. kavi saMskArI ane jJAnI hatA. 3 apUrva avasara evA kyAre Avaze, kAre thaIzuM khAhvAntara nigraMtha ne, sa sabadhanuM baMdhana tIkSNa chedIne, vicarazu kava mahatpuruSane path Le ? sarva bhAvathI audAsInya vRtti karI, mAtra deha te sayama hetu hAya nai, anya kAraNe anya kazuM kalpe nahi, dehe paNa kiMcit mUrchA nava hoya te--apUrNAM 23 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjaca'nI jIvanayAtrA rAyacaMdabhAInA 18 varSanI uMmare nIkaLelA apUrva udgAranI A pahelI e kaDIe che. je vairAgya e kaDIemAM jhaLahaLI rahyo che te meM temanA khe vanA gADha paricayamAM kSaNe kSaNe temanAmAM joyelA. temanAM lakhANAnI eka asAdhAraNatA e che ke peAte je anubhavyuM te ja lakhyuM che. temAM kAMye kRtrimatA nathI. bInanI upara chApa pADavA sAru eka lITI sarakhI paNa lakhI hAya ema meM nathI joyuM. temanI pAse ha MmezAM ka MIka dharma pustaka ane eka DhArI cApaDI paDelAM ja hAya. e cApaDImAM peAtAnA manamAM je vicAra Ave te lakhI nAMkhe. kAI veLA gadya ne kAI veLA padya. evI rIte ja apUrva avasara' pazu lakhAyeluM heAvu joi e. " khAtAM, besatAM, sUtAM, pratyeka kriyA karatAM temanAmAM vairAgya teA hAya ja. kAI vakhata A jagatanA kAI paNa vaibhavane viSe temane mAha thayA hoya ema meM nathI joyuM. temanI raheNIkaraNI huM AdarapUrvaka paNa jhINavaTathI tapAsatA. beAjanamAM je maLe tethI saMtuSTa rahetA. paheraveza sAdA, paheraNu, aMgarakhuM, khesa, garabhasUtarA pheTA ne dheAtI. e kaMI bahu sA ke istarIbaMdha rahetAM ema mane smaraNu nathI. bhAMye besavuM, khurasIe besavuM banne sarakhAM hatAM. sAmAnya rIte peAtAnI dukAnamAM gAdIe besatA. temanI cAla dhImI hatI, ane jonAra samajI zake ke cAlatAM paNa pote vicAramAM grasta che. AMkhamAM camatkAra hatAH atyaMta tejasvI; viSphaLatA jarAye na hatI. AMkhamAM ekAgratA lakhelI hatI. caherA gALAkAra, hATa pAtaLA, nAka aNIdAra pazu nahiM - capaTuM paNa nahi, zarIra ekavaDu, kada madhyama, varNa zyAma, dekhAva zAMta mUrtineA hateA. temanA kaDamAM eTaluM badhuM mAdhurya hatuM ke temane sAMbhaLatAM mANusa thAke niha. caherA hasamukhA ne praphullita hateA. tenI 4 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNe upara aMtarAnaMdanI chAyA hatA. bhASA eTalI paripUrNa hatI ke temane pitAnA vicAro batAvatAM koI divasa zabda gAto paDyo che ema mane yAda nathI. kAgaLa lakhavA bese tyAre bhAgye ja zabda badalatAM meM temane joyA haze; chatAM vAMcanArane ema nahi lAge ke kyAMye vicAra apUrNa che ke vAkyaracanA tUTelI che, athavA zabdanI pasaMdagImAM khADa che. A varNana saMcamIne viSe saMbhave. bAhyADaMbarathI manuSya vItarAgI nathI thaI zakato. vItarAgatA e AtmAnI prasAdI che. aneka janmanA prayane maLI zake che ema harakoI mANasa anubhavI zake che. rAgone kADhavAno prayatna karanAra jANe che ke rAgarahita thavuM kevuM kaThina che. e rAgarahita dazA kavine svAbhAvika hatI ema mArI upara chApa paDI hatI. mehAnuM prathama pagathiyuM vItarAgatA che. jyAM sudhI jagatanI eka paNa vastumAM mana kheMceluM che tyAM sudhI mokSanI vAta kema game ? athavA game te te kevaLa kAnane ja--eTale jema ApaNane artha jANyA ke samajyA vinA kaI saMgItane kevaLa sUra ja gamI jAya tema. evI mAtra karNapriya gammatamAMthI mokSane anusaranAruM vartana AvatAM to ghaNA kALa vahI jAya. AMtara vairAgya vinA moSanI laganI na thAya evI vairAgyalaganI kavinI hatI. vANaka tehanuM nAma, jeha jaThuM nava bole, vaNika tehanuM nAma, tela ochuM nava tela, vaNika tehanuM nAma, bApe bolyuM te pALe, vaNika tenuM nAma, vyAja sahita dhana vALe. viveka tola e vaNikanuM, sulatAna tela e zAkha che; vepAra cUke - vANiyA, dukha dAvAnaLa thAya che." -zAmaLa bhaTTa Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA sAmAnya mAnyatA evI hoya che ke vyavahAra ke vepAra ane paramArtha athavA dharma e be nokhI ne virodhI vastu che. vepAramAM dharma dAkhala karavo e gAMDapaNa che. ema karavA jatAM banne bagaDe. A mAnyatA je khoTI na hoya to ApaNe kapALe kevaLa nirAzA ja lakhelI hoya. evI eka paNa vastu nathI, evo eka paNa vyavahAra nathI ke jemAMthI ApaNe dharmane dUra rAkhI zakIe. dhArmika manuSyano dharma tenA pratyeka kAryamAM jaNAvo ja joIe ema rAyacaMdabhAIe potAnA jIvanamAM batAvI ApyuM hatuM. dharma kaMI ekAdazIne dahADe ja, pajusaNamAM ja, Idane dahADe ke ravivAre ja pALavAne, athavA to maMdiromAM, derAMomAM, devaLomAM ne majidomAM ja pALavAno, paNa dukAnamAM ke darabAramAM nahi, evo kaI niyama nathI; eTaluM ja nahi paNa ema kahevuM e dharmane na oLakhavA barAbara che, ema rAyacaMdabhAI kahetA, mAnatA, ne potAnA AcAramAM batAvI ApatA. temano vepAra hIrAmotIne hato. zrI revAzaMkara jagajIvana jhaverInI sAthe bhAgIdAra hatA. sAthe kApaDanI dukAna paNa calAvatA. pitAnA vyavahAramAM saMpUrNa rIte prAmANikapaNuM jALavatA evI mArI upara temaNe chApa pADI hatI. teo sodA karatA te vakhate huM kaI vAra anAyAse hAjara raheto. temanI vAta spaSTa ane eka ja hatI. cAlAkI' jevuM huM kaMI jete nahi. sAmenAnI cAlAkI pote tarata kaLI jatA, te temane asahya lAgatI. e vakhate temanI bhrakuTI paNa caDatI, ne AMkhamAM lAlAza huM joI zakato hato. dharmakuzaLa e vyavahArakuzaLa na hoya e vahema rAyacaMdabhAIe oTo siddha karI batAvyo hato. pitAnA vepAramAM pUrI kALajI ne heziyArI batAvatA. hIrAmetInI parIkSA ghaNuM jhINavaTathI karI zakatA. jo ke aMgrejI jJAna temane nahotuM chatAM pArisa vagerenA temanA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNe ADatiyA taraphathI AvelA kAgaLo, tArAnA marmo tarata samajI jatA,ne teonI kaLA vartatAM vAra na lAgatI. temaNe karelA taka ghaNe bhAge sAcA paDatA. ATalI kALajI ne hoziyArI chatAM vepAranI dholAvelI ke ciMtA. na rAkhatA. dukAnamAM beThA paNa jyAre potAnuM kAma pUruM thaI rahe eTale dharmapustaka to pAse paDayuM ja hoya te UghaDe athavA pelI pithI ke jemAM potAnA udgAro lakhatA te UghaDe. mArA jevA jijJAsu temanI pAse roja AvyA ja hoya. temanI sAthe dharmacarcA karatAM AMcake na khAya. vepArane TANe vepAra, dharmane TANe dharma, athavA eka ja vakhate eka ja kAma e sAmAnya ane suMdara niyamanuM kavi pAlana na karatA. pote zatAvadhAnI hAI tenuM pAlana na kare te cAle. bIjAo temane vAda karavA jAya to be ghoDe caDanAra jema paDe tema paDe ja. saMpUrNa rIte dhArmika ne vItarAgI puruSa paNa je kriyA je kALe karato hoya temAM ja te lIna thAya e yogya che, eTaluM ja nahi paNa tene to e ja zebhe. e tenA veganI nizAnI che. emAM dharma che. vepAra athavA evI koI paNa kriyA je kartavya hoya to temAM paNa pUrI ekAgratA hovI ja joIe. aMtaramAM Atmacitavana te te mumukSune tenA zvAsanI peThe cAlavuM ja joIe, tethI eka kSaNabhara paNa te vaMcita na rahe. paNa AtmAne ciMtavato chato je bAhya kArya karato hoya temAMya te tanmaya rahe ja. Ama kavi nahotA karatA ema huM kahevA nathI Icchato. upara ja meM kahyuM che ke pote temanA vepAramAM pUrI kALajI rAkhatA. ema chatAM mArI upara evI chApa paDI che kharI ke kavie pitAnA zarIranI pAsethI joIe te karatAM vadhAre kAma lIdhuM. e yoganI apUrNatA to na hoya ? kartavya karatAM zarIra paNa javA devuM joIe e nIti che. paNa zakti uparavaTa kaMI vahorI laI tene kartavya Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA mAnavuM e rAga che. e ati uttama rAma kavine haze ema mane lAgyA karyuM che. ghaNI vakhata paramArtha daSTie mANasa zakti uparAMta kAma le che ne pachI ene pahoMcI vaLatAM taNAvuM paDe che. ene ApaNe guNa mAnIe chIe ne tenI prazaMsA karIe chIe. paNa paramArtha eTale dharmadaSTie jotAM ema upADelAM kAmamAM sukama mucha hevAne bahu saMbhava che. je ApaNe A jagatamAM kevaLa nimitta mAtra ja hAI e. A zarIra ApaNane bhADe maLyuM che ne ApaNe te vATe turata TekSa sAdhavo e ja parama kartavya hoya, to e mArgamAM je vidyakata heya teno tyAga avazya karavo ja joIe e ja pAramArthika daSTi. bIjI nahi.. je dalIlo huM upara karI gayo chuM te paNa bIje rUpe ne pitAnI ja camatkArI bhASAmAM rAyacaMdabhAI mane saMbhaLAvI gayA hatA. ema chatAM temaNe keTalIka upAdhio evI kevI vahorI ke pariNAme temane sakhata mAMdagI bhogavavI paDI ? je rAyacaMdabhAIne paNa paropakAra nimitta mehe kSaNavAra gherI lIdhA e mArI mAnyatA kharI hoya to "prakRti parata mUtAni nijha vi variSyati' e zlokArdha ahIM barAbara baMdha bese che; ne teno artha eTalo ja che. icchApUrvaka vartavAne sAru uparanA kRSNavacanane upayoga kaI karatA jaNAya che te to kevaLa durupayoga che. rAyacaMdabhAInI prakRti temane baLAkAre UMDA pANImAM laI gaI. evA kAryane dorUpe paNa lagabhaga saMpUrNa AtmAne vi ja kalpI zakAya. ApaNe sAmAnya mANase te popakArI kArya pAchaLa gAMDA banIe tyAre ja tene kadAca pahoMcI vaLAe. A viSayane eTalethI ja samApta karIe. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNe evI paNa mAnyatA jovAmAM Ave che ke dhArmika mANaso to evA bhoLA hoya ke tene badhA chetare. tene duniyAnI bAbatonI kazI khabara na paDe. A barAbara hoya to kRSNacaMdra ane rAmacaMdra be avatAre te kevaLa saMsArI manuSyamAM gaNavA joIe. kavi kahetA ke jene ddha jJAna che tene chetare azakaya hovuM joIe. mANasa dhArmika eTale. nItimAna hoya chatAM te jJAnI na hoya. paNa mokSane sAru nIti ane anubhavajJAnano susaMgama joIe. jene anubhavajJAna thayuM che tenI pAse pAkhaMDa nabhI ja na zake. satyanI samIpamAM asatya na nabhI zake. ahiMsAnA sAMnidhyamAM hiMsA baMdha thAya. saraLatA jyAM prakAze che tyAM jaLarUpI aMdhakAra nAza pAme che. jJAnavAna ane dharmavAna, kapaTIne jue ke tarata tene oLakhe ane tenuM hadaya dayAthI bhInuM thaI jAya. jeNe AtmAne pratyakSa je che te bIjAne oLakhyA vinA kema rahe? kavinA saMbaMdhamAM A niyama haMmezAM khare paData ema huM nathI kahI zakato. kaI kaI dharmane nAme temane chetarI jatA. evA dAkhalA niyamanI apUrNatA nathI siddha karI zakatA, paNa saMpUrNa zuddha jJAna kevuM durlabha che e sUcave che. Ama apavAdo chatAM vyavahArakuzaLatA ane dharmaparAyaNatAno suMdara meLa jeTalo meM kavine viSe joyo eTalo bIjAmAM nathI anubhavyo. rAyacaMdabhAIne dharmane vicAra ApaNe karIe tenA pahelAM dharmanuM svarUpa je temaNe AlekhyuM hatuM te joI javuM agatyanuM che. dharma eTale amuka matamatAMtara nahi. dharma eTale zAne nAme oLakhAtAM pustakane vAMcI javA ke gobI javAM athavA temAM kaheluM badhuM mAnavuM che e paNa nahi. " dharma e AtmAno guNa che ane mAnavajAtine viSe dazya ke adazya rUpe rahelo che. dharma vaDe ApaNe manuSya jIvananuM kartavya jANI zakIe Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA chIe. dharma vaDe ApaNe bIjA jIvo pratyene ApaNo kharo saMbaMdha oLakhI zakIe. A badhuM jyAM sudhI ApaNe pitAne na oLakhIe tyAM sudhI na ja banI zake e to dekhItuM che. tethI dharma eTale je vaDe ApaNe potAne oLakhI zakIe te sAdhana. A sAdhana ApaNe jyAMthI maLe tyAMthI laIe. pachI bhale te bhAratavarSamAM maLo ke yuropathI Ava ke arabastAnathI. A sAdhananuM sAmAnya svarUpa badhAM dharmazAstromAM eka ja che, ema jeNe judAM judAM zAstrono abhyAsa karyo che te kahI zakaze. asatya bolavuM ke AcaravuM ema kaI zAstra nathI kahetuM. hiMsA karavI ema paNa kaI zAstra nathI kahetuM. sarva zAstranuM dohana karatAM zaMkarAcArye "grahma satyaM mithyA kahyuM. kurAne zarIphe tene bIjI rIte Izvara eka che ne te ja che, tenA vinA bIjuM kazuM nathI ema kahyuM. bAIbale kahyuM, huM ne mAro pitA eka ja chIe. e badhAM eka ja vastunAM rUpAMtara che. paNa A eka ja satyane khIlavavAmAM apUrNa manuSyoe pitAnAM judAM judAM daSTibiMdu vAparI ApaNe sAru mehajALa racI che temAMthI ApaNe nIkaLavuM rahyuM che. ApaNe apUrNa te ApaNAthI ochA apUrNanI madada laI AgaLa jaIe chIe ane chevaTe kema jANe amuka hada lagI jatAM AgaLa rasto ja nathI ema mAnIe chIe. hakIkatamAM evuM kAMI ja nathI. amuka hada pachI zA madada nathI karatAM, anubhava madada kare che. tethI rAyacaMdabhAIe gAyuM che : je pada zrI sarvajJa dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahi te pada zrI bhagavaMta che; eha parama pada prAptinuM kayuM sthAna meM gaja vagara paNa hAla manoratha rUpa - eTale chevaTe to AtmAne mekSa denAra AtmA ja che. 100 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNe A zuddha satyanuM nirUpaNa rAyacaMdabhAIe ghaNI rIte pitAnAM lakhANamAM karyuM che. rAyacaMdabhAI e ghaNAM dharmapustakane sarasa abhyAsa karyo hato. temane saMskRta ane mAgadhI bhASA samajatAM jarAye muzkelI nahotI AvatI. vedAMtano abhyAsa temaNe karelo. tema ja bhAgavatano ane gItAjIne. jaina pustaka to jeTalAM temane hAtha AvatAM te vAMcI jatA. temanI te grahaNa karavAnI zakti athAga hatI. eka vakhatanuM vAMcana te te pustakAnuM rahasya jANI levAne sAru temane pUratuM hatuM. kurAna, kaMda avastA ityAdinuM vAMcana paNa anuvAda mAraphate temaNe karI lIdhuM hatuM. temane pakSapAta jaina darzana tarapha hatA ema teo mane kahetA. temanI mAnyatA hatI ke jinAgamamAM AtmajJAnanI parAkASThA che. A temano abhiprAya mAre ApI jevo Avazyaka che. tene viSe huM mata ApavA mane nadI adhikArI gaNuM chuM. paNa rAyacaMdabhAIne bIjA dharma pratye anAdara nahoto. vedAMta pratye pakSapAta paNa hato. vedAMtIne te kavi vedAMtI ja jaNAya. mArI sAthe carcA karatAM mane koI divase temaNe evuM to kahyuM ja nahi ke mAre mokSa meLavavA sAru amuka dharmane avalaMba joIe. mAro AcAra vicAravAnuM ja temaNe mane kahyuM. pustaka kayAM vAMcavAM e prazna UThatAM mAruM valaNa ne mArA bacapaNane saMskAra vicArI temaNe mane gItAjI vAMcato temAM uttejana ApeluM, ane bIjuM pustakamAM paMcIkaraNa, maNiratnamAlA, yogavAsikanuM vairAgyaprakaraNa, kAvyadohana pahelo bhAga, ane potAnI "mokSamALA' vAMcavAnuM sUcavyuM hatuM. rAyacaMdabhAI ghaNI veLA kahetA ke judA judA dharma e to vADAo che. temAM manuSya purAI jAya che. jeNe mela meLavavo e ja puruSArtha 101 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA mAnyo che tene koI dharmanuM tilaka pitAne kapALe lagADavAnI AvazyakatA nathI. sUtara Ave tyAma tuM rahe, nyama tyama karIne harine lahe. e jema akhAnuM tema rAyacaMdabhAInuM paNa sUtra hatuM. dharmanA jhaghaDAthI temane hamezAM kaMTALo Avato, temAM bhAgye ja paDatA. badhA dharmonI khUbIo pUrI joI jatA ne te te dharmanI pAse mUktA. dakSiNa AphrikAne mArA patravyavahAramAM paNa meM temanI pAsethI e ja vastu meLavI hatI. huM pote te ema mAnanAro chuM ke sarva dharma te te bhakatanI daSTie saMpUrNa ja che ne sarva dharma anyanI daSTie apUrNa che. svataMtra rIte vicAratAM sarva dharma pUrNapUrNa che. amuka hada pachI badhAM zAstra baMdhanarUpe lAge che. paNa e to guNAtItanI sthiti thaI. rAyacaMdabhAInI dRSTie to koIne pitAno dharma choDavAnI AvazyakatA nathI. sahu potAnA dharmamAM rahI potAnI svataMtratA eTale mokSa meLavI zake che. kemake mokSa maLavo eTale saze rAgadveSarahita thavuM. 102 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAI [ I. sa. 1891nI sAlamAM berisTara thaI gAMdhIjI IgleMDathI nIkaLI muMbaInA bArAmAM UtaryA tyAMthI AgaLano A bhAga temanI AtmakathA khaMDa 1, bhAga 2, pra. 1mAMthI lIdhelo che. -saMcAhaka ] mAnAM darzana karavA huM adhAre thaI rahyo hato. ame gAdImAM pahoMcyA tyAre mArA vaDIla bhAI hAjara ja hatA. temaNe dAkatara (prANajIvanadAsa jagajIvanadAsa) mahetAnI ane temanA vaDIla bhAInI oLakhANa karI lIdhI hatI. dAktara mahetAno Agraha mane potAne tyAM ja utAravAno hato, eTale mane tyAM ja laI gayA. Ama je saMbaMdha vilAyatamAM thayo te dezamAM kAyama rahe ne vadhAre daDha thaye, tema ja beu kuTuMbamAM prasaryo. dAktara mahetAe je oLakhANA temane ghera karAvI temAMnI eka noMdhyA vinA na ja cAle. temanA bhAI revAzaMkara jagajIvananI sAthe to janmanI gAMTha baMdhAI. paNa huM jemanI vAta karavA IcchuM chuM te tA kavi rAyacaMda athavA rAjacaMdranI. dAktaranA moTA bhAInA te jamAI hatA ne revAzaMkara jagajIvananI peDhInA bhAgIdAra ne kartAhartA 103 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA hatA. temanI uMmara te veLA 25 varSa uparanI nahetI. chatAM te cAritravAna ane jJAnI hatA e to huM pahelI mulAkAte ja joI zakyo. te zatAvadhAnI gaNAtA hatA. zatAvadhAnanI vAnagI jevA dAktara mahetAe mane sUcavyuM. meM mArA bhASAjJAnano bhaMDoLa khAlI karyo ne kavie meM kahelA zabdo je niyamamAM kahyA hatA te ja niyamamAM kahI saMbhaLAvyA ! A zaktinI mane adekhAI thaI paNa huM te upara mugdha na thayo. jenA upara huM mugdha thaye te vastune paricaya mane pAchaLathI thayo. e hatuM temanuM bahALuM zAstrajJAna, temanuM zuddha cAritrya, ane temanI Atmadarzana karavAnI bhAre dhagaza. Atmadarzanane ja khAtara te pitAnuM jIvana vyatIta karatA hatA ema meM pAchaLathI joyuM. hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re, mAruM jIvyuM saphaLa tava lekhuM re; muktAnaMdane nAtha vihArI re, odhA jIvanaderI amArI re. e muktAnaMdanuM vacana temane moDhe te hatuM ja, paNa te temane hRdayamAM aMkita hatuM. pite hajAranA vepAra kheDatA, hIrAmotInI pArakha karatA, vepAranA koyaDA ukelatA. paNa e vastu temane viSaya nahotI. temane viSayatemane puruSArtha- to AtmAoLakha-- haridarzana hato. potAnI peDhI upara bIjI vastu hoya yA na hoya, paNa koI ne koI dharmapustaka ane rojanIzI hoya ja. vepAranI vAta pUrI thaI ke dharmapustaka UghaDe athavA pelI noMdhapothI UghaDe. temanA lekhane je saMgraha pragaTa thaye che temAM ghaNe bhAga te A noMdhapothImAMthI levAyelo che. je manuSya lAkhAnA sedAnI vAta karI laIne turata AtmajJAnanI gUDha vAto lakhavA besI jAya, tenI jata vepArInI nahi paNa zuddha jJAnInI che. temano AvI jAtane anubhava mane eka veLA nahi paNa aneka 14 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAI veLA thayelA. meM temane kadI mUkti sthitimAM nathI joyA. mArI joDe temane kazo svArtha nahoto. temanA ati nikaTa saMbaMdhamAM huM rahyo chuM. huM te veLA bhikhArI baeNrisTara hato. paNa jyAre huM temanI dukAne pahoMcuM tyAre mArI sAthe dharmavArtA sivAya bIjI vArtA na ja kare. A veLA je ke meM mArI dizA joI nahotI, mane sAmAnya rIte dharmavArtAmAM rasa hato ema na kahI zakAya, chatAM rAyacaMdabhAInI dharmavArtAmAM mane rasa Avato. ghaNuM dharmAcAryonA prasaMgamAM huM tyAra pachI Avyo chuM, dareka dharmanA AcAryone maLavAno prayatna meM karyo che, paNa je chApa mArA upara rAyacaMdabhAIe pADI te bIjA kaI nathI pADI zakyA. temanAM ghaNuM vacano mane sasarAM UtarI jatAM. temanI buddhine viSe mane mAna hatuM. temanI prAmANikatA viSe teTaluM ja hatuM. ne tethI huM jANato hato ke teo mane irAdApUrvaka ADe raste nahi dore ne potAnA manamAM haze evuM ja kaheze. AthI mArI AdhyAtmika bhIDamAM huM temano Azraya leto. rAyacaMdabhAIne viSe mAro ATalo Adara chatAM temane huM mArA dharmaguru tarIke mArA hRdayamAM sthAna na ApI zakyo. mArI e zodha A ja paNa cAlu che. hiMdudharme gurupadane je mahatva ApyuM che tene huM mAnanAro chuM. guru vinA jJAna na hoya e vAkya ghaNe aMze sAcuM che. akSarajJAna ApanAra apUrNa zikSakathI calAvI levAya, paNa Amadarzana karAvanAra apUrNa zikSakathI na ja calAvAya. gurupada to saMpUrNa jJAnIne ja apAya. gurunI zodhamAM ja saphaLatA rahelI che, kemake ziSyanI yegyatA pramANe ja guru maLe che. megyatAprAptine sAruM saMpUrNa prayatnano dareka sAdhakane adhikAra che, e teno artha che. e prayananuM phaLa IzvarAdhIna che. eTale, jo ke huM rAyacaMdabhAIne mArA hadayanA svAmI na banAvI zakyo te paNa temano Azraya mane vakhatovakhata kema maLyo che te 15 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjayanI jIvanayAtrA ApaNe have pachI joIzuM. ahIM te eTaluM kahevuM khasa thaze ke, mArA vana upara U~DI chApa pADanAra Adhunika manuSyA traNa che : rAyacaMdabhAI e temanA jIvaMta sasathI, TolsToye temanA "vaikuMTha tArA hRdayamAM che" nAmanA pustakathI, ne raskine * anaTu dhisa lAsTa 'sarvodaya nAmanA pustakathI mane cakita karyo. paNa A prasaMge te te sthaLe carcAze. [khristI mitro gAMdhIjIne dakSiNa AphrikAmAM khristI thayA samAvI rahelA te veLA temanAmAM cAlelA dhArmika mathananA varNanavALAM AtmakyA nAM prakaraNamAMthI ( khaMDa 1, bhA, 2, pra. 15 tathA 22) nIcenA bhAga lIdhA che. -sagrAhaka Izune eka tyAgI, mahAtmA, daivI zikSaka tarIke huM svIkArI zakatA hatA, paNa tene adritIya puruSa rUpe naheAtA svIkArI zakateA. IzunA mRtyuthI jagatane bhAre dRSTAMta maLyuM, paNa tenA mRtyumAM kAMI zudgha camatkArI asara hatI ema mAruM hRdaya svIkArI naheAtuM zakatu. khristIe nA pavitra jIvanamAMthI mane evuM na maLyuM ke je AA dharmIonA jIvanamAMthI nahAtuM maLatuM. temanAM rivartana jevAM ja piravatana bIjAnA jIvanamAM thatAM meM joyAM hatAM, siddhAMtanI dRSTie khristI siddhAMtAmAM me alaukikatA na bhALI. tyAganI dRSTie hiMdu dharmIone tyAga mane caDatA jAye!. khristI dharmane huM saMpUrNa athavA sarvoparI dharma tarIke na svIkArI zakyA. " A hRdayamaMthana meM prasaMge AvatAM khristI mitrAnI pAse mUkyuM. tenA javAba tee mane teAkhe tevA na ApI zakacA. paNa huM jema khristIdharmane! svIkAra na karI zakyA, tema hiMdudharmanI saMpUrNatA viSe athavA tenA sarvoparIpaNA viSe paNa huM tyAre 106 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAI nizcaya na karI zako. hiMdudharmanI truTIo mArI najara AgaLa taryA karatI hatI. aspRzyanA je hiMdudharmanuM aMga hoya, to te saDeluM ne vadhArAnuM aMga jANavuM. aneka saMpradAyo, aneka nAtajAtanI hastI, huM samajI na zakyo. veda ja IzvarapraNIta eTale zuM? veda IzvarapraNIta te bAIbala ane kurAna kAM nahi ? jema khristI mitre mArA upara asara karavA mathI rahyA hatA, tema musalamAna mitrono paNa prayatna hato. abadullA zeTha mane islAmano abhyAsa karavA lalacAvI rahyA hatA. tenI khUbIonI carcA to karyA ja kare. meM mArI musIbato rAyacaMdabhAI AgaLa mUkI. hiMdustAnanA bIjA dharmazAstrIo sAthe paNa patravyavahAra calAvyo. temanA javAba pharI vaLyA. rAyacaMdabhAInA patrathI mane kaMIka zAMti thaI. temaNe mane dhIraja rAkhavA ne hiMdudharmane UMDe abhyAsa karavA bhalAmaNa karI. temane eka vAkyane bhAvArtha A hato H "hiMdudharmamAM je sUkSma ane gUDha vicAre che, AtmAnuM nirIkSaNa che, dayA che, tevuM bIjA dharmamAM nathI, evI niSpakSapAtapaNe vicAratAM mane pratIti thaI che." . . . temaNe keTalAMka pustako mokalyAM, te paNa meM vAMcyAM. temAM "paMcIkaraNa", "maNiratnamALA, "gavAsika'nuM "mumukSu prakaraNa.' haribhadrasUrinuM "padarzanasamuccaya' dayAdi hatAM. . . . khristI bhAIoe mArI jijJAsA bahu tIvra karI mUkI hatI. te keme game tema nahotI. . . . (temanA) saMbaMdhe mane jAgRta rAkhyo. je kaMI vakhata bacato teno upayoga huM (dhArmika) vAcanamAM karato. mAro patravyavahAra jarI hato. rAyacaMdabhAI mane dorI rahyA hatA. . . . mAro hiMdudharma pratyeno Adara vadhyo. tenI khUbI huM samajavA lAgyo. 107 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA [ I. sa. 1897mAM gAMdhIjI pharI AphrikA gayA te vakhate temaNe brahmacaryavrata lIdhuM. te bAbatanA AtmakathAnA ' prakaraNamAMthI (khaMDa 1, bhA. 3, pra. 7) A bhAga lIdho che. --saMcAhaka] ekapatnIvratane to vivAha thatAM ja mArA hRdayamAM sthAna hatuM. patnI pratyenI vaphAdArI mArA satyavratanuM aMga hatuM. paNa svastrI pratye paNa brahmacaryanuM pAlana karavuM e mane dakSiNa AphrikAmAM ja paSTa samajAyuM. kayA prasaMgathI athavA kayA pustakanA prabhAvathI e vicAra mane ubha e atyAre mane cakhuM nathI yAda AvatuM. eTaluM smaraNa che ke, emAM rAyacaMdabhAInI asaranuM prAdhAnya hatuM. temanI sAthe eka saMvAda mane yAda che. eka veLA huM misisa glaeNDasTananI glaeNDasTana pratyenA premanI stuti karato hato. AmanI sabhAmAM paNa misisa glaeNDasTana potAnA patine cA banAvIne pAtAM; A vastunuM pAlana A niyamabaddha daMpatInA jIvanane eka niyama thaI paDyo hato, e meM kyAMka vAMceluM. te meM kavine vAMcI saMbhaLAvyuM, ne tene aMge meM daMpatIpremanI stuti karI. rAyacaMdabhAI bolyA, "emAM tamane mahattvanuM zuM lAge che? misisa glaeNDasTananuM patnIpaNuM ke tene sevAbhAva? je te bAI laeNDasTananAM bahena heta to ? athavA, tenI vaphAdAra nokara hota ne teTalA ja premathI cA Apata to ? evI baheno, evI nokaronAM dRSTAMto ApaNane Aje nahi maLe? ane nArIjAtine badale e prema narajAtimAM je heta to tamane sAnaMdAzcarya na thAta ? huM kahuM chuM te vicAraje.' rAyacaMdabhAI pite vivAhita hatA. e veLA to mane temanuM vacana kaThera lAgeluM evuM smaraNa che. paNa te vacane mane lohacuMbakanI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyacaMdabhAI jema pakaDyo. purucAkaranI evI vaphAdArInI kiMmata patnInI vaphAdArI karatAM te hajAragaNI caDe. pati patnI vacce aikya hoya, eTale temanI vacce prema hoya emAM Azcarya nathI. nokarazeTha vacce tevo prema keLavavo paDe. divase divase kavinA vacananuM baLa mArI AgaLa vadhatuM jaNAyuM. mAre patnInI sAthe kevo saMbaMdha rAkhavo? patnIne viSayabhoganuM vAhana banAvavI emAM patnI pratye kyAM vaphAdArI Ave che? huM jyAM lagI viSayavAsanAne AdhIna rahe tyAM lagI mArI vaphAdArInI prAkRta kiMmata ja gaNAya. . . . aMtima nizcaya te cheka 1906nI sAlamAM ja karI zakyo. . . . sArI peThe carcA karyA pachI ane pukhta vicAra karyA pachI sane 1906nI sAlamAM (brahmacaryanuM) vrata lIdhuM. . . . mArI zakti ochI hatI. vikAre dabAvavAnuM kema banaze ? svapatnInI sAthe vikArI saMbaMdhano tyAga e navAInI vAta lAgatI hatI. chatAM e ja mAruM kartavya hatuM e huM spaSTa samajI zakato hato. mArI dAnata zuddha hatI. zakti Izvara ApI raheze ema vicArI meM jhaMpalAvyuM. . . . Aje vIsa pachI te vratanuM samaraNa karatAM mane sAnaMdAzcarya thAya che. saMyama pALavAnI vRtti to 1901thI prabaLa hatI, ne huM te pALI paNa rahyo hata; paNa je svataMtratA ane AnaMda huM have bhogavavA lAgyo te sana 1906 pahelAM bhagavyAnuM mane smaraNa nathI. kemake, te vakhate huM vAsanAbaddha hatA, game tyAre tene vaza thaI zakato. have vAsanA mArA upara savArI karavA asamartha thaI 100 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 3 : jayaMtI vyAkhyAno dayAdhAma [ saM. 1978nI kAtika paNa mAne divase amadAvAdamAM gAMdhIjIe ApeluM vyAkhyAna. 'navajIvana', 24-11-21mAMthI. - saMpAdaka ] A prasaMge huM eka smaraNa karAvavA icchuM chuM. A prasaMga tame kadAca bhUlI gayAM haze, paNa huM bhUlI nathI gayo. mArA vilAyatathI AvyA pachI ApaNe amadAvAdamAM A jayaMtI ujavavA premAbhAI holamAM maLyA hatA. tyAM meM kahyuM hatuM ke jenI pujane arthe ApaNe ekaThA thayA chIe tenI pUja avAja karyA karazuM to nahi thAya; UlaTA ApaNe temane vAvIzuM. pachI ghaNI musIbate thoDI vAra zAMti meLavI ne jALavI zakAI. tyAra pachI te sAbaramatInAM ghaNuM pANI vahI gayAM. ApaNane paNa aneka mIThA kaDavA anubhavo maLI gayA. sabhAmAM zAMti jALavavAne niyama ApaNe kAMIka aMze zIkhyA. sabhAmAM vakhatasara AvIe ne AvyA pachI pitAnI jagyA choDIe nahi e sabhyatAne sAdAmAM sAdA 110 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dayA dharma niyama che. AjanA viSayane anusarIne kahevA besuM to e niyama dayAdharmano prathama pATha che, ApaNe pote agavaDa bhegavI laIe, ke jethI bIjanI sagavaDa sacavAya ApaNane je ghaDIe je IcchA thaI tene turata ja amala karI devo, tenI asara duniyA upara zI thaze tene vicAra na karavo, e saMyama nahi kahevAya. te svachaMda che. te devI pravRtti nathI, paNa rAkSasI pravRtti che. jyAM avyavasthA e ja vyavasthA hoya te rAkSarI pravRtti. jyAM avAje ja thayAM karatA hAya, keI ne vicAra na hoya, koInI maryAdA na hoya te rAkSasI pravRtti. keI evuM vizeSa cihna nahi batAvI zakAya, ke je joIe to rAkSasI pravRttine jhaTa oLakhI laIe. dareka pravRtti haMmezAM mizrita hoya che. jyAM hadayamAM moTe bhAge azAMti pravartatI hAya, jyAM azAMtinI ja mUrti khaDI thatI hoya tevI pravRttine rAkSasI pravRtti kahIe. AjakAla "rAkSasI" zabdanA upayogamAM mAro naMbara pahele Ave tema che. e zabda vApare mane game che ema nathI. badhI duniyA bhale tema mAnI le, mAro potAno AtmA sAkSI pUre che ke e zabdanA mArA upagamAM dayA sivAya bIjuM kaMI ja nathI. temAM Theya nathI, temAM roSa nathI. huM vastune je prakAre joI rahyo chuM te ja prakAre tene cItarI rahyo chuM. temAM huM dayAdharma pALI rahyo chuM. dayAdharmane ciMtanane arthe Ajano prasaMga bevaDo vadhAvI levAne yogya che. je puruSanA smaraNane artha ApaNe ahIM AvyA chIe tenA * ApaNe pUjArI chIe. huM tenA pUjArI chuM. TIkAkAra kaI divasa pUjArI na hoI zake. tethI jenAmAM TIkA che temane AvavAne A prasaMga nathI. TIkAkAra paNa zaMkA-samAdhAna mATe namra banIne bhale 111 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA Ave, paNa potAnI zaMkAne pilavAne teno IrAdo hoya to sabhyatAnA niyama sUcave che ke Aje tenuM ahIM kAma nathI. jagatamAM saune svataMtratA hovI joIe. TIkAkArane jagatamAM Azaya sAru sthAna hovuM joIe e kharuM, paNa bhaktane - pUjArIne paNa evuM sthAna jagatamAM hovuM joIe, ke jyAM te - TIkAkArathI rahita pitAnuM kArya ApI zake. eTale Aje te kavizrIne viSe jemane prema che, tevA temanA bhakato ja ahIM AvyA chIe ema huM mAnI laIza. tevA zraddhAnvita hoya temane ja Aje huM kahevA IcchuM chuM, ke Ajano prasaMga bevaDo vadhAvavA yogya che. jemanuM puNyasmaraNa karavA ApaNe AvyA chIe te dayAdharmanI mUrti hatA. temaNe dayAdharmane jANyo hato ne potAnA jIvanamAM keLavyo hato. atyAre hiMdustAnamAM je kAma ApaNe karI rahyA chIe temAM paNa dayAdharma ja rahelo che. e kAma ApaNe roSathI nathI karatA. vastusthiti evI AvI paDelI che ke ApaNane roSanAM jabarAM kAraNe maLelAM che, ApaNe atyaMta dubhAyA chIe. te vakhate paNa e vicAra ApaNAmAM rahyo che ke dUbhavanAra sAthe ApaNe kema vartavuM, ke jethI temane ApaNe sAmA na dubhavIe, ApaNe kaI rIte temanuM paNa sAruM karI zakIe. asahakAranuM mULa dayAmAM raheluM che, roSamAM nathI. rakhe ApaNe pote bhUlatA hoIe ema dhArIne ApaNe sAmA para roSa karatA nathI. tenAthI jAte ja bhAgIe chIe. ema bhAgavAthI gaMbhIra pariNAma jarUra thAya che. ethI je puruSo sAthe ke saMsthA sAthe ApaNe asahakAra karIe chIe te saMsthA calAvanAra puruSone AghAta te jarUra pahoMce che. paNa dayAdharmano artha keAI sthaLe AghAta karavo ja nahi evo nathI. kavizrI pAsethI huM evo dayAdharma zIkhyo nathI. ApaNuM pitAnA 112 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAma satkAryathI, kartavyapAlanathI bIjAne duHkha thatuM hoya te te vahorIne paNa kArya karavuM emAM ja khara dayAdharma che. ghaNI vAra kahIne lakhI gayo chuM ke meM ghaNAnAM jIvanamAMthI ghaNuM lIdhuM che. paNa sauthI vadhAre koIne jIvanamAMthI meM grahaNa karyuM hoya to te kavizrInA jIvanamAMthI che. dayAdharma paNa huM temanA jIvanamAMthI zIkhyo chuM. evuM eka paNa kArya nahi hoI zake ke jemAM kaIne ja AghAta pahoMcato na hoya. paNa A AghAta dayAthI thayelo hovo joIe. A AghAtanI be zarato che : 1. sAmAne AghAta pahoMce tenA karatAM ApaNane vadhAre pahoMce te ja ApaNe tevuM kArya karIe. 2. ApaNe hetu zubhamAM zubha heya, temAM sAmAnuM kalyANa ja ApaNA manamAM hevuM joIe. ApaNe mAnI laIe ke mAro dIkaro dArU pIe che, bIDI pIe che, vyabhicArI che. te mArI pAse paisA mAge che. Aja sudhI te teNe mAgyA tema meM ApyA, kAraNa chuM AMdhaLo bApa hato. huM rAyacaMdabhAInA prasaMgathI zIkhyo ke mAre pitAne to dArU-bIDI na ja pIvAM joIe, vyabhicAra na ja kare joIe, paNa bIjAneye temAMthI ugArI levA joIe. eTale mAro dharma che ke huM mArA dIkarAne paisA na ApyuM. tenA hAthamAM dArUnI pyAlI jouM to mAre te jhUMTavI levI joIe. mane khabara paDe ke amuka piTImAM te dArU rAkhe che to mAre te piTI bALI nAkhavI joIe. bATalI dekhuM to mAre te phADI nAkhavI joIe. ema karavAthI chokarAne to jarUra AghAta pahoMcaze. mane e kara bApa mAnaze. dayAdharma samajanAra bApa putrane AghAta pahoMce tethI Darato nathI, putranA zApathI gabharAto nathI. dayAdharma-paropakAra dharma-to evA 113 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA prasaMgamAM sUcave che ke tenA hAthamAMthI dArUnI bATalI chInavI levI. baLAtkAra karIne tenA hAthamAMthI huM te paDAvI na lauM, paNa mane khabara paDe ke gharamAM amuka ThekANe te dArU rAkhe che to tyAMthI laIne huM tene jarUra phADI nAMkhyuM. sAmAnya vastumAM keI ne nakAmA na dUbhavIe, dayA dharmanuM nAma laI bIjAne nAnI vAtamAM paNa TekavA na besI jaIe, e dayAdharmanuM sarasamAM sarasa mApa rAyacaMdabhAIe mUkI dIdhuM che. A sAmAnya mApa samajIe to pUrI samajaNa paDatI na hoya tevuM ghaNuM ApaNe lokalajjAe ja karI laIe. khAdI zA mATe paheravI e huM samajI zakatA na houM, jhINI malamala mane gamatI hoya, te paNa je samAjamAM huM rahuM chuM te badhA khAdI pahere che ne khAdI paheravAmAM kaMI cheTuM ke adharma nathI, samAjamAM je thAya che te huM karuM. A saraLa nyAya rAyacaMdabhAIe mane zIkhavyo. muMbaImAM eka vAra ame dayAdharmanI vAto karatA hatA. cAmaDuM vAparavuM joIe ke nahi teno vicAra cAlato hato. ame banne chevaTe mAnI lIdhuM ke cAmaDA vinA to na ja calAvI zakAya. khetI jevA udyoga to cAlavA ja joIe; paNa kaMI nahi to cAmaDuM mAthe to na ja paherIe. huM to mULathI ja jarA kore rahyo. meM pUchyuM ke temane (tamAre) mAthe TopImAM zuM che ? e pate to AtmaciMtanamAM lIna rahenArA hatA. pote zuM pahere che, zuM oDhe che enA vicAra karavA besatA nahi. mAthe TopImAM cAmaDuM che e temaNe joyeluM nahi. paNa meM batAvyuM ke turata temaNe TopImAMthI cAmaDuM toDI kADhayuM. mane kaMI ema nathI lAgatuM ke mArI dalIla eTalI sajajaDa hatI ke temane soMsarI UtarI gaI. temaNe te dalIla ja karI nahi. temaNe vicAryuM ke Ane hetu sAro che, mArI upara pUjAbhAva rAkhe che, tenI sAthe carcA zuM kAma karuM ? temaNe te turata cAmaDuM utArI 114 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayA dharma nAMkhyuM; ne pharI pAchuM kadI cAmaDuM mAthe paheryuM nahi hoya ema mAnuM chuM. paNa koI je Aje ema kahetA Ave ke tyAra pachI teNe temane cAmaDAvALI TopI paheratA joyA hatA to paNa mane temAM AghAta na pahoMce. huM pharIthI temanI pAse pahoMcuM to te pharIthI tarata ja pAchuM cAmaDuM utaraDI nAMkhe. temanuM emAM citta na hoya eTale rahI gayuM hoya. emAM ja mahApuruSanuM mahattva che. tenAmAM mithyAbhimAna nathI hatuM ema e batAve che. bALaka pAsethI paNa te zIkhI levAne taiyAra hoya che. moTA mANase nAnI bAbatomAM matabheda na rAkhe. nAnI nAnI bAbatomAM je dayAdharmane bahAne matabheda rAkhyA kare, AtmanAdanI vAto karavA bese, tene huM kahuM chuM ke, AtmAne nAda che ja nahi, athavA to pazunI jema teno AtmA sUtelo che. manuSyamAM ghaNekhara to AtmA UMghato ja hoya che. manuSyamAM ne pazumAM bheda eTalo che ke manuSyane AtmA pUrepUro jAgI zake che. je ApaNe navA prasaMgomAM duniyA sAthe cAlatA hoIe to eka prasaMgamAM tene kahI zakIe ke A tame ThIka nathI karatA. janmyA tyArathI duniyA sAthe je vera bAMdhIne bese che te prema batAvI kema zake ? ghaNA prasaMgamAM te ApaNe jaDa hoIe tema ja vartavuM joIe. zuddha jaDamAM ne caitanyamAM nahi jevo ja bheda che. jagata badhuM jaDa rUpe ja dekhAya che, AbhA te kaIka vAra ja prakAze che. alaukika puruSano evo vyavahAra hoya che. evo vyavahAra rAyacaMdabhAIno hato evuM meM joyuM che. teo je Aje jIvatA hota to atyAre cAlI rahelI pravRttine temaNe AzIrvAda ja Apyo hataA vastumAM dharma che. jenA AtmAmAM dayAdharma vase che tenAthI AmAM paDyA vinA rahevAya ja 115 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA nahi. AmAMthI rAjaprakaraNuM, Arthika ityAdi pariNAme bhAre suMdara AvavAnAM te to che ja, paNa sauthI suMdara pariNAma to e Avaze ke A pravRttithI ghaNA ugarI jaze; ghaNuM mekSane lAyaka thaI jaze. je varasane aMte evo anubhava na thAya to mane jIvavuM viSama thaI paDe. teo ghaNuM vAra kahetA ke epAsathI kaI barachIo bhAMka te sahI zakuM, paNa jagatamAM je jUTha, pAkhaMDa, atyAcAra cAlI rahyAM che, dharmane nAme je adharma vartI rahyo che, tenI barachI sahana thaI zakatI nathI. atyAcArothI ukaLI rahelA temane zikaLI jatA meM ghaNI vAra joyA che. temane AkhuM jagata potAnA sagA jevuM hatuM. ApaNuM bhAI ke bahenane maratAM joIne je kaleza ApaNane thAya che, teTale kaleza temane jagatamAM duHkhane, maraNane joIne thatA. kAI kahe, teo temanA pApe du:kha pAmatA hoya. paNa temane pApa karavuM zuM kAma paDayuM ? jyAre puNyane saraLa mArga maLato nathI, paNa moTI khINa ne parvata oLaMgavAM paDe che tyAre ApaNe tene kaLikALa kahIe chIe. te vakhate jagatamAM puNya bahu jovAmAM AvatuM nathI. ThekANe ThekANe pApa dekhAya che. pApa puNyane nAme cAlyA kare che. tevI sthitimAM dayAdharmanuM pAlana karavA IcchIe te ApaNo AtmA kalezathI UbharAI javo joIe. ema lAgavuM joIe ke AvI sthitimAM jIvavuM te karatAM deha jarjarita thaI jAya, paDI jAya te vadhAre sAruM. rAyacaMdabhAIne deha eTalI nAnI uMmare paDI gayo tenuM kAraNa mane e ja lAge che. temane darada hatuM e kharuM, paNa jagatanA tApanuM je darada temane hatuM te asahya hatuM. peluM zArIrika darada to je ekaluM hota to jarUra teo tene jItI zakyA hota. paNa temane thayuM ke AvA viSama kALamAM Amadarzana kema thaI zake? dayAdharmanI e nizAnI che. 116 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAdhAma dayA dharmanI parisIma mAMkaDane nahi mAravAmAM nathI. mAMkaDane na marAya e kharuM che, paNa mAMkaDane utpanna paNa na karAya. jeTaluM ghAtakIpaNuM mAravAmAM che tethI vadhAre ghAtakIpaNuM utpanna karavAmAM che. mAMkaDane ApaNe badhA pedA karIe chIe. zrAva pedA kare che, huM vaiSNava paNa pedA karuM chuM. ApaNe zaucAcAra jANatA nathI. parigraha vadhAratI vakhate ApaNe vicAra karatA nathI ane parigrahathI (jaMtuonI) utpatti sivAya bIjuM zuM thAya ? mAMkaDa, macchara, vagere sUkSma jaMtuone nahi mAravAmAM dayAdharma che ja. paNa tethI vadhAre dayAdharma e che ke ApaNAthI mANasane na marAya. mANasane mAravo ne mAMkaDane mAravo enI vacce pasaMdagI karavI paDe evA prasaMga Ave tyAre kAne mAravo? mANasane mArIne mAMkaDane ugAre e dharma hoya evo prasaMga paNa Avavo zakya hoya che. mAMkaDane mArIne mANasane ugAre e dharma hoya evo prasaMga paNa zakya che. huM to e bane jatanA prasaMgamAMthI UgarI javAno mArga kahuM chuM. te dayAdharma che. kavizrI kahetA ke "jaina dharma je zrAvakonA hAthamAM na gayo hota to enAM to joIne jagata cakita thAta. vANiyAo to jaina dharmatane vagAvI rahyA che. teo kIDiyArAM pUre che, paTeruM moMmAM jAya to temane duHkha thAya che, evA jhINuM jhINA dharma teo pALe che. temanI e jhINavaTa temane mubAraka he; paNa je ema jANe che ke emAM ja jaina dharmanI parisImA che teo to dharmanI nIcAmAM nIcI zreNIe ja che. eTalo dharma to patitano che. e dharma puNyavAnane nathI." AthI ghaNuM zrAvake kahe che ke rAjacaMdrane dharmanuM bhAna na hatuM. te daMbhI hatA, ahaMkArI hatA. huM pote te jANuM chuM daMbha ahaMkAranuM temanAmAM nAma na hatuM. 117 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA mAMkaDa vagere jaMtuone nahi mAravAmAM dayAdharma samApta nathI thata--je ke temane mAravAM to na ja joIe. paNa e te paheluM pagathiyuM che. kaI jamAnAmAM evI mAnyatA nIkaLI haze ke manuSyane nibhAvavA khAtara koI paNa jaMtune mAravAmAM pApa nathI, tyAre keI sAdhu Ubhe thayo haze ane jaMtuonA rakSaNa upara vadhAre bhAra Apyo haze. e sAdhue kahyuM haze ke, "re mUrakhA, kSaNika dehanI khAtara jaMtuono nAza na kara. tArA manamAM eTalI tAlAvelI hovI joIe ke deha to kAle paDato hoya to bhale Aje paDe.' AmAMthI "ahiMsA'ne janma che. paraMtu je mAMkaDane nathI mArato, paNa pitAnAM strIputrane mAre che te jaina nathI, te hiMdu nathI, te vaiSNava nathI. te zanya che. ApaNe kavizrInI smRtine divase dayAdharmano saMkucita artha cheDIne teno vizALamAM vizALa artha laIe. eka paNa chavane dUbhava, duzmana mAnavo, e pApa che. je ema Icche che ke janarala DAyarane phAMsI daIe, sara mAIkala eDavAyarane baLatA aMgAramAM nAMkhavo joIe,te nathI zrAvaka, nathI vaiSNava, nathI hiMdu. te kaMI ja nathI. ahiMsAnuM rahasya e ja che ke gussa reke, AtmAnI malinatA dUra karavI. janarala DAyaranI parIkSA karanAra huM koNa? huM jANuM chuM ke huM roSathI bharelo chuM, keTalAyanAM manamAM manamAM khUna karato hoIza. huM janarala DAyaranI parIkSA karanAra keNa ? eTale meM nizcaya karyo ke taravArathI mane koI mAre, paNa mAre tene mAre nahi e dayAdharma che, asahakAranI pravRttinuM rahasya che. paNa jyAre huM belata heuM chuM tyAre dayAdharma zabda vAparatA nathI. Aje rAjacaMdra jayaMtIne prasaMga hovAthI huM dayAdharmanI vAta karuM chuM. huM jANuM chuM ke A pravRttinuM pariNAma to e ja che, ne pariNAma e haze to loke ApoApa jANI leze ja. 118 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAdhAma sarpane mAravAmAM pApa che te karatAM manuSya zarIradhArI sarSa ke vAghane mAravAmAM vadhAre pApa che. pazavAghane to ApaNe bIkane vaza thaIne mArIe chIe, roSathI nathI mAratA. je koI dharmarAjA kharekhara heya ne tenA hAthamAM ApaNuM pApapuNyane nyAya karavAne hoya te te vAghane mAranAranI dayA khAIne kadAca tene mAphI Apaze. kAraNa ke temAM te mANase potAne pazudharma pALyo che; eka pazue bIjA pazune mAryuM che. paNa manuSyane mAravAmAM te roSa hoya che, abhimAna hoya che, daMbha hoya che. dharmarAjA kaheze, "are mUrkha, te manuSyane mAryo tenI pAchaLa to keTalIye khaTapaTa, keTalAMye pAkhaMDa hevAM joIe.' zrAvakene ne badhAne huM kahuM chuM ke jIvadayAno artha kIDI, makaDI Adi sUkSma jaMtune na mAravAM eTalo ja nathI. temane ye mAravAM te na ja joIe. paraMtu manuSyayonimAMnA koI jIvane paNa chetara na ja joIe. ane chatAM ghaNA vepArIo bIjA zuM kare che? koI zrAvaka mArI pAse tenA copaDA mUke to huM tene batAvI dauM ke e zrAvaka nathI. je kapaDAMne ApaNe vepAra karIe enI utpatti kyAMthI che? melamAM ja tenI utpatti che ke nahi, tenI kAMjImAM carabI che ke nahi e vepArIe vicAravuM ghaTe. dAmaEpaTa levuM tene harAma hevuM joIe. e zrAvakane dharma nathI. eka paiso, be paisA majUrI caDAve te ThIka, paNa ATalI badhI jaMjALa zI? ATalo pAkhaMDa ze? vyAja to eTaluM badhuM levAya che ke sAmo mANasa marI ja jAya. huM jyAM jAuM chuM tyAM zrAvako tema ja vaiSNava bane vANiyAnI sAme phariyAda hoya che. ghaNuM gorAo mane maheNuM mAre che ke tamArA ja loke keTaluM badhuM vyAja le che. ApaNe nIca vANiyA maTIne kSatriya thavuM joIe. vaizya dharma eTale majUrI bilakula nahi, haLa nahi, zaurya nahi, viveka nahi, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanacAtrA ema nathI. kharA vaizya tA peAtAnI udAratAmAM zauya --kSatriyapaNuM batAve, vepAramAM viveka batAve, ne ApaNAthI dArU na vecAya, mAchalAM na vecAya, zuddha khAdI ja vecAya---e viveka batAvIne brAhmaNadhama nuM paNa pAlana kare. khInna badhA ApaNe mATe majUrI kare ne ApaNe paDyA paDyA vyAja khAIe te ApaNe patita thaI e. yajJa tarIke paNa gheADI majUrI ApaNe dararAja karI levI te e. pradhAnapaNe teA vyApAra e ja vANiyAne dharma rahe, paNa banna dharmAM paNa temanAmAM hAvA tA bleka e ja. mArI strInA rakSaNa sAruM mAre jo kAbulI ke pAchu rAkhava! paDe to te karatAM mAre--huM hiMdu hAvA chatAM--mArI strI sAthe chUTAcheDA ja karI nAMkhavA te e. paNa Aje ghaNA vANiyAe zuM kare che? teoe sipAI e. bhaiyAe, paDANA rAkhyA che. e paNa bhale rAkhI mane tenI saMkhyA nathI; paNa tamArAM bairAMkarAMnu rakSaNa karavAnI tAkAta na heAya tA tame jaI ne majUlImAM bese!, ne tyAM rahIne tamArA dharmane dIpAve. vANiyAne dhama jagatanI rakSA sAru nIkaLI paDavAne nahi rahe; jyAre jyAM du:khI dekhaze tyAM kSatriya tenu rakSaNa karavA pahoMcI jaze. rAyacaMdabhAInA jIvanamAMthI meTAmAM moTI vastu meM e joI ka vika viNaka tA rahe ja. atyAre te vika e vika ja rahyo nathI. khare| viNaka banavA mATe meTA paMDita banavAnI ke jhAjhAM thayAMnI jarUra nathI. je mele! nahi thAya, je yaniyama pALate haze, je adharma ane asatyathI dUra rahetA haze, jenA hRdayamAM vyabhicAranA pa sarakhA nahi hoya, jenA hRdayamAM dayAdhama vasattA haze te ' kevaLI ' banI zake, tene kevaLajJAna aprApya nathI. tethI huM ke tame saMskRta bhaNeA ja, bhagavatI sUtra vAMce! ja. e saMbadhe huM taTastha chuM. : 120 tamane nathI kahetA vAMcA ke na vAMcA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayA dharma vaDhavANamAM jayaMtI ujavAI te vakhate ja rAjacaMdra pustakAlaya bAlavuM e saMkalpa karyo hato. makAna bAMdhavAnI te vakhate vAta thaI hatI te bAbatamAM meM bhAre utsAha batAvyo hato. meM kahyuM hatuM ke makAna haze. paNa temAM AtmA nahi hoya to makAna te eka ITavuM che. Aje have traNa varasano saMkalpa kaLe che. badhA saMjogo bhegA thayA che. Aje jinavijyajI jevA lAyaka puratha maLI gayA che. purAtatvamaMdiranuM pustakAlaya paNa joDAI gayuM che. tene lAbha ? kaI tyAM javAnI tasdI leze tene chUTathI maLaze. je tame sAMbhaLyuM te sAthe laI jaje ne jIvanamAM utAraje. TIkAyogya lAge teTaluM turata tyAgI deje, paNa grAhya lAgyuM hoya, je tamArA karNane, hadayane, priya lAgyuM hoya-tene to AjathI ja amala zarU karI deje. 121 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra e jayatIe [sa. 1976nI kArtikI pUrNimAne divase vaDhavANa sa~pamAM AcAya AnaMdaza'kara dhruvanA pramukhapaNA nIce gAMdhIjIe Apelu vyAkhyAna. kamiTI taraphathI prasiddha thayelA ahevAlamAMthI. ---sapAdaka ] 1 maradma zrImad rAjacaMdranA zikSaNanA eka saceTa dAkhalA Aje amane maLyuM. zrImad je vairAgya ane saMsAranI asAratA mATe punaH punaH medha karatA te vairAgya keTaleA mahattvane che te Aje eka akasmAta uparathI ahu sArI rIte jaNAI Ave che. pI. e. kaMpanInI meTI sTImara arebiyA ' samudramAM adRzya thaI gayAnA gamagInI bharelA samAcAra Aje chApAmAM vAMcavAmAM AvyA che. e sTImaramAM hiMdanA eka ratna ratana tAtA tathA mi. jIvarAja mahetA jevA samartha puruSA hatA. te puruSAtA kaMi patto haju sudhI maLyA nathI. AkhuM bhAratavarSa temanI ciMtAthI Aje gamagIna thayuM che. je puruSe! guma thayA che temanAM kuTu emAM kevaLa dilagIrI vyApI haze, tene! ApaNe khyAla karI zakatA nathI. zrImade peAtAnu jIvana parama vairAgyamaya gALyu hatu. ane e ja jIvana yathArtha jIvana hatuM eve AjanI Akasmika ghaTanA uparathI ApaNane nizcaya thAya che. ra 6 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e jayaMtIe A sabhAmAM huM Aje be prakAranA mANase jouM chuM. eka varga evo che ke je zrImad rAjacaMdranA pratye pUjyabhAvathI jue che ane bIjo varga evo che ke je mAtra tamAzagIra rUpe Avelo che. A yaMtInI phatehano mULa AdhAra prathama varga upara rahelo che. ema mAre kahI devuM joIe. zrImad pratye jeo pUjyabhAva dharAvatA hoya temaNe pUjyazrInA vicArenuM anukaraNa karI e bhAve vartanamAM batAvI Apavo joIe. davAnuM ciMtavana mAtra karavAthI roga kadApi dUra thato nathI. zivajIbhAIe je ema kahyuM ke dakSiNamAM bhaktibhAva vadhAre che ane gujarAtamAM oche che ema huM mAnato nathI. gujarAta paNa jema jema varSo vItatAM jaze tema tema pitAne bhaktibhAva darzAvatuM jaze. paraMtu tene mukhya AdhAra zrImadanA anuyAyIo upara che, e vAtanuM vismaraNa thavuM joItuM nathI. anuyAyIo je pitAnuM sAruM vartana batAvI Apaze to samAja upara tenI bahu sacoTa asara thaze. bhagavAna hamezAM puruSArtha karanArane sahAya Ape che. bAkI puruSArtha vinA mAtra rAmarAma karanArAo te UlaTA bAyelA ane niHsava thaI jAya che. zrImadanA graMtho vAMcI besI rahevuM emAM ja saMpUrNa kartavya pUruM thayuM ema mAnI levAnuM nathI. dharmane AdhAra AcAra upara che. tame je tamAre AcAra sudhAraze te samAjane sudhArI zakaze. mArA jIvanamAM zrImad rAjacaMdranI chApa mukhyapaNe che. mahAtmA TolsToya tathA raskina karatAM paNa zrImade mArA upara UMDI asara karI che. mAre zrImadanA anuyAyIone A prasaMge kahevuM joIe ke tamArA upara zrImadanA nAmano AdhAra che. tamAre mULa puruSanA AcAravicAronuM nirdoSa anukaraNa karavuM joIe. je ema nahi thAya to AvI jayaMtIomAM DhaMganAM to dAkhala thaze. A Dhegane jema bane tema dUra rAkhavAno prayatna karaze. tamArAmAM je yathArtha bhaktibhAva, haze to tamAzagIre ahIMthI bhaktine cepa laI jaze. 123 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA jayaMtInI phatehane mULa AdhAra bhakto upara che. ane bhaktoe bahu ujavaLa cAritra batAvI ApavuM joIe e ja mArI namratApUrvaka vinaMtI che. [ kacchanI musApharI daramyAna mAMDavImAM saM. 1982nA kArataka suda 15ne divase ApeluM vyAkhyAna, "navajIvana," tA. 9-11-25mAM prasiddha thayelI noMdhamAMthI. -sacAhaka ] zrAvaka chatAM zrAvaka ane vaiSNavanA vADAnI pAra jaI prANImAtra sAthe abheda sAdhanArA mekSane kinAre pahoMcelA, vaNika chatAM, dhanaprAptinI zakti chatA, dhanaprApti mATenAM sAhasa cheDI IzvaraprAptinAM sAhasa sAdhanArA, Adhunika jamAnAnA eka uttamottama divya darzana karanArA rAyacaMdabhAInuM AjanA jevA samaye kIrtana karavAno amUlya lAbha maLe e kevuM bhAgya ! sAhasa te koNa kare, ane zA sAru kare? sAhasa vyabhicAra mATe ya thAya, strIne mATe ya thAya, dhanane mATe ya thAya. paNa e to kuvAmAM paDavAnA sAhasa barAbara che. sAhasa te tarI javAne mATe karavAnuM che. puruSArtha to Atmadarzanane mATe hoya. vepAra to evA kheDIe ke jemAM koIno aparAdha na karIe, jemAM koInI keDI levApaNuM na hoya. mArI sAthe besanArA, pele ja divase jemanI sAthe huM vAta karato hato tevA karIDAdhipationA " sagAM dIThAM meM zAhaAlamanAM bhIkha mAgatAM zerIe ' nA hAla thayA che. tyAre je vastu kSaNika che tenA upara ATalA vyavasAya zA, Dhega zA, cALA zA? sAhasa te paramAmAne mahimA jovAmAM ane gAvAmAM karavuM. paramAtmAnI lIlA nihALavAmAM dIvAna banavuM e sAcuM sAhasa. A AkAzamAM camakatA aneka tArAo kene prakAza vistAre che ? 124 . Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e jayaMtIe enI zeAdhamAM te zeAdhamAM janmArA cAlyA jAya te sAka che. zrImad rAjacaMdre maraNakALe asahya duHkha bhAgavyuM, paNa temane te duHkhanA vicAra naheAtA, temane te! te veLA zvaradarzananI ja tAlAvelI lAgelI hatI. Aje mArI jiMdagImAM vinaya sAthe kaDavI vAtA sabhaLAvavAnA mAre prasaMga AvyeA che tyAre evA zrImad rAjacaMdranuM smaraNa karIne temanI ahiMsAnI stuti karIne, huM sadbhAgI banuM chuM. je vastu AtmAne dUdha jevI dekhAya che tevI jagatamAM kAI nA paNa Dara rAkhyA vinA pragaTa karavAnI zakti ApaNe e puruSanA smaraNamAMthI Aje meLavIe. Dara eka mAtra caitanyanA rAkhIe; cAvIse kalAka, rakhene e haMmezAM khabaradArI karanArA dubhAze te nahi evI ciMtA rAkhIe. rAjacaMdranA jIvanamAMthI temanI anaMta tapazcaryA zIkhIe, ane je anaMta tapazcaryAne pariNAme te caitanyanI ja ArAdhanA karatAM zIkhyA. te samajIe, ane ApaNI alpatA vicArI bakarI jevA rAMka banI, ApaNAmAM virAjatA caitanyane vicArI siMha jevA samartha banIe te! jIvananu sAka che. 125 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAyacaMdabhAI [ saM. 1992nI kArtikI pUrNimAne divase zrI rAjacaMdrajayaMtI nimitte vadhAmAM sAMjanI prArthanA pachI pU. gAMdhIjIe kareluM pravacana ]. ApaNuM pUjya puruSonI smaraNatithi UjavavAnuM mane yAda nathI rahetuM; mane emAM khAsa utsAha paNa nathI AvatuM. paraMtu tene artha e nathI ke, emanA pratye mArAmAM bhaktibhAva nathI athavA ochA che. emanA pratyenA bhaktibhAvane kRti dvArA pradarzita karavAne hu satata mathuM chuM, ane enAthI mane saMtoSa rahe che. Aja rAcaMdranI jayaMtI che; enuM smaraNa mane maganabhAIe karAvyuM. te nimitta huM kAMIka kahevA nA kahuM e ThIka na lAgyuM. rAyacaMdabhAI sAthe mAro paricaya khUba purANa kahevAya. I. sa. 1891mAM vilAyatathI ghera pAchA Avyo, te ja divase emane paricaya mane sAMpaDyo. DaoN. mahetA, jemanI joDe igleMDathI mArI maitrI thayelI, emanA e banevI thAya. emaNe ja mane emanI oLakhANuM karAvI. ane tyArathI je saMbaMdha baMdhAyo, te emanA dehAMta sudhI rahyo. te phAlIlI khUba gADha thato gayelo. dhIme dhIme emanA pratye mAre bhaktibhAva baMdhAya. emanA jIvanano prabhAva mArA para eTale sudhI paDelo ke eka vAra mane thayuM ke huM emane mArA guru banAvuM. 126 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAyacaMdabhAI paNa guru to banAvavA cAhIe tethI cheDA ja banI zake che ! guru to sahaja prApta hovA joIe. tapa ane emanI prApti mATe AkAMkSA hoya to samartha guru koI divasa sAMpaDe. evA guru prApta karavAnI utkaMThA mane haMmezA rahelI che. ame prathama maLyA te veLAnI mArI AdhyAtmika sthiti kevaLa jijJAsunI hatI. ghaNuM prazno viSe manamAM zaMkA rahetI. Aja huM dharma viSe zaMkita chuM ema na kahevAya. paNa te veLA dharma, hiMdu dharma, gItA (je ke iMglaMDamAM meM aMgrejI tarajume vAMcelo) vagere viSe mane thoDuM jJAna hatuM. mAtApitA pAsethI huM saheje pAmyo hato enI ahIM vAta nathI karato. meM mArA prayatnathI dharma viSe bahu jANyuM heya ema nahotuM. paNa mane dharma viSe jANavAnI utkaMThA rahetI. tethI rAyacaMdabhAIno samAgama mane game, ne temanAM vacananI asara mArI upara paDI. AvI dazAmAM mAre ane rAyacaMdabhAIne paricaya thayo ane e mane lAbhaprada nIvaDyo che. mArI upara TolsToyanI asara avazya paDI. te temanAM lakhANo dvArA, paNa ahIM to mane jIvaMta mUtino paricaya, ane te upara kahyA evA saMjogomAM maLyuM e vizeSatA hatI. te veLA emanI "mekSamALA' pragaTa thaI hatI. uparAMta temanA bate emanA patra saMgharatA, te mane chUTathI vAMcavA maLatA. emanA jIvananI kazI vAto mArAthI ajJAta nahAtI, na koI mArAthI rAkhatA. evA puNya puruSanA jIvanamAMthI ApaNA jevA prAkRta mANasa ze bodha grahaNa karI zake ? evA puruSanA jIvanane abhyAsa ApaNe prAkRta jane karavo hoya to kema karavo joIe --e huM Aja thoDAkamAM batAvI dauM. eka vAta prathama kahevAnI che. te e ke, jo ApaNe AjanA yuganA gajathI rAyacaMdabhAInuM jIvana mApavA jaIzuM, to ApaNane 127 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI zanayAtrA kadAca ema thaze ke, e evA hatA zuM ? ahIM AgaLa huM bAtha jIvananI vAta kahuM chuM. hiMdustAnamAM bhagavAM vastra ane tilakAdi dhAraNa kare e sAdhu manAya che; bAhya vevathI pUjya kahevAya che. rAyacaMdabhAInuM bAhya rUpa e rIte pUjyatA AkarSe tevuM nahotuM. e vepArI hatA, ane vepAra paNa videzI vastrono ne hIrAmetI karatA. ' hIrAmetI paNa videza sAtheno vepAra thaye, kemake tene aMge perisa sAthe khUba saMbaMdha raheto. AvI jAtanuM jIvana Aja ApaNane ThIka nahIM lAge. ApaNane ema thaze ke jIvanamAM dezI cIjono vApara ne vepAra to saheje hovo joIe. rAyacaMdabhAIne jIvanamAM e nahatuM. paNa ethI ApaNane AghAta na pahoMcavo joIe. dehAMta thayelA puruSonA jIvananuM mApa kADhavA vartamAna yugano gaja laIe to nirAzA maLe. emanuM sAcuM mApa kADhavA to ApaNe tyAranI nItine gaja levo joIe. jemake, mahAbhArata ke vAlmIkinA jamAnAne mATe ApaNe karIe chIe. te jamAnAnI bUrAI te Aja e rUpe na hoya, ane bhalAI te bhalAI paNa na hoya. eTale mApa kADhatI vakhate je vastuomAM nitya parivartana thatuM rahe evI hoya ene khyAla rAkhavo joIe. teo sArI peThe saMvAda karatA. emanA cittanI saraLatAne prabhAva sAMbhaLanAra upara paDato, ane enA dilanuM parivartana paNa te karI zakatA. rAyacaMdabhAIne gUDha jJAna hatuM. teo suzikSita eTale ke bhAre bhaNelA hatA ema na kahevAya. bALapaNathI ja lagabhaga emaNe zALAne abhyAsa choDela. paraMtu jJAna prApta karavAnI emanI zakti ajaba hatI. te zatAvadhAnI hatA. kAMI paNa eka vAra vAMce eTale yAda rahe evI tIvra smaraNazakti hatI. vepAra karavA dukAne besatA tyAre 128 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAyacaMdabhAI emanI peTI upara hisAbI cepaDA vagere to hoya. paraMtu vadhAre pramANamAM tyAM dharmagraMthe paDelA jovAmAM AvatA. kAma patyuM ke te A dharmagraMthe jovAmAM lAgatA ane enI sAthe emanI rojanIzI rahetI. emAM te divase kAma karatA te kadAca nahIM lakhatA, paNa zA. vicAro karyo te TapakAvatA. koIne maLyA ne jJAnagoSTi karI te lakhatA, kaI vAra kAvyo paNa emAM ja lakhatA, ane AnI sAthosAtha te lAkhono vepAra karatA. temAM lAbhahAni paNa thatI hoya. paNa e badhuM emane mana kSaNika hatuM. emanuM sAcuM jIvana to dharmalAbhane anivArya samajI emAM otapreta rahetuM. Ama hovuM e nAnIsUnI vAta nathI. lAkhono dhaMdho karanAra dukAnanA daphataramAM dharmagraMtha rAkhIne bese enI sAthe te vaLI vepAra za karavo, ema keTalAkane thaze. paNa meM to emane e karatA joyA. che. ane atyAre enI vAta kahuM chuM tyAre e badhI mArI sAme pratyakSa UbhI rahe che. ene viSe huM kahuM chuM te bahu sahelAIthI; paNa ema karavAnI zakti eka bhAre vAta che. Ama dharmanA vicAramAM nimama rahetA chatAM emanI vepArazakti jevI tevI nahatI. je kAma le temAM nipuNatA batAvI zakatA hatA. emanI vAcAne pravAha bahu cAlato; paNa te vitaMDAvAda nahIM karatA. dalIlathI koIne mAta karavAmAM te rasa na letA. sAmAnya mANasa maLavA gayo hoya tyAre, huM bahu jANanAro chuM evA abhimAnathI, te ene anAdara nahi karatA saune sarakhA bhAvathI maLatA. dhUrta loka paNa dharmane nAme emane maLatA ane bahu nahi teya thoDuM lUMTI zakatA, e mAre kahevuM joIe. paNa ApaNe emanA jIvanamAMthI e zIkhIe ke, moTAnI khuzAmata ne cheTAne tiraskAra, evI jAtane emane vyavahAra nahote. saMsAra sAthe samAna saraLabhAvathI rahetA. loke jeDe besI gaMdI, nakAmI ke niMdAnI vAto karatAM meM temane kadI 129 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA nathI joyA. emane maLavA janArathI vepAra ke dharmanI vAtathI trIjA prakAranI vAta nahIM thaI zakatI. AvI jAtanuM vartana emane svabhAvasiddha hatuM. je emane svabhAvasiddha hatuM te ApaNe badhA prayatna karIne sAdhI zakIe. A uparAMta, emanA jIvanamAMthI zIkhavAnI be moTI vAto te satya ane ahiMsA. pote je sAcuM mAnatA te kahetA ne AcaratA. ane ahiMsA to, te ni hatA eTale ane emanA svabhAvathI emanI pAse hatI. Aja ahiMsAnI prAkata samaja jainamAM che--ke nAnAM jIvajaMtu na mAravAM vagere-eTalethI ja emanI ahisA samApta nahatI thatI. emane to manuSyane koI duHkha thAya te thI paNa duHkha thatuM. ane te eTale sudhI ke ghaNI vAra emane saMsArasthI virakti AvI jatI. viraktine guNa emanA jIvanamAM pahelethI ja jovAmAM Ave che. 33 varSanI nAnI vaye e gujarI gayA. 1-18 varSanI uMmaranAM emanAM padomAM A vairAgyabhAva dekhAya che. ane te umare emaNe tyAgatitikSAnuM jIvana grahaNa karavA tAkeluM. tyArathI emanAmAM A vairAgyavRtti sahelI hatI, jo ke gRhasthAzrama ane vepAra lagabhaga aMta sudhI emanI pAse rahyAM hatAM. paNa vRttithI te vairAgI hatA. emanA jIvanamAMthI cAra cAje zIkhI zakIeH (1) zAzvata vastumAM tanmayatA; (2) jIvananI saraLatA; AkhA saMsAra sAthe ekasarakhI ttithI vyavahAra, (3) satya ane (4) ahiMsAmaya jIvana. maraNa pUrve thoDAka agAunA patrA meM joyA che. A vastuo tamAM paNa meM bhALI che. e vastuo ApaNe smaraNamAM rAkhIe ane jIvanamAM paNa anukaraNa karIe to ApaNe emanI puNyatithi ThIka ujavI ema kahevAya. 130 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zriImad rAjacaMdra [ saM. 1973nI kartikI pUrNimAne divase vaDhavANu kaMpamAM AcArya AnaMdazaMkara bApubhAI dhruve pramukhapadethI ApeluM bhASaNa. kamiTI taskathI prasiddha thayelA ahevAlamAMthI. --saMpAdaka ) rAjaprajAubhayamAnya dezabhakta tapAvIra gAMdhIjI tathA baMdhuo, Aje mane pramukhapada ApavA mATe huM Apano sarvane upakAra mAnuM chuM. mArI gyatA tame jeTalI kahI teTalI huM mAnato nathI. to paNa eka rIta huM mArI yogyatA svIkAruM chuM. ane te e ja ke je AtmA zrImad rAjacaMdramAM hato (?) te dehamAM je abheda bhAvanA hatI tevI bhAvanA mArA vidyArthIo pratyenA saMbaMdhamAM ane sarva dharmanA saMbaMdhamAM lAvavAno prayatna karyo che. jaina ane brAhmaNa evA je bheda pADavAmAM AvyA che te nirarthaka ane nikAraNa hoya ema huM mAnato nathI. keTalAka jaine, brAhmaNa ane bauddhone ekAkAra karavAne vRthA prayatna kare che. paraMtu je judA judA dharmanuM pRthaphatva samajI, pratyeka dharmanI viziSTatA lakSamAM laI amuka daSTibiMduthI vividha dharmonI ektA sAdhavAmAM Ave te ja te ekatA kaMIka sArthaka thAya. bAkI dharmanA khAkhAnI ektA sAdhavA pAchaLa mahenata karavI emAM kaMI phaLa nathI. 131 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacandranI jIvanayAtrA zrImad rAjacaMdra vedAMta tarapha vaLelA hatA ema temanA patrA vAMcavAthI kAI kAI ne lAge che. paNa jainadharma tarapha temaNe vadhAre mahattva mUkayuM hatuM. ane danAnI sarakhAmaNI karavAmAM temane cokkasa prakAranI muzkelIo jaNAI hatI. A vAta temanI agata noMdha parathI spaSTa thaI Ave che. tenuM kAraNa e che ke je vAta sAmAnya janane bahu sAdI lAgatI hoya che te ja vAta vicAravAnene bahu muzkela jaNAya che. zrImad Ate potAnI pratibhA vaDe peAtAnI muzkelI joI zakaLyA hatA. temaNe potAnA dharmomAM sthira rahI anya dharmonAM kharAM tattva zeAdhI kADhyAM che. eka brAhmaNa jainanA maMDaLamAM ane eka jaina brAhmaNanA maMDaLamAM bhAga le te bhAratavarSanu suMdara bhaviSya sAdhavA mATe hu Avazyaka che. huM ane pramukhasthAna levAne lalacAyA chuM tenuM paNa kAraNa e che ke kSudra matAgrahe! dUra thAya. ApaNA vastIpatrakamAM hiMdu, bauddha, zIkha ane jaina evA bhede pADavAmAM AvyA che. paNa e bhede avAstavika che. sava eka ja dharmanI zAkhAo che. zAkhA kahetAM paNa mane sa kAca thAya che. kAraNa ke zAkhA zAkhAmAM paNa bheda te avasya heAya che ja. dhamAM tevuM paNa nathI. huM eka dAkhalAthI A vAta vadhAre spaSTa karIza.. jIvA judA judA dharmomAM rahevA chatAM vastutaH eka che; tevI ja rIte dharmanA bhedezamAM bAhya dRSTie game teTale bheda jaNAya te paNa tenI adara je sanAtana satya rahelu che te eka ja che. A sanAtana satya karyuM? vairAgya, bhUtadayA ityAdi. A sarva satyA sanAtana che. jaina bauddhu ane veda e vastutaH judA naheAtA ane judA che paNa nahi. ApaNe gaMgAnA kinArA upara UbhA hAI e ane kAI eka bhekhaDamAMthI gaMgAnA pravAha vahetA heAya te ApaNe eTaluM kahI zakIe ke gaMgAne pravAha vahe che; paNa kyAMthI vahe che te kahI zakIe nahi. gaMgAnA pravAha bahu dUra pa ta vahetA heAya te uparathI ApaNe kahI zakIe ke gaMgAne pravAha samudramAM maLI jAya che. jo ke ApaNe te 132 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacadra pratyakSa joI zakatA nathI. te ja pramANe ApaNA dharmanI paNa sthiti che. ApaNane ema kahevAmAM Ave che ke A dharma bahu jUnA kALane che, paNa tenI tArIkha mukarara thaI zakatI nathI. purAtanatA e ApaNI mahattA che. grIsa, misara, bAbIleniyA vagere paNa purAtana thaI gayA che. e purAtanatA Aje prAyaH vilupta thaI gaI che. ATaluM chatAM ApaNA bhavya dharma zrImad rAjacaMdra jevA sama puruSAnA pratApe hajI paNa TakI rahyo che. ApaNe atyAre saMpathI rahevAnu che, dharmonA bhedApabhedezane AgaLa lAvI kaleza karavA e mULa dharmane hAni karavA samAna che. jainAe brAhmaNeAnI sAthe, brAhmaNAe jaineAnI sAthe maLavuM e ja khasa nathI. paNa bhAratavarSanuM aitihAsika satya ja e che ema kahuM teA paNa aye|gya nathI. gheADAM varSoM upara jaina ane brAhmaNu lekhakAe ekabIjAnA dhanAM kha'DanA karavAnA prayatna karyAM che. paNa keAIthI sanAtana tattvanu khaMDana thaI zakayuM nathI. ApaNe aitihAsika dRSTie joI e tA veda pustaka e purAtana che. e vedamAM jovAthI jaNAya che ke veda pahelAM paNa ApaNA sanAtana dharma pravartatA hatA. jaina graMthA paNa e ja satyanI sAkSI pUre che. veda e brAhmaNAe upajAvela nathI. vedanA samayamAM paNa jaineAnu ahiMsA tattva te! hatuM ja. Rgveda sahitAnA abhyAsIe joI zakaze ke deva vagerene je padArtho a vAmAM AvatA te vizeSa bhAge dUdha ane ghI vagerenA ja ApavAmAM AvatA. vedayugamAM paNa pahiMsA sACtrika naheAtI. te ke te vakhate hiMsA thatI ja nahotI ema huM mAnatA ke kahetA nathI. hAla jema sattva, rajo ane tameguNI puruSa che tema te samaye paNa haze ane tethI teo peAtAnI prakRti pramANe peAtAnA dharmo pALatA haze. aitareya brAhmaNamAM kahevAmAM AvyuM che ke sau prathama puruSamedha hatA. tyAra bAda meSa, azvamedha ane ajAmedha thavA lAgyA. 133 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA ajAmAMthI paNa chevaTe DAMgaramAM yajJanI samApti manAvA lAgI. AvI rIte dharmo zuddha thatA gayA. mahAvIra svAmInA samayamAM paNa evI ja cALavaNI thatI hatI ema uttarAdhyayanasUtramAM AvelA vijaya ane jayenA saMvAda uparathI jaNAI Ave che. e saMvAdamAM thanuM yathArtha svarUpa spaSTa karyuM che. vedanuM kharuM kartavya agnihotra che. agnihoMtranuM tatva paNa AtmabalidAna che. A tattavane kAzyapa dharma athavA bhadevano dharma kahevAmAM Ave che. brAhmaNanAM lakSaNa paNa ahiMsAdharmaviziSTa ApyAM che. bauddha dharmanA graMthomAM paNa brAhmaNonAM evAM ja lakSaNo ApyAM che. gautamabuddhanA samayamAM brAhmaNanuM jIvana bahu judI ja jAtanuM hatuM. brAhmaNanA jIvanamAM je khAmIo pravezI hatI te bahu pAchaLathI pravezI hatI ane jenAe te khAmIo sudhAravA prayatna karyo hato. jenAe brAhmaNonI khAmI sudhAravAmAM potAnI pharaja bajAvI che. je jenoe e khAmI vadhAravAnuM kArya hAthamAM na lIdhuM hota to brAhmaNane pitAne te kAma hAtha dharavuM paDyuM hatuM. mahAvIra hamezAM jUnA dharmane sanAtana satyane anusaryA che. teo koI vAra koI satyathI judA paDyA ja nathI. ahiMsA, satya, asteya vagere sanAtana satyo kahevAya che te mahAvIrane, buddhane ane vedane paNa mAnya hatAM. A, pramANe sarvatra ekatA ja jaNAya che. prAcIna graMthe e vAtanI kAkA sAkSI ApI rahyA che ke e kALe bahu bhedabhAva nahoto. jaina ane brAhmaNa zabdanI vyAkhyA paNa bahu jANavA jevI che. jainane artha vRttine chatanAra e karavAmAM Ave che. brAhmaNane khare artha e che ke (bahu = vadhavuM e dhAtu uparathI) paramAtmAnI vizALatAne sarvatra anubhavanAra. paramAtmAnI sarvavyApaktA ane vizALatA jeNe anubhavI hoya teNe vRttiono jaya karI sauthI prathama jina banavuM ja joIe. jaina thayA vinA brAhmaNa thavAnuM nathI ane jaina thAya tenAthI brAhmaNa thayA vinA rahevAtuM nathI. 134 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra vastutaH vRttine jaya ane AtmAnI vizALatA e eka ja sthitinAM be nAma che. AvI rIte ApaNe pratyeka aitihAsika satya oLakhavuM joIe. ane te mATe prAcIna graMtho jevA e ja mArI salADa che. mahAvIra svAmI I. sa. pUrve 62mAM thayA. kRSNa temanI pahelAM thayAM ke pachI, e praznane ApaNe javA daIzuM. paNa gItA to mahAvIranA samayamAM kiyA gautamabuddhanA samayamAM lakhAyelI che. gItA pratye hiMdumAtrane je zraddhA che. tenuM kAraNa e ja che ke temAM eka mahAna praznanuM bahu suMdara rIte nirAkaraNa karavAmAM AvyuM che. gItAne mahAna prazna A che: "jJAna, karma ane bhaktine samanvaya kema karo ?" A praznanA svarUpa uparathI ja eTaluM te khulluM jaNAI Ave che ke gItAnA samaya pahelAM aneka matamatAMtaro utpanna thayA hatA. jJAna, karma ane bhakti e traNa bhAvanAe eka ja AtmAnI che. AtmA e kevaLa lAgaNIrUpa nathI. tema ja IcchArUpa ke prayatnarUpa paNa nathI. e traNenI samagratA e ja AtmA. eTalA mATe AtmAno uddhAra samagra AtmAthI ja thavo joIe. gautamabuddhane mahAna prazna e lAge ke svArthavRttine lIdhe dharmamAM ja dUSaNa Ave che, e dUSaNa dUra kema karavuM ? temane vicAra karatAM jaNAyuM ke AtmavAda e ja sarva durAcAranuM mULa che. vastutaH gautame AtmAnuM khaMDana karyuM nathI, paNa AtmavAdanuM khaMDana karyuM che. eTale ahaMvAda upara ja temane AkSepa hatA. gautamane ema ja lAgeluM ke svarga ane devalokanI prAptine arthe loko aneka prakAranI hiMsA ane ayogya pravRttio Adare che. paNa je tenA mULarUpa AtmA ja laI levAmAM Ave to e hiMsA ane durAcAra pitAnI meLe ja dUra thaI jAya. eTalA ja mATe temane kSaNikavAdI kahevAmAM Ave che. vaLI bauddhone mAdhyamika paNa kahevAmAM Ave che. 135 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA vijJAnamAM sata-asata vacce madhyama mArga lenAra bauddha zAkhA utpanna thaI e kharuM paNa te uparAMta gautamabuddha pite mAdhyamika eTalA mATe ke temaNe vacalo mArga pasaMda karyo hate. gautama eka rAjakumAra hatA. rAjakumAranA pade rahevAthI temane zAMti thaI nahi, tema ja kaThora tapa karavAthI paNa temane lAgyuM ke tapamAM paNa zAMti nathI. zAMti ane kalyANa madhyama mArgamAM ja raheluM che evI temane khAtarI thaI ane tethI temaNe tapa ane kAmabhoga vacceno mAdhyamika mArga upade. buddhadeve vairAgya ANavA mATe kSaNabhaMguravAda prarU. Ama karavAno temano udeza lokonI hAMdhatA dUra karavAno hato. paNa e kSaNikavAdano beTo artha karavAmAM AvyuM. vizva, sukha- duHkha, harSa-zoka, vagere kSaNabhaMgura che e vAta sahu koIne mAnya che. mahAvIrasvAmIe vairAgya uparAMta tapane vizeSa mahatva ApyuM. viliyama jemsa elana nAmano eka bahu vidvAna graMthakAra tapanI mahattAnuM varNana karatAM eka sthaLe lakhe che keH "vairAgyanI bhAvanA ane dehadamanathI bhale jJAna ke kalyANa prApta na thatuM hoya, to paNa damananI khAtara paNa te upagI che. dAkhalA tarIke vImA kaMpanImAM je gheTuM nANuM bharyA karo to chevaTe te nANuM upAgI thayA vagara rahe nahi.' tevI ja rIte dehadamana arthe thatuM tapa paNa AtmAmAM evuM baLa upajAve che ke krame krame e AtmA jinapada pAmavAne yogya thayA vinA na rahe. mahAvIrano eka moTo siddhAMta syAdvAdano che. jo ke e siddhAMta mahAvIrasvAmInA pitAnA vakhatamAM haze ke nahi enI zaMkA che. mane lAge che ke bauddha graMtha uparathI pAchaLathI e siddhAMta upajAvavAnI kadAca jarUra jaNAI heya. syAdvAdano siddhAMta bahu upayogI che. kAraNa ke te ekIkaraNanuM dRSTibiMdu ApaNe AgaLa rajU kare che. zaMkarAcArya syAdvAdanuM rahasya tapAsyA vagara syAdvAda upara AkSepa karyo che. paNa te yathArtha nathI. jo ke zrIzaMkarAcAryanA samayamAM e 136 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra syAdvAda jevI rIte samajAvavAmAM Avato hato te jotAM e AkSepa kharo paNa heya. chatAM eTaluM to cokkasa che ke vividha daSTibiMduthI nIrakhyA sivAya eka samagra vastunuM svarUpa samajAtuM nathI. ane eTalA mATe AdhAra upayogI tathA sArthaka che. mahAvIranA siddhAMtamAM keTalAka kahe che te saMzayavAda hoya ema huM mAnato nathI. syAdvAda e saMzayavAda nathI. syAdvAda eka mahAna daSTibiMdu ApaNane pUruM pADe che. vizvane kevI rIte jovuM e ApaNane jotAM zIkhave che. - jainadharmamAM gRhasthadharma ane sAdhudharma evA be bheda pADavAmAM AvyA che. e bhedomAM eka moTI khUbI samAyelI che. sAdhuone mahAvrata pALavAnAM hoya che ane gRhasthone aNuvrata pALavAnAM hoya che. paNa e uparathI gRhasthoe ema mAnI levAnuM nathI ke amane amuka pApakarmo karavAnI gRhastha dharma chUTa Ape che. gRhasthadharma gRhasthane ema kahe che ke tame amuka prakAranI anivArya hiMsAthI vizeSa hiMsA karaze nahi. tame saheja ahiMsAdharma pALaze kivA saheja sadAcAra pALaze to paNa tene ghaNA dharma mAnI levAmAM Avaze. matalaba ke aNuvratanuM pAlana karatAM zrAvake e vAta te bilakula bhUlI javI joItI nathI ke tene mahAvratanI samIpamAM pahoMcavAnuM che. vyApAramAM jo ke keTaleka prasaMge mRSAvAda bolyA vinA na ja cAle ema mAnI levAmAM Ave che, ane keTalAka dhaMdhAmAM e doSo svAbhAvikapaNe ja rahelA hoya che. paraMtu dhaMdhAdArIo je dhAre to e dhaMdhAmAM paNa potAnuM ujavaLa cAritrya khIlavI zake. ApaNe manamAM laIe to dhaMdhAnA svAbhAvika che paNa dUra karI zakIe. [ chevaTe temaNe te divasanA samAraMbhano upasaMhAra karatAM - jaNAvyuM:] marahUma rAjacaMdranuM jIvana eka yathArtha mahAtmAnuM jIvana hatuM. temanA jIvana upara ApaNe khAsa lakSa rAkhavuM joIe. AjakAla 137 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA bhaNelAomAM evI ghelachA cAlI che ke dareka meTA lekhakanA graMtha ApaNe vAMcI levA ja joIe. khUba vAMcavuM, khUba lakhavuM ane khUba chapAvavuM evo raMga AjakAla phATI nIkaLyo che. paNa huM tane vAjabI mAnatA nathI. pUrvakALe mAtra eka be graMthanAM vAcana ane mananathI je phaLa maLatuM te Aje seMkaDe ane hajAre graMthane vAcanathI maLatuM nathI. vividha mahAtmAnA graMthamAM vividha Adarzo ApaNe pratyakSa karIe chIe ane e AdarzonI chApa ApaNuM aMtaHkaraNa upara sthAyIrUpe rahI zakatI nathI. dareka graMthanI amuka eka bAju hoya che. AvI aneka bAjuonuM pratibiMba ApaNe ApaNuM jIvanamAM pADI zakIe e asaMbhavita che. aMgreja vidvAnomAM anekene eka cokkasa graMthakAra ke mahAtmA pratye khAsa hadayabhAva heya che. teo pitAnA AkhA jIvana daramyAna e eka ja Adarzane keLavavA mathe che. AthI temane ghaNe lAbha maLe che. ApaNe e viSayanuM anukaraNa karavuM joIe ane banI zake to eka ja mahApuruSanA graMthane dRSTi sanmukha rAkhI tenuM manana ane nididhyAsana karavAnA prayatna karavo joIe. huM je ke koI khAsa prakArano mahAgraha dharAvato nathI, te paNa madhukarabhAve je kaMI grahaNa karavAmAM Ave tene huM vAjabI mAnato nathI. gujarAtanA jAhera jIvanamAM mAruM je alpa sthAna che tene lakSamAM laI ane mAre zire je javAbadArI rahelI che teno vicAra karI mAre kahevuM joIe ke zrImadrAjacaMdranA graMthane eka AdarzarUpe rAkhavAmAM Ave to tethI tenA upAsakane atyaMta lAbha thayA vagara rahe nahi. e graMthamAM tattvajJAnanAM jharaNuM vahyA kare che. e graMtha koI dharmane virodhI nathI, kAraNa ke tenI zailI bahu gaMbhIra prakAranI che. huM A graMtha vAMcavAnI ane vicAravAnI saune vinaMti karI mAruM bolavuM samApta 138 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjacaMdra jayaMtI [ saM. 1888nI kArtikI pUrNimAe zrI. kAkAsAheba kAlelakara amadAvAdamAM ApeluM vyAkhyAna. 'navajIvana' 28-11-31mAMthI. -saMpAdaka | Aje ApaNe eka nAnI ane tapasvI puruSanI jayaMtI UjavavA bhegA thayA chIe. zrImad rAjacaMdrane samaya eTale ApaNe ja samaya. e jIvatA hota to Aje 4 varasanA heta. mANasanI sAmAnya AvaradAne vicAra karatAM jemane Aje pratyakSa jIvatA jevAne ApaNe adhikAra hato, temane deha choDyAne 33 varasa thayAnI noMdha ApaNe levI paDe che. e ApaNA dezanI durgati che. ApaNuM pUrvajoe prathamathI kahyuM che, tivarSa nI vire vo meta ? lAMbA jIvatarane svAda che? mudRrta rite beca, 2 dhUcita vira cAra kalAka jyoti saLagAvI helavAI javuM sAruM; varaso sudhI dhUMdhavAyAM ja karavuM sAruM nathI. paNa e te kevaLa pAchaLanuM AzvAsana mAtra che. saMpUrNa puruSa sa varasa sudhI kema na jIve ? zrI rAmacaMdra ane zrIkaThaNa, mahAvIra ane buddha eAchA AvyA na hatA. paNa ApaNe bhAge te zaMkarAcArya ke jJAnezvara jevA trIsa pAMtrIsa varasanI aMdara 139 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA ja pitAnI jIvanalIlA samApta karanAra dhArmika puruSonI saMkhyA ja vadhAre AvI che. Ajane divase rAjacaMdra viSe bolavAno adhikAra emano ja che ke jemaNe zrImad rAjacaMdrane jAte joyA hoya, emanI pAsethI ' badha meLavyo hoya, emanA tapasvI jIvanamAMthI preraNA meLavI hoya, kemake evA loke ghaNuM che. paNa zrI. pUMjAbhAIe rAjacaMdranI jayaMtIne bhAra Aje mAre mAthe nAkhyo che, e emane anugraha samajuM chuM. rAjacaMdra kavine meM joyA nathI. e jIvatA hatA tyAre gujarAtanuM meM darzana sarakhuM karyuM na hatuM. emanA prasaMgamAM Avata to emanA. tarapha AkarSita ke kema e viSe paNa zaMkA che. e vakhate te dharma, nIti, sadAcAra vagere gUDha kalpanAo keTale darajaje pALavI joIe, enI zaMkAne udaya thato hato. anubhava vagara cAlatI vastuono svIkAra karavAno kaMTALo Avato hato. badhuM jAte tapAsavuM joIe, anubhavathI dareka vastu karAvI joIe, ADe raste javAnI paNa hiMmata karavI joIe e jAtanI manovRtti manamAM kuratI hatI. meM te rAjacaMdra viSe gAMdhIjIne meDhe prathama sAMbhaLyuM. 1915nA arasAmAM AzramanI prArthanAmAM zrImad rAjacaMdranAM vacane vaMcAtAM hatAM. gAMdhIjI amane ene artha karI samajAvatA hatA. mULe huM gujarAtI samajuM nahi, temAM vaLI kavinI bhASA jaina pAribhASika zabdothI bharelI, eTale gAMdhIjI vivaraNamAM jeTaluM kahetA teTaluM ja samajavAmAM AvatuM. gAMdhIjI je puruSane mahAna puruSa gaNe, raskina ane TaoNlsTaoNya karatAM paNa caDiyAtA gaNe te puruSanI vibhUti asAdhAraNa hevI joIe, evA vicArathI rAjacaMdranAM paDyo ane patro vAMcavAnI zarUAta karI. pomAM caMcUpAta thaI na zakyo. vacamAM vacamAM ekAda ratna jevuM subhASita hAtha lAgatuM ane AnaMda thato. pA mAtra vizeSa AkarSaka lAgyA. patrasAhitya haMmezA AkarSaka hoya ja che, kemake e khAnagI saMbhASaNa jeTaluM ja pavitra hoya che, kemake emAM eka hadaya bIjA 10. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjacaMdra jaya tI hRdaya sAthe vAta karatu hAya che. ane jyAre enaMda unnata hRdaya meAkSArthI thaI ne sAcI jIvadayAthI khIjAM hRdayeA sAthe vAtA kare che, tyAre e patrAmAM AdhyAtmika bhAva eTale| svAbhAvika rIte khIle che ke kAkA! vAra e patrA dIkSAnI garaja sAre che. rAjacaMdra jayaMtI prasaMge gAMdhIjIe kADhelA udgArA svAbhAvika hatA. e anekavAra vAMcyA che ane enuM manana karyuM che; pa rAjacaMdranA bhakte| jyAMtyAM jANe rAjacaMdrane pramANapatra maLyuM hAya evI rIte e TAMke che tyAre e jarA vicitra lAge che. upaniSada viSe zApanahAra kADhelA udgAre, zAkuMtala viSe kADhelA kavi gaTenA udgArA lAvizruta che. paNa dareka prasaMge te acUka DhAMkavAthI enI judI ja asara thAya che. raskina ane TaoNlsTaoNya AdhyAtmika vRttinA mANasA hatA. Aje leAkeA emane seve che emanA sAhitya khAtara. paNa e sAhitya udAtta jIvanamAMthI utpanna thayeluM hatuM. rAjacaMdra pratyenI gAMdhIjInI bhakti rAjacaMdranA sAhitya karatAM emanA pAramArthika jIvana pratye vizeSa heAvI joI e. raskinanI jIvanasAdhanA viSe kahevA jevu vizeSa che ja nahi. TolsToyanI jIvanasAdhanA jarUra AkarSIka che, paNuM emAM jyAMtyAM duLatA nahi tA dharmAMdha ni yanI bAbatamAM mUMjhavaNu dekhAI Ave che. dharmavicikitsA, vRtti vicikitsAnA ni ya karatAM teo mUMjhAya che. rAjacaMdra potAnI jIvanasAdhanAmAM jhapATAbhera AgaLa vadhatA jovAmAM Ave che. jeTaluM jANyuM teTaluM vavAnA Agraha e bhAratavarSanA sAcA jIvananI seTI che. e kasITI dhyAnamAM rAkhIne ja svAmI abhedAnande eka vAra kaheluM' ke amerikAmAM eka emarsana pAyo, hiMdustAnamAM te dasa dasa gAue eka eka emarsana paDelA che. dhArmika vanane tihAsa tapAsatAM ApaNane jaNAya che ke amuka leke anubhavaparAyaNa hoya che, jyAre AmaprajAjane 141 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA mRtiparAyaNa ja hoya che. zAstroe lakhyuM che, vaDavAoe mAnyuM che, vaDIlo kahetA AvyA che eTalA kAraNe ja amuka mAnyatAo dhAraNa karavI, amuka rivAjo pALavA, ane amuka ToLAmAM rahevuM e mANasane mATe saheluM ane svAbhAvika che. sAdhanA, sAkSAtkAra ane mekSa e game teTalA rocaka zabdo hoya te sAmAnya mANasane mATe e nathI hotA. jeo zAstrone svIkAra kare che ane AjakAla jeo zAstrone inakAra kare che teo moTe bhAge rUDhigrasta ja hoya che. jeo svIkAra kare che teo paraMparAne lIdhe svIkAra kare che, ane jeo inakAra kare che teo moTe bhAge eka navI phaeNzana joI ane bauddhika sahelAI jeI inakAra kare che. A bannenuM jIvana sAva ja chIcharuM hoya che ema nahi, paNa teo prayogavIra na kahevAya. zAstromAM mULa muddAnI vAta lakhI che tene prayoga ane anubhava karyA vagara rahevAya ja nahi, e jAtane Agraha rAkhanArA je DAka puruSo hoya che teo ja kharuM jotAM dharmanI bAbatamAM jIvatA loke kahevAya. zrImad rAjacaMdra e koTinA gaNAya. emanAM lakhANa parathI spaSTa thAya che ke cheka nAnapaNathI dhArmika jIvanane Agraha emanAmAM hati, manomaMthana akhaMDa cAlu hatuM. prayogavIra tarIke potAnA prayogone riporTa vakhatovakhata potAnA mitrAne ane sahadhamIone ApavAne pote baMdhAyelA che ema teo mAnatA. tethI ja temanA kAgaLAmAM pitAne viSe aneka vAra ullekha Ave che. adhyAtmazAstrano anubhava vividha hoya che, ane ghaNI vAra ekAMgI hoya che. nikhAlasapaNe pitAnuM hadaya tapAsatAM dezo ane vikAre jaNAI Ave, eTale sAdhanAnA pramANamAM kazI pragati thaI nathI ema jaNavAthI mANasa taddana nAlAyakIne ekarAra kare che. bIjI bAju, vikAra sAme jyAM mahAna vigraha calAve paDe evI 142 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjacaMdra jayatI mIka DrAya tyAM sahelAIthI vaTAvI javAthI pAte mukAmanI najIka pahoMcyA che ema mANusane saRsje thAya che. je akhaMDa sAdhaka che baMne AtmAnuM bhAna teA akhaMDa hAvu ja joI e. AtmAnu bhAna e kaMI bhautika vijJAnanI mAhitI jevu taTastha nathI rahI zakatuM. enI AkhA vana para asara thAya che. AtmAnu bhAna e ja Apappu' asalI vana. enI akhaMDa nagRta e eka alaukika kImiyA che, jyAM AtmAnu bhAna jAgrata che, vidyamAna che tyAM jIvana parano kAbU jetajotAmAM vadhavA jo e; nizrayanI zAMti tA hamezAM DAya ja. eNvA vananA ekarAre adhyAtmazAstranA pAyArUpa che. adhyAtmazAstranA vyApaka siddhAMtA evA prAmANika ekarArA parathI ja tAravelA Deya che. zAstrAnA artha karavAnI chellI kUMcI A ekarArA ja che. dharmanI naciMta aMte AvA dhArmika puruSAe calAvelA jIvanaprayAgA para ja nabhelI hoya che. kAI jhaverI potAnI keLavAyelI AMkho AgaLa hAthamAMnA taMganA badhA pAsA pasAra kare che, tema dhyAnavIra ane prayAgavIra jIvananA badhA pAsA pratyakSa jIvanamAM athavA kalpanAmAM eTale ke dhyAnamAM nihALe che, kase che ane mUlave che. enuM vananA vistAra ane UMDANanu darzana jeTaluM adhika teTaluM enuM dhyAna, nirIkSaNa ane parIkSaNa saMcATa. divanAM lakhANAmAM eka prathamathI aneka pAsAe tarapha najara pheMkavAnI jhaverIvRtti dekhAya che. AgaLa jatAM STi vadhAre ne vadhAre ekAgra thaI lAge che, ane sAtrika siddhAMta tAravavA tarapha ruci vadhAre dekhAya che. mANusa pharatA pharatA jyAre keMdra tarak pAMcI jAya che, ane ene AkhA jIvananI vaDI cAvI hAtha lAge che, tyAre enA AnaMdamAM eka ja vastu pharI pharI aneka rIte kahetA rahe che, e asara pa kavinAM lakhANAmAM ApaNe e chIe. ane tethI ja emanu kavipada vizALa arthamAM sA thAya che. kavi 143 1 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA eTale anubhavI, kavi eTale jItelo, kavi eTale krAntadarzI, jIvananA badhA mahatvanA savAlono ukela jene hAtha lAgyo che te kavi. jemane darzanazAstranI abhiruci nathI, philasUphI pratye jemano aNagame che, teo zrImad rAjacaMdranAM lakhANamAM dIrdhakALa sudhI vakhate TakI na zake. paNa rAjacaMdranI pAramArthikatA, jIvanatatva zodhavAnI ekAgratA, ane jIvanasatya saraLa karavAno Agraha, e traNa vastu temane AkarSyA vagara rahe nahi. mANasanuM jIvana eTale zreya ane preya vaccenA saMgrAma. prAkRti mANasane je je vastu priya thaI paDe che, je je vastu AkarSe che, ane tethI ja tene je atyaMta mahattvanI lAge che te kharuM jotAM jIvananI dRSTie kImatI nathI hotI. Aje yuropamAM ane amerikAmAM keTalAye loke evA paDyA che ke jeo viSayasevanane ane ahaMkAratRptine jIvananI sArthakatA athavA jIvanano sAkSAtkAra (Expression of life) tarIke mAne che. AthI AgaLa kazuM che ja nahi ema teo prAmANikapaNe mAne che ane kahe che. paNa teo bhUlI jAya che ke jIvananI kRtArthatAne aMte emane parama zAMti maLavI joIe, mukAme pahoMcyAnuM samAdhAna thavuM joIe, te te emane nathI thatuM. ApaNe tyAM jIvana viSenI kalpanA ikiyatRpti karatAM kAMIka vizeSa che. IkriyatRpti mAraphate athavA idriyanigraha mAraphate AtmAne oLakha, citanyano vikAsa karavo ane aMte tamAma Idriyo upara vijaya meLavavo e ja ApaNe tyAMnA badhA saMpradAyone uddeza che. keTalAka loke Iki sAthe mAMDavALa karavAnuM sUcave che, keTalAka loke Idriyo upara vizvAsa rAkhI svAbhAvika paristhitimAM Idri potAnI meLe ja Atmika vikAsa tarapha ApaNane laI jaze ema 144 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjacaMdra jayaMtI mAne che. keTalAka Idriyo sAthe kAmacalAu mAMDavALa sUcave che jyAre keTalAka AtmavIre nizcayapUrvaka kahe che ke ikiye sAthe mAMDavALa to hoya ja nahi. Ikiya vipharIne vikRti pedA kare nahi eTalI eka sAvacetI rAkhIne Ikiye sAme akhaMDa yuddha calAvavuM e ja puruSArthane mArga che. AtmA ane anAtmA, jaDa ane cetana ekabIjAthI eTalA badhA visadaza che ane parasparavirodhI che ke ekano vikAsa e bIjAno ghAta ja che. tethI kazI dayA khAdhA vagara ikiyAne kAbUmAM Avye ja chUTake. eka paNa Ikiya DhIlI paDe te Atmazakti emAMthI kANAvALI pakhAlamAMthI jema pANI nIkaLI jAya che tema nIkaLI javAnI. jIvananI sArthakatA AtmAne oLakhavAmAM, ene badhI rIte vikAsa sAdhavAmAM, sarvatra enuM sAmrAjya sthApavAmAM rahelI che. dehadharmane nAme, jIvananA sAkSAtkArane nAme, kalArasikatAne athavA abhidevanA pUjanane nAme je kAMI Idriyabhoga karIe chIe te ApaNane mekSa tarapha laI janAra nathI paNa nIce kheMcanAra che. eTalA mATe koI paNa kAraNe, koI paNa bahAne dinA mehamAM ApaNe sapaDAvuM na joIe e sAvadhAnatA che. uddhArano e ja eka mArga che. kavi rAjacaMdra A siddhAMtamAM custapaNe mAnatA hatA ane tethI emaNe pitAnuM AkhuM jIvana e mAgamAM ja nivI kADhayuM ema kahI zakAya. AtmasaMyama sAthe ahiMsA, e paNa kavizrIno acaLa vizvAsane eka viSaya hato. ahiMsAno artha keTalo vyApaka che e gAMdhIjIe ApaNane batAvyuM che. brahmacaryamAM paNa ahiMsA ja samAyelI che e paNa have ApaNane samajAya che. A aMhisA kAyarano dharma nathI 'paNa zuravIrano dharma che e samajavAnI bhAre AvazyakatA che. dareka philakImAM paraMparavidhI evA be upayoga thAya che. A duniyA kAnI che, jagata nazvara che, ApaNe sAthe kazuM AvavAnuM nathI e virATamAM virATa anubhavanA pAyA upara raceluM sanAtana satya che. 15 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA A satyano AdhAra laI eka mANasa kahI zake ke A nazvara duniyAmAM, svarAjya zuM ane svAtaMtrya zuM ? deza ane dezanI dolata, sagAsaMbaMdhIo ane temanI sukhasamAdhAnI badhuM ja phAnI che; je javAnuM che. tethI gnI kiMmata keDInI paNa nathI tene mATe laDIe, AdhyAtmika sAdhanAne mATe upayogI evuM zarIra jokhamamAM nAMkhIe ane e dezanI lata upara lobhanI najara nAkhIne tene potAnA kabaje rAkhanAra pAmara lokene duHkhI karIe emAM lAbha zo? bIjo mANasa phAnIpaNAnI ja dalIla AgaLa karI mana sAthe vicAra karaze -dhanadolata ane vADIvajIphA te zuM, A ApaNuM vahAluM zarIra paNa phAnI che, tyAre AbarU khAtara, aihika mekSa khAtara laDavAne, zarIra kurabAna karavAne, parama ahiMsAdharma kema cUkIe ? zarIra sAcavIneye keTaluM TakavAnuM hatuM ? bAla baccAM mATe dhanadolata rAkhIne emanuM ApaNe zuM kalyANa karavAnA hatA ? garIba samaje ke na samaje, emanA ajJAna ke kaphoDI sthitine lAbha levAmAM cemmI ane bhayAnaka hiMsA che. enA karatAM garIne sukhI karavA mATe, emanA hadayanI baLatarA dUra karI emane Amika sateSa ApavA mATe ApaNe zramajIvana pasaMda kema na karIe ? ane dezanuM svAtaMtrya e sAmAjika mekSanuM prathama pagathiyuM siddha karavA mATe je A phAnI zarIrano upayoga thAya to anitya dravyamAMthI nitya vastu meLavavAno parama lAbha thaze. e lAbha e ahiMsAdhamanuM uttama phaLa che. e phaLa meLavavA mATe zrImad rAjacaMdranI niSThAthI ApaNe satata prayAsa karIe. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrane jIvanabaMdha [saM. 1991nI kArtikI pUrNimAe zrI. maganabhAI prabhudAsa desAI e amadAvAdamAM vAMceluM vyAkhyAna. -saMpAdaka ] kavizrI rAjacaMdranI ApaNuM oLakha pUjya gAMdhIjIne AbhArI che. muMbaI zaheramAM AjathI pacAseka varSa para zrImad rAjaca ke temane zatAvadhAnane saphaLa prayoga karI batAvyo tyAre te kALanA ApaNA pUrvaja gujarAtIo ethI Azcaryacakita thayA haze. tyAre emanI kIrti prAMtanI bahAra paNa prasarelI. paraMtu kALane jere e mRti Aja ghasAI gaI che. tene tAjI karavAnuM ApaNane gAMdhIjInA temanI pratyenA pUjyabhAvane laIne sUjhayuM. A bAbatamAM ApaNe zeTha pUMjAbhAInuM RNuM paNa na bhUlI zakIe. zrImad rAjacaMdranA e ananya bhakta hatA. emanI jayaMtI UjavavAnuM ane e nimitte emano jIrvanabaMdha ApaNuM AgaLa tAjo rAkhavAnuM eka mukhya kAma emaNe apanAvyuM hatuM. A be puruSonA prayatnane laIne Aja keTalAMka varSathI ApaNe devadivALIe zrImad rAjacaMdranI jayaMtI UjavatA AvyA chIe. zrImad rAjacaMdranA jIvanamAM evI kaI vastu hatI ke jeNe ApaNuM Adhunika yuganA vizvavikhyAta dharmapuruSane AvyA ane emanA pUjyabhAvapAtra banAvyA, e samajavAno prayatna karavA Aja ApaNe bhegA maLyA chIe. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA huM zrImanAM lakhANono kaI rIte abhyAsI to nathI ja, ke nathI temanA bhaktonA aMgata paricayane mANasa, ke jethI mane teozrInA viSe koI vizeSa jANavA maLyuM hoya. eka sAmAnya dharmajijJAsAthI huM emanA viSe emanAM lakhANomAMthI kAMIka jANyAno dA karI zakuM. ane te jANane paNa Aja bAreka varSa thayAM haze. gAMdhIjInI vicArasRSTi' vAMcatAM meM kavizrInI temanA uparanI asara viSe jANyuM, ane manamAM thayuM ke e puruSano paricaya kAMIka to meLavavo ja joIe. tyAre eka mitre mArA hAthamAM "zrImadrAjacaMdra"no graMtha mU, ane mane Aja yAda che te pramANe, huM tene ThIka rIte joI gayo. "ThIka' kahuM chuM eTalA mATe ke te varSanI mArI noMdhapothI jotAM e graMthamAMnAM keTalAMka TAMcaNa paNa temAM mane maLI AvyAM. ane, e pustaka vAMcyAthI mArA para paDelI zrImanI chApa to Aje paNa barAbara yAda karI zakuM chuM. e chApane AdhAre Ajane nimitte kAMI kahevAnI hiMmata karI che. agAsanA rAjacaMdra AzramanA upAsaka zrI. govardhanabhAIe, zrImad rAjacaMdranA emanA abhyAsa dvArA, te chApa tAjI karavAmAM madada karI che enI A prasaMge noMdha laI, vastu tarapha vaLuM chuM. zrImad rAjacaMdrane janma saM. 1924nI kArtikI pUrNimAne divase kAThiyAvADanA vavANiyA gAmamAM thayo hato. temanA pitAjI zrI. ravajIbhAI paMcANabhAI mahetA vaiSNava hoI kRSNabhakta hatA. eTale zrImano kuTuMbadharma vaiSNava hato. potAnI AtmasthArUpe temaNe samuccayavayacaryA" nAmano eka nAno lekha temanI 22 varSanI uMmare lakhele temAM te jaNAve cheH 148 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdrane jIvana bAdha "mArA pitAmaha kRSNanI bhakita karatA hatA. temanI pAse te vayamAM kRSNakIrtananAM pado meM sAMbhaLyAM hatAM; tema ja judA judA avatAro saMbaMdhI camatkAro sAMbhaLyA hatA, jethI mane bhakitanI sAthe e avatAromAM prIti thaI hatI." zrImanAM mAtA devabAI jaina kuTuMbamAMthI AvelAM hatAM. Ama temanA jIvanamAM ApaNA dharmanA be moTA pravAho - jaina ane vaiSNava - e beuno suMdara saMgama thayo hato. vavANiyAnAM bIjAM vaNika kuTuMbe jaina hatAM. eTale mAtAnI jaina asara uparAMta emane AsapAsathI paNa jaina vAtAvaraNa maLyuM hatuM. ene prabhAve te vaiSNavadharmI jJAna uparAMta jainadhamIM jJAna paNa meLavavA lAgelA. upara ullekhelA lekhamAM te kahe che keH janmabhUmikAmAM jeTalA vANiyAo rahe che te badhAnI kuLazraddhA bhinna bhinna chatAM, kAMIka pratimAnA azraddhALune ja lagatI hatI. . . . kaMDIne mATe vAraMvAra teo mArI hAsyapUrvaka TIkA karatA, chatAM huM teothI vAda karato ane samajaNa pADavA prayatna karate. paNa haLave haLave mane temanA pratikramaNa sUtra" ityAdi pustaka vAMcavA maLyAM. temAM bahu vinayapUrvaka sarva jagata ane jIvathI mitratA IcchI che, tethI mArI prIti temAM paNa thaI ane pelAmAM paNa rahI. haLave haLave A prasaMga vadhyo. chatAM svaccha rahevAnA tema ja bIja AcAravicAra mane vaiSNavanA priya hatA; ane jagatkartAnI zraddhA hatI." A temanuM kathana temanA 13 varSanA Ayu mATenuM che. AvA pracura dharmavArasAnI sAthe emaNe pitAnuM jIvana zarU karyuM hatuM. . prathamathI ja te pratibhAzALI bALaka hatA. sAta varSe emaNe zALAmAM abhyAsa zarU karyo. 11mA varSa sudhI te cAlyo. smRti 149 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaja kaMnI jIvanayAtrA temanI eTalI badhI tIvra hatI ke eka vAra pAr3a sAMbhaLyeA ke te yAda rahI jatA. pote te viSe jaNAve che " abhyAsa eTalI tvarAthI karI zakyA hatA ke je mANase mane prathama pustakanA khAdha zarU karyAM hatA tene ja, gujarAtI keLavaNI phIka pAmIne, te ja ceApaDInA pAchA me medha karyAM hatA ! "" A temanI zaktinI temane peAtAne paNa pArakha hatI. dareka manadurasta bALakane hAvu dhaTe ema emane peAtAnI zakti ajamAvavAnI tathA tene khIlavavAnI pUrI mahattvAkAMkSA hatI. ramatagamatamAM paNa vijaya meLavavAnI ane rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI parama jijJAsA hatI. ' ene lIdhe emaNe A temanI smRtizaktine sArI rIte sI ane keLavI ema kahevAya. A temanI zakitanAM te pradarzana paNa karatA. eTalI nAnI vaye paNa ema ta karavAnuM emanAmAM zaramALapaNuM nahatuM. keTalAya leAkeA emanI pAse A zaktinuM pArakhuM jovA AvatA ane te temane batAvatA; ane sAthe sAthe temanAmAM prathamathI ja hatI te dhajijJAsAnA paNa kAMIka paricaya vArtAlApa dvArA ApatA. sAmAnya samAjamAM zaktinA AvA camatkAranI dhArmika asara Upaje che e ApaNe jANIe chIe. kavizrInI avadhAnazaktinI AvI camatkArI asara thaI haze emAM navAI nathI. ane e kti sAce ja camatkArI hatI. sADA sAta varSe te zALAmAM dAkhala thayA. eka mAsamAM te temaNe AMka pUrA karyAM. vaDA vidyArthIe temane pahelI ceApaDI zarU karAvI hatI. pachI te temaNe pAte sAte cApaDI pUrI karI ane pote zIkhelI pahelI ceApaDI enA zikSaka pelA vaDA vidyArthIne ja zikhavADI ! e parathI tame joze ke e kevI zikti dharAvatA hatA. A varSanI vaye te . 150 66 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrane jIvanabAdha kavitA lakhavA lAgyA. zIgha kavinI zakti temanAmAM hatI. terame varSe temaNe rAjakeTamAM aMgrejI bhaNavAnuM zarU kareluM. temAM temaNe keTaluM kareluM e khabara nathI. paNa pachI taratamAM zALAne abhyAsa choDI, ghera khAnagImAM navA navA viSayonuM te jJAna meLavavA lAgyA hatA. saMskRta ane prAkRtanA niyamita abhyAsa vagara teo te bhASAnA graMtho saraLatAthI vAMcI letA ne yathArtha samajatA. tasvajJAna emane zokhI viSaya lAge che. vaDadarzana, jaina graMtha vagere temaNe vAMcyAM hatA, evI mAhitI maLe che. ema karatAM temaNe pitAnA vicArone ThIka Tharela ane cakkasa karyA hoya ema lAge che. paMdaramA varSamAM lakhelA temanA "strInItibodhaka" nAmanA kAvyagraMtha parathI ane sattarame varSe lakhelA "bAlAvabodha -mekSamALA' nAmanI 108 zikSApATenI eka mALA parathI A anumAna karAya. e graMthamAM emaNe je nIti bodhI che ane dharmatatva pratipAdana karyuM che e paMdara varSanA kizora pAsethI, bAkI, kema karIne saMbhave ? ema kahI zakAya ke je jJAnaprApti emaNe A varSo daramyAna karI, ene akSarabaddha karI cokakasa karavAnuM emane sahajakuraNa thayuM ane emaNe A be graMtho lakhyA. ema lakhIne emaNe pitAnA vicArone mUrta svarUpa ApyuM ane jJAnaprAptinI zravaNa AgaLathI manananI pAyarI sAdhI. sAdhakanI zravaNadazA pachI A dazA sahajabhAve Ave che. zrImanA jIvanamAM e ATalI nAnI vaye banyuM e emanI tIvra pratibhAne ja AbhArI gaNAya. - A pratibhAne darzaka vibhAga te temanI avadhAnazakti hatI. e zakti emaNe jJAnapUrvaka khIlavatAM khIlavatAM zatAvadhAna sudhI pahoMcADI ne tene jAhera prayAga pitAnI 19 varSanI vaye dekhADyo. te veLAnAM aMgrejI tathA gujarAtI chApAMmAM tene mATe temanI je prazaMsA karavAmAM AvI hatI e eTalI ja bhAre hatI. paNa prazaMsA ane avadhAnazaktine A upayoga sAdhakane ADarU5 bane e emaNe 151 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA tarata joyuM, ane pachInAM varSomAM temaNe evo zaktivyaya aTakAvyo. nAnapaNanI emanI mahattvAkAMkSAe paNa evo ja anurUpa palaTo lIdhe have te vadhAre AtmArthI banyA haze, dharmalAbha mATe potAnI zaktino saMyama karavo ghaTe ema temaNe joyuM haze. 22mAM varSanA eka lekhamAM A dizApalaTA viSe te lakhe che te ahIM yAda karavA jevuM cheH A dehamAM mukhyatve be bhava karyA che. . . . nAnapaNanI nAnI samajaNamAM keNa jANe kyAMthI meTI kalpanAo AvatI. sukhanI jijJAsA paNa ochI nahetI; ane sukhamAM paNa mahAlaya, bAga, bagIcA, lADIvADInAM kAMIka mAnyAM hatAM. moTI kalpanA te, A badhuM zuM che, tenI hatI. te kalpanAnuM eka vAra evuM rUpa dIThuM ke punarjanma nathI, pApe nathI, puNya nathI; sukhe rahevuM ne saMsAra bhogavavo e ja kRtakRtyatA che. emAMthI bIjI paMcAtamAM nahi paDatAM, dharmavAsanAo kADhI nAMkhI, koI dharma mATe jUnAdhika ke zraddhAbhAvapaNuM rahyuM nahi. zeDo vakhata gayA pachI emAMthI era ja thayuM. je thavAnuM meM kayuM nahotuM, tema te mATe mArA khyAlamAM hoya evuM kAMI mAruM prayatna paNa nahatuM, chatAM acAnaka pheraphAra thayo. kaI ora anubhava thayo. ane e anubhava prAye zAstramAM lekhita na hoya, jaDavAdIonI kalpanAmAM paNa nathI, tevo hato. te krame karIne vaLe, vadhIne atyAre eka "tuti tuhi"no jApa kare che." eTale zrImanA jIvanamAM vIsa varSa pachI nava bhava UghaDyo, navuM darzana thayuM, ne te dvija banyA. e ghaTanA kevI rIte banI enuM avalokana ke pRthakakaraNa karavuM muzkela che. AvA prakAranA jIvanapalaTA jene thAya che ane e acAnaka pheraphAra" ja lAge, navo bhava ja lAge. ane emAM 152 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrane jIvana bIjAe kAryakAraNabhAva sAMdhavo e muzkela che. paNa eTaluM cokakasa sAcuM, ke je pratibhAzakti ne jijJAsA zrImamAM hatI teNe dharmavArasAne vAvI temAMthI A navanIta nipajAvyuM hatuM. uparAMta, A arasAmAM eka bIjI mahatvapUrNa ghaTanA e banI, ke temaNe saM. 1944nI sAlamAM, eTale vIsa varSanI vaye, lagna karyuM ne piotAnA jIvanamAM eka bhAre pheraphAranI zarUAta karI. temanAM patnI te gAMdhIjInA parama mitra sva. jhaverI revAzaMkarabhAI mahetAnA moTAbhAInAM putrI thAya. A lagnathI zrImane be putra ane be putrI hatAM. temAMthI eka putrI ja hAla hayAta che.1 zrImade vIsame varSe Azramaphera karyo-brahmacarya choDI gAhathyane svIkAra karyo. upara kahyuM ema, mane A eka bhAre mahattvanI ghaTanA lAge che. eNe zrImannA jIvanane navo jhoka ApavAmAM eka bAhya paNa asarakAraka nimitta UbhuM karyuM. kaI manedazAmAM emaNe A pheraphArano nizcaya karyo e tapAsavA ApaNI pAse pUratI sAmagrI nathI. je thoDIghaNI che te parathI eTaluM jaNAya che ke zrImad temanA vIsamA varSa sudhImAM eTalA badhA vairAgyadaDha nahotA thayA ke jethI lagnanI jaMjALamAM paDavAnuM nizcitarUpe te nakAre. vIsamA varSamAM strInA saMbaMdhamAM mArA vicAra' e mathALe karelI noMdhamAMthI A utAre temanI tyAranI manodazAne kAMIka dyotaka cheH strImAM doSa nathI, paNa AtmAmAM deva che; ane e deva javAthI AtmA je jue che, te abhuta AnaMdamaya ja che. mATe e deSathI rahita thavuM e ja parama jijJAsA che. zuddha upayoganI je prApti thaI te pachI te samaye samaye pUrvopArjita mehanIyane (eTale karmane) bhasmIbhUta karI zakaze. . . . paNa pUrvopArjita hajI sudhI mane pravarte che, tyAM sudhI mArI zI dazAthI zAMti thAya, e vicAratAM mane nIce pramANe samAdhAna thayuM. . . . strInA 1. temanuM lagna milasToranA vepArI zeTha maganalAla raNachoDalAla vere thayeluM che. hAlamAM temaNe vavANiyAmAM zrI rAjacaMdranI janmabhUmi upara sATheka hajArane kharce eka moTo Azrama baMdhAvI zrI morabInA ThAkora sAhebane hAthe khullo mukAvyo che. 153 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA saMbaMdhamAM kAMI paNa rAmadeSa rAkhavA mArI aMzamAtra icchA nathI, paNa pUrvopArjanathI icchAnA pravartanamAM aTakayo chuM. 39 * zrImadrAjacaMdra ' graMthamAM A 20-21mA vaSa~nI noMdha cAra ja pAnAM jeTalI TUMkI che. te jotAM zrImad rAjadranA AMtara yuddhanuM anumAna karI zakAya che. eka ja duHkha emAM e raDe cheH " e jIva, tuM bhUla mA. sukha aMtaramAM che, te bahAra zeAdhavAthI nahi maLe. atyAre huM kANu ; enuM mane bhAna nathI.'" e bhAna Ave, e bhUlamAMthI nIkaLI javAya eneA udyata prayatna A varSomAM jorathI jAgrata thAya che. dareka sAdhakanA jIvanamAM mArane jaya karavAnuM krApha ne kAka rUpe te Ave ja che. zrImanAM A varSo evA samayanAM hatAM ema emanA jIvananI ArasI jevI temanI nedhapeAthI jotAM jaNAya che. e nayanuM eka ja sAdhana che, ane te ananya tathA bhaktinamra satata jAgRti athavA apramAda che. puruSArtha - maNi rAjacaMdre e apramAda dhaDA levA jevI rIte sAdhyeA hateA. A arasAmAM emaNe dhanaprApti paNa karavA mAMDI hatI. zrI rAmakRSNa paramahaMsa kahetA ema, kAminI uparAMta DhAMcana e jIvanu bIjI praaAbhana che. kavizrInI e viSe paNa spaSTa mati hatI. emAM bhUla na khavAya eTalA e jAgRtAtmA hatA. lakSmI viSe emaNe eka snehIne lakhelu : lakSmI para prIti nahi chatAM kAMI paNa parArthika kAmamAM te bahu upaceAgI thaI paData ema lAgavAthI mauna grahI te saMbadhI sagavaDamAM hatA. "" "C paNa e sAru ya lakSmInI lAlasA krama rakhAya? eTale e ja patramAM umeyu" che : 154 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrane jIvanabodha "parArtha karatAM vakhate lakSmI aMdhApa, baherApaNuM ne mUgApaNuM ApI de che, jethI tenI darakAra nathI." temane dhaMdhe jhaverIne hato. emanI zakti ajAye paNa ahIM jhaLakI UThI. ekavIsamA varSamAM e A dhaMdhAmAM paDyA ane "ghaNuM TUMka vakhatamAM eka sArA jhaverI tarIkenI nAmanA meLavI.' Ama dhaMdhe karatA ne temAM phAvatA chatAM, temanuM tatvaciMtana ane udAsIna bhAva banyAM ja rahetAM. dhaMdhAmAM gharAka sAthe sedo paravArIne tarata pAchA tattvanI agAdha guphAmAM garaka thaI jatAM temane vAra nahi lAgatI. pAse ja nedhapothI hoya te laIne, Aja ApaNe je jJAnabhaMDAra temanI pAsethI pAmyA chIe, te temAM TapakAvatA. A niraMtara dhyAna uparAMta varSamAM thoDeka kALa te dhaMdhAmAMthI phArega thaI ekAMtamAM kyAMka jaIne rahetA ne ciMtanamananamAM kADhatA. ApaNane ema ja lAge ke e puruSa te mukhyatve dhaMdhAdArI hatA ke jagatamAM bhUlA paDelA jJAnI puruSa hatA ! dhaMdhAmAM paDatA pahelAM te temanA pitAnI dukAne besatA, te viSe samuccayavayacaryAmAM te jaNAve che: dukAne meM nAnA prakAranI lIlAlahera karI che; aneka pustake vAMcyAM che. . . . chatAM koIne meM e choadhika bhAva kahyo nathI, ke koIne eAchuMadhiyuM taLI dIdhuM nathI e mane cokkasa sAMbhare che." AvI pavitra bhAvanAthI te pitAnuM kAma karatA hatA. paraMtu temanI manodazA eka aMdhAramaya oraDAmAM purAyA jevI hatI. svAmI vivekAnaMde eka jagAe kahyuM che ke dharmodaya thatA pahelAMnI ghaDI sAva aMdhakAramaya hoya che. kavizrIe A dazAnuM je citra ApyuM che te mahAtmA TolsToyanI dharmodaya veLAnI yAda Ape evuM che. kavi lakhe che : 155 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA dukhiyA manuSyonuM pradarzana karavAmAM AvyuM hoya te khacita tenA zirebhAgamAM huM AvI zakuM. A mArAM vacano vAMcIne koI vicAramAM paDI jaI bhinna bhinna kalpanAo karaze, ane kAM to bhrama gaNuM vALaze. paNa tenuM samAdhAna ahIM ja TapakAvI dauM chuM. tame mane strI saMbaMdhI kAMI duHkha lekhazo nahi, lakSmI saMbaMdhI lekhazo nahi, putra saMbaMdhI lekhaze nahi, bhaya saMbaMdhI lekho nahi, mane duHkha bIjI rItanuM che. te darada vAtanuM nathI, kaphanuM nathI, ke pittanuM nathI; te zarIranuM nathI, vacananuM nathI ke mananuM nathI. gaNe badhAyanuM che ane na gaNe to ekanuM nathI. paraMtu mArI vijJApanA te nahi gaNavA mATe che, kAraNa emAM kaI ora marma rahyo che." ane marma bIje kazo nahi, paNa dareka dharmapuruSane jIvananA aMtima rahasyarUpa jaNAtI je brahmajijJAsA che te hate. A emanuM du:kha, jIvananI mULa khoja viSenI A azAMti, satata puruSArthathI ja TaLe, ane e karanAra zrImad hatA. dharmajAgRtinAM emanAM A varSomAM emane aneka satsaMgIo maLyA. keTalAka loko emanI pAse dharmajijJAsAthI AvatA. temanAM te zaMkAsamAdhAna karatA; adhyAtmazAstranAM sanAtana satyo pite je samajatA hatA te temane samajAvatA. gAMdhIjI A veLA dakSiNa AphrikA hatA. beunI oLakhANa to A agAunI thaI hatI. gAMdhIjI mATe ya A varSe bhAre dharmamaMthananAM hatAM. dakSiNa AphrikAnA khristI samAjamAM temane svadharma viSe zaMkAo UThatI. enA nivAraNa sAru emaNe zrImanuM zaraNuM kholyuM; ane. mane yAda che ema, ethI ja pite dharma parivartana karatA aTakyA ne hiMdudharmamAM potAnI zraddhA punaH sthApita thaI ema emaNe kyAMka ekarAra karyo che. 156 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdrane jIvana Ama aneka satsaMgIone sAtha ApI, jJAna tathA sAdhanAnuM saMvardhana karatAM karatAM teo pote nidAne pAmyA ane zAMta thayA, ema emanA 23mA varSa pachInAM lakhANe jotAM lAge che. je duHkha, je AtmAnI kaLakaLa, te temanA 20mA varSathI tIvratAe anubhavatA hatA te have zamI jAya che, ane temano dhIradAra jIvanapravAha saMpUrNa vItarAgapaNa tarapha avirata vahe che. A prathama zAMtisvAda cAkhyAnI mastImAM te veLAnA temanA pa nIce sahI karatAM te AvAM AvAM upanAma vApare che : "yathArtha bodhasvarUpa, "svarUpastha," "samAdhirUpa," "bedhabIja," "samasthitabhAva," prArabdhadehI," "vItarAgabhAva," vagere, vagere. te zAMtisaMpAdanane AnaMdagAra temaNe eka kAvyamAM gAyuM che te ahIM utAruM to khoTuM nahi thAya ? dhanya "dhanya re divasa A aho, - jAgI re zAMti apUrva re; daza varSe re dhArA UlasI, maTo udayakamane garva che. o gaNI meM suDatA nI se samakti zuddha prakANyuM re, buta anubhava vadhatI dazA nija svarUpa avabhANyuM re." dhanya saMvata 1947mAM zrImanne jJAnaniSThA sAMpaDI ane te zAMta thayA -je aMdhAraoraDAmAM pote purAyA hatA temAM jJAnasUryanuM kiraNa pravezatuM joyuM ane e sthira thayA, zAMta thayA, jIvanmukta banavAnI hiMmata ane dhIraja meLavI zakyA. A kALa pachInAM emanAM lakhANa tathA patramAM A sthiratA tathA zAMti ceDI dekhAI Ave che. je uga tathA aprAptine kheda ane vimAsaNa temanA 23mA varSa sudhI 157 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA jaNAya che te A kALe zamelAM dekhAya che. have pachI kavizrI temanA uttama bhajanamAM gAyelA nigraMthapadane pAmavA tarapha vaLe che. bhUlelo musAphara rasto gotato hoya ne pachI sAce saraLa sIdhe rastA tene lAbhI jAya eTale e sthira page te para vahyo jAya, enI jema have zrImad adhyAtmamArge vahyA jAya che. temAM 31me varSe pAcho temane no tabakko sara karavAnuM sUjhe che. temanI TUMkI vanasamIkSA karatAM eka lekhaka A viSe kahe che: "vyApAra karyAne daza varSa thayAM. pachI temane lAgyuM, ke je hetuthI vyApAradhaMdhAmAM prayANa karyuM hatuM te hetu pote pUrNa karyo hato, tethI vyApAranI sAthe pitAne saMbaMdha nivRttavAnI IcchA teoe jaNAvI. jJAna, dhanasaMpatti, sAMsArika padavI, kauTuMbika sukha prApta karI, saMsArano tyAga karI, sAdhumuninuM jIvana gALavAnI teoe taiyArI karI." (kAraNa ke, teone hayAta mAtApitA, eka pariNIta baMdhu, cAra pariNata bahene, be putra, be putrI hatAM.) dharmAnusAra yogya gAIzcanA suvipAkarUpa vAnaprastha ne saMnyAsa temane yogya kALe sAMpaDyAM hatAM, ane sahajabhAve temaNe te grahaNa karavAnuM mana karyuM. paNa yoga e, ke pachI 3ramA varSamAM te mAMdA paDyA ne e mAMdagI jIvaleNa nIvaDI. aneka upAya ne biradAzacAkarI chatAM temane sAruM na ja thayuM. ane temaNe saM. 1957nA citra vadi pAMcamane divasa deha choDyo,-tetrIsa ja varSanuM TUMka Ayu bhogavI te svadhAma padhAryA. A pramANe A dharmapuruSanA jIvananI TUMka kathA huM kAMIka laMbANathI Apane kahI gayo. jyAre meM emane graMtha vAMcyo tyAre e kathAnI mArA para e ja chApa paDI hatI ke zrImad sAcA arthamAM 158 WWW.jainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdrane jIvanAdhA eka dharmapuruSa hatA-je pite mAnatA ne sallAnA zuddha bedha tarIke samajatA, tene jIvanamAM utAravA mathatA. ane A mathAmaNe emanA jIvanamAM kevI ghamasANa macAvI mUkI haze e te temanA TUMkA Ayu parathI anumAnI zakAya. ema ja lAge che ke jANe asatya sAme jhUjhatAM temaNe zarIrane sAva ghasI nAkhyuM; emanI cittazakti ane jijJAsA to dinapratidina sateja thatAM jatAM hatAM, paNa zarIra tenI sAthe na TakI zakyuM-temanI keDe ghasaDAvAmAM te vacce bhAMgI paDayuM. chatAM jeTaluM temaNe sAdhyuM te kAMI ochuM bodhaprada che? jIvana satata puruSArthamAM samAyeluM che, ane tenI parisamApti mAtra samAjanI aihika prAptithI nathI thatI, paNa tenAthI para rahelI evI AtmasiddhithI thAya che, e emanA jIvanane meTAmAM moTe bedha huM mAnuM chuM. AjanA saMghasattAnA ne samUhabaLanA yugamAM sAmAjika siddhio para ApaNe saheje vadhAre bhAra mUkIe chIe ane te yugAnukULa che. paNa e bhAra je AkhA jIvananI vyAptimAM cogya pramANamAM nahi hoya to te vikRti ja karaze e ApaNe jotA jaIe chIe. dhana, kIrti, sukha, saMgaThana ityAdinI samAjasiddhio evI parimita vastuo che ke emane je jIvanamAM aMtima sAvyo manAya ne e anusAra vartAya to paraspara jhaghaDA, IrSA, madamatsara vagere jAgavAnAM ne jAmavAnAM ja, koI paNa rIte jIvananA mULa siddhAMta sahakArane nahi sAcavI zakavAnA, aniSTa harIphAI jAgyA vinA nahi rahevAnI. parimita vastu mATe aparimita AkAMkSA rAkhanArA aneka jaNa hoya tyAM bIjuM zuM thAya? eTale A samAjasiddhio e ja ne eTalI ja mAnavasiddhio che ne tenI pAra kAMI nathI evI ja mAnyatA Aje vyApatI jAya che e khoTI che, ema zrImanA jIvanane pramukha bodha Aja yAda karavA jevo che. 1pa9 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA mANase samAjamAM rahIne pitAne vikAsa sAdhavAne che e niyama zrImade barAbara jIvI batAvyo hato. teozrI gRhasthAzrama dharmapUrvaka barAbara pALavA mathyA hatA. paNa eTaluM ja mAtra mAnavyanA vikAsane mATe pUratuM nathI. mANase te darekane sarakhI rIte suprAya ane tethI aniSTa harIphAIne kadI nahi janmAvanAra evuM je lakSya ke Adarza heya te sAcuM mAnavuM joIe, ne tene pahoMcavuM e potAnuM kAma gaNavuM joIe. ane te lakSya te AtmajJAna che, je mAnavyanA pUrNa vikAsanI chevaTanI hada che. A je dhyAnamAM rAkhIe ne e anusAra ApaNe samagra vyavahAra goThavIe to ja sAmAjika tema ja vaiyaktika jIvanamAM samatolapaNuM, pramANabaddhatA, ne yogya AMkaNu tathA sukhameLa sacavAI zake. samAjasiddhi uparAMta kAMI ja nathI, e ja ApaNI itikartavyatA che, ethI AgaLanuM badhuM dhUrta loke raceluM jALuM che ke taraMgamAtra che, evI jAtanI nAstikatAnA jamAnAmAM zrImad rAjacaMdranA jIvanane A bodha ApaNe prayatnapUrvaka saMgharavA jevo che. dharma ane dhArmika puruSonAM jIvana pratye Aja eka prakAranI je udAsInatA jovAmAM Ave che e kAMIka sakAraNa che, paNa te sajJAna ane samajapUrvaka che ema nathI lAgatuM. ApaNA darekamAM rahelI jaDatAne kAraNe kALAMtare dharmanuM jIvaMta svarUpa AvaraNathI DhaMkAI jAya che; kriyAkAMDa ane vahemI mAnyatAomAM te AvIne aTakI jAya che. e ajJAna upara jIvanArA loko paNa UbhA thAya che. paNa e badhuM dharma nathI. AtmA UDI gayA pachI dehane je mANasa kahe te AvA kriyAkAMDa ane vahemane tame dharma kahI zake. zrImad rAjacaMdra evA prakAranA dharmane varelA nahotA ke nahetA te koI sAMpradAyika dRSTivALA. sAco dharma jIvavAnI jene tamannA che te kadI paNa evuM na ja karI zake, e dharmAmAone jIvanano pradhAna sUra che. ApaNe joyuM ke zrImad nAnapaNathI be saMpradAyanA 160 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdrane jIvanadha vAtAvaraNamAM UryA ne beunAM zubha saMdharI AgaLa cAlyA. emanAM lakhANamAM kyAMya sAMpradAyika Agraha ke anudAratA tamane jovAnI nahi maLe. vIsa varSanI vaye emaNe eka patramAM lakheluM te emanA AkhA jIvanamAM rahelI dharmavRttinuM dyotaka che: AtmabhAvamAM saghaLuM rAkhaje; dharmadhyAnamAM upayoga rAkhaje; jagatanA koI paNa padArtha, sagAM, kuTuMbI, mitrano kaMI harSazeka karavo yogya ja nathI. parama zAMtipadane IcchIe e ja ApaNe sarvasaMmata dharma che, ane e ja IcchAmAM ne IcchAmAM te maLI jaze, mATe nizciMta rahe. huM kAI gacchamAM nathI, paNa AtmAmAM chuM e bhUlazo nahi." dharma e mAtra mAnyatAno ke jAherAtane ke kaI lebala prAptino viSaya nathI, paNa jIvanamAM jIvI batAvavAno, AcArane, anusaraNano viSaya che; ane e dharma sarvasaMmata che,-tyAM jaina, vaiSNava, hiMdu, musalamAna ke evuM eke lebala nathI lAgeluM. A sAcA dharmane maMtra zrImanA jIvanamAM dhvanita thAya che. dharmapAlana e kaI gacchamAM hovApaNuM nathI, e potAnA AtmAthI UgatI vastu che. AjanA jIvanamAM A vastu bhulAI javAthI ApaNe kevI kevI vicitratAo ApaNA samAjajIvanamAM joIe chIe. zrImannA jIvanano A eka bIjo baMdha ApaNe yAda rAkhavA jevo che. sAcA dharmajIvana tarapha vaLIe te vADAbaMdhI na ja rahe. prema, dayA, kSamA, zAMti jevI devI saMpada ja ApaNane anuzIlanogya lAge. zrImane e nAnapaNathI svAbhAvika hatI. eka jagAe te kahe che : prIti-saraLa vAtsalya mArAmAM bahu hatuM. sarvathI ekatva IcchatA; sarvamAM bhrAtRbhAva hoya to ja sukha, e mane svAbhAvika AvaDyuM hatuM. lokomAM kaI paNa prakArathI judAIne aMkure joto ke mAruM aMtaHkaraNa raDI paDatuM." 162 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA AvuM hRdayamArdava na hoya tevI bhUmikAmAM sukha, zAMti ke jJAna na UgI zake. e mArdava, zrImadbhA zabdomAM kahuM te, sarvasaMmata dharma che. e dharmanA pita ananya upAsaka hatA. ane eno te ApaNane jIvanasaMdeza ApI gayA che. e saMdezAne jIvaMta vAhaka , banavA mathIe te ApaNe e dharmapuruSanI jayaMtI yogya UjavI kahevAya. prabhu ApaNane tema karavA baLa Ape e prArthanA sAthe, ane zAMtithI mane vAMcatA sAMbhaLavA mATe upakAra mAnI, huM besI javAnI rajA lauM chuM. . 162 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrImadrAjacaMdra '--eka samAlAcanA [paDita sukhalAlajIe taiyAra karelA A nibadha sa. 1992 nI rAjacaMdra jayaMtI para amadAvAdamAM vAMcavAmAM AvyA hatA.~sapAdaka] vavANiyA, mArI ane rAjATa vageremAM jyAM zrImadbhu AvavAjavA ane rahevAnu vizeSa thatuM, e sthAne mArA janmasthAna ane raheThANuthI kAMI vizeSa dUra na gaNAya. tema chatAM, e sthAneAnI vAta bAjue mUkuM ane chelle chelle vi. saM. 1956mAM tee vaDhavANu kaeNmpamAM rahelA te sthAna teA mArA raheThANuthI mAtra eka kalAkane raste ja che. eTalu ja nahi paNa mArA kuTubIenI dukAna ane mArA bhAI, pitA vagerenu rahevAnu. vaDhavANa kempamAM hAvAthI, mAre vAste e sthAna sugama ja nahi paN vAsasthAna jevuM hatuM. te vakhate mArI umara paNu lagabhaga egaNIsa varSanI hAi apava na ja gaNAya. netra gayA pachInAM tyAra sudhInAM traNa varSamAM sAMpradAyika dharmazAstranA thADAka paNa tIvra rasapUrvaka abhyAsathI te vakhate mArAmAM jijJAsA tA utkaTa jAgelI ema mane yAda che. mAre te vakhatane badhA samaya zAsrazravaNu ane sagavaDa maLI te A nibaMdhamAM mUkelA aMka ' zrImad rAjacaMdra ' graMthanI sa. 1982 vALI bIjI nAgarI AvRttinA che. * 163 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA zAstra pI javAmAM ja jatA. Ama hovA chatAM huM te vakhate eka paNa vAra zrImadna krama pratyakSa maLI na zakayA ene vicAra pahelAM paNa mane ghaNI vAra AvyA che ane Aje paNa Ave che. ene khulAsA mane eka ja rIte thAya che ane te e ke, dhArmika vADAvrutti, satyazeAdha ane navIna prasthAnamAM bhAre bAdhaka nIvaDe che. kuTuMba, samAja ane te vakhatanA mArA kuladhama guruonA sAMkaDA mAnasane lIdhe ja mArAmAM evA yeAgya puruSane maLavAnI kalpanA ja te vakhate janmavA na pAmI ke sAhasavRtti ja na pragaTI. jemanI vacce mAre badhA vakhata pasAra thatA te sthAnakavAsI sAdhue ane Aryae tema ja kAI kAI vAra temanA upAsakeAMnA meDhethI te vakhate zrImad viSe tuccha abhiprAya ja sAMbhaLate. tethI mana upara te vakhate eTaleA saskArI vagara vicArye paDele ke, rAjacaMdra nAmane kAI gRhastha che, je buddhizALI tA che paNa mahAvIranI peThe pAtAne tIrthaMkara manAvI peAtAnA bhaktone caraNAmAM namAve che ane bIjA kAI ne dharmaguru ke sAdhu mAnavA nA pADe che, ityAdi. mAre kabUla karavu joIe ke, jo te vakhate mAruM mana jAgrata heta, te! te A mUDha saMskAranI parIkSA khAtara paNa kutUhaladRSTithI eka vAra zrImad pAse javA mane prerata. astu, game tema he, paNa ahIM mukhya vaktavya e che ke, lagabhaga badhI sagavaDa chatAM huM zrImane pratyakSa maLI na zakayeA eTale temanA pratyA paricayathI temane viSe kAMI paNa kahevAne mAre adhikAra nathI. te vakhate pratyakSa paricaya sivAya paNa zrImane viSe kAMIka yathA jANakArI meLavavI e bhAre agharuM hatuM, ane kadAca ghaNA vAste hajI paNa e agharuM ja che. e taddana sAmasAmenA cheDAe tyAre vartatA ane hada paNa varte che. jee! temanA virAdhI che, temane vAMcyA, vicAryA ane parIkSaNa karyA sivAya sAMpradAyika evA ekAMta 164 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadrAjacaMdra'--eka samAlocanA vicAra baMdhAyelo che ke, zrImad pote ja dharmaguru banI dharmata pravartAvavA cAhatA, sAdhu ke munione na mAnatA, kriyAno ucheda karatA, ane traNe jaina phirakAno aMta ANavA icchatA, ItyAdi. jeo temanA ekAntika upAsaka che, temAMnA moTA bhAgane zrImanAM lakhANane vizeSa paricaya hovA chatAM ane keTalAkane zrImadbhA sAkSAt paricayano lAbha maLelo hovA chatAM, temane paNa zrImadda viSe aMdhabhaktijanita ekAtika abhiprAya e rUDha thayelo meM je che ke, zrImadda eTale sarvasva ane "zrImakAjacaMdra" vAMcyuM eTale saghaLuM AvI gayuM. A banne cheDAonA nAmapUrvaka dAkhalA huM jANIne ja nathI TAMkato. A cheka ja saMkucita paristhiti echAvattA pramANamAM haju sudhI cAlI Ave che. chatAM, chellAM lagabhaga vIsa varSamAM A viSe paNa eka navo yuga pravarte che. jyArathI pU. gAMdhIjIe hindustAnamAM vasavATa vAste paga mUka, tyArathI eka yA bIje prasaMge temane meDhethI zrImadda viSe kAMIne kAMI ugAre nIkaLavI ja lAgyA ane jaDa jevA jijJAsune paNa ema savAla thavA lAgyo ke, jene viSe satyapriya gAMdhIjI kAMIka kahe che, te vyakti sAdhAraNa to nahi ja heya. A rIte gAMdhIjInA kathanajanita AMdolanathI ghaNuone viSe eka jijJAsAnI lahera janmI. bIjI bAju "zrImadrAjacaMdra' chapAyeluM hatuM ja ane tenI bIjI AvRtti paNa gAMdhIjInI TUMka prastAvanA sAthe prasiddha thaI ane eno vAcanaprasAra vadhavA lAgyo. zrImannA ekAntika virodhI ke ekAntika bhakta nahi evA jaina ke jainetara taTastha abhyAsI ane vidvAna dvArA paNa zrImadda viSe yathArthatAnI dizAmAM prakAza nAkhe evAM bhASaNa thayAM. pariNAme eka nAnakaDA taTastha vargamAM zrImadda viSe yathArtha jANavAnI prabaLa jijJAsA janmI. ane te varga piote ja zrImadrAjacaMdra' pustaka vAMcI e jijJAsA zamAvavA lAgyo che. 165 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA A vargamAM mAtra kuLajene ja nathI AvatA, emAM khAsa jainetara bhAga che. ane temAM paNa moTe bhAge Adhunika zikSA prApta che. ' mArI potAnI bAbatamAM ema thayuM ke, jyAre zarUAtamAM huM eka sAMpradAyika jaina pAThazALAmAM rahI kAzImAM bhaNatA, tyAre eka . vAra rAjamAna bhImajI harajIvana "suzIla" zrImaddanAM lakhANo (kadAca zrImadrAjacaMdraja) laI mane saMbhaLAvavA mArI koTaDImAM AvyA. daramyAna tyAM te vakhate virAjatA ane atyAre paNa jIvita - e durvAsA nahi, kharI rIte suvAsA ja - muni acAnaka tyAM padhAryA ane thoDIka bhAI suzIlanI khabara laI mane e vAcananI nirarthakatAne upadeza Apyo. tyAra pachI I. sa. 1921nA prAraMbhakALamAM jyAre huM amadAvAda purAtattavamaMdiramAM Avyo, tyAre zrImanI jayaMtI prasaMge kAMIka bolavAnuM kahevAmAM AvatAM meM eka divasa upavAsapUrvaka "zrImadrAjacaMdra' pustaka AdarapUrvaka joI lIdhuM. paNa e avalokana mAtra ekAda divasanuM hatuM. eTale uDatuM ja kahI zakAya. chatAM eTalA vAcanane pariNAme mArA manamAM jANyeajANe paDelA prathamanA badhA ja viparIta saMskAra kSaNamAtramAM vilaya pAmI gayA; ane sarvadarzanane eka vyApaka siddhAMta che ke, game teTalA kALanuM pApa ke ajJAna aMdhakAra zuddhinA temaja jJAnanA eka ja kiraNathI kSaNamAtramAM eAsarI jAya che, te anubhavyuM. tyAra pachI I. sa. 197ra sudhImAM be cAra vAra AvI yaMtI prasaMge bolavAno avasara Avyo, paNa mane e pustaka vAMcavA ane vizeSa vicAravAno samaya ja na maLyo, agara meM na meLavyo. A vakhate bhAI gopAladAsanuM prastuta jayaMtI prasaMge kAMIka lakhI mokalavA snigdha AmaMtraNa AvyuM. bIjAM paNa kAraNe kAMIka hatAM ja, temAM jijJAsA e mukhya. tethI prerAI A vakhate meM "zrImakAjacaMdra' kAMIka nirAMte paNa savizeSa Adara ane taTasthabhAve lagabhaga AkhuM sAMbhaLyuM. ane sAthe ja TUMkI ne karato gayo. e viSe bahu lAMbuM lakhavAnI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "zrImadrAjacaMdra"--eka samAlocanA zakyatA chatAM joI te avakAza nathI; toya prastuta nibaMdhamAM eTaluM to nahi TUMkAvuM ke mAruM mukhya vaktavya rahI jAya agara aspaSTa rahe. A ke te kaI paNa eka pakSa tarapha na DhaLatAM, "zrImadrAjacaMdra'mAMnAM lakhANane ja taTasthabhAve vicArI, emanA viSe baMdhAyela abhiprAya amuka muddAo nIce lakhavA dhAruM chuM. . AdhyAtmikatA AdhyAtmiktA zrImamAM bIjarUpe janmasiddha hatI. AdhyAtmikatA eTale mukhyapaNe AtmaciMtana ane AtmagAmI pravRtti. emAM svanirIkSaNa ane tene lIdhe doSanivAraNanI tema ja guNa piSavAnI vRttino ja samAveza thAya che. AdhyAtmikavRttimAM deSadarzana heAya to mukhyapaNe ane prathama pitAnuM ja hoya che ane bIjI tarapha pradhAnapaNe guNadaSTi ja hoya che. AkhuM "zrImadrAjacaMdra" pustaka vAMcI jaIe to ApaNuM upara pahelI ja chApa temanI AdhyAtmikatAnI ja paDe che. "puSpamALAthI mAMDI aMtima saMdeza sudhInuM koI paNa lakhANa lo ane tapAso to eka ja vastu jaNAze ke, temaNe dharmakathA ane AtmakathA sivAya bIjI kathA karI nathI. jyAre teo juvAnImAM praveza kare che, gRhasthAzrama mAMDe che ane arthopArjananA kSetramAM Utare che, tyAre paNa temanA jIvanamAMthI ApaNe AdhyAtmika vRtti joI zakIe chIe. kAma ane arthanA saMskAre temane pitA tarapha parANe ja kheMcyA ane sahajavRtti te temanI dharma pratye ja hatI e bhAna ApaNane temanAM lakhANa uparathI spaSTa thAya che. have e joIe ke A dharmabIja kaI rIte temanAmAM vikase che. bAvIsamA varSane aMte temaNe je nikhAlasa TUMkuM AtmasmRtinuM citraNa karyuM che, te uparathI ane "puSpamALA" tema ja te pachInI kALa na mUke keAIne" ane "dharma viSe " e be kavitAomAM AvatA keTalAka sAMpradAyika zabda uparathI ema cekhuM lAge che ke, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI rAjacaMdranI jIvanayAtrA temane AdhyAtmika saMskAra paraMparAgata vaiSNava bhAvanAne Azare pioSAyA hata; ane nAnI ja uMmaramAM e saMskAre je bamaNuM vege vikAsa sAdhyo, te sthAnakavAsI jaina paraMparAnA Azrayane lIdhe. e paraMparAe emanAmAM dayA ane ahiMsAnI vRtti poSavAmAM savizeSa phALo Apyo lAge che. jo ke temane bALa ane kumAra jIvanamAM mAtra sthAnakavAsI jaina paraMparAne ja paricaya hatA, te paNa uMmara vadhavA sAthe jema jema temanuM bhramaNa ane paricayanuM kSetra vadhatuM gayuM, tema tema temane anukrame mUrtipUjaka zvetAMbara ane pachI digaMbara e be jaina paraMparAne paNa paricaya thayo. ane te paricaya vadhAre SiA. vaiSNava saMskAramAM janmI UcharelI ane sthAnakavAsI paraMparAthI savizeSa Azraya pAmelI temanI AdhyAtmikatA ApaNe jaina paribhASAmAM vAMcIe chIe. tattvarUpe AdhyAmikatA eka ja hoya che. pachI te game te jAti ke game te paMthamAM janmela puruSamAM vartatI heya. phakta ene vyakta karanAra vANuM judI judI hoya che. AdhyAtmika musalamAna, krizciyana ke hindu je sAce ja AdhyAtmika hoya, to tenI bhASA ane zailI bhinna bhinna hovA chatAM temAM AdhyAtmikatA bhinna hAtI nathI. zrImanI AdhyAtmikatAne mukhya piSaNa jaina paraMparAmAMthI maLyuM che ane e aneka rIte jaina paribhASA dvArA ja temanA patramAM vyakta thaI che,eTalI vastu temane vyAvahArika dharma samajavA khAtara dhyAnamAM rAkhavI ghaTe che. ahIM eka prazna thAya che ane te e ke, amadAvAda ane muMbaI jevAM jAhera hilacAlanAM sthaLomAM rahyA pachI tema ja te vakhate comera cAlatI sudhArAnI pravRttithI paricita thayA pachI ane eka athavA bIjI rIte kAMIka dezacarcAnI najIka hovA chatAM temanA jevA cakArane sAmAjika kAI paNa sudhArA viSe ke dezapravRtti viSe vicAra Avyo haze ke nahi? ane Avyo hoya to emaNe e viSe kevo nirNaya bAMdhyo haze? ' Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImarAjacaMdra -eka samAlocanA je kAMI paNa vicAryuM che ke nirNaya bAMdhyo hoya te temanAM lakhANamAM e viSe kyAM ya spaSTa nirdeza kema nathI jaNAto ? TaMkArAmAM janmela brAhmaNa mULazaMkarane dharmabhAvanA sAthe ja samAjasudhArA ane rASTrakalyANanI bhAvanA mhare, jyAre e ja TaMkArAnI pAsenA vavANiyAmAM janmela tIrNaprajJa vaizya rAjacaMdrane jANe e bhAvanA sparza ja nathI karatI ane mAtra aMtarmukhI AdhyAtmikatA ja emane vyApe che, enuM zuM kAraNa? sAmAjika ke rASTrIya ke bIjI koI bAhya pravRtti sAthe sAcI AdhyAtmiktAne leza paNa virodha hato ja nathI e vastu je gAMdhIjIe jIvanathI batAvI, to temanA ja zraddheya ane dharmasnehI pratibhAzALI rAjacaMdrane e vastu kAM na sUjhI e eka gaMbhIra prazna che. ene uttara kAMIka to emanA ja "mAruM hADa garIba hatuM' e zabdomAM taravaratI prakRtimAMthI maLI jAya che ane kAMIka emanA vAMcana-ciMtananA sAhityanI yAdI uparathI ane kAMIka emanA ati maryAdita paricaya ane bhramaNakSetramAMthI maLI jAya che. emanA svabhAvamAM AtmalakSI nivRttinuM tattva mukhya jaNAya che. tethI emaNe bIjA praznane kadAca jANIne ja sparyA nathI. emaNe je sAhitya, je zAse vAMcyAM che, ane je daSTie vicAryA che, te jotAM paNa emanAmAM pravRttinA saMrakAre pipAvAne saMbhava ja nathI. zarUAtathI TheTha sudhI temanuM bhramaNa ane paricayakSetra mAtra vyApArI pUratuM rahyuM che. vyApArIomAM paNa mukhyapaNe jana. jene jana samAjanA sAdhu ke gRhastha vyApArIvargane paricaya haze, tene e kahevAnI te bhAgye ja jarUra rahe che ke, mULagAmI jaina paraMparAmAMthI pravRttinuM- karmayoganuM-baLa meLavavuM ke savizeSa keLavavuM bhAgye ja zakaya che. tethI zrImaddanA nivRttigAmI svabhAvane vyApaka pravRttimAM vALe e kaI prabaLa vega temanI bAhya paristhitimAMthI pragaTe evo bhAgye ja saMbhava hato. 169 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA zrImanuM pitAnuM ja kahI zakAya evuM kAMI paNuM tattvajJAna temanAM lakhANamAM nathI. temanA jIvanamAM bhAratIya RSioe ciMtaveluM ja tattvajJAna saMkrame che. temAM ya temanA prAthamika jIvanamAM je thoDAka vaidika ke vaiSNava tattvajJAnanA saMskAra hatA, te krame samULagA kharI jaI, tenuM sthAna jina tatvajJAna le che; ane te emanA vicAra tema ja jIvanamAM eTaluM badhuM otapreta thaI jAya che ke, temanI vANuM ane vyavahAra jina tattvajJAnanAM darpaNa banI jAya che. jIva, ajIva, mela, tenA upAyo, saMsAra, tenuM kAraNa, karma, karmanAM vividha svarUpa, AdhyAtmika vikAsakrama--guNasthAna, naya, (eTale ke, vicAraNanAM dRSTibinduo) anekAMta (syAdvAdaH eTale ke vastune samagrapaNe sparzanAra daSTi ), jagatanuM ekaMdara svarUpa, Izvara, tenuM jagata-katRtva, jIvanuM etva ke ane tva, tenuM vyApakatva ke dehaparimitatva, ityAdi tattvajJAnanA pradezamAM AvatA aneka muddAone te aneka vAra carce che. balake temanuM samagra lakhANa ja mAtra AvI carcAothI vyApta che: emAM ApaNe athathI iti sudhI jaina daSTi ja joIe chIe. temaNe e badhA muddA para UMDI ane vedhaka carcA karI che, paNa te mAtra jaina daSTine avalaMbIne ane jaina daSTinuM pipaNa thAya e rIte ja; koI eka jaina dharmaguru kare tema phera eTale avazya che ke, krame krame temanA ciMtana ane vAcananA pramANamAM e carcAo keI eka jaina vADAgata zAstramAM parimita na rahetAM, samagra jaina zAstrane sparzI cAle che. emanA aMtarAtmAmAM jaina tattvajJAnane saMskAra eTale sudhI pipAyelo che ke, teo prasaMga AvatAM sarakhAmaNImAM vaidika Adi tattvajJAnane pitAnI samaja mujaba nikhAlasapaNe "adhUrAM darzAve che. emanAM lakhANa uparathI e spaSTa thAya che ke, emaNe vedAnugAmI 170 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadrAjacadra'--eka samalAyanA keTalAMka danA saMbaMdhI pustakA vAMcelAM che. tema chatAM atyAra lagI mArA upara evI chApa paDI che ke, vaidika ke bauddh datAnAM mULa pustaka vAMcavAnI temane sugamatA sAMpaDI nathI. pramANamAM jeTaluM maulika ane uttaravartI jaina sAhitya temaNe vAMcyuM ane vicAryuM" che, tethI bahu ja echu khIjAM badhAM darzanAnu maLI emaNe vAMcyu vicAyu che. svataMtra aitihAsika dRSTie nahi paNa mukhyapaNe jaina para parAmAM cAlI AvatI mAnyatA pramANe jaina darzana ane khIjA bhAratIya darzanAnA saMbadha emaNe vicAryoM che. tethI ja te eka sthaLe jainetara danAne hiMsA ane rAgadveSanAM pASaka kahe che. jo temane khIjA danAnA mULa sAhityane gabhIrapaNe vAMcavA ane vicAravAnI zAMta taka maLI hAta, teA te pUrvamImAMsA sivAyanAM jainetara darzIne viSe AvuM vidhAna karatAM jarUra khacakAta. temanI niSpakSa ane tIvra prajJA sAMkhyayeAgadarzanamAM, zAMkara vedAntamAM, baudda vicArasaraNImAM jaina paraparA jeTalA ja rAgadveSa ane hiMsAvirAdhI bhAva spaSTa joI zakata. vadhAre te zuM paNa temanI sarala prakRti ane paTu buddhi nyAyavaizeSika sUtranAM bhASyAmAM pazu vItarAgabhAvanI ----nivat ka dharma --nI ja puSTinA krama zabdazaH joI zakata. ane ema thayuM hAta, teA teeAnI madhyasthatA, jaina paraMparAnA anya darzana viSenA pracalita vidhAnanI bAbatamAM AvI bhUla thatAM rAta. " eka khAjAM jaina tattvajJAnanA kra, guNasthAna ane nava tattva Adi viSaye ne maulika abhyAsa karavAnI ane tenuM ja ciMtanapratipAdana karavAnI emane taka sAMpaDI; ane bIjI khAjIe jainetara darzonAnAM mULa pustaka svayaM sAMgApAMga jovAnI agara te joI e teTalI chUTathI vicAravAnI taka na maLI. nahi te temanI gugrAhaka dRSTi, samanvayazakti e badhAM nAnA tulanAtmaka ciMtanamAMthI temane hAthe eka navuM ja prasthAna zarU karAvata. ema na thayuM hota to paNa 11 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA temane vedAMtanA mAyAvAda ke sAMkhya-coganA asaMga ane prakRtivAdamAM je UNapa dekhAI che, te UNapa te rIte to na ja dekhAta ane na ja darzAvAta. zAstrajJAna ane sAhityAvalokana zrImane svabhAva ja ciMtana ane mananazIla hatA. emanuM e ciMtana paNa AtmalakSI ja hatuM. tethI bAhyalakSI sAhitya, jevuM ke vArtA, navalakathA, nATaka, kAvya, pravAsavarNana Adi tarapha temanI rasavRtti svAbhAvika rIte ja rahelI lAgatI nathI. emaNe evuM sAhitya vAMcavAmAM maneyoga Aye hoya ke samaya gALyo hoya ema temanAM lakhANo jotAM lAgatuM nathI. chatAM temanA hAthamAM chUTuM chavAyuM evuM kAMI sAhitya paDI gayuM haze te paNa ene upayoga emaNe to pitAnI tattvaciMtaka dRSTie ja karelo hovo joIe. emanI jijJAsA ane navuM navuM jANuM te para vicAra karavAnI sahajavRtti behada hatI. e vRtti anya sAhitya tarapha na vaLatAM mAtra zAstra tarapha ja vaLelI lAge che. viduranIti, vairAgyazataka, bhAgavata, pravINasAgara, paMcIkaraNa, dAsabodha, zikSApatrI, prabedhazataka, mohamugara, maNiratnamAlA, vicArasAgara, vAgavAsiSa, gItA, buddhacarita, Adi temaNe lakhANamAM nirdezelAM ane bIjAM keTalAMka nAmapUrvaka nahi nirdezela chatAM temanAM lakhANanA bhAva uparathI spaSTa sUcita thatAM jainetara zAstrIya pustake temaNe ekAgratA ane tIkSaNa dRSTithI vAMcyAM che kharAMpaNa ekaMdara temaNe jaina zAstra ja moTA pramANamAM vAMcyAM che. temAMnA jhINA jhINuM tAttvika ane AcAraviSayaka muddAo upara temaNe aneka vAra gaMbhIra vicAraNuM karI che, e viSe ekathI vadhAre vAra lakhyuM che ane emaNe e viSe ja hAlatAM ne cAlatAM upadeza ApyA che. A daSTie emanAM lakhANo vAMcatAM evuM vidhAna phalita thAya che ke, je 172 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadrAjacaMdra -eka samAlocanA ke bIjAomAM hoya che tevI temanAmAM saMkucita khaMDanamaMDanavRtti, kadAgraha ke vijayalAlasA na hatAM, chatAM temaNe vAMceluM jainetara samagra zrata, jainazruta ane jaina bhAvanAnA paripaSaNamAM ja temane pariNamyuM hatuM. bhAratIya darzanamAM vedAMta (uttaramImAMsA) ane te paNa zAMkara matAnusArI, tema ja sAMkhya e be darzananAM mULa tone temane paricaya kAMIka ThIka hato ema lAge che. e sivAyanAM anya vaidika darzane ke bauddha darzana viSe temane je kAMI mAhitI maLI, te te darzananA mULa grantha uparathI nahi, paNa AcArya haribhadranA paDadarzanasamuccaya, dharmasaMgrahanuM Adi tathA AcArya siddhasenanA mULa sanmati Adi jevA jaina graMtha dvArA ja maLI hoya ema lAge che. temanA jaina zAstrajJAnanI zarUAta paNa sthAnakavAsI paraMparAmAMthI ja thAya che. e paraMparAnuM sAhitya bAkInI be paraMparA karatAM-- khAsa karI mUrtipUjaka zvetAMbara paraMparA karatAM-bahu ja ochuM ane maryAdita che. zekA nAmanAM tAtvika viSayanAM gujarAtI bhASAbaddha prakaraNa, mULa prAkRta keTalAMka Agamo ane tenA rabAo e ja e paraMparAnuM mukhya sAhitya che. zrImade bahu ja thoDA vakhatamAM e zAstra badhAM nahi to emAMnAM mukhya mukhya joI tenuM hArda sparzI lIdhuM. paNa eTalAthI temanI cakravatI thavA jeTalI mahattvAkAMkSA kAMI zame agara bhUkha bhAMge ema na hatuM. teo jema jema janmabhUmi bahAra jatA gayA ane gaganacuMbI jaina maMdiranAM zikhare jevA sAthe moTA moTA pustaka bhaMDAro viSe sAMbhaLatA gayA, tema tema temanI vRtti zAstrazAdhana tarapha vaLI. amadAvAda pahoMcyA tyAM emane khUba ja nava nava zAstro jovA ane jANavA maLyAM. pachI to ema lAge che ke, temanI vivecaka zakti ane gaMbhIra dhArmika svabhAvane lIdhe taraphathI AkarSaNa vadhyuM ane aneka dizAomAMthI temane saMskRta, prAkRta pustako maLavA 173 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA lAgyAM. A rIte zvetAMbarIya sAhityano paricaya bahiraMga ane aMtaraMga banne rIte vadhe ja jato hato, teTalAmAM muMbaI jevA sthaLethI temane digaMbarIya zAstro jANavA maLyAM. teo je vakhate je vAMcatA, te vakhate tenA upara kAMIka noMdhapothImAM lakhatA, ane tema nahi te chevaTe kaI jijJAsu ke snehIne lakhavAnA patramAM teno nirdeza karatA. emanI nedhapothI samagra ja che ema na kahI zakAya. vaLI badhI ja beMdhapothI ke badhA nirdezaka patro prApta thayA che ema paNa na kahI zakAya. chatAM je kAMI sAdhana upalabdha che, te uparathI eTaluM cokkasapaNe kahI zakAya ema che ke, traNe jaina paraMparAnA tAtvika, pradhAna pradhAna graMtha emaNe vedhaka daSTithI sparyA che. keTalAMka mULa sUtro, jevAM ke uttarAdhyayana, sUtrakRtAMga, dazavaikAlika, praznavyAkaraNa, ityAdi to e zabda, bhAva ane tAtparyamAM pI gayA hatA ema lAge che. keTalAka tarkapradhAna graMthe paNa emaNe vAMcyA che. vairAgyapradhAna ane karmaviSayaka sAhitya te emanI nasenasamAM vyApeluM hoya ema lAge che. gujarAtI, hindI, saMskRta ane prAkRta e cAra bhASAmAM lakhAyela zAstra emaNe vAMcelAM lAge che. Azcarya to e che ke, gujarAtI sivAya emaNe bIjAonI peThe saMskRta, prAkRta Adi bhASAone vyavasthita abhyAsa karyo nathI chatAM te te bhASAnA vizArada paMDita zAstranA bhAvene sparze teTalI ja yathArthatAthI ane ghaNe sthaLe te tethI paNa AgaLa vadhIne temaNe e bhASAnAM zAstranA bhAvane tAvyA che, eTaluM ja nahi paNa te bhAvane temaNe gai ke padyamAM vyakta karyA che. ghaNI vAra to te bhAvenAM mArmika vivecano karyA che. e vastu temanI arthasparzI prajJA sUcave che. te vakhate jaina paraMparAmAM mudraNayuga nAmane ja hato. digaMbarIya zAstroe to kadAca chApakhAnAnA daravAje je ja na hato. e yugamAM dhyAna, ciMtana, vyApAra, AdinI bIjI badhI pravRtti vacce vyApaka 174 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " zrImarAjacaMdra"--eka samAlocanA rIte traNe phirakAnuM ATaluM zAstra, bhASA AdinI adhUrI sagavaDe enA . yathArtha bhAvamAM vAMcavuM ane te upara AkarSaka rIte lakhavuM, e zrImannI asAdhAraNa vizeSatA che. emane koI guru na hato. heta to emanA kRtajJa hAtha ullekha karatAM na bhUlata. chatAM e evA jijJAsu hatA ke, nAnAmoTA game te pAsethI pitAne joItuM meLavI letA. e yugamAM gujarAtamAM khAsa karI mUrtipUjaka ane sthAnakavAsI jaina paraMparAmAM digaMbarIya sAhityane paricaya karAvanAra, te tarapha rasavRtti ane Adarabuddhi utpanna karAvanAra je kaI prathama vyakti hoya, to te zrImad ja che. jo ke muMbaI jevAM sthaLAmAM, jyAM temane digaMbara mitro vizeSa maLavAno saMbhava hato, tyAM temaNe zvetAMbara sAhityano digaMbara paraMparAne paricaya thAya ane e tarapha teonI ravRtti keLavAya e koI prayatna avazya karelo hovo joIe; paNa sarakhAmaNImAM vetAMbara paraMparAe digaMbara paraMparAnA sAhityane te vakhatathI Aja sudhImAM jeTaluM apanAvyuM che, kadAca tene zatAMze paNa digaMbara paraMparAe zvetAMbarIya sAhitya apanAvyuM nathI. tema chatAM ekabIjAnAM zAzvenAM sAdara vAMcana ane ciMtana dvArA traNe phirakAmAM ekatA utpanna karavAnuM ane bIjAnI samRddhi dvArA potAnI apUrNatA dUra karavAnuM kAma AraMbhavAnuM zreya te zrImadane ja che,-je AgaLa jatAM paramakRta prabhAvaka maMDaLarUpe alpAMze mUrta rUpa dhAraNa kare che. prAjJa manuSya game te paristhitimAMthI lAbha ja uThAvI le che e nyAye, zrImane prathama sthAnakavAsI paraMparA prApta thaI e temanA eka khAsa lAbhamAM ja pariNamI; ane te e ke, sthAnakavAsI paraMparAmAM pracalita e mULa Agamane abhyAsa emane taddana sulabha thayo, jema kadAca zvetAMbara paraMparAmAM gRhastha mATe prathamathI banavuM eAchuM saMbhavita che. ane tenI asara emanA jIvanamAM 15 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA amITa banI gaI. pAchaLathI zvetAMbara paraMparAnA pracalita saMskRtapradhAna ane tarkapradhAna graMthonA avalokane temanI Agamaruci ane AgamaprajJAne savizeSa prakAzI. digaMbarIya sAhityanA paricaya temanI sahaja vairAgya ane ekAMtavAsanI vRttine kAMIka vizeSapaNe uche. jema jema temane zAstrajJAna saMbaMdhI paricaya ane vikAsa vadhato gayo, tema tema temanAmAM prathamathI yaMgya paricaya ane mAhitIne abhAve baMdhAyelA je aikAMtika saMskAro hatA, jemake "puSpapAMkhaDI jyAM dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya," te kharI paDyA ane tenuM sthAna AdhyAtmika vikAsaMkramamAM kyAMka mUrtipUjAnuM AlaMbana paNa upayogI che e anekAMta dRSTie lIdhuM. "vadarzana jina aMga bhaNI je" e prasiddha ane samanvayagAmI AnaMdaghanajInI kaDInI bhAvanA jaina paraMparAmAM tarkayugathI vizeSa pratiSThita thayelI che. e bhAvanAnuM vizleSaNa ane parIkSaNa kevaLa jaina zAstrone ja nahi paNa te te darzananA mULa graMthane tenA rUpamAM ane madhyastha daSTie abhyAsa mAge che. A bhAvanAno vArase zrImamAM hato, je temaNe spaSTa vyakta karyo che. paraMtu A sivAya kevaLa traNa jaina phirakAone ja aMge eka bIjI bhAvanA vicAravAmAM Ave che, ane te e ke, vetAMbara paraMparAmAM bAkInI bane paraMparAo pUrNapaNe samAI jAya che; jyAre sthAnakavAsI ke digaMbara bannemAMthI eka paraMparAmAM vetAMbara paraMparA pUrNapaNe samAtI nathI. A bhAvanA zrImadane badhI paraMparAonA niSpakSa zAstrajJAnane pariNAme spaSTa thayelI, temanAM lakhANo uparathI joI zakAya che. kAraNa, teo pitAnA nehIone digaMbarIya zAstra vAMcavAnI sAdara bhalAmaNa karatAM kahe che ke, temAM je nagnatvane ekAMta che, te upara dhyAna na ApavuM. e ja rIte sthAnakavAsI paraMparAnI AgamonA kavacita manamAnyA artha kADhavAnI praNAlI sAme paNa te virodha darzAve che; jyAre zvetAMbara zAstrIya paraMparAnA AcAra 176 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadrAjacaMdra"--eka samAlocanA ke vicAra sAme temaNe eka paNa sthAne virodha darzAvyo hoya ke temAM jaina daSTie kAMI UNapa batAvI hoya, tevuM emanAM lakhANo vAMcatAM atyAra lagI mArA dhyAnamAM AvyuM nathI. mArA pitAne aMgata abhyAsa paNa e ja mata upara sthira thayo che ke, tAMbarIya zAstrAnI AcAravicAra paraMparA eTalI badhI vyApaka ane adhikArabhede anekAMgI che ke, temAM bAkInI bane paraMparAo pUrNapaNe emanA sthAne goThavAI jAya che. kavitva zrImad mAtra gAnA ja lekhaka nathI. teoe kavitAo paNa racI che. temane te vakhate ghaNA jaino kavi nAmathI ja oLakhatA. ane keTalAke to temanA anugAmI gaNane kavisaMpradAya tarIke ja oLakhAvatA. jo ke teo koI mahAna kavi na hatA, ke temaNe koI mahAna kAvya nathI lakhyuM, chatAM temanI kavitAo jotAM ema lAge che ke, kavitvanuM bIja-vastusparza ane pratibhA tathA abhivyakti sAmarthya -temanAmAM hatuM. temanI kavitA anya gadya lakhANanI peThe AdhyAtmika viSayasparzI ja che. temanA priya chaMdo dalapata, zAmaLabhaTTa, AdinA abhyasta che jemAMnA ja che. temanI kavitAbhASA pravAhabaddha che. sahajabhAve saralatAthI pratipAdya viSayane kheALAmAM laI, e pravAha kayAMka jesabhera to kyAMka ciMtanasulabha gaMbhIra gatie vaze jAya che. soLa varSa pahelAMnI uMmaramAM racAyela kavitAo svAbhAvika rIte ja zabdapradhAna ane zAbdika alaMkArathI AkarSe evI che, te pachInI kavitAo vastu ane bhAvamAM uttarottara gaMbhIra banatAM temAM zAbdika anuprAsa ApoApa gauNa sthAna le che. emanA prAthamika jIvananI kavijJAna viSaya bhArata-prakRtisulabha vairAgya, dayA, brahmacarya, ityAdi vastuo che. pachInI lagabhaga 77 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA badhI ja kavitAo jaina saMpradAyanI bhAvanAo ane tAttvika muddAone sparzI racAyelI che. jema AnaMdaghana, devacaMdra ane yazovijanajInAM keTalAMka pallo bhAvanI sUkSmatA ane kalpanAnI uccagAmitAne lIdhe tatkAlIna gujarAtI sAhityamAM bhAta pADe evAM che, ane chatAye te badhAM padyo jaina saMpradAyanI je vastune sparzI sAdhAraNa jainetarane durgama evI jaina paribhASA ane jaina zilImAM ja racAyelAM hoI sAdhAraNa gujarAtI sAkSarothI cheka ja aparicita jevAM rahyAM che, tema zrImadbhAM keTalAMka padyo viSe paNa che. pUjya gAMdhIjI dvArA Azrama bhajanAvalImAM " apUrva avasaravALuM bhajana dAkhala na thayuM hatuM, to e sAdhAraNa janatAne kAne kyAre ya paDyuM heta e viSe zaMkA che. zrImanuM "AtmasiddhizAstra" paNa deharAmAM che. eno viSaya taddana dArzanika, tarkapradhAna ane jaina saMpradAyasiddha hovAthI, enuM mUlyAMkana lokapriyatAnI kasoTIthI zakya ja nathI. viziSTa gujarAtI sAkSarene paNa emanAM padyono AsvAda levo hoya, to jema sAdhAraNa kAvyanA rasAsvAda mATe amuka saMskAranI taiyArI Avazyaka che, tema jaina paribhASA ane jaina tattvajJAnanA spaSTa saMskAra meLavavA Avazyaka che. vedAMtanuM marmasthAna sparyA sivAya saMskRta bhASAnA viziSTa vidvAno paNa zrIharSanAM padyonA camatkAro AsvAdI na zake. sAMkhyaprakriyAnA paricaya sivAya kAlidAsanAM keTalAMka padyonI racanAnI apUrvatA anubhavI na zakAya. te ja nyAya zrImanAM paDyo viSe che. jema jaina janatAmAMthI pramANamAM moTo bhAga AnaMdaghanajI AdinAM padyonI vastuone sAMpradAyika jJAna ane paraMparAgata saMskArane lIdhe jaladI spazI le che, tema zrImanAM paghomAMnI vastuone paNa jaladI sparzI le che. kAvya rasAsvAda vAte joItA bIjA saMskAranI ghaNupa pramANamAM jainajanatAmAM vadhAre hoI, te kAvyanA bAhya zarIranuM vAstavika mUlyAMkana karavA asamartha jovAmAM 178 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddAjacaMdra 'eka samAlAcanA AvI che. tethI kAMte te bhaktivaza, na hoya tevA guNe paNa kaM kavitAemAM AreApI de che ane kAMtA heAya te guNe paNa te pArakhI zakatI nathI. zrImAM padmo viSe paNa jaina janatAmAM kAMIka AvuM ja jovAmAM Avyu che. 6 prajJA zrImamAM prajJAguNa khAsa hatA e darzAvu te pahelAM mAre ahIM spaSTa karavuM joI e ke, huM pranAguNathI kaI zaktie viSe kahevA icchuM .... smRti, buddhi-mamanatA, 95nAsAmarthya, tarka paTutA, sasaviveka-vicAraNA ane tulanAsAmarthya, ATalI zaktie mukhyapaNe atre pranA zabdathI vikSita che. A pratyeka zaktine vistRta ane ati sphuTa paricaya karAvavA vAste te atre temanAM te te lakhANAnAM akSarazaH avataraNA khulAsA sAthe mAre chUTathI TAMkavAM joI e. tema karavA jatAM teA. eka pustaka ja thAya. tethI UlaTu, jo temanAM lakhANAnA aMzA darzAvyA sivAya A ke te zakti zrImamAM hatI. ema kahyu, teA zretAone mAtra zraddhAthI mAruM kathana manAvavA jevuM thAya. tethI madhyama mArgo svIkArI, A viSaya carcA ve yeAgya dhAruM chuM. zrImanI asAdhAraNu smRtinA purAveA tA temanI ajaba avadhAnazakti ja che. temAM ya paNa temanI keTalIka vizeSatA che. eka te e ke, bIjA keTalAka avadhAnIonI peThe emanAM avadhAnanI saMkhyA kevaLa naMbaravRddhi khAtara yathAkathaMcit vadhelI na hatI. bIjI ane khAsa mahattvanI vizeSatA te! e hatI ke, temanI avadhAnazakti buddhivyabhicArane lIdhe jarA ya vadhya anI na hatI. UlaTuM emAMthI viziSTa sarjanabaLa pragaTayuM hatuM, je anya avadhAnIemAM bhAgye ja dekhAya che. khAsa vAta te e che ke, eTalI adbhuta avadhAnazakti, ke jenA dvArA hajArA ane lAkhA lene kSaNamAtramAM AMcha 179 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA anugAmI banAvI zakAya, asAdhAraNa pratiSThA ane arthalAbha sAdhI zakAya, te hovA chatAM temaNe tene prayoga yogavibhUtionI peThe tyAjya gaNI, teno upayoga aMtarmukha kArya bhaNI karyo, jema bIjA keAI sAdhAraNa mANasathI thavuM zakya nathI. koI paNa vastunA kharA hArdane samajI levuM, tarata samajI levuM, e marmajJatA kahevAya che. soLa varSanI uMmara pahelAM kyAreka racAyelI "puSpamALAmAM teo prasaMgopAtta rAjAne artha sUcavatAM kahe che ke, rAjAo paNa prajAnA mAnItA nekara che.*("puSpamALA'-70). ahIM "prajA" ane "nokara" e banne zabdo marma sUcaka che. Aje e ja bhAva zikSita kSetramAM vyApato jAya che. sattarame varSe racAyela mekSamALA'mAM teo mAnavanI vyAkhyA kevI marmagrAhI sUcave che? mAnavapaNuM samaje te ja mAnava kahevAya." ("mokSamALA'-.) ahIM "samaje" ane "te ja' e be zabdo marmagrAhI che. arthAta AkRti dhAraNa karanAra mAtra manuSya nahi. teo e ja "mekSamALA'mAM manojayano mArga dAkhavatAM kahe che ke, mana je durichA kare tene bhUlI javI. ("mokSamALA'- 68.) arthAta tene viSayakhorAkathI pajavuM nahi. ahIM "durichA" ane "ane tene bhUlI javI" e be zabdo vedhaka che. e ja kumaLI vayanI "mokSamALA' kRtimAM ("mekSamALA" -9) teo saMgaThanabaLathI lakSmI, kIrti ane adhikAra sAdhatA "AM bhaumiya' nuM udAharaNa laI ajJAnanA saMkaTamAM sapaDAyelA jaina tatvane prakAzavA "mahAna samAjanI sthApanAnuM svamuM jue che. 23me varSe dhaMdhAmagna ane saMskRta bhASA ke tarkazAstranA khAsa abhyAsa vinAnA rAyacaMdabhAI jaina zAstranA kevA marma kholatA ene dAkhalo jevA IcchanAra jainoe "zrImadAjacaMdra' aMka 118 * nAnA pratikanAta -- kAlidAsa. * juo A graMtha, vibhAga , prakaraNa 20. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadrAjacaMdra - eka samAlocanA ane 125mAM je paccakhANa duSpaccakakhANa Adi zabdonA artha varNavyA che, je rucaka pradezanA nirAvaraNapaNAno khulAso karyo che, ane je nigAdagAmI caturdazapUrvenI carcAnuM spaSTIkaraNa karyuM che, te dhyAnathI vAMcI javuM. 29mA varSe bhAratavarSIya saMskRtine paricita evo eka jaTila prazna prazrakAranI tarka jALathI vadhAre jaTila banI emanI sAme upasthita thAya che. praznano sAra e che ke, Azramakrame jIvana gALavuM ke game te uMmare tyAgI thaI zakAya ? enI pAchaLa mehaka tarka jALa e che ke, manuSyadeha to mokSamArganuM sAdhana heI uttama che, ema jaina dharma svIkAre che tyAre pachI evA uttama manuSyadehanuM sarjana aTake evA tyAgamArgane, khAsa karI saMtati utpanna karyA pahelAM ja tyAga svIkAravAno upadeza jaina dharma kare to e vadavyAghAta nathI ? A praznano uttara zrImade jaina zailInA marmane pUrepUre sparzIne Apyo che. joke, vastutaH e zailI jaina, bauddha ane saMnyAsamAga vedAMta e traNene eka ja sarakhI mAnya che. zrImano javAba te kharI rIte emanA ja zabdomAM samajadAre vAMcavo ghaTe. 27me varSe zrImane AphrikAthI gAMdhIjI patra lakhI 27 ja prazno pUche che. temAM temane eka prazna temanA zabdomAM e che ke, "mane sarpa karaDavA Ave tyAre mAre tene karaDavA de ke mArI nAkhavo ? tene bIjI rIte dUra karavAnI mArAmAM zakti na hoya ema dhArIe chIe." (447) Ano uttara zrImad te vakhatanA temanA mehanalAlabhAIne A pramANe Ape che-" sarSa tamAre karaDavA de evuM kAma batAvatAM vicAramAM paDAya tevuM che. tathApi je tame deha anitya che ema jANyuM hoya, to pachI A asArabhUta dehanA rakSaNArthe, jene dehamAM prIti rahI che evA sarpane tamAre mAre kema jogya hoya ? che juo A graMtha, vibhAga rajo, prakaraNa 29 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA jeNe Atmahita IcchayuM, teNe te tyAM potAnA dehane jAte karavo ja jogya che. kadApi Atmahita IcchavuM na hoya teNe kema karavuM? te teno uttara e ja apAya ke, teNe narakAdimAM paribhramaNa karavuM. arthAta sarpane mAro e upadeza kyAMthI karI zakIe ? anArya vRtti hoya te mAravAne upadeza karAya. te to amane tamane svapna paNa na hoya, e ja icchA egya che." (447) A uttara temanA ahiMsAdharmanA marmajJAnane ane svajIvanamAM Utarela ahiMsAne jIvaMta dAkhalo che. emaNe eTalA uttarathI eka bANe aneka lakSya vadhyAM che. ane adhikArabhede ahiMsA ane hiMsAnI zakyAzakyatAnuM spaSTa kathana karyuM che. emAM " vitI sati vicine cepa na tari ta gva dharAH" e arthapUrNa kAlIdAsanI ukti ahiMsAnA siddhAMta paratve bhAkhyatA pAme che. ahIM eTaluM samajavuM joIe ke, zrImanI ahiMsA paratve samajUtI mukhyapaNe vaiyaktika dRSTie che. samAja ke rASTra daSTie ene vicAra je AgaLa jatAM gAMdhIjIe vikasAvyuM, tenuM mULa zrImaddanA kathanamAM bIjarUpe hovA chatAM, vastutaH temAM vaiyaktika dRSTi ja bhAse che. kalpanAbaLa ane AkarSaka dRSTAMta ke kathA dvArA pitAnA vaktavyane sthApavA tema ja spaSTa karavAnuM sAmarthya zrImamAM nAnI uMmarathI ja hatuM. skUlegya uMmaranI ja kRti "puSpamALA'mAM jUnuM karaja patAvavA ane navuM karaja na karavAnI zikSA ApatAM teo karaja zabdane baMgalepa karI, gujarAtI ane saMskRta vyutpatti kalpI, temAMthI je traNa artha upajAve che, te temanA koI tatkAlIna vAcananuM phaLa hoya toya temAM kalpanAbaLanAM bIje spaSTa dekhAya che. 1. ka = nIca + raja = dhULa; jema kapUta; 2. kara = hAtha; jamano hAtha + ja = nIpajelI cIja; 3. kara = vere; rAkSasI vero + ja = utpanna karnAra -ugharAvanAra. ("puSpamALA'-chapa.) 182 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImakAjacaMdra"--eka samAcanA 17me varSe mekSamALAmAM teo bhaktitatva viSe lakhatAM talavAra, bhAMga ane darpaNa e traNa daSTAMtathI enuM sthApana kare che. talavArathI zaurya ane bhAMgathI jema kepha vadhe che, tema saddabhaktithI guNazreNuM khIle che. jema darpaNa dvArA svamukhanuM bhAna thAya che, tema zuddha paramAtmAnA guNucitana vakhate AtmasvarUpanuM bhAna pragaTe che. keTaluM daSTAMtasauiva? ( "mekSamALA'-13.) e ja prasaMge vaLI teo kahe che ke, jema merilInA nAdathI sUto sApa jAge che, tema saguNasamRddhinA zravaNathI AtmA mehanidrAmAMthI jAge che. ("mekSamALA'-14.). teoe "mekSamALA'mAM artha samajyA vinAnA zabdapAThanI nirarthakatA batAvatAM je eka kacchI vANiyAonI upahAsaka ("mokSamALA'- 6) kathA TAMkI che, te amuka aMze pAribhASika hAI huM ahIM kaheto nathI; paNa je jaine heya, te tene taddana saraLatAthI samajI zake tema che. bIjAo paNa saheje jenI pAsethI e samajI zakaze. e kathA keTalI vinodaka ane abhaNa jevA vaizya samAjanI prakRtine baMdhabesatI temaja bAdhaka che? zrImadda jaina saMpradAyanAM nava tanI "mekSamALA'mAM (93) kuzaLatApUrvaka samajutI ApatAM prazna uThAve che ke, jIva tattva pachI ajIva tAva Ave che ane ajIva tatva te jIvanuM virodhI che; e be virodhI tattvanuM samIpapaNuM kema ghaTe? teo kalpanAbaLathI eka goLa cakra upajAvI, A praznane khulAso Arthika rIte pUro pADatAM kahe che ke, jue, paheluM jIva tatva ane navamuM mokSa tatva e bane kevAM pAse che? tyAre je ajIva bIja tattva te jIvanI najIka dekhAya, e to ajJAnathI ema samajavuM, jJAnathI te jIva ane mokSa ja pAse che. A emanI kalpanA cAturI e uMmare keTalI asAdhAraNa? e ja rIte tevIsame varSe vedAMta saMmata 183 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA brahmAdvaita ane mAyAvAdanuM temanI potAnI samaja pramANe ayukta paNuM batAvavA eka catuSkoNa AkRti (63) kheMcI, temAM jagata, Izvara, cetana, mAyA, AdinA bhAge pADI keTalI kalpanAzakti dAkhavI che? ahIM mukhya prazna e nathI ke temanuM mAyAvAdanuM nirasana keTaluM mULagAmI che, paNa prazna e che ke, teo je vastune ThIka ke geraDIka samajatA, tene tema darzAvavAnuM kalpanAbaLa temanAmAM keTaluM hatuM ? praznottarazailIthI vastu carcavAnuM kapanAbaLa to ApaNe temanI nAnI uMmaramAM ja nihALIe chIe. ("mokSamALA'-102 Adi.) bAvIsame varSe kyAreka teo UMDA manananI mastImAM potAnA priya AdhyAtmika vikAsakrama--guNasthAna-nA vicArabhuvanamAM praveze che ane pachI e ciMtanaviSayane vANumAM vyakta karatAM eka manahara lakSI nATakIya nepathyanI chAyAvALo ka95nAtmaka saMvAda race che (61). ane bahu ja saralatAthI guNasthAnanI vastu rocaka rIte vizeSaNapUrvaka darzAve che, jema AgaLa jatAM e ja vastu ArSaka rIte bhAvanA dvArA apUrva avasara' e padyamAM darzAve che. jenA ke jainetara kaI paNa guNasthAnanA jijJAsu vAste A saMvAda kaMTALe ApyA sivAya bedhaka sAbita thAya e che. dharma, artha, Adi cAra puruSArthonAM nAma ane tene prasiddha artha sarvavidita che. paNa zrImad pitAnI AdhyAtmika prakRti pramANe kalpanAbaLe cAre puruSArthane AdhyAtmika bhAvamAM ja artha upajAve che (76). e karatAM paNa vadhAre sarasa ane pakava kalpanAbaLa to juvAna uMmare paNa temanA jIvanakALanA hisAbe trIsa varSane ghaDapaNe karela jJAna ane ajJAnanuM pRthakkaraNa darzAvatAM AMTIvALuM ane AMTI vinAnuM e sUtaranA dAkhalAmAM che. dibramane dAkhalo je sarvatra bahu jANuta che, tenI sAthe gUMcavALA ane gUMcavinAnA sUtaranA dAkhalAne umerI, temaNe jJAna ane ajJAna vaccenuM vAstavika 184 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadrAjacaMdra"--eka samAcanA aMtara je pragaTa karyuM che [ 70 -(3)], te temanI aMta sudhI daSTAnta ghaTAvI artha vistAravAnI, vaktavya sthApana karavAnI kalpanA cAturI sUcave che. tarkapaTutA zrImamAM kevI sUkSma ane nirdoSa hatI, e emanAM lakhANamAMthI aneka sthaLe camatkArika rIte jANavA maLe che. keTalAka dAkhalAo TAMku. sattaramAM varSanA prAraMbhamAM mUchano dore ya phUTakyo nahi hoya, tyAre koIne caraNe paDI khAsa vidyAparizIlana nahi karela kumAra rAjacaMdra "mekSamALA'mAM (86-92) eka prasaMga TAMke che. prasaMga evo che ke, koI samartha vidvAna mahAvIranI gyatA sAmAnya rIte svIkAravA chatAM temanI AsAdhAraNutA viSe zaMkA laI zrImane prazna karyo che ke, mahAvIranI utpAda, vyaya, ane dhrauvyavALI tripadI tema ja asti nAsti Adi na kAMI saMgata nathI. eka ja vatumAM utpatti che ane nathI, nAza che ane nathI, dhruvava che ane nathI, e badhuM vAstavika rIte kema ghaTI zake ? ane je parasparaviruddha evA utpAda nAza ane dhutva tema ja nAstitva ane astitva dharmo eka vastumAM na ghaTe, to aDhAra doSo utpanna thAya che. e samartha vidvAne je aDhAra de temanI sAme mUkyA che, te ja e vidvAnanI samarthatAnA sUcaka che. A ke AvI jAtanA aDhAra denuM varNana ATalAM badhAM zAstro pheMdayA pachI paNa mane yAda che tyAM sudhI huM pote paNa e zrImanA vidvAna sAthenA vArtAlApanA prasaMgamAMthI ja vAMcuM chuM. A deze sAMbhaLyA pachI tenuM nivAraNa karavA ane temanA pitAnA zabdo TAMkIne kahuM to "madhya vayanA kSatriyakumAranI tripadI ane nayabhaMgI sthApavA zrImade pitAnI taddana alpajJatA pragaTa karI, kAMpate svare paNa makakama hRdaye mAtra tarkabaLathI bIDuM jhaDapyuM che ane emane evI khUbIthI, evI tarkapaTutAthI javAba vALyo che, ane badhA ja vireAdhajanya dene parihAra karyo che ke, vAMcatAM guNAnurAgI hadaya temanI sahajatarkapaTutA 185 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA pratye AdaravAna bane che. koI paNa take rasike e Akho saMvAda emanA ja zabdomAM vAMca ghaTe che. AgaLa cAlatAM jagatkartAnI carcA vakhate teoe je vidaka chaTAthI te uMmare jagatkartApaNAnuM khaMDana karo, tarkabaLe svapakSa mUkayo che (mokSamALA'-97), te bhale kaI te viSayanA graMthanA vAcananuM pariNAma hoya, chatAM e khaMDanamaMDanamAM emanI sIdhI tarkapaTutA taravare che. kAIne patra lakhatAM temaNe jaina paraMparAnA kevaLajJAna zabda saMbaMdhI rUDha artha viSe je virodhadarzaka zaMkAo zAstrapATha sAthe TAMkI che (598), te sAcA tarkapaTune sparze evI che. je viSenI zaMkAmAtrathI jaina samAjarUpa indranuM Asana kaMpI, pariNAme zaMkAkAra sAme vajaniSanA TaMkAre thAya che, te viSe zrImad jevo Agamano ananyabhakata nirbhayapaNe zaMkAo jijJAsune lakhI mokale che, te temanuM 29mA varSanuM nirbhaya ane pakava tarkabaLa sUcave che. bhAratavarSanI adhogati jainadharmane AbhArI che ema mahIpatarAma rUparAma bolatA ne lakhatA. bAvIseka varSanI uMmare zrImadda temanI pAse pahoMcyA. temaNe mahIpatarAmane savAlo pUchavA mAMDyA. saralacitta mahIpatarAme sIdhA ja javAba ApyA. A javAbanA kramamAM zrImade temane evA pakaDyA ke, chevaTe satyapriya mahIpatarAme zrImanA tarkabaLane namI spaSTapaNe svIkArI lIdhuM ke, A muddA viSe meM kAMI vicAryuM nathI. e to IsAI skUlomAM jema sAMbhaLyuM tema kahuM chuM, paNa tamArI vAta sAcI che (808). zrImadda ane mahIpatarAmane A vArtAlApa majijhamanikAyamAMnA buddha ane AzvalAyananA saMvAdanI jhAMkhI karAve che. saasata viveka-vicAraNabaLa ane tulanA-sAma zrImamAM 186 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIsadrAjaya'$ 'eka samAleAcanA viziSTa hatuM. jaina paraMparAmAM `mezAM nahi to chevaTe mahinAnI amuka tithioe lIdheAtarI, zAka Adi tyAgavAnuM kahyuM che. jaine vyApArI prakRtinA hAI, temaNe dharma sacavAya ane khAvAmAM ya aDacaNa na Ave evA mA zeAdhI kADhayo che. te pramANe teo lIle|tarI sUkavI sukavaNI bharI rAkhe che ane pachI niSiddha tithiAmAM suvaNInAM zArkA eTalA ja svAdathI khAI, lIleAtarInA tyAga Ujave che. A mAchata zrImadnA lakSamAM nAnI ja uMmare AvI che. temaNe ' meAkSamALA 'mAM (53) e prathAnI yathArthatA, ayathArthatA viSe je niNaeNya ApyA che, te temanAmAM bhAvi vikasanAra vivekazaktine paricAyaka che. Ardra ese tyArathI purI jaina paraMparAmAM khAsa niSiddhu manAya che. tyAre savAla thAya che ke, zuM A pachI purI na ja khAvI ? agara teA te vikRta thaI ja jAya che? ene javAba temaNe ApyA che te keTalA sAcA che? teoe kahyuM che ke, ArdranA niSedha caitravaizAkhamAM utpanna thanAra karIne AzrIne che. nahi ke ArdramAM agara tyAra bAda utpanna thanAra karIne AzrIne ( para1 ) A temaneA viveka keTalA yathArtha che tenI parIkSA karavA icchanAra jainAe Ardra pachI yu. pI., bihAra AdimAM kerI jevA ane khAvA javuM ghaTe. vezanA AkaDApaNA viSe emaNe darzAvele vicAra temanI vyavahArakuzaLatA sUcave che. te sughaDatAmAM mAnavA chatAM ADApaNAthI yegyatA na vadhavAnu kahe che. ane sAdAIthI yeAgyatA na ghaTavAnu kahe che. khUbI te emanA pagAra na vadhavA-ghaTavAnA dAkhalAmAM che. A rahyA temanA zabdo . paheraveza AkaDA nahi chatAM sughaDa evI sAdAI sArI che. AkaDAIthI pAMcaseAnA pagAranA kAI pAMcaseA eka na kare ane yeAgya sAdAIthI pAMcaseAnA cArasA navvANu kAI na kare (706). :: 187 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA vagara vicArye dharmane nAme dhAMdhala karI mUkanArA, atyAre to zvasuragRhanI pike paradezamAM vasatI saMtatinA jaina pUrvajoe cAreka dazakA pahelAM viracaMda gAMdhInA dharma pariSada nimitte amerikA pravAsa vakhate jyAre bhAre dhAMdhala macAvI, tyAre te ja dhanamasta vyApArIenI vacce vyApArI tarIke rahevA chatAM zrImade paradezagamananA niSedha paratve je vicAra darzAvyo che, te vicAra prasiddha jainAcArya AtmArAmajInI peThe ke vivekapUrNa ane nirbhaya che? e jaina samAjanI prakRtine ghAtaka hoI temanA ja zabdomAM vAMcavA jevo che. teo lakhe che: "dharmamAM laukika meTAI, mAnamahattvanI IcchA, e dharmanA droharUpa che. - "dharmanA bahAne anArya dezamAM javAno ke sutrAdi mokalavAne niSedha karanAra, nagAruM vagADI niSedha karanAra, potAne mAna-mahattvameTAIne savAla Ave tyAM e ja dharmane Thekara mArI, e ja dharma para paga mUkI, e ja niSedhano niSedha kare, e dharmadroha ja che. dharmanuM mahattva te bahAnArUpa ane svArthika mAnAdine savAla mukhyae dharmadroha ja che. vIracaMda gAMdhIne vilAyatAdi selavA AdimAM Ama thayuM che." "dharma ja mukhya e raMga tyAre ahobhAgya." (706). zrImanA paricita mitro, saMbaMdhIo ane kadAca AzrayadAtAo paNa keTalAka kaTTara mUrtividhI sthAnakavAsI hatA. te pote paNa prathama e ja matanA hatA. paNa jyAre temane pratimA viSe satya samajAyuM tyAre koInI paravA karyA sivAya pratimAsiddhi vAte temaNe 20me varSe je lakhyuM che, te temanI vicAragaMbhIratAnuM dyotaka che. jijJAsu e (2) mULa lakhANa ja vAMcI parIkSA kare. e ja rIte, mAtra jainaparaMparAnA abhyAsIe zrImaddanuM vicArakapaNuM jevA 188 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImakAjacaMdra"--eka samAcanA khAtara, temaNe A yuge kSAyika samyakRtva saMbhave che ke nahi e viSe karelI carcA (327) temanA ja zabdomAM vAMcavA jevI che.* viziSTa lakhANe zrImannAM lakhANene huM traNa bhAgamAM vaheMcI, temAMthI nAnI ke moTI paNa kAMIka viziSTatA dharAvatI keTalIka kRtione ane paricaya ApavA icchuM chuM. pahelA vibhAgamAM huM evI kRtione mUkuM chuM ke, je gadya hoya ke padya paNa jenI racanA zrImade eka svataMtra ke anuvAdAtmaka kRti tarIke ja karI hoya. bIjA vibhAgamAM temanAM evAM lakhANo lauM chuM ke, je kAI jijJAsune tenA praznonA uttaramAM agara anya prasaMgathI lakhAyelAM hoya. trIjA vibhAgamAM evAM lakhANo Ave che ke, je ApameLe ciMtana karatAM noMdharUpe lakhAyAM hoya agara temanA upadezamAMthI janmyAM hoya. have pahelA vibhAganI kRtio laIe. "puSpamALA' (1) A temanI upalabdha kRtiomAMthI sarva prathama che. te koI viziSTa saMpradAyane anulakSIne nahi, paNa sarvasAdhAraNa naitikadharma ane kartavyanI daSTie lakhAyelI che. mALAmAM 108 maNakA hoya tema A kRti 108 naitika puSpothI gUMthAyelI ane koI paNa dharma, paMtha ke jAtinAM strI ke puruSane nitya gaLe dhAraNa karavA jevI, arthAta pAkya ane ciMtya che. AnI viziSTatA jo ke bIjI rIte paNa che; chatAM tenI dhyAnAkarSaka vizeSatA to e che ke, te soLa varSanI uMmara pahelAM lakhAyelI che. eka vAra kAMI vAtacIta prasaMge mahAtmAjIe A kRti viSe mane eka ja vAkya kaheluM, je tenI vizeSatA vAte pUratuM che; te vAkya e ke, " are e "puSpamALA' to punarjanmanI sAkSI che. " juo A graMtha, vibhAga 2, prakaraNa 29. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA manuSya aMtarmukha ke bahirmukha game tevo hoya, tene vaiyaktika jIvana ane sAmudAyika jIvananI svasthatA vAte sAmAnya nItinI jarUra hoya ja che. evA vyAvahArika nItinA zikSaNa vAsta puSpamALA" racyA pachI zrImane aMtarmukha adhikArIo vAsta kAMIka viziSTa lakhavAnI preraNA thaI hoya ema lAge che. emAMthI emaNe AdhyAtmika jijJAsA saMtoSavA ane poSavA khAtara eka bIjI kRti racI. enuM nAma emaNe uddeza ane viSayane anurUpa evuM "mekSamALA'(4) rAkhyuM. mALA eTale 108 maNakA peThe 108 pATha samajI ja levAnA. ene bIjo bhAga "prajJAvabodha mokSamALA" emaNe lakhavA dhArelo je lakhAtAM rahI gayo. chatAM sadbhAgye emAM emaNe lakhavA dhArela viSayonI yAdI karelI te labhya che (865). e viSayo upara kaI viziSTa prajJAzAlIe lakhavA jevuM che, e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che. - "mokSamALA'mAM carcalA dharmane muddA khAsa karI jaina dharmane ja lakSI lIdhelA che. ane te vakhate temanAM prathama paricita sthAnaka vAsI paraMparA ane zAstronI temAM spaSTa chApa che. chatAM ekaMdara rIte e sarvasAdhAraNa rIna saMpradAya vAste anukuLa thaI paDe e rIte ja madhyasthapaNe lakhAyela che. "mekSamALA'nI aneka vizeSatAo enA vAcanathI ja jANavI gya che, chatAM ahIM tenI eka vizeSatA noMdhavI egya che. soLa varasa ane traNa mahinA jeTalI nAnI uMmare, keAI skUla ke kolejamAM agara to saMskRta yA dhArmika pAThazALAmAM nahi bhaNela chokarA rAyacaMdanI e traNa divasanI ramata che, ane chatAM ya Aje prauDha abhyAsIne emAM sudhAravA jevuM bhAgye ja dekhAze. have pAchaLathI rame varSe racAyela "AtmasiddhizAstra ane (660) sagavaDa khAtara prathama laIe. emAM 14ra dehA che. enuM vivecana emaNe pite ja kareluM labhya che. kharekhara AnuM zAstra nAma Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImakAjacaMdra -eka samAlocanA sArthaka che. emAM jaina AcAravicAraprakriyA mULa rUpamAM pUrNa AvI jAya che. vicAra pakava che. avalokana ane ciMtana vizALa tema ja gaMbhIra che. jene vastu jANavI hoya ane saMskRta tathA prAkRta graMthonA jaMgalamAM paDyA sivAya sparza kara hAya, tene vAste A zAstra nitya pAThya che. sanmati, padarzanasamuccaya, gabindu, gadaSTisamuccaya, samayasAra, pravacanasAra Adi graMthonuM te tAraNa che. ane chatAM ya temAM tAtkAlika gaccha, patha ane ekAMtapravRttinuM svAnubhavasiddha varNana ane samAcana paNa che. sarvasAdhAraNa mATe to nahi paNa jaina mumukSu mATe te gItAnI garaja sAre tevuM che. je AmAM jana paribhASA gauNa karI pAchaLathI vyApaka dharmasiddhAMta carcA heta, to e bhAga gItAnA bIjA adhyAyanuM sthAna leta. Aje gItA jevA sarvamAnya thaI zake evA padya pustakanI mAgaNI jaina loke taraphathI thAya che. zrImad sAme e vAta pragaTa rUpamAM AvI hatI, to teo e khoTa gujarAtI bhASA dvArA yogya rIte dUra karata. alabatta Ane samajavAmAM adhikAra Avazyaka che. tarkazAstranI zuddha ane kramika dalIlo buddhizodhana sivAya na samajAya. eka bAju, durAgrahathI ghaNuM Ane sparzatA ke jANutA paNa nathI; bIjI bAju Ane sarvasva mAnanAra, sadA pATha karanAra ene samajavAnI vAstavika rIte taiyArI karatA nathI. banne ekAMte che. A zAstranAM saMskRta, hindI ane aMgrejImAM bhASAMtara thayAM che; paNa enI kharI khUbI mULa gujarAtImAM ja che. jaina paraMparAnA sarvamAnya gujarAtI prAmANika dharmagraMtha tarIke A zAstra sarakArI, rASTrIya ke anya koI paNa saMsthAne pAThavAmamAM sthAna levAnI yogyatA dharAve che. viziSTa bhASAMtarakRtimAM digaMbarAcArya kuMdakuMdakata prAkRta *paMcAstikAya'nuM temaNe gujarAtImAM kareluM avikala bhASAMtara (700) Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA Ave che. vivecanakRtiomAM AdhyAtmika tAmbara muni AnaMdaghanajI (692), cidAnaMdajI (9)nAM katipaya padyo upara temaNe karelAM vivecane maLe che. prasiddha digaMbara tArkika samaMtabhakanA mAtra eka ja prasiddha saMskRta zokanuM vivecana (868) temaNe karyuM che. A vivecana pramANanI dRSTie nahi paNa guNanI dRSTie evAM mahattvanAM che ke, koI paNa vivecakane te mArgadarzaka thavAnI yogyatA dharAve che. e vivecane pAMDityamAMthI nahi paNa sahajabhAve UgelI AdhyAtmikatAmAMthI jamyAM hoya evo bhAsa thAya che. - " apUrva avasara evo kyAre Avaze" * dhruvapadavALuM zrImaddanuM kAvya (456) Azrama bhajanAvalImAM sthAna pAmeluM hovAthI, mAtra jaina ke gujarAtI janatAmAM ja nahi, paNa gujarAtI bhASA cheDe ghaNe aMze samajanAra vargamAM paNa jANItuM thayuM che ane thatuM jAya che. A padyano viSaya jaina prakriyA pramANe guNazreNI che. emAM prakriyAnuM jJAna ane bhAvatAdAmya spaSTa che. te evA Atmika ulAsamAMthI lakhAyela che ke, vAMcanArane paNa te zAMti Ape che. jena prakriyA hovAthI bhAvanI sarvagamyatA AvavI zakya ja nathI. narasiMha mahetA AdinAM bhajano lokapriya che, kAraNa tenI vedAMtaparibhASA paNa eTalI agamya nathI hotI, jeTalI A padyamAM che. AnuM vivecana sAdhAraNa ane sarvadarzanaparibhASAmAM tulanAdaSTithI thAya, to te vadhAre phelAvA pAme. narasiMha mahetAnA "vaiSNavajana to tene kahIe" e bhajanamAM vaiSNavajana (bauddha paribhASAmAM bodhisattva) sAdhanAnA kramamAM lokasevAnA kAryanI yogyatA dharAve che. jyAre "apUrva avasara ' e bhajanamAMnI bhAvanAvALo AhaMta sAdhaka ekAMta AdhyAmika ekAMtanI UMDI guhAmAM sevyasevakane bhAva bhUlI, samAhita thaI javAnI tAlAvelIvALA dekhAya che. che A pustakamAM juo vibhAga , prakaraNa 27. 192 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "zrImakAjacaMdra"--eka samAlocanA nIrakhIne navayauvanA ' ityAdi brahmacaryaviSayaka deharA (mokSamALA -34) keAI UMDA ugamamAMthI udbhavyA che. khuda gAMdhIjI paNa ene pATha kyAreka karatA ema sAMbhaLyuM che. sattarame varSe racAyeluM "bahu puNya kerA puMjathI' ityAdi harigIta kAvya ("mokSamALA'-67) zabda ane arthathI bahu gaMbhIra che. jANe pAchalI uMmaramAM racAyuM na hoya? brahmacaryane deharA viSe paNa ema ja kahI zakAya. "he prabhu! he prabhu ! zuM kahuM?" e kAvya (224) mAtra AtmanirIkSaNathI otaprota che, "jaDabhAve jaDa pariName" e kAvya (226) jaina AtmaprakriyAnuM pUrepUruM bedhaka che. "jinavara kahe che jJAna tene' e dhruvapadavALuM kAvya (227) jaina paribhASAmAM jJAnanI tAttviktAnuM nirUpaNa kare che. A badhAM ya chUTAMchavAyAM kAvyone viziSTa kRtimAM mUkavAnuM kAraNa e che ke, te badhAmAM eka yA bIjI rIte jaina tatvajJAna ane jaina bhAvane bahu spaSTatAthI vyakta thayelI che ane te badhAM supaTha che. eka vAra jeNe jaina paribhASAne paDado vadhyo, tene to game teTalI vAra vAMcavA chatAM temAMthI navInatAne anubhava thAya ema che. viziSTa kRtinA bIjA vibhAgamAM gAMdhIjIne bhinna bhinna samaye lakhelA traNa paDyA che. pahelo patra (447) jema praznomAM tema uttaramAM paNa maTe che. bIjI vizeSatA e che ke, prazno tAtvika ane vyAvahArika bane rUpanA tema ja baeNrisTaranI buddhine chAje tevA vyavasthita che. uttara paNa prajJAthI ane anubhavajJAnathI apAyelA che. samatva pade pade che. sarpa mAravA na mAravAne nyAya prajJApATava ane vastusthiti sUcave che. chatAM Aje e uttara aparyApta ja che. * A graMthamAM juo bhA. 2, khaMDa 1, pra. 11. 3. A graMthamAM juo bhAga 2, khaMDa 2. 193 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sI zajayanI jIvanayAtrA sAmUhika dRSTie paNa AvI bAbatamAM vicAra karavA ja paDe che. gAMdhIjIe pAchaLathI e vicAra karyAM. zrImad zuM karata te kahI na zakAya; paNa jainAe ane badhAe e vicAra karavA ja joIe. khuddanI bAbatamAM zrImadde abhiprAya ApyA che, te temanAM mULa pustakA pUrAM vAMcyAM hota tA judI rIte Apata. gAMdhIjIne lakhelA khInna patramAM (482 ) vivekanAna, tenI zakyatA ane tenAM sAdhanAnuM spaSTa citra che. trIjA patramAM ( 647 ) Aya vicAra-AcAra, Aya anAya kSetra, bhakSyAbhakSya viveka, varNAzramadharmanI agatyatA, nAta, jAta AdinA bheda ane khAnapAnanA pArasparika vyavahAra Adi viSe khulAsA karelA che. Aje paNu gAMdhIjInA vikasita ane vyApaka jIvanakramamAM jANe zrImanA e khulAsAnA saMskArA hoya ema bhAse che. -- A traNe patra dareke vAMcavAne lAyaka che. enI vizeSatA e kAraNathI che ke, khIjA kAI ne lakhe te karatAM gAMdhIjIne judI ja jAtanuM lakhavAnu hAya che -- adhikArInA prazna pramANe javAba. gAMdhIjI sivAyanA kAI pratyenA patravyavahAramAM ApaNe vyavahAru carco bhAgye ja joI e chIe. emAM leAka, paryAya, kevalajJAna, samyaktva, ityAdinI carcA heAya che. jyAre gAMdhIjI vyavahAru prazno dhArmika dRSTie kare che. ane Aje ApaNe joI e chIe ke, gAMdhIjIe keTalA vyavahAru praznonA nikAla dharmadRSTie karyo che. sAmAnya jaina varga ane anya va adhikAraprazno ja kare che, e hamezane anubhava zrImadgu pUchanArAonA praznomAM paNa sAcA Thare che. gAMdhIjI atyAra lagI apavAda che. jJAtibhAjana, jJAtinI bahAra bheAjana, bhakSyAbhakSyavicAra, emAM ja kayAM sudhI chUTa ityAdi prazno gAMdhIjInI vakIladaSTi temaja paradezamAM AvI paDelI paristhitine AbhArI che. jainAnA prazno 194 - Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "corAjaya - eka samAyeyane mahAvIranA samayamAM thatA prazno jevA ja lagabhaga che. ema dekhAya che ke, jenenA mAnasanI paristhiti lagabhaga e ja cAlI Ave che. aMka 538vALA patra kaI jaina jijJAsunA praznanA uttaramAM che, je jana tatvajJAnanA abhyAsIne rasa poSe evo che. emAM niyatasthAnathI ja te te indriyAnubhava kema thAya che ane indriyo amuka ja paristhitimAM kAma kema kare che, tene khulAse khUba spaSTatAthI Ape che je ke sarvArthasihi, rAjavArtika AdimAM che. aMka 633vALo patra jemAM Azramakrame vartavuM ke game tyAre tyAga karavo e prazna karyo che, ane jene kAMIka nirdeza meM prathama karyo che te patra paNa eka gaMbhIra vicAra pUro pADatA hovAthI khAsa dhyAna kheMce che. viziSTa kRtinA trIjA vibhAgamAM aMka 70-8 vALuM lakhANa prathama laIe. e kadAca svaciMtanajanya noMdha hoya. roga upara davA karavI ke nahi e vicAra jaina samAjamAM khAsa karI jinakalpa bhAvanAne lIdhe Avyo che. e bAbata zrImade A naMdhamAM khUba prakAza pADyo che, ane pUrNa anekAMtadaSTi gRhastha-sAdhu bane mATe ghaTAvI che, je vAstavika che. auSadha banAvavAmAM ke levAmAM pApadRSTi heya to tenuM phaLa paNa auSadhanI asaranI peThe anivArya che, e vastu mArmika rIte carcA che. auSadha dvArA roganuM zamana kema thAya? kAraNa ke roganuM kAraNa to karma che, ane te hoya tyAM sudhI bAhya auSadha zuM kare? e karmadaSTinA vicArano sarasa javAba Ape che. A lakhANamAM emaNe traNa aMze spasya lAge che. 1. tega karma nita che to te karma cAlu hoya tyAM lagI auSadhopacAra zA kAmano ? eka e prazna che. 2. rogajanaka karma auSadhanivarya jAtinuM che ke anya prakAranuM e mAlUma na hovA chatAM auSadhanI kaDAkUTamAM * A pustakamAM juo bhAga 2, khaMDa 1, pra. ra9. 15 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA zA mATe UtaravuM? khAsa karIne dhArmika gRhastha ane tyAgIoe. e bIjo prazna. 3. auSadha karIe to ya punaH karmabaMdha thavAne ja, kAraNa auSadha banAvavAmAM ane levAmAM sevAyela pApavRtti niSphaLa nathI ja. te pachI roga nivArIne paNa navA roganuM bIja nAkhavA jevuM thayuM. ene zo khulAso, e trIjo prazna. - A traNe prazno emaNe karmazAstranI dRSTithI carcA che. auSadha ane vedanIya karmanivRtti vacce saMbaMdha darzAvatAM tathA karmabaMdha ane vipAkanI vicAraNA karatAM emaNe jaina karmazAstranuM maulika ciMtana vyakta karyuM che. vyAkhyAnasAra' (753) Akho jaina tattvajJAnanI rucivALA badhAe vAMcavA jevo che. e vAMcatAM ema lAge che ke, emaNe samyakatva pAkuM anubhavyuM na hoya to e viSe ATalI spaSTatAthI ane vAraMvAra kahI na zake. teo jyAre e viSe kahe che, tyAre mAtra sthala svarUpa nathI kahetA. emanA e sAramAM ghaNuM prasiddha dAkhalAo AkarSaka rIte Ave che. kevaLajJAnanI kyAreka prathama navI rIte karavA dhArela vyAkhyA emaNe AmAM sUcavI hoya ema lAge che; te jenaparaMparAmAM eka navuM prasthAna ane navIna vicAraNA upasthita kare che. emAM viratiavirati ane pAkriyAnI nivRtti -anivRttinA saMbaMdhamAM mArmika vicAra che.* emanA upara je kriyAlopano AkSepa thato, teno khulAso emaNe pote ja AmAM spaSTa karyo che, je temanI satyapriyatA ane nikhAlasatA sUcave che. upadezachAyA' (643) nA mathALA nIcenA saMgrahamAM zrImadbhA AmAmAM haMmezAM ramI rahelAM vividha viSayanAM citanonI chAyA che, je jaina jijJAsu vAte khAsa rucipaSaka che. che juo A graMtha bhAga 2, khaMDa 1, pra0 28. 196 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 * zrImadrAja'eka samAlocanA upasa hAra baMgALI, marAThI, hindI, ane gujarAtI Adi prAMtika bhASA, jemAM gRhastha ke tyAgI jaina vidvAna ane vicAraka vaganI lekhanapravRtti thAya che ane vizeSa sabhave che, temAMthI prasiddha jaina AcAya AtmArAmajInI hindI kRtione bAda karatAM eka bhASAmAM vIsamI zatAbdimAM lakhAyelu eka paNa pustaka meM evuM nathI joyu ke, jene * zrImadrAjacaMdra 'nAM lakhANe! sAthe gaMbhIratA, madhyasthatA ane maulikatAnI dRSTie aMzathI paNa sarakhAvI zakAya. tethI Adhunika samagra jaina sAhityanI dRSTie, vizeSe karI jaina tattvajJAna ane cAritraviSayaka gujarAtI sAhityanI dRSTie zrImadnAM lakhANAnu bhAre mUlya che. chellA traNa cAra dazakA thayAM jaina samAjamAM navIna prajAne navIna keLavaNI sAthe dhArmika ane tattvajJAna saMbaMdhI jaina zikSaNa ApI zake evAM pustakAnI cAmerathI anavarata mAgaNI thatI jovAmAM Ave che. aneka saMsthAoe peAtapeAtAnI zakyatA pramANe AvI mAgaNIne pahAMcI vaLavA kAMI ne kAMI prayatna sevyA che, temaja nAnAMmeTAM pustaka prasiddha karyAM che; paNa jyAre niSpakSabhAve e badhA viSe vicAra karuM chuM, tyAre mane spaSTa lAge che ke, e badhA prayatna ane lagabhaga e badhuM sAhitya zrImanAM lakhANA sAme bAlIza ane kRtrima jevuM che. emanAM lakhANeAmAMthI ja akSareakSara amuka bhAgeA tAravI, adhikArInI yeAgyatA ane vaya pramANe pAThyakrama ghaDI kADhavAmAM Ave, ke jemAM kAI paNa jAtanA kharca, parizrama Adine eja nathI, te dhArmika sAhitya viSenI jaina samAjanI mAgaNIne Aje paNa emanAM lakhANathI khIjAM kAI paNa pustakA karatAM vadhAre sArI rIte saMteASI zakAya ema che. emAM kumArathI mAMDI prauDha uMmara sudhInA ane prAthamika abhyAsIthI mAMDI UMDA ciMtaka sudhInA jijJAsu mATenI sAmagrI meAjuda che. alabatta e sAmagrInA sadupayeAga karavA vAste asaMkucita ane guNagrAhaka mAnasacakSu joIe. 197 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAda rAjacaMdranI jIvanayAtrA zrImadanI samagra uMmara karatAM vadhAre vakhata abhyAsamAM gALanAra. zrImannA bhramaNa ane paricayakSetra karatAM vadhAre viratuta kSetramAM rakhaDanAra, ane vividha viSayanA aneka vidyAguruone caraNe sAdara besanAra mArA jevo alpa paNa dhAre to emanAM lakhANamAM khAmIo paNa batAvI zake; paraMtu jyAre emanI mAtra ApabaLe vidhA meLavavAnI, zAstro vAMcavAnI, tatvaciMtana karavAnI ane te upara spaSTa tema ja pravAhabaddha lakhavAnI ane te paNa gharAMgaNe ramatA kumAranI uMmarathI tema ja vyApAra, dhaMdhA AdinI vividha pravRttio vacce,- tyAre zrImadda jevI vyakti utpanna karavA vAste mAtra jaina saMskRti pratye ja nahi paNa gujarAtanI saMskRti pratye mAthuM ApameLe namI jAya che. jaina samAja mATe to e vyakti cirakAla lagI AdaraNIya sthAna sAcavI rAkhaze emAM zaMkA ja nathI. taTastha ane ciMtaka bhAve zrImanAM lakhANa vAMcyA sivAya emane viSe abhiprAya bAMdhavA ke vyakta karavA e vicArakanI dRSTimAM upahAsAspada thavA jevuM ane pitAnuM sthAna gumAvavA jevuM che. zrImadrAjacaMdranuM aMtima saMskaraNa joI gayA pachI te saMskaraNanI keTalIka khaTake evI khAmIo tarapha temanA anugAmIonuM lakSa kheMcavuM gya dhAruM chuM. e khAmIo haze tyAM sudhI "zrImadrAjacaMdra'nuM mahatva vidvAne gya rUpamAM AMkI nahi zake. e khAmIo pariziSTa ane zuddhiviSayaka che. prathama to viSayAnukrama hovo joIe. keTalAMka pariziSTomAM paheluM temAM AvelA graMtha ane graMthakAra viSenuM; bIjuM temAM AvelAM avataraNo viSenuM, tenAM mULa sthaLe sAthe; trIjuM temAM AvelA badhA ya vyAkhyA karela ke vyAkhyA karyA vinAnA pAribhASika zabdanuM; cothuM emAM carcelA viSayo mULamAM je je graMthamAMthI levAmAM AvyA hoya, te graMthonAM sthaLo ane jarUra hoya tyAM pATha darzAvanAru; ema aneka daSTithI mahattvanAM bIjAM paNa pariziSTa ApavAM jarUrI che. emaNe potAnAM lakhANamAM vAparela 198 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "zrImadrAjacaMdra"--eka samAlocanA saMskRta ke prAkRta zabda kAyama rAkhIne paNa jyAM temAM vikRti heya tyAM sAthe kASTakamAM te dareka zabdanuM zuddha rUpa ApavAthI kAMI pustakanuM mahattva ghaTatuM nathI. A prasaMge zrImaddanAM smArakarUpe cAlatI saMsthAo viSe sUcana karavuM prAsaMgika che. huM jANuM chuM tyAM sudhI emanA smaraNarUpe be prakAranI saMsthAo che. keTalAka Azramo ane paramakRtaprabhAvaka maMDaLa. AzramonI bAbatamAM te eTaluM ja sUcavavuM basa thaze ke, te te AzramanA saMcAlakoe ane tyAM rahenArAoe, zrImade sUcita zAstrAbhyAsa, manana ane ApameLe nirNaya bAMdhavAnI vRttine ja vikAsa thAya e rIte vyavasthita abhyAsa ane ciMtanakrama goThavo joIe. temanI caraNapAdukA ke chabI AdinI suvarNapUjA karatAM temanI sAdagI ane vItarAga bhAvanAne baMdha bese tema ja vicArakenI daSTimAM parihAsa na pAme evI jagya bhakti piSavI ghaTe. paramabruta prabhAvaka maMDaLe Aja sudhImAM vyApaka dRSTie rASTrIya bhASAmAM anuvAdita aneka pustako bahAra pADyAM che. e prayatna prathama dRSTie atyAra lagI stutya gaNAya. paNa atyAre UbhI thayelI sAhityaviSayaka mAgaNuM ane thayela vikAsakramane lakSamAM letAM, have e maMDaLe saMpAdanamudraNanuM daSTibindu badalavuM ja joIe. pustakanI pasaMdagI, anuvAdanI paddhati, tenI bhASA, tathA prastAvanA, pariziSTa Adi kevAM ane keTalAM hovAM joI e eno nirNaya karavA vArate e maMDaLe ochAmAM ochA be traNa vidvAnonI samiti banAvI, te dvArA ja anuvAdaka ke saMpAdaka pasaMda karavAnuM, ane vastu taiyAra thayA pachI tapAsAvavAnuM kAma karAvI, tyAra pachI ja pustaka presamAM ApavAnI goThavaNa karavI ghaTe. e maMDaLa taraphathI atyAra lagImAM pragaTa thayela saMkhyAbaMdha pustake jyAre jouM chuM, tyAre mULapATha, anuvAda, bhAvakathana, saMzAdhana AdinI DhagalAbaMdha akSamya bhUlo joI, vyApArI jaina samAjane hAthe haNatA sAhityanA tejasvI AtmAnuM dazya anubhavuM chuM. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranI jIvanayAtrA zrImadrAjacaMdrano hindI ke kaI paNa bhASAmAM anuvAda karavAnI rucivALA paNa temanA ghaNA bhakto che. temanuM paNa dhyAna kheMcavuM Avazyaka che. zrImadnI bhASA gujarAtI che paNa te temanI khAsa bhASA che. gujarAtI bhASAmAM navayugamAM jaina tattvaciMtana temaNe ja prathama kareluM ane lakheluM hovAthI, temanI bhASAe svAvalaMbI viziSTa rUpa dhAraNa karyuM che. temAM carcAyelA viSayo seMkaDo graMthamAMthI ane kAMIka svataMtra bhAve UMDA ciMtanamAMthI AvelA che. tethI anuvAdakanI pasaMdagImAM mukhya traNa bAbato dhyAnamAM nahi rakhAya to e anuvAda nAmanA ja thaze. pahelI e ke, teNe zrImadbhI bhASAnI mAtRbhASA jeTalo ja talasparzI paricaya karelo hovo joIe. bIjI bAbata e ke, emAM carcelA viSayonuM taNe pakava ane spaSTa parizIlana kareluM hovuM joIe. ane trIjI bAbata e che ke, je bhASAmAM anuvAda karavAno hoya, temAM lakhavAne tene siddhahasta hovo joIe. ATalA pUratI sagavaDa karI ApavAmAM ke meLavavAmAM je kharca yogya rIte saMbhavato hoya, te karavAmAM vasyavRtti jarAya na sevatAM, TANA vakhatanI udAravRttinuM avalaMbana karavuM joIe. 200 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdra [jIvanayAtrA ane vicAraratna ] 2. zrI rAjacaMdranAM vicArane Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAgya 1. saghaLAM prANuonI svAbhAvika IcchA sukha ane AnaMda prApta karavAmAM che. ethI karIne teo tenA udyogamAM gUMthAyAM rahe che. paraMtu vivekabuddhinA udaya vinA temAM teo vibhrama pAme che. teo saMsAramAM nAnA prakAranAM sukhane Aropa kare che. [ paraMtu ] ati avalokanathI ema siddha thAya che ke, te Apa vRthA che. je sukha bhayavALAM che te sukha te sukha nathI paNa dukha che. je vastu prApta karavAmAM mahAtApa che, je vastu bhogavavAmAM ethI paNa vizeSa tApa rahyo che, temaja pariNAme mahAtApa, anaMta zeka ane anaMta bhaya che, te vastunuM sukha te mAtra nAmanuM ja sukha che; vA nathI ja. Ama hovAthI tenI anuraktatA vivekIo karatA nathI. bhartuhari upadeza che ke bhogamAM ragane bhaya che; kulane paDavAne bhaya che; lamImAM rAjAne-bhaya che; mAnamAM dInatAne tathA baLamAM zatrune bhaya che; rUpathI strIne bhaya che; zAstramAM vAdane bhaya che; guNamAM khalane bhaya che: ane kAyA para kALane.bhaya che ema sarva vastu bhayavALa che mAtra verAgya ja abhaya che. Ama saMsAranAM manahara paNa capala sAhitya bhayathI bhaya che. vivekathI vicAratAM jyAM bhaya che tyAM kevaLa zAka ja che. jyAM zoka 203 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane hAtha tyAM sukhano abhAva che; ane jyAM sukhane abhAva rahyo che, tyAM tiraskAra karavo yathocita che. - A paNa vinA vivAde mAnya rAkhavuM joIe ke, te anaMta zeka ane anaMta duHkhanI nivRtti enA e ja sAMsArika viSayathI - nathI. rudhirathI rudhirane DAgha jato nathI, paNa jalathI tene abhAva che. tema zuMgArathI vA zaMgAramizrita dharmathI saMsAranI nivRtti nathI. e ja mATe vairAgya jalanuM AvazyakapaNuM niHsaMzaya kare che. (16) 2. jJAnIoe saMsArane anaMta khedamaya, anaMta duHkhamaya, avyavasthita, caLavicaLa ane anitya kahyo che. saMsAranI dekhItI IdravaraNa jevI suMdara mahinIe AtmAne taTasthalIna karI nAkhyo che. e jevuM sukha AtmAne kyAMya bhAsatuM nathI. mehathI satya sukha ane enuM svarUpa jovAnI eNe AkAMkSA paNa karI nathI. . . . saMsAranI A uttamottama padavI [ je cakravartipaNuM ] tyAM AvuM duHkha, kSaNikatA, tucchatA, aMdhapaNuM e rahyuM che, to pachI bIje sukha zA mATe gaNavuM joIe? . . . je sukha bhayavALA ane kSaNika che te duHkha ja che. [ Ama saMsAramAM ] anaMta tApa, anaMta zeka, anaMta duHkha joIne jJAnIoe e saMsArane pUMTha dIdhI che. te satya che. vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhomi che. (17). 3. sarva karatAM jemAM adhika neha rahyA kare che evI A kAyA, te roga jarAdithI svAtmane ja duHkharUpa thaI paDe che; to pachI tethI dUra evAM dhanAdithI jIvane tathArUpa sukhavRtti thAya ema mAnatAM vicAravAnanI buddhi jarUra kSobha pAmavI joIe, ane kaI bIjA vicAramAM javI joIe. (28) 204 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavadeha 1. AsaMsAra bahu duHkhathI bharelo che. emAMthI jJAnIo tarIne pAra pAmavA prayojana kare che. mokSane sAdhI teo anaMta sukhamAM virAjamAna thAya che. e mokSa bIjA koI dethI maLanAra nathI. mAtra mAnavadehathI mekSa che. jJAnIo kahe che e [ manuSya] bhava bahu durlabha che. ati puNyanA prabhAvathI e deha sAMpaDe che. mATe ethI utAvaLe AtmasArthaka karI levuM. koI paNa anya dehamAM vivekane udaya thato nathI, ane mokSanA rAjamArgamAM praveza thaI zakato nathI. metane paNa nizcaya ApaNe jANI zakatA nathI. mATe jema bane tema dharmamAM tvarAthI sAvadhAna thavuM. (17) 2. jJAnIoe manuSyapaNuM ciMtAmaNitulya kahyuM che, te vicAre to pratyakSa jaNAya tevuM che. vizeSa vicAratAM to te manuSyapaNAno eka samaya paNa ciMtAmaNi rAnathI parama mAhAmyavAna ane mUlyavAna dekhAya che. ane je dehAthaMmAM ja te manuSyapaNuM vyatIta thayuM, to eka phUTI badAmanI kiMmatanuM nathI ema niHsaMdeha dekhAya che. (30) 3. sarva duHkhakSayano upAya che. paNa te koIka chavane samajAya che. mahata puNyane vegathI, vizuddha matithI, tIvra vairAgyathI ane sapuruSanA samAgamathI te upAya samajavA egya che. te samajAvAne 205 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacandranAM vicArarata avasara ekamAtra A manuSyadeha che. te paNa aniyata kALanA bhayathI grasita che. tyAM pramAda thAya che e kheda ane Azcarya che. ( 31 ) 4. A jagatane viSe jene viSe vicArazakti vAcAsahita varta che, evu manuSyaprANI kalyANane vicAra karavAne sathI adhika yeAgya che. tathApi prAye jIvane anaMta vAra manuSyapaNuM maLyA chatAM te kalyANu siddha thayuM nathI. te bhrAMti je kAraNathI varte che, te kAraNanA mukhya be prakAra jaNAya che. eka pAramArthika ' ane eka 'vyAvahArika.' ane te e prakArane ekatra abhiprAya je che te e che ke, A jIvane kharI mumukSutA AvI nathI. ane tenuM sauthI meATu kAraNu asatsa`ganI vAsanAe janma pAmyuM evu nijaeNcchApaNuM ane asat nane viSe satadarzanarUpa bhrAMti te che. [ te ] asatsaMga, nijecchApaNu ane mithyAdananuM pariNAma jyAM sudhI maTe nahi, tyAM sudhI A jIva mukta thavA ghaTateA nathI. ane te TALavAne arthe satsaMga, jJAnInI AjJAnuM atyaMta aMgIkRtapaNuM ane paramArtha svarUpa evuM je AtmApaNuM, te jANavA yeAgya che. (28) 206 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sazu-satsaMga sadgurunI AvazyakatA 1. du:khanI nivRtti sarva jIva icche che. ane duHkhanI nivRtti duHkha jenAthI janma pAme che evA rAgadveSa ane ajJAnAdi deSanI nivRtti thayA vinA saMbhavatI nathI. te rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAna sivAya bIjA koI prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI, bhaviSyakALamAM thaI zake tema nathI. tene sarvazreSTha upAya sadguruvacananuM zravaNa ke sallAstranuM vicAravuM e che. je kAI jIva sarvathA duHkhanI nivRtti IcchatuM hoya, tene e ja eka mArga ArAdhyA sivAya anya bIje kaI upAya nathI. eka meTI nizcayathI vArtA mumukSu jIve karavI yogya che ke, satsaMga jevuM kalyANanuM koI baLavAna kAraNa nathI. (25) 2. kAraNa, jene AtmArtha sivAya bIjo koI artha nathI ane AtmArtha paNa sAdhI prArabdhavazAt jeno deha che, evA jJAnI puruSanI AjJA te phakta AtmArthamAM sAmA jIvane prere che. A jIve pUrvakALe kaMI AtmArtha jANyo nathI; UlaTo AtmArtha vismaraNapaNe cAlyo Avyo che. te potAnI kalpanA karI sAdhana kare tethI AtmArtha na thAya. UlaTuM, "AtmArtha sAdhuM chuM' evuM duSTa abhimAna utpanna Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane thAya, ke je jIvane saMsArane mukhya hetu che. je vAta svapna paNa AvatI nathI, te jIva mAtra amastI kalpanAthI sAkSAtkAra jevI gaNe, to tethI kalyANa na thaI zake. jIvanAM pUrvakALanAM badhAM mAThAM sAdhana - kalpita sAdhana-maTavA apUrvajJAna sivAya bIjo koI upAya nathI, ane te apUrvajJAna apUrvapuruSanA ArAdhana vinA bIjA kayA prakAre jIvane prApta thAya? (27) aMdhakAranA game teTalA prakAra karIe, paNa temAM koIe prakAra nahi Ave ke je ajavALArUpa hoya. AvaraNatimira jene che, evAM prANInI kalpanAmAMnI koI paNa kalpanA " sata' jaNAtI nathI, ane sata 'nI najIka [paNa] saMbhavatI nathI. " sata' che te bhrAMti nathI; kalpanAthI para che. mATe jenI [ "sata '] prApta karavAnI daDha mati thaI che, teNe pite kAMI jANato nathI evo dRDha nizcayavALo prathama vicAra karavo ane pachI jJAnIne zaraNe javuM. A je vacano lakhyAM che, emAM nigraMthe pravacananI samasta dvAdazAMgI, padarzananuM sarvottama tattva ane jJAnInA baMdhanuM bIja saMkSepe kahyuM che. (22-24) 3. sadharmano joga sapuruSa vinA hoya nahIM; kAraNa ke "asata'mAM sat " hotuM nathI. (1947) 4. bAjarA athavA ghauMno eka dANa lAkha varSa rAkhI mUkyo heya, paNa je tene pANI, mATI Adino saMyoga na maLe to UgavAno saMbhava nathI, tema satsaMga ane vicArane vega na maLe te AtmaguNa pragaTa thato nathI. [ saDI jAya te vAta amArA dhyAnamAM che.] (1952). 5. jIva pitAne bhUlI ga che, ane tethI sasukhano tene viyoga che; ema sarva dharmasammata kahyuM che. pitAne bhUlI gayA-rUpa ajJAna, jJAna maLavAthI nAza thAya che; ema niHzaMka mAnavuM. jJAnanI prApti jJAnI pAsethI thavI joIe, e svAbhAvika samajAya che; 208 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 : sadgurusatsaMga chatAM leAkeA lAdi kAraNeAthI ajJAnInA Azraya cheADatA nathI; e ja anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM mULa che. jJAnanI prApti jeNe pRthvI, teNe jJAnInI icchAe vavuM, ema jinAgamAdi sarva zAstra kahe che, potAnI icchAe pravatAM anAdikALathI rakhaDyo. jyAM sudhI pratyakSa jJAnInI icchAe eTale AnAe nahIM vartAya, tyAM sudhI ajJAnanI nivRtti thavI saMbhavatI nathI. anaMtakALa sudhI jIva nijachaMde cAlI parizrama kare, te paNa pAte peAtAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAnA ArAdhaka aMtamu dUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. zAstramAM kahelI AjJAe pareAkSa che, ane te ane adhikArI thavA mATe kahI che; mekSa thavA mATe pratyakSa jJAnInI AjJA ArAdhavI joI e. ( 22-4 ) 6. kAI paNa prakAre sadgurunI zedha karavI; zeAdha karIne tenA pratye tana, mana, vacana ane AtmAthI aNuyudda karavI; tenI ja AjJAnuM sarva prakAre niHzakatAthI ArAdhana karavuM; ane te ja sa mAcika vAsanAne abhAva thaze, ema samajavuM. (23 ) 7. anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcArya paNu prApta thayuM che. mAtra sat' maLyuM nathI; ' sat 'sUNyuM nathI; ane sat' zradhyuM nathI; ane e maLye, e sUNye, ane e dhye ja chUTavAnI vArtAne AtmAthI bhaNakAra thaze. ( 27 ) ' ( 8. satsaMganA abhAvathI, caDhelI AtmazreNi ghaNu karIne patita thAya che. ( 22-4) 9. sadarzanathI uccagati che; paraMtu meAkSanA mArga jJAnIe e te akSaremAM spaSTa darzAvye nathI; gauNutAe rAkhyA che. te gauNutAnuM sarvottama tattva A jaNAya che nizcaya nigraMtha jJAnI gurunI prApti~~ tenI AjJAnu ArAdhavu, samIpamAM sadaiva kALa rahevuM; mAM satsaMganI prAptimAM rahevu. AtmadarzitA tyAre prApta thaze. ( 1946 ) 39 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI rAjacaMdranAM vicArane sapuruSanI vyAkhyA 10. puruSa e ja ke nizadina jene AmAno upayoga che, zAstramAM nathI ane sAMbhaLyAmAM nathI chatAM anubhavamAM Ave evuM jenuM kathana che, aMtaraMga spRhA nathI evI jenI gupta AcaraNa che . . . bAkI to kaMI kahyuM jAya tema nathI. (22) 11. dharma ja jenAM asthimajA che, dharma ja jenI kriyA che. dharma ja jenuM [ halana calana che, dharma ja jenI zayana tathA jAgRti che, dharma ja jeno AhAravihAra ane nihAra che, dharma ja jeno vikalpa tathA saMkalpa che, dharma ja jenuM sarvasva che, evA puruSanI prApti durlabha che, ane te manuSyadehe paramAtmA che. 12. jJAnInI vANI pUrvApara aviruddha, AtmArtha upadezaka[ tathA apUrva arthanuM nirUpaNa karanAra hoya che; ane anubhava sahitapaNuM hovAthI AtmAne satata jAgrata karanAra hoya che. zuSka jJAnInI vANImAM tathArUpa guNa hotA nathI. sarvathI utkRSTa guNa je pUrvApara avirodhapaNuM, te zuSka jJAnInI vANune viSe vartavAne yogya nathI. kemake yathAsthita padArthadarzana tane hetuM nathI ane tethI ThAma ThAma kalpanAthI yukta tenI vANuM hoya che. (29) 13. pra. puruSa kema oLakhAya ? u0 puruSo temanAM lakSaNathI oLakhAya. puruSonAM lakSaNaHteonI vANImAM pUrvApara avirodha hoya, teo krodhane je upAya kahe tethI krodha jAya; mAnane je upAya kahe, tethI mAna jAya. jJAnInI vANuM paramArtharUpa ja hoya che. te apUrva che. jJAnInI vANI bIjA ajJAnInI vANInI upara ne upara ja hoya. jyAM sudhI jJAnInI vANI sAMbhaLI nathI, tyAM sudhI sUtro paNa chAzabAkaLa jevAM lAge. saddaguru ane asadgurunuM eALakhANa senAnI ane pittaLanI kaDInA oLakhANanI peThe thavuM joIe. taravAnA kAmI hoya ane sadguru Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka: sadgara-satsaMga maLe, to karma TaLe. je padArthane jJAnI jhera kahe, tene jhera jANI mUke, ane jJAnanI AjJA ArAdhe, tene taravAnA kAmI kahevAya. (195ra ) 14. AtmajJAna, samadarzitA, vicare udayaprayoga, apUrva vANI, paramakRta, saddagurulakSaNogya. AtmajJAnane viSe jemanI sthiti che, eTale parabhavanI IcchAthI je rahita thayA che, tathA zatrumitra, harSazoka, namaskAratiraskArAdi bhAva pratye jene samatA varte che, mAtra pUrve utpanna thayelAM evAM karmonA udayane lIdhe jenI vicaravA Adi kriyA che, ajJAnI karatAM jenI vANI pratyakSa judI paDe che, ane padarzananA tAtparyane jANe che, te saddagurunAM uttama lakSaNe che. (zrI AtmasiddhizAstra-29.) 15. puruSonA saMpradAyanI sanAtana evI karuNAvasthA hoya che ke, samayamAtranA anavakAro [ arthAt takSaNa] A loka AtmAvasthA pratye ho, AtamasvarUpa pratye hA, AtmasamAdhi pratye he; anya avasthA-svarUpa-Adhi pratye na he. e ja jeno karuNAzIla sahaja svabhAva che, te saMpradAya sanAtana sapuruSane che. (1948) satsaMganI vyAkhyA 16. moTA puruSanA saMgamAM nivAsa che tene ame parama satsaMga' kahIe chIe. enA jevuM kaMI hitasvI sAdhana A jagatamAM ame joyuM nathI ane sAMbhaLyuM nathI. mUrtimAna mokSa te sapuruSa che. (22-24) 17. game te jAtano sahavAsa hoya, paraMtu je vaDe Atmasiddhi nathI te satsaMga nathI. AmAne satya raMga caDAve te satsaMga. uttama zAstramAM niraMtara ekAgra rahevuM te paNa satsaMga che. (17) 211 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratnA satpuruSane kANu oLakhe 18. jJAnadazA athavA vItarAgadazA che te mukhyapaNe daihika svarUpa tathA daihika ceSTAne viSaya nathI; aMtarAtmaguNa che. ane aMtarAtmapaNuM bAhya jIveAnA anubhavanA viSaya na heAvAthI, tema ja tathArUpa anumAna paNa pravarte evA jagavAsI vAne ghaNuM karIne saMskAra nahi hAvAthI, jJAnI ke vItarAgane te eLakhI zakatA nathI. dRDha mumukSutA pragaTathai, tathArUpa sattamAgamathI prApta thayela upadezane avadhAraNa karyuM, aMtarAtmavRtti pariNamyuM, jIva nAnI ke vItarAgane eALakhI zake. (29) 19. [ satpuruSane ] vAstavika eLakhavA ve yAgya thavuM prazasta che. te ceAgya thavAmAM AvakartA evA e mAyAprapaMca che. pagale pagale bhayavAhI ajJAnabhUmikAnA jIva vagavicAre kAvyAvidha yeAjane cAlyA kare, tyAM cagyatAnA avakAza yAMthI hAya ? Ama na thAya teTalA mATe, thayelA kAryonA upadravane jema zamAvAya tema zamAvI, sarva prakAre e viSenI nivRtti karI, ceAgya vyavahAramAM AvavAnuM prayatna karavuM ucita che. na cAlatAM karavA joI e ane te paNa prArabdhavazAt nispRhabuddhithI--evA ja je vyavahAra, tene yeAgya vyavahAra mAnajo. (22-24) 20. jJAnI puruSanuM eALakhANa nahi thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa meTA dveSa jANIe chIe. eka te 'huM jANuM chuM, 'huM samajuM chuM, ' evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna. bIjuM, parigrahAdikane viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM vizeSa rAga. trIjuM, leAkabhayane lIdhe, apakIrtibhayane lIdhe ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye jevuM vinayAnvita thavuM joI e tevuM na dyuM. e traNa kAraNA jIvane jJAnIthI aNujANyA rAkhe che. [ tethI ja ] jJAnIne viSe peAtAsamAna kalpanA rahyA kare che [ tathA ] peAtAnI kalpanA pramANe jJAnInA vicAranuM, zAstranuM teAlana karavAmAM 12 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3: sadaguru-sasarA Ave che. e traNe doSanuM upAdAne kAraNu e te eka "svaccheda' nAmane mahAdoSa che ane tenuM nizcitta kAraNa asaMga che. (25) 21. jenA vacanabaLe chava nirvANamArgane pAme che, evI sajIvana mUrtine pUrvakALamAM jIvane joga ghaNuM vAra thaI gayo che. paNa tenuM oLakhANa thayuM nathI. jIve oLakhANa karavA prayatna kavacita karyuM paNa haze, tathApi jIvane viSe grahI rAkhelI siddhiyogAdi, riddhiyogAdi ane evI bIjI kAmanAothI pitAnI dRSTi malina hatI. dRSTi je malina hoya, te tethI sanmuti pratye paNa bAhya lakSa rahe che, jethI oLakhANuM paDatuM nathI. ane jyAre oLakhANuM paDe che, tyAre jIvane keI apUrva sneha Ave che. te evo ke, te mUrtinA viyoge ghaDI eka AyuSya bhogavavuM te paNa tene viTaMbaNuM lAge che. (23) satsagayAM Avazyaka vastuo 22. je jIva kalyANanI AkAMkSA rAkhe che ane pratyakSa sanduruSane [jene] nizcAya che, tene prathama bhUmikAmAM (dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgopAMga nyAyasaMpanna rahevArUpa) nIti mukhya AdhAra che. jene viSe upara kahI te nItinuM je baLavAnapaNuM na heya, ane kalyANanI yAcanA kare tathA vArtA kare, to e nizcaya mAtra puruSane vaMcavA barAbara che. jo ke puruSa te nirAkAMkSI che eTale tene chetarAvApaNuM kaMI che nahi, paNa evA prakAre pravartatA chava te aparAdhayogya thAya che. (27) ( 23. jJAnInI AjJAnuM ArAdhana te karI zake che je ekaniSThAe tana, mana, dhanathI Asaktine tyAga karI, tenI bhaktimAM joDAya. * AvA kauMsamAM mUkelA zabda zrImanA pitAnA che. paraMtu A pheka TUMkAvavA mATe, vaccethI amuka bhAga kADhI nAkhI, krama badalI, e bhAga vAkya saLaMga thAya te pramANe mUkelo che. 213 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArano je ke jJAnI bhakti IcchatA nathI, paraMtu mokSAbhilASIne te karyA vinA upadeza pariNamata nathI, ane manana tathA nididhyAsanAdine hetu thato nathI. (22-24) 24. puruSano yoga thayA pachI AtmajJAna kaMI durlabha nathI. tathApi puruSane viSe, tenA vacanane viSe, te vacananA Azayane viSe, prIti-bhakti thAya nahi, tyAM sudhI AtmavicAra paNa chavamAM udaya AvavA yogya nathI. ane puruSane jIvane yoga thayo che evuM kharekharuM te jIvane bhAsyuM che ema kahevuM paNa kaThaNa che. (27) 25. jJAnI puruSonI AjJAnI, tathA tenA vicAranI samyaka pratIti AvyA vinA, tathA temAM acaLa sneha thayA vinA satvarU5nA vicAranI yathArtha prApti thatI nathI. ane tevI dazA AvyethI, tenAM caraNAraviMda jeNe sevyAM che te puruSa, tevI dazAne krame karIne pAme che. e mArga ArAdhyA vinA jIve anAdi kALathI paribhramaNa karyuM. jyAM sudhI jIvane svachaMdathI aMdhatva che, tyAM sudhI e mArganuM darzana thatuM nathI. anAdi kALathI jIva avaLe mArge cAlyA che. (1947) 26. satsamAgama ane salphAstranA lAbhane IcchatA evA mumukSuene AraMbha, parigraha ane rasasvAdAdi pratibaMdha saMkSepa karavAne egya che. jyAM sudhI pitAnA doSone vicArI, saMkSepa karavAne pravRttimAna na thavAya, tyAM sudhI sapuruSane kahelo mArga pariNAma pAmevo kaThaNa che. (28) 27. saMsAramAM sAva udAsInatA, paranA alpa guNamAM paNa prIti, potAnA alpa doSane viSe paNa atyaMta kaleza, dezanA viSayamAM atyaMta vIryanuM puravuM-e vAta satsaMgamAM akhaMDa ekazaraNAgatapaNe dhyAnamAM rAkhavAne yogya che. samayamAtra paNa pramAda mya nathI. (26) 214 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3: sa tsava 28. aMtaHkaraNanI zuddhi vinA bodha asara pAmato nathI; mATe prathama aMtaHkaraNamAM maLatA lAvavI. vyavahAra ane nizcaya [paramArtha] e AdinI mithyA carcAmAM nirAgraha rahevuM-madhyastha bhAve rahevuM. AtmAnA svabhAvane je AvaraNa tene jJAnIo karma kahe che. (19jhara) 29. jIve ajJAna rahyuM che, tethI upadeza pariName nahIM. kAraNuM, AvaraNane lIdhe pariNamavAno rasto nathI. jyAM sudhI lokanA abhinivezanI kalpanA karyA karo, tyAM sudhI AtmA UMce Ave nahIM, ane tyAM sudhI kalyANuM paNa thAya nahIM. ghaNuM jIvo puruSane badha sAMbhaLe che, paNa tene vicAravAno yoga banato nathI. (1952) 30. upadeza sAMbhaLavAnI khAtara sAMbhaLavAnA kAmIe karmarUpI godaDuM oDhayuM che tethI upadezarUpI lAkaDI lAgatI nathI. taravAnAM kAmI hoya teNe dhotiyArUpI karma oDhayAM che tethI upadezarUpa lAkaDI pahelI lAge. (195ra ) 31. anubhavI vaidya to davA Ape, paNa daradI je gaLe utAre, te roga maTe. tema sadaguru anubhava karIne jJAnarU5 davA Ape, paNa mumukSu prahaNa karavArUpa gaLe utAre, tyAre mithyAtvarUpa roga TaLe. (1952) - 32, khArI jamIna hoya ne temAM varasAda paDe, to zuM kAma Ave? tema jyAM sudhI AtmAmAM upadeza pariName nahIM tevI sthiti heya, tyAM sudhI te zuM kAmano ? jyAM sudhI upadezavAta AtmAmAM pariName nahIM, tyAM sudhI pharI pharI sAMbhaLavI; vicAravI; tene keDe mUkavo nahIM; kAyara thavuM nahIM, kAyara thAya te AtmA UMce Ave nahIM. jJAnano abhyAsa jema bane tema vadhAro. abhyAsa rAkho temAM kuTilatA ke ahaMkAra rAkhavAM nahIM (15) 215 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna 33. mumukSae jo keIsapuruSane Azraya prApta thayo hoya, to prAye jJAnanI yAcanA karavI na ghaTe. mAtra tathArUpa vairAgya, upazamAdi prApta karavAnA upAya karavA ghaTe. te yaMgya prakAre siddha thaye, jJAnIne upadeza sulabha pariName che ane yathArtha vicAra tathA jJAnano hetu . thAya che. (29). 34. jJAnI puruSane maLIne je AtmabhAve, svachaMdapaNe, kAmanAo karI, rase karI saMsArane bhaje che, tene tIrthakara pitAnA mArgathI bahAra kahe che. (26). 35. Atmahita mATe satsaMga jevuM baLavAna bIjuM nimitta keI nathI. chatAM te sasaMga paNa, je jIva laukika bhAvathI avakAza leto nathI, tene prAye niSphaLa jAya che. ane saheja satsaMga kaLavAna thayo hoya to paNa, je vizeSa lokAza raheto hoya, to te phaLa nirmuLa thaI jatAM vAra lAgatI nathI. strIputra, AraMbhaparigrahanA prasaMgamAMthI je nijabuddhi cheDavAne prayAsa karavAmAM na Ave, te satsaMga phaLavAna thavAno saMbhava zI rIte bane ? je prasaMgamAM mahAjJAnI puruSe saMbhALIne cAle che, temAM A jIve te atyaMta saMbhALathI, saMkSepIne cAlavuM e vAta na ja bhUlavA jevI che. (27) 36. jJAnI puruSanA AzrayamAM virodha karanArA paMcaviSayAdi de che. te deSa thavAnAM sAdhanathI jema bane tema dUra rahevuM ane prApta sAdhanamAM paNa udAsInatA rAkhavI. athavA te te sAdhanomAMthI ahaM buddhi cheDI daI rogarUpa jANI pravartavuM ghaTe. anAdi depane evA prasaMgamAM vizeSa udaya thAya che. kemake, AtmA te debane chedavA pitAnI sanmukha lAve che ke te svarUpAMtara karI tene AkarSe che, ane jAgRtimAM zithila karI nAkhI, potAne viSe ekAgrabuddhi karAvI de che. te ekAgrabuddhi evA prakAranI hoya che ke, "mane A pravRttithI tevo vizeSa bAdha nahi thAya, huM anukrame tene cheDIza ane karatAM jAgRta 216 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 : sadguru satsaMga rahIza, ' e Adi bhrAMtadazA te doSa kare che. jethI te dezanA sabaMdha va cheDateA nathI, athavA te dveSa vadhe che tenA lakSa tene AvI zakatA nathI. e vireAdhI sAdhanane e prakArathI tyAga thaI zake che. eka, te sAdhananA prasaMganI nivRtti. bIjo prakAra, vicArathI karI tenuM tucchapaNuM samajAvuM. vicArathI karI tucchapaNuM samajAvA mATe prathama te paviSayAdinA sAdhananI nivRtti karavI vadhAre cegya che. kemake, tethI vicAranA avakAza prApta thAya che. te paMcaviSayAdi sAdhananI nivRtti sava thA karavAnuM jIvanuM baLa na cAlatuM hAya, tyAre krame krame, deze deze tene tyAga karavA ghaTe. ema karavAthI anukrame te doSa meLA paDe ane Azrayabhakti dRDha thAya. ( 26) 37. ajJAnanI saMti baLavAna hovAthI, tenA rASa thavAne arthe ane jJAnI puruSanAM vacanAnA yathAyeAgya vicAra thavAne arthe, maLa ane vikSepa maTADavAM ghaTe che. saraLapaNuM, kSamA, peAtAnA doSanu jovuM, apAraMbha, alpa parigraha e Adi maLa maTavAnAM sAdhana che. jJAnI puruSanI atyaMta bhakti te vikSepa maTavAnuM sAdhana che. (26) ... ... 38. game teTalI vipattio paDe, tathApi jJAnI dvArA sAMsArika phaLanI IcchA karavI ce|gya nathI. jJAnI pAse sAMsArika vaibhava heAya te paNa mumukSue kAI paNa prakAre te icchavAne yeAgya nathI. . pAramArthika vaibhavathI nAnI mumukSune sAMsArika phaLa ApavAnuM icche nahIM. . . dhIraja na rahe evA prakAranI sthiti chatAM dhIrajamAM ekanuM paNa nyUnapaNuM na thavA devu e kartavya che. ane e yathA medha pAmavAnA mukhya mAga che. . . . bhaviSyamAM je thavA yeAgya haze te thaze, te anivAya che, ema gaNI pusmA - puruSArtha sanmukha thavuM yeAgya che. kuTubAdikanuM mamatva rAkhazA te paNa je thavAnuM haze te thaze. temAM samapaNuM rAkharA tA paNa je thavAnu yathAyeAgya haze te thaze; mATe niHza'kapaNe nirAbhimAnI * 217 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane thavuM egya che. samapariNAme pariNamavuM yogya che. A jyAM sudhI nahIM pariName, tyAM sudhI yathArtha bodha pariName nahIM. (1948) sajajanastAva 39. A loka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnAM pANIne levA deDI, tRSA chipAvavA Icche che, e dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atula kheda, javarAdika roga, maraNAdika bhaya, viyogAdika duHkhane te anubhave che. evI azaraNatAvALA A jagatane eka sapuruSa ja zaraNu che. puruSanI vANI vinA keI e tApa ane tRSNA chedI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharIpharI te puruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe. saMsAra kevaLa AzAtAmaya che. keIpaNa prakAranA puNya vinA zAtAnI prApti nathI. ane e puNya paNuM sapuruSanA upadeza vinA keIe jANyuM nathI. ghaNe kALe upadezeluM te puya rUDhine AdhIna thaI pravarte che, tethI jANe te graMthAdikathI prApta thayeluM lAge che. paNa enuM mULa eka puruSa ja che. mATe ame ema ja jANIe chIe ke, eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmanA sudhInI sarva samAdhi tenuM puruSa ja kAraNa che. ATalI badhI samarthatA chatAM jene kaMI paNa pRhA nathI, unmattatA nathI, potApaNuM nathI, garva nathI, gaurava nathI, evA AzcaryanI pratimArU5 sapuruSane ame pharI pharI nAmarUpe smarIe chIe. trilokanA nAtha vaza thayA che jene, evA chatAM paNa evI kAI aTapaTI dazAthI varte che ke jenuM sAmAnya manuSyane oLakhANa thavuM durlabha che, evA puruSane ame pharI pharI stavIe chIe. eka samaya paNa kevaLa asaMgapaNAthI rahevuM e trilokane vaza karavA karatAM paNa vikaTa kArya che. tevA asaMgapaNathI trikALa je 218 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sadguru satyaga hyAM che evAM sapuruSanAM aMtaHkaraNa, te joI ame pAmI namIe chIe. paramAtha he purANa puruSa ! ame tArAmAM ane satpuruSamAM kAMI bheda hAya ema samajatA nathI. tArA karatAM amane tA satpuruSa ja vizeSa lAge che. kAraNa ke tuM paNa tene AdhIna ja rahyo che. ane ame satpuruSane eLakhyA vinA tane oLakhI zakyA nahi e ja tAru duTapaNuM amane satpuruSa pratye prema upajAve che. kAraNa ke tuM vaza chatAM paNa te unmatta nathI ane tArAthI paNa sarala che. mATe have tuM kahe tema karIe ! (22-24) 40. jenI prApti pachI anaMtakALanuM yAcakapaNuM maTI, sa kALane mATe ayAcakapaNuM prApta hoya che, evA jo kAI hAya, te te taratAraNa jANIe chIe. tene bhajo. meAkSa ! A kALane viSe paNa prApta heAya athavA prApta thAya che. paNa te muktapaNAnuM dAna ApanAra evA puruSanI prApti parama dulabha che. arthAt meAkSa durlabha nathI, dAtA durlobha che. (1948) satsaMga ja zreSTha upAya 41. devadevInI tuSamAnatAne zuM karIzuM ? jagatanI tuSamAnatAne zuM karIzuM ? tuSamAnatA satpuruSanI icche. ( 1943 ) 4. zAstramAM mArga kahyo che, mama kyo nathI. mama tA satpuruSanA aMtarAtmAmAM rahyo che. (22) 43. khIjuM kAMI zeAdha mA. mAtra eka satpuruSane zeAdhIne tenAM caraNakamaLamAM sabhAva aNu karI daI vartyA jA. pachI jo mAkSa na maLe te mArI pAsethI leje. 44. eka satpuruSane rAjI karavAmAM, tenI sa IcchA prazasavAmAM, te ja satya mAnavAmAM AkhI jiMdagI gaI teA utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhave avazya mekSe jaIza. (1945) 19 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjayanA vicArane 5. jIvane be moTAM baMdhana cheH eka svaccheda ane bIjuM pratibaMdha. svachaMda TALavAnI icchA jenI che, teNe jJAnInI AjJA ArAdhavI joIe, ane pratibaMdha TALavAnI IcchA jenI che teNe sarva saMgathI tyAgI thavuM joIe. jene svaccheda cheda che tene je pratibaMdha che te avasara prApta thaye tarata nAza pAme che. (1947) 46. jJAnanI prApti jeNe icchavI, teNe jJAnInI icchAe vartavuM, ema jinAgamAdi sarva zAstra kahe che. pitAnI IcchAe prarvatatAM anAdi kALathI rakhaDaLyo. jyAM sudhI pratyakSa jJAnInI. icchAe eTale AjJAe nahIM vartAya, tyAM sudhI ajJAnanI nivRtti thavI saMbhavita nathI. jJAnInI AjJAnuM ArAdhana te karI zake, je ekaniSThAe tanamanadhanathI Asaktine tyAga karI tenI bhaktimAM joDAya. (1947). 47. sarva paramArthanA sAdhanamAM parama sAdhana te satsaMga che- sapuruSanA caraNanA samIpane nivAsa che. badhA kALamAM tenuM durlabhapaNuM che, ane AvA viSama kALamAM tenuM atyaMta durlabhapaNuM jJAnI puruSoe jANyuM che. (1949) 48. paramAtmAne dhyAvavAthI paramAtmA thavAya che. paNa te dhyAna, AtmA satparuSanA caraNakamaLanI vinopAsanA vinA prApta karI zakato nathI. e nigraMtha bhagavAnanuM sarvottama vacanAmRta che. (22) 49. je pavana [ zvAsa ] no jaya kare che, te manane jaya kare che; je manane ya kare che, te AtmalInatA pAme che-A kahyuM te vyavahAramAtra che. nizcayamAM, nizcaya arthanI yojanA sapuruSanA aMtaramAM rahI che. zvAsano jaya karatAM chatAM satyaruSanI AjJAthI parAmukhatA che, to te zvAsajaya pariNAme saMsAra ja vadhAre che. zvAsane jaya tyAM che ke jyAM vAsanAne jaya che. tenAM be sAdhana che: sadguru ane satsaMga. tenI be zreNI che: paryApAsanA ane pAtratA. 220 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3: sadaguru bhaga 50. (cha) japa, tapa, zAstrAdhyayana vagere anaMta vAra karyo che, tathApi je kaMI paNa avazya karavAne gya hatuM, te teNe karyuM nathI. te zuM? to ke, puruSanuM kaheluM vacana, teno upadeza sAMbhaLyAM nathI athavA rUDe prakAre te uThAvyAM nathI. mALA cho, mALA, to! sapuruSanI AjJAnuM ArAdhana e ja dharma, AjJAnuM ArAdhana e ja tapa. (22-24) 51. zAstramAM kahelI AjJAo parokSa che, ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che. mekSa thavA mATe pratyakSa jJAnInI AjJA ArAdhavI joIe. (22-24) satsaMganA viyogamAM zuM karavuM? pa2. jJAnI puruSanA samAgamane aMtarAya raheto hoya te te prasaMgamAM vAraMvAra te jJAnI puruSanI dazA, ceSTA ane vacano saMbhAravAM, nIrakhavAM ane vicAravA yogya che. vaLI te samAgamanA aMtarAyamAM-pravRddhinA prasaMgomAM-atyaMta sAvadhAnapaNuM rAkhavuM ghaTe che. kAraNa ke, eka te samAgamanuM baLa nathI ane bIje anAdi abhyAsa che. gharanuM, jJAtinuM ke bIjA tevAM kAmanuM kANu paDe, udAsInabhAve pratibaMdharUpa jANuM pravartana ghaTe che. te kAraNene mukhya karI kaI pravartana karavuM ghaTatuM nathI. (26). 57. AtmasvabhAvanI nirmaLatA thavA mATe mumukSu jIve be sAdhana avazya karIne sevavA yogya che: sat zrata ane sata samAgama. je jIva saddaSTimAna heya, to sat zrutanA ghaNA kALanA sevanathI thato lAbha pratyakSa puruSanA samAgamathI bahu alpakALamAM prApta karI zake che. tevA yoganA abhAve sata zratano paricaya avazya karIne karavA yogya che. zAMtarasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasanA 221 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI rAjacaMdranAM vicArane hetue jenA samasta upadeza che, evAM zAstrane paricaya, te sata mutane paricaya che. (1956) - 54. satsaMganuM sevana je niraMtarapaNe Icche che, evA mumukSa jIvane jyAM sudhI te jogane viraha rahe, tyAM sudhI daDha bhAve te bhAvanA icchI, pratyeka kArya karatAM vicArathI vartI, potAne viSe ladhupaNuM mAnya karI, potAnA jovAmAM Ave te deza pratye nivRtti icchI, saraLapaNe vatya karavuM; ane je kArya karI te bhAvanAnI utpatti thAya, evI jJAnavArtA ke jJAnalekha ke graMthanuM kaMI kaMI vicAravuM rAkhavuM. (25) 55. A kALane viSe satsaMganI prApti thavI ghaNuM durlabha che ema jANuM, je je prakAre satsaMganA viyogamAM paNa AtmAmAM guNotpatti thAya, te te prakAre pravartavAne puruSArtha vAraMvAra vakhatovakhata ane prasaMge prasaMge kartavya che (22-24) [ tathA ] AraMbhaparigraha pratyethI vRttine eAsarAvI, salphAstrane parizrama vizeSa karIne kartavya che. AraMbhaparigraha para vizeSa vRtti vartatI heya, te jIvamAM sapuruSanA vacananuM athavA sazAstranuM pariNamana thavuM kaThaNa che. (30) satsaganuM phaLa 56. satsaMga e. sarva sukhanuM mULa che. game tevA pavitra thavAne mATe satsaMga zreSTha sAdhana che. jyAM sArI havA nathI AvatI, tyAM roganI vRddhi thAya che; tema jyAM satsaMga nathI, tyAM AtmaraMga vadhe che. malina vastrane jema sAbu tathA jaLa svaccha kare che, tema AtmAnI malinatAne zAstrabodha ane puruSone samAgama TALI zuddhatA Ape che. satsaMga e AtmAnuM parama hitasvI auSadha che, (17) 57. satsaMga che te kAma bALavAne baLavAna upAya che. sarva jJAnI puruSe kAmanuM tavuM te atyaMta duSkara kahyuM che-te sAva siddha 222 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaH sadagurunsalsa che. [paraMtu ] jema jema jJAnInAM vacananuM avagAhana thAya che, tema tema kaMIka kaMIka karI pAchA haThatAM anukrame jIvanuM vIrya baLavAna thaI kAmanuM sAmarthya jIvathI nAza karAya che. kAmanuM svarUpa ja jJAnI puruSanAM vacana sAMbhaLI che jANyuM nathI ane e jANyuM hota to tene viSe sAva nIrasatA thaI hatI. (27) 58. sapuruSanuM eALakhANa jema jema jIvane thAya che, tema tema matAbhigraha, durAgrahatAdi bhAva meLA paDavA lAge che, ane potAnA deSa jevA bhaNuM citta vaLI Ave che, vikathAdi bhAvamAM nIrasapaNuM lAge che ke jugupsA utpanna thAya che; jIvane anityAdi bhAvanA ciMtavavA pratye baLavIrya skurA viSe je prakAre jJAnI puruSa samIpe sAMbhaLyuM che, tethI paNa vizeSa baLavAna pariNAmathI te paMcaviSayAdine viSe anityAdi bhAva daDha kare che. (27) 59. AtmA vinayI thaI, saraLa ane ladhutva bhAva pAmI sadaiva sapuruSanA caraNakamaLa prati rahyo, te je mahAtmAone namaskAra karyo che, te mahAtmAonI je nItinI Rddhi che, te nItinI Rddhi saMprApya karI zakAya. anaMtakALamAM kAM to sapAtratA thaI nathI, ane kAM to puruSa ( jemAM sadgurutva, satsaMga ane satyathA e rahyAM che) maLyA nathI; nahIM te nizcaya che, ke mekSa hatheLImAM che. (1945) 60. jenI keDano bhaMga thayo che, tenuM prAye badhuM baLa parikSaNapaNAne bhaje che. jene jJAnI puruSanA vacanarUpa lAkaDIne prahAra thayo che, te puruSane viSe te prakAre saMsAra saMbaMdhI baLa hoya che. (26) 61. saMsAra spaSTa prItithI karavAnI IcchA thatI hoya, to te puruSe jJAnInA vacana sAMbhaLyAM nathI athavA jJAnI puruSanAM darzana paNa teNe karyo nathI. (26) 223 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjAcakanAM vicArane kara. jJAnI puruSane joyA pachI strIne joI je rAga utpanna thata haya, to jJAnI puruSane joyA nathI ema tame jANo. jJAnI puruSanAM vacanene sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahi, jJAnI puruSa sivAya teno AtmA bIje kyAMya paNa kSaNabhara sthAyI thavAne Icche nahi. (26) 63. pArasamaNine saMga thayo ane loDhAnuM suvarNa na thayuM, to kAM to pArasamaNi nahi ane kAM te kharuM loDhuM nahi. tevI ja rIte jenA upadezathI suvarNamaya AtmA na thAya, to kAM to te upadeSTA sapuruSa nahi ane kAM to sAme mANasa egya jIva nahi. yogya jIva ane kharA puruSa hoya, te guNo pragaTAvyA vinA rahe nahi. (29) - 64. satsaMga prApta thaye je A jIvane kalyANa prApta na thAya, to avazya A jIvane ja vAMka che. mithyAgraha, svachaMdapaNuM, pramAda ane indriyaviSayathI upekSA na karI hoya, to ja satsaMga kuLavAna thAya nahi. athavA satsaMgamAM ekaniSThA, apUrva bhakti ANI nA hoya, to phaLavAna thAya nahi. satsaMganI oLakhANa thaye jIve avazya karI pravRtti saMkecavI. potAnA deza kSaNe kSaNe, kAryo kAryo ane prasaMge prasaMge tIkSNa upayoga karI jevA; jeIne parikSINa karavA ane satsaMgane arthe dehatyAga karavAno yoga thato hoya to te svIkAravo. mukhyamAM mukhya ane avasthAmAM avazya nizcaya rAkho ke, je kaMI mAre karavuM che, te AtmAne kalyANarUpa thAya te ja karavuM che. je te satsaMgathI prApta thayelA evA bodhane anusare nahi-tene Acare nahi-AcaravAmAM thatA pramAdane cheDe nahi, to koI divase paNa jIvanuM kalyANa thAya nahi. (29) * 224 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sazAstra 1. zamasaMvegAdi guNa utpanna thaye athavA vairAgyavize - niSpakSapAtatA thaye, kaSAyAdi pAtaLAM paDaze athavA kaMIpaNa prajJAvizeSathI samajavAnI cegyatA thaye, je sadgagame samajavA yogya adhyAtmagraMtha che-tyAM sudhI ghaNuM karI zastra jevA che-te pitAnI kalpanAe jema tema vAMcI laI, nirdhArI laI, tevo aMtarabheda thayA vinA athavA dazA karyA vinA, vibhAva gayA vinA, pitAne viSe jJAna kalpe che, ane kriyArahita tathA zuddha vyavahArarahita thaI varte che, e . . . prakAra zuSka adhyAtmIne che. (29) 2. AtmA mukhyapaNe AtmasvabhAve varte te "adhyAtmajJAna." mukhyapaNe jemAM AtmA varNavyo hoya te "adhyAtmazAstra. akSaraadhyAtmIne [paMDitana] mokSa nathI thatuM. je guNe akSaramAM kahyA che, te guNe je AtmAmAM pravarte te mekSa thAya. puruSamAM bhAvaadhyAtma pragaTa che. mAtra vANI sAMbhaLavAnI khAtara vacana sAMbhaLe, te zabda (akSara) adhyAtmI kahevA. zabadaadhyAtmIo adhyAtmanI vAta kare, ane mahA anarthakAraka pravartana kare. (15) 3. sarva darzana parimika bhAve muktine upadeza kare che e niHsaMzaya che. paNa yathArtha daSTi jyA vinA sarva darzananuM tAtparya 225 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane jJAna hadayagata thatuM nathI, je thavA mATe puruSonI prazasta bhakti, tenA pAdapaMkaja ane upadezanuM avalaMbana, nirvikAra jJAnaga-je [evAM] sAdhane, te zuddha upaga vaDe saMmata thavAM joIe. (23) 4. ghaNuM karIne puruSane vacane AdhyAtmika zAstra . . . AtmajJAnane hetu thAya che; kemake, "paramArtha AtmA' zAstramAM vartate nathI, puruSamAM varte che. (29) 5. zAstramAM kahelI AjJAo parAkSa che, ane te jIvane avikArI thavA mATe kahI che. mekSa thavA mATe jJAnanI pratyakSa AnA ArAdhavI joIe. (1947) 6. zAstronAM zAstro mukhapAThe heya, evA puruSo ghaNuM maLI zake, paraMtu jeNe thoDAM vacane para prauDha ane vivekapUrvaka vicAra karI, zAstra jeTaluM jJAna hRdayagata karyuM hoya, tevA maLavA durlabha che. (17) 7. zAstranAM pAnAM upADavAM ane bhaNavAM emAM kAMI aMtara nathI, je tatva na maLyuM che. kAraNa ke beye be ja upADyo. pAnAM upADyAM teNe kAyAe bojo upADyo, bhaNe gayA . . . teNe mane bojo upADyo. jene ghera Akho lavaNasamudra che, te tRSAturanI tRSA maTADavA samartha nathI. paNa jene ghera eka mIThA pANInI vIraDI che, te pitAnI ane keTalAya bIjAnI tRSA maTADavA samartha che. zAstrAbhyAsano niSedha karavAne hetu nathI- zAstrAbhyAsa haze to kaMI pAtra thavAnI jijJAsA thaze ane kALe karI pAtratA maLaze;-paNuM mULa vastuthI dUra javAya evA zAstrAbhyAsane niSedha karIe chIe. (22-24). 8. zAstrAdikanA jJAnathI niveDe nathI, paNa anubhavajJAnathI nivaDe che. (1947) 9. jinAgama che te upazamasvarUpa che. upazamasvarUpa evA ra6 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaH sazAstra puruSee upazamane arthe te prarUpyAM-upadezyAM che. te upadeza AtmArthe che, anya koI prayojana arthe nathI. AtmArthamAM je tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM, to te jinAgamanuM zravaNa-vAcana niSphaLarUpa che. (25). 10. AmArtha sivAya zAstranI je je prakAre jIve mAnyatA karI kRtArthatA mAnI che, te sarva zAstrIya abhiniveza che. AtmA samajavA arthe zAstro upakArI che ane te paNa svacchedarahita puruSane. eTalo lakSa rAkhI sa@Astra vicArAya, to te abhiniveza gaNavA cogya nathI. [ paraMtu ] satsamAgamano yoga prApta thayo [ heya] te cage paNa svachaMdatA-nirvAhane arthe satsamAgama samAna ke tethI vizeSa bhAra zAstra pratye mUke che te jIvane paNa aprazasta zAstrIya abhiniveza che. (29) 11. sUtra ane siddhAMta e be judAM che. sAcavavA sAru siddhAto satrarUpI peTImAM rAkhavAmAM AvyA che. dezakALane anusarI sUtra racavAmAM eTale gUMthavAmAM Ave che, ane temAM siddhAMtanI gUMthaNI karavAmAM Ave che. te siddhAMta game te kALamAM, game te kSetramAM pharatA nathI. siddhAMta che e pratyakSa che. jJAnInA anubhavagamyanI bAbata che. temAM anumAnapaNuM kAma AvatuM nathI. jene guNAkAra athavA saravALAnuM jJAna thayuM che, te ema kahe ke, nave navuM ekAzI. tyAM AgaLa jene saravALA athavA guNAkAranuM jJAna thayuM nathI, te anumAnathI ema kahe ke, "98 thatA hoya te kema nA kahI zakAya?" te temAM kAMI Azcarya pAmavA jevuM nathI. e pramANe siddhAMta, AvaraNanA kAraNathI na samajavAmAM Ave, to paNa te asiddhAMtapaNAne pAmatA nathI. jyAM sudhI anubhavagamya na thAya, tyAM sudhI supratIti rAkhavA jarUra che ane supratItithI krame krame karI anubhavagamya thAya che. (32) 227 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtacarcA 1. zAstramAM je jJAna pragaTa thayuM che, te jJAna be prakAramAM vicAravA yogya che. eka prakAra upadezano ane bIjo prakAra : siddhAMtano che. "janmamaraNAdi kalezavALA A saMsArane tyAga ghaTe che, anitya padArthamAM vivekIne ruci karavI heya nahi, pratyakSa rIte trividha tAparUpa A saMsAra jANatAM chatAM mUrkha evo jIva temAM ja vizrAMti icche che, parigraha, AraMbha ane saMga e sau anarthanA hetu che'-e Adi je zikSA che, te "upadezajJAna' che. AtmAnuM hovApaNuM, nityapaNuM, ekapaNuM athavA anekapaNuM, baMdhAdi bhAva, mekSa, AtmAnI sarva prakAranI avasthA, padArtha ane tenI avasthA"--e Adine je prakAre siddha karyA hoya che, te "siddhAMtajJAna" che. vedAMta ane jinAgama e saunuM avalokana prathama to upadezajJAnaprApti arthe ja mumukSu jIve karavuM ghaTe che. kAraNa ke, siddhAMtajJAna jinAgama ane vedAMtamAM paraspara bheda pAmatuM jovAmAM Ave che. ane te prakAre joI mumukSu jIva saMdeza - zaMkA pAme che. ane te zaMkA cittanuM asamAdhipaNuM kare che. evuM ghaNuM karIne banavA yugya ja che. kAraNa ke, siddhAMtajJAna te jIvane koI atyaMta ujajavaLa kSayopazame ane sagurunA vacananI ArAdhanAe uddabhave che. siddhAMtajJAnanuM kAraNa upadezajJAna che. saguruthI ke Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5: siddhAMtacarcA sallAstrathI prathama jIvamAM e jJAnanuM daDha thavuM ghaTe che. ke je upadezajJAnanAM phaLa vairAgya ane upazama che. vairAgya ane upazamanuM baLa vadhavAthI jIvane viSe saheje kSayopazamanuM nirmaLapaNuM thAya che ane saheja sahejamAM siddhAMtajJAna thavAnuM kAraNa thAya che. je jIva asaMga dazAmAM Ave, to AtmasvarUpa samajavuM sAva sulabha thAya che. (27) 2. siddhAMtabodhano janma upadezabedhathI thAya che. jene vairAgya, upazama saMbaMdhI upadezabodha thayo nathI, tene buddhinuM viparyAsapaNuM valya kare che. ane jyAM sudhI buddhinuM viparyAsapaNuM hoya, tyAM sudhI siddhAMtanuM vicAravuM paNa viparyAsapaNe thavuM ja saMbhave che. kemake cakSune viSe jeTalI jhAMkhapa che, teTalo jhAMkho padArtha te dekhe che. ane je atyaMta baLavAna paDaLa hoya, te tene samULago padArtha dekhAto nathI. gRhakuTuMbaparigrahAdi bhAvane viSe je ahaMtA-mamatA che, ane tenI prApti tathA aprAptinA prasaMgamAM je rAgadveSakaSAya che, te ja viparyAsabuddhi che. gRhakuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI, te vairAgya che. ane tenI prApti tathA aprApti nimitta utpanna thato je kapAyaza tenuM maMda thavuM, te upazama che. eTale te be guNa viparyAsabuddhine paryAyAMtara karI saddabuddhi kare che. ane te sabuddhi chavAjhavAdi padArthanI vyavasthA jethI jaNAya che evA siddhAMtanI vicAraNA karavA yogya thAya che. je jIvane viSe gADha vipasabuddhi che, tene te kaI rIte siddhAMtabedha vicAramAM AvI zake nahi. tethI siddhAMtabAdha karatAM vizeSapaNe vairAgya ane upazamane kathana kya che. (28) 3. siddhAMtane vicAra ghaNuM satsaMgathI tathA vairAgya ane upazamanuM baLa vizeSapaNe vadhyA pachI kartavya che. je ema nathI karavAmAM AvatuM, to jIva bIjA prakAramAM caDI jaI, vairAgya ane upazamathI hIna thAya che. tamane athavA koI mumukSane pitAnA svarUpanuM jaNAvuM e mukhya Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjayanA vicAraratna. kartavya che. paNa te jANavAnAM sAdhana zama, saMtoSa, vicAra ane satsaMga che. te sAdhana siddha thaye, vairAgya, upazama vardhamAna pariNAma thaye, "eka AtmA che" ke "aneka AtmA che" e Adi prakAre svarUpa vicAravA yogya che. . . . jyAM sudhI prathama vairAgya ane upazamanuM baLa daDhapaNe jIvamAM AvyuM na hoya, tyAM sudhI te vicArathI cittanuM samAdhAna thavAne badale caMcaLapaNuM thAya che ane te vicArano nirdhAra prApta thatI nathI; tathA citta vikSepa pAmI, yathArthapaNe pachI vairAgya, upazamane dhAraNa karI zakatuM nathI. mATe te praznanuM samAdhAna jJAnI puruSoe karyuM che te samajavA, A jIvamAM vairAgya, upazama ane satsaMganuM baLa hAla te vadhAravuM ghaTe che. . . . jIva kaMIka paNa guNa pAmIne je zItaLa thAya, to pachI tene vizeSa vicAra kartavya che. AtmadarzanAdi prasaMga tIvra mumukSapaNuM utpanna thayAM pahelAM ghaNuM karIne kalpitapaNe samajAya che. tethI hAla te saMbaMdhI prazna zamAvavA yogya che. (27) ra30 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddha 1. puruSanAaMtaHkaraNe Acaryo, kivA kahyo te dharma. [16 pahelAM] 2. anAdikALathI karmajALanAM baMdhanathI A AtmA saMsAramAM rajhaLyA kare che. samayamAtra paNa tene kharuM sukha nathI. adhogatine e sevyA kare che. adhogatimAM paDatAM AtmAne dharI rAkhanAra je vastu, tenuM nAma dharma. e dharmatattavanA sarvajJa bhagavAne bhinna bhinna bheda kahyA che. temAMnA mukhya che be H 1. vyavahAradharma. 2. nizcayadharma. vyavahAradharmamAM dayA mukhya che. cAra mahAvate te paNa dayAnI rakSA vAste che. koI paNa kAma karavuM temAM yatnapUrvaka jIvarakSA karIne karavuM te "davyadayA" thaI. A AtmA anAdikALathI mithyAtvathI grahAya che, tattvane pAmato nathI, jinAjJA pALI zakatA nathI, ema ciMtavI dharmamAM praveza kare, te "svadayA". bIje nizcayadharma. pitAnA svarUpanI bhramaNuM TALavI, AtmAne AtmabhAve oLakho, A saMsAra te mAre nathI, e vagere - nizcayadharmanuM svarUpa che. (17) 3. je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme, te te prakAra dharmanA che. AtmA je prakAre anyabhAva pAme, te prakAra anyarUpa che, dharmarUpa 231 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratnA nathI. peAtAnI kalpanA vaDe athavA kalpanAprApta anya puruSavaDe jIve dharma zravaNa karavAjoga ke ArAdhavA joga nathI. mAtra Atmasthiti che jenI, evA satpuruSathI ja AtmA ke Atmadharma zravaNa karavA joga che, yAvat ArAdhavA joga che. (25) 4. dharma e vastu bahu gupta rahI che. bAhya soAdhanathI maLavAnI nathI. apUrva AMtara saMzAdhanathI te prApta thAya che - je AMtara sa`zAdhana kAI mahAbhAgya [ puruSa ] sadguru-anugrahe pAme che. (22) 5. jyAMtyAMthI rAgadveSarahita thavu, e ja mAre| dharma che. ( 1944 ) 232 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadharma samabhAva 1. tuM game te dharma mAnatA hAya, teneA mane pakSapAta nathI; mAtra kahevAnuM tAtparya e ke, je rAhathI saMsAramaLa nAza thAya, te bhakti, te dhama ane te sadAcArane tuM seva2e. [16 pahelAM ] 2. mULatattvamAM kyAMya bheda nathI; mAtra dRSTimAM bheda che; ema gaNI, Azaya samajI pavitra dharmamAM pravatana karaje. [ 16 pahelAM ] 3. meAkSanA mArga e nathI. je je puruSA meAkSarUpa parama zAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA satpuruSA eka ja mArgethI pAmyA che, vamAnakALe paNa tethI ja pAme che, bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedAbheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhimArga che, te sthira mArga che ane svAbhAvika zAMti svarUpe che. sarva kALe te mAtu hAvApaNuM che. e mAnA mate pAmyA vinA kAI bhUtakALe mekSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI ane bhaviSya kALe pAmaze nahIM. zrI mahAvIra je vATethI taryAM, te vATethI zrIkRSNa taraze; je vATethI zrIkRSNe taraze, te vATethI zrI mahAvIra taryAM che, e vADha game tyAM beThAM, game te kALe, game te zreNimAM, game te cegamAM mAze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anata adriya sukhanA 233 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che. yogya sAmagrI nahi meLavavAthI bhavya [ mumukSu ] paNa e mArga pAmatAM aTake che tathA aTakaze. kaI paNa dharma saMbaMdhI matabheda rAkho choDI daI ekAgrabhAvathI samyapha ge e ja mArga saMzodhana karavAno che. vizeSa zuM kahevuM ? te mArga AmAmAM rahyo che. Atmatva prApta puruSa - nigraMtha AtmA - jyAre yogyatA gaNuM te Atmatva arpaze - udaya Apaze - tyAre ja te prApta thaze. tyAre ja te vATa maLaze. tyAre ja te matabhedAdika jaze. matabheda rAkhI koI mekSa pAmyA nathI; vicArIne jeNe matabhedane TALyo, te aMtarvatti pAmI, krame karI zAzvata mokSane pAmyA che, pAme che ane pAmaze. (22) 4. game te vATe ane game te darzanathI kalyANa thatuM hoya, to tyAM pachI matAMtaranI kaMI apekSA zodhavI yogya nathI. Atmatva je anuprekSAthI, je darzanathI ke je jJAnathI prApta thAya, te anuprekSA, te darzana ke te jJAna sarvoparI che. ane jeTalA AtmA taryA, vartamAne tare che, bhaviSya taraze, te sarva e eka ja bhAva pAmIne. ApaNe e sarvabhAve pAmIe, e maLelA anuttara janmanuM sAphalya che. sarva sapuruSe mAtra eka ja vATethI taryA che, ane te vATa [eTale] vAstavika AtmajJAna, ane tenI anusAriNuM dehasthiti paryata sakriya ke rAgadveSa ane meha vagaranI dazA. [ 0 ] thavAthI te tattva temane prApta thayuM heya, ema mAruM AdhIna mata che. (1946) * * * AtmA je rUpe he te rUpe game tethI thAo, e sivAya bIjI mArI aMtaraMga jijJAsA nathI. jenanA AgrahathI ja mekSa che ema AtmA ghaNA vakhata thayAM mAnavuM bhUlI gayo che. mukta bhAvamAM mekSa che ema dhAraNA che. (22-24). 5. game te saMpradAya-darzana-nA mahAtmAone lakSa eka sat " ja che. vANathI akathya hovAthI mUMgAnI zreNe samajAvyuM 234. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 : sarvadharma samabhAva che; jethI teonA kathanamAM kaMIka bheda lAge che. vAstavika rIte bheda nathI. (22-24) 6. vADAmAM kalyANa nathI. ajJAnInA vADA heya. jema loDhuM pite tare nahIM, ane bIjAne tAre nahIM tema. vItarAgano mArga anAdine che. jenA rAgadveSa ane ajJAna gayAM tenuM kalyANa. bAkI ajJAnI kahe ke mArA dharmothI kalyANa che, to te mAnavuM nahIM. ema kalyANa hoya nahIM. . . . jaina mArga zuM ? rAgadveSa ajJAnanuM javuM te. je jJAnI puruSanA vacanathI AtmA UMce Ave, te sAce mArga. te potAno mArga. "ApaNe dharma " evI kalpanA che. ApaNe dharma zuM? mahAsAgara keIne nathI tema dharma keIne bApano nathI. jemAM dayA, satya Adi hoya te pALe. te koInA bApanAM nathI. anAdikALanAM che; zAzvata che. je gAMTha pakaDI che ke, ApaNe dharma che. paNa zAzvata mArga zuM ? zAzvata mArgathI sahu kSe gayA che. rajoyaNa - doro ke mUmatI - kapaDAM keI AtmA nathI. vaherAnA nADAnI mAphaka jIva pakSano Agraha pakaDI beThe che. "ApaNA jainadharmanA zAstramAM badhuM che, zA ApaNI pAse che," evuM mithyAbhimAna chava karI beThe che. krodha, mAna, mAyA, lobharUpI cora rAtadivasa mAla cArI le che, tenuM bhAna nathI. 7. jyAre jaina zAstra vAMcavA jaNAvIe, tyAre jainI karavA jaNAvatA nathI. vedAMta zAstra vAMcavA jaNAvIe tyAre vedAMtI karavAne jaNAvatA nathI. mAtra je jaNAvIe chIe, te tama sarvane upadeza levA arthe jaNAvIe chIe. jaina ane vedAMtI Adino bheda tyAga karo. AtmA te nathI. (25) 8. anekAMtika mArga paNa samyapha -ekAMta evA nija padanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI. (1952) 235 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane 9. sarva jIvane hitakArI evI jJAnI puruSanI vANIne kaMI paNa ekAMta daSTi grahaNa karIne ahitakArI arthamAM utAravI nahIM. e upayoga niraMtara smaraNamAM rAkhavAne yogya che. (1953) 10. anAthadAsajIe kahyuM che ke, eka ajJAnInA keTI abhiprAyo che; ane keTI jJAnIne eka abhiprAya che." (1952) 11. amane to brAhmaNa, vaiSNava game te samAna che. jaina kahevAtA hoya ane matavALA hoya, te ahitakArI che. matarahita hitakArI che. (195ra ) 12. jaina liMgadhArIpaNuM dharI chava anaMta vAra rakhaDyo che. A ThekANe jainamArgane niSedhatA nathI. jeTalA aMtaraMge sAco mArga batAve te jaina. bAkI to anAdi kALathI ja khaTAne sAcuM mAnyuM che, ane te ja ajJAna che. AtmajJAna pragaTe tyAre ja AtmajJAnIpaNuM mAnavuM. guNa pragaTyA vagara mAnavuM ja bhUla che. ( 1952 ) 236 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 gRhasthapaNu 1. saMsAramAM rahyA chatAM paNa uttama zrAvakA gRhAzramathI AtmasAdhanA sAthe che. teonA gRhAzrama paNa vakhaNAya che. te uttama puruSa yamaniyamane seve che; parapatnI bhaNI mAtubahenanI diSTa rAkhe che; yathAzakti satpAtre dAna de che; zAMta, madhurI ane kAmaLa bhASA khele che; satzAstranuM manana kare che; ane tyAM sudhI upavikAmAM paNa mAyAkapaTa ityAdi karatA nathI; strI, putra, mAta, tAta, muni ane guru e saghaLAMne yathAyAgya sanmAna Ape che; yatnathI gharanI svacchatA ityAdi rakhAve che; pAte vicakSaNatAthI vartI, putrane vinayI ane dharmI kare che; sadhaLA kuTuMbamAM saMpanI vRddhi kare che; sapuruSanA samAgama ane teonA kheAdha dhAraNa kare che; samaryAda ane satAyukta nira Mtara varte che; alpa AraMbhathI ja vyavahAra calAve che. Ave gRhasthAvAsa uttama gatinuM kAraNa nAnI kahe che. (17) 2. je mumukSu jIva gRhasthavyavahAramAM vartatA hoya, teNe te| akhaMDa nItinuM mULa prathama AtmAmAM sthApavu joI e. nahi te upadezAdinuM niSphaLapaNuM thAya che. kalyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgeApAMga nyAyasaMpanna rahevu tenuM nAma nIti che. e nIti mUkatAM prANa jAya evI dazA ALye, tyAga ane vairAgya kharA svarUpamAM pragaTe 237 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane che. ane te ja jIvane puruSanAM vacananuM tathA AjJAdharmanuM adbhuta sAmartha, mAhAbhya ane rahasya samajAya che. ane sarva vRttio nijapaNe vartavAne mArga spaSTa siddha thAya che. (27) 3. gRhAvAsane jene udaya varte che, te je kaMI paNa zubha dhyAnanI prApti icchatA hoya, te tenA mULa hetubhUta evAM amuka savartanapUrvaka rahevuM yogya che. je amuka niyamamAM "nyAyasaMpanna AjIvikAdi vyavahAra" te pahelo niyama sAdhya karavo ghaTe che. A prathama niyama upara je dhyAna ApavAmAM Ave, to kapAyAdi svabhAvathI maMda paDavA yogya thAya che; ghaNuM AtmaguNa prApta karavAne adhikAra utpanna thAya che, athavA jJAnIne mArga AtmapariNAmI thAya che. (32) 4. jyAM sudhI ochI upAdhivALAM kSetre AjIvikA cAlatI hoya, tyAM sudhI vizeSa meLavavAnI kalpanAe mumukSae koI eka vizeSa alaukika hetu vinA vadhAre upAdhivALAM kSetre javuM na ghaTe. kemake tethI ghaNuM savRttio maLI paDI jAya che, athavA vardhamAna thatI nathI. (1952) 5. mAMDamAMDa AjIvikA cAlatI hoya, to paNa mumukSu puruSane te ghaNuM che; kemake vizeSane kaMI avazya upayoga nathI. ema jyAM sudhI nizcayamAM na ANavAmAM Ave, tyAM sudhI tRSNa nAnA prakAre AvaraNa karyA kare. laukika vizeSatAmAM kaMI sArabhUtatA ja nathI ema nizcaya karavAmAM Ave, to mAMDa AjIvikA jeTaluM maLatuM hoya, to paNa tRpti rahe. mAMDa AjIvikA jeTaluM maLatuM na hoya, to paNa mumukSu jIva ArtadhyAna ghaNuM karIne thavA na de. athavA thaye te para vizeSa kheda kare ane AjIvikAmAM guTatuM yathAdharma upArjana karavAnI maMda kalpanA kare. (29) 6. jene dharma saMbaMdha baMdha thayo che, chatAM sthitinuM duHkha hoya, 238 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8: gRhasthapaNuM to teNe banatI upAdhi karIne raLavA prayatna karavuM joIe. upajIvana sukhe cAlI zake tevuM chatAM, jenuM mana lakSmIne mATe bahu jhAvAM nAkhatuM hoya, to manane saMtoSI levuM. tema chatAM na vaLI zake tema hoya, to amuka maryAdAmAM AvavuM. te maryAdA sukhanuM kAraNa thAya tevI joIe. pariNAme ArtadhyAna dhyAvAnI jarUra paDe tema karIne besavAthI raLavuM sAruM che. (18-19) 7. je vyavasAye karI jIvane bhAvanidrAnuM ghaTavuM na thAya, te vyavasAya kaI prArabdhayoga karavo paDato hoya, te te pharI pharI pAchA haThIne, "moTuM bhayaMkara hiMsAvALuM duSTa kAma ja A karyA karuM chuM,' evuM pharI pharI vicArIne, ane "jIvamAM DhIlApaNAthI ja ghaNuMkarIne mane A pratibaMdha che," ema pharI pharI nizcaya karIne, jeTalo bane teTalo vyavasAyasaMkSepa karatAM jaI pravartavuM thAya, to bodhanuM phaLavuM thavuM saMbhave che. (1950) 8. pagale pagale bhayavALI ajJAna bhUmikAmAM chava vagara vicAre koTayavadhi pejane cAlyA kare che, tyAM yogyatAne avakAza kyAMthI hAya ? Ama na thAya, teTalA mATe thayelA kAryanA upadravane jema zamAvAya tema zamAvI - sarva prakAre e viSenI nivRtti karI, yogya vyavahAramAM AvavAnuM prayatana karavuM ucita che. na cAlatAM kare joIe, ane te paNa prArabdhavazAta , niHspRha buddhithI - evo je vyavahAra, tene yogya vyavahAra mAnaje. (1947) 9. vRttine lakSa tathArUpa sarvasaMgaparityAga pratye vartate chatAM je mumukSune prArabdhavizeSathI te yogano anudaya rahyA kare, ane kuTuMbAdine prasaMga tathA AjIvikAdi kAraNe pravRtti rahe-je yathAnyAyathI karavI paDe-te mumukSue pUrvopArjita zubhAzubha karmAnusAra AjIvikAdi prApta thaze ema vicArI, mAtra nimittarUpa prayatna karavuM ghaTe; paNa bhayAkuLa thaI ciMtA ke nyAyatyAga karavo ne ghaTe. (30) 239 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratno 10. koI paNa prakAre bhaviSyane sAMsArika vicAra cheDI, vartana mAnamAM samapaNe pravartavAne daDha nizcaya karavo. bhaviSyamAM je thavAne egya haze te thaze, te anivArya che, ema gaNa, paramArtha-puruSArtha sanmukha thavuM yogya che. game te prakAre paNa e lokalajjArUpa bhayanuM sthAnaka evuM je bhaviSya te vismaraNa karavA ceAgya che. tenI ciMtA pathe paramArthanuM vismaraNa hoya che ane ema thAya te mahA ApattirUpa che. mATe te Apatti Ave nahi eTaluM vAraMvAra vicAravA yogya che. kuTuMbAdinuM mamatva rAkhaze to paNa je thavAnuM haze te thaze. temAM samapaNuM rAkhaze te paNa je thavA yogya haze te thaze. mATe niHzaMkapaNe nirAbhimAnI thavuM yogya che, samapariNAme pariNamavuM yogya che. A jyAM sudhI nahi pariName, tyAM sudhI yathArtha baMdha paNa pariName nahi. (22-24) 11. saMsAramAM prArabdhAnusAra game tevA zubhAzubha udaya Avo, paraMtu, temAM prIti aprIti karavAne ApaNe saMkalpa paNa na karavo. (1946) 12. "karanA phakIrI kayA dilagIrI, sadA magana mana rahenAjI" e vRtti mumukSuoe adhikAdhika vardhamAna karavA jevI che. paramArthanI ciMtA hoya e viSaya jude che; vyavahAraciMtAnuM vedana aMtarathI ochuM karavuM, e eka mArga pAmavAnuM sAdhana che. (1947) 13. amArA cittamAM to ema Ave che ke, mumukSu jIvane A kALane viSe saMsAranI pratikULa dazAo prApta thavI, te tene saMsArathI taravA barAbara che. anaMta kALathI abhyAselo e A saMsAra spaSTa vicAravAne vakhata pratikULa prasaMge vizeSa hoya che, e vAta nizcaya karavA egya che. pratikULa prasaMga jo samatAe vedavAmAM Ave, to jIvana nirvANu-samIpanuM sAdhana che. vyAvahArika prasaMgenuM nitya citravicitrapaNuM che. mAtra kalpanAe temAM sukha ane kalpa 240 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8: gRhasthapaNuM nAe duHkha evI tenI sthiti che. anukULa kapanAe anukULa bhAse che; pratikULa kalpanAe te pratikULa bhAse che. ane jJAnI puruSe te beu kalpanA karavAnI nA kahI che. (1949) 14. saMsArasaMbaMdhI kAraNunA padArthonI prApti sulabhapaNe niraMtara prApta thayA kare ane baMdhana na thAya evA kaI puruSa hoya, to te tIrthakara ke tIrthakara jevA jANIe chIe. paNa prAye evI sulabha prAptinA jagathI jIvane alpakALamAM saMsAra pratyethI atyaMta evo vairAgya thatuM nathI ane spaSTa AtmajJAna udaya thatuM nathI. ema jANI, je kaMI te sulabha prAptine hAni karanArA jaga bane che, te upakAraka jANI, sukhe rahevA gya che. (1949). 15. jyAM upAya nahIM tyAM kheda karo megya nathI. IzvarecchA pramANe je thAya, temAM samatA ghaTe che, ane tenA upAyane kaMI vicAra sUjhe te karyAM rahevuM eTale mAtra ApaNo upAya che. saMsAranA prasaMgomAM kavacit jyAM sudhI ApaNane anukULa evuM thayA kare che tyAM sudhI, te saMsAranuM svarUpa vicArI, "tyAgaga che," evuM prAye hadayamAM AvavuM durlabha che. te saMsAramAM jyAre ghaNuM ghaNuM pratikULa prasaMgenI prApti thAya che, te vakhate jIvane prathama te na gamato thaI pachI vairAgya Ave che. pachI AtmasAdhananI kaMI sUjha paDe che; ane paramAtmA zrIkRSNanA vacana pramANe mumukSu jIvane te te prasaMgo sukhadAyaka mAnavA dhaTe che, ke je prasaMgane kAraNe AtmasAdhana sUjhe che. . . . evuM jANuM, je kaMI pratikULa prasaMganI prApti thAya, te AtmasAdhananAM kAraNarUpa mAnI, samAdhi rAkhI, ujAgara rahevuM. kalpita bhAvamAM kaI rIte bhUlyA jevuM nathI. (4366). 16. pramAdanA avakAzage jJAnIne paNa aMze vyAha thavAne saMbhava je saMsArathI kahyo che, te saMsAramAM sAdhAraNa jIve rahIne, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane tene vyavasAya laukika bhAve karIne, Atmahita icchavuM e nahi banavA jevuM ja kArya che. kemake laukika bhAvanI ADe AtmAne nivRtti jyAM nathI AvatI, tyAM hitavicAraNe bIjI rIte thavI saMbhavatI nathI. ekanI nivRtti te bIjAnuM pariNAma thavuM saMbhave che. ahita hetu evo saMsArasaMbaMdhI prasaMga, laukika bhAva, lokaceSTA, e saunI saMbhALa jema bane tema jatI karIne-tene saMkSepIne-Atmahitane avakAza Apavo ghaTe che. (27) 17. upAdhithI thaDe paNa nityaprati avakAza laI cittavRtti sthira thAya evI nivRttimAM besavAnuM bahu avazya che. ane upAdhimAM paNa nivRttine lakSa rAkhavAnuM smaraNa rAkhaje. jeTalo vakhata AyuSyane teTale ja vakhata jIva upAdhine rAkhe, to manuSyatvanuM saphaLa thavuM kyAre saMbhave? manuSyatvanA saphaLa paNa mATe jIvavuM e ja kalyANakAraka che, e nizcaya karavo joIe, ane saphaLapaNuM mATe je je sAdhananI prApti karavI yogya che, te prApta karavA nityaprati nivRtti meLavavI joIe. nivRttinA abhyAsa vinA jIvanI pravRtti na TaLe, e pratyakSa samajAya tevI vAta che. (1947) 18. prasaMganI sAva nivRtti azakya thatI hoya, to prasaMgasaMkSepa karavo ghaTe ane krame karIne sAva nivRttirUpa pariNAma ANavuM ghaTe. e mumukSu puruSane bhUmikA dharma che. satsaMga - sazAstranA yogathI te dharmanuM ArAdhana vizeSa karI saMbhave che. (15) Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna 1. je vaDe vastunuM svarUpa jANue te jJAna. have yathAmati vicAravAnuM che ke e jJAnanI kaMI AvazyakatA che ? je AvazyakatA che, to te prAptinAM kaMI sAdhana che? jJAnanI zI AvazyakatA che te viSe prathama vicAra karIe. A lokamAM anAdi kALathI A AtmAnuM paryaTana che. meSAnameSa paNa sukhane jyAM bhAva nathI, evAM narakAdika sthAnaka A AtmAe bahu bahu kALa vAraMvAra sevana karyA che. asahya duHkhane punaH punaH ane kaho to anaMta vAra sahana karyA che. e uttApathI niraMtara tApata AtmA mAtra svakarmavipAkathI paryaTana kare che. paryaTananuM kAraNa jJAnAvaraNuyAdi karmo che. [ jene kAraNe AtmA ] viSayAdika mehabaMdhanane svasvarUpa mAnI rahyo che. e ajJAnAdika TALavA mATe jJAnanI paripUrNa AvazyakatA che. (17) 2. prathama jJAna ane pachI dayA. ajJAnI zuM kare, je kalyANa ke pApa jANato nathI? mATe [ prathama kalyANane jANavuM joIe. pApane jANavuM joIe. baMnene jANyA pachI je zreya heya te samAcaravuM joIe. je jIvanuM svarUpa jANatA nathI, ajIvanuM svarUpa jANatA nathI, ke te baMnenAM tattvane jANato nathI, te saMyamanI vAta kayAMthI jANe? [16 pahelAM] 243 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane 3. jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che. ane te vicArane vairAgya (bhoga pratye anAsakti) tathA upazama (kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, te pratye vizeSa kheda) be mukhya AdhAra che. sapuruSanA vacananA yathArtha grahaNa vinA vicAra ghaNuM karIne ubhava . thato nathI. ane puruSanA vacananuM yathArtha grahaNu temanI ananya Azrayabhakti pariNAma pAmethI thAya che. ghaNuM karIne ekabIjAM kAraNane anyonyAzraya jevuM che. (29). 4. satyanuM jJAna thayA pachI mithyA pravRtti na TaLe ema bane nahi. kemake, jeTale aMze satyanuM jJAna thAya, teTale aMze mithyAbhAvanI pravRtti mATe e jinano nizcaya che. mithyA pravRtti kaMI paNa TaLe nahi, to satyanuM jJAna paNa saMbhave nahi. (28) 244 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vijJAna 1. viveka e aMdhArAmAM paDelA AtmAne oLakhavAne dIvo che. viveka vaDe karIne dharma Take che. viveka nathI tyAM dharma nathI. (17) 2. jJAnadarzanAdi guNe ajJAnadarzane gherI je mitratA karI nAkhI che, te oLakhI bhAvAmRtamAM AvavuM tenuM nAma viveka che. (17) 3. viveka e ja dharmanuM mULa ane dharmarakSaka kahevAya che. jJAna, zIla, dharmatatva ane tapa e saghaLAM viveka vinA udaya pAme nahi. je vivekI nathI, te ajJAnI ane maMda che. (17). 4. AtmA che; AtmA nitya che; AtmA kartA che; AtmA karmano bhoktA che; tethI te nivRtta thaI zake che ane nivRtta thaI zakavAnAM sAdhana che-e cha kAraNe jene vicAra karIne siddha thAya, tene vijJAna" athavA "samyapha darzananI prApti' gaNavI ema zrIjine nirUpaNa karyuM che, je nirUpaNa mumukSu jIve vizeSa karI abhyAsa karavA yogya che. (28) - pa. pUrvanA koI vizeSa abhyAsabaLathI e kAraNane vicAra utpanna thAya che; athavA satsaMga AzrayathI te vicAra utpanna thavAne yoga bane che. (28) 25 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane 6. anitya padArtha pratye mehabuddhi hovAne lIdhe, AtmAnuM astitva, nityatva, ane avyAbAdha samAdhisukha bhAnamAM AvatuM nathI. jene anAdikALathI abhyAsa che, te atyaMta puruSArtha vinA a85 kALamAM choDI zakAya nahi. mATe pharI pharI satsaMga, sazAstra ane pitAmAM saraLa vicAradazA karI, te viSayamAM, vizeSa zrama levo gya che. (28) che. emAM prathamathI utpanna thatA saMzaya dhIrajathI ane vicArathI zAMta thAya che. adhIrajathI athavA ADI kalpanA karavAthI, mAtra jIvane pitAnA hitane tyAga karavAno vakhata Ave che; ane anitya padArthane rAga rahevAthI, tenA kAraNe pharI pharI saMsAraparibhramaNane yoga rahyA kare che. tenI buddhimAM jIvane anAdithI evuM ekAgrapaNuM cAlyuM Ave che, ke teno viveka karatAM jIvane mUMjhAI pAchuM vaLavuM paDe che. ane te mehagraMthi chedavAno vakhata AvavA pahelAM te viveka choDI devAne yoga pUrvakALe ghaNI vAra banyuM che. (28) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 adhikAra - pAtratA 1. vizALa buddhi, madhyasthatA, saraLatA ane jikiyapaNuM - ATalA guNe je AtmAmAM hoya, te tatva pAmavAnuM uttama pAtra che. anaMta janmamaraNa karI cUkelA A AtmAnI karuNA tevA adhikArIne utpanna thAya che. ane te karmamukta thavAnA jijJAsu kahI zakAya che. te ja puruSa yathArtha padArthane yathArtha svarUpe samajI, mukta thavAnA puruSArthamAM yojAya che. manuSyatva, Aryadeza, uttama kuLa, zArIrika saMpatti e apekSita sAdhana che. ane aMtaraMga sAdhana mAtra mukta thavAnI sAcI jijJAsA e che. (18-19) - 2. puruSanAM caraNane Icchaka, sadeva sUkSma bodhano abhilASI, guNa para prazastabhAva rAkhanAra, brahmAvatamAM prIti rAkhanAra, jyAre svadeSa dekhe tyAre tene chedavAno upayoga * rAkhanAra, upayogathI eka paga paNa bharanAra, ekAMtavAsane vakhANanAra, tIrthAdi pravAsana ucharaMgI, AhAra-vihAra-nihArane niyama, pitAnI gustAne dabAvanAra, e koI paNa puruSa te mahAvIranA baMdhane pAtra che, samyapha dazAne pAtra che. (16) 3. samyapha dazAnAM pAMca lakSaNa che zama, saMvega, nirveda, AsthA ane anukaMpA. upaga = bhAna, cetanA. 247 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' rAo zrI rAjacaMdranAM vicArane krodhAdika kaSAyonuM samAI javuM, udaya AvelA kavAyomAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI, athavA anAdi kALanI vRttio samAI javI te "zama." mukta thavA sivAya bIjI koI paNa prakAranI IcchA nahi, abhilASA nahi, te saMvega. jyArathI ema samajAyuM ke, "bhrAMtimAM ja paribhramaNa karyuM, have ghaNuM thaI ane jIva ! have thobha !' e nirveda. mAhAbhya jenuM parama che evA nispRhI puruSonAM vacanamAM ja tallInatA te zraddhA - AsthA. e saghaLAM vaDe jIva mAtra]mAM svAtmatulya buddhi te anukaMpA (23) kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa, bhave kheda, prANIdayA, tyAM AtmArthanivAsa. dazA na evI jyAM sudhI, jIva lahe nahIM joga, mekSamArga pAme nahi, maTe na aMtara rAga. Ave jyAM evI dazA, sagubedha sahAya, te badhe suvicAraNuM, tyAM pragaTe sukhadAya. jyAM pragaTe suvicAraNuM, tyAM pragaTe nija jJAna, , je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa. [ zrIAmasiddhizAstra (29)] 5. prakRtinA vistArathI jIvanAM karma anaMta prakAranI vicitratAthI pravarte che ane tethI doSanA prakAra paNa anaMta bhAse che paNa sarvathI meTo doSa e che ke, jethI "tIvra mumukSutA" utpanna na ja hoya, athavA mumukSatA ja utpanna na hoya. "mumukSatA che ke sarva prakAranI mahAsaktithI mUMjhAI eka mokSane viSe ja yatna karavo, ane tIvra mumukSatA e che ke, ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM. 248 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11H adhikAra-pAtratA mumukSatA utpanna thavAnuM lakSaNa potAnA deza jevAmAM apakSapAtatA e che, ane tene lIdhe svacchaMdane nAza hoya che. svaccheda theDI athavA ghaNI hAni pAmyA che tyAM teTalI bAdhabIja yeAgya bhUmikAbIja thAya che. svacchaMda jyAM prAye dabAya che, tyAM pachI mArgaprAptine rokanArAM traNa kAraNe mukhya karIne hoya che ema ame jANIe chIe. (1) A lokanI alpa paNa sukhecchA (2) parama vinayanI e choI (3) ane padArthane anirNaya. A lokanI alpa paNa sukhecchA hevAnAM kAraNe, nizaMkapaNe te [makSa ] "saMta" che evuM dRDha thayuM nathI; athavA te paramAnaMdarUpa ja che ema paNa nizcaya nathI; athavA mumukSatAmAM paNa keTaloka AnaMda anubhavAya che tene lIdhe bAhya zAtAnAM kAraNe paNa keTalIka vAra priya lAge che ane tethI A lokanI alpa paNa sukhecchA rahyA kare che, jethI jIvanI yogyatA rokAI jAya che. vAstavika tattva pAmavAnI kaMI yegyatAnI eAchAIne lIdhe padArthanirNaya" na thayo hoya to citta vyAkuLa rahe che ane mithyA samatA Ave che. kalpita padArtha viSe "sata 'nI mAnyatA hoya che. jethI kALe karI apUrva padArthane viSe parama prema Avato nathI ane e ja parama yogyatAnI hAni che. adhika zuM kahIe ? kaLiyuga che mATe kSaNavAra paNa vastuvicAra vinA na rahevuM ema mahAtmAonI zikSA che. (22-24) 6. zrAMtigatapaNe sukhasvarUpa bhAse che evA saMsArI prasaMga ane prakAramAM jyAM sudhI jIvane vahAlapa varte che, tyAM sudhI jIvane pitAnuM svarUpa bhAsavuM asaMbhavita che, ane satsaMganuM mAhAo paNa tathArUpaNe bhAsyamAna thavuM asaMbhavita che. jyAM sudhI te saMsAragata vahAlapa asaMsAragata vahAlapane prApta na thAya, tyAM sudhI khacIta karI apramatta paNe vAraMvAra puruSArthane svIkAra egya che. (25) 29 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjaca'dranAM vicAraratno 7. e [ AtmAviSayaka ] vicArAthI ja chevaTe siddhi che; e ja vicArAnA vivekathI je avyAbAdha sukhanI icchA che tenI prApti thAya che, e ja vicArAnA mananathI anata kALanuM mUMjhana TaLavAnuM che; tathApi te sarvane mATe nathI. vAstavika dRSTithI jotAM tene chevaTa sudhI pAmanArA pAtrAnI nyUnatA bahu che; kALa pharI gayeA che. e vastunA adhIrAI athavA azaucatAthI aMta levA jatAM jhera nIkaLe che; ane bhAgyahIna tathA apAtra ane leAkathI bhraSTa thAya che; eTalA mATe amuka sa MtAne apavAda rUpa mAnI, AkInAone te kramamAM AvavA, te cukAnuM darzana karavA, dhaNA vakhata sudhI abhyAsanI jarUra che. ( 22 ) 8. jyAM sudhI mRSA ane parastrItyAga karavAmAM Ave nahIM, tyAM sudhI sarva kriyA niSphaLa che. tyAM sudhI AtmAmAM chaLakapaTa hAvAthI dharma pariNamatA nathI. dharma pAmavAnI A prathama bhUmikA che. jyAM sudhI mRSAtyAga ane parastrItyAga e guNNA na hAya, tyAM sudhI vaktA tathA zrotA hoI zake nahi. (33) 9. jo ke, hamaNAM ja tame| sarvane mArge caDAvIe, paNa bhAjana ( pAtra )nA pramANamAM vastu mukAya che. nahi te| jema halakA vAsaNamAM bhAre vastu mUkavAthI vAsaNune nAza thAya, tema thAya. (33) 250 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 yatnA-apramAda 1. upaga tyAM dharma che. (17) 2. jema viveka e dharmanuM mULatattva che, tema yatnA e dharmanuM upatatva che. vivekathI dharmatattva grahaNa karAya che ane yatnAthI te tattva zuddha rAkhI zakAya che, te pramANe pravartana karI zakAya che. pratyeka kAma yatanApUrvaka ja karavuM e vivekI zrAvakanuM kartavya che. (17) * 3. dharmanI anAdaratA, unmAda, ALasa, kaSAya e saghaLAM pramAdanAM lakSaNa che. avasara pAmIne pramAda na kare. kAraNa, deha kSaNabhaMgura che. (17) 4. paLa e amUlya cIja che; cakravartI paNa eka paLa pAmavA AkhI riddhi Ape to paNa te pAmanAra nathI. eka paLa vyartha khovAthI eka bhava hArI javA jevuM che, ema tattvanI dRSTie siddha che. (17) 5. ochA pramAda thavAne upayoga e jIvane mArganA vicAramAM sthiti karAve che, e vAta pharI pharI vicArI te prayatna koI prakAre karavuM ghaTe che e vAta bhUlavAjoga nathI. (26). 6. pramAdane tIrthaMkaradeva karma kahe che ane apramAdane akarmarU5 "AtmasvarUpa' kahe che. jyAM kaMI paNa pramAdazA hoya che, tyAM jagatapratyayI kAmano AtmAne viSe avakAza ghaTe che. jyAM 251 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane kevaLa apramattatA varte che, tyAM AtmA sivAya bIjA koI paNa bhAvane avakAza varte nahi. (27) - 7. asArI ane kalezarUpa AraMbha parigrahanA kAryamAM vasatAM je A jIva kaMI paNa nirbhaya ke ajAgRta rahe, to ghaNA varSane upAselo vairAgya paNa niSphaLa jAya evI dazA thaI Ave che; e nitya pratye nizcaya saMbhArIne nirupAya prasaMgamAM kaMpatA ci--na chUTaye pravartAvuM ghaTe che. e vAtane mumukSu jIve kAryo karyo, kSaNe kSaNe ane prasaMge prasaMge lakSa rAkhyA vinA mumukSatA rahevI durlabha che. (28) 8. kayA prakAre deSa ghaTe? jIva laukika bhAva karyA kare che, ne de kema ghaTatA nathI, ema kahyA kare che. mumukSuoe jAgRta thaI vairAgya vadhAravo joIe. puruSanuM eka vacana sAMbhaLI pitAne viSe doSa hovA mATe bahu ja kheda rAkhaze, ane doSa ghaTADaze, tyAre ja guNa pragaTaze. . . . bAkI puruSa to jema eka vaTemArga bIjA vaTemArgane rasto batAvI cAlyo jAya che, tema batAvI cAlyA jAya che. (29) 9. mULa vAta to e che ke, jIvane vairAgya AvatAM chatAM paNa je tenuM atyaMta zithilapaNuM - DhIlApaNuM - che, te TALatAM tene atyaMta vasamuM lAge che, ane game te prakAre paNa e ja prathama TALavAne yogya che. 10. jIva pite jAge, to badhAM viparIta kAraNe maTI jAya. jema keI puruSa gharamAM nidrAvaza thavAthI tenA gharamAM kUtarAM, bilADAM vagere pasI javAthI nukasAna kare, ane pachI te puruSa jAgyA pachI nukasAna karanArAM evAM je kUtarAM Adi prANIo teno doSa kADhe, paNa pitAne deva kADhato nathI ke huM UMghI gaye to Ama thayuM; pote jAgRta raheto hoya, te badhAM viparIta kAraNe maTI jAya; mATe te jAgRta rahevuM. (29) Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 puruSArtha 1. prArabdha ane puruSArtha e zabda samajavA jevA che. puruSArtha karyA vinA prArabdhanI khabara na paDI zake. prArabdhamAM haze te thaze ema kahI besI rahyuM kAma na Ave. niSkAma puruSArtha karavo. prArabdhane sama pariNAme vedavuM - bhogavI levuM -e meTo puruSArtha che. (1956) 2. pUrva karma nathI, ema gaNI pratyeka dharma sebe javo. tema chatAM pUrvaka naDe te zeka karavo nahIM. puruSArthane jaya na thayo, evI nirAzA smarIza nahIM. bIjAne doSe tane baMdhana che, ema mAnIza nahIM. tAre doSe tane baMdhana che, e saMtanI pahelI zikSA che. (1946) 3. kaI hInapuruSArthanI vAto kare ke, "upAdAnakAraNanuM "zuM kAma che? pUrve azocyAkevalI [ vicAra - samajaNathI puruSArtha karyo vinA - akasmAta jemane jJAna thayuM hoya tevA ] thayA che," to tevI vAtethI puruSArthahIna na thavuM. satsaMga ne satya sAdhana vinA kaI kALe paNa kalyANa thAya nahIM. je potAnI meLe kalyANa thatuM hoya to mATImAMthI ghaDo thelo saMbhave. lAkha varSa thAya to paNa dhaDo thAya nahIM. tema upAdAnakAraNa vinA kalyANa thAya nahIM. tIrthakarane yoga thayo haze, ema zAstravacana che; chatAM kalyANa thayuM nathI tenuM * upAdAnakAraNa = upAya; puruSArtha. 253 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna kAraNa, puruSArtha vinA te yoga niSphaLa gayA; mATe puruSArtha kare, ane to ja kalyANa thaze. upAdAnakAraNa zreSTha che. (1952 ) 4. pote tyAga karI zake nahIM, ane bahAnAM kADhe ke mAre aMtarAye ghaNA che. dharmano prasaMga Ave tyAre udaya [ prArabdha ] che ema kahe. "udaya," "udaya' kahyA kare, paNa kAMI kUvAmAM paDato nathI. gADAmAM beThe hoya ane ghAMca Ave to sAcavI saMbhALIne cAle. te vakhate udaya bhUlI jAya. arthAta pitAnI zithilatA hoya, tene badale udayane doSa kADhe che. (195ra ) - 5. ezvaryapada prApta thatAM tene dhakko mArIne pAchuM kADhe che, "A mAre joItuM nathI; mAre Ane zuM karavuM che?' kaI rAjA pradhAnapaNuM Ape to paNa pite levA Icche nahIM:- "mAre ene zuM karavuM che ? gharasaMbaMdhInI ATalI upAdhi thAya to ghaNuM che," AvI rIte nA pADe. ezvaryapadanI nirichA chatAM rAja pharI pharI ApavA icche tene lIdhe AvI paDe, to tene vicAra thAya ke, "jo tAre pradhAnapaNuM haze to ghaNuM jIvonI dayA paLAze i.' evA dharmanA keTalAka hetu jANIne vairAgya bhAvanAe veda [bhogave] tene udaya kahevAya. icchAsahita bhogave ane "udaya' kahe, te te zithilatAnA ane saMsAra rajhaLavAnA hetu thAya. 6. baMdhavRttione upazamAvavAne tathA nivRttAvavAne jIvane abhyAsa- satata abhyAsa - kartavya che. kAraNa ke vinA vicAre, vinA prayAse te vRttionuM upazamavuM athavA nivRttavuM kevA prakArathI thAya? kAraNa vinA keI kArya saMbhavatuM nathI. (27) che. java ema kahe che ke mArAM tRSNA, ahaMkAra, lobha Adi de jatA nathI. arthAt jIva potAno doSa kADhato nathI; ane deSono vAMka kADhe che. jema sUryano tApa bahu paDe che, ane tethI 254 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 : puruSAtha bahAra nIkaLAtu nathI mATe sUryanA doSa che; paNa chatrI ane pagarakhAM sUryanA tApathI rakSaNArthe banAvyAM che teneA upayAga karatA nathI tema. jJAnI puruSAe laukikabhAva mUkI daI, je vicArathI potAnA deje! ghaTADelA te vicAre| ane te upAyeA nAnIe upakAra arthe kahe che. te zravaNu karI, AtmAmAM pariNAma pAme tema karavuM. ( 29 ) 8. karmanA doSa kADhavA nahIM. AtmAne niMdave. anAdi kALanAM * e ghaDImAM nAza pAme che. dharma karavAnI vAta Ave tyAre pUrvakanA doSanI vAta AgaLa kare che. puruSArtha karavA zreSTha che. ka TALyA vagara TaLavAnAM nathI. teTalA mATe ja jJAnIoe zAsrA varNavyAM che. ka gaNI gaNIne nAza karAtAM nathI. jJAnI puruSa te sAmaTA geTA vALI nAza kare che. vicAravAne badhAM AlaMbane mUkI darda, AtmAnA puruSArthane jaya thAya tevuM AlaMbana levuM. ka baMdhananuM AlaMbana levuM nahIM. ( 29 ) 9. puruSAthaeN kare teA karmathI mukta thAya. anaMta kALanAM karmI hAya, ane jo yathArtha puruSArtha kare, teA karma ema na kahe ke huM nahIM jAuM. e ghaDImAM anatAM karyAM nAza pAme che. (29) 10. anAdi kALanA ajJAnane lIdhe jeTalA kALa gayA, teTalA kALa mekSa thavA mATe joI e nahIM. kAraNa ke, puruSArthanuM baLa karmo karatAM vadhu che. keTalAka jvA e ghaDImAM kalyANa karI gayA che ! ( 1952 ) 255 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ahiMsA svarUpa che. jyAM dayA nathI tyAM dharma 1. dayA e ja dharmanuM nathI. (17) 2. dharmatatva je pUchavuM mane, to saMbhaLAvuM snehe tane, je siddhAMta sakaLane sAra, sarvamAnya sahune hitakAra. bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma na bIje dayA samAna. abhayadAna sAthe saMteSa, dho prANane daLavA doSa. satya zILa ne saghaLAM dAna, dayA hAIne rahyAM pramANa. puSpapAMkhaDI jyAM dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya. sarva jIvanuM che. sukha, "mahAvIranI zikSA mukhya. e bhavatAraka suMdara rAha, dhariye tariye karI utsAha. dharma sakaLanuM e zubha mULa, e vaNuM dharma sadA pratikULa. tattvarUpathI e oLakhe, te jana pahoMce zAzvata sukhe. (17) 3. mahAraMbhI - hiMsAyukta - vyApAramAM Aje paDavuM paDatuM hoya te aTakaje. [ 16 pahelAM] 4. bahenI lakSmI maLatAM chatAM Aje anyAyathI keAIne jIva jato heya, te aTakaje. [ 16 pahelAM ] spada Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 : ahiMsA 5. parahita e ja nijahita samajavuM, ane paraduHkha e pitAnuM du:kha samajavuM. (1946) 6. prathama sthAnamAM mahAvIradeve sarva AtmAthI saMgamarUpa nipuNa ahiMsA dekhIne upadezI. sarva jIvane pitAnA AtmA samAna lekhe . . sarva jI jIvitane Icche che, maraNane IcchatA nathI. . . * e kAraNathI jagatamAM jeTalAM trasa ane sthAvara prANIo che, tene jANatAM ajANatAM haNavAM nahi. pitAne mATe [ke] parane mATe krodhathI ke bhayathI prANIone kaSTa thAya tevuM asatya bolavuM nahi. prANune te avizvAsa upajAve che te mATe teno tyAga karavo. mahAraudra evuM abrahmacarya, pramAdane rahevAnuM sthaLa, cAritrane nAza karanAra te A jagatamAM [muni] Acare nahi. je vastra pAtra che, te paNa saMyamanI rakSA mATe thaIne dhAraNa kare. saMyamanI rakSA arthe rAkhavAM paDe tene parigraha na kahe, paNa mUchane parigraha kahevo ema pUrvamahaSio kahe che. tattvajJAnane pAmelA manuSya chakAya (jIva) nA rakSaNane mATe thaIne teTalo parigraha mAtra rAkhe, bAkI potAnA dehamAM mamatva Acare nahi. niraMtara tapazcaryA, saMyamane avireAdhaka upajIvanarUpa eka vakhatano AhAra le. hiMsAdika de dekhIne jJAtaputra bhagavAne ema upaderyuM ke sarva prakAranA AhAra rAtrie bhogave nahi. prathama jJAna ane pachI dayA. ajJAnI zuM kare, ke je te kalyANa ke pApa jANato nathI ? zravaNa karIne kalyANane jANavuM joIe, pApane jANavuM joIe. jANyA pachI je zreya hoya te samAcaravuM joIe. (16 pahelAM) 7. "inokyulezana" marakInI rasI rasInA nAme dAktaroe A dhatiMga UbhuM karyuM che. bicArAM adhAdine rasInA bahAne ribAvI 257 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane mArI nAkhe che. hiMsA karI pApane piSe che. pApa upAje che. pUrve pApAnubaMdhI puNya upAryuM che, te yoge vartamAnamAM te puNya bhogave che. paNa pariNAme pApa vahere che, te bicArA dAktarane khabara nathI. rasIthI darda dUra thAya tyAranI vAta tyAre; atyAre hiMsA pragaTa che. rasIthI eka kADhatAM bIjuM darda UbhuM thAya. (1956) 8. jevI daSTi A AtmA pratye che, tevI daSTi jagatanA sarva AbhAne viSe che. jevo sneha A AtmA pratye che, te sneha sarva AtmA pratye varte che. je je A AtmA mATe icchIe chIe, te te sarva AtamA mATe icchIe chIe. A dehamAM vizeSabuddhi ane bIjA dehanI pratye viSamabuddhi ghaNuM karIne kyAre ya thaI zakatI nathI. (1949) 258 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 tapa 1. ta5 vaDe karI karmaghane bALIne bhasmIbhUta [ karI nakhAya che]. tapanA bAra prakAromAM anazana, UdarI, rasaparityAga, kAyakaleza vagere bAhya tapa che; [ ane prAyazcitta, vitya, zAstrapaThana, dhyAna e AtyaMtara tapa che. (16) 2. koI strI game teTalA kaSTathI tapazcaryA karI potAnA patine rIjhavavA Icche to paNa jyAM sudhI te strI potAnI prakRti patinI prakRtine svabhAvAnusAra karI na zake, tyAM sudhI prakRtinA pratikUlapaNAne lIdhe te pati prasanna na ja thAya ane te strIne mAtra zarIre sudhAdi tApanI prApti thAya. tema kAI mumukSu bhagavAnanA svarUpAnusAra vRtti na kare ane anya svarUpamAM rucimAna chatAM aneka prakAranAM tapa tapIne kaSTa seve, to paNa te bhagavAnane pAme nahi. bhagavAnarUpa patinI sevAnA prakAra ghaNuM che. paNa temAM sarvotkRSTa pUjA to cittaprasannatA eTale te bhagavAnamAM caitanyavRtti parama harSathI ekatvane prApta karavI te ja che. temAM ja sarva sAdhana samAya che. jyAM sudhI cittamAM bIjo bhAva hoya tyAM sudhI kapaTa che. ane 5Ta che tyAM sudhI bhagavAnanA caraNamAM AtmAne arpaNa kayAMthI thAya? (31) 3. game te kriyA japa, tapa ke zAstravAMcana karIne paNa eka ja kArya siddha karavAnuM che; te e ke jagatanI vismRti karavI ane 259 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna satanA caraNamAM rahevuM. ane e eka ja lakSa upara pravRtti karavAthI jIvane pitAne zuM karavuM cogya che ane zuM karavuM ayogya che te samajAya che - samajAtuM jAya che. e lakSa acaLa thayA vinA japa, tapa, dhyAna ke dAna koInI yathAyogya siddhi nathI; ane tyAM sudhI dhyAnAdika nahi jevA kAmanAM che. (22 thI 34) 4. Atmacaritra avadhAraNa karatAM tapa pariSahAdikanAM bahirdukhane dukha mAnyuM che; ane mahAdhogatimAM paribhramaNarUpa anaMta duHkhane bahirbhAva mAhitIthI sukha mAnyuM che. e je kevI bhrAmavicitratA che? viSayanI vRtti na hoya tene saMyama pALa kaMI ye duSkara nathI. AtmacAritranuM duHkha te duHkha nahi paNa parama sukha che ane pariNAme anaMta sukhataraMgaprAptinuM kAraNa che. temaja bhegavilAsAdikanuM sukha te kSaNika ane pariNAme anaMta duHkhanuM kAraNa che. (16) 260 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 brahmacarya 1. jema bane tema, svapatnI saMbaMdhI paNa viSayAsakta che raheje. Atmika ane zArIrika zaktinI divyatAnuM te mULa che, e jJAnIonuM anubhavasiddha vacana che. (16 pahelAM) 2. yogyatA mATe brahmacarya e moTuM sAdhana che. (1947) 3. ghaNe sthaLe vicAravAna puruSoe ema kahyuM che ke, jJAna thaye kAma, krodha, tRSNadi bhAva nirmULa thAya; te satya che, tathApi te vacanano evo paramArtha nathI ke, jJAna thayA prathama te meLAM na paDe ke ochAM na thAya. mULasahita che te jJAna karIne thAya. paNa kapAyAdinuM meLApaNuM ke chApaNuM na thAya tyAM sudhI jJAna ghaNuM karIne utpanna ja na thAya. jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che, ane te vicArane vairAgya (bhaga pratye anAsakti ) tathA upazama ( kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, te pratye vizeSa kheda) be mukhya AdhAra che. ema jANa teno niraMtara lakSa rAkhI tevI pariNati karavI ghaTe. (1952) 4. mahA raudra evuM brahmacarya, pramAdane rahevAnuM sthaLa, cAcine nAza karanAra, te A jagatamAM muni Acare nahi. adharmanuM mULa, mahA doSanI janmabhUmikA evA je maithunanA AlApapralApa tene nigraMtha tyAga karavo. (16 pahelAM) Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjayanAM vicArane pa. sarva cAritrya vazIbhUta karavAne mATe, sarva pramAda TALavAne mATe, AtmAmAM akhaMDa vRtti rahevAne mATe, mekSa saMbaMdhI sarva prakAranA sAdhananA jayane arthe brahmacarya adbhuta, anupama sahAyakArI che; tathA mULabhUta che. (22-34) nIrakhIne navayauvanA, leza na viSacanidAna, gaNe kASTanI pUtaLI, te bhagavAna samAna. A saghaLA saMsAranI, ramaNa nAyakarUpa, e tyAgI, tyAkhyuM badhuM, kevaLa zokasvarUpa. eka viSayane chatatAM, jo sau saMsAra, nRpati jItatAM chatIe, daLa, pura ne adhikAra. viSayarUpa aMkurathI, TaLe jJAna ne dhyAna, leza madirApAnathI, chAke jyama ajJAna. suMdara ziyaLa surataru, mana, vANuM ne deha, je naranArI sevaze; anupama phaLa le teha. pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna, pAtra thavA seve sadA, bahAcaya matimAna. (17) 7. viSayAdi icchita padArtha bhogavI tethI nivRtta thavAnI IcchA rAkhavI, ane te krame pravartavAthI AgaLa para te viSayamUcha na saMbhave ema thavuM kaThaNa che. kemake jJAnadazA vinA viSayanuM nimULapaNuM thavuM saMbhavatuM nathI. jJAnadazA na hoya to viSaya ArAdhatAM utsuka pariNAma utpanna thayA vinA na rahe, ane tethI viSaya parAjita thavAne badale vizeSa vardhamAna thAya. jene jJAnadazA che tevA puruSo viSayAkAMkSAthI athavA viSayano anubhava karI tethI virakta thavAnI IcchAthI temAM pravartatA nathI; ane ema je pravartatA jAya, to jJAnane paNa AvaraNa AvavA yogya che. mAtra 262 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11H brahAcarya prArabdhasaMbaMdhathI udaya hoya eTale chUTI na zakAya tethI ja jJAnIpuruSanI bhogapravRtti che. te paNa pUrvapazcAta pazcAttApavALI ane maMdamAM maMda pariNAmasaMyukta hoya che. sAmAnya mumukSu jIva vairAgyanA udbhavane arthe viSaya ArAdhavA jatAM te ghaNuM karI baMdhAvA saMbhava che. kemake jJAnI puruSa paNa te prasaMgane mAMDa mAMDa jItI zakyA che, to jenI mAtra vicAradazA che, evA puruSane bhAra nathI, ke te viSayane e prakAre nI zake. (1952), 8. brahmacaryanI nava vADa: (1) vasatI. jyAM strI, pazu, pAMga (e badhAthI) saMyukta vasatI hoya tyAM rahevuM nahi. evA prakArano vAsa brahmacaryanI hAni kare che. teonI kAmaceSTA, hAvabhAva ityAdika vikAro manane bhraSTa kare che. (2) kathA. kevaLa ekalI strIone ja ke eka ja strIne dharmopadeza brahmacArIe na karavo. kathA e mehanI utpattirUpa che. jethI citta caLe evA prakAranI game te zRMgAra saMbaMdhI kathA brahmacArIe na karavI. (3) Asana. strIonI sAthe eka Asane na besavuM. jyAM strI beThI hoya, tyAM be ghaDI sudhImAM brahmacArIe na besavuM. e strIonI skRtinuM kAraNa che-vikAranI utpatti che--ema bhagavAne kahyuM che. (4) IdriyanirIkSaNa. strIonA aMgopAMga brahmacArI sAdhue na jevAM. enAM amuka aMga para dRSTi ekAgra thavAthI vikAranI utpatti thAya che. (5) kuDyAMtara. bhIMta, kanAta ke trATAnA aMtarapaTamAM strIpuruSa jyAM madhuna seve, tyAM brahmacArIe rahevuM nahi. kAraNa zabdaceSTAdika vikAranAM kAraNa che. 263 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane (6) pUrvakrIDA. pote gRhasthAvAsamAM game tevI jAtanA zaMgArathI viSayakrIDA karI hoya tenI smRti karavI nahi. tema karavAthI brahmacaryano bhaMga thAya che. (7) praNIta. dUdha, dahIM, ghatAdi madhurA ane cIkAzavALA padArthone bahudhA AhAra na karavo. ethI vIryanI vRddhi ane unmAda thAya che. ane tethI kAmanI utpatti thAya che. mATe brahmacArIe tema karavuM nahi. (8) atimAtrAhAra. peTa bharIne AhAra karavo nahi. tema atimAtrAnI utpatti thAya tema karavuM nahi. ethI paNa vikAro vadhe che. (9) vibhUSaNa. snAnavilepana ,pAdika brahmacArIe grahaNa karavuM nahi. ethI brahmacaryane hAni utpanna thAya che. (17) 9. strI e hADamAMsanuM pUtaLuM che ema spaSTa jANyuM che tethI vicAravAnI vRtti tyAM kSobha pAmatI nathI; to paNa sAdhune evI AjJA karI che ke, hajAro devAMganAthI na caLI zake tevA smRnie paNa nAkAna chedelI evI je so varasanI vRddha strI tenI samIpa paNa rahevuM nahIM. kAraNa ke, te vRttine kSobha pamADe ja evuM jJAnIe jAmyuM che. ( 1952. ) 10. paramArtha hetu mATe nadI UtaravAne TADhA pANInI munine AjJA ApI. paNa brahmacaryanI AjJA ApI nathI. ne tene mATe kahyuM che ke, alpa AhAra karaje, upavAsa karaje, ekAMtara karaje, chevaTe jhera khAIne maraje, paNa brahmacarya bhAMgIza nahIM. dehanI mUcha hoya tene kalyANa kema bhAse ? (1952. ) 264 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 iMdriyajaya 1. jyAM sudhI jIbha svAdiSTa bhajana cAhe che, jyAM sudhI nAsikA sugaMdhI cAhe che, jyAM sudhI kAna vArAMganAnAM gAna ane vAritra cAhe che, jyAM sudhI AMkha nepavana jovAnuM lakSa rAkhe che, jyAM sudhI tvacA sugaMdhIlepana cAhe che, tyAM sudhI manuSya nirAgI, nigraMtha, niH parigrahI, nirAraMbha ane brahmacArI thaI zakato nathI. (17) 2. mana vaDe indriyonI lolupatA che. bhojana, vAritra, sugaMdhI, strInuM nirIkSaNa, suMdara vilepana e saghaLuM mana ja mAge che. e mohinI ADe te dharmane saMbhAravA paNa detuM nathI. saMbhAryA pachI sAvadhAna thavA detuM nathI. sAvadhAna thayA pachI patitatA karavAmAM pravRtta - lAgu - thAya che. emAM nathI phAvatuM tyAre sAvadhAnImAM kaMI nyUnatA paNa na pAmatAM aDaga rahIne mana jIte che, te sarva siddhine pAme che. (17) 3. mana ja sarvopAdhinI janmadAtA bhUmikA che. mana ja baMdha ane mokSanuM kAraNa che. mana ja sarva saMsAranI mAhinIrUpa che. e vaza thatAM AtmasvarUpane pAmavuM leza durlabha nathI. (17) . 4. mana akasmAta keIthI ja jItI zakAya che. nahi to gRhasthAzrame abhyAsa karIne ja jitAya che. e abhyAsa nigraMthatAmAM bahu thaI zake ra6pa Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacandranAM vicArarata che. chatAM sAmAnya paricaya karavA mAgIe te tene mukhya mArgo A A che ke, [mana] je darecchA kare tene bhUlI javI; tema karavuM nahi. te jyAre zabdasparzodi vilAsa icche, tyAre ApavAM nahi. TUMkAmAM ApaNe ethI dArAvuM nahi, paNa ApaNe ene dAravuM. te paNa neAkSamA mAM. (17) 5. maneAnigrahanAM vidmaH (1) ALasa (2) aniyamita sa~dha (3) vizeSa AhAra (4) unmAda prakRti (5) mAyAprapaMca (6) aniyamita kAma (7) akaraNIya vilAsa (8) mAna (9) maryAdA upara kAma (10) ApavaDAI (11) tuccha vastuthI AnaMda (12) rasagAravalubdhatA (13) atibhAga (14) pArakuM aniSTa icchavuM (15) kAraNa vinA raLavu (16) jhAjhAneA sneha (17) ayeAgya sthaLe javuM (18) eka uttama niyama sAdhya na karavA. A aSTAdaza de|Sa jyAM sudhI manathI nikaTatA dharAve che, tyAM sudhI te manuSya paNa AtmasAka karavAnA nathI. (17) 6. alpa AhAra, alpa vihAra, alpa nidrA, niyamita vAcA, niyamita kAyA ane anukULa sthAna e manane vaza karavAnAM uttama sAdhanA che. (18-19) 7. viSayAdi icchita padArtho bhAgavI tethI nivRtta thavAnI icchA rAkhavI ane te krame pravavAthI AgaLa para te viSayamUrchA utpanna thavI na saMbhave, ema thavuM kaThThaNa che. kemake, jJAnadazA vinA viSayanuM niLapaNuM thavu saMbhavatuM nathI. je jJAnadazA na heAya, teA utsuka pariNAma viSaya ArAdhatAM utpanna thayA vinA na rahe. jene jJAnadazA che, tevA puruSA [paNa viSayAkAMkSAthI athavA viSayanA anubhava karI tethI virakta thavAnI icchAthI temAM pravartatA nathI. ane ema jo pravatA jAya, teA jJAnane paNa AvaraNa AvavAyeAgya che. mAtra prArabdha sabadhI udaya hoya eTale chUTI na zakAya tethI ja jJAnI puruSanI bhAga 366 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 : Idriyajaya pravRtti che. te paNa pUrva pazcAttApavALI ane maMdamAM maMda pariNAmathI saMyukta hoya che. sAmAnya mumukSu jIva vairAgyanA ubhavane arthe viSaya ArAdhavA jatAM te ghaNuM karI baMdhAvA saMbhava che. kemake, jJAnI puruSa paNa te prasaMgone mAMDa mAMDa jItI zakyA che. to jenI mAtra vicAradazA che, evA puruSane bhAra nathI ke te viSayane e prakAre jItI zake. (29) 8. jIve avazya jAgRta rahevuM. kAraNa ke, vRttionuM prAbalya evuM che ke, te hareka prakAre chetare che. vRttio prathama jANe che ke, "hamaNuM A zUrAtanamAM che eTale ApaNuM baLa cAlavAnuM nathI.' ane tethI cUpa thaI badhI dabAI rahe che. jyAre jJAnI puruSa tyAga karAvavAne mATe kahe ke, "A padArtha tyAgI de" tyAre vRtti bhUlave che ke, "ThIka che, huM be divasa pachI tyAgIza." AvA bhulAvAmAM paDe che ke vRtti jANe che ke "ThIka thayuM. aNIno cUkayo se varSa jIve." eTalAmAM zithilapaNanAM kAraNe maLe ke, "A tyAgavAthI roganAM kAraNe thaze. mATe hamaNAM nahi, paNa AgaLa tyAgIza." A rIte vRttio chetare che. (29) 9. pAMca ikiye zI rIte vaza thAya ? vastuo upara tucchabhAva lAvavAthI. phUlanA dRSTAMta. phUlamAM sugaMdha hoya che tethI mane saMtuSTa thAya che. paNa sugaMdha thoDI vAra rahI nAza pAmI jAya che ane phUla karamAI jAya che pachI kAMI manane saMtoSa thato nathI. tema sarva padArthane viSe tucchabhAva lAvavAthI indriyone priyatA thatI nathI ane tethI krame ikiyo vaza thAya che. vaLI pAMca ikiyAmAM paNa jihavA chadriya vaza karavAthI bAkInI cAra ikiya saheje vaza thAya che. tuccha AhAra karavo, kaI rasavALA padArthamAM dorAvuM nahIM. balii AhAra na karavo. (29) 10. tIrthakare upavAsa karavAnI AjJA karI che te mAtra IkiyAne vaza karavA mATe. ekalA upavAsa karavAthI Idriyo vaza thatI nathI. 267 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna paNa upayoga heya tA-vicArasahita thAya to-vaza thAya che. jema lakSa vagaranuM bANu nakAmuM jAya che, tema upayoga vinAne upavAsa AbhArthe thato nathI. (29) 11. bAhya ikiya vaza karI hoya, to puruSanA AzrayathI aMtarlakSa thaI zake. A kAraNathI bAhya i ivaza karavI te zreSTha che. bAhya Ikiya vaza hoya ane puruSano Azraya na hoya, to laukikabhAvamAM javAno saMbhava rahe. (29) 12. jIva ema mAne che ke, huM kAMIka samajuM chuM ane jyAre tyAga karavA dhArIza tyAre ekadama tyAga karI zakIza. paraMtu te mAnavuM bhUlabhareluM thAya che. jyAM sudhI e prasaMga nathI Avyo, tyAM sudhI pitAnuM jora rahe che. jyAre e vakhata Ave che, tyAre zithilapariNamI thaI meLo paDe che. mATe Aste Aste tapAsa karavA tathA paricaya karavA mAMDe. ekadama tyAga karavAno vakhata Ave tyAranI vAta tyAre, e vicAra tarapha lakSa rAkhI, hAla to Aste Aste tyAganI kasarata karavAnI jarUra che. zarIramAM paNa AMkha, jIbha ane upastha e traNa IkiyenA viSayanA dezadeze tyAga tarapha prathama joDANa karAvavAnuM che. hAla tapAsa dAkhala aMze aMze jeTalo jeTalo tyAga kare temAM paNa moLAza na rAkhavI. temaja rUDhine anusarI tyAga kare ema paNa nahi. je kAMI tyAga karavo te zithilatApaNurahita tathA bArIbAraNAMrahita kare. athavA bArIbAraNAM rAkhavAM jarUra hoya, to te paNa cokasa AkAramAM khullI rIte rAkhavAM. paNa evAM na rAkhavAM ke teno artha jyAre je karavo hoya tevo thaI zake. tyAga karavA pachI potAne managamata artha kare nahi. (32) 268 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 nirmAnIpaNuM 1. jagatamAM rUDuM dekhADavA mATe mumukSu kaMI Acare nahIM, paNa rUDuM hoya te ja Acare. (1941) 2. loke mAtra (ApaNane) vicAravAnuM ke samyapha daSTi samaje, tethI kalyANa nathI, athavA bAhya vyavahAranA ghaNA vidhiniSedhanA katRtvanA mAhAmyamAM kaMI kalyANa nathI. stuti niMdAnA prayatnArthe A dehanI pravRtti, te vicAravAnane kartavya nathI. (1952) 3. kaI sAdhu jeNe prathama AcAryapaNe ajJAna avasthAe upadeza karyo hoya, ane pachI tene jJAnI puruSano samAgama thatAM te jJAnI puruSa je AjJA kare che, je sthaLe AcAryapaNe upadeza karyo hoya, tyAM jaI eka khUNe chevADe besI badhA lokone ema kahe ke, "meM ajJAnapaNe upadeza Apyo che, mATe tame bhUla khAzo nahIM. (tenA javAbamAM) je te sAdhu ema kahe, "mArAthI ema thAya nahIM, ene badale Apa kahe te pahADa uparathI paDatuM mUkuM, athavA bIjuM game te kahe te karuM; paNa tyAM to mArAthI nahIM javAya." jJAnI kahe che, "kadApi tuM lAkha vAra parvatathI paDe te paNa kAmanuM nathI. ahIM to tema karaze to ja mokSa maLaze. tema karyA vinA mokSa nathI." vicAravAnI ane saraLa jIva jene tarata kalyANayukta thaI javuM che, tene AvI vAtano Agraha hAya nahIM. (1952) Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratno 4. ApaNe viSe koI guNa pragaTyo hoya, ane te mATe je koI mANasa ApaNuM stuti kare, ane je tethI ApaNe AmA ahaMkAra lAve che te pAcho haThe. pitAnA AtmAne niMde nahIM, atyaMtara dekha vicAre nahIM, to jIva laukika bhAvamAM cAlyo jAya; paNa je pitAnA doSa jue, potAnA AtmAne nide, ahaMbhAva-. rahitapaNuM vicAre, te puruSanA AzrayathI AtmalakSa thAya. (1952) 5. jagatanI anukULatA-pratikULatA zuM jevI? te game tema bele paNa AtmA je baMdhanarahita thato heya, samAdhimaya dazA pAmato hoya, to tema karI levuM, eTale kIrti-apakIrtithI sarva kALane mATe rahita thaI zakAze. (1944) ce Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 parigraha 1. parigrahanI mUcha pApanuM mULa che. je prANune parigrahanI maryAdA nathI, te prANI sukhI nathI. tene je maLyuM te ochuM che. parigrahanI prabaLatAmAM je kaMI maLyuM tenuM sukha to bhogavAtuM nathI, paraMtu hoya te paNa vakhate jAya che. (17) 2. parigrahathI niraMtara caLavicaLa ane pApabhAvanA rahe che. akasmAta yogathI evI pApabhAvanAmAM AyuSya pUrNa thAya, to bahudhA adhogatinuM kAraNuM thaI paDe. (17) 3. kevaLa parigraha to munIzvara tyAgI zake; paNa gRhastha enI amuka maryAdA karI zake. maryAdA thavAthI uparAMta parigrahanI utpatti nathI ane ethI karIne vizeSa bhAvanA paNa bahudhA thatI nathI. ane vaLI je maLyuM che, temAM saMtoSa rAkhavAnI prathA paDe che. ethI sukhamAM kALa jAya che. (17) 4. dharma saMbaMdhI keTaluMka jJAna chatAM, dharmanI dRDhatA chatAM paNa parigrahanA pAzamAM paDelo puruSa keIka ja chUTI zake che; vRtti emAM ja laTakI rahe che. paraMtu e vRtti keI kALe sukhadAyaka ke AtmahitaiSI thaI nathI. (17) 27 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane pa. AraMbha ane parigrahano jema jema meha maTe che, jema jema tene viSethI potApaNAnuM abhimAna maMda pariNAmane pAme che, tema tema mumukSatA vardhamAna thayA kare che. anaMta kALanA paricayavALuM e abhimAna prAye ekadama nivRtta thatuM nathI. eTalA mATe tana, mana, dhanAdi je kaMI pitApaNe vartatAM hoya che, te jJAnI pratye arpaNa karavAmAM Ave che. jJAnI kaMI tene grahaNa karatA nathI, paNa temAMthI pitApaNuM maTADavAnuM upadeza che. ane karavA yogya paNuM temaja che ke, AraMbha parigrahane pitAnAM thatAM aTakAvavAM. (25) 6. lobhathI tRNano paNa sparza karavo nahi. saMyamanI rakSA arthe (je kAMI) rAkhavAM paDe che, tene parigraha na kahe; paNa mUchane parigraha kahe, ema pUrva maharSio kahe che. tattvajJAnane pAmelAM manuSya teTalo parigraha mAtra rAkhe. bAkI pitAnA dehamAM [paNa] mamatva Acare nahi. (16 pahelAM) 272 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vrata-niyama 1. paccakhANa ( pratyAkhyAna) zabda, 'amuka vastu bhaNI citta na karavuM e je niyama karavo' tene badale vaparAya che. pratyAkhyAna karavAno hetu mahA uttama ane sUkSama che. rAtre ApaNe bhajana na karatA hoIe, paraMtu tene je pratyAkhyAnarUpe niyama na karyo hoya, te te phaLa na Ape; kAraNa ApaNI IrachA khullI rahI. jema gharanuM bAraNuM ughADuM hoya ane zvAnAdika janAvara ke manuSya cAlyuM Ave, tema IcchAnAM dvAra khullAM hoya, to temAM karma praveza kare che. eTale ke e bhaNI ApaNA vicAra chUTathI jAya che. te karmabaMdhananuM kAraNa che. ane je pratyAkhyAna heya, te pachI e bhaNuM dRSTi karavAnI IcchA thatI nathI. pratyAkhyAnathI eka bIjo paNa moTo lAbha che. te e ke amuka vastuomAM ja ApaNo lakSa rahe che. bAkI badhI vastuone tyAga thaI jAya che. je je vastu tyAga karI che, te te saMbaMdhI vizeSa vicAra ke evI koI upAdhi rahetI nathI. e vaDe mana bahu bahoLatAne pAmI, niyamarUpI saDakamAM cAlyuM jAya che. mane e niyamarUpI lagAmamAM AvavAthI, pachI game te zubha rAhamAM laI javAya che. ane temAM vAraMvAra paryaTana karAvavAthI te ekAgra, vicArazIla ane vivekI thAya che. manano AnaMda zarIrane paNa nIrogI kare che. (10) 273 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 bhakti 1. ghaNuM ghaNA prakArathI manana karatAM amAro daDha nizcaya che ke, bhakti e sarvoparI mArga che. ane te puruSanA caraNa samIpa rahIne thAya kSaNa vAramAM mekSa karI de tevo padArtha che. (22-24) 2. AtmajJAna durgama-prAye-dekhIne niSkAraNa karuNazIla evA te puruSoe bhaktimArga prakA che, je sarva azaraNane nizcaLa zaraNarUpa che, ane sugama che. (1952) 3. prabhubhaktimAM jema bane tema tatpara rahevuM. mekSane e dhuraMdhara mArga mane lAge che. game to manathI paNa sthira thaIne besI, prabhubhakti avazya karavI gya che. mananI sthiratA thavAne mukhya upAya hamaNAM te prabhubhakti samajo. AgaLa paNa te ane tevuM ja che. (27) 4. jJAnamArga durArAdhya che; paramAvagADha dazA pAmyA pahelAM te mArge paDavAnAM ghaNAM sthAnaka che. saMdeha, vikalpa, svachaMdatA, atipariNamIpaNuM e Adi kAraNe vAraMvAra jIvane te mArge paDavAnA hetuo thAya che; athavA UrvabhUmikA prApta thavA detAM nathI. kriyAmArge asad abhimAna, vyavahAra, Agraha, siddhimoha, pUjAsatkArAdi yoga ane daihika kriyAmAM AmaniSThAdi dejo 274 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21: zakti saMbhava rahyo che. keIka mahAtmAne bAda karatAM ghaNuM vicAravAna chae bhaktimArgano te ja kAraNathI Azcaya karyo che, ane AjJAtipaNuM athavA parama puruSa sagurune viSe sarvArpaNa svAdhInapaNuM zirasAvaMdha dIdhuM che. (29) pa. sarva vibhAvathI udAsIna, ane atyaMta zuddha nijaparyAyane sahajapaNe AtmA bhaje tene zrIjine "tIvrajJAnadazA' kahe che. te dazA AvyA vinA koI paNa jIva baMdhanamukta thAya nahIM. (paraMtu) keIke jIvathI (ja) e gahana dazAne vicAra thaI zakavA gya che. kemake anAdithI atyaMta ajJAnadazAe A cha pravRtti karI che. te pravRtti ekadama asatya ane asAra samajAI, tenI nivRtti sUjhe ema banavuM bahu kaThaNa che. mATe jJAnI puruSano Azraya karavA rUpa bhaktimArga jine nirUpaNa karyo che, je mArga ArAdhavAthI sulabhapaNe jJAnadazA utpanna thAya che. jJAnIpuruSanA caraNane viSe mana sthApyA vinA e bhaktimArga siddha thate nathI. jJAnI puruSanA AzramamAM virodha karanArA paMcaviSayAdi deSo che; te deSa thavAnAM sAdhanathI jema bane tema dUra rahevuM, ane prApta sAdhanamAM paNa udAsInatA rAkhavI, athavA tene sAdhanomAMthI A buddhi choDI daI rogarUpa jANI pravartavuM ghaTe. (1951). 6. zuddha, saccidAnaMda svarUpa, sarva dUSaNarahita, sakaLa bhayarahita, sarvajJa, sarvadarzI, jinezvara bhagavAnanI bhaktithI Atmazakti prakAza pAme che. evA jinezvaranuM svarUpa [ paramArtharUpe ApaNa] AtmAnI [ ja ] riddhi hovAthI, te bhagavAnanuM smaraNa, ciMtavana, dhyAna ane - bhakti vikArathI virakta kare che, zAMti ane nirjarA Ape che. bhagavAna to nirAgI ane nirvikAra che. ene stutiniMdAnuM ApaNane kaMI phaLa ApavAnuM prayojana nathI. ( paraMtu) taravAra hAthamAM levAthI jema zaurya ane bhAMgathI nazo utpanna thAya che, tema e guNaciMtavanathI 25 'WWW.jainelibrary.org Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. sarpa jema merilInA nAdathI jAgrata thAya che, tema AtmA pitAnI satya siddhi sAMbhaLatAM mehanidrAthI jAgrata thAya che. (17). che. paramAtmA ane AmAnuM ekarUpa thaI javuM te parAbhaktinI chevaTanI hada che. eka e ja laya rahevI te parAbhakti che. paramamahAtmA geTapAMganAo mahAtmA vAsudevanI bhaktimAM e ja prakAre rahI hatI. paramAtmAne niraMjana ane nirvikAra citae jIvane e laya AvavI vikaTa che. eTalA mATe jene paramAtmAne sAkSAtkAra thayo che, evo dehadhArI paramAtmA te parAbhaktinuM parama kAraNa che. te jJAnI puruSanAM sarva caritramAM ejyabhAvano lakSa thavAthI, tenA hRdayamAM virAjamAna paramAtmAno aiyabhAva hoya che ane e ja parAbhakti che. jJAnI puruSa ane paramAtmAmAM aMtara ja nathI. jJAnI to paramAtmA ja che. ane tenI oLakhANa vinA paramAtmAnI prApti thaI nathI. paramAtmA A dehadhArIrUpe thaye che ema ja jJAnI puruSa pratye jIvane buddhi thaye bhakti Uge che ane te bhakti krame karI parAbhaktirUpa thAya che. A viSe zrImadbhAgavatamAM-bhagavadgItAmAM ghaNA bheda prakAzita karI e ja lakSya prakAro che. (22-24) 8. bhakti pUrNatA pAmavAne yogya tyAre thAya che ke eka tRNa mAtra paNa hari pratye yAcavuM nahi. sarva dazAmAM bhaktimaya ja rahevuM. . . . vahevAracitAnuM akaLAmaNa yogya nathI. sarvatra harIcchA baLavAna che e karAvavA mATe harie Ama karyuM che ema niHzaMkapaNe samajavuM. mATe je thAya te jovuM. (22-24) 9. paramAtmAnI bhakti ja jene priya che evA puruSane (vyavahAra vepArAdi viSe) kaThaNAI na hoya to pachI kharA paramAtmAnI tene bhakti ja nathI ema samajavuM athavA to cAhIne paramAtmAnI IcchArU5 mAyAe tevI kaThaNAI mekalavAnuM kArya vismaraNa karyuM che [ ema Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra1.: bhakti mAnavuM]. e kaThaNAI mAyAnI che. ane paramAtmAnA lakSyanI to e saraLAI che. kaThaNAI ane saraLAI, zAtA ane azAtA e bhagavadbhakatane sarakhAM ja che. ane vaLI kaThaNAI ane azAtA to vizeSa anukULa che. paramAtmA ema kahe che ke, tame tamArA kuTuMba pratye niHsneha he, ane tenA pratye samabhAvI thaI pratibaMdharahita thAo. te tamAruM che ema na mAne. ane prArabdhagane lIdhe ema manAya che, te TALavA A kaThaNAI meM mokalI che. adhika zuM kahevuM ? e ema ja che. (22-24) 10. mahAtmA kabIrajI tathA nasiMha mahetAnI bhakita ananya, alaukika, adbhuta ane sarvotkRSTa hatI. tema chatAM te niHspRha hatI. svapna paNa temaNe evI duHkhI sthiti chatAM AjIvikA arthe- vyavahArArthe-paramezvara pratye dInapaNuM karyuM nathI. tema karyA sivAya jo ke IzvarecchAthI vyavahAra cAlyo gaye che, tathApi temanI daridrAvasthA haju sudhI jagatavidita che, ane e ja emanuM sabaLa mAhAmya che. paramAtmAe emanA "paracA' pUrA karyA che, te e bhaktonI icchAthI uparavaTa thaIne. bhaktonI evI IcchA na hoya. ane hoya te rahasyabhakitanI temane prApti na hoya. (22-24) 11. Izvara para vizvAsa rAkhavo e eka sukhadAyaka mArga che. jeno daDha vizvAsa hoya che, te duHkhI heto nathI, athavA hoya to duHkha veThato nathI; duHkha UlaTuM sukharUpa thaI paDe che. . . . saMsAramAM prArabdAnusAra game tevA zubhAzubha udaya Ave, paraMtu temAM prItiaprIti karavAne ApaNe saMkalpa paNa na karavo. (23). 12. bagavatane sarva samarpaNa karyA sivAya A kALamAM jIvanuM dehAbhimAna maTavuM saMbhavatuM nathI. mATe ame sanAtanadharmarUpa "paramasatya" tenuM niraMtara dhyAna karIe chIe. je satyanuM dhyAna kare che, te satya hoya che. (15) 277 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI zarAbanAM vicArane 13. gurUgame karIne jyAM sudhI bhaktinuM parama svarUpa samajAyuM nathI, tema tenI prApti thaI nathI, tyAM sudhI bhaktimAM pravartatAM AkALa ane azuci doSa hoya. akALa ane azucine vistAra maTe che. to paNa TUMkAmAM lakhyuM . che. ekAMta prabhAta, prathama prahara e sevya bhakitane mATe jema kALa che. svarUpacaMtanabhakita to sarva kALe sevya che. vyavasthita mana e sarva zucinuM kAraNa che. bAla malAdikarahita tana, ane zuddha spaSTa vANI e zuci che. (22-24) Vain Education International Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU sanyAsa 1. kuTuMbarUpI kAjaLanI kADhaDInA vAsathI saMsAra vadhe che. game teTalI tenI sudhAraNA karazeA, te paNa ekAMtathI jeTalA saMsArakSaya thavAnA che, tenA sAme hissA paNu te kAjaLagRhamAM thavAnA nathI. kaSAyanuM te nimitta che. meAhane rahevAnA anAdi kALanA parvata che. ( 18-9 ) 2. sarva zAstranA bedhanuM, kriyAnuM, nAnanuM, yAganuM, ane bhaktinu pratyeAjana svarUpaprAptine arthe che. paNa e vastue prApta karavA sasaMgaparityAganI avazya che. ceAgabhUmikAmAM [ gRhavAsamAM ] nijanAvasthA--sahaja samAdhinI prApti nathI. te sasagaparityAgamAM niyamAvAsita che. jyAM sudhI gRhavAsa pUrvakanA baLathI bhAgavavA hyo che, tyAM sudhI dharma, artha ane kAma ullAsita udAsInabhAve sevavAM ceAgya che. AvabhAve gRhasyazreNI chatAM aMtaraMga niga thazreNI joIe. ane jyAM tema thayuM che, tyAM sa`siddhi che. (23) 3. pANI svabhAve zItaLa chatAM kAI vAsaNamAM nAkhI, nIce agni saLagatA rAkhyA hAya, te tenI nirIcchA hAya chatAM te pANI uSNupaNuM bhaje che. tevA A vyavasAya samAdhie zItaLa evA puruSa pratye uSNapAnA hetu thAya che. vamAna svAmIe gRhavAsamAM 209 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacandranAM vicAraratna paNa A sarva vyavasAya asAra che, kartavyarUpa nathI ' ema jANyuM hatuM, tema chatAM te gRhavAsane tyAgI municaryAM grahaNa karI hatI. je vamAna svAmI grahavAsamAM chatAM abhAgI jevA hatA, niHspRha hatA, ane sahaja svabhAve muni jevA hatA, AtmAkAra piraNamI hatA, te paNa sa` vyavasAyamAM asArapaNuM jANIne dUra pravartya, te vyavasAya khIjA jIve karI kayA prakArathI samAdhi rAkhavI vicArI che? te vicArIne pharI pharI vyavasAyanA prasaMgamAM vatI evI ruci vilaya karavA yeAgya che. (27) " 4. atyaMta tyAga pragaTyA vinA atyaMta jJAna na hAya ema zrItIrthaMkare svIkAyuM che. AtmapariNAmathI jeTaleA anya padArthone tAdAtmya-abhyAsa nivRttavA tene zrIjina ' tyAga' kahe che. te tAdAtmya-adhyAsanI nivRttirUpa tyAga thavA arthe A bAhya prasaMganA tyAgano artha aMtaratyAga, gho nathI ema che. tA paNa A ve aMtaratyAgane artha khAdya prasaMganI nivRttine kaI paNu, upakArI mAnavI yeAgya che. (28) 5. zubhecchA, vicAra, jJAna e Adi sa bhUmikAne viSe sa- saMgaparityAga baLavAna upakArI che ema jANIne jJAnI puruSAe aNumAratva ' nirUpaNa karyuM che. yadyapi paramAtha thI sasaMgaparityAga yathArtha edha thaye prApta thavA ceAgya che, ema jANatAM chatAM paNa satsaMgamAM nitya nivAsa thAya te tevA samaya prApta thavA yeAgya che ema jANI, sAmAnya rIte bAhya sasaMgaparityAga jJAnI puruSAe upasyeA che. ke je nivRttine yege zubhecchAvAna eveka jIva sadguru, satpuruSa, ane satzAstranI yathAyeAgya upAsanA karI yathA medha pAme. (29) ' 6. sarva du:khanuM mULa saMyeAga (saMbaMdha) che. samasta jJAnI puruSAe ema dIThuM che. je sayeAga me prakAre mukhyapaNe kahyo che. 280 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara : sanyAsa aMtarasaMbaMdhIya ane bAhya saMbaMdhIya. aMtara saMgane vicAra thavAne AtmAne bAhya saMgane aparicaya kartavya che. je aparicayanI paramArtha IcchA jJAnI puruSoe paNa karI che. (29) 7. jJAnIo sarvasaMgaparityAga karI apratibaddhapaNe vicare che. sarvasaMga' zabdano artha e che ke, akhaMDapaNe AtmadhyAna ke dha mukhyapaNe na rakhAvI zake evo saMga. (4281) 8. "jJAnanuM phaLa virati che." vItarAganuM A vacana sarva mumukSuoe nityasamaraNamAM rAkhavAcogya che. je vAMcavAthI, samajavAthI tathA vicAravAthI AtmA vibhAvamAMthI, vibhAvamAM kAryothI, ane vibhAvanAM pariNAmathI udAsa na thayo, vibhAvano tyAgI na thaye; vibhAvanAM kAryone ane vibhAvanAM phaLane tyAgI na thayo, te vAMcavuM, te vicAravuM, ane te samajavuM ajJAna che. vicAravRtti sAthe tyAgavRtti utpanna karavI, te ja vicAra saphaLa che. (1953) . 9. gRhasthAdi vyavahAra varte tyAM sudhI AtmajJAna na thAya ke AtmajJAna hoya tene gRhasthAdi vyavahAra na hoya evo niyama nathI. tema chatAM paNa jJAnIne paNa tyAgavyavahAranI bhalAmaNa paramapuruSoe upadezI che. kemake, tyAga A zvaryane spaSTa vyakta kare che. * * * svasvarUpane viSe sthiti tene "paramArthasaMcama' kahyo che. te saMyamane kAraNabhUta evAM anya nimittonA prahaNane "vyavahArasaMyama' kahyo che. keI jJAnI puruSoe te saMyamano paNa niSedha karyo nathI. paramArthanI upekSAe-lakSa vagara - je vyavahAra saMyamamAM ja paramArthasaMcamanI mAnyatA rAkhe che, tenA vyavahAra saMyamane tene abhiniveza TALavA niSedha karyo che. paNa vyavahAra saMyamamAM kaMI paNa paramArthanI nimittatA nathI ema jJAnI puruSoe kahyuM nathI. (29) 10. upAdhi karavAmAM Ave ane kevaLa asaMgadazA rahe ema banavuM atyaMta kaThaNa che; ane upAdhi karatAM AtmapariNAma caMcala 281 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjAnAM vicAranA na thAya ema banavuM asaMbhavita jevuM che. utkRSTa jJAnIne bAda karatAM ApaNe saue te AtmAmAM jeTalu asaMpUrNa asamAdhipaNuM vate che, te athavA vartI zake tevu hAya te uccheda karavuM, e vAta lakSamAM vadhAre levAyAgya che. (1951) 11. krodhAdi aneka prakAranA deASA parikSINu pAmI gayAthI saMsAratyAgarUpa dIkSA yeAgya che athavA tema kAI mahatpuruSanA yeAge yathAprasaMge tema karavuM yeAgya che. te sivAya bIjA prakAre dIkSAnu dhAraNu karavuM, te sALapaNAne prApta thatuM nathI ane va tevI khIjA prakAranI dIkSArUpa bhrAMtie masta thaI, apUrNa evA kalyANane cUke che, athavA te tethI vizeSa aMtarAya paDe evA yeAga upArjana kare che. (apragaTa0 11). 181 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 manuSyanuM satya svarUpa 1. mANasa paramezvara thAya che ema jJAnIo kahe che. (16 pahelAM) 2. aMtaraMga mehamrathI jenI gaI te paramAtmA che. (16 pahelAM) 3. ame tame karmabaMdhamAM vasI rahelA "va" chIe. te jIvanuM sahajasvarUpa eTale karma rahitapaNe je svarUpa che, te IzvarapaNuM che. jJAnAdi ezvaryA jene viSe che, te Izvara kahevA gya che. ane te IzvaratA AtmAnuM sahajasvarUpa che. (27) - 4. karma e jaDa vastu che. je je AtmAne e jaDathI jeTalo jeTalo Atmabuddhie samAgama che, teTalI teTalI jaDatAnI eTale abodhatAnI e AtmAne prApti heya ema anubhava thAya che. AzcaryatA che ke pite jaDa chatAM [karma] cetanane acetana manAvI rahyAM che ! cetana cetanabhAva bhUlI jaI, tene svasvarUpa ja mAne che. je puruSo te karmasAga ane tenA udaye utpanna thayelA paryAne svasvarUpa nathI mAnatA, ane pUrvasaMgo sattAmAM che tene abaMdha pariNAme bhogavI rahyA che, te AtmAo svabhAvanI uttarottara Urdhva zreNI pAmI zuddha cetanabhAvane pAmaze. (22) 283 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI rAjacaMdranAM vicArane 5. sarva jIvo AmApaNe samasvabhAvI che. bIjA padArthamAM jIva je nijabuddhi kare, to paribhramaNa dazA pAme che; ane nijane viSe nijabuddhi thAya to paribhramaNa dazA TaLe che. jenA cittamAM evo mArga vicAra avasyo che, teNe te jJAna jenA AtmAmAM prakAza pAmyuM che, tenI dAsAnudAsapaNe ananyabhakita karavI e parama zreya che. (27) 6. kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa vate jJAna, kahIe kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa. koTI varSanuM svama paNa, jAgrata thatAM zaramAya, tema vibhAva anAdine, jJAna thatAM dUra thAya. chUTe dehAdhyAsa to nahIM kata tuM karma, nahI bhoktA tuM dehane e ja dharmane ma. e ja dharmathI mokSa che, tuM che mAkSasvarUpa, anaMta darzana jJAna tuM avyAbAdha svarUpa. zuddha buddha caitanyaghana, svayaMti sukhadhAma, bIjuM kahIe keTaluM, kara vicAra pAma. zrI AtmasiddhizAstra (29) 7. AtmAne anaMta bhramaNAthI svarUpamaya pavitra zreNimAM ANa e kevuM nirupama sukha che ? te kahyuM kahevAtuM nathI, lakhyuM lakhAtuM nathI, ane mane vicAryuM vicAratuM nathI. (22) 284 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 AtmA 1. (1) AtmA che. jema ghaTapaTAdi padArtho che tema AtmA . paNuM che. amuka guNa hovAne lIdhe jema ghaTapaTa Adi hovAnuM pramANa che, tema svapara prakAzaka evI cetanya sattAne pratyakSa guNa jene viSe che evo AtmA havAnuM pramANa che. (2) AtmA nitya che. ghaTapaTa Adi padArtho amuka kALavata che. AtmA trikALavartI che. ghaTapaTAdi saMyoge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che. kemake tenI utpatti mATe koI paNa saMge anubhava Agya thatA nathI. koI paNa saMyegI dravyathI cetana sattA pragaTa thavA nathI, mATe anutpanna che. asaMgI hovAthI avinAzI che. kemake, jenI keI saMyogathI utpatti na hoya, tene keIne viSe laya paNa hAya nahi. (3) AtmA kartA che. sarva padArtha arthakriyA saMpanna che. kaMI ne kaMI pariNAmakriyAsahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyA saMpanna che. kriyA saMpanna che mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrIjine vivecyuM che. paramArthathI svabhAvapariNatie nisvarUpane kartA che. anupacarita (anubhavamAM AvavA lAgyA vizeSa saMbaMdha sahita) vyavahArathI te AtmA karmane kartA che. upacArathI ghara, nagara Adine kartA che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI rAjasthAnamAM vizAparanA (4) AtmA joktA che. je je kaMI kriyA che, te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave che, tenuM phaLa bhogavavAmAM Ave e pratyakSa anubhava che. tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI paNa pariNAme AtmA pravarte, tenuM phaLa paNa thavA egya ja che. ane te thAya che. te kriyAne AtmA kartA hevAthI bhaktA che. (5) ekSapada che. je anupacarita vyavahArathI chavane karmanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bektApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che. kemake, pratyakSa kaSAyAdinuM tIvapaNuM hoya, paNa tenA abhyAsathI-aparicayathI tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA yogya dekhAya che. te te badhabhAva kSINa thaI zakavA kempa hevAthI, tethI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva terUpa mekSapada che. (6) te mokSano upAya che. je kadI karmabaMdha mAtra thayA kare ema ja hoya, te tenI nivRtti keI kALe saMbhave nahIM. paNa karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALAM evAM jJAnadarzana, samAdhi, vairAgya, bhayAdi sAdhana pratyakSa che; je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che, kSINa thAya che. mATe te jJAnadarzanasaMyamAdi mUkSapadanA upAya che. - A cha pada atyaMta saMdeharahita che ema parama puruSe nirUpaNa karyuM che. je che padathI siddha evuM AtmasvarUpa, te jenAM vacanane aMgIkAra karyo sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarva kALa chava saMpUrNa AnaMdane prApta thaI nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA puruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che. (28) 2. jIva pitAnA svarUpanA ajJAnathI karma kartA che. te ajJAna te cetanarUpa che. arthAta jIvanI pitAnI kalpanA che. ane te kalpanAne anusarI tenA vIryasvabhAvanI stuti thAya che. athavA tenuM sAmartha tadanuyAyIpaNe pariName che. 286 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24H jAmA je cetananI preraNA na hoya to karma keNuM grahaNa kare? preraNApaNe grahaNa karAvavArUpa svabhAva jaDa che ja nahi. jethI cetana eTale chava karma grahaNa kare che ema siddha thAya che. ane te mATe karmane kata kahIe chIe. nahi catavelAM athavA AtmAthI nahIM pravartelAM evAM karmonuM grahaNa tene thavA yogya nathI. kemake, prakRtyAdi jaDa che. tene AtmA prahaNa na kare te te zI rIte vaLagavA yogya thAya? prakRti nahIM te aMtaHkaraNadi karma grahaNa kare tethI AtmAmAM kartApaNuM vaLage che ema kahIe, to te paNa ekAMte siddha nathI. aMtaHkaraNadi paNa cetananI preraNa vinA aMtaHkaraNadipe prathama Thare ja kayAMthI? cetana je karmavaLagaNanuM manana karavA avalaMbana le che, te aMtaHkaraNa che. je cetana manana kare nahi, to kaMI te vaLagaNumAM manana karavAne dharma nathI. te to mAtra jaDa che. je koI paNa prakAre AtmAnuM karmanuM kartApaNuM na hoya, to koI paNa prakAre tenuM kSetRtvapaNuM paNa na ja kare. ane jyAre ema ja hoya to pachI vedAMtAdi zAstro sarva duHkhathI kSaya thavAne je mArga upadeze che, te zA mATe upadeze che? "je karmanuM kartApaNuM AtmAne mAnIe to to AtmAne te dharma kare; ane je jene dharma hoya te kayAre paNa uccheda thavA egya nathI' ema kAMI siddhAMta samajavo gya nathI. kemake, je je kaI paNa vastu prahaNa karI hoya, te cheDI zakAya eTale tyAgI zakAya. tethI, jIve grahaNa karelAM evAM je dravya karma teno jIva tyAga kare te thaI zakavA egya che. kaeNmake, te tene sahakArI svabhAve che. sahaja svabhAve nathI. te karmanuM kartApaNuM ajJAnathI pratipAdana karyuM che. tethI te nivRtta thavA yogya che. ajJAna karIne paNa je AtmAne kartApaNuM na hoya, to te kazuM upadezAdi zravaNa, vicAra, jJAna Adi samajavAno hetu raheto nathI. (29) 287 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 mokSa 1. mekSa zuM che ? je krodhAdi ajJAnabhAvamAM-dehAdimAM- AtmAne pratibaMdha che, tethI sarvathA nivRtti thavI. ajJAnabhAvanAM aneka pariNAmarUpa baMdhane prasaMga jema jema chUTe che, tema tema mekSane anubhava thAya che; ane tenuM ghaNuM ja alpapaNuM jyAre thAya che, tyAre sahaje AtmAmAM nijabhAva prakAzI nIkaLIne ajJAnabhAvarU5 baMdhathI chUTI zakavAno prasaMga che e spaSTa anubhava thAya che. temaja kevaLa AtmabhAva ajJAnAdibhAvathI nivRtti thaI A ja dehane viSe sthitimAna chatAM paNa AtmAne pragaTe che. arthAta ekSapada A dehamAM paNa anubhavavA yogya che. (27) 2. jema che tema AtmasvarUpa jANavuM tenuM nAma "samajavuM' che. tethI upayoga * anya vikalparahita thaye tenuM nAma "zamAvuM" che. je je samajyA, teNe teNe mAruM ttAruM e Adi aheva mamatva zamAvI dIdhuM. kemake, koI paNa nijasvabhAva te dIThe nahIM. ane nijasvabhAva to aciMtya avyAbAdha svarUpa-kevaLa nyAreje. eTale temAM ja samAveza pAmI gayA. AtmA sivAya anyamAM svamAnyatA hatI te TALI paramArthe mauna thayA. (22-24) * juo pAna 246 uparanI noMdha. 288 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25: zaa 3. sarva anya bhAvathI AtmA rahita che,-kevaLa ema jene anubhava varte che, te mukta che. bIjA sarva dravyathI asaMgapaNuM, kSetrathI asaMgapaNuM, kALathI asaMgapaNuM, ane bhAvathI asaMgapaNuM sarvathA jene varte che, te mukta che. aTaLa anubhavasvarU5 AtmA sarva dravyathI pratyakSa bhAso tyAMthI muktadazA varte che. te puruSa mauna thAya che, te puruSa apratibaddha thAya che, te puruSa asaMga thAya che, te puruSa nirvikalpa thAya che, ane te puruSa mukta thAya che. (33) 4. deha ane AtmAno bheda pADavo te bhedajJAna. te jJAnIne tejAba che. te vijJAna thavA mATe mahAtmAoe sakaLa zAse raccAM che. jemAM tejAbathI senuM ane kathira judAM paDe che, tema jJAnInA bhedavijJAnarUpa tejAbathI svAbhAvika Abhadravya . . . prayogI dravyathI juduM paDI svadharmamAM Ave che. (33) pa. A jIva samaje te sahaja mekSa che. nahIM te anaMta upAye paNa nathI. ane te samajavuM paNa kaMI vikaTa nathI. kemake jIvanuM sahaja je svarUpa che, te ja mAtra samajavuM che. ane te kaI bIjAnA svarUpanI vAta nathI, ke vakhate gopave ke na jaNAve tethI samajavI na bane. pitAthI pite gupta rahevAnuM zI rIte banavA yogya che! paNa svamadazAmAM jema na banavA pAmya evuM pitAnuM mRtyu paNa jIva jue che, tema ajJAnadazArUpa svamarUpa yoge A jIva potAne pitAnAM nahIM evAM bIjAM dravyane viSe svapaNe mAne che. ane e ja mAnyatA te saMsAra che. te ja azAna che. te ja janma che, maraNa che, ane te ja dehanA vikAra che. te ja putra, te ja pitA, te ja zatru, te ja mitrAdi bhAvakalpanAnA hetu che. ane tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mekSa che. 6. je pramANe jJAnanuM prakAzavuM che, te pramANe zabdAdi vyAvahArika padArthane viSethI nispRhapaNuM varte che, Atmasukhe karI 289 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjayanAM vicAratane paritRptapaNuM varte che. anya sukhanI je icchA nahi thavI te pUrNa jJAnanuM lakSaNa che. (25) ( 7. karmanI vargaNa jIvane dUdha ane pANInA saMyoganI peThe che. agninA prayogathI pANuM cAlyuM jaI dUdha bAkI rahe che. te rIte jJAnarUpI agnithI karmavargaNuM cAlI jAya che. (1952). 8. mATImAM ghaDe thavAnI sattA che; paNa daMDa, cakra, kuMbhArAdi maLe to thAya; tema AtmA mATIrUpa che. tene sadguru Adi sAdhana maLe to AtmajJAna thAya. je jJAna thayuM hoya, te pUrve thaI gayelA jJAnIoe saMpAdana kareluM che tene pUrvApara maLatuM AvavuM joIe; ane vartamAnamAM paNa je jJAnI puruSoe jJAna saMpAdana kareluM che, tenAM vacanane maLatuM AvavuM joIe; nahIM te ajJAnane jJAna mAnyuM che, ema kahevAya. (1952) 9. jJAna tenuM nAma ke je harSazeka vakhate hAjara thAya. arthAta harSa, zoka thAya nahIM. samyapha daSTi harSazekAdi prasaMgamAM ekAkAra thAya nahIM. temanAM nirvasa pariNAma thAya nahIM. ajJAna UbhuM thAya ke jANavAmAM AvyuM tarata ja dAbI de. bahu ja jAgrati heya. bhaya ajJAnano che. jema siMhaNane siMha cAlyo Avate hoya ane bhaya lAgato nathI, paNa jANe te kutara cAlyA AvatA hoya tema lAge che, tevI rIte jJAnI paugalika saMyoga samaje che. rAja maLe AnaMda thAya to te ajJAna. (1952). 290 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta 1. je jIvitavyamAM kSaNikapaNuM che, te jIvitavyamAM jJAnIoe nityapaNuM prApta karyuM che, e acarajanI vAta che. je jIvane paritRptapaNuM vatna karatuM na hoya, te akhaMDa e Atmabodha tene samajAyuM nahIM. (1948) 2. kharuM AtmabhAna thAya che tene, huM anyabhAvane akta chuM evo bedha utpanna thaI, apratyayI buddhi vilaya pAme che. (1948) 3. AtmApaNe kevaLa ujAgara avasthA varte arthAta AtmA pitAnA svarUpane viSe kevaLa jAgRta hoya, tyAre kevaLajJAna varte che ema kahevuM yogya che. (1948) 4. kevaLajJAnI zarIrane laIne nathI ke bIjAnA zarIra karatAM temanuM zarIra taphAvatavALuM jovAmAM Ave. vaLI te kevaLajJAna zarIrathI karI nipajAvela che ema nathI; te to AtmA vaDe karI pragaTa karavAmAM AvyuM che, tene lIdhe zarIrathI taphAvata jANavAnuM kAraNa nathI. (32) 5. te pavitra darzana thayA pachI game te vartana che, paraMtu tene jIvana dhana nathI, anaMta saMsAra nathI, AtyaMtara duHkha nathI, zaMkAnuM nimitta nathI, aMtaraMga meha nathI. sa-sata nirupama, sarvottama, zukala, zItaLa, amRtamaya darzanajJAna, samyak jyotimaya cirakALa 29 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane AnaMdanI prApti [ane] adabhuta satasvarUpadarzitAnI balihArI che. (18-19) 6. jJAnIne sarvatra mekSa che A vAta che ke yathArtha che to paNa, jyAM mAyApUrvaka paramAtmAnuM darzana che, evuM jagata vicArI, (jeIne) paga mUkavA jevuM tene paNa kaMI lAge che. (22-24) 7. je jIvane samyaphatva utpanna thAya, tene sarva prakAranI saMsArI kriyA te ja samaye na hoya e kaMI niyama nathI. samyakatva utpanna thayA pachI saMsArI kriyA rasarahitapaNe thavI saMbhave che. ghaNuM karI evI koI paNa kriyA te jIvathI hotI nathI ke jethI paramArtha viSe bhAMti thAya. ane jyAM sudhI paramArthane viSe bhrAMti thAya nahi, tyAM sudhI bIjI kriyAthI samyaktvane bAdha thAya nahi. paramArtha mArganuM lakSaNa e che ke, aparamArthane bhajatAM chava badhe prakAre kAyara thayA kare. samyaphadaSTi chava saMsArane bhajata dekhAya che te pUrve nibaMdhana karelAM evAM prArabdha karmathI dekhAya che. vAstavyapaNe bhAvathI te saMsAramAM tene pratibaMdha ghaTe nahi. saMsArI padArthone viSa jIvane tIvra sneha vinA evAM kedha, mAna, mAyA ane lobha heya nahi ke je kAraNe tene anaMta saMsArane anubaMdha thAya. ane jyAM sudhI tIvra sneha te padArthomAM hoya, tyAM sudhI avazya paramArthamArgavALe te jIva na hoya. (26). 8. jJAnI puruSa badhI rIte ajJAnI puruSathI ceSTA paNe sarakhA hAya nahIM; ane je heya, to pachI jJAnI nathI, evo nizcaya karavo te yathArtha kAraNa che. tathApi jJAnI ane ajJAnI puruSamAM kaI evAM vilakSaNa kAraNeno bheda che ke jenAthI jJAnInuM, ajJAnInuM ekapaNuM koI prakAre thAya nahIM. mATe jJAnI puruSanuM je vilakSaNapaNuM che tene prathama nizcaya vicAravA yogya che. to pachI ajJAnI jevI kvacita je je jJAnI puruSanI ceSTA jovAmAM Ave che, tene 292 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 : mukta viSe nirvikalpapaNuM prApta hoya che; tema nahIM te jJAnI puruSanI te ceSTA tene vizeSa bhakti ane snehanuM kAraNa thAya che. (1945) 9. mahAtmAne deha be kAraNane laIne vidyamAnapaNe varte cheH prArabdha karma bhogavavAne arthe; jenA kalyANane arthe. tathApi e baMnemAM te udAsapaNe udaya AvelI vartanAe varte che. (25). 10. ATalI vAtane nizcaya rAkhavo egya che ke, jJAnI puruSane paNa prArabdha karma bhogavyA vinA nivRtta thatAM nathI. ane abhogavyuM nivRtta thavAne viSe jJAnIne kaMI IcchA nathI. jJAnInI pravRtti pUrvopArjita kAraNathI mAtra che. ane bIjA [ saMsArIo nI pravRttimAM bhaviSya saMsArane hetu che. mATe jJAnInuM prArabdha juduM paDe che. e prArabdhane evo niradhAra nathI ke te nivRttirUpe ja udayamAM Ave. jema zrIkRSNAdika, ke jene pravRttirUpa prArabdha chatAM jJAnadazA hatI. prArabdhathI nivRtta thavuM te mAtra bhagavyAthI saMbhave che. keTalIka prArabdhasthiti evI che ke je jJAnI puruSane viSe tenA svarUpamATe jIvone aMdezAne hetu thAya; ane te mATe jJAnI puruSo ghaNuM karI jaDamauna-dazA rAkhI, pitAnuM jJAnIpaNuM aspaSTa rAkhe che. (1949) 11. tIrthakare to eTalA sudhI kahyuM che ke, jJAnI puruSanI dazA saMsAraparikSINa thaI che, te jJAnI puruSane paraMparA karmabaMdha saMbhavato nathI. to paNa puruSArtha mukhya rAkha; ke je bIjA jIvana paNa AtmasAdhanA pariNAmano hetu thAya. jJAnI puruSane AtmapratibaMdhapaNe saMsArasevA heya nahIM; paNa prArabdhapratibaMdhapaNe hAya. ema chatAM paNa tethI nivRttavArUpa pariNAmane pAme ema jJAnInI rIta hoya che. (vRddhipatra 1) 12. prArabdha che ema mAnIne jJAnI upAdhi kare che ema jaNAtuM nathI, paNa pariNatithI chUTyA hatAM, tyAgavA jatAM bAhya 293 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane kAraNe reke che, mATe jJAnI upAdhisahita dekhAya che; tathApi tenI nivRttinA lakSane nitya bhaje che. (29). 13. vAyuphera hovAthI vahANanuM bIjI tarapha kheMcAvuM thAya che, tathApi vahANa calAvanAra jema pahoMcavAyogya mArga bhaNuM te vahANane rAkhavAnA prayatnamAM ja varte che, tema jJAnI puruSa manavacanAdi yogane nijabhAvamAM sthiti thavA bhaNI ja pravartAve che; tathApi udaya-vAyu-vege yatkiMcit dazAphera thAya che. to paNa pariNAmaprayatna - svadharmane viSe che. (1952) 14. AtmAne viSe varte che evA jJAnI puruSa sahaja prApta prArabdha pramANe varte che. vAstavya to ema che ke, je kALe jJAnathI ajJAna nivRtta thayuM. te ja kALe jJAnI mukta che. dehAdine viSe apratibaMdha che evA je jJAnI tene koI Azraya ke avalaMbana nathI. dhIraja prApta thavA "IzvarecchAdi" bhAvanA tene thavI yogya nathI. bhaktimAnane je kaMI prApta thAya che, temAM koI kalezanA prakAra dekhI, taTastha dhIraja rahevA te bhAvanA keI prakAre emya che. jJAnIne prArabdha, IzvarecchAdi badhA prakAro eka ja bhAvanA- sarakhA bhAvanA che. tene zAtAazAtA kaMI kaI prakAre rAgadveSAdi kAraNa nathI. te baMnemAM udAsIna che. je udAsIna che, te mULa svarUpe nirAlaMbana che. nirAlaMbana evuM tenuM udAsapaNuM e IzvarecchAthI baLavAna jANIe chIe. IzvarecchArUpa AlaMbana e AzrayarUpa evI bhaktine vegya che. nirAzraya evA jJAnIne badhuM ya sama che. athavA jJAnI sahaja pariNamI che, sahajasvarUpI che, sahajapaNe sthita che. IzvarecchAne viSe koI prakAre IcchA sthApita karI, te IcchAvAna kahevA yogya che. jJAnI IcchArahita ke icchA sahita ema kahevuM paNa banatuM nathI. te sahajasvarUpa che. [ 4307] Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21: sura 15. jJAnIne pramAdabuddhi saMbhavatI nathI ema je ke sAmAnyapaNe zrIjinAdi mahAtmAoe kahyuM che to paNa, te pada cothe guNakANethI saMbhavita gaNyuM nathI. AgaLa jatAM saMbhavita gayuM che. jethI vicAravAna chavane to avazya kartavya che ke, jema bane tema parabhAvanA paricita kAryathI dUra rahevuM, nivRtta thavuM. jJAnanuM baLavAna tAratamyapaNuM thaye to jIvane paraMparicayamAM kadApi svAtmabuddhi thavI saMbhavatI nathI; paNa tethI jenI eAchI dazA che evA jIvane to avazya para paricayane choDIne satsaMga kartavya che. ke jethI saheje avyAbAdha sthitino anubhava thAya che. (27) 16. jJAnI nirdhana hoya athavA dhanavAna hoya evo kaMI niyama nathI. pUrvaniSpanA zubha tathA azubha karma pramANe [ tene ] udaya varte che. (29). 17. jJAnI puruSa trikALanI vAta jANatAM chatAM pragaTa karatA nathI te saMbaMdhamAM ema jaNAya che ke, IzvarI IcchA ja evI che ke amuka pAramArthika vAta sivAya jJAnI bIjI trikALika vAta prasiddha na kare. ane jJAnInI paNa aMtara IchA tevI ja jaNAya che. jenI koI paNa prakAranI AkAMkSA nathI, evA jJAnI puruSane kaMi kartavyarUpa nahi hevAthI je kaMI udayamAM Ave teTaluM ja kare che. (22-24) 18. camatkAra batAvI yogane siddha karavo e yogInuM lakSaNa nathI. sarvottama yogI te e che ke, je sarva prakAranI spRhAthI rahitapaNe satyamAM kevaLa ananya niSThAe sarva prakAre "sata " ja Acare che - jagata jene vismRta thayuM che. (22-24) 295 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacakanAM vicArane 19. game teTalI vipattio paDe, tathApi jJAnI dvArA sAMsArika phaLanI IcchA karavI yogya nathI. udaya Avelo aMtarAya samapariNAme davA gya che. jJAnI pAse sAMsArika vaibhava hoya to paNa mumukSue kaI paNa prakAre te icachavA yogya nathI. ghaNuM karIne jJAnI pAse tevo vaibhava hoya che te te mumukSanI vipatti TALavA mATe upayogI thAya che. pAramArthika vaibhavathI jJAnI mumukSane saMsArika phaLa ApavAnuM che nahi. kAraNa ke artavya te jJAnI kare nahi. (22-24) 296 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 brAhmI vedanA 1. jene lAgI che, tene ja lAgI che, ane teNe ja jANe che. te ja "piyu piyu" pokAre che. e brAhmI vedanA kahI kema jAya ke jyAM vANIno praveza nathI ? vadhAre zuM kahevuM ? lAgI che tene ja lAgI che. tenA ja caraNasaMgathI lAge che. ane lAge che tyAre ja chUTake hoya che. e vinA bIja sugama mokSamArga nathI. (22-24) 2. rAmarAma khumArI paDaze, amaravaramaya ja AtmadaSTi thaI jaze, eka "tuM hi" manana karavAne paNa avakAza nahi rahe, tyAre amaravaranA AnaMdane anubhava thaze. atre e ja dazA che. rAma hade vasyA che, anAdinAM khasyAM che, suratA ItyAdika hasyAM che. A paNa eka vAkyanI veTha karI che. (22-24) 3. keTaloka nivRttine vakhata maLyA kare che. parabrahmavicAra to emane ema rahyA ja kare che. kayAreka to te mATe AnaMdakiraNa bahu phurI nIkaLe che, ane kaMInI kaMI (abheda) vAta samajAya che; paNa koIne kahI zakAtI nathI. amArI e vedanA athAga che. vedanAne vakhate zAtA pUchanAra joIe evo vyavahAramArga che. paNa amane A paramArthamArgamAM zAtA pUchanAra maLato nathI! (22-24) 4. cittanI dazA citanyamaya rahyA kare che. jethI vyavahAranAM badhAM kArya ghaNuM karIne avyavasthAthI karIe chIe. harIcchA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane sukhadAyaka mAnIe chIe, eTale je upAdhiga varte che tene paNa samAdhimga mAnIe chIe. cittanI avyavasthAne lIdhe muhUrtamAtramAM karI zakAya evuM kArya vicAratAM paNa pakhavADiyuM vyatIta karI naMkhAya che. ane vakhate te kArya karyA vinA ja javA devAnuM thAya che. badhA prasaMgamAM tema thAya to paNa hAni mAnI nathI. cittanI dazA niraMkuza thaI rahI che. ane te niraMkuzatA prApta thavAmAM harine parama anugraha kAraNa che ema mAnIe chIe; je niraMkuzatAne pUrNatA ApyA sivAya citta yathocita samAdhiyukata nahi thAya ema lAge che. atyAre to badhuM ya game che ane badhuM ya gamatuM nathI, evI sthiti che. jyAre badhuM ya gamaze tyAre niraMkuzatAnI pUrNatA thaze. e "pUrNakAmanA' paNa kahevAya che jyAM hari ja sarvatra spaSTa bhAse che. (22-24) 5. amArI cittanI avyavasthA thaI javAne lIdhe koI kAmamAM jevo joIe tevo upayoga raheto nathI, smRti rahetI nathI. te mATe zuM karavuM? zuM karavuM eTale ke vyavahAramAM beThA chatAM evI sarvottama dazA bIjA koIne duHkharUpa na thavI joIe. ane amArA AcAra evA che ke vakhate tema thaI jAya. bIjA koIne paNa AnaMdarUpa lAgavA viSe harine ciMtA rahe chemATe te rAkhaze; amAruM kAma to te dazAnI pUrNatA karavAnuM che ema mAnIe chIe. te bIjA koIne saMtAparUpa thavAnA to svapna paNa vicAra nathI. badhAnA dAsa chIe, tyAM pachI duHkharUpa koNa mAnaze? tathApi vyavahAraprasaMgamAM harinI mAyA amane nahi to sAmAne paNa ekane badale bIjuM ArapAvI de to nirupAyatA che. ame sarva sattA harine arpaNa karIe chIe, karI che. (22-24) 6. eka purANapuruSa ane purANapuruSanI premasaMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI. amane kaI padArthamAM rucimAtra rahI nathI, 298 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27: bAlI vedanA kaMI prApta karavAnI IcchA thatI nathI. vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI. jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI. zatrumitra kaImAM bhedabhAva rahyo nathI. koNa zatru che ane koNa mitra che enI khabara rakhAtI nathI. ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe. amAre zuM karavAnuM che te keIthI kaLAya tevuM nathI. ane badhA ya padArthathI udAsa thaI javAthI game tema vartIe chIe. hadaya prAye zUnya jevuM thaI gayuM che. jema harie icchelo krama dore tema derAIe chIe. pAMce Ikiye zUnyapaNe pravartavArUpa ja rahe che. kaMI vAMcatAM citta sthira rahetuM nathI. naya, pramANa vagere zAstrabheda sAMbharatA nathI. khAvAnI, pIvAnI, besavAnI, sUvAnI, cAlavAnI ane bolavAnI vRttio potAnI IcchA pramANe varte che. amane pitAne svAdhIna che ke kema enuM yathAyogya bhAna rahyuM nathI. eka prakAre pUrNa ghelachA che. yogya vatae chIe ke ayogya ene kaMI hisAba rAkhyo nathI. Adi puruSane viSe akhaMDa prema sivAya bIjA mekSAdika padArthomAMnI AkAMkSAno bhaMga thaI gayo che. ATaluM badhuM chatAM manamAnatI udAsInatA nathI ema mAnIe chIe. akhaMDa premakhumArI jevI pravahevI joIe tevI pravahatI nathI ema mAnIe chIe. eTalI badhI udAsInatA chatAM vepAra karIe chIe, laIe chIe, daIe chIe, beda pAmIe chIe, vaLI hasIe chIe - jenuM ThekANuM nathI evI amArI dazA che. (22-24) che. jaNAvyA jevuM to [ amAruM] mAne che ke je sasvarUpa bhaNI akhaMDa sthira thayuM che (nAga jema meralI upara). tathApi te dazA varNavavAnI sattA sarvAdhAra harie vANumAM pUrNa mUkI nathI, ane lekhamAM to te vANune anaMtame bhAga mAMDa AvI zake. evI te dazA-sarvanuM kAraNa evuM je puruSottamasvarUpa-tene viSe amane tamane - ananya premabhakti akhaMDa rahe. (22-24) 29 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna 8. mahAtmA vyAsajIne jema thayuM hatuM tema amane hamaNAM vate che. Atmadarzana pAmyA chatAM paNa vyAsajI .AnaMdasaMpanna thayA nahatA. kAraNa ke, harirasa akhaMDapaNe gAyo nahoto. amane paNa ema ja che. akhaMDa evo harirasa parama preme akhaMDapaNe anubhavatAM haju kayAMthI AvaDe ? ane jyAM sudhI tema nahi thAya tyAM sudhI amane jagamAMnI vastunuM eka aNu paNa gamavuM nathI. (22-24) 9. jevI daSTi A AtmA pratye che, tevI daSTi jagatanA AtmAne viSe che. je sneha A AtmA pratye che tevo saneha sarva AtmA pratye varte che. jevI A AtmAnI sahajAnaMda sthiti IcchIe chIe, tevI ja sarva AtmA pratye IcchIe chIe. je je A AmA mATe IcchIe chIe, tathA jevo A deha pratye bhAva rAkhIe chIe, te te sarva AtmA mATe icchIe chIe tathA tevo ja sarva deha pratye bhAva rAkhIe chIe. je strI Adine svapaNe saMbaMdha gaNAya che, te strIAdi pratye je kaMI snehAdika che athavA samatA che tevAM ja sarva pratye varte che. prArabdha prabaMdhe zrI Adi pratye je kaMI udaya hoya tethI vizeSa vartana ghaNuM karIne AtmAthI thatI nathI. kadApi karuNAthI kaMI tevI vizeSa vartanA thatI hoya to tevI te ja kSaNe tevA udayapratibaddha AtmAo pratye varte che. keI pratye ochApaNuM adhipaNuM kaMI paNa AtmAne rucatuM nathI. sahajAnaMda sthiti che. (26) 10. sarva prakAranA kartavyane viSe udAsIna evA amArAthI kaMI thaI zakatuM hoya te eka ja thaI zake che ke, pUrvopArjitanuM samatApaNe vedana karavuM. ane je kaMI karAya che te tenA AdhAre karAya che. (26) 11. apUrva avasara evo kyAre Avaze? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha je ? 300 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 : brAhmI vedanA sa saMbaMdhanuM baMdhana tIkSNa chedIne, vicarazuM kava mahapuruSane pRca jo ? apUrva 1 sa bhAvathI audAsInyavRtti karI, mAtra deha te saMyamahetu hAya jo; anya kAraNe anya kazuM kalpe nahi, dehe paNa kiMcit mUrchA nava hAya jo. apU0 2 darzonameAha vyatIta thaI UpajyA mAdha je, deha bhinna kevaLa caitanyanuM jJAna jo; tethI prakSINu cAritramehara vileAkIe, varte evuM zuddhasvarUpanuM dhyAna jo. apUrva ku AtmasthiratA traNa saMkSipta yAganI, 3 mukhyapaNe te varte deha paryaMta jo; dhAra pariSaha4 ke upasapa bhaye karI, AvI zake nahIM te sthiratAne aMta jo. apUrva0 4 sayamanA hetuthI yeAga pravata nA, svarUpa lakSe jinaAnA AdhIna o; te paNa kSaNa kSaNa dhaTatI jAtI sthitimAM, aMte thAye nijasvarUpamAM lIna je. apU0 5 paMca viSayamAM rAgadveSavirahitatA, paMca pramAde na maLe manane kSeAbha jo; 1. cathArUpathI padArthInA nizcaya karavAnI. je ruci te dRna, tene DhAMkI denArAM karmo te danamehanIya karyAM. 2. Atmika zuddha dazAmAM sthira thavAnA prayatna karavA te cAritra. tene AvaranArAM krame te cAritramAhatIyakrameryuM, 3. mana, vacana ane kAyAnI pravRtti tenuM nAma yAga. 4. pIDA. 5. vizrva, 31 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane dravya kSetra ne kALa bhAva pratibaMdha vaNa, vicaravuM ulyAdhIna paNa vitAbha je. apUrva 6 krodha pratye te varte krodhasvabhAvatA, mAna pratye to dInapaNAnuM mAna je; mAyA pratye mAyA sAkSIbhAvanI, lAbha pratye nahi lebha samAna che. apUrva che bahu upasargakartA pratye paNa krodha nahIM, - vaMde cakrIya tathApi na maLe mAna je; deha jAya paNa mAyA thAya na remamAM, lobha nahIM cha prabaLa siddhinidAna je. apUrva, 8 nagnabhAva, muMDabhAva saha asnAnatA, adaMtadhAvana Adi parama prasiddha che; keza roma nakha ke aMge zuMgAra nahIM; dravyabhAva saMyamamaya nigraMtha siddha je. apUrva 9 zatra mitra pratye varte samadarzitA, * mAna amAne varte te ja svabhAva je jIvita ke maraNe nahIM jUnAdhiktA, bhava mekSe paNa zuddha varte samabhAva je. apUrva 10 ekAkI vicarate vaLI smazAnamAM, vaLI parvatamAM vAgha siMha saMyoga je; aDola Asana, ne manamAM nahIM kSebhatA, parama mitrane jANe pAmyA yoga che. apUrva 11 ghora tapazcaryAmAM paNa manane tApa nahIM, sarasa ane nahIM manane prasannabhAva je; 1. udaya=prArabdha karma. 2. cakravartI rAja. 302 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27: brAhI vedanA rajakaNa ke riddhi vaimAnika devanI sarve mAnyA pula eka svabhAva che. apUrva8 12 ema parAjaya karIne cAritramehane, AvuM tyAM jyAM karaNu apUrva bhAva jo; zreNuM kSepaka taNuM karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva je. apUrva 13 mehasvayaMbhUramaNasamudra tarI karI, sthiti tyAM jyAMkSINamehaguNasthAna jo; aMta samaya tyAM pUrNa svarUpa vItarAga thaI pragaTAvuM nija kevaLajJAnanidhAna je. apUrva 14 cAra karma ghanaghAtI te vyavaccheda jyAM, bhavanAM bIja taNe AtyaMtika nAza je; sarva bhAva jJAtA daSTA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza je. apUrva 15 vedanIyAdi cAra karma varte jahAM, baLI sIMdarIvata AkRtimAtra je; te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, AyuSa pUrNa maTIe daihika pAtra che. apUrva 16 manavacana kAyA ne karmanI vargaNA, * chUTe jahAM sakaLa pudgala saMbaMdha jo; evuM agiguNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa baMdha che. apUrva 17 eka paramANu mAtranI maLe na sparzatA, pUrNa kalaMkarahita aDAla svarUpa je; zuddha niraMjana cetanya mUrti ananyamaya, agurulaghu amUrta sahaja padarUpa je. apUrva 18 303 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane pUrva prayAgAdi kAraNanA yogathI, Urdhvagamana siddhAlaya prApta susthita jo; sAdi anaMta anaMta samAdhisukhamAM, anaMta darzana, jJAna anaMta sahita je. apUrva0 19 je pada zrI sarva dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrIbhagavAna jo; teha svarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhavagAcara mAtra rahyuM te jJAna je. apUrva 20 eha paramapadaprAptinuM kayuM sthAna meM, gajA vagara ne hAla maneratharUpa je; topaNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyo, prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa che. apUrva 21 (33) 304 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 sadupadeza 1. mahAtmA thavuM hoya to upakArabuddhi rAkhe; puruSanA samAgAmamAM rahe; AhAravihArAdimAM alubdha ane niyamita rahe; sanzAstranuM manana kare; UMcI zreNImAM lakSa rAkho. (16 pahelAM) 2. vartanamAM bAlaka thAo; satyamAM yuvAna thAo; jJAnamAM vRddha thAo. (16 pahelAM) 3. rAga karavo nahi; karavo te puruSa para kare. dveSa karavo nahi; karo to kuzala para kare. (16 pahelAM) 4. kriyA e karma; upayoga * e dharma; pariNAma e baMdha; bhUla e mithyAtva; zekane saMbhAro nahi; A uttama vastu jJAnIe mane ApI. (16 pahelAM) 5. A kALamAM ATaluM vadhyuM-jhAjhA mata, jhAjhA tattvajJAnIo, jhAjhI mAyA ane jhAjho parigrahavizeSa. (16 pahelAM) : 6. sATha ghaDInA vakhatamAMthI be ghaDI avazya bacAvI, "sAmAyika" - [vata] sabhAvathI (rAja avazya) karavuM. "je vaDe karIne mekSanA mArgane lAbhadAyaka bhAva Upaje te sAmAyika.' Arta ane raudra * upayoga = bhAna; jAgRti. 35 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna e prakAranAM dhyAnane tyAga karIne, mana-vacana-kAyAnA pApabhAvane rokIne, vivekI zrAvaka sAmAyika kare che. e vrata sAvadhAnIpUrvaka karavAthI parama zAMti Ape che. sATha ghaDInAM aherAtra vyartha cAlyAM jAya che. asaMkhyAtA divasathI bharelA anaMtA kAlacakra vyatIta karatAM paNa je sArthaka na thayuM, te be ghaDInI vizuddha sAmAyika sArthaka kare che. lakSapUrvaka sAmAyika thavA mATe sAmAyikamAM praveza karyA pachI kAyotsarga karI [Asana vALI ] cittanI kaMIka svasthatA ANavI. pachI sUtrapATha ke uttama graMthanuM manana karavuM, vairAgyanAM uttama kAvya bAlavAM, pAchaLanuM adhyayana kareluM smaraNa karI javuM, nUtana abhyAsa thAya to kare,-jema bane tema vivekathI ane utsAhathI sAmAyikI kALa vyatIta karo. kaMI sAhitya na hoya te paMcaparameSimaMtra jApa ja utsAhapUrvaka karavo. paNa vyartha kALa kADhI nAkha nahi. dhIrajathI, zAMtithI, ane yatnAthI sAmAyika karavuM. jema bane tema sAmAyikamAM zAstraparicaya vadhAre. (17) 7. pratikramaNa eTale sAmuM javuM-smaraNa karI javuM, pharIthI joI javuM. je divase je vakhate pratikramaNa karavA beThA, te vakhatanI agAu te divase je je deva thayA che, te eka pachI eka joI javA ane tene pazcAttApa karavo ke dezanuM smaraNa karI javuM. zuddha bhAva vaDe karI pazcAttApa karavAthI leza pApa thatAM paralokabhaya ane anukaMpA chUTe che; AtmA komaLa thAya che; tyAgavA gya vastuno viveka AvatA jAya che. Ama e nirjarA karavAnuM uttama sAdhana che. (17) 8. kSamA e aMtara zatru chatavAmAM khaga che; pavitra AcAranI rakSA karavAmAM bakhatara che. zuddha bhAve asahya duHkhamAM samapariNAmathI kSamA rAkhanAra manuSya bhavasAgara tarI jAya che. (17) 9. saMsArarUpI gADIne rAga ane dveSa e berUpI baLada che. e na hoya to saMsAranuM aTakana che. jyAM rAga nathI, tyAM dveSa nathI. A 306 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28: sadupadeza mAnya siddhAMta che. rAga tIvra karmabaMdhananuM kAraNa che. enA kSayathI Atmasiddhi che. (17) 10. zreSTha vastunI jijJAsA karavI e ja AtmAnI zreSThatA che. kadApi te jijJAsA pAra na paDI te paNa jijJAsA te paNa te ja aMzavat che. (18-19) 11. je kRtyanuM pariNAma dharma nathI, te kRtya mULathI ja karavAnI icchA rahevA devI joItI nathI. (18-19) 12. bAhyabhAve jagatamAM vartI ane aMtaraMgamAM ekAMta zItaLIbhUta nirlepa rahe e ja mAnyatA ane bedhanA che. (23) 13. nIcene abhyAsa to rAkhyA karoH (1) game te prakAre paNa udaya AvelA ane udaya AvavAnA kaSAyone samAve. (2) sarva prakAranI abhilASA nivRtta karatA rahe. (3) ATalA kALa sudhI je. karyuM te badhAthI nivRtta thAo; e karatAM have aTake. (4) tame paripUrNa sukhI che ema mAne ane bAkInA prANuo upara anukaMpA rAkhyA karo. (5) koI eka sat puruSa zodhe ane tenAM game tevAM vacanamAM zraddhA rAkho. A pAMce abhyAsa avazya megyatAne Ape che. pAMcamAmAM vaLI cAre samAveza pAme che. game te kALe paNa e pAMcamuM prApta thayA vinA A paryaTanane kinAre AvavAne nathI. bAkInA cAra e pAMcamuM meLavavAnA sahAyaka che. pAMcamA abhyAsa sivAyano-tenI prApti sivAyane-bIjo koI nirvANamArga mane sUjhato nathI, ane badhA ya mahAtmAone paNa ema ja sUjhayuM haze-sUkyuM che. (23) Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S zrI rAjacaMdranAM vicArane 14. gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. satsaMga vinA dhyAna te taraMgarUpa thaI paDe che. saMta vinA aMtanI vAtamAM aMta pamAto nathI. lokasaMjJAthI lokAgra javAtuM nathI. lakatyAga vinA vairAgya yathAyogya pAmavo durlabha che. (23). 15. nIcenA vAkayo pratyeka mumukSuone meM asaMkhya puruSanI saMmatithI maMgaLarUpa, mekSanA sarvottama kAraNarUpa mAnyAM cheH (1) mAyika sukhanI sarva prakAranI vAMchA game tyAre paNa choDyA vinA chUTake thavo nathI, te jyArathI e vAkya zravaNa karyuM tyArathI ja te kramano abhyAsa karavo egya ja che ema samajavuM. (2) koI paNa prakAre sadgurune zodha karavo; zedha karIne tenA pratye tana, mana, vacana ane AtmAthI arpaNabuddhi karavI; tenI ja AjJAnuM sarva prakAre niHzaMkatAthI ArAdhana karavuM ane to ja sarva mAyika vAsanAne abhAva thaze ema samajavuM. (3) anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcArya paNuM prApta thayuM che; mAtra "sat ' maLyA nathI, "sat " "sUryuM? nathI ane sat zraddhayuM nathI. ane e maLe, e sUrya ane zraddha ja chUTavAnI vArtAne abhAthI bhaNakAra thaze. (4) mokSane mArga bahAra nathI paNa AtmAmAM che. (5) be akSaramAM mArga rahyo che, ane anAdikALathI eTaluM badhuM karyA chatAM zA mATe prApta thayA nathI te vicAre. (23) 16. anaMta kALathI pitAne pitA viSenI ja bhrAMti rahI gaI che. A eka avAcya, adbhuta vicAraNAnuM sthaLa che. niraMtara udAsInatAne kama sevaka sata puruSanI bhakti pratye lIna thavuM; sapuruSanAM caritranuM smaraNa karavuM; puruSonAM lakSaNonuM 308 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28: sadupadeza ciMtana karavuM; sapuruSanI mukhAkRtinuM hadayathI avalokana karavuM; tenAM mana, vacana kAyAnI pratyeka ceSTAnAM abhuta rahasyo pharI pharI nididhyAsana karavAM; teoe saMmata kareluM sarva saMmata karavuM. A jJAnIoe hadayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, pharI pharI ciMtavavA yogya parama rahasya che. ane e ja sarva zAstrane, sarva saMtanA hRdayane, IzvaranA gharane marma pAmavAne mahAmArga che. adhika zuM lakhavuM? Aje, game to tethI moDe, athavA vahele e ja sUjha, e ja prApta thaye chUTake che. sarva pradeze mane to e ja saMta. (23). 17. sarva prakAranI kriyAne, japa, tapane ane te sivAyanA prakArane lakSa e rAkhajo ke, AtmAne choDAvavA mATe sarva che; baMdhanane mATe nathI. jethI baMdhana thAya e badhAM tyAgavA yogya che. (22-24) 18. tamane badhAne hamaNAM je kaMI jainanAM pustaka vAMcavAne paricaya raheto hoya, temAMthI jagatanuM vizeSa varNana karyuM hoya te bhAga vAMcavAno lakSa ocho karaje; ane "jIve zuM nathI karyuM, have zuM karavuM' e bhAga vAMcavAno vizeSa lakSa rAkhaje. abhedadazA AvyA vinA je prANuM A jagatanI racanA jevA icche che, te baMdhAya che. evI dazA AvavA mATe e prANIe te racanAne kAraNa pratye prIti karavI. sarva prakAre e racanAnA upaganI icchA tyAgavI egya che. - lokanuM svarUpa sarva kALa eka sthitinuM nathI. kSaNe kSaNe te rUpAntara pAmyA kare che. sarva kALa jenI eka sthiti nathI evuM e rU5 "saMta" nahi hovAthI, game te rUpe varNavI (zAmAM) te kALe brAMti TALI che. ane ene lIdhe sarvatra e svarUpa hoya ja ema nathI. bALa jIva to te svarUpane zAzvata rU5 mAnI laI bhrAMtimAM paDe che. paNa kaI jaga jIva evI anekatAnI kaheNIthI mUMjhAI jaI "sa" tarapha vaLe che. (22-24) 39 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane 19. anaMtA naya che. akeka padArtha anaMta guNathI ane anaMta dharmathI yukta che. mATe e vATe padArthane nirNaya karavA mAgIe to thAya nahi. enI vATa keI bIjI hevI joIe. ghaNuM karIne A vATane jJAnI puruSo ja jANe che ane teo te nayAdika mArga pratye udAsIna varte che; jethI keI nayanuM ekAMta khaMDana thatuM nathI athavA kAI nayanuM ekAMta maMDana thatuM nathI. jeTalI jenI yegyatA che, teTalI te nayanI sattA jJAnI puruSone saMmata hoya che. mArga jene nathI prApta thayo evAM manuSyo nayano Agraha kare che. koI naya jyAM dubhAto nathI evAM jJAnInAM vacanane ame namaskAra karIe chIe. jeNe jJAnInA mArganI IcchA karI hoya, evAM prANue kAI nayamAM Agraha kara nahi ane keAI prANIne e vATe dUbhavavuM nahi. (22-24). 20. vAdI, darzana, saMpradAya e badhAM kaI rIte prAptimAM kAraNarUpa thAya che. paNa samyakajJAnI vinAnA bIjA jIvone to baMdhana paNa thAya che. mArganI jene IcchA utpanna thaI che, teNe e badhAnuM "sAdhAraNajJAna' vAMcavuM vicAravuM; bAkI madhyastha rahevuM egya che. "sAdhAraNajJAnane artha A ThekANe evo karavo ke, badhAM zAstramAM varNavatAM adhika judAI na paDI hoya tevuM jJAna. (22-24). 21. koI paNa prakAre paramArtha saMbaMdhe manathI karelA saMkalpa pramANe IcchA karavI nahi. arthAta koI paNa prakAranA divya tejayukta padArtho ityAdi dekhavA vagerenI icchA, manokalpita dhyAnAdi, e sarva saMkalpanI jema bane tema nivRtti karavI. koI paNa prakAre pote kaMI manamAM saMka9yuM hoya ke, " AvI dazAmAM AvIe athavA AvA prakAranuM dhyAna karIe to samyaktvanI prApti thAya,' to te saMkalpeluM prAye kheTuM che. (25). 22. zArIrika vedanAne dehane dharma jANI, ane bAMdhelAM evAM 310 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28: sadupadeza karmonuM phaLa jANuM, samyapha prakAre ahiyAsavA [ sahevA ] yogya che. vyAdhirahita zarIra hoya tevA samayamAM jIve je tenAthI pitAnuM judApaNuM jANuM, tenuM anityAdi svarUpa jANuM, te pratyethI mahamamatvAdi tyAkhyAM hoya, to te moTuM zreya che. je ke dehanuM tevuM mamatva tyAgavuM ke ochuM karavuM e mahA duSkara vAta che. tathApi jeno tema karavA nizcaya che, te vahele maDe phaLIbhUta thAya che. jyAM sudhI dehAdikathI karI jIvane AtmakalyANanuM sAdhana karavuM rahyuM che, tyAM sudhI te dehane viSe apariNAmika evI mamatA bhajavI gya che. eTale ke A dehanA keI upacAra karavA paDe, to te upacAra dehanA mamatvArthe karavAnI IcchAe nahi, paNa e deha pharI jJAnI puruSanA mArganuM ArAdhana thaI zake che te lAbhane arthe ane tevI ja buddhithI e vyAdhinA upacAre pravartAvAmAM bAdha nathI. sarva prakAre jJAnInA zaraNamAM buddhi rAkhI, nirbhayapaNAne, niHkhedapaNane bhajavAnI zikSA zrI tIrthakara jevAe karI che. koI paNa kAraNe A saMsAramAM kalezita thavuM yogya nathI. avicAra ane ajJAna e sarva kalezanuM, mehanuM ane mAThI gatinuM kAraNa che. ajJAna dazA vartatI hoya tyAre tevA dehane duHkha thavAnA prasaMgamAM athavA tevAM bIjA kAraNomAM jIva dehanI zAtAne bhajavAnI IcchA kare che. sAcI jJAnadazA hoya to tene dehane duHkhaprAptinAM kAraNe viSe viSamatA thatI nathI. (26) : 23. kavitA kavitArthe ArAdhavA gya nathI-saMsArArthe ArAdhavA yogya nathI. bhagavabhajanArthe, AtmakalyANArthe je tenuM prayojana thAya, to jIvane te guNanI kSapazamatAnuM phaLa che. je vidyAthI upazamaguNa pragaTyo nahi, viveka Avyo nahi, ke samAdhi thaI nahi, te vidyAne viSe rUDA cha Agraha karavo egya nathI. (27) 24. mAyA eTale jagata-loka-nuM jemAM vadhAre varNana karyuM che 311 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna evAM pustako vAMcavA karatAM jemAM puruSanAM caritra athavA vairAgya kathA vizeSa karIne rahI che, tevAM pustakano bhAva rAkhaje. matamatAMtarane tyAga karavo. ane jethI matamatAMtaranI vRddhi thAya tevuM vAMcana levuM nahi. (27). 25. mumukSu jIvana eTale vicAravAna jIvane A saMsAra viSe ajJAna sivAya bIjo koI bhaya heya nahi. eka ajJAnanI nivRtti IcchavI erUpa je IcchA te sivAya vicAravAna jIvane bIjI IcchA heya nahi. ane pUrvakarmanA baLe tevo kaI udaya hoya, to paNa vicAravAnanA cittamAM saMsAra kArAgRha che, bhayAkuLa che. mahAtmA zrItIrthakare prApta pariSaha sahana karavAnI pharI pharI bhalAmaNa ApI che. keAI udayayoganuM baLavAnapaNuM hoya ane satsaMga thayA chatAM jIvane ajJAnanAM kAraNe TALavAmAM hiMmata na cAlI zakatI hoya, mUMjhavaNa AvI jatI hoya, to paNa dhIraja rAkhavI, satsaMga sapuruSano yuga vizeSa karI ArAdho. paNa te dhIraja evA arthamAM kahI nathI ke satsaMga sapuruSanA yege pramAdahatue vilaMba karavo te dhIraja che. jIva dizAmUDha rahevA icache tyAM upAya pravartI zake nahi. (27) 26. samasta saMsAranAM mukhya kAraNo premabaMdhana tathA baMdhana sarva jJAnIe svIkArya che. tenI mUMjhavaNa jIvane nijavicAra karavAne avakAza prApta thato nathI athavA thAya evA yoge te baMdhananA kAraNathI AtmavIrya pravartI zakatuM nathI ane te sau pramAdane hetu che. ane tevA pramAde lezamAtra samayakALa paNa nirbhaya rahevuM ke ajAgrata rahevuM te A jIvanuM atizaya nirbaLapaNuM che, avivekatA che, bhrAMti che, ane TALatAM atyaMta kaThaNa e meha che. (28) 27. sarva kalezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAne upAya eka AtmajJAna che. vicAra vinA AtmajJAna thAya nahIM ane asatsaMga 312 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28H sadupadeza tathA aprasaMgathI chavAnuM vicArabaLa pravartatuM nathI. AraMbha parigrahanuM a85tva karavAthI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che. anya pariNAmamAM jeTalI tAdAmyavRtti che, teTalo jIvathI mekSa dUra che. vicAranI nirmaLatAe karI je A jIva anya paricayathI pAcho vaLe, to sahajamAM hamaNAM ja tene Amajoga pragaTe. (28) 28. AtmabrAMti sama rAga nahIM, sadguru vaidya sujANa, guru AjJA sama pathya nahIM, auSadha vicAra dhyAna. (29) 29. saMganA yoge A jIva sahaja sthiti bhUlyo che. saMganI nivRttie sahaja svarUpanuM apakSa bhAna pragaTe che. sarvabhAvathI asaMgapaNuM thavuM te sarvathI duSkaramAM duSkare sAdhana che. sarva jinAgamamAM kahelAM vacano eka mAtra asaMgapaNamAM ja samAya che. kemake te thavAne arthe ja te sarva vacano kahyAM che. te asaMgapaNuM nirAzrayapaNe siddha thavuM atyaMta duSkara che ema vicArI, zrI tIrthakare satsaMgane teno AdhAra kahyo che. (29) : 30. ghaNuM karIne vartamAnamAM kAM to zuSkakriyApradhAnapaNamAM jIve mekSamArga kaye che athavA bAhya kriyA ane zuddha vyavahAra kriyA utthApavAmAM mekSamArga kaye che. athavA svamatikalpanAe adhyAtmagraMtho vAMcI, kathanamAtra adhyAtma pAmI mekSamArga karyo che. ema kalpAyAthI jIvane satsamAgamAdi hetumAM te te mAnyatAno Agraha ADe AvI, paramArtha pAmavAmAM thaMbhabhUta thAya che. * je jIva zuSkakriyApradhAnapaNAmAM mekSa kape che, (temaNe) jJAna, darzana, cAritra ane tapa ema mokSamArga cAra prakAre kahyo chatAM prathamanAM be pada to ... vicAryA jevuM hoya che. ane cAritra zabdane artha veza tathA mAtra bAhya viratimAM samajyA jevuM hoya 313 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane che. vaLI kavacita jJAna darzana pada kahevAM paDe, to tyAM laukika kathana * jevA bhAvonAM kathanane jJAna ane tenI pratIti athavA te kahenAranI pratItine viSe darzana zabdano artha samajavA jevuM rahe che. 31. [jeo zuddha vyavahArakriyAne utthApavAmAM mekSamArga samaje che temane viSe ] vyavahAra be prakAranA che. eka paramArthahetu mULa vyavahAra, ane bIje vyavahArarUpe vyavahAra. je mAtra vyavahArahetu vyavahAra che, tenA durAgrahane zAstrakAre niSedhyo che. je vyavahAranuM phaLa (narakAdi) cAra gati thAya, te vyavahArane vyavahArahetu vyavahAra kahI zakAya. athavA je vyavahArathI AtmAnI vibhAvadazA javA yogya na thAya, te vyavahArane vyavahArahetu vyavahAra kahevAya. ene zAstrakAre niSedha karyo che. te paNa ekAMte nahi. kevaLa durAgrahathI athavA temAM ja mekSamArga mAnanArane e niSedhathI sAcA vyavahAra upara lAvavA karyo che. ane paramArthahetu mULa vyavahAra-zama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AsthA athavA sazuru, sazAstra ane mana, vacanAdi samiti [sata pravRtti] tathA gupti [ niyamana Adi ]no niSedha karyo nathI. ane teno niSedha karavA yogya hoya to zAstro upadezIne bAkI zuM samajavA jevuM rahetuM hatuM? 32. bAra upAMgo sAra tamane kahIe chIe ke vRttione kSaya karavI. A vRttio be prakAranI kahI. eka bAhya ane bIjI AMtara. bAhya vRtti eTale AtmAthI bahAra vartavuM te. AtmAnI aMdara pariNamavuM-temAM samAvuM-te aMtaravRtti. padArthanuM tucchapaNuM bhAsyamAna thayuM hoya to aMtaravRtti rahe. (29) 33. krodha, mAna, mAyA, lobha mAre pAtaLA pADavA che evo jyAre lakSa thaze, jyAre tene thoDo thoDo paNa lakSa vartAze, tyAre pachI sahaja thaze. AtmAne AvaraNa karanAra dareka dUSaNa jANavAmAM Ave tyAre tene khaseDavAne abhyAsa karavo. krodhAdi thoDe cheDe pAtaLA 314 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28: sadupadeza paDyA pachI sahajarUpa thaze. pachI niyamamAM levA mATe jema bane tema abhyAsa rAkho ane vicAramAM vakhata gALavo. (27) 34. mANaso varasAda Ave tyAre pANI TAMkAmAM bharI rAkhe che. paNa mumukSu che ATalo ATalo upadeza sAMbhaLIne jarA ya grahaNa karatA nathI, te eka Azcarya che. tene upakAra kevI rIte thAya? (29) 35. aMtaHkaraNanI zuddhi vinA bedha asara pAmato nathI. mATe prathama aMtaHkaraNamAM komaLatA lAvavI. (29) 36. jI gya thavA mATe hiMsA karavI nahIM, satya bolavuM, adatta levuM nahIM, brahmacarya pALavuM, parigrahanI maryAdA karavI, rAtribhojana karavuM nahi--e Adi sadAcaraNa zuddha aMtaHkaraNe karavAnuM jJAnIoe kahyuM che. te paNa je AtmAne arthe lakSa rAkhI karavAmAM AvatAM hoya te upakArI che. (29) 37. mithyAtva, pramAda, avata, azubha yoga [pravRtti ] e anukrame jAya te puruSanuM vacana AtmAmAM pariNAma pAme. tethI badhA de anukrame nAza pAme. AtmajJAna vicArathI thAya che. (29) 38. akArya karatAM prathama jeTalo trAsa rahe che, teTalo bIjI phere karatAM raheto nathI. mATe prathamathI ja akArya karatAM aTakavuM. daDha nizcaya karI, akArya karavuM nahIM. (29) 39. samajyA vinA raste bhAre vikaTa che. hIre kADhavA mATe khANa khodavI te mahenata che; paNa hIro levo temAM mahenata nathI. te ja pramANe AtmA saMbaMdhI samajaNa AvavI durlabha che, nahi te AtmA kaI dUra nathI. (29) 40. eka vAra jamyA te pacyA vagara bIjuM khAvuM nahi tenI peThe tapa vagere karavAM te kAMI mahAbhArata vAta nathI. mATe tapa karanAre ahaMkAra kare nahi. tapa e nAnAmAM nAno bhAga che. bhUkhe maravuM ke 315 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane upavAsa karavA tenuM nAma tapa nathI. mAMhIthI zuddha aMtaHkaraNa thAya tyAre tapa kahevAya. (29) 41. aMdarathI chUTe tyAre bahArathI chUTe; aMdarathI chUTyA vagara bahArathI chUTe nahi. ekaluM bahArathI choDe temAM kAma thAya nahi. (29) . 42. vrataniyama karavAnAM che tenI sAthe kajiyA kaMkAsa, chokarAyAM, ane gharamAM mArApaNuM karavuM nahi. UMcI dizAe javA mATe vrataniyama karavAM . . . bhUkhe maravuM ke upavAsa karavA tenuM nAma tapa nathI. mAMhIthI zuddha aMtaHkaraNa thAya tyAre tapa kahevAya ane tethI mokSagati thAya. . . . kAyAnI sAmAyika karavA karatAM AtmAnI sAmAyika eka vAra kare. (29) 43. eka ne eka vrata hoya, paNa mithyAdaSTinI apekSAe baMdha che; ane samyaphadaSTinI apekSAe nirjarA che. . . . AMdhaLo vaNe ne vAchaDa cAve enI peThe ajJAnInI kriyA niSphaLa jAya che. (29) 44. jJAna eTale AtmAne yathAtathya jANavo te. darzana eTale AtmAnI yathAtathya pratIti te. caritra eTale AtmA sthira thAya te. (29) 45. jyAM sudhI dehAmabuddhi TaLe nahi, tyAM sudhI samyaphatva thAya nahi. jIvane sAca kayAre ya AvyuM nathI. AvyuM hota to mokSa thAta. bhale sAdhupaNuM, zrAvakapaNuM athavA te game te bhe, paNa sAca vagara sAdhana te vRthA che. dehAmabuddhi mATe tyAre sAca AvyuM samajAya. (29) 46. A saMsAramAM manuSyaprANane je khedanA prasaMge prApta thAya che, te akathya prasaMgomAne [mRtyu e ] eka moTo khedakAraka prasaMga che. te prasaMgamAM yathArtha vicAravAna puruSone te khedakAraka prasaMgane mUchabhAve kheda karavo te mAtra karmabaMdhano hetu bhAse che. mUchabhAve kheda karyAthI paNa je saMbaMdhIno viyoga thayo che, tenI prApti thatI nathI. !!Ana te, , 316 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28: sadupadeza (vicAravAna puruSo te prasaMge) sarva saMganuM azaraNupaNuM, abaMdhanapaNuM, anityapaNuM ane tucchapaNuM temaja anyatvapaNuM dekhIne bhAvitAtmatAthI vairAgyane zuddha ane nizcaLa kare che. (29) 47. A jIvane dehasaMbaMdha heIne mRtyu na hota, to A saMsAra sivAya bIje tenI vRtti joDAvAno abhiprAya thAta nahi. mukhya karIne mRtyune bhaye paramArtharUpa bIje sthAnake vRtti jherI che. te paNa koIka viralA jIvane prerita thaI che. ghaNuM che to kSaNika vairAgya prApta thaI vizeSa kAryakArI thayA vinA nAza pAme che. mRtyunuM avazya AvavuM dekhIne, tathA tenuM aniyamitapaNe AvavuM dekhIne, te prasaMga prApta thaye svajanAdi sauthI arakSaNapaNuM dekhIne vicAravAnane) paramArtha vicAramAM apramattapaNuM ja hitakArI lAgyuM. (29). 48. AyuSya alpa ane aniyata pravRtti, asIma baLavAna asatsaMga, pUrvanuM ghaNuM karIne anArAdhakapaNuM, balavIryanI hInatA, evAM kAraNe thI rahita keIka jIva haze. evA A kALane viSe pUrve kayAre paNa nahi jANelo, nahi pratIta karelo, nahi ArAdhelotathA nahi svabhAvasiddha thayela e "mArga' prApta kare duSkara hoya emAM Azcarya nathI. tathApi jeNe te prApta karavA sivAya bIjo koI lakSa rAkhe ja nathI, te A kALane viSe paNa avazya te mArga pAme che. (30) 49. kheda nahi karatAM zaravIrapaNuM grahone jJAnIne mArge cAlatAM mekSapATaNa sulabha ja che. viSayakaSAyAdi vizeSa vikAra karI jAya, te vakhate vicAravAnane potAnuM nivapaNuM joIne ghaNe kheda thAya che. tema ekalo kheda karIne aTakI rahetA nathI. pharI pharIne tiraskAranI vRttithI joI, pharI mahaMtapuruSanA caritra ane vAkyanuM avalaMbana grahaNa karI, AtmAne zaurya upajAvI, te viSayAdi sAme ati haTha karIne tene haThAve che tyAM sudhI nIce mane besatA nathI. (31) 317 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna 50. saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra krodha, mAna, mAyA, lobhanI cokaDIrUpa kaSAya che. . . . te anaMta saMsAra rakhaDAvanAra che. te kaSAya kSaya thavAne dama sAmAnya rIte krodha, mAna, mAyA, lobha e pramANe che. ane tene udaya thavAno krama sAmAnya rIte mAna, lAbha, mAyA, krodha e pramANe che. . . . mithyAtvameha rUpI eka rAjAne barAbara jALavaNathI sainyanA madhya bhAgamAM rAkhI krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra tenI rakSA kare che. ane je vakhate jenI jarUra paDe che, te vakhate te vagara bolAvyA mithyAtvamehanI sevA bajAvavA maMDI paDe che. . . . A cAra yehAe madhyethI krodhano svabhAva bIjA traNa karatAM kAMIka bheLe mAlUma paDe che. kAraNake, tenuM svarUpa sarva karatAM vaheluM jaNAI zake che. (32) 51. vATe cAlatAM phALiyuM kAMTAmAM bharAyuM ane rastAnI musApharI hajI che, te banI zake te kAMTA dUra karavA; paraMtu kAMTA kADhavAnuM na banI zake te teTalA sAru tyAM rokAI rAta na rahevuM; paNa phALiyuM mUkI daI cAlI nIkaLavuM. tevI ja rIte jinamArganuM svarUpa tathA tenuM rahasya zuM che te samajyA vinA athavA tene vicAra karyA vinA alpa alpa zaMkAo mATe besI rahI AgaLa na vadhavuM te ucita nathI. jinamArga kharI rIte jotAM te jIvane karmakSaya karavAno upAya che. . . . jIva potAnuM svarUpa jANI zakato nathI; te pachI paranuM svarUpa jANavA icche che te tenAthI zI rIte jANI-samajI-zakAya ? ane jyAM sudhI na samajavAmAM Ave, tyAM sudhI tyAM rahI, gUMcAI DahoLAyA kare che. zreyakArI evuM je nijasvarUpanuM jJAna te jyAM sudhI pragaTa nathI karyuM, tyAM sudhI paradravyanuM game teTaluM jJAna meLave topaNa te kazA kAmanuM nathI. mATe uttama rasto e che ke, bIjI badhI vAto mUkI daI pitAnA AtmAne oLakhavA prayatna karo. jema jema nijasvarUpano anubhava thAya che, tema tema dravyanuM je aciMtya sAmarthya te tenA anubhavamAM AvatuM jAya che. tene laIne upara 318 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28: sadupadeza batAvelI evI je zaMkAo (jevI ke thoDA AkAzamAM anaMta jIvanuM samAvuM athavA anaMta pugala paramANuMnuM samAvuM) tenuM karavApaNuM hetuM nathI. (32) para. zravaNa e pavananI lahera mAphaka che. te Ave che ane cAlyuM jAya che. manana karavAthI chApa bese che. ane nididhyAsana karavAthI grahaNa thAya che. vadhAre zravaNa karavAthI mananazakti maMda thatI jovAmAM Ave che. (33). 53. Ama samaya samaya upayogI chatAM, "avakAzanI khAmI' athavA "kAmanA bejAne laIne tene AtmA saMbaMdhI vicAra karavAne vakhata maLI zakato nathI," ema kahevuM e prAkRtajanya laukika" vacana che. je khAvAno, pIvAne, UMghavA ityAdine vakhata maLyA ne kAma karyuM te paNa AtmAnA upayoga vinA nathI thayuM, te pachI je sukhanI AvazyakatA che ne je manuSyajanmanuM kartavya che, temAM vakhata na maLyo e vacana jJAnI koI kALe sAcuM mAnI zake nahi. eno artha eTalo ja che ke, bIjAM ikiyAdika sukhanAM kAme jarUranAM lAgyAM che ane te vinA duHkhI thavAnA DaranI kalpanA che. Atmika sukhanA vicAranuM kAma karyA vinA anaMta kALa duHkha bhogavavuM paDaze, ane anaMta saMsAra bhramaNa karavo paDaze e vAta jarUranI nathI lAgatI! matalaba A citaje kRtrima mAnyuM che. sAcuM mAnyuM nathI. . . . tamo chomAM ullAsamAna vIrya ke puruSArtha nathI. vIrya maMda paDyuM tyAM upAya nathI. (33) 319 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 prazno 1. A kALamAM mokSa prApta karI zakAya? [kSAyaka samakita, eTale ke mokSanA kAraNarUpa cittanI nirmaLa avasthA A kALamAM nathI saMbhavatI ane tethI karIne A kALe kaI mokSa prApta karI zake nahi, evI mAnyatA jaina paraMparAmAM cAlI AvI che. te viSe nIcenI carcA che.] kadApi ema dhAre ke, "kSAyaka samakita A kALamAM na hoya evuM spaSTa jinanA Agama viSe lakhyuM che. have jIve vicAravuM yogya che ke, "kSAyaka samakita" eTale zuM samajavuM? jemAM eka navakAramaMtra jeTaluM paNa vRtta-pratyAkhyAna hotuM nathI, chatAM te jIva vizeSa to traNa bhave ane nahIM to te ja bhale paramapadane pAme che, evI moTI AzcaryakAraka to te samakitanI vyAkhyA che. tyAre have evI te kaI dazA samajavI ke je lAyaka samakita kahevAya? "bhagavAna tIrthakarane viSe daDha zraddhA enuM nAma je kSAyaka samakita ema gaNIe to te zraddhA kevI samajavI, ke je zraddhA ApaNe jANIe ke A to khacita A kALamAM hoya ja nahIM? jo ema jaNAtuM nathI ke amuka dazA ke amuka zraddhAne kSAyaka samakita kahyuM che, to pachI "te nathI" ema mAtra jinAgamanA zabdothI thayuM kahIe chIe. have ema dhAro ke te zabdo bIja Azaye kahevAyA che; athavA kaI pAchaLanA kALanA visarjana de lakhAyA che, to tene 30. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: prazno viSe Agraha karIne je jIve pratipAdana karyuM hoya te jIva kevA dezane pAtra thAya, te sakheda karuNAe vicAravA yogya che. hAla jene jinasUtreAne nAme oLakhavAmAM Ave che, temAM "kSAyaka samakita [ A kALamAM koIne prApta thaI zake tema ] nathI' evuM spaSTa lakheluM nathI. [ paraMtu ] paraMparAgata tathA bIjA keTalAka graMthomAM e vAta cAlI Ave che ema vAMceluM che ane sAMbhaLeluM che. te vAkya mithyA che ke mRSA che ema amAro abhiprAya nathI. tema te vAkya je prakAre lakhyuM che te ekAMta abhiprAye ja lakhyuM che ema amane lAgatuM nathI. kadApi ema dhAro ke te vAkya ekAMta ema ja hoya, te paNa koI paNa prakAre vyAkuLapaNuM karavuM yaMgya nathI. kAraNa ke, te badhI vyAkhyA je puruSanA AzayathI jANI nathI, te pachI saphaLa nathI. ene badale kadApi dhAro ke jinAgamamAM lakhyuM hoya ke, cothA kALanI peThe pAMcamA kALamAM paNa ghaNA jIvo mokSe javAnA che, to te vAtanuM zravaNa kaMI tamane kalyANakartA thAya nahi, athavA ekSaprAptinuM kAraNa hoya nahi. kAraNa ke, te mokSaprApti je dazAne kahI che, te ja dazAnI prApti ja upayogI che, kalyANatI che. zravaNa to mAtra vAta che. temaja tethI pratikULa vAta paNa mAtra vAta che. te be ya lakhI hoya athavA to eka ja lakhI hoya, athavA vagaravyavasthAe rAkhyuM hoya te paNa te baMdha ke mokSanuM kAraNa nathI. mAnavAnuM phaLa nathI, paNa dazAnuM phaLa che. baMdhadazA te baMdha che, mekSadazA te mokSa che. baMdhadazA TaLI nathI, ane mokSa-jIvanmuktatA mAnavAmAM Ave, to te jema saphaLa nathI, tema akSAyaka dazAe kSAyaka mAnavAmAM Ave, to te paNa saphaLa nathI. mAnavAnuM phaLa nathI, paNa dazAnuM phaLa che. jyAre e prakAre che, tyAre have ApaNe AtmA kaI dazAmAM hAla che ane te kSAyaka samakitI jIvanI dazAne vicAra karavAne gya che ke kema te ja vicAravuM jIvane zreyaskara che. paNa anaMta kALa thayAM jIve tevuM vicAryuM nathI ane niSphaLapaNe siddhapada sudhInA upadeza jIva anaMta vAra karI cUkyo che. 321 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna kadApi Agamane viSe ema kahevAyelo artha rahyo hota nahi, to paNa upara jaNAvyA che te zabdo Agama ja che, jinAgama ja che;-rAga, dveSa, ajJAna e traNe kAraNathI rahitapaNe te zabdo pragaTa lekhapaNuM pAmyA che mATe sevanIya che. (25) A kALamAM keI A kALane janmelo A kSetrethI mokSe na jAya.' tyAre prazna karyuM ke, keInuM mithyAtva jatuM haze ke nahIM ? uttara AsaH hA, jAya. tyAre pharI kahyuM ke, je mithyAtva jAya to mithyAtva javAthI mekSa thayo kahevAya ke nahIM? tyAre hA kahI, ke ema to thAya. tyAre kahyuM: ema nahIM paNa ema haze ke A kALamAM keI A kALane janmelo sarve karmathI na mukAya. AmAM paNa ghaNuM bheda che. paraMtu ATalA sudhI kadApi sAdhAraNa sthAvAda mAnIe to, jainanAM zAstra mATe khulAso thayo gaNAya. vedAMtAdika to A kALamAM sarvathA sarva karmathI mukAvA mATe jaNAve che. mATe haju paNa AgaLa javAnuM che; tyAra pachI vAkyasiddhi thAya. (1947) ajJAnIo "Aja kevalajJAna nathI," "mokSa nathI' evI hinapuruSArthanI vAto kare che. jJAnInuM vacana puruSArtha prere tevuM heya. ajJAnI zithila che tethI evA hInapuruSArthanAM vacano kahe che. paMcamakALanI, bhavasthitinI, ke AyuSyanI vAta manamAM lAvavI nahIM, ane evI vANI paNa sAMbhaLavI nahIM. (1952) je jIvo puruSArtha kare, ne paMcamakALa mokSa thatAM hAtha jhAlavA Ave, tyAre teno upAya ame laIzuM. te upAya kAMI hAthI nathI, jaLahaLate agni nathI. maphatano jIvane bhaDakAvI dIdho che. jIvane puruSArtha kara nathI, ane tene laIne bahAnAM kADhavAM che. A potAne vAMka samaja. (1952) "jaMbuddIpaprajJapti' nAmanA jainasUtramAM ema kahyuM che ke, A kALamAM mekSa nathI. A uparathI ema na samajavuM ke mithyAtvanuM TaLavuM ane 322 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: prazno te mithyAtva TaLavArUpa mokSa nathI. mithyAtva TaLavArUpa mokSa che; paNa sarvathA eTale AtyaMtika deharahita mokSa nathI. A uparathI ema kahI zakAya ke sarva prakAranuM kevalajJAna hoya nahIM; bAkI samyaktva hoya nahIM ema heya nahIM. A kALamAM mekSanA nahIM hovApaNAnI AvI vAta kAI kahe te sAMbhaLavI nahIM. puruSanI vAta puruSArthane maMda karavAnI hoya nahIM; puruSArthane uttejana ApavAnI hoya. (1952) A (kALanuM) duSamapaNuM lakhyuM che, te jIvane puruSArtha rahita karavA arthe lakhyuM nathI, paNa puruSArtha jAgRti arthe lakhyuM che. anukULa saMgamAM to jIvane kaMIka ochI jAgRti hoya to paNa baLane hAni na thAya; paNa jyAM AvA pratikULa yoga vartatA hoya, tyAM avazya mumukSu jIve vadhAre jAgRta rahevuM joIe. vartamAna kALa duSama kahyo che, chatAM tene viSe anaMta bhavane chedI, mAtra eka bhava bAkI rAkhe evuM ekAvatArIpaNuM prApta thAya evuM paNa (kahyuM) che. mATe vicAravAna jIve te lakSa rAkhI, upara kahyA tevA pravAhamAM na paDatAM, yathAzakti vairAgyAdi avazya ArAdhI, ajJAnathI rahita thavAne mArga prApta karavo. (1952) A kALane viSe sarvathA muktapaNuM na hoya tema ekAMta ja kahevA cogya nathI. azarIribhAvapaNe AtmA sthita che to te bhAvanAthe siddhapaNuM che. ane te azarIribhAva A kALane viSe nathI ema kahIe to A kALamAM ame pote nathI ema kahevA tulya che. e kevaLa ekAMta nathI. kadApi ekAMta hoya te paNa Agama jeNe bhAkhyAM che te ja Azaya sapuruSa karI te gamya karavA yogya che. ane te ja Atmasthitine upAya che. (25). zAstramAM A kALamAM mokSane sAva niSedha nathI. jema AgagADIno rasto che tenI mAraphate vahelAM javAya ne pagaraste meDA javAya, tema A kALamAM mekSano rasto pagarastA jevo hoya to tethI na pahoMcAya 323 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratna ema kAMI nathI. vahelA cAle to vahelA javAya. kAMI raste baMdha nathI. (29) 2. bhavAMtaranuM jJAna thaI zake? bhagavatI' vagere siddhAMtone viSe je kaI kaI jIvonA bhavAMtaranuM varNana karyuM che, temAM kaMI saMzayAtmaka thavA jevuM nathI. je puruSo mAtra gadhyAnAdikanA abhyAsabaLa vaDe sthita hoya, temAMnA ghaNA puruSo paNa te bhavAMtara jANI zake che. ane ema banavuM e kaMI kalpita prakAra nathI. je puruSane AtmAnuM nizcayAtmaka jJAna che, tene bhavAMtaranuM jJAna ghaTe che-hoya che. "AtmA nitya che, anubhavarUpe che, "vastu che,' e prakAre atyaMtapaNe daDha thavA arthe zAstrane viSe te prasaMge kahevAmAM Ave che. bhavAMtaranuM je spaSTa jJAna keIne thatuM na hoya to AtmAnuM jJAna paNa koIne thatuM nathI. ema kahevA tulya che. (25) 3. tIrthakara ane suvarNavRSTi pratyeka ThekANe tIrthakara bhikSArthe jatAM suvarNavRSTi ityAdi thAya ema zAstranA kahevAno artha samajavA gya nathI. lokabhASAnAM e vAkya samajavA yogya che. rUDA puruSanuM Agamana koIne tyAM thAya, to te ema ema kahe che ke, "Aje amRtanA meha vyA" to te kahevuM sApekSa che, yathArtha che, tathApi zabdanA bhAvArthe yathArtha che. zabdathI parabhAya arthe yathArtha nathI. [vaLI] AtmasvarUpe pUrNa evA puruSanA prabhAvajoge te banavuM atyaMta saMbhavita che, ema ghaTe che, ema kahevAno hetu che. sarvatra ema banyuM che ema kahevAno artha nathI. sarva mahataprabhAvajoga, pUrNa AtmasvarUpa jyAM che tyAM AdhIna che, e nizcayAtmaka vAta che. te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. e A sRSTine viSe 324 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 : mazo kAI prabhAvajoga utpanna thaye! nathI, che nahi, ane thavAnA nathI ke je prabhAvajoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya. tathApi te prabhAvajogane viSe vartavAmAM AtmasvarUpane kAMI kartavya nathI ane jo tene prabhAvajogane viSe kaI kartavya bhAse che, te te puruSa AtmasvarUpanA atyaMta ajJAnane viSe varte che. je tIrthaMkara che te AtmasvarUpa vinA anya prabhAvAdine kare nahi ane je kare te AtmasvarUpa evA tIrthaMkara ja kahevA yeAgya nahi ema jANIe chIe~~ ema ja che. (25) O pUrve jJAnI puruSa thaI gayA che evuM ApanuM prazna che. 4. siddhio camatkAra thaI gayA che te nAnImAM ghaNA siddhijogavALA je leAkathana che, te sAcu che ke khATuM ema ceAthA guNasthAnakathI mAMDIne AgaLanAM sthAnAvALAne sinheiga hoya che e vAta sAcI che. paraMtu te yAganuM sphuraNa karavAnI icchA tene prAye heAtI nathI. dhaNuM karIne jIva pramAdavazapaNe hoya te kavicat thAya che. ane jo thaI tA samyaktvathI paDavApaNuM. athavA prathama guNasthAne AvI paDavApaNuM tene prApta thAya che. TUMkamAM, jyAM sudhI sabhyapariNAmI AtmA che, tyAM sudhI te eke dvegane viSe jIvane pravRtti trikALe saMbhavatI nathI. je sabhyAnI puruSAthI siddhioganA camatkAra! leAkAe jANyA che, te te jJAnI puruSanA karelA saMbhavatA nathI; svabhAve karI te te siddhioga pariNAma pAmyA hAya che. jA kAI kAraNathI jJAnI puruSane viSe te joga kahyo jatA nathI. kAI prasaMge jJAnI puruSe paNa siddhioga pariNAmI karyo hoya che tathApi te kAraNa atyaMta baLavAna hoya che ane te paNa sapU jJAnadazAnuM kAryAM nathI. (26) 35 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane camatkAra batAvI yogane siddha kare, e gInuM lakSaNa nathI. sarvottama bhegI to e che ke, je sarva prakAranI spRhAthI rahitapaNe satyamAM kevaLa ananya niSThAe sarva prakAre "sata' ja Acare che- jagata jene vismRta thayuM che. (1947) - jJAnI puruSo trikALanI vAta jANatAM chatAM pragaTa karatA nathI. e saMbaMdhamAM ema jaNAya che ke, IzvarI IcchA ja evI che ke, amuka pAramArthika vAta sivAya jJAnI bIjI trikALika vAta prasiddha na kare, ane jJAnInI paNa aMtaranI IchA tethI ja jaNAya che. jenI koI prakAranI AkAMkSA nathI, evA jJAnI puruSane kaMI kartavyarUpa nahIM hovAthI, je kaMI udayamAM Ave teTaluM ja kare che. (1947) zrI mahAvIrasvAmI samIpe gozAlAe AvI be sAdhune bALI nAkhyA, tyAre je jarA ezvaryapaNuM karIne (temaNe) sAdhunI rakSA karI hota to (temane) tIrthakarapaNuM pharI karavuM paData. paNa jene huM guru chuM, "mArA ziSya che" evI bhAvanA nathI, tene tevo koI prakAra karavo paDato nathI. "(huM) zarIrarakSaNane dAtAra nathI, phakta bhAvaupadezano dAtAra chuM; je huM rakSA karuM to mAre gozAlAnI rakSA karavI joIe, athavA AkhA jagatanI rakSA karavI ghaTe" ema (temaNe) vicAryuM. arthAta tIrthaMkara ema mArApaNuM kare ja nahIM. (1952), labdhi-siddhi sAcI che; ane te apekSA vagaranA mahAtmAne prApta thAya che; jegI vairAgI evA mithyAtvIne prApta thatI nathI. temAM paNa anaMta prakAra heIne apavAda che. evI zaktivALA mahAtmA jAheramAM AvatA nathI; tema batAvatA paNa nathI. je kahe che, tenI pAse tevuM hotuM nathI. (1956) 326 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: prazno jJAnI puruSano satsaMga thaye, nizcaya thaye ane tenA mArgane ArAdhdha jIvana darzanamehanIya karma upazame che ke kSaya thAya che, ane anukrame sarva jJAnanI prApti thaI, jIva kRtyakRtya thAya che e vAta pragaTa satya che. paNa tethI upArjita prArabdha paNa bhogavavuM paDatuM nathI ema siddhAMta thaI zakato nathI. kevaLajJAna thayuM che evA vItarAgane paNa upArjita prArabdharUpa evAM cAra karma veThavAM paDe che, to tethI ochI bhUmikAmAM sthita evA jIne prArabdha bhogavavuM paDe temAM Azcarya nathI. samakitI jIvane, ke sarvajJa vItarAgane, ke kaI anya yogI ke jJAnIne jJAnanI prAptine lIdhe upArjita prArabdha veThavuM paDe nahIM, ke duHkha heya nahIM, ema siddhAMta na hoI zake. to pachI mAtra satsaMgane alpa lAbha hoya, tyAM saMsArI sarva duHkha nivRtta thavAM joIe, ema mAnIe te pachI kevaLajJAnAdi nirarthaka thAya che. kemake upArjita prArabdha aveluM nAza pAme to pachI sarva mArga mithyA ja kare. jJAnInA sasaMge ajJAnInA prasaMganI ruci ALase; ane satyAsatyaviveka thAya; anaMtAnubaMdhI krodhAdi khape; anukrame sarva rAgadeSa jAya; e banavA che.. . tathApi je duHkha avasya bhegaLe nAza pAme evuM upArjita che, te to bhegavavuM ja paDe emAM kAMI saMzaya nathI. (22-34) 5. zAstranA vidhiniSedha ghaNuM karIne jinAgamamAM "sarvavirati" evA sAdhune patrasamAcArAdi lakhavAnI AjJA nathI. A pramANe sAdhAraNapaNe zAstrauddeza che. tathApi jinanI je je AjJA che te te AjJA, sarva prANu arthAta AtmAnA kalyANane arthe jenI kaMI IcchA che te sarvane te kalyANanuM jema utpanna thavuM thAya ane jema vardhamAnapaNuM thAya, tathA te kalyANa jema rakSAya tema karI che. tathApi pAMca mahAvratamAM, cAra mahAvratamAM [eTale ke maithunatyAga bAda karIne] bhagavAne pAchI bIjI AjJA karI che ke, je AjJA pratyakSa to mahAvratane bAdhakArI lAge, paNa 37 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane jJAnadaSTithI jotAM te rakSaNakArI che, jemakeH (ahiMsAvrata lenAra sAdhune paNa nadI UtaravA jevI hiMsAnA prasaMganI AjJA karavI paDI che; kAraNa ke, nahi to lokasamudAyanA vizeSa samAgamathI sAdhunAM pAMce vrata nirmULa thavA vakhata Ave; tathA, aparigraha vrata hovA chatAM pustaka vastrAdine parigraha aMgIkAra karavAmAM Ave che; kAraNake, e vastuo parigrahanI sarvathA nivRttinAM kAraNane kaI prakAre rakSaNarUpa che ane tethI pariNAme aparigraharUpa che.) mUcharahitapaNe nitya AtmadazA vadhavAne mATe pustakano aMgIkAra kahyo che. zarIrasaMdhayaNanuM A kALanuM tInapaNuM dekhI, cittasthiti prathama samAdhAna rahevA arthe vastrapAtrAdinuM grahaNa kahyuM che. maithunatyAgamAM je apavAda nathI tene hetu e che ke, rAgadveSa vinA teno bhaMga thaI zake nahi. nadInuM UtaravuM, pustakAdinuM grahaNa rAgadveSa vinA paNa thaI zake. patra lakhavAnuM ke samAcArAdi kahevAnuM je niSiddha karyuM che, te paNa lokasamAgama vadhe, strI Adi paricayamAM AvavAno hetu thAya, evAM anaMta kAraNe dekhI niSedha karyo che. tathApi koI jJAnI puruSanuM dUra rahevuM thatuM hoya, temane samAgama thavo muzkela hoya to pachI Atmahita sivAya bIjA sarva prakAranI buddhino tyAga karI, tevA kaI jJAnI puruSanI AjJAe ke koI mumukSu-sasaMgInI sAmAnya AjJAe tema karavAno niSedha thato nathI. kAraNa ke, patrasamAcAra lakhavAthI Atmahita nAza pAmatuM hatuM tyAM ja te 'nA' samajAvI che. jyAM Atmahita patrasamAcAra nahi hovAthI nAza pAmatuM hoya, tyAM patrasamAcArano niSedha hoya ema jinAgamathI bane ke kema? - tathApi te lokapaccakhANa pitAnI IcchAe toDavAM ghaTe nahi. guNa pragaTavAnA sAdhanamAM jyAM rodha thato hoya tyAre te paccakhANu jJAnI puruSanI vANIthI ke mumukSu jIvanA prasaMgathI sahaja AkAphera thavA daI, rastA para lAvavAM. kAraNa ke, vagara kAraNe lokomAM aMdezo thavA devAnI vArtA egya nathI. [kaI jJAnI pratye] kyAreka tevo 328 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: prazno patrAdivyavahAra tamane hitakArIrUpa che mATe karavo yogya lAgato hoya, to te patra koI satsaMgIne vaMcAvIne mokalavo; ke jethI jJAnacarcA sivAya emAM koI bIjI vArtA nathI evuM temanuM sAkSIpaNuM te tamArA AtmAne bIjA prakArane patravyavahAra karatAM aTakAvavAne saMbhavita thAya. (27). 1. jIva ane kamane saMbaMdha zrIjine jIva ane karmane kSIranIranI peThe saMbaMdha kahyo che teno hetu e che ke, kSIra ane nIra ekatra thayAM spaSTa dekhAya che chatAM paramArthe te judAM che. temaja jIva ane karmano saMbaMdha che. paNa jJAnadazA AvyA vinA jIvakAyAnuM je spaSTa judApaNuM che, te jIvane bhAsyAmAM AvatuM nathI. have tyAM ema prazna karyuM che ke, je jJAne karIne jIva ne kAyA judAM jANyAM che, to pachI vedanAnuM vedavuM ane mAnavuM zAthI thAya che? te pachI na thavuM joIe. tenuM samAdhAna A prakAre cheH sUryathI tapelA evA paththara te sUryanA asta thayA pachI paNa amuka vakhata sudhI tapyA rahe che ane pachI svarUpane bhaje che; tema pUrvanA saMskArathI upArjita karelAM evAM vedanAdi tApa teno A jIvane saMbaMdha che. jJAnayogane koI hetu thayo to pachI ajJAna nAza pAme che ane tethI utpanna thanAruM evuM bhAvI karma nAza pAme che. paNa te ajJAnathI utpanna thaye evuM vedanIya karma te ajJAnanA sUryanI peThe asta thayA pachI paththararUpa evA A jIvanA saMbaMdhamAM che, je AyuSyakarmane nAzathI nAza pAme che. bheda eTalo che ke, jJAnI puruSane kAyAne viSe Atmabuddhi thatI nathI ane AtmAne viSe kAyAmbuddhi thatI nathI. beya spaSTa bhinna tenA jJAnamAM varte che. AtmajJAna hovAthI pUrvopArjita [prArabdha] vedanIya karma nAza ja pAme evo niyama nathI. te tenI sthitie nAza pAme. vaLI te karma jJAnane AvaraNa karanAra nathI. avyAbAdha paNAne AvaraNarUpa che. athavA tyAM sudhI saMpUrNa avyAbAdhapaNuM pragaTatuM nathI. paNa saMpUrNa 329 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane jJAna sAthe tene virodha nathI. jo ke, te karmamAM jJAnIne Atmabuddhi nahi hovAthI avyAbAdhaguNane paNa mAtra saMbaMdha AvaraNa che - sAkSAt AvaraNa nathI. (27) 7. siddhanI bhakti prazna : "paramAtmasvarUpa sarva ThekANe sarakhuM che, siddha ane saMsArI jIva sarakhA che, tyAre siddhanI stuti karatAM kaMI bAdha che ke kema ?" uttara : siddha ane saMsArI jIvo e samasattAvAna svare che. tathApi bheda eTalo che ke, siddhane viSe te sattA sattApaNe che. jema dIvAne viSe agni pragaTa che ane cakamakane viSe agni sattApaNe che, te prakAre. vyaktipaNe (pragaTatAM) ane zaktipaNe ( sattAmAM) bheda che, paNa vastunI jAtipaNe bheda nathI. te prakAre siddhanA jIvane viSe je cetanasattA che, te ja sau saMsArI jIvane viSe che. bheda mAtra pragaTaapragaTapaNAno che. jene te cetanasattA pragaTI nathI, evA saMsArI jIvane te sattA pragaTavAne heta-pragaTa sattA jene viSe che. evA siddha bhagavaMtanuM svarUpa-te vicAravA che, dhyAna karavA cogya che, stuti karavA egya che. kemake tethI AtmAne nijarUpane vicAra, dhyAna, stuti karavAne prakAra thAya che, ke je kartavya che. (27) 8. kevaLajJAna ane sarvajJatA [ prazra : kevaLajJAna pAmela mukta sarvajJa hoya ke nahi?] uttaraH kevaLajJAnanA svarUpane vicAra durgamya che. bhUtabhaviSyanuM kaMI paNa jJAna koIne na thAya evI mAnyatA karavI ghaTatI nathI. bhUtabhaviSyanuM yathArtha jJAna thavA yogya che. paNa te kAIka viralA puruSone ane te paNa vizuddha cAritratAratamyu. bhUtabhaviSya jANavuM enuM nAma kevaLajJAna che evI vyAkhyA mukhyapaNe zAstrakAre paNa kahI nathI. jJAnanuM atyaMta zuddha thave tene kevaLajJAna jJAnI puruSoe 330 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: prazno kahyuM che, ane te jJAnamAM mukhya to Atmasthiti ane AtmasamAdhi kahyAM che. [ tene viSe ] jagatanuM jJAna thavuM e Adi kahyuM che, te apUrva viSayanuM grahaNa sAmAnya jIvothI thavuM azakya jANune kahyuM che. kemake jagatanA jJAna para vicAra karatAM karatAM AtmasAmarthya samajAya. jagatanuM jJAna thavuM tenuM nAma kevaLajJAna [ema mukhyArthapaNe gaNavA yogya nathI. jagatanA jIvone vizeSa lakSa thavA arthe vAraMvAra jagatanuM jJAna sAthe lIdhuM che. AmAM jyAre atyaMta zuddha jJAna sthiti bhaje tenuM nAma kevaLajJAna mukhyapaNe che. sarva prakAranA rAgadveSano abhAva thaye, atyaMta zuddha jJAnasthiti pragaTavA egya che. te saMdeha yogya nathI. jema bane tema jagatanA jJAna pratyeno vicAra choDI, svarUpajJAna thAya tema kevaLajJAnano vicAra thavA arthe puruSArtha kartavya che. (29) prazna : kevaLajJAnathI padArtha kevA dekhAya ? uttara : jema dIvo jyAM jyAM hoya che, tyAM tyAM prakAzakSaNe hoya che, tema jJAna jyAM jyAM hoya che, tyAM tyAM prakAzakapaNe hoya che. dIvAne sahajasvabhAva ja jema padArtha prakAzaka hoya che, tema jJAnano sahaja svabhAva paNa padArthaprakAzaka che. dIvAne pragaTavAthI tenA prakAzanI sImAmAM kaI padArtha hoya che, te sahaja dekhAI rahe che, tema jJAnanA vidyamAnapaNathI padArthanuM sahaja dekhAvuM thAya che. jemAM yathAtathya ane saMpUrNa padArthanuM sahaja dekhAI rahevuM thAya che, tene kevaLajJAna kahyuM che. jo ke paramArthathI ema kahyuM che ke, kevaLajJAna paNa anubhavamAM te mAtra AtmAnusvakartA che; vyavahAranayathI lokAlokaprakAzaka che. [4-495] praznaH kevaLajJAnamAM trikALadarzana kevI rIte? uttaraH vartamAnamAM vartamAnapadArtha jema dekhAya che, tema gayAkALanA padArtha gayAkALamAM je svarUpe hatA te svarUpe vartamAnakALamAM 331 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane dekhAya che, ane AvatAkALamAM te padArtha je svarUpa pAmaze, te svarUpapaNe vartamAnakALamAM dekhAya che. bhUtakALe je je paryAya padArtho bhajyA che, te kAraNe paNa vartamAnamAM padArthane viSe rahyAM che, ane bhaviSyakALamAM je je paryAya bhajaze, tenI yogyatA vartamAnamAM padArthane viSe rahI che. te kAraNa ane yogyatAnuM jJAna vartamAnakALamAM paNa kevaLajJAnIne viSe yathArtha svarUpe hoI zake. (1950) | sarva dezakALAdinuM jJAna kevaLajJAnIne hoya ema jinAgamano hAla rUDhi artha che; bIjAM darzanamAM evo mukhyartha nathI, ane jinAgamathI te mukhyArtha lokeAmAM hAla pracalita che. te ja kevaLajJAnane artha hoya, te temAM keTalAka virodha dekhAya che. yogadhArIpaNuM eTale mana, vacana ane kAyAsahita sthiti hovAthI, AhArAdi pravRtti thatAM upayogamAMtara thavAthI kaMI paNa vRttino eTale upayogane temAM nirodha thAya. eka vakhate be upayoga koIne varte nahIM evo siddhAMta che. tyAre AhArAdi pravRttinA upayogamAM vartatA kevaLajJAnIne upayoga kevaLajJAnanA ya pratye varte nahIM, ane je ema bane to kevaLajJAnane apratihata kahyuM che, te pratihata thayuM gaNAya. atre kadApi ema samAdhAna karIe ke, ArasIne viSe jema padArtha pratibiMbita thAya che, tema kevaLajJAnane viSe sarva deza, kALa pratibiMbita thAya che; kevaLajJAnI temAM upaga daIne jANe che, ema nathI; sahaja svabhAve ja temanAmAM padArtha pratibhAsyA kare che; mATe AhArAdimAM upayoga vartatAM sahaja svabhAve pratibhAsita evA kevaLajJAnanuM hovApaNuM yathArtha che; to tyAM prazna thavA yogya che ke, ArasIne viSe pratibhAsita padArthanuM jJAna ArasIne nathI ane atre to kevaLajJAnIne tevuM jJAna che ema kahyuM che, ane upayoga sivAya AtmAnuM evuM kayuM svarUpa che, ke AhArAdimAM upaga pravaryo hoya, tyAre kevaLajJAnamAM thavAyegya seya AmA tethI jANe? 332 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: prazno 9. saMnyAsa ane vazavRddhi [ praznaH jaina mArgamAM gRhasaMsArano tyAga karavAno upadeza che. paraMtu manuSyadeha e mekSanuM sAdhana che. to saMnyAsano upadeza ApavAthI mekSanA sAdhanarUpa manuSyadehanI vRddhi ja thatI aTake tenuM zuM? uttaraH jaina ane bIjA badhA mArgamAM ghaNuM karIne manuSyadehanuM vizeSa mAhAmya kahyuM che te satya che. paNa je tethI mAkSasAdhana karyuM to ja tenuM e mAhAmya che. nahi to pazunA deha jeTalIye vAstavika daSTithI tenI kiMmata dekhAtI nathI. manuSyadeha to bAhya dRSTithI athavA apekSApaNe mokSasAdhanarUpa che. ane yathArtha tyAgavairAgya to mULapaNe mokSasAdhanarUpa che. ane tevAM kAraNo prApta karavAthI manuSyadehanuM mokSasAdhanapaNuM TharatuM hatuM. te kAraNe prApta thaye te dehathI bhegAdimAM paDavAnuM kahevuM e manuSyadehane mokSasAdhanarUpa karavA barAbara kahevAya ke saMsArasAdhanarUpa karavA barAbara kahevAya? vaLI jinaktimArgano evo ekAMta siddhAMta nathI ke, game te vayamAM game te mANase tyAga karavo. tathArUpa satsaMga sadguruno yoga thaye, te Azraye, koI pUrvanA saMskAravALe eTale vizeSa vairAgyavAna puruSa gRhasthAzrama pAmyA pahelAM tyAga kare, to teNe egya karyuM che. apUrva evAM sAdhano prApta thaye bhogAdi bhogavavAnA vicAramAM paDavuM ane pitAthI saMtati thaze te manuSyadeha pAmaze te mAkSasAdhanarUpa thaze evI manorathamAtra kalpanAmAM paDavuM, te manuSyapaNAnuM uttamapaNuM TALIne pazuvata karavA jevuM thAya-kharekhara mokSamArga nAza karI mAtra manuSyanI vRddhi karavAnI kalpanA karyA jevuM thAya.] manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI e vicAra mukhyapaNe laukika daSTine che. paNa te deha pAmIne avazya mekSasAdhana karavuM e vicAra alaukika dRSTino che. alaukika dRSTimAM manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI 333 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicAraratno ema kahyuM nathI, tethI manuSyAdine nAza karavo ema temAM Azaya rahe che ema samajavuM na joIe. laukika dRSTimAM to yuddhAdi ghaNuM prasaMgamAM hajAre manuSyo nAza pAmavAne vakhata Ave che ane temAM ghaNuM vaMzarahita thAya che. paNa alaukika dRSTithI nirveratA, avireAdha, manuSyAdi prANunI rakSA ane temanA vaMzanuM rahevuM e sahaja bane che. ' je ema TharAvavAmAM ( ve) ke [putrAdi utpanna karyA bAda] krame karIne ja sarvasaMgaparityAga kare, to te yathAsthita vicAra kahevAya nahi. kemake, pUrve kalyANanuM ArAdhana karyuM che evA kaika uttama jI nAnI vayathI ja utkRSTa tyAga pAmyA che. tevA parama udAsIna puruSane tyAgano nAza karAvI, kAmabhegamAM doravA barAbara [te upadeza kahevAya. [vaLI] te paNa svataMtra vAta nathI. tathArUpa AyuSya na hoya to tyAgane avakAza [paNa] na Ave. vaLI je aputrapaNe tyAga na karAya, to kaikane vRddhAvasthA sudhImAM paNa putra thatA nathI te mATe zuM samajavuM ? vaLI koI uttama saMskAravAna puruSonA gRhasthAzramanA pahelAMnA tyAthI vaMzavRddhi aTakavAno prazna laIe, to tevA uttama puruSanA upadezathI, aneka jIvo je manuSyAdi prANuno nAza karatAM DaratA nathI teo upadeza pAmI manuSyAdino nAza karatAM kema na aTake, tathA zubha vRtti pAmavAthI pharI manuSyapaNuM kema na pAme ? ane e rIte manuSyanuM rakSaNa tathA vRddhi paNa saMbhave. jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnI puruSanAM vacanane laukika AzayamAM na utAravAM; athavA alaukika dRSTie vicAravAne gya che. ane laukika praznottaramAM paNa vizeSa upakAra vinA paDavuM na ghaTe. tevA prasaMgAthI keTalIka vAra paramArthadaSTi kSobha pamADyA jevuM pariNAma Ave che. (29) 334 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 : prazno 10. padArthInI abhakSyatAnuM kAraNa vaDanA TeTA ke pIparanAM pIpAMnu rakSaNa kaI tenI vaMzavRddhine arthe karavAnA hetuthI abhakSa kahyAM che ema samajavu cegya nathI. temAM kAmaLapaNu hAya che tyAre anata kAyanA [jIvana] saMbhava che tathA tene badale bIjI ghaNI cIjothI niSpApapaNe rahI zakAya che chatAM te ja aMgIkAra karavAnI icchA rAkhavI te zrRttinuM ghaNuM tucchapaNu thAya che tethI abhakSa kahyAM che. pANInA TIpAmAM asa`khyAta jIva che e vAta kharI che. paNa upara darzAvyAM tevAM kAraNe temAM rahyAM nathI tethI te abhakSa kahyu nathI. jo ke tevuM pANI vAparavAnI paNa AjJA che ema kahyuM nathI. paNa amuka pApa thAya evA upadeza che. (9) 11. auSadheApacAra ane kane niyama keTalAka rAgAdi para auSadhAdi asara kare che. kemake te rAgAdinA hetunA kabaMdha kaI paNa tevA prakAranA heAya che. auSadhAdi nimittathI te pudgarbhAvastAramAM pasarI jaI ne athavA khasI jaI ne vedanIyanA udayanuM nimittapaNuM cheADe che. tevI rIte nivRtta thavA yeAgya te rAgAdi sabaMdhI kamabaMdha na hoya, te teA tenA para auSadhAdinI asara thatI nathI ke samyak auSadhAdi prApta thatAM nathI. amuka karmAMdha kevA prakAranA che te tathArUpa jJAnadaSTi vinA jANavuM kaThaNa che. eTale auSadhAdi vyavahAranI pravRtti ekAMte niSedhI na zakAya. peAtAnA dehanA saMbaMdhamAM kAI eka parama AtmaSTivALA puruSa tema varte, teA, eTale auSadhAdi grahaNu na kare, te| te yeAgya che; paNa bIjA sAmAnya jIvA tema vartavA jAya, te te ekAMtika dRSTithI keTalIka hAni kare; temAM paNa peAtAne Azrita rahelA evA jIvApratye athavA bIjA kAI jIva pratye, rUAgAdi kAraNeAmAM teve upacAra karavAnA vyavahAramAM vartI zake tevuM che chatAM upacArAdi karavAnI upekSA kare, te| anuka`pAmA cheADI dIdhA jevu thAya. kAI 335 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane jIva game te pIDAtA hoya, to paNa tenI AsanAvAsanA karavAnuM tathA auSadhAdi vyavahAra choDI devAmAM Ave to tene ArtadhyAnanA hetu thavA jevuM thAya. gRhasthavyavahAramAM evI ekAMtika dRSTi karatAM ghaNuM virodha utpanna thAya. tyAgavyavahAramAM paNa ekAMte upacArAdino niSedha jJAnIe karyo nathI. nigraMthane rogAdi thAya tyAre auSadhAdi grahaNa karavAmAM evI AjJA che ke, jyAM sudhI ArtadhyAna na upajavA egya daSTi rahe tyAM sudhI auSadhAdi grahaNa na karavuM; ane tevuM vizeSa kAraNa dekhAya to nirava (nirdoSa) auSadhAdi grahaNa karatAM AjJAne atikrama nathI; ane bIjA nithane zarIre rogAdi thayuM hoya, tyAre tenI vaiyAvaccAdi (sevA vagere) karavAno prakAra jyAM darzAvyo che, tyAM kaMI paNa vizeSa anukaMpAdi daSTi rahe evI rIte darzAvyo che. eTale gRhasthavyavahAramAM ekAMte tene tyAga azakya che ema samajAze. te auSadhAdi kaMI paNa pApakriyAthI thayAM hoya, to paNa tethI pitAnA auSadhAdipaNAno guNa dekhADyA vinA na rahe; ane temAM thayelI pApakriyA paNa pitAnA guNa dekhADyA vinA na rahe; ane tethI karmabaMdha thaI yathAavasara te pApakriyAnuM phaLa udayamAM Ave. gRhasthavyavahAramAM paNa pitAnA dehe rAgAdi thaye jeTalI mukhya AtmadaSTi rahe teTalI rAkhavI, ane ArtadhyAnanuM yathAdaSTie jotAM avazya pariNAma AvavA yogya dekhAya athavA ArtadhyAna UpajatuM dekhAya, te auSadhAdi vyavahAra grahaNa karatAM nirava (niSpA5) auSadhAdinI vRtti rAkhavI. kavacita pitAne arthe athavA pitAne Azrita evA athavA anukaMpAyegya evA para jIvane arthe sAvadya ( sadaSa) auSadhAdinuM grahaNa thAya, te tenuM sAvadyapaNuM nirbasa (krara) pariNAmanA hetu jevuM athavA adharma mArgane piSe tevuM hevuM na joIe, e lakSamAM rAkhavAne yogya che. je vedanIya para auSadha asara kare che, te auSadha vedanIya 336 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 : prazno [ karma] ne baMdha vastutAe nivRtta karI zake che ema kahyuM nathI. kemake te auSadha karmarUpa vedanIyane nAza kare te azubha karma niSphaLa thAya. paNa tyAM ema samajavuM yogya che ke, te azubha karmavedanIya evA prakAra [nuM] che ke, tene pariNAmAMtara pAmavAmAM auSadhAdi nimittakAraNarUpa thaI zake. maMda ke madhyama, zubha athavA azubha baMdha . . . kaI eka svajAtIya karma maLavAthI utkRSTa baMdha paNa thaI zake che. keTalAeka zubha baMdhane keIeka azubha karmavizeSanA parAbhavathI azubha pariNAmIpaNuM thAya che, temaja tevA azubha baMdhane keAI eka zubha karmane vegathI zubha pariNAmIpaNuM thAya che. roga vagere che te esaDathI TaLI zake che, tethI keAIne ema lAge ke pApavALuM osaDa karavuM te azubha karmarUpa che, chatAM tenAthI roga je azubha karmanuM phaLa te maTI zake che, eTale ke azabhathI zubha thaI zake che. AvI zaMkA thAya tevuM che, paNa ema nathI. koI eka (karma) pugalanA pariNAmathI thayelI vedanA keTalAka saMjogothI TaLI zake che, ane keTalAka saMjogethI vadhAre thAya che. tevI vedanAmAM pheraphAra thavAmAM bAhya pugalarUpI osaDa vagere nimitta kAraNa jevAmAM Ave che, bAkI kharI rIte jotAM te te baMdha pUrvethI ja e bAMdhelo che ke, te jAtanA osaDa vagerethI TaLI zake. esaDa vagere maLavAnuM kAraNa e che ke, azubha baMdha meLe bAM hato, ane baMdha paNa e hato ke tene tevAM nimitte kAraNe maLe to TaLI zake. paNa tethI ema kahevuM barAbara nathI ke pApa karavAthI te rogane nAza thaI zakya; arthAta pApa karavAthI puNyanuM phaLa meLavI zakAyuM. pApavALA osaDanI IcchA ane te meLavavA mATenI pravRttithI azubhakarma baMdhAvA gya che ane te pApavALI kriyA azubha udaya Avye bhogavavI paDe che. eTale te pApavALI kriyAthI kaMI zubha phaLa thatuM nathI. azAtA ja evI jAtanI hatI ke te rIte maTI zake ane teTalI ArtadhyAna AdinI pravRti karAvIne bIje 337 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacandranAM vicArarata adha karAve. nizcaya mukhya dRSTie te esaDa vagere kahevAmAtra che. bAkI tA je thavAnuM hAya te ja thAya che. (apragaTa : 97) 12. pUvakanI nivRtti pUrNAMka e prakAranAM che. eka prakAranAM evAM che ke je prakAre kALAdi tenI sthiti che te ja prakAre te bhAgavI zakAya. jo prakAra evA che ke jJAnathI, vicArathI keTalAMka karma nivRtta thAya. jJAna thavA chatAM paNa je prakAranAM karma avazya bhAgavavA yeAgya che, te prathama prakAranAM karyuM. kevaLajJAna utpanna thavA chatAM dehanuM rahevu thAya che, te kevaLajJAnInI icchAthI nathI paNa prArabdhathI che. jJAnI puruSa paNa te kama bhAgavyA vinA nivrutta karI zake nahi. bhAgavavA yeAgya karmane jJAnI puruSa siddhi Adi prayatne karI nivrutta karavAnI icchA kare nahi. kane thAyeAgyapaNe bhAgavavA viSe jJAnI puruSane sakaiAca hAtA nathI. jIvanuM karelu jo vagara bhAgavye aphaLa jatu hoya te pachI khadhameAkSanI vyavasthA kayAMthI hAI zake ? amuka zithila karmanI kavacit nivRtti thAya che. paNa te kaMI upArjita karanAre vedyA vinA nivRtta thAya che ema nahi. AkArapherathI te karmonuM vedavu. thAya che. (30) ' 13. anAdi ka ane mukti [prazna : zrI jine ne ane anAdi kALathI anaMta kahyuM che. te tevAM anaMta karma baLavAna hAya, te paNu anaMta rIte paDI zake ! ] anaMta kA vyavasAyI kahyo che, nA badha karatA AvyeA che. ema nivRtta karavAnuM sAdhana game tevuM kALane pratyeAjane paNa te pAravI uttara: jo ke kevaLa ema hAya, teA tamane lAgyuM tema saMbhave che; tathApi jine pravAhathI jIvane anaMta karmanA kartA kahyo che; anaMta kALathI kaneA karyAM te cAlyA Ave che ema kahyuM che; paNa 33. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 : prazno samaye samaye anaMta kALa bhogavavAM paDe evAM karma te AgAmI kALa mATe upArjana kare che ema kahyuM nathI. . . . arcanA eka taNakhAne viSe Akho loka saLagAvI zakAya eTalo "aizvarya' guNa che; tathApi tene jevo yoga thAya che, to tene guNa phaLavAna thAya che. tema, ajJAnapariNAmane viSe anAdi kALathI jIvanuM rakhaDavuM thayuM che; tema haju anaMta kALa paNa cauda rAjalokamAM pradeza pradeze anaMta janma, maraNa te pariNAmathI haju saMbhave; tathApi, jema taNakhAne agni cogavaza che, tema ajJAnanAM karmapariNAmanI paNa amuka prakRti che. utkRSTamAM utkRSTa eka jIvane mehanIya karmanuM baMdhana thAya, te sittara koDA kaDI sAgaropama [varSanuM thAya, ema jine kahyuM che, teno hetu spaSTa che ke, je anaMta kALanuM baMdhana thatuM hoya, te pachI jIvane mekSa na thAya. e baMdha haju nivRtta na thaye hoya ..tyAM vakhate bIjI tevI sthitine saMbhava hoya. paNa evAM mehanIya karma . . . eka vakhate ghaNuM bAMdhe ema na bane. anukrame haju te karmathI nivRtta thavA prathama bIjuM te ja sthitinuM bAMdhe; tema bIjuM nivRtta thatAM prathama trIjuM bAMdhe; paNa bIjuM, trIjuM, ceAthuM, pAMcamuM, chachuM ema sau eka mehanIya karmanA saMbaMdhamAM te ja sthitinuM bAMdhyA kare ema bane nahIM. kAraNa ke jIvane eTalo avakAza nathI. mehanIya karmanI e prakAre sthiti che. tema AyuSyakarmanI sthiti zrIjine ema kahI che ke, eka jIva eka dehamAM vartatAM te dehanuM jeTaluM AyuSya che teTalAnA traNa bhAgamAMnA be bhAga vyatIta thaye AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe; te prathama bAMdhe nahIM; ane eka bhavamAM AgAmika kALanA be bhavanuM AyuSya bAMdhe nahIM, evI sthiti che. arthAta jIvane ajJAnabhAvathI karmasaMbaMdha cAlyo Ave che, tathApi tene karmonI sthiti game teTalI viTaMbanArUpa chatAM, anaMta duHkha ane bhavano hetu chatAM paNa jemAM chava tethI nivRtta thAya eTale amuka prakAra bAdha karatAM sAva avakAza che. A 339 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane prakAra jine ghaNe sUkSmapaNa kahyo che; te vicAravA gya che; - jemAM jIvane mokSane avakAza kahI kamabaMdha kahyo che. (27) 14. dehAMta samaye mati evI gati? [jIvana daramyAna game tevAM karma-bhAvanA karyA hoya, paNa maraNasamaye kSaNabhara sArI bhAvanA kare, tethI te anusAra tene uttama gati maLe kharI ?] vicAravAna puruSo to kaivalyadazA thatAM sudhI mRtyune nitya samIpa ja samajIne pravarte che. ghaNuM karIne (jIvana daramyAna) utpanna karelAM evAM karmanI rahasyabhUta mati mRtyu vakhate varte che. kavacita mAMDa paricita thayo evo paramArtha; ane nitya paricita nijakalpanAdi bhAve rUDhidharmanuM grahaNa - ema bhAva be prakAranA thaI zake. sadvicAre yathArtha AtmadaSTi ke vAstavya udAsInatA to keIka virala jIvane kavacita kavacita hoya che, ane bIjo bhAva anAdi paricita che. dehAMta prasaMge paNa tenuM prAbalya jovAmAM Ave che. ema jANI mRtyu samIpa AvyuM tathArUpa pariNati karavAno vicAra vicAravAna puruSa choDI daI, prathamathI ja te prakAre varte che. (1952) 15. tithi saMbaMdhI matabheda hitakArI zuM che, te samajavuM joIe. AThamanI takarAra tithi arthe karavI nahIM; paNa lIlotarIne rakSaNa arthe tithi pALavI. lIlotarInA rakSaNa arthe AThamAdi tithi kahI che. kAMI tithine arthe AThamAdikahI nathI. mATe AThamAdi tithino kadAgraha maTADavo. je kAMI kahyuM che, te kadAgraha karavAne kahyuM nathI. AtmAnI zuddhithI jeTaluM karazo teTaluM hitakArI che. azuddhithI karazo teTaluM ahitakArI che; mATe zuddhatApUrvaka sadvrata sevavAM. (1952) saMvatsarInA divasa saMbaMdhI eka pakSa cothanI tithino Agraha 340 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: prazno kare che, ane bIjo pakSa pAMcamanI tithine Agraha kare che. Agraha karanAra baMne mithyAtvI che, jJAnI puruSoe tithionI maryAdA AtmArthe karI che. je cokkasa divasa nizcita na karyo hota to Avazyaka vidhione niyama rahe nahIM. AtmArthe tithinI maryAdAne lAbha levo. bAkI tithibithine bheda mUkI devo. evI kalpanA karavI nahIM, evI bhaMgajALamAM paDavuM nahIM. (1952) kadAgraha mukAvavA arthe tithie karI che, tene badale te ja divase kadAgraha vadhAre che. hAlamAM ghaNuM varSo thayAM paryuSaNamAM tithionI brAMti cAle che. tithiono vAMdhe kADhI takarAra kare che te mese javAne rasto nathI. kavacita pAMcamane divasa na paLAya ane chaTha pALe, ane AtmAmAM komaLatA hoya, to te kuLavAna thAya. jethI kharekharuM pApa lAge che, te rokavAnuM pitAnA hAthamAM che, pitAthI bane tevuM che te rokato nathI; ne bIjI tithi AdinI bhalatI phikara karyo jAya che. anAdithI zabda, rUpa, rasa, gaMdha ne sparzane meha rahyo che. te meha aTakAvavAno che. meTuM pApa ajJAnanuM che. A (1952), 11. avirati rUpI pApa evo siddhAMta che ke, kRti vinA jIvane pApa lAgatuM nathI. te kRtinI jyAM sudhI virati karI nathI, tyAM sudhI aviratipaNAnuM pApa lAge che. samasta evA cauda rAjalokamAMthI tene pApaDiyA cAlI Ave che. keI jIva kaMI padArtha cha maraNa pAme ane te padArthanI yojanA evA prakArathI hoya ke te yojelo padArtha jyAM sudhI rahe tyAM sudhI tenAthI pApakriyA thayA kare, to tyAM sudhI te jIvane aviratipaNAnI pApakriyA cAlI Ave che. hAlanA paryAyane samaye tenA ajANapaNAne lAbha tene maLI zakato nathI. te jIve samajavuM joItuM hatuM ke, A padArthathI thato prayoga jyAM sudhI 341 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane kAyama raheze, tyAM sudhI tenI pApakriyA cAlu raheze. te yojelA padArthathI thatI kriyAthI mukta thavuM hoya, to mehabhAvane mUka. . . . aviratipaNuM karavAthI pApakriyA [] baMdha thAya che. te viratipaNe yojelA padArthanA ja bhAvane viSe AdaravAmAM Ave, to te pApakriyA jyArathI viratipaNuM Adare tyArathI AvatI baMdha thAya che. ahIM je pApakriyA lAge che te cAritramehanIyanA kAraNathI Ave che. te mehabhAvane kSaya thavAthI AvatI baMdha thAya che. ( 3 ). 34 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI uparanA patro nema - zrIsapuruSane namasakora AtmArthI, guNagrAhI, satsaMgagya bhAI zrImohanalAla pratye, zriI Darabana. zrI muMbaIthI le. jIvanmuktadazA Icchaka rAyacaMdanA otmasmRtipUrvaka yathAyogya pahoMce. atra kuzaLatAM che. tamAruM lakheluM eka patra mane pahoMcyuM che. keTalAMka kAraNothI tene uttara lakhavAmAM DhIla thaI hatI. pAchaLathI tame A tarapha taratamAM AvavAno che ema jANavAmAM AvyAthI patra lakhyuM nahotuM; paNuM hAle ema jANavAmAM AvyuM ke, hamaNuM lagabhaga eka varSa sudhI sthiti karavAnuM tyAM saMbaMdhInuM kAraNa che; jethI meM A patra lakhyuM che. - tamArAM lakhelA patramAM je AtmAdi viSya para prazno che, ane je praznonA uttara jANavAnI tamArA cittamAM vizeSa AturatI che, te banne pratye mAruM anumadine saheje saheje che; paNa jovAmAM 343 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane tamAruM te patra mane maLyuM, tevAmAM tenA uttara lakhI zakAya evI mArA cittanI sthiti nahotI, ane ghaNuM karI tema thavAnuM kAraNa paNa te prasaMgamAM bAhyopAdhi pratyene vairAgya vizeSa pariNAma pAmyo hate hatuM; ane tema hovAthI te patranA uttara lakhavA jevA kAryamAM paNa pravRtti thaI zake tevuM nahotuM. thoDA vakhata javA daI, kaMI . tevA vairAgyamAMthI paNa avakAza laI, tamArA patrano uttara lakhIza ema vicAryuM hatuM; paNa pAchaLathI tema paNa banavuM azakya thayuM. tamArA patranI pahoMca paNa meM lakhI nahotI. ane AvA prakAre uttara lakhI mokalavA paratve DhIla thaI tethI mArA manamAM paNa kheda thayo hato, ane jemane amuka bhAva haju sudhI varte che. je prasaMgamAM vizeSa karIne kheda thayo, te prasaMgamAM ema sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, tame taratamAM A dezamAM AvavAnI dhAraNA rAkhe che; tethI kaMIka cittamAM ema AvyuM hatuM ke, tamane uttara lakhavAnI DhIla thaI che, te paNa tamAre samAgama thavAthI sAmI lAbhakAraka thaze; kemake lekha dvArA keTalAka uttara samajAvavA vikaTa hatA. ane patra taratamAM tamane nahIM maLI zakavAthI tamArA cittamAM je AturapaNuM vardhamAna thayeluM, te uttara tarata samajI zakavAne samAgamamAM eka sAruM kAraNa gaNavA yogya hatuM. have prArabdhodaye jyAre samAgama thAya, tyAre kaMI paNa tevI jJAnavArtA thavAno prasaMga thAya evI AkAMkSA rAkhI, saMkSepamAM tamArA praznonA uttara lakhuM chuM. je praznonA uttara vicAravAno niraMtara tatsaMbaMdhI vicArarUpa abhyAsanI AvazyakatA che, te uttara saMkSepamAM lakhavAnuM thayuM che tethI keTalAka saMdehanI nivRtti vakhate thavI kaThaNa paDaze; to paNa mArA cittamAM ema rahe che ke, mArA vacana pratye kaMI paNa vizeSa vizvAsa che tethI tamane dhIraja rahI zakaze, ane praznonuM yathAyogya samAdhAna thavAne anukrame kAraNabhUta thaze ema mane lAge che. tamArA patramAM ra7 prazno che; tenA saMkSepe nIce uttara lakhuM chuM. 344 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30: gAMdhIjI uparanA patro 1. pra.-"AmA zuM che? te kaMI kare che ? ane tene karma naDe che ke nahi?" u0-(1) jema ghaTapaTAdi jaDa vastuo che, tema AtmA jJAnasvarUpa vastu che. ghaTapaTAdi anitya cheH trikALa eka svarUpe sthiti karI rahI zake evAM nathI. AtmA eka svarUpe trikALa sthiti karI zake e "nitya' padArtha che. je padArthanI utpatti keI paNa saMyogathI thaI zakI na hoya, te padArtha "nitya hoya che. AtmA koI paNa saMyogothI banI zake ema jaNAtuM nathI; kemake jaDanA hajArogame saMge karIe, to paNa tethI cetananI utpatti nahIM thaI zakavA yogya che. je dharma padArthamAM hoya nahIM, tevA ghaNA padArtho bheLA karavAthI paNa temAM je dharma nathI te utpanna thaI zake nahi, e saune anubhava thaI zake ema che. je ghaTapaTAdi padArtho che, tene viSe jJAnasvarUpatA jovAmAM AvatI nathI. tevA padArthonAM pariNamAMtara karI saMga karyA hoya, athavA thayA hoya, to paNa te tevI ja jAtinA thAya. arthAta jaDasvarUpa thAya, paNa jJAnasvarUpa na thAya. to pachI tevA padArthanA saMge AtmA, ke jene jJAnI puruSo mukhya jJAnasvarUpa lakSaNavALo kahe che, te tevA ghaTapaTAdi (pRthvI, jaLa, vAyu, AkAzI padArthathI utpanna kaI rIte thaI zakavA yogya nathI. "jJAnasvarUpapaNuM' e AtmAnuM mukhya lakSaNa che, ane tenA abhAvavALuM' mukhya lakSaNa jaDanuM che. te bannenA anAdi sahaja svabhAva che. A tathA bIjAM tevAM sahastragame pramANe AtmAne "nitya' pratipAdana karI zake che. temaja tene vizeSa vicAra karyo sahajasvarUpa nityapaNe AtmA anubhavamAM Ave che, jethI sukhaduHkhAdi bhogavanAra, tethI nivRttanAra, vicAranAra, preraNuM karanAra, e Adi bhAvo jenA vidyamAnapaNathI anubhavamAM Ave che, te AtmA mukhya cetana (jJAna) lakSaNavALo che, ane te bhAve (sthitie) karI te 345 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zajacaMdranAM vicAraratne sarva kALa rahI zake evA ' nitya' padArtha che, ema mAnavAmAM kaI paNa doSa ke bAdha jaNAtA nathI, paNa satyane svIkAra thavArUpa guNa thAya che. A prazna tathA tamArA bIjA keTalAka prazno evA che, ke jemAM vizeSa lakhavAnuM tathA kahevAnuM ane samajAvavAnu avasya che. te prazna mATe evA svarUpamAM uttara lakhavAnuM banavu hAla kANuM hovAthI, prathama 'pegdarzanasamuccaya' grantha tamane mokalyA hatA, ke je vAMcavA vicAravAthI tamane kAI paNa aze samAdhAna thAya, ane A patramAM paNa kAMI vizeSa aMge samAdhAna thAya, eTalu banI zake; kemake te sabaMdhI aneka prazno UThavA ceAgya che, ke je phrI phrI samAdhAna prApta thavAthI, vicAravAthI, samAveza pAme, evI prAye sthiti che. (2) nAnaMdazAmAM peAtAnA svarUpanA yathA medhathI utpanna thayelI zAMmAM--te emAM nijabhAvane eTale jJAna, darzana ( yathAsthita nirdhAra ) ane sahajasamAdhi pariNAmanA kartA che. ajJAnadazAmAM krodha, mAna, mAyA, leAbha e Adi prakRtine karyAM che; ane te bhAvanAM phaLane bhoktA thatAM prasagavazAt ghaTapaTAdi padArthonA nimittapaNe karyAM che; arthAt ghaTapadi padAnAM mULa dravyAne te karyAM nathI, paNa tene kAI AkAramAM lAvavArUpa kriyAnA kartA che. e je pAchaLa tenI dazA kahI, tene jaina 'ka" kahe che; vedAMta 'bhrAMti' kahe che; tathA bIjA paNa, tene anusaratA evA zabda kahe che. vAstavya vicAra karyethI AtmA ghaTAdinA tathA krodhAdinA kartA thaI zakatA nathI. mAtra nijasvarUpa evA jJAnapariNAmanA ja kartI e spaSTa samajAya che. (3) ajJAnabhAvathI karelAM karmo prAraMbhakALe bIjarUpa hoI, vakhatane yAga pAmI LarUpa vRkSariNAme pariName che; arthAt te karmo AtmAne bhogavavAM paDe che. jema agninA sparze uSNupaNuAnA sabaMdha 346 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : gAMdhIjI uparanA page thAya che, ane tenuM saheje vedanArUpa pariNAma thAya che, tema AtmAne krodhAdi bhAvanA kartApaNAe janma, jarA, maraNAdi vedanArUpa pariNAma thAya che. A vicArane tame vizeSapaNe vicArazo, ane te paratve je kaMI prazna thAya te lakhaze; kemake je prakArane samajI tethI nivRtta thavArUpa kArya karyuM jIvane mekSadazA prApta thAya che. 2. prazna-"Izvara zuM che? te jagakartA che e kharuM che ?" uttara-(1) ame tame karmabaMdhamAM varasI rahelA jIva chIe. te jIvanuM sahajasvarUpa eTale karmarahitapaNe--mAtra eka AmatvapaNe- je svarUpa che, te IzvarapaNuM che. jJAnAdi ezvaryA jene viSe che, te Izvara kahevA yogya che; ane te IzvaranA AtmAnuM sahajasvarUpa che, je svarUpa karma prasaMge jaNAtuM nathI, paNa te prasaMga anyasvarUpa jANuM jyAre AmA bhaNI daSTi thAya che, tyAre anukrame sarvajJatAdi aizvaryapaNuM te ja AtmAmAM jaNAya che, ane tethI vizeSa aizvaryavALo koI padArtha, samasta padArtho nIrakhatAM paNa anubhavamAM AvI zakato nathI. jethI Izvara che te AtmAnuM bIjuM paryAyika nAma che; ethI pheI vizeSa sattAvALA padArtha Izvara che ema nathI; evA nizcayamAM sAre abhiprAya che. - (2) te jagakartA nathI; arthAt paramANu, AkAzAdi padArtha nitya havA egya che, te kaI paNa vastumAMthI banavA gya nathI. kadApi ema gaNue ke, te IzvaramAMthI banyA che, te te vAta paNa gya lAgatI nathI. kemake, Izvarane je cetanapaNe mAnIe, to tethI parasANa, AkAza vagere utpanna kema thaI zake? kemake cetanathI jaDanI utpatti thavI ja saMbhavatI nathI. je Izvarane jaDa svIkAravAmAM Ave, to saheje te anizvaryavAna kare che. temaja tethI jIvarUpa "cetanapadArtha? nI utpatti paNa thaI zake nahi. jaDa,cetana ubhayarUpa Izvara gaNue, to pachI jaDa, cetana ubhayarUpa jagata che tenuM Izvara evuM bIjuM nAma Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane kahI, satiSa rAkhI levA jevuM thAya che; ane jagatanuM nAma Izvara rAkhI saMtoSa rAkhI levo, te karatAM jagatane jagata kahevuM, e vizeSa gya che. kadApi paramANu, AkAzAdi nitya gaNue ane Izvarane kamadine phaLa ApanAra gaNue, to paNa te vAta siddha jaNAtI . nathI. e vicAra para "Sadarzanasamuccaya'mAM sArAM pramANa ApyAM che. 3. prazna-"mekSa zuM che?" uttara-je krodhAdi ajJAnabhAvamAM-dehAdimAM-AtmAne pratibaMdha che, tethI sarvathA nivRtti thavI-mukti thavI- te mokSapada jJAnIoe kahyuM che, je sahaja vicAratAM pramANabhUta lAge che. 4. prazna-"mokSa maLaze ke nahi te cesa rIte A dehamAM ja jANI zakAya?" uttara-eka deraDInA ghaNA baMdhathI hAthe bAMdhavAmAM AvyA hAya, temAMthI anukrame jema jema baMdha choDavAmAM Ave, tema tema te baMdhanA saMbaMdhanI niti anubhavamAM Ave che, ane te doraDI, vaLa mUkI chUTI gayAnA pariNAmamAM varte che ema paNa jaNAya che-- anubhavAya che, temaja ajJAnabhAvanAM aneka pariNAmarUpa baMdhane prasaMga AtmAne che te jema jema chUTe che, tema tema mokSano anubhava thAya che; ane tenuM ghaNuM ja alpapaNuM jyAre thAya che, tyAre sahaje AtmAmAM nijabhAva prakAzI nIkaLIne ajJAnabhAvarUpa baMdhathI chUTI zakavAno prasaMga che evo spaSTa anubhava thAya che. temaja kevaLa ajJAnAdibhAvathI nivRtti thaI kevaLa AtmabhAva A ja dehane viSe sthitimAna chatAM paNa AtmAne pragaTe che, ane sarva saMbaMdhathI kevaLa pitAnuM bhinnapaNuM anubhavamAM Ave che; arthAta mokSapada A dehamAM paNa anubhavamAM AvavA yogya che. 348 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : gAMdhIjI uparanA pa 5. prazna "ema vAMcavAmAM AvyuM ke, mANasa deha cheDI karma pramANe janAvaramAM avatare, pathare paNa thAya, jhADa paNa thAya; A barAbara che? uttara-deha choDI upArjita pramANe jIvanI gati thAya che, tethI te tiryaMca (janAvara) paNa thAya che, ane pRthvIkAya eTale pRthvIrUpa zarIra dhAraNa karI, bAkInI bIjI cAra Idriya vinA karma bhogavavAno jIvane prasaMga paNuM Ave che; tathApi te kevaLa paththara ke pRthvI thaI jAya che, evuM kaMI nathI. paththararUpa kAyA dhAraNa kare, ane temAM paNa avyaktapaNe jIva, jIvapaNe ja hoya che. bIjI cAra ikiyenuM tyAM avyakta-(apragaTa)-paNuM hovAthI, "pRthvIkAyarUpa jIva" kahevA yogya che. anukrame te karma bhogavI jIva nivRtta thAya che, tyAre phakta paththaranuM daLa paramANurUpe rahe che, paNa jIva tenA saMbaMdhathI cAlyo javAthI AhArAdi saMjJA tene hetI nathI. arthAt kevaLa jaDa evo paththara chava thAya che evuM nathI. karmanA viSamapaNAthI cAra ikiyAne prasaMga avyakta thaI, phakta eka sparzadriyapaNe dehano prasaMga jIvane je karmathI thAya che, te karma bhogavatAM te pRthyAdimAM janme che; paNa kevaLa pRthvIrUpa, ke paththararUpa thaI jato nathI; janAvara thatAM kevaLa janAvara paNa thaI jato nathI. deha che te jIvane vezadhArIpaNuM che; svarUpapaNuM nathI. 6ThThI praznanuM paNa AmAM samAdhAna AvyuM che. mAM praznanuM paNa samAdhAna AvyuM che ke, kevaLa paththara ke kevaLa pRthvI kaMI karmanAM kartA nathI; temAM AvIne Upajelo evo jIva karmane karyA che, ane te paNa dUdha ane pANInI paDe che. jema te banneno saMyoga thatAM paNa dUdha te dUdha che, ane pANI te pANuM che, tema ekiyAdi karmabaMdhe jIvane paththarapaNuM-jaDapaNuMjaNAya che, topaNa te jIva aMtara to jIvapaNe ja che. ane tyAM paNa te AhAra bhayAdi saMtA-je avyakta jevI che te-pUrvaka che. 349 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane 8. prazna-"Aryadharma" te zuM ? badhAnI utpatti vedamAMthI ja che zuM? uttara-(1) AryadharmanI vyAkhyA karavAmAM sau pitAnA pakSane Aryadharma' kahevA Icche che. jaina jainane, bauddha bauddhane, vedAMtI vedAMtane "Aryadharma' kahe ema sAdhAraNa che. tathApi jJAnI puruSo to jethI AtmAne nijasvarUpanI prApti thAya evo je Arya (uttama) mArca, tene "Aryadharma' kahe che; ane ema ja egya che. (2) badhAnI utpatti vedamAMthI thavI saMbhavatI nathI. vedamAM jeTaluM jJAna kahyuM che, tethI sahastragaNuM AzayavALuM jJAna zrI tIrthakarAdi mahAtmAoe kahyuM che, ema mArA anubhavamAM Ave che, ane tethI huM ema jANuM chuM ke, alpa vastumAMthI saMpUrNa vastu thaI zake nahi; ema hovAthI vedamAMthI sarvanI utpatti kahevI ghaTatI nathI. vaiSNavAdi saMpradAyanI utpatti tenA AzrayathI mAnatAM aDacaNa nathI. jaina, bauddhanA chellA mahAvIrAdi mahAtmAo thayA pahelAM veda hatA ema jaNAya che; tema te ghaNuM prAcIna graMtha che ema paNa jaNAya che; tathApi je kaMI prAcIna hoya te ja saMpUrNa hoya ke satya hAya, ema kahI zakAya nahi; ane pAchaLathI utpanna thAya te asaMpUrNa asatya hAya ema paNa kahI zakAya nahi. bAkI veda jevo abhiprAya ane jaina jevo abhiprAya anAdithI cAlyo Ave che. sarva bhAva anAdi che; mAtra rUpAMtara thAya che. kevaLa utpatti, ke kevaLa nAza thato nathI. veda, jaina ane bIjA saunA abhiprAya anAdi che, ema mAnavAmAM aDacaNa nathI; tyAM pachI vivAda zAno raheze tathApi e saumAM vizeSa baLavAna-satya-abhiprAya kone kahevA yogya che te vicAravuM, e amane tamane saune gya che. . prazna--"veda koNe karyA? te anAdi che? je anAdi hoya to anAdi eTale zuM?" 3pa0 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : gAMdhIjI uparanA pa uttara-(1) ghaNu kALa pahelAM veda thayA saMbhave che. (2) pustakSaNe koI paNa zAstra anAdi nathI; temAM kahelA artha pramANe to sau zAstra anAdi che, kemake tevA tevA abhiprAya judA judA cha jude jude rUpe kahetA AvyA che. ane ema ja sthiti saMbhave che. krodhAdi bhAva paNa anAdi che, ane kSamAdi bhAva paNa anAdi che. hiMsAdi dharma paNa anAdi che, ane ahiMsAdi dharma paNa anAdi che. mAtra jIvane hitakArI zuM che, eTaluM vicAravuM kAryarU5 che. anAdi to be ya che. pachI kyAreka ochA pramANamAM ane kyAreka vizeSa pramANamAM keInuM baLa hoya che. 10. prazna--"gItA koNe banAvI? IzvarakRta te nathI? je tema hoya to tene kAMI purAvo?" uttara-(1) upara AvelA uttarothI keTaluMka samAdhAna thaI zakavA egya che ke, IzvarakRtano artha jJAnI-saMpUrNajJAnI-e karavAthI te IzvarakRta thaI zake; paNa nitya akriya evA AkAzanI paDe vyApaka Izvarane svIkAryuM tevAM pustakAdinI utpatti thavI saMbhave nahi. kemake te to sAdhAraNa kArya che, ke jenuM kartApaNuM AraMbha pUrvaka hoya che; anAdi nathI hotuM. (2) gItA vedavyAsajInuM kareluM pustaka gaNAya che, ane mahAtmA zrIkRSNa arjunane te baMdha karyo hato, mATe mukhyapaNe kartA zrIkRSNa kahevAya che; je vAta saMbhavita che. graMtha zreSTha che. te bhAvArtha anAdithI cAlyo Ave che, paNa te ja loko anAdithI cAlyA Ave ema banavA gya nathI; tema Akriya IzvarathI paNa tenI utpatti hoya ema banavA egya nathI. sakriya eTale keI dehadhArIthI te kriyA banavA lagya che. mATe saMpUrNa jJAnI te Izvara che, ane tenAthI baMdhAyelAM zAstro te IzvarI zAstra che, ema mAnavAmAM aDacaNa nathI. 351 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane 11. prazna-"pazuAdinA yajJathI jarA ya puNya che kharuM ?" uttara-pazunA vadhathI, homathI, ke jarAya tene duHkha ApavAthI pApa ja che; te pachI yajJamAM karo, ke game to IzvaranA dhAmamAM besIne karo. paNa yajJamAM je dAnAdi kriyA thAya che, te kaMIka puNya hetu che; tathApi hiMsAmizrita hovAthI te paNa anamedanagya nathI. 12. prazna-"je dharma uttama che ema kahe, tene purA mAgI zakAya khare ke?" - uttara-purAvo mAgavAmAM na Ave, ane uttama che ema vagara purAve pratipAdana karavAmAM Ave, to to artha, anartha, dharma, adharma sau uttama ja kare. pramANathI ja uttama anuttama jaNAya che. je dharma saMsAra parikSaNa karavAmAM sarvathI uttama hoya, ane nijasvabhAvamAM sthiti karAvavAne baLavAna hoya, te ja uttama ane te ja baLavAna che. 13. prazna-"khristI dharma viSe Apa kaMI jANo cho? je jANatA ho to ApanA vicAra darzAvaze?" uttara-khristI dharma viSe sAdhAraNapaNe huM jANuM chuM. bharatakhaMDanA mahAtmAoe je dharma zo che-vicAryo che-tevo dharma bIjA koI dezathI vicArAyo nathI, ema to eka alpa abhyAse samajI zakAya tevuM che. jIvanuM sarvadA paravazapaNuM [ jemAM] kahyuM che; ane mekSamAM paNa te dazA tevI ja rAkhI che; jIvana anAdi svarUpanuM vivecana jemAM yathAyogya nathI; karmasaMbaMdhI vyavasthA ane tethI nivRtti paNa yathAyogya kahI nathI, te dharma viSe mAro abhiprAya, "sarvottama te dharma che" ema thavAno saMbhava nathI. khristI dharmamAM meM je upara kahyA tevA prakAronuM yathAyogya samAdhAna dekhAtuM nathI. A vAkya matabhedavaze kahyuM nathI. vadhAre pUchavA yogya lAge to pUchaze. to vizeSa samAdhAna karavAnuM banI zakaze. 35ra Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : gAMdhIjI uparanA page 14. prazna-"teo ema kahe cheH bAIbala Izvaraprerita che; Isu te Izvarano avatAra, teno dIkare che ne hate. - uttara-e vAta to zraddhAthI mAnyAthI mAnI zakAya, paNa pramANathI siddha nathI. jema gItA ane vedanA IzvarapreritapaNuM mATe meM upara lakhyuM che, temaja bAIbala saMbaMdhamAM paNa gaNavuM. je janmamaraNathI mukta thayA te Izvara avatAra le te banavA yogya nathI; kemake rAgadveSAdi pariNAma ja janmano hetu che; te jene nathI e Izvara avatAra dhAraNa kare e vAta vicAratAM yathArtha lAgatI nathI. Izvarano dIkaro che, ne hato, te vAta paNa kAI rUpaka tarIke vicArIe to vakhate baMdha bese; nahi to pratyakSa pramANathI bAdha pAmatI che. mukta evA Izvarane dIkaro hoya tema zI rIte kahevAya? ane kahIe to tenI utpatti zI rIte kahI zakIe? bannene anAdi mAnIe to pitAputrapaNuM zI rIte baMdha bese ? e vagere vAta vicAravA gya che; je vicAryathI mane ema lAge che ke, te vAta yathAyogya nahi lAge. 15. prazna-"jUnA karAramAM je bhaviSya bhAkhyuM che, te badhuM IsAmAM kharuM paDyuM che." uttara-ema hoya to paNa tethI te banne zAstra viSe vicAra karavo ghaTe che. temaja evuM bhaviSya te paNa Isune IzvarAvatAra kahevAmAM baLavAna pramANa nathI; kemake jyotiSAdikathI paNa mahAtmAnI utpatti jaNAvI saMbhave che; athavA bhale koI jJAnathI tevI vAta jaNAvI hoya, paNa tevA bhaviSyavettA saMpUrNa evA mekSamArga jANanAra hatA te vAta jyAM sudhI yathAsthita pramANarUpa na thAya, tyAM sudhI te bhaviSya vagere eka zraddhAgrAhya pramANa che; tema bIja pramANothI te hAni na pAme evuM dhAraNamAM nathI AvI zakatuM. 16. praznamAM "Isu khristanA camatkAra" viSe lakhyuM che. upara Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane uttara-kevaLa, kAyAmAMthI jIva cAlyo gayo hoya, te ja jIva te ja kAyAmAM dAkhala karyo hoya, athavA koI bIjA jIvane temAM dAkhala karyo hoya, to te banI zake evuM saMbhavatuM nathI; ane ema thAya to pachI karmAdinI vyavasthA paNa niSphaLa thA. bAkI gAdinI siddhithI keTalAka camatkAra utpanna thAya che, ane tevA keTalAka Isune hoya, to temAM taddana khoTuM che ke asaMbhavita che ema kahevAya nahi. tevI siddhio AtmAnA aizvarya AgaLa alpa che. AtmAnA aizvaryAnuM tethI anaMtaguNa mahattva saMbhave che. A viSayamAM samAgame pUchavA yaMgya che. 17. prazna-"AgaLa upara ze janma thaze tenI A bhavamAM khabara paDe? athavA agAu zuM hatA tenI?" uttara-tema banI zake. nirmaLa jJAna jenuM thayuM hoya tene tevuM banavuM saMbhave che. vAdaLAM vagerenAM cihno parathI varasAdanuM anumAna thAya che, tema A jIvanI A bhavanI ceSTA uparathI tenAM pUrva kAraNe kevAM hovAM joIe, te paNa samajI zakAya; thoDe aMze vakhate samajAya. temaja te ceSTA bhaviSyamAM kevuM pariNAma pAmaze, te paNa tenA svarUpa parathI jANI zakAya; ane tene vizeSa vicAratAM kevo bhava the saMbhave che, temaja kevo bhava hato, te paNa vicAramAM sArI rIte AvI zakavA yogya che. 18. prazna-"paDI zake to kone ?" Ane uttara upara AvI gayo che. 19 prazna-"mokSa pAmelAnAM nAma Apa Apo cho te zA AdhAra upara?" uttara-mane A prazna khAsa saMbodhIne pUcho, to tenA uttaramAM ema kahI zakAya ke, atyaMta saMsAradazA parikSaNa jenI thaI che tenAM 354 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : gAMdhIjI uparanA patro vacane AvAM hoya, AvI tenI ceSTA hoya e Adi aMze paNa potAnA AtmAmAM anubhava thAya che, ane tene Azraye tenA mekSa paratve kahevAya; ane ghaNuM karI te yathArtha hoya ema mAnavAnAM pramANe paNa zAstrAdithI jANI zakAya. 20. prazna-"buddhadeva paNa mekSa nathI pAmyA e zA uparathI Apa kaho cho?" uttara-tenA zAstrasiddhAtenA Azraye. je pramANe temanA zAstrasiddhAMto che, te ja pramANe je temano abhiprAya hoya, to te abhiprAya pUrvAparaviruddha paNa dekhAya che, ane te lakSaNa saMpUrNa jJAnanuM nathI. saMpUrNa jJAna jyAM na hoya, tyAM saMpUrNa rAgadveSa nAza pAmavA saMbhavita nathI. jyAM tema hoya, tyAM saMsArane saMbhava che; eTale kevaLa makSa tene hoya ema kahevuM banI zake evuM nathI; ane temanAM kahelAM zAstrAmAM je abhiprAya che, te sivAya bIje temano abhiprAya hato, te bIjI rIte jANavuM amane tamane kaThaNa paDe tevuM che; ane tema chatAM kahIe ke, buddhadevano abhiprAya bIje hato, te kAraNapUrvaka kahevAthI pramANabhUta na thAya ema kaMI nathI. 21. prazna-"duniyAnI chevaTa zI sthiti thaze?" uttara-kevaLa mokSarUpe sarva jIvonI sthiti thAya, ke kevaLa A duniyAno nAza thAya tevuM banavuM mane pramANarUpa lAgatuM nathI. AvA ne AvA pravAhamAM tenI sthiti saMbhave che. koI bhAva rUpAMtara pAmI kSINa thAya, to koI vardhamAna thAya; te eka kSetre vadhe, to bIjA kSetre ghaTe; e Adi A sRSTinI sthiti che. te parathI ane ghaNuM ja UMDA vicAramAM gayA pachI ema jaNAvuM saMbhavita lAge che ke, kevaLa A sRSTi nAza thAya, ke pralayarUpa thAya e na banavA yogya che. sRSTi eTale eka A ja pRthvI e artha nathI. 355 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane 22. prazna"A anItimAMthI sunIti thaze kharI?" uttara-A praznano uttara sAMbhaLI je jIva anIti iccha, tene te (uttara) upayogI thAya ema thavA devuM yogya nathI. sarva bhAva anAdi cheH nItianIti. tathApi tame ame anIti tyAgI nIti svIkArIe, to te svIkArI zakAya evuM che, ane e ja AtmAne kartavya che. sarva jIva AzrI anIti maTI nIti sthapAya evuM vacana kahI zakAtuM nathI, kemake ekAMte tevI sthiti thaI zakavA yogya nathI. 23. prazna-"duniyAno pralaya che?" uttara--pralaya eTale je "kevaLa nAza' evo artha karavAmAM Ave, to te vAta ghaTatI nathI. kemake sarva padArthano kevaLa nAza thaI ja saMbhavato ja nathI. pralaya eTale sarva padArthanuM IzvarAdine viSe lInapaNuM, te keAInA abhiprAyamAM te vAtano svIkAra che; paNa mane te saMbhavita lAgatuM nathI. kemake sarva padArtha, sarva jIva evAM samapariNAma zI rIte pAme ke evo yoga bane ? ane je tevAM samapariNAmano prasaMga Ave, to pachI pharI viSamapaNuM thavuM bane nahi. avyaktapaNe jIvamAM viSamapaNuM ane vyaktapaNe samapaNuM e rIte pralaya svIkArIe, to paNa dehAdi saMbaMdha vinA viSamapaNuM zA Azraye rahe? dehAdi saMbaMdha mAnIe, to sarvane ekedriyapaNuM mAnavAne prasaMga Ave,-ane tema mAnatAM to vinA kAraNe bIjI gatieno asvIkAra karyo gaNAya. arthAt UMcI gatinA jIvane tevA pariNAmano prasaMga maTavA AvyA hoya te prApta thavAno prasaMga Ave e Adi ghaNA vicAra ubhave che. sarva jIvaAzrayI pralaya saMbhavato nathI. 24. pra.--"abhaNane bhaktithI ja mokSa maLe kharo ke?" 356 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : gAMdhIjI uparanA page uttara-bhakti jJAnano hetu che. jJAna mokSane hetu che. akSarajJAna na hoya tene abhaNa kahyo hoya, to tene bhakti prApta thavI asaMbhavita che evuM kaMI che nahi. jIvamAtra jJAnasvabhAvI che. bhaktinA baLe jJAna nirmaLa thAya che. nirmaLa jJAna mokSano hetu thAya che. saMpUrNa jJAnanI AvRtti thayA vinA sarvathA mokSa hoya ema mane lAgatuM nathI; ane jyAM saMpUrNa jJAna hoya, tyAM sarva bhASA (lipi) jJAna samAya ema kahevAnI paNa jarUra nathI. bhASAjJAna mokSano hetu che, te jene na hoya tene AtmajJAna na thAya, e kaMI niyama saMbhavato nathI. 25. prazna-"kRSNAvatAra ane rAmAvatAra e kharI vAta che ? ema hoya to te zuM? e sAkSAta Izvara hatA, ke tenA aMza hatA ? temane mAnIne mokSa kharo?" uttara-(1) banne mahAtmA puruSa hatA evo to mane paNa nizcaya che. AtmA hovAthI teo Izvara hatA; sarva AvaraNa temane maTyAM hoya, to teno mokSa paNa sarvathA mAnavAmAM vivAda nathI. Izvarano aMza koI jIva che ema mane lAgatuM nathI, kemake tene vireAdha ApatAM evAM hajAro pramANa dRSTimAM Ave che. Izvarano aMza jIvane mAnavAthI baMdha, mekSa badhAM vyartha thAya; kemake Izvara ja ajJAnAdino kartA thayo. ema ajJAnAdino je kartA thAya, te pachI saheje Izvara hoya to ya IzvarapaNuM I bese, arthAta UlaTuM jIvana svAmI thavA jatAM Izvarane nuksAna khamavAno prasaMga Ave tevuM che. tema jIvane Izvarane aMza mAnyA pachI puruSArtha karavA yogya zI rIte lAge ? kemake te jAte to kaMI kartAhartA karI zake nahi; e Adi virodhathI IzvaranA aMza tarIke koI jIvane svIkAravAnI paNa mArI buddhi thatI nathI; te pachI zrIkRSNa ke rAma jevA mahAmAne tevA yugamAM gaNavAnI buddhi kema thAya? te banne "avyakta Izvara' hatA, ema 357 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane mAnavAmAM aDacaNa nathI; tathApi temane viSe saMpUrNa aizvarya pragaTayuM hatuM ke kema? te vAta vicAravA yogya che. - (2) "temane mAnIne mokSa khare ke ?" ene uttara sahaja che. jIvane sarva rAga, dveSa, ajJAnano abhAva arthAta tethI chUTavuM te mekSa che. te jenA upadeze thaI zake tene mAnyuM, ane tevuM paramArtha svarUpa vicArI, svAtmAne viSe paNa tevI ja niSThA thaI, te ja mahAmAnA . AmAne AkAre (svarUpe) pratiSThAna thAya, tyAre mekSa ke saMbhave che. bAkI bIjI upAsanA kevaLamAkSane hetu nathI. tenA sAdhanane hetu thAya che. te paNa nizcaya thAya ja ema kahevA gya nathI. 26. prazna-"brahmA, viSNu ne mahezvara te koNa?" uttara-sRSTinA heturUpa traNa guNa gaNuM te Azraye rUpa ApyuM hoya, to te vAta baMdha besI zake che, tathA tevAM bAja kAraNathI te brahmAdinuM svarUpa samajAya che; paNa purANamAM je prakAre temanuM svarUpe kahyuM che, te prakAre svarUpa che, ema mAnavA viSemAM mAre vizeSa valaNa nathI. kemake temAM keTalAMka upadezArthe rUpaka kahyAM hoya ema paNa lAge che, tathApi ApaNe paNa teno upadeza tarIke lAbha le, ane brahmAdinA svarUpano siddhAMta karavAnI jaMjALamAM na paDavuM; e mane vizeSa ThIka lAge che. 27. prazna-"mane sarpa karaDavA Ave tyAre tene mAre karaDavA de ke mArI nAMkhavo? tene bIjI rIte dUra karavAnI mArAmAM zakti na hoya ema dhArIe chIe." uttara-sarpa tamAre karaDavA devo evuM kAma batAvatAM vicAramAM paDAya tevuM che; tathApi tame je "deha anitya che' ema jANyuM hoya, to pachI asArabhUta dehanA rakSaNArthe, jene temAM prIti rahI che evA sarpane, tamAre mAravo kema gya hoya? jeNe Atmahita 358 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : gAMdhIjI uparanA patra IcchavuM hoya teNe te tyAM potAnA dehane jato kare e ja yogya che. Atmahita IcchavuM na hoya teNe tema karavuM? te tene uttara e ja apAya ke, teNe narakAdimAM paribhramaNa karavuM; arthAta sarpane mAra evo upadeza kayAMthI karI zakIe? anAryavRtti hoya to mAravAno upadeza karAya; te to amane tamane svapna paNa na ho e ja IcchavAyegya che. have saMkSepamAM A uttare lakhI patra pUruM karuM chuM. "darzanasamuccaya" vizeSa samajavAnuM ya na karazo. A praznonA uttaramAM mArA lakhANanA saMkecathI tamane samajavuM vizeSa mUMjhavaNavALuM thAya tevuM kyAMya paNa hoya to paNa te vizeSatAthI vicAraze, ane kaMI paNa patra dvArAe pUchavA jevuM lAge te pUchaze; to ghaNuM karI tene uttara lakhIza. vizeSa samAgame samAdhAna thAya e vadhAre yogya lAge che. e ja vinaMti. la. AtmasvarUpane viSe nitya nidAnA hetubhUta evA vicAranI ciMtAmAM rahenAra rAyacaMdranA praNAma. saMvata 1905nA Aso vada 6, zani, muMbaI 359 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sujJa bhAI zrI mehanalAla pratye, zrI Darabana. patra 1 maLyuM che. jema jema upAdhine tyAga thAya, tema tema samAdhisukha pragaTe che. jema jema upAdhinuM grahaNa thAya, tema tema samAdhisukha hAni pAme che. vicAra karIe to A vAta pratyakSa anubhavarUpa thAya che. je kaMI paNa A saMsAranA padArthone vicAra karavAmAM Ave, to te pratye vairAgya AvyA vinA rahe nahi; kemake mAtra avicAre karIne temAM mohabuddhi rahe che. "AtmA che," "AtmA nitya che," "AtmA karmane kartA che," "AmA karmano bhoktA che," "tethI te nivRtta thaI zake che," "ane nivRtta thaI zakavAnAM sAdhana che," e cha kAraNe jene vicAra karIne siddha thAya, tene "vivekajJAna" athavA "samyaphadarzananI prApti' gaNavI ema zrIjine nirUpaNa karyuM che, je nirUpaNa mumukSu jI vizeSa karI abhyAsa karavA yaMgya che. pUrvanA kaI vizeSa abhyAsabaLathI e che kAraNono vicAra utpanna thAya che, athavA satsaMganA AzrayathI te vicAra utpanna thavAno yoga bane che. atyi padArtha pratye buddhi hovAne lIdhe AtmAnuM astitva,' nityatva," ane "avyAbAdha samAdhisukha" bhAnamAM AvatuM nathI. tenI mehabuddhimAM jIvane anAdithI evuM ekAgrapaNuM cAlyuM Ave che ke, tene viveka karatAM karatAM jIvane mUMjhAIne pAchuM vaLavuM paDe che, ane te mohagraMthI chedavAno vakhata AvavA pahelAM te viveka 360 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : gAMdhIjI uparanA page choDI devAne yoga pUrva kALe ghaNI vAra banyo che; kemake jeno anAdikALathI abhyAsa che, te atyaMta puruSArtha vinA alpakALamAM choDI zakAya nahi; mATe pharI pharI satsaMga, sazAstra ane pitAmAM saraLa vicAradazA karI, te viSayamAM vizeSa zrama le egya che, ke jenA pariNAmamAM "nitya,' 'zAzvata," "sukhasvarUpa' evuM "AtamajJAna' thaI svarUpaAvirbhAva thAya che. emAM prathamathI utpanna thatA saMzaya dhIrajathI ane vicArathI zAMta thAya che. adhIrajathI athavA ADI kalpanA karavAthI mAtra jIvane pitAnA hitano tyAga karavAno vakhata Ave che; ane anitya padArthane rAga rahevAthI tenA kAraNe pharI pharI saMsAraparibhramaNano yoga rahyA kare che. kaMI paNa AtmavicAra karavAnI IcchA tamane varte che ema jANuM, ghaNe saMtoSa thayo che. te saMtoSamAM mAre kaMI svArtha nathI. mAtra tame samAdhine raste caDavA Icche che tethI saMsArakalezathI nivRttavAna tamane prasaMga prApta thaze, evA prakArano saMbhava dekhI svabhAve saMtoSa thAya che. e ja vinaMti. saMvata 151nA phAgaNa vada 5, zani, tA. 15-3-95, muMbaIthI, A sva. praNAma. 361 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmArthI bhAI zrImeAhanalAla pratye, Darabana. tamArA lakhelA kAgaLa maLyA hatA. A kAgaLathI tene TUMkAmAM uttara lakhyA cheH nAtAlamAM sthiti karavAthI tamArI keTalIka savruttie vizeSatA pAmI che, ema pratIti thAya che; paNa tamArI tema vartavAnI utkRSTa icchA temAM hetabhUta che. rAjakATa karatAM nAtAla keTalIka rIte tamArI vRttine upakAra karI zake evuM kSetra kharu, ema mAnavAmAM hAni nathI; kemake tamArI saraLatA sAcavavAmAM aMgata vidhane bhaya rahI zake evA prapaMcamAM anusaravAnuM dabANa nAtAlamAM ghaNuM karIne nahi; paNa jenI savruttio vizeSa baLavAna na hoya, athavA niSmaLa hAya ane tene iMglaMDAdimAM svataMtrapaNe rahevAnu heAya, te abhakSAdi viSemAM te deSita thAya ema lAge che. jema tamane nAtAlakSetramAM prapaMcane vizeSa cega nahi hovAthI tamArI sadghattie vizeSatA pAmI, tema rAjakATa jevAmAM kANuM paDe e yathArtha lAge che; paNa kAI sArAM A kSetramAM satsaMgAdi ceAgamAM tamArI vRttie nAtAla karatAM paNa vizeSatA pAmata ema saMbhave che. tamArI vRttie jotAM tamane nAtAla anA kSetrarUpe asara kare evu mArI mAnyatAmAM ghaNu karIne nathI; paNa satsaMgAdi yAganI dhaNu karIne prApti na thAya tethI keTaluMka AnirAkaraNa na thAya, tepa hAni mAnavI kaMIka vizeSa yeAgya lAge che. atrethI ' Aya AcAravicAra ' sAcavavA sabaMdhI lakhyuM hatuM te AvA bhAvAmAM lakhyuM hatuMH ' A AcAra' eTale mukhya karIne dayA, satya, kSAdi guNAnuM AcaravuM te; ane Aya " 362 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30: gAMdhIjI uparanA patrA vicAra' eTale, mukhya karIne AtmAnuM astitva, nityatva, vata mAnakALa sudhImAM te svarUpanuM ajJAna, tathA te ajJAna ane abhAnanAM kAraNe, te kAraNeAnI nivRtti ane tema thaI avyAbAdha AnaMdasvarUpa abhAna evA nijapadane viSe svAbhAvika sthiti thavI te. ema saMkSepa mukhya arthathI te zabda lakhyA che. varNAzramAdi, varNAzramAdipUrvaka AcAra te sadAcAranA aMgabhUta jevA che. varNAzramAdipUrvaka, vizeSa pAramArthika hetu vinA teA vavuM yeAgya che, ema vicArasiddha che; jo ke varNAzramadharma vamAnamAM bahu nirbaLa sthitine pAmyA che; teApaNu, ApaNe te| jyAM sudhI utkRSTa tyAgadazA na pAmIe, ane jyAM sudhI gRhAzramamAM vAsa hoya, tyAM sudhI te vANiyArUpa varNa dharmAMne anusaravA te ceAgya che. make abhakSAdi grahaNutA tenA vyavahAra nathI. tyAre ema AzakA thavA ceAgya che ke, "luhANA paNa te rIte varte che, teA tenAM annAhArAdi grahaNa karatAM zuM hAni ?'' teA tenA uttaramAM eTalu jaNAvavu yeAgya thaI zake ke, vagara kAraNe tevI rIti paNa badalAvavI ghaTatI nathI; kemake tethI pachI bIjA samAgamavAsI, ke prasa`gAdi ApaNI rIti jonAra game te varNanu khAtAM bAdha nathI evA upadezanA nimittane pAme. luhANAne tyAM annAhAra levAthI vadharma hAni pAmatA nathI; paNa musalamAnane tyAM annAhAra letAM te varNa dharmanI hAninA vizeSa saMbhava che, ane varNa dharma leApavArUpa doSa karavA jevu thAya che. ApaNe, kaI leAkanA upakArAdi hetuthI tema vartavuM thatuM hoya, ane rasalubdhatAbuddhithI tema vartavuM na thatuM hAya, tApaNu bIjA tenu anukaraNa te hetune samajyA vinA ghaNuMkarIne kare, ane aMte abhakSAdi grahaNa karavAmAM pravRtti kare evA nimittanA hetu ApaNuM te AcaraNa che. mATe tema nahi vavuM te, eTale musalamAnAdinA annAhArAditu grahaNa nahi karavuM te uttama che. tamArI vRttinI keTalIka pratIti Ave che, paNa tethI UtaratI vRtti hAya te! te ja pote abhakSAdi AhAranA 363 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdranAM vicArane yogane ghaNuM karIne te raste pAme. mATe e prasaMgathI dUra rahevAya tema vicAravuM kartavya che. dayAnI lAgaNI vizeSa rahevA devI hoya to jyAM hiMsAnA sthAnake che, tathA tevA padArtho levAya devAya che, tyAM rahevAno athavA javA AvavAno prasaMga na thavA de joIe. nahi to jevI joIe tevI ghaNuM karIne dayAnI lAgaNI na rahe; temaja abhakSa para vRtti na javA devA arthe, ane te mArganI unnatinAM nahi anumodanane arthe abhakSAdi grahaNa karanArano AhArAdi arthe paricaya na rAkhavo joIe. jJAnadaSTie jotAM jJAtyAdi bhedanuM vizeSAdipaNuM jaNAtuM nathI; paNa bhakSAbhakSabhedano te tyAM paNa vicAra kartavya che. ane te arthe mukhya karIne A vRtti rAkhavI uttama che. keTalAMka kAryo evAM hoya che ke, temAM pratyakSa doSa hoto nathI, athavA tethI doSa thato hoto nathI, paNa tene aMge bIjA doSono Azraya hoya che. te paNa vicAravAnane lakSa rAkhavo ucita che. nAtAlanA lokenA upakAra arthe kadApi tamAruM ema pravartavuM thAya che ema paNa nizcaya na gaNAya; je bIje kaI paNa sthaLe tevuM vartana karatAM bAdha bhAse, ane vartavAnuM na bane, to mAtra te hetu gaNAya. vaLI te lokonA upakAra arthe vartavuM joIe ema vicAravAmAM paNa kaMIka tamArA samajavAphera thatuM haze ema lAgyA kare che. tamArI sattinI kaMIka pratIti che, eTale A viSe vadhAre lakhavuM yogya dekhAtuM nathI. jema sadAcAra ane sadicAranuM ArAdhana thAya, tema pravartavuM yogya che. bIjI UtaratI jJAtio athavA musalamAnAdinAM ke tevAM niyaMtraNamAM annAhArAdine badale nahi rAMdhelo evo pharahAra Adi letAM te lokono upakAra sAcavavAno saMbhava raheto hoya, to tema anusare to sAruM che. e ja vinaMti. saM. 19paranA Aso suda 3, zukra, ANaMda. 364. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapuruSo temanAM lakSaNothI oLakhAya. sapuruSonAM lakSaNo : - teonI vANImAM pUrvApara avirodha hoya, teo krodhano je upAya kahe tethI krodha jAya; mAnano je upAya kahe tethI mAna jAya. jJAnInI vANI paramArtharUpa ja hoya che. te apUrva che. jJAnInI vANI bIjA ajJAnInI vANInI upara ne upara ja hoya ja. jyAM sudhI jJAnInI vANI sAMbhaLI nathI, tyAM sudhI sUtro paNa chAzabAkaLAM jevAM lAge. sadguru ane asagurunuM oLakhANa sonAnI ane pittaLanI kaMThInA oLakhANanI peThe thavuM joIe. taravAnA kAmI hoya ane saddaguru maLe, to karma TaLe. je padArthane jJAnI jhera kahe, tene jhera jANI mUke, ane jJAnInI AjJA ArAdhe, tene taravAnA kAmI kahevAya. - zrImad rAjacaMdra www.jainelibrarong