Book Title: Punyacharitram
Author(s): Dharmadhurandharsuri
Publisher: Jain Vidya Shodh Samsthan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004548/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puSyayarikhamA jilAnA 8 yAyAdha vidhyA dharmadhuraMdhara suzi Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II zrI gaNezAya namaH / / || OM zrI pArzvanAthasvAmine namaH / / zrI puNyacaritram saMkalana AcArya vijaya dharmadhuraMdhara sUri sIvyAMgat Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puNyacaritram saMkalana AcArya gharmaghuraMdharasUri 'Shree Punyacharitram' Compilation by : Vijay Dharmdhurandar Suri prata : - 1100: prathama saMskaraNA prakAzana tithiH vi. saMvata 2066, vIra saMvata 2536, kArtika zukla paMcamI-jJAnapaMcamI (lAbhapAMcama) tA. 23-10-2009, zukravAra - dIkSA zatAbdI varSa-pAlI(mAravADa) mUlyaH 120 rUpiyA mudraka: kizorabhAI ema. purohita zerI naM. 21, junAlakSmIpurA, pAlanapura. mobAIlaH 09374273690 mukhapRSTha - ramaNika rAvala, pAlanapura. 0 prakAzaka: jaina vidyA zodha saMsthAna sarvatobhadra tIrthama, grAma starA, tA. bhopAlagaDha (rAjasthAna) phona: 02920 223223 mobAIla : 098291 pa9635 -:prApti sthAna : guru samudra anekAMta Adarza TrasTa 19, rAjapatha sosAyaTI, pI. TI. koleja roDa, pAlaDI, amadAvAda-380 007 phona naM. 6638374 * * * ' jaina vidyA zogha saMsthAna sarvatobhadra tIrthama, grAma ostarA, tA. bhopAlagaDha (rAjasthAna) phona: 02920 223223 mobAIla : 098291pa9635 - zrI puNyacaritram Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 arpaNa ) d?- latAnI zAkhAbo para svayaM pAMgarelAM suMdara suvAsita puSpone bAgavAd-mALI ugADato nathI, mALI to che puSpoLe cUMTIne suMdara puSpamALA lAvI prabhuLe samarpita ja kare che. pUjayapuNyavijayajI mahArAjanA utkRSTasaMhRtonA sugoLe cUMTIne banAvelI AvI ja suMdara puSpamALA temanAM dIkSA zatAbdI parva TANe temane saharSa sAdara arpaNa.....! - dharmadhuraMdharasUri zrI puNyacaritram Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M isto ra Ads - saujanya preraka : munirAja zrI dharmabodhi vijayajI ma. sA. / mukhya lAbhArthI :* zrImati ghIsIbAI jayacandrajI phuTaramalajI bAphanA sAdar3I(rANakapura) mumbaI * zrImati kusumabAI bhaMvaralAlajI hastImalajI rA~kA ___ sAdar3I(rANakapura) beMgalora * zrImati candrakAntAbAI jugarAjajI dhanarAjajI khA~TeDa sAdar3I (rANakapura) surata * zrI kailAzanagara jaina saMgha- surata (gujarAta) Richainee lAbhArthI : ti ARTISTRARSwee zrImati kaMkubAI nathamalajI rA~kA - sAdar3I (rANakapura) surata zrImati nirmalAdevI jA~vatarAjajI mehatA- sAdar3I (rANakapura) phAlanA zrImAn bImalaprakAza janeza jaina bagIcIvAle - zAhadarA, dillI zrImati sukhIbAI mAMgIlAlajI nihAlacandajI dhokA- sAdar3I (rANakapura) mumbai zrImAna devarAja azvinakumAra saMjIvakumAra jaina - paTTIvAle, ludhiyAnA zrImati aMsIbAIcunnIlAlajI maganIrAmajI saMkalecA - sAdar3I(rANakapura) surata zrImati vaktIbAI oTaramalajI guMgAliyA - sAdar3I (rANakapura) ThANA sva. rAhula sarojabena cokasI- pAlanapura (banAsakAMThA) gujarAta sahalAbhArthI :zrImati uSAbena phulacandajI devIcandajI rANAvata - bhilAr3a zrImati umarAvabAI ghIsulAlajI bAphanA- sAdar3I (rANakapura) surata zrImati zakuMtalAbAI vAlacandajI rAThaur3a- sAdar3I (rANakapura) surata t - LERYTHAT PATI Visa kane sayindiainik - thI puNyacacaiitram Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrImadAtma-vallabha-samudra-indradinnasatrubhyo namaH | prastAvanA arvAcIna kALamAM lagabhaga aMtima 1500-1600 varSanI samayAvadhimAM gujarAtamAM avatarita thayelI keTalIka viziSTa vibhUtioe samaye samaye svayaMnA jIvanakALamAM jJAna ArAdhanA, sAdhanA, sAhitya sarjana tathA upadeza ApIne jinazAsanane vizva phalaka para AgavuM jAjaramAna sthAna apAvyuM che. e mahApuruSomAM kalikAla sarvajJa pUjya hemacaMdrAcArya sUrijI ma. sA., zrI hIravijaya jI ma. sA., zrI yazovijayajI ma. sA., pUjya AtmArAmajI ma. sA., paMjAba kezarI guru vallabha ane pUjya puNyavijayajI ma. sA. ItyAdie athAga puruSArtha karIne jinazAsananI dhyAnAkarSaka prabhAvanA karI che ane e upakArI mahAtmAonI zreNImAM AgamaprabhAkara zrI puNyavijayajInuM nAma acaLa dhruvatAraka thaI prakAzI rahyuM che. jagatanA saghaLA mahApuruSo vaMdanIya che. temanI jIvana zailI anukaraNIya ane temanA sidhdhAMto mananazIla hoya che. pratyeka mahApuruSe potAnI viziSTa, lAkSaNika karma praNAlIthI zAsananI advitIya sevA karI che. vartamAnamAM vizvamAM pheMkAtA Arthika vikAsa tathA bhautika sukhonI ghelachAbharI AMdhImAM dharmatattva aMzAtmaka aTavAI gayuM che. komyuTara, mobAIla, TI.vI. cenalanA yugamAM ApaNI sAhityaruci, bhASAjJAna tathA vAcanarasa ochAM thaI gayAM che. A eka khataranAka hAnikartA hakIkata che. jagatamAM je prajA potAnA tyAga, balidAna ane zauryano ItihAsa bhulAvI de che, je prabhu, dharmathI, saMskRtithI parAMcamukhI thaI jAya che, te prajAno zatamukhI vinipAta thayA sivAya raheto nathI. zUravIro, saMto, sAdhu bhagavaMto, samAjasudhArako suzAsanakartA mahApuruSonA jIvanacaritro viSe jANavuM ane temanAM kartutva netRtva para ciMtana, manana karIne svayaMnA jIvanane dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra prakAranA karmo vacce saMvAditA prasthApita karIne jIvavuM e ja parama lakSya ApaNAM saunuM nirdhArita thavuM ghaTe. jinazAsananI vartamAna zreNInA carama tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIra svAmIjInA zrImukhethI anAyAsa phUTa thayelI amRtavANIne Azare 150varSa pUrve vallabhIpuramAM devardhvigaNi kSamAzramaNajInI preraNA tathA nizrAmAM zabdadeha ApI lipibadhdha karavAmAM AvI ane 45 AgamonI racanA thavA pAmI. tyAra pachI kALAMtare alaga alaga AcArya bhagavaMtonI maryAdA, videzI AkramaNo tathA zithilAcAra ItyAdi paribaLonAM kAraNe Agamo, thI puNyacaritram | Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya graMtho, jaina nATyakalA, citrakalA, zilpa sthApatya kalA saghaLuM veravikhera thaI gayuM. jJAnabhaMDAromAM sAhitya, tADapatrIo para Alekhita graMthonA pAnAM ADAavaLAM thaI gayAM. keTalAMka pustako khavAI gayAM, saDI gayAM. Ama, paramAtmAnI vANI para Alekhita graMtho tenA pramANabhUta sidhdhAMto tathA anya bhagavaMto dvArA racita bhASya, TIkAo, cUrNi luptatAnA Are AvI gayAM! moTAbhAganuM jaina sAhitya mukhyatve prAkRta, saMskRta, ardha mAgadhI tathA samayAMtare rUpAMtarita thatI jatI bhASAomAM sarjana pAmyuM che, eTale AvI prAcIna bhASAonAM paryAma jJAna, vyAkaraNa tathA sacoTa tarkazakti ane ciMtana manana sivAya AvA sAhityanA vArasAnI sAcavaNI koNa kare? ane AvA saMkaTa kALamAM gujarAtanI kapaDavaMjanI dharmadharA para eka divyAtmAe tA. 29-10-1895nA somavAranI madhyarAtrie jinazAsananA divAkara banIne janma dhAraNa karyo. vi. saM. kArataka zukla paMcamI - lAbhapAMcama arthAt jJAnapaMcamIno e divasa hato ane e navajAta zizu kALAMtaramAM pravrajyA grahaNa karI prabaLa puruSArtha AdarIne jinazAsananA jJAnabhaMDAro, kalAkRtio tathA bhAratIya saMskRtinA mahAna udhdhAraka banI jagatamAM jinazAsananI akalpanIya prabhAvanA karaze tathA jJAnI dezI-videzI saMzodhakonA prANavAna pathadarzaka banIne AgamaprabhAkara, zrutazIla vAridhi pUjya puNyavijiyajI mahArAja banIne jagamAM prasidhdhinA uttuMga zikhare birAjita thaze enI kone jANa hatI? gujarAtanA tatkAlIna prakhara paMDito zrI sukhalAlajI, zrI becaradAsajI dozI, ToronTo sthita prAdhyApaka dalasukhabhAI mAlaNiyA, to pUjya jinavijayajI ma. sA., pUjya zrI jaMbuvijayajI ma. sA., sAdhvI zrI OMkArazrIjI mahArAja, sAdhvI zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja tathA anya vidvAnoe pUjya puNyavijayajInA sAMnidhyamAM rahIne temanA vyaktitvanA meghadhanuSI samaraMgI pratibhA nihALI che. temanA sadguNonI suvAsa mANI che tene temaNe akSarazaH potAnA lekhomAM prastuta karI che. atre spaSTatA karI laIe ke pUjya puNyavijayajI mahArAja samAna ajoDa karmayogI jJAnayogInI dIkSA zatAbdInA A mAMgalika varSamAM temanA jIvananA vividha pAsAMone temanAM satkRtyone temanI kAryazailI tathA jIvanazailIne, temanuM sAMnidhya pAmelA temanA samakAlIna vidvAno dvArA Alekhita lekhomAM kyAMya atizayokti, khuzAmata jevAM tattvo daSTigocara nahIM thAya, kAraNa ke atre prastuta thanArA lekhonA Alekhako sidhdhAMtaniSTha, satyaniSTha, svamAnI ane potapotAnAM kSetra tathA viSayonA niSNAta dhuraMdharo che. - razmikAnta eca. joSI zrI puNyacaritram *** 6 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che hIM klIM zrIsarvatobhadrapArzvanAthasvAmine namaH che. zrImadAtma-vallabha-samudra-indraditrasadgurubhyo namaH | che jayanta te jinendrAH | prakAzakIya nyAyAbhAnidhi jaMgama yugapradhAna pUjyAcArya zrImad vijayAnaMda sUrIzvarajI ma. sA.nA avataraNa pachI jinazAsananI prabhAvanAmAM krAMtikALanA zrIgaNeza thayA. pUjya AtmArAmajI ma. sA.e temanA AtmakalyANanA bhoge zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparAne navIna kalevara ApI ane dhArmika, sAmAjika tathA zaikSaNika kSetre avirata sudhAraNAnuM abhiyAna AjIvana calAvIne jinazAsanane Alokita unnati patha nirdiSTa karyo. I. sa. 1836thI 1896 - temanA jIvanakALa daramyAna temaNe amerikAmAM Ayojita thayelI 'vizva dharma pariSadamAM jaina dharmanA pratinidhirUpe vIracaMda gAMdhIne mokalIne samagra vizvamAM jaina dharmanA astitvano paricaya apAvyo. pUjya AtmArAmajI ma. sA. dvArA prajvalita thayelA jinazAsana utthAnanA e mahAyajJamAM guru vallabha tathA pUjya upAdhyAya zrI sohanavijayajI mahArAja, paMnyAsa zrI lalita vijayajI mahArAja, guru samudra, guru IndrannisUri, pUjya vijaya vallabha ma. sA. ItyAdi mahApuruSoe dhArmika jAgaraNa ane sAmAjika tathA zaikSaNika kSetre ananya yogadAna ApyuM. to bIjI bAju pUjya AtmArAmajI ma. sA.nA aMtima ziSya pravartaka zrI kAMtivijayajI ma. sA., temanA ziSya zrI caturavijayajI mahArAja tathA temanA ja ziSyaratna pUjya AgamaprabhAkara zrutazIlavAridhi niHspRha karmayogI, jJAnayogI zrI puNyavijayajI mahArAja sAheba A mahApuruSonI tripuTIe jaina dharmanA 45 Agamo, khaMbhAta, pATaNa, vaDodarA, jesalamera jevA aneka zahero tathA gAmomAM mRtaHprAya dazA bhogavatA astavyasta jJAnabhaMDAromAM rahelA prAcIna graMtho, kalAnA namUnAo, hastalikhita jarjarita tADapatrIo, zAstronI avyavasthita rIte saDatI pratione vyavasthita svarUpa ApyuM ane jagata samakSa tIrthaMkara prabhuo, prabhAvI AcAryo tathA pUrvadharonI zAstro ane graMthomAM sacavAyelI dharoharane navajIvana ApIne jagatanA jaina dharmanA jJAnapipAsu dezI - videzI saMzodhako, vidvAno tathA jaina dharma para saMzodhana karatA tejasvI vidyArthIone e jJAnaprasAda sahaja upalabdha karAvyo. emanAM A kaThina duSkara satkRtyathI jaina dharmanI vizva phalaka para anupama prabhAvazALI prabhAvanA thaI. - I. sa. 1895mAM eTale ke jyAre pUjya AtmArAmajI ma. sA. jIvita hatA, tyAre 27 okaTobaranA divase pradAdA gurudevanuM nAma ujALavA eka jJAnapremI, saMzodhaka, AgamodhdhAraka punita AtmA rUpe puSyavijayajI mahArAje pRthvI para padArpaNa karyuM. pUjya dAdAguru kAMtivijayajI ma. sA. tathA pUjya gurudeva caturavijyajInA A ziSyaratna temanA dAdAguru tathA gurudevanAM prAcIna zAstro, graMthone jJAnabhaMDAronA saMrakSaNa tathA upayogitAnA zrI pacacaritram Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdarelA abhiyAnane jIvana samarpita karIne suMdara anupama duSkara kArya paripUrNa karyuM. muMbaImAM prosTeTa graMthinA oparezananA divase paNa puNyavijayajI jevA vidyAvyAsaMgI prAcIna graMthonA punarudhdhAranA kAryane pUrNa niSThAthI nyAya ApatA rahyA hatA, e vAta ja A karmayogI jJAnayogInI dharmasamarpita dhagazapUrNa askhalita niSThAnI sAkSI pUre che. ane A varSamAM eTale ke I. sa. 2009nA varSamAM e bahuAyAmI mahAmAnavanI dIkSA zatAbdInI ujavaNInA eka bhAgarUpe e mahAtmAnA udAtta, uttama preraNAdAyI jIvananA saghaLA zramaNa-zramaNI samudAya tathA zrAvaka - zrAvikA varga ane vizvabharanA vidvajano tathA jaina dharma para saMzodhana karatA jJAnapipAsu vidyAarthIonA lAbhArthe mahda aMze puSpa nahIM to puSpanI pAMdaDInA svarUpamAM saMkalita aMzo prastuta karavAnI amane je svarNima taka maLI che, tene jaina vidyA zodha saMsthAna, sarvatobhadra tIrtham ostarA svayaMnuM zreSTha saubhAgya samaje che. A satkRtyathI amane puNyavijayajI samAna advitIya bahuAyAmI mahApuruSane A avasare bhAvAMjali arpavAno je saMyoga prApta thayo che te mATe ame tIrthaMkara paramAtmAno, zAsana rakSAkartA saghaLA devI-devatAo tathA amArA saghaLA gurudevonI amIkRpAne ja kAraNabhUta mAnI temanA prati kRtajJatA vyakta karIe chIe. prAcIna jaina sAhitya saMzodhana kSetre aMzAtmaka phALo ApI cUkelA zrutabhAskara pUjyAcArya zrImadvijaya dharmadhuraMdhara sUrIzvarajI mahArAja sAhebanI satpreraNA tathA sakriya prayAsathI jJAnayogI puNyavijayajInA jIvanakavanane sAMkaLI letuM A saMkalana kArya zakya banyuM che te mATe ame temanI zrutabhakti tathA vaDIlasthaviro pratye dAkhavelA ahobhAvane prazaMsI temanA pratye kRtajJatA pragaTa karIe chIe. A uparAMta pUjya gurudevanA sevAbhAvI AjJAMkita ziSyaratna zrI dharmakIrti vijayajI ma. sA.e saMpUrNa saMkalanakAryamAM utsAhapUrvaka rasa dAkhavI pUjya puNyavijayajI ma. sA.nI durlabha tasavIro ekatra karAvIne amane upakRta karyA che te badala ame temanA RNI chIe. vaLI, zrI puNyavijayajI ma. sA.nA A amUlya pustakamAM khUba ja rasa dAkhavIne sevArthI saraLamanA AjJAvartI munirAja zrI dharmabodhi mahArAje artha vyavasthA mATe sajjana bhAvikone je preraNA ApI che te badala ame temanA AbhArI chIe. amArI graMthamALAnA lekhaka zrI razmikAMta harizaMkara joSIe A saMkalanakRtinuM prUpha rIDIMga karI ApI amane AbhArI karyA che. A uparAMta A pustakanI kompyuTarAIjhaDa kopI karI tene mudrita karAvI ApavA badala zrI kizorabhAI ema. purohita tathA mukhapRSThanI kalAtmaka sajAvaTamAM sahayoga ApanAra citrakalAguru zrI ramaNIkabhAI rAvalanA ame RNI chIe. A uparAMta nAmI-anAmI zradhdheya zramaNa-zramaNI samudAya tathA anya sajjanono ame AbhAra vyakta karIe chIe. AzA che, avismaraNIya vyaktitvanA svAmI pUjya puNyavijayajInA jIvana para prakAzita A kRti emanA apUrNa rahelA kAryane pUrNa karavAnI koIka viralAne preraNA Apaze. -jayaMtibhAI zAha, amadAvAda. zrI puNyoram 8 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadAya Agama saMzodhananuM gaMbhIra kArya karatA pUjyazrIjInA mukha jananI jaNe to bhakata jANa, kAM dAtA kAM zUra..... e paMkitane pUjya || | para kyAreka haLavAzanI paLomAM smita lahera vyApI jatI. tevI puNyavijayajInA mAtRzrI mANekabahena (sAMsArika nAma) tapasvI ja koIka suMdara paLa kacakaDAnI paTTI para kaMDArAI gayelI jaNAya che sAdhvI zrI ratnazrIjI mahArAja sA.e sArthaka karI batAvI. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmaMdira ahamadAbAda' saMsthA ke udghATana samAroha para zeTha zrI kastUrabhAI, bhArata ke pradhAnamaMtrI zrI javAharalAla naheru evaM parama pUjya Agama prabhAkara zrI puNyavijayajI ma. sA. 'lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmaMdira ahamadAbAda' saMsthA ke udghATana samAroha para pradhAnamaMtrI paNDita javAharalAla neharu ko pUjya puNyavijayajI mahArAja prAcIna hastalikhita prata dikhA rahe haiN| unake sAtha gujarAta ke mukhyamaMtrI zrI jIvarAjabhAI mahetA gaura se unakI bAta sunate dikhAI par3ate haiN| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta rAjya ke mukhyamaMtrI zrI jIvarAjajI mehatA parama pUjya Agama prabhAkarajI paNDitavarya zrI amRtalAlajI bhojaka va unake suputra abhaya bhojaka pa. pU. AgamaprabhAkarajI mukhyamaMtrI ko hasta likhita tADapatrI graMtha dikhAte hue zrI prakAza jI, zrI ghIsulAlajI zeTha, paNDitavarya amRtalAla bhojaka, pIche khaDe hue graMthapAla zrI kezavalAla bhojaka evaM pATaNa zrI saMghapati, nagarazeTha zrI kezavalAla jI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana ApatA pa.pU. AcArya zrImad samudrasUrijI ma. sA. sAthe pUjya zrI puNyavijayajI mahArAja ciMtananI mudrAmAM... muMbaI sthita goDIjI mukAme AyojIta sabhAmAM amRtavANI pIrasatA pUjya puNyavijayajI mahArAja ane temanI DAbI bAju birAjita zAMta tapomUrti samudra sUrIzvarajI ma. sA. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cazmA pAchaLa rahelA nayanomAM nIrakhAya che nizcayAtmakatA! DagaluM bharyuM ke nA haTavuM nA haTavuM, veNa kADhayuM ke nA DagavuM nA DagavuM! Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daDhatA ne sabaLa saMkalpazakti darzAvatI pUjyazrIjInI viziSTa chabI ! kAma to apAra che.....! keTaluM karI zakIza A nAnakaDI jiMdagImAM! Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 vAsakSepa pradAna thakI uranI AziSavarSA karatA pUjyazrI *T} `t k9bJdh uh Phule lJle >kA viruddha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastakamaLanI aMguliomAM vAsakSepa taiyAra che, paraMtu bhakatajane pUchelA koIka praznanuM samAdhAna karI tene apalaka daSTithI nihALI rahelA pUjyazrIjI tasvIramAM dADhegocara thAya che... kahevAya che ke tIrthaMkara paramAtmAonA karNa skaMdhane sparze teTalA lAMbA hatA, jJAnI puNyavijayajInI A tasavIramAM temanA viziSTa kAna ane netromAM jJAna AbhAnAM camakArA vartAya che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ra. rU. 4. 6. 6. 7. prastAvanA. prakAzakIya. // puSpolayaprazakti: | II mukhyastavaH // / / prazastipatram II. // vizvabhrAsannim // II AmapramAvinayaH // 8. // mukhyAtmano viraha: .... 9. pUjya puNyavijyajInI jIvanayAtrAnA mukhya aMzo 10. jJAnayogInuM yogadAna 11. upalabdhio 12. zrutazIlavAridhi AgamaprabhAkara pUjya puNyavijayajI ma. sA.nI amUlya jJAnaprasAdarUpI graMthamALAnAM suvAsita sumana..... 13. mahArAjazrInA svargavAsa pachI adhUrA rahelA chapAtA graMtho. 14. pUjya puNyavijayajI mahArAjanAM 62 cAturmAsanI yAdI 15. jJAnajyotinI jIvanarekhA 16. AgamaprabhAkarajInA jIvananI keTalIka bAjuo 17. zrI puNyano puNyaparicaya 18. puNyamUrtinAM keTalAMka saMsmaraNo 19. thoDAMka saMsmaraNo. anukramaNikA 29. SaSThipUrti nimitte patra 30. SaSThipUrti nimitte patra 31. puNyacarita munizrI..... 32. sattvaguNaparipUrNa samadarzI jIvana 33. jJAnatapasvI muni zrI puNyavijayajI 20. pUjyapAda dAdAguru pravarttaka zrI kAMtivijayajI mahArAja 21. prAtaHsmaraNIya guNaguru puNyadhAma pUjya gurudevanuM hArdika pUjana 22. virya munirAjazrI 23. AgamaprabhAkara .. 24. mArA anubhavelA AgamaprabhAkara 25. 'parA'nA upAsaka 26. aneka vaMdana ho e jJAnayogIne! 27. udAracetA pUjya AgamaprabhAkarajI . 28. AgamonA khajAnacI 5 7 muni nyAyavijaya... 9 muni nyAyavijaya... 10 * harizaMkara aMbArAma paMDyA ... 10 dhanasukhalAla zAstrI ... 11 vinavAsa verIyanta saMghavI... 12 paNDita zrI harizakara ambArAma zAstrI... 13 14 14 15 15 17 18 ratilAla dIpacaMda desAI. 19 zrI ratilAla maphAbhAI zAha, mAMDala .. 63 paMDita zrI becaradAsa jIvarAja dozI, amadAvAda.. 69 paMDita zrI amRtalAla mohanalAla bhojaka.. 71 zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA.. 91 pUjya puNyavijayajI ma.sA. .. 97 pUjya puNyavijayajI ma.sA. .. 107 pU. muni zrI jaMbUvijayajI.. 113 pU. paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI.. 114 pU. paMnyAsa zrI caMdanavijayajI,. 115 pU. muni zrI yazovijayajI .. 115 pU. sAdhvIjI zrI mRgAvatI zrIjI... 116 pU. sAdhvIjI zrI nirmaLAzrIjI .. 117 pU. sAdhvIjI zrI oMkArazrIjI.. 120 .... ka.mA. munazI .. 121 DolarabhAI mAMkaDa .. 121 .paM. zrI sukhalAlajI, amadAvAda.. 122 muni zrI jinavijayajI, caMderiyA. 123 pro. dalasukhabhAI mAlavaNiyA, ToronTo (keneDA) .. 126 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. anokhI vibhUti..... ... zrI rasikalAla choTAlAla parIkha, amadAvAda. 131 35. tasma zrIgurave nama: ........... Do. bhogIlAla ja. sADasarA, vaDodarA. 133 36. vaMdanIya jJAnopAsanA ..... Do. harivallabha cU. bhAyANI, amadAvAda. 137 37. jaina jJAnabhaMDAronA uddhAraka muni zrI puNyavijayajI.........................Do. jitendra jeTalI, dvArakA. 138 38. pU. puNyavijayajInI vidyAsAdhanA ... .......Do. prabodha becaradAsa paMDita, dilhI.. 141 39. saddharmaparAyaNa munizrI puNyavijayajI mahArAjane vaMdanA............... zrI ravizaMkara ma. rAvaLa, amadAvAda..142 40. prAcIna bhAratIya sAhityoddhAraka munizrI Do. nagInabhAI jI. zAha, amadAvAda. 144 41. mahAmanA munijI .... ............. ....... zrI madhusUdana DhAMkI, vArANasI. 145 42. svayaMprakAzita pAragAmI vidhAna......... zrI upendradAya ja. sAMDesarA, amadAvAda.. 148 43. muni zrI puNyavijayajI-keTalAMka saMsmaraNo.........................Do. ramaNalAla nAgarajI mahetA, vaDodarA. 151 44. AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAjane vAkapuSpAMjali ... ..... zrI kanaiyAlAla bhAIzaMkara dave, pATaNa. 153 45. pa. pU. A. pra. zrI munizrI puNayavijayajI mahArAja ane zrI jaina AtmAnaMda sabhA (bhAvanagara), ...... zrI khImacaMda cAMpazI zAha, bhAvanagara, 156 46. munizrI puNyavijayajI mahArAjaH vizuddha sevAnijha zramaNajIvana...................................... pro. kezavalAla hiMmatarAma kAmadAra, vaDodarA. 160 47. preraka vibhUti ................ ...... ...Do. ramaNalAla cI. zAha, muMbaI.. 162 48. "vikallabha' sAthenA sAhityika prasaMgo .... .... pro. hIrAlAla 2. kApaDiyA, surata. 165 49. bahumukhI pratibhA .......... ...paM. aMbAlAla premacaMda zAha, amadAvAda. 168 50. akSara divyAtmAnI akSarajhAMkhI ....... ........ 171 bhavyAtmAne arpita zradhdhAMjalio 51. pUjya zramaNa-samudAyanA patromAMthI ....................pU.A.bha.zrI vijaya samudrasUrijI ma.sA. tathA anya. 173 52. jIvaMta saMsthA .............. .........pUjya muni zrI kIrticaMdravijayajI.. 182 53. amArA gurudeva ........ ............. pUjya sAdhvI zrI oMkArazrIjI.. 183 54. ananya vidyAprema. ........... pro. zivalAla jesalapurA- 186 55. puNyavijayajI saMzodhana-saMpAdana kSetre prabhAvazALI pradAna karanAra saumya vyaktitva...... .......................... abhaya dozI-muMbaI. 187 56. pUjya munizrI puNyavijayajI mahArAja, ........ zeThazrI kasturabhAI lAlabhAI.. 195 57. dharmamaya jJAnajyotine vaMdanA ..... ......... "jaina" sAptAhika, bhAvanagara.. 196 58. zAnoddhAranuM kaparuM kAma.......... .............. "jaina" sAptAhika, bhAvanagara.. 199 59. AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI ............................ zrI dhIrubhAI parIkha - "kumAra" mAsika. 203 60. sva. muni zrI puNyavijayajI ...... ......... zrI "dharmapriya". 209 61. pUjya gurudevazrIne zraddhAMjali ............ "jaina sevaka" mAsika, muMbaI. 200 62. divaMgata munizrIne zraddhAMjali ................ zrI "raktateja' "jaina dharmaprakAza' mAsika, bhAvanagara. 210 63. khaMbhAtanA zrI zAMtinAtha tADapatrIya bhaMDArano 64. pU. zrI puNyavijayajI mahArAje karela uddhAra ........ zrI narmadAzaMkara caMbakarAma bhaTTa, 'navasaMskAra' sAptAhika. 212 65. AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI .... ............ zrI ravIndra bhaTTa amadAvAda, 'janmabhUmi' dainika. 213 66. munizrI puNyavijayajIno svargavAsa. ......... "saMdeza"danika, amadAvAdatA. 16-6-71. 216 ************** . . . . . . . . . . , * * * * * * * * * * * * *' " B Y : Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // puNyodayaprazastiH // puNyamUrtiH puNyacetAH, puNyadhIH puNyavAGmahAH / puNyakarmA puNyazarmA, zrIpuNyavijayo muniH // 1 // nisargavatsalodhIro, vishaalhRdystthaa| paropakArapravaNo, namrasaumyasvabhAvabhAk // 2 // udAttacintano dIpraprajJo vAcaMyamastathA / nirbhIkaH satyasAmarthyaprabhAprasRmarodayaH / / 3 / / jaina-vaidika-bauddhAnAM zAstreSu suvizAradaH / sammAnanIyo viduSAM vidyAsaMstheva jaGgamA // 4 // yadIyo vyavasAyazca mukhyarUpeNa vartate / zreSThapaddhatitaH prAcyazAstrANAM parizodhanam / / 5 / / bahuprAcInazAstrADhyabhANDAgArAvalokanam / kRtvA zrameNa yo'kArSIta teSAmuddhAramuttamam // 6 // mahAmedhAvinA yena prAcInA bahugauravAH / granthAH sampAditAH santi vidvadAnandakAriNaH / / 7 / / vidyAsaGgaparAyaNo munipadAlaGkArabhUtakriyaH zreSThAcAravicArapUtavikasavaiduSyaniSpAditam / bhavyazlokamanalpadhAmamahimA bibhranmahAsAttviko jIyAd vizvajanAya puNyavijayaH puNyaprakAzaM dizan / // 8 // mANDala (vIramagAma) muninyAyavijayaH thI puNyacaritram Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // puNyastavaH // ajAtazatrave vizvamitrAya snehamUrtaye / sarveSAM ca hitaM kartuM tatparAya nisargataH // 1 // mahAvipazcite prAcyazAstrazodha-prakAzane / samarpitasvaniHzeSajIvanasthAmasampade / / 2 / / cAritrodyotadIprAya niHspRhAyAbhayAya ca / zrIpuNyavijayAyAstu namaH puNyavibhUtaye / / 3 / / - muninyAyavijayaH mANDala (vIramagAma), vi. saM. 2024, bhAdrapada-amAvasyA || prazastipatram // AtmAnandamaharSiziSyapramukhaH prajJAvatAmagraNIH ___ zrIyukto munirAjakAntivijayaH prAvartako gIyate / tacchiSyazcaturAdimo hi vijayazcAturyazAlI mahAn tacchiSyo munirAjapuNyavijayo jIyAtsamAH zAzvatIH / / 1 / / dhairyodAryaguNairvirAjitamanA dAkSiNyadAnairyutaH khyAtaH sAmyaguNena vizvahitakRd vidyAcaNo buddhimAn / kAryAkAryavicAracArudhiSaNaH zAstreSu pAraGgamI so'yaM zrImunirAjapuNyavijayo jIyAtsamAH zAzvatI // 2 // zAstrANAmapizodhane navanavonmeSAndadhatsarvadA __aitihye kuzalo vinodarasiko hyekaH purAtattvavid / vyAkhyAtA ca vizeSataH svasamaye jainAgame bhAskaraH so'y zrImunirAjapuNyavijayo jIyAtsamAH zAzvatI // 3 // kIrtiryasya ca bhArate zucitamA jApAnadeze tathA jarmanyAM ca suvistRtA gatimatI dUraM tato bhUtale / sAhlAdAzca bhavanti te sumanasaH sammIlya sAdhUttamaM / so'yaM zrImunirAjapuNyavijayo jIyAtsamAH zAzvatI / / 4 / / bhANDAgAragatAMzca hastalikhitAn zrIstambhane pattane thI puNyacaritram Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitvA jesalamerake ca nagare granthAnsamuddhArayan / zrImatpattane vasanbahusamAH kAryaM tadevoDhavAn so'yaM zrImunirAja puNyavijayo jIyAtsamAH zAzvatI // 5 // kAMzcit philmagatAnanekavidhinA kAMzcitpraticchAyayA saGgRhyAtmasamAnanalpadhanato'mUlyAnmaNIgranthakAn / zrIlAdAkhyasubhAratIyabhavane tAntAnsamAnArpipat so'yaM zrImunirAja puNyavijayo jIyAtsamAH zAzvatI // 6 // satsampAdanakAryakauzalavatA granthA nu sampAditAH prAvINyaM ca dadhAti lekhaviSaye lekhAn likhansarvathA / bAlyAdAgamapATharAgavazataH sampAdayannAgamAn so'yaM zrImunirAjapuNyavijayo jIyAtsamAH zAzvatI // 7 // jainaH sannapi bhinnabhinnamata viprAdike'kiJcane sAhAyyaM draviNaM pradApayati yaH strIpumbhinaMda santyajan / AcAryArthaguNairvibhAti sutarAM nApekSate tatpadam so'yaM zrImunirAja puNyavijayo jIyAtsamAH zAzvatI // 8 // ahamadAbAda 11 // kiJcatprAsaGgikam // cakraM bhramati vizvasya lokA AyAnti yAnti ca / svasvakarmaNyabhiratAH kecittiSThinti sarvadA // 1 // tathAsminvidyate loke pUjyapUjyamahAmuniH / zrIpuNyavijayo nAma puNyaM puNyavatAM satAm // 2 // AtmArAmagurostadvatkAntivijayastataH / caturavijayebhyazca prAptavidyaH kramAdasau // 3 // le. viduSAmanucaraH harizaGkara ambArAma paNDayA zrI puNyAtram Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vodaram stambhatIrtha zrI puNyacotram AtmavAnkAntiyuktazca caturaH samajAyata / vayasyalpe munerdIkSAM gRhItvAzikSayajjanAn // 4 // gahanAgamazAstreSu kRtabhUriparizramaH / prAkAzayata zAstrANi vanAnIva vibhAkaraH // 5 // munitrayazca 'vijayAH' vallabha-haMsa-kAntayaH / vaTodarasthasaMghebhyaH jIvanaM dApayanti ca // 6 // vaTodarazrIsaGgena "AgamAnAM prabhAkaraH' I sArthenopAdhinA tena bhUSito yatirADasau // 7 // nairujyaM bhAskaro dadyAdvizvadevAzca zaM tathA RtavaH santu vo bhadrAH, jIvantu zaradAM zatam // 8 // // tatra zrIRSabhAdayo jinavarAH kurvantu jo maGgalam // // AgamaprabhAkaravijayaH // AgamazAstrakovidaH, munizrIpuNyapAlakaH / gacchayedena na spRSTaH, tuSTaH jJAnAmRte sadA // 1 // matAnekAntavAdI ca viSaye samatArasaH / prabhAvazAlI netA ca, sadaiva kAryatatparaH // 2 // bhAgyavAMstvAM samApnoti, pararASTre'pi vyApakaH / kartA ca saMskartA ca, saralAmAgamapaddhatim // 3 // rakSAyAM sadAkuzalaH purANanavajJAnavAn / vidyAdhyayanadAne ca, vidvanmUlyAMkane sadA // 4 // jayaMzca sa munipuNya-vijayo jJAniparSadi / yatInAM ca gRhiNAM ca sa bhavenmArgadarzakaH // 5 // dhanasukhalAla zAstrI chabiladAsa kesarIcanda saMghavI 12 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 // puNyAtmano virahaH // racayitA - paNDita zrI harizakara ambArAma zAstrI durgejesalamerunAmni vasatiM kRtvA''ptavidvavaraiH uddhArAya samastahastalikhitaprAcInagranthapratIH / evaM pattanasatkanikhilaprAcInabhANDAkarAn khambhAtasthasamastagranthanivahAnuddhRtya vikhyAtavAn // 1 // zrImajjainamunIndrapuNyavijayo jaine samAje'graNIH tyaktvAsmAn nijabhaktakAn vidhihatAn bhaktaM surendraM gataH / zaGkeyaM samupasthitA kimu vayaM bhaktiprameye jaDA yenAmartyagaNAptabhaktibharataH svAtmA hyamartyakRtaH // 2 // he ! sAdho na vihAtumarhati bhavAn bAlAnanAthA~stathA kiM kurmo vayamadya dharmavisaraM kAryAnabhijJA aho / kAle'smin kalinA vidharmanihate ko mArgasandarzakaH saMsArArNavabhItirakSaNavidhau tyajyAmahe tAta! kim // 3 // vidvaMccittacakoramodajanikAM mudrAM mukhendoH katham drakSyAmastridivezasadmavasateH zrIpuNyasAdhozca te / AdezAmRtatarpaNasya tu kathaM vArtA vidheyAdhunA devAnAmanuloma daivamathavA zokaM bhajemaikakam // 4 // ye ye sajjanapuGgavA jagati te sarve yathAvazyakAH svarge sajjanasaGgamecchuvibudhA vAJchanti tA~stA~stathA / mAM nu vihAya martyavasatiM devIgrahAtsvargataH hA dhik ! zokasamudraviplavagatAn ko'smAngrahISyatyaho // 5 // he he sadguruvarya ! nirmalamanazcAdarzasAdhUttama ! kAryAkAryavivekadIpakamate ! cAritryacDAmaNe ! | kRtvA saMsRtigartamagnakudhiyAmuddhArakAryaM mudA unnatyai jinazAsanasya ruciro dehazca nApekSitaH || 6 || saddharmapratipAdanena suguruM bandhuzca dhairyapradam satkAryAnugataM svabhAvasaralaM sarvaiH sakhAyaM kRtam / zAntaM sAraguNaiH prakAzitamatimevaM janaiH saMstum zrIpuNyaM haratA hi vAmavidhinA kiM no'smadIyaM hRtam // 7 // vRttiM bAlaya citta ! vijJavarataH zokaM mudhA mA kRthAH paJcatvaM hi gatAH kadApi punastrAyAnti kiM zrUyate ? | AzAM tadviSayAM vihAya adhunA prArthyaH prabhuH zraddhayA zrIpuNyAya ciraM dadAtu vipulAM zAntiM sadA kevalam // 8 // zrI puNyacaritram Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pUjya puNyavijayajInI jIvanayAtrAnA mukhya aMzo * * janma : tA. 27-10-1895, lAbhapAMcama * sAMsArika nAma: maNilAla dozI * pitAnuM nAma : DAhyAbhAI dozI * mAtAnuM nAma : mANeka bahena (dIkSA pachInuM nAma zrIratnazrIjI mahArAja) vidyAbhyAsa : aMgrejI mAdhyamamAM cha dhoraNa sudhI jhaka dIkSA prApti : vi. saM. 1965 mahAvada pAMcama, I.sa. 1909 phebruArI dIkSA sthAna : chANI (vaDodarA hAIve paranuM nAnuM gAma) gujarAta * dIkSA guru : munivarya caturavijayajI mahArAja * dAdAguru : zrI kAMtivijayajI mahArAja - dIkSA paryAya : 62 varSa eka kALadharma : tA. 14-06-1971, muMbaI * jJAnayogInuM yogadAna (1) prAcIna sAhitya, nATya, citra, zilpa, sthApatya kalAka sikkA jevI prAcIna vastuonuM saMzodhana, saMpAdana. judI judI kALAMtare badalAtI lipionI Dhaba, akSaronAM vaLAMka parathI je te kRtino sarjanakALa nizcita karavo. (2) prAkRta - saMskRta brAhmI lipiomAM Alekhita tADapatrIonA TukaDAonuM vargIkaraNa karI vyavasthita pAnAM taiyAra karavA tathA prAcIna graMthAgAronA graMthonI samayAnusAra sarjana mujaba goThavAgI karavI. te graMthonI phoTo sTeTa kopIo kaDhAvavI kSati doSa nivArIne temanuM prakAzana karAvavuM. atyaMta jarjarIta prAcIna pratAnI mAIkro philma levaDAvI tenuM jatana karavuM. (3) dezI - videzI jaina sAhityanA jJAnapipAsu vidvAna saMzodhako tathA pI.eca.DI.nA mahAnibaMdha taiyAra karatA vidyArthIone temanAM saMzodhanakAryamAM sahAya karavI. paMDito vidvAno sAthe jJAnagoSThi karavI. zrI puNyacaritram 14 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upalabdhio * (1) koIpaNa jAtanI zaikSaNika padavI prApta na karI hovA chatAM temanI adhyayana dakSatAnI kadara karI temane prAcIna sAhitya, zilpa, sthApatya, citra, nATya, saMbaMdhI viSayonA pI.eca.DI.nA parIkSaka banAvAyA. (2) gujarAtI sAhitya pariSadanA 20mAM adhivezananI I.sa.1959mAM amadAvAdamAM maLelI sabhAmAM, puNyavijayajI mahArAjane ItihAsa tathA purAtattva vibhAganA adhyakSa nImavAmAM AvyA. (3) vi. saM. 2009mAM 'zrI yazovijaya jaina graMthamALA' bhAvanagara taraphathI temane zrI dharmaguri jaina sAhitya suvarNacaMdraka... arpita karavAmAM Avyo. (4) vi. saM. 2010mAM vaDodarAnA zrIsaMghe ahobhAvathI prerAIne temanI anumati lIdhA sivAya 'Agama prabhAkara'nI padavI arpaNa karI. (5) I.sa. 1961mAM kAzmIramAM maLelA 'oNla InDiyA orienTala konpharansa'nA 21mA adhivezanamAM puNyavijayajI mahArAjane prAkRta tathA jaina vibhAganA adhyakSa tarIke niyukta karAyA. (6) I.sa. 1978mAM amerikA sthita zrI amerikana orienTala sosAyaTIe temane potAnI saMsthAnA mAnada sabhya banAvIne bahumAna karyuM. (7) vi.saM. 2023mAM muMbaInA varalI vistAramAM Ayojita pratiSThA samAraMbhamAM zAMta tapomUrti zrImad vijayasamudra sUrIzvarajI ma. sA.e temane zrutazIlavAridhi' padavI vibhUSita karyA. 1917 1918 zrutazIlavAridhi AgamaprabhAkara pUjya puNyavijayajI ma. sA.nI amUlya jJAnaprasAdarUpI graMthamALAnAM suvAsita sumana... 1. muni rAmacandrakRta kaumudImitrAnaMda nATaka muni rAmabhadrakRta prabuddha rauhiNeya nATaka 3. zrImanmeghaprabhAcArya viracita dharmAlyudaya (chAyAnATaka) 1918 4.* gurAtattvavinizcaya 5. upAdhyAya zrI yazovijayakRta aindrastuticaturvizatikA 1928 6.* vAcaka saMghadAsagaNiviracita vasudeva-hiDi 1930-31 7.* karmagrantha (bhAga 1-2) zrI puNyacaritram 1925 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1944 1950 bRhatkalpasUtra-niryuktibhASyavRttiyutta (bhAga 1-6) 1933-38 tathA 1942 9. bhAratIya jainazramaNa saMskRti ane lekhanakalA 1435 10. pUjya zrI jinabhadragaNikSamAzramaNaviracita jItakalpasUtra, svopajJabhASyasahita 1938 11. kalikAsarvajJa zrI hemacandrAcArya praNIta sakalahastotra zrI kanakakuzalagaNiviracita vRttiyukta 1942 12. zrI devabhadrasUrikRta kathAratnakoza 13. zrI udayaprabhasUrikRta dharmAlyudayamahAkAvya 1949 14. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryapraNIta triSaSTizalAkA puruSacaritra-mahAkAvya (parva 2-3-4) 15. jesalameranI citrasamRddhi 1951 16. kalpasUtra - niryukita, cUrNi, TippaNa, gurjaranuvAda sahita 1952 17. aMgavijA 1957 18. somezvarakRta kIrtikaumudI tathA arisiMhakRta sukRtakIrtina 19.4 sukRtakIrtikallolinyAdi vastupAla-prazastisaMgraha 1961 20. somezvarakRta ullAgharAvaghava nATaka 1961 29. Descriptive Catalogue of palm-leaf Mss. in the Shantinath Bhandar Cambay, Vol. I-II Catalougue of Sanskrit and Pakrit Mss Muniraja Shri Punyavijayaji's collection, Part I-III zrI nemicandrAcAryakRta AkhyAnakamaNikoza, AmradevasUrikRta vRtti sahita 1962 24.4 zrI haribhadrasUrikRta yogazataka svopallavRttiyutaH tathA brahmasiddhAntasamuccaya 1965 25. somezvarakRta rAmazataka 1966 26. nandIsUtra-cUrNisahita, 1966 1961 1961-1966 1963, 1965, 1968 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. nandIsUtra-vividhavRttiyukta 28.+ AcArya hemacandrakRta nighaTTazeSa, zrI zrI vallabhagaNikRta TIkA sahita 1968 29. naMdisutta aNuogaddArAI ca 30.+ jJAnAMjali (mahArAjazrInA dIkSAparyAyaSaSTisamAroha prasaMge pragaTa thayela mahArAjazrInA lekhono tathA mahArAjazrIne aMjali ApatA lekhono saMgraha) 1969 31.+ pannAvaNAsura (prathama bhAga) 1969 32. pannAvaNAsura (dvitIya bhAga) 1971 * mahArAjazrInA svargavAsa pachI adhUrA rahelA chapAtA graMtho * 33. pattanajJAnabhADArasUcipatra chapAya che. 34. jesalamerajJAnabhAr3ArasUcipatra chapAya che. 35. dasakAlIyasutta agaratyasiMcUrNisahita chapAya che. 36. sUtrakRtADagacUrNi chapAya che. A uparAMta mahArAjajIe saMkhyAbaMdha AgamasUtro tathA anya graMthonI presakopIo karAvIne emAM pAThAMtaro noMdhI rAkhyA che, temaja chapAyelA graMthomAM paNa pAThAMtaro noMdhIne pharI chapAvatI vakhate zuddha chapAya evI vipula sAmagrI taiyAra karI ApI che. (* A nizAnIvALA graMthonuM saMpAdana sadgata guruvarya zrI caturavijayajI mahArAja sAthe karyuM che. * A nizAnIvALA granthonuM saMpAdana DaoN. bhogIlAla sAMDesarA sAthe kareluM che. + A nizAnIvALA granthonuM saMpAdana paM. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA tathA paM. zrI amRtalAla mohanalAla bhojaka sAthe kareluM che.) krAMtikArI vicAradhArA, AtmasUjha, jJAnapipAsA, nirdabhatA, nirabhimAnI, dhagaza, puruSArtha, savAne varelA paragaju, udAra, nirlepa, nirmohI, vinamra, vivekazIla, jJAnIonA kadaradAna, dharmadAjha, spaSTavaktA pUjya puNyavijayajInA pratibhAzALI vyaktitvanAM vividha pAsAMo para prakAza pAtharatA jJAnI vidvAnonA lekha prastuta .::ram Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya puNyavijayajI mahArAjanAM 62 cAturmAsanI yAdI (kauMsa bahArano aMka cAturmAsanuM ane kasamAMno eka vi. saM.nuM sUcana kare che.) amadAvAda - 37, 38 (2001, 2002,) 41 (2005), 44 thI 53 (2008 thI 2017), 15 thI 50 (2019 thI 2023). kapaDavaMja - 54 (2018) kheDA-4 (1968) jAmanagara-16, 17 (1980, 1981) jesalamera - 2 (2009) DabhoI-1 (1965) paheluM comAsuM. pATaNa-5, 6, 7 (1969, 1930, 1971), 20 thI 36 (1984 thI 2000). pAlItANA -11, 12 (1975, 1976) bIkAnera-43 (2007). bhAvanagara- 13, 14 (1977, 1978). muMbaI-9 (1973), 61, 62, (2025, 2026)-chevuM comAsuM. lIMbaDI- 15 (1979), 19 (1983). vaDodarA - 8 (1972), 10 (1974), 30, 40 (2003, 2004), 60 (2014). vaDhavANa kempa(surendranagara)- 18 (1982). surata-2, 3 (1966, 19967). zrI puNyacaritram 18 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'A Agamo taiyAra karIe chIe, e vidvAno tapAse; tapAsIne skhalanA hoya tema ja saMpAdana-paddhatimAM doSa hoya, to tenuM bhAna karAvaze to ame rAjI thaIzuM. stuti karanArA to ghaNA maLe che, paraMtu truTio dekhADe evA vidvAno ghaNA ochA maLe che. huM Icchu chuM ke teo truTio batAve. ame e vastu lakSamAM laI teno bhaviSya amArAM saMpAdanomAM upayoga karazuM.'' (jJAnAMjali, pRSTha 296) jJAnajyotinI jIvanarekhA lekhaka : ratilAla dIpacaMda desAI A udgAro svargastha paramapUjya AgamaprabhAkara munivarya zrI puNyavijayajI mahArAjanA che. mahArAjazrInI preraNAthI zrI mahAvIra jaina vidyAlaye ApaNAM badhAM pavitra mULa AgamasUtro prakAzita karavA mATe ''jaina-Agama-granthamAlA'' zarU karI che. A graMthamALAnA prathama graMtha ''naMdisutta aNuogaddArAi ca''nA prakAzana samAroha, vidyAlayanA suvArNa mahotsavanI UjavaNI prasaMge, zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAInA pramukhapade, amadAvAdamAM, tA. 26-2-1968nA roja yojavAmAM Avyo hato. A prasaMge pravacana karatAM mahArAjazrIe A udgAro vyakta karyA hatA. A udgAro utkaTa satyaniSThA, satyane samajavA ane svIkAravAnI jhaMkhanA, saraLatA, sahRdayatA ane vinamratAthI pavitra banelA aMtaHkaraNanI ArasI banI rahe evA vimaLa ane virala che; ane e enA udagAtAnI mahattA ane mahAnubhAvatAnI sAkSI pUre che. munivarya zrI puNyavijayajI mahArAjanuM jJAna kevuM jIvanasparzI hatuM ane jIvana kevuM jJAnamaya ane satyalakSI hatuM, te A uparathI paNa samajI zakAya che. je dharmanAyaka potAnA kAryanI kadara karavAnI nahIM paNa potAnA kAmamAM rahela khAmIo jaNAvavAnI, sAme cAlIne, mAgaNI kare emane mana dharmaniSThA ane satyaniSThAnuM mUlya keTaluM UMcuM haze ! ane e emanA jIvanamAM kevI ekarUpa banI gayela haze ! OU Ano bhAva e che ke aMtaramAM satyanI cAhanA jAge to jIvana-vikAsanuM paheluM pagathiyuM soMpaDe. sAcuM vicAravuM, sAcuM bolavuM ane sAcuM AcaravuM e ja dharmano mArga ane e mArge cAlavuM e ja mAnavajIvanano mahimA. satyane mArge cAlavA mATe je chaLaprapaMca, daMbha ane ahaMkArathI aLago rahe ane saraLatA, nikhAlasatA ane namratAne apanAve, e sAcI dhArmikatAnA amRtanuM pAna karIne jIvanane amRtamaya banAvI zake ane AhiMsA tathA karuNAnI bhAvanAthI sabhara evI samatAne mArge vizvanA samasta jIvo sAthe maitrIno pavitra nAto keLavI zake. paNa A mATe sauthI pahelAM nirdabhavRtti keLavIne jIvanane satyagAmI banAvavuM ghaTe. tethI ja kavivara zrI udayaratnajIe kahyuM che ke- 19 samikatanuM mULa jANIe jI, satya vacana sAkSAta; sAcAmAM samita vase jI, mAyAmAM mithyAtva re, prANI ! ma karIza mAyA lagAra. zrI puNyacaritram Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI jAtanuM ane vizvanuM satyadarzana pAmavAno mukhya upAya che niSThAbharI, niHsvArtha, nirdabha ane nirmaLa jJAnasAdhanA. eTale jIvanasAdhanAnA dhyeyane varela sAdhakanA jIvanamAM koIka bhUmikA evI pAga AvI pahoMce che ke jyAre satyasAdhanA ane jJAnasAdhanA akarUpa banI jaIne sAdhakane avaira, aSa, abhaya, ahiMsA ane karuNA jevA daivI guNothI samRddha banAvI de che. pUjya AgamaprabhAkara munivaryazrI pAgyavijayajI mahArAjanI utkaTa jJAnasAdhanA ane saumya satyasAdhanA AvI ja jIvanasparzI ane UrdhvagAmI jIvanano eka uttama Adarza banI rahe evI hatI. ane tethI ja emano vairAgya zuSka ke udAsa nahIM paNa prasannatAthI sabhara ane 'citta prasanna re pUjana phala kahyo re' e yogIrAja AnaMdadhananI ukitanI yathArthatA samajAve evo hato. ema kahevuM joIe ke teo nirbheLa ane satyagAmI jJAnasAdhanA dvArA sadA prasannatApUrvaka paramAtmadevanuM ane AtmadevanuM atyaMtara pUjana karIne potAnA jIvanane saccidAnaMdasya banAvI zakyA hatA. tIrthakaroe dharmatIrthanI sthApanA karIne jaina saMskRtino vizvamaitrIno paigAma gAjato karyo pUrva bhAratanI puNya bhUmimAMthI; paNa, samayanA vaheNa sAthe, e saMskRtinA vaheNe paNa potAno mArga badalyo ane e saMskRtinI gaMgA pUrva taraphathI pazcima tarapha vahevA lAgI. gUrjarabhUmine bhagavAna ariSTanemi dvArA kALA ane vairAgyanI bhAvanAno vAraso maLelo ja hato. eTale gujarAtanI dharatIne pUrva bhAratanI maitrI ane avairanI saMskRti khUba rucI gaI; e saMskRtine paNa pazcima bhAratano pradeza bahu anukuLa AvI gayo. vaLI, e saMskRtinI bhAvanAne lokajIvanamAM vahetI rAkhanArA aneka jIvanasAdhaka saMto ane jyotirdharo samaye samaye gujarAtanI dharatImAM nIpajatA rahyA ane dhArmikatA ane saMskAritAnI saritAne sadA vahetI rAkhatA rahyA. tethI ja gujarAtanI janatA ahiMsA ane karuNAnI bhAvanAne Aje paNa potAnA jIvanamAM vizeSa pramANamAM apanAvI zake che. muniratna zrI puNyavijayajI gujarAtanA AvA ja eka prabhAvakadharmapuruSa hatA, ane teonuM jJAnoddhAranuM apUrva kArya dharmasaMskRtinA zAstravArasAne surakSita ane ciraMjIva banAvavAnA zakavartI kArya tarIke sadA smarAgIya banI rahe evuM hatuM. vatana, mAtA-pitA ane dIkSA mahArAjazrInuM vatana gujarAtanuM kapaDavaMja zahera, kapaDavaMja dharmazraddhAnA raMge raMgAyeluM zahera che; tyAga, vairAgya ane saMyamanI abhiruci enA kaNakaNamAM prasarelI che. tyAMnA saMkhyAbaMdha dharmAnurAgI bhAIo ane bahenoe dIkSA grahaNa karIne AtmasAdhanAno mArga apanAvyo che, tyAM ekAda jaina ghara paNa evuM bhAgye ja haze ke jyAMthI koI ne koI vyakti tyAgamArganI puNya yAtrika na banI hoya. keTalAka dAkhalA to evA paNa che ke jyAre eka kuTuMbanA badhA sabhyoe, vairAgya bhAvanAthI prerAIne, saMyamano svIkAra karyo hoya ! vaLI, zAstroddhAranA kAryamAM paNa kapaDavaMjanuM arpaNa viziSTa hoya ema lAge che. bhUtakALamAM ApaNAM pavitra AgamasUtromAMnA nava aMgasUtro upara vizada TIkA racanA AcAryapravara zrI abhayadevasUrijInI e nirvANabhUmi che. emanI pavitra smRtimAM emanA nAmanuM eka jJAnamaMdira paNa thoDAM varSo pahelAM tyAM sthApavAmAM AvyuM che. vartamAna samayano vicAra karIe to, AgamagraMthono uddhAra karanAra be samartha Agamadhara, mahApuruSonI janmabhUmi banavAnuM gaurava thI puNyarcAritram 20 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa kapaDavaMjane ja prApta thayuM che. A be Agamadhara dharmapuruSo te parama pUjya AgamoddhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrijI mahArAja, ane pUjyapAda AgamaprabhAkara zrutazIlavAridhi muni zrI puNyavijayajI mahArAja. mahArAjazrInA pitAzrInuM nAma DAhyAbhAI dozI. emanAM mAtuzrInuM nAma mANekabahena. baMnene dharma upara khUba AsthA. temAMya mANekabahenane to dharma tarapha vizeSa anurAga. vaLI, AjathI poNoso varSa pahelAMnA samayamAM ApaNA dezamAM kanyA keLavaNInuM pramANa nahIM jevuM hatuM tyAre paNa, mANekabahene gujarAtI cha dhoraNano ane pAMca pratikramaNa, jIvavicAra, navatattva vagereno abhyAsa karyo hato. mahArAjazrIno janma vi. saM. 1952nA kArakata sudi pAMcama (jJAnapaMcamI ke lAbhapAMcama)nA parva divase thayelo. teonuM nAma maNilAla. mANekabahenane pAMca saMtAna thayelAM. emAM A eka saMtAna ja Ucharela-ane te paNa jANe kALanA momAM koLiyo thatAM bacI gayuM hoya e rIte ! kuTuMbanI sthiti sAmAnya, eTale DAhyAbhAI muMbaImAM rahetA hatA, ane ekalA mANekabahena vatanamAM rahIne potAnA saMtAnane ucheratAM hatAM. maNilAla haju be-cAra mahinAnA ja thayA hatA ane ghoDiye jhUlatA hatA, e vakhate eka divasa emane gharamAM mUkIne mANekabahena nadIe kapaDAM dhovA gayelAM. pAchaLa mahollAmAM ekAeka moTI Aga lAgI ane emAM mANekabahenanuM ghara paNa jhaDapAI gayuM. Aga lAgyAnI bumarANa sAMbhaLIne eka vahorA gRhastha paNa tyAM doDI AvyA. emaNe eka makAnamAM koI bALakanA raDavAno avAja sAMbhaLyo ane, mAnavatAnI bhAvanAthI prerAIne gharamAM doDI jaIne, e bhalA sagRhastha e bALakane laIne potAne ghera mUkI AvyA. A bAju nadIkinAre mANekabahenane AganI khabara paDI; e to hAMphaLAphAMphaLA AvI pahoMcyA. joyuM to ghara AgamAM svAhA thaI gayeluM ! emane thayuM ke gharanA ekanA eka vaMzavelAne paNa Age bharakI lIdho ! emanAM duHkhano pAra na rahyo. pelA vahorA gRhastha mAnatA hatA ke hamaNAM A bALakanAM mA-bApa AvIne ene laI jaze; paNa sAMja sudhI koI na AvyuM ! e vahorA gRhastha nekadila InsAna hatA, ane emane e khyAla hato ke A bALaka koI hiMdunuM saMtAna che, eTale emaNe e bALakane hiMdunA gharanuM pANI maMgAvIne pAyuM ane bakarInuM dUdha pivarAvyuM. rAta thaI to paNa e bALakane laI javA mATe koI na AvyuM eTale bIje divase savAre emaNe gheraghera pharIne tapAsa karI. Akhare mANekabahenane potAno dikaro sAjosAro maLI gayo! emanA AnaMdano pAra na rahyo ! maNilAlane jANe te divasathI rAmanA rakhavALAM maLyAM ! DAhyAbhAIne A vAtanI khabara paDI, eTale teo kapaDavaMja AvIne potAnAM patnI ane putrane muMbaI teDI gayA. muMbaImAM rahI maNilAle prAthamika zikSaNa lIdhuM. paNa mAtA ane putrano bhAgyayoga kaMIka vilakSaNa hato. ane emAM kudaratano koI akaLa saMketa chupAyo hato. 27varSanI nAnI uMmare mANekabahena vidhavA thayAM ! tatkALa to upara Abha ane nIce dharatI jevI ekatalA ane nirAdhArI teo anubhavI rahyAM. cittamAM jANe sUnakAra chavAI gayo. paNa emaNe AkhI jiMdagI dharmanuM pAlana karavAmAM ane dharmanI vANI sAMbhaLavAmAM gALelI, eTale AvA kAramA saMkaTa vakhate dharma ja sAco sahAro ApI rahyo. mANekabahenane saMsAra sAra vagarano lAgyo. aMtara vairAgyane jhaMkhI rahyuM ane e asAra saMsArano tyAga karavA taiyAra thayAM. paNa vacamAM eka avarodha hato H cauda varSanA maNilAlanuM zuM karavuM? ene kone bharose soMpavo? maNilAla paNa kaMI pAcho paDe evo na hato. eNe mana sAthe nakkI karyuM hatuM H bA kahe tema karavuM. zrI puNyacaritram 2 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAne pAga thayuM : huM saMsArano tyAga karuM to mArA putrane saMsAramAM zA mATe rAkhuM? chevaTe bannee dIkSA levAnuM nakakI , karyuM. vi. saM. 1965nA mAha vadi pAMcamanA divase maNilAle, vaDodarA pAse chANI gAmamAM munivarya zrI caturavijayajInA ziSya tarIke, dIkSA lIdhI; nAma puNyavijyajI rAkhavAmAM AvyuM. maNilAlanI dIkSA pachI be divase ja mANekabahene zrI mohanalAlajI mahArAjanA samudAyama : pAlItANAmAM dIkSA lIdhI. emanuM nAma sAdhvI zrI ratnazrIjI. ratnazrIjI saMyamanuM pAlana karavAmAM sadA jAgratA rahetAM. pAchalI avasthAmAM emanI AMkhonAM teja aMdara UtarI gayAM hatAM, chatAM dharmanI jAgRti evI ja hatI eka vAra teo sakhta bImAra thaI gayAM. DaoNkaTare kahyuM ke AvI bImArIno sarakhI rIte IlAja karavA mATe sAdhvIjI IspitAlamAM dAkhala karavAM joIe. A sAMbhaLIne ratnazrIjInuM aMtara valopAta karI rahyuM; emane thayuM kayA bhavana mATe IspitAlamAM jaIne cha kAyanI virAdhanA karIne saMyamanI virAdhanA karavI? e to koI pAra rIte IspitAlamAM na javuM paDe e ja jhaMkhI rahyAM. dAktarane paNa emanI A jhaMkhanAnI khabara paDI. bIje divase dAkatara AvyA; tabiyata kaMIka ThIka lAgI. emaNe kahyuM : mahArAja ! Apane IspitAlamAM nahIM laI jaIe. dAkataranI vAta sAMbhaLIne sAdhvIjInA mukha upara anahada AnaMda ane AMtarika saMtoSanI koI divya rekhAo vilasI rahI. emane jIvananI na koI AkAMkSA hatI ke na maraNano koI bhaya hatAM, dehaduHkhathI chUTako meLavavA na javAya maraNanI jhaMkhanA hatI, ane maraNano bhaya to emane leza paNa hato ja naha.. amane ekamAtra ciMtA ke jhaMkhanA eTalI ja hatI ke koI paNa rIte saMyamanI virAdhanA thatI aTake. vi. saM. 2022mAM, amadAvAdamAM teo svargavAsI thayAM! dAdAguru, guru ane vidyAbhyAsa muni zrI puNyavijayajInA dAdAguru pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja eka Adarza zramaNa hatA. ahiMsA, saMyama ane tapanuM amRta emanA romaromamAM vyApeluM hatuM. teo samatAnA sarovara, guNanA bhaMDAra ane zAMta pratApI mahApuruSa hatA. sphaTika samuM nirmaLa emanuM jIvana hatuM. saMtajIvanane zobhatI udAratA emAge evI keLavI jAgI hatI ke emane mana A mAro ane A parAyo evo koI bheda na hato jaina-jainetara saune teo vAtsalyapUrvaka AvakAratAM ane dharmasAdhanAmAM ke jJAnopArjanamAM joItI sahAya ApatA. pramAdato emane sparzato ja nahIM. ane koIno tiraskAra karavo koInA upara roSa karavo ke mana-vacana-kAyAnA valANamAM visaMvAda rAkhIne chaLa, prapaMca ke daMbhane Azraya Apavo, e to emanA svabhAvamAM ja na hatuM. emanuM jIvana jIvatA anekAMtavAda jevuM guNagrAhI ane satyacAhaka hatuM. jevA udAra mahArAjazrInA dAdAguru hatA, evA ja udAra teonA guru zrI caturavijayajI mahArAja hatA. vaLI, teo jevA udAra hatA evA ja vyavahAradakSa, kAryaniSTha ane satata sAhityasevI vidvAna hatA. dAdAguru ane guru bane jJAnopAsanA ane jJAnoddhAranA pavitra dhyeyane varelA hatA. jJAna vagara na saMyamano sAco mArga lAdhe, na samayanI nirmaLa ArAdhanA thaI zake, nato saMghano abhyadaya thaI zake ke na dharmanI prabhAvanA thaI zake, ane tIrthakara bhagavAnanA abhAvamAM emanI vANI ja saMghanuM parama AlaMbana banI zake : e parama satya teonA aMtaramAM barAbara vasI gayuM hatuM. emanA pagale pagale zrI puNyavijayajI mahArAjanuM jIvanakArya paNa jJAnoddhAraka zrI puNyacaritram 22 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banI gayuM. ane A rIte pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja, munivarya zrI caturavijayajI mahArAja ane munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja-dAdAguru, guru ane ziSya-nI tripuTIe, chellAM sATha-sittera varSa daramyAna, jJAnoddhAranI eka ekathI caDiyAtI je pravRtti karI batAvI te mATe kevaLa jaina saMgha ja nahIM paNa jaina vidyA ane bhAratIya vidyAnA deza-videzanA abhyAsIo ane vidvAno paNa sadA mATe emanA oziMgaNa raheze. ag ja pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAjanI jema zAMtamUrti munipravara zrI haMsavijayajI mahArAja paga vaDodarAnA ja vatanI hatA. emanuM nAma choTAlAla hatuM. choTAlAlanA aMtaramAM nAnI uMmarathI ja vairAgyanI bhAvanA ramatI hatI. pariNAme saMsArano tyAga karavAnI bhAvanAthI prerAIne teo 21me varSe potAnA mitra chaganalAla sAthe paMjAba pahoMcI gayA. banne mitroe vi. saM. 1935nA mAha vadi agiyArase pU. AtmArAmajI mahArAja pAse dIkSA lIdhI. emanuM nAma muni haMsavijayajI rAkhIne emane muni zrI lakSmIvijayajInA ziSya banAvavAmAM AyA. emanA mitra chaganalAla e ja pU. puNyavijayajI mahArAjanA dAdAguru pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja. zrI haMsavijayajI mahArAja zANA, Tharela ane game tevAnA aMtarane vaza karI le evA zAMtinA sarovara jevA saMta hatA. emanI vANImAM pavitratA ane AtmIyatAnI saravANI vahetI. potAnA saMyamanI ArAdhanAmAM teo sadA jAgrata rahetA. aneka pradezomAM vicarI, aneka AtmAone bodha pamADI, aneka tIrthonI yAtrA karI ane paMcAvana varSa jeTalA dIrgha samaya sudhI nirmaLa saMyamanI ArAdhanA karI vi. saM. 1990nA phAgaNa zudi pahelI dazamanA divase teo pATaNamAM samAdhipUrvaka svargavAsa pAmyA. pU. puNyavijayajI mahArAjane A mahApuruSanA saumya ane preraka sahavAsano paNa lAbha maLyo hato. vaLI, AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAja paNa vaDodarAnuM ja ratna hatA. jaina samAjanA utkarSa mATe dhArmika keLavaNI sAthe vyAvahArika keLavaNInA prasAra mATe saMkhyAbaMdha zikSaNa saMsthAo sthApavAnI, udyogagRho zarUkaravAnI temaja bIjI pravRttio hAtha dharavAnI preraNA teoe samAjane ApI hatI. mahArAjazrIne emanA lokopakAraka saMparkano paNa lAbha maLyo hato, eTaluM ja nahIM, emaNe teonI pAse (te kALe muni zrI vallabhavijayajI pAse) aradhA anuyogaddAra sUtranuM adhyayana paNa karyuM hatuM. dIkSAnuM paheluM ja comAsuM mahArAjazrIe potAnA vaDIlo sAthe DabhoImAM karyuM. DabhoI to ApaNA jJAnadivAkara ane mahAna jyotirdhara mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanI nirvANabhUmi-satyalakSI, sarvasparzI ane marmagrAhI vidvattAthI zobhatA e prabhAvaka mahApuruSo ahIM ja ciravizrAma lIdhelo! jogAnujoga kaho ke kudaratano koI akaLa saMketa kaho, zrI puNyavijayajI mahArAja zrI yazovijayajI mahArAja pratye UMDo anurAga dharAvatA hatA. tathA emanA jIvanasparzI ane vizvatomukhI pAMDityanA teo parama bhakta hatA. ane, jAge bhaktane potAnI AvI niHsvArtha ane nirmaLa bhaktino badalo maLI raheto hoya ema, zrI upAdhyAyajI mahArAje potAnA hAthe lakhelI teonI potAnI tema ja bIjAonI saMkhyAbaMdha kRtio mahArAjazrIne judA judA bhaMDAromAMthI sahajapaNe hAtha lAgatI ja rahI hatI. chelle chelle, cheka vi. saM. 2025nI sAlamAM mahArAjazrI khaMbhAtanA zrI zAMtinAtha tADapatrIya bhaMDArane vyavasthita karavA ane pAyacaMda gacchanA bhaMDAranuM nirIkSaNa karavA mATe khaMbhAtamAM rokAyA hatA tyAre paNa, pothIonAM nakAmAM mAnI lIdhelAM pAnAMomAMthI upAdhyAyajI mahArAjanA zrI puNyacaritram 23 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastAkSaramAM lakhAyelI koI adhUrI prata teone maLI AvI hatI! ema paNa kahI zakAya ke zrI yazovijayajI mahArAja jevI jJAnavibhUtinA nirvANane lIdhe vidyAtIrtha banela DabhoInI bhUminA saMparka paNa mahArAjazrIne vidyAsAdhanAnI prabaLa preraNA ApI haze. mahArAjazrI potAnA vidyAbhyAsanI vAta karatAM kahetA ke koI paNa viSayano ekadhAro saLaMga abhyAsa karavAnuM mArA jIvanamAM bahu ochuM banyuM che. vaLI, amuka varSo sudhI ekAgra banIne abhyAsa karyo ane pachI prAcIna prato vAMcavAnuM ke prAcIna graMthonuM saMzodhananuM kAma zarU karyuM evuM paNa nathI banyuM. kaMIka pUrvasaMskAra kaho, kaMIka vaDIlonI kRpA kaho kaMIka jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama kaho, moTe bhAge, vidyAbhyAsa ane zAstrasaMzodhananuM kAma sAthe sAthe sAthe ja cAlatAM rahyAM; ane, kAma kAmane zIkhave ema, zAstronuM vAcana ane saMzodhana karatAM karatAM navA navA viSayonuM jJAna maLatuM rahyuM. e kahevAnI jarUra nathI ke AnA pAyAmAM mahArAjazrInI nirmaLa tejasvI buddhi, satyane pAmavAnI jhaMkhanA, koI paNa viSayane jANavAnI utkaTa jijJAsA ane te viSayanA mULa sudhI pahoMcavAnI ane enA vistArane paNa samajavAnI dhIraja ane tAlAvelI rahelI hatI. Ama abhyAsa ane vidyApravRtti sAthe sAthe cAlatAM rahevA chatAM teoe judA judA vidvAno pAse je kaMI abhyAsa korya hato, tenI mukhya vigato A pramANe che : dIkSAnA pahelA varSamAM mahArAjazrIe dAdAguru ane guruzrInI nizrAmAM badhA prakaraNagraMthono UMDANathI abhyAsa karyo - jANe zAstrIya bodhano pAyo naMkhAyo. bIje varSe vasonA zrAvaka zrI bhAyalAlabhAI pAse mArgopadezikAno abhyAsa karyo. te pachI paMDita zrI nityAnaMdajI zAstrI pAse siddhahema laghuvRtti, hemalaghuprakriyA, caMdraprabhA vyAkaraNa, hitopadeza, dazakumAracarita vagerenuM parizIlana karyuM. pALiyAdavALA paMDita zrI viracaMdabhAI meghajI pAse laghuvRttino adhUro abhyAsa pUro karyo, ane kAvyonuM vAcana karyuM. A samaya daramyAna dAdAguruzrI ane guruzrInI UMDI vighAvRtti ane jJAnodvAranI pravRttinA saMskAro to potAnuM kAma karatA ja hatA. emanI saMzodhananI pravRtti joIne ke jJAnoddhAranI emanI vAto sAMbhaLIne mahArAjazrIne ema to lAgatuM ja ke A kaMIka sAruM kAma thaI rahyuM che, ane AvuM kAma ApaNe paNa karavA jevuM che--jANe pUrvajanmano koI saMskAra ane bhaviSyano koI kAryayoga ja kAma karI rahyo hato! evAmAM jaina darzana temaja bhAratIya badhAM darzanonA UMDA abhyAsI paMDitavarya zrI sukhalAlajInI pAse abhyAsa karavAno yoga banI gayo. pATaNa ane vaDodarAmAM, vi.saM. 1971 ne 1912 mAM, mahArAjazrIe paMDitajI pAse kAvyAnuzAsana, tilakamaMjarI, tarkasaMgraha ane chaMdonuzAsananA abhyAsa karyo. A graMthonA abhyAsa nimitte ane paMDitajInA bahoLA jJAnane lIdhe, bIjI aneka bAbato paNa ApameLe ja adhyayananA kSetramAM AvI jatI. ane e rIte jJAnanA sImADAno ane daSTino vikAsa thato gayo. A arasAmAM pATaNathI zrI kesariyAjI tIrthano saMgha nIkaLyo, temAM mahArAjazrI sAthe paMDitajI paNa gayelA ane e saMghamAM paNa vidyAbhyAsa cAlu rahelo ! A rIte jyAre eka bAju paMDitajI pAse AvuM adhyayana cAlatuM hatuM tyAre bIjI bAju mahArAjazrI prAcIna pratonA pAThAMtaro meLavavAnuM temaja zAstrIya graMthonAM prupha tapAsavAnuM kAma paNa vizvAsapUrvaka karatA thaI gayA hatA. zrI puNyacaritram 24 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pachI to paMDita sukhalAlajI ane mahArAjazrIne avAranavAra sAthe kAma karavAnuM banatuM rahyuM, ane samaya jatAM paMDitajI potAnA zAstrasaMzodhananA kAme paNa mahArAjazrI pAse AvatA rahyA, bhAvanagaranA bIjA comAsAmAM (vi. saM. 1978mAM) paMDitajI sanmatitarkanA saMzodhananA kAme ane lIMbaDInA comAsAmAM tattvArthasUtranA kAme mahArAjazrI pAse gayelA. lIMbaDImAM paMDitajIe bauddhadarzananA keTalAka muddAothI mahArAjazrIne paricita karyA. mahArAjazrIe bauddha graMtha hetubiMdunI nakala paMDitajI mATe karI ApI; eno upayoga paMDitajIne sanmatitarkanA saMpAdanamAM karavAno hato. pAchaLathI hetubiMdu graMtha vaDodarAnI gAyakavADa oriyenTala sirIjha taraphathI pragaTa thayo. mahArAjazrIe A graMthanI karI Apela nakala eka Adarza nakala tarIke gujarAta vidyApIThamAM sAcavI rAkhavAmAM AvI che. A rIte paMDitajI ane mahArAjajI vacceno saMbaMdha uttarottara vadhu gADha thato gayo. paMDitajI mahArAjazrInA nirdabha sAdhujIvana ane satyAgrAhI jJAnasAdhanA pratye khUba Adara dharAve che; mahArAjazrI paMDitajInI satyAgrAhI, agAdha ane vyApaka vidvattA ane akiMcanabhAva pratye evo ja Adara dharAvatA hatA. jyAre paNa A bannenuM milana thatuM, tyAre vidyAvinodanuM suprasanna vAtAvaraNa prasarI rahetuM. paMDitajI pratyenI potAnA vidyAguru tarIkenI bahumAnanI lAgaNI darzAvatAM, potAnA gurudevanuM smaraNa karavAnI sAthe, mahArAjazrIe paMDitajInA sanmAna prasaMge kaheluM zrImAna paMDita sukhalAlajI mArA vidyAguru che. ApaNA jIvananI pragati mATenAM je vividha aMgo che temAM vidyAguru e eka viziSTa aMga che. mArA jIvanamAM meM je anekAneka sAdhu vidyAguruo ane gRhastha vidyAguruo meLavyA che, e saumAM sarvocca sthAna huM be vyakitaone ApuM chuM. emAM prathama sthAna pUjya pravara, satata jJAnopAsanAparAyaNa, aneka jJAnabhaMDAronA uddhAraka, vyavasthApaka ane zrI jaina AtmAnaMda graMtharatnamALAnA saMpAdaka zrI caturavijayajI mahArAjanuM che, jeo mArA dIkSAguru ane zikSAguru che. bIjuM sthAna paMDita zrI sukhalAlajInuM che, jemaNe mane ekAMta AtmIyabhAve adhyayana karAvyuM che, tema ja prasaMge prasaMge mane aneka viSayonuM jJAna pustako dvArA nahi paNa moDhethI ja ApIne mArI daSTine temaNe vizada banAvI che, mArA jIvanano yoga ja koI evo vicitra haze ke jethI huM mArA jIvananA prAraMbhathI aneka prakAranAM kAryomAM parovAI javAne lIdhe adhyayana ati alpa karI zakyo chuM. tema chatAM mArA vidyAguruono evo prema hato ke jethI Aje mArI e UNapa koInI najare nathI AvatI; chatAM e vAta to dIvA jevI che ke mAruM adhyayana ati apUrNa che. A baMne guruoe mArA tIkhA svabhAvane AnaMdathI jIravIne paNa mane dareka rIte samRddha karyo che. be guruomAMthI eka guruzrI ke jeo mArA jIvananuM sarvasva hatA, teo to Aje svargavAsI thaI cUkayA che. paNa eka guru Aje vidyamAna che, jemanI pAse Aje paNa huM aneka rIte adhyayana karuM chuM. Aje jyAre paNa huM mArA A vidyAguru pAse jAuM tyAre teozrI, game teTalA kAryavyasta hoya tema chatAM, potAnuM dareka mahattvanuM kArya choDIne paNa mArI sAthe anAkuLapANe potAnA atigaMbhIra adhyayana ane ciMtanamAMthI udbhavelI anubhavapUrNa vAto kare che, jethI jIvanamAM navuM jJAna ane phuraNAo jAge che." (jJAnAMjali, pR. ra90) pU. paM. nemavijayajInA ziSya sva. muni zrI lAvaNyavijyajI pAse mahArAjazrIe Avazyaka hAribhadrI thI puNyAcaritram 26 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAnuM ane potAnI meLe oghaniryuktinuM vAcana-adhyayana karyuM hatuM, sAthe pAlitANAmAM gurutattvavinizcaya jUnI hastapratone AdhAre zuddha karyuM hatuM. AgamasUtronA mahAna uddhAraka pUjya sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAje jyAre pATaNamAM AgamonI vAcanA zarU karI tyAre keTalAka taraphathI enI sAme virodhano sUra vaheto karavAmAM Avelo. mahArAjazrI e vakhate e vAcanAno lAbha to nahIM laI zakelA, paNa emane eTaluM to lAgeluM ke AvA kAryano virodha karavo e barAbara nathI; A kAma to uttama che ane e karavA jevuM che. pachI, A vAcanA pAlItANAmAM cAlu rahI tyAre, pAlItANAnA bIjA comAsA daramyAna (vi. saM. 1976), mahArAjazrIe eno lAbha laI oghaniryukitanI droNAcAryanI TIkA pUrI vAMcI ane pannavaNAsUtra uparanI malayagiri TIkA ane bhagavatIsUtranI abhayadevasUrinI TIkA adhUrI vAMcI. bhAvanagaramAM be comAsAnI sthiratA daramyAna mahArAjazrIe potAnI meLe ja paThana-pAThana karavAnuM cAlu rAkhyuM; uparAMta vayovRddha ane jJAnavRddha zeThazrI kuMvarajIbhAI ANaMdajI pAse karmaprakRtti, prakaNo vagerenuM vAcana karyuM. mahArAjazrIno bodha jANI zrI kuMvarajIbhAI khUba rAjI thayelA. emaNe kahyuM : badhuM upasthita che; mAtra gurugama joIe. mahArAjazrI zrI kuMvarajIbhAIne gurusthAnIya mAnatA hatA. vi. saM. 1999nI sAlamAM mahArAjazrI AgamamaMdiranI pratiSThA mATe pAlitANA gayA tyAre zrI kuMvarajIbhAI bImAra hatA, eTale emane zatA pUchavA mATe mahArAjazrI khAsa bhAvanagara gayA hatA. te vakhate zrI kuMvarajIbhAIe aTapaTI lipimAM lakhelo eka copaDo mahArAjazrIne ApatAM teoe te vAMcI Apyo hato. mahArAjazrInI zaktino Avo vikAsa joIne zrI kuMvarajIbhAI khUba rAjI thayA. vi. saM. 2025nI sAlamAM, khaMbhAtamAM, mAre mahArAjazrInA vividha viSayanA vyApaka abhyAsa aMge teozrInI sAthe je savAla-javAba thayA te uparathI paNa teonI svayaMspharANAprerita jJAnopAsanA ane jJAnoddhAranI pravRttino keTaloka khyAla AvI zake che. savAla - Ape prAkRtano abhyAsa kyAre, kevI rIte karyo? javAba - ema lAge che ke prAkRtanuM jJAna zarUAtathI ja hatuM. pATaNanA bIjA comAsAmAM pUjya gurujI pAse paumacariyuM vAMcyuM; A vAMcatAM vAMcatAM prAkRta bhASA khUlI gaI. pachI vaDodarAmAM paMDita sukhalAlajI pAse zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa aradhuM vAMcyuM, sAthe sAthe paumacariyuM pATaNanA saMghavInA pADAnI tADapatrIya patranA AdhAre sudhAryuM. sa0-AgamonA abhyAsanI vizeSa ruci kyAre jAgI ? jaDa-munizrI lAvaNyavijayajI pAse Avazyaka haribhadrI vRtti vAMcatAM e tarapha vizeSa ruci thaI, ane pUjya sAgarAnaMdasUrijInI vAcanA khUba gamI. sa0- apabhraMza bhASAnuM jJAna kevI rIte thayuM? java- e to kevaLa e bhASAnuM sAhitya vAMcatAM ja thayuM. sa0- prAcIna lipio vAMcavAno abhyAsa kevI rIte thayo? zrI puNyacaretram Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja0-e paNa moTe bhAge kAma karatAM karatAM ja thayo, ema kahIM zakAya. pATaNanA bIjA comAsAmAM (eTale dIkSAnA chaThThA varSe) sAkSara zrI cimanalAla DAhyAbhAI dalAla (sI. DI. dalAla) pATaNanA jJAnabhaMDAro tapAsavA AvelA. e vakhate emane prAcIna hastalikhita prato meM vAMcI ApI hatI. devanAgarI lipi pahelAMnI brAhmI lipine ukelavAnuM ane devanAgarI lipinA akSaronA seMke seMke badalAtA maroDane ukelavAnuM paNa mahAvarAne lIdhe phAvI gayuM. alabatta, AmAM zrI gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhAnA ''bhAratIya lipimALA''nAme pustakano paNa upayoga karAto rahyo che. judA judA saikAonI lipione ukelavAnA AvA mahAvarAne lIdhe, jene aMte lekhanasaMvata na noMdhyA hoya evI kRti paNa kyA saikAmAM lakhAyelI hovI joIe eno moTe bhAge sAco aMdAja, e graMthanI lipi uparathI, karI zakAya che. na sa0- Apane bauddha sAhitya ane vaidika sAhitya tarapha ruci kevI rIte thaI? 40- moTe bhAge kaNAhaDaeNaM-karNAhatena- kAnathI sAMbhaLI sAMbhaLIne. mAruM eka sadbhAgya rahyuM che ke judA judA viSayanA vidvAnone avAranavAra maLavAnuM banatuM rahe che. e vakhate amArA kAma uparAMta bIjI je kaMI jJAnavArtA thAya te huM pUrNa utsukatA ane jijJAsApUrvaka sAMbhaLato rahuM chuM. ema karatAM keTaluMka jJAna anAyAsa maLI rahe che. ane eka vAra koI bAbatamAM jijJAsA jAgI eTale pachI svAbhAvika rIte ja ene lagatA graMtho jovAnuM bane che. ane tethI ApaNe koI paNa bAbatano aitihAsika ane tulanAtmaka daSTie tathA taTastha vRttithI vicAra karatA thaIe chIe. AnuM pariNAma e Ave che ke judI judI dharmasaMskRtio vaccenA uparachallA virodhanA badale enI bhItaramAM rahelA samAnatAnA tattva tarapha ApaNuM dhyAna vizeSa jAya che, ane ApaNe koI paNa bAbatano samabhAvapUrvaka ke satyazodhaka ane guNagrAhaka daSTie vicAra karatA zIkhIe chIe. jIvanasAdhanAmAM ke jJAnanI upAsanAmAM A bAbata bahu mahattvanI ane ghaNI upayogI nIvaDe che. sa0- prAcIna graMthonA saMzodhananI zarUAta Ape kyAre karI? ja0-amuka kAmanI amuka vakhate ja zarUAta thaI ema cokkasa na kahI zakAya. zAstrono abhyAsa ane saMzodhanano abhyAsa lagabhaga sAthe sAthe ja cAlato rahyo. pUjya gurujI jyAre prAcIna graMthonuM saMzodhana karatA tyAre ja mULa pAThonA artho besADavAno, pAThAMtaro zodhavAno, arthanI saMgati mATe zuddha pATha kyo hoI zake eno, lipi ukelavAno-ema badho abhyAsa kAma karatAM karatAM AgaLa vadhato rahyo. A badhAnI pAchaLa eka vAta mAlUma paDe che ke abhyAsa ane jJAnanI vAtomAM ke zAstronA saMzodhana-saMpAdanamAM je rasa paDato, tene lIdhe bIjI pravRtti tarapha bhAgye ja dhyAna jatuM. pUjya gurujInAM saMpAdanomAM sahAyarUpa thatAM thatAM sthiti evI AvI ke keTalAMka atikaThina gaNAya evA prAcIna graMthonuM saMpAdana ame sAthe maLIne karyuM, keTalAka graMthonuM saMpAdana meM ekalAe karyuM, eTaluM ja nahi, chevaTe evuM paNa banyuM ke pAThAMtaro noMdhe pUjya gurujI ane pAThano nirNaya karuM huM ! ahIM eka prasaMga khAsa yAda Ave che H saMvata 1995nA comAsamAM mane saMgharaNIno evo ugra vyAdhi thaI Avyo ke zarIra nicovAI jAya ane zaktimAtra harAI jAya; vyAdhi koI rIte kAbUmAM Ave ja nahIM. A vakhate vaDodarAnA zrI vADIbhAI vaidyano IlAja cAlato hato. kyAreka to salAha maLe ke have bIjAnI davA karo ! paNa meM to thAkyA ke kaMTALyA vagara, dhIrajapUrvaka, e ja IlAja cAlu rAkhyo. doDheka varSa sudhI cAlela A upadrava daramyAna mane moTAmAM moTo sadhiyAro zrI puNyacaritram 27 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apyo mArA zAstravyAsaMge. kathAratnakoSanuM saMpAdana ane nizIthacUrNinuM adhyayana meM A bImArI daramyAna ja karyuM-jANe huM mAruM kAma karato rahyo ane darda potAnuM kAma karatuM rahyuM ! mane to A badhuM dAdAguruzrI ane gurujInI ja kRpAnuM phaLa lAge che. potAnA gurujI ane dAdAguruzrI uparanI zradhdhAne darzAvatAM mahArAjajIe pote ja kahyuM che ke - "jo pUjyapAda gurupravara zrI pravartakajI mahArAja, pUjya gurudeva ane samasta munigaNanI AziSa varasatI haze - che ja, to pUjya gurudeva satsaMkalpone mUrta svarUpa ApavA ane temaNe cAlu karelI graMthamALAne savizeSa ujjavala banAvavA yathAzakya alpa-svalpa prayatna huM jarUra ja karIza." (jJAnAMjali, pRSTha 289) 30- Ape koI zAstrIya graMtha racavAno kyAreya prayatna karelo? ja0-hA, lIMbaDInA pahelA comAsAmAM (vi. saM. 1978mAM) pUjya dAdAgurujI ane guruzrI tyAMnA bhaMDArano uddhAra karavAnA kAmamAM rokAyelA hatA tyAre mane vizeSaNavatI upara TIkA racavAno vicAra thaI Avelo. paNa pachI e vicAra pramANe kAma na thayuM. sa0-ApanAmAM satyAgrAhI madhyasthabhAva kayAMthI Avyo? ja-svAbhAvika rIte tathA pUjya dAdAgurujInA satata samAgamathI. A rIte dIkSA lIdhA bAda zrI puNyavijayajI mahArAje potAnI svayaM raNAthI, dAdAgurutathA gurujInI vAtsalyabharI kRpAdRSTithI ane judA judA vidvAnonA samAgamathI potAnI jJAnasAdhanAne sarvagrAhI marmasparzI ane satyamUlaka banAvI hatI ane jANe bhaviSyanA jJAnoddhAranA mahAna kAryane mATe potAnI jAtane susa banAvI lIdhI hatI. jJAnoddhAranuM zakavartIkArya Ama to muni zrI puNyavijayajI mahArAja eka AtmasAdhaka saMta hatA, ane potAnA AtmabhAvanI kyAreka upekSA na thaI jAya ke saMsAranI vRddhi kare evI AtmavirodhI pravRttimAM jarAya na aTavAI javAya enI teo satata jAgRti rAkhatA; ane apramattapaNe potAnI sAdhanAne niraMtara AgaLa vadhAratA rahetA. Ama chatAM emanuM jIvanakArya to vividha rIte jJAnano uddhAra karavAnuM ja hatuMemano avatAra ja jJAnanA uddhAra mATe thayo hato. ane, kahevuM joIe ke, kudarate soMpelA e jIvanakAryane teo poNoso varSa jeTalI vRddha uMmara lagI evI ja niSThA, evI ja rti ane evI ja tatparatAthI karatA rahyA-jANe ema lAge che ke A kArya karatA na to teo vayanI maryAdAne ke na to zarIranI zakti-azaktine pichAnatA hatA. A kArya karatAM karatAM jANe emanAmAM zaktino akhUTajharo vahI nikaLato hato. thoDIka prAcIna hastaprato temanI AgaLa mUkI daIe athavA to ekAda hastalikhita bhaMDAranI vacce teozrIne besADI daIe, to teo AhAra, ArAma ane UMdhane visarIne emAM evA tanmaya banI jatA ke jANe koI UMDA AtmaciMtanamAM UtarI gayela yogIrAja ja joI lyo! emane A rIte jJAnoddhAranA kAryamAM nirata jovA e paNa eka lahAvo hato. jJAnoddhAranI teozrInI AvI asAdhAraNa ane zakavartI kahI zakAya evI pravRttionI keTalIka vigato joIe. zrI puNyacaritram Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrAbhyAsa - jJAnoddhAranuM paheluM pagathiyuM che svayaM zAstronuM satyasparzI ane sarvasparzI adhyayana. A adhyayana pAchaLanI daSTi sAMpradAyika kadAgrahathI mukta, aitihAsika, tulanAtmaka ane satyazodhaka hoya to ja e sva-paraupakAraka banI zake. mahArAjazrInA zAstrAbhyAsanI A ja vizeSatA hatI. ane tethI teo sadA guNanA grAhaka ane satyanA cAhaka banI zakatA hatA. vaLI, emane mana vidyA e nirbheLa vidhA ja hatI eTale enI upAsanAmAM teo mArA-tArApaNAno koI bheda rAkhatA nahIM. ane zAstrIya graMtho uparAMta laukika vidyAonA graMthonuM paNa teo evA ja AdarathI avalokana-avagAhana karatA. AthI jema teo potAnAM zAstronI khUbI ane maryAdAothI paricita rahI zakatA, tema bIjAonAM zAstronI khUbIo ke maryAdAothI pAga paricita rahI zakatA. pariNAme emano abhyAsamAM tema ja nirUpaNamAM sadA satyanI subhaga AbhA prasarI rahetI; ane tethI e nirUpaNa vizeSa sacoTa ane pratItikAraka banatuM. AcAryapravara zrI haribhadrasUrijIe temanA yogabiMdu graMthamAM (zloka 524)mAM sAcuM ja kahyuM che ke AtmIya: parakIyo vA kaH siddhAto vipazcitAma? daSTa jhAbAdhito yasta yukatastasya parigrahaH | eTale ke vidvAnane mana A siddhAMta mAro ane A parAyo evo koI bheda nathI hoto; paNa je jovAthI ane ISTathI abAdhita hoya teno svIkAra karavo, e ja ucita che. pUjya puNyavijayajI mahArAjanuM adhyayana AvuM ja taMdurasta ane vimaLa dRSTithI paripUrNa hatuM. ane tethI ja e dezavidezanA vidvAnone mATe vizeSa AvakArapAtra banI rahetuM. teozrInuM adhyayana AvI nirmaLa buddhithI thayeluM hovAthI emanA lakhANamAM paNa enI chApa spaSTa jovAmAM AvatI. samabhAvI AcArya haribhadrasUrie zAstravAsamuccayamAM kapila maharSino 'divya mahAnuni' (zloka 237) ane bhagavAna buddhano mahAmuni' (zloka 466) jevAM bahumAnavAcaka vizeSaNothI nirdeza karyo che, tema puNyavijayajI mahArAjanAM lakhANomAM paNa A paraMparAnuM virala sAtatya jovA maLe che. jyAM kyAMya koI dharmapuruSano ke mahAna vyakitano athavA vidvAnano ullekha karavAno vakhata Avato tyAre teo te bahumAnasUcaka zabdathI ja karatA. karmasAhitya aMgenA potAnA lekhamAM, digaMbara sAhityano nirdeza karatAM, teoe lakheluM ke "digaMbara saMpradAyamAM paNa bhagavAna zrI puSpadaMtAcArya... vagere karmavAdaviSayaka sAhityanA praNetA ane vyAkhyAtA pAraMgata AcAryo ane sthaviro thayA che. (jJAnAMjali, pR. 140). stuti-stotraviSayaka sAhityamAM kharataragacchanA AcArya zrI jinaprabhasUrijInA arpaNane biradAvatAM mahArAjazrIe lakhyuM che ke "A pachI citravicitra stuti-stotra-sAhityanuM sthAna Ave che. A vibhAgamAM seMkaDo jainAcArya tema ja jaina munioe phALo Apyo che. tema chatAM kharataragacchIya AcAryazrI jinaprabhu vidhavidha bhASAmaya ane vidhavidha chaMdomaya citravicitra stuti-stotra-sAhityanA sarjanamAM je vizALa phALo Apyo che e sauthI mokhare Ave che. A AcAryanA jeTaluM vipula ane vidhavidha prakAranuM stuti-stotra-sAhitya koIe saryuM nathI ema kahevAmAM atre jarAye atizayokti thatI nathI." (jJAnAMjali, 159) (29 thI puNyacaritram Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ja rIte zrI dhUmaketu likhita 'kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya' pustakane AvakAratAM teoe mukata mane kahyuM che ke : "AcArya zrI hemacaMdranAM Aja sudhImAM zraddhA ane pAMDityapUrNa saMkhyAbaMdha jIvanacaritro lakhAI cUkyAM che, chatAM bhAI zrI dhUmaketunI A kRti e mahApuruSa pratye eka judA prakAranI ja zraddhApUrNatA ane kuzaLatA rajU kare che, jema zraddhAnI amuka prakAranI bhUmikAthI dUra rahI jIvanacaritro AlekhavAmAM ghaNI vAra bhUlo thAya che, ane vAstavika vastusthita DhaMkAI jAya che, e ja rIte kevaLa zraddhAnI bhUmikAmAM UbhA rahI jIvanacaritro lakhavAmAMya evA ane eTalA ja goTALAo utpanna thavA sAthe kharI vastune anyAya paNa maLe che. e viSeno viziSTa viveka ApaNane zrI dhUmaketue lakhela prastuta jIvanacaritra dvArA batAvyA che." (jJAnAMjali, pRSTha 173) mahArAjazrInA kathananI tema ja emanAM lakhANa ke saMpAdanonI vidvAnomAM je bhAre pratiSThA che te teonI AvI guNagrAhaka, satyazodhaka ane taTastha daSTine kAraNe ja. vaLI, mahArAjazrI e paNa jANatA hatA ke jo ApaNe anya dharmanA mahAna puraSone mATe mAnabharyA zabdo vAparIe to tethI ApaNuM citta kaluSita thatuM aTake che, eTaluM ja nahi, sAmI vyakti paNa ApaNA pUjya puruSo mATe bahumAnabharyA zabdono prayoga karavA prerAya evI ene premabharI pharaja pADI zakIe. AthI UlaTuM, jo ApaNe bIjAne mAnya vyakti mATe halakA zabdono prayoga karIe to ethI ApaNAM vicAra ane vANI to dUSita thAya ja che; uparAMta ethI sAmI vyaktine ApaNane mAnya vyaktione mATe kharAba vANIno prayoga karavAno eka prakArano paravAno maLI jAya che! dhanano khapI jema zodhI zodhIne dhanano saMcaya kare, tema mahArAjazrI satyano ane guNono zodhI zodhIne saMgraha karavAnI daSTie ja zAstronuM avalokana-avagahana karatA emanA zAstrAbhyAsanI A paNa eka virala vizeSatA hatI. prAcIna graMthonuM saMzodhana - potAnA guruzrInA pagale pagale mahArAjazrIe paNa eka samartha saMzodhaka tarIkenI khyAti prApta karI hatI. emanAM saMpAdanonI saLaMgaparipUrNatA joIne paradezanA vaijJAnika saMzodhaka vidvAno pANa DolI UThe che. teozrIne hAthe AkarAmAM AkarA graMtho paNa ANIzuddha banIne navajIvana pAmyA che. graMthasaMpAdananA kAryamAM teozrIne varelI asAdhAraNa siddhinAM kAraNo aneka che : teo zAstranA viSayathI ane graMthamAM AvatA Itara sAhityanA saMdarbhothI haMmezA suparicita rahetA; ane je bAbata potAnI samajamAM na AvatI te bAbatano, game te rIte, khulAso meLavIne ja AgaLa vadhavAno teono svabhAva hato; akSaranA vividha maroDo dharAvatI judA judA saikAnI lipine ukelavAmAM teo siddhahasta hatA, ane, sauthI AgaLa vadhIne, zAstronA (tema ja anya graMthonA paNa) saMzodhananI bAbatamAM emanI dhIraja ane khaMta sAcA arthamAM apAra hatI. A kArya karatAM emane na to kyAreya kaMTALo Avato ke na to teo kyAreya utAvaLa karatA. koI paNa prazna ke zaMkAnuM saMtoSakAraka ke sAcuM samAdhAna maLe nahIM tyAM sudhI teo, yogInA jevI pUrNa ekAgratAthI, enI pAchaLa lAgelA ja rahetA. nAnA sarakhA uMdarane zodharA DuMgara khodavA jeTalI mahenata karavI hoya ke suvarNanI kANI meLavavA dhULadhoyAnI jema dhULanA DhagalAne tapAsavo hoya to paNa teo haMmezAM taiyAra rahetA ane kyAreka ATalI badhI mahenatanuM pariNAma zUnyamAM Ave to paNa teo nirAza na thatA. satyanI ekAdahIrAkaNI meLavavA mATe paNa teo divasa-rAta mathAmaga karyA ja karatA. ane ATaluM badhuM karavA chatAM, tenA bhArathI mukta banIne, sadA suprasanna rahI zakatA. saMzodhana-saMpAdananI daSTie namUnArUpa lekhI zakAya evA emanA saMkhyAbaMdha graMthonA zrI puNyacaritram .. 30 | Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma lakhAvI zakAya, paNa enI yAdI ApavAnuM A sthAna nathI. ane teoe AgamasaMzodhananuM je mahAna kArya hAtha dharyuM hatuM tene to emanA jJAnamaya vyaktitvanA sArarUpa ane paMdaraso varSa pahelAM thaI gayelA AgamagraMthonA mahAna saMrakSaka ane parama prabhAvaka zrI devaddhi gaNi kSamAzramANe karela AgamasaMkalana jevuM zakavartI ane sudIrgha kALa sudhI upakAraka banI rahe evuM ja mAnavuM joIe. prAcIna AgamagraMtho tathA anya sAhityanA saMzodhananI mahArAjazrInI asAdhAraNa nipuNatA tathA saMzodhana mATenI apAra khaMta, dhIraja ane cIvaTano lAbha aneka graMtho ke graMthamALAone maLato rahyo hato. bhAvanagaranI zrI jaina AtmAnaMda sabhAnAM prakAzano namUnedAra gaNAyAM ane deza-videzanA vidvAnonI prazaMsA meLavI zakyAM emAM mahArAjazrI tathA emanA guruvarya muni zrI caturavijayajIno phALo ghaNo ja AgaLa paDato che. A prakAzano tema ja prAkRta Teksa sosAyaTI, amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira taraphathI pragaTa thatI lA. da. graMthamALA tathA muMbaInA zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI jaina Agama graMthamALAnAM saMkhyAbaMdha prakAzano mahArAjazrInI prAcIna graMthonA saMzodhana mATenI nipuNatA, niSThA ane bhakitanI kIrtigAthA cirakALa sudhI saMbhaLAvatAM raheze. prationA niSNAta pArakhu ane uddhAraka -prAcIna jINazIrNa hastaprato to jANe mahArAjazrInA hAthamAM AvatAM ja potAnI ApavItI kahevA lAgatI ! prata nAnI hoya ke moTI, surakSita hoya ke jIrNa, adhUrI hoya ke pUrI-darekedareka pratinuM mahArAjazrI pUrNa dhyAnathI avalokana karatA; ane, koI jhaverI jeTalI cIvaTathI hIrAnI pArakha kare eTalI cIvaTathI, enuM mUlyAMkana karatA. mahArAjazrI graMthalekhananI ane graMthonI sAcavaNInI prAcIna temaja arvAcIna paddhati tathA sAmagrIthI temaja Adhunika vaijJAnika sAdhanothI pUrNa paricita hovAne kAraNe kyA jIrNa graMthanAM punaruddhAra mATe kevI mAvajata karavAnI jarUra che te teo barAbara jANatA hatA. prAcIna graMthonA ekasarakhA mApanAM seLabheLa thaI gayelAM pAnAMomAMthI tema ja tADapatrIya graMthonA TukaDAomAMthI AkhA ke adhUrA graMthone taiyAra karI ApavAnI mahArAjazrInI sUjha ane nipuNatA kharekhara asAdhAraNa ane herata pamADe evI hatI. coTIne roTalo thaI gayelI kaMIka prato emanA hAthe navajIvana pAmI hatI. prationA uddhAranA teonA kAryamAM mAIkrophilma, phoTosTeTa ane enlArjamenTa levarAvavAno paNa samAveza thato. matalaba ke je rIte bane te rIte teo prAcIna pratone surakSita banAvavAnuM kArya karatA ja rahetA. graMthabhaMDArono uddhAra - mahArAjazrI tathA emanA gurujI ane dAdAguruzrIe maLIne lIMbaDI, pATaNa, khaMbhAta, vaDodarA, bhAvanagara, pAlItANA, amadAvAda, jesalamera, bIkAnera, jodhapura uparAMta gujarAta, saurASTra ane rAjasthAnanA saMkhyAbaMdha jJAnabhaMDArone tapAsI, emane suvyavasthita karI, keTalAkanI yAdIo taiyAra karI ApI hatI ane keTalAkanI savistAra sUcione mudrita paNa karAvI ApI hatI. vaLI, kyAMka kyAMka to reparo, baMdhano, DAbaDA ke peTIo ane kabATa sudhdhAMnI vyavasthA karAvI keTalAya prAcIna graMthabhaMDArone nAmazeSa thatAM bacAvI lIdhA hatA. A mATe temaNe je jahemata uThAvI ane je kaSTasAdhya vihAro karyA, te bInA zrutarakSAnA ItihAsamAM sonerI akSare aMkita thaI rahe evI che. temAMya jesalameranA bhaMDAronI sAcavaNI mATe soLa-soLa mahinA sudhI teoe je tapa karyuM hatuM ane kaSTa uThAvyuM hatuM, eno ItihAsa to jevo preraka che evo ja romAMcaka 31 thI puNyacaritram Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A kAryamAM jema aneka muzkelIo AvI tema emAM sahAyako paNa ApameLe AvI maLyA hatA. jesalameranA bhaMDAranA uddhAranA anusaMdhAnamAM traNa bAbato vizeSa noMdhapAtra banI teno nirdeza ahIM karavo prasaMgocita lekhAzeH (1) vi. saM. 206nA kArataka vada sAtame mahArAjazrIe jesalamera mATe vihAra karyo. e vakhate zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAI mahArAjazrIne sAbaratImAM maLelA. te pachI mahArAjazrI jesalameramAM kAma karatA hatA tyAre te jesalamera jaIne cAreka divasa tyAM rokAyA hatA ane mahArAjazrI dvArA thaI rahela kAmane pratyakSa joyuM hatuM. uparAMta, kyAreka teone pATaNa javAnuM thatAM tyAMnA zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdiranuM emaNe nirIkSaNa karyuM hatuM. A badhAMne lIdhe emanA manamAM jJAnabhaMDAronA rakSaNa ane bhAratIya saMskRti tathA jaina saMskRtinA adhyayana mATe kaMIka nakkara kAma karavAnI bhAvanAnAM bIja ropAyAM. enuM pariNAma aMte amadAvAdamAM lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira nAme vikhyAta saMsthAnI sthApanArUpe AvyuM. (2) jesalameranA vihAra mATe mahArAjazrI amadAvAda thaIne pATaNa jaI rahyA hatA. eka divasa vahelI savAre raNuMjathI teoe relanA pATe pATe vihAra zarU karyo. pUrA prakAzanA abhAve emaNe garanALAne na joyuM ane teo garanALAthI 15-17phUTa nIce paDI gayA. paNa je zaktie bacapaNamAM AgathI ane moTI uMmare saMgharaNI jevA bhayaMkara vyAdhimAMthI mahArAjazrIne bacAvI lIdhA hatA, eNe ja A vakhate paNa emane AbAda bacAvI lIdhA ! ATale UMcethI paDavA chatAM emane khAsa kAMI vAgyuM nahIM; ane te pachI to sAteka mAIla jeTalo lAMbo vihAra karIne teo potAnA sthAne pahoMcyA ! rAmanAM kevAM adbhUta rakhavALAM ! mahArAjazrI kahetA, huM gautamasvAmInuM nAma laI vihAra karuM chuM eTale upadravomAMthI bacI javAya che. gautamasvAmI upara teone khUba AsthA hatI; ane koI paNa kAmanI zarUAta teo gautamasvAmInuM smaraNa karIne ja karatA. (3) jesalameranA bhaMDAronA uddhAra daramyAna tyAMnI tADapatrIya pratonI mAIkrophilma levarAvavAnA kAma mATe zrI phatehacaMda belANIne avAranavAra dillI javAnuM thatuM. A daramyAna rASTrapati bAbu rAjendraprasAdajInuM dhyAna AvI amUla sAhityasamRddhi tarapha ane khAsa karIne ahiMsAnA paigaMbara bhagavAna mahAvIranI dharmavANI je bhASAmAM sacavAI che, te prAkRta bhASAnA graMtho pragaTa karavA tarapha gayuM. ene lIdhe chevaTe 'prAkRta TekSTa sosAyaTI'' nAmanI, prAkRta-ardhamAgadhI bhASAmAM racAyela sAhityanuM prakAzana karavAnA dhyeyane varelI saMsthAnI sthApanA karavAnuM zakya banyuM. A saMsthAe ardhamAgadhI bhASAnA saMkhyAbaMdha prAcIna graMtho prakAzita karIne deza-videzanA vidvAnomAM sArI nAmanA meLavI che. prAcIna graMtho ane enA bhaMDAronI jALavaNI kevI rIte karavI e bAbatamAM mahArAjajI niSNAta hatA, eTale emanA hAthe je je bhaMDArono uddhAra thavA pAmyo te cirakALa mATe surakSita banI gayA. vaLI, AvA bhaMDArano vidvAno sahelAIthI upayoga karI zake evI goThavaNa paNa jyAM zakya hoya tyAM karavAnuM teo cUkatA nahIM : A emanA jJAnabhaMDAronA uddhAranI bIjI viziSTatA hatI. jJAnamaMdiranI sthApanA - dAdAguru ane gurujInA prayAsathI e baMnenI janmabhUmi vaDodarA ane chANImAM zrI khuba 32 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samRddha jJAnabhaMDAronI sthApanA cheka poNoso ane pacAseka varSa pahelAM thaI hatI. uparAMta, teonA mahArAjazrInA tema ja AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanA saMyukta prayAsathI pATaNamAM zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira nAme zAnadAra graMthabhaMDAranI sthApanA thaI hatI. ane tenuM uddaghATana, vi. saM. 1995mAM zrI kanaiyAlAla mANekalAla munazInA hAthe thayuM hatuM. Ane lIdhe vidvAno ane abhyAsIo mATe pATAgamAM eka vighAnI paraba zarU thaI che, ema kahevuM joIe. A badhA upara suvarNakaLaza caDAvyo jainapurI amadAvAda. jJAnatapasvI munivarya zrI puNyavijayajI mahArAjanI apUrva zrutabhakti ane zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAInI udAratAnA saMgamane tIre lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdirane nAme eka jAjaramAna vidyAtIrthanI sthApanA vi. saM. 2013nA vijayAdazamIne zubha divase thaI. mahArAjazrIe potAnA hastalikhita ane mudrita hajAro mUlyavAna graMthono amUlya khajAno e saMsthAne bheTa ApI dIdho hato. uparAMta, teozrInI bhAvanA mujaba, teonA svargavAsa bAda, teozrIno kaLAno saMgraha paNa A saMsthAne bheTa maLI gayo che. A saMgrahamAMnI kaLAsAmagrI vividha prakAranI, vipula ane jenuM mUlya na AMkI zakAya evI che. A sAmagrInI samRddhino khyAla to enAM darzana karavAthI ja AvI zake. kaLAno A bhaMDAra mahArAjazrInI niHspRhatA, anAsakti ane lokopakAranI vRttinI kIrtigAthA haMmezAM saMbhaLAvato raheze. samayanA vahevA sAthe A saMsthA, paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyAnA kuzaLa ane udAra saMcAlananIce, uttarottara pragati sAdhI rahI che. gujarAtanA gaurava samI A saMsthA jaina vidyA ane bhAratIya vidyA deza-videzanA vidyArthIo, vidvAno, abhyAsIo ane jijJAsuonuM yAtrAdhAma banI rahela che. A saMsthA taraphatI pragaTa thayela cAlIsa jeTalAM prAcIna graMtho tathA jJAnabhaMDAronI sUcIone lIdhe dezavidezamAM A saMsthA vizeSa nAmAMkIta thaI che. mahArAjazrInA aMtaramAM eka bIjI jhaMkhanA paNa ramI rahI hatI, eno nirdeza paNa ahIM ja karavo prasaMgocita che. mahArAjazrInA manoratho hatA ke mULa AgamasUtronI je susaMpAdita-zuddha AvRttio taiyAra thAya enA AdhAre eka AgamamaMdiranI racanA karavAmAM Ave. mahArAjazrInA manorathanI saphaLatAmAM ApaNane bevaDo lAbha thavAno hato. eka to badhAM AgamasUtronI susaMzodhita-vizuddha AvRttio pragaTa thavAne lIdhe e badhA dharmagraMtho sadAne mATe suvyavasthita banI jAya, ane bIjo lAbha te AvuM AgamamaMdira UbhuM thAya che. paNa have to AvA umadA manoratho sevanAra pote ja ApaNAthI sadAne mATe vidAya thayA, e duHkha kone kahevuM! kaLAnI parakha - prAcIna prato ane graMthabhaMDAronA saMrakSaNanI kaLAnI viziSTa jANakArInI sAthosAtha pratone ane graMthastha tema ja anya citrasAmagrI ke prAcIna kaLAmaya vastuone pArakhavAnI mahArAjazrInI zakti paNa abhUta hatI. uparAMta, kaI pratanuM, kaI daSTie, zuM mUlyAMkana karI zakAya, enI paNa teo spaSTa samaja dharAvatA hatA. AvI virala kaLAsAmagrI jANe ApameLe ja potAnI kathA mahArAjazrIne kahI saMbhaLAvatI! vidvAnone sahakAra- A badhA uparAMta mahArAjazrInI sauthI caDiyAtI ane ativirala kahI zakAya evI viziSTatA hatI vidvAno ane vidyAnA khapIone jarUrI badhI sahAya ApavAnI tatparatA. jemane chApela pustako, hastalikhita prato, enI mAIkrophilma ke phoTosTeTa kopI vagere joIe tene te vastu to teo tarata ja 33 zrI puyacaritrama Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sulabha karI ApatA, eTaluM ja nahIM, koI teoe pote karela ke bIjA pAse karAvela ane bIjI pratone AdhAre sudhArela koI prAcIna graMthanI taiyAra presakopInI mAgaNI kare to te paNa te jarAya khamacAyA vinA pUrNa udAratAthI ApI detA; ane ema karIne pote koInA upara ahesAna karyuM hoya evo bhAva na to jAte anubhavatA ke na to bIjAne evo bhAva dekhAvA detA. koInuM paNa kAma karI ApavAnI paragajuvRtti jANe emanA jIvana sAthe sahajapaNe vaNAI gaI hatI. ekavAra mArA mitra zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAe banArasanA koI vidvAnane syAdvAdaratnAkaranA badhA bhAganI jarUra hovAnI ane paisA kharacavA chatAM paNa bajAramAMthI e nahIM maLatAM hovAnI sahajapaNe vAta karI. mahArAjazrIe tarata ja kabATa UghADIne e pustakanA badhA bhAga dalasukhabhAIne ApyA ane e vidvAnane mokalI ApavA sUcavyuM ane vadhArAmAM umeryuM ke e eno upayoga karaze, e paNa lAbha ja che! ApaNe to vaLI game tyAMthI meLavI laIzuM. zodhavA IcchIe to AvA to saMkhyAbaMdha prasaMgo mahArAjazrInA jIvanamAMthI sAMpaDI zake. Ano sAra e che ke jJAnoddhAramAM ane jJAnaprasAramAM teozrIne evo jIvaMta rasa hato ke e kAma teo pote kare ke bIjA kare, e emane mana sarakhuM hatuM. ane bIjAne enI jJAnopAsanAmAM badhI sagavaDa maLI rahe enI teo pUrI ciMtA rAkhatA. pote game tevA gaMbhIra kAmamAM ekAgraha thayA hoya, paNa koI jijJAsu Ave to teo leza paNa kRpaNatA karyA vagara AvanArane bhArobhAra saMtoSa thAya e rIte pUrepUro samaya ApatA. ane emane koI bAbatamAM jarAka prazna pUchIe to emanI zatamukhe pAMgarelI vidyApratibhAnAM tarata ja darzana thatAM. emanuM bahuzrutapaNuM ke zAstrapAragAmIpaNuM joIne koI paNa Azcaryamugdha thayA vagara na rahetA. vinamra vidvattA - mahArAjazrI aneka viSayonA pAragAmI vidvAna hovA chatAM teo kyAreya potAnI paMDitAI ke vAkacAturIthI bIjAne AMjI nAMkhavAno prayatna na karatA. aMtaramAMthI vahetI emanI sahaja saraLa vANI jANe sAmI vyaktine vaza karI letI. vi. saM. 1924mAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA suvarNamahotsava prasaMge Agama prakAzana yojanAnA pahelA graMtha naMdi-anuyogadvAra sUtranuM amadAvAdamAM prakAzana thayuM te vakhate (tA. 26-2-1968nA roja) emaNe uccArela A ugAro teonI vinamratA, kRtajJatA, guNagrAhaka daSTi, potAnI bhUlone jovA-svIkAravAnI sahaja saraLatA ane satyapriyatAnI sAkSI pUre evAM che : "ahIMyA vidvAna vaktAoe je kaMI kahevuM joIe te ghaNuM kahyuM che; ne have bahu kahevAnuM rahetuM nathI. temAM paNa mAre zuM kahevuM e moTo prazna che. huM to Icche ke ame je A kAma karIe chIe, temAM amArI truTi kyAM che te sUcavanAra amane maLe. mahenata ta ghaNI karavAmAM AvI che. tema chatAM prasaMge prasaMge vicAravAmAM Ave tyAre truTi eTalI badhI dekhAya che ke ATalA mahAbhArata kAmane nirdoSa rIte, kevI rIte pAra pADavuM te paNa eka moTo prazna che. tema chatAM Aje keTalAMka sAdhanone lIdhe, prAcIna bhaMDAronAM avalokanone lIdhe, sAhityanI AlocanAne lIdhe ane vidvAnonA samAgamane lIdhe, je kaMI skUrti jIvanamAM jAgI che teno upayoga ahIM karI levo e daSTie A pravRtti hAtha dharI che." "duniyAnA vidvAno upara najara karIe tyAre amAruM saMpAdana pUrNa che, ema kahevAnI ame hiMmata nathI karatA. jo ke A kAma huM ekalo nathI karato, badhA jANatA hoya ke huM A kAma ekalo karuM chuM, tema chatAM paNa emAM zrI puNyarcA2mama 34 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI sAthe AtmIya bhAve kAma karanArA ghaNA mitro che dalasukhabhAI, 50 amRtalAla vagere ghaNA ghaNA evA vidvAno che, jeo A kAryamAM rAtadivasa racyApacyA rahe che. ene laIne mAro bhAra ocho thaI jAya che. chellAM varSomAM mArI AMkho motiyAne lIdhe asamartha hatI, te veLA A vidvAnoe ja kAmane vega Apyo hato." "sAta varSa vahI gayAM. sAThanI sAlathI A vicAra thayo hato. ATalAM varSomAM eka ja volyuma bahAra paDyuM, ethI evo vicAra Ave ke sAta varSamAM eka ja volyuma bahAra paDayuM, to badhuM kAma kyAre pAra paDaze? bIjI tarapha daSTi karavAmAM Ave to ekaeka viSaya para Aje vidvAno je vicAre che, e vicAravAno samaya nathI. kAma ghaNuM moTuM che. eTale ame maryAdA nakkI karI Agamo taiyAra karIe chIe." DaoN. subrIMga, DaoN. loyamana, DaoN. AlsaDorpha e badhAe Agamo viSe ghaNuM vicAryuM che. hamaNAM DaoN. AlsaDorphanA be ArTikala AvyA che. eka to IcchIparinnA viSe hato. A kriTikala prakAzana teNe tyAMnA jarnalamAM prakAzita karyuM hatuM. A lekhano gujarAtI anuvAda mahAvIra jaina vidyAlayanA suvarNa mahotsava graMthamAM pragaTa thayo che. IcchIparinnA viSe jaina sAdhune pUchavAmAM Ave to paNa te batAvI nahi zake ke te kevI vastu che, ne tenuM keTaluM mahattva che. Do. AlsaDorpha tenA adhyayanane kAvyamaya banAvyuM che. huM nathI dhArato ke amArAmAMthI koIneye eno khyAla hoya ke A adhyayana kAvyamaya che ke tenA chaMdono khyAla Ave. ame tyAM sudhI pahoMcyA nathI." badhA Agamo bhegA karavAmAM Ave to sahakArathI azuddhionuM saMzodhana thAya; e ekAeka zakya nathI. tema chatAM prAcIna Adarzo ekatra karIe to keTalIkavAra zuddha pATho maLe che. e AdhAre atyAranuM kArya karavAmAM Ave che. sAmAnya rIte amArI daSTi kaMIka zraddhAbhimukha che. keTalIka vakhata ema kahevAmAM Ave che ke zraddhA maulika vicArone roke che. ema banatuM haze. paNa zraddhAnI maryAdA karI bIjA pAThabhedo vicAratAM ghaNI vastuo vicArAya che. mAtra eka graMthanA pratyaMtaronA AdhAre A saMzodhana karavAmAM nathI AvatuM, paNa te graMthanA avataraNo, uddharaNo ne prAcIna pramANono ane AgamanA pAThono TIkAkAro, cUrNikAro, TippaNakAro ne vRttikAra-badhAe jyAM jyAM nirdeza karyo che te sthaLonI tapAsa thAya che. atyAra sudhI je je Agamo chapAyA che tene prAcIna tADapatrIonI je je prato maLI zakI te prata sAthe sarakhAvI zuddha karI rAkhyA che. tene AdhAre pAThono nirNaya karIe chIe." ghaNI vAra evuM bane che ke saMzodhanakAre saMzodhanamAM koI sthaLe, jarUra jaNAya tyAM, pATha dAkhala karelo hoya che. te yogya sthaLe dAkhala thayo che ke kema te viSe zaMkA jAge che. amArI A moTI muzkelI che. eTale zuddha pATho nakakI karavA muzkela che. koI pratimAM joI pATho dAkhala karyA che ke kema e, jesalamera, pATaNa, Dekkana koleja, surata, vaDodarAnA bhaMDAro jaIne, tathA khaMbhAtanA bhaMDAranI paNa prAcIna prationI tapAsa karIne, nakakI karIe chIe prAcIna kALathI tyAM pATho paDI gayA che. Aja sudhI ame eka kAma karyuM che. dareka prAcIna graMthone anekAneka pratio sAthe sarakhAvyA che. ene AdhAre eka eka AgamanuM saMpAdana thAya che. bhaviSya paNa e ja paddhati raheze." "A Agamo taiyAra karIe chIe, e vidvAno tapAse, tapAsIne alanA hoya tema ja saMpAdana thI puNyacaritram | 35 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paddhatimAM doSa hoya, to tenuM bhAna karAvaze to ame rAjI thaIzuM. stuti karanAra to ghaNA maLe che, paraMtu truTio dekhADe evA vidvAno ghaNA ochA maLe che. huM IcchuM chuM ke, teo truTio batAve. ame e vastu lakSamAM laI teno bhaviSya amArAM saMpAdanomAM upayoga karIzuM." atyAre dalasukhabhAI vagere ahIMche nahi. te badhA sahakAryakarono A kAryamAM sahakAra che, AtmIyabhAve potAnuM jIvana e otaprota karIne rahela che. evA kAryakaro na hoya to A kAma na thAya.' prAcIna kALamAM abhayadevAcAryuM paNa lakhyuM che ke, TIkAo racatAM pahelAM dareka AgamonI zuddha prato taiyAra thatI; aneka jAtanA pAThAMtaro joI javAtA. evA pAThAMtaro ke jenA pAThabhedo mUMjhavI nAMkhe ke seMkaDo kRtionA pAThabhedomAMthI kyo pATha svIkAravo ane kayo jato karavo? zrI abhayadevAcAryane tethI ja lakhavuM paDayuM vAcanAnAmataikavAta, pustakAnAmazuddhitaH sUtrANAmatigAlmIyaMta, matabhedAcca kunnacitA "dareka graMthamAM kyAMka thoDA ne kyAMka vadhatA, kyAMka nAnA ne kyAMka moTA, kyAMka zuddha ane kyAMka azuddha pAThabhedo Ave che." seMkaDo varSathI lipinA vikArothI, lahiyAo lipi samajatA nahi tethI temaja vidvAno bhASAna jANe tethI pAThabhedo vadhatA rahyA che. badhAno vicAra karavo duSkara che. tema chatAM ame vItarAgadevanA pratApe je kaMI buddhinuM biMdu maLyuM che teno ArAdhanAmAM upayoga karyo che. vidvAno truTio mATe kSamA kare." (jJAnAMjali, pR. 295-296; zrI mahAvIra jaina vidyAlayano pa3mo vArSika riporTa) mahArAjazrInA A TUMkA chatA muddAsaranA pravacanamAM Agama-saMzodhananI muzkela prakriyA ke paddhatinuM nirUpaNa to jovA maLe ja che; uparAMta, emAM potAnI khAmI batAvanAra koI nIkaLe evI sAme cAlIne mAgaNI karavI, koI khAmI batAve to tethI duHkha lagADavAne badale UlaTuM rAjI thavuM, ane jANelI khAmIne dhyAnamAM laI bhaviSyamAM upayoga karavAnI tatparatA batAvavI- AvI unnata bhUmikA to koI uccAzayI, satyadharma-niSTha ane yogasiddha AtmAne ja saMbhavI zake. ema lAge che ke mahArAjazrIne evI bhUmikA sAva sahajapaNe sidhdha thaI hatI. vidyAvAna ke kaLAvAna vyakti gRhastha hoya to paNa enuM samucita sanmAna thavuM ja joIe evI udAra ane guNagrAhI mahArAjazrInI daSTi hatI. A vAta jANItA citrakAra zrI gokuladAsa kApaDiyAe dorela bhagavAna mahAvIranAM suMdara citronA saMpuTanA AmukhamAMnA mahArAjazrInA nIcenA udgArothI paNa jANI zakAya che. teozrIe lAgaNIpUrvaka, mukta mane, lakhyuM che ke bhAI zrI kApaDiyAe aneka varSo sudhI AtmIyabhAve athAga zrama sevI ApaNane kSamaNa bhagavAna mahAvIranI citrakathA upahata karI che te badala temane ApaNA saunAM aMtaranAM abhinaMdana ane vaMdana che." (jJAnAMjali, pR. 227) thI puNyarcA2mam 36) Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAce ja, AvI udAratA ane guNagrAhaka daSTinAM darzana ati durlabha che. jJAnaprasAranI jhaMkhanA-vikAsa mATe vidyAnA AdarzanI jarUra samajAvatAM teo kahe che ke- '"jagata tarapha najara karIzuM to jaNAze ke, je dharma, je samAja, je prajA ke je rASTramAM jeTalo vidyAno vizALa Adarza haze, teTaluM ja tenuM vyaktitva jagata samakSa vadhAre pramANamAM jhaLakI UThaze, ane jeTalI enI vidyAnA AdarzamAM saMkucitatA ke ochAza haze eTalI enA vyakitatvamAM UNapa ja AvavAnI. eka kALe jaina zramaNasaMsthAnuM darekedareka bAbatamAM keTaluM vyaktitva hatuM ! Aje e vyaktitva kyAM pAtALamAM jaI rahyuM che?" (jJAnAMjali, pRSTha 213) jaina zramaNasamudAyanI atyAranI nabaLI jJAnabhUmikA aMge kheda darzAvatAM teo kahe che ke ''prAcIna graMtho tarapha najara karIe tyAre khulluM joI zakAya che ke te graMthonA praNetA AcAryAdikoe potAnA jamAnAnI vidyAnA koI paNa aMganA abhyAsane choDayo nathI, jyAre atyAranA ApaNA zramaNavarganI dazA evI che ke pote je saMpradAyanA dhuraMdhara tarIke hovAno dAvo kare che, te saMpradAyanAM maulika zAstrono temano abhyAsa paNa ati chIcharo athavA nahi jevo ja hoya che. A sthitimAM ApaNe emanA pAsethI dareka viSayane lagatA UMDA abhyAsanI AzA zI rIte rAkhI zakIe....? eka samaya evo hato, jyAre jainAcAryo ane jainadharmanA astitvane samartha vidvAnothI gAjatI rAjasabhAomAM sthAna hatuM. Aje emano ja vAraso ane gaurava dharAvavAno dAvo karanAra jaina zramaNonuM vidyAnA koI paNa kSetramAM najIvuM sarakhuMya sthAna agara vyaktitva che kharuM? jainetara vidvAnonuM vidyAnA vividha vibhAgomAM je gauravabharyuM sthAna ApaNe joI rahyA chIe, temAMnuM eka zatAMza jeTaluMya Aje ApaNA jaina zramaNonuM sthAna hoya ema mArI dRSTie nathI lAgatuM.'' (jJAnAMjali, pR. 213-215) prAcIna graMthonA jatana pratyenI ApaNI upekSAvRtti aMge Takora karatAM mahArAjazrI kahe che ke "jema janatA dareka bAbatamAM 'sApa gayA ane lIsoTA rahyA' e niyamAnusAra dareka rItarivAjomAMthI mULa uddezone kinAre mUkI bAhya ADaMbaramAM khUMcI jAya che, tema A tahevArane aMge (jJAnapaMcamI aMge) paNa thayA sivAya rahyuM nathI. arthAt A tahevArane divase pustakabhaMDAro tapAsavA, temAMno kacaro sApha karavo, havAI gayela pustakone taDako dekhADavo, coMTI gayela pustakone ukhADI sudhArI levAM, pustakasaMgrahamAM jIvAta na paDe te mATe mUkela ghoDAvaja AdinI poTalIone badalavI Adi kazuM ja karavAmAM AvatuM nathI. eTale atyAre to A tahevAra nAmazeSa thayA jevo ja gaNAya.'' (jJAnAMjali, pRSTha 5) mahArAjazrInA A badhA udgAro jJAnaprasAranI ane jJAnoddhAranI emanI bhAvanA keTalI tIvra hatI, enuM sUcana kare che. ane mAtra AvI bhAvanA vyakta karIne ke vartamAna paristhitinI sAme roSa ke aphasosa jAhera karIne ja niSkriya besI na rahetAM e dizAmAM teo jIvanabhara tana toDIna, mana daIne, pUrNa niSThApUrvaka kAma paNa karatA rahyA, e hakIkata ja emane sAcA jJAnoddhAraka puravAra kare che. 37 zrI puNyacaritram Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama-saMzodhananuM virATa kArya AgamasUtro e jainadharma ane saMskRtinI jIvAdorI che. ane vividha viSayane sparzatA vipula jaina sAhityanA sarjananA mULamAM mukhyatve A AgamasUtro ja rahelAM che. mULa sUtro ane enI samajUtI ApavAnA uddezathI racAyela niryukti, bhASya, cUrNa ane TIkA-vRttine Agama paMcAMgI tarIke oLakhavAmAM Ave che. mahArAjazrI badhAM AgamasUtro ane samagra Agamika sAhityanA niSNAta jJAtA tathA asAdhAraNa saMzodhaka hatA; temaja teonI Agamabhakti paNa asAdhAraNa hatI. mULa Agamo tema ja Agamika sAhityane samajavAnuM tema ja zuddha karavAnuM mahArAjazrInuM siddhahastapaNuM joIne to ema ja lAge ke e teonI janma-janmAMtaranI jJAna sAdhanAnuM ja phaLa hoI zake. tattvajijJAsuo ane abhyAsIone samagra Akasmika sAhitya mudrita rUpamAM sulabha karI ApavAnuM, zrIdevaddhi gaNi kSamAzramaNanA jevuM ja, pAyAnuM mahAna saMzodhanakArya AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAje karyuM ane teo sAcA arthamAM 'AgamoddhAraka' kahevAyA. Agama-saMzodhananA A kAryamAM je kaMI azuddhio ke khAmIo rahI gaI tene dUra karavAnuM tema ja bAkI rahela Agamika sAhityane saMzodhita ke mudrita karavAnuM yugakArya karavAno kAryayoga jANe muni zrI puNyavijayajIe pUro karavAno hato. ane chellAM cAlIsa-pistAlIsa varSa sudhI A kArya karatAM rahIne teoe Agama-saMzodhananuM keTaluM virATa kArya karyuM hatuM eno khyAla to teone hAthe mudrita thayela, temaja saMzodhana-saMpAdananI vaijJAnika paddhatithI zuddha thayA pachI paNa mudrita thavA bAkI rahela, saMkhyAbaMdha nAnA-moTA graMthone jovAthI ja AvI zake. teonuM Agama-prabhAkara" biruda keTaluM badhuM sArthaka hatuM! je koI graMtha teonA hAthe saMzodhita - saMpAdita thato ene jANe prAmANikatAnI mahorachApa maLI jatI. teonA saMpAdananI vizeSatAne aMjali ApatAM, jaina AgamonA abhyAsI ane saMzodhaka, vikhyAta jarmana vidvAna DaoN. volTara zubrige yogya ja kahyuM che ke - "teoe saMpAdita karela bRhatkalpabhAganI kIrtimaMdira samI AvRttino nirdeza huM ahIM karavA IcchuM chuM. bhAratamAM jeo atyAra sudhI saMzodhita nahIM thayela graMthone prakAzita karavAnI taiyArI karI rahyA che, te sarvane mATe A AvRtti eka namUnAnI garaja sAre evI che." mahArAjazrInA saMzodhanakAryanI prAmANikatAne biradAvatAM ane e prAmANikatA teomAM kevI rIte AvI te samajAvatAM paMDitavarya zrI sukhalAlajIe, zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA Agama prakAzana samAroha prasaMge, amadAvAdamAM, tA. 26-2-1968nA roja kahyuM hatuM ke "pUjya puNyavijayajIe A kAmamAM (Agama-saMzodhananA kAmamAM) AkhI jiMdagI kharcA che. temanI pAse daSTi che. ema to chellAM cAlIsa varSathI ghaNA sAdhuo AvuM kAma karI rahyA che e huM jANuM chuM. paNa pUjya puNyavijayajI mArA snehI-mitra che eTalA mATe nahi paNa taTastha bhAve huM A kahuM chuM ke temanA nAma sAthe prAmANikatA saMkaLAyelI che. koI paNa pustaka bahAra paDe ane saratacUkathI koI temanuM nAma chApe ane lokone khabara paDe ke A pustaka puNyavijayajInuM che, to loko mAne che ke A pustaka sAmAnya nathI. teNe jeTalA pustaka bhaMDAro ne saMgraho joyA che, teTalA ghaNA ochAe joyA haze. temanI daSTimAM udAratA rahI che, temanI daSTi paMthathI para che. mAre ne emane 50 varSa pahelAMnA samayathI saMbaMdha che. nAnI vayathI Aja sudhI jema samaya pasAra thato gayo tema bI puNyacaritram Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanI dRSTino vikAsa thato gayo. temane sAMpradAyika baMdhana nathI khapatAM, gaccha-paraMparAno Agraha nathI. AthI temanA saMpAdanamAM prAmANikatA rahI che. bIjI vAta temano guNagrAhitAno guNa che, doSadarzana temanAmAM nathI.jaina paraMparAno koI paNa vidvAna ke bIjI paraMparAnA vidvAno paNa temane maLavA Ave che. emane emanI sAthenI carcA karatA joIe to lAge che ke sAmAnI vAta jue ne sAcI hoya to teno svIkAra kare che. mahenatanI prAmANikatAnI sAthe temanAmAM dhairya che. dRSTinI A vizALatAthI temanAmAM prAmANikatA AvI che.'' badhAM AgamasUtro ane samagra Agamika sAhityanI zuddha vAcanAo taiyAra thAya e mahArAjazrInI tIvra jhaMkhanA hatI; A kAryanuM emane mana jIvanakArya jeTaluM mahattva hatuM. eTale enI pAchaLa potAnA samagra samaya ane zaktino upayoga karavAmAM teo kyAreya saMkoca karatA na hatA. jJAnabhaMDAro ane prAcIna graMthonA uddhAra mATe teo je ullAsathI kAma karatA enI pAchaLa teonI eka dRSTi evI paNa hatI ke kadAca kyAMkathI koIka Agamane lagato vadhAre prAcIna ke navo graMtha maLI Ave, jene AdhAre upalabdha AgamanA pATho vadhu zuddha karI zakAya athavA koIka ajJAta Agamika graMthane prakAzita karavAnuM zakya bane. zrI jinAgama prakAzinI saMsada- pATaNamAM rahIne mahArAjazrI Agama-saMzodhananuM kArya ekAgratAthI karI rahyA hatA, te joIne pATaNanA keTalAka bhAvanAzIla mahAnubhAvonA aMtaramAM teone A kArya mATenI Arthika ciMtAthI mukta karavAno suvicAra Avyo. emAMthI pATaNamAM vi. saM. 2001mAM 'zrI jinAgama prakAzinI saMsada' nAme eka saMsthAnI sthApanA karavAnuM zakya banyuM. A saMsthA pAse phaMDa paNa sAruM bheguM thayuM hatuM. paNa thoDA vakhata pachI ja, A saMsthAnA mukhya kAryavAhakonI mahArAjazrInA kArya pratyenI zraddhAmAM, game te kAraNe, oTa AvI; ane mahArAjazrIe saMzodhita karela Agama-sAhityane mudrita karavAnuM kAma aTakI paDaDyuM ! potAne dharmanAdharmazradhdhAnA rakhevALa puravAra karavAnA aMdhazraddhAthI gherAyelA vadhAre paDatA utsAhamAM jo A mahAnubhAvoe mahArAjazrInA kAryamAM azraddhA-avizvAsa janmAvIne e pavitra kArya sthagita thaI jAya evI moTI bhUla karavAne badale mahArAjazrInI satyapriyatA, sAdhutA ane vidvatA upara vizvAsa rAkhIne A kAryane AgaLa vadhavA dIdhuM hota to mahArAjazrInI hayAtImAM ane teonA potAnA ja hAthe Agama-paMcAgInA keTalAka badhA graMtho kevA Adarza rUpamAM pragaTa thaI zakyA hota ! paNa jyAM AvA mahAna puNyakAryanA sAthI banavAnuM bhAgya-vidhAna ja na hoya, ane sArA kAmamAM aMtarAyarUpa ja banavAno nimittayogya hoya, tyAM AvI dharmabuddhi jAge paNa zI rIte ? ane 18-20 varSa bAda, moDe moDe, jyAre emanAmAM AvI satbuddhi jAgI ane, vi. saM. 1925mAM, A mahAnubhAvoe 'zrI jinAgama prakAzinI saMsada'mAM Agama-prakAzana mATe bhegI thayelI rakama mahArAjazrI dvArA saMpAdita - saMzodhita thatAM mULa AgamasUtronA prakAzana-mudraNa mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayane soMpI tyAre A kAryavAhakonA manano bhAra bhale ocho thayo hoya, paNa emAM eTaluM badhuM moDuM thayuM hatuM ke, A sahAyatAthI potAnA Agama-saMzodhananA kAryane vega maLe te pahelAM, be varSa bAda ja, mahArAjazrI svarge sidhAvI gayA ! kAnanAM kAcA ane zraddhAnA pocA kAryakaro potAnA hAthe ja dharmazAsanane keTalu moTuM nukazAna karI bese che, ane seMkaDo varSa sudhI upakAraka banI zakanAra zakavartI pravRttine kevo lakavo lagAvI de che, eno A UMgha uDADI mUke evo dAkhalo che. paisA paDI rahyA, bIjA paNa maLI raheze, bIjI bIjI sagavaDa ane sAmagrI paNa AvI maLaze; paNa zrI puNyacaritram 39 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNacarita puNyavijayajI kyAMthI maLavAnA hatA ! Agama-saMzodhana aMganI emanI sUjha, zakita ane bhakti have kyAM maLavAnI hatI? aMdhazraddhA, aMdhavizvAsa ane aMdhabhaktimAM ApaNe khoTano kevo sodo karI beThA! paNa puNyavijayajI mahArAjane, yoganI sAdhanA karyA vagara ja, yoganI siddhinI sahaja bakSisa maLI hatI. eTale game tevA kaparA ane pratikULa saMjogomAM paNa teo svastha, zAMta ane sthira rahI zakatA hatA. eTale jinAgama prakAzinI saMsadanA mukhya kAryakaronA AvA duHkhada valaNa aMge zoca ke aphasosa karavAmAM kALakSepa karIne manane udvigana banAvavAne badale, jANe kazuM ja nathI banyuM ema mAnIne, pote je kaMI Arthika sagavaDa saMghamAMthI meLavI zakyA teTalA pramANamAM Agama-saMzodhananuM potAnuM jIvanakArya AgaLa vadhAratA rahyA. ane potAnI jAte je kArya thaI zake ema hatuM e mATe to paisAnI paNa kyAM jarUra hatI? teo to mudrita thaI gayela Agama sAhityane, je kaMI navI sAmagrI maLatI rahe ene AdhAre, zuddha karatA rahyA ane je kaMI apragaTa ane ajJAta Agama sAhitya upalabdha thatuM gayuM enI saMzodhita zuddha nakalo taiyAra karatA-karAvatA ja rahyA. ATalI badhI sudhArelI presa-kopIonuM mudraNa kyAre thaze enI ciMtA kyAreya emanA cittanI samAdhine calita karI zakI na hatI. vaLI, zrIsaMgha potAnA kAryamAM joItI madada nathI karato athavA ochI madada kare che, evI kazI phariyAda teo kyAreya karatA nahIM. emanA nikaTanA saMparkathI vizvAsapUrvaka ema jarUra kahI zakAya ke zrIsaMgha pratye AvI asaMtoSa ke aNagamAnI lAgaNI emanA aMtaramAM kyAreya janmAvA ja nahotI pAmatI; kAraNa ke teo je kaMI kArya karatA te pUrNa niHsvArthabhAve ane sAdhujIvananI nirmaLa sAdhanArUpe ja karatA. ATaluM ja zA mATe, zrI jinAgama prakAzinI saMsadanA AvA anicchanIya valaNa aMge paNa teoe enA koI paNa kAryavAhaka pratye kyAreya kaDavAza darzAvI hoya evuM banyuM nathI; saune teo dharmasnehathI ane samabhAvapUrvaka AvakAratA. ema lAge che ke kaDavAzanA aMzane paNa emanA jIvanamAM sthAna na hatuM. mahArAjazrI sacciAnaMdamaya sthitinA avatAra hatA. vidyAlayanI yojanA-mahArAjazrIne mana Agama-saMzodhananuM kArya paNa nirmaLa saMyamanI ArAdhanA mATenuM uttama sAdhana hatuM. ane e kAryamAM (tema ja jJAnoddhAranAM nAnAM-moTAM bIjAM aneka kAryomAM) teo satata nirata rahetA. sane 1960nA arasAmAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA te vakhatanA mAnadamaMtrI zrIyuta caMdulAla vardhamAna zAhane vidyAlaya taraphathI mULa AgamasUtro pragaTa karavAno vicAra Avyo. A vicAra teoe mahArAjazrIne jaNAvyo. mahArAjazrIe paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA vagere sAthe vicAravinimaya karIne mULa AgamasUtro prakAzita karavAnI yojanA taiyAra karI ApI, eTaluM ja nahIM, A yojanAnA mukhya saMpAdaka tarIkenI javAbadArI pote temaja zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA svIkAraze ema paNa kahyuM. vidyAlayanA saMcAlakoe A yojanAne maMjUra karI; ane e yojanA mujaba kAryanI zarUAta paNa karI devAmAM AvI. vidyAlaya pratye mahArAjazrI svAbhAvika rIte ja khUba anurAga dharAvatA hatA, ane enI vyavasthAzakita eka Adarza saMsthAne chAje evI namUnedAra che, e paNa jANatA hatA. AvI mAtabara ane pratiSThita saMsthA Agama-prakAzananI javAbadArI saMbhALe enAthI rUDuM bIjuM zuM! A yojanA mujaba traNa graMtho prakAzita thayA ane mahArAjazrIno svargavAsa thayo! thI puNyacaritram 40 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhuM ja Agama-prakAzana mATe arpaNa Agama-prakAzananI badhI javAbadArI vidyAlaya jevI vagadAra ane zaktizALI saMsthAe saMbhALI hatI, eTale ene mATe jarUrI Arthika sahAya zrIsaMghamAMthI meLavI ApavAno koI bhAra mahArAjazrI upara na hato. chatAM teo A bAbate satata ciMtA sevatA rahetA ane avasara Avye potAthI banatuM karavAnuM cUkatA nahIM. nIcenA prasaMgo A vAtanI sAkSI pUre evA che- (1) kapaDavaMjano utsava-dIkSA lIdhA 53 varSa vItI gayAM chatAM mahArAjazrIne potAnA vatana kapaDavaMjamAM comAsu karavAno avasara ja nahoto maLyo. chevaTe, vi. saM. 1918mAM, kapaDavaMjanA zrIsaMghanI bhAvanA saphaLa thaI, ane 53 varSane aMte 54muM cAturmAsa mahArAjazrI kapaDavaMjamAM rahyA. zrIsaMghe potAno AnaMda vyakta karavA mahArAjazrIno 66mo janmadivasa suMdara rIte UjavavAno nirNaya karyo. A vakhate kArataka sudi-5 thI 7 sudhIno traNa divasano utsava yojavAmAM Avyo hato. ane mukhya samAroha sudi 7, tA. 4-11-1962, ravivAranA roja UjavavAmAM Avyo hato. A samArohamAM pramukha tarIke paMDitavarya zrI sukhalAlajI ane atithivizeSa tarIke zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAI padhAryA hatA. A prasaMge kapaDavaMja saMghanA agraNIoe, mahArAjazrI Icche te kAryamAM upayoga karavA mATe, vIsa hajAra rUpiyA ApavAnI jAherAta karI hatI. mahArAjazrIe, sAdhujIvanane zobhe evo nirmamabhAva dAkhavIne, e rakama Agama-prakAzananA kArya mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayane arpaNa karavAnI bhalAmaNa karI hatI. (2) vaDodarAno samAroha -vi. saM. 2024nuM comAsu mahArAjazrI vaDodarAmAM rahyA. A prasaMganI yAdarUpe vaDodarAnA zrIsaMghe vi. saM. 2025nA mAha mahinAmAM, mahArAjazrInI dIkSAparyAyaSaSTipUrti nimitte eka moTo samAroha UjavavAnuM nakkI karyuM. A mATe mAha sudi 13thI mAha vida 7 sudhIno 10 divasano utsava rAkhavAmAM Avyo hato. vida pAMcama sudhI aThThAI mahotsava UjavAyA bAda vadi 6 nA zrI AtmArAmajI jaina jJAnamaMdiramAM prAcIna sAhityanA pradarzananuM udghATana vaDodarA yunivarsiTInA vAIsa cAnselara Do. caturabhAI zaMkarabhAI paTele karyuM hatuM. mukhya samAroha viMda 7, tA. 9-2-1969 ravivAre savAranA rAkhavAmAM Avyo hato. A samArohamAM agatyano kAryakrama zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI zrI jaina Agama graMthamALAnA bIjA graMtha zrI patravaNAsUtranA pahelA bhAgano tathA mahArAjazrInAM lakhANo tathA mahArAjazrIne aMjali ApatA deza-videzanA vidvAnonA lekhono saMgraharUpa ''jJAnAMjali'' nAme graMthanA prakAzanavidhino hato. A samArohanuM pramukhapada jANItA udyogapati ane jaina agraNI zeTha zrI amRtalAla kALIdAsa dozIe saMbhALyuM hatuM. pannavaNAsUtranA pahelA bhAgano prakAzanavidhi paNa teoe ja karyo hato. jANItA vidvAna Do. e. ena. upAdhyAye ''jJAnAMjali'' graMthanuM prakAzana karIne e mahArAjazrIne arpaNa karyo hato. atithivizeSa tarIke zeTha zrI zreNikabhAI kasturabhAI padhAryA hatA. A prasaMganA saMbhAraNArUpe vaDodarAnA zrIsaMghe zrI pannavaNAsUtranA kharca mATe tetrIsa hajAra rUpiyA vidyAlayane bheTa ApyA hatA. uparAMta, jANe samaya pAkI gayo hoya ema, zrI puNyacaritram 41 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNanI zrI jinAgama prakAzinI saMsadanA kAryakaroe, saMsada hastakanuM Azare eka lAkha cotrIsa hajAra rUpiyA jevuM sAruM phaMDa, mahArAjazrI dvArA thatA Agama-saMzodhananA kAryamAM vAparavA mATe, zrI mahAvIra jaina vidyAlayane arpaNa karavAnI jAherAta karI hatI. (3) muMbaImAM cAturmAsa parivartana- mahArAjazrI vi.saM. 2025nuM comAsu muMbaImAM rahyA hatA. vi. saM. 2026nA kArataka sudi 15nA roja mahArAjazrInA cAturmAsa parivartanano lAbha pATaNavALA zrI pannAlAla maphatalAla zAha, zrI kAMtilAla maphatalAla zAha ane zrI caMpakalAla maphatalAla zAha - e traNa bhAIoe lIdho hato; ane e prasaMge, potAnA kuTuMba taraphathI, zrI bhagavatIsUtranA pahelA bhAganA kharca peTe, pAMtrIsa hajAra rUpiyA jevI moTI rakama zrI mahAvIra jaina vidyAlayane bheTa ApavAnI teoe jAherAta karI hatI. AuparathI joI zakAya che ke mahArAjazrI kevaLa Agama-saMzodhananA kAryanI ja nahIM paNa e mATe vidyAlayane jarUrI Arthika sahAyatA maLI rahe enI paNa ciMtA rAkhatA hatA; ane avasara Avye niHsvArtha paNe e mATe preraNA paNa ApavAnuM bhUlatA nahIM. kevI Adarza, sakriya ane virala zrutabhakti ! Agama-saMzodhana-kAryane jhaDapI banAvavAnI jhaMkhanA terApaMthanA AcArya zrI tulasIjI vi. saM. 2023nuM comAsu amadAvAdamAM rahyA hatA. amadAvAdamAM sthiratA karavAno emano eka Azaya Agama-saMzodhanane lagatI judI judI pravRttiomAM rasa lenAra vidvAnono nikaTa paricaya sAdhIne vicAravinimaya karavo, e paNa hato. eTale emAM munirAja zrI puNyavijayajI maLavAnA kAryakramane svAbhAvika rIte ja samAveza thaI jato hato. AcArya tulasIjI tathA mahArAjazrInuM milana to na thayuM, paNa emanA vidvAna ane vicAraka ziSya muni zrI nathamalajI vagere munivaro mahArAjazrIne beeka vAra maLyA hatA. emanA A milana vakhate mahArAjazrI ane muni zrI nathamalajI vacce je vArtAlApa thayo, te terApaMthI mahAsabhAnA sAptAhika hiMdI mukhapatra 'jaina bhAratI'nA tA. 19-11-1967nA aMkamAM chapAyo che. te jANavA jevo hovAthI e Akho mULa vArtAlApa A vizeSAMkamAM anyatra ApavAmAM Avyo che. A vArtAlApamAMnA nIce Apela thoDAka savAla-javAba uparathI paNa mahArAjazrInI Agama-saMzodhana aMgenI pravRtti, jhaMkhanA ane ciMtAno khyAla AvI zake che- savAla (muni nathamalajI ) : AjakAla Apa zuM karo cho? javAba (mahArAjazrI) : atyAre huM TIkAo ane cUrNionI pratonuM saMzodhana karI rahyo chuM. Apa jANo cho ko je cUrNio ane TIkAo chapAI che, e khUba azuddha che. ghaNAM sthAnomAM to anartha jevuM thaI gayuM che. huM mAnuM chuM ke A kAma mahattvanuM che ane e pahelAM karavuM joIe. savAla : Apa A kAryamAM kyArathI parovAyA cho? javAba : Azare paccIsa varSathI huM A kAryamAM lAgelo chuM. savAla : zuM Apa chApAM-sAmayiko paNa vAMco cho? javAba : nA. vizeSe karIne huM AgamomAM ja racyo-pacyo rahuM chuM. e ja mArA mATe chApAM-sAmAyiko zrI puNyacaritram 42 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. hA, kyAreka koI khAsa nibaMdha-lekha AvI jAya to vAMcI lauM chuM. savAlaH Apa keTalAka kalAka kAma karo cho? javAbaH samayanI koI maryAdA nathI; huM badhA vakhatano A kAmamAM ja upayoga karuM chuM. savAla: ApanI sAthe keTalA munio kAma kare che? javAba : huM ekalo ja chuM. mane bhAre navAI Upaje che ke ghaNA badhA munione AgamanA kAmamAM rasa che ja nahIM. emane A kAma jaMjALa jevuM lAge che. AmAM jemane rasa paDe che evA viralA che. mane AmAM khUba AnaMda Ave che. A kAmanI AgaLa bIjAM badhAM kAma mAre mATe gauNa che. huM ekalo jeTaluM karI zakuM e meM karyuM che. keTalAka paMDito paNa kAma kare che. A rIte jaina sAhityanI yatkiMcit sevA thaI zake che." A chellA javAbamAM ApaNA sAdhusamudAyanI Agama-saMzodhananA kAma pratyenI udAsInatAnI mahArAjazrIe je Takora karI che, emAM mahArAjazrIe potAnI A aMgenI duHkha ane ciMtAnI lAgaNI vyakta karI che. bAkI to, e Agamadhara mahApuruSa potAnA Agama-saMzodhananA kAryamAM evA otaprota hatA ke jethI emane AvI vizeSa ciMtA karavAno bhAgye ja avakAza maLato. Ama chatAM Agama-saMzodhananA kAmane samarpita thayeluM eka nAnuM sarakhuM paNa munimaMDaLa racAya ane A kArya moTA pramANamAM jhaDapathI AgaLa vadhe evA vicAro mahArAjazrIne AvyA vagara rahe e kema bane? emanI AvI bhAvanA ane lAgaNI ApaNA vidvAna munirAja zrI jaMbUvijayajI mahArAja upara mahArAjazrIe vi. saM. 2006nI sAlamAM jesalamerathI lakhelA patramAM paNa jovA maLe che. teoe lakhyuM hatuM ke "have to mArI IcchA e ja che ke ApaNe satvare maLIe ane mahatvanAM kAryone jIvanamAM prAraMbhIne pUrNa rUpa ApIe. ApaNe eka evA saMzodhanarasika munivaronuM maMDaLa sthApI zakIe to ghaNuM sAruM thAya." (jJAnAMjali, pRSTha 265) A zabdo lakhAyA tyAre to enA bhAvI saMketane koNa pAmI zake ema hatuM? paNa beeka varSa pahelAM, mahArAjazrInA kALadharma bAda, zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA saMcAlakoe saMsthAnI Agama-prakAzananI yojanAne cAlu rAkhavAnI javAbadArI svIkAravAnI vinaMti, jenA upara mahArAjazrIe upara mujaba patra lakhyo hato te, munivarya zrI jaMbuvijayajI mahArAjane karI ane muni zrI jaMbUvijayajI mahArAje eno ullAsapUrvaka svIkAra karyo. atyAre teo A kAryane AgaLa vadhAravAno prayatna karI rahyA che. munirAja zrI puNyavijayajI mahArAje sUcavyuM evuM munimaMDaLa, A kAma mATe, zrI jaMbUvijayajI mahArAjane maLe to kevuM sAruM ! Itara graMthonuM saMpAdana-prakAzana-mahArAjazrInI jJAnabhakti ane saMzodhanakaLAno lAbha kevaLa AgamasAhityane ja maLyo hato ema mAnavuM barAbara nathI; Agama-sAhitya sivAyanA bIjA aneka nAnA-moTA jaina temaja ajaina graMthonuM paNa teoe saMzodhana-saMpAdana karyuM hatuM. (A lekhane aMte puravANI-2 tarIke mukavAmAM AvelI yAdI uparathI mahArAjazrIe saMpAdita karela graMthonI mAhitI maLI zakaze.) jJAnopAsanAnuM bahumAna- mahArAjazrIe, potAnI nirabhimAna, saraLa ane udAra jJAnasAdhanAne thI 1!pagAre nam | | 43 - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe, deza-videzanA vidvAnomAM je cAhanA ane Adara meLavyAM hatAM, te kharekhara virala hatAM. nIcenA vigatane mahArAjazrInI jJAnopAsanA taraphanA bahumAna pratIkarUpa lekhI zakAya (1) koI jAtanI DigrI nahIM hovA chatAM mahArAjazrIne pIeca.DI. mATenA mahAnibaMdhanA parIkSaka nImavAmAM AvyA hatA. (2) gujarAtI sAhitya pariSadanuM 20muM adhivezana, sane 1959mAM, amadAvAdamAM maLyuM tyAre ItihAsapurAtattva vibhAganA pramukha tarIke teonI varaNI karavAmAM AvI hatI. (3) bhAvanagaranI zrI yazovijayajI jaina graMthamALAe yojela, vi. saM. 2009nI sAlano zrI vijayadharmasUri jaina sAhitya sUvarNacaMdraka mahArAjIne arpaNa karavAmAM Avyo hato. (4) vi. saM. 2010mAM vaDodarAnA zrIsaMghe teone 'AgamaprabhAkara'nI sArthaka padavI arpaNa karI hatI. (5) ola InDiyA oriyenTala konpharansanA, sane 1961mAM, kAzmIramAM maLela ekavIsamA adhivezananA prAkRta ane jainadharma vibhAganA adhyakSa tarIke mahArAjazrInI varaNI karavAmAM AvI hatI. (6) sane 1970mAM amerikAnI dhI amerikana oriyenTala sosAyaTInA mAnada sabhya banavAnuM virala bahumAna mahArAjazrIne malyuM hatuM. (7) vi. saM. 2027mAM, muMbaImAM, varalImAM thayelI pratiSThA vakhate, caturvidha zrIsaMghanI hAjarImAM, AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAje teozrIne 'zrutazIlavAridhi'nI yathArtha padavI ApI hatI. mahArAjazrInI jIvanavyApI nirbheLa vidyApravRtti, paragaju ane pAragAmI vidvattA, jJAnoddhAranI anekavidha satyapravRtti, Adarza sahRdayatA ane UrdhvagAmI sAdhutAne ja A hArdika aMjali lekhavI joIe. dhanya e sAdhutA ane e vidvattA ! jIvanasAdhanA ane vimaLa vyaktitva jJAnanI upAsanA karatAM karatAM zuSka jJAnI ke pothIpaMDita na banI javAya, athavA to paropadeze pANDityanI jema vidvatA ane dharma judAM paDIne hRdayane rIDhuM na banAvI mUke, enI mahArAjazrI satata ciMtA ane jAgRti rAkhatA hatA ane karmabaMdha ochA thAya, bhavanA pherA ochA thAya ane kalezo-kaSAyo paNa ochA thAya evo prayatna teo satata karatA rahetA; emanI samagra jIvanasAdhanAnuM A ja kendra hatuM ane Aja amRta hatuM. pArakAnI niMdA-kUthalImAM teo kyAreya paDatA nahIM; ane sAmAnA nAnA sarakhA guNane paNa moTo karI jANavAno emano sahaja svabhAva hato. emanuM jIvana zIla ane prajJAnA divya teja ane vaibhavathI samRddha hatuM. jJAnanI jema cAritrane paNa teo sadA pUrNa yogathI AvakAratA. samabhAva emanA romaromamAM vyApelo hato. ane tethI, pote amuka phirakA ane amuka gacchanA hovA chatAM, potAnA samudAyanI jema bIjAnA samudAyano, potAnA gacchanI jema bIjAnA gacchano, potAnA phirakAnI jema bIjAnA phirakAno ane potAnA dharmanI jema bIjAnA dharmano haMmezAM Adara karI zakatA; ane, madhamAkhInI jema, jyAMthI sAra maLI zake tyAMthI sAra grahaNa karI letA. vi. saM. 2008mAM sAdaDImAM maLela sthAnakavAsI sAdhu saMmelanamAM mahArAjazrI pratye je Adara ane 44 zrI puNyacaritram Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prema batAvavAmAM AvelA, te teonI AvI vizALa daSTine kAraNe. e prasaMge mahArAjazrInA ane sthAnakavAsI zramaNa samudAyanAM sAmasAmethI AvatAM sAmaiyAM, be nadIonAM nIranI jema, je rIte ekarUpa banI gayAM hatAM e dazya yAda rahI jAya evuM hatuM. teono A samabhAva, AvuM guNAnurAgI valaNa, AvI satyagrAhaka manovRtti, potAnI tathA potAnA pakSanI bhUlone zodhavA-samajavA-svIkAravAnI tatparatA tema ja apAra sahanazIlatA jotAM saheje AcArya haribhadrasUrinuM smaraNa thaI Ave che. teo zAstronI ane zAstrone jANavAno dAvo karanAra vyakitanI, ema bannenI maryAdA sArI rIte jANatA hatA. ane tethI ja vakhata Ave samatApUrvaka kaDavuM satya paNa uccArI zakatA hatA. temanA kathanamAM saccAIno evo raNako raheto ke sAmI vyakti eno pratikAra karavA bhAgye ja prerAya. vi. saM. 1990nI sAlamAM amadAvAdamAM maLela munisamelana vakhate cAra munionI kamiTImAM ane aMte samelanane saphaLa banAvavAmAM teo je kaMI nirNAyaka kAmagIrI bajAvI zakyA hatA, emAM emanA A guNano hisso noMdhapAtra hato. ApaNA zramaNa saMghanA judA judA samudAyo vacce je vADAbaMdhI jevuM thaI gayuM che, tenAthI mahArAjazrI sAva alipta hatA. ane koI paNa samudAya, gaccha ke phirakAnA sAdhuo pAse jatAM emane kyAreya kSobha ke saMkoca thato nahIM, tema emanI pAse AvavAmAM paNa koI samudAya, gaccha ke phirakAnA sabhyone-sAdhuone saMkoca na thato. emanA aMtaranAM dvAra saune AvakAravA mATe sadA khullAM ja rahetAM. ane tethI ja teo tyAga-vairAgyamaya saMyamajIvanano sAco ane apUrva AnaMda anubhavI zakatA. mahArAjazrI junavANIpaNAnI maryAdA ane navA vicAranI upayogitA barAbara samajI zakatA; chatAM rakhe ne jJAnoddhAra ane jJAnasAdhanAnA potAnA jIvanakAryane kSati pahoMce, eTalA mATe junavANIpaNAnI sAthe saMkaLAI gayelA moTA moTA ADaMbarabharyA mahotsavothI ke sudhArA mATenI jehAda jevI caLavaLathI teo sadA dUra rahetA; ane chatAM A bAbatamAM emanA vicAro suspaSTa hatA, ane avasara AvyuM teo ene nirbhayapaNe vyakta paNa karatA. teone mana koI kAma nAnuM ke najIvuM na hatuM, kAma e kAma ja che- bhale pachI duniyAnI skUla najare e nAnuM hoya - ane kAmanI rIte ja e kAma karavuM joIe; emAM UtAvaLane avakAza na ja hoya : A daSTi mahArAjazrInI samagra pravRttiomAM prasarI rahetI. ane tethI teo dareka kAmane cIvaTapUrvaka karavA TevAyA hatA. potAnI jJAnasAdhanA ane jIvanasAdhanAmAM teone je virala saphaLatA maLI emAM A daSTino paNa bhAga samajavo ghaTe. ziSyo vadhAravAnA, nAmanA meLavavAnA ke padavI levAnA vyAmohathI teo taddana alima ane aLagA hatA. AcArya padavI mATenI pATaNa zrIsaMghanI AgrahabharI vinaMtino teoe vinamratA temaja daDhatApUrvaka InkAra karyo hato. vi. saM. 2010mAM vaDodarAnA zrIsaMghe teone "AgamaprabhAkara'nuM biruda ApyuM te paNa teone pUchyA vagara ja. vi. saM. 2017mAM AcArya zrI vijayavallabhasUrijInI janmazatAbdInI, muMbaImAM, akhila-bhAratIya dhoraNe ujavaNI thaI te vakhate paNa muMbaInA zrIsaMghe tathA anya sthAnonA mahAnubhAvoe mahArAjazrIne AcArya padavI mATe khUba Agraha karelo, paNa mahArAjazrIe e vakhate paNa eno vivekapUrvaka zrI puya-rcAritram | 45 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ InkAra karyo hato. chevaTe e ja varSamAM, muMbaImAM varalInA jinamaMdiranI pratiSThA vakhate, AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAje, potAnA saMtoSa ane saMghanA AnaMda khAtara, mahArAjazrInI jANa bahAra, zrIsaMdha samakSa, teone "zrutazIlavAridhi'nI padavI ApIne teonuM bahumAna karyuM hatuM. mahArAjazrI jema jJAnanI lANI karatA rahetA, tema dharmanI lANI paNa teo satata karatA rahetA. game tevA gaMbhIra kAmo vacce paNa teo bALajIvone dharmanI vAta samajAvavAmAM kyAreya AnAkAnI ke samayano lobhana karatA. emanA aMtaramAM e vAta barAbara vasI gaI hatI ke je vyakti je meLavavA ApaNI pAse Ave te tene enI yogyatA pramANe ApaNe ApavI ja joIe, kAraNa ke emanuM jIvana ane dharma ekAkAra banI gayAM hatAM. emane upAzrayamAM pratikramaNa karatA ke derAsaramAM prabhudarzana-caityavaMdana karatA jovA e eka lahAvo hato. tyAre, leza paNa utAvaLa vagara, jANe AtmA ane paramAtmA vacce nirAMte vAto thatI hoya evI prasannatA ane zAMti teo anubhavatA hoya, ema ja ApaNane lAge. teonuM aMtara khUba karuNAbhInuM hatuM. koInuM paNa duHkha joIne e dravavA lAgatuM. emanI pAse kaMIka duHkhI vyaktio sahAya mATe AvatI; ane emanA bAraNethI khAlI hAthe koI pAcho gayo jANyo nathI. jo sagavaDa hoya to lAkha rUpiyA paNa dIna janonAM duHkha dura karavA mATe thoDA samayamAM vaheMcI naMkhAve evo dayALu, udAra ane paragaju emano svabhAva hato. game tevI mUMjhavaNanA samaye ke svajana-sAthInA viyoga vakhate paNa teo saMsAranA bhAvone vicArIne je rIte svastha ane zAMta rahI zakatA, te emaNe sAdhelI sthiprajJatAnuM phaLa hatuM. vi. saM. 2025nA meruterazanA parvadine (tA. 16-1-1969 nA roja ) teonA cirasAthI paMnyAsajI mahArAja zrI ramaNIkavijyajInA aNadhAryA kALadharma vakhate teo je svasthatA jALavI zakyA, te emanI jIvanasAdhanAne baLe ja. e vakhate teoe tA. 27-1-1969nA roja lakhela eka patramAM lakhyuM hatuM ke zrI ramaNIka ekAeka aNadhArI rIte vidAya laI gayA! ghaNAM varSano AtmIya saMbaMdha eTale sahaja bhAve aMtarane lAge to kharuM ja. te chatAM hRdayanuM gAMbhIrya khoyuM nathI. saMsAramAM ApaNe saMsArI jevA rahyA eTale aMtarane uNapa lAge to kharI ja. Ama chatAM huM sarvathA samAdhi ane zAMtimAM chuM." saMyama, tyAga, vairAgyanI nirmaLa sAdhanA ane jIvanasparza sAdhutAnAM darzana karAvatA A bola zrI puNyavijayajI mahArAjanI jaLakamaLa jevI sAdhanAnI sAkSI pUre che. svayaM samajapUrvaka kaDavAzanuM pAna karIne potAnI sahanazIlatA, gaMbhIratA ane anAsakitane caritArtha karyAnA kaMIka prasaMgo mahArAjazrInA jIvanamAM sahaja rIte vaNAI gayA hatA. ane mahArAjazrInI nirmaLatA to emanI potAnI ja hatI! peluM sAgaramAM taratuM bovuM joyuM che? pANI game teTaluM vadhe chatAM e to jaLanI upara ne upara ja rahe che. mahArAjazrI pAse prAcIna prato, kaLAmaya sAmagrI ane purAtattvanI vastuono kevo uttama saMgaha hato! chatAMe kyAreya mohamAyAne jagAvIne emanA akiMcanabhAvane khaMDita karI nahoto zakyo. teoe pratiSThA karAvI hatI, dIkSAo ApI hatI, avAranavAra jJAnanA sAdhano thI 5NyacAregama 46 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane kaLAnI sAmagrInAM pradarzano yojyAM hatAM (vi.saM. 2009mAM amadAvAdamAM oriyenTala konpharansana adhivezana vakhate yojeluM pradarzana khUba moTuM ane khUba AkarSaka temaja yAdagAra banyuM hatuM), nAnA-moTA utsavomAM paNa bhAga lIdho hato, ane jIvanamAM kaMIka nAnAM-moTAM yazanAmI kAmo karyA hatAM, paNa e badhuM ja jaLakamaLanI jema sAva alipta bhAve ! e mATe ahaMbhAvanuM nAma nahIM. namratA ane jJAnI pratyenI bhaktithI prerAIne teo, vi. saM. 2004nI sAlamAM, jaina saMghanA vIsamI sadInA devardhvigaNi kSamAzramaNa, AgamoddhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrijI mahArAjane khAsa vaMdanA karavA ane zAtA pUchavA sUrata gayA hatA-AcArya mahArAja tyAre mAMdagIne bichAne hatA. e banne AgamavettAonuM milana jeoe joyuM teo dhanya banI gayA. kyAreka koInI sAthe nArAja thavAno ke koInA pratye roSa karavAno prasaMga Ave to paNa evI lAgaNI, jarAka pavana lAgatAM pATI uparathI retI sarI paDe ema, tarata ja emanA mana uparathI dUra thaI jatI. kaSAyono ghero raMga ke Akaro DaMkha emanA cittane kyAreya kaluSita karI zakato nahIM. mahArAjazrInI kuNAza to juo : vi. saM. 2006mAM teo jesalamera jaI rahyA hatA. te vakhate varakANAmAM AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrijIne maLavAnuM thayuM. e emanuM AkharI milana hatuM. e vakhate AcArya mahArAjanI AMkhonAM teja zamI gayAM hatAM. mahArAjazrI sahajabhAve lAgaNIbhInA svare kahyuM: ''Apa to sadA prakAzamAna cho; ApanAM netronuM teja pAchuM AvavuM joIe.'' e vAtane traNeka varSa vItI gayAM. muMbaImAM DokaTara Dagane AcArya mahArAjanI AMkhe oparezana karyuM; AMkhonuM zamI gayeluM teja pharI jAgI uThaDyuM. A samAcAra mahArAjazrIne eka patrathI amadAvAdamAM maLyA. patra vAMcIne ane emAM AcArya mahArAjanA potAnA akSaro joIne mahArAjazrInuM haiyuM gadgad thaI gayuM. mahArAjazrInI AMkho harSanAM AMsu vahAvI rahI. prasanna vairAgya ane saMvedanazIla hRdayanuM A ja pariNAma ! aneka duHkhI-garIba, bhAIo-baheno to mahArAjazrI pAse AzvAsana ane sahAya meLavavA AvatAM ja; paNa sAdhvI-samudAyane mATe to teo vizALa vaDalA ane vatsala vaDIla jevA hatA. potAnA samudAyanAM sAdhvIjIone ja emanI mamatAno lAbha maLato evuM nathI. koI paNa samudAya ke gacchanAM sAdhvIjIo emanI pAse saMkoca vagara jaI zakatAM ane emanI pAsethI dareka jAtanI sahAya meLavI zakatAM, eTaluM ja nahIM, potAnI mUMjhavaNa, bhUla ke jarUriyAta vizvAsapUrvaka teone kahI zakatAM. AvI bAbatamAM teo sAgara samA gaMbhIra ane megha samA upakArI hatA. jeone mahArAjazrInA najIkanA paricayamAM AvavAno avasara maLyo che, teo jANe che ke vayovRddha sAdhvIjIonA dharmaputra, moTAM sAdhvIjIonAM dharmabaMdhu ane nAnI uMmaranAM sAdhvIjIonAM dharmapitA banIne emanI dareka rIte saMbhALa rAkhavI emane potAno vikAsa sAdhavAnuM protsAhana ApavuM e mahArAjazrIne mATe bahu sahaja hatuM. AvI ke bIjI koI paNa bAbatamAM jJAnIpaNAno bhAra emanA mamatAbharyA vyavahAranI ADe na AvI zakato. sAdhvI-samudAyanA utkarSanI vAta mahArAjazrInA haiye kevI vaselI hatI e aMge teoe kahyuM hatuM ke- zrI puNyaritram 47 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ''pATaNa, mAtara AdimAM sAdhvI, mahattarAnI prAcIna mUrtionAM darzana thAya che, chatAM Azcarya to e ja ke koI paNa evI zAsanaprabhAvikA mahattarA, gaNinI ke sAdhvInI jIvanakathA Aje ApaNA sAme nathI. eka rIte jaina vADmayamAM A khAmI ja che. astu. vartamAna yugamAM aneka sAdhvIonAM nAnAM-moTAM jIvana caritro lakhAI rahyAM che e harSanI vAta che.'' (jJAnAMjali, pRSTha 232) vaLI, Aja muddAne anulakSIne mahArAjazrIe muMbaImAM, bhAyakhalAmAM, tA. 22-2-1971nA roja kaheluM ke-- ''AcArya bhagavAne (AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAje ) eka kALe, zAstranA eka Adezane dhyAnamAM laIne, sAdhvIonA vyAkhyAnano ane kalpasUtranA vAcanano niSedha karyo hato. ane pachI, badalAyelI paristhitino ane lAbhAlAbhano temaja sAdhvIsamudAyanA vikAsano vicAra karIne, teoe pote ja enI potAnA AjJAvartI sAdhvIsamudAyane anumati ApI hatI. A vAtanuM mahattva sau koIe A dRSTie avadhAravuM ghaTe. AcArya mahArAjanI samayajJatA evI vivekabharI ane jAgRta hatI ke, jo emane ema lAgyuM hota ke, sAdhvIvargane AvI chUTa ApavAthI zAsanane nukazAna thavAno saMbhava che, to A chUTane pAchI kheMcI letAM teo khamacAta nahIM. paNa teoe AvuM koI pagaluM bharyuM na hatuM. eTale ApaNA sAdhvIsaMghane zrAvakasaMghanI samakSa paNa vyAkhyAna ApavAnI temaja ene kalpasUtranuM vAcana karavAnI je anumati teoe ApI hatI tethI ekaMdare jaina saMghane lAbha ja thayo che.'' ('be mahattvanAM pravacano', pR. 7) na dharmane ane dhArmikatAne vyApaka daSTie samajavAnI jarUranuM sUcana karatAM mahArAjazrIe kahyuM che ke- ''Aje e samaya AvI lAgyo che, jyAre dharmapAtra vyApaka rIte manuSyane enA jIvanavikAsamAM kaI rIte sahAyaka bane e dareka vijJa manuSya sthitaprajJa banI vicAravuM ja joIe ane to ja tyAga, tapa ane samabhAvarUpa vAstavika dharma ane dhArmikatA ApaNA jIvanamAM sthAna laI zakaze. e sivAya, potapotAnA mAnelA saMpradAyanI rIti pramANe, bAhya kriyAnA vAdhA game teTalA najare dekhAya, paraMtu sAcI dhArmikatA to marI ja jaze. AjanI ApaNA saunI jIvanacarcAno vicAra karavAmAM Ave to ApaNane, kadAca sArvatrika na kahIe to paNa, ApaNA moTA bhAganI dhArmikatA to marI gayelI ja dekhAze. AnuM mukhya kAraNa bIjuM ekeya nathI, paNa ApaNe saue sAMpradAyika ane sAmudAyikatAnA saMkucita ane atisaMkucita kUvAmAM paDIne ApaNI vijJAnavRtti ane samabhAvanA vizALa tatvane jIvanamAMthI bhulAvI dIdhuM che, e che.'' (jJAnAMjali, pRSTha 176) AvI dhArmikatAnesamajavA ane jIvanamA utAravA mATe mahArAjazrI sadAsarvadA prayatnazIla rahetA ane koIpaNa nimitte AtmadhananuM apaharaNa karI janAra taskara aMdarathI jAgI na UThe ke bahArathI pesI na jAya e mATe niraMtara jAgRti rAkhatA : evuM apramatta emanuM jIvana hatuM. 1 bALaka jevI nirdoSatA teone sahajasiddha hatI. mahArAjazrInI aMtarmukhadaSTi ane jIvanajAgRtino eka prasaMga jANavA jevo che H eka vAra mahArAjazrIne tAva Avyo. tAva ghaNo Akaro ane asahya banI jAya trI. puSyaritram 48 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTalo vadhAre hato. mahArAjazrI becena banIne kyAreka bUma pADI UThatA. eka vAra to e bolI UThyA ke " ApaNuM adhyAtma khovAI gayuM! e kevuM nabaLuM samajavuM!'' huM e vakhate hAjara hato. mane thayuM, jemane potAnA adhyAtmanI zakita-azaktino ATalo khyAla hoya emanuM adhyAtma nabaLuM ke khovAI gayeluM kevI rIte gaNI zakAya? e prasaMga aMtaramAM kotarAI gayo. aMgata paricayanI thoDIka vAta mahArAjazrInAM darzana pahelavahelAM kyAre karyA e to spaSTapaNe sAMbharatuM nathI; vi. saM. 1990mAM amadAvAdamAM munisaMmelana thayuM te vakhate, emanAM darzana karavAno avasara maLyo hoya. paNa eTaluM barAbara sAMbhare che ke muni saMmelane je paTTaka taiyAra karyo hato, enuM mULa lakhANa mahArAjazrInA hastAkSaramAM lakhAyuM hatuM. ane enA upara ja ATha AcAryo ane eka munivara, ema nava zramaNabhagavaMtonI sahIo levAmAM AvI hatI. . A saMmelane jainadharma upara thatA AkSepono pratikAra karavA mATe "zrI jainadharma satya prakAzaka samiti" nAme eka saMsthAnI sthApanA karI hatI. ane A samiti taraphathI "zrI jaina satya prakAza' nAme eka mAsika zarU karavAmAM AvyuM hatuM. tripuTI mahArAja tarIke jaina saMghamAM vikhyAta banelA vidvAna munirAja zrI darzanavijayajI AdinI bhalAmaNathI huM samiti sAthe joDAyo ane enA mAsikanA saMcAlana-saMpAdananuM kAma saMbhALavA lAgyo. mane lAge che ke, A navI kAmagIrI saMbhALatAM saMbhALatAM patravyavahAra dvArA mahArAjazrInA saMparkamAM AvavAnuM banyuM. A pachI be-traNa varSe munirAja zrI darzanavijayajI mahArAja vagere pATaNa gayA tyAre huM paNa pATaNa gayelo. mahArAjajIno kaMIka nikaTathI paricaya meLavavAno mAre mATe e pahelo ja avasara hato. paNa e vakhate teoe evuM heta dAkhavyuM ke jANe huM lAMbA vakhatathI emano paricita na houM. mahArAjazrIne mana na koI potAno che, na koI parAyo che, na koI aparicitaemanA abhaMga dvAre saune sadA vAtsalya ane ullAsabharyo samAna AvakAra maLato. mahArAjazrIe kabATo, peTIo ane pothIo ughADI ughADIne mane kaMI kaMI avanavI vastuo mamatApUrvaka batAvelI, e Aje paNa sArI rIte sAMbhare che. pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja tathA pUjya caturavijayajI mahArAjanI amIdaSTino lAbha paNa A vakhate ja maLelo. A pachI mahArAjazrIno paricaya uttarottara vadhato gayo. vi.saM. 2006mAM teo jesalamera gayA tyAre tyAMnI kAmagIrInI mAhitI ApatA patro teo avAranavAra mane lakhatA rahetA. jelamerathI pAchA pharatA sthAnakamArgI phirakAnA udAra, sahRdaya, vidvAna ane svataMtra ciMtaka saMta upAdhyAya zrI amaramunijI (kavijI mahArAja) tathA zrI madanalAlajI mahArAja sAthe mahArAjazrIne je dharma snehabharyo hArdika saMbaMdha gADha thayelo enI vigato pAlanapuramAM khuda zrI amaramunijI tathA zrI madanalAlajI mahArAjanA mukhethI sAMbhaLIne aMtara gadgad thaI gayuM ane lAgyuM ke mahArAjazrInA hRdayanI vizALatA sAce ja sAgara jevI che e varSano saMketa to evo hato ke mahArAjazrI tathA A munivaro pAlanapuramAM sAthe ja comAsu kare ane Agama-saMzodhana tathA bIjAM sAhitya-kAryo aMge vicAra-vinimaya kare. paNa vacamAM kaMIka aNadhAryo vikSepa evo Avyo ke, A zakya na banyuM. teonuM comAsuM pAlanapuramAM thayuM; mahArAjazrI amadAvAdamAM comAsuM rahyA. vi. saM. 2008nI A vAta. A pachI, vi. saM. 2018nuM comAsu mahArAjazrIe potAnA vatana kapaDavaMjamAM karyuM e eka varSane bAda karatAM, cheka zrI puNyacaritram 49 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. saM. 2023 sudhInAM badhAM comAsAM mahArAjazrIe amadAvAdamAM karyA, eTale emanI vadhu nikaTamAM AvavAno vizeSa lAbha maLato rahyo. vi. saM. 2017mAM zrI mahAvIra jaina vidyAlaye, mahArAjazrInA mArgadarzana nIce, mULa AgamasUtro prakAzita karavAnI yojanA zarU karI ane huM, enI vyavasthA saMbhALavA, sahamaMtrI tarIke vidyAlayamAM joDAyo. AthI vi. saM. 2017thI 2017 sudhI mahArAjazrIne bahu ja nikaTathI jovA-jANavAno, emanA vAtsalyanA maherAmaNa samA aMtarane anubhavavAno ane emanI vidvatAthI surabhita sAdhutA ane sAdhutAthI zobhatI vidvattAnAM darzana karavAno je avasara maLyo te kharekhara apUrva ane jiMdagInA amUlya lahAvArUpa che. moTe bhAge to 'DuMgarA dUrathI raLiyAmaNA' e kahevatanI jema, samAjamAM, dharmamAM ke dezamAM moTI gaNAtI vyaktiomAM paNa moTA bhAganI evI hoya che ke jema jema emano nikaTano paricaya thato jAya tema tema emanI moTAI aMgenI ApaNI mAnyatA nakAmI sAbita thatI jAya che ane teo khare vakhate phaTakiyA motI jevA puravAra thatA lAge che, eTaluM ja nahIM, emanI kaMI kaMI kSatio ApaNI AgaLa chatI thatI jAya che. paNa mahArAjazrInI bAbatamAM mAro temaja emanA paricayamAM AvanAra sau koIno paNa anubhava AthI sAva judo che. jema jema emano vadhune vadhu nikaTano paricaya thato gayo, tema tema emanA vadhune vadhu guNonI chApa aMtara para paDatI gaI. emanI nikhAlasatA to emanI ja hatI ! ghaNIvAra to emanI raheNIkaraNI joIne e ja savAla thaI Avato ke mahArAjazrInI sAdhutA vadhe ke vidvatA! sAce ja, caMdana jema vadhu ghasAya tema vadhu sugaMdha prasarAve, evuM bhavya ane divya teozrInuM jIvana hatuM. koIne paNa nA pADavAno ke koInA nAnA-moTA game tevA kAma mATe paNa samayanI kRpaNatA karavAno mahArAjazrIno svabhAva ja na hato. AthI Agama-saMzodhananA kAmamAM vikSepa AvI jato joIne huM akaLAI jato, ane rUbarUmAM ke teo bahAragAma hoya to patra lakhIne, avAranavAra phariyAda karato ja raheto. paNa saMtapuruSa potAne AMgaNethI kone jAkAro Ape, bhalA-jagatanA sarva jIvone potAnA mitra mAnavAnuM emanuM jIvanavrata hatuM je? eTale mArI phariyAdane bhAgye ja dAda maLatI. chatAM ghaNIvAra mahArAjazrI AtmavizvAsapUrvaka evuM AzvAna ApatA ke A bAbatamAM tuM nakAmI ciMtA kare che. huM coryAzI varSa jIvavAno chuM ane AgamasaMzodhananuM kAma mAre hAthe jarUra pUruM thavAnuM che! e zabdo khAlI zabdo ja rahyA ane mahArAjazrI 76 varSanI umera ja svargavAsI thayA, e vAtanA vicArathI hajI paNa jyAre mana udAsa banI jAya che, tyAre ene eka je vicArathI AzvAsana maLe che ke AvA mahAna, vidvAna ane pavitra saMta puruSano ATalo satsaMga thayo, e kaMI ochA sadbhAgyanI vAta che ! bAkI to, saMsAramAM konuM dhAryuM thayuM che ane konI IcchAo pUrI thaI che? saMsAranuM nAma ja asthiratA ! khaMbhAtano vihAra, paM. zrI ramaNIkavijayajIno svargavAsa vi.saM. 2024nuM comAsuM pUruM thayuM eTale Agama-saMzodhananA kAryane vega ApavA mahArAjazrI amadAvAda pAchA kyAre phare enI ame sau kAganA DoLe rAha jotA hatA. paNa amArI bhAvanA saphaLa na thaI zake evo Adarasnehabharyo ane amane paNa gamI jAya evo mITho avarodha vaDodarAnA saMghe Ubho karyo enA ame paNa ullAsathI zrI puyarcAritram 50; Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahabhAgI banyA hatA e ja varSe, traNeka mAsa bAda, vi. saM. 2025nA mAhavadi pAMcamanA roja, mahArAjazrIne dIkSA lIdhAne 60 varSa pUrAM thatAM hatAM, e nimitte vaDodarAnA saMghe mahArAjazrIno dIkSAparyAya SaSThipUrti-samAroha UjavavAnuM nakkI karyuM hatuM. eTale te pahelAM mahArAjazrI amadAvAda pAchA Ave e zakya na hatuM. A sAme amArAthI to kaMI bolI ke phariyAda karI zakAya ema hatuM ja nahIM. amane paNa eno ghaNo AnaMda ane ullAsa hato. vacalA samayamAM mahArAjazrIe khaMbhAtano zrI zAMtinAtha tADapatrIya bhaMDAra tapAsIne vyavasthita karavA khaMbhAta javAnuM nakkI karyuM, ane vacamAM teonA vayovRddha ziSya munirAja zrI jayabhadravijayajInA vatana gaMbhIrA gAmanA derAsarane 100 varSa pUrAM thayAM hatAM, e nimitte tyAM yojavAmAM Avela mahotsavamAM upasthita rahevAnuM nakkI karyuM. e kAma patAvIne mahArAjazrI khaMbhAta gayA. tyAM traNeka aThavADiyAM sthiratA karIne, bhaMDArane sarakho karavAnuM kAma patAvIne, teoe vaDodarA tarapha vihAra karyo. A vakhate mahArAjazrInA 60 varSanA dIkSA paryAyanI samApti nimitte vaDodarAmAM yojAyela samAroha prasaMge mahArAjazrIne arpaNa karavAnA "jJAnAMjali" graMthanuM mudraNanuM kAma cAlu hatuM. A graMtha mATe mAre mahArAjazrIno kaMIka vistRta paricaya lakhavAno hato. eTale e aMgenI vizeSa mAhitI meLavavA huM be divasa mATe khaMbhAta gayo ane mahArAjazrI tema ja paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI pAsethI banI teTalI mAhitI meM noMdhI lIdhI. mahArAjazrIne mATe paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI mahArAja to, kAyAnI chAyAnI jema, abhinna hatA ane mahArAjazrInI saMbhALa rAkhavAnuM saMghopakAraka kArya teo pUrA Adara ane snehathI karatA hatA. A vidyAvyAsaMgI munivara khUba saraLa ane udAra hatA. amArA be vacce ThIka ThIka gADha dharmasneha racAI gayo hato; mArA mATe teo vAtanA visAmArUpa hatA. paMnyAsa zrI ramaNIkavijyajInI tabiyata barAbara rahetI nahotI. emane kaMIka hadayanI paNa takalIpha hatI. comAsuM pUruM thayuM e arasAmAM muMbaInA kAryakaroe zrI puNyavijayajI mahArAjane, AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI janmazatAbdInI ujavaNI karavAnI yojanAne vega maLe eTalA mATe, muMbaI padhAravAnI vinaMtI karavAnuM nakkI karyuM hatuM, ane e mATe zarUAtamAM mahArAjazrIne kAgaLo paNa lakhyA hatA. A rIte muMbaI javAno eka navo vicAra zarU thayo eTale paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajIne kyAreka thayuM ke hRdayanI takalIphanA nidAna ane upacAra mATe muMbaI javAnuM thAya to ThIka. zrI puNyavijayajI mahArAja to, potAnAM anekavidha saMzodhanakAmone lIdhe, muMbaI javAno vicAra sarakho kare ema na hatA, paNa, paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajInI tabiyatanI daSTie, teone paNa muMbaI javAno vicAra dhyAna ApavA jevo lAgyo. paNa eTalAmAM khaMbhAtathI pAchA pharatAM, teo vaDodarA pahoMce te pahelAM ja, chANI mukAme, meru terazanA parvadine, paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI mahArAja ekAeka kALadharma pAmyA! pachI to amane tathA bIjAone paNa lAgyuM ke have mahArAjazrI muMbaI tarapha vihAra karavAne badale amadAvAda tarapha ja vihAra karaze. vaDodarAnA mahArAjazrInI dIkSAnA sATha varSano samAroha kayAre pUro thAya ane mahArAjazrI kyAre amadAvAda tarapha vihAra kare enI ja ame 5; zrI puNyacaritram Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIkSA karI rahyA. chellAM be varSa muMbaImAM vaDodarAno samAroha suMdara rIte pUro thayo eTale zrI popaTalAla bhIkhAcaMda, zrI jesiMgalAla lallubhAI ane zrI jayaMtilAla maNilAla ghaDiyALI-e muMbaInA traNa AgevAno mahArAjazrIne vinaMtI karavA tA. 93-69nA roja vaDodarA pahoMcyA. vacalA samayamAM mahArAjazrInA manamAM muMbaI javuM ke nahIM enuM maMthana cAlatuM hatuM, ane sAmAnya rIte amane evA saMketa maLatA hatA ke teonuM mana muMbaI tarapha vihAra karavAnuM nathI. paNa bhAvIno saMketa kaMIka judo ja hato. bhavitavyatAnA e bhedane pAmavAnuM ApaNuM gajuM zuM? AmAM paNa ema ja muMbaInA AgevAno vaDodarA AvyA te divase mahArAjazrIe mane paNa vaDodarA bolAvyo. teoe haju kazo nirNaya karyo na hato ane teonuM mana khulluM hatuM, eTale muMbaI tarapha vihAra karavA sAme mAre je kaMI kahevuM hoya e kahevAnI taka ApavA mATe mane vaDodarA bolAvyo haze, ema mAnuM chuM. mane to satata eka ja vicAra satAvato hato ke Agama-saMzodhananuM kAma zarU karyo naveka varSa thaI javA chatAM e kAmanI pragati ThIka ThIka dhImI hatI, ane mahArAjazrInA hAthe ane teonI dekharekha nIce e kArya jeTaluM sarvAga saMpUrNa thaI zakaze eTaluM bIjAnA hAthe nahIM ja thaI zake; A kArya mATe mahArAjazrI jevI sajjatA, sUjha ane samarpaNavRtti bIjA koImAM hoya ema mane lAgatuM na hatuM. tethI mAro mata to spaSTa hato ke mahArAjazrIe muMbaI taraphanA vihArano vicAra jato karIne bane teTalAM vahelAM amadAvAda padhAravuM joIe. meM mArI vAta kaMIka Aveza sAthe rajU karI. A bAbatamAM mane eka bIjA vicArathI paNa baLa maLyuM hatuM : traNa ke cAra divasa pahelAM mAre koI kAmasara zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAI pAse javAnuM thayeluM tyAre meM teone vinaMtI karI ke mahArAjazrI muMbaI tarapha vihAra na karatAM amadAvAda padhAre evI vinaMtI Apa patra lakhIne karo. teoe mArI vinaMtI mAnya karI ane bIjA divase patra paNa lakhyo. huM vaDodarA ravivAre gayo hato eTale mane vizvAsa hato ke mArA vaDodarA pahoMcatA pahelAM zanivAre mahArAjazrIne zeThazrIno patra maLI ja gayo haze, eTale huM mArI vAta bhArapUrvaka rajU karI zakIza. tethI meM vaDodarA pahoMcIne mahArAjazrIne paheluM A kAgaLa bAbata pUchyuM. teoe nA kahI. javAba sAMbhaLIne huM nirAza thayo. pAchaLathI jANavA maLyuM ke, mane mArI vAta rajU karavAmAM sahAyaka thaI paDe evo, zrIyutta zrI phUlacaMdabhAI zAmajIe muMbaIthI mahArAjazrIne lakhelo patra paNa teone zanivAre maLI javo joIto hato te nahoto maLyo. A kAgaLamAM teoe mahArAjazrIne muMbaI padhAravAnI AgrahabharI vinaMtI karavAne badale A bAbatamAM anukuLa lAge evo nirNaya sukhethI levAnuM lakhyuM hatuM. paNa banavAkALa ja judo hato eTale A baMne kAgaLo moDA pacA! chatAM meM mahArAjazrIne tathA muMbaInA AgevAnone mAre je kahevuM hatuM te spaSTa rUpe ane bhArapUrvaka kahyuM. muMbaInA bhAIo nArAja thAya evI kaMIka vAta paNa mArA moMethI nIkaLI paDI ! mane to ema ja thatuM hatuM ke zAsanane nukazAna pahoMce evI A kevI vAta ApaNe karI rahyA chIe ! muMbaInA bhAIoe potAnI vAta karI. amArI A badhI vAta ame mahArAjazrInI rUbarU karI ane amAruM kAma pUruM thayuM. mahArAjazrIe potAno nirNaya thI puNyascaresama 52 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtanA pratikramaNa pachI jaNAvavAnuM kahyuM. rAtre mahArAjazrIe muMbaI tarapha vihAra karavAno potAno nirNaya jaNAvyo. A sAMbhaLIne huM to, jANe koI honArata banI hoya ema, stabdha thaI gayo. Avo nirNaya sAMbhaLavA mAruM mana taiyAra na hatuM. huM khUba khinna ane nirAza thaI gayo. paNa have mananI vAta ke vedanAne vyakta karavAno koI avakAza na hato. jeonA svAsthane mATe muMbaI javAno vicAra janmyo hato, te paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajIno svargavAsa thavA chatAM muMbaI javAno nirNaya thayo e bhavitavyatAyoga paNa kevo ajaba kahevAya! paNa e yogane mAthe caDAvavo ja rahyo. mahArAjazrIe tA. 24-3-69nA roja muMbaI tarapha vihAra karyo ane traNeka mahinA bAda, tA.26-6-69nA roja, teo muMbaI pahoMcI gayA. mahArAjazrI aDadhI sadI karatAM paNa vadhu samaya bAda, bAvana varSe, muMbaI padhAryA hatA. zrIsaMghe teonuM bhAvabharyuM svAgata karyuM. saMghamAM AnaMda AnaMda pravartI rahyo. tA. 29-6-69nA roja teo goDIjInA upAzraye padhAryA. mahArAjazrInuM cAturmAsa vAlakezvaramAM nakakI thayuM hatuM. teo tA. 6-7-69nA roja vAlakezvara padhAryA. paheluM comAsu pUruM thayA bAda, tA. 11-1-70nA roja savAranA, mahArAjazrInA sAMnidhyamAM, janmazatAbdInI ujavaNInA kAryane vega ApavA muMbaInA kAryakaro, bahAragAmanA pratinidhio ane janmazatAbdI mATe keTalAka mahinA pahelAM racAyela eDahoka kamITInA sabhyonI sabhA maLI. A sabhA ujavaNInA AkAraprakAra ane e mATenI yojanAne nizcita rUpa ApavA mATe khUba upayogI banI rahI. AmAM eDahoka kamITInuM visarjana karIne akhila bhAratIya dhoraNe janmazatAbdI samitinI racanA karavAmAM AvI; enA sabhyapadanuM lavAjama rUA. 51 nakakI karIne e rakama ujavaNInA kharcamAM vAparavAnuM TharAvavAmAM AvyuM; ane, A prasaMganA racanAtmaka kAryarUpe 'AcArya zrI vijayavallabhasUrijI janmazatAbdI zikSaNa TrasTanI sthApanA karIne traNa hajAra rUpiyAno eka evA TrasTa-skolaro noMdhavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. A sabhAnI pahelAM ane pachI paNa kAryakaro avAranavAra mahArAjazrI pAsethI mArgadarzana meLavatA rahetA. mahArAjazrIno jIvanarasa to zAstrasaMzodhanano hato e enuM emane mATe zvAsa ane prANa jeTaluM mUlya hatuM, eTale muMbaImAM paNa e kAma to cAlatuM ja rahyuM. janmazatAbdInI taiyArInA kAmamAM to teo mAgI salAha ja ApatA; paNa kAryakarone mATe to emanI hAjarI ja utsAha preravA mATe basa hatI. paheluM comAsu teoe sukha-zAMtithI pUruM karyuM; tabiyata paNa ekaMdara sArI rahI. A daramyAna pannAonA saMzodhananuM kAma cAlatuM rahyuM. teonuM bIjuM comAsu paNa vAlakezvaramAM ja thayuM. paNa muMbaInA eka varSanA rahevAsa pachI mahArAjazrIne zarIramAM avAranavAra nAnI-moTI phariyAda thaI AvatI; ane enA jarUrI upacAra paNa karAvavAmAM AvatA. paNa teo A mATe vizeSa ciMtA na sevatA. ane saMzodhananuM kAma to cAlatuM ja rahetuM, paNa e mATe pUrato samaya bhAgye ja maLato. bIjuM comAsu pUruM thavAnuM hatuM e arasAmAM zarIranI asvasthatAnI phariyAdakaMIka vadhI gaI. mahArAjazrI kayAreka kyAreka evI phariyAda karatA ke hamaNAM hamaNAM skUrti ochI dekhAya che, sUI rahevAnuM mana thAya che ane kAmamAM mana pUruM lAgatuM nathI. Ano paNa kaMIka ne kaMIka upacAra to thato ja raheto. paNa mahArAjazrIe, ame ke zrI puNyacaritram 53 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA koIe paNa A vAtane gaMbhIra na lekhI. paNa Aje lAge che ke e bhUla hatI. A daramyAna paNa payajJAonA saMzodhananuM tathA patravaNAsUtranI prastAvanAne tapAsavA-sudhAravAnuM kAma to yathAsamaya-zakti cAlu ja hatuM. vi.saM. 2027nA kArataka sudi bIjathI ATha divasa mATe AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI janmazatAbdIno nAno utsava bhAyakhalAthI zarU karIne goDIjInA derAsara-upAzrayamAM rAkhavAmAM Avyo hato. mahArAjazrI A kAma mATe ja muMbaI AvyA hatA eTale A badhA prasaMgomAM teo hAjara rahyA. daramyAnamAM kArataka sudi 5 nA( jJAnapaMcamInA parva dine) mahArAjazrIno janmadivasa hato. e divase teone 71 varSa pUrAM thatAM hatAM, eTale teone abhivAdana karavAno eka sAdo samAroha goDIjInA upAzrayamAM, AcArya zrI vijayasamudrasUrijInA sAMnidhyamAM, yojavAmAM Avyo hato, A prasaMge khAsa hAjara rahIne zrI amRtalAla yAjJika tathA DA. pro. vI. ema.kulakarNIe mahArAjazrIne potAnI bhAvabharI aMjali arpaNa karI hatI.A samArohamAM hAjara rahevAno ane bhAga levAno mane paNa lAbha maLyo hato. ATha divasano utsava pUro thatAM mahArAjazrI vAlakezvara pAchA pharyA tyAre dekhAtuM hatuM ke emanI tabiyata joIe tevI na hatI. vi. saM. 2027nA kArataka sudi 15nA roja, vAlakezvaramAM ja, 'samrATa azoka' sosAyaTInI membara bhAIonI vinaMtithI, paramapUjya AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja AdinI sAthe pATaNavALA zrI cImanalAla vamaLajI jhaverInA baMgale cAturmAsa parivartana karyuM to kharuM, paNa e sthAne pahoMcIne vyAkhyAna ApyA bAda, pezAbanI rukAvaTanI takalIpha ekAeka vadhI javAne kAraNe, teone bombe meDIkala senTaramAM dAkhala karavA paDaDyA. ema lAge che ke mahArAjazrInI tabiyata krame krame ciMtAkAraka banatI gaI enI zarUAta A rIte thaI. A pachI teone harasanI takalIpha thaI AvI. harasane kAraNe vedanA to bahu na thatI, paNa avAranavAra ThallAmAM lohI paDatuM rahetuM; kyAreka to lohInI mAtrA ciMtA thaI Ave eTalI vadhI jatI-jANe dhIme dhIme zarIranI taMdurastI jokhamAtI jatI hatI ane emAM azakti mALo ghAlatI jatI hatI. A daramyAna janmazatAbdInI akhila-bhAratIya dhoraNe ujavaNI karavAno mukhya avasara AvI pahoMcyo. A mATe sane 1970nA Disembara mAsanI 24-25-26-27 tArIkho nakkI thaI hatI; ane ujavaNI mATe krosa medAnamAM vizALa 'vijayavallabha nagara'nI racanA karavAmAM AvI hatI. samArohamAM sahelAIthI hAjarI ApI zakAya eTalA mATe sAdhumahArAjone rahevAnI sagavaDa muMbaInI suprasiddha zakuMtalA garlsa hAIskUlamAM karavAmAM AvI hatI. mahArAjazrIe ujavaNInA badhA kAryakramomAM ullAsathI bhAga lIdho hato. muMbaInA saMdhe tathA A nimitte bahAragAmathI - judA judA pradezomAMthI-Avela mahAnubhAvoe eka divasa zrI zakuMtalA garlsa hAIskUlamAM bhegA maLIne mahArAjazrIne AcAryazrInI padavIno svIkAra karavAnI khUba lAgaNIbharI vinaMtI karI; A lAgaNIno InkAra karavAnuM kAma muzkela hatuM. paNa mahArAjazrIe viveka ane daDhatApUrvaka eno InkAra karIne, potAne AvA koI baMdhanamAM nAkhyA vagara, potAnI rIte Agama-saMzodhananuM kAma karavA devA kahyuM. mahArAjazrIne mana to Agama-saMzodhananA kAmamAM ja badhI padavIo, badhI siddhio ane sarva bAbato samAI 54 zrI puNyaritram Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatI hatI. janmazatAbdIno utsava pUro thayo eTale have mahArAjazrInuM mana jaladI gujarAta tarapha vihAra karavA IcchatuM hatuM. paNa ahIM paNa koIka vilakSaNa bhavitavyatAyoga vacamAM Avyo ane mahArAjazrInI tabiyatanI asvasthatA vadhatI gaI, pariNAme gujarAta tarapha vihAra karavAnuM laMbAtuM gayuM. kharI rIte AmAM vilaMba nahoto thato, A vihAra have kadI thavAno ja na hato ! paNa amArA jevA ThagArI AzAnA dAsa A kudaratanI karAmatane kevI rIte pAmI zake? samaya ema ne ema vaheto rahyo. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA saMcAlako IcchatA hatA ke saMsthAnI jaina Agama graMthamALA'nA trIjA graMtha pannavaNAsUtranA bIjA bhAganuM prakAzana mahArAjazrInI hAjarImAM muMbaImAM karavAmAM Ave. A mATe teoe mahArAjazrIne vinaMtI karI. mahArAjazrIe e mAnya karI; ane e mATeno samAroha phAgaNa vadi 2, ravivAra, tA. 14-3-71nA roja bhAyakhalAnA jinamaMdiranA sabhAmaMDapamAM rAkhavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM, mahArAjazrInI bhalAmaNa mujaba A prakAzanavidhi mATe digaMbara jaina saMdhanA deza-videzamAM jANItA ane pakhaMDAgama mUla tathA tenI TIkA dhavalI jevA mahAgraMthonA yazasvI saMpAdaka DaoN. hIrAlAlajI jainane AmaMtraNa ApavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. A pasaMdagI paNa mahArAjazrInuM mana kevuM udAra, guNagrAhaka ane jJAnapremI hatuM e vAtanI sAkSI pUre che. daramyAna varalImAM (muMbaImAM) AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja AdinA sAMnidhyamAM pratiSThA, dIkSA tathA padavIdAnano samAroha yojavAmAM Avyo hato, e mATe mahArAjazrI varalI padhAryA. A mahotsava vakhate, AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAje, caturvidha zrIsaMgha samakSa, mahArAjazrIne "zrutazIlavAridhi'nuM biruda ApyuM. tA. 22-2-71nA roja AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja tathA AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAje bhAyakhalAmAM be mahattvanAM pravacano ApIne sAdhujIvananI zuddhi, sAdhvIsaMghano vikAsa, emane adhyayana ane vyAkhyAna karavAnI chUTanI anivAryatA, bolInI Avakano upayoga, zAstranA vidhiniSedhonI upayogitA jevA muddAo aMge spaSTatA karI hatI. (pachI A banne pravacano chApIne vaheMcavAmAM AvyAM hatAM.) A pachI tA. 14-3-71nA roja, caturvidha zrIsaMghanI hAjarImAM, DaoN. hIrAlAlajI jaine pannavaNAstranA bIjA bhAganuM prakAzana karyuM ane mahArAjazrInI jJAnopAsanAne hArdika aMjali ApI. hajI paNa amane AzA hatI ke mahArAjazrI gujarAta tarapha vihAra karI zakaze ane kadAca amadAvAda nahi pahoMcAya to paNa sUrata ke vaDodarA sudhI to pahoMcI jaze. paNa kudarata A AzAne anukULa na hatI ! daramyAnamAM bIjA be vicAro mahArAjazrInA manamAM jAgyA: eka vicAra pUnAnA suprasiddha vidyAtIrtha bhAMDArakara oriyenTala InsTITayUTanI mulAkAta levA pUnA tarapha vihAra karavo ane potAnI dAyakAjUnI bhAvanA pUrI karavI e hato. bIjo vicAra hato, cittoDagaDhanI taLeTImAM, ApaNA suprasiddha purAtattvAcArya muni zrI 55 zrI puNyastrim | Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavijayajIe, suMdara ane vizALa zrI haribhadrasUri smRtimaMdira banAvarAvyuM che, tenI pratiSThA mahArAjazrInI hAjarImAM thAya evI zrI jinavijayajInI IcchA pUrI karavA mATe, gujarAtanI dizAmAM vihAra karIne vaccethI cittoDa tarapha vihAra karavo e. samatAbharI sAdhutA ane samatAbharI vidvattAnI mUrti AcArya bhagavAna zrI haribhadrasUri pratye mahArAjazrI ananya bhakti dharAvatA hatA, eTale emanA aMtaramAM AvI bhAvanA jAge e svAbhAvika hatuM. mArA jevAne to A banne vicAro becena banAve evA hatA. mArI to eka ja jhaMkhanA hatI ke mahArAjazrI bane teTalA vahelA amadAvAda pahoMce. paNa AmAMnI eka paNa bhAvanA kyAM saphaLa thavAnI hatI? pachI to, mahArAjazrInI tabiyata vadhu nabaLI thatI gaI. prosTeTa gleMDa moTI thavAne kAraNe tathA harasane kAraNe ThaThThA-mAtrAnI takalIpha have vadhAre parezAna karavA lAgI. harasane lIdhe lohI paNa vadhAre paDavA lAgyuM ane zarIranI azaktimAM vadhAro thato gayo. AvI ciMtAkAraka sthitimAM paNa mahArAjazrInI prasannatA to evI ne evI ja hatI, eno huM paNa sAkSI chuM. A badhA samaya daramyAna kaMIka ne kaMIka upacAra to cAlu ja hatA, paNa enI dhArI ke kAyamI asara bhAgye ja thatI. A arasAmAM jANavA maLyuM ke madrAsanA koI hakIma harasamasAne evI kuzaLatA ane siphatathI kADhI Ape che ke jethI dardIne na to kaMI vedanA thAya che ke na to ene lIdho lohI paDe che. jemaNe Avo upacAra karAvyo hato evA thoDAka dardIono anubhava pUchIne A vAtanI khAtarI karI lIdhI ane mahArAjazrInA dujhatA harasano upacAra A hakIma pAse karAvavAnuM nakkI karyuM. tA. 23-3-1971nA roja, vAlakezvaramAM, A hakIme mahArAjazrInA harasamasA kADhI lIdhA te vakhate zrI dalasukhabhAI tathA huM ame banne hAjara hatA. na koI jAtanI vedanA, na kazI becenI. A prayoga pachI mahArAjazrI bilakula svastha lAgyA. A joIne ame eka jAtanI nirAMta anubhavI. chatAM zarIra ThIka ThIka azakta thayuM hatuM ane vihAra karI zakAya evI sthiti have rahI na hatI, tethI mahArAjazrIne trIjuM comAsuM paNa muMbaImAM ja rahevAnuM nakkI karavuM paDyuM. paNa A upacAra saphaLa na thayo, A rAhata bahu alpajIvI nIvaDI ane lohI paDavuM cAlu rahyuM, eTale bIjA bIjA sUjhyA ane yogya lAgyA te upacAro cAlu rAkhavAnuM anivArya banI gayuM. paNa koI upacAra kAragata na thayo--darda paNa jANe haThIluM rUpa laIne AvyuM hatuM! mAre eprila mAsamAM vidyAlayanA kAme muMbaI javAnuM thayuM eTale mArA mitra zrI kAMtibhAI korA tathA huM avAranavAra mahArAjazrI pAse jatA; emanI tabiyata jAte jovAnI cittamAM, e divasomAM, eka jAtanI saciMta utsukatA rahetI; kAraNa ke upacAronI kazI dhArI asara nahotI thatI, ane asvasthatA tathA azakti vadhatI jatI hatI. chelle chelle meM mahArAjazrInAM darzana vi. saM. 2027nA caitra vadi0)), tA. 25-4-1971 ne ravivAranA roja baporanA bAreka vAgatA karyAM; te pachI huM amadAvAda Avyo. e vakhate koNa jANatuM hatuM ke jemanI sphaTika samI nirmaLa ane hetALa sAdhutAno saMparka sAdhavAno lAbha ATalAM varSothI maLyo hato, emanuM mArA mATe A chelluM darzana hatuM ? re vidhAtA ! zrI puNyacaritram 56 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellA divaso jema vakhata jato gayo tema mahArAjazrIne harasamasAnI ane moTI thaI gayela prosTeTa glenDanI takalIpha ochI thavAne badale vadhatI gaI. ane ene kAraNe jhADo ane pezAba-e banne kudaratI hAjatomAM avAranavAra avarodha AvavA lAgyo. pariNAme haramasAmAMthI lohI paDatuM rahevAne kAraNe azakti ane becenI bannemAM vadhAro thato gayo. chevaTe lAgyuM ke homiyopethI, Ayurvedika ke bIjA ADA-avaLA upacAromAM kALakSepa karavo e jANIjoIne jokhamane notaravA jevI bhUla che. eTale chevaTe elopethIno vyavasthita upacAra karAvavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. DaoN. panAlAla patarAvALA mahArAjazrInI saMbhALa khUba bhaktibhAvapUrvaka rAkhatA hatA, eTale je kaMI upacAro karAvavAmAM AvatA te emane jaNAvIne ja karAvavAmAM AvatA. paNa enuM kaMI pariNAma na AvyuM, tethI teo paNa saciMta hatA. ane mahArAjazrIne to phakta eTalAthI ja saMtoSa hato ke tAvatariyAnI ke zarIranA koI paNa bhAgamAM sahana thaI na zake evA duHkhAvAnI vedanA na thAya eTale basa. bAkI, zarIranI ALapaMpALanI bAbatamAM ke jIvana ke mRtyunI bAbatamAM teo, koI yogasiddha AtmAnI jema, sAva nicaMta, samabhAvI ane alima hatA. paNa bIjAone mATe AvI vAtanA mUka sAkSI banI cUpa besI rahevuM e zakya na hatuM. chevaTe DaoN. patarAvALA, zrIyuta phUlacaMdabhAI zAmajI ane bIjAoe Do. mukuMdabhAI parIkhanI salAha levAnuM nakkI karyuM. DaoN. mukuMdabhAIe mahArAjazrIne tapAsyA. emaNe joyuM ke pelA hakImajIe mahArAjazrInA harasamasAnuM je oparezana karyuM hatuM te sAva upara challuM hatuM ane dardanA mULane sparzI sudhdhAM nahotuM zakyuM; pariNAme lohInA srAvane baMdha karavAmAM e niSphaLa gayuM hatuM. emaNe harasamasAnuM oparezana tarata ja karAvI levAnI salAha ApI. niSNAta, bhaktizIla ane mahArAjazrInI tAsIranA jANakAra zrI mukuMdabhAI jevA DaoNkaTaranI spaSTa salAha maLI gaI hatI, ane have bIjo koI vikalpa vicAravAmAM thoDo paNa samaya gumAvavo pAlave ema na hato. eTale tAtkAlika upacAra zarU karavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. mahArajazrIe sammati ApI ane vaizAkha vada 1, tA. 11-5-71nA roja teone bombe meDikala senTaramAM dAkhala karavAmAM AvyA. ane enA bIjA divase DaoN. mukuMdabhAI parIkhe harasamasAnuM oparezana karyuM. je divasa oparezana thayuM te divase paNa mahArAjazrI keTalA svastha ane nizciMta hatA, te emanA potAnA hAthe lakhAyela eka patrathI paNa jANI zakAya che. A patra teoe vi. saM. 2027, vaizAkha vida 2, budhavAra (tA. 12-5-71)nA roja, hospiTalamAMthI, vaDodarA paMnyAsajI mahArAja zrI nemavijayajI mahArAja upara lakhyo hato. kadAca mahArAjazrInA hAthe lakhAyelo A patra chello haze; athavA chellA thoDAka patromAMno eka haze. mahArAjazrIno patra A pramANe che- ''mu. vaDodarA, pUjyapAda prAtaHsmaraNIya zAntyAdiguNagaNabhaMDAra paramagurudeva paMnyAsajI mahArAja zrI nemavijayajI mahArAjajI tathA zrI paM. caMdana vi. ma. yogya sabahumAna vaMdanA 1008 vAra. ApazrI sAtAmAM hazo. huM paNa sAtAmAM chuM. ApanA pratApe lIlAlahera che. Apano kRpApatra maLyo che. ghaNo AnaMda thayo che. ApanI kRpAthI parama AnaMda che.'' 57 zrI puNyacaritram Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. ApazrInA zarIranA samAcAra jANyA che. ApanI ATalI vRddhAvasthAmAM bAhya pIDAo vadhe ja vadhe. have sAmAnya davAthI ja je thAya te ja karavAnuM." | vi. pAMca mahinAmAM ghaNA IlAjo karyA paNa masAmAMthI lohI AvavuM baMdha na thavAthI have oparezana karAvavAnuM nakkI karyuM che. gaIkAle hospiTalamAM AvyA chIe. Aje nava vAgye oparezana thavAnuM che. koI vAte phikara karazo nahIM. huM dareka rIte sAtAmAM chuM. ApanA pratApe sAruM thaI jaze. oparezana koI bhAre nathI. zarIramAM azakti che, paNa bIjI pIDA nathI. tAva ke kAMI nathI. Apa sAtAmAM rahejo. kRpA rAkhajo." lI. sevaka puNyanI 1008 vAra vaMdanA. "zrI kapUrazrIjI ma. vagerene, hasamukha bahena tathA ramaNabhAI vagerene samAcAra kahejo." A kAgaLa ravAnA karatAM pahelAM pU. sAdhvIjI zrI oMkArazrIjIe emAM umeryuM hatuM ke- "pa. pU. AgamaprabhAkarazrIjI ma. nuM oparezana sArI rIte thaI gayuM che. ApazrI sukhazAtAmAM hazo. traNa masA nIkaLyA che te jANazojI." mahArAjazrIe anekavidha kAryo karavA chatAM emanuM citta sadA samAdhinI sAdhanA mATe ja jAgrata ane prayatnazIla hatuM, ane tethI ja teo AvI asAdhAraNa samatA ane zAMti anubhavI zakatA hatA. muMbaInA ghaNA mahAnubhAvo mahArAjazrInI sevA mATe tatpara hatA. mahArAjazrIne kendramAM rAkhIne racAyela amArA mitramaMDaLamAMthI zrI kAMtibhAI korA, khaDA sainika zrI lakSmaNabhAI hIrAlAla bhojaka ane mahArAjazrInA AjIvana sevaka zrI mAdhAbhAI mahArAjazrInI sevAmAM rahyA. amAre nasIbe to muMbaIthI TapAla ke kola mAraphata maLatA samAcArathI ja saMtoSa mAnavAnuM AvyuM. Ama chatAM, eTaluM yAda Ave che ke, zrI mahArAjane hospiTalamAM dAkhala karyA bAda menA chellA aThavADiyA daramyAna amArA mitra zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAne muMbaI javAnuM thayeluM, eTale teo sAravAra daramyAna mahArAjazrInAM darzana karI zakelA. mahArAjazrIne oparezana karavAmAM AvyuM tenA thoDA divasa bAda mArA upara TapAla lakhatAM rahIne mahArAjazrInI tabiyatanA niyamita samAcAra ApatA rahevAnuM pavitra 'saMjayakArya', amArA niSThAvAna sAthIomAMnA eka, bhAIzrI lakSmaNabhAIe je rIte saMbhALyuM, te mATe huM emano khUba AbhArI chuM. oparezana pachInI mahArAjazrInI tabiyatanA samAcAra teonA ja zabdomAM jANIe tA. 25-5-71nA kArDamAM teoe lakhyuM hatuM : "gaI kAle savAre 10 vAge ToTI (ketheDrala) kahADaDyA pachI, ghaNI musIbate, tolo-be tolA mAtru AvatuM hatuM. sAMje 4 vAgatAM sudhImAM to peThuM bharAI gayuM. ane pANI suddhAM pIvAnuM baMdha thaI gayuM. TIkaDI ApI, zeka karyo, paNa kazo pharaka na paDyo. chevaTe sAMje sAta vAge ToTI pharIthI caDhAvI ane caDhAvatAM ja be bATalA mAtruthI bharAI gayA. te pachI rAta sArI gaI. atyAre ToTI caDhAvelI che. masAnuM oparezana karyuM che te bhAga haju rujhAyo nathI. jhADo enImA ApIne ja karAvavo paDe che. zarIramAM azakti paNa ghaNI che. Aje sAMje DaoNkaTaranA AvyA pachI khabara paDe ke have AgaLa zuM karavuM? masAnA oparezanavALo bhAga rUjhAya nahIM tyAM sudhI prosTeTa aMge kazuM navuM karavAnuM nathI.' zrI puNyacaritram - 58 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A eka jakAgaLamAM ciMtA karAve evI ghaNI bAbato hatI. temAMya azakti ghaNI hovAnuM lakhyuM te cihna zarIranI AMtarika zaktine sAro evo ghasAro lAgyAnuM sUcavatI hatI; chatAM svajana mATe ke sAmAnya jana mATe paNa aniSTanI kalpanA karavAnuM kone game? ame sArAnI AzAmAM rAcatA rahyA ! tA. 26-5-71nA aMtardezIya patramAM teoe lakheluM "pU. mahArAja sAhebanuM prosTeTanuM oparezana karavuM paDaze tevo DokaTara parIkhano abhiprAya che....... A badhuM kayAM karavuM, konI pAse karavuM vagere mATe haju phAInala nirNaya thayo nathI. eka vicAra evo paNa che ke, DaoN. karaMjIyAvAlA pAse bombe hospiTalamAM karAvavuM. Aje sAMje athavA AvatIkAle A bAbatano nirNaya thaze....... sAmAnyarIte mahArAjazrI zAMtimAM che." - tA. 27-5-71nA aMtardezIya patramAM teoe jaNAvyuM: "gaIkAle pUjya mahArAja sAhebane enImA, olIva oIla tathA gleserIna Apela, paNa jhADo thayo nahIM. chevaTe ghaNI mahenate gaMThAyelo maLa nIkaLyo ane pU. mahArAja sAheba ekadama DhIlA thaI gayA. bapore 3 vAge DokaTara patarAvAlAne bolAvavA paDyA. IMjekazana ApyuM chatAM sAMja sudhI gabharAmaNa jevuM cAlu rahyuM. te pachI rAta zAMtimAM gaI che. gaIkAle bapora pachI kazuM ja vAparyuM na hatuM..... atyAre azakti ghaNI che. ane te ja kAraNe prosTeTanuM oparezana karavAnI utAvaLa thaI zakatI nathI." A kAgaLa uparathI joI zakAya che ke roganuM pratIkAra karavAnuM zarIrabaLa dhIme dhIme ghaTatuM jatuM hatuM, ane have to, jANe zarIra roganA upacArane gAMThavA mAMgatuM na hoya ema, navI navI phariyAdo UbhI thavA lAgI hatI. paNa A samagra sthitinuM tAraNa ApaNe na kADhI zakyA! tA. 28-5-71nA aMtardezIya patramAM emaNe samAcAra ApyA: "prosTeTanuM oparezana tarata nahIM karavA pAchaLa e paNa kAraNa che ke mahArAjajI haju cattA sUI zakatA nathI ane besI paNa zakatA nathI. cAra-pAMca divasamAM besatA thaI jaze tevI dhAraNA che." - tA. 31-5-71nA aMtardezIya patrathI zrI lakSmaNabhAIe jaNAvyuM - "pU. mahArAja sAheba zAtAmAM che. have dasta enI meLe thAya che. enImA ApavuM paDatuM nathI. AhAra paNa laI zakAya che ane UMgha paNa Ave che. Aje palaMkhI vALIne pAMca-dasa miniTa besAryA hatA. have tabiyata sArI che.'' A samAcAra kaMIka ciMtAne dUra kare evA sArA hatA. vacamAM kayAreka amArA mitra zrI kAMtibhAI korAnA kAgaLa ke TUMka kolathI athavA zrI lakSmaNabhAInI TapAlathI mahArAjazrInI tabiyatanA je samAcAra maLatA rahyA, te uparathI sAmAnya rIte lAgyuM ke have khAsa ciMtA karavA jevuM nathI, ane tabiyata sudharatI Ave che. tA. 6-6-71nA kArDamAM emaNe sUcavyuM: "pUjya mahArAja sAheba sukha-zAtAmAM che. ane Apane dharmalAbha lakhAvyA che. prosTeTa gleMDanuM oparezana, zakuMtalA hAIskUla pAse bAcA narsIga homa''mAM, DaoN. mukuMdabhAI parIkhanA hAthe, tA. 8-6-71ne maMgaLavAre savAre ATha vAge, karavAnuM nakkI thayuM che. koI jAtanI phikaraciMtA karazo nahIM. somavAre savAre ame bAcAmAM dAkhala thaIzuM." 59 thI puNyacaretram Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8mI tArIkhe oparezana thayAnA samAcAra zrI kAMtibhAI korAnA TUMkakolathI amane maLyA ane ame kaMIka nirAMta anubhavI; haramasAnuM oparezana to A pahelAM ja zAMtithI thaI gayuM hatuM. A tArIkhe vaDodarA pUjya paMnyAsa zrI nemavijayajI mahArAjane lakhela kArDamAM zrI lakSmaNabhAIe jaNAvyuM hatuM : ''pUjya zrI puNyavijayajI mahArAja sAhebanuM prosTeTa gleMDanuM oparezana sArI rIte thayuM che... tabiyata sArI che. koI jAtanI phikaraciMtA karazo nahIM.'' A oparezana navI paddhatithI evI rIte karavAmAM AvyuM hatuM ke jethI sAmAnya rIte prosTeTa gleMDanA oparezanamAM nAnuM ane moTuM ema be oparezana karavAM paDe che tenA badale eka ja oparezanathI kAma pate che ane dardI vahelo besato-pharato-harato thaI jAya che. 10mI jUnanA posTakArDamAM zrI lakSmaNabhAIe lakheluM H ''pU. mahArAja sAhebanI tabiyata sArI che. AjathI maganuM pANI ane evI haLavI cIjo ApavAnuM zarU karyuM che. Aje khurazI upara besAryA hatA. AvatIkAle ketheDrala kahADI nAMkhavAnI che. kahADaDyA pachI kudaratI mAtru kevuM ane keTaluM Ave che te joyA pachI sArA-khoTAnI khabara paDe. atyAre to koI takalIpha nathI. 48 kalAka gesanI takalIpha rahI. have sAruM che. azakti puSkaLa che. aThavADiyAmAM ahIMthI rajA maLaze evI dhAraNA che.'' emanuM 12mInuM kArDa kahetuM hatuM H 'pU. mahArAja sAhebane Aje ketheDrala kahADI nAkhI che ane rUmamAM pharavAnI chUTa ApI che. besavAnI chUTa to pahele divase ja ApI hatI. tela-maracuM-khaTAza sivAya khAvA mATe paNa chUTa che. Aje rUmamAM pheravyA hatA. azakti bahu che.'' A che mahArAjazrInI zarIrasthitinI ane dAkatarI sAravAranI DAyarI. A DAyarInuM jANe chelluM pAnuM lakhatA hoya ema, 14mI jUnanuM kArDamAM lakhIne TapAlamAM nAkhyuM. emAM zrI lakSmaNabhAIe mane jaNAvyuM hatuM ke- ''pUjya mahArAja sAhebanI tabiyata sArI che. be divasa gesanI Trabala joradAra rahI. eka davAno Dojha ApatAM paNa takalIpha paDe tevuM thayuM. Aje ghaNo phAyado che. savAre hospiTalamAM thoDA calAvyA paNa kharA ane sAbudANAnI kAMjI vagere vaparAvyuM paNa kharuM. eka-be divasamAM ahIMthI rajA maLaze. have masAnI ke prosTeTanI koI takalIpha nathI. azakti khUba che eTale ArAma mATe upAzraya sivAya bIje rahevuM paDaze. jo gesa Trabala vadhAre haze to pAchA meDIkala senTaramAM javAnuM thaze. eTale ekSare vagere tyAM laI zakAya. nahIMtara zrI mahAvIra vidyAlaya athavA koIkanA ghera rahevAnuM thaze.'' A arasAmAM zrI korA sAhebe mane eka kAgaLamAM lakheluM ke mahArAjazrI AhAra-pANI-davA jevuM kaMIka paNa levA jAya che, tyAre kALajAmAM evuM asahaya darda thAya che ke kyAreka to mahArAjazrInI AMkhomAM jaLajaLiyAM AvI jAya che. AhAra, pANI ke oSadha jevuM kaMI paNa letI vakhate chellA be divasa mahArAjazrIe je vedanAno anubhava karyo teno citAra mahArAjazrInA ananya bhakta zeTha zrI phUlacaMdabhAI zAmajIe, mahArAjazrInA svargavAsa bAda, zrI puNyaritram 60 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 16-6-71nA roja, pUnA, AcArya mahArAjazrI vijayasamudrasUrijI mahArAja upara je patra lakhyo hato emAM Apyo che. e patramAM teoe lakhyuM hatuM ke "tA. 12 ane 13, zani ane ravi banne divaso ciMtAjanaka amArA mATe hatA, kAraNa ke te banne divasoe AgamaprabhAkara sAhebanI tabiyata barAbara na hatI. pezAbanA dardanuM oparezana bahu ja sAruM thaI gayuM; tenI koI takalIpha hatI nahIM, paraMtu chAtImAM jyAM pANI tathA khorAka AMtaraDAmAM jAya che tyAM, temane darada thatuM hatuM ane te eTaluM badhuM ke temanI AMkhomAM pANI AvI jatAM. koI pravAhI agara dUdha-cA-pANI kAMI paNa letAM A darada thatuM hatuM. ravivAre Akho divasa rahyuM. badhA niSNAta dAktarone bolAvyA ane badhAe ekI avAje kahyuM ke ciMtAnuM koI kAraNa nathI, gesTAIna che, ekAda divasamAM sAruM thaI jaze." ane DaoNkaTarono A abhiprAya sAco hato. A vAtano ullekha karatAM zrI phUlacaMdabhAIe ja potAnA ukta kAgaLamAM lakhyuM hatuM ke-"te mujaba (dAktaroe kahyA mujaba) somavAre savAre sArI rIte dUdha, cA, maganuM pANI, nAriyeLanuM pANI, papaiyuM temaja kAMjI vagere lIdhuM. sAMje khIcaDI lIdhI. rUmamAM pote ja dasa-bAra AMTA mAryA. rUmanI bahAra gelerImAM TheTha lAyabrerI sudhI gayA, tyAM lagabhaga pacIseka miniTa beThA; khUba AnaMdathI vAto karI, ane badhAne khUba saMtoSa thayo. ekAda divasamAM ahIMthI rajA maLaze pachI temane thoDA narIzamenTa mATe kaI jagyAe laI javA tenI paNa vAto nakkI karI ane somavAre sAMje sADA chae huM jamavA gayo." - A rIte 14mI tArIkhe tabiyata ekaMdara sArI hatI eTale divasabhara bhAvikajano mahArAjazrInAM darzana karavA, emane zAtA pUchavA AvatA rahyA ane, azakti vadhu lAgavA chatAM, mahArAjazrI paNa saune prasannatAthI AvakAratA rahyA. zrI phUlacaMdabhAI zAmajI sAMja sudhI emanI pAse hatA ane zrI kAMtibhAI korA to moDI sAMje mahArAjazrI pratikAra karavA beThA te pachI ja ghera gayA hatA. Ama badhuM salAmata, AnaMdakArI ane ciMtAne ochI kare evuM hatuM. paNa e salAmatI ane e AnaMda chevaTe chetarAmaNAM nIvaDyAM! zrI lakSmaNabhAInA chellA kAgaLamAM kevA saMtoSakAraka ane sArA samAcAra hatA ! chatAM eka vAta to teonA dareka kAgaLamAM rahetI ke azakti bahu che. vAraMvAra kahevAmAM AvatI A vAta jarUra ciMtA upajAve evI hatI; paNa chellA kAgaLamAM sArA samAcAra eTalA badhA hatA ke ApaNI ciMtA dUra thaI jAya, ochI thaI jAya. paNa kyA samAcArane keTaluM mahattva ApavuM e mATeno ApaNo ane kudaratano gaja judo hoya che; ane chevaTe kudaratanA gajano pheMsalo ja kALA mAthAnA pAmara mAnavIe zire caDAvavo paDe che ! ane..... ane... ane thayuM paNa evuM ja DAyarInA chellA pAnArUpa zrI lakSmaNabhAInuM upara sUcaveluM chelluM posTakArDa, relagADImAM besIne, potAnI majala pUrI karIne, mArA hAthamAM Ave te pahelAM ja, rAtre sADA navanA sumAre, muMbaIthI amArA mitra zrI korA sAhebanA putra bhAI azoke mane TUMkakolathI samAcAra ApyA ke pUjya puNyavijayajI mahArAja ekAeka kALadharma pAmyA! na kalpI zakAya evA A samAcAra hatA. e sAMbhaLIne paLavAra to aMtarane kaLa caDI gaI, citta sUnamUnA '61 thI puNyacaritrama Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI gayuM ane hRdayamAM stabdhatA chavAI gaI. zarIramAM azakti hovAnI vAta to zrI lakSmaNabhAI vAraMvAra lakhatA rahetA, pUjya mahArAjazrIe paNa paMnyAsa zrI nemavijayajI mahArAja uparanA chellA patramAM azakti hovAnuM sUcavyuM hatuM. e vAta ja chevaTe sAcI paDI, ane mahArAjazrI sadAne mATe vidAya thayA! vi. saM. 2017nA jeTha vadi 6, tA. 14-6-71ne somavArano divasa rAtrinA 8-50no samaya. mahArAjazrIe pratikramaNa karIne saMthArAporasI bhaNAvI lIdhI; ane, jANe potAno kAryakALa pUro thayo hoya ane hamezane mATe saMthAro karavA (poDhI javA) mAgatA hoya ema, zrI lakSmaNabhAI sAthe vAta karatAM karatAM, becAra miniTamAM ja, teo svargavAsI thaI gayA! chellI paLo pUrI samAdhi, zAMti ane svasthatAmAM vItI; na koI vedanA ke na kazI mAyA-mamatA, vItarAganA dharmanA sAdhaka vItarAgabhAva keLavI jANIne potAnA jIvanane ujjavaLa ane dhanya banAvI gayA ! dhanya munirAja! pUjyapAda puNyavijayajI mahArAjanI IcchA mujaba zrI lakSmaNabhAIe chellA kAgaLamAM lakhyuM hatuM keazakti khUba che eTale ArAma mATe upAzraya sivAya bIje kyAMka rahevuM paDaze."--evANI ApaNA mATe kevI vasamI rIte sAcI paDI ! bhavitavyatAnA bheda ane kudaratanA saMketane koNa pAmI zakyuM che? yugadaSTa AcAryapravara zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanA kALadharma aMge pUjyapAda puNyavijayajI mahArAje rAdhanapura nivAsI muMbaImAM rahetA gurubhakta zrI maNilAla trikamalAla zAha upara, amadAvAdathI, vi. saM. 2010nA Aso sudi 14nA roja lakhela patramAM lakhyuM hatuM ke- "AvA mahApuruSo svargavAsI thAya tyAre hAthatALI ApavA jevuM ja lAge che. paNa evA puruSo mATenuM maraNa evuM ja hovuM ghaTe."paramapUjya mahArAjazrIe lakhelA A zabdo emane potAne ja kevA lAgu paDe cheApaNe jotA rahyA ane teo hAthatALI ApIne cUpacApa cAlatA thayA! paramapUjya zrI AgamaprabhAkarajI mahArAja mATe to, vadhu ucca sthAna mATenuM A eka sthaLAMtara mAtra ja hatuM; paNa AvA samatA, sAdhutA ane saraLatAnA sAkSAt avatAra samA ane jJAnajyotithI potAnA aMtarane tathA potAnI AsapAsanA sau koInA aMtarane prakAzamAna ane prasanna karI mUkanAra saMta puruSanA javAthI ApaNe keTalA raMka banyA chIe eno aMdAja meLavavo zakya nathI. paNa have to e jJAnajyotinuM smaraNa, vaMdana ane yathAzakti anusaraNa karavuM e ja ApaNA hAthanI vAta che. namo namo nANadivAyarassA (mahArAjazrIne dIkSA lIdhe sATha varSa thayAM te nimitte, vaDodarAmAM utsava thayo te prasaMge, "jJAnAMjali" graMtha prakAzita thayo hato, A graMthamAM meM"pUjya AgamaprabhAkarazrIjInI jIvanarekhA" nAme mahArAjazrIno kaMIka vistArathI paricaya Apyo hato. emAM ThIka ThIka sudhArA-vadhArA karIne tema ja navuM lakhANa paNa sArA pramANamAM umerIne A lakhANa taiyAra karyuM che. 6, amula sosAyaTI, amadAvAda-3; vi.saM. 2029, caitra vadi 8, guruvAra, tA. 26-4-1973,-2. dI. desAI) * * * zrI puNyacaritram 62 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamaprabhAkarajInA jIvananI keTalIka bAjuo zrI ratilAla maphAbhAI zAha, mAMDala je je puruSo sAmAnya jIvanamAMthI AgaLa vadhI mahAna banI zakyA che, emanuM jIvana tapAsazuM to daza varSanI AsapAsanA bAlyakALamAM ja emanAmAM eka evo guNa daDhIbhUta thayelo mAlUma paDe che ke je dvArA e AgaLa vadhI bhaviSyamAM jhaLakI UThe che. bAlyakALanA gAMdhIjImAM satyano, vinobAjImAM brahmacaryano, zrImad rAjacaMdramAM ciMtanano, buddhamAM dhyAnano ane mahAvIramAM nirbhayatAno guNa puSTa thayelo najare paDe che. . AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAja Aje bahumukhI pratibhA dharAvatA bahuzrutavidhAna, zAstronA gahana saMzodhaka, vidyAnA avirata upAsaka ane cAritryavAna saMtapuruSa tarIke jaina-jainetara samAjamAM khUba jANItA thayA che. paNa bALapaNamAM potAnA bhAvi jIvanane anurUpa koI paNa guNa ke zakti emanAmAM dekhAtAM nahotAM. emanAmAM kevaLa eka ja guNa hato ane te mAtRAjJAnA pAlanano. e guNane AdhAre ja e Aje pratiSThAnA zikhare pahoMcI zakyA che. vidhavA mAtA dIkSA levA cAhatAM hatAM, paNa potAnA ekanA eka putra maNilAlanI emane ciMtA thatI, jethI mAtAe kahyuM ke, haiyA ! jo tuM paNa mArI sAthe dIkSA laI le to mane tArI ciMtA mATe ane huM nizcita banI mAruM dIkSAjIvana saphaLa karI zakuM.'' putre AthI javAba Apyo ke, "mA! tame kahezo tema ja huM karIza. mArI ciMtA na karazo." AthI mAtAe rAjI thaI jaNAvyuM ke, "tuM dIkSita na thAya tyAM sudhI A vAta koIne paNa na kahevI, nahi to kuTuMbIo tane rokI rAkhaze ne mArI ciMtA vadhArI mUkaze." AthI mAtRbhakta maNilAle potAnA bhAvi jIvananI ciMtA ke rUparekhA doryA vinA ja mAtAnI AjJA tarata svIkArI laI kahyA pramANe pAlana karyuM ane anukULa samaya prApta thatAM AtmArAmajI urphe vijyAnaMdasUrIzvarajInA ziSya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAjanA ziSya munizrI caturavijayajI mahArAja pAse pAlitANA mukAme dIkSA aMgIkAra karI. 60varSa pahelAM mAtRAjJAnA pAlananI eka nAnI zI ghaTanAmAM e maNilAla Aje AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajIrUpe prakAzojavala banI rahyAM che. sAdhvI-mAtAnuM emane samaya samaya para mArgadarzana maLyA karatuM, ane munizrI paNa traNeka varSa para sAdhvI-mAtRzrI amadAvAdamAM kALadharma pAmyAM tyAM sudhI avAranavAra be-cAra divase emanA darzane jaI AvatA ane vihAramAM dUra hoya to khabara-aMtara puchAvI letA. paNa chellAM 15-20 varSathI bannene prAyaH amadAvAdamAM ja rahevAnuM banyuM hatuM. guru paNa mAtAnI jema udAra ane vizAla hadayanA maLyA hatA. be varSa pahelAM emanA guru viSe prazna pUchatAM temaNe jaNAveluM ke, "gurue nathI mArA adhyayana ke kAryamAM kadI rokaToka karI ke nathI koI vidhiniSedhano Agraha rAkhyo. emane vizvAsa hato ke e je kaMI karato haze e sAruM ja karato haze." pUrNa svAtaMtra bakSatI gurunI AvI udAratA ane vAtsalyanuM varNana karatAM mahArAjazrInAM netro AMsubhInAM thaIgayAM. eka 63 thI puNyacaritram Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samartha vidvAna, prakhara saMzodhaka ane seMkaDo-hajAronuM abhivAdana jhIlatA prabhAvazALI saMtamAM paNa kevuM bhakti-ArTsa, kevuM premabhInuM haiyuM vaseluM che, e jANI huM Azcaryamugdha banI gayo. meM emanA viSe thoDuM ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM, paNa daza varSa pahelAM ja prathama emanAM darzana thayAM. huM eka nibaMdha lakhI emane vaMcAvavA gayelo. paNa nibaMdhanAM pAnAM pheravI e taDUkI UThyA: "koI mahArAje caDAvyo lAge che. zAstramAM zuM che enI kaMI khabara che? Avo nibaMdha na cAle" kahI emaNe e mane pAcho soMpyo, huM nihA.thaI pAcho pharyo, cha mahinA pachI emAM sudhArAvadhArA karI tathA kaMIka abhyAsa vadhArI pharI pahoMcyo. sAthe muddAonI karelI tAravaNI hAthamAM ApI. "vidvAnomAM AvuM kaMI na cAle'' ema kahevA chatAM meM karelA prayatna mATe emanAM haiyAmAM UThelI sahAnubhUtinI lAgaNI huM A vakhate joI zakyo hato. AthI hiMmata karI pUchyuM ke "Apa e vAMcI kSatio batAvo to pharI prayatna karuM." mane bilakula samaya ja nathI" no javAba sAMbhaLI "to koI vidvAna meLavI na Apo?" ema jaNAvatAM e potAnuM kAma paDatuM mUkI tarata ja UbhA thayA ane mane sAthe laI, kharA bapore, khataragacchanA upAzraye jhaverIvADamAM pahoMcyA ane mAro e nibaMdha mahAna zAsanaprabhAvaka AcAryazrI premasUrIzvarajInA vidvAna ziSya zrI bhAnavijayajI mahArAjane tapAsI mArgadarzana ApavA soMpyo. cha mAsa pachI trIjI vakhata emanI pAse pahoMcyo to emAM umerAyelI navI dalIlo joIe rAjI thayA ane A kaMIka vidvAnone gaLe Utare tevI vAta che, kahI alpa prazaMsA sAthe mane protsAhita karyo. jyAre e jANe che ke A mANasa vyavahAranI ADIavaLI vAto karI nakAmo samaya bagADavA nathI Avato, paNa kevaLa tattvacarcA arthe ke kaMIka dhArmika sAhityanuM sarjana karI mArgadarzana mATe Ave che, tyAre potAnuM agatyanuM kAma thobhAvIne paNa e kalAka-be kalAka evAne Ape che - e zAthI ke vAveluM kaMI nakAmuM nahIM jAya.. Ama je koI zubha prayatna kare che ene salAha - sUcana ApavA ke madada karavA potAnuM kAma paDatuM mUkIne paNa e taiyAra ja rahe che. chellAM 8-10 varSanA nikaTanA paricaya pachI mane emanAmAM je je guNo, zaktio tathA svabhAvanuM darzana thayuM che e aMge keTalAka prasaMgo huM raju karavA IcchuM chuM ke je dvArA bIjAone preraNArUpa emanA svabhAva ane guNo, je jhaTa najare caDatA nathI, enuM darzana karAvI zakAya. anubhavI mAnasazAstrI-emaNe koI kitAbo vAMcIne nahIM paNa mAnavasvabhAvonuM UMDuM nirIkSaNa karIne je anubhava meLavyo che ene AdhAre vyaktine samajIne e kAma letA hoya che, jethI harekane saMtoSa ApI sahuno cAha meLavI le che. udyogapati zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAI jevA maLavA AvavAnA hoya ne emanI sAthe je je kAmonI vicAraNA karavAnI hoya e kAryonuM lisTa taiyAra rAkhe che ke jethI jemane samayanI kiMmata che emano na bagaDe samaya ke na rahI jAya koI vAta bhUlamAM. A guNane kAraNe e vizeSa saphaLa thaI zakyA che. thI puchayacarama 64 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAo sAthe kema kAma levuM e munizrI sArI rIte jANe che ane e ja emanA vijayanI cAvI che. vicAromAM krAMtikAra-zAstronA gahana adhyayanane kAraNe emAM pravezelI vikRtio tathA bhUlabharelI mAnyatAo e sArI rIte samajatA hoI koI yogya vyakti maLe che tyAre e potAnA spaSTa vicAro rajU kare che, ane tyAre e eka mahAna krAMtikAra ane sudhArakanA rUpamAM pragaTa thaI jAya che. AcAramAM paraMparAvAdI -paNa sAmayika paristhiti tathA potAnI maryAdAne dhyAnamAM laI nathI e potAnA vicAro jAheramAM mUkatA ke nathI ene lipibaddha karavA cAhatA. kharuM kahIe to, saMzodhanakAryamAM e eTalA badhA DUbelA rahe che ke emane bIjI jhaMjhaTomAM paDavAno samaya ja nathI. AthI bhaviSyanA sAmarthyayogI yugapradhAno para e ciMtA choDI daI zAstro pratyenI zraddhAthI ja cAlavAmAM emaNe potAnA mananuM valaNa keLavyuM che, je kAraNe paraMparAne vaLagI rahevAmAM tathA cAlyA AvatA vyavahArone sAcavI levAmAM e Aje DahApaNa mAne che. spaSTa vakatRtva; snehabhInuM haiyuM- Ama chatAM koI prazna para jAheramAM bolavAnI pharaja AvI paDe che tyAre emano krAMtikArI AtmA saLavaLI UThe che, ane tyAre, sAmUhika virodhanA bhaye, potAne je satya lAgatuM hoya ene pragaTa karavAmAM nathI kadI e kSobha pAmatA ke nathI potAnA vicArone gopavI rAkhatA. vaLI, virodhInA guNa pratye e AdarazIla rahetA hoI jema enA guNa gAI zake che, tema prasaMga Ave Amajanono doSa hoya to enI TIkA paNa karI zake che. A prakRtine kAraNe nAnI ane namAlI vAtone prANaprazna banAvatA moTA AcAryone paNa bahumAna sAthe sAcI vAta saMbhaLAvI de che. ane AvI spaSTa ane kaDavI vAta sAMbhaLavA chatAM harakoI emanI TIkA sahI le che, enuM kAraNa emanA dilamAM nathI koI pratye dveSa-kaDavAzanI lAgaNI ke nathI koIne vagovavAnI vRtti; paNa eve vakhate paNa emanA dilamAMthI kevaLa snehabharyo sadbhAva ja nItarato hoya che, e che. A kAraNe koI alpamruta hoya, ochuM bhaNelo hoya ke koIne emanI sAthe ugra matabheda hoya, to paNa munizrInA sAMnidhyamAM koIne parAyApaNuM lAgatuM ja nathI. emaNe sarjelA nimarga ane svaccha vAtAvaraNano ja e prabhAva che. mananI ekAgratA- luNasAvADAnA upAzraye raveza pAsenI bArIe emanuM Asana hoI meM eka vAra pUcheluM ke, '"A rastethI covIse kalAka nAnAM-moTAM vAhano pasAra thatAM hoI AvA bhAre ghoMghATamAM Apane khalela nathI paDatI? ethI to bahetara che ke A sthAna ja badalAvo to?' emano javAba hato ke, ''kAmano jo rasa hoya ane mananI jo ekAgratA hoya to ghoMghATanI khabara ja paDe nahIM. mane to kadI ghoMghATa naDayo ja nathI.'' mAMDalamAM ame 15-20 bhAIo bolIne khalela paDe evI rIte upAzrayamAM vAto karatA hatA. mahArAjazrIne thoDo ArAma levo hato. paNa e to ghoMghATa vacce ja ekAda miniTamAM ghasaghasATa UMghI gayA ane jAgIne pharI potAnA kAmamAM lAgI gayA. amArI vAto ke garabaDanI emanA para kazI asara nahotI. kharekhara, mananI AvI svastha dazA ane kAryamAM AvI ekAgratA e sAdhanAnuM eka UMcuM sopAna che; jyAre bIjAo AvI paristhitimAM becena banI jAya che. 65 zrI puNyaritram Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masta ekAkI kAryakara-saMzodhana aMge lAkho hastalikhita prato emaNe najara taLe kADhI hoI enI sUci banAvavI, jarUrI graMtho prakAzita karavA tathA e aMge UMDuM saMzodhana karavuM vagere gaMjAvara kAmo paDelAM hoI meM prazna karyo ke, '"Apa bIjA munionI madada letA ho to? ane have to ApanI uMmara paNa thaI che.'' emaNe javAba Apelo ke, ''AgamonI TIkA lakhanAra abhayadevasUrijI mahArAja paNa ekalA ja hatA; caityavAsI droNAcArya kaMIka madada karatA kharA; bAkI emane konI sahAya hatI? ane A to bhAvanAno prazna che, AmaMtraNano nahIM, ethI jene rasa che, kAma karavAnI hoMsa che ene koNa roke che? ane evAne cAhe paNa koNa nahIM?'' nispRhI yogI-eka divasa bhaNelo-gaNelo AzAjanaka lAgato eka brAhmaNa yuvAna emanA ziSya tarIke dIkSita thayo. A aMge meM e ziSyane maLavA-jovAnI IcchA karI to hasIne emaNe jaNAvyuM ke, ''e ahIM enI hoMsathI Avyo hato ane dila upaDaDyuM tyAre kahyA vinA bhAgI chUTaco! bAkI to rahyo eTaluM naphAmAM. ane e cAlyo gayo to ApaNuM zuM laI gayo?'' Avo ziSya maLatAM nahoto emane harSAtireka thayo ke cAlyA jatAM nahoto saheje kheda thayo. niHspRha yogInI jema jANe kaMI banyuM nathI tema teo to potAnA kAryamAM ja masta hatA. svAdavijetA-potAnA saMzodhanakArya pAchaLa teo jevA ekAgra banI jAya che tevA ja e arthe svAdavijetA paNa banI zake che. jesalameranA jJAnabhaMDAro tapAsavA mATe e khAsA doDha-be varSa tyAM rokAyelA. tyAre kevaLa makaInA roTanA ane jADI dALa para ja emane rahevAnuM hatuM. paNa emane to potAnA kAmano ja ekamAtra rasa hato; svAda-asvAdanI emane paDI ja nahotI. virocita sAdhanA-jAhera pravRtti vyaktine vyApaka pratiSThA meLavI Ape che. paNa jJAnasAdhanA ane saMzodhananuM kArya ekAMtanA eka khUNe thatuM hoI evA sAdhakane koI oLakhI zakatuM nathI. paNa munizrIe Aja sudhI jenAM dvAra baMdha hatAM e jesalameranA prAcIna jJAnabhaMDAro kholAvavA je vIrocita sAdhanA karI che enI pAchaLa eka ItihAsa hoI ethI ja e sahunuM AkarSaNa banyA che. dUra dUrano pradeza, vacamAM AvatAM retInAM raNo, UDatI retInI DamarIo tathA lAMbA lAMbA aMtare AvelAM gAmo-e badhAM vaccethI pasAra thaI dhomadhakha tApe tapatI bhUmimAM pahoMcavuM, ajJAna bhAIone samajAvI bhaMDAro kholAvavA, tathA doDha-be varSa tyAM rahI nAnI - moTI Apattio sahevI ane dhAryuM kAma pAra pADI samAja ane sarakAranuM paNa dhyAna kheMcavuM, e hyu-enasAMganA pravAsanuM smaraNa karAvato eka romAMcaka pravAsa hato; kharuM kahIe to, e emanA jIvananI mahAna yAtrA hatI. ane e kAraNe ja e vyApaka pratiSThA pAmyA che. mahAna yojaka-AvI zaktio uparAMta emanAmAM yojanAzakti che, vyavasthAzakti che. sAthe khaMta, cIvaTa, cokasAI, dhagaza ane lIdheluM kAma pAra pADavAnI pUrI javAbadArI paNa che. A kAraNe mAMgI lAvela graMtho ke pothIo e kadI posTa dvArA ravAnA nathI karatA, paNa potAnA vizvAsu mANaso dvArA ja mokalavAnI ane mAlikanA hAthanI pahoMca meLavI levAnI khAsa cIvaTa rAkhe che. AvA AvA guNothI AkarSAvAne kAraNe zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAInI kevaLa prazasti gAIne ja e nathI besI rahyA; paNa emanI pAsethI lAkho zrI puNyotram 66 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpiyAnI gaMjAvara rakama kaDhAvI 'lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira'nI sthApanA paNa e karAvI zakyA che. A saMsthAmAM saMzodhana-adhyayana uparAMta hastapratonI jALavaNI tathA kaLA-kArIgarInA aprApya namUnAonA saMgraha mATe paNa khAsa vibhAgo rAkhavAmAM AvyA che. A saMskRti vidyAmaMdirano udghATanavidhi bhAratanA paMtapradhAna javAharalAla naherunA haste thayo tyAre e badhA vibhAgo viSe munizrIe emane jhINavaTabharyo khyAla Apyo hato. Aje to e vidyAmaMdira vidyApremI pravAsIo mATe eka yAtrAdhAma banI rahyuM che, je kharekhara munizrInI sAdhanA ane tapazcaryAnuM jIvatuM jAgatuM saMsmaraNa che. kaLA-kArIgarInuM UMDuM jJAna-saMzodhanakArya aMge prAcIna pothIo, enI banAvaTa, racanA, emAM dorAyelAM citro, sonerI-rUperI akSaro tathA emAM vaparAtAM aneka prakAranAM AnuSaMgika sAdhanonA abhyAsathI emane prAcIna kaLA-kArIgarIno paNa UMDo abhyAsa thayo che. ne ethI evA namUnAo paNa ekaThA karavAno emaNe zokha keLavyo che; je kAraNe prAcIna zilpAkRtio, kaLAnA avazeSo, dhAtunI pratimAo tathA hastalikhita prato ane jUnAM citro-ema vividha vastuonA vecanArA emanI pAse AvatA ja rahe che. UMDA abhyAsane kAraNe e evI cIjonI kiMmata AMkI zakatA hoI vecanArA bhAgye ja emane ThagI zake che. Ama chatAM kyAreka aprApya vastuo moM mAgyA dAma apAvIne paNa e rAkhI le che. lipionA UMDA abhyAsI-Aja sudhImAM hajAro-lAkho hastapratonuM emaNe nirIkSaNa karyuM hoI lipi tathA akSaronA maroDa parathI ja e prata kyA saikAmAM lakhAyelI che e teo kahI zake che. lipi viSe emaNe mane aneka akSaro skeTamAM dorI samajAveluM ke saike saike keTalAka akSaro mULamAMthI badalAtA rahevAthI ane eka saikAmAM vaparAtA e akSaro bIjA saikAomAM bIjA akSaronuM rUpa dhAraNa karatA hoI lipijJAnanA talasparzI abhyAsa vinA zAstra vAMcanAra ghaNIvAra oDanuM coDa ja vetarI nAkhe che. emaNe eka dAkhalo ApI samajAveluM ke, ''amuka saikAmAM A vAkya amuka rIte vaMcAtuM. bIjA saikAmAM e ja akSaro bIjI rIte vaMcAtA hoI e ja vAkya bIjI rIte vaMcAya che ne tethI mULa artha kyAMyano kyAMya cAlyo jaI navo ja artha emAMthI nIkaLI Ave che.'' (e vAkya huM Aje yAda rAkhI nathI zakyo.) Ama prAcIna lipionA e eka bahu moTA abhyAsI che. saujanya ane namratAnI mUrti-Ama emanAmAM aneka guNo, zaktio ane agAdha jJAna hovA chatAM emano pradhAna guNa kahevo hoya to ema kahevuM joIe ke teo vinaya ane namratAnI mUrti che. haiyAnI mRdutA paNa eTalI ja. DaMkha-dveSa e samaje ja nahIM, jethI harakoInuM-virodhIonuM paNa teo sarakhuM ja sanmAna karatA hoI saheje ja dila jItI le che. mahAvidvAna ane mahApratiSThita evA A muninI AvI namratA ane muddatA emanuM mAnasa keTaluM urdhvagAmI tathA bhadra che e pradarzita kare che. Y kathAono bhaMDAra-potAnA saMzodhanakAryamAM e eTalA DUbelA rahe che ke bIjAone AkarSavAnuM ke moTA utsavo-mahotsavo UbhA karI jUtha jamAvavAnuM emanI pAse evuM koI sAdhana ja nathI. tema ja potAnuM kArya 67 zrI puNyacaritram Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAo samajI zake evI harekanI bhUmikA paNa hotI nathI. Ama chatAM premabhInuM haiyuM, vANInI mIThAza ane nAnAM-moTAM, abhaNa ke bhaNelAone potAnA tarapha AkarSI zake che. emanI pAse dharmakathAono evo bhaMDAra bharyo che ke je kadI khUTato ja nathI. mAMDalamAM 5-6 divasonA emanArokANa daramyAna rAtre bAra-bAra vAgyA sudhI evI rasabharI vArtAo dvArA ja amane e jakaDI rAkhatA. rasa jamAvaTa karavAnI emane sahaja labdhi prApta thaI che, ema kahuM to te khoTuM nahi gaNAya. eka uttama kathAkAra tarIke ame tyAre ja emane prathama oLakhyA hatA peTa pakaDIne hasAvavAmAM paNa e pUrA pAvaradhA che. nAnAM bALako, baheno ke ochuM bhaNelAono cAha meLavavAmAM emanA kathAbhaMDAre paNa emane khUba sahAya karI che. huM mAnuM chuM ke emanA jIvananI bIjI bAjuo jovA-samajavA mATe ATaluM pUratuM gaNAze. bAkI emanI vidvattA, koI paNa viSayanuM vizleSaNa karavAnI emanI abhUta zaktio, saMzodhanakSetre Aja sudhI kareluM kAma, saMpAdita karelA graMtho, sAhityakSetre karelI sevA, Aja sudhI AvelI aDacaNo tathA maLelI madado vagere prasaMgone samAvatI emanI jIvana-ghaTanAo viSe to emanA nikaTamAM rahelA muni mahArAja zrI ramaNikavijyajI, zrI ratilAla dIpacaMda desAI ke zrI amRtalAla bhojaka jevA ja emanA vize pramANabhUta prakAza pAtharI zake. chelle, emanA AdaraNIya muni zrI nyAyavizArada, nyAyatIrtha nyAyavijayajI mahArAje je eka zloka dvArA emanA jIvananA guNarAzIne gUMthI lIdho che, e zloka ApIne ja huM mAro lekha pUrNa karuM chuM: yo namro vinayAvadAtacarito mAdhyasthavibhrAjitaH zrAmaNyaprabhayonnato vizadayA saumyasvabhAvaujjavalaH // nityaM prAktanazAstrazodhanaparo vidyAsudhAgAhavAn, puNyaujAH sa munIndrapuNyavijayo jIyAt sadAGatmadhutA // jeozrI svabhAve ati namra che; vinayayukta jemanuM uttama cAritra che ane madhyasthavRttithI jeo AdaraNIya banyAche; vaLI, zramaNyanI nirmala prabhAthI jeo prazaMsanIya che; zAMta-saumya svabhAvathI ujjavala che ane prAcIna zAstranA saMzodhanakAryamAM sadA magna rahI vidyArUpI amRtamAM avagAhana karatA rahe che. evA puNya-satvazIla munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja uttama AtmaprabhAthI sadA jayavaMta raho! zrI puNyarcAma... 68 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanamAM keTalAka paricayo vizeSa sukhadAyaka ane ciraMtana samaya sudhI avismaraNIya koTinA nIvaDe che, tyAre keTalAka paricayo jIvanane dhanya banAvavAnA sAmarthyavALA paNa hoya che. mAre mATe ane mArA kuTuMba mATe zrI puNyano (eTale ke AgamaprabhAkara zrI puNyavijayajI munirAjano) paricaya upara jaNAvelI baMne koTine ekasAthe sparze evo che, e mAro potAno jAta anubhava che. A vAta kAMI lokomAM mAtra jAhera karavAnA rasathI nathI lakhato, paraMtu zrI puNyano dIkSAparyAya 61mA varSamAM praveze che, e prasaMga mATe vaDodarAmAM eka suMdara samAroha thavAno che. te samAroha samitinA utsAhI vidvAna bhAIoe mane patra lakhIne sUcavela che ke A prasaMge tamAre jarUra kaMIka lakhI mokalavuM joIe. eTalA mATe ja je vAtane mArA potAnA hRdayamAM atyAra sudhI saMgharI rAkhI saMtoSa ane prasAda anubhavato rahyo chuM, tene ahIM zabdanA rUpamAM AlekhavA thoDoghaNo prayAsa karuM chuM. ja zrI puNyano puNyaparicaya paMDita zrI becaradAsa jIvarAja dozI, amadAvAda pacAsathI paNa vadhAre varasa pahelAMnI vAta che ke atyAre je makAnamAM zrI puNya comAsuM che tenA pUrvavartI jUnA makAnamAM vaDodarAmAM ja muni zrI jinavijayajI sAthe zrI puNyano mane sauthI prathama paricaya thayo. pUjya zrI pravartakajI mahArAjano tathA mAnanIya zrI caturavijayajI mahArAjano paNa te vakhate sau prathama samAgama thayo. rAtano vakhata hato, zI vAtacIta thaI te to atyAre smaraNamAM nathI, paNa kAMI sAhitya-saMpAdana-saMzodhana vA. kAMI lekhana vize vize e vAta hatI eTalo khyAla rahyo che. vaDodarA keTalo samaya huM rahelo e paNa yAda nathI AvatuM. paNa prathama samAgama ja evo thayo ke vAraMvAra samAgama karavAnuM mana thayA karatuM. pUjya pravartakajI mane bilakula mArA pitAnA sthAne bhAselA ane pUjya zrI caturavijayajI paNa khAsa vizeSa snehALa - AkarSaka lAgelA. te vakhate huM AgamanA bhASAMtaranA kAmamAM hato ke zrI jinavijayajI sAthe 'jaina sAhitya saMzodhaka'nI pravRttimAM hato, e paNa smRtimAM rahyuM nathI. mArA vicitra vicAro hovA chatAM e munitrayanI vizeSa sahAnubhUti meLavI zakelo e to mane barAbara yAda che. sahAnubhUtino artha koI ema na samaje ke e muniono mArA vicArone Teko hato, paNa bhinna rIte vicAranAra vyakti sAthe emanuM vartana potAnA samAna vicAra dharAvanAra sAthe jevuM hoya tevuM barAbara meM anubhaveluM. ahIM meM jaina muniomAM paNa paramasahiSNutAno guNa hoya che, evuM sauthI prathama ja anubhavyuM, je anyatra kyAMya anubhavela nahIM. e ja guNa tyAre zrI puNyamAM jevo hato tevo Aje paNa vizeSa vizadapaNe vikaselo che. mArI pravRtti zrI puNyanI jema ja jaina sAhityanA saMzodhana-saMpAdana ane te aMge banI zake evuM kAMI lakhavAnI rahetI. emAM zrI puNyano sahakAra jyArathI huM temane maLyo tyArathI Aja sudhI satata raheto Avela che. e mATe jAheramAM ane lekhomAM paNa meM temanuM vizeSa RNa svIkArela che. ane ahIM paNa e svIkRtine duharAvIne saMtoSa mAnuM chuM. ane prathama paricayathI te Aja sudhI meM teonI koI maryAdA lopI hoya tevuM smaraNamAM nathI. mANasa chuM ane chadmastha paNa kharo ja, chatAM temanI maryAdA banI zake te rIte jALavavA zrI puNyaritram 69 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgRti rAkhavAmAM ja meM AnaMda anubhavyo che. evo paNa prasaMga Avelo ke jyAre mArA vicAra pramANe nyAyane khAtara koI harijana kesane aMge jubAnI ApavA vicArato hato athavA kAMI lakhavA dhArato hato ane tema karatAM bIjI paraMparAnA koI rUDha prakRtinA muninI pratiSThAne dhakko pahoMce evI paristhiti hatI; tyAre mAtra zrI puNyanI taraphanA bahumAna ane Adarane khAtara e pravRtti baMdha rAkheluM evuM mAruM temanA tarapha mAnasika AkarSaNa raheluM. pUjya pravartakajInA samAgamamAM meM temanI krAMtiyukta vicakSaNatA anubhavelI ane e ApaNe tyAM upaDelA bAladIkSAnA jhaMjhAvAtamAM meM barAbara anubhavI. A aMge pUjya pravartakajI pAse salAhasUcana meLavavA bhAvanagaravALA mArA mitra zrI bhAIcaMdabhAI vakIla sAthe pATaNa paNa gayelo. pahelI mulAkAta vaDodarAmAM, pachI muMbaImAM ane tyAra pachI aneka vAra pATaNamAM thayelI. te vakhate je kAMtiyukta vicAradhArA pUjya zrI pravartakajImAM anubhavelI te temanA A praziSyamAM paNa UtarI AvelI che ema mane anubhavathI samajAyuM che. brahatkalpanuM saMpAdana-saMzodhana ane temAM lakhAyelI prastAvanA jazrI puNyanI krAMtiyukta vicAradhArAnAM sAkSIrUpa che. eka kahevAtA gItArtha munie zAstranuM nAma daIne evI vAta vahetI mUkelI ke dIkSAnA prasaMgamAM sAdhuo chokarAone sAdhvInA upAzrayamAM paNa saMtADI zake che, evuM zAstravacana che. mane to A hakIkata mithyA ja lAgelI ane A aMge meM dIkSAnuM zAstra' nAmano eka moTo nibaMdha taiyAra karIne te vakhate pragaTa thatA sughoSA' patramAM chapAvelo. zrI puNya paNa AvuM narotALa khoTuM vahetuM mUkavAmAM AveluM vidhAna vAMcI potAnI krAMtiyukta vicAradhArAne jAheramAM pragaTa karatAM leza paNa acakAyA nahIM. ane temaNe vizeSa namrabhAve e kahevAtA gItArtha munine paDakArelA, paNa zrI puNyane koI paDakArI ja na zakyuM. AmAM meM zrI puNyanI nirbhayatA ane zAsananI vizuddha bhakti, e guNo vizeSa pramANamAM camakelA joyA. ane e prasaMgathI vizeSa prabhAvita thayelo huM temane asAdhAraNa Adara sAthe mAnavA lAgyo ane te samayathI Aja sudhI temanA tarapha mAruM AkarSaNa vadhatuM ja cAlyuM. mane to haju sudhI paNa ema ja lAgyA kare che ke, vartamAnamAM jaina zramaNAdi saMghanI je paristhiti che, temAM saMzodhana karI tene barAbara vyavasthita karavAnuM sAmarthya koI jaina munimAM hoya to te A zrI puNyamAM ja che. ane A daSTie jakapaDavaMjamAM jyAre temanA aMge eka samAroha thayelo, jevakhate paMDita sukhalAlajI pramukhasthAne hatA ane zeTha zrI kastUrabhAI paNa viziSTa sthAne birAjelA hatA. tyAre zrI puNyane vinaMtI karelI ke samayano pravAha badalavA lAgyo che, eTale te pravAha sAthe jaina saMgha potAno tAla milAve e rIte Ape kAMtino nAda karI jaina saMghane mArgadarzana ApavuM joIe ane atyAre paNa mArI temane e ja vinaMtI vizeSa Agraha sAthe che. * * * zrI puNyacaritrama Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyamUrtinAM keTalAMka saMsmaraNo lekhaka: paMDita zrI amRtalAla mohanalAla bhojaka pUjyapAda AgamaprabhAkarajI vidyakara munivarya zrI puNyavijayajI mahArAja sAhebanAM ahIM jaNAvelAM saMsmaraNomAM teozrIne lakSIne pU. pA. mahArAjajI' zabdano prayoga karyo che-huM sadAne mATe teozrI pratye A uccAraNa ja karato. tathA jyAM jyAM pU. pA. gurujI' ane "gurujI' zabdano prayoga karyo che tyAM tyAM 'vidvara munivarya zrI caturavijayajI mahArAja' (pU. pA. mahArAjajInA guruzrIjI) samajavA teozrI, sAthe rahelA zramaNa samudAyagata temanAthI nAnA muniomAM ane nikaTanA gRhasthavargamAM gurujI'nA nAme ja saMbodhAtA. pU. pA. mahArAjajI sAthenA sudIrgha (vi. saM. 1989thI 2027) sahavAsanAM smaraNonuM pramANa ghaNuM hoya te svAbhAvika che, chatAM Aje lakhavAno prasaMga Avyo che tyAre jeTalA smaraNo yAda AvyAM che teTalAM saMkhyAnI daSTie bahu na kahevAya. alabatta, evo ja koI prasaMge upasthita thAya tyAre tadanurUpa mahArAjajInuM je koI smaraNa hoya te acUka thaI Ave. ahIM jaNAvela smaraNomAM kramabhaMga paNa thayo haze. prAraMbhanAM traNa varSa (vi. saM. 1989thI 1992) sudhI huM pU. pA. gurujInI pAse prAcIna granthonA pAThabheda levA besato ane prAcIna graMthonI presakopI karavAnuM kArya teozrInI nizrAmAM alaga besIne karato. A samayamAM pU. pA. mahArAjajI pAse javuM hoya tyAre mane manamAM khUba kSobha tathA saMkoca thato. temanI samakSa jeTaluM ane jema kahevuM hoya teTaluM tevI rIte kahI zakato paNa nahIM. AnuM mukhya kAraNa pU. pA. mahArAjajIne eTalA badhA otaprotapaNe kAryarata joto, jethI temane bolAvavA kema, e mAre mATe samasyA thaI jatI, e hatuM; eTaluM ja nahIM, huM jeTalo samaya upAzrayamAM besato te daramyAna pU. pA. mahArAjajIne temanA saMzodhanakArya sivAya anya kAryomAM niSkAraNa samaya ApatA joto ja nahoto. vi.saM. 1993mAM jyAre mane zrI nizIthasUtranI cUrNanI presakopI karavAnuM kArya soMpyuM tyAre huM mahArAjajInI pAse zaMkAonuM samAdhAna meLavavA vAraMvAra jato. ane mahArAjajI mane zAMtithI samajAvatA. AthI mane paNa temanI pAse besavA-bolAvavAnI hiMmata AvI, eTaluM ja nahIM, krame krame mArI pratyeka jijJAsAne samajAvavAmAM koI koI vAra be-traNa kalAka jeTalo samaya paNa teo ApatA. A divaso jyAre jyAre yAda Ave che tyAre dhanyatA anubhavAya che. 1. pUjyapAdagurujInA dehavilaya (vi. saM. 1996) pachI prAraMbhamAM to mahArAjajIne potAnA vyavahAra | zrI puNyacacaiitrama Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kema nabhaze enI kaMIka ciMtA ane vimAsaNa thayelI; paNa AvA jJAnayogI gurune samajanAra zrAvako paNa keTalIka anukULatA karI Ape ane temane bolatA paNa kare. te samayanA sAgara gacchanA upAzraya (pATaNa)nA vahIvaTakartA zeTha zrI amRtalAlabhAI sUrajamala jhaverIe pU. pA. mahArAjajIne je koI cIja-vastunI AvazyakatA hoya te saMbaMdhamAM nizciMta rahevA jaNAvyuM hatuM. dhIme dhIme mahArAjajI, temanI pAse AvanAra AbAlavRddha janonI sAthe yogya vArtAlApa karatA thayA. uttarottara samaya jatAM parivartana e AvyuM ke krame krame mahArAjajIno samaya anyAnya kAryomAM rokAvA lAgyo, tethI teo saMzodhanakArya moDI rAta sudhI karavA lAgyA. comAsAnA divasomAM mahArAjajI vahelAM sUI jatA ane rAtre be-traNa vAge UThIne kAma karatA, jethI UDatA jaMtuo mArganI battIo AgaLa kUdAkUda karIne thAkI javAthI kAma karatAM aDacaNarUpa thatA nahIM. Ama chatAM jo koI vAra evA pataMgiyAM vagere moDI rAtre paNa AvatAM to mahArAjajI battIno upayoga baMdha karIne mALA karatA. TUMkamAM, saMzodhanakArya Avazyaka hovA chatAM temane jIvahiMsAnA vivekamAM paNa eTalo ja upayoga hato. rAtre battIthI kAma karavA saMbaMdhamAM samAjamAM kyAreka thatI TIkArUpa carcAo jANIne eka vakhate meM mahArAjajIne kahyuM ke battInA leMpane divase koI joI na zake tevI rIte kapaDAthI DhAMkI rAkhIe to kema? mahArAjajIe mane atisvasthatAthI jaNAvyuM ke 'jevA hoIe tevA dekhAvuM; chupAvavuM te to AtmavaMcanA che.' battInA saMbaMdhamAM to pATaNa choDIne mahArAjajI amadAvAda AvyA te pachInAM varSomAM amadAvAdanA keTalAka sahRdaya upAsaka gRhasthoe mahArAjajIne kevaLa jijJAsAthI pUcheluM ke rAtre battI rAkhI zakAya kharI? mahArAjajIe paNa eTalI ja sahradayatAthI jaNAveluM ke- ''savAre vyAkhyAna ApavuM e divasanA zeSa bhAgamAM jyAre koI muni ke gRhastha zAstrAdi saMbaMdhI hakIkato jijJAsAthI pUche tyAre te saMbaMdhamAM temanI sAthe ucita vArtA karavI emAMya bevaDo lAbha che, tethI te anivArya banI jAya che. ane jIvanamAM je kaMI vAMcyuM-jANyuM-vicAryuM che te jijJAsune jaNAvavAnI amArI dharmapharaja che. AthI mAruM saMzodhanakArya kAM to rAtre karuM athavA divasanAM rokANo sadaMtara baMdha karuM-A be vikalpa hovAthI ane bemAMthI ekane paNa choDavo ucita nahIM jaNAvAthI mArA mATe rAtre kAma karavuM e anivArya thaI gayuM che. jo mArI pAse divase koI na Ave evo prabaMdha thAya to huM rAtre kAma karavAnuM tarata ja baMdha karuM.' 2. mArgamAM cAlatAM AjubAju ane UMcA mastake sAme paNa jovAnI Teva mahArAjajImAM na hatI. AthI teo nIcI dRSTi rAkhIne ja mArgamAM cAlatA. eka vakhata mArgamAM mahArAjajInI sAmI bAjuthI gurujI AvatA haze. mahArAjajI to temanA kAyamI krama mujaba cAlatA hovAthI teo gurujIne joI zakyA nahIM. upAzrayamAM (sAgarano upAzraya-pATaNa) AvyA pachI khUba ja saMtoSa ane vAtsalyathI gurujIe mahArAjajIne vinodamAM kahyuM ke-puNyavijayajI ! jo mArgamAM tArA vaMdananI apekSA rAkhIe to te khoTI Thare ! 3. mahArAjajI pATaNamAM rahyA te samayamAM sthaMDilabhUmi javA mATe vartamAna pATaNathI be mAIlanA aMtara sudhI jUnA pATaNanI judI judI bhUmimAM jatA. mArgamAM, jUnA avazeSo zodhavAnI daSTine lIdhe, teozrI 72 zrI puNyaritram Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka pASANazilpo ane zilAlekhonI bhALa meLavatA; Do. paMDyA abhyAsagRhanA mukhya niyAmaka zrI dave sAhebane jaNAvIne te te zilpo Do. paMDyA abhyAsagRhanA nAnakaDA saMgrahAlayamAM mukAvatA. ekavakhata pATaNa sudharAI taraphathI vartamAna pATaNanI bahAra zrI kAlikAmAtAnA maMdira pAsenI khAImAM, jarA AgaLa, jUnA pATaNanA killA AgaLanI UMcI bhUmimAMthI paththaro kADhIne, tene tyAM ne tyAM ja toDI saDaka banAvavA mATe nAnA TukaDA karAvavAmAM AvatA hatA. AvA TukaDAno Dhagalo mahArAjajIe kaNasaDA daravAjAnA bahAranA bhAgamAM joyo. temAM suMdara zilpanA TukaDA jovAthI, zrI dave sAhebane jaNAvIne, temanA dvArA te vakhatanA pATaNa sudharAInA ceramena zrI vasanajIbhAI dvArA jemAM zilpakaLA hoya te paththaro nahIM toDavAno amala karAvyo hato. - rojanA krama mujaba mahArAjajI eka vakhata vartamAna pATaNathI Asare eka mAIla dUra sarasvatI nadInA kAMThA upara Avela zekha pharIdanA rojAmAM gayA. ArojAmAM ItihAsaprasiddha baherAmakhAnanI paNa kabara che. A rojAnA mukhya pIrasAhebanI kabaranI bilakula najIkamAM eka kALA paththaranI uparathI goLa ane nIcethI corasa evI lAMbI zilAne paNa temaNe joI. upAzraye AvIne bapore mahArAjajIe mane kahyuM ke "zekha pharIdanA rojAmAM mukhya kabaranI najIka lAMbI mUrti UMdhI pADelI hoya evuM lAge che. A mATe huM prayatna karuM chuM. paNa te pahelAM tuM tyAM jaIne joI le." be-cAra divasa pachI mahArAjajIe te samayanA vahIvaTadAra sAheba (mAmalatadAra)ne sUcanA karI. vahIvaTadAra sAhebe jaNAvyuM ke mukhya kabarane kazuM ja nukasAna thAya tema na hoya to te zilA upADIne joI zakAze, ane te jo mUrti haze to tyAMthI khaseDI paNa zaMkAze. tyAra bAda bIje divase mane vahIvaTadAra sAhebanI sAthe mokalyo. mahArAjajIe sUcavelI kALI zilA upADI to te khaMDita mastakavALI viSNu bhagavAnanI mUrti nIkaLI. A mUrtine te vakhate vahIvaTadAra sAhebanI kacerI pAse mukAvI hatI. 4. pATaNamAM zrI haimasArasvata satra prasaMge pU. pA. mahArAjajIe mAIka AgaLa bolIne vyAkhyAna ApeluM. upAzraye AvyA pachI mahArAjajInA khAsa upAsakapATaNanA sthAnika AgevAna vayovRddha be zreSThIoe mahArAjajIne pUchyuM ke mAIka AgaLa sAdhuthI bolI zakAya? A samaye mahArAjajI dhArata to zAstranI paribhASAthI, apekSAbhede, prasaMgane ghaTAvI zakata. paNa mahArAjajIe to uttaramAM eTaluM ja kahyuM ke "mane mArA mATe ucita lAgyuM tethI bolyo chuM. Ama chatAM AmAM zrIsaMghane huM doSita lAgato houM to zrIsaMgha mane je kaMI daMDa pharamAvaze, te bhogavavAnI mArI AvazyakIya pharaja gaNIza." 5. eka navA yuganA vicAraka gaNAtA bhAIe mahArAjajIne eka sudhAraka munisvarUpe mAnIne mahArAjajIne jaNAvyuM ke, "mAkubhAI zeTha-zeTha zrI mANekalAla manasukhabhAIe-saMgha kADhIne paisAno khoTo dhumADo karyo, A che ApaNA jaina samAjanI sthiti!" A sAMbhaLIne mahArAjajIe gaMbhIratAthI jaNAvyuM ke "huM ema pUchuM chuM ke mAkubhAI zeThe saMgha na kADhayo hota ane nAca-gAna ke raMga-rAgamAM lAkho rUpiyA uDAvyA hota to tame mane kahevA Avata? ane AvI vilAsI uDAugIrI moTA jaina dhanikomAM sarvathA nathI ema tame 73 bI puNasariNam Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAno cho? jo nathI mAnatA to, evA je koI hoya temanA rUpiyAnA dhumADAnI vAta zA mATe thatI nathI ? mane to ema jaNAya che ke jyAre jyAre koI gRhastha dhArmika kAryamAM dravyavyaya kare che tyAre ja navayuganA keTalAka bhAIo temanA te dravyavyayane nirarthaka kahe che." 6. eka vakhate samAjanA sakriya hitaciMtaka zeTha zrI kAMtilAlabhAI IzvaralAla pATaNamAM pU. pA. mahArAjajI pAse AvelA. temaNe jaNAvyuM ke jaina yunivarsiTI karavA mATe ame muMbaImAM vicArIe chIe, jethI jaina vidyArthIone vartamAna rAjakIya-rASTrIya vyAvahArika zikSaNa uparAMta dhArmika zikSaNa paNa sArI rIte ApI zakAya; devapUjA, pratikramaNa, zakita mujaba tapasyA temaja kaMdamULAdi bhojanano ane rAtrI bhojanano tyAga vagere niyamonuM dareka vidyArthIne pharajiyAta niyamathI pAlana karAvI zakAya. A jaNAvyA pachI zrI kAMtilAlabhAIe mahArAjajIno abhiprAya pUchyo, tyAre mahArAjajIe jaNAvyuM ke "bahu moTuM kAma che, te saMbaMdhamAM tame vicArIne yogya karazo ja. paNa tamArI koIpaNa saMsthAmAM tame koI amuka ja sAdhu mahArAjane mukhya rAkhazo nahi. jo tame amane temAM lAvazo to te saMsthAnI sthiratA jokhamAze. vidyArthIonA dhArmika niyamapAlananI vAta yogya che. chatAM eTaluM cokkasa samajajo ke dhArmika AcAra pratyenA niyamo vidyArthIo kevaLa eka prakAranA bojarUpe gaNe tevuM na bane teno khyAla rAkhI te pratye temanI aMtaranI lAgaNI daDha thAya tevo prabaMdha khAsa karajo. ahIM eka vAta jaNAvI dauM ke AgevAna gRhastho temanA bALakone jo A rIte saMskAro ApavAmAM udAsIna haze ane te vAta jo samAjanI saMsthAnA vidyArthIo jANaze to vidyArthIo AgevAnone judI rIte joze, evo saMbhava kharo." 7. eka vakhata kAma karIne mahArAjajI pAse beThelo tyAre temanI dIkSAnA prAraMbhanAM varSonI eka vAta mahArAjajIe kahI : "prakaraNagraMthanI prata, dazavaikAlika sUtranI prata, eka-be caritranI prata, AvA thoDA graMtho mArI pAse rahetA, tene huM lAkaDAnA DabAmAM mUkato, ane je koI chApAM AvatAM temAMthI citro judAM kADhIne huM mArA DabAmAM rAkhato." kahyuM: 'ApanI kalAsAmagrInI pArakhanuM mULa ApanI bacapaNAnI citrasaMgrahanI AvI lagana hoya ema lAge che." mahArAjajIe kahyuM: "e to evuM che bhAI!" 8. mahArAjajI jyAre paNa saMzodhanakArya karatA tyAre teo mana-vacana-kAyAthI kAryamAM tallIna thaI jatA, A hakIkata meM pahelAM jaNAvI ja che.A anubhava mahArAjajI pAse janAra vyaktione paNa thayo haze ja. ahIM A saMbaMdhano eka prasaMga jaNAvuM chuM. gujarAtanA prasiddha naTa padmazrI jayazaMkarabhAI (suMdarI) eka vAra pATaNa AvelA. A divasomAM teo amadAvAda rahetA hatA ane pU. pA. mahArAjajI paNa amadAvAdamAM hatA. AthI meM sahajabhAve zrI jayazaMkarabhAIne pUchyuM ke koI vAra mahArAjajI pAse jAo cho? zrI jayazaMkarabhAIe jaNAvyuM ke, "mahArAjajInAM darzana karavA javA mATe ghaNI vAra mana thAya, paNa eka ja vAra huM vaMdana karavA gayo. yogAnuyoga bIjA munimahArAja kyAMka gayA haze ane mahArAjI temanA kAryamAM magna hatA. kAryarata mahArAjajIne joIne huM khUba prabhAvita thayo. pAMceka miniTa dUra Ubho rahyo ane manamAM thayuM ke, 'jayazaMkara ! tAre koI khAsa kAma thI puNyacaritram 14 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to che nahIM, darzana to thayAM ja che, have mahArAjajInA mahattvanA kAryamAM aMtarAya zA mATe Apavo ?' basa, ATaluM vicArIne huM tyAMthI mArA ThekANe gayelo." 9. rojanA niyama pramANe mahArAjajIne vaMdana karIne kAma karavA besato. te mujaba eka divasa (prAyaH vi. saM. 1993-94)mAM vaMdana karavA gayo tyAre mahArAjajI jApAnanI banAvaTanI daMtamaMjananI lAkaDAnI DabI toDIne tenA bhAgo tapAsI rahyA hatA. meM vaMdana karIne pUchyuM ke "mahArAjajI ! Apa zuM tapAso cho?' mahArAjajIe jaNAvyuM ke "A DabI pAvaDara sAthe eka AnAnI Ave che. be paisAno pAvaDara gaNIe to khAlI DabI be paisAnI gaNAya. mAre e jANavuM hatuM ke A DabInuM DhAMkaNuM UghaDavAnA badale dhakko lagAvavAthI aMdara zI rIte jAya che? have tenI rIta samajAI eTale be paisAmAM ATaluM jANyuM.' A prasaMga pachI Azare 15-17 varSa pachI eka divasa mahArAjajI vinodamAM beThA hatA tyAre temAge mane pUchyuM ke "amRta ! meM dIkSA na lIdhI hota to huM zuM thayo hota?'' A sAMbhaLI prathama to mArAthI hasI javAyuM. chatAM mArI daSTie mArA pAse javAba hato tethI meM kahyuM ke "Apa yaMtro banAvavA jevo koIka udyoga karatA hota." tarata ja mahArAjajIe kahyuM ke "zAthI kahe che?"upara jaNAvelA DabI toDavAnA prasaMganI yAda ApI. mahArAjajI paNa hasyA ane bolyA ke "bahu jUnI vAta yAda karI !" 10. sAgaranA upAzraya (pATaNa)mAM huM mahArAjajInI sAthe saMzodhanakAryamAM beTho hato tyAre bIjA upAzrayethI padhArelA eka muni mahArAja (mane nAmanuM smaraNa nathI) AvyA ane mahArAjajIne vaMdana karavA lAgyA. AgaMtuka munizrIe eka khamAsaNa dIdhuM, tyAM to mahArAjajIe jaNAvyuM ke, "Apa mane vaMdana na karazo, huM ApanI pAse pAThazALAmAM bhaNelo chuM. Apa mArA gurusthAnIya cho." ATaluM kahIne mahArAjAe jaNAvyuM ke, "Apa pUrvAvasthAmAM jasarAjabhAI mAstara kharA ne?'' (mane smaraNa che tyAM sudhI mAstara sAhebanuM nAma jasarAjabhAI kaheluM.) AvanAra munizrIe hA kahI ane AnaMdita thaIne jaNAvyuM ke "ApanI bAlyAvasthAnI smRti paNa kevI yathAvat rahI che!'' ahIM vidyAdAtA pratye mahArAjajIno bahumAnabhAva spaSTa thAya che. 11. pATaNa-sAgaranA upAzrayamAM paMca zrI dharmavijayajI mahArAja paNa hatA. page kaMIka khAmI hovAthI cAlatAM temano paga laMghAto. eka sAMje huM kAma karIne ghera jatAM pahelAM mahArAjajI pAse beTho hato. te vakhate zrI dharmavijayajI mahArAja paNa thoDI haLavI AnaMdanI vAto karIne UDyA, cAlavA mAMDyA, tyAre paga laMghAto hato. te joIne mahArAjajI vinodamAM bolyA ke "dharmasya laMgaDA gatiH!" A sAMbhaLI zrI dharmavijayajI mahArAja khUba hasyA ane bolyA ke "nA, nA sAheba, juo dharmasya tvaritA gatiH !" Ama kahIne utAvaLe cAlI batAvyuM. Avo koI koI vinodano prasaMga paNa banato. 12. bRhatkalpasUtranA mudraNa samayamAM jyAre muMbaIthI prapha Ave tyAre tene hastalikhita pratio sAthe meLavIne sudhAravA mATe pU. pA. gurujI ane mahArAjanI sAthe huM paNa besato. eka eka hastalikhita prati 15 zrI puNyacaritram | Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurujI ane mArI pAse rahetI. bIjI pAMca prationAM pAnAM paNa sAthe ja bAjumAM caTAI upara rAkhatA. eka divasa A kAma cAlatuM hatuM e samaye pa. pU. zrI ravivijayajI mahArAja (bApajI mahArAja) pANInI ghaDI laIne gurujInI pAse mUkavA AvyA. ghaDI kAcI mATInI haze ke game tema paNa bApajI mahArAjanA hAthamAM kAMThalo rahyo ane ghaDIno zeSa bhAga pANI sAthe nIce caTAI upara mUkelI tADapatrIya prati upara paDyo. mahArAjajIe ati svasthatAthI, jarAya AkuLatA vagara, pote ane temanI sUcanAthI meM badhAM pAnAM laIne blATIMga peparanuM peDa toDIne tarata ja tenAthI pratinAM pAnAM uparanuM pANI cusAvI lIdhuM ane prati yathAvat karI. mahArAjajIne jarAya akaLAmaNa ke aNagamo na thayo. bApajI mahArAjane zAMtithI jaNAvyuM ke have ghaDI lAvo tyAre nIce pothI mUkI hoya tenA upara na Ave e rIte lAvajo. 13. pU. pA. mahArAjajI jyAre paNa upAzrayanI bahAra jatA tyAre teo dAdAguruzrI pU. pA. pravartakajI mahArAjane jaNAvI temanI anumati laIne ja jatA. pravartakajI mahArAjanA kALadharma pachI teo pU pA. gurujIne jaNAvI temanI anumati laIne jatA. pU. pA. gurujInA kALadharma pachI potAnA vaDIla gurubhAI AcArya zrI vijeyameghasUrijI mahArAjane jaNAvIne jatA, ane temanA kALadharma pachI potAnAthI nAnA munione paNa jaNAvyA sivAya mahArAjajI koI divasa upAzrayanI bahAra jatA nahIM. mahArAjajI jyAre upAzrayanI bahAra jatA tyAre virapavAdarUpe lablinidhAna zrI gautamasvAmIjI mahArAjanuM ekavIsa vAra nAmasmaraNa karIne ja jatA. 14. pATaNanivAsI zeTha zrI jIvaNalAla lallubhAInAM bALavidhavA bahena zrI maMgubena mahArAjajI pAse lAMbA samaya sudhI bhaNelA ane abhyAsanA pariNAme krame karIne zrI maMgubahene dIkSA levAno nirNaya karyo ane te anya samudAyanAM sAdhvIjI pAse. temaNe pU. pA. mahArAjajIne potAnI dIkSA levAnI bhAvanA ane samudAyanI ruci jaNAvI; ane vizeSamAM jaNAvyuM ke dIkSA to ApanA haste ja levI che. tyAre mahArAjajIe potAnA zrIhaste maMgubahena temane abhISTa samudAyanAM ziSyA thAya te mujabanI ja dIkSA ApI. zrI maMgubahena bIjA samudAyanAM sAdhvI thAya te bAbata sAthenA koIka munione gamatI na hatI, paNa te muniono aNagamo vahorIne paNa mahArAjajIe ja dIkSAvidhi karAvI hatI. A maMgubahena te viduSI sAdhvIjI zrI nirmaLAzrIjInAM ziSyA sAdhvIjI zrI padmayazAzrIjI. 15. vi. saM. 1996mAM huM sattarIcUrNinuM saMzodhana-saMpAdana karato hato. A graMthamAM AvatA upazamazreNI-kSapakazreNinA svarUpane samajavuM mArA mATe muzkela hatuM. AthI pU. pA. mahArAjajIne meM vinaMtI karI ke sattarIcUrNimAM AvatuM upazamazreNi-kSapakazreNinuM svarUpa samajavuM che, to huM ApanI pAse kyAre AvuM? mahArAjajIe kahyuM ke roja rAtanA 8 vAgyA pachI Avaje, huM roja rAtanA mahArAjajI pAse jato ane rAtanA 12-12 vAgyA sudhI besato. badhuM samajyA pachI mahArAjajIe jaNAvyuM ke, A viSaya evo che ke ApaNe samajIe, paNa tenuM daDha parizIlana na rahe to, te pharI durgama banI jAya che. be ja varSamAM mArA mATe paNa zrI puNacaritram Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evuM ja banyuM, ane meM mahArAjajIne jaNAvyuM upazramazreNI-kSapakazreNInA saMbaMdhamAM ApazrIe kahyuM hatuM tevuM ja mArA mATe thayuM. astu. A vAcananA divaso daramyAna sAgaranA upAzrayanI sAme rahetA zrI laherUbhAI nihAlacaMda nAmanA vayovRddha upAsaka, temanA rojanA krama mujaba, rAtre mahArAjajInI pAse besatA. mahArAjajI kAma karatAM visAmo le te samayamAM zrI laherUbhAI sAthe tadanurUpa vAtacIta karatA. huM ahIM jaNAvela hakIkata samajavA besato tyAre jyAM sudhI na samajAya tyAM sudhI huM te saMbaMdhamAM punaH punaH pUchato. AthI eka divasa zrI laherUkAkAe mahArAjajIne kahyuM ke ''sAheba ! mAruM mAno to amRtane jo Apa dIkSA Apo to ApanI pATa dIpAvaze.'' javAbamAM mahArAjajIe kahyuM ke '"jo amRta tenA AMtarika vairAgyathI dIkSA levAnuM kahe to A divaso cAturmAsanA che ane rAtanA bAra vAgyA che, to paNa huM tene atyAre dIkSA ApuM, ane e mATe je kaMI niyamanuM ullaMghana thAya te mATe huM guruvarga pAse prAyazcitta lauM !'' mArA upara mahArAjajInI AvI aMtaranI kRpA hatI ane te chevaTa sudhI TakI rahI e mAruM moTuM sadbhAgya mAnuM chuM. 16. pU. pA. mahArAjajI sAthe kAma karatAM prAsaMgika rIte mane anekavAra upayogI mAhitIo ane zikhAmaNo maLatI rahetI. paNa teozrI pAsethI upadeza meLavavAno kevaLa eka ja prasaMga banelo ane te mAre mana camatkArika prasaMga banI gayo. A prasaMga A pramANe che : vi. saM. 1998nA kArtika suda 1 (besatA varSa)nI vahelI savAre huM, dara varSanA niyama mujaba, sAgaranA upAzraye (pATaNa) mahArAjajIne vaMdana karavA gayo. vaMdana karIne sAtA pUchyA pachI mahArAjajIe kahyuM : '"amRta ! bhagavAne kahyuM che ke sAMsArika bhAvone tame choDo. jo nahIM choDo to evo eka divasa acUka Avaze ke je divase A sAMsArika bhAvo tamane to acUka choDaze.'' banyuM evuM ke vi. saM.1998nA poSa suda 1 nA divase huM vidhura thayo, keTalAka mahinAo gayA pachI mahArAjajIne meM kaheluM ke ''sAheba ! Ape mane ATalA varSomAM eka ja vAra upadeza Apyo, ane teno anubhava paNa thayo.'' mahArAjajIe kahyuM : ''bhAI ! gaI divALInI rAtre huM AcArAMgasUtra vAMcato hato, vAMcatAM je kaMI ciMtana thayeluM teno niSkarSa, tuM vahelI savAre Avyo tyAre, meM tane sahajabhAve kahyo hato.'' 17. eka vicakSaNa saMpanna dIkSArthI bahena 'pote dIkSA konI pAse levI?' tenA nirNaya mATe anyAnya sAdhvIjI mahArAjanA samudAyomAM jatAM ane tyAM lAMbo samaya rahetAM. A krama pramANe te bahena pATaNamAM paNa rahelAM. potAne je samudAyamAM dIkSA levI hoya te samudAyanI cakAsaNI mATe A bahena zakya badhI ja tapAsa karatAM. pomenano sadbhAva saMpAdita karIne te te sAdhvIjI mahArAjanI TapAla paNa letAM, eTaluM ja nahIM, te TapAla kavaramAM hoya to tene siphatathI kholIne vAMcI laI punaH yathAvat karIne mULa mAlikane soMpatAM, to koIka patra potAnI pAse paNa rAkhI letAM ! dIkSArthI eTale pApabhIru to hoya ja, paNa dIkSA lIdhA pachI potAnI saMyama-sAdhanAmAM ajaMpo na rahe te mATe A bahena AvI AvI cikitsA karatAM. AvuM ja kaMIka pATaNamAM paNa thayuM. sAMvatsarika pratikramaNamAM potAnA aparAdhonI savinaya kSamA mAgatAM guruNIjI taraphathI A bahenanI khUba ja asahya nirbhartyanA thaI. savAre A bahena mahArAjajI pAse AvyAM, potAne thayelA duHkhanI vAta karIne zrI puNyacaritram 77 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAvyuM ke sAheba meM eka patra chupAvI rAkhyo che te jo huM jAhera karuM to temanI (sAdhvIjI mahArAjanI) keTalI avahelanA thAya, te Apa A patra joIne jANI zakazo.'' sAme mahArAjajIe jaNAvyuM ke, "bahena ! tAre saMyamanI ArAdhanA karavI che, to pachI A kIcaDane (patrane) laIne kAM phare ? teno nAza kara ane tane jyAM saMpUrNa anukULatA lAge te samudAyamAM rahIne AtmakalyANa kara, e ja sAco mArga che" A matalabanA mahArAjanA vaktavyanI asara A bahena upara khUba ja thaI ane te bahene potAne sAcI preraNA maLyA badala dhanyatA anubhavI. 18. pU. pA. pravartakajI mahArAja sAheba, pU. pA. gurujI ane pU. pA. mahArAjajInI pAse rahenAra mANasone bIjAM sthAnomAM thoDI vadhAre Arthika prApti maLatI hoya to paNa, temanuM vAtsalya eTaluM rahetuM ke temane choDIne koI mANasa bIjA sthAnamAM jato nahi. evA paNa prasaMgo banyA che ke jyAre koI lahiyAnI mAMdagI vakhate teoe enI pUrI saMbhALa lIdhI hoya ane koI musIbata vakhate pagAranI rakamanI gaNatarI karyA vagara, lAgaNI bhInA banIne, ene jarUrI sahAya vakhatasara pahoMcADI hoya. teo lahiyAo tarapha putra jevI mUAgI lAgaNI haMmezAM dharAvatA. to pachI emanI pAsethI javAnuM kone game? sadAya mANasAIbharyuM vartana, e A traNe pUjyonI ativirala vizeSatA hatI. 19, koIno paNa niMdaka ke TIkAkhora mahArAjajI samakSa kaMI kahevA Avyo hoya tyAre prathama to tene paraniMdAthI para rahevA ane zubha pravRttio karavA teozrI sUcana karatA. paNa jyAre koI tenI paraniMdAnI vAta cAlu ja rAkhe to bahu gaMbhIra ane sahaja garama svarathI tene dAdara UtarI javAnuM kahyAno paNa prasaMga banato. TUMkamAM, mahArAjajInuM paraguNagrAhI aMtara paradoSakathana jarAya sahI zakatuM na hatuM. A saMbaMdhamAM mane eka vakhata jaNAveluM ke jyAre koI mANasa ApaNI pAse pArakAnI TIkA-niMdA kare tyAre ApaNe prathama to ema vicAravuM ke A mANasa AvI vAta kahevA kema Avyo? ahIM e cokkasa che ke je mANasanI teNe niMdA karI hoya te kharAba haze ke sAro? -emAM vikalpa che ja, paNa AvanAra niMdakanI to koTI UMcI nathI ja. samajadAra mANase vyavahAramAM A vAta vicAravA jevI che. 20. mahArAjajI vaDodarAmAM birAjamAna hatA (prAyaH vi. saM. 1999pachI). te vakhate huM zrI jinAgama prakAzinI saMsadanA kArya anvaye vaDodarA gayelo. Akho divasa mahArAjajI pAse beTho hato. divasa daramyAna aMtare aMtare muMbaI vagere sthaLonAM keTalAMka kuTuMbo mahArAjajIne vaMdana karavA AvyAM hatAM. AmAMnA mukhya bhAIo paikI eka bhAIe dasa hajAra rUpiyA sudhInA ane eka bhAIe cAra hajAra rUpiyA sudhInA kAma mATe ane anya bhAIoe paNa koIpaNa kArya mATe kharca karavAnI bhAvanA batAvI hatI. mahArAjajIe jaNAveluM ke, kAma haze tyAre jaNAvIza; teoe tAtkAlika kharca mATe kazuM ja jaNAvyuM nahIM! rAtre huM mahArAjajI pAse beTho tyAre meM sahajabhAve jaNAveluM ke koI paNa preraNA vinA Aje potAnI bhAvanAthI kharca karavAnuM keTalAka bhAIoe jaNAvyuM to ApazrIe koIne kazuM ja kema na kahyuM?" mahArAjajIe kahyuM: "atyAre kazuM ja kAma nathI.' meM pharI jaNAvyuM ke, "koI yogya gRhasthanA tyAM rakama mukAvIe to bhaviSyamAM koI jarUrI kAma mATe teno upayoga karI thI puNyacaritram Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya, A hetue temane kaMIka sUcavyuM hota to kema?'' mahArAjajI khUba ja gaMbhIra thaIne bolyA ke ''amRta ! mArA kAmanuM mahattva haze to te mATenA kharcano prabaMdha je te samaye thaze ja, eTalI dRDha mAnyatA che. bAkI, upAsakonI rakama agAuthI ekatrita karIne koI eka vyaktinA tyAM jamA karAvavAnAM pariNAma sArAM AvyAM nathI. A saMbaMdhamAM mArI pAse keTalAka dAkhalA paNa che. AthI ja AvI rakamo ekatrita karIne mAre peDhAM (peDhIo) calAvIne arthanA vamaLamAM aTavAI jJAnanA kAryamAM khalela pADavI nathI. AvI bAbato sAdhujIvanane to bAdhaka che ja, uparAMta bhAvika upAsakone kramazaH azraddhAne mArge doranArI che, e nizcita samajaje.'' kharekhara, mahArAjajIe potAnA kArya mATe paisAnI ciMtA bhAgye ja karI haze. Y 21. mahArAjajI ati mahattvanA saMzodhanakAryamAM tallIna thayAM hoya te samayamAM paNa koI muni ke gRhasthanI aMtima bImArInA prasaMgamAM koI ArAdhanA karavA mATe bolAvavA Ave to mahArAjajI, kSaNano paNa vilaMba karyA vinA, tarata ja jatA ane te te bimAra vyaktinA cittanI zAMti thAya te rIte ArAdhanA saMbhaLAvatA. A kartavyanI yAda ApatAM mahArAjajIe mane eka divasa kaheluM ke A moTA zeThiyAonA tyAM, jyAre aMtima bimArI hoya tyAre, moTe bhAge to DokaTaronI sUcanA ja evI hoya che ke bImAranI pAse koI jaI ja na zake. A sthitimAM A vastu prAyaH ApaNI paraMparAthI ane pAramArthika rIte paNa saMgata nathI. AvA prakAranI kartavyaniSThAno eka prasaMga jaNAvuM chuM. amadAvAdamAM luNasAvADA-moTI poLanA upAzraye rojanA krama mujaba eka divasa huM gayo. mahArAjajIne vaMdana karIne beTho ne tarata ja mahArAjajIe kahyuM ke ''cAla, ApaNe cImanabhAI kaDiyAnA tyAM javuM che.'' (A divasomAM zrI cImanalAla kaDiyA kensaranI asAdhya bimArImAM hatA.) meM pUchyuM : ''koIe kahevarAvyuM che?'' mahArAjajIe jaNAvyuM : ''emA kahevarAvavAnuM zuM? je jIvonI sAthe prasaMgavaza bolavA-lakhavAno prasaMga banyo hoya temanI sAthe, jJAnIoe cIMdhelA mArgane anusarIne, manaHsamAdhAna ane khAmaNAM karavAM ja joIe. A hakIkata bhagavAnanA upadezanI mahattvanI mukhya bAbatomAMnI eka che.'' pachI ame be zekhanA pADAmAM zrI kaDiyAnA ghera gayA. upara jaIne jaNAvyuM ke puNyavijayajI mahArAja sAheba padhAryA che. zrI kaDiyA tarata ja aMdaranA oraDAmAMthI bahAranA bhAgamAM AvyA ane mahArAjajIne vaMdana karyuM. tyAra pachI mahArAjajIe kahyuM : ''cImanabhAI ! ApaNe ahIM je kaMI vivAda Adi thayuM che te badhuM ahIM ja mUkavAnuM che. enI AchI-pAtaLI paNa rekhA jo rahI jAya to janmAMtaramAM paNa zIMgaDA mAMDavA paDe ane kaSAyAdhIna pIDAo ApaNe ja bhogavavI paDe.'' A ane A bhAvanuM sUcana karIne- sAvajogaviraI ukittaNa guNavao ya paDivattI / khaliyamsa niMdaNA vaNatigiccha guNadhAraNA ceva / A gAthA upara mahArAjajIe lagabhaga ardhA kalAka sudhI evuM hRdayaMgama pravacana karyuM ke jethI mane paNa ema ja thayuM zrI puNyacaritram 79 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke-mahArAjajI bole ja jAya ane huM sAMbhaLe ja jAuM ! 'zrI kaDiyAnI AMkha paNa bhInI thaI gaI ane mahArAjajInA caraNane pakaDIne bhAvabhInA svare bolyA ke ''sAheba ! mArA upara Aja khUba upakAra karyo.'' ahIM aMtasamayanI ArAdhanAno mahimA ane mahArAjajInuM kUNuM aMtara pratibiMbita thAya che. 22. prAyaH vi. saM. 1999nI sAlamAM keTalAka saMbaMdhIo dvArA mane preraNA maLI ke bIDIono dhaMdho karavAmAM sArI kamANI thaI zake tema che. eka rAtre mahArAjajI pAse jaIne meM jaNAvyuM ke, mahArAjajI ! huM dhaMdho karuM! kutUhala thayuM hoya tevI daSTithI mahArAjajI bolyA : dhaMdho ? meM kahyuM : hAjI, bIDIonA dhaMdhAmAM prApti sArI thAya tema che. mahArAjajIe jaNAvyuM : AmAM mane kaMI khabara paDe nahIM, paNa je kare te barAbara vicArIne karaje. meM jaNAvyuM ke sAheba ! badho vicAra karyo che ane temAM sAruM che. pachI mahArAjajIe kahyuM ke teM vicAra to karyo ja haze, paNa pelA bharaDAjInA ziSyanA jevo vicAra na thAya tenI cokasAI rAkhavI. Ama kahIne prastuta bharaDAjInuM dRSTAMta A pramANe kahyuM-eka gAmamAM guru ane ziSya bharaDAjI rahe. gurujI ziSyane prasaMge prasaMge kahe ke baccA ! jyAre koI paNa kAma karavuM hoya tyAre khUba socI-samajIne karavuM. ziSya paNa gurunA vacanano Adara karato. eka divasa savAramAM ziSya dAtaNa karavA beTho hato tyAre sAmenA vADAmAM UbhelA baLada upara ziSyanI najara paDI. ziSyane vicAra thayo ke ''A baLadanAM be zIMgaDAmAM mAruM mAthuM AvI zake ke kema? te nakkI karavuM joIe.'' ziSyane baLadanAM zIMgaDAMmAM mAthuM mUkavAno vicAra Avyo te sAthe ja gurujInI 'bahu socI-samajIne kAma karavAnI' zikhAmaNa paNa yAda AvI. eTale ziSye utAvaLa na karatAM A saMbaMdhano nirNaya karavA mATe aMgata vicAravA mAMDyuM. Ama cha mahinA sudhI vicArIne teNe nirNaya karyo ke baLadanAM be zIMgaDAM vacce mAthuM mUkavuM. ane ziSye ema karyuM paNa kharuM ! mAthuM mUkatAM ja baLade ziSyane UMco karIne paTakyo. bUma pADIne ziSya ubho thavA jato hato tyAM to tenI bUma sAMbhaLIne gurujI AvyA. gurujIe bUma pADavAnuM kAraNa pUchatAM, ziSye baLade pachADavAnI vAta karI. gurujI kahe : beTA ! huM tane kAyama kahuM chuM ke bahu socI-samajIne kAma karavuM. tyAre vaLato ziSya bolyo ke gurujI ! eka-be divasa nahIM, cha mahinA sudhI vicAra karIne pachI meM baLadanAM zIMgaDAmAM mAthuM mUkyuM, toya mane pachADayo! A sAMbhaLIne huM samajyo ke mahArAjajI mane nA nathI kahetA, paNa huM bIDIono dhaMdho karuM te mahArAjajIne rucikara to nathI. meM dhaMdho na karyo. 23. jesalameranA jJAnabhaMDArono samuddhAra mATe pU. pA. mahArAjajIe jyAre gujarAtamAMthI vihAra karyo tyAre vihAramAM AvatAM je gAmomAM potAnAthI moTA munimahArAjo virAjamAna hatA temanI pAsethI temaNe jesalameranA bhaMDAronA samuddhArakAryanI saphaLatA mATe vinamrabhAve zubhAzIrvAda meLavyA hatA. mahArAjajInA vinamrabhAva mATe gujarAtanA suprasiddha lekhaka zrI dhUmaketubhAIe lakhelA 'hemacandrAcArya' pustakanI prastAvanA ''lekhakanuM nivedana''mAM lakhyuM che ke-- ''huM jyAre pATaNa gayo tyAre mahAmuni zrI puNyavijayajIne maLavAno mane prasaMga maLyo. 'vidyA zrI puNyaritram 80 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayana zobhate--e sUtrane sadehe jovAthI je AnaMda mANasane thAya te AnaMda mane thayo. emanI agAdha vidvattA ane adbhuta vinamratA bharelA vAtAvaraNamAMthI mane hemacaMdrAcAryanA jIvanaAlekha viSe kaMIka navIna ja vastudarzana thayuM. huM emano atyaMta RNI chuM ke emaNe potAnA amUlya samayamAMthI thoDI paLo mane ApIne mArA kAryane protsAhana ApyuM che, nenAjuka tabiyata chatAM prastAvAnano zrama uThAvyo che. gujarAtI vikatsamAjanA e nirmaLa ratnane huM namratAthI vaMdu chuM." (pR. 5-6) upara lakhelo prasaMga paNa zrI dhUmaketubhAInI hakIkatano ghotaka che. 24. jesalamera jatAM raNuMja gAmanA mukAma pachI pATaNa AvavA mATe mahArAjajIe vahelI savAre vihAra karyo tyAre relamArganI bAjunI keDImAM teo cAlatA hatA ane manamAM pATha karatA hatA. cAlatAM cAlatAM nALuM AvyuM ane mahArAjajI sAta-ATha phUTa nIce paDI gayA. jo ke koI mahAvyathA na thaI, paNa pagamAM pIDA jaNAI. pATaNa zrIsaMghanA keTalAya bhAIo pATaNathI lagabhaga be mAIla sudhI sAme AvelA temAM huM paNa hato. mahArAjajIe paDI javAnI vAta koIne paNa na karI. pATaNamAM sAmaiyuM, vyAkhyAna vagere patI gayuM pachI mane bAjumAM bolAvIne kahyuM ke "amRta ! huM Ajaroja savAre paDI gayo chuM, vihAra lAMbo karavAno che ane pagamAM pIDA thAya che. tuM koI kuzaLa mANasane bolAvI lAva. paNa A vAta koIne paNa jaNAvIza nahIM, tathA je bhAI IlAja karavA Ave tene paNa kaheje ke te paNa koIne vAta na kare. nAhakanA loko doDAdoDa karaze.''huM jeSThimalla jJAtinA ane hADavaidanuM kAma karatA zrI pratApamalla pahelavAnane mahArAjajInI AjJA mujaba sUcana karIne bolAvI lAvyo. puNyakAryanA pravAsI puNyapuruSanI takalIpha 36 kalAkamAM to bilakula zamI gaI. anya sAdhu-sAdhvI mahArAjonI nAnI-moTI bImArI mATe joItI davAonA saMbaMdhamAM mahArAjajI vinA vilaMbe yogya upAsaka dvArA prabaMdha karAvatA. paNa potA mATe bahu ochI davA levI paDe tevuM ja IcchatA. temanuM svAstha paNa tevuM ja rahetuM. 25. jesalameranA jJAnasatramAM huM paNa hato ja. yogAnuyoge mahArAjajI ane ame sau kAryakara bhAIoe eka ja samaye jesalameramAM sAthe praveza karyo. prathama to dharmazALAmAM pustakonI peTIo ane anya sAmAna DhagalAnA rUpamAM mukAyo. tene vargIkRta karIne ame sau goThavatA hatA. mahArAjajIe eka oraDo temanA mATe pasaMda karyo ane tenA bAraNAmAM teozrI UbhA hatA. ahIM amArI sAthenA sAmAnamAM je eka nAnI peTImAM kharca mATenA rUA. 3000/- hatA te peTI jaDe nahIM ! meM lakSmaNabhAIne pUchyuM ke kyAMka rahI gaI ke paDI to nahIM gaI hoya ne? Ama ame ciMtAmAM zodhAzodha karatA hatA. eTalAmAM bAraNAmAM UbhelA mahArAjajIe pUchyuM ke zuM thayuM che? meM peTInI vAta jaNAvI. mahArAjajI atisvastha ane nirAkuLa svare eTaluM ja bolyA ke jaDaze e to! paNa ahIM Ava have ApaNe ahIMnA kAma vize vicArIe ! sAmAna ghaNo hato eTale eka bIjA khaDakalAnI nIcethI peTI to maLI, paNa mahArAjajInI nirAkuLatAthI ame sau khUba ja prabhAvita thayA. 8; zrI.puyacaritram Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. jesalameranA nivAsa daramyAna ratalAmathI vayovRddha zrIpUjyajI mahArAja jesalamera padhAryA hatA. mahArAjajInA kAryanI teozrIe mukta ane prazaMsA karIne jaNAvyuM ke -madaBInanA mApa jJAna prazAsana kA mahattvapUrNa kArya karate ho isameM koI zaka nahIM / phira bhI Apa agara zAsanadevI zrI padmAvatIjI kA anuSThAna to mApa viroSasura hA mahArAjajIe temanI sahaja svasthatAthI jaNAvyuM ke- zrI padmAvatInI zAsanadevI hai hI, zAsana kA kArya karane kI sUjha bhI padmAvatIjI ko hogI hI / maiM mAnatA hU~ vahA~ taka merA kArya zAsanakArya hI hai, to padmAvatIjI kI bhI yaha AvazyakIya pharja hai kI vo mere zAsanakArya meM savizeSa anukUlatA kre| itane kAma meM se samaya nikAla ke meM padmAvatIjI kI ArAdhanA meM laga jAU~ so to padmAvatIjI ko bhI maMjUra rahonA cAhiye, ravivo maura mere pariNAmo jJAti ne dAhi! A vAta sAMbhaLIne zrIpUjyajI mahArAje koI dalIla karI na hatI. 27. jesalameramAM eka rAtre huM mahArAja pAse zaMkA pUchavA beTho tyAre mahArAjajI zaMkAsthaLa jotA hatA, te vakhate mArI najara temanA Asana upara paDelA patra upara paDI. patranI paMktimAM anuyogadvArasUtranuM nAma jovAthI mane thayuM ke Agama saMbaMdhI vigatano patra lAge che. tethI je bhAga khullo hato te vAMcatAM jaNAyuM ke eka guNagrAhI munibhagavaMtanA maMgAvavAthI mahArAjajIe pote sudhArelI anuyogadhArasUtranI prati mokalI haze. te prati joIne patra lakhanAra munizrIe mahArAjajI pratye khUba ja bhaktibhAvapUrvaka jaNAveluM ke, "anuyogadvArasUtranuM AvuM saMzodhana vartamAnakALamAM ApanA sivAya bIjAne mATe prAyaH azakya che." patra lakhanAra munizrInuM nAma vAMcIne meM mahArAjajIne pUchyuM ke A mahArAje ApanA mATe AvuM sarasa lakhyuM che?' mahArAjajIe kahyuM ke te joyuM to bhale joyuM, A Akho kAgaLa vAMcI jA, paNa koIneya kahIza nahIM. kAraNa ke amAre sAdhusamudAyamAM koI vAra aneka vimAsaNo hoya che. A hakIkata jAhera thAya to lakhanAra munine kadAca temanA vaDIlono aNagamo vahoravo paDe. 28. anekavAra evuM baneluM ke mahArAjajI saMzodhanakArya karatA hoya ane najIkamAM ja paMnyAsajI zrI ramaNIkavijayajI mahArAja ane huM, mahArAjajI jarAya prayatna vinA paNa sAMbhaLI zake tevA avAje, vAta karatA hoIe. A vAtanI koIka bAbata mATe mahArAjajIne ame alaga alaga pUchIe ke- kema sAheba! meM kahyuM tema che ne? tyAre amArI moTA avAje thayelI vAtano eka paNa zabda mahArAjajIne sparzelo ja nahIM tethI mahArAjajI amArI AkhI vAta sAMbhaLe tyAre ja uttara Ape. TUMkamAM, bAjumAM koNa zuM kare che? teno jarA paNa khyAla mahArAjajIne raheto nahIM. saMzodhanakAryamAM temanI tallInatA sadAne mATe rahetI, eTaluM ja nahIM, mArA mATe to meM anekavAra anubhavyuM che ke, mahArAjajInI tallInatAnI asara mane ghaNIvAra thatI ke jethI samayano ane thAkano khyAla paNa vIsarI javAto. Aja anekavAra temanA abhAvamAM mana bhAre thaI jAya che ! 29 pUjyapAda zrutasthavira, AcArya bhagavaMta zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajInI sUratamAM gaMbhIra ane aMtima mAMdagI hatI te samaye mahArAjajI vaDodarAmAM hatA. temanI sAthe AgamonA kArya aMge keTalIka AvazyakIya carcA thI purAcaritrama 82 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA mATe mahArAjajI vaDodarAthI surata gayA hatA. sUratathI vaDodarA padhAryA pachI keTalAka divasa pachI mAre pATaNathI vaDodarA javAnuM thayuM. eka divasa prAsaMgika rIte meM mahArAjajIne pUchyuM ke "sAheba ! surata jaIne zuM karI AvyA?" mahArAjajIe jaNAvyuM ke "amRta! kAma karatAM ApaNane je je sthAno dhyAna kheMce tevAM lAge che te pratyeka sthAna sAgarajI mahArAjanI najaramAM che. ane teoe khUba ja gaMbhIra bAbatone yathArtha bhAve pacAvI rAkhI tethI ja emanuM zrutasthAvirya che ema kahI zakAya." 30. vayovRddha sAdhvIjI zrI ratnazrIjI mahArAja mahArAjajInAM mAtuzrI hatAM. pote sAdhvI ane putra sAdhu hovA chatAM mAtA tarIkenI temanI lAgaNIo sAva lupta to na ja thAya e svAbhAvika che. AthI ja anekavAra mahArAjajI, sAdhvI-mAtAnuM mana sAcavavA, AMtarika rIte alipta bhAve, paNa jarAka ubhaDaka na lAge tevI rIte, sAdhvI-mAtA pAse jatA ane temane saMtoSa thAya te rIte temanuM mana sAcavatA. mAtA pAse besIne teone sugama bane te rIte, vividha prasaMge, tAtvika vinoda sAthe karatA. AvA keTalAka prasaMgomAM huM paNa mahArAjajInI sAthe jato. 31. eka divasa sAthe rahelA munio paikI be munibhagavaMtone paraspara UMcAM mana thayAM, paNa mahArAjajInI upasthitimAM kaSAyanuM moTuM svarUpa thaI zake nahIM. Ama chatAM te banne munionAM mana paraspara kaSAyita rahetAM hatAM. A vAta mahArAjajI pAmI gayA hatA. mahArAjajI vyaktivizeSane samajAvavA mATe samaya pAkavAnI avadhi paNa vicAratA, AthI tAtkAlika to temaNe koI munine kazuM ja kahyuM nahIM. huM bapore mahArAjajInI pAse gayo tyAre temaNe mane aMgata rIte jaNAvyuM ke "dharmanI vividha ArAdhanA ane AtmazAMtinA upAyo paikInA eka eka prakAranI A be jaNA (jemane paraspara UMcA mana hatA te) varSothI ArAdhanA-upAsanA kare che, paNa kema jANe AtmakalyANa mATeno mukhya hetu temanA lakSamAM ja Avato nathI ! A be jaNAe zAstrAbhyAsa alpa karyo che, chatAM kaSAyono paripAka kevo hoya che?' te to temaNe aneka vAra vAMcyuM haze 'jya ayiM caritta' gAthAno artha jo sAcI rIte vicAre to temane kaSAyanimittanA prasaMgomAM svabhAna Ave ja. AmAMya prazasta kaSAyano ane aprazasta kaSAyano satyArtha samajyA vinA je prazasta kaSAyano Azraya levAmAM Ave che te to prAyaH pratyeka vyaktino bhinna bhinna hoya che ane te moTe bhAge azAstrIya paNa che. amRta! ApaNA tyAM kaSAyatyAga mATe ghaNo ghaNo upadeza che e to kharuM, paNa anya dharmomAM paNa kaSAyajayathI AtmakalyANa mATe sArI rIte lakhAyuM cheupadezAyuM che.' ATaluM kahIne mahArAjajIe eka bAdazAhanuM daSTAMta kahyuM. te A pramANe che eka bAdazAhe moTI uMmara sudhI rAjavaibhava khUba bhogavyo. eka divasa tene vicAra Avyo ke "rAjasukha khUba bhogavyuM; have khudAnI baMdagI mATe zeSa umara gALavI joIe-phakIrI levI joIe. paNa jo loko jANe ke meM phakIrI lIdhI che, to mArA vaibhavatyAgathI loko mane sAco phakIra thavA deze nahi, ane mAna-pUjA-Adara karyA ja 83 thI puNyacaritram | Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaze. mATe koIne paNa jaNAvyA vinA mAre phakIra thavuM joIe.'' A vicAra nizcita karyA pachI eka rAtre bAdazAha, koIne / paNa kahyA vinA, potAnI rAjadhAnI choDIne bahAra nIkaLI gayo. jyAM potAne koI paNa na oLakhe tevA pradezamAM javAno nirdhAra karI keTaleka divase potAnA rAjyanI hadathI paNa ghaNe dUra bAdazAha phakIra nIkaLI gayA. 'jyAM jAya tyAM gAma bahAranAM khaMDeromAM paDaDyA rahevuM, sUkuM-lUkhuM, ochuM-vadhatuM je maLe te khAvuM ane prasannacitte khudAnI baMdagI karavI.'-A kramamAM bAdazAha phakIranAM bAra varSa vItyAM. zarIrano varNa vagere eTaluM to badalAI gayuM ke pUrvanA satata paricayamAM AvanAra mANaso paNa bAdazAhane oLakhI na zake. AtmazAMti mATe sahelAM kaSTathI bAdazAhane AMtarika AnaMda ja raheto. bAra varSa vItyA pachI bAdazAhaphakIrane vicAra Avyo ke ''mane koI paNa rIte mArAM pUrvanAM sukha-cena ane vaibhava-vilAsanuM smaraNa sarakhayuM sparzatuM nathI, chatAM mArA AtmAnI sAcI kasoTI karavA mATe mAre mArI rAjadhAnImAM javuM joIe.'' Ama vicArIne bAdazAha-phakIra lAMbA gALe potAnI rAjadhAnImAM Ave che; nagara bahAra khaMDeromAM paDacA rahe che. roja nagaramAM jAya che, paNa koI temane oLakhI zakatuM nathI; sAthe sAthe bAdazAha-phakIrane paNa koI divasa kSaNamAtra paNa potAnA adhikAranuM mamatva sparzatuM nathI.Ama thoDA divasa gayA pachI eka divasa nagaranA bajAramAM eka cakora mANase bAdazAha-phakIrane joIne nizcaya karyo ke A phakIra cokkasa amAro bAdazAha che. A nizcaya karyA pachI e mANasane vicAra Avyo ke 'A bAdazAha phakIrI sAcI che ke kAcI, tenI parIkSA to mAre karavI ja joIe.' Ama vicArI eka divasa bAdazAha-phakIra nagaramAMthI bhikSA laIne khaMDero tarapha jatA hatA tyAre A mANasa temanI pAchaLa pAchaLa khaMDero sudhI gayo. ane teNe vinayathI hAtha joDIne kahyuM - 'murzada! Apa mArA ghera bhojana levA mATe AvatI kAle padhAro to mAruM kalyANa thAya' bAdazAha-phakIre kahyuM ke 'acchA beTA, AyeMge'. bIje divase parIkSaka yajamAna bAdazAha-phakIrane levA mATe khaMDeramAM gayo, ane temanA sAthe laIne potAnA dhara tarapha cAlavA mAMDaDyo. jyAre potAnuM ghara traNa so hAtha dUra rahyuM tyAre parIkSaka yajamAne bAdazAha-phakIrane AMkha pheravIne kahyuM ke- 'kyA tUne hamAre liye phakIrI lI hai? harAma kA khAnA hai? calA jA yahAMse !' A sAMbhaLI bAdazAha-phakIre je karuNAmayI daSTithI noMtaruM svIkArIne 'acchA beTA, AyeMge' kahyuM hatuM tevI ja daSTithI vaLatuM jaNAvyuM ke 'acchA beTA, jAtA hUM.' pharI bIje divase parIkSaka yajamAna bAdazAha-phakIranI pAse gayo, ane pastAvo karIne kahevA lAgyo ke- meM ApanI sAthe nAlAyakIbharyuM vartana karyuM che tethI huM khUba ja becena chuM. Apa jo mArA ghera bhojana levA nahi padhAro to mane cena nahIM paDe. A sAMbhaLI bAdazAha-phakIre pUrvavat prasanna daSTithI kahyuM ke acchA beTA, AyeMge. A bIje divase pahelA divasa karatAM potAnA ghara tarapha jarA vadhAre AgaLa sudhI AvIne parIkSaka yajamAne bAdazAha-phakIrane kahyuM ke'kala nikAlA gayA thA, phira Aja harAmakA khAne ke liye AyA hai? mahenata-majadUrI kara, nikala yahAM se!' A sAMbhaLI bAdazAha-phakIre pUrvavat rIte jaNAvyuM ke 'acchA beTA, jAtA hUM.' zrI puNyacaritram 84 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe parIkSaka yajamAna roja bAdazAha-phakIranI pAse jaIne vinayathI uttarottara vadhu ne vadhu pastAvApUrvaka mAphI mAgIne temane potAnA ghera bhojana levA mATe notarI lAve, ane jema jema ghara najIka Ave tema tema uttarottara divasomAM "kuttA, harAmI, kamInA" AvA halakA zabdo vAparI bAdazAha-phakIrano tiraskAra kare, bAdazAha-phakIra paNa noMtaruM maLe te vakhate tathA tiraskAra thAya te vakhate paNa pUrvavat zAMtithI javAba ApatA. A rIte parIkSaka yajamAne potAnA gharanA pagathiyA sudhI noMtarI lAvIne bAdazAha-phakIrano kula vIsa divasa sudhI tiraskAra karyo. A badhA divasomAM bAdazAha-phakIra pUrvavat amIdraSTithI javAba ApatA. ekavIsamA divase parIkSaka yajamAnano AtmA kaMpI UThayo, bAdazAha-phakIrane notarIne ghera lAvI jamavA besADyA. phakIra jame che, yajamAnano AtmA kakaLIne manomana kahevA lAgyo'AvA saMtane satAvIne have tAruM zuM thaze? jheranAM pArakhAM na thAya, te teM karyA! tArI zI dazA thaze?' AvA AvA vicAravamaLamAM tenuM mana bharAI gayuM ane e moTe avAje bAdazAha-phakIranA khoLAmAM mAthuM mUkIne dhrusake dhrusake rovA lAgyo. bAdazAhaphakIre kahyuM ke beTA, kayuM rotA hai? parIkSaka yajamAna bolyo- Apa bAdazAha cho, e meM bAvIsa divasa pahelAM nakkI jANI lIdhuM ane ApanI phakIrInI parIkSA karavA mATe meM ApanI sAthe je vartAva karyo te mAro guno kadI mApha nahIM thAya. Ama bolatAM bolatAM parIkSaka yajamAna khUba khUba akaLAIne rovA lAgyo. phakIre tenA vAMsA upara hAtha pheravIne zAMtithI jaNAvyuM ke-"beTA! IsameM terA koI kasUra nahIM hai, tere meM zayatAna AyA thA Isase tUne aisA kiyA, aba zayatAna calA gayA hai, to kisa liye rotA hai? zayatAnane zayatAnI kAma kiyA IsameM terA koI kasUra nahIM hai. khaDA ho jA ora gabharA mata. khudA kI baMdagI aura ho sake ItanI bairAta kara, aba khuza ho jA ! jiMdagAnI laMbI hai, acchA kAma kara, terA acchA hI hogA!" A daSTAMta kahyA pachI mahArAjajIe jaNAvyuM ke-amRta! kaSAyanAM nimitto na maLe tyAM sudhInI judI vAta, paNa kaSAyanAM nimitto maLatAM AtmA jeTale aMze samabhAva keLave teTale aMze amArI sAdhutA che. bAkI to kaSAyanuM nimitta thanAre pahela karI ane tenA pachI jo ApaNe teno badalo laIe to ApaNAmAM ane kaSAyanA nimittabhUta vyaktimAM jhAjho pharaka na kahevAya. ahIM mahArAjajI mATe anekavAra anubhavelI hakIkata jaNAvuM chuM ke mahArAjajI pratye ayogya rIte vartanAra mANasane koIne koI divasa pastAvAno prasaMga Ave te rIte mahArAjajIno tenI sAthe vyavahAra thato hato. 32. eka vakhata mane prasaMgavaza eka vyakti upara roSabhAva thayo. mahArAjajInI pAse jaIne badhI vAta jaNAvIne meM kahyuM ke--huM temanI sAme jAheramAM lakhavAno chuM. mahArAjajI atisvasthapaNe sAMbhaLI ja rahyA; kazuM jana bolyA. thoDIvAra anya sAmAnya vAto karatAM prasaMga laIne teoe eka daSTAMta kahyuM, te A pramANe eka ThAkoranA tyAM nAnI azvazALA hatI. eka divasa paDozI duzmane ThAkoranA sImADAM bhAMgyA tethI 35 bI purA-carasa sain Education International For Private & Pers Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se ThAkore tenI sAthe laDAI karavAnI taiyArI karI. laDavaiyAo azvazALAnA badhA ghoDA laIne taiyAra thayA. ThAkora azvazALAmAM AvyA tyAre tyAM eka paNa ghoDo na hato. azvapAlakane pUchatAM jaNAvyuM ke yodhdhAo badhA ghoDA laIne taiyAra thaIne ubhA che. ThAkore potAnA mATe ghoDAnI vyavasthA karavAnuM sUcavatAM azvapAle jaNAvyuM : ''mahArAja ! A eka ghoDI ja bAkI che ane te jAtavAna che. tenA pUrvajoe ApanA pUrvajone laDAIomAM khUba ja saphaLatA apAvelI che, paNa te sagarbhA che.'' ThAkore kahyuM '"jAtavAna che eTaluM ja basa che. sagarbhA chete to huM kALajIthI saMbhALI laIza.'' ghoDI upara savAra thaIne ThAkora laDAInA medAnamAM AvyA. ane kuzaLatAthI zatru upara jaya meLavyo. laDAImAM kALajIpUrvaka saMbhALavA chatAM jussAnA AvegamAM ThAkore eka vAra jarA jorathI ghoDIne eDI mArelI. thoDI divasa pachI ghoDIne suMdara lakSaNayukta vachero janmyo. paNa ThAkoranI eDI vAgavAnA kAraNe tenI eka AMkha phUTI gayelI. divaso jatAM vacherAnI capaLatA ane hoMziyArIthI prerAIne azvapAlane tenA ucheramAM vadhAre lAgaNI rahetI. te eka AMkhe kANo hovAthI azvapAle tenuM nAma 'kANekhAM' rAkhyuM. thoDA divaso jatAM eka divasa kANekhAMe potAnI mAne pUchyuM - mA! badhA ghoDAne be AMkho che ane mAre eka ja AMkha kema ? mAe laDAInI vAta karatAM jaNAvyuM ke mAlika ApaNane tenA saMtAna karatAM paNa adhika lAgaNIthI poSe che, paNa laDAImAM khUba ja kALajI rAkhavA chatAM jussAne lIdhe ThAkore eka ja vAra eDI mArelI tethI tArI AMkha phUTI gaI. A sAMbhaLIne kANekhAMne gusso Avyo ane e bolyo ke-mane jarA moTo thavA de, pachI tArA ThAkoranI khabara laI batAvuM. mAe kahyuM- beTA! ApaNA AvA mAyALu mAlika mATe AvuM vicAravuM ke bolavuM temAM ApaNI nAlAyakI kahevAya. Ama chatAM kANekhAM to manamAM DaMkha rAkhe ja gayo. keTaloka samaya gayA pachI kANekhAM moTo thayo. yogAnuyoga vaLI paDozI zatrue humalo karyo ane ThAkore laDAInI taiyArI karI. A vakhate ThAkora mATe yogya ghoDA tarIke azvapAle kANekhAMnI pasaMdagI karIne ThAkorane kahyuM- e kANo che paNa ati capaLa ane samayasUcaka che; uparAMta, tene sArI rIte keLavelo che. ThAkore kahyuM--bhale, taiyAra karo. azvazALAmAM AvIne azvapAle kANekhAne kahyu-tArA mA-bApa, dAdA ane paDadAdAe ApaNAM ThAkora sAhebone aneka laDAIomAM jitADacA che. te pramANe tuM paNa kuzaLatAthI ThAkorane laDAImAM jaya apAvaje. A sAMbhaLIne kANekhAM, tenI mA pAse jaIne kahevA lAgyo-mA ! Aja tArA ThAkorane mArI AMkha phoDavAnI sajA na ApuM to huM kANekhAM nahi ! Aja to tArA ThAkorane duzmananA hAthamAM ja soMpI dauM. A sAMbhaLIne mAnuM haiyuM valovAI gayuM ane te bolI "beTA ! meM tane anekavAra samajAvyo toya tuM samajato nathI te sAruM nathI. ApaNI peDhIonA poSanAranA upakArano sAro badalo Apavo e ApaNI pharaja che.Ama mA bolatI hatI tyAM kANekhAM roSamAM ne roSamAM ja cAlavA mAMDaDyo. kANekhAMne jatAM jatAM chevaTe mA eTaluM ja bolI ke beTA ! bhale tuM roSamAM jAya che, paNa mane vizvAsa che ke tArI jAta tane khoTuM kAma nahIM karavA de. ThAkora kANekhAM upara savAra thaIne laDAInA morace AvyA. moracA upara cAraNoe ekeka yodhdhAne zUra caDe tevI rIte biradAvyA pachI kANekhAMne paNa cAraNoe kahyuM-'"tArI mAe ane tArA bApa-dAdAoe A ThAkorane ane tenA pUrvajone laDAImAM jIvasaTosaTanA zrI puNyacaritram 86 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaMgomAM AbAda rIte jitADelA. tuM paNa temanA ja vaMzano che eTale tArI bahAdurI batAvavAmAM pAchI pAnI na karato. cAraNo jema jema AvAM vacano bolatAM gayAM tema tema kANekhAMnAM nakasorAM kUlataM gayAM ane teNe nizcaya karyo ke A laDAImAM to ThAkorane jIvanA jokhame paNa bacAvavA. ane khUba ja caturAIthI kANekhAMe ThAkorane jitADyA. A daSTAMta kahIne upasaMhAramAM mahArAjajIe kahyuM-AvAM daSTAMto jIvanamAM preraNA levA mATe hoya che. ATaluM sAMbhaLyA pachI meM je lakhavAno vicAra karyo hato te sadaMtara mAMDI vALyo, eTaluM ja nahIM, AvA prasaMgomAM mArA mATe to mahArAjajI sadAne mATe preraka banI rahyA che. 33. mahArAjajI khUba ja makkama mananA hatA, chatAM koI karuNa prasaMga jotAM ke sAMbhaLatAM teo gaga paNa thaI jatA. eka divasa luNAvADAnA upAzraye huM gayo te agAuthoDI ja vAra pahelAM eka yuvaka mahArAjajIne maLIne gayelo. mahArAjajIe mane kahyuM-amRta ! eka bhAI muMbaIthI Avyo hato. tenI mA mAMdI che, tenI sevA mATe bIjuM koI nathI. tethI teNe mA pAse javA tenA zeThanI rajA mAgI. javAbamAM zeThe jaNAvyuM ke-tAro hisAba cUkate laIne jAo, tame nokarIthI chUTA cho. amRta! zubhAzubhanA udaya pramANe jIvane vedana che e to nizcita che ja, chatAM AvI niSpharatA e paNa....' ATaluM kahetAM to mahArAjajIno kaMTha bharAI gayo ane AMkha bhInI thaI gaI, AgaLa mahArAjajI kazuM ja bolyA nahIM, ahIM vajanAdapi kaThorANi mRduni kusumAdapiA lokottaraNAM cattAMsi ko hi vijJAtumahati A ukti mahArAjajImAM mUrta thAya che. 34. eka divasa huM luNasAvADA moTIpoLanA upAzrayamAM mahArAjajI sAthe besIne kAma karato hato. vacamAM prAMsagika vAtacItamAM mahArAjajIe jaNAvyuM ke-"mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAje potAnA mATe eka sthaLe asmAdazAM pramAdagrastAnAM caraNakaraNahInAnAma.... (AkhuM vAkya yAda nathI rahyuM:) lakhyuM che. amRta! tuM vicAra kara jo upAdhyAyajI mahArAja jevA samartha jJAnI ane tyAgI mahApuruSano A prakArano svAnubhava hoya to ame zuddha saMyamaArAdhanA mATe gaurava laIe te keTaluM behUduM ane satyathI vegaLuM che, eTaluM ja nahIM, te AtmavaMcanA paNa che." 35. amadAvAda-paMcabhAInI poLanA vatanI ane mArA AdaraNIya murabbI zrI lAlabhAI somacaMdabhAIe mane eka divasa jaNAvyuM ke-"pU.zrI bhadramunijI (Aja divaMgata che) jainonA badhA phirakAonuM aikya karavA mATe prayatna karavA Icche che ane AkAryamAM pU. zrI puNyavijayajI mahArAjano sahakAra meLavavAnI paNa temanI bhAvanA che. A saMbaMdhamAM tame mahArAjajIne pUchIne yogya prayatna karo to sAruM kAma thAya." meM mahArAjajIne A vAta kahI. javAbamAM mahArAjajIe jaNAvyuM ke "Agraho eTalA jaDa ghAlIne beThA che ke jethI ApaNe mAnIe teTaluM A kAma saraLa nathI. AvAM kArya karatAM koI vAra suSuta Agraho uttejita thAya tevo paNa saMbhava rahe che amRta ! A saMbaMdhamAM mane to koI vAra evo paNa vicAra Avelo ke zravaNa 87 zrI puNyacaritram Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra pote AvIne A badhAne potAnI prarUpaNA samajAvIne eka thavA kahe to paNa koI mAne ke kema? te eka prazna che. jo ke e eka vicAra pUratI asat kalpanA che. A saMbaMdhamAM tane eka daSTAMta kahuM chuM." Ama kahIne mahArAjajIe A pramANe daSTAnta kahyuM sAtaso dohAnA racanAra bihArIdAsajI eka tyAgI-vairAgI saMtapuruSa hatA. teo eka divasa eka gAmanI dharmazALAnI paDALInA eka khUNAmAM beThA hatA. sAMjanA samaye e paDALImAM UtarelA anya bAvAo potapotAnA ziSyo sAthe bhojana laIne beThA hatA. tevAmAM eka guru-bAvAjIe potAnA ziSyanI AgaLa bihArI satasaIno eka doho kahyo ane teno artha samajAvyo. A sAMbhaLIne najIkamAM beThelA bIja eka guru bolyA - Apane jo bihArIdAsajIke dohe kA artha kahA so galata hai, isakA artha to aisA hotA hai A sAMbhaLIne pahelA bAvAjI bolyA - bhAI mere gurujIne mujhe jo artha batAyA hai so meM kahatA hai, aura vahI artha sahI hai bIjA bAvAjIe paNa jaNAvyuM ke meMne jo artha kahA vo bhI mere gurujIne sikhAyA hai, mere gurujI bahuta jJAnI tho A sAMbhaLI pahelA bAvajI bolyA - to kyA mere gurujI ajJAnI the? Aye baDe jJAnI guruvAle! bIjA bAvajI bolyA-muMha saMbhAla ke bolo, kyA samajha rakhA hai tumane hamAre gurujI ko? Ama paraspara caDasAcaDasImAM be bAvAjI laDavA taiyAra thaI gayA. A vAta khUNAmAM beThelA saMta bihArIdAsajI sAMbhaLatA hatA. temaNe vicAryuM ke mArA racelA dohAnA artha mATe A be jaNa khoTA laDe che; ane mAruM kahevAnuM tAtparya to A be kahe che tethI juduM ja che, to emane samajAvuM. Ama vicArIne saMta bihArIdAsajI jhaghaDI rahelA e be bAvAonI pAse jaIne hAtha joDIne bolyA ke-bhAI! meM bihArI huM, Apa jisa dohe ke artha ke bAre meM vivAda karate ho usakA sahI artha yaha hai ATaluM kahetAM to jhaghaDatA banne bAvAo cIpiyA laIne UbhA thayA ane bolyA ke kyA bihArIdAsajI aise hote haiM? AyA baDA bihArIdAsa banake!bhAga yahAM se ATaluM kahIne e beya bAvA bihArIdAsajIne dhakake caDAvavA jAya te pahelAM saMta bihArIdAsajI potAnI godaDI laIne dharmazALAnI bahAra jatA rahyA. "amRta ! A sthiti che samAjanI! mATe AvA prayatnomAM paDIe to saphaLatA zakya nathI; ApaNAM kAma, samaya ane zakti bagaDavAno saMbhava che." ATaluM aMtamAM mahArAjajIe jaNAvyuM. mahArAjajIe ahIM jaNAvelI vAta meM zrI lAlabhAIne jaNAvI hatI. 36. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya saMcAlita AgamaprakAzananA kArya anvaye zrI anuyogakArasUtranuM kArya cAlatuM hatuM. tadanvaye mane mahArAjajIe rAtre bolAvelo. anuyogadvArasUtranAM sUtrone saMkhyAkrama ApavAnuM kAma karavAnuM hatuM. kAma karatAM karatAM lagabhaga rAtanA bAra vAgyA haze. mahArAjajI jyAre kAryamAM parovAyA hoya tyAre sadAne mATe temanI AkRti ane AMkhanI viziSTa pratibhA UpasatI. A vakhate paNa meM mahArAjajInA sAme joyuM, dADhI paNa ThIka ThIka vadhelI hatI, mArAthI sahajabhAve bolAI gayuM-"mahArAjajI! Apa atyAre RSi jevA lAgo cho." mahArAjajI be miniTa sudhI to kazuM ja bolyA nahIM. paNa pachI emaNe kahyuM ke-"amRta ! zrI puNyacaritram 88 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuM nizcita mAnaje ke mAro AtmA yogabhUmine sparzelo che." A samayanI temanI AMkha ane AkRti jevI hatI tevI ja atyAre paNa mArI sAme mUrta thAya che. ane dhanyatA tathA virahaduHkha anubhavAya che. 37. saMzodhana-saMpAdana saMbaMdhI yatkiMcit je AvaData mane maLI che, te pUjyapAda mahArAjajInI ja prasAdI che, e eka hakIkata che. arthAt AvA prakAranI AvaData te mArI nahIM paNa mahArAjajInI ja che. AthI huM je kaMI pramANita kArya karuM chuM te, arthApattie, mahArAjajIe karyuM che ema huM sadAne mATe mAnuM chuM. zrI anuyogavArasUtranA saMzodhana prasaMge eka rAtre mahArAjajInI sAthe beTho hato tyAre mArAthI eka sthAnane jhaDapathI nirNaya laIne bolI javAyuM. mahArAjajIe sUcaka ane gaMbhIra AMkhe mArA sAme joIne kahyuM- amRta! tuM gayA bhavamAM zuM hoIza? meM kahyuM - ardhamAgadhI-prAkRta bhaNyA vinA paNa A kArya karavAmAM huM upayogI thAuM chuM temAM mukhyatayA ApazrIno anugrahapUrNa upakAra to mukhya che ja, chatAMya gata janmamAM kadAca gorajI (jAti) hoIza !mahArAjajIe vAta pUrI karavAnA DhaMgathI kahyuM-tArI rIta-rasama uparathI eTaluM to kahI zakAya ke tuM gayA janmamAM gorajI-yati to nahIM hoya paNa koI aticArasevI sAdhu hoIza. AgaLa cAlatAM temaNe jaNAvyuM ke-"ATalAM varSonA paricayathI mane lAge che ke ApaNe gata janmomAM sAthe hoIzuM ane AvatA janmomAM paNa maLIzuM. amRta ! AgamonA kAma mATe ApaNe bIjo bhava karavo paDaze, ane te vakhate A janmanAM kAryo ApaNane savizeSa baLa Apaze.'' A vAta sAMbhaLI tyAre mArA manamAM thayeluM ke-"zuM mahArAjajInA netRtvamAM samagra Agamo prakAzita nahIM thAya?" A zaMkA meM mahArAjajIne jaNAvI na hatI. A prasaMga amadAvAdano che. 39 koIka kAma karavA amuka gRhasthane yogya mAnIne te kAma mATe te gRhasthane mahArAjajIe sUcanA karI hoya. paNa jo te gRhastha mahArAjajIe sUcavelA kAryane uvekhe to mahArAjajIe te bhAIne vizeSa samajAvavA kadI prayatna karyo nathI. mahArAjajIe AvI bAbatanA saMbaMdhamAM mane eka vAra jaNAveluM ke-ApaNe mAnIe ke A kAma amuka mANasa karaze ane jo te na kare to temAM mukhyatayA to ApaNI khAmI mAnavI joIe. Avo prasaMga javalle ja banelo ane temAM mahArAjajImAM eka udAsIna yogInAM darzana thayelAM. . 39. je koI muni mahArAja ke sAdhvIjI mahArAjane pustaka, paMDita, davA ke anya vastunI jarUra hoya tyAre teo mahArAjajI pAse AvIne kahetAM, mahArAjajI teno acUka prabaMdha karAvatA. AmAM svapara samudAya ke gacchAntaranI AchI-pAtaLI rekhA paNa mahArAjajInA manamAM bheda pADI zakI na hatI. A uparAMta duHkhI gRhastha, takalIphavALA vidyArthI vagere paNa mahArAjajInI pAse AvatA ane temane yogya madada paNa tevA prakAranA bhAgyavAna gRhastho dvArA mahArAjajI karAvatA. koIvAra mahArAjajI kahetA ke "A mANasa Thaga jevo ke dhITho lAge che." madada mATe AvanAra gRhasthavargamAM koI koI ajaina bhAIo paNa AvatA. AvA kAryanA saMbaMdhamAM mahArAjajIe mane eka divasa kaheluM ke-"ApaNe anyanA mATe zakya hoya teTalA upayogamAM AvIzuM to janmAMtaramAM e badhA jIvo ApaNI anukULatA mATe thaze.' 40. samudAyAntaranA ke gacchAntaranA koIka sAdhuo, temanA potAnA samudAyamAM ke gacchamAM koI paNa thI puNyacarijhama 89 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe manameLanA abhAve tyAMthI judA thaIne mahArAjajI pAse AvIne potAnI paristhiti jaNAvI, mahArAjajInI pAse rahevA mATe vinaMtI karatA, tyAre mahArAjajInA sahavartI munione koIka vAra rucikara na lAgatA ane mahArAjajI samakSa potAno abhiprAya paNa jaNAvatA. tyAre mahArAjajI kahetA ke-ghara choDIne sAdhu thayo che, jyAM che tyAM tenA AtmAne kaSAya thAya che, to svastha citte jo saMyama pALe to te lAbha ja che ne ! te kyAM jAya? AvanAra AvA muniomAM koIka mukhamadhura ane aMdarathI kapaTI hoya evA paNa AvyA haze, paNa te mahArAjajInI pAse jhAjhuM rahI zakyA nathI. 41. pUjyapAda mahArAjajInI sAthe kArya karatAM karatAM, samaya jatAM, thoDI-ghaNI samaja AvyA pachI, dhyAna kheMce tevI hakIkato tarapha mArI najara jatI. Ane lakSIne prasaMge prasaMge huM mahArAjajInI sAthe carcA karato ane pUchato ke-sAheba!A saMbaMdhamAM lekho lakhuM chuM? mahArAjajI mane khUba ja zAMtithI sAdhaka-bAdhatA samajAvatA ane bhArapUrvaka hukamanA rUpamAM AjJA karatA ke-"amRta! je hakIkato yathAvabhAve samAjano moTo varga samajI na zake evI hakIkatonI jANathI tevA vargamAM pAramArthika rIte hAni thavAno vadhu saMbhava che. alabatta, samajadAra eTale sAdhaka-bAdhaka kAraNone samajIne pacAvanAra vyaktivizeSa jANe to anucita nathI. ApaNI paMDitAI ane zAstravacanathI je khAsa lakhavA-kahevA jevuM che te to e che ke jene vAMcI-sAMbhaLIne mANasanA kaSAyo pAtaLA-ochA thAya, te pApabhIru, paropakArI ane sadAcArI bane." AvI matalabanI preraNA ane anekavAra maLI che. Aja gurupUrNimAnA prabhAte A saMsmaraNo lakhAyAM che tethI manane khUba ja AnaMda thayo che. mattiyAo ahaM jAo maNuo jappasAyao / muNipuMgavANa tANaM puNNappANaM mahe sINaM // 1 AgamapahAyarANaM suvihiyasAhaNa nANajogINaM / sirivikkamanivasaMvaccharassa naMda-ucchi-kha-jugasaMkhassa / gurupuNNimAe evaM lihiyaM 'amaeNa' bhattIe // 3 artha: jemanA prasAdathI huM mATImAMthI mANasa thayo te munipuMgava puNyAtmA maharSi AgamaprabhAkara suvihita sAdhu jJAnayogI zrI puNyavijayajI mahArAjanA caraNakamalamAM mArAM vaMdana ho ! zrI vikrama saMvat 2020nI gurupUrNimA (aSADa suda15)nA divase bhaktithI amRte A lakhyuM che. (mULa to A saMsmaraNo, pUjyapAda mahArAjajInI hayAtImAM, vi. saM. 2025nA varSamAM dIkSA paryAyaSaSTipUrti samAroha vaDodarAmAM UjavAyo te nimitte pragaTa thayelAM "jJAnAMjali"nAme graMtha mATe, huM lakhavAno hato, paNa kaMIka evI upAdhio AvI paDe ke e te vakhate na lakhAyAM, te cheka atyAre zraddhAMjalirUpe lakhAyAM). zrI puNyArijhama 90 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDAMka saMsmaraNo lekhaka - zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA (jyAre jyAre amadAvAda javAnuM banatuM, tyAre tyAre moTAbhAge pU. paMDita zrI becaradAsabhAI sAthe AgamaprabhAkara pU. muni zrI puNyavijayajI mahArAjane vaMdana karavA jato. chellAM lagabhaga be varasathI teo muMbaI padhAryA hatA. jyAre jyAre temanI pAse javAnuM banatuM tyAre tyAre moTAbhAge teo temanA saMzodhana ane lekhanakAryamAM otaprota thayelA jovAmAM AvatA. teozrI kahetA hatA ke eka zabdano artha zodhavA ane berADavAmAM ghaNIvAra ATha ATha divasa nikaLI jAya che. Ama chatAM muMbaImAM teozrInI pAse jyAre javAnuM banatuM tyAre koI koI vAra temanI sAthe vArtAlApanuM sadbhAgya paNa prApta thatuM. temanA dehotsargathI bhAratIya vidyAnA kSetramAM kadI paNa na pUrI zakAya tevI khoTa paDI che. temane zraddhAMjali ApatAM gujarAta yunivarsiTInA kulapati zrI umAzaMkara joSIe sAcuM ja kahyuM che keH "muni zrI puNyavijayajI jatAM gujarAtanA ja nahIM paraMtu rASTranA sAMskRtika jIvanane khoTa paDI che. temanuM jIvana caMdranA prakAza jevuM dilane bharI de tevuM AhalAdaka hatuM." temanI sAthenA nIce AlekhelA keTalAka prasaMgo mArI DAyarInI noMdha parathI lakhyA che. - lekhaka) (1). tA. 19-7-69, zanivAra zrI prANajIvanadAsa gAMdhI, huM ane cImanalAla pAlItANAkara Aje cAra vAge vAlakezvara pU puNyavijayajI mahArAja pAse jaina dhArmika zikSaNa saMghanI saMskAra-vyAkhyAnamALAnuM vyAkhyAna mahArAjazrInI nizrAmAM goThavavA arthe vinaMtI karavA gayA hatA. pU. mahArAjazrIe tapamAM svAbhAvikatA hovI joIe e aMge zAlibhadrajInI vAta karatAM kahyuM ke, mA khamaNanA pAraNe gocarImAM temane dahIM maLyuM ane te temaNe lIdhuM pANI kharuM. Aje to eka upavAsanA pAraNAmAM paNa loko khaTAza letAM acakAya che, AnuM mULa kAraNa eka ja che ke, ApaNA vartamAna tapamAM svAbhAvikatA nathI, paNa kRtrimatA che. upavAsanA divase manamAM to pAraNAnA vicAro ja ramatA hoya che. mANase nikhAlasa ane nirdoSa banI javuM joIe. zrI gautamasvAmI eka kheDUtane upadeza ApavA arthe bhagavAnanI pAse laI AvyA, paNa bhagavAna para daSTi paDatAM ja te bhaDakIne bhAgyo. e vakhate Indra manamAM gautamanI mazkarI karI ke gautama paNa kevA ziSyane zodhI laI AvyA che! paraMtu tema chatAM gautamanA moM para jarAya glAni ke udAsInatA na hatI. bhagavAne IMdrane gautamano nirdeza karI kahyuM : "gautama to nikhAlasa ane nirmaLa che eTale pelA kheDUtanI bAbata aMte tamane jevo vicAra Avyo tevo vicAra gautamane na Avyo." jIvanamAM AvI nirmaLatA ane nikhAlasatA keLavavI joIe. pachI mIrAMbAI ane jIvANajI goMsAI vaccenA bI puNyatrima 91 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArtAlApanI vAta samajAvI mahArAjazrIe kahyuM : "Aje to brahmacaryanI bAdhA pALanArAo paNa koI suMdara ramaNI juve ke tenA manamAM kAMI kAMI ramakaDAM doDavA lAge. eTale Aje dharma vadhyo hoya tevuM bhale lAge, paNa A badhuM kRtrima che; temAM je svAbhAvikatA hovI ghaTe te nathI." mulunDavALA zrI haragoviMdadAsajI rAmajI (have svargastha) mahArAjazrInA atyaMta paricayamAM hovAthI meM temanI khabara ApatAM mahArAjazrIne kahyuM ke phekacara thavAthI temane brIca kenDIjhanI hospiTalamAM rAkhavAmAM Avela che, paraMtu tyAM temane gamatuM nathI, ghera pAchA AvavA utAvaLa kare che. kRtrimatA ane svAbhAvikatA para mahArAjazrIno Aje khAsa upadeza hato, eTale A saMbaMdhamAM teoe kahyuM : "je svasthatA ane zAMtipUrvaka Aja sudhI teo dIrdha jIvana jIvyA che, tevI ja svasthatA ane zAMti teonI A bImArInI ApattimAM teo jALavI rAkhe, to ja temanI zAMti ane svasthatAne svAbhAvika kahI zakAya. bAkI jIvana pravAha jyAre sIdho ane saraLa hoya tyAre to sau koI zAMti ane svasthatA jALavI zake. paNa temAM zI navAI? A zAMti ane svasthatA svAbhAvika to tyAre ja gaNAya ke jyAre pratikULa saMjogomAM paNa e zAMti ane svasthatAmAM avarodha na paDe." mahArAjazrIe AcArya haribhadrasUri ane AcArya hemacaMdrAcAryanA jIvana aMge keTalIka vAto karI kahyuM: 'bhagavAna nemanAtha zrIkRSNa pAse mAMsAhArana aTakAvI zakyA, paNa e kArya hemacaMdrAcArya kumArapALa pAse karAvI zakyA. AnuM nAma bhavitavyatA" ema kahI umeryuM "dareka kAryamAM yoga mahattvano bhAga bhajave che." pachI mahArAjazrIe mAthA para vAsakSepa nAkhatI vakhate atyaMta namratApUrvaka kahyuM: "huM to pUrvAcAryono ejanTa chuM, ane emanI jhoLI (baTavo)no vAsakSepa nAkhuM chuM." tA. 7-9-69, ravivAra paMDita zrI becaradAsabhAI ane ajavALIbahena sAthe Aje bapore pU. puNyavijayajI pAse gayo hato. 15mI ogasTanA divase mahArAjazrI koTanA upAzrayamAM gayA hatA e saMbaMdhamAM carcAnIkaLatAM mahArAjazrIe kahyuM: "e divase koTanA upAzrayamAM naNiUNa-pUjanamAM hAjarI ApavAnuM banyuM. Aja sudhI to A pUjananuM nAma sAMbhaLavAmAM AvyuM na hatuM. pUjAnA aMte maMtrano zloka Ave che teno artha evo thato hato ke - "sarva duzmanono nAza thaI jAo ane saghaLI strIo vaza thaI jAo!" e vakhate koTamAM comAsuM rahelAM muni zrI citrabhAnunuM dhyAna e zloka para dorIne pUjana samaye mahArAjazrIe kahyuM: "maMdiramAM besI AvA maMtro bolI zakAya?" meM zrAvakono bacAva karatAM kahyuM ke AvI bAbatomAM zrAvako to zuM samaje? teo to jema munirAjo kahe tema kare. munirAjo navA navA prakAranAM pUjano zodhI kADhe to zrAvakasamAja e pUjano karAvavA haMmezAM taiyAra ja thaI jAya che. AmAM doSa hoya to paNa dharmaguruono ja kahevAyane! mahArAjazrIe kAMIka bhAre haiye kahyuM: "A to tame ekataraphI vAta karI, zrAvakone moja-vaibhava joIe che ane pratiSThA tema -zI puNyacaritrama dvata 32 . Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja nAmanA meLavavA mATe ja teo sAdhuonI pAchaLa lAgI AvI badhI kriyA karAvatA hoya che." pachI mArmika rIte hasIne kahyuM: "zrAvako paNa gAruDI jevA hoya che, jemAM temane game tema anyane nacAvI zake!'' pachI dharmazAstro saMbaMdhamAM mahArAjazrIe kahyuM: "Aje to zAstrone hathiyAra banAvI sAdhuo paNa aMdara aMdara laDI rahyAM che. dharma zAstromAM nathI ke maMdiromAM paNa nathI, dharma to mANasanA AtmAmAM rahelo che. samatA ane samabhAva jyAM sudhI jIvanamAM na Ave tyAM sudhI sAco dharma prApta thayo na mAnI zakAya." (3). tA. 18-12-69, guruvAra. zrI khImacaMda cAMpazI zAha ane huM Aje bapore pU. puNyavijayajI mahArAja sAheba pAse gayA hatA. ApaNA zramaNa saMghanA sAdhuonI vartamAna paristhiti vize carcA thatAM mahArAjazrIe viSaNa haiye kahyuM: "Aje to sAdhuo paNa eTalA nIce UtarI gayA che ke bhaMDAromAMthI sArAM pustako teone joItAM hoya to ApavAmAM AvatAM nathI, kAraNa ke evA sAdhuo paNa jovAmAM Ave che ke je graMtho vecIne paisA upajAvI le che. AvA kissAo banelA hovAnA kAraNe graMthabhaMDAro have sAdhuone graMtho ApatAM pahelAM DipojhITa paisA le che. sAdhuo paNa A rIte DipojhITa paisA ApI graMtho le che. have AmAM aparigrahapaNuM kyAM rahyuM?' zrImad buddhisAgarasUri sAhitya saMrakSaka prakAzana samiti taraphathI tAjetaramAM bahAra paDela kAlpanika adhyAtma mahAvIra'nA traNa bhAgo saMbaMdhamAM vAta nIkaLatAM mahArAjazrIe kahyuM ke te graMtho temaNe vAMcyA nathI. tema chatAM e saMbaMdhamAM kahyuM ke "ghaNAM varaso pahelAM sadgata AcArya zrI buddhisAgarajInA ananya bhakta sadgata zrI maNilAla mohanalAla pAdarAkara AcAryazrInA hAthe lakhelA e graMthonI meTara laI mane amadAvAda maLavA AvyA hatA. zrI pAdarAkara pote ja e graMthonA prakAzananI viruddhamAM hatA evuM kAMIka mane yAda che. A daSTie A graMthonuM prakAzana keTale daraje vAjabI gaNAya te vicAravA jevI vAta che." 5-1-70, somavAra zrI khImacaMdacAMpazI zAha ane huM Aje bapore pU. puNyavijayajI mahArAjanI pAse vAlakezvara upAzraya gayA hatA. muMbaImAM saMzodhana ane lekhanakArya khAsa nathI thaI zakatuM e saMbaMdhamAM emanI nArAjI ane ItarAjI emanI sAthenI vAtacIta parathI spaSTa rIte jaNAI AvatI hatI. * maMdiromAMthI bhagavAnanI pratimAo corAI jAya che, e bAbatamAM thayelA eka kesanA aMge carcA thatAM mahArAjazrIe kahyuM ke e kesamAM zilpa ane sthApatyanA viSayamAM niSNAta evA zrI bhogIlAla sAMDesarAe kesanA AropInI viruddhamAM jAya evI jubAnI ApI hatI. je nyAyAdhIza pAse e kesa cAlato hato teNe 93 zI puNyacajhim Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AropIne nirdoSa choDI dIdho. e vAta kAyadAnI hatI eTale te vize ApaNe TIkAna karI zakIe. paraMtu AropIne nirdoSa choDI mUkatAM teNe sAkSInI jubAnInI TIkA paNa karI. eno viSaya nyAyano hato ane tene jo zilpa ane sthApatya vizenuM jJAna na hota to, sAMDesarAnI jubAnI para TIkA karavAno tene hakka keTalo? paNa Aje to AkhuMya rAjataMtra avaLe raste ja cAlI rahyuM che, tyAM zuM thAya? 13-8-70, guruvAra Aje traNa vAge pU. puNyavijayajIne maLavA vAlakezvara gayo hato. bhAvezvarathI sAhitya kalAratna muni zrI yazovijayajI mahArAja sAhebe cImanalAla pAlItANAkaranA sanmAna samAraMbha saMbaMdhamAM AvatA ravivAranA vyAkhyAnamAM zrotAone be zabdo kahevA mATeno patra temanI para lakhI mokalyo hato. te saMbaMdhamAM mahArAjazrI sAthe vAta karatAM teozrIe vyAkhyAnamAM A vAtanI anumodanA karavA AnaMdapUrvaka saMmati ApatAM eka zloka kahI teno artha samajAvatAM kahyuM: "gRhastha to potAnA daridrabhAInuM, duHkhI bahenanuM, vRddha puruSanuM temaja jJAna ApanAra gurunuM atyaMta dhyAna rAkhavuM ja joIe. A to pAyAnI jarUriyAta che." - paMDita zrI becaradAsabhAInAM, Agamo paranAM banArasamAM ApelAM vyAkhyAnonA prakAzana saMbaMdhamAM meM vAta karI eTale mahArAjazrIe ApaNA paMDitajanonI prazaMsA karatAM kahyuM ke have ame to kAMThe AvI gayA kahevAIe. paraMtu paMDita sukhalAlajI ke becaradAsajI, paMDita haragoviMdadAsa ke (eka paMDitajInuM nAma temaNe ahIM ApeluM paNa tenuM smaraNa nathI rahyuM) jevA paMDito thavA muzkela che. mahArAjazrIe uNodarI tapa saMbaMdhamAM 32 koLiyAnA AhAra saMbaMdhamAM samajAvatAM kahyuM ke jenI sudhA je rIte jhUma thAya e rIte teNe A pramANamAM koLiyA laI bhojana karavuM joIe. tAtparya e che ke dehane poSaNanI jarUriyAta hoya te karatAM vadhu agara ocho khorAka ApavAnuM jarUrI nathI. bAkI to, A vastuno mukhya AdhAra darekanI tAsIra, bAMdho ane prakRti para rahe che. devalokanA devo ane devIonA viSayasukha saMbaMdhamAM zAstramAM je varNana che te paratve ghaNA vakhatathI mane eka zaMkA rahetI hatI, paNa te vyakta karatAM eka prakAranI subdhatA anubhavato. devIonI utpatti jo ke bIjA devaloka sudhI ja hoya che, paraMtu tema chatAM AThamA devaloka sudhI tyAMnA devonI IcchA thAya tyAre vAsanAnI tRmi arthe devIo jaI zake agara to javuM paDe che. ucca koTinA devo to zAMta ane kAmavAsanA rahita ja hoya che, eTale vyavasthA evI jaNAya che ke devanI kakSA jeTalA pramANamAM UMcI teTalA pramANamAM kAmavAsanAnI nyUnatA. mArA manamAM ema thatuM ke mRtyulokamAM to puruSanI pradhAnatA mAnI, eTale strIonI avahelanA thatI jovAmAM Ave che, paraMtu devalokamAM paNa devIone game te devanI IcchA ane hukama thAya eTale vAsanA tRma karavA teNe cAlI thI purA-rArajhama 94 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIkaLavuM paDatuM haze? mahArAjazrI pAse mArI A zaMkA vyakta karI eTale teozrIe A bAbatamAM samajAvatAM kahyuM ke, AvA vyavahAramAM paNa deva ane devInA pUrva janmonA saMbaMdho ane arasaparasa vaccenA rAga mukhya kAma karatAM hoya che. AvA saMbaMdho ane roganA kAraNe ja jyAre arasaparasa vacce AkarSaNa-kheMcANa thAya, tyAre ja deva evA prakAranI devInI IcchA kare ane tethI ja devI deva pAse jAya che. emAM devIonI avahelanAnI koI vAta nathI. devIone deva pAse javAnI pharaja paDe che agara IcchA virudhdha javuM paDe che ema mAnavuM yathArtha nathI. 9-10-70, zukravAra huM ane zrI khImacaMda cAMpazI zAha Aje bapore pU. puNyavijayajI mahArAja pAse vAlakezvara upAzraya gayA hatA. vartamAna kALa jaina samAjamAM pravartI rahelI paristhiti aMge pU. mahArAjazrIe duHkhada hadaye samAlocanA karI. teozrIe kahyuM : "amadAvAdamAM huM atyaMta kAmanA bojA nIce dabAyelo raheto hovA chatAM, jyAre mane anya sthaLe pUjA-pUjana samAraMbhamAM hAjarI ApavAnuM kahevAmAM Ave tyAre tevA prasaMge huM tyAM javA prayatno karuM chuM,kAraNa ke samAjanA moTA bhAganA lokone AvI kriyAmAM ruci hoya che ane A rIte temano saMparka thAya che. koI paNa bAbata pratye tiraskAra ke ghaNA karavAthI te bAbata sudharI jatI nathI." mahArAjazrIe potAnI bAlyavayano eka dAkhalo ApI kahyuM : "huM atyaMta nAno hato tyAranI vAta che, paraMtu Aje paNa mane te barAbara yAda che. amArA ghare eka khUNAmAM gAdalAMnI thappI paDI rahetI. rAte te thappInAM gAdalAM pAtharI sau sUtA. eka vakhata sAMjanA thappI para caDI huM UMghI gayo. pathArI pAtharavAno samaya thayo tyAre mArI mAtAe mane UThAvyo, paNa meM nIce UtaravA mATe nA pADI. meM haTha lIdhI ke mAre to thappI para ja sUvuM che. mAtAe pachI navo rasto kADho; mane kaheH tAre thappI para sUvuM che ne ? cAla, huM tane bIjI sarasa thappI karI ApuM! ema kahIne pAtharavAnA betraNa ochADonI gaDI karI; vaLI tenI para eka-be TuvAlanI gaDI karI goThavyA. ane pachI kahyuM ke thappI taiyAra thaI gaI, have tenI para sUI jA. mane to koI paNa hisAbe thappI ja joItI hatI ane mane te maLI gaI eTale huM tenI para sUI gayo." bALakane kema samajAvavuM ane tenI sAthe kema kAma levuM te mAtA barobara samajatI hoya che. ApaNA samAjamAM paNa Aje bALamAnasanuM pramANa vadhAre che; copAniyAMmAM (A copAniyAM zabda mahArAjazrIe jaina samAjanAM vividha sAmayikone uddezI vAparyo hato.) tIkhAtamatamatAM lekho lakhIne agara bhASaNo dvArA loko para prahAra karIne lokone sudhAravAnA prayatno mithyA che. (e arasAmAM muMbaIjaina yuvaka saMgha taraphathI ApaNI sAdhusaMsthA aMge eka parisaMvAda goThavavAmAM Avyo hato, ane temAM koI koI vaktAoe prahAro karavAnI nIti akhatyAra karI haze, tenA aMge mahArAjazrI potAnI vedanA ThAlavI rahyA hatA evuM anumAna thayuM, paNa A aMge teozrIe spaSTa nirdeza nahIM karelo.) bhinna bhinna phirakAnA sAdhuo vacce aikya sAdhavAnA baNagAM keTalAka loko kyA kare che, paNa AvA mANasone kazI gatAgama hotI nathI. bharelo ghaDo chalakAto nathI 95 thI puNyarcAritram Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa adhUro ghaDo ja chalakAya che, tema A bAbatamAM ochAmAM ochuM samajanArAo vadhumAM vadhu ghoMghATa kare che." - jaina samAjanI keTalIka zikSita ane keLavAyelI vyaktio saMbaMdhamAM teoe kahyuM ke "A lokomAM jJAna ane samajaNazakti hovA chatAM teonAM lakhANo ane bhASaNomAM kaDavAza ane kaTutA AvI jAya che. AnA kAraNe samAjamAM sudhAro thavAne badale UlaTo bagADo thavA pAme che. koI paNa bAbata game teTalI duHkhada hovA chatAM te viSe lakhatI ke bolatI vakhate lekhaka ke vakatAe kaDavAza zA mATe batAvavI joIe te nathI samajI zakAtuM." mahArAjazrIe pachI kahyuM: "mane lAge che ke, evI nAjuka bAbata hoya to paNa te aMge saMyamapUrvaka, vinaya ane vivekathI zrotAone kahevAmAM Ave, to teonI para UlaTI vadhu sArI asara thaze. ane A mArge ja samAjamAM sAcA sudhArAo zakya banI zake." tA. 6-11-70 cImanalAla pAlItANAkaranA sanmAna samAraMbhamAM padhAravA mATe pU. puNyavijayajI mahArAja sAhebane AmaMtraNa ApavA zrI kezavalAla mohanalAla zAha, huM ane cImanalAla pAlItANAkara Aje vAlakezvara upAzrayamAM gayA hatA. mahArAjazrIe kahyuM ke have zarIra pahelAMnI mAphaka kAma nathI ApatuM eTale A prasaMge goDIjI upAzrayamAM AvavAnuM banI zake tema nathI; tema chatAM AvA zubha kAryamAM mArA AzIrvAda to harahaMmeza hoya je che." te pachI mahArAjazrIe kahyuM ke "jaina samAja sAhitya, lokautkarSa arthe vicAravA ane yojanA karavAne badale potAnI zakti mAtra utsavo ane varaghoDAonI pAchaLa veDaphI nAMkhe che. jaina samAjanI unnati mAtra utsavo ane varaghoDAothI nathI thavAnI. ApaNA samAjano abhyadaya na thavAnuM kAraNa ApaNo jaina samAja pote ja che, paNa loko te samajatA nathI e bhAre duHkhada vAta che." T96 zrI guNAcaritram Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya puNyavijayajI ma. sA.nA preraNAdAtA tathA jJAnabhaMDAronA praNetA dAdAguru pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI ma. sA. prAcIna jJAnabhaMDAronA udhdhAramAM mahattvapUrNa prAraMbhika yogadAnakartA pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI ma.sA.nI lAkSaNika chabI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana prAraMbhatA pUjya caturavijayajI ma. sA.nI bhAvavAhI mudrA pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI ma. sA.nI sAthe ja pUjya AtmArAmajI ma. sA.nA varad haste dIkSA grahaNa karanAra zAMtamUrti munirAja zrI haMsavijayajI mahArAja. banne mahApuruSo vacce suMdara snehasetu baMdhAyo hato. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMjAba kezarI guru vallabha sAthe pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja HITS : pravartaka pravara zrI kAMtivijayajI ma. sA. anya muni bhagavaMtonI sAthe. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamaprabhAkara zrI puNyavijayajI mahArAjanA prAtaHsmaraNIya gurudeva zrI caturavijayajI ma.sA. daSTigocara thAya che. parama pUjya paMjAba kezarI AcArya bhagavaMta zrImad vijaya vallabha sUrIzvara jI ma. sA., pravartaka pravara kAMtivijayajI ma. sA. Adi munimaNDala ke sAtha zrI parama pUjya Agama prabhAkarajI ma.sA. (pATaNa) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokata tasvIramAM pATanI madhyamAM guru zrI samudrasUrijI, jamaNI bAju puNyavijayajI mahArAja temanI jamaNIbAju zrI vallabhadatta mahArAja tathA anya sAdhu-bhagavaMto ane temanI AgaLanI haroLamAM nIce bAlamuni dharmadhuraMdhara vijayajI ma.sA. tathA anya muni bhagavaMto dRSTigocara thAya che. (muMbaI) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI sthita bhAyakhalA khAtenI sabhAmAM pUjyAcArya zrImad vijaya samudra sUrIzvarajI ma. sA.nA snehAdarane mAna ApIne pUjya puNyavijayajI mahArAja temanA jJAnabhaMDAramAMthI amRtaphaLa samAna madhura vacano saMbhaLAvI bhAvikone sanmArga cIMdhI rahyA che. madhyamAM guru samudra dhyAnathI temanI vANInuM amRtapAna karI rahyA che, temanI DAbI bAju AcArya zrImad vijayendradinnasUrijI birAjamAna che. pUjya puNyavijyajI ma. sA.nA Agama saMzodhanane temanA pachI AgaLa dhapAvanAra pUjya munivarya | zrI jaMbUvijayajI ma. sA. Agama prabhAkarajI sAthe dRzyamAna thAya che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurubhAI muni zrI meghavijayajI tathA muni zrI ramaNIka vijayajI mahArAja zrI caraNa vijayajI ma.sA. zrI puNyavijayajI ma. sA. zrI ramaNIka vijayajI ma. sA. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaI zrI nemavijayajI tathA zrI puNyavijayajInI nizrAmAM zrI darzana vijayajIne paMnyAsa padavI arpaNa samAroha (vi.saM. 2011 amadAvAda)nI eka jhalaka.. zrI puNyavijayajI, zrI nemavijayajI, zrI caMdanavijayajI, zrI darzanavijayajI, zrI ramaNIkavijayajI ane zrI jaMbuvijayajI ma. sA. Adi muni maMDaLa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya puNyavijayajInAM vyaktitvanA samartha zilpI gurudevone praNAma....! (kahevata che ke, guru karatAM celA savAyA! jagatanA saghaLA samartha guruo mATe A vAta zatAMza satya sAbita thaI che. machaMdaranAtha gurunA ziSyaratna gorakhanAtha, svAmI rAmakRSNa paramahaMsanA ziSyaratna svAmI vivekAnaMda, guru.cANakyanA ziSya samartha rAjavI caMdragupta maurya to jaina paraMparAmAM paNa pUjya bUTerAyajInA ziSyaratna pUjya AtmArAmajI ma. sA., pUjya AtmArAmajInA ziSyabhUSaNa guru vallubha ane aMtima ziSya pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAje potapotAnAM kSetramAM anupama yogadAna ApIne jinazAsana ane temanA gurudevanuM nAma rozana karyuM ja che. AgamaprabhAkara pUjya puNyavijyajI mahArAja vartamAnakALamAM to 'na bhUto na bhaviSyati' uktine potAnA ananya duSkara yogadAnathI satya sAbita karI gayA che. pUjya puNyavijayajInA AvA virATa vyaktitvanI jhalaka A pUrvenA be lekhomAM Apa nihALI cUkyA cho, tyAre emanA vyaktitvanA saghaLAM pAsAMothI suparicita thatAM pUrve A anupama ziSyaratnanA vyaktitvanA dhaDataramAM pAyAnI IMTa banI prazaMsanIya ja nahIM, paraMtu atyadhika mahattvapUrNa yogadAna ApanAra temanA puNya vijayajInA) dAdAguru pUjya pravartaka zrI kAMtivijyajI mahArAja sAheba tathA gurUdeva pUjya caturavijayajI mahArAja sAhebanI jIvanajhAMkhInuM vihaMgAvalokana karavuM A sthAne sarvathA ucita lekhAze evuM amAruM maMtavya che, - cAlo, e vibhUtionA pUjya puNyavijayajI ma. sA. dvArA Alekhita jIvana para Acho daSTipAta karI temanA pratye ApaNo ahobhAva dAkhavI kRtArtha thaIe. - razmikAMta jozI) * * * pUjyapAdadAdAguru pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja mArA parama upakArI pUjyapAda dAdAguruzrInuM jyAre paNa puNya smaraNa karuM chuM tyAre, sAcA gurunA jJAna ane cAritranA prabhAvanuM varNana karatI guNostamauna vyAdhyiAnaMziSyAH saMchinnasaMzayayaH e kAvyapaMkti aMtaramAM guMjI UThe che, ane enI yathArthatA samajAI jAya che. sAcA gurunuM to jIvana ane AcaraNa ja ziSyonI zaMkAonuM nivAraNa karI de che. meM mArA dAdAguruzrImAM eka Adarza dharmaguru, vidyAguru ane dIkSAguru tarIke Avo mahimA pratyakSa anubhavyo cheH emanI hAjarI mAtrathI kevaLa emanAM darzanathI ja-kaMIkazAstrIya bAbatonA saMzayonuM nirAkaraNa thaI jatuM, eTaluM ja nahIM, jIvanasAdhanA ane cAritranI ArAdhanAne lagatI aneka zaMkA-kuzaMkAonuM paNa jANe ApameLe ja zamana thaI jatuM. AvA jIvanasiddha prabhAvaka mahApuruSa hatA mArA paramapUjya dAdAguru pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja: Aje A uMmare ane cha dAyakA jeTalA dIkSA-paryAya pachI paNa lAge che ke AvA vAtsalyamUrtine zirachatra tarIke meLavavAmAM huM keTalo badho bhAgyazALI hato ! emanuM smaraNa aMtarane gagadabanAvI mUke che, ane jANe Aje paNa huM emanI AgaLa bALamuni houM evuM saMvedana cittamAM jagADe che. sAce ja, teozrInA mahAna upakAranI koI sImA ja nathI. 97 zrI puNyacaritrama Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMbanA saMskArane lIdhe ane khAsa karIne mArAM prAtaHsmaraNIya mAtuzrInI hitaciMtA ane preraNAne lIdhe mArAmAM je kaMI alpa-svalpa dharmasaMskAro paDyA hatA. ane deva-guru-dharma pratyenI zradhdhAnuM je kaMI sAmAnya bIjAropaNa thayuM hatuM, teno jJAnopAsanA ane saMyamaArAdhanArUpe je kaMI vikAsa thayo, te mArA paramapUjya dAdAgurudeva ane mArA paramapUjya gurujI zrI caturavijayajI mahArAjanI mArA pratyenI niHsIma dharmakRpAne pratApe ja. zIla ane prajJAvI samRddha emanA sphaTika samA nirmaLa jIvananuM smaraNa ane Alekhana eka dharmamArgadarzaka ane AtmabhAvapreraka dharmakathA ja banI rahe che. ApaNA AsabropakArI, caramatIrthakara, bhagavAna zrI mahati-mahAvIra-vardhamAnasvAmInA zAsanamAM samagra jaina Agamone dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga ane dharmakathAnuyoga, ema cAra vibhAgomAM vaheMcIne emAM dharmakathAnuyogano paNa samAveza karavAmAM Avyo che, te uparathI paNa samajI zakAya che ke dharmanI prabhAvanAmAM ane AtmasAdhanAmAM dharmakathAnuM keTaluM mahattva che. jJAnayoga, dhyAnayoga, karmayoga ane bhakitayoga, e cAra prakAranA yogomAMnA bhaktiyoganI jema, sAmAnya buddhinA, ochA bhaNelA, bhalA bhoLA bALajIvone gammata sAthe jJAna ApIne emane saraLatA ane sugamatA pUrvaka nIti, sadAcAra ane dharmanI samajUtI ApavAmAM dharmakathAnuyoganI upayogitA ane upakArakatA ghaNI vyApaka che. mArA dAdAgurunI jIvanakathA e dharmabodhaka eka pAvanakArI dharmakathA che. ahiMsA-samabhAva-anekAMtavAdamUlaka vAtsalyasabhara sAdhutA jainadharme prarUpela AtmasAdhanAnA rAjamArgano ane pUjya pravartakajI mahArAjanI akhaMDa jIvanasAdhanAno vicAra karIe chIe to ema ja lAge che ke teozrImAM e banne ekarUpa banI gayAM hatAM; ane tethI teonuM jIvana jainadharma ane saMskRtinA eka sAcA pratinidhi kahI zakAya evA dharmaprabhAvaka puruSanuM ke sva-para ubhayanuM kalyANa sAdhanAra maharSi sAdhu-saMtapuruSanuM Adarza jIvana hatuM. jaina tIrthakaro ane maharSioe bhavabhramaNAnA aMtane eTale ke mokSaprAptine AtmasAdhanAnuM eTale ke AdhyAtmasAdhanAnuM aMtima dhyeya mAnIne, enA mukhya upAya tarIke, jIvanamAM ahiMsAnI sAdhanA ane pratiSThA karavAnuM pharamAvyuM che. ane ahiMsAne sidhdha karavAnA mukhya sAdhana tarIke saMyama ane tapanI ArAdhanAne sthAna ApyuM che. vaLI, ApaNA zAstrakAra bhagavaMtoe uvasamasAra khu sAmaNa-zramaNajIvano sAra to upazama eTale ke zAMti ane samatA che- ema kahIne dharmasAdhanAmAM samatA ke samabhAvanuM keTaluM mahattvanuM sthAna che, e samajAvyuM che, A rIte vicArIe to samatA eTale ke samabhAvanI prApti e ja AtmasAdhanA ke dharmasAdhanAnuM dhyeya ke kendra banI jAya che. uparAMta, mAnasika ahiMsAnA pAlananA ane satyanA nAnA-moTA eka-eka aMzane zodhI kADhavAnA ane svIkAravAnA eka amogha upAya tarIke jainadharme nayavAda ane sAkAda eTale ke anekAMtadaSTinI prarUpaNA karI che. A anekAMtavAda e AtmasAdhanA ane tatvavicAraNAnA kSetramAM jaina darzananuM eka AgavuM zrI puNyarcAritram 98 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahI zakAya evuM pradAna che. A rIte jainadharmanI sAdhanA-prakriyAmAM ahiMsA, samabhAva ane anekAMtadaSTi e ratnatrayI kendra sthAne birAje che, athavA kaho ke e prakriyAnuM eja aMtima sAdhya ke dhyeya che. ane AtmasAdhanAnI yAtrAmAM AgaLa vadhatAM vadhatAM chevaTe e traNe ekarUpa banI jAya che; AnuM ja nAma mokSa eTale ke bhavasAgarano cheDo. (kharI rIte e traNe ekabIjAmAM evAM to otaprota che ke jo e traNamAMnA game te ekanI yathArtha ane jIvanasparzI sAdhanA karavAmAM Ave to bAkInAnI sAdhanA paNa ApoApa thatI rahe, ane jo ekanI pALa upekSA karavAmAM Ave to bIjAnI sAdhanAmAM kSati AvyA vagara na rahe.) - ahiMsA, samatA ane anekAMtadaSTi: AtmasAdhanAnA sAdhanarUpa temaja sAdhyarUpa A guNasaMpattinI apramatta ArAdhanAnI daSTie jyAre mArA dAdAguruzrInI saMyamasAdhanAno vicAra karavAmAM Ave che, tyAre ema ja lAge che ke e traNeno pavitra triveNI saMgama emanA jIvanamAM sAva sahajapaNe sadhAyo hato, ane teoe zramaNajIvanano eka zreSTha Adarza potAnI sadA apramatta dharmasAdhanA dvArA jIvI batAvyo hato, e meM pratyakSa joyuM che. emanI AvI siddhi AgaLa mastaka namI jAya che. ahiMsA to zramaNa-jIvananuM mahAvrata ja che; ane pUrI jAgRti rAkhavAmAM Ave to ja enuM pAlana thaI zake che. ekendriya ane kIDI-kuMthuA jevA sUkSmAtisUkSma jIvothI laIne te kuMjara sudhInA koI paNa jIvane jarA paNa kilAmaNA na thAya, ane mAnavInI to lAgaNI paNa na dubhAya, AvI rIte AhAra, vihAra ane vyavahAra goThavavAmAM Ave e A mahAvratanI rakSA mATe jarUrI che. pUjya pravartakajI mahArAja A mATe to satata jAgrata hatA, ane jANe-ajANe paNa koI doSa ke aticAranuM sevana na thaI jAya enI paNa pUrepUrI sAvacetI rAkhatA hatA; paNa A mahAvrata aMge emanI vizeSatA meM teozrInI karuNAparAyaNatAmAM joI che. koIne jarA paNa duHkha jue ke emanuM haiyuM karuNAbhInuM thaI jatuM-bIjAnuM kaSTa emanAthI joI zakAtuM ja nahIM. ane A prasaMge, saMkaTamAM AvI paDelA pratye sahAnubhUti batAvIne, ene dilAso ApIne ke bIjA koIne ene sahAyatA karavAnI preraNA karIne ja saMtoSa na mAnatAM, teo jAte ja kaMI paNa karatA tyAre ja emane saMtoSa thato; ane eve vakhate pote vayovRdhdha che, jJAnavRddha che ke cAritravRche, evo koI vicAra emane na Avato. potAnA ke bIjA samudAyano ke nAnA-moTAno bheda rAkhyA vagara bimAra sAdhuonI teo samAnabhAve ane lAgaNIpUrvaka vaiyAvacca karatA e to kharuM ja, paNa emanI pAse Avela ke kAma karatA koI gRhastha mAMdagImAM AvI paDe to enI saMbhALa rAkhavAnuM paNa teo na cUkatA. ane emanI pavitra nizrAmAM kAma karatA lahiyAonA to teo hetALa zirachatra ja hatA. emane jarA paNa asukha UpajatuM to teo becena banI jatA, ane e muzkelInuM nivAraNa thAya tyAre ja teo nirAMta anubhavatA. pUjya dAdAguruzrIno vaiyAvaccano ane dayALutAno A guNa ati virala hato. uMmara vRddha thaI, zarIra azakta banI gayuM ane AMkhonuM teja paNa aMdara samAI gayuM, chatAM emano A guNa jarAya ocho thayo na hato. AvI sthitimAM paNa lAkaDIne Teke ke koIne sahAre upAzrayamAM mAMdA thayelA sAdhuo ke lahiyAo pAse jaIne emane sukhapRcchA karatA ane emanA mAthe ane zarIre vAtsajUrvaka hAtha pheravatA meM anekavAra joyA che. AvA to keTalAya prasaMgo mArA smaraNamAM saMgharAyelA paDyA che. enI yAda AvatAM, emanI ahiMsakatA ane karuNALutAnA vicArathI, aMtara gadgada banI jAya che. A badhuM teone eTalA mATe sAva sahajapaNe sAdhya banI 99 zrI puNyacaritram Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakyuM che ke emanA jIvanamAM kaTutAno aMzamAtra na hato ane jIvamAtra pratye emanA hRdayamAM vAtsalyano akhUTa jharo satata vahyA ja karato hato. mittI meM svavasUesa e jinezvaradevano saMdeza emanA romaromamAM dhabakato hato. jevI nirmaLa teozrInI ahiMsA mahAvratanI ArAdhanA hatI, evI ja uttama emanI samatAnI sAdhanA hatI. ema lAge che ke samatA ke samabhAvanuM amRta to emanA jIvananA aNuaNumAM siMcAyeluM hatuM; samatAnA to teo sAgara ja hatA. tethI ja niMdAthI na kyAreya akaLAvuM, stutithI na kadI phulAvuM ane vera-virodhanA vinAzakArI vamaLamAM koI divasa na aTavAvuM-AvI sthitaprajJatA teone sahajapaNe siddha thaI hatI. aMdarathI mananuM ke tananuM koI duHkha jAgI UThavyuM hoya ke saMgha, samAja ke koI vyakti nimitte bahAra jhaMjhAvAta jAgI UThavyo hoya, chatAM mArA dAdAguruzrIne, himAlayanI jema e badhAthI avicalita ane aspRSTha rahIne, prazAMtapaNe, svasthatApUrvaka ane apramattabhAve saMyamanI ArAdhanA karatA meM joyA che. vaLI, koI bAbatamAM koI emane potAnA virodhI mAnI le to, ema thatuM aTakAvavuM emanA hAthanI vAta na hatI, paNa teo pote to koI pratye AvI AgagamAnI ke tiraskAranI lAgaNI na dharatA; ane saMsAramAM pravartatA kaSAya Adi kSudra bhAvono vicAra karIne sAmAnA doSane paNa vIsarI jatA. teonI kSamAzIlatA Adarza hatI; teo sAcA arthamAM kSamAzramaNa hatA. emaNe samabhAva evo keLavI jANyo hato ke emAM mArA-tArAno bheda dUra thaI gayo hato. tIrthaMkara bhagavaMtanuM samayAe samaNo hoI- sAcA zramaNa thavuM hoya to samatA keLavavI ja joIe-e vacana pUjya dAdAguruzrInA aMtaramAM barAbara vasI gayuM hatuM. ane tethI samabhAvanI kyAreya upekSA na thaI jAya, enI teo sadA sAvadhAnI rAkhatA hatA. samatAnI AvI labdhi meLavIne teozrI sAcA zramaNa banyA hatA. na ane, ahiMsA ane samatAnI jema anekAMtadiSTa eTale ke syAdvAda ane nayavAdano mahimA emanA jIvanamAM tANA-vANAnI jema vaNAI gayo hato; kAraNa ke teo satyanA eka-eka aMzanA khapI hatA; ane matAgraha ke sAMpradAyika saMkucitatAne kAraNe satyanA koI paNa aMzanI jANatAM ke ajANatAM upekSA thaI jAya e emane koI rIte maMjUra na hatuM. tethI ja teo 'mAruM te sAcuM' evI haThAgrahI manovRttithI dUra rahIne 'sAcuM te mAruM evI guNagrAhaka ane satyaupAsaka dRSTine apanAvI zakyA hatA, ane badhA dharmonA sArA sArA aMzano Adara karI zakyA hatA. zAstrAbhyAsa ane zAstronA udhdhAranA kAryamAM paNa teo mArA-tArApaNAnA bhedabhAvathI mukta banIne, haMsa-kSIra-nIra nyAye, hamezAM sAra grahaNa karatA rahetA hatA, ane koIpaNa dharma, paMtha ke saMpradAyanI niMdAthI sadA dUra rahetA hatA sacca logasmi sArabhUyaM-vizvamAM satya e ja sArabhUta tattva che- e zAstravANInuM hArda teo pUrepUruM samajI gayA hatA, ane tethI satyanI upAsanA mATe sadA tatpara rahetA hatA. kaSAyone, rAgadveSane ke kalezakara mamatane vaza thayA ke satya khaMDita thayA vagara na rahe. bIjAnI vAtane enI dRSTithI samajavAno prayatna na karIe to paNa satyanI upAsanAne AMca AvI jAya. ATalA mATe teo eka apramatta AtmasAdhaka saMtanI jema, potAnI jAtane AvI bAbatothI sadA bacAvI laIne satyanI zodhamAM AnaMda anubhavatA rahetA hatA. ema ja kahevuM joIe ke pUjya dAdAguruzrInuM jIvana jIvatA anekAMtavAdanuM eka jvalaMta udAharaNarUpa hatuM; emanA jIvana ane vyavahAramAMthI jANe vagara bolye anekAMtadaSTino jIvanasparzI bodhapATha maLI raheto hato. zrI puNyaritram 100 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte ahiMsA, samabhAva ane anekAMtavAdanI jIvanamAM ekarUpatA sAdhavAne lIdhe pUjya dAdAguruzrInA jIvanamAM yogInI eTale ke mana-vacana-kAyAnI pravRttinI ekarUpatA atisahajapaNe ja sadhAI gaI hatI. vicAravuM kaMIka, bolavuM kaMIka ane vartana-vyavahAra kaMIka evo cittanI asthiratA ke malinatA darzAvato visaMvAda kyAreya emanAmAM jovAmAM nathI Avyo. gItArtha, saMdhasthavira ane zAsanaprabhAvaka mahApuruSa kevA hoI zake, e teozrInA jIvanamAMthI barAbara samajI zakAtuM hatuM. teo evA zAMta, dhIragaMbhIra, koThADAhyA, ochAbolA ane hetALa hatA ke emanA paricayamAM AvanAra nAnI-moTI vyakti-emAM caturvidha saMghamAMnI game te vyaktino ke bIjI paNa game te vyaktino samAveza thatonA aMtaranAM dvAra emanI pAse ughaDI jatAM; potAnI bhUlanI kabUlAta karavAmAM evI vyaktine eka prakAranI nirAMta thatI. ane pUjya dAdAguruzrI taraphathI paNa ene evI madhyastha, zANI ane zakti mujabanI salAha ke AjJA maLatI ke enuM jIvana palaTAI jatuM. koInI kaMI kSati jANavAmAM AvI hoya, ane kyAreka e vyakti pUjya dAdAguruzrIne potAnA virodhI mAnIne teozrIno avarNavAda karatI hoya, to paNa enI e khAmInuM uccAraNa karavAnuM kevuM? game te vyaktinI bhUla emanA sAgara samA gaMbhIra aMtaranA UMDANamAM sadAne mATe samAI jatI. matalaba ke koI paNa prasaMge, kaSAyo ane kalezone kAraNe karmabaMdhana thaI jAya ane potAno AtmA haLukarmI ane alpasaMsArI banavAne badale bhArekarmI ane bhavAbhinaMdI na banI jAya enI ja teozrI satata ciMtA sevatA ane e mATe sadA prayatnazIla rahetA. kaSAyamuktiH kila muktireva ke samabhAvabhAvi appA lahei murkha na saMdeho-e bhagavAna vItarAga tIrthaMkaradevanI vANIne temaNe barAbara aMtaramAM utArI hatI. ane tethI teozrInuM jIvana eka sAcA saMtapuruSanuM jIvana banI zakyuM hatuM. jIvanasaMbaMdhI keTalIka vigato have dAdAguruzrInA janma, mAtA-pitA, dIkSA vagerenI keTalIka vigato joIeH - teozrI vaDodarAnA rahevAsI hatA. vi. saM. 1907mAM teono janma thayo hato. teonI jJAti dazA zrImALI hatI. saMsArI avasthAmAM teonuM nAma chaganalAla hatuM. (jogAnujoga pUjya AcArya bhagavAna zrI vijayavallabhasUrijI mahArAja paNa vaDodarAnA vatanI hatA, ane emanuM nAma paNa chaganalAla hatuM.) teo pariNIta hatA, paNa emanuM aMtara to saMyamamArganI ja jhaMkhanA karatuM hatuM, eTale gharamAM rahyA chatAM teo jaLakamaLa jevuM alipta jIvana jIvavAno prayatna karatA hatA; ane saMsArI maTI tyAgI kyAre banAya, enI rAhamAM hatA. zAha choTAlAla jagajIvanadAsa paNa vaDodarAnA vatanI hatA. ane emanuM mana paNa vairAgyAbhimukha hatuM. be samAnadharmI jIvo vacce saheje dharmasneha baMdhAI gayo. ane vairAgyabhAvanA utkaTa banatAM, vi. saM. 1935nI sAlamAM, jyAre chaganalAla aThThAvIsa varSanI bharayuvAna vayamAM hatA tyAre, banne mitro, paramapUjyapAda, zAsanarakSaka, paMjAbadezoddhAraka, nyAyAMbhonidhi, ajJAnatimirataraNi AcAryadeva zrI 1008 zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI (prasidhdha nAma zrI AtmArAmajI) mahArAjazrInAM caraNomAM jaI pahoMcyA. pUjya AtmArAmajI mahArAja zrI puNyaritram 101 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApratApI ane jJAna ane cAritranI sAkSAbhUrti hatA. emanuM teja, bala ane parAkrama sUrya jevuM apUrva hatuM; ane paMjAbamAM zvetAMbara mUrtipUjaka jainadharmanA punaruddhAranuM bhagIratha kArya karIne teo jainadharmanA mahAprabhAvaka jyotirdhara banyA hatA. AvA dharmanI jAjavalyamAna mUrti samA mahApuruSanA varada haste, vi. saM. 1935mAM mAha vadi 11nA roja, banne mitroe pravrajyA aMgIkAra karI. chaganalAlanuM nAma muni kAMtivijayajI ane choTAlAlanuM nAma muni haMsavijyajI rAkhavAmAM AvyuM. muni kAMtivijayajInI dIkSA pUjya munirAja zrI lakSmIvijyajI mahArAjazrInA ziSya tarIke thaI hatI, paraMtu pAMca varSa bAda emanI vaDI dIkSA thaI te vakhate pUjyavarya zrI lakSmIvijayajI mahArAja kALadharma pAmyA hatA, eTale teone pUjyapAda zrI AtmArAmajI mahArAjanA ziSya banAvavAmAM AvyA. sAdhujIvananA AcAranuM teo khUba sajAgapaNe pAlana karatA hatA, ane emAM khAmI na Ave enuM paNa pUrepUruM dhyAna rAkhatA hatA, chatAM zramaNadharmanI javAbadArIne teo eTalI moTI samajatA hatA ke munipadanuM pAlana barAbara thaI zake to tethI ja teo pUrNa saMtuSTa hatA. eTale teozrIe kyAreka koI padavInI cAhanA karI na hatI, eTaluM ja nahIM, enAthI haMmezAM dUra ja rahetA hatA. chevaTe 50 varSanI uMmare vi. saM. 1957mAM, pATaNanA zrIsaMghanA ane samudAyanA Agrahane kAraNe, temaNe pravartaka padavIno svIkAra karyo hato. A padavI pachI 41 varSa sudhI sAva nirmoha bhAve, kevaLa dharmakartavyanI buddhithI ane karmonI nirjarA karavAnI vRttithI, vividha rIte zAsana, zrIsaMgha ane samAjanI sevA karIne, tresaTha varSa jeTalA sudIrgha samaya sudhI nirmaLa cAritranuM pAlana karIne, 91 varSanI paripakava vaye, vi. saM. 1998nA aSADa sudi 10ne divase, pATaNamAM teozrI svargavAsI thayA. A pahelAM be varSa agAu mArA parama upakArI guruzrI svargavAsI banyA hatA. uparAuparI vaDIlonuM ziracchatra dUra thaI javAthI huM eka prakAranI nirAdhAratA anubhavI rahyo. paNa chevaTe saMyogonI viSayogAntatAne vicArIne ane mukhyatve pUjya dAdAgaruzrI ane guruzrIe Apela tyAga-vairAgyanA baLe meM mArA manane svastha karavAno ane yathAzakti saMyamamArganI ArAdhanA karavA sAthe jJAnabhakti ane adhyayana-saMzodhananI sAdhanA dvArA cittane ekAgra ane glAnimukta karavAno prayatna karyo. zAsananA prANa samA ane jaina saMskRtinA amUlya vArasA samA ApaNA prAcIna zAstragraMtho tema ja ApaNA dezanA prAcIna sAhityanI sAcavaNI, enA saMzodhana-saMpAdana ane jJAnabhaMDAronI suvyavasthA ane sthApanAnuM kAma mArA A baMne upakArI vaDIlone keTaluM priya hatuM, te kevaLa huM ke amArA samudAyanAM sAdhu-sAdhvIo ja nahIM, paNa teonA paricayamAM AvanAra jainajainetara vidvAno paNa sArI rIte jANe che. mAre kahevuM joIe ke jJAnovA ane jJAnoddhAranA teonA A vArasAe mane jIvanamAM khUba sadhiyAro Apyo che, ane mArA cittane sadA prasanna rAkhyuM che. eka adano vArasadAra potAnA vaDIlo ke pUrvapuruSo pAsethI AthI vadhAre sAro vAraso meLavavAnI zI apekSA rAkhI zake? mane to ema ja lAge che ke Aje paNa e banne puNyacarita pUjyonI kRpA mArA upara satata varasI rahI che. zrI puNyacacaiitram 102 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnoddhAranuM kArya pUjya dAdAguruzrI zAstrodhdhAranA kAmamAM evA to otaprota banI gayA hatA ke jANe e emanuM jIvanakArya ke emano jIvana-AnaMdajana hoya ! pUrvAcAryo ane anya vidvAnoe mahAzrama ane sAdhanApUrvaka racela prAcInaarvAcIna svadarzananA ke Itara graMthonI rakSA, enA mUlyAMkana, lekhana Adi bAbatamAM teo khUba UMDA UtaryA hatA. emanI AvI avihaDa jJAnaprAptine lIdhe ja AjathI Azare poNoso varSa pahelAM (vi. saM. 1952mAM) vaDodarAmAM zrI AtmAnaMda jaina jJAnamaMdiranI ane te pachI keTalAMka varSe chANImAM chANI jJAnabhaMDAranI sthApanAnI preraNA ApI hatI. A jJAnabhaMDAromAM nava hajAra uparAMta graMthono saMgraha che, jemAM tADapatrIya ane kAgaLa upara lakhAyelI, ema baMne prakAranI prato che. emAM prAkRta, saMskRta, apabhraMza, rAjasthAnI, gujarAtI Adi bhASAmAM racAyela zAstrIya graMtho uparAMta vyAkaraNa, kAvya, koSa, chaMda, alaMkAra, nATaka, Ayurveda, zilpa, jyotiSa jevA vividha viSayanA temaja judAM judAM darzanone AvarI letA graMthono vipula ane bahumUlo saMgraha che. A bhaMDAromAM AvI nirbheLa jJAnopAsanAnI vyApaka daSTie ja graMthono saMgraha karavAmAM Avela hovAthI e deza-videzanA jaina ane jainetara vidvAnone mATe samAna rIte upayogI ane upakAraka banI zakyA che. prAcIna graMthono Avo uttama saMgraha karavA uparAMta bIjuM mahAna kArya teoe e karyuM ke je graMthonI pratio anyatra aprApya, ativirala ke jIrNazIrNa hatI, evA jaina-jainetara saMkhyAbaMdha graMthonI potAnI jAta dekharekha nIce, kuzaLa lahiyAone hAthe, nakalo karAvI hatI. eka jamAnAmAM teozrInA hAtha nIce ekIsAthe pacIsa-pacIsa, trIsa-trIsa lahiyAo kAma karatA hatA. e dazyanuM Aje paNa smaraNa thaI AvatA jANe ema ja lAge che ke koI jJAnoddhAraka maharSi jJAnoddhAranI eka mahAzALA calAvI rahyA che, ane emAM potAnI sarva zaktinuM siMcana karI rahyA che. vaLI, prAcIna graMthonA saMgraha ane rakSaNa mATe jema teoe navA jJAnabhaMDAro sthapAvyA hatA, tema jUnA jJAnabhaMDArone vyavasthita ane surakSita banAvavA mATe paNa khUba jahemata uThAvI hatI. pATaNa, lIMbaDI AdimAM rahelA bhaMDAro teonI AvI jJAnabhakitanI kIrtigAthA banI rahe ema che. ane pATaNamAM navuM sthapAyela zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira to, pATaNanA saMkhyAbaMdha avyavasthita banI gayela graMthabhaMDAronA suvyavasthita mahAbhaMDArarUpa banI gayela hovAthI, jaina vidyA ane bhAratIya vidyAnA deza-videzanA abhyAsIo mATe jJAnatIrtha samAna banI gayela che. A jJAnamaMdiranI sthApanAmAM pUjya dAdAgurudeve je jhaMkhanA sevI hatI ane preraNA ApI hatI te saukoIne mATe dAkhalArUpa banI rahe ema che. navA jJAnabhaMDAronI sthApanA ane jUnA jJAnabhaMDAronI surakSAnI sAthe sAthe prAcIna zAstragraMthonA udhdhAra tarapha paNa teozrInuM pUrepUruM dhyAna hatuM. ane eTalA mATe AvA graMthonA saMzodhana-saMpAdana ane zuddhIkaraNa mATe teo jAte kAma karatA ane bIjAone preraNA ApatA. bhAvanagaranI zrI jaina AtmAnaMda sabhA taraphathI prasiddha thatI zrI AtmAnaMda jaina graMthamAlA, pravartaka zrI kAMtivijayajI jaina aitihAsika graMthamAlA vagerenA saMcAlana ane vikAsa mATe teo haMmezAM prayatnazIla rahetA hatA. A kAryamAM pUjyapAda AcArya mahArAja zrI 103 thI puNyacaritram Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayavallabhasUrijI mahArAja, pUjyapAda AcArya mahArAja zrI vijayadAnasUrijI mahArAja, pUjyapAda zrI haMsavijayajI mahArAjanA suziSya munivara zrI dolatavijayajI Adi ghaNAno phALo che, chatAM A graMthamALAne enI zarUAtathI ja jIvita rAkhavAmAM mArA pUjya dAdAguruzrIno ane pUjya guruzrIno phALo ati mahattvano ane moTo che, e satya hakIkata che. ahIM eka vAta to samajI ja levAnI che ke pUjya dAdAguruzrInI jJAnoddhAranI ke zAsanaprabhAvanAnI darekedareka pravRttimAM, kAyAnI chAyAnI jema, mArA pUjya gurudeva zrI caturavijayajI mahArAjano haMmezAM dharmapuruSArthabharyo ghaNo moTo phALo raheto. A uparathI sau koIne nizcitarUpe lAgaze ke guru-ziSyanI A joDIe jJAnoghdhAranA puNyakAryanI pAchaLa ja potAnuM samagra jIvana samarpita karI dIdhuM hatuM. mArAmAM zAstrasaMzodhananI je kaMI ati alpa-svalpa sphUrti ke daSTi AvI che, te mArA A baMne zirachatrone ja AbhArI che, eTaluM ja nahi, paNa mArAmAM je kaMI sAruM che, te A guruyugalanI kRpAnuM ja phaLa che. viziSTa vyaktitva pUjya dAdAguruzrI kevA karuNAlu ane vAtsalyamUrti hatA, emano svabhAva kevo zAMta ane paragaju hato, teo keTalA badhA dhIra-gaMbhIra ane bolavA karatAM karavAmAM mAnanArA hatA, emanAmAM madhyasthatA, guNagrAhaka vRtti ane satyazodhaka daSTino kevo sumeLa sadhAyo hato ane emanuM jIvana kevuM vimaLa hatuM, ane AvI badhI guNavibhUtine baLe emanuM vyaktitva kevuM prabhAvazALI ane ujjavala hatuM, e aMge to punaruktino doSa vahorIne paNa emanA e divya guNonuM vAraMvAra saMkIrtana karavAnuM mana thaI Ave che. emanA AvA viziSTa vyaktitvanI chApa emanA paricayamAM AvanAranA aMtara upara paDacA vagara na rahetI. sau koIne teo potAnA hitaciMtaka svajana samA ja lAgatA. dAdAguruzrInA AvA vyaktitvathI lIMbaDInA darabAra zrI dolatasiMhabApu vagere khUba prabhAvita banyA hatA. teone koI paNa kAraNasara jAmanagara ke pATaNa AvavAnuM thatuM tyAre teo dAdAguruzrInAM darzane avazya AvatA. eka vAra to teo eka nokarane laIne ekalA ja AvyA hatA. teozrI pratyenA AvA Adara ke AkarSaNanuM eka kAraNa e paNa hatuM ke teo jema sau pratye samAna dharmasneha dharAvatA hatA, tema jUnI-navI game te prakAranI vicArasaraNIne samabhAve samajI, vicArI ane AvakArI zakatA hatA; amuka prakAranI vicArasaraNIne kAraNe koI paNa vyakti pratye anAdarano bhAva darzAvavAnuM emanI prakRtimAM ja na hatuM. tethI rUDhicusta, sudhAraka ke uddAma vicAro dharAvanAra sau koIne mATe teo pUchyAThekANuM banI zakyA hatA. Ano sAra e ke teozrImAM mAnavatAno sadguNa ATalI koTie khIlyo hato. samadarzIpaNuM, snehALatA, vaiyyAvacca karavAno bhAva vagere vagere teozrInA viziSTa guNone lIdhe teono potAno sAdhusamudAya nAno hovA chatAM emanI chatrachAyAmAM vizALa sAdhusamudAya raheto hato. teonuM samudAyamAM evuM bahumAna hatuM ane samudAyanA hitanI teo evI ciMtA sevatA hatA ke eka vakhata, vi. saM. 1957mAM, pUjya muni zrI vallabhavijayajIne AcArya padavI ApavAnI vAta AvI tyAre teoe dIrghadaSTi ane samayajJatA zrI puNyacaritram 104 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAparIne e baMdha rAkhavAnI salAha ApI; ane saue emanI A salAha mAnapUrvaka vadhAvI lIdhI. vaLI, paMDitavarya zrI becaradAsajI sAme zrIsaMghamAM virodha jAgyo ke muni zrI jinavijyajIe dIkSAno tyAga karyo te vakhate, teo pratye jarA paNa hInabhAva sevyA vagara, pUjya dAdAguruzrIe emane AzvAsana, hitazikhAmAga ane mArgadarzana ApIne emanI viziSTa zaktiono lAbha samAjane maLato rahe e mATe je prayatna karyo hato, te pUjya dAdAguruzrInI udAratA, sAdhutA ane mahAnubhAvatAnI sAkSIrUpa banI rahe ema che. emanA jIvanamAM AvA to aneka prasaMgo meM joyA che. Do. devavrata bhAMDArakara, zrI cImanalAla DAhyAbhAI dalAla jevA ApaNA dezanA vidvAno ane Do. harmana yAkobI, normana brAuna jevA videzI vidvAnoe dAdAguruzrInI pAsethI ghaNI preraNA meLavI hatI. A lakhatI vakhate vi. saM. 1997 ke 1998nI sAlano eka prasaMga yAda Ave che. gujarAtanA suprasiddha sAkSara, lekhaka ane kavi ane gujarAta yunivarsiTInA atyAranA upakulapati bhAIzrI umAzaMkara joSI pUjya dAdAguruzrI pAse pATaNa AvyA hatA. e javAnA hatA ane bIje ja divase mahAvIra jayaMtInuM parva AvatuM hovAthI mArI vinaMtIne mAnya rAkhI teo rokAI gayA hatA. A jayaMtI prasaMge pUjya dAdAguruzrIe, ati sAhajIkapaNe, bhagavAnanA guNAnuvAda tarIke, thoDIka miniTa sAva sAdI ane saraLa vANImAM vyAkhyAna ApyuM hatuM. aMtaranI lAgaNInI sahaja abhivyaktirUpe apAyelA A pravacanathI bhAIzrI umAzaMkara joSI khUba prabhAvita thayA hatA. A vaktavyanA potAnA hRdaya upara aMkita thayela pratibiMbano ullekha, pAchaLathI, teoe mArA uparanA eka patramAM karyo hato. temAM teoe jaNAvyuM hatuM ke, "pUjya mahArAjazrIe ativRddha avasthA hovA chatAM mahAvIra jayaMtInA prasaMge je sArvajanika vyAkhyAna ApyuM, tethI mane lAgyuM ke bhAratamAM hajI paNa RSiteja jAgatuM che.'' Avo ja eka bIjo prasaMga paNa ahIM noMdhavA jevo che. bhAratIya kaLAnA abhyAsI zrI ena. sI. mahetA (zrI nAnAlAla cImanalAla mahetA) eka vAra dAdAguruzrIne maLavA pATaNa AvelA mArI yAda pramANe teo paMDitavarya zrI sukhalAlajI sAthe AvyA hatA. zrI mahetA pUjya dAdAguruzrI tathA zAMtimUrti pUjya zrI haMsavijayajI mahArAja-e traNee ekAMtamAM lAMbA vakhata sudhI vAto karI. e pachI A be saMtapuruSonI potAnA citta upara paDelI chApa aMge teoe kaMIka evI matalabanuM kaheluM ke-sAmAnya rIte huM bIjAothI bhAgye ja aMjAuM chuM; paNa A be sAdhupuruSothI huM khUba prabhAvita banyo chuM. banne RSi jevA kevA saumya, ane zAMta che! vihAra pUjya dAdAguruzrIe jJAnabhaMDAronA uddhAra Adine potAnuM eka jIvanakArya mAneluM hovAthI moTebhAge teone e kAryamAM ja otaprota rahevuM paDatuM, ane tethI teo vihAra ocho karI zakatA. chatAM teozrIe paMjAba, rAjasthAna, gujarAta, saurASTra Adi pradezomAM vicarIne tyAMnI bhUmine pavitra karI hatI ane tyAMnI janatAne potAnI samadarzI sAdhutAno lAbha Apyo hato. jJAnabhaMDAronI uddhAranI dRSTie pATaNa to teozrInI karmabhUmi ja banyuM hatuM. 105 zrI puNyacaremam Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtharacanA teozrIe khAsa koI svataMtra graMthanI racanA nathI karI. te chatAM teoe jaina tattvasAra nAmanA graMthano gujarAtI bhASAmAM anuvAda karyo hato, je chapAI gayo che. paNa teonI AtmazuddhinI ane prabhunA mArganuM anusaraNa karavAnI tIvra jhaMkhanA ane potAnA doSonA darzanathI thatI vedanA teozrInI stavana, sajjhAya ane vairAgyapadorUpa kAvyakRtiomAM jovA maLe che. A kRtio saMkhyAmAM bhale ochI hoya paNa, pahADamAMthI nIkaLatI saritAnI jema saMvedanazIla aMtaranA UMDANamAMthI sahajapaNe pragaTelI hovAthI, guNavattAmAM caDhiyAtI che. teozrInI A hRdayasparzI kAvyakRtio 'AtmakAMti prakAza' nAme prasiddha thayelI che. ema kahevuM joIe ke aMtarasparzI jJAnarasa e teono jIvanarasa hato. jyAre zarIra azakta thaI gayuM ane AMkhonuM teja paNa aMdara samAI gayuM, tyAre paNa koI ne koI vAcakane pAse rAkhIne teo niraMtara zAstrazravaNa karatA ja rahetA; emAM teo duHkha mAtrane vIsarIne Atmika AnaMdano anubhava karatA. kyAreka manamAM koI kavitA sphurI Ave to pAse rAkhelI saleTa upara moTA moTA akSarothI TapakAvI letA. upasaMhAra dAdAguruzrInA guNonuM smaraNa ane saMkIrtana karatAM thAka to muddala lAgato ja nathI, ane eka parama upakArI mahApuruSanA upakAronuM smaraNa karatAM citta anero AhlAda anubhave che, paNa have A dharmakathA pUrI A dharmakathAne pUrI karatI vakhate eka pAvana prasaMga yAda Ave che H dAdAguruzrInI bImArInA chellA divaso hatA. emane sAthaLa upara gUmaDuM thaI AvyuM, te phUTavuM to kharuM, paNa koI rIte rujhAya nahIM, mane thayuM, have sthiti gaMbhIra che. Ama to emane zAtA pUchavAno mAro krama na hato--pautra dAdAne zI zAtA pUche? paNa te divase teonI pAse jaIne pUchyuMH'kema sAheba, zAtA che ne?'' dAdAguruzrIe AchuM smita karIne mArA zarIre vAtsalyabharyo hAtha pheravatAM kahyuM : '"nAnuM sarakhuM TabukaDuM AvyuM hatuM ane AvaDuM moTuM thaI gayuM!'' ane ema kahIne heta varasAvato teozrIno varada hAtha mArA mAthe mUkyo ! AvuM vAtsalya pAmIne hu dhanya banI gayo ! te pachI 45 divase ja teo svargavAsI thayA. mArA jIvana-ghaDataramAM ane mArA zAstrAbhyAsanA vikAsamAM mArA pUjya dAdAguruzrI ane pUjya guruzrInA phALAno vicAra karuM chuM to mane to ema ja lAge che ke A koI janma-janmAMtaranA puNyanuM phaLa ja mane maLatuM rahyuM che. vizALa vaTavRkSa jevA emanA vAtsalyasabhara Azrayano meM jIvanabhara anubhava karyo; eka paNa cAturmAsa teothI alaga karavAno prasaMga na Avyo, potAnA jIvanaprasaMgonuM varNana karI anekavAra teoe mane jIvanadarzana karAvyuM; teozrInA caraNe besIne jJAna ane cAritranI yathAzakti ArAdhanA karavAno sonerI avasara maLyo ane prabhunA zAsananI yathAmati-zakti sevA karavAnI bhAvanAnI bheTa AvA paramopakArI mahApuruSo pAsethI maLI, e kaMI jevuM tevuM sadbhAgya na kahevAya. A badhAMno vicAra karatAM mArA aMtaratama aMtaramAMthI eka ja dhvani nIkaLe che ke atyAre huM je kaMI chuM te mArA pUjya dAdAguruzrI ane pUjya guruzrInA pratApe ja ! mArA A parama upakArI zrI puNyacaritram 106 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSo pratyenI mArI AbhAranI UMDI lAgaNIne, koI ajJAta kavinA subhASitano upayoga karIne, vyakta karuM to mAre kahevuM joIe ke- na maiMne ha~sa ke sIkhA hai, na maiMne roke sIkhA hai / maiMne jo kucha bhI sIkhA hai, inhIM kA ho ke sIkhA hai ! staMbhatIrtha,poSa vadi 3, vi. saM. 2025 ** prAtaHsmaraNIya guNaguru puNyadhAma pUjya gurudevanuM hArdika pUjana pUjyapAda, prAtaHsmaraNIya, guNabhaMDAra, puNyanAma ane puNyadhAma tathA zrI AtmAnanda jaina graMtharatnamAlAnA utpAdaka, saMzodhaka ane saMpAdaka gurudeva zrI 1008 zrI caturavijayajI mahArAja vi. saM. 1996nA kArtika vadI panI pAchalI rAtre paralokavAsI thayA che, e samAcAra jANI pratyeka guNagrAhI sAhityarasika vidvAnane duHkha thayA sivAya nahi ja rahe. te chatAM e vAta nirvivAda che ke jagatanA e aTala niyamanA apavAdarUpa koI paNa prANadhArI nathI. A sthitimAM vijJAnavAna satpuruSo potAnA anitya jIvanamAM temanAthI bane teTalAM satkAryo karavAmAM parAyaNa rahI potAnI AsapAsa vasanAra mahAnubhAva anuyAyI vargane viziSTa mArga cIMdhatA jAya che. pUjyapAda gurudevanA jIvana sAthe svagurucaraNavAsa, zAsrasaMzodhana ane jJAnodvAra e vastuo ekarUpe vaNAI gaI hatI. potAnA lagabhaga pacAsa varSa jeTalA cira pravrajyAparyAyamAM apavAdarUpa-ane te paNa sakAraNa-- varSo bAda karIe to AkhI jiMdagI teozrIe gurucaraNasevAmAM ja gALI che. graMthamudraNanA yuga pahelAM temaNe saMkhyAbaMdha zAstronA lakhavA-lakhAvavAmAM ane saMzodhanamAM varSo gALyAM che. pATaNa, vaDodarA, lIMbaDI AdinA vizALa jJAnabhaMDAronA uddhAra ane tene surakSita temaja suvyavasthita karavA pAchaLa varSo sudhI zrama uThAvyo che. zrI AtmAnaMda jaina graMtharatnamALAnI temaNe barAbara trIsa varSa paryaMta apramatta bhAve sevA karI che. zrI A. hai. graM. 2. mA.nA to teozrI AtmasvarUpa ja hatA. pUjyapAda gurudevanA jIvana sAthe chagaDAno khUba ja meLa rahyo che. ane e aMkathI aMkita varSomAM temaNe viziSTa kAryo sAdhyAM che. teozrIno janma vi. saM. 1926mAM thayo che, dIkSA 1946mAM lIdhI che, (huM jo bhUlato na houM to) pATaNanA jaina bhaMDAronI suvyavasthAnuM kArya 1956mAM hAtha dharyuM hatuM. ''zrI AtmAnanda jaina graMtharatnamAlA''nA prakAzananI zarUAta 1966mAM karI hatI ane satata kartavyaparAyaNa, apramatta, AdarzabhUta saMyamI jIvana vitAvI 1996mAM teozrIe paralokavAsa sAdhyo che. astu. 107 zrI puNyacaritram Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have pUjyapAda gurudeva zrImAna caturavijayajI mahArAjanI TUMkI jIvanarekhA vidvAnone jarUra rasaprada thaze, ema mAnI koI paNa jAtanI atizayoktino opa ApyA sivAya e ahIM taddana sAdI bhASAmAM doravAmAM Ave che. janma -pUjyapAda gurudevano janma vaDodarA pAse AvelA chANI gAmamAM vi. saM. 1926nA caitra zudi 1 ne divase thayo hato. temanuM potAnuM dhanya nAma bhAI cUnIlAla rAkhavAmAM AvyuM hatuM. temanA pitAnuM nAma malakacaMda ane mAtAnuM nAma jamanAbAI hatuM. temanI jJAti vIzA poravADa hatI. teo pote ane cAra bhAI hatA ane traNa baheno hatI. temanuM kuTuMba ghaNuM ja khAnadAna hatuM. gRhasthapaNAno temano abhyAsa te jamAnA pramANe gujarAtI sAta copaDI jeTalo hato. vyApArAdimAM upayogI hisAba Adi bAbatomaM teozrI hoziyAra gaNAtA hatA. dharmasaMskAra ane pravajyA-chANI gAma svAbhAvika rIte ja dhArmika saMskArapradhAna kSetra hoI bhAIzrI cUnIlAlamAM dhArmika saMskAra prathamathI ja hatA ane tethI temaNe pratikramaNa sUtrAdine lagato yogya abhyAsa paNa prathamathI ja karyo hato. chANI kSetranI jaina janatA atibhAvuka hoI tyAM sAdhu-sAdhvIonuM Agamana ane temanA upadezAdine lIdhe lokomAM dhArmika saMskAra haMmezAM poSAtA ja rahetA. e rIte bhAI zrI cUnIlAlamAM paNa dharmanA daDha saMskAro paDyA hatA, jene pariNAme pUjyapAda prAtaHsmaraNIya anekagaNagaNanivAsa zAMtajIvI paramagurudeva zrI 1008 zrI pravartakajI mahArAja zrI kAMtivijayajI mahArAjano saMyoga thatAM temanA prabhAvasaMpanna pratApI varada zubhahaste temaNe DabhoI gAmamAM vi. saM. 1946nA jeTha vadi 10ne divase ziSya tarIke pravrajyA aMgIkAra karI ane temanuM zubha nAma muni zrI caturavijayajI rAkhavAmAM AvyuM. vihAra ane abhyAsa-dIkSA lIdhA pachI temano vihAra pUjyapAda gurudeva zrI pravartakajI mahArAja sAthe paMjAba tarapha thato rahyo ane te sAthe krame krame abhyAsa paNa AgaLa vadhato rahyo. zarUAtamAM sAdhuyogya AvazyakakriyA sUtro ane jIvavicAra Adi prakaraNono abhyAsa karyo. te vakhate paMjAbamAM ane khAsa karIne te jamAnAnA sAdhuvargamAM vyAkaraNamAM mukhyatve sArasvata pUrvAdha ane candrikA uttarArdhano pracAra hato, te mujaba teozrIe teno abhyAsa karyo ane te sAthe kAvya, vAbhadAlaMkAra, zrutabodha Adino paNa abhyAsa karI lIdho. A rIte abhyAsamAM ThIka ThIka pragati ane praveza thayA bAda pUvAcAryakRta saMkhyAbaMdha zAstrIya prakaraNo- je jaina AgamanA pravezadvAra samAna che-no abhyAsa karyo. ane tarkasaMgraha tathA muktAvalInuM paNa A daramiyAna adhyayana karyuM. A rIte kamika sajIva abhyAsa ane vihAra banneya kArya ekIsAthe cAlatAM rahyAM. upara jaNAvavAmAM AvyuM tema pUjyapAda gurudeva zrI caturavijayajI mahArAja krame krame sajIva abhyAsa thayA pachI jyAM jyAM prasaMga maLyo tyAM tyAM te te vidvAna munivarAdi pAse tema ja potAnI meLe paNa zAstronuM adhyayana-vAcana karatA rahyA. bhagavAna zrI hemacandrAcArye kahyuM che ke "abhyAso hikarmasu kauzalamAvati" e zI puNyarasa 108 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujaba pUjyavara zrI gurudeva zAstrIya vagere viSayamAM AgaLa vadhatA gayA ane anukrame koInIye madada sivAya svataMtra rIte mahAna zAstrono abhyAsa pravartavA lAgyo, jenA phaLarUpe ApaNe "AtmAnanda jaina graMtharatnamALA'ne Aje joI zakIe chIe. zAstralekhana ane saMgraha-vizvavikhyAtakIrti, punitanAmadheya, paMjAbadezoddhAraka, nyAyAsmonidhi jainAcArya zrI vijayAnandasUrivaranI avarNanIya ane akhUTa jJAnagaMgAnA pravAhano vAraso emanI vizALa ziSyasaMtatimAM nirAbAdha rIte vaheto rahyo che. e kAraNasara pUjya pravara prAtaHsmaraNIya prabhAvapUrNa paramagurudeva pravartakajI mahArAja zrI 1008 zrI kAntivijayajI mahArAjazrImAM paNa e jJAnagaMgAno nirmaLa pravAha satata jIvato vaheto rahyo che, jenA pratApe sthAna sthAnanA jJAnabhaMDAromAMthI zreSTha-zreSThatama zAstronuM lekhana, teno saMgraha ane adhyayana Adi cirakALathI cAlu hatAM ane Aja paryata paNa e pravAha avicchinnapaNe cAlu ja che. upara jaNAvela zAstralekhana ane saMgrahaviSayaka saMpUrNa pravRtti pUjyapAda guruvara zrI caturavijyajI mahArAjanA sUkSma parIkSaNa ane abhiprAyane anusarIne ja haMmezAM cAlu rahyAM hatAM. puNyanAmadheya pUjyapAda zrI 1008 zrI pravartakajI mahArAje sthApana karelA vaDodarA ane chANInAM jaina jJAnamaMdiromAMnA teozrInA vizALa jJAnabhaMDAronuM bArIkAIthI avalokana karanAra eTaluM samajI zakaze ke e zAstralekhana ane saMgraha keTalI sUkSma parIkSApUrvaka karavAmAM AvyA che ane te kevA ane keTalA vaividhyathI bharapUra che. zAstralekhana e zI vastu che e bAbatano vAstavika khyAla ekAeka koIneya nahi Ave. e bAbatamAM bhalabhalA vidvAna gaNAtA mANaso paNa kevAM gothAM khAI bese che eno khyAla prAcIna-arvAcIna jJAnabhaMDAromAMnAM amuka amuka pustako tema ja gAyakavADa oriyenTala InsTiTayUTa AdimAMnA navAM lakhAyelAM pustako jovAthI ja AvI zake che. kharuM jotAM zAstralekhana e vastu che ke, tene mATe jema mahattvanA upayogI graMthonuM pRthakkaraNa ati jhINavaTapUrvaka karavAmAM Ave eTalI ja bArIkAIthI pustakane lakhanAra lahiyAo, temanI lipi, graMtha lakhavA mATenA kAgaLo, zAhI, kalama vagere darekedareka vastu kevI hovI joIe enI parIkSA ane tapAsane paNa e mAgI le che. - jyAre uparyukta bAbatonI kharekhara jANakArI nathI hotI tyAre ghaNIvAra evuM bane che ke, lekhako graMthalipine barAbara ukelI zake ke nahi? teo zuddha lakhanArA che ke bhUlo karanArA-vadhAranArA che? teo lakhatAM lakhatAM vacamAMthI pATho chUTI jAya tema lakhanArA che ke kevA che? IrAdApUrvaka goTALo karanArA che ke kema? temanI lipi suMdara che ke nahi? ekasarakhI rIte pustaka lakhanArA che ke lipimAM goTALo karanArA che?-ItyAdi parIkSA karyA sivAya pustako lakhAvavAthI pustako azuddha, bhramapUrNa ane kharAba lakhAya che. A uparAMta pustako lakhAvavA mATenA 109 thI pucacaritram Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAgaLo, zAhI, kalama vagere lekhananAM vividha sAdhano kevAM hovAM joIe enI mAhitI na hoya to pariNAma e Ave che ke sArAmAM sArI paddhatie lakhAyelAM zAstro-pustako alpa kALamAM ja nAza pAmI jAya che. keTalIkavAra to pAMca-pacIsa varSamAM ja e graMtho mRtyunA moMmAM jaI paDe che. pUjyapAda guruvarazrI uparokta zAstralekhana viSayaka pratyeka bAbatanI jhINavaTane pUrNapaNe samajI zakatA hatA, eTaluM ja nahi, paNa teozrInA hastAkSaro eTalA suMdara hatA ane evI suMdara ane svaccha paddhatie teo pustaka lakhI zakatA hatA ke bhalabhalA lekhakone paNa AMTInAkhe. e ja kAraNa hatuM ke game tevA lekhaka upara temano prabhAva paDato hato ane game tevA lekhakanI lipimAMthI teozrI kAMIne kAMI vAstavika khAMcAkhUMca kADhatA ja. pUjyapAda gurudevanI pavitra ane prabhAvayukta chAyA taLe ekIsAthe trIsa trIsa, cAlIsa cAlIsa lahiyAo pustako lakhavAnuM kAma karatA hatA. teozrInA hAtha nIce kAma karanAra lekhakonI sAdhusamudAyamAM kiMmata aMkAtI hatI. TUMkamAM ema kahevuM joIe ke jema teozrI zAstralekhana ane saMgraha mATenA mahattvanA grathAnA vibhAga karavAmAM niSNAta hatA, e ja rIte teozrI lekhanakaLAnA talasparzI hArdane samajavAmAM ane pArakhavAmAM paNa niSNAta hatA. pUjyapAda guruvaranI pavitra caraNachAyAmAM rahI temanA cirakAlIna lekhanakaLA viSayaka anubhavone jANIne ane saMgrahIne ja huM mAro "bhAratIya jaina zramAgasaMskRti ane lekhanakaLA" nAmano graMtha lakhI zakyo chuM. kharuM jotAM e graMthalekhanano pUrNa yaza pUjya gurudevazrIne ja ghaTe che. zAstrasaMzodhana-pUjyapAda guruvarazrIe zrI pravartakajI mahArAjazrInA zAstrasaMgrahamAMnA navA lakhAvela prAcIna graMtho paikI saMkhyAbaMdha mahattvanA graMtho anekAneka prAcIna pratyantaro sAthe sarakhAvIne sudhAryA che. jema pUjya gurudeva lekhanakaLAnA rahasyane barAbara samajatA hatA, e ja rIte saMzodhanakaLAmAM paNa teozrI pAraMgata hatA. saMzodhanakaLA, tene mATenAM sAdhano, saMketo vagere pratyeka vastune teozrI pUrNa rIte jANatA hatA. emanA saMzodhanakaLAne lagatA pAMDitya ane anubhavanA paripAkane ApaNe teozrIe saMpAdita karela zrI AtmAnaMda jaina graMtharatnamALAmAM pratyakSapaNe joI zakIe chIe. jainajJAnabhaMDArono uddhAra-pATaNanA vizALa jaina jJAnabhaMDAro eka kALe ati avyavasthita dazAmAM paDavyA hatA ane bhaMDAronuM darzana paNa ekaMdare durlabha ja hatuM. emAMthI vAcana, adhyayana, saMzodhana Adi mATe pustako meLavavAM ati duSkara hatAM. enI TIpo-lisTo paNa barAbara joIe tevI mAhitI ApanArAM na hatAM ane e bhaMDAro lagabhaga joIe tevI surakSita ane suvyavasthita dazAmAM na hatAM. e samaye pUjyapAda pravartakajI mahArAja zrI kAMtivijayajI (mArA pUjya gurudeva) zrI caturavijajI mahArAjAdi ziSya parivAra sAthe pATaNa zrI puNyacaritram 110 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhAryA ane pATaNanA jJAnabhaMDAronI vyavasthA karavA mATe kAryavAhakono vizvAsa saMpAdana karI e jJAnabhaMDAronA sArvatrika uddhAranuM kAma hAtha dharyuM ane e kAryane sarvAgapUrNa banAvavA zakya sarva prayatno pUjyapAda zrI pravartakajI mahArAjazrIe ane pUjya gurudevazrI caturavijayajI mahArAjazrIe karyA. A vyavasthAmAM bauddhika ane zramajanya kArya karavAmAM pUjyapAda gurudevano akathya phALo hovA chatAM pote gupta rahI jJAnabhaMDAronA uddhArano saMpUrNa yaza teozrIe zrIgurucaraNe ja samarpita karyo che. lIMbaDI zrIsaMghanA vizALa jJAnabhaMDAranI tathA vaDodarA-chANImAM sthApana karelA pUjyapAda zrI pravartakajI mahArAjazrInA ati vizALa jJAnabhaMDAronI sarvAgapUrNa suvyavasthA pUjya guruvarye ekale hAthe ja karI che. A uparAMta pUjyapravara zAntamUrti mahArAjazrI 1008 zrI haMsavijayajI mahArAjazrInA vaDodarAmAMnA vizALa jJAnabhaMDAranI vyavasthAmAM paNa temanI mahAna madada hatI. zrI AtmAnaMda jaina graMtharatnamAlA-pUjya zrI guruzrIe jema potAnA jIvanamAM jaina jJAnabhaMDArono uddhAra, zAstralekhana ane zAstrasaMzodhanane lagatAM mahAna kAryo karyA che, e ja rIte temaNe zrI e. je. caM. 2. mA.nA saMpAdana ane saMzodhanuM mahAna kArya paNa hAtha dharyuM hatuM. A graMthamALAmAM Aja sudhImAM badhA maLIne vividha viSayane lagatA nAnA-moTA mahattvanA nevuM graMtho prakAzita thayA che, jemAMnA ghaNAkharA pUjya gurudeve ja saMpAdita karyA che. A graMthamALAmAM nAnAmAM nAnA ane moTAmAM moTA ajoDa mahattvanA graMtho prakAzita thayA che. nAnAmoTA saMkhyAbaMdha zAstrIya prakaraNono samUha A graMthamALAmAM prakAzita thayo che e A graMthamALAnI khAsa vizeSatA che. A prakaraNo dvArA jaina zramaNa ane zramaNIone khUba ja lAbha thayo che. je prakaraNonAM nAma meLavavAM ke sAMbhaLavAM paNa ekAeka muzkela hatAM, e prakaraNo pratyeka zramaNa-zramaNIne hastagata thaIgayAM che. A graMthamALAmAM ekaMdara jaina Agamo, prakaraNo, aitihAsika ane aupadezika prAkRta, saMskRta kathAsAhitya, kAvya, nATaka Adi viSayaka vividha sAhitya prakAza pAmyuM che. e uparathI pUjyapAda gurudevamAM keTaluM vizALa jJAna ane keTalo anubhava hato e saheje samajI zakAya tema che, ane e ja kAraNasara A graMthamALA dina pratidina dareka daSTie vikAsa pAmatI rahI che. chellAmAM chellI paddhatie graMthonuM saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karatA pUjyapAda gurudeve jIvananA astakALa paryata athAga parizrama uThAvyo che. nizIthasUtracUrNi, kalpacUrNi, malayagiri vyAkaraNa, devabhadrasUrikRta kathAratnakoza, vasudeva hiMDI-dvitIya khaMDaAdi jevA aneka prAsAdabhUta graMthonA saMzodhana ane prakAzananA mahAna manorathone hRdayamAM dhAraNa karI, svahaste enI presa kopIo ane enuM arthasaMzodhana karI, teozrI paralokavAsI thayA che. astu. mRtyudeve konA manoratha pUrNa thavA dIdhA che! 111 thI puNyAritram | Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama chatAM jo pUjyapAda gurupravara zrI pravartakajI mahArAja, pUjya gurudeva ane samasta munigaNanI AziSa varasatI haze-che ja, to pUjya gurudevanA satsaMkalpone mUrta svarUpa ApavA ane temaNe cAlu karelI graMthamALAne savizeSa ujjavala banAvavA yathAzakya alpa-svalpa prayatna huM jarUra ja karIza. gurudevano prabhAva-pUjyapAda gurudevamAM dareka bAbatane lagatI kAryadakSatA eTalI badhI hatI ke koIpaNa pAse AvanAra temanA prabhAvathI prabhAvita thayA sivAya raheto nahi. mArA jevA sAdhAraNa vyakti upara pUjya gurudevano prabhAva paDe emAM kahevApaNuM ja na hoya, paNa paMDitapravara zrIyuta sukhalAlajI, vinmAnya zrImAna jinavijayajI Adi jevI anekAneka samartha vyaktio upara paNa teozrIno apUrva prabhAva paDyo che ane temanI viziSTa pravRttinuM sajIva bIjAropaNa ane preraNA pUjyapAda gurudevanA sahavAsa ane saMsargathI prApta thayAM che. jaina maMdira ane jJAnabhaMDAra vagerenA kArya mATe AvanAra zilpIo ane kArIgaro paNa zrI gurudevanI kAryadakSatA joI temanA AgaLa bALabhAve vartatA ane temanA kAryane lagatI viziSTa kaLA ane jJAnamAM umero karI jatA. pUjyapAda guruzrIe potAnA vividha anubhavonA pATha bhaNAvI pATaNanivAsI trivedI govardhanadAsa lakSmIzaMkara jevA ajoDa lekhakane taiyAra karela che, je AjanA jamAnAmAM paNa sonA-cAMdInI zAhI banAvI suMdaramAM suMdara lipimAM sonerI kImatI pustako lakhavAnI viziSTa kaLA tema ja lekhanakaLAne aMge talasparzI anubhava paNa dharAve che. pATaNanivAsI bhojaka bhAI amRtalAla mohanalAla ane nAgoranivAsI lahiyA mULacaMdajI vyAsa vagerene suMdaramAM suMdara presakopIo karavAnuM kAma tema ja lekhana-saMzodhanane lagatI viziSTa kaLA paNa pUjya gurudeve zIkhavADacAM che, jenA pratApe teo Aje paMDitanI koTimAM khape che. ekaMdara Aje dareka ThekANe eka evI kAyamI chApa che ke pUjyapAda pravartakajI mahArAja ane pUjya gurudevanI chAyAmAM kAma karanAra lekhaka, paMDita ke kArIgara hoziyAra ane suyogya ja hoya. upasaMhAra -aMtamAM huM koIpaNa prakAranI atizayokti sivAya ema kahI zakuM chuM ke, pATaNa, vaDodarA, lIMbaDInA jJAnabhaMDAronAM pustako ane e jJAnabhaMDAro, zrI AtmAMnaMda jaina graMtharatnamALA ane enA vidvAna vAcako ane pATaNa, vaDodarA, chANI, bhAvanagara, lIMbaDI vagere gAmo-zahero ane tyAMnA zrIsaMgho pUjyapAda paramagurudeva zrI caturavijayajI mahArAjanA pavitra ane sumaMgaLa nAmane kadIya bhUlI nahi zake. (sadgata guruvarya zrI caturavijayajI mahArAje karelA, paMcama ane SaSTha karmagraMthanA saMpAdanano prAstAvika lekha, sane 1940) mAM puNyatrim 112 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidarya munirAjazrI pU. muni zrI jaMbUvijayajI zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: virya munirAjazrI puNyavijayajI mahArAja bhAratIya vidvAnomAM viziSTa koTinuM sthAna dharAve che. mArA anaMta upakArI pUjyapAda gurudeva munirAja zrI bhuvanavijayajI mahArAjAnI preraNA ane kRpAthI AjathI 24 varSa pUrve mAre emanA saMparkamAM AvavAnuM thayuM. tyArathI Aja sudhInA emanI sAthenA saMbaMdhamAM emanA jIvananAM vividha pAsAMo anubhavavAno mane yoga prApta thayo che. jaina AgamazAstro, dharmazAstro, vyAkaraNa, sAhitya Adi vividha viSayonA teo prakAMDa ane vyApaka vidvAna che. te uparAMta ati mahattvanuM emanuM saMzodhanakArya che. emanI saMzodhanazailI ati gaMbhIra temaja tulanAtmaka che. sAhityasaMzodhananA samudramAM e sadA magna hoya che. emaNe je saMzodhana - saMpAdanazailI vikasAvI che te aneka daSTie ucca koTinI che. emanI saMpAdanazailIne AdhAre adhyayana, saMzodhana ane saMpAdanamAM parizrama karanArA thoDA prayatna ghaNI ja saphaLatA meLave che. - A emanA pAMDityanI vAta thaI. emanI svabhAvagata udAratA joIe tyAre ApaNane e mahAmAnava ja lAge. koIpaNa vastunA pradAnamAM e ati udAracetA che. aneka varSonA ghaNA ja parizramane aMte taiyAra karelI sAdhanasAmagrI ane saMzodhano koI paNa jAtanA saMkoca ke bhedabhAva vinA e yogya pAtrane kSaNavAramAM ApI de che. koI paNa vyaktine mATe emanAM dvAra sadAye khullAM hoya che. saMzodhakone tema ja abhyAsIone sahAya karavA e sadAye tatpara hoya che, nAnA-moTAno ke sva-parano bheda emanA pAse janArane bAdhaka thato nathI. vicAronI bAbatamAM abaddha, anAgrahI ane samAdhAnapriya che. emanuM samagra jIvana eka prakAranA jJAnayajJarUpa che. ane sAhitya-saMzodhakone mATe emanuM sthAna sadAye AzvAsanarUpa che. jaina munioe Aja sudhI vipula pramANamAM graMtharacanA karI che temaja jaina-jainetara graMthono saMgraha paNa moTA pramANamAM karyo che. AvA hajAro graMtho bhAratanAM bhinna bhinna sthaLonA jaina-jJAnabhaMDAro AdimAM astavyastarUpe vidyamAna che. temAMnA pATaNa, jesalamera, lIMbaDI, vaDodarA Adi sthaLomAM e graMthone vyavasthita karIne suMdaramAM suMdara rIte surakSita hAlatamAM mUkavAnuM atyaMta mahattvanuM puNyakArya je emanA hAthe thayuM che, te ajoDa che. kyA kyA jaina jJAnabhaMDAromAM kyA kyA graMtho che, kevA kevA prAcIna che, emAM mahattvanI kahI zakAya tevI kaI kaI viziSTatA che, A badhI bAbatonI emanA pAse jeTalI mAhitI che, teTalI bhAgye ja bIjA koI vidvAna pAse haze. e mAtra vidvAna nathI. paNa jaMgama jJAnakoza che. hastalikhi graMtho ane lipi Adi saMbaMdhI sUkSmatara anubhavono emanA pAse je khajAno che tenI ApaNane pUrI kalpanA paNa AvI zake tema nathI. prAcIna hastalikhita graMthonA kendra samAna pATaNa, jesalamera, amadAvAda, lIMbaDI Adi aneka sthaLonA jJAnabhaMDArono emaNe je jIrNodhdhAra karyo che te emanuM zakavartI bhagIratha puNyakArya mAtra jaina saMghanA ItihAsamAM nahi, paNa bhAratanA ItihAsamAM paNa suvarNAkSare noMdhAyeluM hatI purAcacaiitram | Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raheze. emanI avasthA 75 AsapAsa haze. chatAM kArya karavAno temano utsAha jotAM temanuM mAnasa yauvanathI bharapUra che. A uMmare temaNe vizALa Agama sAhityanuM bhagIratha saMpAdanakArya upADyuM che. AgamanA vizALa samudramAM tulanAtmaka, aitihAsika temaja zuddhinI daSTie emanuM je talasparzI avagAhana che tema ja temanI pAse je vividha durlabha hastalikhita sAmagrI che, te jotAM jo teozrInA hAthe Agama sAhitya prakAzana thAya to khUba ja suMdara bane e svAbhAvika che. - ApaNe zAsanadevane prArthanA karIe ke arihaMtabhASita pavitra zrutajJAnanI parama upAsanA mATe emane khUba khUba dIrdhAyu ane nIrogI jIvana prApta thAya. 45 AgamonuM temaja bIjA paNa dharmagraMthonuM temanA hAthe sAMgopAMga suMdara prakAzana thAya ane temanI zrutajJAnaupAsanAthI vartamAnakAlIna temaja bhaviSyakAlIna jaina saMgha khUba gauravaMto ane samuddha bane e abhilASA. AgamaprabhAkara pU. paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI AgamaprabhAkara pU. puNyavijayajI mahArAjanA eka nikaTatama aMtevAsI ane ziSya tarIke mAruM citta aneka bhAvo ane smaraNothI UbharAI jAya che. keTaluM lakhuM ane kevI rIte lakhuM? hRdayamAM che e sarva A kalamamAMthI kevI rIte Utare? e mATe to eka pustaka lakhavuM joIe, paNa teya saMtoSakAraka lakhAya ke kema? vaLI zArIrika prakRti koI prakAranA lekhanarUpa prayatnamAMya pratyavAyanAkhe che. AthI huM to mahArAjazrInA vyaktitvanA AgamaprabhAkaraaMgane ja bahu saMkSepamAM mAnAMjali arpaNa karIza. mUla Agamo uparanI TIkAono mahAna upakrama navAMgI vRttikAra zrI abhayadevasUrie pATaNamAM karyo hato. abhayadevasUrinI TIkAo na hota to AgamonA artho karavAnuM bahu kaThina banyuM hota. tyAra pachI ramAzare nava so varSa bAda zrI sAgarAnaMdasUrijIe pATaNamAMthI AgamavAcanAnuM kAma AraMbhya ane AgamonuM kaDIbaddha prakAzana karyuM. zrI sAgarAnaMdasUrijI temaja zrI puNyavijayajI baMnenI janmabhUmi kapaDavaMja. pATaNa e AgamaadhyayananI karmabhUmi che. zrI puNyavijyajI mahArAje e janagaramAM zrI jinAgamaprakAzinI saMsadanI sthApanA karI ane Agama-prakAzananuM bhagIratha kArya tyAMthI AraMbhAyuM ane tene vividha vyaktio ane saMsthAono sahakAra sAMpaDyo. zrI abhayadevasUrino kAladharma kapaDavaMjamAM thayo. zrI puNyavijayajIno janma kapaDavaMjamAM thayo ane te paNa jJAnapaMcamInA divase! A badhuM zuM Akasmika ja haze? nA. ItihAsano kAryakAraNabhAva ApaNe pUro samajI ke samajAvI zakatA nathI, tethI te nahi ja hoya ema zI rIte manAya? eTaluM to cokkasa lAge che ke mahAna Agamika AcAryono yuga yuge pragaTa thato jJAna-puruSArtha ApaNA samayamAM AgamaprabhAkaranA vyaktitvamAM surekha abhivyakti pAmyo che. zrI puNyacaritram 114 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA anubhavelA AgamaprabhAkara pU. paMnyAsa zrI caMdanavijayajI saMsArI avasthAmAM, saM. 1984nA jeTha sudamAM huM pATaNa gayo hato. pU. puNyavijayajI mahArAjano darzana prathama vAra thayAM hatAM evuM smaraNa che. jeTha vadamAM mArI dIkSA kapaDavaMjamAM muni rAjazrI uttamavijayajI pAse thaI, te pachI, saM. 1985mAM vihAra karIne vaDI dIkSA mATe vaDIla guruvaryonI sAthe huM pATaNa gayo tyAre mArA guru zrI uttamavijayajI mahArAja godharAthI comAsuM karIne mahesANA padhAryA hatA. mArI vaDI dIkSA vakhate teozrIno patra pU. pravartaka zrI kAntivijayajI mahArAja upara Avyo ke '"subhadravijayajIne zrI nemavijayajI mahArAja pAse vaDI dIkSA apAvo.'' pU. puNyavijayajI mahArAja, jeo e vakhate yuvAvasthAmAM hatA temaNe paNa A sUcanane anumodana ApyuM ane nAma caMdanavijaya rAkhI mane zrI nemavijayajI mahArAjano ziSya banAvaDAvyo. A bhAgyavAne mane ane mArA gurujIne aneka dhArmika ane vidyAkIya prasaMgoe dIrgha daSTipUrvaka mUlyavAna sahAya karelI che. mArI ane zrI ramaNikavijayajI paMnyAsa padavI keTalAMka varSa pahelAM vaDodarAmAM eka sAthe thaI te samaye UThe camAse lAMbA vihAra karI teo padhAryA hatA, e prasaMge vaDodarAnA saMghe teone 'AgamaprabhAkara'nI padavI bhaktipUrvaka ApI hatI, jene samasta jaina samAje ane bhAratIya vidhAnasamUhe hArdika anumodana ApyuM che. zrI AgamaprabhAkarajI jJAna-dhyAnamAM, bhaNavA-bhaNAvavAmAM apramatta rahenAra ane paropakAra mATe sadA prayatna karanAra che e meM pratyakSa joyuM ane anubhavyuM che. koI sAdhu - sAdhvI bimAra hoya ke temane koI vastuno khapa hoya tyAre temanI jarUriyAto koI zrAvakane upadeza ApI, teo pUrI kare che. emanAM vyAkhyAno haMmezAM tattvazIla hoya che. sAdhu-sAdhvIne ke ziSyone bhaNAve tyAre khUba jhINavaTathI, dAkhalA-dalIlo sAthe samajAvIne jhINavaTathI teo vAcanA Ape che. ane prAcIna granthonA saMzodhananuM temanuM kAma to satata cAlu ja hoya che. ATalI pAkaTa vaye paNa kAmanA thAka jevI vastu emanAmAM dekhAtI nathI. temaNe vaDIla guru ane dAdAguru pAsethI vAraso lIdho che ene khUba vadhAryo ane vikasAvyo che. AvA satata kAryazIla thoDAka ja munivaro samAjamAM jovA maLe ema che. 'parA'nA upAsaka pU. muni zrI yazovijayajI caMdra jevuM zItaLa ane samudra jevuM gaMbhIra jIvana jovuM hoya, namratA, saralatA ane puruSArthanI mUrti jovI hoya, jIvananA mukhya pAyA jevA banne vaLvA, eTale ke vinaya ane vivekanA Adarzo jovA hoya, 'jJAne mauna'nI uktinAM darzana karavAM hoya, kAryanA aneka boja vacce paNa sadAya prasanna rahetI mukhamudrAnuM jo tamAre darzana karavuM zrI puNyaritram 115 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, mArA-parAyAnA bhedanuM adarzana karavuM hoya, to munijIne juo ane tamane uparokata temaja bIjA aneka guNonuM darzana lAdhaze. pUjya puNyanAmadheya puNyavijayajIne eka saptAha nihALo to tamane jJAnanI mahAdhUNI jagAvIne beThelA eka avadhUtanAM darzana thaze. tame jJAnacarcA karo ane tamane punita jJAnagaMgAmAM snAna karAvatI jJAnInuM darzana thaze. pahelavahelI ja mulAkAta lezo to tamane tamArI sAthe nahi paNa miniTo sudhI AMkhathI akSaro sAthe prema karI rahelA jJAnapremIne nIrakhazo. thoDo vakhata raho to tamane jJAnaguNanI jANe parA' upAsanA karatA eka yogInuM smaraNa thaze. emanI AjIvana sAdhanAnA phaLa svarUpa, UMDA adhyayana ane gaMbhIra parAmarzapUrvaka saMzodhita thayelI AgamazAstranI pavitrakRtio jyAre vidvAnonA hAthamAM mukAze tyAre ja emaNe karelA mahAna kAryanI sAcI jhAMkhI thaze, ane tyAre ja temanI kRtionuM sAcuM mUlya aMkAze e kArya pUrNa thaze tyAre te kArya zakavartI banI jaze eTaluM ja nahi, paNa ekavIsamI sadInuM jaina saMghamAM "sahuthI ziromaNi' kArya gaNAze ane, AjanA zabdomAM kahuM to, e "evorDa meLavI jaze. AvI vyakitao virala janme che, saikAmAM gaNatarInI ja pAke che, ane avinayano doSa vahorIne, kSamA mAgI laIne, ati namra bhAve (khAnagImAM vinaMtio to ghaNI karI paNa) have jAheramAM ja vinaMtI karuM ke have Apa e samayano saMpUrNa sadupayoga karI zako tevA sthaLamAM rahI ApanI ane ApanA vartuLanI tamAma zaktione kAme lagADI pAMca varasamAM AgamonuM saMpUrNa prakAzana thAya tevo bhagIratha puruSArtha karo. anya tamAma kAryone sthagita karI prakAzana mATe bhekha lo! zAsanadevane prArthanA ke mArI vinaMtino amala thAya tevI anukULatA Apane Ape! aMtamAM, jJAna e ja jemanuM tapa che, jJAna e ja jemanuM dhyAna che, ane jJAna e ja jemanuM sarvasva che evA tyAgI mitra munivarane bhUribhUri vaMdana! paramAtmA temane zatAyuM banAve e ja punaHpunaH prArthanA. aneka vaMdana ho e jJAnayogIne! pU. sAdhvIjI zrI mRgAvatI zrIjI. ApaNA mahAna prAcIna AcAryoe vismRta thatA jJAnane bacAvavA mATe athAga prayatno sevI tADapatro upara jJAnane sthira karyuM, ane jaina, vaidika, bauddha paraMparAnA tathA bIjA bhinna bhinna viSayonA aneka graMthonI hajAro pratio lakhAvI eno jesalamera, pATaNa, khaMbhAta, vaDodarA, amadAvAda, lIMbaDI vagere zaheronA jJAnabhaMDAromAM saMgraha karyo. svAdhyAyanI ruci ochI thatI gaI, te bhaMDArane tALA cAvImAM ja pUrI rAkhyA, pustakone jJAnanA pratIkarUpe pUjavA lAgyA, teno upayoga na thayo, sArasaMbhALa na thaI! keTalIka prato ane pustako udhaIonA AhAra rUpe pariNamyAM! AvI viSama ane aghaTita dazA jJAnabhaMDAronI thavA pAmI. sAdhusamAja, gRhastha samAjamAM | zrI purAcaram 116 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanI ruci, jJAna pratye sAcuM bahumAna jJAnanI pragati karavAnI vRtti dhIme dhIme ghaTatI gaI. AvA samaye virala saMtonI diSTa te tarapha kheMcAI. te dizAmAM kArya zarU thayuM. paramapUjya pravartaka zrI kAntivijayajI mahArAja tathA teonA vidvAna suziSya pUjya caturavijayajI mahArAje te dizAmAM ghaNuM karyuM. dAdAguru zrI pravartakajI mahArAja ane potAnA gurujInA hAtha nIce taiyAra thaI pUjyapAda AgamaprabhAkarajI mahArAje te vArasAgata zrutajJAnanI bhaktine svajIvanamAM sthAna ApyuM, te kArya e pUjyazrInA jIvananA aMgarUpe banI gayuM. aneka jJAnabhaMDArone cirAyuSya banAvavA mATe navesarathI DabbAo, kabATo vagere taiyAra karAvIne punarjIvana arpaNa karyuM che. jesalamera jevA dUra vikaTa raNa pradezamAM ugra vihAra karI tyAM pahoMcyA. te mahAtIrthanI yAtrA karI, sAthe jJAnayAjJA karI! tADapatrIonA TukaDAonA kothaLAo ane poTalAMo temanI pAse ThalavAyAM! temAMthI TukaDo TukaDo kADhI, joDI astavyasta pAnAMnA DhagalAo vyavasthita karIne alabhya anupama jJAnagraMtho uddharyA! apUrva kArya karyuM! ghaNIvAra teo jJAnabhaktimAM evA lIna hoya che ke jyAre saMpAdana kArya karatA hoya tyAre teonI sAme jaI UbhA raho to keTalIyavAra sudhI teone khyAla paNa na Ave ! AvI che teonI ekAgratA ! ane saraLatA to nAnA bALaka jevI ! udAratA to emane ja varelI che. mAMDamAMDa eka prata maLI hoya ane koI jJAnapipAsu mAge to vinA saMkoce tene ApI de! teonI zrutabhakti, nirabhimAnatA, nirADaMbaratA, udAratA Adi guNo emanI eka eka vRttimAM upara tarI Ave che. emaNe to sAce ja jJAnanI paraba mAMDI che ane sAMpradAyikatA vinA, koI paNa jAtanA bhedabhAva vinA, enuM pANI eo saune pAye jAya che. AvA jJAnayogI AgamaprabhAkara munivarya pUjya zrI puNyavijayajI mahArAjano dIrghakAlIna 60varSano dIkSAparyAya thayo te ApaNA mATe anerI AnaMdaprada vAta che. A avasare dIkSASaSTipUrti utsava ujavavo te vAstavamAM jJAna ane cAritranI bhaktino apUrva lAbha vaDodarA zrI saMghe lIdho che. A zubhAvasare paramAtmA pAse e ja prArthanA che ke pUjya mahArAjazrI ArogyapUrvaka cirakAla Agama-sAhityanI sevAnuM kArya karatA rahe! te kAryamAM teone prabhu pUrNatayA saphaLatA Ape! e zubhecchA sAthe vaMdana ho ApaNA e jJAnayogIne! udAracetA pUjya AgamaprabhAkarajI pU. sAdhvIjI zrI nirmaLAzrIjI sattAvIsa varSa pUrve vihAra karatAM karatAM pU. mAtA-gurudeva AdinI sAthe yAtrA nimitte pATaNa javAnuM thayuM. tyAM dIrghasaMyamI, jJAnopAsanArata ane pratibhAsaMpanna AgamaprabhAkara pUjya puNyavijaya mahArAja sAhebanI vidvattAnAM guNagAna sAMbhaLIne darzana karavAnI abhilASA jAgI. sAthe sAthe kaMIka saMkoca paNa thavA lAgyo ke AvA mahAvidvAna vyakti bIjA samudAyanI vyaktionI sAthe mana mUkIne vAta karaze ke kema? paraMtu prathama darzane ja vidvattAnI sAthe teonI nirabhimAna vRtti, nikhAlasatA ane udAratAdi saddaguNono anubhava thayo. zrI puNyacaritram 117 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AthI ja bAla, yuvA, vRddha ane vidvAna koIpaNa vyaktine temanuM sAMnidhya preraNAdAyaka ane AnaMdaprada bane pacIsa varSa pUrve pATaNa nivAsI zreSThI lallubhAI gopALadAsanI putrI suzrI maMgubahenane saMyama grahaNa karavAnI abhilASA jAgI. zrI maMgubahenanuM kuTuMba jJAnArjana ane vyAkhyAnAdi mATe sAgaranA upAzraye jatuM, tethI te samudAyanAM sAdhu-sAdhvIjI mahArAjanI sAthe emane vizeSa paricaya hoya te svAbhAvika che. bIjA samudAyanAM sAdhvIjI mahArAja pAse dIkSA levAnI bhAvanA jAgrata thatAM ja eka visaMvAda jAgyo. keTalIka vyakitaonI IcchA hatI ke zrI maMgubahene bIjA samudAyamAM dIkSA na levI joIe. teoe potAnI aMtara-vyathA pU. puNyavijayajI mahArAja sAhebane kahI saMbhaLAvI : 'gurudeva ! A samudAyamAM aharniza jJAnAdi ArAdhanA karanAra dIkSArthI bahena anyatra dIkSA le to te kyAM sudhI ucita che? jo ApazrIne dIkSA ApavAnuM kahe to Apa nA pADajo. bIjA samudAyamAM dIkSA levAthI to e ApanAM darzana mATe paNa nahi AvI zake." zrI AgamaprabhAkarajIe te vyaktione pratyuttara Apyo ke, "huM jJAnAdi ArAdhanAne mAnuM , saMpradAyatAne mAnato nathI. jJAnAdi upAsanA mATe sva-kalyANakArI game te samudAyamAM dIkSita thAya ane vaMdanArthe Ave ke nahi temAM mane zuM vAMdho hoI zake? dIkSAbhilASI yogya vyakitane te samudAyanA AcAryanA kathanAnusAra dIkSA ApavI te pratyeka sAdhunuM kartavya che." pUjya AgamaprabhAkarajIno Avo svAbhAvika ane nikhAlasa pratyuttara temanI anantaH udAratAno apUrva paricAyaka che. A jAtanI nikhAlasatA sarvatra durlabha hoya che. aneka vidvAno, paMDito, risarca skolaro Adi temanI vidvattAno lAbha levA avAranavAra AvatA hoya che. paNa meM evA sAdhu-sAdhvIjI mahArAjane paNa temanAM darzanArthe AvatAM joyAM che, jeo temanA saMpradAyagata na hoya, chatAM paNa AvanAra koIpaNa vyaktine Avazyaka pustakonA AtmIyabhAve ucita parAmarza ApatA kyAreya sva-paragaNAno bheda sparzI zakyo nathI. hamaNAM eka paMDitajI mane maLavA AvelA. prasaMgopAtta temaNe potAnA mahAnibaMdhanI taiyArIo mATe Avazyaka pustako jovAnI IcchA darzAvI. meM temane pU. AgamaprabhAkarajI pAse pustako maLavAnI saMbhAvanA batAvI. paMDitajIne meM prathama ja joyela tema temaNe paNa mahArAja sAhebanAM prathama ja darzana karela. tyAM paMDitajIe Avazyaka ane alabhya pustakomAMthI noMdha karavA badala khUba ja AnaMda vyakta karela. vi. saMvata 1922nA grISmAvakAzamAM esa.esa.sI.thI ema.e. sudhInI baheno mATe amadAvAdamAM 'saMskAra-adhyayana-satra'nuM Ayojana thayela. saMvata 1923mAM bhAvanagaramAM ane saMvata 1924mAM punaH amadAvAdamAM Ayojana thayela. pUjya mahArAja sAhebe pratyeka satramAM potAno amUlya samaya kADhIne kanyAone yathocita upadeza ane mArgadarzana Apela. meLAvaDA prasaMge paNa kanyAonA vakatavya sAme arucina darzAvatAM teo temanA mATe preraNArUpa banatA. jema phaTikanuM svarUpa antarbAhya ekasamAna hoya che, tema pU. mahArAja sAhebanuM jIvana ekarUpa che, zrI puNyacacaiitram 118 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM daMbhane koI avakAza nathI. A kAraNathI temanA viSayamAM koI AlocanA kare ane svakAryavaza koI temanI prazaMsA paNa kare, pU. mahArAjazrI te vyaktinI dAMbhika prazaMsA tathA tenA viSayanI mahattvapUrNa AlocanA jANatA hoya, chatAM gaMbhIratAvaza tenI niMdA karavAthI aLagAM rahIne sahajapaNe tenuM kArya pUrvavat karI Ape, jethI te vyaktine kalpanA paNa na Ave ke mahArAjazrI mAro dAMbhika vyavahAra jANe che. hiMgaNaghATamAM zreSThivarya baMsIlAlajI kocaranA baMgale upadhAnatapanimitte mAlA-paridhAna mahotsava hato. te prasaMge pU. mahArAja sAhebane vinaMtI karI ke madhyapradezamAM alabhya ucca koTinI pratonuM eka pradarzana yojAya to janatAne sAro lAbha maLe. pU. AgamaprabhAkarajIe potAnA be paMDito sAthe keTalIka prAcIna alabhya vividha prato anya sAmagrI sAthe mokalIne janatAne enAM darzanano lAbha apAvyo. prAcIna jJAnabhaMDAronA mahAna uddhAraka, saMrakSaka ane saMzodhaka pUjyazrI jesalamera padhAryA tyAre jesalamera jJAnabhaMDAranAM pustako jIrNazIrNa avasthAmAM hatAM, chatAM enAM darzana durlabha hatAM. vyavasthApakone pustakonI avyavasthitatAno bhaya raheto hato. paNa pUjyazrInI vidvattAnA kAraNe te alabhya prato saharSa jovA maLI. kaSTa sahana karIne temanA jJAnabhaMDArane vyavasthita karyo te teonI udAravRtti ane apUrva kAryadakSatAnuM ghotaka che. prAyaH 75 varSanI avasthAmAM paNa yuvAnone mATe preraNArUpa banI rahe tevI ghaNI vAra akhaMDa 20 kalAkanI jJAnopAsanA teoe prApta karela siddhinI paricAyikA che. Atmasthita yogInI mAphaka AgamasaMzodhana kAryamAM jyAre lIna hoya tyAre zreSThivarya kastUrabhAI jevA vyaktione paNa temanI pratIkSA karavI paDe. paNa te pratIkSAmAM paNa AnaMdanuM vAtAvaraNa sarjAya, jyAre mahArAjazrIne khyAla apAya ke ahIM koI ApanI pratIkSA karI rahyuM che. pUjyazrI AgamazAstronA marmajJa che. temanI AgamaviSayaka dhAraNAo sarvAdhika prAmANika ane anekAnta-daSTikoNathI avyAdhita che. AgamaviSayaka jaTila praznonuM samAdhAna karavAnI temanAmAM adbhUta kSamatA che. A kAraNe ja sAdhvIjI mahArAjonA vyAkhyAnAdi viSayamAM temanI dRSTi spaSTa che. temanA samudAyanA AcAryavarSe paNa sAdhvI saMsthAne taiyAra karavA sva-para samudAyanA sAdhvIjI mahArAjAno potAnI samakSa vyAkhyAnAdi karAvAvamAM sva-hInatAnI lAgaNIno kadApi anubhava karatA nathI, kintu bhagavAnanA zAsananA cAra saMgha paikI A paNa mAtArUpa mahattvapUrNa saMgha che tema mAne che, tenA utkarSamAM ja badhAno utkarSa anubhave che. pUjyazrInA dIkSAparyAyanI SaSTIpUrtinA pAvana prasaMge sAdhvIjI padmayazazrIjI Adi samudAya saha, huM zraddhA-bhaktinA akSata samarpita karIne pUjyazrIne vaMdana karuM chuM ane Avo dharmotsava UjavavA badala vaDodarAnA zrIsaMghane dhanyavAda ApuM chuM. 119 zrI puNyacaritram Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamonA khajAnacI pU. sAdhvIjI zrI oMkArazrIjI saMto ane mahApuruSonAM kSara ane akSara baMne jIvanacaritro Adhunika bhautikavAdamAM phasAyelA saMsArI munaSyo mATe dIvAdAMDI samAna che. mahAna vibhUtionAM kAryo ane vacanomAMthI saraLa jIvana ane ucca ciMtana mATenI prabaLa preraNA anAyAse maLatI hoya che. jainazAsananA prabhAvaka, vicakSaNa, dhuraMdhara AgamajJAtA, saujanyamUrti, prakAMDa vidvAna ane saMzodhaka pUjya zrI puNyavijayajI mahArAjanA pavitra kamala jevA jIvananI suvAsane zabdomAM varNavavI e duSkara kArya che. AgamaprabhAkara pU. mahArAjazrIno janma AjathI 74 varSa pahelAM pavitra evA kapaDavaMjamAM lAbhapAMcamanA divase thayo hato. zrI DAhyAbhAI ane zrImatI mANekabahenanuM dAMpatya, jJAnapaMcamIe jJAnadIvaDo prakAzita thavAthI dhanya banI gayuM. savivekI mAtA-pitAe bALapaNamAM ja aNamola motIne pArakhI lIdhuM. sadguNa ane saMskAranA siMcanane anukULa Ave evuM zikSaNa ane vAtAvaraNa temaNe ApyuM. cauda varSanuM tejasvI ratna jyAM jhabakArA mAravA lAgyuM tyAM vatsala mAtAe hradayanI udAratA dAkhavI ane pote poSIne ucherelA, kalimAMthI puSparUpe prakaTAvelA panotA putrane jainazAsananA caraNe ardhya tarIke arpaNa karyo. dhanya che e mAtAne eka koma ke kuTuMbanA maTI teo samasta samAjanA banI gayA! pUjya mahArAjazrIe kizora ane yauvanakALano upayoga dharmazikSAmAM karyo. temanA gurujInuM nAma pU. caturavijayajI hatuM. temaNe chANImAM dIkSA-zikSA grahaNa karI hatI. pU. mahArAjazrI dIkSA svIkAra karyA bAda keTaloka vakhata pATaNamAM rahyA ane pUjya dAdAnI sevAmAM parAyaNa thavA uparAMta jJAnadhyAnamAM masta rahevA lAgyA, svabhAve saraLa ane nikhAlasa hovAthI teo abhyAsakALe paNa saunAM mana jItI letA. teozrInuM anubhavajJAna alaukika ane AzcaryakAraka che. saMzodhanavRtti tathA tana-mananI ekAgra vRttithI temaNe potAnuM jIvana AgamomAM gUMthI dIdhuM. Agama emanA zvAsocchavAsamAM ramI rahyA. AgamonA adhyayana ane saMzodhana mATe temaNe jIvananI ekeeka kSaNa kharacI che. jANe jaina dharmanA Agamono khajAno sAcavanAra khajAnacI na hoya ! te mATe temanA dhRti, khaMta ane tapa kharekhara prazaMsanIya che. temanI vidvattA ane temanA cAritryathI AkarSAI aneka videzI vidvAno temanI pAse AvatA tyAre aMgrejInA jJAnanA abhAve temane ghaNI muzkelI paDatI. tethI temaNe nizcaya karyo ke jyAM sudhI pUratuM aMgrejI na AvaDI jAya tyAM sudhI dUdha grahaNa na karavuM. ane be varSamAM to temaNe e saMkalpa siddha karyo! pUjyazrI jevA vidyAnurAgI vidvAno virala ja haze. temaNe moTAmAM moTuM kArya e karyuM ke astavyasta tathA jIrNazIrNa thaI gayelA asaMkhya bhaMDAronI temaNe punarvyavasthA karI - karAvaDAvI. pATaNamAM lagabhaga 25 hajAra pustakonuM saMgrahAlaya tathA amadAvAdamAM paNa lAlabhAIdalapatabhAIbhAratIya saMskRti vidyAmaMdira jevI saMsthAo pUjyazrInI preraNA ane parizramanA pariNAmarUpa che. AvI saMsthAonAM abhyAsIo mATe anukULatA ane suvyavasthA karelI che. mAravADanI marubhUmimAM-jesalameramAM paNa pote be varSa nivAsa karyo ane aneka kaSTo veThIne zrI puNyacaritram 120 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAMnA jJAnabhaMDArano punaruddhAra karyo. paropakAra ane kevaLa janakalyANanA ja hetuthI pravRtti karI rahelA A prakAranA saMtone paNa zArIrika maryAdA to naDe e kudaratano krama che. vadhatI jatI vaya chatAM pote sadAya prasanna rahIne juvAnone paNa zaramAve evI adA ane bhAvanAthI teo roja AThathI daza kalAka satata kArya karatA hoya che. jhAMkhu thaI gayeluM AMkhonuM teja paNa have prabhukRpAthI punaHprApta thavA lAgyuM che. temanAM tapa ane teja, vairya ane kAryaniSThA, zAMti ane zraddhA, temanI pAse janArane prabhAvita karyA vinA rahe tema nathI. AvA vItarAgI mahAnubhAvone padavI ke pratiSThAno to moha hoya ja kyAMthI? sAdhutAthI - mAtra svAMga sAdhutA nahIM paNa vANI, vicAra ane kAryo vaNAI rahelI sAdhutAthI-zobhatuM jIvana, mAtra jaina samAjanuM ja nahIM paNa mAnavasamAjanuM - khAsa karIne gujarAtanuM to gaurava che. emanAM caraNomAM praNAma karI ApaNe eka ja prArthanA karIe ke AvA jJAnasthavira, vayasthavira, advitIya AgamaprabhAkara munizrIjInA zarIrane prabhu lokasevAnI daSTie, svAthya ane dIrdhAyu Ape ane jaina zAsananI Agamajyota temanA dvArA vadhu ane vadhu javalaMta banAve. praya bhAIzrI sAMDesarA muni zrI puNyavijayajI abhivAdana samArohanuM nimaMtraNa maLyuM. A dharmotsavamAM huM saune saphaLatA IcchuM chuM. muni zrI puNyavijayajI mahArAje ApaNA sAhityanI khUba sevA karI che. Izvara emane lAMbuM AyuSya Ape evI mArI prArthanA. bhAratIya vidyA bhavana, muMbaI. tA. 4 okaTobara, 1968 ka. munazInAM vaMdana. (kanaiyAlAla mANekalAla munazI). * * * snehI bhAIzrI bhogIbhAI, AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI mahArAjanA dIkSA paryAyanI SaSTipUrti prasaMge eka dharmotsava UjavavAnuM nakkI karyuM che te jANyuM. mahArAjazrIe prAcIna sAhitya ane khAsa karIne hastalikhita grantho vize je adbhuta kAma karyuM che tenA mATe ApaNe sau emane aMjali ApIe te yogya ja che. ekaniSThAthI devI sarasvatInI upAsanA ATalA lAMbA samaya sudhI emaNe karI che te prasaMge ApaNe emane abhinaMdana ApIe. rAjakoTa-1 DolarabhAI mAMkaDa tA. 13-11-1968. kulapati, saurASTra yunivarsiTI. * * * zrI puNyacaritrama 121 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyacarita munizrI paM. zrI sukhalAlajI, amadAvAda jyAre huM munizrI puNyavijayajI vize vicAra karuM chuM, tyAre temanI oLakhANa mATe puNyacarita' e ja zabda vAparavo mane vizeSa saMgata lAge che. Aja sudhInA, trepana varSa jeTalA temanI sAthenA lAMbA paricayathI huM temane je rIte oLakhavA pAmyo chuM, teno atisaMkSepamAM atre nirdeza karavA dhAruM chuM. te uparathI vAcako samaja - zakaze ke huM temane mATe 'puNyacarita' evuM sArthaka vizeSaNa zA mATe vAparuM chuM? nirdabhatA - meM ATalA lAMbA paricayamAM jyAre paNa munizrI puNyavijayajImAM daMbhanuM tattva joyuM nathI, je sAmAnya rIte dareka paMthanA veSadhArIomAM saheje tarI AvatuM hoya che. mana, vacana ane vyavahArathI judAI moTA bhAge pratiSThA sAcavavAnA khoTA khyAlamAMthI poSAya che, paNa evI pratiSThAno lobha zrI puNyavijayajIne sparyo nathI, e vastu meM aneka kaTokaTInA prasaMgoe paNa joI che. AcArya haribhadra dharmanAM prAthamika lakSaNomAM nirdabhatAne prathama sthAna ApyuM che, te svAbhAvika che. satata karmayoga-munizrI puNyavijayajIno 1915mAM temanA guru ane dAdAgurunI hayAtImAM mAre prathama paricaya thayo, tyArathI Aja sudhI meM temanAmAM ekadhAro karmayoga nihAlyo che. ane te karmayoga eTale zAstroddhAra ane bhaMDArobArano. Aje to emanA A karmayoga vize jaina ane jainetaromAM, A deza-paradezomAM eTalI badhI jANa thaI che ke e vize kAMI paNa kahevuM te punarukti samAna lAge che. temaNe zAstro ane bhaMDAronA mukhya kendra gujarAta ane rAjasthAnanAM kevaLa prasiddha zaheromAM ja jaI tema ja rahI te aMge vyavasthita kAma nathI karyuM, paNa najIka ke dUra jyAM nAnA gAmaDAmAM ke upekSita evAM sthaLomAM nAnA-moTAM zAstrasaMgrahanI vAta sAMbhaLI, tyAM paNa jAte pahoMcIne te zAstrasaMgraha aMge badhuM ja ghaTatuM karyuM che. A badhuM kAma aMgata zAstrasaMgraha vadhAravA mATe nahi paNa te te bhaMDAro ane zAstro vadhAre surakSita kema rahe ane vadhAre sulabha kema bane ane chatAMya emAMthI kazuM guma na thAya e daSTie teoe kAma karyuM che. ane A kAma eTaluM badhuM vizALa, zramasAdhya ane kaMTALo upajAvanAruM che, chatAM emaNe e prasanna citteta karyuM che. sthAnakavAsI, mUrtipUjaka ke Itara paraMparAnA aneka sAdhuoe ke vidvAnoe maLIne paNa je, jevuM ane jeTaluM kAma nathI karyuM che, tevuM ane teTaluM kAma ekale hAthe munizrI puNyavijayajIe karyuM che. alabatta, prAraMbhika varSomAM temanA guruzrI muni caturaviyajI ane dAdAguruzrI pravartaka zrI kAMtivijayajI sahAyaka ane mArgadarzaka hatA ja. sUcipatro -munizrIe nAnAmoTA saMkhyAbaMdha bhaMDAronI hastalikhita prationuM eka eka pAnuM joI e astavyasta pratione paNa susaMgata karI che. tenA yogya saMrakSaNa mATe veSTano ane DAbaDAonI sagavaDa paNa karI che. vadhArAmAM, e anubhavanA AdhAre, temaNe aneka tADapatrIo ane kAgaLanI prationAM Adhunika Dhabe, upayogitAnI daSTie, aneka sUcapitro taiyAra karyA che ane keTalAMka chapAvyAM paNa che, jeno lAbha dezavidezanA vidvAno ane skolaro saraLatAthI le che. Adhunika sagavaDano upayoga - prAcIna ke arvAcIna likhita hajAro pothIo mULa svarUpamAM daSTi zrI puNyacaritram 122 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakSa Ave ane eno vyApaka upayoga thaI zake e dRSTie temaNe mAIkrophilma ane phoTosTeTa kopI dvArA saMkhyAbaMdha pratione sarvasulabha banAvavAno bhagIratha prayatna karyo che, je suvidita che. saMgrahavRtti - A uparAMta emaNe jyAMthI paNa labhya hoya tyAMthI navanavAM zAstro ane navanavA viSayonA graMthono (pachI te likhita hoya ke mudrita) saMgraha paNa sArI peThe karyo che. A saMgraha upara paNa emaNe aMgata mAlikIno bhAva poSyo nathI, paNa jene jene upayoga hoya, te badhAne udAratApUrvaka pUrA pADavAnI vRtti satata poSI che, je meM anyatra bhAgye ja joI che. sarvArpaNa - Aja sudhInA potAnA aMgata saMgrahano mahAmUlya ane durlabha jevo bhAga emaNe sarva upayoganI dRSTie amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira jevI sArvajanika saMsthAne arpita karyo che, ane temAM satata umerA karatA ja jAya che. saMpAdana ane dhIraja - munizrI puNyavijayajIe ekalA ane bIjAnA sahayogamAM aneka graMtho prakAzita karyA che. emanAM saMpAdananI vizeSatA e che ke temAM Adhunika skolarane joItuM badhuM ja saraLatAthI maLI Ave evAM pariziSTo hoya che. A kAma jeTalI dhIraja ane spaSTa daSTinI apekSA rAkhe che, teTalI dhIraja ane teTalI spaSTa dRSTi temane svAbhAvika che. tethI temanI pAsethI kAma levuM hoya to e kAma lenAre paNa eTalI ja dhIraja ane eTalI ja udAratA keLavavAnuM kaThaNa kArya karavuM joIe, e saheje phalita thAya che. sadA prasanna ane nirdera - tame jyAre paNa munizrIne maLo tyAre tamane eka ja vAta dekhAze ke teo samaviSama badhI paristhitimAM prasanna yA antarmukha daSTi hoya evA ja jaNAvAnA. aneka gaccho ane saMghADAo vacce, eka yA bIjA kAraNe, nAnI ke moTI khaTapaTa cAlatI meM joI che. paNa munizrI puNyavijayajIne meM kyAreya koInA pratye kaTutA anubhavatA joyA nathI. jeo sAva rUDhicusta ane saMkucita vRttinA hoya temanA pratye paNa temanA manamAM DaMkha meM joyo nathI. ane jeo vadhAre paDatI chUTa lenAra hoya temanA pratye paNa tucchatAnI lAgaNI sevatA meM temane anubhavyA nathI. UlaTuM, potAnI pAse kAMI ne kAMI Azraya levA AvanArane emaNe udAra daSTie nabhAvyA che, ane dharmanA upabRhaNa aMganuM poSaNa ja karyuM che. e rIte jotAM huM emane 'puNyacarita' evuM sArthaka vizeSaNa ApavA lalacAyo chuM. sattvaguNaparipUrNa samadarzI jIvana muni zrI jinavijayajI, caMderiyA munipravara zrI puNyavijayajI mahArAjanA ekAMta jJAnopAsaka puNyamaya jIvananA sahavAsano vizeSa lAbha mane ghaNA lAMbA samaya sudhI maLyo che. paraMtu e badhAM smaraNo eTalA badhAM vistRta che ke jemanuM Alekhana karavAno ahIM avakAza nathI. eka prakAre mahArAjazrI ane huM nAnapaNathI sAthI chIe. je mahAna sAdhuzreSTha, sva. pUjyapAda, pravartaka zrI kAntivijayajI mahArAjanA paramapriya praziSya hovAne kAraNe zrI puNyavijayajI zrI puNyacaritram 123 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAje emanA vAtsalyabharyA je AzIrvAda prApta karyA che, te ja pUjyapAda pravartakajI mahArAjanA karuNApUrNa AzIrvAda meLavavAnuM mane paNa kiMcit sadbhAgya prApta thayuM hatuM. ame banne varSo sudhI sAthe rahyA chIe, sAthe vihAra karyA che, sAthe vidyAdhyayana paNa karyuM che. ane pATaNanA jaina bhaMDAromAM rahelA graMthonuM avalokana, prazastilekhana Adi kArya paNa sAthe rahIne karyuM che. prAcIna graMthonA saMzodhana ane saMpAdana AdinuM prAraMbhika kArya paNa ame sAthe ja rahIne AraMbhyuM hatuM. zrI puNyavijayajI mahArAjanA AMtara ane bAhya banne daSTie samAna rUpe nirmaLa, nivyoja, vizuddha, anADaMbara ane sattvaguNaparipUrNa jIvanano huM viziSTa sAkSI chuM. emanA paramasaujanya bharelA svabhAvathI . emanA saMparkamAM AvanAra jaina ane ajaina evA aneka vidvAno pUrNa paricita che. emanA jIvananuM ekamAtra parama lakSya jJAnanI upAsanA karavAnuM rahyuM che. emaNe nathI kyAreya koI paNa padavI prApta karavAnI abhilASA sevI ke nathI kyAreya koI saMgha ke samAja taraphatI saMmAna prApta karavAnI AkAMkSA rAkhI, nathI emaNe koI dhanavAnone potAnA khAsa anurAgI banAvavAnI kazI lAlasA batAvI ke nathI koIne potAnA ziSyo banAvavAnI bhAvanA vyakata karI. bAhya AcAranI daSTie paNa vartamAna sAdhusamAjamAM huM emane eka zreSTha sAdhu tarIke mAnuM chuM, temaja paramajJAnopAsaka tarIke paNa huM emane sarvazreSTha vidvAna muni samajuM chuM. A paMktio lakhanAra vyaktie paNa barAbara 60varSa pahelAM arthAt muni zrI puNyavijayajIe jyAre dIkSA lIdhI tenA be mAsa pUrve emanA ja saMpradAyanA eka vRddha muni pAse rAjasthAnanA pAlI gAmamAM sAdhuveza dhAraNa karyo hato. joke enI agAu, sAta varSa pahelAM, meM 13-14 varSanI nAnI vayamAM, mAtAno ane parivArano moha choDI, tyAgI jIvananI be dIkSAo laIne mUkI dIdhI hatI. sarvaprathama vaidAdi zAstronuM adhyayana karavAnI temaja yogAbhyAsI banavAnI ghelachAne lIdhe vi. saM. 1958nA vaizAkha mAsamAM eka zaiva saMnyAsI manAtA, kevaLa kopInane dhAraNa karanAra khAkhI bAvA pAse bhairavI dIkSA lIdhI hatI ane e rIte huM eka kopIna sivAya bIjuM koI vastra dhAraNa nahIM karavAnI daigaMbarI jIvanacaryAnuM anazaraNa karanAra baTuka saMnyAsI banyo. paraMtu 6-7 mahinA pachI, e khAkhI bAvAnA duzcaritro joI mane bhayajanaka trAsa thayo, ane eka aMdhArI madhya rAtrie huM enA ToLAmAMthI jIva laIne nAsI chUTaco. tyAra pachI vi. saM. 1959nA Aso mAsamAM jaina saMpradAyanA sthAnakavAsI tapasvI sAdhuno paricaya thatAM e sAdhumArganI dIkSA lIdhI, jenuM meM 7-8 varSa sudhI barAbara pAlana karyuM. paraMtu e daramyAna mane je tIvra jJAnapipAsA thavA lAgI tenI tRpti e saMpradAyamAM pUrNa thAya tevuM na lAgavAthI huM je mArge javAthI mArI jJAnavRddhi thAya te mArganI zodhamAM paDaDyo ane aMte e saMpradAyanA sAdhuvezano paNa meM parityAga karyo. te pachI saMvata 1965nA mAgazara mAsamAM, ukta rIte jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyanA saMvigna mArganI dIkSA grahaNa karI. ane A zarIra te divasathI muni jinavijayajInA nAme oLakhAva lAgyuM. paraMtu mArA koI ajJAta prArabdhayoganA baLe 7-8 varSa pachI meM e saMpradAyanA sAdhuvezano paNa parityAga karyo, ane e dIkSita jIvanathI uparata thayo. kevaLa muni jinavijayajI evuM nAma A zarIrane vaLagI rahyuM ane tethI ja loko mane zrI puNyaritram 124 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munijI' tarIke oLakhyA kare che. e vakhate meM dezasevAnI ane sAhitya upAsanAnI cothI dIkSA lIdhI, ane huM sAdhujIvananA mArga karatAM anya mArge pravRtta thayo. te pachI huM mAtra nAmano muni rahyo. e daSTie jyAre huM muni zrI puNyavijayajI mahArAjanA puNyamaya jIvananuM siMhAvalokana karuM chuM, tyAre emanA ekasarakhI rIte cAlyA AvatA pavitra jIvana vize mArA manamAM eka ananya zraddhA bharelI lAgAgI ubharAI Ave che. 60 varSa jeTalA enA lAMbA dIkSA paryAyanI mane paripUrNa kalpanA ane anubhUti che. emanuM sAdhujIvana gaMgAnA pravAhanI mAphaka satata, zAMta, sthira, nirmaLa ane uttarottara vRddhi pAma karatuM vahetuM rahyuM eka moTA vidvAna hovA chatAM emaNe potAnI vidvattAnuM pradarzana karavAnI daSTie kyAreya kazo prayatna karyo nathI. jaina sAdhusamAjanA eka viziSTa saMmAnya ane agraNI sAdhupuruSa hovA chatAM potAnI mahattA pradarzita karavAnI emaNe kazI pravRtti karI nathI. pote ATalA moTA vidvAna ane anekajanavandanIya muni hovA chatAM koIpaNa bhAvanAzIla gRhastha ke vidvAnane tyAM ekalA ja pahoMcI javAnI emanI Teva emanI saraLatAnI ghAtaka che. potAnA saMpradAyanA niyamonuM sArI rIte pAlana karatAM chatAM teo anya saMpradAyanA koI sAdhuo pratyeke temanA bhinna AcAra-vicAra pratye kyAreya anAdara batAvatA nathI. e rIte teozrI samadarzI sAdhupuMgava che, ema ja kahevuM joIe. potAnA saMpradAyanA jerUDha vicAro emane ucita na lAgatA hoya, tenuM anusaraNa karavAnI emanI vRtti hotI nathI, ane e mATe koI kazI TIkA-TippaNI kare to teo tenA para kazuM lakSya ApatA nathI ke teno kazo prativAda paNa karatA nathI. navA navA jJAnabhaMDAro jovAnI, e bhaMDAromAM chupAI rahelA vividha viSayonA ajJAta ane alabhya-durlabhya graMtho jovA-tapAsavAnI emane haMmezA tIvra utkaMThA hoya che. ane e mATe zArIrika svAdhyanI paravA karyA vagara lAMbA lAMbA vihAro paNa e karyA kare che. sAhityane prakAzamAM lAvavAnI emanA jevI tIvra utkaMThA koI paNa jaina sAdhumAM meM joI nathI. je koI sAhityapriya sAdhu ke gRhastha emanI pAsethI potAnA kAryamAM je kaI prakAranI sahAyatAnI apekSA rAkhatA hoya che, temane yathAyogya sahAyatA ApavAnI udAra vRtti teo haMmezA dAkhavatA hoya che. je divasathI ame prathamavAra samAgamamAM AvyA ane amArI vacce snehabhAvathI graMthI baMdhANI, tyArathI te atyAra sudhI paNa e evI ne evI ja sudaDha rahI che e vastu mArA jIvana mATe eka amUlya pAtheyarUpa che. zarUAtamAM keTalAMka varSa sudhI amAro banneno jIvanapravAha sarakhI dizAmAM vaheto rahyo, paNa pachI mAro jIvanapravAha judA mArge vaLyo, ane judAM judAM rUpo dhAraNa karato gayo. sama-viSama ane UbaDakhAbaDa gaNAya evAM vividha kAryakSetromAM huM pharato rahyo ane mArA jIvananuM koI lakSya sthira na thayuM. munivara zrI puNyavijayajI mahArAjanA nizcala ane viziSTa dhyeyalakSI jIvanapravAha sAthe mAre vizRMkhalA jIvanamAM jo kaMIka samAna tatva jevuM mane lAgatuM hoya to te mAtra eka sAhityika upAsanA aMgenuM che. ane mArI e sAhityika upAsanAmAM teozrI sahAya tathA yogya sahakAra ApavAnI atyaMta udAra ane niSkAma vRtti dAkhavatA rahyA che. emanI AvI ananya 125 thI puNyacaSeitrama Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRpA mATe huM kyA zabdomAM mAro kRtajJabhAva pragaTa karuM te mane samajAtuM nathI. paramAtmArUpa paraM jyoti pAse mArI eTalI ja hArdika prArthanA che ke teozrI pUrNa zatAyuM thAya ane emanI akhaMDa jJAnopAsanAno prajavalita pradIpa jJAnopAsakonAM jIvanane sadAya preraNAdAyaka prakAza pradAna karato rahe! 4 jJAnatapasvI muni zrI puNyavijayajI pro. dalasukhabhAI mAlavaNiyA, ToronTo (keneDA) pUjyapAda munirAja zrI puNyavijayajIno dIkSAparyAya sATha varSano thayo ane sATha varSa satata vidyAniSThAmAM gayAM che. teno sAkSI chellAM 34 varSathI to pratyakSathI ane te pUrvanAM varSono parokSa jJAnathI chuM. paNa temanI jJAnaniSThA AcAraniSThA zUnya nathI tenI paNa mane khAtarI thaI che. A ja kAraNa che ke temanI pratiSThA vidvAnomAM ane jaina samAjamAM paNa che.sarvaprathama temano paricaya I. sa. 1935nA unALAmAM thayo. pATaNanA sAgaranA upAzrayamAM teo keTalIka bahenone bhaNAvI rahyA hatA ane pU. paM. zrI sukhalAlajI ane huM upara gayA. jaina sAdhu eka gRhasthane Adara Ape e navuM dRzya prathamavAra joyuM, ane prathamavAra ja namratAnI mUrtinAM darzana thayAM, te bhulAya tema nathI. pU. mahArAjazrInI A mUrti lAMbA gALAnA paricaya pachI paNa jhAMkhI paDI nathI, uttarottara ujjavala banatI gaI che ane te kAraNe mAro Adara uttarottara vadhato ja rahyo che. pramANamImAMsAnuM saMpAdana karavAnI daSTie pU. paM. sukhalAlajI lagabhaga Akho unALo pATaNamAM rahyA ane temanI sAthe huM paNa rahyo ane pU. mahArAjazrInI jIvanacaryA joto rahyo. teozrInI sAthe temanA pU. guru zrI caturavijayajI ane temanA paNa guru pu. pravartaka kAMtivijayajI mahArAjane joyA- eka eka karatAM caDiyAtA ane paraspara tathA anya pratye sadvyavahAramAM kuzaLa. saumya pU. pravartaka zrI kAMtivijayajI bIje mALe bAraNA pAse ja beThA hoya--temanI saumyamUrti bhulAya tema nathI. pU. caturavijayajI to saMzodhanamAM vyasta hoya, paNa pU. pravartakajI koIne kAMIka samajAvI rahyA hoya - A nityanuM dRzya hatuM. ane pU. puNyavijayajI paThana-pAThanasaMzodhana-- Ama traNa kAryomAM rata dekhAyA. kadI paNa e traNamAMthI ekeyane divase UMghatA ke ADepaDakhe thatA joyA nahi. sadA apramatta e traNenI mUrti tAjI hoya tema najara samakSa taravare che. Aje e trimUrtimAMthI pU. mahArAjazrI ja che, paNa temanI A uMmare paNa apramatattA to tenI te ja che---- tethI Adara uttarottara vadhyuM ja . jAya che. pachI to pU. mahArAjazrIno saMparka uttarottara vadhato gayo, ane temanA aneka guNono pratyakSa paricaya thato rahyo, tenA varNananI lAMbI hAramALA thAya, paNa prastutamAM to amuka ja gaNAvI zakAya. mArA mitra zrI ratibhAI desAI pU. mahArAjazrInA bALakahRdaya upara ApharIna che. koImAM AMTIghUMTI jouM chuM to mana pAchuM paDatuM anubhavuM chuM, eTale bALakahRdaya pU. mahArAjazrInuM spaSTa vaktavya paNa khUMcatuM nathI. ghaNI vAra anubhavyuM che ke jayAM bIjA ghaNuMbadhuM chupAvIne vAta karavAmAM kuzaLa hoya che, tyAM pU. mahArAjazrI zrI puNyacaritram 126 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanA khullA, nirdoSa, nirmaLa vaktavyathI sAmAnuM mana AkarSI zake che. kayAreka temanI kaDavI vANI paNa mIThI ja lAge che. jo ke evI kaDavI vANInuM temanuM kSetra baha parimita che. bALakane jema ramakaDAMno prema hoya tema pU. mahArAjazrIne pustaka - pAnAMno prema che. jayAre koI mArA jevo A hastaprata ja pakaDavI ane kesa vAparavI e jANato na hoya ane pratane bagADI mUke agara bagADavAnI taiyArI karato hoya tyAre emanuM e bALakahRdaya jovA jevuM bane che, AkuLa-vyAkuLa banI jAya che. kyAreka e AkuLatA manamAM saMgharI rAkhe che, paNa kyAreka A nimitte teo roSe bharAya che tyAre jovA jevuM bane che - A eka mAtra kSetra temanA roSane prakaTa karavAnuM nimitta bane che, AthI bIjA nimitte roSa temanAmAM joyo nathI, anubhavyo nathI. . pustaka-pAnAMno temano A prema parigrahamUlaka nathI, paNa tenI surakSAnI daSTimAMthI niSpanna che, tenAM aneka pramANo ApI zakAya tema che. pote saMzodhita karelI prata, tenI nakala ke koI chApela pustaka koIne paNa ApI devAmAM temaNe kadI saMkoca karyo nathI. A bAbatanI sAkSI aneka vidvAno pUraze. AjanA vidvAno udAra banI zake che paNa pote zuddha karela prata ke tenI nakala bIjAne tene nAme saMpAdita karavA ApatA nathI - temAM eka mAtra apavAdabhUta pU. mahArAjA che. A bAbata huM mArA jAtaanubhavathI paNa kahI zakuM chuM. temaNe mane mArA saMpAdano mATe upayogI aneka prato meLavI ApI, te to kharuM ja, uparAMta temaNe pote karela ke karAvela nakalo paNa mane saMpAdana mATe ApI che. A prasaMge mAre spaSTa karavuM joIe ke pramANavArtika (svArthanuM mAna)nI prata ane tenI nakala temaNe ja mane saMpAdana mATe ApI ane meM tenuM saMpAdana karyuM. ane e kAraNe mAre vijhiTiMga prophesara tarIke keneDAmAM AvavAnuM banyuM che. bhAratamAM upalabdha pramANavArtikanI ekamAtra prata ane tenI nakala anya koI pAse hota to te koIne Apata ja nahi, evuM enuM mahattva che. paNa pU. mahArAjazrInI udAratA che ke vinA "nanana ca' temaNe mane e soMpI dIdhI. e ja pramANe vizeSAvazyaka mULa svopaNa vRttinI nakala paNa temanI ja udAratAne kAraNe mane maLI ane tenuM saMpAdana meM mArA nAme karyuM. hetubindu-TIkAnI nakala temaNe tAje ja ajANI lipimAMthI ghora parizrama karIne karI ane te paNa temaNe pU. paM. sukhalAlajIne saMpAdana mATe ApI dIdhI - A to prasiddhadAkhalA che, paNa te sivAyanA AvA to aneka dAkhalA che, jemAM niHsaMkocabhAve temaNe anyane sAmagrI pUrI pADI che. koI paNa dezI-videzI vidvAnane jaina bhaMDAranI prata joItI hoya to te prata, agara tenI nakala, agara phoTo soMpavAmAM jarA paNa saMkoca teo anubhavatA nathI. AthI pro. brAuna ane pro. AlsaDorpha jevA videzI vidvAno paNa prato mATe temanuM zaraNa svIkAre che. ane eka kALe je ema kahevAtuM ke jaina bhaMDAranI prata to aprApya jalekhavI joIeA vAtane khoTI pADavAmAM pU. mahArAjazrIno moTo phALo che, ane have ema manAvA lAgyuM che ke jaina bhaMDAronI prata paNa vidvAnone upalabdha thaI zake che. - jJAnoddhAraka sAdhupuMgavonI traNa peDhIno hastapratasaMgraha, jemAM aneka mahattvanI prato saMgharavAmAM AvI hatI, te lAlabhAI dalapatabhAI bhA. saM. vidyAmaMdirane soMpI devAmAM temaNe je udAratA dAkhavI che te mAtra anukaraNIya ja nahi paNa temanI nirmala aparigrahavRtti ja dAkhave evI che. te saMgraha maLyo tene AdhAre ja, zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAI ane emanAM kuTuMbanI sakhAvatathI, e vidyAmaMdiranI amadAvAdamAM 127 zrI puNyacaritram Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA thaI ane beeka varSa pachI temAM huM joDAyo. ane meM anubhavyuM che ke kyAreya paNa 'e prato mArI che'- e prakArano ahaM meM temanAmAM joyo nathI, tema ja e soMpI daIne pote moTo upakAra karyo che evI bhAvanA paNa meM temanAmAM joI nathI, paNa jANe ke samAjanuM samAjane ja maLyuM che evI dhanyatA temaNe anubhavI che. AvI udAra ane aparigrahavRttinI bhUmikA upara lA.da. vidyAmaMdiranuM caNatara thayuM che. Aje temanA e daza hajAra pratonA saMgrahamAM bIjI pacIseka hajAra uparAMta prato temanI ja bhalAmaNathI saMsthAne maLI che ane hajI bIjI keTalIka maLaze teno aMdAja karavo muzkela che. ghaNA ja thoDA samayamAM temanI ane pU. sukhalAlajInI doravaNI nIce cAlatI A saMsthA dezavidezamAM prasiddhine pAmI che temAM temanA mUkha AzIrvAda ja kAraNa che. lA. da. vidyAmaMdiranA navA makAnanuM udghATana zrI javAharalAla naherunA hAthe thavAnuM hatuM. pU. mahArAjazrIe soMpela jaina bhaMDAranI ane prAcIna lekhanakaLAnI sAmagrInuM pradarzana te prasaMge goThavavAmAM AvyuM hatuM. mAtra pAMca ja miniTa e pradarzananuM nirIkSaNa mATe zrI naherunA kAryakramamAM hatI, paNa e sAmagrInI samaja levAmAM pU. mahArAjazrI sAthe pradarzanamAM temaNe aDadho kalAka gALyo. AvI mahattvanI sAmagrI temaNe vidyAmaMdirane soMpI che. tenuM mUlya rUpiyAmAM to thaI zake tema che ja nahIM. sacitra hastaprato amUlya ja gaNAvI joIe. Avo amUlya vAraso vidyAmaMdirane maLyo che. paNa vidyAmaMdiranA baMdhAnAra atithigRha ke upAzrayamAM teo sthiravAsa karaze ke nahi e carcA-prasaMge temaNe je kahyuM che te vicAravA jevuM che. teoe kahyuM H mane to mArA A zrAvakabhaktonI vacce ja rahevuM game che, temanI mane hUMpha che, mArI temane che. amArI dalIla hatI ke mahArAjazrI, ApanuM kArya to vidyAnuM che, saMzodhananuM che ane temAM to A badhA bAdhaka ja bane che. game tyAre game te Ave, Apa game tevA gaMbhIra kAryamAM gUMthAyA ho paNa bhAvika sAthe vArtAlApa to karavo ja paDe. Ama Apano samaya bagaDe che, vidyAnuM kAma rakhaDe che vagere. paNa AnI sAme temanI dalIla e che ke, 'khapIne bodha Apavo e paNa amAruM to eTaluM ja mahattvanuM kAma che. koNa kaI rIte bodha pAme te kAMI kahevAya nahi. ApaNA daravAjA to khullA ja rahevA joIe' ane joyuM ke te khullA ja che. saMzodhananuM kAma choDI teo nAnAM bALako sAthe paNa AnaMdapUrvaka vAta karI zake che. amane temano e samaya bagaDato jaNAya che, paNa temane mane e samayano sadupayoga ja che. e bALako ja bhaviSyanA nAgariko che, temanAmAM susaMskAra sIMcavA e paNa teo potAnuM kAma mAne che. Ama kharA arthamAM teo dharmaguru che, vidyAguru che. lA. da. vidyAmaMdirane mAtra hastaprato ja temaNe ApI che ema nathI, paNa jiMdagIbhara cUMTI cUMTIne saMgharelAM sAta-ATha hajAra mudrita pustako paNa soMpI dIdhAM che. soMpI dIdhAM che eTale have kharI rIte to temanI muzkelI vadhI che. potAnA saMzodhanakAryamAM jarUrI pustako paNa temaNe saMsthAne ApI dIdhAM, have te pustakono upayoga ame karatA hoIe tyAre temane paNe te jarUrI thaI paDe che. amArI pAsethI maMgAvavAno saMkoca temanAmAM meM anubhavyo che ane joyuM che ke atyaMta jarUrI pustako punaH temaNe vasAvI lIdhAM che. AvI saMkocavRtti bhavyatAnuM lakSaNa che. temanI pAsenuM koI pustaka koI jue ane mahArAjajI anubhave ke A pustaka jonArane jarUrI jaNAya che, to teo tarata ja te tene niHsaMkocabhAve ApI de che. Ama je jJAnottejanA kharA 128 zrI puNya-ritram Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvapUrvaka temanAmAM che, te anyamAM virala hoya che, tethI enuM mUlya vizeSa che. kAmanI tallInatA temanAmAM jovI e preraka bane che. ghaNIvAra joyuM che ke eka DhIMcaNa UMce rAkhI kAMIka lakhatA hoya ane koI AvI caDe to temanuM dhyAna te tarapha doravAmAM Ave to ja jAya che. AvI ekAgratA lAdhI che, chatAM AgaMtuka sAthe te choDI tarata ja vAta karavA lAgI javAmAM potAnA kAryanI hAninuM duHkha temaNe anubhavyuM nathI, AnaMda ja anubhavyo che. A temanI moTAI che, je temane atyaMta namra banAve che, ahaMkAranI chAMTane avakAza nathI detI, ane samabhAvanI vRddhi kare che. zeTha ke daridra AgaMtuka temane mana samAna mahattva dharAve che. zrI kastUrabhAI sAthe vAta karavAmAM jeTalo samaya teo le te ApavAmAM temane jema saMkoca nathI, tema sAva daridra AvI potAnuM duHkha gAya to te sAMbhaLavAmAM paNa temane samayano saMkoca nathI; bannenI vAta AdarabhAve ja sAMbhaLe che. daridrane paNa 'have baMdha karo, mAre kAma che'- evuM kadIya temaNe kahyuM hoya e jANamAM nathI, Ama sarva sAthe samAna vartana temanA kAmamAM amane to bAdhaka jaNAya che, paNa temane mana e paNa eka kAma ja che; tethI mahattva ochuM nathI. Ama kharA arthamAM teo dharmaguru che. Adhunika kALe 'jaina bhaMDAronA uddhAraka' evuM biruda temane ApIe to anucita nahi gaNAya. lIMbaDI, pATaNa, khaMbhAta, jesalameranA bhaMDArano temaNe karelo uddhAra to sarvavidita che. paNa ghaNA anAmI bhaMDAro temaNe joyA che ane tenI suvyavasthA mATe prayatna karyo che. ane temanA uddhAranuM e sulakSaNa che ke temAMnI sAmagrInuM eka paNa pAnuM ADuavaLuM na thAya tenI takedArI rAkhe che temAMthI bIjAnI jema corI karavI te temanuM kAma nathI. AthI temanI pratiSThA evI jAmI che ke sau koI potAnA bhaMDAro ughADIne temane niHsaMkocabhAve soMpI de che. bhaMDAranI cakAsaNI e to dhULadhoyAnuM kAma che. kacarA tarIke kothaLAmAM bharI dIdhelAM pAnAMmAMthI mahattvanI prato temaNe taiyAra karIne bhaMDAramAM mUkI che. AcArya haribhadrano apUrva granta tADapatranA TUkaDAthI bharelA TraMkamAMthI taiyAra karIne vidyAmaMdirane chApavA Apyo tyAre khabara paDI ke keTaluM apAra dhairya temanAmAM che. aneka bhaMDAronuM nirIkSaNa karatA hoI kaI prati kyAM che te to temanI smRtimAM ja rahe che. paNa tevA nirIkSaNanI sAthe sAthe grantha-saMzodhananuM kAma paNa teo karatA rahe che. koI granthanI uttama prati najare caDe ke tarata ja tene AdhAre mudrita pustakamAM saMzodhana ane pAThAMtaronI noMdha tatkALa karI-karAvI le che. seMkaDo tevA grantho temaNe saMzodhita karyA che ane te temanA pustakAlayamAM che. jyAre paNa koIne e saMzodhita pustakanI jarUra hoya tyAre teo te saharSa ApI de che. nAlaMdA mahAvihAranA adhyakSa sAtakoDI mukharjIe tattvasaMgrahanuM mudrita pustaka, je temaNe jesalameranI pratane AdhAre zuddha karyuM hatuM, ane temAM khUTatAM pAnAMnI pUrti paNa karI hatI, te jesalameranI pratanA phoTo sAthe mokalI ApyuM hatuM teno huM sAkSI chuM. chellAM 35 thI 40 varSathI teo AgamanA saMzodhananA kAryamAM rata che. je paNa bhaMDAramAM AgamanI vizuddha prata jue che tenAM pAThAMtaro chApela pustakamAM letA rahe che. mAtra mULanA ja nahi paNa niryukti Adi badhI TIkAonA paNa; TIkAmAM AvelAM mULanAM uddharaNono upayoga paNa mULa sUtranA zudhdhikaraNamAM kare che-- Ama Agamone zakya eTalI badhI rIte vizuddha karI prakAzita karavAnuM temanuM svapna bahu junuM che. tenA prakAzananI nI puNyacaritram 129 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yojanAmAM paNa temane rasa che ja. AthI chevaTe have zrI mahAvIra jaina vidyAlaye enA prakAzanano yaza levA nakakI karyuM che. paNa e yaza pU. mahArAjazrInI kAma karavAnI je prakriyA che te pramANe cAlatA vidyAlayane Akaro paDI jAya tema che. paNa pU. mahArAjazrI to potAnI rIte ja te kAma karavAnA. koI chApavAnuM nakkI kare te choDI de teno temane roSa nathI. kAma satata cAlu rahevuM joIe, kAmamAM tanmayatA joIe, paNa temanuM kAma eTale mAtra AgamasaMzodhanuM ja kAma nathI paNa bIjAM aneka kAmo che. sau yathAsaMyoga temano samaya mAgI le che ane te ApavAmAM temane jarA paNa saMkoca nathI. temane mana mahattvanI taratamatA nathI; je TANe je jarUrI hoya te TANe te karI devuM e enuM mahattva che. hamaNAM ja meM temane vinaMtI karI ke ahIM 'upamitibhavaprapaMca kathA'no bIjo praveza mAre bhaNAvavAno che, to tenAM pAThAMtaro ane zuddhi mane koI sArI pratane AdhAre karI mokalo. mArI A vinaMtI svIkArIne te temaNe tarata karI mokalyuM. AvuM to anekane mATe teo karatA hoya che, te emano svabhAva che. eTale ApaNI dhIraja na rahe ane ApaNe ema mAnIe ke pU. mahArAjazrI amuka kAma ja kare, bIjuM na ja kare, e banavuM asaMbhava jaNAya che. paNa eTaluM to nakkI ja che ke temaNe taiyAra karela pustakamAM anya dvArA saMzodhana lagabhaga azakya ja che, kAraNa ke temano prayatna yathAzakya sakala sAmagrIno upayoga karIne saMzodhita pustaka taiyAra karavAno rahe che. AthI AgamanI je AvRtti temanA dvArA taiyAra thaze te lagabhaga chevaTanI ja haze. AvatI peDhImAM ATalI dhIraja, ATalI khaMta ane ATalo parizrama karI AvA prAcIna granthonA uddhAranI nikA javalle jamaLavA saMbhava che. jaina samAja paisAnA mUlyamAM badhI vastunI kiMmata AMke che- tene A niSThAnuM mUlya samajavAmAM ghaNI aDacaNa paDe tema che. kAraNa, te to ema ja vicAre che ke A pustaka chapAyuM temAM ATalAM varSa gayAM ane ATaluM kharca thayuM. paraMtu je Agamone te pavitra ane pramANarUpa mAne che, tenA zuddhikaraNanA mUlyane paisAmAM AMkI zakAya ja nahi. A mATe bAyabala mATe tenA anuyAyI je kharca kare che-Aje paNa tenA vizuddha aMgrejI anuvAda mATe-teno aMdAja jo jaina samAja pAse mUkavAmAM Ave to temaNe rUpiyAmAM nahi paNa lAkho rUpiyAmAM pAI jeTalo paNa kharca Agama mATe nathI karyo te jaNAI Avaze. mahArAjazrIne mana AvA kAryanuM mUlya paisAmAM nathI, svayaM kAryanuM ja mahattva che. kAryanuM mahAvIsarAI jAya ane paisAnuM mahattva vadhI jAya to kAma yathAyogya thaI zake nahi-A bhAvanA temanA svabhAvagata che. temano vizvAsa che ke kArya sAruM haze to paisAne kAraNe te aTakI paDaze nahi. temaNe anubhavyuM che ke temanuM koI paNa kArya te kAraNe aTakI paDyuM nathI. ghaNI vAra teo jesalameranA bhaMDAranA uddhAranI vAta kare che. nIkaLyA tyAre mAtra teno uddhAra karavo che e eka ja niSThA laIne nikaLyA, ane tyAM pahoMcI gayA. sAthIone bolAvyA, temanA bhojana vagerenI vyavasthA karI ane rAta-dina eka karI e kAmamAM sau lAgI gayA. kAma pUruM thayuM ane te mATe paisA maLI rahyA. Aje te bhaMDAra surakSita-vyavasthita che. paNa te eve sthaLe che, jyAM AkramaNano bhaya sadaiva rahe che. A ciMtA temane satAvI rahI che. paNa A jaina samAja saMpatti-parigrahamAM mAne che-bhagavAnanA vacanathI viruddha jaIne; enI mArApaNAnI bhAvanA jatI nathI. jesalameranuM jesalameramAM rahevuM joIe-A bhAvanA kyAreka kadAca te amUlya bhaMDArane jokhamamAM nAMkhI deze, paNa e sajano tene anyatra khaseDaze nahi. AvI jaina samAjanI sthiti che. paNa mahArAjazrIe to potAnI pharaja zrI puNyacaritram 130 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bajAvI. have jaina samAje tenI bhAvI surakSAno prazna ukelavAno che. AzA rAkhIe ke TrasTIomAM sabuddhi Ave. AvA mahattvapUrNa bhaMDArano pUro upayoga thAya tevI vyavasthA paNa jarUrI che, anyathA te lobhiyAnA dhananI jema nirupayogI paDI raheze. je AcArye te bhaMDAranI yojanA karI haze temano AtmA A lobhiyAnA dhanane joIne rAjI nahi thato hoya, temane mana to teno satata upayoga thAya emAM ja e bhaMDAranI mahattA che. Aje evI koI vyavasthA tyAM nathI. te thavI jarUrI che. to ja pUjya mahArAjazrIe karela prayatna vizeSa saphaLa thaze. pU. mahArAjazrIe susaMpAdita karI aneka pustako prasiddha karyA che. ahIM dUra mArI pAse tenI sUcI nathI. paNa je atyanta mahattvanAM che teno nirdeza to jarUrI che. pU. mahArAjazrInA nAmanI chApa je pustaka upara hoya te lijjagatamAM vizvasanIya AvRtti gaNA che--e hakIkata che. vaLI, temanI tINa daSTi pustakanuM mahattva pArakhI zake che ane tethI temaNe je kAMI saMpAdita karyuM che te mahattvanuM hoya che. bRhatkalpa bhASya jevo mahAgrantha, jaina AcAryo ane Agamadharono virodha chatAM, teoe saMpAdita karyo, te eka sudhAraka tarIke nahIM pAga temAM je bhAratIya saMskRti mATenI sAmagrI che, tethI vidvAnone zA mATe vaMcita rAkhavA?-e bhAvanAthI. ane e granthanuM mahattva vijagatamAM aMkAyuM che paNa kharuM, tevo ja bIjo grantha che vasudevahiADI. te jyArathI prakAzita thayo che tyArathI Aja sudhI barAbara vidvAno te viSe kAMIne kAMI lakhatA rahyA che : bhASASTie, kathAvastunI daSTie ane bIjI aneka daSTie e granthanuM mUlya vidvAnone mana bahu moTuM che. bRhatkathA, je atyAre anupalabdha che, tenI sAmagrIno upayoga vasudevahiADImAM thayo hoI tenI vizeSatA vidvAnone mana vasI che tethI tenI carcA avAranavAra saMzodhananAM mAsikomAM ane pariSadomAM thatI ja rahe che. aMgavijA nAmano grantha Ama to nimittazAstrano grantha che, paNa temAM je bhAratIya saMskRti viSenI sAmagrI bharI paDI che te jyAre Do. vAsudevazaraNa agravAle joI tyAre vagara mAgye tenI prastAvanA temaNe lakhI. AvA to aneka grantho temaNe saMpAdita karyA che. ane tethI vijagatamAM susaMpAdaka tarIke temanuM nAma khyAta thayuM che. pU. mahArAjazrI zatAyu thAya ane sAhityanI ane sAmAnya jananI paNa sevA karatA rahe evI zubhAzA sevuM chuM! anokhI vibhUti zrI rasikalAla choTAlAla parIkha, amadAvAda muni zrI puNyavijayajI mahArAja gujarAtanI anokhI vibhUti che. na zramaNo ke saMnyAsIo saMsArano tyAga kare che eno artha zo? bhautika rIte to teo jagatamAM rahe che. vanamAM rahe to paNa temano nirvAha to loko ja kare che. hakIkatamAM koI lokonI bahAra rahI zakatuM nathI, saMsAra tajI zakatuM nathI. eka sthaLa tajIne bIje sthaLe jAya eTale jagata, loka ke saMsArano tyAga thato nathI. arthAt tyAgano artha bIjo koI che. e jIvana jIvavAnI rItamAM che. potAnuM ke potAnA kuTuMbanuM ke nAtajAtanuM ke pradeza ke 131 zrI puNyacaritram Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezanuM hita ke svArtha sAdhavAmAM saMsArI mANasa rokAyelo rahe che. saMsAratyAgI sAdhu zemAM rokAyelo rahe che? evA koI kAryamAM e rokAyelo rahe che, je AmAMnA kazAthI maryAdita nathI, chatAM A badhAMne samAvI le che. ene mATe Atmahita ane lokahita avirodhI hoya che. e niHspRhI bane che eno artha e ke potAnI bhAvanAmAM, vicAramAM, AcaraNamAM, pravRttimAM ene saunA hitanI spRhA rahe che. A arthamAM ni:spRhI thavuM ke spRhI thavuM e aMgata, ke kuTuMbAdinI maryAdAmAM rahenAra ke eno bhAra vahanArane moTe bhAge durghaTa hoya che. AthI AvI AkAMkSAvALA, AtmAnA ane saMsAranA hitArthe saMsArano tyAga kare che, ema samajavAmAM tyAganAM artha ane kRtArthatA che. arthAt saMsAratyAgInA tyAganI kRtArthatA tenI pravRtti lokajIvanA kyA kSetramAM kevI ane keTalI che tenAthI aMkAya che. A daSTie munizrI puNyavijayajInA muni tarIkenA jIvanano vicAra karIe to khyAlamAM Avaze ke emanI pravRtti keTalI badhI lokopakAraka che. emanA munijIvananA yama-niyama-saMyamathI vIryavAna banelI buddhizakti ane dhananA aparigrahane laIne maLelI udAratAno lAbha vidyAkSetrane je maLyo che te anokho che. gujarAta, mAravADa, mevADa, mALavA Adi pradezomAM vidyAsaMrakSaNa ane saMvardhananuM kAma jainamunio paraMparAthI karatA AvyA che. emanuM A kArya jaina saMpradAyanA sAhityanuM saMrakSaNa karavA ke tenuM saMvardhana karavA pUratuM. ja rahyuM nathI. jaina jJAnabhaMDAromAM jaina saMpradAyanA graMthono saMgraha ane sAcavaNI thayAM che, tenI sAthe sAthe ja bIjA saMpradAyonA graMtho ane koIpaNa saMpradAyanA na gaNAya athavA sarva saMpradAyanA gaNAya, jene AcArya hemacaMdra sarvapArSadava' kahe che, evA vyAkaraNa, koza, kAvya, alaMkAra ItyAdinAM thayAM che. pATaNanA ke khaMbhAtanA ke amadAvAdanA jaina bhaMDAro tapAsavAthI A ApoApa dekhAI Ave che. A pravRttimAM jUnI pratio sAcavavAnA kAma sAthe tenI navI nakalo paNa karAvAya che, je eka jAtanI prAcIna kALanI prakAzana pravRtti kahevAya. ghaNo naSTa thaI jato bhAratIya prAcIna vidyAno vAraso AthI ja sacavAI rahyo che. AjanA yugamAM muni zrI puNyavijayajInI A kSetramAM pravRtti bahumAna yogya thaI che temanI guru paraMparAmAM pravartaka muni zrI kAntivijayajI, muni zrI caturavijayajIe A dizAmAM je pravRtti AdarI hatI te muni zrI puNyavijayajIe yazasvI rIte AgaLa vadhArI che. lIMbaDI, pATaNa, khaMbhAta, chANI AdinA bhaMDAronI vyavasthitatA emane AbhArI che. A bhaMDAronAM varNanAtmaka keTaloga, je emane hAthe taiyAra thaI prakAzita thayAM che ke thavAnI taiyArImAM che, e emanI bhAratIya prAcIna vidyAnI eka moTI sevA . * muni zrI puNyavijayajInI A pravRttinuM navuM phaLa te amadAvAdamAM zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAI ane emanA bIjA bhAIonI udAra sakhAvatathI sthapAyeluM ane cAlatuM zrI lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira che, jemAM emanA potAnA graMthabhaMDAra uparAMta bIjA aneka hastalikhita graMtho saMgrahIta thayA che. uparAMta, mahattvano ane virala gaNAya evo purAvastusaMgraha paNa emAM emanI dvArA thayo che. muni zrI puNyavijayajIne hAthe ATalI eka sevA paNa vidyAkSetre moTI gaNAya. paraMtu ethI paNa adakI sevA, e je rIte potAnI udAra ane saujanyabharI rIte bIjA abhyAsIone ane saMzodhakone A badhI zrI puNyacacUitram 132 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmagrI sulabha karI Ape che ane emAM mArgadarzana Ape che e che. A emanuM saMrakSaNakArya thayuM. emanuM saMvardhanakArya paNa eTaluM ja ujjavala che. prAcInazailInA abhyAsamAM niSNAta hoI pote Adhunika saMzodhana ane vivecananI paddhatimAM paNa nipuNa che. emanAthI thayelAM prAkRta, saMskRta graMthonA saMpAdanono, temAMnA vividha prakAranA zabdAnukramono ane saMzodhanadaSTithI taTasthabhAve lakhAyelA vidvattApUrNa upodghAtono je koI lAbha uThAve che, tenuM mAthuM sahaja rIte temanA tarapha namI paDe che. AvI virala vibhUtinI dRSTino lAbha vidyAkSetrane samRddha banAvyA kare e ja A prasaMge prArthanA hoya. ane sAthe sAthe e prArthanA paNa hoya, ke emanI paraMparA sAcave evA bIjA munio pote taiyAra karatA rahe! tasmai zrIgurave namaH| Do. bhogIlAla ja. sAMDesarA, vaDodarA pUjya puNyavijayajI mahArAjanuM prathama darzana sane 1930mAM mane thayuM hatuM. e varSe vaDodarA rAjya pustakAlaya pariSada pATaNamAM maLI hatI. e nimitte yojAyelA pradarzanamAM prAcIna hastalikhita prato, vaDodarAnA prAcyavidyAmaMdiramAMthI AvelA paM. lAlacaMda gAMdhInI sAthe, goThavatA meM temane joyA hatA. pATaNanA mArgo uparathI pasAra thatA teone anekavAra ahobhAvapUrvaka huM joto. paNa temano pratyakSa paricaya to 1931nA me mAsamAM thayo. navI zarU thanAra siMdhI jaina sirIjhanA kAma mATe jarUrI sAmagrI ekatra karavA sAru purAtattvAcArya jinavijayajI pATaNa AvyA hatA. bhAre saMkocapUrvaka huM temanI pAse gayo ane mArA alpa vAcanamAMthI upasthita thayelA, gujarAtanA ItihAsa ane sAhitya viSenA keTalAka praznonI temanI sAthe carcA karI. jinavijayajIne mArAmAM rasa paDyo; bIje divase puNyavijayajI pAse teo mane laI gayA, mAro paricaya karAvyo ane eka vidyArthI tarIke snehapUrvaka temane mArI soMpaNI karI. kema jANe janmAntarano na hoya evo pragADha ane UMDo amAro saMbaMdha te samayathI zarU thayo - A vastu AvA ja zabdomAM pU. mahArAjazrIe paNa aMgata vAtacItamAM anekavAra bhAvapUrvaka kahI che e noMdhatAM huM dhanyatA anubhavuM chuM. mahAmAtya vastupAlanA sAhityamaMDaLanA eka sadasya amaracaMdre potAnA mArgadarzaka ane arisiMha mATe prayojelo zabda vAparIne kahuM to, e 'kalAguru'nI AMgaLI pakaDIne saMskRta, prAkRta ane gujarAtI praziSTa ('kalAsikala') sAhityanA bharacaka, suvizruta ane sapATa rAjamArgonI baMne bAjue dUra sudhI khIlelAM, pramANamAM alpaparicita aDAbIDa ramaNIya vanomAM, lIlI vanarAIomAM ane zItaLa nikuMjomAM tathA ajANyA DuMgaromAM e pachI huM viharavA lAgyo ane saMzodhananI keDIe eka lAMbI majala zarU thaI. enAM yAda Ave eTalAM saMsmaraNo ane anubhavo noMdhavA besuM to eka pustaka bharAya. kadAca e lakhavAno samaya meLavI zakAya to paNa e mATenuM A sthAna nathI. ahIM to A mahAna manISI ane virala mahApuruSa sAthenA mArA saMparkanI thoDIka vAto ja karIza. 133 dAdAguru sadgata pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAjanA vArdhakyane kAraNe mahArAjazrI emanA guru zrI puNyacaritram Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadgata caturavijayajI mahArAja sAthe pATaNamAM keTalAMka varSa sthira vAsa karIne rahelA hatA. pATaNamAM maNiyAtI pADAmAM AvelA sAgaranA upAzrayanA mALa upara eka vizALa khaMDamAM dAdarAnI sAme Azare nevuM varSanA vRddha pravartakajI mahArAjanuM Asana rahetuM; temanI bAjumAM pUjya caturavijayajI ane pUjya puNyavijayajI mahArAjanAM Asano tathA pAse pUjya puNyavijayajI mahArAjanA vaDIla gurubaMdhu sadgata pUjya meghavijayajI mahArAjanuM Asana - evI vyavasthA rahetI. e vizALa khaMDanI aMdaranA eka oraDAmAM prAcIna hastapratonA utsAhI saMgrAhaka sva. pUjya jazavijayajI mahArAja ane temanA gurubaMdhu sva. pU. nyAyavijayajI mahArAja raheta.. jaina upAzrayamAM dharmArAdhananuM vAtAvaraNa to hoya ja e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe. paNa sAgaranA upAzrayamAM utkaTa vidyAprema ane satata jJAnasAdhanAnuM vAtAvaraNa hatuM enI UMDI chApa mArA bAlamAnasa upara paDelI che. AMkhonA nIra UMDAM gayAM hoya evI sthitimAM paNa pravartakajI mahArAja hastaprato tapAsatA hoya ane vAMcatA vAMcatA zlokasaMkhyAnAM ke bIjAM agatyanAM sthAnoe lAla nizAnIo karatA hoya. caturavijayajI mahArAja ane puNyavijayajI mahArAjanI sAme, muMbaInA nirNayasAgara presamAM chapAtAM temanAM saMskRta, prAkRta saMpAdanonAM pruphanA thokaDA paDacA hoya. e tapAsavA uparAMta navAM saMzodhanonAM ane presa-kopIonI meLavaNInAM kAmo cAlatAM hoya. dezaparadezanA vidvAno vAraMvAra AvI caDhatA hoya ane temanI sAthe vividha prakAranI jJAnacarcAo cAlatI hoya. lagabhaga sADatrIsa varSa bAda, ApaNA dezanI temaja videzanI aneka vidyAsaMsthAonA anubhava pachI lakhuM chuM ke sAgaranA upAzrayanuM vAtAvaraNa koIpaNa dezanI viziSTa saMzodhana-saMsthAnI barobarI kare ema hatuM. athavA ema kahuM ke evI saMsthAo karatAM caDhiyAtuM hatuM to paNa kazI atyukti nathI, kema ke dhArAdhoraNa ke darakhAstonI jaMjALo ke ophisa-kAmanI paLojaNono tyAM sadaMtara abhAva hato. solaMkI yuganA pATaNamAM sthaLe sthaLe AvelA upAzrayo temaja sahastraliMga sarovaranA tIrapradezanA vidyAmaThonI sArasvata samaddhinuM sAtatya jANe ke tyAM anubhavAtuM hatuM. gujarAta vidyApIThanA purAtattva mandiranuM kAmakAja keTalAMka varSa pahelAM ATopAI gayuM hoI e prakAranA saMzodhanakArya karanAra gujarAtamAM eka ja saMsthA te samaye hatI - ane vaDodarAnuM prAccavidyAmandira (orienTala InsTiTayUTa). AvI saMsthAnA saMzodhako ane adhyApakonA mArgadarzana ane saMparkathI maLI zake ethIye adako lAbha gujarAtanA eka khUNe AvelA pATaNamAM mane maLyo ene RNAnubaMdha gaNavo? saMzodhana mATenAM pustakonI anukULatA paNa tyAM paryApta hatI. vaLI, saMsthAomAM hoya evuM kacerInA samayanuM baMdhana ke adhyApako ke mArgadarzaka vidvAno sAthe maLavAno ke kAma karavAno samaya agAuthI nakkI karavAnuM niyaMtraNa, evuM kazuM tyAM nahotuM, e paNa eka moTuM svAtaMtrya hatuM. upAzraye javAno mAro lagabhaga dararojano krama hato. skUlamAM rajA ke vekezana hoya tyAre vadhAre kalAko tyAM huM gALI zakato. pU. puNyavijayajI mahArAje hastapratonuM vAMcana mane pahelAM zIkhavyuM. pravartakajI mahArAja pAse hastapratonA thokaDA paDacA hoya te huM IcchA mujaba pheMdato, tapAsato ke vAMcato. emAMthI keTalIka prato vizeSa vAcana ke nakala mATe huM ghera laI jato. sacitra vijJaptipatro paNa nirIkSaNa ke vAcana mATe ghera laI javAnI manA nahotI! mahArAjazrI pAse aneka viSayonI vAto sAMbhaLato ane temane aneka prazno pUchato. emanA vaDIla zrI puNyacaritram 134 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurubaMdhu pU. meghavijayajI mahArAja pAse AsapAsanA mahollAmAM rahetA kizoro skUlanA abhyAsa mATe ke vArtA-vinoda mATe AvatA temanI sAthe ramato ane temane ghera jato. e arasAmAM- mahArAjazrI sAthenA paricaya pachI ekAda mAsamAM - temanI sucanAthI AcArya hemacandranA prAkRta vyAkaraNa'nuM vAcana emanI pAse AvyuM. mahendra jaina paMcAMganA saMpAdaka jyotirvidamuni zrI vikAsavijayajI (pachIthI vijayavikAsacaMdrasUrijI) mArA sahAdhyAyI hatA. prAkRta vyAkaraNa'nAM Azare paMdaraso sUtro rasa ane utsAhathI mukhapATha karelAM. e mATe mahArAjazrIe bheTa ApelI Do. pI. ela. vaidya-saMpAdita prAkRta vyAkaraNanI nakala eka moMghA saMbhAraNA tarIke meM sAcavI rAkhI che. deza-videzanA aneka vidvAnonAM darzana sAgaranA upAzraye thayAM. 'prAkRta vyAkaraNa'nuM amAruM vAcana cAlatuM hatuM e samaye ja suprasiddha jarmana vidvAna Do. AzDorpha AvyA hatA. mahArAjazrI ane temanI vacce saMskRtamAM thayelA vArtAlApanAM keTalAMka vAkyo Aja sudhI mane zabdazaH yAda che. jainAzrita citrakalAnA saMzodhana mATe AvelA amerikana vidvAna pro. normana brAunanuM prathama darzana tyAM thayuM hatuM. pU. paMDita sukhalAlajI ane zrI rasikalAlabhAI parIkhanAM prathama darzane ekasAthe tyAM thayAM hatAM. zrI balavaMtarAya ka. ThAkora ane zrI rAmanArAyaNa vi. pAThakane sau pahelAM tyAM maLavAnuM thayuM hatuM. jaina gurjara sAhityanA viziSTa saMzodhaka zrI mohanalAla dalIcaMda desAI ane vaDodarA prAcyavidyA mandiranA e samayanA niyAmaka Do. vinayatoSa bhaTTAcArya sAthe prathama vArtAlApa tyAM thayo hato. paM. becaradAsa dozI, zrI madhusUdana modI ane paM. lAlacaMda gAMdhI- e prAkRta apabhraMza sAhityanA UMDA abhyAsIone potAnAM kAmo karatAM tyAM joyA hatA. bhaviSyamAM jeo pU. mahArAjazrInA atyaMta kAryakSama saMzodhana - sahAyaka thavAnA hatA te 5. amRtalAla bhojaka sAthenI AjIvana maitrIno AraMbha tyAM thayo hato. eka kizoranA jIvanamAM mAtra traNeka varSamAM thayelI A kamANI bahumUlya hatI, ema pazcAdavalokana karatAM mane lAge sane 1934mAM ame amadAvAda rahevA gayA; ane thoDoka samaya patrakAratvamAM gALyA pachI AgaLa abhyAsa mATe huM kolejamAM joDAyo. mahArAjazrIno nivAsa to pATaNamAM hato. rajAo ane vekezanomAM huM acUka pATaNa jato ane agAuno kama pAcho cAlu thaI jato. enI vigatomAM UtaravAnuM ahIM prastuta nathI. bahAra vasatA aneka paTaNI mitro ane snehI saMbaMdhIo mane kahetA ane Aje paNa kahe che ke "pATaNamAM ame zuM karIe? amAro samaya jato nathI." paNa ukta kramane kAraNe pATaNamAM mAro vakhata bahu phalaprada rIte jato, eTaluM ja nahi, hakIkatamAM vekezana TUMkI paDatI. evI be vekezanomAM thaI pU. mahArAjazrI pAse prAkRta mahAgraMtha 'vasudeva-hiMDI'nuM (jenuM saMpAdana teoe tathA temanA pUjya gurujIe kareluM che) sAdyanta vAcana meM karyuM ane pachIthI eno gujarAtI anuvAda karyo, je bhAvanagaranI zrI jaina AtmAnaMda sabhAe pragaTa karyo che. * * sane 1934mAM ema.e. thaI gujarAta vidyAsabhAnA ucca abhyAsa ane saMzodhana vibhAgamAM (pachInA bho. je. vidyAbhavanamAM) huM joDAyo. jaina Agama sAhityamAM gujarAta' e viSayanuM saMzodhanakArya saMsthA taraphathI mahArAjazrIne soMpAyuM hatuM, paNa Agama-vAcanAnuM bhagIratha kArya teoe hAtha dharatAM e kArya mane soMpAyuM ane e viSayanA zreSTha taddhika tarIke temanI anekavidha sahAya mane maLI. emanuM ja kAma proksI' tarIke meM karyuM ema 135 thI puNyacaritram Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAmAM atyukti nathI. sane 1951mAM vaDodarAmAM yunivarsiTImAM joDAyA pachI prAcIna gurjara granthamALAnuM meM Ayojana karyuM. e mATe hastaprata-sAmagrI ekatra karavAmAM pU. mahArAjazrI taraphathI kImatI sahAya maLI. traNa bAlAvabodha sahita SaSTizataka-prakaraNa', 'prAcIna phAgusaMgraha' ane 'varNaka-samuccaya'nAM kAmo temanI sahAya vinA A rIte thaI zakyAM na hota. aneka vidyArthIo ane abhyAsIone apekSita sAmagrI pUrI pADavAnI khaMtabharI kALajI pU. mahArAja sAhebe lagabhaga ardha zatAbdI thayAM rAkhI che. sane 1958mAM prAcyavidyAmaMdiranA niyAmaka tarIke mArI niyukti thaI ane e saMsthA taraphathI pragaTa thatI 'gAyakavADjha orienTanala sirIjha'nA mukhya saMpAdaka tarIke paNa mAre kAma karavAnuM AvyuM. A sirIjhano AraMbha zrI cimanalAla DAhyAbhAI dalAle karyo hato ane enA prathama graMtha tarIke rAjazekharanI kAvyamImAMsA' sane 1916mAM prasiddha thaI hatI. vaDodarAnareza zrI sayAjIrAva gAyakavADanI sUcanAthI cimanalAla dalAle pATaNanA hastalikhita graMthabhaMDAronI tapAsa karI. enA ahevAlane pariNAme A sirIjhano rAjya taraphathI AraMbha thayo hato. bhaMDAronI tapAsa mATe agAu pATaNa AvelA vidvAno phorbsa, nyUlara, piTarsana, bhAMDArakara, kAthavaTe ane maNilAla nabhubhAI karatAM ghaNI vistRta tapAsa cimanalAla dalAla karI zakyA enuM sauthI moTuM kAraNa pU. pravartakajI mahArAja ane pU. caturavijayajI mahArAja taraphathI temanI kAmagIrIne saMpUrNa sahakAra ane sahAya maLyAM e hatuM. gAyakavADa sirIjhanA ghaNA mUlyavAna graMtho pATaNa bhaMDAranI hastaprato uparathI saMpAdita thayelA che. A sirIjhane tathA tenI Ayojaka saMsthAne pU. mahArAjazrI taraphathI vividha prakAranI sahAya AjasudhI maLatI rahI che e temanI guruparaMparAnuM sAtatya che. khaMbhAtanA tADapatrIya bhaMDAranI temaNe taiyAra karelI varNanAtmaka sUci tathA emanAM bIjAM keTalAMka saMpAdano A sirIjhamAM pragaTa karI zakyAM chIe e amAre mATe parama harSano viSaya che. jIvanamAM ardha zatAbdI sudhI mahArAjazrIe graMthasaMgopananuM kArya karyuM, paNa graMthoneya parigraha temaNe rAkhyo nathI. daseka varSa pahelAM emanI preraNAthI zeTha kastUrabhAI lAlabhAIe amadAvAdamAM sthApelA bhAratIya saMskRti vidyAmaMdirane pote ekatra karela virala hastapratono ane mudrita graMthono vizALa saMgraha teoe bheTa ApIne sarvane upalabdha banAvyo che. potAnI anekAneka taiyAra presa-kopIonuM paNa lAyaka vidvAnone vitaraNa karI detAM temaNe kadI saMkoca anubhavyo nathI. kevaLa huM ja nahi, paNa mArAM sarva kuTuMbIjano ane bALako pU. mahArAjazrInA gADha paricayamAM AvyAM chIe ane temano satatavAhI vAtsalyabhAva amane maLyo che e mATe ame dhanyatA anubhavIe chIe. chellAM aDhAra varSa thayAM huM vaDodarAmAM sthira thayo chuM. eTalA samayamAM anekavAra mahArAjazrInuM vaDodarAmAM Agamana thayuM che tema keTalAMka cAturmAsa paNa thayAM che. hareka vakhate vaDodarAmAM pravezatAM ane vaDodarA choDatAM temaNe ane temanA samasta munimaMDaLe ekAda divasa to amAre tyAM avazya gALyo che e kadI bhulAya ema nathI. jJAnAMjali' graMthanA abhivAdana vibhAganA aneka lekhomAM pU.mahArAjazrInA eka parama viziSTa vidvAna ane saMzodhaka tarIkenA guNono deza-videzanA saMzodhanapravINoe potapotAnA daSTibinduethI nirdeza karelo hoI e ja vastunI punarAvRtti huM ahIM nahIM karuM. paNa varSothI anubhavAyelI eka vAtano nirdeza ahIM karavAnuM mana zrI puyarcA2nam 136 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che dIrdhakALanI nirbheLa jJAnabhaktie pU. mahArAjazrInA nisarga-saraLa juvyaktitvane khUba sAttvika banAvyuM che. nAmAbhidhAnane anurUpa teo puNyAtmA che. saMzodhananA kSetramAM mAro prathama praveza karAvanAra vidyAguru teo hovA chatAM thoDAMka varSathI amArI vacce saMzodhanaviSayaka vArtAlApa maryAdita pramANamAM ja thAya evuM ajJAta rIte banyuM che. mahArAjazrInuM vyaktitva e koTie pahoMceluM anubhavAya che ke temanI upasthitimAM vAtAvaraNa pavitra thAya ane AsapAsanAM manuSyonAM mAnasa paNa sAtvika Andolano anubhave. AvI sthitimAM garu vANIno upayoga kare toye zuM ane na kare toye zuM? "gurostu mauna vyAkhyAna zikhAstu chinnasaMzayA' vaMdanIya jJAnopAsanA Do. harivallabha cU. bhAyANI, amadAvAda vidyAkSetre jemaNe ciraMjIva arpaNa karyuM che, tevA tejasvI ane gauravazALI jaina zramaNonI mahAna paraMparAnuM AgamaprabhAkare puNyavijayajI mahArAje potAnI aradhI zatAbdIthI paNa vadhu vistaratI jJAnopAsanA dvArA saMrakSaNa ane saMvardhana karyuM che. puNyavijyajInI bahuzrutatA, avirata saMzodhanavRtti ane svabhAvavRtta vidyAprIti sarvavidita che. temanI prakRtinI A lAkSaNikatAo temanA adyAvadhi jIvananA kAryakalApamAM trividha rUpamAM pragaTa thatI rahI cheH (1) prAcIna sAhitya ane saMskRtine lagatA temanA bahumUlya saMzodhanakArya dvArA; (2) prAcIna jJAnabhaMDAronA vyavasthAkArya dvArA; ane (3) anyanA saMzodhanakAryamAM aneka prakAre sahAyabhUta ane preraka thavA dvArA. mahArAjazrInI saMkhyAbaMdha saMzodhana-saMpAdananI kRtiomAM prAkRta sAhityanA 'vasudevahiDI' ane 'aMgavijjA' jevA ananya ane aNamola graMthono samAveza thAya che. prAcIna sAhitya, bhASA ItihAsa ane saMskRtinA adhyayana mATe A granthonuM eTaluM badhu mahattva che ke aneka vidvAnone te varSo sudhI rokI rAkhaze. paNa temanI saMzodhana pravRttinA kaLazarUpa to che temaNe Adarelo jaina AgamonI zAstrazuddha vAcanA taiyAra karavA mATeno mahAbhArata puruSArtha. mULa hastaprato, temanA paranuM cUrNi, vRtti AdirUpa TIkAsAhitya vagere samagra sAdhanasAmagrIno AdhAra laIne adyatana paddhatie jaina Agamagranthono prAcInatama pATha nirNata karavo e prAkRtavidyAnuM eka pAyAnuM kArya che. mahAbhAratanI pramANabhUta vAcanA taiyAra karavA jeTaluM-ane jaina samAjanI daSTie to sarvAdhika mahattvanuM-A kArya atizaya kaThina ane jaTila che, ane aneka varSono lagAtAra zrama, dhIraja, adhyayana tathA sAdhana-sAmagrIno saMcaya ane UMDuM parizIlana mAgI le tevuM che. puNyavijayajIe A kAryane potAnuM karyuM che, ane eka rIte to temanAM vidyA ane jJAnane lagatAM anya temanAM kAryo, svayaM ghaNA mahattvanAM hovA chatAM, A jIvanakAryanA AnuSaMgika phaLa rUpe ja che. pATaNanA jagaprasiddha jJAnabhaMDAronI vyavasthAne lagatuM temanuM cirasmaraNIya sevAkArya, jesalameranA aitihAsika paNa aprApya jevA jJAnabhaMDAranAM amUlya ratnone sarvasulabha banAvavAno temano puruSArtha, tema ja anya bhaMDAronI tapAsa, vyavasthA ke hastapratanI sUcionuM nirmANa-e sau Agama saMpAdananA pradhAna lakSyane pahoMcavAnA temanA bhagIratha ane jIvanavyApI prayAsonI (137 zrI puNyacaritrama Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkheNI ADapedAza lekhe ja samajavAnAM che. mahArAjazrI pAsethI ahIMnA temaja paradezanA, zikhAuthI mAMDIne AMtararASTrIya khyAti dharAvatA, aneka vidvAno ane saMzodhakone atyaMta udAratAthI, tatparatAthI ane nirmamabhAve saMzodhanakArya aMge vividha prakAranI sahAya sadA maLatI rahI che.. ane eno vyApa paNa ghaNo moTo che. aneka bhaMDAromAMthI hastaprato sulabha karI ApavI ane te aMgenA temanA anyanya jJAna ane anubhavano mukatapaNe lAbha Apavo, koIne saMzodhananI tAlIma ke preraNA ApavI, koIne saMzodhananI vividha gUMco ukelavAmAM mArgadarzana ApavuM, to kyAka saMzodhanasaMsthAnI ke prakAzana-pravRttinI sthApanAnA sakriya preraka ane protsAhaka banavuM. A sau emanI UMDI vighAprIti ane vikrItinAM ja phalita che. jyAre A badhAno koIka vyavasthita vRttAMta taiyAra thaze tyAre te prAcIna sAhityasaMzodhananA kSetramAM maLatA sahakAra ane sadbhAva aMgenuM eka atizaya preraka pustaka banI raheze. puNyavijayajInI azrAnta kAryalaganI, udAratA, vatsalatA ane nikhAlasatA saraLatAne zabdomAM mUkavAno koI paNa udyama asaphaLa rahevAno. te badhAMno sAco anubhava ane AsvAda to temanA pratyakSa saMparkamAM AvIne ja pAmI zakAya. puNyavijayajInuM tathA temanA atyaMta nikaTanA bahaSNuta sahayogIo-muni jinavijayajI, paMDita sukhalAlajI ane paMDita becaradAsajI-nuM prakhara vidyAsaMvardhananuM ekaniSTha kArya arvAcIna gujarAtanA saMskArajIvananuM eka atyaMta ujjavaLa prakaraNa che. mahArAjazrInI jJAnasAdhanA yathApUrva cAlatI rahe, AgamasaMpAdananuM jIvanakArya yazasvI rIte pAra paDe ane te aMge Avazyaka ane anivArya evAM dIrdhAyuSya, svAthya, zakti ane sarva prakAranA sahakArano suyoga emanA paratve avirata thato rahe ema ApaNe sau sarvAtmabhAve IcchIe. jaina jJAnabhaMDAronA uddhAraka muni zrI puNyavijayajI Do. jitendra jeTalI, dvArakA prAcyavidyAsaMzodhananA kSetramAM rasa lenAra saMzodhaka vidvAnomAM ane emAM paNa hastapratone AdhAre potAnuM saMzodhana AgaLa dhapAvanAra vidvAnomAM muni zrI puNyavijyajIne na oLakhanAra evA bhAgye ja koI bhAratIya ke pUrva tathA pazcimanA videzI vidvAna haze. zuM bhAratamAM ke zuM anya pUrvanA ke pazcimanA dezomAM emanI khyAti hastapratonA tathA aneka jaina jJAna bhaMDAronA uddhAraka tarIke amara rahe evI che. jaina jJAnabhaMDAronI zAstrIya paddhatithI uddhAra karavAnI gurucAvI emanA lipizAstranA viziSTa jJAnamAM rahelI che. bAlyavayamAM ja dIkSA lIdhA bAda emaNe paMDito pAse vyAkaraNa, sAhitya vagere judAM judAM zAstrono abhyAsa karyo. tyArabAda yuvAna vayathI ja emano rasa vidyAmAM-emAM paNa vizeSa saMzodhanamAM-sAro hoI emanA praguru pravartaka muni zrI kAntivijayajI tathA guruvarya muni zrI caturavijayajInI preraNAthI hastapratonA uddhAranA kAryamAM jhaMpalAvyuM ane anubhava tathA ekadhArI sAdhanA dvArA sAruM evuM naipuNya paNa prApta karyuM. -- - zrI puNyacaritram 138 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanA praguru tathA gurunA hAtha nIce sArI evI tAlIma meLavyA bAda emaNe jaina AgamonuM zAstrIya paddhatithI saMpAdana karI uddhAra karavAnA hetuthI jaina Agama graMtho uparAMta vasudevahippI' jevA sarjaka graMthonuM hastapratone AdhAre, hastapratono uddhAra karatAM karatAM, saMpAdana ane e rIte uddhAra karyo che. emanA praguru tathA guru kramazaH kALadharma pAmyA pachI paNa Aja dina sudhI lagabhaga 74 varSanI vaye paNa eka yuvAnane paNa preraNA Ape e gatithI A saMzodhana tathA saMpAdananuM kAma cAlu rAkhyuM che. e kAmanA paripAkarUpe jaina AgamonA aneka graMthonuM zAstrIya saMpAdana emanA pratyakSa mArgadarzana nIce thavA uparAMta bIjA paNa aneka graMthonuM zAstrIya saMpAdana emanA kuzaLa hAthe thayuM che. A uparAMta AvuM saMzodhana tathA saMpAdana zAstrIya paddhatithI karanAra aneka bhAratIya temaja videzanA vidvAno hastapratono upayoga karI zake evI vyavasthA emaNe karI che. Ama Aje je saMzodhana tathA saMpAdana kSetramAM khyAtanAma che, temAMnA ghaNA vidvAnonA teo A prAcyavidyAnA saMzodhana-kSetranA zikSaka tathA sahAyaka rahyA che. gujarAtamAM emaNe mukhyatve pATaNano hemacaMdrano jJAnabhaMDAra, khaMbhAtano zAMtinAthano bhaMDAra, lImaDIno bhaMDAra tathA bIjA nAnA-moTA bhaMDAronuM vyavasthita Akalana tema ja saMkalana karavA uparAMta A kSetramAM koIpaNa saMzodhaka vidvAnane Azcaryamugdha karI nAkhe evuM kAma te jesalamera jevA pradezamAM doDha varSa rahI tyAMnA jJAnabhaMDAronA uddhAranuM karyuM che. emANe A kAma kaI ajaba rIte karyuM che teno khyAla, jeNe A kAma thatuM pratyakSa joyuM hoya tene ja AvI zake. ahIM ja emanI lipizAstranI agAdha nipuNatA pratyakSa dekhAya che. jesalameranA jJAnabhaMDAramAM TrasTIonI vinaMtithI teoe saMpradAyanA niyamanuM yathArtha pAlana karI, emanI sAdhumaMDaLI sAthe pagapALA ja I.sa. 1950mAM pATaNathI vihAra karyo hato. tyAM A kAma karavA mATe rahevAnI tathA kAma karavAnI aneka muzkelIo hatI, paraMtu A badhI muzkelIone emaNe emanI kArya karavAnI sAhajika kuzaLatA tathAkunehathI pAra karI hatI. jesalameranA A jJAnabhaMDAronI tADapatra upara lakhAyelI hastaprato ekabIjA sAthe evI to seLabheLa thaI gaI hatI ke ene chUTI pADI vyavasthita karavA mATe koI paNa vidvAna hiMmata hArI, jAya; hato, paNa emaNe A kAryanI vikaTatA joI e kAma mUkI dIdhuM hatuM. vaDodarAnA vidvAna zrI dalAle paNa mAtra A bhaMDAranI pratonI, e prato je rIte upalabdha thaI e rItanI, eka sUcI mAtra taiyAra karI hatI. paraMtu munizrI puNyavijayajIe, upara jaNAvyuM tema, aneka muzkelIo vacce emanA sahAyaka sAthIdAro sAthe khaMta ane dhIrajathI A kAma satata parizrama karI pAra pADyuM. tADapatranI hastaprato evI to bheLaseLa thaI gaI hatI ke keTalIka hastaprato aMdara hovA chatAM e che ke gUma thaI gaI che te kahI zakAtuM na hatuM. emaNe jesalameramAM pote je khaMDamAM rahetA hatA, tyAM sau pahelAM badhIe hastaprato maMgAvI, tADapatranI A hastapratonAM ekeekapatro judAM karI naMkhAvyAM. ema karyA bAda emANe lAgalagATa be mAsa sudhI divasanA lagabhaga 16 thI 17 kalAka sudhI sAthIdAro sAthe kAma karI eka eka tADapatra khUba ja dhIratathI ane khaMtathI goThavyA. AmAM keTalAeka tADapatronI sarakhA akSaravALI be prato paNa hatI. emAM amuka patrakaI pratanuM che, eno nirNaya emanI sUkSmakSikA ane lipizAstranA gaMbhIra jJAnane AdhAre karyo. A parizramanA pariNAme lagabhaga 80 jeTalI tADapatra uparanI hastaprato, je agAunAM sUcIpatromAM nathI ema jaNAvI, te. 139 zrI puNyuMjoratra | Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhIye A saMmizraNamAMthI maLI AvI. Aja rIte kAgaLa upara lakhAyelI hastapratone paNa maMgAvI; emAM mAtra bheLaseLa thayela hastapratone judI pADI vyavasthita karI. tADapatra karatAM kAgaLa upara lakhAyelI hastapratonI saMkhyAnuM pramANa lagabhaga dareka hajAra jeTaluM hoI, paraMtu saMmizraNa ochuM hoI, e kAma vyavasthita karavAmAM dhAravA karatAM ocho samaya gayo. tADapatranI prato pharIthI A rIte mizrita na thaI jAya mATe pratyeka prata dITha eka eka elyuminiyamanI tADapatranA mApanI peTIo taiyAra karAvI. tathA e peTIone rAkhavA jodhapuranA enjiniyara pAse seIpha DipojhITa volTanA jevuM ja eka AkhuM volTa taiyAra karAvaDAvyuM ane pratyeka peTI e volTamAM rAkhavAmAM AvI nakAmA jaNAtA tADapatronA avazeSanuM eka nAnakaDA kAcathI maDhela Tebala upara pradarzana paNa goThaveluM. Ama Akhoya bhaMDAra zAstrIya rIte vyavasthita karavAmAM Avyo. emanI pAse vaijJAnika daSTi paNa hoI A badhI pratomAMthI emane jarUrI evI tADapatranI prato tathA kAgaLanI hastapratonuM paNa dilhI khAte potAnA khAsa aMgata sAthIdAro mokalI kendra sarakAranI sahAyathI mAIkrophilma karAvyuM ane A rIte jesalameranA AMTApherA vAraMvAra na karavA paDe e paNa thayuM. anya lipizAstrIonA jJAnathI emanA lipizAstranA jJAnanI vizeSatA che. teo mAtra lipio vAMcI hastapratanuM lakhyAnuM varSa enA maroDanA AdhAre nakkI karI zake che eTaluM ja nahIM, paraMtu emanI AgavI vizeSatA to judI ja che. te e che ke teo nAgarI lipinA koI paNa varSanA maroDano satata abhyAsa karyA pachI e maroDane eTalo hastagata karI le che ke e ja maroDamAM teo lakhI paNa zake che. tADapatranI keTalIeka pratonuM saMzodhana tathA anya hastapratonuM saMzodhana emaNe te te hastapratanI potAnI lipimAM ja e ja maroDathI karyuM che, jethI vAcaka, saMzodhaka vidvAnane muzkelI na paDe. hastaprato kema vAMcavI ane judI judI hastapratonA judA judA varSanA maroDa kevA hoya che, tenuM zikSaNa emaNe ghaNAne ApyuM che. potAnI AgavI sUjhathI pATaNamAM ja teo sArA lahiyAonuM sarjana karI zakyA che. atyAre to navI vaijJAnika paddhati cAlu thaI hovAthI lahiyAonI vizeSa jarUra nathI paDatI, kAraNa ke nakala karavAnuM kAma have phoTosTeTa ke mAIkrophilma dvArA thaI zake che. Ama chatAM prAcIna lekhanakaLAnA emanA atyAre aprApya evA pustakane jovAthI paNa lekhana-kaLA vize emanuM jJAna keTaluM gaMbhIra tathA vizALa che, eno khyAla AvyA vinA na rahe. e pustaka chapAyA pachI atyAra sudhImAM emanane emAM eTalo badho vadhAro karyo che ke pharIthI jyAre enuM prakAzana thaze tyAre ethI dviguNImAtrAmAM e jovA maLaze. emanI A vizeSatA upara ane emanA jJAnathI mugdha thaIne ja amadAvAdanA dAnavIra zeTha zrI kastUrabhAIlAlabhAIe eka sAruM saMzodhanamaMdira UbhuM karavAnuM emane soMpyuM. hAlanuM 'lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira' e eka rIte A vinamra vidvAnanuM sarjana che. emAM Aje lagabhaga 30,000 (trIsa hajAra) hastaprato uparAMta mudrita pustakonuM paNa sAruM evuM granthAlaya che. pote jIvanamAM saMgrahIta karelI hastaprato tathA aneka amUlya prAcIna vastuo emaNe khUba udAratAthI A saMzodhanamaMdirane, eno vidvAno upayoga karI zake e hetuthI, bheTa ApI dIdhI che. zI purA-caritram 140 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lipizAstranA temaja anya aneka kaLAonA pAragAmI ane parIkSaka evA A munizrImAM jJAnanI gaMbhIratA sAthe vinamratA ane RjutA evI to jAmI gaI che ke eka nAnA bALakane paNa emanI sAthe besI vAta karatAM saMkoca thato nathI. emanuM vAtsalya ane kAma karavAnI anokhI rIte koIpaNa vidvAnano ke maLavA janAra vyaktino saMkoca kSaNamAtramAM dUra kare che. teo saMpradAye jaina hovA chatAM sAMpradAyika saMkucitatAthI para hovAne kAraNe vizvamAMnA sau saMzodhaka vidvAnono prema saMpAdana karI zakyA che ane e rIte teo eka vizvamAnava che. Aje paNa bhAratanA ke anya pUrva ke pazcimanA koI paNa vidvAnane emanI sahAya maLavAmAM koI paNa jAtano aMtarAya nathI naDato. AvA mAtra jaina saMpradAyanA ja nahi paNa ApaNaA dezanA ane atizayokti vinA AkhA vizvanA prAcya vidyA saMzodhananA ratnane paramakRpALu paramAtmA svAstha ane dIrgha AyuSya Ape e ja prArthanA. iti zam pU. puNyavijayajInI vidyAsAdhanA - Do. prabodha becaradAsa paMDita, dilhI ApaNI sAdhusaMsthAnA sabhyo sAthe mAro paricaya nahivatuM, je thoDo paricaya teno saMdarbha paNa judo : bALapaNathI ame sAdhuone mArA pitAjI pAse abhyAsa karavA AvanAra vyaktio tarIke ja oLakhyA che. emane vidyApremI ane saMzodhako tarIke ja okhaLavAnA amArA bALapaNanA saMskAronuM svAbhAvika rIte ja, bahu ochA sAdhuo sAthe A bhUmikAe paricaya keLavI zakAya. meM pU. puNyavijyajI mahArAjane eka vidyApremI ane saMzodhaka tarIke ja joyA ane oLakhyA che. huM hAIskUlamAM bhaNato hato tyAre mArA pitAjI sAthe pATaNa javAnuM banyuM. aitihAsika nagara, prAcIna avazeSo ane jJAnabhaMDAro evAM aneka AkarSaNo. pitAjIne pU. caturavijayajI ane pU. puNyavijayajI mahArAjane maLavAnuM kAma. AcArya hemacaMdranI paraMparA ane jJAnabhaMDAronA A saMdarbhamAM e viziSTa sAdhuo sAthe mAro prathama paricaya. pachI to, mArA pitAjI sAthe ane ekalA, pU. puNyavijayajI mahArAjane maLavAnuM anekavAra thayuM che; mArAmAM paraMparAmAnya dhArmika saMskArono abhAva, vaMdanA karatAM ke sukhazAtA pUchatAM paNa AvaDe nahIM, chatAM pU. puNyavijayajI mahArAje mane kadApi evuM lAgavA dIdhuM nathI ke huM bahArano chuM ke mArA vartanamAM kaMI UNapa che. mArA vidyAbhyAsamAM emaNe rasa lIdho che eTaluM ja nahi, paNa ema.e. thayA pachI bhASAvijJAnanA abhyAsArthe vilAyata javA mATe emanA thakI mane sahAya paNa maLI che. A badhuM, A vidyAnA tAMtaNe ja baMdhAyeluM; AgamonA saMpAdanamAM, saMpAdanapaddhatimAM, zabdonA artho ane vyutpattiomAM emanI daSTi ane mArI daSTimAM ghaNo pharaka ane emane enI jANa, chatAM udArabhAve emaNe mArI pravRttine haMmezAM vega ane Teko ApyAM che. vidyAdhanomAM paNa AvI udAratA virala hoya che. vidyAkSetre pU. puNyavijayajI mahArAjanI keTalIka noMdhavA jevI-gujarAta jene mATe gaurava le ane RNI rahe tevI-siddhiono ullekha asthAne nahIM gaNAya; huM ahIM emAMnI beno ullekha karuM chuM. jesalameranA bhaMDAranI hAthapratonI yAdInuM saMpAdana ane madhyakAlIna gujarAtI lakhAvaTanuM adhyayana. 141 thI puNyacaritrama For Private & Personal use only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jesalameranA jarjarita bhaMDAro ane veravikhera thaI gayelI pothIonA DhagalA-koThIomAM bharelI- jeNe joyA hoya emane ja pU. puNyavijayajI mahArAjanA A mahAbhArata kAmano aMdAja AvI zake. vilAyatathI AvIne huM jesalamera gayo hato; e vakhate pU. mahArAjajI je utArAmAM hatA e kadAca koI dharmazALA jevuM makAna haze; seMkaDo pAnAMo pAtharIne kyA granthanAM kyAM pAnAM kyAM che e zodhavAnuM ane goThavavAnuM cAlatuM hatuM. najIkamAM najIka relave sTezanathI sATha mAIla dUra, khAvAnI kazI vyavasthA nahIM, vIjaLIno abhAva, (huM to thoDA divasamAM ja pAcho Avyo!) bhaMDAronA jaDa rakhevALo--AvI aneka agavaDo chatAM pU. mahArAjazrI ane emanA sahAyakoe khUba parizrama karIne A bhaMDArone vyavasthita karyA che, ane have to e hastapratonI saMkalita yAdI paNa ApaNA hAthamAM pahoMcI che. satata saMpAdanakAryamAM pravRtta rahetA pU. mahArAjajIe lahiyAonI Adato ane emanI lekhaNanI khAmI--khUbIono jhINavaTathI abhyAsa karyo che ane enA paripAkarUpe eka abhyAsagrantha lakhyo che. madhyakALanI hAthanI lakhAvaTanA abhyAsa mATe A pustaka mahattvanuM che. pothInI lakhAvaTane tapAsIne pU. mahArAjajI e pothInA lekhano kALa cokasAIthI nakkI karI zake che. prAcIna ane arvAcIna bhASAnA vidyArthIoe A vidyA emanI pAsethI zIkhavI joIe ane A paraMparA cAlu rAkhavI joIe. gujarAtamAM graMthasaMpAdanakaLAno sAro vikAsa thayo che temAM pU. mahArAjajIno moTo phALo che. pU. puNyavijayajI mahArAjanI vidyAsAdhanAno lAbha gujarAtanAM vidyAmaMDaLone maLato rahe e A zubha prasaMge prArthanA. saddharmaparAyaNa munizrI puNyavijayajI mahArAjane vaMdanA zrI ravizaMkara ma. rAvaLa, amadAvAda pUjya munizrI puNyavijayajI A yuganA prAcIna graMtha - sAhityanA prakhara samuddhAraka che evI chApa mArA mana para jyAre amadAvAdamAM bhagubhAInA vaMDAmAM jaina sAhitya bhaMDAronuM eka virATa pradarzana prathamavAra thayuM tyArathI paDI gaI hatI. te pradarzana batAvavA sArAbhAI navAba mArA sAthI banyA hatA. temane meM te ja samaye jaNAvyuM hatuM ke jaina graMthomAM vipula citrasAmagrI bharI che te prakAzita thAya to jaina saMpradAye gujarAtamAM kalAne kevo samAzrama Apyo che tenuM prajAsamastane bhAna thAya. sArAbhAIe e vAta upADI lIdhI ane kApaDanI dukAnamAMthI samaya meLavI jaina bhaMDAromAMnA citragraMtho mAgI lAvI tenA guNonuM mUlyAMkana mArI pAse karAvatA te vakhate ekAda vAra mane muni zrI puNyavijayajI pAse laI gayelA evuM yAda che. temanA kAmamAM munizrI ghaNI preraNA ane sahAyatA karI tethI ja jaina graMthomAMnA citronAM prakAzano te karI zakyA hatA ema sAruM mAnavuM che. zrI kanaiyAlAla munazIe pATaNamAM hemasatra UjavavA pariSadane mATe AmaMtraNa meLavyuM tyAre saMgrahonA zrI puNyacaritram 142 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surakSaNa mATe taiyAra thayelA makAna ane aMdaranI pAkI vyavasthA joyAM tyAre ja munizrInA athAga parizrama ane vidyopAsanAno khyAla maLyo. avAvaru gharo ane bhaMDAromAMthI ekatra karelA sahasrAvadhi viSayonI virala hastaprato ane graMthonI suvigate sucipatrako taiyAra karI samucita vyavasthAvALA mahAlayamAM punaH sthApita karI gujarAtanA yugapuruSa kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrinA smArakanuM udghATana thayuM te veLA meM e graMthabhaMDAronuM darzana karyuM. graMthonI citrasAmagrImAM gujarAtanI kalAno ItihAsa joyo ane pUrNa jijJAsubhAve munizrInA vArtAlApo sAMbhaLyA tyArathI jainAzrita kalAono huM bhAvika banI gayo; kalA dvArA dharmabhAvanA kevI rIte vikAsa pAmI che tenuM darzana karI zakyo ane kalAnI AdhyAtmika prakRti paNa samajI zakyo. pUjya puNyavijayajI jyAre amadAvAda padhAratA ane ghaNA mahinA mArA gharanI najIkanA upAzrayamAM nivAsa karatA tyAre koI ne koI sajjana mulAkAtI sAthe temanAM darzane jato te dareka prasaMge temanA saMzodhananI prakriyA ane zuddhi mATe sAvadhAnInI vAto sAMbhaLato; temAMthI temanA parizrama ane vidvattAnA navA pradezonuM bhAna meLavato. ekavAra temaNe tAjetaramAM hAtha lAgelI 'aMgavidyA' nAmanA graMthanI prakIrNa mAhitI ApavA mAMDI, jemAM manuSyanAM aMga-upAMgonA uparathI tenI prakRtinuM nidAna kema thaI zake tenuM zaHsra varNavyuM hatuM tene aMge mane vismaya thayuM ke prAcIna vidvAnoe kevI sUkSmatAthI pratyeka svarUpa ane lakSaNa mATe kevA sUcaka paryAyo yojyA hatA. A moMghero graMtha ghaNe bhAge bhAratanI madhyastha sarakAra taraphathI prasiddha thayo che. prAcIna graMthonA saMzodhana ane saMrakSaNa mATe kevAM sAdhano Aje upalabdha che tenI mAhitI temaNe dezaparadezo pAsethI meLavI tene prayojI che ! tUTI jatAM pAnAMne plAsTikanA astaromAM sAcavI levAnuM, phoTosTeTa nakala levAnuM, mAIkrophilma karAvI levAnuM ane saMrakSaNanAM sAdhano lagADavAnuM temanuM jJAna mane Azcaryamugdha karatuM. jaina saMpradAyanI prathA pramANe upAzrayamAM rAtri dIpajyota rakhAya nahIM, kAraNa ke tenAthI havAmAM pharatAM asaMkhya jIva-jIvAtanI hiMsA thAya che. paraMtu munizrIne temanA kArya mATe divasano samaya ocho paDato eTale temaNe zaMku AkAranA pUMThAnA bhUMgaLA nIce vIjaLI goLo rAkhI nIce paDatA prakAzathI rAtanA lagabhaga eka vAgyA sudhI temanuM saMzodhana-lekhanakArya cAlu rAkhyuM hatuM, jemAM ahiMsAvratano jarAya bhaMga thavA dIdhA vinA vidyopAsanA akhaMDa jALavI hatI. emaNe eka pachI eka jaina graMthabhaMDAronI hastapratonI vyavasthA karI tenA graMthakAra ane vastuviSayanI vigatovALI sUcI (kolophona) taiyAra karyAM che te emanuM yugavartI mahAbhArata dharmakArya che ane te mATe samagra gujarAta temanuM RNI raheze. prasannatA ane pUrvagraharahita abhedabhAve vizvane jonArA munivaromAM teozrI ananya che. temane bhAvapUrvaka mArI vaMdanA arpatAM huM dhanyatA anubhavuM chuM. 143 zrI puNyacaritram Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna bhAratIya sAhityoddhAraka munizrI Do. nagInabhAI jI. zAha, amadAvAda vidvattA ane vinamratAno subhaga saMyoga eTale munizrI puNyavijayajI. saMskRta ane prAkRta bhASAmAM lakhAyela bhAratIya asmitAnA prANabhUta prAcIna sAhityanI guNavattA ane IcattAne pragaTa karanAra munizrI bhAratanuM eka aNamola ratna che. pAdavihArI munizrI pATaNa, khaMbhAta, lIMbaDI, jesalamera jevAM aneka sthaLonAM jJAnabhaMDArone vyavasthita karyA che ane aneka graMtharatnone zodhI ApyA che, bhAratIya darzananA ziramora kahI zakAya evA-pramANavArti karavopajJavRtti jevA graMthone bhaMDAramAMthI bahAra kADhI jagata samakSa rajU karyA che. bhAratIya saMskRtinI daSTie khUba ja mahattvanA evA "aMgavijjA Adi graMthonuM saMzodhana-saMpAdana paNa emaNe eka saMniSTha saMzodhakane chAje e rIte karela che. vaLI, bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakalA' jevA abhyAsapUrNa maulika graMtho paNa emaNe lakhyA che. atyaMta noMdhapAtra mahatvanI vAta to e che ke emaNe aneka vidvAnone taiyAra karyA che; taiyAra karyA che eTaluM janahi, paraMtu teo A saMzodhananA kSetramAM jIvanabhara rahe e rIte temanI mamatAbharI mAvajata karI che. munizrI kIrtinI mahattvAkAMkSA nathI. potAne prApta thayela mahattvanA graMtho pote jAte ja saMpAdana karavAne badale, teo jo bIjA suyogya vidvAno hoya to, temane ja ghaNA uMmagathI saMpAdana karavA Ape che. A guNa A kSetre khUba ja virala che. vidyArthIone teo dhIrajathI samaje che, samajAve che, ane tethI ja to dUra-sudUrathI vidyArthIo emanI sAthe carcA-vicAraNA karavA Ave che ane vidvatA ane nikhAlasatAno AsvAda mANI jAya - videzamAM thaI rahelA prAcyavidyAnA saMzodhanakAryamAMya emano hisso nAnosUno nathI. aneka vidvAnone teo saMzodhana-sAmagrI sulabha karI Ape che ane potAnA jJAnano lAbha Ape che. Ama munizrI eka jIvaMta vidyApIThazA che. teo aneka saMzodhana saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. jodhapuranuM prAcyavidyA pratiSThAna temaNe levarAvelI jesalameranA jJAnabhaMDAronI hastapratonI mAIkrophilmanI phoTokopIothI samRddha che. vaDodarAnA prAcyavidyAmaMdirane temano umaLakAbharyo sahakAra maLe che ane tenI graMthamALAne teo amUlya graMtharatno saMpAdita karI Ape ke saMpAdana karavA mATenI sAmagrI pUrI pADI samRddha karI rahyA che. vaLI, prAcIna bhAratIya sAhityanA saMzodhana-saMpAdanane vega maLe e hetuthI munizrIe eka evI saMsthAnI kalpanA karI ke jyAM aneka jJAnabhaMDAro bheTa ke anAmata tarIke Ave, vyavasthita thAya ane temAMthI apragaTa kRtio prakAzita thAya; jyAM je hastapratone temanA mAliko ke rakSako ApavA taiyAra na hoya temanI mAIkrophilmano vipula saMgraha hoya; jyAM vidvAna saMzodhakone eka ja sthaLe saMzodhana - sAmagrI sulabha thAya. A vicAra vikhyAta udyogapati zeThazrI kastUrabhAI lAlabhAIne khUba ja gamI gayo ane Ama janma thayo lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdirano. teozrIe potAno hastapratono kImatI saMgraha vidyAmaMdirane bheTa dharyo ane e rIte vidyAmaMdira zarU thayuM. prAkRta TesTa sosAyaTInA teo praNetA che ane zrI mahAvIra jaina zI puNyacarijhama 144) Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r vidyAlayanI Agama prakAzana yojanAnA teo prANa che. gujarAtI sAhitya pariSada (amadAvAda adhivezana)nA ItihAsa vibhAganA tema ja ola InDiyA orienTala konpharansa (1961)nA prAkRta vibhAganA adhyakSapade virAjI cUkelA munizrI ItihAsa, lipizAstra, prAkRta, saMskRta, jUnI gujarAtI, rAjasthAnI vagerenA aThaMga abhyAsI vidhAna che. Ama puNyAtmA munizrI puNyavijayajI mAtra gujarAte ja nahi samagra bhArate garva levA jevA ka nirADaMbara vinamra vidyApuruSa che. emano jJAnayajJa hajuya anekAneka varSo sudhI cAle ane aneka saMzodhakone dIrghakALa sudhI emanI hUMpha maLyA kare e ja abhilASA. mahAmanA munijI zrI madhusUdana DhAMkI, vArANasI munizrInA lekhanapradAnathI to varSothI abhijJa hato; paNa prathamavAra darzana thayelAM pAMceka sAla pahelAM; amadAvAdanA luNasAvADAnA upAzraye. e pachI to traNekavAra jude jude prasaMge amadAvAda khAte pharIne emanAM darzanano yogya prApta thayelo. be'ka vAra to vAstuvettA zrI prabhAzaMkarabhAI ane eka vAra vidharya paM. aMbAlAla premacaMda zAhanI sAthe munijIne maLavAnuM thayeluM. vAstugranthonI khoja aMge emanA saMparka-parAmarzano e hato prasaMga; e avasare ghaNI upayukta mAhitI emanI pAsethI prApta thayelI. chelle, thoDA mAsa pahelAM ja vaDodarAmAM zrI AtmAnanda jaina upAzrayamAM Do. umAkAnta zAhanI saMgAthe emanAM darzane javAno suyoga prApta thayelo. A badhI mulAkAto daramiyAna emane viSe je kaMI sAMbhaLeluM te pratyakSa joyuM. munizrInI vidyAnI lahANI aMgenI anavidha udAratA, bhAratanI bhUtakAlIna saMskRtinuM saMzodhana karavA IcchanAra saukoI paratvenI emanI apAra mamatA, ane sAthe ja joyuM emanuM gauravapUrNa, tAmradIpta, saubhadra prasannakara vyaktitva. saujanyamUrti, vidyAvatsala munijI pAse vidyAnI Tahela nAkhanAra koI khAlI hAthe pAchuM jatuM nathI. taponiSTha, nispRhatA, tatvacitsyamayatA ane DuMgaranA khoLe ramatI jaladhArAzI pAradarzitA to cAritryazIla jaina muniomAM apekSita, jIvanamAM ghaNIvAra jovA maLatI, saMskAragata ne svabhAvagata lAkSaNikatAo che; varSonA abhyAsa-riyAjhathI vikaselI, ghUMTAyelI, jIvana sAthe otaprota banelI, purANAM madha ane cokhA jevI, pathya ane madhura. paNa tattvAnuSaMgika ane AcArasAdhanA atiriktano vidyAvyAsaMga ane temAMye vaLI ItihAsapravaNa daSTi, gaveSaNadaSTi to bahu thoDA jaina muniomAM jovA maLI rahe che. A kSaNe haiye caDhe che AcAryazrI vijayadharmasUri, muni zrI caturavijayajI ane kAntivijayajI, munizrI jinavijayajI, jayantavijayajI ane kalyANavijayajI, tripuTI mahArAja ane jambuvijayajI jevAM thoDAMka, paNa tejasvI nAmo. prAcIna ItihAsopayogI vAGamaya-prabandho ane caityaparipATIo, granthaprazastio, gurvAvalIo ane paTTAvalIo; temaja purAtattva ane kalA-ItihAsanA maulika sAdhano-utkIrNa lekho, purANI pratimAo ane mandiro, pratastha citro prabhRti sAdhana-sAhitya-ne prakAzamAM lAvavA A sau tyAgasta muniono noMdhapAtra, 145 zrI puNyacarit Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSkAma ane yazasvI phALo rahyo che. ne e kSetre mahArAjazrInuM-munizrI puNyavijayajInuM-- to AgavuM, viziSTa ane prazasya pradAna rahyuM che. emanA dvArA sampanna saMzodhana lekho-prakAzanonI pUrNa yAdI ahIM na ApatAM A paLe jenI smaraNapaTa para chApa UpasI Ave che te pramukha pradAnonI vAta karuM to emAM dezaviratI dharmArAdhaka sabhA taraphathI prakAzita 'jaina grantha prazasti saMgraha'" ane gAyakavADa oriyenTala sirIjhamAM prasiddha thayela khaMbhAtanA zAntinAtha jinAlayanA granthabhAranI tADapatrIya hastapratonI vigatapUrNa sUci noMdhanIya che; gujarAta ane rAjasthAnanA madhyakAlIna ItihAsamAM keTalAka khUTatA raMgo e granthonI prazastio-puSpikAo dvArA pUrI zakAyA che. ''zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava aMka'' mAM prasidhdha thayela zatruMjaya para maLI AvelA maMtrIzvara vastupAlanA zilAlekhanI vAcanAvALo emano lekha vAghelAyugIna purAtatattva temaja vastupAla-tejapAlanA jIvana ane kArya saMbaMdhI eka mahattvapUrNa, navA sAdhanano umero kare che. paNa emanI kIrtidA to banyuM che ''vasudevahiNDI'' ane 'agavijjA''nuM saMpAdana. guptakAlIna bhAratIya saMskRtinA adhyayanamAM atyAdhika agatya dharAvanAra A be virala ane bahumUlya prAkRta granthonI labdhi mATe bhAratIya vidyAvido munizrInA haMmezanA RNI banyA che. sarasvatInI upAsanA ane paramAdara to AryadharmanI Itara be zAkhAo-brAhmaNa ane bauddha-jeTalAM ja jaina saMpradAyamAM paNa rahyAM che. temAMye vAdevInI pratimAnAM sarjana jainAzrita kalAmAM jeTalAM thayAM che teTalAM anyatra jANyAM nathI. zAradAnI kevaLa sthUla pUjA ja nahIM, vidyopArjana-sarjanamAM paNa jaina munivaro ochA pravRtta nahotA rahyA, vidyopAsanAnI e mahAna paraMparAnA sAMprata kALe munizrI eka sImAstaMbha banI gayA che. ItihAsa-purAtattva atirikta, emanAM jainAgamo paranAM saMzodhano ghaNI daSTie mUlyamaya manAyAM che. emanI e mahAna sevAnA pratighoSarUpe, samAjamukhe svayaMbhU prabhavelA, emane saMbodhAyela 'AgamaprabhAkara'nA abhidhAnanI yathArthatA, sArvatrika svIkRti viSe zaMkAne koI ja sthAna nathI. ''nandisUtra''nI emaNe varSonA parizrama bAda, ane moTI saMkhyAmAM ekaThI karelI purANI pratonA milAnAdhAre taiyAra karelI saMzuddha vAcanAvALI AvRtti, paddhatipUrNa jinaAgamoddhAranA anulakSamAM eka sImAcihnarUpe yAdagAra banI raheze. saMpradAyanI AmanyAmAM rahevA chatAM, sAdhukarmanuM sahacarya jarAye aLaguM na karavA chatAM, ane e kAraNathI dorAI jatAM sImAvartuLa-ghaNI ghaNI maryAdAo ane ethI UbhI thatI agavaDo-nI sAme e ja saMyogono, ne e saMyogomAM emane ja labhya banI zake tevI keTalIka virala suvidhAono, emanI ja sAme khUlI zake tevAM vAyika sAmagrInA ane purAvastunA bhaMDAronA ddAronI takto parama sadUpayoga karI, eka bAjuthI naSTabhraSTa thatI prAcIna saMpattinA jatanapUrvakanA parikSaNa-parimArjananI preraNAmUrti banI rahyA, ane bIjI bAju e mUlyavAna sAdhana-sAmagrIne prakAzamAM lAvavAnA - purANA bhAratanI saMskRtinA ApaNA jJAnamAM vadhAro karavAnAteo ardhI sadI uparAMtanA avizrAntazramI puruSArthI paNa banI rahyA. AthI e kSetramAM ladhAyelAM pariNAmono vicAra karIe to AjanI, emanI najara sAmenI peDhI, ane AvanArI peDhIo emanI keTalI RRNI che e vAtanuM satvara bhAna thAya che. purANI bemUla hastapratono saMgraha ekaTho karanAra 'lAlabhAIdalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira' sarakhI prAcyAnveSaNa saMsthA pAchaLa munijInI preraNA prabhAvaka banelI ane tenI zrI puNyacaritram 146 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA samaye paheluM kAma to potAno ja daza hajAra jeTalI pratono saMgraha arpaNa karavAnuM karyuM. eka rIte zeSa rahela parigrahanI mAtrA paNa ghaTADI : vratadhArI sAdhunA dharmane emaNe pUrepUro caritArtha karI batAvyo che. emanI saMzodhanAbhimukha vRtti paraMparAnAM zreSTha tattvone judAM tAravI, sAcavI laI, aniSTa pAsAMothI dUra rAkhanArI anDarastha lAlabattI banI hoya tema lAge che. AcArya haribhadrasUri ane parama sAdhu hemacandrazI emanI bhUmApravANadaSTi ane sarvadarzanasamabhAvanI ADamAM paNa e ja satyAnveSI dIpazikhA kAraNabhUta banI hoya tema aMdAjIe to khoTuM nathI. tatva para AcchAdanarUpe rahelA tattvanA kalevaranI jANakArI paNa tasvAvabodha jeTalI ja ISTa che, ItihAsa-kathAnuyoga-caritAnuyoganenuM anuzIlana ane avekSaNa paNa upakAraka pravRtti che; nirlepabhAve Acaro to e muktimArganI bAdhaka nahIM, paLojaNarUpe nahIM, sAdhaka poSaka ane puSTikara che evuM mAnanArAo ApaNane saune munijI sarakhI vibhUtino Aje sAtha che e moTA sabhAgyanI vAta che. emanI A vyApaka daSTi ane samucita valaNa keTalAM lAbhadAyI-phaLadAyI banyAM che tenAM projajavala daSTAnto to che munijInuM potAnuM ja kavana ane emanI preraNAthI ane prabhAvathI gujarAtamAM nirmAyela karmaTha vidvAnonuM vartuLa. ziyaparivAravRddhinI mAthAkUTamAM paDavAne badale, bojArUpa, ahaMtAvardhaka padavIone AvakAravAne badale, munizrIe to purANI pratonAM saMvardhana-saMrakSaNamAM pravRtta rahevuM pasaMda karyuM che. zrAvako pAsethI prazaMsAnAM puSponI prAptinA parizramI banavAna ke saMghAgraNI dhanika zrAvakonI (satkArya-siddhayarthe paNa) sAdhUcarita gaurava choDI khuzAmata karavAno khyAla munijIne sparyAnuM jANyuM nathI. saMsAra choDyA chatAM saMsArIonI jhINI-moTI pravRttiomAM phurasade ocho-bhaMDo ke ADakataro rasa levAnA (anyathA mAnasasvabhAvasahaja) pravRtti munizrIne AkarSI zakatI nathI. ADaMbara ane yazeSANAthI para rahelA mahArAjazrIno sAdhudharma kaMthAmAM coTelo na rahetAM antaraMgamAM Utarelo che te vastu to emanA prathama ja vAra darzanArthe AvelI vyakita paNa anubhave che. munizrI eka UMcI koTinA vaktA, prabhAvaka vyAkhyAtA che, e vAtathI emanA zrotAjano suparicita che, paNa aitihAsika ane sAMskRtika viSayonAM pAsAMone dIpta karanAra, AgamonA pAThonuM adhikArathI saMzodhana karanAra munijInuM Agama-tattvaviSayaka ane darzanonA antaraMganuM jJAna paNa keTaluM talAvagAhI ane sUkSma che te to temanI sAthe prasaMgopAtta vicAravimarza karanAra vidvAno sArI rIte jANe che. eka prasaMga mArA mATe to smaraNIya banI gayo che. tattvajJAnanA eka prameya aMge manamAM UThelo koyaDo gherI AzaMkAnuM kAraNa banelo, bhAre amUMjhaNa thayelI. teno khulAso kadAca mahArAjazrI pAsethI maLe evI AkAMkSAthI eka sAMje emanI pAse ekalo ja gayo. prAsaMgika vAtacIta pachI mArI vAta emanI pAse rajU karI : "jo parabrahma ke siddhagatie pahoMcela AtmA sarvadarzI, trikAlajJa hoya, daSTa-adaSTa, vizvanA sakala jIvAjIva padArthonI gati, sthiti, kriyA ane e saunA atita-anAgatathI saMjJAta hoya, to eno vyavahAramAM artha eTalo ja thAya ke mAnava puruSArthanI vAta bhrAmaka Thare; honahAra badhuM ja nirmitine copaDe lakhI cUkyuM che ane niyati anusAra yathAkALe sau banyuM jaze, mAnava kaMI karato ja nathI. Ama ja hoya to AjIvaka-gozAlakjho niyativAda-enI prarUpaNAnAM keTalAMka kaDhaMgA pAsAMo ane sthaLa niSkarSone bAjue rAkhatAM-eka siddhAntarUpe ke prameyarUpe sAco ja Thare." Ano mane je uttara maLyo temAM 147 ' zrI puNyacaritram Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhAna to hatuM ja, paNa vizeSamAM munizrInI zAstrapUta ja nahIM, saMvittizIla prajJA ane vada caudazanI rAte dekhAtA zukranA graha jevI prakAzamAna, svaccha, tArkika medhAnAM darzana thayAM, jaina munine chAje tevI; 'bhASAsamiti'nuM tattva sAcavatI emanI vANI kevI RtaMbharA, arthaprabodhI, ane amogha banI zake che eno e paLe khyAla Avyo. emaNe samajAvyuM ke "A prazna IzvaranA daSTikoNathI nahIM, mAnavInI dRSTie jovAno che. katvabhAva kriyArata manuSya pote sevato hoya che ane niyaticakra temaja emAMthI pAmavAnA chuTakArA mATe je puruSArtha kare che ene pote to niyatithI ajJAta-asaMprajJAta rahIne ja karato hoI, tenI daSTie vyavahAramAM niyatinuM astitva ke anastitva sarakhuM ja banI rahe che; enA potAnA bhAvathI to, saMyogonA takhtA para e pote ja kriyAno kartA, ane kyAreka kyAreka vidhAyaka-nirNAyaka hoya tevuM pratItipUrvaka mAnato hoya che; niSphaLatA maLe yA to ApattimAM Ave tyAre pUrva karmAdhIna badhuM banI rahyuM che tevuM kyAreka kaheto hoya che. AthI niyatinI zAzvatatA ane mAnavAtmAnI nijasvI kriyA-mAnyatAne ane mANasane thatI karmAnusAra phalaprApti vacce, kaivalyanA abhAvamAM niyatinA ene rahelA ajJAnane kAraNe, koI avarodha Ubho thato nathI." A vAta azarIrI, cittamaya bhUmikA parathI munijI kahI rahyA hoya tevuM gAMbhIrya ane kALatattvanA lopano anubhava e paLe karyAnuM yAda che. sATha sATha varSanA sAdu jIvanane munizrIe tapa, Rta ane adhyayanathI ujamAvyuM che. mAru-gurjarInA janAdaraNIya jyotirdhara, paramasArasvata munizrI dIkSA paryAyInA, doDha dAyakA bAda thanArA amRtotsava prasaMge, emanI pAsethI have pachI thanArAM pradAnone abhinaMdavA, ne emanA sArasvakarmane vaMdanA devA pharIne ekaThA thavAnI zubha kAmanA emane jANanAra sau koInA hRdayamAM A paLe skurAyamAna thatI haze! svayaMprakAzita pAragAmI vidhAna zrI upendradAya ja. sAMDesarA, amadAvAda mArA murabbI moTA bhAI Do. bhogIlAla sAMDesarA pATaNamAM khUba nAnI vayathI ja pU. AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAja pAse saMskRta, prAkRta, junI gujarAtI vagere bhASAono abhyAsa karatA. eTale amArA kuTuMbane pU. puNyavijayajI mahArAja ane emanA samudAyanA munimahArAjo sAthe ghaniSTha saMbaMdha baMdhAyelo. pachI to ame pATaNathI amadAvAda rahevA AvyA. ane te pachI keTalAka samaye pU. puNyavijayajI mahArAja paNa pATaNathI vihAra karIne amadAvAda luNAvADAnA upAzraye AvyA. eTale mane amadAvAdamAM emanA satsaMgano viziSTa lAbha maLyo. zerabajAranA atyaMta samaya ane dhyAna kheMcI letA dhaMdhAmAMthI samaya kADhIne emanI pAse vAraMvAra javAnuM zakya nahotuM. paNa te chatAM jyAre jyAre ThIka ThIka samaya maLe che ema lAgatuM tyAre tyAre huM emanI pAse jaIne kalAko sudhI besato. beThA pachI eTalo rasa paDato ke besI ja raheto; UThavAnuM mana ja na thatuM. teo paNa dareka vakhate premathI emanI pAsethI koI navIna viziSTa cIja-vastu batAvatA, vidyAnAM aneka kSetronI vividha vAnagIo cakhADatA. ane ema huM emanI premALa, jJAnapUta satsaMgati ullAsathI mANato. be kalAka gALavAnuM dhArIne gayo houM ane traNa kalAka to saheje vItI jAya! thI puNyacaritram | 148 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evAmAM meM mahAbhAratano svAntaH sukhAya abhyAsa AraMbhyo. eTale jJAnagoSTi daramiyAna mArA A abhyAsa aMge huM emanuM mArgadarzana mAgato, ane te maLI rahetuM. khAsa karIne jaina AgamomAMnA upayukta AdhArabhUta sandarbho e sahelAIthI ane Azcaryajanaka tvarAthI kADhI ApatA. ane e daramiyAna meM emanI pAragAmI Rju vidvattA anubhavI. A pAragAmI vidvattAnuM eka utkRSTa udAharaNa : mArA mahAbhAratanAM sUkti-ratnonuM masAlocana karatA grantha 'bhArata ratna' mATe huM zreSTha zlokonI pasaMdagI karato hato. temAM RSi sanasujAtanA brahmavidyAbodhamAMnA be zlokanuM tAtparya mane samajAtuM hatuM, paNa teno artha gujarAtImAM yathAtatha abhivyakta karavAnuM muzkela lAgatuM hatuM. eTale te mATe gujarAtanA prathama paMktinA vidvAnono saMparka sAdhyo. paNa saMtoSakAraka artha besADavAnuM kAryaadhUruM ja rahyuM. eka vakhata banne zloka laIne huM pU. puNyavijayajI mahArAja pAse gayo. emaNe svabhAvika RjutAthI kahyuM: "huM vaidika paraMparAno jANakAra nathI. eTale mAro karelo artha bhAgye ja saMtoSakAraka haze.' meM kahyuM: 'tema chatAM Apane svataMtra rIte je artha yogya lAgato hoya te karI Apo. kadAca kAma AvI jAya.' pUjya mahArAjazrIe 'sAru' kahI, atyaMta dhyAnapUrvaka artha besADayo. ame pachI enA upara dIrdha carcAvicAraNA karIne artha vyavasthita karatAM te artha kevaLa "saMtoSakAraka nahoto rahyo, paraMtu upaniSadonI prAcIna praNAline anurUpa hato ! prastuta zloko ane teno artha A pramANe che na sAdhunA nota asAdhunA vA samAname tadadRzyate mAnuSeSu / samAnametadamRtasya vidyAdevaMyukto madhu tadai paripset / yoginastaM prapazyanti bhagavantaM sanAtanam // . ma0 bhAi, bhAM. oN0 I0nI vAcanA, 'udyogaparva', 45-20 nAsyAtivAdA hRdayaM tApayanti nAnadhItaM nAhutamagnihotram / mano brAhmI laghutAmAdadhIta prajJAnamasya nAma dhIrA labhante / fzana apacanti mAvatuM sanAtanam 21 II. ('bhArata-ratna', saLaMga zloka 61,62) artha: A (brahma)nuM svarUpa manuSyomAM tapAsIe-joIe to te sAdhu jevuM ke asAdhu samAna-jevuM dekhAze nahi-maLaze nahi. (paNa)e brahmanuM samAna svarUpa-sAcuM svarUpa, amRtattvamAM-apramAdamAM vItarAgabhAvamAMvItamohabhAvamAM jaNAze. eTale AvI vRttiovALo yogI ja te madhune meLavavAnI IcchA rAkhe-meLavI zake. yogIo te sanAtana bhagavAnane pratyakSa jue che. thI puNyacaritram Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (AvA brahmalipsa yogInA) hRdayane ativAdo-vicitravAdo tapAvatA nathI-mUMjhavatA nathI. ene adhyayana nahi karyAno ke Ahuti nahi ApyAno khyAla paNa tapAvato nathI. paNa enuM mana brahmadazAnI laghutAnehaLavAzane-samatAne dhAraNa kare che. A prajJAna(brahma)ne dhIra yogIo prApta kare che. yogIo te sanAtana bhagavAnane pratyakSa jue che. A zlokomAM upaniSadaprasiddha madhuvidyA, parivrajaka ane zramaNa thavAnuM rahasya tathA prajJAna-prAptino saMkSepamAM bhAvavAhI saMgraha karelo che. 'bRhadAraNyaka'mAM vizvamAM je kaMI che te ekabIjAnuM, parasparanuM 'madhu'-madha ApanAra tattva che' ema kahyuM che. jema madhamAkho paraspara sahakArathI maLIne madha banAve che, pachI e madha madhamAkhone khAvA kAma lAge che, ema jagatamAM paraspara saMpa ane sahakArathI sAco AnaMda prApta thAya che.... A dareka prANIpadArthomAM vasanAravyApI rahenAra puruSa e ja AtmA, amara, brahma ane sarva kaMI che,' ema kahyuM che. ('bRhadAraNyaka' 2-5; vaLI juo 'chAMdogya' a-3) vaLI bIje sthaLe 'bRhadAraNyaka upaniSada' kahe che, 'samAnabhAvane pAmelo tyAgI parivrAjaka eSaNA mAtrane tyAgIne anAsakta, mukta ane mUMjhavaNa vinAno thAya che. A AtmajJane 'meM pApa karyuM, meM puNya karyuM' evA be vicAra nathI thatA. e baMnene tarI jAya che. ene 'amuka karyuM ke amuka na karyuM' evo tApa thato nathI. Avo AtmajJa zAnta, dAnta, uparata, titikSu ane samAhita thaIne AtmAmAM ja AtmAne joto AtmAnI laghutA-haLavAzane prApta kare che.' (bRhadAraNyaka' 4-4-22, 23.) maharSi sanatsujAte brahmane ahIM 'prajJAna' nAmathI saMbodhyuM che. 'aitareya upaniSada'mAM 'prajJAna brahma' ema saMbodhana karIne enA upara vivaraNa karyuM che; 'je A hRdaya ane mana che, te uparAMta samyajJAnazakti, AjJA denAra zakti, aneka daSTithI jANavAnI zakti, tatkAla jANanArI zakti, medhA, dRSTi, dhRti, mati, mananazakti, adamya vega, smRti, saMkalpa, kriyAmAM pariNata IcchA, prANazakti, kAmazakti ane saMyamanI zakti; e badhAM prajJAna brahmanAM nAma che... pakSI, sthAvara, jaMgama vagere je koI prANIo che te badhAM prajJAnetra che-prajJArUpa paramAtmAthI ja kArya karanArAM che, prajJAnamAM ja pratiSThita che. brahmAMDa prajJAnetra che. prajJA enI pratiSThA che. prajJAna brahma che.' ('aitareya' 3-1-2,3) pUjaya puNyavijayajI mahArAja saMpradAye jaina sAdhu che. paNa emanAmAM 'sAMpradAyikatA'no abhAva che. pariNAme sAva svataMtra rIte vaidika paraMparAnA AgamanuM hArda sUcavato bhAvArtha emanA hRdayamAM UgI zakyo. enAthI e paNa siddha thayuM ke 'saMpradAyavAdIo'no mata game te hoya, paNa bhAratIya darzanonuM rahasya kevaLajJAna, nirvANa, brahma ke viSNunuM paramapada e eka ja tattvane jJAnIoe ApelAM bhinna nAma che. ane pUjya mahArAjazrI A jJAnanA ajoDa upAsaka che, pAragAmI vidhAna che, pariNAme jaino karatAM vadhu pramANamAM jainetara vidvAno emanI sahAya le che. ane e ja rIte jaina vidvAnonA mukAbale jainetara vidvAnonI phoja emanA saMzodhana ane vidyopAsanAnA udAtta kAryamAM emane hArdika sahAya Ape che. zrI puNyacaritram 150 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamaprabhAkara mahArAjazrInI ATalI pAragAmI vidvattA ane RjutA chatAM, emane AcArya padavI to zuM paNa bIjI koI nAnakaDI padavI ApavAnuM paNa haju sudhI zrI jaina saMghane sUjhyuM nathI, e paNa eka ajAyabI che! joke enuM A samatAvAna jJAnayogIne dukha paNa nathI. rAjA karatAM rAjAno banAvanAro haMmezAM moTo che. ema emane sAmAnya padavI nathI maLI. paraMtu bIjAne 'padavIo' ApI zake tevuM 'AgamaprabhAkara'nuM svayaMbhU biruda emane prApta thayuM che. 'prabhAkara potAnA tejathI prakAzita che, svayaMprakAza che; emane paraprakAzanI jarUra nathI. e to prakAza ApanAra che.' kviMcata prApta thatA A maMgala avasare huM pUjya mahArAjazrInuM abhivAdana karuM chuM. muni zrI puNyavijayajI-keTalAMka saMsmaraNo Do. ramaNalAla nAgarajI mahetA, vaDodarA ghaDiyALI poLanA upAzrayamAM sAMjanA jhAMkhA prakAzamAM eka pATa para beThelA dhIra gaMbhIra mukhamudrAvALA mahArAjanI sAme keTalAka khyAtanAma vidvAno beThA hatA. ahIM jaina darzanazAstra, sAhitya, citrakalAno ItihAsa vagere viSayo vAtacItamAM jhaDapabhera badalAtA jatA hatA. viSaya badalAya paNa munizrInI gaMbhIra mudrAmAM phera paDato nahIM tema ja temanI dareka viSayanI sUjha ane saraLa samajAvavAnI paddhati paNa ekasarakhI rahetI; e dRzya Aje najara samakSa AvatAM munizrI puNyavijayajI mahArAja samakSa mastaka jhUke che. mAro munizrI sAtheno A prathama meLApa AjathI be dAyakA pahelAM thayelo, te vakhate kaMI prasaMgopAtta, Do. umAkAnta zAhanI tapAsamAM huM nIkaLelo ane cAlatI jJAnagoSTimAM hAjara rahelo. Do. umAkAnta bhAIe mArI oLakhANa munizrIne ApatAM jaNAveluM ke jUnAM ThITharAM, patharA vagerenI tapAsa karavAnuM mAruM kAma che, ane te tapAsathI itihAsa para sAro prakAza paDe che. munizrI sAthe tyAra pachI mAro paricaya vadhyo, ane tenI sAthe temanI jAgRti tathA jJAnopAsanAno temano AjIvana yajJa paNa najara samakSa Avyo. munizrInI utkaMThA bhAre. temaNe mane jaNAvyuM ke ame jyAre vihAra karatAM hoIe chIe tyAre ghaNI vastuo jotA hoIe chIe, paNa temAM ThIkarAM, TekarA vagereno spaSTa khyAla Avato nathI, to e ThIkarAM kevAM hoya che te mAre jovAM che. mane ghaNI navAI lAgI. paNa e bhAva dabAvI daIne mahArAjazrIne meM jyAre jUnI vastuo batAvI tyAre temaNe je cokasAIthI prazno pUchyA te koI paNa purAvastuvidanI jijJAsAnI kasoTIe jarAM paNa Utare ema na hatA. temaNe e vastuo oLakhI lIdhI ane tene mATe vadhu mAhitI bAbata paNa Takora karI. tyAra bAda mahArAStrIne mAre eka zilAlekha bAbata prazna puchavAno prasaMga Ubho thayo tyAre meM je patra lakhyo teno vaLatI TapAle atyaMta vigatavAra javAba maLI jatAM mAruM kAma UkalI gayuM. A eka mAtra mAro anubhavanathI, paNa temanA paricayamAM AvanAra aneka lokono A anubhava che. pro. benDara, pro. normana brAuna jevA paradezI vidvAno paNa munizrInA paricayamAM AvyA pachI Aje paNa temanuM nAma, temaNe temane ApelI madada vagerene lIdhe ja AdarapUrvaka saMbhAre che te sAMbhaLatAM mahArAjazrIe potAnI jJAnopAsanAnI phelAvelI 151 zrI puNyacaritram Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvAsa mahekI UThe che. AjathI eka varSa para ame zAmaLAjI pAsenA devanI morI gAmanI sImamAM khodakAma karatA hatA. tyAre mahArAjazrI vihAramAM hatA. kapaDavaMjathI kezariyAjI temane javAnuM hatuM. mahArAjazrIno mukAma kapaDavaMjamAM che evI khabara paDatA mahArAjazrInAM darzana karIne AgaLa vadhavuM evuM nakkI karIne ame moTara kapaDavaMjamAM vALI. mahArAjazrIno mukAma kyAM hato te khabara na hatI. tethI tyAM bajAramAM pUchaparacha karI ne amane rastAmAM skalIpha paDaze ke kema evo vicAra karatA hatA tyAM amRtalAla bhojaka maLyA, temaNe amAro mArga saraLa karI Apyo. mahArAjazrI to kapaDavaMja kolejamAM vyAkhyAna ApavA gayA hatA, evI khabara temanA utArA pAse pahoMcyA tyAre amane maLI. paNa saMdhyAkALa thavA Avyo hato eTale mahArAjazrI jaladI AvI pahoMcaze evI amArI dhAraNA sAcI pADatA, teo AvI pahoMcyA. dUrathI ja amane temaNe oLakhI pADyA ane kapaDavaMja tarapha nIkaLavAnuM kAraNa pUchyuM. meM devanI morInA stUpa tathA vihAranA utnanananI vAta karI. eTale temaNe TIMToIthI devanI morI keTaluM dUra thAya? rasto kevo che? zAmaLAjIthI tenuM aMtara keTaluM vagere prazno pUchavA zarU karyA. meM temane e sthaLano paricaya Apyo eTale temaNe vihArano kAryakrama joyo ane mane kahyuM ke amuka divase baporanA e utpanana jovA ame AvIzuM. devanI morInI amArI chAvaNImAM meM mArA sahAyakartA zrI sUryakAnta caudharIne mahArAjazrInA AgamananA samAcAra ApyA tethI te AnaMdamAM AvI gayA ane emanA AgamananI rAha jotA thaI gayA, niyata samaye vihAra karato saMgha AvI pahoMcyo. pU. mahArAjazrI, pU. paM. ramaNikavijayajI ane temanA sAthIdAra sAdhuo, sAdhvIjIo, zrAvako ane zrAvikAothI sUpa ane vihAra UbharAyo. ghaDIbhara to lAgyuM ke mahAvIra ane gautama buddhano kALa sajIvana thayo. vihAra joIne ghaNA lokone upAzraya yAda Avyo ane sUpa tathA vihAramAM saMghanA loko pharavA lAgyA. paNa mahArAjazrIe amane ukhanana samajAvavAnuM kahyuM, eTale eka pachI eka utnanananI vigato ame ApavA mAMDI. paNa mahArAjazrInI praznAvalInI jhINavaTa, vigato jANavAnI temanI AturatAne pariNAme amArI kharekhara parIkSA thaI. tenuM zubha phaLa e AvyuM ke keTalIka bAbato para ame ocho vicAra karyo hato tenI para vicAraNA thaI ane utnanananA judA judA vibhAgo vadhu spaSTa thayA. puNyavijayajI mahArAja mAtra ukhanana joIne saMtoSa mAne evA na hatA. emaNe temAMthI nIkaLelI vastuo joI tenI vigatavAra parIkSA karI tyArabAda morI pArzvanAthanuM sthaLa pUchyuM. devanI morInI AjubAju bauddha tathA hiMdu avazeSothI tathA jaLAzayo vagerethI to ame paricita hatA, paraMtu amArI tapAsamAM jaina avazeSo amane maLyA na hatA. tethI A praznono javAba tatkALa Apavo muzkela hato. sAre nasIbe devanI morInA ThAkora zrI sUrajamalasiMha jADejA amArI sAthe hatA. temano devanI morInI sImano paricaya eTalo vizALa hato ke temaNe tarata ja amArI chAvaNInA naiRtya khUNAmAM bAvaLanI jhADI, batAvI ane kahyuM ke pelI jhADInI pAchaLa jaina derAsara hatuM ane te sthaLanI e pratimA hatI. hAla navA bAMdhakAmo ane rastAonI racanAne lIdhe e derAsaranuM nizAna rahyuM nathI. pAchaLathI e ja sthaLethI keTalIka jaina pratimAo zI puNyacaritram 152 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThAkora sAhebe meLavI hatI ane vaDodarA yunivarsiTIne ApI hatI, je hakIkata ThAkora sAhebanI mAhitInI saccAI darzAvatI hatI. devanI morInA avazeSo joIne mahArAjazrIno saMgha kezariyAjIne raste mezvo nadInI vizALa khINamAMthI, zAmaLAjI tarapha AgaLa vadhato ame joI rahyA ane mArA sAthIdAroe kahyuM ke, "AvA jonAra Ave to ApaNo AnaMda keTalo badho vadhe!'' AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAjane vAkapuSpAMjali zrI kanaiyAlAla bhAIzaMkara dave, pATaNa saMto hi satyena nayanti sUrya / saMto bhUmiM tapasA dhArayanti // saMto gatibhUtabhavyasya rAjan / satAM madhye nAvasIdanti santaH // 47 / / mArata rU-281 sajano ja satyathI sUryane gatimAna kare che, sajano dharatIne tapa vaDe dhAraNa kare che, he (yama) rAja! sano bhUta-bhaviSyanI AdhAragati che, sajanonI madhye sakAna kadI sIdAto nathI. 'mahAbhArata' 3281. prAtaHsmaraNIya pa. pU. puNyavijyajI mahArAja pATaNamAM lAMbo kALa rahyA te daramyAna, A saMta mahApuruSanA samAgamamAM AvanAno ananya lAbha ghaNo vakhata maLyo che. jyAre jyAre temanA darzane gayo chuM tyAre tyAre, ghaNAM Avazyaka kAryomAM racyApacyA rahetA hovA chatAM, teoe sasmita vadane AvakAra Apyo hato. temanI mukhya pravRtti pustakoddhAramAM kendrita hatI. pATaNanA bhaMDAro, je adarzanIya banyA hatA, tene temanA guru ane paramaguru, pa. pU. zrI caturavijayajI mahArAja ane pravartaka pa. pU. zrI kAMtivijayajI mahArAjanA Adeza pramANe, te dareka bhaMDArone saMzodhI tenA graMthone vyavasthita karI, paddhatisara, temaNe sulabha ane darzanIya banAvyA. kAraNa, prAcIna kALamAM sthapAyelA A bhaMDAronA graMtho, peTI-paTArAomAM poTakAM bAMdhI nAkhyA hatA. tenA saMrakSaka jaina zreSThIo A graMthomAM zuM che te jANatA na hatA, chatAM dhArmika daSTie A jJAnabhaMDAra che ema mAnI, tenA pratye pUrNa Adara ane bhakti rAkhI, tenI saMgopanA rAkhatA hatA. temAM dhoDAvajanI poTalIo mUkavI, UdhI na lAge te mATe tene upara-nIce karI tapAsavA ane pAchA paTArAmAM padharAvI, tenuM saMrakSaNa karavAmAM ja potAnuM kartavya samajatA. pa. pU. puNyavijayajI mahArAje potAnA guru zrI pU. caturavijayajI sAthe A badhA bhaMDArone vArApharatI tapAsI, temAMnA dareka graMthonAM, pahelAM to, krama pramANe pAnAM goThavyAM, pachI te kyA viSayanA graMtho che tenI yAdI taiyAra karI. taduparAMta te badhAnI prazastio tapAsI, te graMthanI racanAkALa, lakhyAkALa, lakhanAra, lakhAvanAra zreSThI, ane kyAM racAyo ke lakhAyo, tenI sarva vigato taiyAra karI, tenI vyavasthita yAdIo 153 thI puNyacaritram Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAvI. A dareka kArya pote jAte karatA, temanI madadamAM keTalAka bhAIo ke lahiyAone rAkhatA chatAM, pUrNa cokasAIthI te yAdI karAvatA. sAmAnya mANasathI to AvuM bhagIratha kArya banavuM azakya che, jyAre varSo sudhI ekadhArI A sArasvata ArAdhanA, A mahApuruSe potAnI svastha ke asvastha dazA hoya chatAM, satata jArI rAkhI. divasa-rAta A kAryane temanA jIvananA mukhya dhyeya tarIke temaNe svIkAryuM ane prabhunI parama kRpAthI te avicchinna rIte pUrNa karyuM. pATaNamAM bhaMDAronI saMkhyA nAnIsUnI nathI. lagabhaga cauda-paMdara bhaMDAro, te darekamAM seMkaDo babbe hajAro graMtho, vaLI kAgaLa upara lakhAyelA graMthonI sAthe tADapatramAM lakhAyelA graMtho, te darekanI bhASA paNa judI judI, koI saMskRtamAM lakhAyelA, koI prAkRtamAM lakhAyelA, koI apabhraMza bhASAmAM, to koI prAcIna gujarAtimAM lakhAyelA, A badhA graMtho hatA. koI graMtha mULa prAkRtamAM, to tenI vyAkhyA saMskRtamAM, koI saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM. Ama A graMthoddhAranA bhagIratha kAryamAM vividha daSTie kAma karavAnuM hatuM. keTalIka vakhata graMthonAM pAnAM avyavasthita maLatAM, tene meLavavAnuM kArya vikaTa hatuM. kadAca keTalAMka pAnAM maLatAM paNa nahi, chatAM A mahAvidvAna puruSa tethI mUMjhAtA nahi. koI graMthanAM pAnAM bIjA graMthamAM mUkatA ane pUrvAparanuM saMmelana karIne ja te kArya pUruM karatA. koI divase temane A kArya mATe kaMTALo ke aNagamo AvyAnuM jANavAmAM nathI. temanI apUrva medhAzakitanA baLe, kayo zloka kyA graMthano che, te tarata ja teo samajI jatA. koI koI graMthanA ananya prasaMgo vAMcI vicAratA ane temanI pAse kAma karatA ke amArA jevA AgaMtukone kahetA-samajAvatA. temaNe phakta pATAganA bhaMDAro ja tapAsI vyavasthita banAvyA nathI, paNa jesalamera jevAM dUra dUranAM gAmomAM jaI, tyAMnA bhaMDAro tapAsI, vyavasthita banAvyA che. chelle chelle khaMbhAta ane amadAvAdanA bhaMDAro tapAsI, tene vyavasthita karavAnuM kArya pAga A mahApuruSe karI, sArasvata ArAdhanAno mahAyajJa temaNe jIvana paryaMta cAlu rAkhyo che. temanA jIvananuM mahAmUluM prazasya kArya, seMkaDo vidrattApracura mahAgraMthonuM saMpAdana kArya che. AkhAya jIvana daramyAna graMthonuM saMzodhana, ane vyavasthA karyA pachI, temanA dhyAnamAM prAcIna apUrva graMthonuM prakAzana karavA mATe vicAraNA udbhavI. seMkaDo graMthonA avagAhanathI temanuM jJAna abhUtapUrva vistA pAmyuM, ane Aje to teo eka pratyakSa svarUpe jJAnakoSa jevA ja che. game te viSaya saMbaMdhI ApaNe prazna karIe to tenuM rahasya samajAvavA te pUrato prayatna kare ja. AvI apUrva medhAne kAraNe temanuM jJAna khUba vistAra pAmyuM che. temaNe seMkaDo graMtho saMpAdana karI bahAra mUkayA che, je temanI anubhUti vidvattAnI jhAMkhI karAve che. saMpAdita karela graMtho pAchaLa paNa temanI cIvaTa ane khaMta keTalI sajIva che te dareka graMthonA parizIlanathI jANI zakAya che. darekamAM pAThAMtaro meLavavAM, jyAM lahiyAnI bhUla hoya tyAM sudhAro sUcavavo, te darekanI prastAvanAmAM graMthanA guNadoSo prakaTa karavA, tenA kartA tathA . lekhakanI pichAna ApavI, tenA upara thayela TIkA-TippaNInI noMdho meLavavI vagere sArvatrika bAbato vicArIne, pachI ja je te graMtha bahAra mUkavA teo taiyArI karatA. Avo mahAna parizrama veThIne paNa, bIjA lekhakonI mAphaka, jene sArasvata upAsanA dvArA koI eSaNA ke svArtha nathI, tevA devadUta jevA mahApuruSane niSkAma sevAbhAvI mahAsaMta tarIke ja oLakhAvI zakAya. pATaNamAM jyAre teo vidyamAna hatA, tyAre temanI pAse vividha viSayonI vicAraNA mATe ke graMtho zrI puNyacaritram 154) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMcavA mATe levA-ApavA, ke koI zaMkA hoya to tenA samAdhAna mATe javAnuM thatuM tyAre teo sadAkALa kAryarata ja hoya. chatAM je je viSaya mATe prazna karuM, teno vigatapUrNa ahevAla ApI zaMkAnuM samAdhAna karatA. Aje to pATaNanA moTA bhAganA jJAnabhaMDAro eka ja jJAnamaMdiramAM vyavasthita rIte lAvI, moTA sTIlanA kabATomAM suvyavasthita rIte rAkhyA che. A mahAna lokasevAnuM kArya, 5.pU. pravartaka kAMtivijayajI mahArAjanI preraNAthI thayuM, ane temAM pa. pU. puNyavijayajI mahArAjano phALo nAnosUno nathI. A bhaMDAro mATe eka bhavya graMthAgAra sva. zeThazrI hemacaMda mohanalAla ane temanA bhAIoe temanA pitAzrInA smAraka tarIke pa. pU. pravartaka kAMtivijayajInA AdezathI baMdhAvela che, jenuM nAma hemacaMdrAcArya jJAnamaMdira che. A badhAnuM sAcuM zreya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja ane temanA ziSya pU. caturavijayajI ane praziSya pa.pU. puNyavijayajI mahArAjane ja ghaTe che. pahelAMnA vakhatamAM pATaNanA bhaMDAro jovA zrI bhAMDArakara, pITarsana, phArbasa ane bIjA aneka vidvAno pATaNa AvelA, paNa temane badhA bhaMDAro jovAnI suvidhA maLI na hatI, kAraNa, bhaMDAronA vyavasthAkone zaMkA hatI ke, A amaladAro kadAca ApaNA graMtho pANInA mUle rAjasattAdhIzonI madadathI laI jaze. AthI teo bhaMDAranAM thoDAM poTaka batAvatAM. vaLI te dhULa khAtA prAcIna graMtho vyavasthita, avyavasthita sthitimAM joI, laMDAro mATe te amaladAro potAnA anubhava pramANe abhiprAyo bAMdhatA. sva. maNilAla nabhubhAI dvivedI paNa pATaNanA bhaMDAro jovA gAyakavADa sarakAra taraphathI AvelA. temane thoDAka bhaMDAro jovA maLelA. chelle sva. zrI cImanalAla dalAla gAyakavADa sarakAra taraphathI punaH pATaNa AvelA, temaNe pa. pU. pravartaka kAMtivijayajI mahArAjazrInI sahAyathI ghaNAkharA bhaMDAro joyA hatA. ane temAMnA sArA graMtho ahIMthI laI jaI, temAge vaDodarAnI pauvaMtagraMthamALAmAM prasidhdha karyA. tyAra bAda pravartakajInuM dhyAna A bhaMDAronA samRddhAra tarapha gayuM ane temaNe potAnA ziSyamaMDaLanI sahAya laI, badhA bhaMDArone vyavasthita karyA, jemAM pa. pU. puNyavijayajI mahArAje ananya phALo noMdhAvyo che. Aje to temanI yojanA mujaba A badhA bhaMDAro hemacaMdrAcArya jJAnamaMdiramAM AvI gayA che, jyAre keTalAka haju je te mahollAomAM ja che. A jJAnamaMdiranA graMthonI vistRta yAdI, tema ja keTalAkanI aitihAsika daSTie upayukata aMtyaprazastio paNa pustakakAre bahAra mUkavAnI vyavasthA thaI che. Aja sudhImAM 14000 graMthonI yAdI chapAI gaI che, haju bAkInuM kAma AgaLa cAlI rahyuM che. AthI je mahAna jJAnasamudra pATaNamAM prachanna hato, te vidrogya banAvavA mATe, A saMtapuruSe, potAnA jIvanano moTo bhAga kharcA, Aje sulabha banAvyo che, je sArasvata ArAdhanAno eka virala prayAsa gaNAvI zakAya. pa. pU. puNyavijayajI mahArAjanuM jIvana sadAkALa vidyAvyAsaMgI ane eka mahAna saMtane anurUpa RSimuni jevuM gaNAvI zakAya tema che. temanI pAsethI dezaparadezanA anekAneka vidvAnoe preraNA ane sUcanAo meLavI che. keTalAye vidvAno temanA aMtevAsI banI, temanA jJAnano lAbha meLavavA pATaNa AvI rahetA hatA. temanA apUrva jJAnaprabhAvathI, zrI Do. harmana yAkobI jevAM keTalAye paradezI vidvAno temanA pratye apAra prema ane Adara seve che. prAcIna saMskRti ane ItiAsa tathA kalA pratye vadhu preraNA ane temanA dvArA ja maLI che. keTalAya graMtho vAMcavA-vicAravA ApI mArI te bhAvanAne uttejita banAvavAmAM temano moTo phALo che te kema bhUlI 155 zrI puNyacaritram Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya? dUra dUra rahyA chatAM paNa sadAkALa teo potAnI amIdaSTi mArA upara rAkhe che. temaNe mArAmAM rahelA saMskAro ane temanI preraNAthI ja mane mArA lekhanakAryamAM keTaluMka baLa maLyuM che, je badala huM temano Ajanma RNI chuM. teo A yuganA sAcA ArSadaSTA, mahAna saMtapuruSa che. bhartuharinA zabdomAM kahIe to manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNAstribhuvanamupakArazreNibhiH prINayantaH // paraguNaparamANun parvatIkRtya nityaM nijahadi vikasantaH santi santaH kiyantaH / / 75 / / - bhRrtRhari-nItizataka jeo mana, vacana ane kAyAnA puyarUpI amRtathI pUrNa che, jeo traNe bhuvanane upakAronI hAramALAthI prasanna kare che, kAyama bIjAnA paramANu jevaDA guNone parvata samAna gaNIne potAnA hRdayamAM praphuddha thAya che, evA saMto vIrala ja hoya che. AgamaprabhAkara pa.pU. puNyavijayajI mahArAjamAM A badhA guNo adhiSThAna pAmyA che, ane tethI ja teo, sArasvata upAsanAne paramajJAnaupAsanA dvArA, potAnuM AtmakalyANa sAdhI rahyA che. hamaNAM to temaNe sauthI vikaTa ane mahAna kArya AgamonA saMpAdananuM upADyuM che. bhAMDArakara oriyenTala InsTiTyUTa ane vaDodarA oriyenTala IsTiTayUTa jevI saMsthAoe, mahAbhArata ane rAmAyaNanI zuddha vAcanAo taiyAra karI jema bahAra mUkI che, te ja paddhati ane kArya pramANe, 45 AgamonI zuddha vAcanAnuM bhagIratha kArya temaNe svIkAryuM che. AvuM bhagIratha kArya temaNe jyAM hoya tyAM pUrNa khaMta ane cIvaTathI rAtadivasa karI, potAnuM jIvana A mahAna parama dhArmika kAryamAM yojyuM che. prabhu temane dIrdhAyuSya bakSI, temaNe svIkArela kArya paripUrNa karAve, e ja aMtaranI ananya zubhecchA sAthe, temane vaMdana karI mArI A vAkapuSpAMjali arpaNa karatAM viramIza. pa. pU. A. pra. zrI munizrI puNyavijyajI mahArAja ane zrI jaina AtmAnaMda sabhA (bhAvanagara) zrI khImacaMda cAMpazI zAha, bhAvanagara parama pUjya gurudeva AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjano dIkSA paryAya sATha varSano pUro thatAM temane abhinaMdana ApavAnA A zubha prasaMge teozrIne artha ApatAM huM AnaMda ane gauravanI lAgaNIo anubhavuM chuM. prAcIna jaina sAhitya khUba samRddha ane vizALa che. jaina pUrvAcAryo, vidvAno ane sAhityakAroe zrI puNyacaritram 156 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma, darzana, ItihAsa, sAhitya kaLA, jyotiSa vagere vividha viSayo para vipula pramANamAM graMtho racyA che. jaina caritrakathAo ane bodhakathAo, temanI anokhI zailInA lIdhe, vAcakone hRdayaMgama banI che. bhAratanA kathAsAhityanA vikAsamAM jaina kathAo ane rAsAono noMdhapAtra phALo che. jainoe A sAhitya potAnA bhaMDAromAM khUba kALajIpUrvaka sAcavI rAkhyuM che, paraMtu samayanA vaheNa sAthe te avyavasthita banI gayuM che. A sAhityanuM vyavasthita saMzodhana ane prakAzana thAya to jaina samAjane, abhyAsIone ane vidvAnone jainadharmano vizeSa paricaya thAya ane jaina sAhitya tarapha vizeSa abhiruci vadhe. A hetuthI A sAhityanuM saMzodhana ane prakAzana atyaMta jarUrI banyuM che. munirAja zrI puNyavijayajI mahArAje A bAbatamAM ghaNuM ja prazaMsanIya kArya karyuM che. prAcIna jaina sAhitya ane AgamonuM saMzodhana karI tenuM prakAzana karavAmAM temanI kAmagIrI advitIya che. pATaNa, jesalamera, vaDodarA jevA sthaLoe saMgrahAyelA graMthonuM je khaMtathI, je UMDI sUjhathI ane je abhyAsapUrNa vidraSTithI temaNe saMzodhana karyuM che ane tenA saMrakSaNa mATe tathA mahatvanA graMthonI mAIkrophilma utArI vidvAnone sulabha karavA mATe temaNe je jahemata uThAvI che tenI prazaMsA karavA pUratA zabdo jaDe tema nathI. temanuM A kArya cirakALa sudhI yAda raheze. A kArya paMDita sukhalAlajIe kahyuM che tema "na kevaLa jaina paraMparA sAthe saMbaMdha rAkhe che, na kevaLa bhAratIya paraMparA sAthe saMbaMdha dharAve che, paraMtu mAnava saMskRtinI daSTie paNa e upayogI che." parama pUjya nyAyAbhAnidhi AcArya zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI (AtmArAmajI) mahArAja eka mahAna krAMtikArI yugapuruSa hatA. temanA samayamAM jaina samAjamAM ajJAna, vahema, aMdhazraddhA, kurUDhiyo vagere ghara karI gayAM hatAM. te badhAMne dUra karavA temaNe bhagIratha puruSArtha karyo. paMjAba, mAravADa, gujarAta vagere pradezomAM satata vihAra karI jaina samAjanAM netro jJAnarUpI aMjanazalAkA vaDe kholyAM. temanA bhavya upadezanI asara taLe samAja jJAnapUrvakanI kriyA ane kriyA sahitanA jJAna vaDe raMgAvA mAMDyo hato, ane jaina dharma, darzana, sAhitya tathA zikSaNa mATe kaMIka navuM yojana karavAnI tenAmAM tamannA jAgI hatI. temanA ziSya pUjya pravartaka zrI kAMtivijyajI mahArAja jaina dharma ane sAhitya pratye apUrva prema dharAvatA hatA. temanI saMzodhanadaSTi paNa anokhI hatI. temanA prabaLa puruSArthathI pATaNa ane lIMbaDInA vizALa graMthabhaMDArono uddhAra thayo hato ane vaDodarA tathA chANImAM paNa eka eka vizALa graMthabhaMDAranI sthApanA thaI hatI. temanA ziSya pUjya muniratna zrI caturavijayajI ma. paNa mahAna vidvAna ane prAcIna graMthonA niSNAta saMzodhaka ane saMpAdaka hatA. temaNe potAnA guru pra. kAMtivijayajI ma.ne graMthabhaMDArono uddhAra karI suvyavasthita karavAmAM saMpUrNa madada karI hatI. temanA ziSya pUjya AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAje cauda varSanI nAnI uMmare dIkSA laI dAdAguru pravartakajI ma. tathA gurudeva zrI caturavijayajI ma. pAsethI prAcIna graMthonA saMzodhana, saMrakSaNa ane saMpAdananI uttama tAlIma lIdhI, ane te baMnenA kALadharma pAmyA pachI teoe zarU kareluM kArya teo taraphanI bhaktinA pratIkarUpe ekale hAthe upADI lIdhuM, eTaluM ja nahi paNa te kAryane vidvajagatamAM khyAtanAma banAvI dIdhuM, e ja temanI yaza kalagI che. bhAvanagaramAM zrI jaina AtmAnaMda sabhAnI sthApanA pU. AtmArAmajI ma.nA svargavAsa pachI pacIsamAM divase, eTale ke vi. saM. 195ranA bIjA jeTha sudi bIja tA. 13-6-1896nA roja, teozrInA anuyAyIo ane prazaMsakoe bhakitabhAva nimitte teozrInI smRti kAyama jaLavAI rahe te hetuthI karI. zarUAtathI A sabhA 157 zrI puNyacaritrama Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratye teozrInA samudAyanA munimahArAjanI kRpAdRSTi rahI che. ane temanA taraphathI prasaMge prasaMge kImatI sahayoga maLato rahyo che. paraMtu temAMya khAsa karIne pU. pravartaka zrI kAMtivijayajI ma., muniratna zrI caturavijayajI ma. ane A. pra. munirAjazrI puNyavijayajI ma.nI amIbharI daSTi to sabhA mATe saMjIvanI nIvaDI che. A sabhAno eka mukhya hetu pUrvAcAkRta jaina sAhityanA saMzodhana, prakAzana ane pracArano che. te kAryano prAraMbha karavAmAM ane tene vegavaMta karI prazasta banAvavAmAM A guru-ziSya-praziSya tripuTIno mukhya puruSArtha che. pU. pravartakazrInI preraNAthI A sabhAe sau prathama pa. pU. AcArya zrI AtmArAmajI ma.nA hiMdInA lakhelA graMtha 'jaina tattvAdarzana'nA gujarAtI anuvAdathI pustaka-prakAzanano AraMbha vi. saM. 1956mAM karyo. paraMtu A kAryane vega to tyAre ja maLyo ke jyAre temanA ziSya zrI caturavijayajI mahArAje vi. saM. 1966mAM saMskRta, prAkRta, ardhamAgadhI vagere bhASAomAM pUrvAcAryoe lakhelA Agama, darzana, karmavAda, anuyogaviSayaka graMtho mULa, bhASya, TIkA, avacUri vagere sahita saMzodhita karIne prasiddha karavAnI yojanA ghaDI ane te yojanAne 'zrI jaina AtmAnaMda graMtharatnamAlA" evuM nAma ApIne tene saphaLa banAvavAno bhAra upADI lIdho. A yojanA jyAre ghaDAIne amalamAM mukAtI hatI, tyAre zrI puNyavijayajI ma.nI uMmara mAtra cauda-paMdara varSanI hatI ane temaNe tAjI ja dIkSA lIdhI hatI. paraMtu vaya ane abhyAsa vadhatAM teo gurudeva sAthe A kAryamAM joDAyA ane vi. saM. 1996mAM gurudevanA kALadharma pAmyA pachI A graMtharatnamAlAnA prakAzananI saghaLI javAbadArI temaNe svIkArI lIdhI. A saMbaMdhamAM teo kahe che ke, "A sabhAnA sekreTarI zrI vallabhadAsabhAI vagere gurudeva zrI caturavijayajI ma. pAse AvatA ane A sAhityapravRtti mATe carcAvicAraNA karatA. huM bALakanI jema A badhuM sAMbhaLato paNa samajato nahIM. ema chatAM AchopAtaLo khyAla kharo ke kAMIka mahattvanI vastu thAya che. te samaye mane kalpanA na hatI ke mAre A sabhA sAthe saMbaMdha thaze ane mAre A javAbadArI upADI levI paDaze.' A zrI jaina AtmAnaMda graMtharatnamAlAmAM nAnAmAM nAnA ane moTAmAM moTA ajoDa mahattvanA graMtho prakAzita thayA che. nAnAMmoTAM saMkhyAbaMdha zAstrIya prakaraNono samUha temAM prasiddha thayo che e tenI khAsa vizeSatA che. A prakarAgo dvArA jaina zramaNa-zramaNIone khUba ja lAbha thayo che. je prakaraNonA nAma meLavavAM ke sAMbhaLavA paNa ekAeka muzkela hatAM. e prakaraNo temane hastagata thaI gayAM che. Agamika, dArzanika, aitihAsika, kAvyanATakaviSayaka vidhavidha sAhityanA kula92 graMtho prasiddha thayA che. temAMnA ghaNA moTA bhAganA graMthonA saMpAdana ane prakAzananI saMpUrNa kAryavAhI A guru-ziSya belaDIne AbhArI che. bRhatkalpasUtra (cha bhAgamAM), cha karmagraMtho (be bhAgamAM), tripaSTizalAkA puruSacaritramahAkAvya (cAra parva, be bhAgamAM), vasudeva hiMDI (be bhAgamAM) ane anya evA ati kaThina graMthonuM temanuM saMzodhana-saMpAdana sarvAgavizuddha ane zAstrIya che, ane te graMthonI prastAvanA temaja pariziSTo abhyAsapUrNa ane anya saMzodhanakAryamAM ati upayogI thaI paDe tevAM che. pUrvanA temaja pazcimanA prakhyAta vidvAnoe A saMpAdanonI muktakaMThe prazaMsA karI che e ja zrI puNyavijayajI mahArAjanI vidvattA ane pratibhAnI biradAvalI che. zrI puNyavijayajI mahArAjanA zrI jaina AtmAnaMda sabhAne haMmezAM amIbharyA prema ane AzIrvAda zrI puNyacaritram 158 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLatA rahyA che. zrI jaina AtmAnaMda graMtharatnamAlAnA saphaLa saMcAlana uparAMta bIjI aneka rIte A sabhAne pratiSThita karavAmAM temano phALo ajoDa che. A sabhAe vi. saM. 2023mAM potAno sittera varSano maNimahotsava kojavyo, tyAre anya puSkaLa kAmagIrI hovA chatAM ane tabiyata paNa barAbara na hovA chatAM sabhAnA kAryavAhakonI vinaMtine svIkArIne atizaya zrama veThIne amadAvAdathI vihAra karI bhAvanagaramAM te maNimahotsavanI zAna ane aurava vadhAravA pote padhAryA teja temanI A sabhA pratyenI hamadardI darzAve che. A sabhA sadAne mATe temanI atyaMta RNI che. munizrI puNavijyajI mahArAja kharekhara jJAnanI sAdhanA karanAra tapasvI che. Aje 74 varSanI uMmare paNa temanI jJAnasAdhanA pUrNa utsAha, pUrNa ekAgratA, pUrNa ekaniSThAthI cAle che. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI mULa AgamonI saMpUrNa saMzodhita AvRtti taiyAra karI prasiddha karavAnI yojanAnA pAyAmAM teo pote che ane Aje aviratapaNe teo te kArya mATe je jahemata uThAvI rahyA che te ApaNane Azcaryacakita karI de che. ATalI badhI vidrattA hovA chatAM A jJAnatapasvImAM jarA paNa ahaMbhAva nathI. teo haMmezAM jijJAsuonI jJAnapipAsA tRpta karavA taiyAra ja hoya che, ane te mATe potAne paDatA parizrama ke potAnA kAmamAM paDatI khalelanI jarA paNa darakAra karatA nathI. ghaNIvAra jijJAsuo ane mulAkAtIono pravAha vaheto rahe che ane temanA hAtha uparanA kAmamAM vikSepa thAya che, chatAM jarA paNa acakAyA vinA saune prasanna vadane maLe che, ane saune saMtoSa Ape che. temanI A saumnayatA kharekhara prazaMsanIya che. nirahaMkAratAnI sAthe sAthe teo namra ane udAra che. potAnA moTA kAryane najIvuM gAgavAnI ane bIjAe karelA nAnA kAryane moTuM batAvavAnI vRtti teo dharAve che. zrI AtmAnaMda sabhAnA to teo prAga che, chatAM te sabhAnA maNimahotsava prasaMge potAnA kAryane eka biMdu samAna gaNAvatAM temaNe kahyuM hatuM ke, "gurudeva zrI caturavijayajI ma.nA svargavAsa pachI AtmAnaMda sabhA mATe sAhitya pragaTa karavA aMgenI javAbadArI amArI upara AvI che. sabhAe je sevA karI che temAM ame paNa biMdu meLavyuM che te amArA AnaMdanI vAta che." teozrInI satyaniSThA paNa ajoDa che. satya vastu svIkAratAM jarA paNa acakAtA nathI, eTaluM ja nahIM paNa apriya hoya tevuM satya vivekapUrNa bhASAmAM kahI detAM paNa jarAye kSobha anubhavatA nathI. A bAbatamAM bRhatkalpasUtranA pahelA bhAganI prastAvanAmAM apavAdika bAbatonI temaNe je vizada carcA karI che ane zAstrasaMmata AdhAro TAMkIne AjanI khilatAbharI dIkSA pravRttinI je AkarI TIkA karI che te temanI satyaniSThAnI pratItirUpa che. AjanA A zubha prasaMge ame A satyaniSTha, namra, nirahaMkArI, saumya, jJAnatapasvI munirAjane savinaya vaMdana karIe chIe ane teozrI saMpUrNa svAstha sahita zatAyu thaI teozrInI jJAnasAdhanA satata aviratapaNe cAlu rahe te mATe prArthanA karIe chIe. 159 zrI puNyacaritram Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI puNyavijayajI mahArAja : vizuddha sevAniSTha zramaNajIvana : pro. kezavalAla hiMmatarAma kAmadAra, vaDodarA / / rahasya sAdhunAmanupadhi vizuddha vijayate uttararAmacarita (bhavabhUti) parama pUjya mahArAja zrI puNyavijayajInA dIkSA-mahotsavanA prasaMgane sATha varSo thayAM tenA smaraNamAM vaDodarAnA zrI jaina saMghe mahArAjazrInA lekhonI prasiddhi karavAno nirNaya karyo che te jANatAM ghaNo AnaMda thayo. e granthamAM mahArAjazrInI sAthenA mArA thoDA-ghaNA paricayanA lakhANanA samAvezarUpe eka lekha mokalavAnuM, grantha prakAzana mATe nirNIta thayelI samitinI vatI prAcyavidyAmaMdiranA vidvAna adhyakSa bhAI zrI bhogIlAla sAMDesarAe mane likhita nimaMtraNa ApyuM te mATe emano ane samitino huM aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. aMgrejI bhASAmAM mArA A prayAsane varNavuM to huM lakhI zakuM ke I regard it as my proud privilege to pay my humble tribute to the learning and the selfless devotion to duty and pursuit for knowledge of the respected Muni Maharaj. munizrInA paricayamAM huM varSothI chuM. e paricaya mArA vaDodarA zaheranA nivAsa daramiyAna ane mahArAjazrInA vaDodarA zaheramAM thayelA caturmAso daramiyAna huM keLavI zakyo chuM. emanAM vyAkhyAnono meM ati AnaMdathI lAbha uThAvyo che. ane emanI sAthe jaina vidyA sabaMdhI carcA karI emanA jJAnano sAro lAbha lIdho che. hamaNAM ja, vikrama saMvata 2024nA cAturmAsa daramiyAna, jAnI zerInA upAzrayamAM thayelA-thatAM emanAM vyAkhyAnonuM koI koI vAra zravaNa karyuM che. varSo agAu ghaDiyALI poLamAM jaina dharmazALAmAM mahArAjazrI narasiMhajInI poLamAM AvelA jJAnamaMdiranI hasta-likhita pratonuM saMpAdana karavAmAM vyAvRta rahetA hatA tyAre huM temanI pAse ghaNIvAra jato-Avato hato. jyAre jyAre huM darzanano lAbha lauM chuM tyAre mane evuM thAya che ke, huM zaheramAM raheto houM to kevuM sAruM! to huM A paricayane sArI rIte keLavI zakuM ! atyAre to e azakya che, kAraNa ke mAruM nivAsa-sthAna upAzrayathI dUranA vasati-sthAna-pratApagaMjamAM AvI gayuM che. huM IcchuM ke, vaDodarAno zrIsaMgha nizrAnI savaDa vikasatA vaDodarA zaheranI jaina-jainetara janatAne vadhAre ApavA zaktimAna thAya! eka daSTie zrI puNyavijayajI mahArAje jaina Agama-sAhityanI vAcanAne purogAmI ane saha-yugI kAryakaronI paraMparAne sAcavI rAkhI che, to bIjI daSTie, e ja purANI paraMparAne emaNe navo, vartamAna-yugI, yuropIya ghATa Apyo che. jaina zvetAMbara AgamasAhityanI vAcanAo pATalIputra, mathurA ane valabhI(vaLA) mukAme thaI. te vAcanAo samUhavAcanAo hatI. ane temanA nirNayo samUha nirNayo hatA. e hareka sthaLe vidvAna munirAjo bhegA thayA hatA, ane paraMparAthI cAlatA AvatA, vivAdAspada pAThone zuddha karI-karAvI, aMtimarUpa ApavA emaNe prayatno karyA hatA, temAM valabhI vAcanAne je svarUpa ApavAmAM AvyuM hatuM te svarUpa atyAre aMtima svarUpa gaNAya che, ane tene badhA zvetAMbarI pakSo mAnya kare che. A vAcanAono nirNaya thayo tyAre vAcanAnA mAdhyama viSe matabheda hato, paNa chevaTe mahAvIranI dezanAonA mAdhyama-ardhamAgadhIno sarvAnumatie / / puNyaritram 160 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra thayo hato. A saMkalananA vidvAnone eka bAbata lakSamAM lIdhI hoya paNa kharI, dakSiNa bhAratamAM digaMbarI sAhityanuM - jema ke kundakundaAcAryanA sAhityanuM mAdhyama ardhamAgadhI hatuM, te anusAra, uttara bhAratanuM mAdhyama paNa ardhamAgadhI rAkhavAmAM AvyuM hoya! alabatta, jaina vidvAnothI saMskRtanI upekSA to thaI zake ema nahotuM. muni-mahArAjoe ardhamAgadhInuM mAdhyama to rAkhyuM, paNa te pATho uparanI vRttio, vivecanAo, vyAkhyAoe mATe emaNe saMskRtanuM mAdhyama rAkhyuM, pariNAme jainono saMskRta bhASAno paricaya sAbUta rahyo. emAge nirvANa mAdhyama bhASyo, nATako, mahAkAvya, kAvyazAstro vagere lakhyAM, te ja sAthe emAge prAdezika bhASAo, bolIo, rAjasthAnI, hindI, gujarAtI, kAnaDI, tAmila vagere mAdhyamo rAkhI temAM pAga navuM sAhitya ApyuM. durbhAgye te prayAsa eka pakSIya rahyo; jainetara vidvAnoe ardhamAgadhIno paricaya keLavyo nahi! mahArAjazrI puNyavijayajIe A paraMparAone sAcavI rAkhIne jaina vidyAno ApAgane paricaya karAvyo che, jaina Agama-sAhityanI emanI vAcanA vyakitagata rahI che. prathama kakSAnI vAcanA atyAre bilakula zakya nathI. mahArAjazrInI A vyaktigata vAcanA svachaMdI, sAMpradAyika ke koI amuka hetulakSI nathI. emanI vAcanAmAM mULa pAkane ja vaLagI rahevAmAM Ave che. emanA nirNayo pUrve thayelI sAmUhika vAcanAo ane temanA upara thayelI vRttio vagerenA tulanAtmaka abhyAsa pachI ja levAmAM AvyA che. A hakIkata huM jAta-anubhavathI ahIM lakhI zakuM chuM; e jAta-anubhavanI noMdha mAre ahIM levI ja joIe. muMbaInA mahAvIra jaina vidyAlaya taraphathI saMzodhana thAya che ane te sAhitya prasiddha pAga thAya che; emAM zvetAMbarI Agama-sAhityanAM koIkoI sUtrono samAveza thayo che. evA eka sUtranuM saMpAdana karavAnuM mahArAjazrIe hAtha upara lIdheluM te pUruM karavAmAM vilaMba thayelo. vidyAlayanA kAryakaroe te kArya veLAsara pUruM karI ApavAnI mahArAjazrIne vinaMtI karelI. mahArAje kAryakarone dharmalAbha pharamAvatAM, vilaMbanI spaSTatA karato je javAba Apelo te vidyAlayanA riporTa-nivedanamAM, samagra prasiddha thayelo. je mArA vAMcavAmAM Avelo ane jene meM nivedanamAMthI kADhI mArI phAIlamAM goThavI rAkhelo che-e hetuthI ke, evAM koI bIjAM saMpAdano thatAM hoya te mATe mahArAjazrIno javAba mArgadarzaka thaI zake. mAre ahIM kahevuM joIe ke, AvAM koI koInavIna saMpAdano prasiddhamudrita thayelAM prakAzanonA AdhAra upara saMgrahIta thayelAM hoya che, ane e prayAsomAM mahArAjazrIe keLavelI tulanAtmaka vAcanAno Azraya-avakAza hoto nathI! puNyavijayajI mahArAjanI tamAma vAcanAono A mukhya vaizeSika guNa che. AvI viziSTatA prAcIna Dhabane anusaratA ApaNA paMDitone bahu ochA pramANamAM lAdhelI hoya che. puNyavijayajI mahArAja prAcInomAM Ave che, sAthe temanA prayAso navayugI prayAsonI kakSAmAM Ave che. jaina mAnyatAone teo A navIna zailIthI vicAre che tethI temanAM maMtavyo yuropIya vAtAvaraNathI raMgAyelAM vidvargamAM ekadama mAnyatA pAmyAM che. emanA vicAryomAM sAMpradAyika tattvo ghUsI zakyAM nathI. atyAre to hareka vicAraka mAne che ke koI paNa maMtavyamAM koI samaya-adhIna tatva hoya to teno vicAra je te samayanI maryAdAone samajIne thavo joIe, ane emAM sAMpradAyika Agraha hovo joIe nahi. mahArAjazrInI daSTie A navIna zailIno samAveza thAya che e huM mArA emanA paricayathI jANI zakyo 16 ! zrI puNyacaritram Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuM, ane tene A lekhamAM mUkavAnuM huM mAruM kartavya samajuM chuM. eka vAra vaDodarA mukAme meM AcArAMgasUtranI mArI vAcanAno koI koI anubhava emanI samakSa mUkayo. mUkatAM mane kAMIka saMkoca to thato hato, chatAM zuddha vicAraNA mATe meM e saMkocane dUra karI mArA viSayanA ekAda be muddAo emanI samakSa mUkyA. mane je javAba maLyo tethI mane atyaMta AnaMda-harSa thayo. mahArAjazrIe mArA vicArane puSTi ApI, uparAMta spaSTa karyuM ke, AcArAMgasUtranI saMkalanA karanAra AcArya gRhasthAzramamAM jaina dIkSA lIdhI te agAu teo vaidika matanA prakhara paMDita,vivecaka ane tattvaciMtaka hatA, eTale AcArAMganI saMkalanAmAM emano pUrvAzramano raMga, vizuddha bhAve, Ave temAM kazuM Azcarya nathI! mane puNyavijayajI mahArAja durAgrahathI parAmukha jagAyA che. bALadIkSA devadravya, pUjAvidhi, digaMbara-sthAnakavAsI-terApaMthI gacchavAda, e vivAdathI teo mukta rahyA che. samakti-mithyAtvanA vivAdathI temanI daSTi kuMThita thaInathI. temano AcAra kaDaka rahyo che, to ekAMgI kriyAvAdathI teo bilakula raMgAyelA nathI. zuddha, vivekapracura, abhiniveza rahita temanAM vyAkhyAno anubhavavAmAM AvyAM che. jyAM padravyamAM, paMcAstikAyamAM mAnyatA che, jyAM syAdvAda-anekAMtamAM zraddhA che, tyAM jainatva hoI zake che ema teo mAne che; sAthe sarvadarzano pratye teo samabhAvapaNe rahe che, dharma ane sAyaMsa, e be vacce virodha saMbhavato nathI ema teo kahe che. jaina AgamamAM nirnavono vicAra Ave che. A eka vizeSa prayoga che. tenuM prayogAtara aMgrejImAM dissent zabdathI karIza. ketholika carcanI mAnyatAothI proTesTaMTo judA paDyA ane DisenTara kahevAyA. e ja proTesTaMTomAM matAMtaro thayAM. teo paraspara dissent kahevAya che. mahAvIranA samayamAM be mukhya dissent nidavo thaI gayAH (1) maMkhalIputra gozAlaka, (3) khuda mahAvIrano jamAI jamAli. mahAvIra pachI nirnavo thayA, emano nirdeza karavAnI ahIM jarUra nathI. vaLI eTaluM kahevuM basa thaze ke, A nirnavo paraspara ekamekane mithyAtvI kahetA AvyA che. jo ke khUbI to e che ke dareka niddhano jainonI mukhya mAnyatAo paMcAstikAya, pavyavicAra, anekAMtavAda-syAdvAda emAM to mAne che ja, chatAM eka samUha bIjA darekane samUhane mithyAtvIa-jaina mAne che! A saMkucita vicAradhArA che. mahArAjazrI AvA saMkucitapaNAthI vimukha rahyA che, sAthe teo potAnA paraMparAgata gacchagata samUhamAM rahIne ja sevA karatA rahyA che, ane A badhA samUho temanA pratye samAna sevatA rahyA che. keTalAye sthAnakavAsI sAdhuo temano paricaya keLavavAnI tatparatA darzAve che, e mAre jAta anubhava che. jaina vidyAnI emaNe AjIvana sevA karI che e ja emanA jIvananuM sAphalya che. ApaNe IcchIe ke AvA pavitra mAnavo jaina vidyAnI sevA karavA sadaiva samartha rahe, dIrgha AyuSya bhogave, ane ArogyamAM rahe! preraka vibhUti Do. ramaNalAla cI. zAha, muMbaI dareka vyaktinA jIvanamAM koI koI vyakti preraNArUpa banI jAya che. je keTalIka vaDIla ane pUjanIya vyakitao mArA jIvanaghaDataramAM preraNArUpa banI gaI che temAM parama pUjya munizrI puNyavijayajI mahArAja thI puNyacaritram 162 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agrasthAna dharAve che. emanI preraNAe ja mane prAcIna jaina sAhitya pratye ane ethI paNa vizeSa dharma pratye anurAgI banAvyo che. emanA AzIrvAdathI ja jIvanamAM keTalAMka kAryo huM saphaLatApUrvaka pAra pADI zakyo chuM ane ethI emanA pratye huM ghaNo ja RNI chuM. pUjya mahArAja sAheba sAtheno mAro paricaya lagabhaga doDha dAyakAno che. emanAM pahelavahelAM darzana karyAM amadAvAdamAM oriyenTala konpharansa bharAI tyAre. jaina munio paNa AvI konpharansamAM rasa le che e jANIne tyAre Azcarya thayeluM ane ApaNA 'jJAnabhaMDAro' vize pU. mahArAja sAhebe je pravacana karyuM te sAMbhaLIne to mArI mugdhatAno pAra rahyo na hato. pUjya mahArAja sAhebanA vadhu nikaTanA saMparkamAM AvavAnuM banyuM I.sa.1955mAM. e varSe amadAvAdamAM seMTa jheviyarsa kolejanI sthApanA thaI ane muMbaInI seMTa jheviyarsa koleja taraphathI amadAvAdanI seMTa jheviyarsa kolejamAM gujarAtI viSayanA prAdhyApaka tarIke kArya karavA mATe eka varSa mATe mane mokalavAmAM Avyo. savAranI koleja hatI eTale samaya paNa puSkaLa maLato hato. roja sAMje saritakuMjamAM pUjya paMDita zrI sukhalAlajI pAse jato hato ane emane kaMIka vAMcI saMbhaLAvato hato. te samaye 'nala-damayaMtInI kathAno vikAsa' e viSaya upara mahAnibaMdha lakhavAnA kAryano haju AraMbha ja meM karyo hato. pUjya paMDitajI sAthe e viSayanI vAta karatAM emaNe e mATe pUjya puNyavijayajI mahArAjano saMparka sAdhavAnuM sUcana karyuM ane e pramANe eka divasa bapore huM jaina sosAyaTInA upAzrayamAM jaI caDaco. pU.mahArAja sAhebane meM vaMdana karyA, paraMtu vidhisara vaMdana karatAM mane AvaDatuM nahotuM. pUjya mahArAja sAhebane mAro koI paricaya na hato, paraMtu prathama mulAkAte ja emaNe mArI sAthe koI svajananI jema khUba umaLakAbhera vAta karI ane tethI huM atyaMta prabhAvita thaI gayo. emanA AvakAre mAruM hRdaya jItI lIdhuM. potAnA kAmamAMthI samaya kADhI emaNe mAre mATe puSkaLa samaya Apyo ane te ne te ja vakhate emaNe mAruM kaMIpaNa ThAmaThekANuM lIdhA vinA mane madhyakAlIna jaina kRtionI be hastaprato ApI. emaNe mArAmAM mUkelA asAdhAraNa vizvAsane kAraNe huM emanA vyaktitvathI vadhAre AkarSAyo ane pachI to emane vaMdana karavAne tathA emanuM mArgadarzana meLavavAne roja upAzraye javAno mAro kAryakrama banI gayo. naLadamayaMtInI kathA vizenA mahAnibaMdhanI pUrva taiyArImAM meM je keTalIka kRtio joI temAM samayasuMdarakRta 'nala-davadaMtI rAsa' paNa hato. paraMtu e kRti apragaTa hatI eTale hastapratane AdhAre eno abhyAsa karavAno hato. joke hastapratanI lipi barAbara vAMcatAM mane AvaDatuM nahotuM, je pUjya mahArAja sAheba pAsethI zIkhavA maLyuM, eTaluM ja nahi, emanI preraNAthI samayasuMdaranI e kRtinuM saMpAdana karavAnuM kArya meM hAtha dharyuM, jemAM pUjya mahArAja sAhebanA ziSya pUjya darzanavijayajI mahArAje paNa mane ghaNI sahAyatA karI. pUjya puNyavijayajI mahArAjanA hAtha nIcenI tAlImane pariNAme e saMpAdana sArI rIte taiyAra thaI zakyuM ane e jyAre pustakarUpe pragaTa thayuM tyAre emanA caraNakamalamAM meM e arpaNa karyuM. Ama jUnI gujarAtI bhASAmAM lakhAyelI jaina rAsAdi kRtionA saMzodhana-saMpAdananA kSetramAM pUjya mahArAja sAhebe ja mane praveza karAvyo ane emanI ja preraNAthI tyAra pachI upAdhyAyajI zrI yazovijayajIkRta 'jaMbusvAmI rAsa'nuM saMpAdana paNa taiyAra karI prakAzita karyuM. 163 zrI puNyacaritram Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I. sa. 1955-56mAM amadAvAdanI seMTa jheviyarsa kolejamAM eka varSa kAma karI mAre muMbaI pAchA pharavAnuM thayuM. pUjya mahArAja sAhebane vaMdana karavA gayo tyAre mAro dharma pratyeno anurAga vadhato joine emaNe mane saMbhArANA tarIke eka prAcIna kalAtmaka siddhacakrajInI bheTa ApI, jenA nitya darzana-vaMdanane parigAma, mAre prAmANikapaNe kahevuM joIe ke, mane jIvanamAM asAdhAraNa lAbho thayA che. muMbaI AvIne pUjya mahArAja sAheba sAthe patra vyavahAra dvArA saMparka rAkhavAno prayatna karyo, paraMtu saune haze evo ja anubhava mane thayo. pUjya mahArAja sAhebanI A eka jANItI khAsiyata che ke teo sAmAnya rIte patravyavahAra bahu rAkhatA nathI. TapAlaTikiTano bane teTalA ochAmAM ocho parigraha ane saMghane ochAmAM ochuM kharca karAvavAnI bhAvanAmAMthI A vRtti janmelI manAya che. paraMtu anivArya hoya tyAre pUjya mahArAja sAheba avazya patrano javAba Ape che evo paNa anubhava che. meM jyAre jyAre dhArmika ke sAhityika viSayanI koI agatyanI bAbata vize emanuM mArgadarzana maMgAvyuM hoya tyAre tyAre acUka temanA taraphathI svaccha ane maroDadAra akSare muddAsara ane cIvaTapUrvaka lakhelo patra maLyo che. bALabrahmacArI, lAMbA dIkSA paryAyavALA, saMyamanI ArAdhanAmAM magnacitta, jJAnavRddha ane tapovRddha sthavira pUjya mahArAja sAhebe potAnI tabiyatanI paNa darakAra karyA vagara pATaNa, jesalamera, amadAvAda vagere sthaLe jaina bhaMDAronI hastapratane vyavasthita karavAnuM amUlya kArya karyuM che. asahya garamImAM mAthe bhInuM potuM mUkIne dhIkhatA patarA nIce bharabapore jyAre emane meM devasAnA pADAnA upAzrayamAM prasanna citte kArya karatA joyA tyAre to mAruM mastaka emanA caraNomAM namI paDayuM hatuM. emanA athAga parizramayukta avirata kAryane kAraNe temaja cAritryanI zreSThatAne kAraNe koI saMgha ke samAje teo varSothI upAzrayamAM potAnA kAmane mATe lAITano upayoga karatA hovA chatAM teno virodha ke UhApoha karyo nathI. pUjya mahArAja sAhebanI Atmika zakti eTalI prabaLa che ke aDadhI rAta sudhI kArya karyuM hoya ane rAtanA eka-be kalAkanI UMgha maLI hoya to paNa bIje divase savAre teo evA ja svastha ane prasanna hoya ane divase ArAma levAnI emane jarUra paNa na hoya. AvI rIte ekAda divasa nahi, divasonA divaso sudhI kArya karavAnI asAdhAraNa zakti teo dharAve che. zuM jaina ke zuM bauddha, zuM hiMdu ke zuM khristI, dareka dharma ke saMpradAyanA tyAgI sAdhuomAM paNa jovA maLe che lokeSaNAnI abhipsA, tyAgI mahAtmAonI lokaprazaMsA ApoApa ja thavA lAge che. paraMtu samaya jatAM kyAreka keTalAkamAM vadhu lokeSaNAnI vAsanA jAge che. paraMtu pUjya mahArAja sAhebe enA upara paNa vijaya meLavyo che. emaNe sahaja maLatI AcAryanI padavInI paNa jo khevanA karI nathI, to lokeSaNAnI to vAta ja zI karavI? jIvananAM vividha kSetromAM mahAna gaNAtI koI koI vyaktionA nikaTanA saMparkamAM AvavAnI jyAre pagane taka maLe che tyAre te darekano ApaNo anubhava ekasarakho nathI hoto. keTalIka mahAna gaNAtI vyaktio jema jema nikaTanA saMparkamAM ApaNe AvIe chIe ane enI vizvasanIya vyakti banIe chIe tema tema e mahApuruSamAM rahela ahaMkAra, daMbha, ugra rAgadveSa, saMkucita ane svArthaparAyaNa daSTi, khaTapaTa, cAritryanI zithilatA, zrI puNyacaritram 164 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza ane vartana vaccenI visaMvAditA ItyAdi ApAgI najare caDavA lAge che ane vakhata jatAM e mahApurarSamAM vAmana puruSanuM ApAgane darzana thatuM jAya che. bIjI bAju keTalAka evA kharekhara mahAtmAo hoya che, jemanA jema jema nikaTanA saMparkamAM ApAge AvatAM jaIe chIe tema tema temanA cAritranAM ajJAta ujvaLa pAsAMonuM vadhu ane vadhu darzana ApAgane thatuM jAya che. parama pUjya puNyavijyajI mahArAja sAhebanA jema jema nikaTanA paricayamAM AvavAnuM thatuM gayuM tema tema emanA jIvananA atyaMta ujavaLa pAsAMonuM vadhu ane vadhu darzana ane haMmezAM thatuM gayuM che. AvA bhavyAtmAnAM caraNomAM ApAgI koTi koTi vaMdana hajo. vidvadallabha' sAthenA sAhityika prasaMgo pro. hIrAlAla 2. kApaDiyA, surata vyasana-AjathI pacAsa varSa upara muMbaI vidyApIThanI ema.e.nI parIkSAmAM gaNita sAthe uttIrNa thayA bAda muMbaInI vilsana kolejamAM gaNitanA adhyApaka tarIke kAma karatI veLA mane jaina sAhityanA viziSTa abhyAsa karavAno suyoga sAMpaDyo. vAta ema banI ke e varSe 'zAstravizArada' jainAcArya zrI vijayadharmasUrijInuM amanA bahuzruta vineyo sahitanuM muMbaImAM cAturmANa thayuM ane mane eno yatheSTa lAbha maLyo. tyArathI mane anekavidha viSayono bodha karAvanArA mahattvapUrNa jena temaja ajaina grantho vAMcavA vicAravAno, noMdho karavAno, lekho lakhavAno tathA kRtio yojavAno raMga lAgyo. e mArA svAdhyAyanA eka aMgarUpe pariNamyo. AgaLa jatAM e mAruM vyasana thaI paDyuM. e Aje pAga A vRddhAvasthAmAM vikaTa paristhiti ubhavatAM mAnasika samatulA jALavavAmAM, sAhityano nirmaLa AnaMda prApta karavAmAM temaja sAhityakSetrane potAnAM mahAmUlyazALI pradAna vaDe gauravAMkita karanArA bivRdhono kaMI nahi to parokSa samAgama sAdhavAmAM sahAyabhUta banyuM che. prAthamika paricaya -cALIseka varSa upara rava. bAbusAheba jIvanalAla panAlAle mane 'Ahata jIvana jyoti' taiyAra karavAnuM kAma soMpyuM. e kArya sAMgopAMga bane, enuM samucita Ayojana thAya ane e sarvAze kAryasAdhaka thaI paDe e mATe emaNe mane te samayanA dharmadhuraMdhara jaina AcAryo ane munivarono pratyakSa samAgama sAdhavAnI sUcanA karI. tadanusAra huM pArAga gayo ane pravartaka zrI kAntivijayajI mahArAjazrIne maLyo. emANe mane emanA potAnA praziSya munizrI puNyavijayajI sAthe A saMbaMdhamAM vicAraNA karavI ThIka thaI paDaze ema kahyuM. sAthe sAthe mArA sadUgata pitA ane pitAmahanA paMjAboddhAraka' zrI AtmArAmajI mahArAjajInA samudAya sAtheno dharmasneha hato te jagAvyuM. A pramANenA AhalAdaka vAtAvaraNamAM huM puNyavijayajIne maLyo. A mAro emanI sAtheno prathama paricaya hato. AthI thoDIka vAto thayA bAda ja emaNe mArA gharamAMthI emanA saranAme azubha samAcAra'nA nidarzapUrvakano mArA upara lakhelo patra Apyo. A emanI vyavahArakuzaLatA - vivekabuddhinuM dhotana kare che, nahi to prathama grAse makSikA' jevo ghATa thAta. jAhera vyAkhyAna- baporano samaya thavA Avyo hato eTale vAta AgaLa na vadhI. rAtre munizrIne pharIthI 165 zrI puNyacaritram | Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLavAnuM thatAM emaNe mane eka jAhera vyAkhyAna ApavA kahyuM. e uparathI mAre kyA kayA muddAo khAsa carcavA e bAbata meM emane pUchI eTale e dizAmAM emaNe vedhaka prakAza pADyo. bIjA divase mArA vyAkhyAna prasaMge eo ja nahi paNa emanA praguru paNa padhAryA. AthI mane sAnaMdAzcarya thayuM ane mArA utsAhamAM vRddhi thaI. pharIthI maLavAnuM thatAM caravaLo, kaTAsaNuM ItyAdi zabdonI carcA cAlI. udAratA- kAlAMtare meM jainAcArya zrI vijayalabdhisUrijI tyAM pATaNamAM hatA temano vandanAdi dvArA lAbha levAnI IcchA darzAvI, to emanI sAthe yathAyogya sumeLa nahi hovA chatAM tarata ja-jarA pArga saMkoca vinA emaNe yogya prabaMdha karI Apyo, A emanI udAratA. Ama mAro emanI sAtheno prAthamika paricaya pAMgaravA lAgyo. upahAra-puNyavijayajIe devendrasUrikRta "cavAraH karmagranthA"nI eka nakala mane bheTa ApI tyAre emaNe gujarAtI lipimAM nimnalikhita ullekha karyo hatoH"bhAIzrI hIrAlAla rasikadAsa kApaDIAne sasneha upahAra - muni puNyavijaya saM. 1993nA mAgazarSa kRSaNapaMcamI" kAlAMtare emaNe mane bIjA be karmagranthone lagatA pustakanI paNa eka nakala bheTa ApI hatI. enA upara bALabodha lipimAM nIce mujaba ullekha karyo hato :"bhAI zrI hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAne sAdara samarpita puNyavijaya" nirdezaH- "nyAyavizArada nyAyAcArya mahopAdhyAya zrI yazovijaya smRtigranthanA Amukha (pR. 14mAM) puNyavijyajIe "eka suyogya vidvAna lekhaka tarIke mAro nirdeza karyo che. sahakAra -muMbaI sarakAranI mAlikInI jaina hastalikhita prationuM varNanAtmaka sUcipatra meM traNeka varSa pUnAmAM rahIne soLa vibhAgamAM je pUrNa karyuM hatuM te bhAMDArakara prAcya vidyAsaMzodhana maMdira taraphatI Aje varSo thayAM chapAya che. atyAra sudhImAM nava vibhAga prakAzita thayA che. A paikI 1 DC GCM [VolXVII, pts 12 & pt.3 pp. 1-56] je I.sa. 1935thI 1940nA gALAmAM prasidhdha karAyAM che tenAM bIjI vAranAM mudraNapatronI eka nakala, je saMsthAe mArI vijJaptithI emanA upara paNa mokalI hatI, temAMno aMgrejI sivAyano bhAga tapAsI javA emaNe kRpA karI hatI. ullekha ane kRtajJatA - "Journal of the University of Bombay" (Vol. VI, pt. 6) mAM mAro lekha nAme "Outlines of Palaeography"1938mAM chapAyo temAM pR. 89mAM "jaina citrakalpadruma'' gata puNyavijayajInA jaina lekhanakaLA' nAmanA vistRta lekhanI meM noMdha lIdhI che ane aMtamAM emanA pratye kRtajJatA darzAvI che. noMdha karatI veLA meM emano "an erudite scholar and a Gaina saint" tarIke ullekha karyo che. zrI puNyacaritram | 166 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikhAlasatA ane nirbhayatA - paccIseka varSa upara AgamobAraka zrI AnandasAgarasUrijI ahIMsuratamAM lIMbaDAnI upAzraye sthiratA karatA hatA evAmAM puNyavijyajI ahIM A ja upAzrayamAM padhAryA. prasaMgopAta eka rAtre meM eka munizrInI upasthitimAM emane nimnalikhita be vivAdAgrasta bAbato vize potAnA vicAro rajU karavA vijJapti karI ane emaNe nikhAlasatA ane nirbhayatApUrvaka e bAbato upara je prakAza pADyo te mArI jiMdagImAM A jAtano pahelo ja anubhava hatoH (1) zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI ane mAMsAhAra, (2) 'mahAtmA' gAMdhIjI ane eka lAkha varSamAM thaI gayelAM tIrthakaro. vidvallabha-munizrI puNyavijayajI mATe Aje keTalAMya varSo thayAM meM 'vikallabha' vizeSaNa yojyuM che ane mArI anyAnya kRtiomAM meM eno ullekha paNa karyo che. A samAsanA tapuruSa tema ja bahuvIhi e baMne artha mane pUrepUrA abhipreta che. eo vidvAnone priya che temaja emane pAga vidvAno priya che. A jagajAhera bAbatane meM A vizeSa dvArA mUrta svarUpa ApyuM che. vizeSamAM AthI to meM A lekhanuM 'puNya-prasaMgo' jevA vayarthaka zIrSakane badale "vidvallabha'' tarIke emano prAraMbhamAM ja nirdeza karavAnuM vadhAre ucita gaNyuM che. AthI A vizeSaNanI jANa vadhAre vyApaka banaze evI AzA che. e emanA yogya sanmAnanuM pratIka thaI paDaze. bhalAmAra- 'prAkRta TesTa sosAyaTI' taraphathI prakAzita thatAM pustako mane bheTa maLatAM rahe e mATe emaNe A saMsthAnA saMcAlaka mahAnubhAvone bhalAmaNa karI hatI ema jANavA maLe che. mane zarUAtanA keTalAka graMtho bheTa maLyA te A bhalAmaNuM pariNAma che ema mAruM mAnavuM che. lAkSaNika paropakAra- muMbaI vidyApITha taraphathI "AkAracitronAM udAharaNo''ne aMgeno mAro aMgrejI lekha sacitra svarUpe prasiddha thato hato tevAmAM mAre amadAvAda javAnuM thayuM. tyAM tArIkha 13-3-'papanA roja munizrIne maLavA gayo tyAre 63 AkAracitrothI alaMkRta ane udayavijaye 317 paghomAM racela vijJaptipatranI kapaDA upara coMTADAyelI ane kAgaLa upara lakhAyelI TippaNAnA AkAranI eka hAthapothI emaNe mane batAvI hatI eTaluM ja nahIM, paNa bhalla, zaMkha ane zrIkarInAM citro e uparathI emaNe mane AlekhI ApyAM hatAM. vizeSamAM A amUlya ane virala hAthapothI mAre mArI janmabhUmimAM-surata laI javI hoya to te mATe pUrI sAnaMda taiyArI batAvI hatI. paNa A alabhya vastu laI javAnI meM nA pADI hatI. kAlAMtare meM A hAthapothI jovA mAgI tyAre temaNe kahyuM ke sAkSaravarya zrI jinavijayajIe prakAzanArthe laI gayA che. anya citronuM kAma AthI aTakI paDyuM che. Aje A hAthapothI kyAM che ane e vijJamipatra sacitra svarUpe prakAzita thayuM hoya to tenI mane khabara nathI. emanI lAkSaNika paropakAravRtti-saujanyano-eka yAdagAra bIjo paNa prasaMga banyo cheH tA. 24-3-'papane roja emaNe mane aSTa maMgaLonAM AkAracitrothI vibhUSita caMdraprabhasvAmistavananI vi.saM. 1512mAM lakhAyelI hAthapothI ApI mArI A pravRttimAM mane protsAhita karyo. A kRti mArA uparyukta lekhamAM chapAI che. A hAthapothI aMzataH mULa tema ja citro ema baMne rIte aMzataH khaMDita 167 zrI puNyacaritram Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI, pAga ekabIjAno lAbha laI huM ene paripUrNa svarUpa ApI zakyo hato. patravyavahAra ane akSaro-causarAga ityAdi padhaNagonI prAcInatA ane paMcakampanA paricaya jevA viSaya viSe patravyavahAra dvArA emAge mane potAnA vicAro darzAvyA hatA. gujarAtI tathA bALabA baMne lipinA emanA akSaro sundara, spaSTa, subodha ane nayanapriya che, ema emanA lakhANathI jaNAyuM che. samAgama - mAro munizrI puNyavijyajI sAtheno samAgama moTe bhAge parokSa che. emanI racelI kRtionuM vAMcana karatAM mane AnaMda thayAM che. eka abhinava daSTAMta tarIke kahIza ke nandIsuttanI agiga sahitanI emanI AvRttimAM emaNe AgamobArakane aMge je prazaMsanIya ane abhivandanIya ugAro mUrta karyA che teno bRhatkalpa (bhA. 1) gata emanI prastAvanAmAM AgamobAraka aMge karelA ullekha sAthe sarakhAvatAM mane sAnaMda Azcarya thayuM hatuM. e ja sujJa ane sahRdaya vyaktinA jIvanamAM paNa prasaMgAnusAra kevI kevI vilakSaNa-paraspara viruddha jaNAtI ghaTanAo bane che tenuM A eka javalaMta udAharaNa che. suyoga - vikallabha muni zrI puNyavijayajInA mArA upara vividha upakAro thayA che. teno cankiMcita nirdeza karavA mATe mane je A suyoga sAMpaDyo che te Do. sAMDesarA ane Do. umAkAMtanA tA. 19-9-'98nA bhAvabhInA AmaMtraNane AbhArI che. abhilASA - puNyavijayajIe potAnA sATha varSanA dIrghakAlina dIkSAparyAyane vizeSata: sAhityanI abhivRddhi karIne sArI rIte dIpAvyo che te badala hArdika abhinandana Apato ane e satkAryamAM emanI uttarottara adhika pragati thatI rahe ane e vapara hitakArI bane e abhilASA darzAvato huM viramuM chuM. bahumukhI pratibhA 5. aMbAlAla premacaMda zAha, amadAvAda jaina sAdhusamAjamAM keTalAka vidvAna munio potAnI kAryapaddhatithI alaga tarI Ave che temAM AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjazrInuM nAma ApI zakAya. temanI vidvatA, pratibhA, audArya, namratA ane sAdhucarita sahRdaya vagere guNo temanA AgavA vyaktitvano khyAla karAve che. temaNe saMpAdita karelA aneka graMtho ane viziSTa nibaMdhothI temanI vidvatA ane pratibhAno paricaya maLe che. vidvAno ke vidyArthIone upayogI evI sAhityika sAmagrI pUrI pADavAnA temanA audArya vize vidvAnoe potAnI kRtiomAM temanI zatamukhe kRtajJatA pradarzita karI che. game tevA nAnA mAnavI pAsethI temane koI kArya paratve sahAya lIdhI hoya to ApaNA sAdhusamAjamAM alaga tarI Ave evI temanI AbhAra pradarzana karavAnI namratA joIne to ghaNI vakhata evo mAnavI zarama paNa anubhave. temanI sAthe vAta karatAM temanI rajUAtamAM kaMI pANa chupAvavAnI kRtrima vAgIno ke vAtano saheje paNa AbhAsa na thAya evI emanI pAradarzI Rju sahajatA zrI puNyacaritram 168 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad umaMgasUrijI mahArAja sAthe nagarapraveza karatA pUjya puNyavijayajI ma. sA.nI lAkSaNika tasavIra zrImadda hemasAgara sUrijInA haste thatI vAsakSepanI amIvarSA nihALatA zrI puNyavijayajI ma.sA. (jamaNe) Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacandrAcArya jJAna bhaMDAranI bahAra pa.pU. AgamaprabhAkarazrIjI mahArAja, muni zrI ziSyaratna ramaNIkavijayajI mahArAja ane pU. zrI caraNavijayajI ma.sA. daSTigocara thAya che. sAdhvI zrI kArazrIjI ma. sA. sAthe beThelA zradhdhALu zrAvikA pUjyazrIjIne prasannatAthI nihALatA pratyuttaranI pratIkSA karatA jaNAya che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ th --- lksh steh b>F bich Pbih > >f Plbltle ale tilc=ble lap Plcy e lane * *63 hlka delica)? dog be t sbJdh 'nahIM mahArAja sAheba! mane to Apa ja gocarI vahorAvavAno lAbha Apo !' evI ja kaMIka vinaMtIne grAhya rAkhIne puNyavijayajI mahArAja zrAvikAnA haste pAtrAmAM gocarI grahaNa karatA tasavIramAM dRSTigocara thAya che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya puNyavijayajI ma. sA.ne vaMdana karatA pATaNa nivAsI zeTha zrI kezavalAla kilAcaMda Mini Brij.. yuvA puNyavijayajI ma.sA. jJAnapipAsu vidvAna videzI tathA paMDita zrI belANI sAthe jJAnagoSThi karI rahyA che Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthamAM amUlya purANI prata laI pravacananI mudrAmAM birAjita pUjyazrIjI ekAMtanI A paLo keTalI AnaMdaprada che. saMtoSanA bhAva sAthe koIka prata para saMzodhana karatA pUjyazrIjI daSTigocara thAya che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya AgamaprabhAkarajInA ziSya muni zrI ramaNIkavijayajI mahArAja pUjya AgamaprabhAkara zrI puNyavijayajI mahArAja pATaNamAM 'zrI jinAgama prakAzinI saMsada'nI sthApanA TANe AgavI zailImAM pravacana karatAM ukta tasavIramAM dazyamAna thAya che. (vi. saM. 2001) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. karmayogI jJAnayogI pUjya puNyavijayajI ma. sA.tathA muni zrI caraNavijayajI mahArAjanI yuvAkALanI eka lAkSaNika tasavIra... pUjya puNyavijayajI ma. sA. jJAnabhaMDAronA udhdhAra mATe jesalamera padhAryA tyAranI eka tasavIrI jhalaka Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puNyavijayajI ma. sA.nI sAthe zrI amRtalAla bhojaka marudharA... jesalameranA AMgaNe... paMDita pravara zrI amRtalAla bhojaka sAthe carcArata pUjyazrIjI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirbhIka Alekhaka- mahArAjazrIe vizALakAya bRhatakalpasUtra'nAM aneka pariziSTo ane prastAvanAthI alaMkRta karelA saMpAdana pachI niyuktionA kartA bhadrabAhusvAmI pahelAM ke bIjA e viSayano eka lekha taiyAra karyo. temAge niryuktionA AMtarabAhya parIkSAga pachI nirNaya karyo ke maLI AvatI keTalIka niryuktio avazya caudapUrvadhara bhadrabAhusvAmInI nahIM paraMtu varAhamihiranA bhAI bIjA bhadrabAhusvAmI-racita lAge che. A emano nirNaya jaina sAdhusamAjamAM 'niryuktio badhI pahelA bhadrabAhusvAmI racita che.' evI mAnyatA sAme khaLabhaLATa macAve evo hato. temaNe keTalAMya pramANo ApIne potAnA nirNaya viSayaka lekha lakhyo che. mane yAda che ke eka na mAsika patramAM pragaTa karavAne te lekha ApavAmAM Avyo. paga mAsika patranA taMtrIne AvA nirNaya sAme Dara lAgatAM te lekha mahArAjazrIne parata karyo. chevaTe mahAvIra jaina vidyAlayanA silvara jyubilI graMthamAM e prasiddha thayo, paraMtu temanI akAca dalIlo sAme koI hajI sudhI javAba ApI zakyuM nathI. mahArAjazrIe 'bRhatukalpasUtra'nA prAstAvika vaktavyamAM AgamoddhAraka A. zrI sAgarAnaMdasUrijI sAme je bhAre dhrujAro karyA che te paNa emanI nirbhIkatAnuM ja udAraNa che. jainonA sAdhusamelana vakhate Agamo ane tenI paMcAMgInI vAta cheDAI. badhA sAdhuo judI judI rIte paMcAMgInI vAta karatA hatA tyAre mahArAjazrIe paMcAMgInA nirNaya vize nAno paNa muddAsarano lekha lakhI jaina sAdhusamAjanI mAnyatA sAme ThapakAbharI cImakI ApI hatI. saMpAdananI cIvaTa - mahArAjazrInI saMpAdana viSayaka civaTa to ApAgane daMga banAvI mUke evI che, pAThabheda levAnI emanI paddhati, anya graMthonA samAMtara saMdarbho, zabdonI sUcI, tenA prakAra, pAThabhedamAM samAna kulanI prationo vibhAga karI pahelA kaI levI ne pachI kaI levI, kone mahattva ApavuM ane kone gauNa samajavA e vize to jeo emanI pAse besIne kAma kare che agara jemAge kAma karyuM che temane ja vadhu khabara che. Ama chatAM temaNe mahAvIra jaina vidyAlaya taraphathI saMpAdita thatAM AgamagraMthomAM sarvaprathama naMdi-anuyogadvAra'mAM je saMpAdakIya vistRta nibaMdha - nibaMdha zuM? eka saMpAdanazAstra racI kADhyuM che e dvArA vidvAno jAgI zake ke mahArAjazrInI saMpAdana viSayaka samaja ane cIvaTa keTalI sUkSma ane UMDI che? bahuzruta pAMDitya- teo Agama, tattvajJAna, darzana, kAvya, alaMkAra, chaMda, koza vagere vividha viSayanA jAgakAra che e emanA saMpAdana-graMtho uparathI jANI zakAya che. e sivAya zilAlekho, zilpa-AkRti-sthApatya, citrakaLA, graMthabhaMDAro vize emanI samaja khUba UMDI che. teo je nirNaya Ape te vaijJAnika rIte pAga barAbara kharo nIkaLe. emanI pAsethI te te viSayanuM jJAna meLavatAM pratyeka viSayane teo pAradarzI banAvI jijJAsune saMtuSTa karI de che. temanI pAse anubhavanI vAtono pAga amUlya khajAno kaMThastha che. game tevA kaThina viSayane anubhavanI manoraMjaka vAto dvArA sahaja ane saraLa banAvI detAM meM sAMbhaLyA che. - - - 169 zrI puNyacaritrama Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAnI lagana-mahArAjazrI pAse jaIe tyAre temanA eka UbhA DhIMcaNa upara hAtha-lakhANa rAkhIne kaMI ne kaMI saMpAdanakArya laIne teo beThelA ja hoya ema mAlUma paDe. ApaNA javAno kaMI avAja na thAya to keTalAya samaya sudhI cupacApa emanI vidyAdevInI upAsanAvidhi jovAno lahAvo maLe. jyAre teo pensilane badala IMDIpena ke akSara bhUMsavA mATe rabara levA hAtha lAMbo karatAM najara pherave tyAre ja sAme AvelA jijJAsu upara temanI najara paDe. ane mahArAjazrI AgaMtukanI yogyatA samajIne kAM to hAtha uparanuM kAma nIce mUkI de, agara jaNAve che, be miniTamAM huM vAta karuM chuM. emanI pAse janArane yogyatA mujaba AdaramAna maLe ja e mArA anubhavanI vAta Ama emanA vyavahAru jIvananI UjaLI bAju emanI vidvatAmAM sonAmAM sugaMdha jevI lAgyA vinA na ja rahe. guNagrahitA-teo nAnA ke sAmAnya lAgatA mANasanI vizeSatAnI paNa khUba mAnabhera kadara karatA hoya evuM anubhavAyuM che. temanA saMpAdanamAM lahiyAthI mAMDIne moTA vidvAno, jemano jemano sahakAra maLyo hoya, temano teo niHsaMkoca bhAve AbhAra mAne che. pote je viSayamAM jANatA na hoya te viSaya mATe teo jijJAsu AgaLa spaSTa ekarAra karatAM e viSayanA jANakAranuM nAma ane saranAmuM ApI evA vidvAnanuM mUlya AMkI paricaya karAve che. audArya-game tevA vidvAnane joItI hAthaprato, chapAyelA graMtho ke bIjI sAmagrI teo udAra hAthe pUrI pADe che. emAM emane veThavuMye paDe che chatAM teo potAnA A prakAranA audAryamAM leza paNa kacAza nathI rAkhatA. are! temanA vicAro vize virodha darzAvanArA keTalAka sAdhuone paNa temaNe bane teTalI saveLA sAmagrI pUrI pADayAnAM aneka udAharaNo che. temanA AvA audAryathI saMzodhaka jagat suparicita che. paradezI vidvAno paNa temanA A audAryano AsvAda mANI rahyA che ane temanA pratyenuM RNa khUba Adara sAthe teo jAhera kare che. mahArAjazrI vize dAkhalAopUrvaka khUba lakhI zakAya, paNa ahIM to meM anubhavelI upalaka daSTie muddAsaranI AchIpAtaLI noMdha ApI che. meM paNa temanA bahuzruta pAMDitya ane audAryano AsvAdalIdho che, laI rahyo chuM. e vize huM ahIM Adara sAthe mArI AbhAranI lAgaNI vyakta karuM chuM. temanI uparyukta bahumukhI pratibhAne vaMdanAbharI A aMjali che. * * * zrI puNyacaritram 170 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSara divyAtmAnI akSarajhAMkhI AgamaprabhAkara zrutazIlavAridhi pUjya puNyavijayajIno divyAtmA jJAnayogamAM jIvananI pratyeka kSAganI Ahuti arpita karatA karatA tA. 14-06-1971, somavAranI rAtre 8-30 kalAke pRthvIlokathI udgaloka bhAgI mahAprasthAna karI gayo. akSara AtmAe kSara paMcabhUtakAyAno tyAga karI dIdho. Aje to e akSara divyAtmAnA sabhyonI suvAsa vidvajano ane jJAnapipAsuo pUratI ja sImita rahI javA pAmI che kAraNa ke siMhAganuM dUdha meLavavA jema suvarNapAtra Avazyaka che temaja jaina dharma tathA bhAratIya prApya saMskRtinuM amRtapAna karavA akhaMDa jJAnayajJanI AvazyakatA anivArya che. pUjya puNyavijayajIno akSara AtmA to na jANe kyA udgalokamAM nivAsa karato haze, ApAse nathI jANatA. Aje teo sadehe hayAta nathI e vAstavikatA che ane tema chatAM temanAM vyaktitvane ujAgara karatI ghaNI tasavIro paikI keTalIka A pustakamAM prakAzita karavAmAM AvI che, e sukhada vAtanI sAthe sonAmAM sugaMdha bhaLe evA zubhAzayathI prerAIne pUjya puNyavijajI mahArAja sAhebanA svahaste Alekhita be katio-eka patra gujarAtImAM tathA eka zauryagIta hindImAM atre prastuta che.... AzA che ke, akSara karmayogInA akSara nIrakhI Apa saunAM haiyAM pulakita thaze! - razmikAMta joSI | gamanuM gIta || ---------- -jUnamAra ---- rara6 . je papa ra tri A baI dAdara= pAnamAtha-I-rI rAma vinA yophera paMkha jI. sTI piu m che. te ja gAjhamAM hAI be ane bAjarAja araba) mA . 20) divasa) mA te che). AnI jAya che ke che ) bIjA aw hd >>Da tA. 1-19mI parI . nirapa 3 tA. 26- cha ) rabA sTIe. te nAthI dabaI hAIDaLa , upAdhi che. tA. - che zA jA . ---- mArA rUma mAM jAra-pabinare +:0Ama che. - Fill ala din ind nic, un metg um tn alde - e bato a 6 DokIdA nra cheke. ---- +, camA2 trani na -kaI eka nara ane kaI . -- . . . lI. 5 ) ni yamala ja nA 0 0 ki. 171 zrI puNyacariMm | Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrIya gIta. 2. dosto miTA do , ApasakI ye laDAI. . pArasI sIraba, hindu ho yA musalamA, dharma sanabA, neka tabakA mA . 1 - karo bhalAI, majahabara ye maramA . kA hai bhAjato , irana tara ke sAbhA, 2 nAmano amAjhI bolata, baje meM hai tuko. naSTa sUra mahAbahAra, tuma ho vatana ne pyAre ? va, sAsa , tuma isake se kAle do rAsIka 2 . . zAyadA uThAlo , bhArata meM no nihAle. pAna rame, kase kAya ? . seto miTA ). 'pasaya the / 10- , isa nisane tujhe sIrAra sela / , dilI karo skaa| 14 oM, ko, maratane no nihAlo. hiMdustAnanAne bhArata ko thI puNyacaritram 172 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavyAtmAne arpita zraddhAMjalio (mahAmAnava, karmayogI, dhyAnayogI AgamaprabhAkara, zrutazIlavAridhi pUjya zrI puNyavijayajI mahArAja sAhebanA mahAprasthAna prasaMge vividha zramAga samudAyanA gacchAdhipatio, mahArAjazrIo, munirAja, sAdhvIzrI mahArAja tathA deza-videzamAM varatA paMDito vidvAna saMzodhanazIla vyaktioe temanA vize aneka zraddhAMjalio mokalAvI hatI, paraMtu sthaLa-saMkocanA kArAge ane e badhI zradhdhAMjalio paikI keTalIka zraddhAMjalio prastuta che karIe chIe. - razmikAnta eca. joSI - pAlanapura) pUjya zramaNa-samudAyanA patromAMthI pU. A.bha. zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja : A samAcArathI ApAgane to zuM paraMtu sau koI sAMbhaLanArane mahAduHkha thayA vinA na rahe. eozrIjInI khoTa pUrI zakAya ema nathI. ApaNA samudAyamAM nahi paraMtu jaina samAjanA e mahAna vidvAna mahApuruSa hatA. eozrIjInuM adhUruM raheluM kArya koI pUruM karI zake ema nathI, paNa kALanI AgaLa koInuM kAMI paNa cAlatuM nathI. eozrIjInA virahamAM amo saMvedanA pragaTa karIe chIe. Aje caturvidha zrIsaMgha sAthe davavaMdana karyuM ane aphAI mahotsava karAvavAnuM nakakI karyuM. AvatI kAle zokasabhA rAkhI che. (zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA kAryakaro tathA zrI kAntilAla DAhyAbhAI korA uparanA patramAMthI. pUnA, tA. 15-6-71) svayaM prakhara prauDha vidvAna hovA chatAM vivekazIla, namratA ane viveka Adi ghaNA guNo jovA maLyA. dIkSA paryAyamAM mArA karatAM be varSa moTA hatA ane guNonA bhaMDAra hatA, chatAM mAruM mAna barAbara sAcavatA hatA. jyAM birAjatA hatA tyAMthI huM nIkaLe to tarata ja hAtha joDI UbhA thaI jatA hatA ane huM paNa AvI ja rIte emanuM mAna sAcavato hato. khAsa jarUrata paDe to teozrIjInI salAha paNa leto hato ane eozrIjI udAra dile salAha ApatA hatA. gurudevanI janmazatAbdI prasaMge sAro sahakAra Apyo hato. gurudevanA pratye to emAM bahumAna ane bhAvabhakti hatI. eozrIjInI tabiyata nAdurasta rahevA chatAM zAstrasaMzodhananuM kAma to satata karyA ja karatA hatA. AgamasaMzodhananA kAryamAM evA to masta rahetA ke AhAra, pANI vagereno khyAla paNa na rahe. amadAvAdamAM saMvata 1990mAM vizALa munisaMmelana thayuM hatuM temAM paNa teo agragaNya bhAga letA hatA. bhAyakhalAmAM eka kacchI bahenanI dIkSA thaI hatI, tyAre teozrI padhAryA hatA ne sAdhvIonA vyAkhyAna saMbaMdhI suMdara mahattvazALI vyAkhyAna ApyuM hatuM. bhAyakhalAthI amo baMne upAzraya bahAra nIkaLyA ane huM derAsaramAM darzana karavA gayo ane eozrI mArI vATa jotA tyAM birAjI rahyA; pachI rasto palaTAtAM amo baMnee paraspara snehabhAvathI maLI sukhazAtA pUchI. eoe vAlakezvara tarapha vihAra karyo ne meM pUnA tarapha vihAra karyo. amAM baMne judA paDyA tyAre bannenI AMkhomAM pANI bharAI AvyAM. paNa kone khabara hatI ke ame banne haMmezane mATe judA paDI rahyA chIe! eozrIjI vinaya, viveka, gaMbhIratA, vizALatA, udAratA, samayajJatA, vidvattA Adi guNothI zrI puNyacaritram 173 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharapUra hatA. eozrInA viSayamAM lakhanAra hoya to moTuM pustaka thaI jAya. eonI khoTa vidvAnone khaTakI rahI che. e khoTa purAya ema nathI. jaina samAjane eka amUlya vyaktinI khoTa paDI gaI; e khoTa purAya ema nathI. (ratilAla dIpacaMda desAI uparanA patramAMthI. punA, tA. 4-7-71). pU. A. bha. zrI vijayapratApasUrijI ma., pU. A. bha. zrI vijayadharmasUrijI ma. tathA pU. mu. zrI yazovijayajI mahArAja jaina zramaNasaMghamAM ratna samAna zrImAnuM AgamaprabhAkarajI puNyavijayajI mahArAjanA kALadharmanA samAcAra jANIne amone atyaMta duHkha thayela che. prAcIna hastalikhita bhaMDArone vyavasthita karavAnA ane jaina AgamAdi dharmazAstronuM saMzodhana-saMpAdana karavAnA pavitra kAryamAM A kALamAM teo prathama naMbaranA ziromaNi sAdhupuruSa hatA. mRtanI kiMvA samyakajJAnanI upAsanAmAM samagra jIvanane samarpita karanAra AvA puNyapuruSanI seMkaDo varSo bAda zAsanane maLela bheTa adazya thavAthI jaina saMghane na purAya tevI mahAna khoTa paDela che. teozrIno namra ane saraLa svabhAva temaja sajjanatAnI suvAsa koI paNa vyaktithI bhulAya tema nathI. amArI sAthe teozrIno dharmasneha ghaNo vadhu pramANamAM hovAthI teozrInI bhavya mUrti amArA hRdaya samakSa vAraMvAra paDI thAya che, ane amArI AMkho azrubhInI bane che. AvatIkAlanA guNAnuvAda sAthe zraddhAMjali samarpaNa karavAnA prasaMgamAM amArA taraphanI paNa zraddhAMjali svIkArazo. ane e sva. puNyAtmAne zAsanadeva jyAM hoya tyAM apUrva zAMti arpaNa kare e amArA dilanI bhAvanA jANazo. da. dharma vi.nA dharmalAbha. yazovijayanA dharmalAbha sAthe mAruM dila ane dimAga stabdha banI gayuM che, jethI kaMI ja sUjhatuM nathI, jethI pU. gurujIe je lakhyuM che temAM atyAre to mAro sUra purAvuM chuM. teozrIno AtmA pharIthI A saikAne aMte AgamanuM kAma pUruM kare tevA sthaLe utpanna thayo hoya tevI jhaMkhanA karuM chuM. mArA dharmalAbha sAthe upara lakhela zraddhAMjali amArI sahunI saMyukta gaNI lezo. daH pratApavi. (pratApasUri). (vAlakezvaranI guNAnuvAda sabhA prasaMge vAlakezvara derAsaranA TrasTIo upara mokalela saMdeza. muMbaI, borIvalI pUrva; tA. 19-6-71). pU. A.bha. zrI hemasAgarasUrijI mahArAja H jaina sAhityanA satata abhyAsI munirAja zrI puNyavijayajInA svargavAsathI samagra bhAratanA saMghamAM eka puNyAtmAnI mahAkhoTa paDelI anubhavAya che. emanA potAnA samagra lAMbA dIkSA paryAyamAM hastalikhita pustakonA bhaMDArono uddhAra, tevA aprasiddha sAhityane saMzodhanAdi vidhimAM pasAra karI Adhunika rIte prasiddha karAvavA ItyAdika sAhityaviSayaka jaina zAsanane ane jaina saMghane moTo vAraso Apelo che, temanI pachI te vAraso saMbhALanAra tevA koI najaramAM AvatA nathI, chatAM bahuratnA vasuMdharA nyAye ane zAsana haju lAMbA kALa sudhI avicchinna paraMparA pramANe vartavAnuM che. AjanA ekatrita thayelA caturvidha zrIsaMghane AvA temanA jevA hastalikhi graMtho vAMcavA-lakhavA, presa kopIo taiyAra zrI puNyacaritrama 174 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAvI saMzodhana-mudraNAdi kAryo karI zake tevA vidvAno taiyAra thAya te mATe upasthita zramaNapradhAna zrI jaina saMghane abhyarthanA karuM chuM. vaLI, svargastha AtmAnA samagra jIvananI jene sAhityanI karelI sevAnI anumodanA karI temano AtmA cirazAMti anubhave tevI zraddhAMjali A TUMkA patra dvArA mokalI kRtArtha thAuM chuM. (vAlakezvaranI guNAnuvAda sabhA prasaMge mokalela saMdeza. muMbaItA. 19-6-61). pU. A. bha. zrI vijayaudayaratnasUrijI mahArAja: muMbaI AgamaprabhAkara puNyavAna, puNyavijayajI mahArAja sAheba kALadharma pAmyAnA ghaNA jaduHkhamaya samAcAra jANI AtmAne ghaNuM ja duHkha thayuM che. Ajaroja amo bannee AcArya mahArAja zrI kastUrasUrijI mahArAja AdiThANA 14 sahita devavaMdana karyuM che. (amadAvAda, sAbaramatI; tA. 15-6-71). pU. A. bha. zrI vijayapremasUrijI mahArAja Adi Aje nava vAge dainika patra "janazakti' tathA muMbaI samAcAra' chApAmAM AgamaprabhAkarajI munirAjazrI puNyavijayajI mahArAjanA kAladharmanA samAcAra vAMcI atyaMta dilagIrI thaI. caturvidha zrIsaMgha sAthe devavaMdana karyuM. zAsanadeva teozrInA AtmAne parama zAnti Ape tevI prArthanA karIe chIe. teozrInA kALadharma pAmavAthI jaina saMghamAM jJAnI munibhagavaMtonI na purAya tevI khoTa paDI che. (kurlA, jeTha vadi 7, maMgaLavAra, vi. saM. 2026). pU. mu. zrI jaMbUvijayajI mahArAja: Ajano divasa mAre mATe ghaNo AghAtajanaka ane vedanAmaya banyo che. ame mAMDavI pAse rAyaNa nAme gAmaDAmAM hamaNAM chIe. eka bhAIe mAMDavIthI phona dvArA samAcAra mokalyA ke kacchamitra nAmanA kacchanA chApAmAM samAcAra che ke puNya vi. ma.no muMbaImAM svargavAsa thayo che.' A samAcAra sAMbhaLI mane aneka rIte AghAta-sakhata AghAta-thayo. chavvIsa-chavvIsa varSono gADha saMbaMdha ane emAM thayelA emanA vyaktitvanA anubhavo AMkha sAme khaDA thayA. hamaNAM to lakSmaNabhAIno mane patra hato ke hospiTalamAM che ane ArAma thaI jaze. tyAM A acAnaka samAcArathI sakhata AMcako ja lAgyo. zuM lakhuM? keTaluM lakhuM? mArA aMgata jIvanamAMthI koI mahatvanuM viziSTa aMga kapAI gayuM hoya evuM mane lAge che. jJAnasAgaramAM jIvanabhara DUbI rahenAra ane agAdha jJAnanA ajoDa bhaMDAra evA A mahApuruSa pAsethI ghaNI ghaNI apekSA ane AzA saMghane hatI tyAre ja e cAlyA gayA. tamane saune ghaNuM duHkha to hoya ja. saMghamAM paNa amArA jevA anekane A moTo duHkhano viSaya che. jaina saMghane A na purAya evI mahAna khoTa paDI che. hastalikhita prAcIna graMthono-zAstrono agAdha anubhava have kyAM mukhethI sAMbhaLavA maLaze? Agama sAhityanI aneka AzAo tUTI paDI. prabhu temanA AtmAne paramazAMti ane mukti Ape. (pU.puNyavijayajI mahArAjanA ziSyagaNane saMbodhIne lakhela patramAMthI. rAyaNa(kaccha); tA. 16-6-71). 175 zrI puNyacaritram Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. u. zrI surendravijayajI mahArAja : gaIkAle tA. 4-7-71nA, vAlakezvara zrI AdinAtha bhagavAnanA derAsaramAM laghu zAntisnAtra bahu ja sArI rIte bhAgAvAI gaI. sAdhu-sAdhvIomAM ApaNo samudAya tathA pU. zrI nemisUrIzvarajI ma. sA.nA samudAyanA paM., gaNi, munirAjo tema ja zrI yazovijayajI ma. taraphathI munirAja zrI vAcaspativijayajI AvyA hatA. lokonI saMkhyA sArI hatI. zAntisnAtra pUjA bhagAvatI vakhate paNa pU. mahArAjazrInI atinikaTa paricitonAM hRdayo bharAI AvyAM hatAM. jemane emano alpa paNa paricaya-karavAno prasaMga sAMpaDyo che, temanA dilamAMthI temanI yAda vIsarAtI nathI. temanI oraDAmAM besavAnI pATa hajI sudhI ema ne ema sUnI paDelI jotAM ja tyAM pUjyazrIjInI manohara mUrti AMkha sAme khaDI thAya che. jANe jIvanamAM vaidhavya AvI gayuM hoya tema bhAse che. Aje ahIM dAdaramAM paNa guNAnuvAda thaI gayo. loko ThIka ThIka hatA. (muMbaI, dAdara; tA. 5-7-71) pU. mu. zrI abhayasAgarajI mahArAja H kAle savAre 6 vAge muMbaIthI AvelA kolathI vajrAghAta jevA samAcAra maLyA ke pU. puNyavi. ma. svargata thayA. ghaDIbhara samAcAra sAcA na mAnyA, kema ke meM pUjyazrInA oparezananI sukhazAtAno patra lakhela, jeno javAba tA. 12-6-71no lakhela maLela, jemAM tabiyata sArI che, sudhArA para che. kalpanA paNa nahIM, paNa kharekhara samAcAra sAcA nIkaLyA, kemake 7 vAge pepara hAthamAM AvyuM, 'janasattA'mAM, 'gujarAta samAcAra'mAM khUba vigatathI samAcAra hatA. haiyuM dravI gayuM. turta sakala saMgha sAthe 8 vAge devavaMdana karyuM. zokasabhA karI zraddhAMjali arpI. bapore pUjA rAkhI. kharekhara, hastalikhita sAhityanA saMzodhana kSetre tejasvI sUryano asta thayo. pU. puNyavijayajI ma.zrInI mArA upara khUba kRpAdRSTi hatI. huM eka adano, saMzodhanakAryano pApA pagalI mAMDato, chatAM khUba ja lAgaNI, sahRdayatA, saujanyanAM darzana pUjyazrIe karAvela. huM jyAre jato tyAre kalAko sudhI potAnAM mahattvanAM kAryo paDatAM mukI mArI jijJAsAo tRpta karatA. zatazaH hArdika zraddhAMjali. (kapaDavaMja, tA. 16-6-71). pU. paM. zrI nemavijayajI gaNi tathA pU. paM. zrI caMdanavijayajI gaNi : A samAcAra jANIne ghaNuM ja du:kha thayuM. te hajI bI yAda Ave che ne hRdayamAM cirADa paDe che. zrI AgamaprabhAkara joke ApaNA badhAnI vacamAMthI padhArI gayA e moTuM duHkha thayuM, paNa paMDitamaraNa thayuM jANI huM to rAjI thayo. aMta vakhate koI bI vedanA ja nahIM. bAkI ApaNe badhAne pUchavAnuM, koI bI nirNaya karavA salAha-sUcananuM sthAna cAlI gayuM ! hamone UThe comAse malavAnI emanI ne hamArI khUba ja bhAvanA hatI ane maLavA mATe patro bI Avela che. paNa jJAnI bhagavaMte AvuM banavAnuM ja dekhela haze. bhAvi bhAva AgaLa ApaNuM koInuM cAlatuM nathI. (vaDodarA, tA. 19-631). zro puNyaritram 76 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.A. bha. zrI mANekasAgarasUrijI mahArAja: munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjanA svargavAsa thayAnA samAcAra muMbaI samAcAramAM vAMcyA. teozrI milanasAra ane sarala AtmA hatA. teonI khoTa paDI che (naMdarabAra, jeTha vadi 8) zrI jaina saMgha, bhAvanagara zrI bhAvanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAsaMdhanI beThaka tA. 22-6-71nA roja rAtrInA nava kalAke zrI moTA derAsaranA upAzraye paramapUjya AgamaprabhAkara zrutazIlavAridhi munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjazrI kALadharma pAmatAM, teozrIno guNAnuvAda karavA, zeTha zrI bhogIlAla maganalAla zAhanA pramukhapade maLI hatI. sabhAmAM zrI gulAbacaMda lallubhAI zAha, zrI amaracaMdamAvajI zAha, zrI khImacaMdabhAI cAMpazI zAha, zrI bhAyacaMda amaracaMda zAha, zrI vADIlAla catrabhuja gAMdhI, zrI choTAlAla giradharalAla zAha tathA sabhAnA pramukha zrI bhogIlAla maganalAla zAhe mahArAjazrIne potAnI hArdika zraddhAMjali ApyA bAda nIce mujaba TharAva pasAra karavAmAM Avyo : zoka-TharAva paramapUjya AgamaprabhAkara zrutazIlavAridhi, munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja sAheba jeTha vada 6, tA. 14-6-1971 somavAranA roja rAtrinA 8-30 kalAke muMbaI mukAme bAsaTha varSano niraticArapaNe dIrdha cAritraparyAya pALI samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA che. ApaNA jainadharmamAM "jJAna"ne sahuthI uttama sthAna ApyuM che. prAcIna zramaNa saMskRtinAM ucca mUlyo jaina AgamomAM saMgrahAyelAM che. tenuM zuddha prakAzana karavAmAM, judA judA jaina bhaMDArone vyavasthita banAvI tenuM saMrakSaNa karavAnA kAryane jIvananI mukhya pravRtti banAvI, jeozrIe sakaLa saMgha upara parama upakAra karyo che, te pUjya munivarya zrI puNyavijayajI mahArAja, jeozrI nirabhimAnI, niraticArI, niHspRhavRttinA zAMtamUrti, samabhAvI hatA, te mahArAjazrInA svargavAsathI jaina samAjane ja nahi paraMtu samasta prajAne AdhyAtmika satya ane gahana zAsananAM tattvo samajAvanAra eka guruvaryanI mahAna khoTa paDI che. teozrInAM maeNkAzano tathA jaina sAhityasevAnI pravRtti dvArA teozrIe karela sevA cirakALa sudhI avismaraNIya raheze, tema Aje zrI jaina che. mU. tapAsaMghanI maLela sabhA mAne che; ane teozrInAM upadezelAM satyo jIvanamAM utAravAnI ApaNane sahune zakti maLe tevI prabhune prArthanA kare che, ane teozrInA AtmAnI parama zAMti Icche che. (tA. 22-6-71). - lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda prajJA-zIlasaMpanna pUjya munirAja zrI puNyavijayajInA kALadharma pAmyAnA samAcArathI ame lA. da. vidyAmaMdiranI saMcAlaka samitinA sabhyo zokanI gherI lAgaNI anubhavIe chIe. 377 thI puNyacaritram Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. munizrIe saMskRta ane prAkRta bhASAmAM lakhAyela bhAratIya asmitAnA prANabhUta sAhityanI guNavattA ane IyattAne pragaTa karI bhArata upara anero upakAra karyo che. teozrIe aneka jJAnabhaMDArone vyavasthita karavAnuM zramasAdhya kArya karyuM che, sanniSTha saMzodhakane chAje evAM saMpAdano ApyAM che. amUlya hastapratonI mAikro philma levaDAvIne vidvAnone te sAmagrI sulabha thaI paDe ane saMzodhanakAryane vega maLe e khAtara teoe lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranI sthApanA karAvI, tenA mULa praNetA banyA ane potAno kImatI saMgraha saMsthAne bheTa dharyo. teozrI lA. da. vidyAmaMdiranA prANabhUta hatA. temanA javAthI vidyAmaMdirane na purAya tevI khoTa paDI che. teozrI, temanAM chellAM varSomAM, jaina AgamonI susaMpAdita saMpUrNa graMthamALA taiyAra karavAmAM ekAgra hatA. temAM traNa Agamo prakAzita paNa thayAM. paraMtu te kArya temanA javAthI adhUruM rahyuM. temano e saMkalpa pUro karavAnI vidyAsthAno ane vidvAnone zakti maLo, emaNe zarU karelo jJAnayajJa sudIrgha kALa cAlo ane e puNyavijayajIno puNya AtmA uttarottara AdhyAtmika vikAsa sAdhI uccattama zikhare virAjo e ja amArI aMtaranI abhilASA che. (tA. 29-6-71). luNasAvADA, moTI poLa jaina saMgha, amadAvAda amadAvAda luNasAvADA, moTI poLanA jaina samasta saMgha upara zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI ne nAme dezaparadezamAM khyAti pAmelA jainAcArya bahuzruta, cAritracUDAmaNi paramapUjya zrI AtmArAmajI mahArAjanI ane temanI paraMparAnA vidvAna ane nirmaLa cAritranA dhaNI evA aneka munimahArAjonI kRpAdRSTi rahyA karI che; temAM paramapUjya zrI pravartakajI kAntivijayajI mahArAjanI tathA paramapUjya zAntamUrti zrI haMsavijayajI mahArAjanI A saMgha upara vizeSa amI dRSTi rahelI che, ane tene lIdhe A saMgha potAne mahA bhAgyavaMta mAne che. amArA A jaina saMghanA apUrva puNyodayane lIdhe, jogAnujoge, pUjya zrI pravartakajI mahArAjanA praziSya ane AtmAnaMdagraMthamALAnA saMpAdaka paMDitapravara munirAja zrI caturavijayajInA vidvAna ziSya zrI AgamaprabhAkara muni puNyavijayajI mahArAja Agamo tathA zAstronA saMzodhananuM ghaNuM ja gaMbhIra kAma hAtha upara laIne AjathI Azare 25-26 varSa pahelAM eTale I. sa. 1945-46mAM A amArI moTI poLa luNasAvADAnA jaina saMghanA upAzrayamAM padhArelA ane A ja upAzrayamAM temaNe 25-26 varSa sudhI eka Asane besIne, potAnA zarIranI paNa paravA karyA vinA, jaina zAstronA saMzodhana-saMpAdananuM kAma kareluM. bhale teozrI vacce vacce thoDo samaya bahAra jaI Ave ane jesalamera, khaMbhAta, kapaDavaMja ane vaDodarA jevAM zaheromAM jJAna bhaMDAronA saMzodhananAM kAryo mATe comAsuM paNa kare, chatAM teo chevaTe potAnA mULa sthAnarUpa A upAzraye ja padhArI potAnuM kAma cAlu karatA. ane amArA ja saMghanA eka sabhye munipada svIkArIne temanI sAthe mitrabhAve ane sevakabhAve AjIvana rahevAnuM svIkAreluM e bAbata paNa amArA saMghane gaurava Ape evI che. e munirAja paMnyAsa ramaNikavijayajI amArA saMghamAM vizeSa AdarapAtra banelA. paNa daivayoge te munirAjazrI to zrI AgamaprabhAkara muni puNyavijayajInI pahelAM ja, temanI sAthe vihAramAM, chANI mukAme kALadharma pAmI gayA, e vAtano nirdeza karatAM amane bhAre duHkha thAya che. Ama A muniyugalanI joDIne lIdhe ane temanI jJAnadhyAnanI sAdhanAne lIdhe amAro zrI puNyaritram 178 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A upAzraya sadA dharmanA ghoSathI gAjato ane bharyobharyo raheto tathA amArA saMghanA dareka sabhyane eTale dareka bhAI-bahenane ane bALako sudhdhAMne A munirAjono sadAya lAbha maLyA karato, ene lIdhe amArA saMghamAM dharmasaMskAra sadA jAgatA thayelA ane jAgatA rahetA. AvA uttama prakAranA munipaMDito amArA A upAzrayamAM rahetA hovAthI temanA AkarSaNathI bIjA bIjA munio ane bIjA gacchanA munio paNa A ja upAzrayamAM potAnI jJAnadhyAnanI sAdhanA mATe AvIne rahetA, jethI amArA saMghane ghaNo AnaMda-pramoda raheto ane e munionI sevAno thoDo-ghaNo lAbha paNa maLyA karato. kapaDavaNaja nagarapAlikAnI borDanI sAdhAraNa sAmAnya sabhA, kapaDavaNaja kapaDavaNaja nagarapAlikAnI borDanI AjanI A sabhA tA. 14 jUna 1971nA roja rAtanA 8-50 miniTe muMbaI mukAme jJAnatapasvI, zrutazIlavAridhi, AgamaprabhAra muni zrI puNyavijayajI mahArAjazrI 75 varasanI vaye kALadharma pAmyA che tethI samasta jaina saMghe ghaNo ja UMDo AghAta anubhavyo che, te UMDA duHkhanI lAgaNI sAthe noMdha le che. teozrIno janma kapaDavaNaja zahera eTale ke ApaNA ja zaheramAM vikrama saMvata 1952nA kArataka suda pAMcamanA roja thayo hato. teoe temanA jIvanakALa daramyAna jJAnabhaMDAronuM saMzodhanakArya karI tene vyavasthita karavAmAM samaya vyatIta karela che. A badhA jJAnabhaMDAro mahArAjA zrI kumArapAlanA samayamAM muni zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA lakhelAM graMthomAMthI upasthita thayelA che. ane muni zrI puNyavijayajI mahArAjazrInuM prAkRta ne saMskRta vidyAmaMdira astitvamAM Avela che. prAcIna vidyAnAM saMzodhano, je videzomAM ane pazcimanA dezomAM jAya che, temAM teozrIno ghaNo ja moTo phALo che. ane teozrInA A avirata ane ujjvaLa kAryono prakAzapuMja amerikAnA dhyAna upara AvatAM amerikAnI orIenTala sosAyaTIe teozrIne mAnada sabhyapada sane 1970mAM ApIne teozrInI vidvattAnuM virala evuM bahumAna karela che. AvA zIlasaMpanna mahAmunivaranI mahAyAtrA e bhAratanI ja nahi paNa vizvabharanI sAdhutA ane vidvattAnA kSetramAM na purAya ane na bhulAya tevI khoTa paDI che. ane AgamaprabhAkara munizrInA jIvananAM yazogAna gAIne teozrIne hArdika zradhdhAMjali arpaNa kare che. prabhu teozrInA AtmAne nirvANapada Ape evI sahRdaya prArthanA teozrInA mAnamAM UbhA thaIne be miniTa mauna pALIne karavAmAM Ave che. (tA. 24-7-1971) 179 pATaNanA nAgarikonI jAhera sabhA pUjyapAda munizrI puNyavijayajI mahArAja, teonA guru paramapUjya muni zrI caturavijayajI mahArAja zrI puNyaritram Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA teonA guru paramapUjya pravartakajI mahArAja zrI kAMtivijayajI mahArAje varSo sudhI pATaNamAM jJAnanI temaja saMyamanI vimaLa sAdhanA karatAM rahIne gujarAtanI gauravazALI pATaNanagarIne potAnI karmabhUminuM gaurava ApyuM hatuM. mahArAjazrInA svargavAsa nimitte, pATaNanI saMkhyAbaMdha jaina tema ja anya saMsthAonA upakrame, tA. 22-6-71nA roja rAtanA, jAherasabhA bolAvavAmAM AvI hatI. sabhAnuM pramukhasthAna pATaNanI sAyansa ane ArTasa kolejanA prinsIpAla zrI bI. ema. upAdhyAye saMbhALyuM hatuM. judA judA vaktAoe mahArAjazrInA jIvana ane kAryane hArdika aMjali ApyA bAda nIce mujaba TharAva sabhAmAM pasAra karavAmAM Avyo hato TharAva prAtaH smaraNIya, AgamaprabhAkara, zrutazIlavAridhi munivarya zrI puNyavijayajI mahArAjazrInA, muMbaI mukAme, tA. 14-6-71nA roja, samAdhipUrvaka thayelA kALadharmathI pATaNanA nAgarikonI A sabhA UMDo kheda ane duHkhanI lAgaNI vyakta kare che. teozrInA javAthI jaina samAja ane vidvatajagatane mahAna khoTa paDI che. A puNyazloka mahAtmAnuMkAyamI smAraka jALavavA, jJAnamaMdiranA vikAsa mATe yogya kAryavAhI hAtha dharavA pATaNanA nAgarikone A sabhA sarvAnumate vinaMtI kare che. (tA. 22-6-71) zrI hemacaMdrAcArya jaina sabhA, pATaNa AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI mahArAjazrInA svargavAsa badala AjanI A sabhA UMDo kheda vyakta kare che ane teozrInA AtmAne paramakRpALu paramAtmA zAMti arpe tevI prArthanA kare che. (tA. 14-2-72) prAkRta vidyA maMDaLa, amadAvAda Agamaprakara munirAja zrI puNyavijayajInA acAnaka avasAnathI A sabhA zokanI gherI lAgaNI anubhave che. pUjya munijI prAkRta vidyA maMDaLanA sAmAnya sabhya hatA ane prAraMbhathI ja temaNe prAkRta vidyA maMDaLane samRddha banAvavAmAM mahattvano bhAga bhajavyo che. temanA avasAnathI prAkRta vidyA maMDaLane je khoTa paDI che te purAvI saMbhava nathI teonA javAthI jaina sAhityanI saMsthAnuM kArya je adhUruM paDaDyuM che te koNa karaze te samAjane mUMjhavato prazna banI gayo che. teoe aneka graMthonuM saMpAdana karyuM che te namUnedAra hatuM ane anekone preraNAdAyI banyuM che. aneka varSothI Agama-saMpAdananA kAmamAM teo rata hatA ane have temanA javAthI A kAryano bhAra upADI zake tevA vidvAno durlabha che. prabhu temanA AtmAne zAMti Apo. (tA. 11-9-71, sAmAnya sabhAno TharAva) zrI jaina prAcya vidyA bhavana, amadAvAda paramapUjya AgamaprabhAkara, zrutazIlavAridhi munivarya zrI puNyavijayajI mahArAja zrutaparAgAmI vidvAna munivara hatA. ane teozrInI jJAnoddhArane lagatI anekavidha pravRttio teonI Adarza zrutabhaktinI kIrtigAthA 180 zrI puNyaritram Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banI rahe evI hatI. teoe potAnA 62 varasa jeTalA dIrdha dIkSA paryAya daramyAna, jIvanabhara jJAnopAsanA, zAstrasaMzodhana, jJAnapracAra ane jJAnanI bahumUlya sAmagrInA rakSaNanuM saMghopakAraka kArya pUrI niSThA ane ekAgratAthI karatAM rahIne, potAnA dAdAguruzrInA tathA guruzrInA jJAnoddhAranA saMskAravArasAne vizeSa gauravazALI banAvyo hato. teonI vidvattA ane jJAnoddhAranI pravRttino lAbha deza-videzanA vidvAnone bahoLA pramANamAM maLato raheto ane tethI teozrInI suvAsa videza sudhI prasarI hatI. vaLI, zramaNajIvananA sArarUpa samabhAva temaja nikhAlasatA, udAratA, saraLatA, nirabhimAnavRtti, satyapriyatA jevA sadguNothI teonuM jIvana vizeSa upakAraka ane zobhAyamAna banyuM hatuM. AvA eka jJAna-cAritrasaMpanna munivarano muMbaImAM, vi. saM. 2017nA jeTha vadi 6, tA. 14-61971 somavAranA roja, svargavAsa thatAM jaina saMghane tathA bhAratIya vidyAnA deza-videzanA vidvAnone bahu moTI khoTa paDI che. svargastha pUjya munivaranI salAha ane doravANIno lAbha ApaNA zrI jaina prAcya vidyA bhavanane paNa maLato raheto hato. zrI jaina prAcya vidyA bhavananI A sabhA paramapUjya AgamaprabhAkarajI mahArAjanA svargavAsa aMge potAnA UMDA duHkhanI lAgaNI darzAve che ane teozrIne bhAvapUrvaka anekAneka viMdanA karIne teozrInI virala zAsanasevAone potAnI hArdika zraddhAMjali Ape che. (tA. 27-6-71) zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara AgamaprabhAkara zrutazIlavAridhi munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjanA kALadharma pAmyAnA atyaMta duHkhada samAcAra tArathI maLyA. A sabhAno to eka AdhArastaMbha tUTI paDayo. jagatanA vidvAnone eka mahAna saMzodhakanI khoTa paDI che. jaina samAjane eka mahAna mArgadarzaka munivaranI lAMbA samaya sudhI na purAya tevI khoTa paDI che ane A sabhA upara to vajAghAta jevuM thayuM che. teozrInI puNya smRtimAM ekAda pustaka bahAra pADavA amArI IcchA che. ame Apa sahu gurudevonA AzIrvAda ane sahakAra mAgIe chIe. (pU. A. zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja upara lakhela patramAMthI) (khImacaMda cAMpazI zAha, pramukha, tA. 24-6-71) k 181 zrI puNyacarijhama Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvaMta saMsthA lekhaka: paramapUjya svargastha zrI AcAryadeva zrImad vijayapremasUrijInA padareNu pUjya muni zrI kIrticaMdravijayajI dhAmadhuma ane dhamAdhamanA A yugamAM lagabhaga ardha zatAbdI sudhI cAlelI emanI niSThAbharI akhaMDa jJAnopAsanA, aneka ati prAcIna hastalikhita graMthabhaMDArono emanA hAthe thayelo Adarza jIrNoddhAra, jaina saMghane mATe paramazraddheya evAM AgamasUtronI zuddhatama vAcanA taiyAra karavAnA oganA manoratho ane e manorathone sAkAra banAvavA mATe emAge jIvanabhara karelA vividha prayatno, prAkRta ane saMskRta bhASAnA aneka apragaTa ane mahatvanA gaNAtA mahAkAya graMthonuM emanA siddha haste thayeluM saMzodhana-saMpAdana, tathA bIjA anekAneka nAmIanAmI vidvAnone emanA vidyopAsanAnA kAryamAM, udAra dile, udAra hAthe, AtmIyatApUrvaka emaNe karelI amUlya sahAya vagerenI vAto jaina saMghamAM ke vidvajjagatamAM have kAMI ajANI nathI rahI. e vize kaMI lakhavuM e to punarukti karavA jevuM ja gaNAya. emanI uparokta vizeSatA karatAMye emanA alpa paricayamAM AvanAra vyaktine paNa dhyAnamAM AvyA vinA na rahe evI emanI je bIjI vizeSatA hatI, te emano atyaMta saujanyapUrNa vyavahAra, namratA, nikhAlasatA, udAratA, guNagrAhitA ane sahu kaInA vikAsamAM niHsvArthabhAve sahAyaka thavAnI ucca bhAvanA-parArthavyasanitA vagere anekAneka gupamAMthI emanuM jIvana sadA mahekatuM rahyuM hatuM. e sugaMdhathI kheMcAIne aneka jijJAsu ane gAgarasika bhramaro emanI pAse AvatA ja rahetA... AvatA ja rahetA... ane potAnI zakti mujaba kaMIka ne kaMIka grahAga karIne jatA. teo mAtra eka vyakti nahi pAga jIvaMta saMsthArUpa hatA. emanI ciravidAyathI jaina zramAgasaMghamAM ane gujarAtanA vidradajagatamAM je asAdhAraNa khoTa paDI che tene pUrI karavA mATe kaMIka asAdhAraNa prayatna karyA vinA khAlI zraddhAMjali-vizeSAMka kADhIne saMtoSa mAnI na levAya e jarUrI che. svargasthanA AtmAne atyaMta priya evuM mahAna kArya hatuM parama pavitra zrI jainAgamonI zuddhatama vAcanA (upalabdha sarva sAmagrInA AdhAre) taiyAra karavAnuM. emanuM e adhUruM raheluM kArya vahelAmAM vahelI take pUrNa thAya e mATe satata jAgrata rahIne prayatna karavAnI jemanI javAbadArI che te sahu potAnI e javAbadArIne adA karI e kAryane pUrNatAne Are pahoMcADI svargasthane sAcI zraddhAMjali samarpaNa karyAnuM sadabhAgya mAge ema huM aMtarathI IcchuM chuM. vadhu to zuM lakhuM? zrI puNyacaritram 182 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA gurudeva lekhikA - pUjya sAdhvI zrI oMkArazrIjI jagatanA bagIcAmAM aneka prANIo Ave che ane jAya che. emAMnA keTalAka virala AtmA potAnA jIvananI suvAsa mUkIne jAya che. jagatanI sauMdaryasRSTimAM aneka puSpono prAdurbhAva thAya che, paNa dareka puSpa kaMI potAnA parimala dvArA mAnavInA mAnasane praphullita banAvI zakatuM nathI. e ja rIte jagatanI sRSTimAM janma lenAra dareka vyakti anya jIvo upara upakAra karIne emane AnaMda ApI zake evuM tana-mananA samarpaNathI zobhatuM jIvana jIvI zakatI nathI. jIvanamAM anukULatAone Thokare mArI pratikULatA sAme Takkara jhIlavI, e vAta atikaparI che. sArI vANI uccAravI e uttama vicAra karavA te mAnavIne mATe moTI vAta nathI, paraMtu tene vartanamAM mUkI teno amala karavo e ati duSkara kAma che. pUjyapAda, prAtaHsmaraNIya, paramaupakArI, AgamaprabhAkara zrI puNyavijayajI mahArAja jevI eka mahAna vibhUti ApaNA badhA vaccethI, varSo jUno saMbaMdha choDI, snehanI sAMkaLa toDI, eka mahinA pahelAM cAlI gaI. A mahAna vAtsalyamUrti vibhUtino janma garavI gujarAtanA pavitra kapaDavaMja gAmamAM mANeka jevA guNavALAM mANekabAI mAtA tathA pitA DAhyAbhAInA lADIlA putra maNilAla tarIke thayo hato. miNalAla 'putranAM lakSaNa pAraNAmAM' jaNAya tema, jJAnoddhAraka, AgamoddhAraka thavAnA hoya tema, temano janma laukika parva tarIke 'lAbhapaMcamIe' tathA lokottaraparva tarIke 'jJAnapaMcamI'nA dharmaparva dine saM. 1952mAM thayo hato. A mahAna vibhUtino janma lAbhapaMcamIne divase thavAthI laukika mArgavALAne (jainetara samAjane) tathA jJAnapaMcamIne divase thavAthI lokottara mArgavALA (jaina samAjane) eTale ke jaina-jainetara dareka samAjane akalpya, avarNanIya lAbha thayo che. teozrIe janatAne ghaNo ghaNo lAbha Apyo che. maNilAla 13 varSanI kumaLI vaye paramapUjya prazAMtamUrti pravartakajI zrI kAMtivijayajI mahArAjanA ziSyaratna paramapUjya munipravara zrI caturavijayajI mahArAjanA ziSya puNyavijayajI mahArAja tarIke jAhera thayA. temanI mAtA mANekabahene paNa lADIlA putrane dIkSA apAvyA bAda siddhakSetranI zItaLa chAyAmAM dIkSA aMgIkAra karI hatI. teo amadAvAdamAM 93 varSanI vaye kALadharma pAmyAM hatAM. duniyAmAM kahevata che ke 'mUDI karatAM vyAja vadhAre vahAluM hoya che.' tema puNyavijayajI mahArAja upara gurujI karatAM paNa dAdAgurujI pravartaka kAMtivijayajI mahArAja akhUTa vAtsalya, sneha, sadbhAva dharAvatA hatA. snehataMtunA tANAvANA dUranA ke najIkanA snehasaMbaMdhanI khevanA rAkhatA nathI, tema pUchya puNyavijayajI mahArAjane paNa gurujI karatAM dAdAguru upara atyaMta prema hato. dIkSA lIdhA bAda traNa-cAra varSamAM ja teo pUjya gurujI caturavijayajI mahArAjanI kopI laIne, gurujI gocarI jatA tyAre, chAnAmAnA kopI karIne mUkI detA hatA. temane prathamathI ja saMzodhanakAryamAM atyaMta rasa hato. jyAre pUjya puNyavijayajI mahArAja vayamAM nAnA hatA--guNothI to teo haMmezAM mahAna hatA--tyAre paMDitajI vyAkaraNa bhaNAvavA AvatA hatA. paMDitajI rUpo gokhavA ApatA. bIje divase pATha dharAvavA vakhate 183 zrI puNyacaritram Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDitajI rUpI bolavAnuM kahetA, tyAre bAlamuni puNyavijayajI mahArAja kahetA ke, mane evuM gokhaNapaTTI jJAna bhANavuM gamatuM nathI; tamAre je rUponI sAdhanikA karAvavI hoya te karAvo, huM sAdhanikA barAbara karI ApIza; huM kadI paNa gokhaNapaTTI karIza nahi. paMDitajI dAdAguru AgaLa phariyAda karatA, to dAdAguru (pUjya kAMtivijayajI mahArAja) kahetA ke nAno bALaka che enI IcchA pramANe bhaNAvo. teo haMmezAM evI zikhAmaNa ApatA ke bhale thoDuM jJAna prApta kare, paNa te sacoTa karajo. ane sAcA jJAnI thavuM hoya to, jIvanamAM rAga-dveSanI pariNati ochI karI, kaSAyone tilAMjali Apo. vAdavivAdanI carcAmAM kyAre paNa UtaravuM nahi. jIvanamAM bAlakathI mAMDIne vRddha sudhI, mUrkhathI mAMDIne vidvAna varga sudhI dareka vyakti upara Adara, sadbhAva, prema rAkhajo, koInA prati tiraskArabharI daSTithI jozo nahi, aNagamo karazo nahi, jIvanamAM mAnavatAne sthAna Apajo. - pUjya puNyavijayajI mahArAjane vaDodarAmAM "AgamaprabhAkara'nI padavI ApI hatI. te padavIno svIkAra temaNe anicchAe karyo hato. teo padavI mATe haMmezAM InkAra karatA. ApaNe kahIe chIe ke 'sAThe buddhi nAThI' paraMtu pUjya gurudeva kahetA, A kahevata je mAnavI pravRttihIna tathA ALasu-nirudyamI hoya tene lAgu paDe che. teonuM A kathana satya hatuM. pote traNa varSanA hatA, te samayamAM banela je je prasaMgo hatA, te prasaMgo pUjya jJAnayogI gurujI atyAre pANa savistAra kahI saMbhaLAvatA hatA, te prasaMgo smRtipathamAMthI jarA paNa dUra thayA na hatA. temanAmAM jJAnanI sAthe nirabhimAnatA, sujanatA, vatsalatA, nirbhayatA Adi aneka apUrva guNo bharyA hatA. temanA saMparkamAM eka vAra janAra vyakti bIjI vAra javAnI IcchA rAkhatI. temanA guNonuM AkarSaNa koI anokhuM ane alaukika hatuM. preraNAmUrti pUjya gurudevane potAnAM kAryo karavA divase bahu ocho vakhata maLato. divase aneka vidvAno, deza-paradezanAM skolaro, jJAnabhaMDAranA saMcAlako tathA jJAnapipAsujijJAsuo AvatA, temanI sAthe vArtAlApa karatA, dhArmika carcA karatA, paraMtu pUjyazrI vAdavivAdamAM ke mArA-tamArAmAM, vADA-pADAmAM kadI paDatA nahi. satya vastu samajAvavAmAM teo haMmezA nirbhaya rahetA hatA. teo kadI koInI niMdA karatA nahi, tema bIjAnI niMdA sAMbhaLatAM paNa nahi, teo haMmezAM kahetA hatA ke A mukha suvarNa-kacoluM che. 'suvArga eTale sonuM'. sonAnA kacolAmAM uttama vastu bharAya, paraMtu kacaro na bharAya, tema mukharUpa sUvarNa kacolAmAM suvarNa eTale zobhAbharI vANI bharAya, paraMtu jagatanA gaMdavADarUpI niMdA na bharAya. A mahAna puruSanA guNo jANIe, temanA jIvananA eka eka siddhAMto sAMbhaLIe, emanA niTakanAM paricita vyaktio tathA vidvAno pAsethI emanA vize jANIe, to ApaNane kalpanA Ave ke teo kevA mahAna hatA ane temanI bhAvanAo keTalI badhI ucca tathA udAtta hatI. svargastha gurudevanA aneka jIvanaprasaMgo smRtipatha upara, pavanavegI ghoDAnI jema, eka pachI eka pasAra thaI jAya che. temAMnA kyA jIvanaprasaMgo yAda karIe ane kone pakaDI rAkhIe, te kAMI samajAtuM nathI. pUjyapAda gurudeva zrI AgamaprabhAkarajI mahArAja kahetA ke navarA mAnavIne koI kAMI kArya batAve, to kahe ke mane TAIma nathI, samayano abhAva che; jyAre pragatizIla mAnavIne kyAre paNa koInuM kArya karavA mATe preraNA karavAmAM Ave to te e atyaMta AphlAdapUrvaka karI Ape che. zrI pucacaritram 184 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhayogI pU. gurudeva AgamonuM saMzodhana potAnA jIvanakAryanI jema pUrA yogathI karatA. uparAMta, temanI pAse keTalAye vidvAno prastAvanA, lekho vagere lakhAvavA AvatA, te badhAMne paNa teo saMtoSakAraka javAba ApatA. pustaka prApta karavA mATe AvanArane pustako game tyAMthI prApta karAvI ApatA. jJAnapipAsune jJAnanuM dAna karavAmAM jarAya kaMjUsAI karatA nahi. temaNe jIvananI samagra zaktio dharmane, saMghane ane janasamudAyane samarpita karI hatI, ane jANe 'AgamasaMzodhana' mATe to bhekha ja lIdho hato. AvA bhekhadhArI niHspRhayogI jagatamAM prApta thavA atidurlabha che. bhartRharie vairAgyazatakanA eka zlokamAM kahyuM che ke mAnavInuM AyuSya zatam eTale so varSanuM hoya che. temAMthI aDadhA eTale pacAsa varSa rAtrimAM jAya che. zeSa pacAsa rahyAM, temAMthI bAlyAvasthAmAM, vRdhdhAvasthAmAM, rAga-vyAdhiothI grasta thavAmAM tathA bIjAnI sevA karavAmAM divaso, mahinAo tathA varSo jatAM rahe to mAnavIne potAnI ArAdhanA tathA sAdhanA mATe keTalo samaya maLe? pU. gurudeva to koI alaukika, anokhI ane duniyAthI para vyakti hatA. temanI dIkSAnA tresaTha varSanA paryAyamAM sADAekatrIsa varSa rAtrinA Ave. paraMtu 31 / varSanI aDadhI rAtri paNa gurudeve nidrA lIdhI nahi hoya. teo haMmezAM rAtrinA nava vAge pratikramaNa karI kArya karavA mATe besatA hatA, te rAtrinA be-aDhI vAge tyAM sudhI kAma karatA rahetA; temane samayanI khabara ja paDatI nahi! mahinAnA trIsa divasamAM AkhI rAtri kyAre paNa nidrAdevInA khoLe nahi paDayA hoya. be kalAka nidrA laI cAra-sADA cAra vAge UThI pratikramaNa karatA, bhagavAnano jApa karatA ane dareka kArya samayasara karatA. jIvanamAM kevaLa jJAnano ja vyAsaMga hato, evuM na hatuM; dharmakriyA, prabhubhakti, bImAra hoya tene dharmazravaNa karAvavuM vagere dareka kAryamAM teone rasa hato. temanAmAM khAsa viziSTatA hatI ke, kyAre paNa bahAra jatA, to sauthI prathama temanAM pAnAM-pothIne yAda karatA. chelle pUjya gurujIne harasanuM oparezana karAvavA hospiTalamAM dAkhala thavAnuM hatuM, tyAre teozrI 'Avazyaka cUrNi'nuM saMzodhana karatA hatA. tenAM thoDAM pAnAM saMzodhana karavAnAM bAkI hatAM, te paNa hospiTalamAM rAtrinA be-aDhI vAgyA sudhI kAma karI pUrAM karyAM. A rIte temanA jIvananA aneka prasaMgo che. teozrIne aMta sudhI kArya karavAnI tamannA tathA dhagaza hatI. pUjya gurudeva poNoso varSa jevI vRddhAvasthAmAM paNa aDhAra kalAka sudhI kAma karatA hatA. temanI baMne AMkhonA motiyA kaDhAvyA hatA. chatAM paNa teo sukSma akSaro khUba sArI rIte vAMcI zakatA hatA. kAcI kAyAmAM ghaDapaNa AvyuM hatuM. paNa emanuM kAryabaLa juvAnane preraNA Ape tevuM hatuM. jIvanamAM kIrtinI lAlasA kadI karI na hatI. mAna ke moTAI temane AkarSI zakatAM na hatAM. teozrI khUba saraLa ane nikhAlasa hatA. teo saMzodhana karatA hoya tyAre kAryamAM evA ekAkAra thaI gayA hoya ke amArA jevA jaIne besIe, tyAre pAMca-daza miniTa sudhI to emane khabara ja paDatI nahi ! najara paDatAM potAnuM kArya eka tarapha mUkIne amone kAMI ne kAMI upadeza AMpatA. AvA jJAnajyoti, AgamaprabhAkara, AgamonA khajAnacI jagatanI sRSTimAM zodhyA maLe tema nathI. teo nAma ane kAmathI amara banI gayA che. emano mahAna AtmA jyAM birAjamAna hoya tyAMthI amane dharmane mArge cAlavAnI buddhi ane zakti Ape, e ja aMtaranI abhyarthanA. 185 zrI puNyacaritram Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ananya vidyAprema lekhaka : pro. zivalAla jesalapurA I. sa. 1964mAM kavi lAvaNyasamayanA ''nemiraMgaratnAkara chaMda''nI hastapratonI mAre jarUra hatI. mArA mitra zrI ratilAla saMghavIe A mATe muni zrI puNyavijayajIne maLavAnuM sUcana karyuM. amadAvAdamAM luNasAvADe moTIpoLa sAme AvelA upAzrayamAM jaIne munizrIne maLyo ane sadarahu hastaprato meLavI ApavAnI vijJapti karI. thoDA ja divasamAM pATaNanA zrI hemacandrAcArya jaina jJAnamaMdiramAMthI teozrIe sadarahu hastaprato maMgAvI ApI. hastaprato letI vakhate meM pUchyuM :'"AnI pahoMca zAmAM lakhI ApuM? bIjI saMsthAomAM sADAtraNa rUpiyAnA sTempa upara hastaprata pAchI ApavAnI bAMhedharI lakhAvI levAmAM Ave che, ane te mATe jAmIna paNa ApavA paDe che.'' mahArAjazrIe javAba Apyo : '"pahoMcanI kazI ja jarUra nathI. hastapratono upayoga karanArA ja kyAM maLe che?'' be-eka mahinA pachI mahArAjazrIne maLyoH pUchyuM : ''nemiraMgaratnAkara chaMda''nI vAcanA taiyAra karI che. Apa e joI na Apo?'' mahArAjazrIe kahyuM : ''tame dararoja bapore 2 thI 4 daramyAna Avo.'' meM kahyuM : ''paNa e to Apano ArAmano samaya rahyo. vaLI, A unALAnI sakhata garamI.'' teozrIe kahyuM : '"huM ArAma karato nathI.'' ane pachI premapUrvaka umeryuM : '"tame jarUra Avajo.''. teozrInA A vidyApreme mAro saMkoca dUra karI nAkhyo. bapore zarIre parasevo vaLe te lUchyA jAya, ane vAcanA tathA tenA pAThAntaro teo sAMbhaLatA jAya. sittera varSanI uMmara, paNa jarAya kaMTALo nahi, saheja paNa utAvaLa nahi. emanuM sUcana paNa sUjha utpanna kare evuM. dazeka divase kAma pUruM thayuM. mAruM aMtara prasanna thaI gayuM. A protsAhanathI kavi lAvaNyasamayanI anya kAvakRtio prakAzamAM lAvavAnI mane IcchA thaI. enI tamAma hastaprato vaDodarAnA zrI AtmArAma jaina jJAnamaMdiramAMthI mahArAjazrIe maMgAvI ApI. e kArya pUruM thatAM prAcIna-madhyakAlIna bAramAsAno saMgraha taiyAra karavAnI mane IcchA thaI. A vakhate paNa mahArAjazrIe saMkhyAbaMdha hastaprato maMgAvI ApI. ATalI badhI hastaprato suprata karatI vakhate paNa nahi pahoMcanI mAgaNI, are, upakAranI lAgaNI paNa nahi! Aje mahArAjazrI taraphathI pratyakSa sahAya maLe tema nathI, paNa teozrInA A vidyApremanuM smaraNa mArA jevA aneka vidyAvyAsaMgIone parokSa rIte sahAya karaze ane temanI pravRttimAM baLa pUraze evI mane zraddA che. zrI puNyaritram 186 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyavijayajI saMzodhana-saMpAdana kSetre prabhAvazALI pradAna karanAra saumya vyakitatva abhaya dozI-muMbaI puNyavijayajI e jaina zramaNonI vidyAbhyAsanI gauravazALI paraMparAnA eka tejasvI pratinidhi hatA. temaNe vidyAbhyAsanI prAcIna sAthe arvAcIna saMzodhana paddhatino sumeLa sAdhI jainasAhityanA saMzodhanasaMpAdanane AgavI dizAo darzAvI che tema ja hastapratabhaMDAranA saMrakSaNa-saMvardhananI sudIrgha kAmagIrIthI jana saMghane mATe zrutavArasAnI vyavasthA karavAnuM bhagIratha kArya karyuM che.. puNyavijayajInA nAma sAthe eka vAta cittamAM smare che. sureza joSInA mitra ane prasiddha sAhityamarmajJa zrI rasika zAha potAnA bALapaNanI vAta karatAM karatAM puNyavijayajInuM smaraNa ghaNIvAra rajU karatA. teo kahetA, "ame pATaNanA sAgara upAzraye bALapaNamAM jatA tyAre puNyavijayajI temanA guru caturavijayajI ane dAdAguru pravartaka kAntivijayajI sau sAdhuo sAthe prato goThavavA, tenI uparanAM kapaDAM badalavA vagere kAryomAM vyasta hoya, paraMtu AvelA amArA jevA bALakone kAma karatAM karatAMya suMdara jaina kathAvArtA kahetA jAya... sAme thAMbhalAne aDelIne beThA hoya kAntivijayajI dAdA, sAme hoya pratono vizALa Dhagalo...." AvI kAryazIla chatAM snehALa puNyavijayajInuM kArya eTale traNa peDhInI saMcita jJAnasAdhanA, tene saMpUrNa aMjali ApavA to pustakonAM pustako ochA paDe, paraMtu A lekhamAM temanI pAvana smRtine kAMIka aMze ekatra karavAno upakrama karyo puNyavijayajInA kula 30 jeTalA saMpAdita tathA maulika graMtho upalabdha thAya che. temano janma kapaDavaMjamAM vi. saM. 1952nA jJAnapaMcamInA divase thayo hato. jJAnapaMcamIno janma e kevaLa yogAnuyoga na hato paraMtu puNyavijayajInA bhAvi jIvananI dizA sUcavanAro puNyasaMketa hato. potAnA janmanA saMketane sArthaka karatuM puNyavijayajInuM samagra jIvana jJAnasAdhanAne samarpita banI rahyuM. bALapaNamAM ghoDIye jhUlatA maNilAla (puNyavijayajInuM sAMsArika nAma)ne ekalo mUkI mA kapaDAM dhovA gaI, pAchaLa gharamAM bhayAnaka Aga lAgI. paDozamAM rahetA vahorA gRhasthanI samayasUcakatAne lIdhe bALaka maNilAlano jIva bacyo. Ama, bALaka maNilAlanI surakSA dvArA A vahorA gRhastha jainasaMghanA amUlya ratnanuM rakSaNa karyuM. A ghaTanA bAda pitA bALaka maNilAla ane mAtAne laI muMbaI AvyA. 14 varSanI vaye pitAnuM mRtyu bAdamAtAnI IcchA dIkSA levAnI hatI. AthI mAtAnI IcchAmAM potAnI IcchA joI bALaka maNilAla puNyavijayajI banyA, to mAtA ratnazrIjInA 187 zrI puSTAcatram | Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAme sAdhvI tarIke dIkSita thayA. dIkSAnAM prAraMbhika varSomAM vividha paMDito pAse abhyAsa karavAnI sAthe ja paMDita sukhalAlajI jevA saMzodhana-saMpAdananI Adhunika sujhavALA vidvAnanI pAse abhyAsa karavAno yoga thayo, tenA pariNAme puNyavijayajInI daSTi vizALa ane udAra banI. guru dAdAguru temaja dAdAgurunA gurubaMdhu muni zrI haMsavijyajI pAsethI jJAnabhaMDAranI vyavasthA temaja AgamoddhAranI pravRttinA pATha prApta karyA. A kAryamAM sAgarajI mahArAja ane nemisurisamudAyanA lAvaNyavijyajInAM kAryono paNa parokSa prabhAva rahyo. temaNe potAnuM samagra jIvana zrutasevAmAM samarpita karyuM. temanA A bRhakAryamAM AgamagraMthonuM saMzodhanasaMpAdana sauthI vadhu mahattvapUrNa kArya che. temaNe bRhakalpasUtra' nAmaka Agama graMtha je eka mahattvapUrNa chedasUtra che, tenuM niryukti, bhASya, vRtti sAthenuM saMpAdana taiyAra karyuM. aneka hastapratone AdhAre pAThanirNaya karIne karAyeluM A eka mUlyavAna saMpAdana che. cha bhAgamAM phelAyeluM 1933thI 1942 sudhInA nava varSa sudhI cAleluM A graMthanuM saMpAdanakArya guru-ziSyanA sahiyArA puruSArthanuM eka yazasvI zikhara che. puNyavijayajIe A graMthanI vidvattApUrNa prastAvanA lakhI che, temAM temanI niSpakSa daSTinAM darzana thAya che. teo aitihAsika tathyone sAMpradAyika mAnyatAmAM baddha thayA vinA nirbhikapaNe rajU kare che. sAMpradAyika mAnyatA evI che ke sUtrakAra ane niryuktikAra bhadrabAhu svAmI eka ja che, paraMtu temAge tisthAgoliyaprakaraNa, paMcakalpa bhASya, cUrNa Adi aneka graMthonAM avataraNo ApI siddha karyuM ke sUtrakAra ane niryuktikAra bhadrabAhasvAmI vibhinna che. teo sUtrakAra tarIke aMtima caturdazapUrvadhara bhadrabAhusvAmIne darzAve che, to niyukti bhadrabAhusvAmI uttarakAlIna vikramanI chaThThI sadImAM thayelA che, ema siddha kare che. teo dasa niryuktigraMtho, upasargaharastotra, bhadrabAhusaMhitA AdinA kartA che, ema sapramANa rajU kare che. e uparAMta A niryuktikAra pUrve goviMda nAmanA AcAryanI 'goviMdaniyukti'nI racanA thaI hatI, evI mahattvanI vigata para prakAza pAthare che. e ja rIte kalpabhASyakAra saMghadAsagaNi ane TIkA racanAra AcArya malayagirijIno paricaya saMzodhana bAda upalabdha kare che. ra6 TIkAgraMtho racanAra malayagirijInA jIvananI vigatone prakAzamAM lAvI A mahAna AcAryanuM bhAvapUrNa tarpaNa karyuM che temanI lekhanazailIno paricaya ApatAM puNyavijayajI AdarapUrvaka kahe che; gaMbhIramAM gaMbhIra viSayone carcatI vakhate paNa bhASAnI prAsAdikatA, prauDhatA ane spaSTatAmAM jarA sarakhI paNa UNapa najare paDatI nathI ane viSayanI vizadatA eTalI ja kAyama rahe che.' A bRhakalpasUtro utsarga ane apavAdamArganuM je vistRta nirUpaNa upalabdha thAya che, te Aje paNa zrI puNyacaritram 188 T T Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhujIvana mATe AcAra mArgadarzaka banI rahe evuM ajoDa che. A samagra sUtrano marma darzAvatI khUba mArmika vAta puNyavijayajI mahArAja prastAvanAmAM rajU kare che; utsarga apavAdanI maryAdAmAMthI jyAre pariNAmIpaNuM zuddhavRtti paravArI jAya che, tyAre e ja utsarga ane apavAda utsarga apavAda na rahetAM anAcAra ane jIvananAM mahAna dUSaNo banI jAya che. A ja kAraNathI utsarga-apavAdanuM nirUpaNa-nirmANa karatA pahelAM bhASyakAra bhagavaMte pariNAmI, apariNAmI ziSyo eTale ke anuyAyIonuM nirUpaNa karyuM che ane jaNAvyuM che ke, yathAvyavasthita vastune samajanAra ja utsargamArga ane apavAdamArganI ArAdhanA karI zake che. temaja AvA jinAjJAvazavartI mahAnubhAva ziSyo-tyAgI-anuyAyIo ja cheda AgamajJAnanA adhikArI che ane potAnuM jIvana nirAbAdha rAkhI zake che. jyAre pariNAmIbhAva adazya thAya che ane jIvananI zuddha sAttvika sAdhutAne badale svArtha, svacchaMdatA ane upekSAvRtti janme che, tyAre utsarga apavAdanuM vAstavika jJAna ane pavitrapAvana vItarAgadharma ArAdhanA dUrane dUra jAya che ane aMte ArAdhanA karanAra paDI bhAMge che.' temaNe A vizALa bRhakalpasUtra uparAMta zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNakRta jIvakalpasUtranuM saMpAdana karyuM, tema ja hAlamAM kalpasUtra tarIke vizeSa prasiddha paryuSaNA kalpasUtra'nuM paNa niryukti, cUrNI, TippaNa, gurjarAnuvAda sAthe saMpAdana karyuM. temaNe kalpasUtramAM AvatAM svapnAM hAlanAM varNakone sthAne pUrve anya vArNako upalabdha haze evuM pramANane AdhAre darzAvyuM, temaja sthavirAvalI pachIthI umerAyelI hovA chatAM niSpamANa nathI ema siddha karI potAnI niSpakSapAtI saMzodhakavRttinAM darzana karAvyAM che. A saMpAdano uparAMta mahAvIra jaina vidyAlayanI Agama-prakAzana yojanA "naMdIsutta aNuogaddArAi ca" (naMdUsUtra-anuyogoddhAra) pannavaNA sUtranA be bhAga, naMdIsUtra-cUrNA sAthe, naMdIsUtra vividha vRtti sAthe, sUtrakRtAMga cUrNa, dasa-vaikAlika agatyacUrNa sAthe saMpAdana karyuM che. dazavaikAlika agatyacUrNanA saMpAdanamAM temaNe agastasiMhanI zramaNa paraMparA temaja A cUrNanuM mahattva yathAyogya rIte aMkita karI ApyuM che. temanA AgamaviSayaka saMpAdanamAM eka mahatvanuM saMpAdana aMgavijA' (prakirNaka)nuM saMpAdana che. A aMgavijA prakIrNaka (aMgavidyA prakIrNaka)mAM manuSyanI hAlavA-cAlavAnI rIta-vartaNUMka parathI tenuM bhaviSya jANavAnI paddhati darzAvI che. temaNe khUba jahemata laI aprApya evA A graMthanuM saMpAdana karyuM che. temaNe prastuta saMpAdana temaja bRhatkalpasUtranA saMpAdananI prastAvanA AgamagraMthomAM AvatI vigatone AdhAre te samayanA manuSyanAM vastra, bhojana, rahevAsa, nRtya, rAjyakArabhAra AdinI sAMskRtika vigato para sAro prakAza pAtharyo che. A rIte temaNe sAMskRtika adhyayanano navA daSTikoNano paNa paricaya karAvyo che. temaNe Agama sAhityanI sAthe ja prAkRta bhASAmAM racAyelA vipulakarma saMbaMdhita sAhityanuM paNa vizALa zI purAcaritram 189 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyA para saMpAdana karI jainadarzananA adhyayananI vividha dizAo UghADI ApI che. temaNe prathama pAMca karmagraMtha temaja paMcasaMgraha graMthanAM suMdara saMpAdano upalabdha karAvyAM che. A saMpAdanomAM digaMbarakarmaviSayaka sAhityanuM tulanAtmaka adhyayana rajU karI potAnI vizALa vidyAprItibharI dRSTinAM darzana karAvyAM che. temanuM vyaktitva evuM vizALa hatuM ke, bauddha, vaidika Adi anya darzananI mahattvapUrNa kRtio jainabhaMDAramAMthI upalabdha thaI hoya to e pratye pANa jagatanuM lakSya doryuM che. temaNe jIvanabhara AgamagraMthonuM saMzodhana karyuM, paraMtu sAthe ja lalita kahI zakAya evAM nATaka ane kathAgraMthonuM paNa saMzodhana-saMpAdana temanA hAthe thatuM rahyuM che. temanA saMzodhanakAryanA prakAzanano prAraMbha ja jainanATakothI thayo hato. solaMkIvaMzanA pratApI guru hemacaMdrAcAryanA ziSya rAmacaMdra racita nATakonuM prAgaTya gujarAtanA sAMskRtika ItihAsanI eka mahattvanI ghaTanA banI rahI. gujarAtamAM saMskRta nATako lakhavAnI, bhajavavAnI paraMparAnuM darzana karAvyuM. A sAthe ja kaumudI mitrAnaMda' nATaka tathA muni rAmabhadranuM prabuddha rauhiNeya' nATaka saMpAdita karyA. temAMnA prabuddha gauhiNeyama" nATakanA zrI govardhana paMcAla dvArA bhAIdAsa sabhAgRha, vilepArle, muMbaImAM thayelA maMcanaprayoganuM darzana karavAnuM sadbhAgya mane prApta thayuM hatuM. A prayogamAM gujarAtanA e saMskRtabhASI kavi rAmabhadranI raMgamaMcanI UMDI sUjhanAM darzana thayAM hatAM. A nATakanI prastAvanAmAM muni puNyavijayajIe A nATaka yugAdidevanA prAsAdamAM bhajavAyuM hatuM evo ullekha darzAvI jaina nATako mAtra lakhavA nahi paraMtu bhajavAtAM paNa hatAM, te siddha karI ApyuM. vizALa jainakathAsAhityamAM apUrva mahattva dharAvanAra vAcaka saMghadAsagaNi viracita vasudevahiDi' graMthanA prathama khaMDanuM potAnA guru caturavijayajI sAthe yazasvI saMpAdana karyuM. A saMpAdanane jainaparaMparAmAM upalabdha bRhakathAnA prAcIna rUpAMtaranuM darzana karAvyuM. e pachInA khaMDanuM paNa zrI bhogIlAla sAMDesarA munizrI puNyavijayajInI preraNAthI ja saMpAdana karI zakyA. A saMpAdanamAM paNa temanI sAMskRtika adhyayananI daSTino ucita viniyoga thayo che. temaNe devabhadramaNikRta kathAratnakoza'nAmanI pramANamAM aprasiddha kRtinuM gADha puruSArtha bAda prakAzana karyuM. temaNe jaina kathAgraMthomAM atyaMta gauravavaMta ane samRddha triSaSTizalAkApuruSacarita mahAkAvyanA traNa parvonuM saMpAdana karIne A kathAbhaMDAranI vizeSatAo darzAvI che. temAge A uparAMta nemicandrAcAryakRta AkhyAnakamaNikozanuM paNa saMpAdana karyuM che. gujarAtano ItihAsa e paNa puNyavijayajInA eka UMDA rasano viSaya rahyo che. hemacaMdrAcArya ane thI puNyarcAritram 190 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA jIvanasaMbaMdhI nAnAM-moTAM lakhANo karatA rahyA che. temaNe pATaNa 16 comasAM karyAM hovAthI, temanI karmabhUmi pATaNanA A puNyapuruSo vize traNa vAra lakhI aMjali ApI che. A uparAMta sakalArhatastotra vRtti saha ane triSaSTizalAkApuruSacarita jevA graMthonAM saMpAdano karyA che. temaNe 'siddhahemakuvArasaMvata' aMge paNa suMdara aMgulinirdeza karyo che. zatruMjayanI eka dhAtupratimA parathI prApta saMvata puNyavijayajI jaNAve che tema AgaLa vizeSa kALanA baLano cAlyo nathI, paraMtu koI ajJAta vyaktie potAnA yuganI traNa vilakSaNa pratibhAonA nAmollekhano samanvaya karI A saMvata calAvyo haze, te emane dhanyavAdapAtra jaNAya che, temaja A mUrtine sAcavavAnI vizeSa bhalAmaNa kare che. e ja rIte vastupAla-tejapAlanuM jIvana paNa vAraMvAra temanA saMzodhanakSetramAM AvatuM rahyuM che. temaNe udayaprabhasUriSkRta dharmAbhyudaya mahAkAvyam saM. 1946thI prAraMbhI 1861mAM sukRtakIrti kallolinyAdivastupAla prazastisaMgraha ema kula cAra saMpAdano vastupAlanA jIvanane kendramAM rAkhI karyAM. A uparAMta pAlItANAnI vAghaNapoLa ane anya sthaLothI prApta kula dasa aprasiddha zIlAlekhonuM saMkalita saMpAdana karyuM. A saMpAdana pravRtti dvArA temaNe madhyakAlIna gujarAtanA dhArmika, sAMskRtika, rAjakIya ItihAsanA aneka ujjavala pRSTho para prakAza pAtharyo. teo vastupAlanA vidvattA, vidvAno pratyeno UMco Adara ne jainadharmapriyatA, dAnezvarIpaNuM AdiguNonI prazaMsA kare che, vastupAlanAM zivAlaya, sUryamaMdira Adi sukRtyone paNa rAjyakartAnI samadaSTi ane ucita vartana tarIke darzAve che, temAM temanI vizALatAnA darzana thAya che. puNyavijayajIe jIvanamAM Ama kula 30 jeTalAM saMpAdano karyA, paraMtu temanI A vizALa saMpAdana pravRtti to temanA jIvananI eka anya mukhya AvRttinA kevaLa aMzarUpa pravRtti hatI. A guru-ziSyanI traNa peDhInuM moTuM vidyAkArya hoya to graMthabhaMDArono uddhAra karavo. soLa cAturmAsa pATaNa rahI A traNa peDhIe saMyukta prayAso dvArA pATaNanA 20 bhaMDArone eka sthaLe ekatrita karI 'zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnabhaMDAra'nuM sarjana karyuM. A vIse bhaMDAronA graMthone vyavasthita goThavyA. asta-vyasta thayelI pratonAM pAnAM ekatrita karavAM e kevuM vikaTa kArya hoya che e to anubhavIne ja khabara paDe. A kAryamAM temaNe aneka amUlya graMtho jainasaMghane bheTa dharyA, eTaluM ja nahi, bauddha, sAMkhya, cAvArka Adi darzananA paNa alabhya graMthone vizva samakSa upalabdha karI ApyA. A graMthabhaMDArano vistRta paricaya phArbasa gujarAtI sabhAnA traimAsika aMka 73/4mAM zrI maNibhAI prajApatie karAvyo che. AvuM ja bIjuM gaMjAvara kArya jesalameranA graMthabhaMDAronuM hatuM. atyaMta ugravihAra karI, bhArata-pAkistAnanA yuddhanA bhaNakArA vacce jesalamera jaI tyAMnA aneka jJAnabhaMDAro kholAvyA. eka jJAnabhaMDAra kholAvavA nava TrasTIonI hAjarI jarUrI hoya, ane TrasTIo deza-dezAvaramAM vasatA hoya, paraMtu A badhI paristhitio pAra karI jesalameranI apUrva jJAnasamRddhibharI hastapratasRSTino paricaya Apyo, tenuM vistRta keTaloga (sUcipatra) zrI puNyaritram 191 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyuM, tema ja 'jesalameranI citrasamRddhi' jevA graMtha dvArA jainonI kalAsamRddhino jagatane paricaya karAvyo. temanI potAnI jesalameranI saMzodhana pachita aMge zrI ratilAla dIpacaMda desAIne patramAM kahe che; ''tamane patra lakhyA pachI bhaMDAra tapAsavAnuM amAruM kArya AgaLa cAlyuM che. eka-eka pothImAM je saMkhyAbaMdha pAnAo bhegA bhaLI gayA che e badhAMnA pRthakkaraNa mATe ame e pAnAMonuM aneka daSTie vargIkaraNa karyuM che. e atyAre jovA jevuM che. tame ghaNAMya pradarzana joyAM haze, paraMtu amAruM A pradarzana Azcaryacakita kare tevuM che... koI graMthanAM eka be pAnAM hoya, koI graMthanAM pAnAMonAM TukaDAo hoya e badhAMyane joI vividha nizAnIo ane zabdo uparathI graMthanuM nAma kema pakaDI pADavAmAM Ave che, te tame najare juo to tAjuba ja thaI jAo.'' ane jaMbuvijayajInekahe che; ''atyAre huM saMzodhananuM kAma kinAre rAkhIne AkhA bhaMDArane tapAsI rahyo chuM.'' Aja rIte lIMbaDI temaja khaMbhAtano zAntinAtha derAsarano tADapatrIya jJAnabhaMDAra khAsI mahenata karI goThavyo ane tenAM sUcipatro paNa mudrita karyAM. teonI hastaprata oLakhavAnI sUjha gajabanI hatI. teo lakhANanA vaLAMka parathI hastaprata kyA saikAnI che teno khUba ja sahelAIthI nirNaya karI zakatA. A kAryomAM temane dAdAguru ane anya srotothI prApta thayela puSkaLa hastaprato prApta thaI. A saMgrahanuM paNa temaNe sUcipatra taiyAra karyuM; tema ja jainasaMghanA gauravavaMtA dAnavIra kasturabhAInA puruSArthano samanvaya thatAM 'lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya vidyAmaMdira'mAM A hastapratasaMgraha sacavAyo. sAthe ja puNyavijayajInA prayatnothI kheDAsaMgha, anya munionA jJAnabhaMDAra prApta thatAM zrI lA. da. prAcya vidyAmaMdiranI hastapratasamRddhi apUrva banI rahI. e ane kobAno zrI kailAsasAgara sUri jJAnabhaMDAra jainasaMghanI apUrva samRddhi sama che. A rakSaNa, saMvardhana ane tenI hastapratone AdhAre thatAM saMzodhanothI ja jaina sAhityanI samRddhi vadhu prajA sudhI pahoMcI zakI che. muni zrI puNyavijayajIne kaLAkArIgIrInI paNa UMDI sUjha hatI, AthI hastapratomAMnA kalAtmaka citronI jALavaNI ane prasiddhi paNa samaye samaye karatA. zrI lA. da. prAcya vidyAmaMdira sAthe eka myujhiyama saMkaLAyeluM che, tenA eka bhAgamAM puNyavijayajInA upayoganI vastuo sacavAI che. pena, pensila, rajoharaNa, muhapattI AdiupakaraNo sAthe ja eka nAnakaDI DabbImAM zatruMjaya parathI prApta thayela sphaTikanA cokhA ane thoDI girirAjanI pavitradhULa saMgrahAyAM che. AmAM puNyavijayajInA jIvanamAM vyApaka zraddhAtattvanAM paNa darzana thAya che. tarkazuddha pratyenI paramazraddhA emanA jIvanamAM pUrNapaNe vyApta hatI, enuM bhAvabhInuM darzana che. Ama, puNyavijayajInA jIvanamAM tarka ane zraddhA, jJAna ane kriyA banne yugapat rIte vahetAM rahyAM che. temane hastaprata lekhanamAM paNa UMDI zraddhA hatI. mudrita pustakonuM AyuSya ochuM hovAthI bhaviSyamAM zrI puNyacaritram 192 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaHhastalikhita pustakonI jarUrata UbhI thaze. A zraddhAthI temaNe jainazramaNa saMskRti ane lekhanakalA'mAM hastaprata lekhana mATenI vividha sAmagrI, zAhI banAvavAnI, kAgaLa banAvavAnI vidhio, prata surakSA mATe ghoDAvaja AdinI paDIkI AdinI khUba jhINavaTabharI noMdha karI che. sonA-rUpAnI zAhI kevI rIte banAvavI tenI paNa mAhitI Ape che. zrI puNyavijayajI Ama atyAre manusakrIpTolojInI AjakAla bahu carcA che, te viSayanuM pAyAnuM pustaka upalabdha karI Ape che. temanI zraddhA khare ja sAcI paDI che. Aje amadAvAdamAM zrutalekhanam ane anya saMsthAo dvArA hastapratalekhananuM kArya punaH zarU thayuM che ane temAM zrI puNyavijayajInuM A pustaka ane puNyavijayajInA mArgadarzanamAM taiyAra thayela lakSmaNabhAI bhojaka Adino pAyAno sahayoga rahyo che. emanA A samagra kAryanA abhivAdanArthe dIkSA paryAyanA 60mA varSe vaDodarA saMghe 'jJAnAMjali' nAme abhivAdana graMtha prakAzita karyo hato. temAM Do. e. ena. pALe Muni shri Punyavijayaji : An Institution nAmanA lekhamAM kahe che; "He easily shares his information with his other colleagues but also helps with material as well different scholars working in various fields of studies. He has obliged the community of scholars more fruitfully than even a big institution can claim to do." Ama, saMsthA samA, are aneka saMsthAnA prANasamAM zrI puNyavijayajI puNyamaya jIvana jIvyA ane saraLatA, niSparigrahatA, zuddha AcAra, jJAnapIpAsA ane paramAtmabhakti Adi guNonA apUrva yoge samagra jaina samAja ane vizvasamAja mATe parama AdaraNIya banI rahyA. temanA jIvanamAM kSamA Adi uttama muniguNo otaprota thayA hatA, te aMgenA be prasaMgo pUjya AcAryadiva zrI pradyumnasUrIzvarajI mahArAja sAthenA aMgata vArtAlApamAMthI jANavA maLyA hatA. puNyavijayajIe jesalamerathI keTalIka prato amadAvAdamAIkrophilmIMga mATe mokalAvI hatI. temAMnI keTalIka kathA-sAhitya saMbaMdhita hastaprato eka bhAIe rAkhI dIdhI. thoDA samaya bAda e hastaprata AdhArita saMpAdano e bhAInA nAme prakAzita thayA. A ghaTanAthI munizrInA vidyAguru zrI paMDita sukhalAlajI atyaMta krodhita thayA. teo puNyavijayajIne maLavA AvyA, tyAre puNyavijayajI kapaDAno kAMpa kADhI rahyA hatA. (jaina sAdhunAM vastra dhovAnI kriyAne kAMpa kADhavo tarIke oLakhAya che.) temaNe AvatA bAraNAmAM ja kahyuM, 'e bhAI para kesa karo." puNyavijayajI kAMpa kADhatAM ja UbhA thaI AdarapUrvaka kahyuM; "nA e nahi bane, kAraNa huM jaina sAdhu chuM." 193 zrI puNyacarijhama Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA kSamAguNanA bhaMDAra puNyavijayajI ekavAra saMzodhananA kAryamAM vyasta hatA. te samaye temanA parivAranA eka munie covihAra mATe pIvA pANI mUkyuM. temaNe kahyuM; A kArya pUrNa thatAM pANI vAparI laIza. paraMtu praphanuM kArya pUrNa thavAmAM thoDI vadhu vAra lAgI. A bAju munie utAvaLamAM pANI paraThavI lIdhuM. kArya pUrNa thaye pANI mAMgyuM, paraMtu pANI to paraThavAI gayeluM. lakSmaNabhAI bhojaka Adie AjubAjumAM prayatna karyo, paraMtu UkALeluM pANI maLI zakyuM nahi. AvA prasaMge paNa muni puNyavijaryajIe parivAranA te munine Thapako deto eka akSara paNa kahyo nahi, Ama teo jIvanamAM kSamAmUrti banI rahyA. temanI apAra udAratA ane vAtsalyano lAbha temanA paricayamAM AvanAra nAnA-moTA saune thato. caturvidha jainasaMgha paratve paNa temane apAra lagAva hato. zrI lA. da. prAcya vidyAmaMdiranA sarjana bAda tenA ekAMta svAdhyAya khaMDamAM sthiratA karI saMzodhana karavAnI vinaMtI thaI hatI, paraMtu temaNe lokonI vacce saMgha sAthe rahI potAnAM saMzodhana-saMpAdana AgaLa vadhAravAnuM pasaMda karyuM hatuM. zramaNIonA jJAna-dhyAna-abhyAsamAM vRddhi thAya, te mATe teo apAra khevanA dharAvatA. potAnI vRddha sAdhvI mAtAnI AMkhonAM teja cAlyAM gayAM hatAM, paraMtu vRddha mAtAne samAdhi rahe e mATe e pote athavA potAnA aMtevAsI muni zrI ramaNIkavijayajIne naMdIsUtra AdinI gAthAono svAdhyAya saMbhaLAvavA mokalatA. teo muniAcAranuM paNa zakya eTalI zuddhipUrvaka pAlana karatA. teo dIkSAnA 60 varSe paryAya pUrNAhutinA vaDodarA mahotsava bAda muMbaI padhAryA. muMbaImAM vAlakezvara para cAturmAsa nizcita thayuM hatuM. paraMtu te pUrve ja jeTha AThama, 2017nA divase, 14 jUna 1971, rogonI pIDA gherI vaLI, ane munizrIe bacAnI hospiTalamAM A nazvara deha choDI paralokanI yAtrAe prayANa karyuM. samagra jaina saMgha mATe A dina atyaMta duHkhada banI rahyo. teo 'AgamaprabhAkara" tenAM zAstro para prakAza pAtharanAro sUrya jANe AthamI gayo. puNyavijayajIe potAnA jIvanamAM jJAnanI apUrva UMcAI sAthe ja vinaya, namratA ane paropakArI vRtti jevA guNono sumeLa sAdhyo hato. e virala puNyapuruSane aMjali ApatAM zrI nyAyavijayajIe kahyuM che te yathArtha che; ajAtazatrave vizvAmitrAya snehamUrti sarveSAM ca hita karyuM tatparAya nisargata A temanA zodhakAryano vAraso muni jaMbuvijayajI jevAoe AgaLa dhapAvyo che, ApaNe AzA rAkhIe ke zrI jainasaMghane AvA jJAna pratyenI niSThAvALA vadhu sAdhuo maLyA kare. saMdarbha : jJAnAMjali - pra. zrI sAgaragaccha jaina upAzraya, vaDodarA. zrI puNyacaritram 194 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya munizrI puNyavijayajI mahArAja lekhaka - zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAI pUjya muni zrI puNyavijayajI mahArAja A sadInI eka alaukika vyakti hatA. koIpaNa jAtanI moTAInA mohathI dUra rahIne teoe eka sAmAnya muninI jema ja jIvavAmAM saMtoSa mAnyo hato, ane saMyamanI nirmaLa ArAdhanA karatAM karatAM mahAna guNo meLavyA hatA. temanuM jIvana ghaNuM ja sAduM ane nirbheLa hatuM. temane AcAryapada ApavA sAru be-traNa vakhata prayatna thayelA, paNa temane koI paNa padavInI IcchA bilakula na hatI, eTale aMtakALa sudhI teo eka muni tarIke ja rahyA. AvA aneka guNone lIdhe emanuM jIvana eka Adarza zramaNabhagavaMtanA jevuM UMcuM banyuM hatuM. emanAmAM keTalAka guNo to evA hatA ke je alaukika ja lAge. mane emano pacIsa karatAM vadhu varSothI paricaya hato, ane e vizeSa Adarabharyo ane gADha banato gayo hato. lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmaMdiranI sthApanA pachI mAre teonI pAse avAranavAra javAnuM thatuM. A saMsthAnI sthApanAmAM teono phALo asAdhAraNa hato. emaNe potAno hastalikhita prato, chApelAM pustako ane vipula kaLAsAmagrIno jesaMgraha A saMsthAne bheTa Apyo che enI kiMmata thaI zake ema nathI. AmAM emanI sAdhu tarIkenI je anAsakti ane lokopakAranI bhAvanA jovA maLe che, eno joTo maLavo muzkela che. vidyAmaMdiranA vikAsa mATe teo satata ciMtA sevatA hatA. emaNe je paddhatithI AgamonuM saMzodhana kArya karyuM che tevuM bahu thoDAe ja karyuM haze. jyAre paNa tame temanI viMdanA arthe jAo tyAre teo AgamasUtro athavA to bIjA koI graMthanA saMzodhanamAM ja rokAyelA hoya. kyAreka to teo A kAryamAM evA ekAgra thaI jatA ke jethI koNa AvyuM ane koNa gayuM eno emane khyAla paNa Avato nahIM. A mArA jAtaanubhavanI vAta che. jJAnanI AvI upAsanA bhAgye ja jovA maLe che. satyane pAmavAnI tathA pamADavAnI teonI jhaMkhanA bahu tIvra hatI. ane tethI ja teoe zrutabhakti, jJAnanI prabhAvanA ane jUnA graMtho ane graMthabhaMDAronI sAcavaNI mATe jIvanabhara khUba jahemata uThAvI hatI; ane vidvAnone dareka jAtanI sahAyatA karI hatI. teonuM jJAna jIvana sAthe ekarUpa thaI gayuM hatuM. ane tethI namratA, saraLatA, samatA, udAratA, viveka, guNone grahaNa karavAnI daSTi, sahanazIlatA jevA sAdhujIvananI zobhA jevA aneka guNo emanAmAM jovA maLatA hatA. abhimAna ke ahaMkArano emanAmAM aMza paNa na hato eTale jyAMthI je kaMI paNa upayogI vAta jANI zakAya ema hoya te jANavA teo namratAthI haMmezAM tatpara rahetA. sAcu te mAruM" e emanuM jIvanasUtra hatuM. mAre teonI sAthe ATalo nikaTano paricaya hato, chatAM potAnA aMgata kAma mATe teoe mane bhAgye ja vAta karI hatI. teo lobha ane svArthathI mukta ane ucca koTinA sAdhu hatA. saMsAra choDIne sAdhupaNAno svIkAra karavo athavA sAdhuvezane dhAraNa karavo e eka vAta che, ane saMyamanI 195 thI puNyacaritram Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha ArAdhanA karIne jIvanane zuddha banAvavuM e judI vAta che. jJAna ane cAritranI samAna rIte ArAdhanA karavAthI jaAthaI zake che. AvI vyaktio bahu ochI jovA maLe che. pUjya AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAjanuM sthAna AvI uttama vyaktiomAM AgalI haroLamAM zobhe evuM hatuM. vizALa daSTi keLavIne teoe samabhAvane jIvanamAM utAryo hato; ane ema karIne rAgadveSa ane kaSAyo upara kAbU meLavyo hato. jaina paraMparAmAM, chellA be hajAra varSamAM, aneka prabhAvako mahApuruSo thaIgayA. emAM jJAna ane saMyama e bannenI ArAdhanAnI daSTie be AcArya, mahArAja ane eka upAdhyAyajI mahArAja ema traNa zramaNabhagavaMto ApaNuM vizeSa dhyAna kheMce che, je A pramANe che pahelA che, AcArya mahArAjazrI haribhadrasUrijI mahArAja. teo vikramanI AThamI navamI sadImAM thaI gayA. bIjA, vikramanI bAramI-teramI sadInA mahAna prabhAvaka puruSa kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya ane jaina zAsananA trIjA jyotirdharate upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja. teo vikramanI sattaramIaDhAramI sadImAM thaI gayA. paramapUjya puNyavijajI mahArAja A mahAna vibhUtio najIka AvI zake evI virala vibhUti hatA. dharmamaya jJAnajyotine vaMdanA jaina' sAptAhika, bhAvanagara, tA. 19-6-71 ahiMsAlakSI jIvanasAdhanA ane satyalakSI jJAnopAsanA e ja AtmasAdhanA ke AtmasAkSAtkArano eTale ke aMtarane sat-cit AnaMdamaya banAvavAno saphaLa upAya che. matalaba ke je sAdhanA ahiMsA ane karuNAnA maMgalamaya mArge AtmAne nirmaLa ane sarvamitra banAvavAmAM sahAyarUpa na thAya e sAcI jIvanasAdhanA nahIM; ane je upAsanA potAnI jAtanA ane vizvanA satya svarUpanuM surekha darzana karAvavAmAM upayogI na thAya e yathArtha jJAnopAsanA nahIM. prAtaHsmaraNIya AgamaprabhAkara munivarya zrI puNyavijayajI mahArAja AvA ja eka jIvanasAdhaka ane jJAnopAsaka dharmapuruSa hatA. teonuM jIvana dharmanI sarvamaMgalakArI bhAvanAthI surabhita ane jJAnanI jyotathI sadAya prakAzamAna hatuM. teonI jJAnopAsanA evI akhaMDa ane utkaTa hatI ke teonA romaromamAM jANe sAcA jJAnanI guNagrAhaka ane satyacAhaka vRtti sadAya dhabakatI rahetI hatI; teo svayaM jJAnajyoti ja hatA. teozrIno thoDoka paNa nikaTano paricaya thatAM saheje manamAM eka AnaMdakArI savAla UThato ke A mahApuruSanI sAdhutA vadhe ke vidvattA vadhe ? ane eno evo ja AlAdakArI uttara maLe ke teonI sAdhutA vidvattAthI vizeSa zobhAyamAna banI hatI; teonI vidvattA sAdhutAnA pArasasparzathI vizeSa kalyANakArI banI hatI; ane AvI vimaLa sAdhutA ane nirbheLa vidvattAnA subhaga samanvayane lIdhe teonuM jIvana samabhAvapUrNa, zrI puNyacaritram 196 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvazALI ane uccAzayI banyuM hatuM. zrI AgamaprabhAkarajI mahArAjanA yazowvala vyaktitvano vicAra karIe chIe ane eka Adarza zramaNazreSThanI bhavya chabInAM maMgalakArI darzana thAya che. na koInI niMdA-kUthalImAM paDavAnuM, na koInA pratye vaira ke leSa dharavAno; na koInI IrSyA-adekhAIkaravAnI; abhimAna-ahaMkArathI sadAya dUra rahevAnuM, nAmanA -kIrtino moha aMtarane abhaDAvI ke raMka banAvIna jAya enI tema ja vinaya, viveka ane vinamratAmAM kyAreya khAmI AvavA na pAme enI satata jAgRti rAkhavAnI; nAnA ke moTA, bhaNelA ke abhaNa, pApI ke puNyavaMta, sAdhu ke gRhastha, zrImaMta ke garIba, strI ke puruSa sau pratye samAna heta ane AdarabhAva darzAvavAno; prazaMsAthI na kadI phulAI javAnuM ke niMdAthI na kyAreya vilAI javAnuM, dharmajIvana ke sAdhujIvananA pAyArUpa nirdabhavRttinuM jatana karIne chaLaprapaMca ke mAyAbhAvathI sadAya alipta rahevAnuM, rAga-dveSa, DaMkha ke mArA-tArApaNAthI aLagA rahIne niSkaSAyapaNAne jIvana sAthe vaNI levA satata prayatnazIla rahevAnuM, koInuM paNa kAma karI ApavAnI paragajuvRtti; dina-duHkhI pratye apAra ane sakriya karuNA, RNasvIkAranI tatparatA-AvA AvA aneka guNonI vibhUtine lIdhe teonuM jIvana apramatta saMyatanA jIvana jevuM khUba unnata ane pavitra banyuM hatuM, ane chatAM potAnA AvA unnatapaNAno ke moTApaNAno leza paNa khyAla emanA aMtarane sparzI zakyo na hato, e bInA mahArAjazrInI aMtarmukha jIvanasAdhanAnI kIrtigAthA banI rahe evI che; e teonI AtmasAdhanAnI virala vizeSatA che. janmajanmAMtaranI akhaMDa sAdhanAne lIdhe jANe ahiMsA, saMyama ane tapamaya ke jJAna-cAritramaya dharmanI ArAdhanA emane mATe bilakula sahaja ane svAbhAvika banI gaI hatI. emanI AsapAsa sadAya dharmabhAvanAnuM mAdhurya prasareluM rahetuM ane emanI pAse janAranA aMtarane pAvana karatuM. teonuM jIvana tapa, tyAga, saMyama, vairAgya ane titikSAne varelA eka dharmagurunuM jIvana hatuM, ane chatAM udAsInatA ke aNagamo emanI prasannatAne jarA paNa ochI karI zakyAM na hatAM, e paNa emanI saMyamasAdhanAnI eka viziSTatA ja lekhAvI joIe. gharanA ke bahAranA game tevA gaMbhIra prazno sAme AvIne UbhA hoya, paristhiti gherI ciMtA karAve evI hoya ke zarIra asvastha banyuM hoya, chatAM emanI prasannatA bhAgye ja khaMDita thatI. game tevA viSama saMyogomAM paNa prasannatApUrvaka potAnI saMyamayAtrAne AgaLa vadhAravAnI kaLA jANe teone sahajasiddha hatI. jeoe mahArAjazrInI hAsya-ullAsa veratI prasannatAno thoDo paNa anubhava karyo haze teo ene kyAreya visarI nahIM zake. ane mahArAjazrInA aMtaranI vizALatA ane udAratA to moTA maherAmaNanuM smaraNa karAve evI hatIsAce ja teo dariyAvadila mahApuruSa hatA. sau koIne mATe emanAM aMtaranAM dvAra ughADAM rahetAM; sau-koIne emanI pAse sadAya umaLakAbharyo AvakAra maLato. emane mATe na koI potAnuM hatuM ke na koI parAyuM hatuM, sau emane mana svajanA samA priya hatA, ane saune emanA nircAja vAtsalyanI bheTa maLyA karatI. vaLI, teo vicakSaNa, dravya-kSetra-kALa bhAvanA UMDA jANakAra ane samayanA pravAhone sArI rIte pichAnanAra hatA. eTale kaMIka sAdhu-sAdhvIo ane zrAvaka-zrAvikAone mATe teo zirachatrarUpa hatA. teonA dhIra ane sAgaragaMbhIra hRdayamAM keTakeTalI vyaktionAM duHkha ane vedanA samAyAM hatAM ane keTakeTalI vyaktio emanI pAsethI AzvAsana 197 thI puNyacaritram Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmatI rahetI hatI ! teonI saMvedanazIlatA, hitaciMtA ane sAcI zANI salAha ane ciMtAgrasta ane duHkhI vyaktione mATe duHkhanivAraNanI saMjIvanInI garaja sAratI. koIpaNa samudAyanI sAdhvIjIo pratyenI teonA lAgaNI to dAkhalArUpa banI rahe evI hatI. aneka sAdhvIone mATe teo dharmaguru hovAnI sAthe sAthe dharmapitArUpa hatA. mahArAjazrI pAse prAcIna hastaprato, kaLAnA uttama namUnAo ane bIjI sAmagrIno je vipula ane kImatI saMgraha thaI zakyo hato temAM mahArAjazrInI sAdhvI-bhaginIoe gurubhakti nimitte mokalela sAmagrInA hisso paNa noMdhapAtra gaNI zakAya evo che. mahArAja pratye Adara-bhakti dharAvanAra A sAdhvIvarga Aje je UMDuM duHkha ane nirAdhArI anubhave che temAMthI paNa mahArAjazrI teonA jJAna-caritranI ArAdhanA aMge ane bIjI bAbato aMge, eka mamatALu vaDIla tarIke keTalI ciMtA sevatA hatA teno khyAla AvI zake che. saune sneha, zAMti ane sukhanI zItaLa chAyAmAM AvarI le evuM, vaTavRkSa jevuM vizALa emanuM aMtara hatuM. Aje e vAtsalyasabhara vaDalAnI chAyA sadAne mATe saMkelAI gaI ! vaLI apramattatA, nispRhatA, nikhAlasatA, sahRdayatA ane bALakasahaja saraLatA jevA aneka guNaratnothI teonI sAdhutA vizeSa zobhAyamAna banI hatI. mAnavajIvanane saphaLa banAvanArA uccamAM ucca Adarzo emanA jIvanamAM sAkAra banyA hatA. teonI ekeeka vRtti ane pravRttimAM Adarza mAnavatA ane sAramANasAInuM rasAyaNa jovA maLatuM; ane teo kevA moTA mAnava banyA hatA enI sAkSI pUratuM. vizvanA virala mahAmAnavomAM mahArAjazrInuM sthAna sadAya AgaLa paDatuM ane gauravabharyuM raheze emAM zaka nathI. muni zrI puNyavijayajIe pragaTAvI jANelI ke jIvI jANelI mAnavatA haMmezane mATe mAnava-janmanI mahattAnI kIrtigAthA saMbhaLAvatI raheze. mahArAjazrI guNonA sAcA cAhaka ane grAhaka hatA. guNagrahaNa karavAmAM teone samudAya, gaccha, saMpradAya, dharma, samAja ke dezanAM koI sImADA ke baMdhano kyAreya naDatAM na hatAM. sAcA hIrAno pArakhu game tyAMthI hIrAno svIkAra karavAmAM kyAreya saMkoca karato nathI : guNo pratyanI mahArAjazrInI daSTi paNa AvI ja udAtta ane umadA hatI. ane guNanI ke satyanI zodha karavA jatAM kyAreka potAnI mAnyatAno tyAga karavAno ke kaDavA satyano svIkAra karavAno vakhata Avato tyAre evI AkarI kasoTImAMthI paNa teo ati sahaja rIte pAra utaratA. kadAgraha ke haThAgrahano abhAva ane anAgrahI manovRtti e mahArAjazrInI satyabhakti ane bhavabhIru vRttinuM ja supariNAma hatuM ema kahevuM joIe. A uparathI saheje samajI zakAya ema che ke jainadharmanI anekAMtadaSTinuM amRta mahArAjazrInA romaromamAM prasareluM hatuM. teo jIvaMta ane prayogAtmaka anekAMtavAdarUpa ja hatA. A to badho mahArAjazrInA dharmamaya AtmAno mahimA thayo. jyAre mahArAjazrInA jJAnamaya AtmAnA vikAsano vicAra karIe chIe tyAre jJAnanI jyotithI jaLahaLatA ekavirATa vyaktitvanAM darzana thAya che. ema paNa hoya ke jJAnanI ATalI siddhi ja AvI utkaTa dharmaparAyaNatAnI preraka banI hoya. chevaTe to jJAna ane dharma banneno eka ja AtmAmAM vAsa che, ane banne ekarUpa bane che tyAre AtmasAkSAtkAra thaI zake che. eka moTA jJAnI ke zAstrapAragAmI moTA vidvAna tarIkenI mahArAjazrInI saphaLatAno vicAra karIe chIe tyAre paNa ema ja mAnavuM paDe che ke A paNa janmajanmAMtaranI niSThAbharI zrutabhaktinuM ja supariNAma zrI puNyacaritram 198 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovuM joIe. mahArAjazrIe dharmamaya jIvana jIvavAnI sAthe sAthe A yugamAM zAstronA rakSaka ane uddhAraka tarIke je zrutabhakti karI che, enuM mUlya AMkavAnuM ApaNuM gajuM ja nathI. mahArAjajInI dharmasAdhanAnI jema emanI jJAnApAsanAnI paNa e ja vizeSatA hatI ke emAM paNa teone mana mArA-tArApaNAnA koI bheda na hato. vighAmAtra pratye teo samAna AdarabhAva dharAvatA hatA ane tethI ja teo jaina-jainetara, dezI-videzI vidvarganI samAna cAhanA ane bhakti meLavI zakyA hatA. paddhatisara abhyAsa karavAnI taka bahu ochI maLelI; moTe bhAge dAdAguru Adarza zramAga pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja ane vidyAmUrti guruvarya zrI caturavijayajInI chatrachAyAmAM abhyAsa ane vidyAkArya sAthe sAthe ja cAlatAM rahyAM. teoe vidhAsAdhanA ane jJAnoddhAranA vividha kSetre je asAdhAraNa siddhi meLavI, te herata pamADe evI che. veravikhera thayelA prAcIna jJAnabhaMDAronA uddhAraka tarIke, jaina AgamasUtro, bIjAM zAstrIya graMtho ane anya pustakonA uddhAraka tarIke ane deza-videzanA vidvAnonA udAra sahAyaka tarIke dAyakAo sudhI mahArAjazrIe kAmagIrI bajAvI che, tene sau koI kRtajJatApUrvaka cirakALa sudhI saMbhAratA raheze. teonA tathA emanA guruzrInA hAthe saMzodhita-saMpAdita thayelA graMtho saMpAdanavidyAno uttama namUno pUro pADavA sAthe teonI satyapriyatA ane talasparzI ane vyApaka vidvattAnI sAkSI bharatA raheze. mahArAjazrIe zarU karelo jJAnoddhArano yajJa Aje thaMbhI gayo ! teozrInA kALadharmathI jaina pravacanane paDelI khoTa kyAre konA dvArA pUrI thaze enI to Aje kalpanA paNa thaI zakatI nathI. A khoTa bhAratIya ane jaina vidyAnA adhyayana-saMzodhananI daSTie vizvakhoTa banI rahe eTalI moTI che. paNa AthI nirAza thaIne besI rahIe, e ApaNane koI rIte pAlave ema nathI. teonA jIvana ane kAryane najara sAme rAkhIne e dizAmAM puruSArtha karavo e ja e divaMgata AtmAne sAcI zradhdhAMjali che. e dharmamaya pAvanajyotine ApaNI anekAneka vaMdanA ho! jJAnoddhAranuM kaparuM kAma jaina" sAptAhika, bhAvanagara, tA. 26-6-71 AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja jJAnoddhAranAM judAM judAM aneka kSetre, eTale hAthe, je kAma karI gayA, te sAce ja acaraja upajAve evuM virATa che. ane enuM mUlyAMkana karavAnuM to ApaNuM gajuM ja nathI. jema jema samaya vItato jaze tema tema teozrInA kAryanuM mUlya jaina saMghane ane bhAratIya vidyAnA adhyayana-saMzodhana kSetre kAma karatA deza-videzanA vidvAnone vadhu ne vadhu samajAtuM haze ane teonA svargavAsathI keTalI moTI khoTa paDI che eno khyAla vadhAre ne vadhAre Avato jaze. e khoTa kyAre, konA dvArA kevI rIte 199 zrI puNyacaritram | Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purAvAnI che, e jJAnI jANe. Aje to evI AzAnI koI rekhA kSitijamAM najare paDatI nathI. kaMIka nirAza thaI javAya evI moTI A khoTa che! Ama chatAM A hakIkatane, eTale ke munirAja zrI puNyavijayajInA jIvana ane kAryane, kaMIka AzA jagAve evI bIjI rIte paNa vicArI zakAya ema che. dharmasAdhako ane dharmazAstroe AtmAnI zakti anaMtaakhUTa hovAnuM vAraMvAra TheraThera kahyuM che. munivarya zrI puNyavijayajI ke emanA jevA niSThAvAna dharmapuruSo ke mAnavajAtanA sevako, potAnA jIvanakALa daramyAna, jena kalpI zakAya eTalI kAryasiddhi karI gayA, te AtmAnI zakita akhUTa hovAnI vAtanI saccAInI sAkSIrUpa banI rahe evI che. A hakIkatamAMthI ApaNe kaMIka AzA ane AzvAsana meLavI zakIe. paNa e vAtanI vizeSa carcA javA daIe ane najara sAmenI paristhitino ja vicAra karIne jaina saMghe jJAnoddhArano puNyayajJa cAlu rAkhavA zuM karavuM joIe eno ja vicAra karIe. zrI AgamaprabhAkarajI mahArAje jJAnanA uddhAranA kSetre je virala ane vipula kAmagIrI bajAvI che, enI vigato kaMIka A pramANe ApI zakAya (1) mahArAjazrIe, potAnA dAdAguru zrI kAMtivijayajI mahArAja tathA guru munivarya zrI caturavijayajI mahArAjanI sAthe, ane teonA svargavAsa bAda teonA pagale pagale, jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha hastakanA saMkhyAbaMdha prAcIna hastalikhita jJAnabhaMDArono namUnedAra jIrNodhdhAra karyo-karAvyo hato. A jIrNodhdhAramAM mAtra hastalikhita pratone surakSita banAvIne ja saMtoSa mAnavAne badale e pustakonuM mAhitIpUrNa sUcIpatra taiyAra karIne e pustako eno upayoga karavA IcchatA vidvAnone ochAmAM ochI muzkelIthI maLI zake, evI vyavasthA paNa teoe karAvI hatI. ane keTalAka jJAnabhaMDAromAMnA pustakonI sUcIo to teoe khUba mahenata laIne mudrita paNa karI che, jethI deza-videzanA judAM judAM sthAnomAM rahetAM vidvAnone mATe kyA bhaMDAramAM kevAM kevAM pustako che, tenI mAhitI gherabeThA meLavavAnuM saheluM thaI paDatuM. A uparathI ema saheje kahI zakAya ke mahArAjazrIne jJAnabhaMDArone surakSita banAvavAnI jeTalI dhagaza hatI eTalI dhagaza teone jJAna bhaMDArano upayoga sahelAIthI thaI zake evI vyavasthA karavAnI hatI. A mATe mahArAjazrIe keTalI jahemata uThAvI hatI, enI to kevaLa kalpanA ja karavI rahI. ema lAge che ke zrI puNyavijayajI mahArAjanA dAdAgurunA guru yugaprabhAvaka mahApuruSa zrI AtmArAmajI (AcArya zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI) mahArAjane jJAnapracAra ane jJAnoddhAranI je utkaTa jhaMkhanA hatI, e paraMparAnuM ja sAtatya zrI puNyavijayajI mahArAje savAI rIte sAcavI ane zobhAvI jAyuM hatuM. (2) jJAnabhaMDAronA uddhAramAM hastapratono uddhAra to svayameva samAI jAya che. Ama chatAM zrI puNyavijayajI mahArAje hajAro prAcIna jIrNa hastapratone surakSita banAvavA mATe, mAtA jevI mamatAthI, emanI je mAvajata karI hatI, teno judo nirdeza karavo ucita che. judI judI pratonAM bhegAM thaI gayelAM pAnAMone tapAsI tapAsIne chUTAM pADIne emane saLaMga pustakarUpe vyavasthita karavAnI, pustakono viSaya samajI javAnI, chUTAMchavAyAM paracUraNa pAnAMone joIne eka eka pAnAnI upayogitA nakkI karavAnI, phATatUTI ke vaLI gayela pratane sarakhI karavAnI, pratomAMnA pustakanI mahattAne pichAnI javAnI, viziSTa mahApuruSonA hastAkSarone zrI puNyacaritram 200 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLakhI kADhavAnI ane anya sAhityanAM pustakonI vizeSatAne paNa pAmI javAnI mahArAjazrInI cakora daSTi, AvaData ane sUjha kharekhara anokhI hatI. prAcIna pratonI kiMmata paNa teo barAbara AMkI zakatA. AvAM pustako vecanArAo pAsethI teoe je hastaprato kharIdAvI hatI tenI saMkhyA hajAro upara pahoMcI jAya evI moTI che. AvI jUnI ke kaLAnA namUnArUpa vastuo vecanArane yogya vaLatara maLI rahe, e mATenI mahArAjazrInI cIvaTa teonA jIvana sAthe ekarUpa banI gayela udAratA ane bhavyatAnuM ja pariNAma kahI zakAya. (3) potAnA guruvarya sAthe, bIjA vidvAno sAthe tema ja ekale hAthe mahArAzrIe jaina Agamo, anya prAcIna jaTila jaina zAstrIya temaja bIjA graMtho ane Itara sAhityanA graMthonuM je saMzodhana-saMpAdana karyuM che, te teonI madhyasthavRtti, samabhAvapUrNatA, satyanI zodhanI tAlAvelI ane prAcIna kaThina graMthone samajavAnI siddhahastatAnuM sUcana kare evuM che. teoe saMzodhita-saMpAdita karela graMthoe duniyAnA vidvAnonI prazaMsA meLavavA sAthe saMzodhanakaLAnA zreSTha namUnA tarIke paNa nAmanA meLavI che. temAMya jaina-Agamo aMgenuM mahArAjazrInuM jJAna to jeTaluM UMDuM eTaluM ja vyApaka ane eTaluM ja mULagAmI hatuM. ekabIjAM AgamasUtro vaccenA AMtarapravAhonA to teo ananya jJAtA ja hatA. jJAnabhaMDAronA uddhAranuM, prAcIna hastapratonI sAcavaNInuM ane prAcIna zAstrIya graMthonA saMzodhananuM kAma to, dhULadhoyAnA dhaMdhAnI jema, utkaTa aMta, apAra dhIraja ane ananya zrutabhakita mAgI le evuM atimuzkela kAma gAgAya. mahArAjazrImAM A guNo pUrI mAtrAmAM pragaTyA hatA. bIjAM bIjAM kAmonI game tevI bhIMsa vacce pANa A kAmone teo, leza paNa utAvaLa karyA vagara, pUrI svasthatAthI nyAya ApavA TevAyA hatA. teonI virala saphaLatAnI A ja cAvI hatI. (4) vaLI, prAcIna-arvAcIna citro, nAnI-moTI mUrtio, sacitra hastaprato, zilpa-sthApatyanA namUnAo ane lAkaDA ke dhAtunI ke bIjI kaLAsAmagrInuM mUlyAMkana karavAnI teozrInI koThAsUjha ane e badhAno saMgraha karIne ene surakSita banAvavAnI vRtti, ane sAthe sAthe e badhI sAmagrI pratyenI aliptatA tenA pratye vizeSa Adara prere evI hatI. | (5) ane jaina vidyA ke bhAratIya vidyAnA vidvAno, vidyArthIo ane jijJAsuo mATe to teo jJAnakoSa ane jJAnatIrtharUpa ja hatA. teone joItI mAhitI, sAmagrI ane kyAreka to kharcamAM pUraka thaI rahe evI sahAya paNa teozrI pAsethI maLatI; uparAMta, koI koI graMthanI virala hastaprata paNa mahArAjazrInI potAnI pAsenA jJAnabhaMDAramAMthI maLI rahetI, mahArAjazrInI haMmezAM e jhaMkhanA rahetI ke koI paNa vidyAnA sAdhakanI sAdhanA jarUrI mAhitI, sAmagrI ke sahAyanA abhAve rUMdhAvI na joIe. A kSetranI mahArAjazrInI kAmagIrI udAratAno eka uttama namUno banI rahe evI che. jaina vidyAnA adhyayana-saMzodhanamAM deza-videzanA vidvAnone udAratAthI sahAya karavAnI je upayogI pravRtti svargastha AcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAje vyavasthitapaNe zarU karI hatI, tenuM sAtatya muni zrI puNyavijayajIe sAcavyuM hatuM. (6) jJAnodhdhAranA kAryamAM jenA vagara cAle nahIM evA lahiyAo taiyAra karavAnI dizAmAM paNa mahArAjazrIe, tema ja emanA guruzrI ane dAdAguruzrIe, je kAmagIrI bajAvI hatI te teonI dIrdhadaSTi ane 201 zrI puNyacaritrama Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAsAdhanAnI tIvra jhaMkhanAnuM sUcana kare evI che. muzkelIthI ukelI zakAya evI lipiomAM lakhAyelI zAstrIya tema ja bIjA aneka viSayonI prAcIna hastapratone ukelavAnuM ane enI zuddha ane svaccha nakala karavAnuM khUba ja muzkela che. Aje to AvA nipuNa lahiyAonI saMkhyA divase divase ochI thatI jAya che, ane navA lahiyAo taiyAra karavA mATe koI prayAsa thato dekhAto nathI. munivarya zrI puNyavijayajI mahArAje kuzaLa vidvAnonuM eka jUtha je kAma na karI zake eTaluM badhuM kArya ekale hAthe kareluM hovA chatAM jJAnabhaMDAronA rakSaNa, jJAnaprasAra ane AgamasUtro ane samagra Agamika sAhityanA uddhAranI dizAmAM haju paNa ghaNuM ghaNuM karavAnuM bAkI che. ane jo A kArya sarakhI rIte AgaLa vadhAravuM hoya to munivarya zrI puNyavijayajInA hAthe thayela ane upara sUcavela chaye cha pravRttio AgaLa calAvyA vagara ApaNane cAlavAnuM nathI. A pravRttio kevI rIte cAlu rahe ane vikAsa pAme enI vicAraNA ane yojanA jaina saMghezramaNasamudAyanA agraNIoe ane zrAvakasaMghanA agraNIoe - satvare karavI joIe. AcArya mahArAjazrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAja tathA teonA ziSyonA prayAsathI, AcArya zrI vijayajaMnsUrIzvarajI mahArAjanA prayAsathI, pravartaka zrI kAMtivijayajI, munirAja zrI caturavijayajI tathA muni zrI puNyavijayajInA prayAsathI, AcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajI ane emanA ziSyonA prayAsathI temaja bIjA paNa keTalAka AcAryo ke munivaronA prayAsathI aneka samRddha jJAnabhaMDAro astitvamAM AvyA che, te rAjI thavA jevuM che. paNa AmAMnA keTalAka bhaMDAronI vigatavAra sUcIo taiyAra thavI ane emanI sAmagrIno abhyAsIo sahelAIthI upayoga karI zake evI vyavasthA thavI bAkI che. AvI sUcIo ane AvI vyavasthAnA abhAvamAM, A bhaMDArono upayoga kRpANanA dhananI jema, ati muzkela ke azakya na banI jAya, te ApaNe jovuM joIe. nahIM to chatI sAmagrIe ApaNe vidvAno ane jijJAsuo AgaLa daridra dekhAIzuM. prAcIna pustakonuM saMzodhana-prakAzana karavAno rasa paNa ApaNA zramAgasamudAyamAM sArA pramANamAM jovA maLe che; ane jUnAM-navAM pustakonA prakAzanamAM jaina saMgha dara varSe aDhaLaka dravya pAra udAratAthI kharace che. A badhuM ja che, chatAM e badhAmAM je vyavasthA ane saLaMgasUtratA hovI joIe te nahIM hovAne lIdhe, A badhA prayatno ane kharcanuM joIe tevuM sAruM pariNAma AvatuM nathI. A badhA kathanano sAra e che ke have pachInI jJAnoddhAra ane jJAnapracAranI ApaNI koIpaNa pravRtti kevaLa jaina saMghane ja lakSamAM rAkhIne nahIM paNa deza-videzanA vidvAnone ane atyAranI vaijJAnika saMzodhanapaddhatine dhyAnamAM rAkhIne cAlavI joIe. A kAma jarUra kaparuM-ati kaparuM che, paNa azakya to nathI ja. munivarya zrI puNyavijayajI tathA anya vidvAna AcAryo, munivaro ane gRhasthonI kAmagIrI A bAbatamAM sArI rIte mArgadarzaka banI zake ema che. je rIte banI zake e rIte jJAnoddhAranA muzkela kAryane AgaLa vadhAravA jaina saMgha sajja bane e ja abhyarthanA. zrI puNyacaritram 202 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkaTa jijJAsA ane uddIpta zramasAdhanAnA avirata jalasiMcana vaDe potAnI tejasvI buddhipratibhAne phaladAyinI banAvanAra zramazIla saMzodhaka, dRSTisaMpanna saMpAdaka ne vinamra vidharya AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI zrI dhIrubhAI parIkha - ''kumAra'' mAsika, amadAvAda; phebruArI, 1972 AjathI lagabhaga poNo so varSa pahelAMnI vAta che. kapaNavaMja gAmamAM tyAre bhAre Aga lAgelI. ciMtAmaNi pArzvanAthanI khaDakImAM eka makAna bhaDake baLatuM hatuM. e vakhate tyAMthI pasAra thatA, eka musalamAna vahorA bhAIe makAnamAMthI Avato koI bALakanA rudanano svara sAMbhaLyo-ane kSaNano paNa vilaMba karyA vagara e emAM dhasI gayA ! joyuM to, cAreka mAsano eka bALaka aganajvALAo vacce pAraNAmAM paDaco paDaco raDato hato. bALakane laIne e vahorA bhAI bahAra nIkaLI gayA. hiMdunuM bALaka hatuM eTale koI hiMdune tyAMthI pANI lAvIne ene pAyuM ane dUdha pAIne eka divasa rAkhyuM. bIje divase emaNe e bALakanA vAlInI khoja AdarI. A tarapha nadIe kapaDAM dhovA gayelI mAtA pAchI pharatAM AgamAM bharakhAyeluM potAnuM makAna najara sAme paDyuM ane tarata ja pAraNAmAM suvADIne gayelI te potAnA vahAlasoyA putra AMkha sAme taravarI rahyo. mAnuM hRdaya bhAMgI paDyuM ! eNe mAnI lIdhuM ke potAno putra AganI jvALAmAM svAhA thaI gayo haze. tyAM to bIje divase pelA paropakArI ane sAhasika vahorA bhAIe e mAtAne putra enA hAthamAM mUkyo ane enA jIvamAM jIva Avyo. rAmanAM rakhavALAM kharekhara akaLa hoya che ! e bALaka te ja muni zrI puNyavijayajI. e vakhate bALakane Ama akasmAtamAMthI ugArI levA pAchaLa bhAvimAM vidvaddarya vibhUtinA prAkaTacano daivI saMketa koNa kaLI zakyuM haze? AvA munijIno janma I. sa. 1895ne sattAvIzamI okaTobara ravivAre thaelo. vi. saM. pramANe e divasa kArtika suda pAMcamano. jainadharma pramANe e jJAnapaMcamI. Ama, jJAnapaMcamIne divase janmelA puNyavijayajIe AjIvana tIvra jJAnopAsanA karIne janmadinane sArthaka karyo. puNyavijayajI to emanuM dIkSAnAma; emanuM janmanAma to hatuM maNilAla. pitAnuM nAma DAhyAbhAI dozI. patnI tathA putrane kapaDavaMjamAM mUkI emaNe muMbAImAM nasIba ajamAvavuM zarU kareluM; tyAM ja A Agano akasmAta banyo, eTale tarata ja e vatana AvI, patnI mANekabena ane putra maNilAlane potAnI pAse muMbAI laI gayA. A rIte puNyavijayajInAM bALapaNa ane kizorakALa muMbAImAM vItyAM. pitA DAhyAbhAI dhaMdhArthI chatAM ya dharmabuddhivALAM. mAtA mANekabena to pUrepUrAM dharmaniSTha sannArI. emanA jamAnAmAM jyAre kanyA keLavaNI nAmavat hatI tyAre mANekabene gujarAtI cha dhoraNano abhyAsa karelo. mAtAnuM A vidyAIja ja putra maNilAlamAM chevaTe vikasIne vaTavRkSa banyuM: muMbAImAM pitRchAyA nIce aMgrejI cha dhoraNa sudhI abhyAsa karyo tyAM ja pitAnuM avasAna thayuM. dharmaniSTha vidhavA mAtAne have dIkSA levA prabaLa IcchA thaI. paraMtu putranI bALa vaya joI vicAramAM paDI gayAM. Akhare zrI puNyacaritram 203 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putrane paNa dIkSA levaDAvavAmAM ja emaNe zreya mAnyuM. pAlItANAmAM cAturmAsa gALI, tyAMnI navvANuM dharmayAtrA vidhipUrvaka patAvI, mAtA mANekabena vaDodarA pAsenA chANI gAmamAM AvI pahoMcyA. tyAM potAnA putra maNilAlane zrI kAMtivijyajInA munimaMDaLane caraNe soMpyo. guru caturavijayajIe maNilAlane vi. saM. 1965nA mahA vada pAMcame, eTale ke I. 1909nA phebruArI mAsamAM dIkSA ApI. e vakhate maNilAlanI vaye tera-cauda varSanI. have bALaka maNilAla dIkSita puNyavijaya banyA. emanI sAcI keLavaNIno prAraMbha dIkSita jIvananA AraMbhathI ja thayo kahevAya. jo ke ekadhAro saLaMga vyavasthita abhyAsa karavAnuM to kyAreya banyuM ja nahotuM, chatAMya praguru kAMtivijayajI ne guru caturavijayajIe navadIkSita puNyavijyajImAM UMDo rasa laI emane keLavaNInI keDIe lAvI mUkyo. emanA abhyAsa mATe je becAra zikSako vidyAdAna karatA temAM prajJAcakSu paMDita sukhalAlajI mokhare hatA. pAchaLathI to A guru-ziSya saMbaMdha gADha maitrImAM pariNamelo. vaLI, guru caturavijayajI to saMzodhana ane saMpAdananA paNa jabarA zokhIna. emanA ja sahavAsathI puNyavijayajImAM saMzodhananI jijJAsA mahorI UThIM, jenAM mIThAM phaLa emanI sudIrgha saMzodhanapravRttimAM joI zakAya che. praguru kAMtivijayajInI vRddhAvasthA hoI praziSya puNyavijayajIne lAgalagATa aDhAra varSa emanI pAse sevArthe pATaNamAM ja rahevAnuM thayuM. A vakhate paNa emanA jJAnapipAsu AtmAe maLelI takano pUrepUro lAbha uThAvyo. saikAothI saMgharAelI, vividha jJAnathI khacita hastalikhita pothIothI samRddha evA pATaNanA badhA ja jJAnabhaMDAronuM emaNe e daramyAna avalokana karyuM. pachI judA judA jJAnabhaMDAronAM avyavasthAmAM vyavasthA lAvavAno emane vicAra Avyo, ane atyaMta parizrama uThAvI emaNe e bhaMDAronI sudIrgha sUcipatro jAte ja taiyAra karyA. aMte emanA prayAsathI pATaNamAM hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdiranI sthApanA thaI. dIkSAnA prathama varSe ja praguru ane guru pAse emaNe badhAM prakaraNono abhyAsa karI lIdho. tyAra bAda bIje varSe kheDA jillAnA vaso gAmanA zrAvaka bhAIlAla pAse saMskRta 'mArgopadezikA'no abhyAsa karyo pachI paMDita zrI nityAnaMdajI zAstrInI nizrAmAM 'siddhahema laghuvRtti', "hemalaghuprakriyA', "caMdraprabhA vyAkaraNa', 'hitopadeza', 'dazakumAracarita' vagere zAstro ane sarvagraMthonuM parizIlana karyuM. tyAra pachI to pALiyAda nivAsI paMDita zrI vIracaMdabhAI meghajI pAse emaNe 'laghuvRtti'no adhUro rahelo abhyAsa pUro karavA uparAMta kAvyonuM paNa vAcana karyuM, to jaina tattvajJAna ane bhAratIya darzanazAstranA pAragAmI paMDita sukhalAlajI pAse vi. saM. 1971-'7ramAM, anukrame pATaNa ane vaDodarAmAM, kAvyAnuzAsana', 'tilakamaMjarI', 'tarkasaMgraha' temaja chaMdonuzAsana' jevA praziSTa abhyAsagraMthonuM vigate parizIlana karyuM. A badhA abhyAse emanA jJAnanI kSitijono ane daSTikoNano adbhuta vikAsa karyo. emanA A abhyAsakALamAM ApaNane eka sattvaniSTha ane satyaniSTha jJAnasAdhakanAM darzana thAya che. eka sAcA vidyA-arthIne chAje tevI utkaTa jijJAsA, uccabuddhimattA, uSmAyukta jJAnopAsanA, uddIpta zramasAdhanA ane udAharaNIya vinamratAnAM puNyavijayajImAM je darzana thAya che te AjanA yuganA parIkSAlakSI vidyArthIone mATe anukaraNIya ane anusaraNIya che. emanI A vidyAbhyAsanI dhArA sAthe zAsa-saMzodhananI dhArA paNa cAlatI ja rahI. saMzodhana ane zrI puNyacaritram 204 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keLavaNI anyonya pUraka thaI paDyAM. emanI saMzodhana-pravRttino AraMbha muni rAmacaMdra racita saMskRta kaumudImitrAnaMda-nATaka'nuM I. sa. 1917mAM saMpAdana karyuM tyArathI gaNI zakAya, tyAra pachInA ja varSe, 14mI sadImAM thaelA munirAmabhadranA prabuddha rauhiNeya nATakanuM saMpAdana karyuM. e ja arasAmAM AcArya meghaprabhanuM 'dharmAlyudayachAyA nATaka' saMpAdita karyuM. upAdhyAya zrI yazovijayajI kRta "aindrastuti-caturvizatikA'nuM saMpAdana emaNe 1928mAM karyuM. A rIte emaNe abhyAsa sAthe saMpAdanamAM paNa potAnI pratibhA keLavI. emanI sakala jJAnapratibhA traNa mArge kAryarata rahI che: (a) prAcIna sAhitya-saMskRtinA saMzodhana-saMpAdanamAM, (ba) prAcIna graMthabhaMDAronA vizleSaNa ane vyavasthAkAryamAM, (ka) dezI-paradezI jJAnapipAsuo ane abhyAsIonA saMzodhanakAryamAM pratyakSa ke parokSa rIte sahAyabhUta thavAmAM. saMpAdaka tarIkenI emanI khyAti mukhyatve 1933 thI '42 sudhImAM pragaTa thaela 'bRhatkalpasUtra'nA niryukti ane TIkA sAthe cha bhAga, 'vasudeva hippI'nAM be bhAga, tathA 'aMgavijA', 'AkhyAnaka-maNikoza', 'kalpasUtra', naMdisUtra vagere para AdhArita che. A uparAMta emaNe pATaNa, khaMbhAta, lIMbaDI, jesalamera, bikAnera, jodhapura, bhAvanagara, pAlItANA, vaDodarA, amadAvAda AdinA jJAnabhaMDAronI cIvaTapUrvaka taiyAra karelI graMthasUcio emanI athAka zramazIlatAne adbhuta dhIrajanI dyotaka che. emAMya jesalameranA graMthabhaMDAranI pravRtti dAda mAgI le tevI che. Azare I. 1950no samaya. jesalameranA vizALa ane vikaTa gaNAtA graMthabhaMDAranuM saMzodhana karavAnA aDaga nirdhArathI emaNe amadAvAda relavenA pATe pATe padayAtrA AraMbhI. haju ho phATatAM pahelAMnuM aMdhAruM hatuM. cAlatAM cAlatAM teozrI paMdara-sattara phUTa UMDA eka garanALAmAM pachaDAyA ! paraMtu deva kRpAe AbAda rIte uMgarI gayA ane UbhA thaIvaLI pAcho emaNe lagabhaga sAta mAIlano pagapALA rasto kApyo. jesalameranI kayAtrAno A to AraMbha ja hato ! aMte teo tyAM pahoMTyA tyAre paNa aneka muzkelIono sAmano karavo paDelo. mabhomamAM veravikhera gAmaDAM, abudha prajAjano sAthe panAro paDavo, baLabaLatI retImAM khulle page pravAsa kheDavo, jJAnabhaMDAranA niyamajaDa rakSakone rIjhavavA : A badhuM ja sahIne emaNe jesalameranA jJAnabhaMDAramAM saMzodhananA zrIgaNeza mAMDyA. tyAM doDheka varSa rahyA e daramyAna khAvApIvAnI paNa pratikULatA. makAInA roTalA ne jADI dALa para ja emaNe divaso gujAravA mAMDyA. kyAreka to pIvAnA pANInI bhAre taMgI paDe. paraMtu A saMkaTamaya saMjogomAM jhApaTAM emanA akhaMDa prajvalita jJAnadIpane saheje paNa hataprabha karI zakyAM nahi. A kaSTonA kaMTakoe emanI avirata karmayAtrAne saheja paNa thaMbhAvI nahi. balka A musIbatoe emane vadhAre mahenatu banAvyA, Aphatoe vadhu AzAvAdI banAvyA ne pratikULatAnI dhoMse emane vizeSa dhairyavAna banAvyA. AkhA bhaMDArane emaNe punarvyavasthita karyo temaja zramasAdhya vistRta sUci taiyAra karI. duprApya hastapratonI jALavaNI kema thAya enuM emaNe suMdara udAharaNa pUruM pADyuM. tyAMnI amUlya tADapatrIonI emaNe mAIkro philma levaDAvI ke jethI pachInA kALamAM sahu eno upayoga karI zake. ane taddanusAra A tADapatrIono bhAratanA temaja bhArata bahAranA aneka abhyAsIoe upayoga karyo paNa che. emanuM jesalameranuM kArya emanI tIvra jJAnopAsanA, dUraMdezIpaNuM ane 205 zrI puNyacaritram Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAra khaMta temaja dhIrajanI gavAhI pUre che. paNa A saumAM jaina Agamono adyatana Dhabe abhyAsa karI tenI pUnarvAcanAo taiyAra karavAno emanA puruSArtha ziramora jevo che. pistALIsa jeTalAM jaina Agamono, tenI niyukti, cUrNi, bhASya ane TIkAono, prathama to keTalAMka varSo sudhI emAge mUka abhyAsa karyo. pachI be-traNa saMniSTha lakSiAonI madadathI emAge saMpAdano taiyAra karavA mAMDyA. paraMtu A vakhate e lahiyAone cUkavavAnA pUrA paisAnI paNa sagavaDa nahi. chatAMya potAnuM ajAcaka vrata emaNe choDyuM nahi. I. 1947-48mAM zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAIne A vAtanI khabara paDI. emANe munizrInuM kArya nihALyuM ane prasanna thaI lahiyAonuM laheNuM bharapAI karI ApyuM. eTaluM ja nahi paNa munijIne potAnuM saMzodhanakArya AgaLa dhapAvavAmAM sarva rIte sahAya karavAnuM emaNe vacana ApyuM. A AgamonI chellI vAcanAo AjathI lagabhaga paMdaraso varSa pUrve valabhIpuramAM zrI devagiNi kSamAzramAganA mArgadarzana nIce taiyAra thaelI; tyAra pachI e cheka A kALe munizrI puNyavijayajIe apAra puruSArthathI je navI vAcanAo taiyAra karI te jaina dharmamAM ane A sadInA saMpAdana kSetramAM amUlya ane advitIya pradAna lekhAze. AmAMnA be graMthoncUrNi sAthenuM 'naMdIsUtram" ane vividha TIkAo sAthenuM 'naMdIsUtram'-to anukrame I. 1966 ane 1968mAM chapAIne prakaTa paNa thayAM che. emanA A bhagIratha prayAsane anulakSIne emane 'AgamaprabhAkara" kahevAmAM AvyA che te ucita ja che. saMpAdana uparAMta hastaprato bhegI karavI, goThavavI, tenI anvIkSA karavI, e paNa emanI priya pravRtti rahI. te aMgeno. I. 1935mAM pragaTa thaelo 'bhAratIya zramAgasaMskRti ane lekhanakaLA' nAmaka dIrdha nibaMdha A vAtanI sAkha pUre che. vividha kALanI hastaprato vAMcavAnI A pravRttine pariNAme emaNe devanAgarI pahelAMnI briAhmI lipi ukelavAnuM temaja devanAgarInA sadIe sadIe badalAelA maroDa ukelavAnuM kArya AtmasAt karyuM sAthe sAthe vividha saikAnI devanAgarI lipi lakhavAmAM paNa emaNe nipuNatA meLavI lIdhI. prAcIna citrakaLA, lipizAstra, sikakA, mUrtio vagere purAtattva viSayonA paNa e acchA jJAtA hatA. lipizAstranA to e evA asAdhAraNa abhyAsI hatA ke lipi parathI kaI hastaprata kaI sadInI haze tenuM cokkasa anumAna karI zakatA. saMzodhaka tarIke sAMpradAyika ane chatAM vyaktigata mata-mAnyatAothI mukta evI aitihAsika daSTi temanI pAse hatI. tulanAtmaka abhyAsarIti ane satyAnvezI saMzodhana prIti emane sahaja hatAM. AthI ja e potAnA saMzodhana heThaLanI kRtinIkhUbI-khAmInuM tAzyapUrNa darzana karI zakatA. guNagrAhaka daSTie emanAmAM komaLatA ane sahAnubhUti pragaTAvyAM hatAM, to satyopAsanAe nirbhayatA ane niSpakSapAta khIlavyAM hatAM. emanI sarvAgI anveSaNAtmaka dRSTie emanI pAse aNizuddha saMpAdano karAvyAM che. mAIkro philma, phoTosTeTa temaja enlArjamenTa jevI vaijJAnika sAdhanapaddhatino paNa emaNe saMzodhaka tarIke pUrato upayoga karyo che. AvA jJAnavIra sAdhupuruSanuM vyaktitva paNa AkarSaka ane abhuta hatuM. cittanI nirvikAra avasthAmAMthI pragaTelI mudrA harahaMmeza emanA vadana para aMkita rahetI. nirbheLa jJAnasAdhanAe emanA vyaktitvane atyucca banAvyuM hatuM. pariNAme emanI virati rasahIna ke udAsa nahotI, paNa sadA prasannatAthI chalakAtI rahetI. emanI saraLatA ne samatA emanAM vANI-vartanamAM sadA nartana karyA karatI. emanI anAsaktie emane kaThora nahi paNa zrI puNyacaritram 206 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ komaLa banAvyA hatA. koInuM paNa duHkha joI emanuM dila dravI jatuM. emanI pAse AvanAra koI paNa dukhiyuM prazAMta thayAM vagara pAchuM pharatuM nahi. hastapratono emano parigraha paNa udAratA ane paropakArano preryo hato. AthI ja koI paNa abhyAsI ke vidvAna emanI pAse Ave ke tarata ja potAnA saMgrahamAMthI, saheja paNa saMkoca vagara, e AvanArane upayogI sAmagrI pUrI pADatA. AzaMkA ke avizvAsanuM saheja paNa nAma nahi. emanI AvRtti ja sAmenI vyaktimAM pAga vizvAsanuM vAvetara karatI. vizvAsathI ja vizvAsa keLavAya che enI pratIti emANe potAnA vartana dvArA karAvI ApI hatI. udAratA paNa evI ja anukaraNIya. amadAvAdamAM 'lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira'nA AraMbhamAM emaNe ja potAnI dasa hajAra hastaprato taddana nirmamapaNe kADhI ApI hatI. nikhAlasatA ane namratA paNa emanA vyaktitvane dIptimaMta karatAM. ane emanI vatsalatAthI to koI anabhijJa nathI. jaina ke jainetara, nirakSara ke sAkSara, dhanika ke nirdhana saunA pratye e pUro samabhAva rAkhatA. eo rUDhigrasta AcAravicAranI maryAdA jANatA, to navInanI upayogitAne pAga pichANatA. AthI ja kSIranIra-viveka eo jALavI zakatA. zramaNasaMghanA bhinnabhinna samudAyo vacce je vADAbaMdhI jevuM hoya che tenAthI teo sarvadA alipta rahetA. koI paNa gacchanA anuyAyIno emane chocha nahoto. A rIte emAge eka Adarza zramaNanuM udAharaNa pUruM pADyuM che. paraniMdAthI para puNyavijayajIe sAmI vyakitanA nAnAmAM nAnA guNane paNa moTo gaNI sanmAnyo hato. jJAnanI jema emaNe cAritra para paNa khUba bhAra mUkyo hato. zIla ane prajJA ja ucca vyaktitvanAM ghaDatara baLo che ema emanA jIvana parathI koI paNa kaLI zakatuM. emanI vidyAne ahaMkArano opa nahoto dIdho. potAnA avirata jJAnayajJano bhaMga na thavA devA mATe emaNe junavANI kakSAnA moTAmoTA ADaMbarI mahotsavo TALyA hatA, tema e ja IrAdAthI sudhArAnA bahAnA nIce upADavAmAM AvatI UhApohayukta caLavaLathI paNa eo sadA dUra rahyA hatA. padavI ke padanI emaNe kadApi AkAMkSA rAkhI nahotI. ziSyo ke nAmanA meLavavA pAchaLa paNa emaNe najara rAkhI nahotI. AthI ja AvA sAMsArika vyAmohathI para rahI eo ekadhArI jJAnasAdhanA ane AtmasAdhanA karI zakyA hatA. 'muni to na sUriomAM sAmAnya padavI che, jyAre "AcAryanI padavI ati mAnavaMtI che. vaDIla sUrio ane pATaNanA zrIsaMghe emane AcArya padathI vibhUSita karavAnuM TharAvyuM tyAre emaNe namratApUrvaka e padano paNa asvIkAra karyo. vidvattAnA pratIkarUpa apAtI. 'paMnyAsa'padavIno pAga emaNe asvIkAra karelo. vaDodarAnA zrIsaMghe to emane pUchyA vagara ja vi. saM. 2010mAM 'AgamaprabhAkara'nuM biruda ApI dIdheluM. paraMtu AnuM kazuM ya vaLagaNa emane nahotuM. dazI-paradezI aneka vidvAnoe emanI rAhabarI nIce saMzodhana karyuM che. chatAMya gurupadano leza paNa mada kayAMya kaLI zakAze nahi. uccatama upAdhi pIeca.DI.nA parIkSaka tarIke paNa emaNe eTalI ja nirlepatAthI kAmagIrI karI hatI. I. sa. 1959mAM amadAvAda khAte maLelA gujarAtI sAhitya pariSada'nA vIsamAM 207 zrI puNyacaritram Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhivezananA ItihAsa-purAtattva vibhAganA eo pramukha varAelA. I. sa. 1961mAM kAzmIra khAte maLelA ola-InDiyA oriyenTala konpharansa'nA ekavIsamA adhivezanamAM prAkRta ane jaina dharma vibhAganA adhyakSa tarIke e pasaMda thaelA. I. sa. 1970mAM amerikAnI 'oriyenTala sosAyaTI'e emanAM mAnAI sabhya tarIke cUMTI kADhayA hatA. AvuM mAna meLavanAra kadAca eo prathama ja hiMdI haze. emane pAMDityano A kaMI ocho purAvo nathI. AthI ja pro. Do. Dablyu. normana brAunanA zabdo yathArtha lAge che (He is) a worthy representative of the best Indian tradition of learning and teaching. (teo uttama bhAratIya adhyayana-adhyApana-praNAlInA eka AdaraNIya pratinidhi che.) emanI jJAnapravRttinI be saphaLatA te- pATaNanA zrI hemacaMdrAcArya jaina maMdira'nI temaja amadAvAdanA 'lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranI sthApanA. aneka vidvAno ane abhyAsIone mATe A baMne saMsthA AzIrvAda rUpa banI che. emanI sakriya pravRttinI temaja prAcIna jJAnavistaraNa vRttinI A na bhulAya tevI deNagI che. aneka vyaktio ane vidvAnothI gherAelA puNyavijayajI eka vyakti nahi paNa svayaM saMsthArUpa hatA. vidyAvyAsaMgamAM to eo vyAdhine paNa vIsarI jatA. I. 1955nI varSARtunA divaso hatA. saMgrahAgInA roge emane gherI lIdhA. vyAdhi ugra svarUpa pakaDato gayo. lagabhaga doDha varSa sudhI eo pIDAyA; paraMtu te daramiyAna emane sadhiyAro Apyo zAstravyAsaMge. kathAra-koSa'nuM saMpAdana ane 'nizIthacUrNi'nuM adhyayana emANe A nAdurasta tabiyate ja karyuM. emanI jJAnabhakti ane cittanI svasthatA ahIM pragaTa thayA vagara rahetAM nathI. AvA AtmasAdhaka saMta pote anekAMtavAdanI sAkSAt pratimA hatA. potAnI tejasvI buddhine svAzrayanA jaLasiMcanathI emaNe avirata phaLadAyinI banAvI hatI. saMskRta, prAkRta, apabhraMza ne jUnI gujarAtInA A prakAMDa paMDita pAMDityadaMbhathI haMmezAM dUra rahetA. kadApi vikAra na pAmI zake evI cittavRttivALA eo sAcA AdhyAtmika puruSa hatA. viparIta saMjogo paNa emanA daDhotsAhane kadApi vicalita nahotA karI zakyA. bAsaTha varSanuM emanuM dIkSAjIvana eTale avirata karmayAtrA ane akhaMDa jJAnayajJa. potAnI sAdhanA sAthe sAthe emaNe anekone adhyAtmajJAna ApyuM hatuM. eo zAstrIya daSTisaMpanna saMpAdaka, zramazIla saMzodhaka, vinamra vidvAna, Adarza zramANa ane guNagrAhI vatsala vyakti hatA. eka sAcA vidvAnane chAje e rIte eo AjIvana vidyA-arthI ja rahyA. puNyavijayajI eTale nakhazikha vidyArthI. emanI vidyAprIti ane vyavahArarIti nirADaMbarI ane nikhAlasa hatAM. 76 varSanI uMmare muMbAImAM 'prosTeTa'nI zastrakriyA bAda 14mI jUna 1971nA roja rAtre sADA ATha kalAke AvA manISI saMta, prajJApuruSa ane AjIvana akSara-sAdhaka samyaka rIte ja kSarane tyajI a-kSaratva pAmyA. emanI jJAnasAdhanAno strota akhkhalita rIte anekone preraNAvAri pAto rahe e ja emanI sAcI aMjali ho! thI puNyacaritrama 208 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jesalameranI maru bhUmi para pUjya puNyavijayajI ma. sA. anya sAdhubhagavaMta tathA bhAviko sAthe. AgamaprabhAkara pUjyazrIjInI sAthe zrI bhogIlAla sAMDesarA, paMDita zrI belANI vigere. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastalikhita pratonI suMdara goThavaNI karI AtmasaMtuSTi anubhavatA pUjyazrIjI mahArAja sA. pUjyazrInA jesalameranA vihAra veLAnI eka tasavIra. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzodhana-adhyayanarata pUjyazrIjI jijJAsu mahAnubhAva ane zradhdhALu zrAvaka sAthe pUjya puNyavijayajI mahArAja saumya mudrAmAM daSTigocara thAya che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasikalAla korA sAthe carcA karatA vicAramAM garakAva thayelA pUjyazrIjI dadhIci RSie devone asthio arpadAnavone parAjita karAvyA hatA. to pUjya puNyavijayajIe potAnI nAjuka kAyA ghasIne are! saMgrahaNI roganI pIDA sahana karatAM karatAM paNa Agamo tathA saMzodhanakArya cAlu rAkhyuM hatuM. Agamo ane jJAnabhaMDArono udhdhAra karyo hato. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhdhALu bhakatane vAsakSepa pradAna karatA zrI nemavijayajI ma.sA.nI bAjumAM gaMbhIra mudrAmAM beThelA pUjya puNyavijayajI mahArAja sAheba najare paDe che. uparokata tasvIramAM zrI puNyavijayajI mahArAja sAheba, zrI meghavijayajI mahArAja tathA zrI ramaNIkavijayajI mahArAja sAheba pAThazALAnA vidyArthIo sAthe Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAnatimira taraNi guru vallabha AcAryazrIjI sAthe pATa para jJAnabhaMDAronA praNetA pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja tathA anya sAdhu bhagavaMto uparokata tasavIramAM daSTigocara thAya che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamaprabhAkara pUjyazrIjInA gurudeva zrI caturavijayajI ma. sA. prAcIna jJAnabhaMDAronA praNetA. 'karma para mAro adhikAra che ane karmayajJane huM koIpaNa saMjogomAM apUrNa nahIM ja choDuM!" kaMIka evo ja bhAva pUjyazrIjInA mukha ane muThThInI mudrAmAM vartAya che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI Aja jaze koI kAla, A to paMkhIDAno meLo....! prazAnta mudrAmAM mahAmAnava puNyavijayajIe mahAprasthAna karyuM e avasara para muMbaImAM nIkaLelI temanI aMtimayAtrAne 40 hajAra bhAvikoe azrubhInI AMkhe vidAya ApI hatI. jatAM jatAM paNa A akSara mahAtmAe saMta kabIrajInI A paMkitaone sArthaka karI batAvI.... 'kabIrA jaba hama paidA hue, jaga haMse hama roya, karanI aisI kara calo, hama haMse jaga roya!' Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. muni zrI puNyavijayajI zrI "dharmapriya" mu. zrI puNyavijayajIne saMzodhanakArya mATe anahada rasa hato. potAne saMgrahaNInuM darda hovA chatAM, ane te vakhate pATaNanuM pANI temanI tabiyatane anukULa nahotuM to paNa, saMzodhanakArya mATe lAgalagATa soLa varSa sudhI pATaNamAM rahyA hatA. zrI jinAgamonA saMzodhanamAM temaNe Apela phALAthI AkarSAI amerikAnI orIenTala sosAyaTIe temanI mAnadasabhya tarIke nimaNUka karI temanuM sanmAna karyuM hatuM. jesalamera tathA khaMbhAtanA saMdhanA bhaMDAromAM rahela saMkhyAbaMdha graMthone vyavasthita karI tenI sUci taiyAra karavAnuM ane jIrNazIrNa pratonI mAIkro philma taiyAra karAvI tenI jALavaNI karavAnuM kArya temaNe hamaNAM ja pUruM karyuM hatuM. amadAvAdanI lAlabhAI dalapatabhAI InsTITayuTanI sthApanA ane saMcAlanamAM teozrIno mahattvano phALo hato. mu. zrI puNyavijayajIe, keTalAka saMghoe vinaMtI karavA chatAM, gaNipada, paMnyAsapada, upAdhyAyapadaevI koIpaNa padavI svIkAravA mATe pote taiyArI batAvI nahotI ane evI vinaMtIono savinaya InkAra karyo hato. jAherAtano temane bilakula moha na hato. teozrI kahetA ke mAre koI pada ke padavI joItI nathI. meM je munipada lIdhuM che te ja sAcavI rAkhuM eTale basa. lagabhaga bAsaTha varSanI saMyamayAtrA daramyAna temaNe koI jagAe upadhAna ke ujamaNAM karAvyAM nathI. tema saMghane koIpaNa prakAranA kharcanA khADAmAM UtaravuM paDe evI pravRtti ke preraNA karI nathI. mAtra jJAnanI ArAdhanAmAM ja teo masta rahetA. Aje sAdhuomAM je ziSyavyAmoha jovAmAM Ave che te paNa temanAmAM na hato. temanA ziSya thavA mATe svayaM AvelA paikI mAtra be ke traNane ja temaNe dIkSA ApI che. sAmAnya jJAna vadhe tyAre abhimAna vadhe ane AcAramAM skUlanA Ave, paraMtu munizrI puNyavijayajIe e kathana potAnA saMbaMdhamAM khoTuM pADyuM hatuM. sAdhudharmanA AcAronuM teo khUba AdarapUrvaka pAlana karatA ane e AcAronuM sAdhuoe zAstravihitapaNe pAlana karavuM joIe ema kahetA. e AcArasaMhitAnA niyamomAM potAnAthI koI vakhate kAMI bhUla thaI hoya to ekarAra paNa karatA. pUjya gurudevazrIne zraddhAMjali jaina sevaka" mAsika, muMbaI, jUna, 1971. Agamo e ja ApaNuM AlaMbana che. AvI AgamonI vANIne mahenata karI, lIMbaDI, jesalamera, pATaNa, vaDodarA, chANI, khaMbhAta, bhAvanagara vagere jJAnabhaMDAromAMthI cIvaTapUrvaka saMzodhana karanAra; A badhA jaina, hiMdu, bauddha dharmanA graMtho, jemAM dharma, sAhitya, kaLA, ItihAsa, jyotiSa viSe samRddha jJAnano bhaMDAra che, 209 zrI puNyacaritram Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enAM coMTI gayelAM pAnAone saMbhALIne ukheDavAM, enAM tUTI gayelAM pAnAMonA TukaDA plAsTIka astaromAM rAkhI sAcavavA, joDavA; emAM lakhAyelI saMskRta, prAkRta, mAgadhI, madhyayuganI gujarAtI bhASAne samajavI; tenAM artha-prakAzano karavAM; enAM sUcIpatro banAvavAM, enI phoTosTeTa kopI, mAIkro philma kopI karAvavI; enAM pradarzano yojavAM; e graMthonA jJAnanI lahANI jJAnapipAsu deza-paradezanA vidvAnone karI, aneka saMzodhakone ghaDavA; anekomAM jJAnanI saMjIvanI chAMTavI; ane A badhuM zodheluM-saMgraheluM jarUra paDatAM, game tevA dAma ApI kharIdavuM; A prAcIna tADapatro, citrasAmagrIo, kaLAnA benamUna namUnAone saMgrahavA; jJAna-bhaMDAro, pATaNamAM zrI hemacaMdrAcArya jJAnamaMdira, amadAvAdamAM lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira sthApavAM ane jJAnapipAsune game tevI kImatI prato vinA saMkoce apAvanAra; A vizvanA vidvAnonA premI; vizvamAnava; AgamonA khajAnacI, tattvazIla prabhAvika vyAkhyAtA; caMdra jevA zItala, sAgara jevA gaMbhIra; rAta-divasa jevA gaMbhIra; rAta-divasa satata kAmamAM rahenAra; sadA prasanna mukhavALA, namra, AcArya padavI levAno InkAra karanAra; game te phirakA ke saMpradAyane hetathI AvakAranAra ne duHkhiyAonA duHkhathI karuNAbhInA thanAra; game te samaye game tevA sakhata kAmamAM paNa khapIne bodha ApavA khAtara tatpara rahenAra; garIba-tavaMgarane samadaSTithI jonAra; nAnA bALakane vidvAnane hetathI AvakAranAra; mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA AgamonA prakAzananI yojanAnA prANasvarUpa; niSkAma sevAbhAvI; tyAgamUrti, paramapUjya gurudeva AtmArAmajI mahArAjanA jJAnI ziSyaratna pravartaka zrI kAntivijayajI dAdAnA ziSyaratna pU. caturavijayajI mahArAjanA ziSya; 76 varSanA bAlabrahmacArI; puNyapuruSa AgamaprabhAkara zrI puNyavijayajI mahArAja jeTha vadI 6 somavAre muMbaImAM kALadharma pAmyA hatA. temano janma kapaDavaMjamAM saM. 1952mAM jJAnapaMcamInA pavitra dine thayo hato. nAnI uMmaramAM dharmane raMge raMgAI 1965mAM dIkSA lIdhI hatI. teo jaina zAstronA adhikRta jJAtA hatA, ane jaina AgamonA to paramajJAnI hatA. tAjetaramAM amerikI orIenTala sosAyaTI taraphathI temane mAnada sabhya niyukta karavAmAM Avela. jJAnabhaMDAronA uddhAronI sAthosAtha teo jIrNazIrNa thaI gayela prAcIna hastalikhita pratonI jALavaNImAM siddhahasta hatA. divaMgata munizrIne zraddhAMjali zrI "rakatateja" phate yena mahatkArya, jJAnadIpaprakAzanama ! vastha mahadrupakAraka, puNyAya taai namostu me | - "rakatateja:" - "jaina dharma prakAza' mAsika, bhAvanagara, julAI, 1971 prAcya sAhitya-saMzodhana kSetrano eka tAraka saM. 2027nA jeTha vadI chaThThane somavAranA divase vilIna thayo. vizva eka Adarza carita saMtane gumAvyA. jaina samAje ucca Adarza puruSa ane sAhityasevIne gumAvyA. zrI puNyacaritram 210) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sAhityanA kSetrane eka virala vibhUtinI khoTa paDI. AgamaprabhAkara, zIlanA upAsaka, dIrghatapasvI, mUka sAhityasevI vidvAna muniratna zrI puNyavijayajInI ciravidAyathI ApaNane keTalI khoTa paDI che tenI kalpanA karavI muzkela che. emanA javAthI jaina samAje eka mahAmUluM ratna gumAvyuM che. emanA jIvana ane kArya para daSTipAta karIe chIe tyAre ApaNane samajAya che ke ApaNane kevI virala ane upakAraka vibhUtinI khoTa paDI che. pUjya muni puNyavijayajInA dAdAguru pravartaka zrI kAntivijayajI tema ja temanA guru zrI caturavijayajI mahArAja A banne mahApuruSo jJAnanA sAcA upAsaka hatA. A banne vidvAna munivaroe prAcIna sAhityasaMzodhana temaja sAhitya-prakAzanamAM UMDo rasa laI uttama koTInuM kArya karyuM che. pUjya muni zrI puNyavijayajIe paNa A banne mahApuruSonI preraNA ane AzIrvAdathI emaNe ApelA vArasAne dIpAvyo ane vikasAvyo hato. muni zrI puNyavijayajIe guru ane dAdAgurunA pagale pagale sAhitya-saMzodhana aMge anekavidha kArya karyuM che. prAcIna sAhityanuM prakAzana aNIzuddha ane bhUla vagaranuM thAya te mATe munijIe badhA ja prakAranI cIvaTa rAkhI che. te mATe jarUrI hastaprato ekatrita karI, astavyasta ane jIrNa thayelI hastaprato vyavasthita ane surakSita karI ane jarUrI prato pharI lakhAvI taiyAra karAvI. A kArya mATe aneka jaina bhaMDAromAM kalAko sudhI besI jJAnabhaMDAro paNa vyavasthita karyA, hastapratonAM sUcipatro taiyAra karyA ane mahattvanI hastapratonI mAIkro philma paNa levarAvI. A rIte ApaNo prAcIna sAhityano amara vAraso jALavI rAkhavAmAM emano phALo amUlya che. emaNe saMpAdita karelA grantho temanA ucca prakAranA saMpAdanakArya temaja vidvattAnA ghotaka che. teo saMskRta, prAkRta, apabhraMza bhASAo temaja jUnI gujarAtI bhASAnA sArA abhyAsI hatA. darzanazAstro, chandazAstra, temaja vyAkaraNa vagerenuM paNa temanuM jJAna UMDuM ane talasparzI hatuM. pUjya muni zrI puNyavijayajIe temanA guru sAthe kareluM vasudevahinvInuM saMpAdana temanAmAM rahelI ucca prakAranI saMzodhanazakita ane vidvattA temaja khaMtanI sAkSI pUre che. temanAM anya saMpAdano jevAM ke kaumudImitrAnaMdananATaka, prabuddharauhiNeya nATaka, dharmAlyudaya nATaka vagere aneka graMthomAM temanI cIvaTa temaja vidvattA jaNAI Ave che. emanAM mahattvanAM saMpAdanomAM bRhatkalpabhASya, jIvakalpasUtra, kathAra-koSa, dharmAlyudaya mahAkAvya vagere gaNAvI zakAya. AvA badhA granthonuM saMzodhanakArya kharekhara ghaNI ja vidvattA, cIvaTa temaja kuzaLatA mAMgI le che. temanuM ghaNuM ja mahattvapUrNa kArya AgamonA prakAzananuM che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya temaja dAtAonA sahakArathI temaNe 45 AgamonuM saMpAdanakArya AraMbheluM, paNa daivayoge traNa Agama sudhI ja e kArya Aje pahoMcyuM che. te kArya cAlu rahe e jovAnI jaina samAjanA dAnavIro, saMsthAo, saMgho ane vidvAnonI pharaja che. 211 zrI puNyacaritram Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e kAryamAM saue yathAzakti sahakAra Apavo jarUrI che. jaina nagarI amadAvAdamAM AvelI zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdirano atre ullekha asthAne nahi gaNAya. pUjya muni zrI puNyavijayajInI preraNA ane sahakArathI temaja dAnavIra, vidyApremI kasturabhAInI udAratA ane sAhityabhirucithI A saMsthAnI sthApanA karavAmAM AvI che. A saMsthA A banne vyaktiomAM rahelI dIrdhadaSTi ane vicakSaNatAnuM darzana karAve che. pUjya muni zrI puNyavijayajIe potAnA granthono Akho saMgraha A saMsthAne bheTa ApI potAnI ananya udAratA ane vizALatA darzAvyAM che. A saMsthAne puNyayoge evI ja eka bIjI vyaktino saMpUrNa sahakAra sAMpaDavyo che; e che vidvatna paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavANIyA, paM. zrI dalasukhabhAI jevA prakhara abhyAsI ane upAsaka saMcAlaka A saMsthAne maLyA e saMsthAnuM ujjavaLa bhAvi sUcave che. AvI uttama zakti ane anekavidha kSetramAM keTaluM ananya kArya chatAM pUjya puNyavijayajInA svabhAvamAM kadI ADaMbara ke ahaMkAra pravezI zakyA nathI. teo svabhAve zAnta, saraLa ane jIvanamAM sAdA jarahIne jIvananA aMta sudhI jJAnanI upAsanAnuM kArya karatA ja rahyA. AvI uttama vibhUtinI ciravidAyathI kharekhara ApaNane kadI na purAya evI khoTa paDI che. khaMbhAtanA zrI zAMtinAtha tADapatrIya bhaMDArano pU. zrI puNyavijayajI mahArAje karela uddhAra zrI narmadAzaMkara caMbakarAma bhaTTa navasaMskAra' sAptAhika, khaMbhAta, tA. 24-6-71 prAcIna graMthonA uddhAraka, Arya saMskRtinA premI, pATaNa, jesalamera, lIMmaDI, amadAvAda, kaccha vagere aneka sthaLonAM jaina jJAnabhaMDAronA uddhAraka AgamaprabhAkara pU. zrI puNyavijayajI mahArAja sane 1953mAM khaMbhAta padhAryA. temanuM comAsu aMbAlAla pAnAcaMdanI dharmazALAmAM thayuM. temaNe zrI zAMtinAtha tADapatrIya jJAnabhaMDAranAM ekaeka pustako hAtha para lIdhAM. astavyasta dazAmAM, veravikhera hAlatamAM paDelA graMthonAM pAne pAnAM meLavyAM. dareka graMtha keTalAM pAnAMno che, darekamAM keTalI lITI che, kaI bhASAno che, kyAM viSayano che, te graMthanuM mApa keTaluM che, temAM citro che ke kema, teno lekhaka koNa che, koNe lakhAvyo che, lakhyA mitio kaI che, te vakhate rAjA koNa hato, tenI nakala koNe karI che vagere aneka viSayonuM sUkSma avalokana karI temaNe eka graMthasUcI taiyArI karI. pustakonuM rakSaNa thAya te mATe navAM kapaDAMthI tene bAMdhavAmAM AvyAM. temAM jaMtu praveza na kare tenI saMpUrNa kALajI rAkhavAmAM AvI. elyuminiyamanI peTIo-pustakanA AkAranI lAMbI-tathA lAkaDAnI karAvIne temAM tene mUkavAmAM thI puNyacaritram 212 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyAM. peTImAM kyAM kyAM pustako mUkyAM che, tenAM nAma peTI upara lakhAvyAM; tema pothI upara paNa pothInuM nAma ane naMbara lakhAvyAM, ke jethI saraLatAthI pustaka maLI zake. graMthasUcinI prasiddhiH athAga parizrama veThI taiyAra karelI jJAnasAmagrIne prasiddhimAM mUkavAno mahAvikaTa prazna hato. paraMtu pU. zrI puNyavijayajI mahArAjanuM A mahAna kArya vidvAno, yunivarsiTIo tathA prakAzaka saMsthAothI ajANyuM na hatuM. vaDodarAnI gAyakavADa orIenTala sIrIjha -mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI baroDAe kAma upADI lIdhuM ane teno pahelo bhAga sane 1961mAM sIrIjha naM. 135mAM chapAvyo, ane bIjo bhAga sane 1966mAM sIrIjha naM. 149mAM chapAvyo. darekanI kiMmata anukrame rUA. 25 ane rUA. 24 rAkhavAmAM AvI. A bhagIratha kArya mahAna samartha saMskRta, prAkRta, apabhraMza, mAgadhI vagere aneka bhASAo jANanAra paMDita vagara thaI zake ja nahi, aneka graMthonuM avalokana karanAra, lipinA maroDa jANanAra, vividha prakAranuM jJAna hoya te ja suMdara rIte karI zake. A saghaLuM kArya karanAra tapasvI ane tyAgI, satata kAryazIla, pU. zrI puNyavijayajI hatA. temanA hAthe khaMbhAtanA tADapatrIya jJAnabhaMDArano uddhAra thayo, te khaMbhAtanuM mahatva sadbhAgya che. teozrI chellA vi. saM. 2025 (I. sa. 1968)nA prAraMbhamAM khaMbhAta padhArelA. jJAnabhaMDAranA makAnanuM nirIkSaNa kareluM, zALAnA vidyArthIone tA. 7-1-69nA roja ubodhana kareluM jJAnabhaMDAronI mulAkAta lIdhelI; jijJAsu ane jJAnapipAsuone tRpti ane zAMti ApelI. teonI samadaSTi hovAthI jaina ane jainetara temanA samAgamamAM niraMtara AvatA. A tejasvI tAralAnI jyota to sadA valaMta ja raheze. AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI zrI ravIndra bhaTTa "janmabhUmi' patronA mukhya pratinidhi, amadAvAda. "janmabhUmi' dainika, muMbaI, tA. 4-7-71 paurasya jJAnanA paMDita, prAcIna jJAnabhaMDAro ane jJAnagraMthonA udhdhAraka tathA bhAratIya prAcIna bhASAonA eka prakhara vidvAna, advitIya saMzodhaka, prajJA, zraddhA, karmaniSThA tathA dharmaniSThAnA pratIka, AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAjanA gaye mahine thayelA dehAvasAna sAthe hemacaMdrasUrinI kakSAno eka mahAna AtmA ApaNI vaccethI cAlyo gayo che. - aDhAraso paMcANuMnA okTobaranI sattAvIsamI tArIkhe kheDA jillAnA kapaDavaMja gAme eka madhyama varganA jaina kuTuMbamAM janmelA ane bALavaye ja, eTale ke be-cAra mahinAnI uMmare ja, AganI lapeTamAMthI eka vahorA sarjanane hAthe jIvatadAna pAmela maNilAla DAhyAbhAIe cauda varSanI bALavaye muni zrI caturavijayajI pAse vaDodarA najIka chANI khAte dIkSA grahaNa karI, puNyavijayajI banI AraMbhela jJAnayajJanI kadAca duniyAnA . 213 zrI puNyacaritram Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsamAM joDa maLavI muzkela che. jJAnodvAra jenuM jIvanakArya banI gayuM hatuM, tevA muni zrI puNyavijayajI, temanA dAdAguru pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja ane guru zrI caturavijayajI mahArAjanI tripuTIe chellAM sATha-sittera varSa daramiyAna jJAnoddhAranI je eka ekathI caDiyAtI pravRtti karI che te badala kevaLa jaina saMgha ja nahi paNa jaina vidyA ane bhAratIya vidyAnA deza-paradezanA vidvAno ane abhyAsIo temanA sadAya RNI raheze. munizrIe saurASTra, gujarAta ane rAjasthAnanAM judAM judAM cAlIsa gAmonA jaina bhaMDArone vyavasthita karavAnuM tathA pacAsa bhaMDAromAM besI saMzodhana karavAnuM kAma karyuM hatuM. temaNe lagabhaga traNa hajAra tADapatrIya jJAnagraMtho tathA be lAkhathI vadhu kAgaLa para lakhelA jJAnagraMthono abhyAsa karyo hato. sukhalAlajI zuM kahe che? mahArAjazrIe jemane potAnA vidyAguru tarIke ghaTAvyA che te paMDita sukhalAlajI munizrIne zAstroddhAra tathA bhaMDAroddhAranA karmayogI tarIke oLakhAvatAM kahe che ke, "temaNe zAstro ane bhaMDAronA mukhya kendra gaNAtA gujarAta ane rAjasthAnanAM kevaLa prasiddha zaheromAM ja jaI temaja rahI te aMge vyavasthita kAma nathI karyuM, paNa najIka ke dUra, nAnAM gAmaDAMmAM ke upekSita evAM sthaLomAM nAnAM-moTAM zAstrasaMgrahanI vAta sAMbhaLI tyAM paNa jAte pahoMcIne te zAstrasaMgraha aMge badhuM ja ghaTatuM karyuM che. A badhuM kAma aMgata zAstrasaMgraha vadhAravA mATe nahi paNa te te bhaMDAro ane zAstro vadhAre surakSita kema rahe ane vadhAre sulabha kema bane ane chatAMya temAMthI kazuM gUma na thAya te daSTie teoe karyuM che. A kAma eTaluM badhuM vizALa, zamasAdhya ane kaMTALo upajAvanAruM che, chatAM temaNe e prasanna citte karyuM che. sthAnakavAsI, mUrtipUjaka ke Itara paraMparAgata aneka sAdhuo ke vidvAnoe maLIne paNa je, jevuM ane jeTaluM kAma nathI karyuM che, tevuM ane teTaluM kAma ekale hAthe muni zrI puNyavijayajIe karyuM che." munizrIe jJAnabhaMDAro tathA graMthone vyavasthita, surakSita ane adyatana banAvavAnuM ja mAtra kAma karyuM hota to paNa temano phALo advitIya gaNAta; paraMtu munizrIe to, tethI AgaLa vadhI, agAu mAtra udhAI ke jIvAta jevAM vinAzaka tattvo ja pahoMcI zake tevA e jJAnagraMtho jJAnopAsako mATe upalabdha karavAnuM kAma karyuM che. muni zrI AgamaprabhAkarajIe potAnI traNa peDhIno hastaprata saMgraha amadAvAdanA "lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira'ne soMpI dIdho che. mAtra hastaprato ja nahi paNa pote jiMdagIbhara cUMTIghUMTIne saMgharelAM sAta-ATha hajAra mudrita pustako paNa temaNe A saMsthAne soMpI dIdhAM che. munizrIe saMsthAne soMpIle dasa hajArathI vadhu hastapratonAM saMgrahamAM bIjI pacIseka hajArathI vadhu prato temanI ja bhalAmaNathI saMsthAne maLI che. vidyAmaMdiranA niyAmaka zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA munizrInI A udAratA yAda karatAM jaNAve che ke, meM anubhavyuM che ke, kyAreya paNa e prato mArI che e prakArano aham meM temanAmAM joyo nathI. temaja te soMpI daIne pote moTo upakAra karyo che evI bhAvanA paNa meM temanAmAM joI nathI." zrI puNyarcAritram 214 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI puNyavijayajI temanA jIvananAM chellAM cAlIsa beMtALIsa varSa daramiyAna jaina AgamonA saMzodhana-saMpAdananA kAmamAM rata hatA. mahArAjazrIno e manoratha hato ke jainadharmanA A pramANabhUta graMthonI susaMpAdita AvRttio taiyAra thAya tathA tenA AdhAre amadAvAdamAM eka "AgamamaMdira'nI racanA karavAmAM Ave. graMthonuM saMpAdanakArya paraMtu graMtho ane graMthabhaMDArone surakSita tathA vyavasthita karavA, jJAnapipAsuone sahAya ane mArgadarzana ApavuM, AgamonuM saMzodhana tathA saMpAdana karavuM, eTaluM ja karIne puNyavijayajI besI nathI rahyA. teoe aneka graMthonuM saMpAdana paNa karyuM che ane temanA dvArA saMpAdita graMtha vidvajatamAM vizvasanIya AvRtti gaNAya che. vaLI, temanI tIkSaNa daSTi pustakanuM mahattva pArakhI zakatI hovAne kAraNe temaNe je kAMI saMpAdita karyuM che e mahattvanuM hoya che. "bRhatkalpa' jevo mahAgraMtha, jaina AcAryo ane AgamadharonA virodha chatAM, teoe saMpAdita karyo ane e graMthanuM mahattva vidvajagatamAM aMkAyuM. tevo ja bIjo graMtha "vasudevahippI''; te jyArathI prakAzita thayo che tyArathI Aja sudhI satata vidvAno te vize kAMI ne kAMI lakhatA rahyA che, tenI bhASAnI dRSTie ane kathAvastunI dRSTie tathA guNADhacanI 'brahatkathA' je atyAre anulabdha che, tenI sAmagrIno upayoga vasudevahiADI''mAM thayo hoI tenI vizeSatA vidvAnone mana ghaNI che. ''aMgavijA" nAmano graMtha Ama to nimittazAstrano graMtha che, paNa temAM ja bhAratIya saMskRti vizenI sAmagrI bharI paDI che te dhyAna kheMce tevI che. "aMgavijA" bhAratIya sAhityamAM enA prakArano eka apUrva mahAkAya graMtha che. sATha adhyAya ane nava hajAra zlokomAM patharAyelA A graMthamAM graha, nakSatra, tArA vagere tathA janma-kuMDaLInA badale mAnavInI sahaja pravRtti-halana-calana, rahana sahana-nA AdhAre phalAdeza nirdeza karavAmAM Avyo che. zrI puNyavijayajIe pote A graMthanI saMpAdakIya noMdhamAM lakhyuM che ke, "koI vaijJAnika daSTivALI vyakita, phalAdezanI apekSA sAthe, A zAstranuM adhyayana kare to A graMtha bahu ja kImatI che." A graMthano A uparAMta Ayurveda, vanaspatizAstra, samAjazAstra, mAnasazAstra, temaja ItihAsanI daSTie abhyAsa karAya to paNa temAMthI ghaNuM navuM jJAna lAdhI zake tema che. vyaktitvanI jhAMkhI aMtamAM muni zrI yazovijayajI mahArAjanA zabdomAM puNyavijayajInuM cAritracitraNa karI A bhAvAMjali pUrI karIza. temaNe jaNAvyuM che ke "caMdra jevuM zItaLa ane samudra jevuM gaMbhIra jIvana jovuM hoya, namratA, saraLatA ane puruSArthanI mUrti jovI hoya, jIvananA mukhya pAyA jevA "vavA" eTale ke vinaya ane vivekanA Adarzo jovA hoya, "jJAne mauna'nI uktinAM yathArtha darzana karavAM hoya, kAryanA aneka boja vacce pAga sadAya prasanna rahetI mukhamudrAnuM darzana karavuM hoya, to muni zrIne juo ane tamane uparokta temaja bIjA aneka guNonuM darzana lAdhaze." Avo A pavitra, karmaniSTha, dharmaniSTha, vidvAna, sarala ane udAra AtmA ApaNI vaccethI cAlyo gayo 215 zrI puNyacaritram Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, tyAre amadAvAdamAM temanA mAnamAM yojAyelI sabhAmAM gujarAta yunivarsiTInA kulapati umAzaMkara joSIe kahyuM hatuM tema, AvI vibhUtine pharI janma ApavAnI ApaNA samAjane zakti Ape evI jagatriyatA pAse prArthanA karavAthI vadhu zuM thaI zake tema che? munizrI puNyavijayajIno svargavAsa saMdezanika, amadAvAda, tA. 16-6-71 AjIvana jJAnatapasvI, AgamaprabhAkara, muni zrI puNyavijayajI mahArAja muMbaImAM, somavAra, tA. 14-6-71nI rAtre 8-10 kalAke samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA che. pU. munizrI yugavIra AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanA samudAyanA AjIvana jJAnatapasvI hatA. temanuM jIvana nirbheLa jJAnasAdhanA ane nirmaLa jIvanasAdhanAne samarpita thayeluM hatuM. teo jaina zAstronA adhikRta jJAtA ane jaina AgamonA to pAragAmI vidvAna hatA. teozrIe khaMbhAta, pATaNa, jesalameranA graMthabhaMDAronuM sarvAgINa saMzodhananuM kAma karyuM hatuM. prAcIna citrakaLA, lipizAstra, sikkA, mUrtio vagere purAtattvanA viSayonA teo niSNAta ane jANakAra hatA. teonI utkaTa jJAnabhakitanI amarakathA uparathI ema kahevuM joIe ke prAcIna zAstrIya graMthonA saMzodhana ane jJAnabhaMDAronA uddhAra mATe ja teo jamyA ane amara banI gayA. teozrInI preraNAthI pATaNamAM hemacaMdrAcArya jJAnamaMdiranI, amadAvAdamAM 'lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranI sthApanA thaI hatI. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya mAraphata cAlatI Agama prakAzana yojanAnA mukhya saMpAdaka hatA. AvA pAragAmI vidvAna munizrIne tAjetaramAM amerikana orienTala sosAyaTInA mAnada sabhya tarIke niyukta karavAmAM AvyA hatA. - ak & thI puNyacaritram 216 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1 ) w/ 1 /\ /\ /\ /\ / r dr l tr w m r m r lr