Book Title: Yogdrushti Samucchay Part 03
Author(s): Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay
Publisher: Divyadarshan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020954/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUripuraMdara zrI haribhadra sUri mahArAje viracita thoNAhRSTi zarR thathaya | vyAkhyAno bhAga - 3 vyAkhyAtA pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ciMtAmaNi pArzvanAthAya namaH 1444 zAstronA racayitA tasamrATa pa.pU. AcAryapuraMdara zrImadda haribhadrasUrIzvarajI mahArAje racelA yovRSTi saIthaya mahAzAstraparanA vyAkhyAno bhAga - 3 vyAkhyAtA varthamAnataponithi darzanazAstranipuNAmati pUjyapAda AcAryadeva zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja saMzodhaka tarkaniSaNAta AgamajJa pUjya paMnyAsapravara zrI jayasuMdara vi. gaNivara mahArAja saMpAdaka pUjya paMnyAsa zrI ajitazekhara vijayajI gaNivara mahArAje prakAzaka divya darzana TrasTa : 39, kalikuMDa sosAyaTI, maphalIpura cAra rastA, thoLakA - 387810 ji. amadAvAda prathama AvRtti - sUri prema dIkSA zatAbdi varSa - vi.saM. 2056 mUlya - 100 rU. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame traNathI | hA ApanA.......... di A graMtha pUrNa karavA satata preraNAdAtA pUjya gacchAdhipati zrI jayaghoSa sUrIzvarajI mahArAja 8i sahajAnaMdI pUjyapAda AcAryadeva zrI vi. ghajita sUrIzvarajI mahArAja ki sUrimaMtrasamArAthaka pUjayapAda AcAryadeva zrI vi. jayazekhara sUrIzvarajI mahArAja 9 nyAyakuzAstrathI pUjayapAda paMnyAsapravara zrI abhayazekharavi.gaNivaramahArAja zITa pUjyapAdavyAkhyAtA gurudevazrInA zabda zabdanuM avataraNa karI taiyAra karavAmAM atyaMta sahAyakabanelA pUjaya zrI kalparA vijayajI mahArAja pUjyapAda gurudevazrIe taiyAra karelA meTaranI suvAcyakopI taiyArI karI ApanAra pUjaya zrI hitezvara vijayajI mahArAja u A graMtha prakAzanamAM jJAna dravyano sadupayoga karI Arthika saujanya banelA zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha... Apa saunA ame trahaNI chIe. Gre prApti sthAna - prakAzaka zrI A tRtIya bhAganA 3 tabakakAo (1) gA. pa7 thI gA. 90 sudhInuM saMpUrNa vivecana pUjayapAda vyAkhyAtA gurudevazrIe taiyAra karyuM che. (2) gA. 90 thI gA. 174 sudhI pUjayapAda gurudevazrInA vyAkhyAnonA avataraNanA AdhAre saMpAdaka taiyAra kareluM vivecana. (3) gA. 175 thI gA. 228 saMpAdake pote karelo bhAvAnuvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - | NI kSamA e ya ' ja kahe :" sAyaTIkarAcI vAI paramAMka.. -pUjya paMnyAsapravara zrI jayasuMdara vi.gaNi ma. yogadaSTisamuccaya' grantha jaina sAhityajagatanuM eka ujjavaLa nakSatra che. pU. haribhadrasUri mahArAje potAnI pUrvAvasthAmAM aneka vedika-bIddha granthono UMDANathI abhyAsa karyo hato. chatAM paNa emanI buddhine joie evI tRpti thai na hatI. jena muni banyA pachI jyAre emaNe jaina darzananA syAdvAda-anekAntavAda-na-nikSepa-saptabhaMgI vagere siddhAntonuM talasparzI adhyayana karyuM, tyAre teono antarAtmA pokAra karI UThyo"hA aNAhA kahyuM huMtA jaI na huMto jiNAgamo". anekAnta jayapatAkA, zAstravArtAsamuccaya, dhUrvAkhyAna vagere temanI jabarajasta buddhipratibhAnA sAkSirUpa grantho Aje hayAta che, te joIne to ApaNe paNa pokArI UThIe ke 'hA aNAhA kahe huMtA jaina huMto haribhado." jenazAsanamAM syAdvAda-anekAntavAdathI vadhIne bIjo koi moTo siddhAnta nathI. anekAntavAda-siddhAntanuM kAsaLa kADhI nAkhanArI koipaNa mAnyatA - game eTalI zAstrIya lAgatI hoya, paNa Akhare e zAstranA nAme banAvaTa zivAya bIju kaMi nathI. sarvajJa ke viziSTa sAtizayajJAnInI gerahAjarImAM koi evo dAvona karI zake ke "mane badhuM AvaDe che. eTale ja budha puraSoe "bAlA api hita grAhya" AvA subhASito ApyA. jenazAsane to enAthI AgaLa vadhIne kahyuM ke "jenuM paNa vacana yukitagarbhita hoya to e grAhya che. pU. haribhadrasUri mahArAje paNa A - jinavacanano anuvAda karatAM e ja kahyuM ke "yukitama vacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH yukitama vacana eTale ja anekAntavAdathI ghaTI zake evuM vacana. AsyAdvAda-anekAntavAdathI garbhitajinavacanano talasparzI abhyAsa karatAM pU. haribhadrasAra mahArAjane lAgyuM ke jema jenazAsanamAM aneka rIte yoga tattvanuM vizada vivecana upalabdha thAya che, tema jenazAsanarUpI mULa srotamAMthI hAla taddana vikhUTI paDelI jainetara sampradAyonI dhArAmAM paNa cogatattvanuM kiMcinirUpaNa upalabdha thAya che, jemAM pAtaMjala yogapradhAna grantha che. jenazAsananI sAMkaLathI vikhUTI paDelI A kaDInuM punaH jo anekAntavAdanA Azraya dvArA enI mULa sAMkaLa sAthe anusaMdhAna karavAmAM Ave to jenetara vidvAnone paNa viziSTa hitakara tattvajJAnano lAbha maLe. AvA koika pavitra AzayathI pU. haribhadrasUri mahArAje pAtaMjalayoga vagere granthanA viSayamALakhAne pratibimbita karato, jenazAsananI viziSTa anokhI zailInuM digdarzana karAvato A cogadaSTi samuccaya' grantha racyo che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAnakALamAM pU. haribhadrasUri ma.nA granthonA abhyAsanuM pramANa dina-pratidinA vadhatuM dekhAya che- temaja jaina Agama-prakaraNazAstro - jenazAsananI rIlI vagerenA abhyAsa - anubhavanI gerahAjarImAM ekamAtra A ja yogagranthonA abhyAsa pAchaLa paDelAomAM kaMika vadhu paDato atireka thaI rahelo paNa najare caDhI rahyo che. tevA avasare pUjApAda zArAmarmaka viziSTavivekasvAmI gurudeva AcArya zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja prasArita yogadaSTi samuccayanA vyAkhyAnorUpa vivecana anekarIte upakAraka banI rahyuM che. pUjya gurudevazrI prasAdita vivecananA be bhAga ghaNA varSo pUrve bahAra paDI cukayA che. ane enAthI siddha thayuM che ke aneka nAgamono talasparzI abhyAsa, aneka prakaraNa granthonuM UMDANathI avagAhana jeNe sArI rIte karyuM hoya, e ja pU. haribhadrasUri mahArAjanA yogagranthone pUro nyAya ApI zake. A arthamAM pUjayazrI kharekhara 'nyAvizArada' hatA. aneka jijJAsuo Aja sudhI e be bhAgathI viziSTa rIte lAbhAnvita banyA che, ane bAkInuM vivecana kayAre bahAra paDaze enI pratikSAmAM vAraMvAra pUchayA kare che - vinaMtio kare che - bAkInuM vivecana jaldI bahAra pADavA mATe. evI koI dhanyapaLa AvI cukI ane paMnyAsa zrI ajitarokharavijayajIe A prazasta kArya hAthamAM lIdhuM. e badala teo kharekhara dhanyavAdane pAtra che. pUjayazrInA adhUrA kAryane pUruM karavA mATe pUjayazrInA vivecananuM sampAdana kArya to teoe suMdara rIte karyuM ja che, paNa lagabhaga chellA pacAseka zloko - jenA uparanuM pUjyazrInuM vivecana kayAMto lekhita rUpe koinI pAsethI maLyuM nahi, kayAM to adhUruM rahI gayuM haze - tenuM sAdI-saraLa bhASAmAM, paraMtu granthane yogya nyAya maLI rahe e rIte teoe pUruM karIne nirmala yazanuM upArjana karyuM che. jijJAsu adhikRta mumukSuvarga AvA pavitra granthanuM UMDANathI adhyayana karIne Atmazreya siddha kare eja maMgala kAmanA. ghinyavAda zrImATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMghane A graMthaprakAzAmAM jJAnavruvyano sadupayoga karavA badala hArdaka abhinaMdana.... IV Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oM hrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH vijaya prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-dharmajita-jayazekhara sUribhyo namaH yogamaMthananI pUrve devoe samudramaMthana karyuM. prathamajhera, pachI ratno, pachI lakSmI ane chevaTe je iSTa hatuM - te | amRta maLyuM. dharmasAdhanA zaru karanArane zarUAtamAM kaMTALo-udvega-thAka vagere jherano anubhava thAya che. paNa pachI arthaprANirUpa ratno, kAmaprANirUpa lakSmI ane emAM AgaLa vadhavAnuM cAlu rAkhatAM chevaTe aja -amarapada dAyaka mokSarUpa amRta prApta thAya che. Ama jIvanI dharmathI AraMbhAyelI puruSArtha yAtrAnA be sTezanarUpe bhale arthane kAma Ave paNa te kSaNabhara thobhavAnA sthAno nahIM ke kAyama rokAvAnA! kemake aMtima mukAma-chevuM lakSyabhUta sTezana to mokSa ja che. amRta sudhI maMthana cAlu rAkhanArA devo vibudha che, to mokSa sudhI dharmasAdhanA cAlu rAkhanArA mahAvibudha che. mATe ja to mokSadAyaka dharmaanuSThAna amRta anuSThAna gaNAya che. A ja vAtane vicAratA e vAta spaSTa dekhAya che ke dharma' zabda tamAma zubha pravRtti-anuSThAnokriyAo vagere sAthe joDAyelo hovAthI vyApaka che, jyAre mAtra mokSa sAthe ja joDanAro hovAthI 'yoga' zabda vyApya che. tethI ja dharmAnuSThAno acaramAvarsamAM paNa sulabha che, jyAre yogasAdhanA mAtra caramAvarnamAM ja saMbhave! ema kahI zakAya ke jyAre dharmasAdhanAnI Treno artha ane kAmanA sTezana choDI mokSasTezanatarapha AgaLa vadhavA mAMDe - tyAre te yogasAdhanArUpe nAma pAme che. Ama badhI dharmasAdhanA yogarUpa hoya, evo niyama nathI, to badhA kahevAtA dharmagraMtho paNa yogagraMtho banI zaktA nathI. syAdvAda, anekAMtavAdathI raMgAyelA, mokSanA-mokSamArganA sAcA pathadarzaka graMtho ja A koTi para AvI zake pUrvadhara mahAmunikalpa sUri puraMdara zrI haribhadra sUri mahArAja viziSTa yogasAdhaka haze, ema emane racelA yogaviSayaka yogadaSTisamuccaya jevA aneka graMthonA talasparzI abhyAsathI kahI | zakAya. AjanI bhASAmAM kahIe, toDIkamAM nahoya, te skrIna para na Ave, tema jIvanasAdhanAmAM na hoya, te graMtharacanAmAM na AvI zake! graMtharacanA e jIvanasAdhanAnuM darpaNa che. 1444 graMthanA praNetA pUjya AcAryadeva haribhadrasUri mahArAje racelA graMthomAM yoganI jhalaka sahaja jovA maLe. paNa e badhAmAM mAtrayogaprakriyApara ja AdhArita yogadaSTi samuccaya graMtha avvala sthAne birAje che. yoganI ATha daSTinA vizadIkaraNadvArA sAdhaka jIvonI judI judI yogabhUmikAmAM manovRtti, guNaprApti, doSahAninuM adbhuta nirupaNa karI teoe kharekhara to ApaNI sAme ariso ja dharI dIdho che - bhailA! tuM jarA tane joi le! tuM yoganI kai dRSTi para pahoMcyo che - ke hajI raste ja bhaTake che? Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeo pratyeka dharmasAdhanAmAMthI yoganI anubhUti meLavI zakatA hoya, tevA yogamaya banelA sAdhako ja AvA viziSTa graMthonA hArdane pAmI zake che, mANI zake che, guNakara thAya e rIte pacAvI zake, ane e anubhUtinA attaranI suvAsa pravacanAdi viniyoga mAdhyamathI sarvatra relAvI zake. Agama-anumAna ane yogAbhyAsarasathI kaho ke zruta-ciMtA-bhAvanAjJAnanA mAdhyamathI kaho A yogarasAyaNa pAmI- mANI- pacAvI-phelAvI zakAya. apramattasAdhanAdvArA jeoe jIvananI dareka kSaNane ane dharmanI dareka pravRttine yogarUpa banAvI dIdhelI, tethI jeonI pratyeka paLa yogajIvaMta hovAnA kAraNe ja AMtare- AMtare jUdA - jUdA samaye banelA mahattvanA prasaMgothI guMthAyelI bAyoDATA taiyAra karavI prAyaH zakya nathI, evA yogarahasyamanISI nyAyavizArada bhavodadhitrAtA pUjyapAda paramagurudevazrI vijaya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI mahArAjane A yogadaSTi samuccaya graMtha atyaMta priya hato. varSo sudhI enA rahasyArtho para ciMtana - manana karyuM. pachI yogecchuka bhavyAtmAo A graMthanA rahasyane pAmI sAcI yogasAdhanAmAM AgaLa vadhe, evI zubhabhAvanAthI saraLa-pravAhI ane chatAM tattvaciMtanonA motIothI parovAyelI zailImAM pravacano karyA. e pravacanono keTaloka bhAga yogadRSTisamuccaya bhAga-1, bhAga- 2 tarIke prakAzita thai cUkyA che - lokacAhanA meLavI cUkyA che. teozrIe ApelA pravacanono pachIno amuka bhAga prakAzita thavo bAkI hato. yogecchuka, ane pUjyazrInA anubhavaramyazailInA graMthonA vAMcanecchuka varganI emATenI mAMga satata vardhamAnabhAve AvatI rahetI hatI. - ko'ka akalpyakSaNe pUjyapAda paramopakArI, siddhAMtadivAkara tattvamArge pUrvAcAryonI yAda apAvI detI pratibhAnA svAmI gacchAdhipati zrI vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAno mArApara Adeza Avyo ke 'ApaNA parama tAraka gurudevazrInA yogadRSTisamuccaya aMgenA apUrNa rahelA kAryane tame pUrNa karo.' meM e patranuM saranAmuM pharIthI joyuM - kadAca bIjA ko'- mahAmunino patra mArA para AvI gayo haze ! saranAmuM to barAbara hatuM. meM patranI zaruAta joi - mane ja uddezIne hatI. meM mane cImaTI bharI, 'huM jAguM chuM' enI khAtarI thai. have muMjhANo ! kiMkarttavyamUDha banyo ! patra lakhyo - A kharekhara Adeza che ? ke mane pramAThaudhamAMthI jagADavA mATe eka sUcanamAtra che ? paNa pharI patradvArA pUjyapAda gacchAdhipatizrIno spaSTa Adeza Avyo, eTaluM ja nahIM, yogaprayoganA saMyojaka pUjyapAda gurudevazrIe taiyAra kareluM 90 zloka sudhInuM vivecana, pU. munizrI kalcaratnavijayajI mahArAje e pachInI gA. 174 sudhInA pravacananuM kareluM avataraNa vagere badhuM sAhitya mArApara mokalI ApyuM. have huM chaTakI zakuM ema na hoto. - yogasAdhanAnA rasAsvAda karAvatAM A sAhityane jovA beTho. muMjhAyo... kyAM pUjyapAda gurudevazrInI anubhavaramya lekhinI, ne kyAM mArA jevA kSullakanI kalama ! kharekhara phajeto thavAno ! gabharAmaNa cAlu thai... aMte arihaMtonuM zaraNuM lai, badhA pUrvAcAryone smaraNamAM lAvI, graMtharacayitA VI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samadarzI pUjya AcAryadeva zrIharibhadrasUri mahArAjane praNAma karI, sugRhIta guruparaMparAnA caraNe mAthu jhukAvI 'zAsanadevo rakSatu me yazaH" nI prArthanA karI ne kalama meM nahIM, pUjyapAda gurudeve ja pakaDI che, evI manomana kalpanA karI avataraNonA zabdo pakaDI vivecananA mArge cAlavAnuM zaru karyuM. pUjyapAda gurudevazrInA adazya sAMnidhye - emanA ja puNyaprabhAve lakhANa pUrNa thayuM. zloka chappana sudhInuM vivecana prathama be bhAgamAM prakAzita thayeluM. te pachI zloka 90 sudhInuM vyavasthita vivecanataiyAra hatuM. e pachInA zlokomATe meMavataraNanInoTonA zabdone mArA zabdomAM utAravA prayatna karyo. gurudeve to pote maMthana karI je navanIta taiyAra karyuM hatuM, te pIrasyuM che, jyAre vAcanAnA zabdomAM rahelA gurudevazrInA hRdayane-ciMtanane pAmavA prayatnazIla meM mAtra zabdono ja sahAro lIdho che. tethI uddabhavato spaSTa pharaka vAcakavarga tarata ja nodhI zakaze. gA. 174 pachI to mane pU. gurudevazrInA vAcanAmAM nodhAyela zabdono paNa sahAro maLyo nahIM, eTale ke sIdhA caDhANa cAlu thayA padArtho uttarottara vadhu sUkSma, anubhavagamyane yogIsahaja AvatA jAya, ne mArI pAse jJAna, abhyAsane anubhavanI kaMgAliyatatA.... tethI esUkSmatama padArthone vizeSatalasparzI anubhavagamya banAvI AlekhavAnI kSamatA vinAnA meM mAtra zAbdika anuvAdarUpe ja utAravAnI koziza karI che. keTaleka sthaLeje thoDo ghaNo vistAraryo che, te paNa pUjyapAda gurudevazrInA vAMcelA keTalAka pustako, sAMbhaLelA padArthonI jhAMkhI jhAMkhIyAdanA AdhAre che. tethI utkRSTa padArthonuM sAvacIlAcAlu arthamAtra anuvAdana che, te sujJAvAcako tarata ja pArakhI leze. paNa te mATe kSamA mAMgavA sivAya mArI pAse bIjo koI bacAva nathI. yogaviSayaka graMthamAM DahApaNa DoLavAmAM kyAMka bakaTa to thai gayo nathIne! evo Dara satata raheto. tethI pUjyapAda gacchAdhipatizrInI AjJApUrvaka A lakhANa virya, sUkSmatattvaanveSaka, yoga ane yogagraMthonA viziSTa anubhavI pUjyapAda paMnyAsapravara zrI jayasuMdara vijayajI gaNivara mahArAja para saMzodhanArthe mokalyuM. teozrIe paNa udAratAthI samaya phALavI sUkSmasaMzodhana karI, yogyasudhArAo sUcavI anahada upakAra ryo che, ane graMthane AdeyarUpatA bakSI che. purovacana lakhI ApI upakAranA zikhara para dhajA pharakAvI che. teozrIno huM atyaMta RNI atyaMta bAhoza beMjAmIna, pheMkSIne eka UMcI posTa parathI nivRtta thayA. e posTa para | jepharasananI nimaNuMka thaI. eka patrakAre jepharasanane abhinaMdana ApatA kahyuM - phreMkalInanA sthAne Apa AvyA cho te badala abhinaMdana! tyAre jepharasane kahyuM - dosta! emanA sthAne AvavAnI mArI hesiyata nathI, huM emanA sthAne nahIM, emanA anugAmI tarIke Avyo chuM. basa, mAre paNa e ja kahevAnuM che, yoganA vivecananA viSayamAM pUjyapAda gurudevazrInuM sthAna || ananya hatuM, mAruM vivecana emanA sthAne nathI. mArI e hesiyata nathI. meM mAtra anugAmI - VII Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdonA pagale pagale cAlavAnuM kAma karyuM che. pUjyapAda bhavodadhitrAtA anaMtopakArI gurudevazrI - A. ke. zrI. vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja, pUjyapAda siddhAMtadivAkara gacchAdhipati zrI jayaghoSasUrIzvarajI mahArAja, pUjyapAda AgamA sahajAnaMdI A.ke.zrI.vi. dharmajita sUrIzvarajI mahArAja, pUjyapAda dakSiNa mahArASTra prabhAvaka sUrimaMtra samArAdhaka A.de.zrI. vi. jayazekharasUrIzvarajI mahArAja tathA pUjyapAda viziSTa pratibhAsaMpanna vidvarya paMnyAsapravara zrI abhayazekhara vijayajI gaNivara mahArAja. A sugRhIta nAmadheya guruparaMparA ja A graMthanA upAdeyaaMzanA yazabhAgI che. je kaMI azuddhi, jinAjJAbAhya, graMthakAraAzayane ananurUpa tathA pravacana-vAcanAdAtA pUjyapAda gurudevazrInA abhiprAya sAthe saMgata nahIM thatuM saMpAdanakSetre ke vivecana-anuvAdakSetre thayuM hoya, te badhAmAM mArI matimaMdatA ane mAro pramAda kAraNabhUta che. ane te mATe huM hArdika kSamAyAcuM zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMghe zAnadravyano sadupayoga karI A graMthaprakAzanamAM pUrNa arthasahayoga Apyo che, tethI dhanyavAdapAtra che. hakAra prinTarsanA hemalabhAi suMdara ane zIdhra prinTIMga mATe dhanyavAda pAtra che. mahAsuda 13, saMvata 2056, suri prema dIkSA zatAbdivarSa ajitazekharavijaya javAharanagara - goregAMva VIII Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4thI dIprA dRSTi prANAyAma yogAMga (i) dravya prANAyAma (ii) bhAva prANAyAma (a) bahirAtmabhAvanuM recaka, zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH viSayAnukrama (b) bhAvanA zI rIte vadhe ? utthAna koSa tyAga vihvaLatA TALavA vicAraNA aMtarAtmabhAvanuM pUraka, paramAtmabhAvanuM kuMbhaka pRSTha 1thI 209 tattvAvaNa (i) zravaNa vidhi (ii) zravaNa dinabhara kare enA lAbha bhAva prANAyAmano prabhAva-dharmakhevanA (i) dharmakhAtara paraprIti-prANatyAga (ii) prANasaMkaTamAM paNa dharmatyAga nahIM (ii) dharmanuM mahattva kema ? dharma ja mitra che (iv) dharma paralokamAMkevI rIte sAthe Ave ? sadAzayano prabhAva tattvazravaNano guNa (i) khArApANI jevA bhavayogone choDo (ii) tattvazravaNathI samasta kalyANa (iii) AtmAnuM jJAna kevuM ? (iv) tattvazravaNa tattvadaSTi UbhI karI Ape gurubhakti e kalyANa zI rIte? (A) gurubhaktinuM atyuttama phaLa (B) gurune ArAdhavA eTale zuM ? (C) gurubhaktithI paramAtmadhyAna (D) puNyakarma be prakAranA (E) pApAnubaMdho zI rIte moLA paDe ? (F) puNya-pApAnubaMdhI ke puNyAnubaMdhI (G) gurubhaktithI mokSa sUkSmabodha (a) Atmatattvano hetu-svarUpa-phaLathI vicAra (i) kevaLajJAna-vaLadarzanamAM be rIte parivarttana (ba) sUkSmabodha thAya kevI rIte ? 1 1 2 3 5 E cha 8 9 8 9 10 12 13 13 14 15 17 19 21 22 22 23 24 25 27 28 29 30 30 31 32 35 (ka) bodha sUkSma kyA nimitte ? 36 36 37 (ii) jJeyamAtrapara vyApI janAra-sUkSmabodha 3. (iii) karmavajanuM bhedana karanAra 39 lokottara dharmanA bhAva eTale ? 40 dIprAdaSTimAM bodha chAyAbhAsatulya 41 apAyazakti mAlinca 42 sAdhanAmATe mAthe anaMtajJAnInuM baMdhana paheluM 43 sUkSmabodha- dhana sukhasAdhana nahIM, durgatikAraNa 44 atAttvika apAya darzana 45 47 tamalohapaThanyAsasama pApapravRtti naiRcika vedhasaMvedyapada 50 (a) saMvega hovAthI pApavRtti hrAsa 51 (b) vedyasaMvedyapadavALAne durgatimAM paNa mAnasika duHkha nahIM para aveghasaMvedyapada mithyAdaSTinuM AzayasthAna vedyasaMvedyapAno artha 53 (i) sUkSmabodha bhavo'dhiuddhAraka (a) lokottara pravRttithI ja bhavapAra 53 (a) strI zarIra paMDitane paNa bhUlAve, mATe naraka dvAra 54 (b) vedyasaMvedyapaThanI balihArI jIvanamAM jAgRti (c) indriyo AtmAnI bhAvAtru 56 58 Fo (d) samyagdarzana mATe mukhya (I) mahAvairAgya (a) bhartRharinuM dRSTAMta 50 (2) sarvajJavacanapara zraddhA 61 avedhasaMvaghapaka ekAMtavAda 62 (a) A paTha upaplavasAra 64 (b) aneghasaMvedyapada bhavAbhinaMdIne 64 (9) aveghasaMveghapaTha samAropa samAkula pa (d) samyagdaSTinI samaja 65 66 66 68 Fe 69 70 71 72 IX bhAbhinaMdInA 8 lakSaNa (i) kSudratA (ii) lAbhati (iii) dIna (iv) matsarI (v) bhayavAna (vi) zaTha (vii) akSatA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73. 112 74 114 79 125 85 (viii)niSphaLAraMbhasaMgata (b) zIlano sad abhiniveza bodhanI suMdaratA asuMdaratA pariNatipara (C) samAdhino sad abhiniverA 113 (A) bauddhamata samIkSA 75 (a) stotrapATha bolavAno DhaMga (B) pariNati para bhAra mukavAnA be kAraNa 77 (ba) japayoga 115 (C) pariNatine sudhAravAnI cAvI (ka) dhyAna-samAdhi 115 -Azravane saMvara banAvo 77 () mutAdinuM bIja - parArthakaraNa 116 (D) asatu pariNati - UbhA thavAnA sthAno (1) parAnupaghAtathI parArthakaraNa aveghasaMvedyapada viparyAsapradhAna (2) parArthakaraNa kema avadhyabIja (i) haiyAmAM jainazAsana vaNAyuM eTale? (vii) kutarkanI asAratA (i) viparyAsavALo hitAhita jovAmAM aMdha (a) AvidyA zuM che? 121 (i) mAtra vartamAnadarzI - mATe kheDavALo (b) vikalpo be prakAranA 122 saMsAranA upadravo (9) kutarko badhA jAtiprAya 123 saMsArapara kaMTALo na AvavAnA kAraNo 84 (1) kutarkano cheDo - svabhAvavAda mithyAmati zuM karAve? (e) svabhAvamAM nirNAyaka - sogaMda 127 bhogarasiko mATe kharajavAnuM daSTAMta () kutarko dAMtapradhAna 127 bhavAbhinaMdI jIvone viSayatRSNAnI kharaja | (g) vijJAnavAdanI ayogyatA 128 bhavAbhinaMdIonI asatuceSTAo (1) kutarko atIndriyAmATe nirupayogI 131 bhavAbhinaMdI jIvanI avicArazIlatA atIndriyAtha Agamagamya 132 dharmanuM pradhAna bIja - karmabhUmimAM mAnavabhava koNa atIndriyArthIne jANe? 133 (a) 'karmabhUmi'no artha 93 | (a) Agamane AgaLa karanAra vItarAgane AgaLa kare che 133 (b) viSayAMdhone dharma-khetI na sUjhe. (ba) satnAddha ja prAjJa che 135 (c) viSayAMdhonI mAMsavRddha mAchalI jevI sthiti (ka) zIlavAna = paradrohatyAgI 135 () jJAnInuM kiMmatI sUcana - karmadoSa jUo (Da) yogatatparane AnaMda zemAM? 135 (e) ajJAna ja bhayaMkara uttamatava pAmavAnA traNa upAya-pataMjali 136 (f) jJAnanI balihArI - mahattA pataMjali kema mahAmati 136 satsaMga-AgamathI aghasaMvedyapada jIto (1) prajJAmATe prathama AgamazravaNa 136 (a) ayogyane preraNA nathI karAtI (2) AgamazravaNa pachI anumAna 137 avedyasaMvedyapadapara jIta-katagrahanivRtti (3) anumAna pachI yogAbhyAsarasa 138 (i) kutarkanI pakaDa pazutA kema? 102 tattvathI sarvajJa eka che 139 (i) kutarka jItavAnA upAya 103 (a) koI vizeSathI sarvajJAne svIkArI na zake 141 (a) mohayoga TaLe - jJAnayoga maLe tenA lAbha 103 (ba) sarvajJatAsiddhi 141 (i) kutarka kyA guNono nArAka (ka) sAmAnyathI sarvajJatApratipatti sarvatra samAna 143 (a) bodharoga 105 (3) nAmAdibhedamAM paNa sarvajJatAmAM abheda 144 (ba) zamApAya 105 () mahAtmA-mahAtmAvacce bheda 145 (ka) zraddhAbhaMga 106 (5) sarvajJatAno dravya-bhAva svIkAra 146 (A) zraddhAvinAnuM zAstrapaThana jokhamI 106 (pha) saMsArI-mukta devonI bhaktimAM bheda 147 () abhimAnakRta 107. (a) koNa konI bhakti kare? 147 (5) samyagraabhimAna - samyatvavagerenuM 108 (b) laukikadevonI bhakti vividha prakAre 148 (5) muktivAdImATe kutarkagrahatyAga Avazyaka (C) alaukikadevonI bhakti upazamamATenI 149 (vi) mahAtmAonA abhinivezasthAno (4) sthitaprajJatA-sthiraprajJatA 150 (a) zrutano sad abhiniveza 110 (e) bhaktimAM vividhatAmAM hetu 151 7. * cha * * cha 0 9 0 - 0 - 0 104 0 0 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 183 184 je pI pI VVVVVV V 6 6 189 190 (f) ISTA-pUrtinuM svarUpa 151 | (5) koIno paNa tiraskAra yogabAdhaka 182 () phaLAbhedamAM hetu - ArAyabheda (6) janamate traNa prakAranA zrotA (1) AzayabhedamAM kAraNa rAgAdi 153 (7) kakSAmujaba davA ane upadeza 184 (i) traNa prakAranA bodha 154 (8) dezanAno Azaya sAnubaMdha bIjAdhAna (1) IjhiyArthagrAhI buddhi 154 (ka) satvazaMsA bIja che (2) jJAnabodha AgamapUrvaka 156 (ba) dharmanA aMkuro vagere (3) anuSThAnayukta jJAna asaMmoha 156 (ga) sAnubaMdha bIjAdhAna eTale (1) ratnanuM daSTAMta 157 (9) eka ja dezanA gotAbhede bhinna (II) sadanuSThAnanAM sAta lakSaNa 158 (1)dezanAthI yathAbhavya upakAra (i) Adara 158 (11)vaktAnA puNyanI jarUrata (i) prIti 159 (12)tathAbhavyatvanA AdhAre bodha (i) avipna 159 (13) kAlabhedathI nayabhede dezanAbheda 188 (i) saMpadAgama 161 sarvapratipakSepa anarthakArI () jijJAsA 163 (1) caMdranA daSTAMtathI chadmastho mATe sAvadhAnI (vi) tajajJasevA 163 (2) AryapavAda jihAdathI paNa bhayaMkara 191 (ii) tadanugraha 163 (3) sAdhuo kudaSTivALuM na bole 192 (III) buddhipUrvakanA kAryo saMsAraphaLaka 165 (4) mArthAnusAritA = tattvAnusAritA 192 () jJAnapUrvakanA kAryo mokSAMga35 165 (5) yoginnAnavinA atIndriyArthanirNaya azakya 193 (a) zrutazaktino artha che Agamazakti 166 (6) atIndriyArthI anumAnano viSaya nathI 194 () bhavAtItAWyAyIonI asaMmohapravRtti 168 (7) hetuvAdathI arthanirNaya na thAya 195 (a) bhavAtItArthayAyIonuM lakSaNa 169 (8) zarIra-indriya-manano rAjA AtmA 195 (ba) viSayothI alipta rahevAnA upAya 169 (9) mana-Indriyone kAbUmAM rAkhavAno kImiyo 195 (ka) mananI sthiratApara zeThaputranuM daSTAMta 170 (10) mumukSue zuSkatano tyAga karavo (Da) mokSamArga eka ja rAmaparAyaNa (11) mahApuruSonA mArge cAlo 199 nirvANa zabdathI bheTa-arthathI eka (A) parapIDAno tyAga 200 (1) sadAziva 174 (B) parArthakaraNa 200 (2) paraMbrahma 174 (C) pUjyonI pUjA (3) siddhAtmA 174 (i) mananA traNa dUSaNo (4) tathAtA 175 (i) audayikabhAvomAMthI kSayopazamabhAvamAM Avo 205 nirvANanA traNa lakSaNa 176 (i) baMdhana toDavAnA be upAya 206 (1) nirAbAdha 176 (D) pApIpara paNa anukaMpA 201 (2) nirAmaya 176 4) pApInA dveSathI potAne nukasAna 207 (3) niSkriya 176 (i) dveSathI bacavA upabRhaNA guNa prAjJo zabdabhedamATe laDe nahIM 177 uttama dharma pApasthAnothI bacAve che 209 asaMmohathI niHsaMgadazA 178 pAMcamI sthirAdaSTi 210 thI 24 sarvApUrvakano mArga saraLa - TUMko 179 1 vedasaMvedyapada vivaraNa 210 sarvajJa dezanAbhedanA kAraNo 180 2 mithyAmatanuM AkarSaNa nahIM (1) dezanA ziSyone anurUpa 180 3 hitAhitanA keTalA badalAyA (2) bhaya-bhogane udezI nitya-anitya dezanA 180 4 kucha nahI maMtra (3) dravya-paryAyadaSTinI sArthakatA 181 5 aticArathI baco 213 (4) upadeza bhAvaroga dUra karavA 6 pratyAhAra yogAMga 214 0 197 - 0 173 0 0 203 208 ja ja ja XI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 bhrAntikoSa tyAga 8 sUkSmabodha 9 guruvacanamAM hita 10 saMsAraceSTA = bALakanI dhULakrIDA 215 215 216 216 217 218 218 219 220 221 222 223 224 225 225 225 227 227 228 228 229 230 230 231 30 bhagavAnanA bhogo pApakArI nahIM 31 bhogathI tRpti kSaNika 232 32 A dRSTivALAnA guNo - (1) alolatA 233 (2) Arogya (3) aniSuratA 234 235 235 235 236 237 237 238 238 239 239 240 240 241 241 11 bAhyabhAvo mRgajaLaAdi jevA 12 kIcaDamAM paDyA na raho 13 vivekano prabhAva 14 zreSThatattva kevaLajyoti 15 A jyoti nirAbAdha che 16 roThanuM dRSTAMta 17 pugaLanA 18 vivekI dhIra sthitaprajJa bane khelamAM lepAvAnuM nahIM 19 A paNa TakavAnuM nathI 20 indriyo karoDapatinI vaMThela kanyA jevI 21 indriyone roke, te pratyAhArapara 22 nirmaLa cittasvarUpanuM dhyAna 23 indriya-manane AtmAbhimukha banAvo 24 tattvataH aMtaH parizuddhi 25 garIbIthI joDAyelI lakSmI nakAmI 26 zeThe lakSmIne kADhI 27 garIba-zrImaMta sADhubhAio 28 viSayo pApanA poTalA mukatA jAya che 29 dharmaprApta bhoga paNa prAyaH anarthaka (4) zubha gaMdha (5) maLa-mutra abibhatsa (6) kAMtimaya zarIra (9) prasAdayukta (8) saumyavANI (9) niSpanna yogitA-maitryAdibhAvanA (10) viSayomAM apravRtta citta (11) prabhAvayuktatA (12) dhairya - dhairyamATeno prasaMga (13) sukha-duHkha dvandvothI mukta (14) AtmahitarUpa abhISTanI prApti AtmahitamATe prabhukRpA puruSArtha joie darzana kevI rIte karazo ? (15) lokapriyatA vaDhakaNI DozI ne gaMbhIra vahu accuMkArI bhaTTA kSamAbhAvamATe upekSAbhAva Avazyaka (16) doSavyapAya (17) paramatRpti (18) aucityayoga (19) moTI samatA (20) verAdino nAza (21) RtaMbharA prajJA chaThThIkAMtA dRSTi bIjAne prIti dhAraNA yogAMga anyamud doSatyAga mImAMsA guNa dharmamAhAtmya zrutadharmamAM manorati bhogo bhavanuM kAraNa nahIM mAyAjaLanuM dRSTAMta mAyAjaLa jevA bhogomAM nirlepa bhogamAM tattva jonArAnI hAlata mImAMsAthI mohanAza tattvavicAraNAnI majA dharmayuvAnImAM dRSTi badalAya tattvasamAvezathI viSayarAga dUra sAtamI prabhA dRSTi tattvasvIkAramAM arhatrakanuM dRSTAMta sarvatra upazamabhAva samavasaraNasya jinadhyAna viSayo bhayaMkara lAge tattvanA svIkAra dhAraNAthI dhyAna duHkhanI TUMkI vyAkhyA parAdhInatA sukhanI TUMkI vyAkhyA svAdhInatA puNyApekSa sukha duHkharUpa dhyAnajanya sukha svAdhIna dhyAnano hetu nirmaLabodha satpravRttinA sthAnabhUta asaMgAnuSThAna prazAMtavAhita visabhAgaparikSaya - zivavarjya-dhruvAdhyA prabhAdaSTino prabhAva AThamI parASTi samAdhi AsaMgadoSa tyAga Azayamukta sAtmIbhUta pravRtti XII 242 243 244 245 245 246 246 247 thI 261 247 249 250 251 252 254 254 255 255 256 58 259 250 261 262 thI 273 252 263 263 264 265 211 217 217 218 269 270 271 272 273 204 thI 284 274 275 271 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o 0 o cha 0 o 0 cha 279 kala_patana, o cha 0 279 o cha 0 o 0 9 0 paLa 0 paLa 0 6 AcAra-aticArano abhAva siddhanA AcAramAM kAryabheda dharmasaMnyAsa mukhya dharmasaMnyAsa zreNivartIne aupacArika pramatta sAdhune paNa kevaLajJAna niH sapana ane sadodaya caMdra-caMdrikA-vAdaLanuM daSTAMta upanaya parAdaSTimAM doSamukti labdhionuM phaLa-sujyanivRtti parArthasaMpAdana zreSTha yoga- ayoga vyAdhimukta puruSa jevo mukta jIva saMsAra ja kharo roga saMsAra roganA vikAra - mUccha karma kAraNa saMsAramukta ja kharo mukta janmAdirahitapaNuM AtmAno ja svabhAva svabhAvano artha nirAmyavAdIta niSedha abhAva-anyathAbhAva baMnemAM Apatti utpanna abhAvano nAza kSaNasthiti dharmamAM Apatti ekAMtanityamate Apatti svabhAvopamad tAttvika ja dikSA vagerenuM svarUpa didakSA vagere sAthe pradhAnAdine saMbaMdha pUrvApara avasthAo tAttvika yogijJAna avasthAMtararUpa mukta aMgenA 3 vikalpono niSedha 276 mukta zabdanI mukhya sArthakatA kyAM? 277 A graMtha yogagraMthano sAra 278 cAra yogIo kula-pravRttacakra be yogIo adhikArI kula yogInA vizeSa lakSaNa 280 jIvomAM vividhatA 281 bhUmibhavya gotrayogIo ayogya 281 cAra prakAranI bhUmi 282 vizeSa lakSaNo - (1) sarvatra adveSa (2) gurudevadvijapriya (3) dayALu (4) vinIta (5) bodhayukta 286 (6) yatendriya 286 pravRttacakayogInuM svarUpa 287 yogAvaMcakanI prApti- be yogano lAbha 288 IcchAdiyamo - (1) icchAyama 289 (2) pravRttiyama 290 (3) speryayama 291 (4) siddhiyama 291 maho. yazovijayanI vicAraNA 292 yogAvaMcaka svarUpa kriyAvaMcaka svarUpa 295 phaLAvaMcaka svarUpa 296 kulAdiyogIone pakSapAta upakAra tAttvika pakSapAtanuM mahattva sUrya-khadyota vacce aMtara 298 yogyono svataH prayatna 299 ayogyane ApavAmAM avajJA doSa 300 yogyane prayatnapUrvaka ApavA prArthanA 308 308 309 309 310 310 311 312 314 316 318 319 . che ja che ja che je ja 297 298 che che je i che je che ja ja che pI ja XIII Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha - 2 pRSTha -9 pR. - 19 pR. - 25 pR. - 72 . - ( ' . pR. - 96 pR.- 110 pR. - 138 pR.- 146 pR. - 169 keTalAka mItiko kAyAne jelanuM pAMjaruM samaje..... mAnava avatAre dharma na karavo ane zvAsozvAsa levA mUkavA, e dhamaNanA vAyune levA mUkavA jevuM che. jIva jo tattva-zravaNa kare che, to e kalyANa sAdhI rahyo che... jene gura gamyA, ene jinazAsana gamyuM, jeNe gurune avagaNyA eNe jinazAsanane avagaNyuM. mAyA e mAtA che, janetA che, konI? anekAneka janmonI... je ApaNA hAthanI vastu nahi, paNa karmanA hAthanI vastu che, tyAM zA mATe zoka-saMtApa karavA? dhikkArapAtra karma che, jIvo nahi. jIvo to dayApAtra che.... adhurA jJAne upadezaka na banI besavuM, tema jenuM tenuM sAMbhaLavuM paNa nahi.... mAnavabhavanuM mukhya lakSya che doSono nikAla ane guNono vikAsa... padArthono dekhAva che, mitrano; paNa svarUpa che, dagAbAja duzmananuM. je (pravRttikriyA)mAM AtmaguNo dhabake, te jIvana; katala thAya, te maraNa. guNavAna vyakita pratye AdarathI saubhAgya ne tenA vacananA AdarathI Ayakarma prApta thAya che.... roga-duHkha vakhate 'pApa nAza pAmI rahyA che" ema vicAravAthI khumArI ane sattva vadhe che...... graMthibheda thAya, to garavacana "tahatti' karavAnuM sUjhe. jagatanA jeTalA padArthone jovA jAva, teTalA jAte melA thAva.. (dareka AkarSaka lAgatA sthAne sUtra lagAvo) "AmAM jovA jevuM zuM che?' viSayonI khaNaja-AturatA mananI azAtAnI sUcikAo che...... dareka sAdhanA bahAranuM choDI aMdaranuM sAdhavA mATe che..... vastu ochI hovI e duHkha nathI, paNa ochI lAgavI e duHkha che. dharmanuM kArya che, doSa bhUMsI ApavA, guNa kamAvI ApavA jene ( bhagavAnane) mAnIe, enuM (emanA vacanane) na mAnIe, te kema cAle? kAyAnA ne AtmAnA kAryamAM ukaraDAmAM ne udyAnamAM javA jeTalo pharaka lAgavo joie. jagata krodhanI kamANI karatuM hoya, tyAre sAdhu kSamAnI kamANI kare... pR.-188 pR. - 199 pR. - 216 pR.- 226 - 227 = pR. - 236 pR. - 244 pR. - 245 - 253 che pR. - 259 pR.- 264 pR. - 269 XIV Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothI yogadaSTidIpA recaka, 2. pUraka, ane 3. kuMbhaka recaka eTale prANa uktA blaa| sAmprataM dIprAmAha (zvAsa) khAlI karavo, kADhI nAkhavo. pUraka eTale prANAyAmavatI dIprA, na yogotthaanvtylm| prANa pUravo. ane kuMbhaka eTale prANane sthira tattvazravaUvA . *vomvivarjita che rAkhavo, na levAno, na mUkavAno, zvAsanI gati ja HTTyAmavata vaturthakamAvata:, mAvo- nahi. miAvadaraWr-ratathI nazomtyAna vatI- ahIM pAtaMjala dana (yogadarzana) karatAM tathAvidhaprazAntavAhitAlAbhena alam-atyartham na jaina darzana sUkSmatAmAM AgaLa jAya che. pAtaMjala tevazravAsaMyu-zukrUSAnamAvena, sUkSmajodha- darzana mAtra dravyaprANa arthAt bAhyaprANa ane vivarjitA-nipuNabodharahitetyarthaH // 57 // zvAsocchavAsanuM niyamana batAve che. jenadarzana TIkArya : balA daSTi kahI. have dIprAdaSTi bhAvaprANanuM niyamana batAve che. varNave che. alabat dravyaprANanA niyamanamAM paNa gAthArtha dIprAdaSTi prANAyAmavALI hoya jainadarzana AgaLa jAya che. e kahe che, bAhyache. yoganA utthAnavALInathI hotI tattvazravaNathI prANanA recakanI sAthe rAga-dveSanA visarjananI yukta hoya che. (paNa) sukSmabodha vinAnI hoya bhAvanA karo, ane pUrakanI sAthe sattva (sAttvika bhAva)nI dhAraNAnI bhAvanAkaro. pahelAM sUryanADI TIkAIH cothuM yogAMga hovAthI (emAM) (jamaNuM nasakoruM) baMdha karI caMdranADI-DAbA bhAvarecakAdi hovAne lIdhe dIpA-cothI daSTi nasakorAmAMthI zvAsa kADhatI vakhate manamAM e prANAyAmavALI hoya che. (e) yoganA utthAna- bhAvanA karavAnI ke 'rAgAtmaka rakta vAyuM vALI nathI hotI; kemake tevA prakAranI prazAnta visarjayAmi." rAgarUpI lAla vAyukADhI nAkhuM chuM. vAhitA prApta thai hoya che. ala arthAtu atyanta, ala arthata atyA pachI caMdranADI baMdha karI sUryanADIthI zvAsa bahAra (e) zuzruSAnuM phaLa pAmavArUpe tattvazravaNavALI kADhatAM bhAvanA karavAnI ke dveSAtmaka kRSNa vAyuM hoya che, (paNa) sUkSmabodhathI rahita arthAta visarjayAmi. (dveSarUpI zyAma vAyu kADhI nAkhuM nipuNabodhathI rahita hoya che. chuM.) hajI paNa aMdaramAM vAyu rahyo hoya to ene vivecanaH trIjI balA daSTinuM varNana karI ya kADhI nAkhavA pharIthI A ja pramANe caMdranADIlIdhuM, have cothI dIprAnAmanI daSTinuM varNana kare che. mAMthI, pachI sUryanADImAMthI recaka (prANavisarjana) 4thI dIprAdaSTimAM traNa vastu che. karI zakAya. te pachI sUryanADI baMdha karI caMdranADIthI (1) prANAyAma nAmanuM yogAMga pUraka karatI vakhate (zvAsa aMdara letI vakhate) (2) utthAnadoSano tyAga, ane bhAvanA karavAnI sattvAtmaka zuklavAyuM vRkvAmi (3) tattvazravaNa nAmano guNa. -sattvarUpa zuklavAyu grahaNa karuM chuM. pachI kuMbhakamAM mitrA-tArA-balAdaSTimAM yama-niyama zvAsagati baMdha karI sandhAtmaka zukala vAyuM Asana e traNa yogAMga batAvyA, have ahIM thAyAma - satvarUpIzukla vAyu dhAraNa karu chuM. dIprAdaSTimAM cothuM prANAyAmanAmana yogAMga pAma ema citavI kuMbhaka karavAnuM. A sattva eTale thAya che. prANAyAmamAM mukhyatve traNa Ave -1. triguNAtmaka prakRtinA sattva-rajasa-tamasumAMnuM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 satta. e rAga-dveSarUpI tAmasabhAvanI sAmeno baLyuM, e malina jJAna kahevAya. tyAre zuddha jJAna sAtvikabhAva che. rAgadveSanA lepa vinAnuM hoya. jJAna eTale mAtra pra. -jotAmasabhAvakADhInAkhavo che, ane jJAna. evA jJAnavALo e zuddha jJAnavALo che sAttvikabhAva grahaNa karavo che, to enI mAtra rAgadveSavALo nahi. dA.ta. arIsAnI sAme koI bhAvanA ja karavAnI hoya. paNa sAthe zvAsa mUkavA phUlahAra laIne arIsAne paherAvavA jAya, to levAnuM zuM kAma? arIso enuM pratibiMba dekhADaze, paraMtu sAthe u. - vAta sAcI che, AMtarika Atma- rAjIpo nahi. rAgathI e nAcavA nahi mAMDa. tema vizuddhinI daSTie kazI jarUra nahi, paraMtu bAhya koI dhoko laI arIsAne toDavA doDe, to arIso zvAsocchavAsa niyamita karavAmATe enA recaka enuM ya pratibiMba batAvaze, paraMtu koI itarAjI pUrakanI jarUra che, ne e niyamita thavAthI manamAM nahi, bhayathI kaMpavA nahi mAMDe. vyavasthitatattvaciMtanAdi sArI rIte cAlI zake che. tribhuvanaguru pArzvanAtha bhagavAna cAritra ATalI dravyaprANAyAmanI vAta thai. lIdhA bAda kAyotsargadhyAnamAM UbhA che. tyAM zAstrakAra ahIM prANAyAmavatI dIprA arthAt kamaThatApasa marIne meghamAlI deva thayelo, eNe dIprAdaSTi prANAyAmavALI hoya che. enA vivaraNamAM upasargo kya, mUsaLadhAra varasAda evo varasAvyo hetu batAve che - bhAva recakAdi bhAvAtuM arthAt ke prabhune TheTha nAsikA sudhI pANI pahoMcavA Ave bhAvarecaka-bhAvapUraka-bhAvakuMbhaka hovAthI. tAtparya che, prabhu A jANe che. prabhune AnuM jJAna che, paraMtu A che ke prANAyama ecothuMyogAMga hovAthI, ahIM koI prakAranA zreSa-itarAjI-kheda vinAnuM. pachI cothI dIprAyogadaSTi prANAyAma-vALI hoya che. dharaNendratarata AvI prabhune mAthe sarpa-phaNAnuM chatra ahIM pUcho hyuM, ne nIce phaNA upara prabhune addhara karI dIdhA. pra. - bhAva prANa eTale zuM? ApaNa prabhue joyuM, AnuM paNa prabhune jJAna thayuM. u. - jainazAstrakAro zuddha jJAna-darzana- paraMtu te dharaNendra pratyeke potAne zAtA thaI enA cAritrane AtmAnA bhAvaprANa kahe che. AtmA pratye lezamAtra rAga-rAjIpA vinAnuM jJAna thayuM. kharekhara enAthI ja jIvaMta che. mokSamAM paNa e , pUchokAyama che. AmAM zuddhajJAna eTale Indriyone ISTa pra. - AvA ghora kacchamAM TheSa nahi, kaSTa aniSTa dunyavI padArthonA rAgadveSathI kharaDAyA nivAraNamAM rAga nahi, e zI rIte bane? vinAnuM jJAna sAmAnya rIte mANasa vastune dekhe, u. - e e rIte bane, ke "pote eTale kAyA kAMIka sAMbhaLe, yAspa, sudhe, cAkhe, emAM jJAna nathI paNa AtmA che. evuM manane jaDabesalAka to thAya che, paraMtu te rAga ke dveSa thI mizrita hoya besI gayuM hoya. pachI e kAyAne jelanuM pAMjaruM che. dA.ta. koino baMgalo ke moTara dekhI, e samaje. tethI jema zikArI mANasa pazu paMkhIne dekhatAnI sAthe A sarasa che, agara A barAbara pakaDIne pAMjarAmAM pUre, pachI pAMjarAne sArA nahi, eme manamAM AvI jAya che. ahIM sarasabhAne raMgarogAna karAve, tethI pazu paMkhIne harakhAvAnuM zuM? che e rAganA AkarSaNathI. ane barAbara nahi ke pAMjarApara kALo kolatAra lagAveyA pAMjarAnA mAne che e draSa-napharatathI. eTale e jJAna azuddha saLiyApara koi ghA Thoke tethI ene rovAnuM zuM? Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmabhAvanuM recaka, aMtarAtmabhAvanuM pUraka ane paramAtmabhAvanuM kuMbhaka ema prabhu kAyAparanA anukULa-pratikULa prasaMga kharacAI jAya che, kemake potAnI kAyA sAthe para zAnA rAgadveSa kare? mULa vastu A che ke saMbaMdhavALI gharavALIne potAnI samaje che, ne bahirAtmabhAva choDIe ane aMtarAtmabhAva AdIzvaradAdAne pArakA samaje che. lAvIe, to bAhya sukha-duHkhanA prasaMgamAM bahirAtmabhAva eTale bahAranI jaDa-cetana lahevAI javAya nahi. eTale ja ahIM prANAyAmamAM vastune ja najaramAM rAkhe. enA ja guNadoSa joyA bhAvarecakAdi lIdhA. temAM bhAvaprANamAM kare. potAnA aMdaravALA AtmApara najare ya nahi bahirAtmabhAvanuM recaka, aMtarAtmabhAvanuM pUraka ane enAM guNa-doSa jovAnI ya vAta nahi. ane paramAtmabhAvanuM kuMbhaka karavAnuM che. bahAramAM ja daSTi che. emAM vicAroyabAhya vastunA bahirAtmabhAva ane aMtarAtmabhAva aMge ane enA guNadoSanA kare, vANIthI paNa bAhya AnaMdaghanajI mahArAje sumatinAtha bhagavAnanA ane bAhyanA guNadoSanI ja vAto kare. baMgalo stavanamAM suMdara vyAkhyA ApI che. sarasa, meDI evI sArI nahi. Aje pAse dasa lAkha Atamabuddhe kayAdika grahyo, hoya to samAjamAM kiMmata, lAkha hoya to evI bahirAtama agharUpa; kiMmata nahi. AvuM AvuM bole; paNa kadI evuM kAyAdikano sAkhIdhara rahyo, bolatA na AvaDe, ke maMdira sarasa, baMgalo sarasa aMtarAtamarUpa... sujJAnI nahi. vrata niyamonI kiMmata, vrata vinAnI jiMdagInI sumati caraNaje Atama arapaNA. | kiMmata nahi. tyAre vartAvamAM kAyA ane ene lagatA arthAt kAyAdine potAnA AtmAtarIke saraMjAmaaMgenI ISTanI pravRtti hoMzabhera kare, samaje, e bahirAtmabhAva pAparUpa che. tyAre aniSTamAMthI nivRtti mATe talapApaDa rahe. dA.ta. raste kAyAdino sAkSIdhara banIne rahe, e aMtarAtmabhAva jatAM kapaDApara kAdavanA chAMTA uDavAthI DAgha paDI che, he sujJAnI! sumatinAtha bhagavAna caraNakamaLe gayA, to tarata manamAM cakkara cAlaze, ghare jaI A AtmAne arpaNa kara. dhoI nAkhavA che, ne ghare pahoMcatA ja paheluM kAma bahirAtmabhAvamAM huM eTale kAyA ja samaje, eDAghAdhoi nAkhavAnuM. bIjI bAju kAMI asatya aMdaravALA-AtmAtarapha daSTi ja nahi. mAruM eTale, bolAI gayuM, koI jIva paga nIce kacaDAI gayo, kAyAne lagatAM saraMjAmakaMcana-kAminI-kuTuMbAdi to kazI tAlAvelI nahi ke AnAthI AtmApara neja sarvesarvA-potAnuM samaje. mAruM tarIke AtmAne paDelA DAgha tarata ja guru pAse AlocanA karI dhoi lagatAdevAdhideva-guru-dharma vagere para daSTi janahi. nAkhuM, AtmApara najara ja nathI, pachI zAnI A daSTi kadAca thAya toya e badhuM potAnuM nahi, pArakuM hoMza hoya? ene to bahAranI ja anukULatAlAge. kAyAnuM khAtuM eTale potAnuM khAtuM samaje; pratikULatA jovI che, jaDanA ja lekhA mAMDavA che. ne AtmAnuM khAtuM eTale pArakuM khAtuM mAne. tethI tyAre Ama to pahelI yogadaSTithI AtmA dA.ta. rUA. pAMca hajArano hAra lAvI jo gharavALInI tarapha daSTi jAgI che, paraMtu traNa daSTi pasAra thAya DokamAM nAkhe, tyAM ema na samaje ke pAMca hajAra tyAre A vikAsa thAya che, ke have bahirAtmabhAvanuM kharacAI gayA. paraMtu jo hAra AdIzvara dAdAnI recaka karI nAkhe che. ane aMtarAtmabhAvanuM pUraka kare DokamAM nAkhavAno hota, to mAne ke rUpiyA bahu che. aMtarAtmabhAvamAM 'kAyAdikano sAkhIdhara Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 rahyo.' eTale e kAyAnA dharma bajAve kharo, paraMtu maLyo. athavA kAlanI zilA jarAka kharabacaDI, mAtra sAkSI tarIke, paNa nahi ke e potAnI cIja Aje ThIka suMvALI AvI. viSayonA A rAgamAnavAnI, ke emAM rasa levAno. dA.ta. bhUkha lAgI TheSa hajI satAve che, e aphasosI hatI. kemake che, to jamavA bese, paraMtu emAM ene rasa na hoya, aMtarAtmabhAva hato. tethI aMdaravALA AtmAnA arthAtuM garama roTalIne badale ThaMDI roTalI-roTalo ahitakArI rAgadveSa kheMcatA hatA. kAyAne ISTa paNa jamavA maLyo, to ene manapara laIne duHkhI na AtmAne ahitakara hoya, to dilane kheMce e thAya, moM na bagADe. ane mevA-miThAI jamavA aMtarAtma-bhAva. bAhyapadArthamAM, AsAruM, A madhyAtorAjIno reDana thAya. ulle, adhyAtmasAra vadhAre sAruM, A kharAba, A bahu kharAba, ema zAstra kahe che TakAvArI Ape, emAM bahirAtmabhAva. paraMtu pakvAnnanA thALapara jamanArA be, eka kAyAnuM hita gaNakAryA vinA AtmAne A rasalaMpaTa, bIjo rasathI gabharAnAro, baMnnene pANI ahitakara, A hitakara, A vadhu hitakara.. chUTe, paNa ekane jIbhamAMthI, bIjAne AMkhamAMthI. emaTakAvArI Ape ane e pramANe potAnuM dila AmAM pahelo bahirAtmA che, kAyAnI daSTivALo. banAve tyAM aMtarAtmabhAva. AvA dila para tethI bahAramAM ja rasavALo; bIjo aMtarAtmA che, bhAvanAvadheto kyAM sudhI pahoMce, tejuo, cakravartI e AtmAnI daSTivALo. tethI mIThA managamatA bharata mahArAjA ArIsAbhavanamAM potAnuM alaMkAra rasamAM bhAre rAga thavAthI AtmAnuM bhayaMkara ahita sajeluM zarIra jotAM eka AMgaLIethI vIMTI sarI jue che. e jue che ke garamAgarama phulakAMya rAga paDavAthI e AMgaLI buThThI dekhI coMkyA! huM to karAve che paNa sAmAnya; ene joDaMDukiyA mavAlI zuM mArI kAyAnI zobhA nahi? zobhAdAgInAnI? kahIe, to mevA-pakavAnnakUTa e utkaTa rAga ane dAgInA sahita kAyAnI yazobhA kyAM sudhI? karAvatA hovAthI khaMjaradhArI guMDA kahevAya. emAM aMdara AtmA beTho che, tyAM sudhI ja ne? to huM paraloke mAruM zuM thaze, e bhayathI ene AMkhamAM zAzvata AtmA A anityanAzavaMtakAyA vagerenA AMsu AvI jAya che. mohamAM kyAM phasAyo? mAre ne ene zI nisbata te saMnyAsI bhartRharIbhale mithyAmArgamAM paDelA emAM ja mAruM mAruM ne sAruM sAruM karato rahI anitya hatA, paraMtu emane bahirAtmabhAva khUMcato hato. kAyA-mAyAnAja hitamAM aTakI paDyo ane mArA tethI Ama to rAjapATa-parivAra badhuM choDyuM che, zAzvata AtmAnene Atmahitane visArI mUkyA? to paNa kheda kare che ke hA hA! tathApi viSayAna basa, aMtarAtmabhAvamAMcaDatA gayA, vairAgya vadhato parityajati!' arerere eTalo tyAga ryo ane cAlyo. ekekanI Asakti mUkatA gayA, sAthe jIrNa kanyA, bhikSAno ATo tathA suvAnI zIlA AtmAnA upazamAdi guNane vikasAvatA cAlyA. mAtra eTaluM ja rAkhyuM che. chatAM indriyo-viSayo ema aMtarAtmabhAvanA pUraka kuMbhaka ane vikAsa para mAro keDo nathI mUkatA. zAnA para A aphasosI! parAkASThAe paramAtmabhAvamAM pahoMcI gayA, arthAt AmAM kyAM viSayarAga rahyo? viSayarAga A, vItarAgatA ane kevaLajJAna sudhI pahoMcI gayA. ATAmAM jarAka manamAM AvI jatuM, ke kAlano ATo basa, cothI dIprAdaSTimAM A bhAvamITho hato. Aje bhikSAmAM jarA khoro ATo prANAyAma karavAno che, bahirAtmabhAvanuM recaka, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA zI rIte vadhe? aMtarAtmabhAvanuM pUraka ane paramAtmabhAvanuM kuMbhaka. u. - bhAvanA vastune aneka dRSTibiMduthI zaabhava brAhmaNa yajJastaMbha nIce mahimAvaMtI jovAthI vadhe. jinapratimA dekhI enuM tattva jANavA upaDyA zaabhava brAhmaNe kAyA-mAyArUpa saMsAra mahAvIra prabhunA paTTadhara sudharmAgaNadharanA paTTadhara ane potAno AtmA e bannene aneka daSTibiMduthI jaMbusvAmInA paTTadhara prabhavasvAmI mahArAja pAse, joyA, dA.ta. ne emane bhagavAnanuM tattva pUchyuM, to mahArAje (1) saMsAranI kAyA-mAyAnA hitanA emane AtmAnA traNa svarUpa bahirAbhadazA, puruSArthanuM phaLa zuM ? ane AtmAnA hitanA aMtarAtmadazA, ane paramAtmadazA oLakhAvI. puruSArthanuM phaLakevuM? zaabhava brAhmaNa A jANIne cothIyoga- (2) saMsAra sAro karavAnI taka kyAM maLe? daSTinA bhAvaprANAyAma para caDe che. bahirAtmabhAva AtmahitanI taka kyAM maLe ? choDI aMtarAtmabhAvamAM AvI kheda anubhave che, ke (3) saMsAranuM svarUpa kevuM? AtmAnuM arere! atyAra sudhI khAtAM ja udhA rAkhyA, mahenata svarUpa kevuM? gaddhA majurI jevI karI, paraMtu badhuM kAyA-mAyAnA (4) pUrvanA puNya kAyA-mAyA maLI, khAtAmAM khatavyuM. kharI rIte AtmAnAM ja khAtAM pUrvanAM puNya AtmahitanAM sAdhanabhUta Arya saMbhALavA jevA hatA. huM pote jyAre AtmA chuM, mAnavabhava-sAruM zarIra-AyuSya- ArogyakAyAnahi, to pachI mAre mArA AtmAnAMja khAtAM AvA guru-dharma-upadeza maLyA, bemAMthI konI poSavAnA hoya ne? Dagale ne pagale AtmAne ja sAdhanAnA parabhave kevA vArasA maLe? AgaLa karavAno hoya. Atmahitane ja saMbhALavAnuM (5) jIvane mATe durlabha zuM? kAyA mAyA? - sAdhavAnuM hoya. kAyAnAM hita to AtmAmATejhara ke AtmahitanI sAmagrI? durlabhanI sAdhanA karavI? samAna che, AtmAnA hita jJAna-darzana-cAritra ke bhave bhave sulabhanI sAdhanA karavI? e ja AtmAne amRta samAna che. basa, tyAM ja (6) ahIMnuM sudhArIne bhAvI anaMtakALanuM saMsAra badho paDato mUkI cAritra laI lIdhuM. ahIM bagADavuM ane ahIMnuM bagADIne bhAvI anaMtakALanuM pUchavAnuM mana thaze, sudhAravuM, bemAM kyAM buddhimattAne kyAM buddhagIrI? pra. - yajJanAkAma adhurAM haze, ghare navayuvAna (7) pUrvanA dharmathI mane A uttama kAyAdi patnI garbhavatI che, saMsArano pathAro pAtharI mUkyo maLyuM. bIjAone pUrvanA pApathI duHkhada kAyAdi che. vaLI pote mithyAdharmanA kuTuMbamAM janmelA maLyuM. have mAre ahIM zuM karavuM vAjabI? pApa ke ucharelAne hajI sudhI enI karaNI karanArA hatA, dharma? emAM eka ja vAranA gurunA upadezamAM samasta (8) cittane zAMti svasthatA kyAM? kAyAsaMsAranA tyAganuM joma zI rIte AvI gayuM? mAyAnI palevaNamAM? ke AtmahitanI sAdhanAmAM? u. - gurunA samyaguupadezathI samyagubodha gurunA tAraka upadezanuM nimitta maLavApara maLyo. enApara zubha bhAvanA jAgIne vadhI eTale AvA AvA aneka dRSTibiMduthI vicAratAM emanI sapuruSArthanuM joma AvI gayuM. bhAvanA vadhI gai. ApaNane tAraka nimitto to pra. - bhAvanA zI rIte vadhe ? maLe che, paraMtu enApara aneka daSTibiMduthI vicAratAM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kyAM AvaDe che ? vicAravAnI garaja - tamannA kyAM che ? dA.ta. savAre tAraka nimitta bhagavAnanuM darzana maLyuM, tyAM bhagavAna ane darzanane saMsAra ane enI kriyAonI sAme aneka dRSTibiMduthI Ama vicArAya che ? e ja zayyabhave yajJastaMbha nIcethI arihaMtanI mUrti maLelI joi, to e dRSTibiMdu lagAvyuM, ke A samasta yajJa samAraMbhano mahimA jo A mUrtinA prabhAve che to mAre zuM karavuM vAjabI? yajJasamAraMbha pAchaLa jiMdagI pUrI karavI ? ke A mUrti jemanI che e bhagavAnanI pAchaLa ? marIcine pahelIvAra RSabhadeva bhagavAnanuM samavasaraNa jovA maLyuM, ane e dRSTibiMduthI vicAryuM ke A samosaraNanuM aizvarya dAThA RSabhadeva bhagavAnanA dharmanA pratApe che. dharma mULa che, ne A samRddhi ke bApA bharata cakravartInI samRddhi e dharmanA DALa pAMkhaLA che. to mAre samRddhine vaLagIne besI rahevuM emAM DahApaNa ? ke mULabhUta dharmane ja vaLagyA rahevuM emAM DahApaNa ? vAta A che, vastune aneka dRSTibiMduthI juo to bhAvanA vadhe. yuvAna mANasa paraNIne patnIne rasoi - ghara saMbhALa-viSaya sukha-vAtavisAmovagere keTakeTalA dRSTibiMduthI jue che ! tyAre patnIpratye enI bhAvanA vadhe che. jyAre, ahIM bhagavAna sAme darzanArthe UbhA to rahyA, paNa pachI ? mAtra popaTapAThanI jema stuti ja bolI kADhavAnI, ke AMgI joyA karavAnI, paNa kazA dRSTibiMduthI bhagavAnane vicAravAnA ja nahi ! kevI mUDhatA- mUrkhatA? AmAM bhAvanA kyAMthI vadhe ? evuM prabhupUjA, sAdhudarzana vagere nimitto maLavApara aneka dRSTibiMduthI vicAravAnuM ja na hoya, ne rAbetAmujaba e patAvavAnuM hoya, tyAM bhAvanA kyAMthI vadhe ? zasthaMbhave mUrti ane gurue oLakhAvela yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 bahirAtmadazA vagere traNa dazApara aneka daSTibiMduthI vicAryuM, to emanI bhAvanA vadhI gai. bahirAtmabhAvanuM recaka karI nAkhyuM. aMtarAtmabhAvanuM pUraka ane paramAtmabhAvanuM kuMbhaka karI cAritramArge caDI gayA. utthAna doSa tyAga dIprA daSTimAM jema prANAyAma yogAMga sAthe, ema utthAna doSano tyAga kare. utthAna eTale ukaLATa-vihvaLatA, mana UMcuM nIcuM thayA ja kare, uThIne bIje doDe te. dA.ta. devAdhidevanAM darzane to nIkaLe, paraMtu gharamAM bolAcAlI thai hoya, tethI manamAM ukaLATa hoya. pachI tyAM je prabhunAM darzane nIkaLyo che, rastAmAM e prabhuno zo vicAra nahi ke 'huM kevA prabhunAM darzana karavA jAuM chuM' ukaLATanA-vihvaLatAnAM AvA aneka pratikULa- anukULa nimitta hoya che. dA.ta. vastu khovAi che, apamAna thayuM che, koi agatyanuM kArya karavAnuM AvyuM che, yA manamAnyuM mAnasanmAna- patnI-saMtAna ke dhananuM sukha maLyuM che, to enI ya vihvaLatA hoi zake. A vihvaLatA hoya, eTale pachI maMdiragamana, devadarzana-pUjana vagere kzAmAM manaTharenahi. manane tyAM sagAi ja na thAya. manane tyAM gaThThA- ahobhAva na Ave. jIva cothI dIprAdaSTimAM Ave tyAM A utthAna- ukaLATa-vihvaLatAno doSa na hoya. kAraNa e che, ke have enA cittamAM prazAntavAhitA che. citta prazAntavAhI banyuM che. prazAntavAhI eTalezAMta-prazAMta-upazAMta. pUrvanI traNa daSTinA yama-niyama-AsananAM ane kheda - udvegakSepadoSanA tyAganA abhyAsa evA joradAra thayA che, tathA adveSa- tattvajijJAsA-tattvazuzrUSAnI lagana evI mukhya banI gai che, ke dunyavI padArthonuM have ene mana evuM mahatva ja nathI ke enI khAtara Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihaLatA TALavA vicAraNA mana vihvaLa kare. pahelAM cittano kabajo dunyavI yogavyAghAta thAya. mATe ahIM gAthAmAM, alam vastuo ane enI pAchaLanA bhAre rAga-dveSa- eTale ke atyanta kahyuM. atyaMta utthAna nahi, mada-irSA-krodha-lobha-vera-virodha vageremalina arthAt ekavAra paNa utthAna nahi. Akema banI bhAvoe lIdho hato, e bhAvo have traNa yogadaSTinI zake? to kahyuM A dIprAdaSTimAM AvelA AtmAne ArAdhanAthI zAMta thaI gayA, cittamAMthI haTI gayA. prazAntavAhitAno lAbha thayo che, dila jarAya eTale cittamAM vairAgya, upazamabhAva, maitrI, Akula vyAkula nathI, paNa taddana svastha che. tethI karuNA, pramoda ane jagatanA padArthapratye kAMika je yoga sAdhavA lIdho emAM dila prazAMtadhArAe udAsInabhAva vagere prazAMta bhAvonI dhArA cAle che, vadhu cAle. e ja prazAntavAhitA che. ethI have cittamAM A parathI jovA jevuM che, ke yoganI cothI utthAna-ukaLATa-vihvaLatA doSane jagA ja nathI. dRSTimAM AvelA jIve keTalo badho AtmavikAsa atirAga-dveSa-madavageremalinabhAvomAM dabANa, sAdhyo hoya! pUcho, - ukaLATa- vihaLatAne avakAza nathI. prazAMta- pra. - A prazAMtavAhitA kema Ave? vAhitAne TUMkamAM joIe, to dilamAM jaDajagata u. - jagatanA bhAvothI jIva dharAI jAya pratye prabaLa vairAgyabhAvano ane jIvo pratye tyAre enA ukaLATa maTe ane prazAMtavAhitA nItaratI maitrI-dayAbhAvano zAMtarasa khaLakhaLa Ave. koIpaNa vAtano ukaLATa-vihvaLatA uThavA vaheto hoya che. jAya, tyAre manane samajAvI devAnuM ke ahIMyogotthAnano bIjo artha A che, ke vihaLatA TALavA vicAraNA je dharmayogasAdhavA lIdho, emAMthI cittanuM utthAna (1) joyuM, bahu joyuM, A jagatamAM thAya. arthAt citta A yogamAMthI UThIne bIje anaMtakALathI bhaTakatAM jovAmAM bAkI nathI rAkhyuM. jAya. bIje, eTale bIjA-trIjA viSayamAM ke ahIM maLe che enAthI ke iMgaNuM UMcuM joyuM. bIjI trIjI bAbatamAM, athavA bIjA zubha saMpattio ya evI bahu UMcI joI, ane yogamAM jAya. A paNa na karAya, nahitara e, Apattio ya bahu jAlima joI, enI AgaLa DAMgaranA ropAne traNa divasa eka ThekANe, pachI A janamanI saMpat-vipatu zI visAtamAM che, te tyAMthI ukheDIne traNa divasa bIje ThekANe, vaLI AnA para vihaLa thavuM? vaLI, tyAMthI ukheDIne traNa divasa trIje ThekANe. ema (2) vihaLatA karavAthI AtmAnuM mahA pheravavA jevuM thAya, emAM pAka na Ave. eTale ke kiMmatI dhana sattva ane mahAkiMmatI svasthatAyogasAdhanAnuM phaLana Ave. DAMgaranA ropAnuM vArevAre samAdhinuM sukha haNAya che, to zA sAru vihvaLatA utthAna karavAmAM eropo jamInamAM jAme ja nahi, karIne niHsattva ane duHkhI thAuM? badhuM karmAnusAra ema mananuM prastuta yogamAMthI vArevAre utthAna cAle che te cAlavA do. ApaNe ApaNAM sattvakaravAmAM, athavA kaho, manamAMthI prastuta yoganuM samAdhi-zAntisukha sAcavo. vAraMvAra utthAna karI karI bIjuM trIjuM ghAlavAmAM, (3) mAre jAvuM che parAkASThAnA nirvikAraprastutayoga manamAM jAme ja nahi. utthAna vAraMvAra bhAvamAM, anAsakta ane vItarAga bhAvamAM, jo tonahi, kintu ekavAra paNa na thavA devAya, nahitara ahIMthI dareka prakAranI vihvaLatA TALIne prazAMta Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 vAhitAno khapa karIza-abhyAsa karIza, to ja romAMca ane harSollAsa sAthe sAMbhaLavuM. AgaLa vadhatAM tyAM pahoMcAze. enA badale (5) zravaNa karatA javuM te vaktAnA zabda vihvaLatAmAM to urdu nirvikAradazAthI AvuM zabda pakaDIne, temaja AgaLa AgaLa sAMbhaLatAM ThelAvAnuM thAya che. pAchaLa pAchaLanuM dhyAnamAM rAkhIne ane vaktAnA kahevAno Azaya samajIne sAMbhaLavuM. zabda zabda cothI dIprAdaSTimAM tattvazravaNa nAmano guNa pakaDavo hoya eTale saheja paNa zUnyamagaja karAya Ave che, trIjI daSTimAM zuzruSA guNa Avyo che, nahi. pAchaLa pAchaLanuM dhyAna rAkhavuM hoya eTale eTale sahaja che ke emAM AgaLa vadhatA tattvazravaNa magaja bIje trIje laI javAya nahi, sAMbhaLelAne guNa Ave, kemake zuzruSA eTale ke zravaNanI saMbhALavAmAM ja parovI rAkhavuM paDe. sAMbhaLatAM tAlAvelI che, e saheje gurune zodhe ane e maLI vaktAno Azaya samajIne ja cAlavuM hoya, eTale AvatAM emanI pAse zravaNa kare. sAMbhaLelAmAM Udhoke ADo TeDho bhAva na levAya. A zravaNa kevI rIte kare? zravaNa dinabhara kare, enA lAbha dhyAnamAM rahe ke tattvazravaNaguNathI AgaLa A rIte zravaNa kare, emAM AnuSaMgika keTalA vadhIne pAMcamI yogadaSTimAM tattvabodhaguNapara badhA lAbha thAya! javAnuM che, to e tattvabodha thAya e rItanuM ahIM (1) vAcanAmudrAe be hAthanI aMjali tattvazravaNa joie. e kevuM hoya? to ke joDI sAMbhaLe, tyAM gurunA vinayadharmano ane namratA zravaNavidhi guNano lAbha maLe. nahitara hAtha game tema rAkhyA (1) pahelA naMbaramAM guruno bAhyathI hoyane beThaka ArAmanI rAkhI hoya, emAM elAbha barAbara vinaya sAcavIne ane Abhyantara-haiyAmAM to gayA, urdu AtmAmAM avinaya, abhimAna gurupara atizaya bahumAna dharIne sAMbhaLe. vagere kacarA peThA ! kevI durdazA! gayo tattvazravaNa ja (2) sAMbhaLavAnuM te ubhaDaka page besIne karavAnuM zravaNa karyuM paNa kharuM, kintakamAi lAvyo ane aMjali joDIne, temaja AkhA zravaNa kacarA! tyAre vAcanAmudrAthI vinaya, nirahaMkAritA daramiyAna ekamAtra gurupara daSTi, ne eka paNa kamAvAnuM thAya. ema DAphoLiyuM nahi, ke mAthuM nIcuM ghAlavAnuM nahi. (2) zravaNavakhate saMbhramaguNathI zAstra ane (3) zravaNakALamAM bIjI koI ja pravRtti gurupara bahumAna kamAvAnuM thAya, mananI ekAgratA nahi, dA.ta. AsanakapaDuM sarakhuM karavuM, cIja vastu sadhAya. goThavavI, vArevAre eka paga nIcone bIjo UMco (3) DAphoLiyA vagere nahi, tethI bAhyakaravo, mAthe hAthe page khaNyA karavuM, bIjA sAthe bhAva bahirAtmabhAva aTake. vAto karavI, bIjAne javAba devA, jhokA khAvA (4) bIjI trIjI pravRtti nahi, ethI vagere kazI pravRttinahi. yogInI jema sthira besIne amUlya yoga sthiratAnI kamAI thAya. sAMbhaLavuM. (5) vaktAnA zabda zabda pakaDAya, tethI (4) sAMbhaLavAnuM te jANe apUrva nidhAna mRtanI sakyi mamatA UbhI thAya. nahitara zrutanI maLI rahyuM che, e bhAvathI saMbhrama sAthe arthAt mamatAno dAvo to rAkhe, paNa mRtagrahaNa karatI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya. bhAva prANAyAmano prabhAva - dharmanI khevanA vakhate zUnyamagaja ke rakhaDatuM mana rAkhe, e mamatA TIkArya - bhAvarecaAdino guNa (zo thAya kevI? mAtra kahevAnI mamatA. mANasane vepAranI te) batAve che. mamatA hoya che, to koI vepAranI vAta karavA Ave gAthArtha: A daSTi hote chate nizcitapaNe tyAre kAna daIne eno zabdezabda pakaDe che. tAtparya, ene prANa karatA paNa dharma moTo che. (tethI jarUra mamatA sakriya hoya to vAstavika gaNAya. palve) dharmamATe e prANono tyAga kare che, (6) vaktAnA kahevAno Azaya samajIne (ntui) prANanA saMkaTamAM paNa e dharmano tyAga cAle tyAM vakratA doSathI bacI saraLa hRdayano lAbha nathI karato. TIkArya prANebhyopi' eTale ke indriyo sUkSmabodhavivarjitA Adi karatAM paNa dharma 'guru che, yAne vadhAre mahAna AvA lAbhovALI paddhatithI zravaNa kare che, che, "satyAmasyAM eTale prastuta dIprAdaSTi hote paraMtu zAstrakAra ahIM kahe che - ene sUkSmabodha chate, emAM zaMkA nahIM. e zI rIte? to ke dharmaarthAt nipuNabodhanathI thato. nipuNabodha sarvajJa khAtara prANo jatA kare che, ema utsargamArganI tIrthakara bhagavAnanI vANIthI maLe, kemake e pravRttithI; (kintu) prANanA saMkaTamAM dharmane jato anaMtajJAnInI vANImAM ja vAstavika ane sUkSma karatA nathI, te paNa utsargamArganI pravRttithI ja. hitAhitanuM nirUpaNa hoya, vAstavika tattvonuM vivecanaH bhAvaprANAyAmayAne bahirAtmanirUpaNa hoya. temAM paNa syAdvAda-anekAMtavAdanI bhAvano tyAga ane aMtarAtmabhAvano svIkAra. enuM zailIthI tattvonI ghaTanA karAtI hoya. mATe Ano phaLa zuM Ave? te have batAvatAM kahe che ke - e bodha ja sUkSmabodha-nipuNabodha kahevAya. karanArane mana prANa karatAM paNa dharma guru rahe che, alpajJAnI ne mithyAjJAnInA racelA zAstramAMthI mahAna rahe che, arthAt prANa karatAM paNa dharmane vadhAre Avo bodha na thAya. mahattvano mAne che, dharmane vadhAre mahattva Ape che. ahIM cothI dIprAdaSTimAM hajI sarvajJazAsana e paNa manamAM koI zaMkA-vasavaso rAkhIne nahi, maLyuM nahi hovAthI sarvajJavacananI prAptinahi, tethI kintu niHzaMkapaNe mahattvano mAne che. A paNa evA sUkSma padArtha jANavA maLe nahi, eTale "prANa karatAM ya dharma adhika che ema mAtra kahevA sUkSmabodha-nipuNa bodha thai na zake. mATe nahi, kintu hRdayathI evo pakko vizvAsa che, bhAva prANAyAmano prabhAva - dharmanI khevanA ane avasare e vizvAsa amalI bane che. arthAt bhAvarecakAdiguNamAha dharma khAtara, evo avasara AvI lAgyuM e prANane proDari guruI, satyAyAmasaMzayaY jatA karaze, paNa dharma nahi jato kare. prApAMcagati thaI, na tha prAsaCAvaTA AnuM kAraNa A ke ene mana dharmanuM evuM prAkhyori-ndriyadrio, gurtha-madattara mahattva che ke e samaje che ke "mAnava avatAre dharma Dutyartha, satyAmA-dhikRtavRSTI DIprAya saM- na karavo ane zvAsozvAsa levA mUkavA, e zayama, purtata tyAda- pra tyagati thaI dhamaNanA vAyune levA mUkavA jevuM che. ema to tathafpravRjyAM, na thaf tyagati- dhamaNe ya vAyu le che ne kADhe che, mANasa paNa zvAsa tathItyapravRcaiva 18 vATe vAyu le ne kADhe, paNa dharmasAdhanA nathI, to Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lo yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 dhamaNa karatAM enAmAM zo pharaka paDyo?' Ama nAkhatAM "aho! prabhu tame mane arihaMtadarzanano samaje che, mATe A janamanI vizeSatA dharmathI ja amUlya lAbha Apyo! enI zI kiMmata aMkAya? samaje che. te paNa mahattA eTalI hada sudhI ke prabhu! tamAro mahAna upakAra!' e bhAvanA karAya, dharmakhAtara avasare khAna-pAna-paisA-kuTuMba to to tyAM darzananI kiMmata AMkI gaNAya. paraMtu kazo choDe ja, paNa jarUra paDe to prANa paNa jatA kare. bhoga ApyA vinA maphatiyA ja darzana karavA hoya, pUcho "prabhu tame mane vahAlA, paraMtu mArA rUpiyA mane pra.- dharmakhAtara prANatyAganuM joma zuM Ave? vadhAre vahAlA" karavuM hoya, to tyAM to svArtha-mAyA u. - haMmezA najarasAme AtmAno udaya rahe, ramAi, prabhu khAtara rUpiyAno upayoga nahi kare, to dharmasAdhanA khAtara avasare prANatyAganuM paNa paNa jarUra paDye rUpiyA khAtara prabhuno upayoga joma Ave. e jue che, ke dharmanI sAdhanA jeTalI karI leze. AmAM dilamAM darzanadharmanuM zuM mahattva bhAre bhogavALI ane joradAra, eTalo AtmAno sthApyuM, ke rUpiyA kharcA vinA prabhudarzanana maLe? udaya vadhAre. vyavahAramAM dekhAya che ke rAjAnI ke bajAramAM nAno mAla levo hoya, to paNa rUpiyA moTA zeThanI sevA jo bhAre bhoga ApIne ane jokhavA paDe che, tyAM manamAM mAlanuM mahatva che, mATe joradAra kare che, to eno greDa (Grade) - kakSA vadhArI rUpiyA kharacIne laI Ave che. ahIMmAnI lIdhuM ke devAmAM Ave che. najara sAme potAnA AtmAno rUpiyA kharcyA vinA darzana maLI zake che - e udaya che, ne udayane camakAvanAra dharma che, pachI e darzananuM ene mana mahattva keTaluM? samajI rAkho, dharmasAdhanA mATe prANatyAga sudhInuM paNa joma kema dharmanI prIti-prabhunI prIti emane ema na pragaTI UThe? ene to khAtarI che ke kadAca nathI AvatI, e to jaDanI prIti choDIe to prANatyAgamAM A janama gayo, to gayo, pachInA dharmanI prIti Ave. janamamAM mArA AtmAno mahAna udaya thavAno che. devacaMdrajIe RSabhadeva prabhunA "RSabha bIjuM e che ke dharmasAdhanAthI AtmAno udaya jigaMdazuM prItaDI, kimakIje hokaro catura vicAra" najara sAme rahevAne lIdhe dharmasAdhanApara bhAre e stavanamAM pahelAM to prIti karavAmAM muzkelIo mamatva UbhuM thAya che. e dekhe che ke janama janama lakhI, pachI chevaTe lakhyuM, - dunyavI cIjo ane dunyavI sagAsnehInI bhoga "prIti anaMtI para thakI je troDe ho, te joDe ApIne sAdhanA karye rAkhI. emAM enI bhAre ehare" mamatA vadhArI. to have to A uttama janamamAM bhAre jIve jaDa pudgalapara evI anaMta prIti rAkhI bhoga sAthe dharmanI sAdhanA karI karIne manamAM enI che, ke belensamAM have prItinathI, je prabhupara joDI mahattA kAM nadaDha karuM? hRdayamAM enI mamatA kAMna zakAya. tethI rasto A che ke para-jaDa pudgala ane vadhAruM? cetana phuTabIo paranI prIti toDAya, e para-padArtha A dhyAna rAkhavAnuM che ke dharma mATe bhoga uparathI prIti uThAvI levAya, to ene ahIM prabhupara ApIe, to cittamAM dharmanI mahattA sthapAya che. joDI zakAya. ruDI AMgIvALA bhagavAnanAM darzana kya, tyAM jhaTa A pulanI prIti toDavAmATe prabhudarzana gajavAmAMthI 1-2-5 rUpiyA kADhIne bhaMDAramAM vagere suMdara nimitta che. emAM pula-paisA-zarIra Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmakhAtara para prIti -prANatyAga vagereno bhoga ApIe, to enA parathI eTalI eka janamanI cIja prANa. enA khAtara prIti UThIne prabhupara sthapAya. jo bhogana apAya janama janamanI cIja dharama koNa bagADe ? to enApara prIti ema ja UbhI rahe. e prIti khaMbhAtamAM kastUrabhAI amaracaMdazeThane tyAM prabhu para kyAMthI jAya? navo bhaiyo nokarImAM Avyo. mahArAjA zreNika A samajatA hatA, tethI zeTha kahe "juo bhaiyAjI! tamAro 14 rUA. prabhunI sukhazAtAnA samAcAra lAvanArane moTuM pagAra, paraMtu tamo amArA rasoDe jamajo, tethI InAma ApI detA, roja trikALa jinabhaktimAM tamAre jamavAnA rUA. 6. bacI jaze. tAjA ghaDelA sonAnA 108-108 javalAthI bhaiyo kahe "zeTha amane tamArA mANasanI sAthiyo karavA joitA hatA. 18 dezanA samrATa rasoi na khape' kumArapALa mahArAjAne roja prabhupUjAmAM taddana navA amAre tyAM brAhmaNa rasauyo che. nakora ja vastra khapatA. khaMbhAtanA rAmajI gaMdhAra haze. paraMtu e ubhayakALa niyamita saMdhyAzrAvake jagadguru hara sUrIzvarajI mahArAja khaMbhAtanI pATha kyAM karato haze? temaja cokoya kyAM cokhkho pAse AvI gayAnI vadhAmaNI lAvanAra mANasane rAkhato haze? 11 lAkha rUpiyA vadhAmaNI dAna daI dIdheluM! zeTha kahe - bhaiyAjI! have to tame paradezamAM A zuM sUcave che? pudgalanI prIti toDo, AvyA cho. rUpiyA bacAvI lo. to prabhupara-gurupara-dharmapara prIti joDAyane jAme. bhaiyo kahe - "zeTha! rUpiyA to eka janamanA cothI dIprAdaSTimAM jo A sthiti che, dharmane che, dharama janamajanamano che. zuM eka janamanA khAtara avasare prANa paNa jatAkare, tozuM devadarzana- rUpiyA khAtara dharama bagADI janamajanama bagADuM? pUjana-guru Agamana AdinA samAcAra vagere e mArAthI nahi bane! dharama moTI cIja che." khAtara thoDA rUpiyA jatA na karAya? ane nakarAya loko AbarUne moTI cIja mAne che. to to manapara mahattva konuM rahyuM? dharmanuM ke paisAnuM? AbarU sAcavavA khAtara avasare prANa jatA kare kalikAla sarvajJa AcArya zrI hemacandra che. muMbaImAM eka zeThiyo udAra bahu, te kamAto sUrijI mahArAjanA ziSya AcAryazrI rAmacaMdra gayone dharmakhAte moTA moTA dAna deto gayo. emAM sUrijIe rAjA ajayapAlane kahI dIdhuM bAlacaMdra azubhanA udaye vepAramAM moTI khoTa gaI, munine gurue AcAryapadavI ApavAnI nA pADI 'leNiyAtane moM zuM batAvavuM? ne mAMgavA Ave che. tethI emane e padavI na apAya' rAjA kahe "na ene nAkema kahevI?" te agAsI jai bhagavAnanI ApavI hoya, to A tapelI loDhAnI kaDhAIpara pUjA karI, pachI gAma bahAra kUvAmAM jaLasamAdhi besI jAoAcAryabesI gayA. zekAIne bhaDathu lai lIdhI. thaI gayA! kema? "guru AjJApAlananA dharmane AbarU khAtara mANasa prANa paNa choDI de, sAcavavA prANa paNa jatA karavA joie" e samaja to dharmAtmA dharama khAtara zuM na choDe ? hatI. mahattva jevuM dharmanuM che, evuM prANanuM nahi. rajapUta satI strI guMDAonA hAthamAM kemake dharma janama-janamanI cIja che, janmojanma sapaDAI. dhaNI sAthe hato, satI kahe ene zuM joI sudhAranAra che, prANa e na sudhAre. rahyA cho? mAruM zIla jAya e pahelAM calAvo Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 sattva dAkhavI niyamadharma sAcavyo, prANa jatA karyA, to marIne 1 2mAM devaloke deva thayo. sudarzana roTha pUrvabhavamAM eja gharamAM Dhora cAranAro nokara. ene mahAtmAnA mukhethI ''namo arihaMtANaM'' sAMbhaLavA maLeluM, te enI eNe evI jIvaMtarANA banAvelI, ke pachIthI UMcI bhekhaDaparathI nadImAM jhaMpo mAratA naThInI aMdaramAM cIpakelo lAkaDAno khUMTo peTa phADI aMdara peTho, prANa saMkaTa AvyuM, paNa sattvathI 'namo arihaMtANaM' padanI raTaNAno dharma na choDyo, to marIne e ja gharamAM sAttvika ziromaNi sudarzana zeTha thayA. sattvanuM khaMDala ahIM kevuMka lai AvyA, ke rAjAnI rANI ekAMtamAM prArthanA kare che lobhAve che, paraMtu 'viSaya sukha jAo, zIladharma na jAo.' e hisAbathI aDaga rahyA. tyAM rANIe ALa caDAvyuM, rAjA zeThane pUche - bolo zI hakIkata che? 'jo hakIkata kahuM, to rANIpara mota jevI sajA Ave, mArA zabde mAro ahiMsAdharma ghavAya' ema vicArI zeTha na bolyA, rAjAe zULInI sajA karI. zULIe caDavAnuM thayuM. prANasaMkaTa AvyuM, chatAM zeTha 'mArA prANa jAo, paNa mAro ahiMsAdharma na jAo,' e nirdhArathI aDaga rahyA. A zI rIte banI zakatuM haze ? ema ApaNane lAge, paraMtu sukhazIlatAnI bahu paravA na rakhAya, tema ja dharmamATenI lAgaNI aparaMpAra UbhI karAya, to A banAvavuM saheluM che. evI lAgaNIvALo dharmano arthI mAna-apamAnane bahu nahi gaNe. sukhanahi'zIlatAne phagAvI deze. dharmasAme paisAne tuccha gaNaro. bahAra gAmathI mahArAjane vaMdana karavA cAra sAdharmika AvyA, to bhakti karavA doDadhAma kare. mahAna sAdharmikabhakti dharma AgaLa paisA zI cIja che ? hajI gAmaDAvALA dharmanI AvI kiMmata samaje, paNa zaheravALAne kiMmata ochI, te dharma talavAra mArA gaLApara' rajapUta bhUMDAone kahe 'choDI do ene, nahitara e maraze,' guMDAo jANe 'potAnI patnIne A zeno mAre ?' na choDI, ne satInA kapaDA kheMcavA jatA hatA. tyAM rajapUte patnInuM gaLuM uDAvI dIdhuM. bhUMDA joi rahyA. zIladharma sAcavavA khAtara Ama satIo prANatyAga kare, emayoganI cothI dRSTimAM Avelo 'dharmaarthe prANa paNa javA de che.' mahArAjA kumArapALa navarAtrimAM eka khoDAno bhoga ApavA taiyAra nahi, kaMTakezvarIdevI emanA kapALamAM trizULa mArI tIvra vedanA ane koDhanA sapheda sapheda cAThAM UbhA karI kahe 'hajI mAna, eka bokaDAno bhoga daI de, to jIvanamAM ghaNA jIva bacAvI zakIza, nahitara A koDhiyo thai savAreduniyAmAM phajeta thaiza.' mahArAjakumArapALe sApha nA kahI dIdhI ane udayana maMtrIne bolAvI kahe 'citA khaDakAvo, savAra paDatAM pahelAM mArA zarIranI rAkha karInAkhIza.' 'dharmaarthe IhAM prANane jI chaDe, paNa nahi dharma.' na dharmaM prANasaMkaTe graMthakAra kahe che dIprAdaSTivALo jema dharma khAtara prANa paNa jatA kare, ema prANanA saMkaTamAM paNa dharma jato na kare, 'dharma sAcavavA prANa jAo, paNa dharma na jAo,' A Teka hoya che. jema pelI satIe zIla sAcavavA mota vadhAvI lIdhuM, zIla bhaMgAvA nadIdhuM, ema prANasaMkTamAM prANajatA kare, paNa dharma na jato kare. dharma sAcavI le. vaMkacUla corane 'rANIsAthe durAcAra evI khAdhA, te rANIvAsamAM aDaga rahyo, to rAjAno maMtrI banyo, have, 'kAgaDAnuM mAMsa na khape.' evI bAdhA hatI ne jIvaleNa pIDA AvI. vaidya kahe 'kAgaDAnA mAMsamAM davA lo, to bacI jazo, nahitara marazo.' prANasaMkaTa AvyuM, paraMtu vaMkacUle Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanuM mahattva kema? dharma ja eka mitra khAtara prANa kyAM chUTe? mATInA thoDA phUkA ya na jIvanI sAtho-sAtha janAra koI hoya, to te dharma chUTe. amadAvAdamAM poLo choDI bahAra ja che. bAkI to zarIra, sagA, snehI, makAna, sosAyaTIomAM baMgale rahevA gayA. emane poLanA mAla-milkata vagere to mANasanA maravApara nAza maMdira-upAzraya aMge ghasAvuM nathI. baMgalA- pAmI jAya che, arthAt jIvane e badhAno- anyano moTaranA moTA kharca nabhe, dharmano kharca nahi, tyAre viyoga thaI jAya che. tethI parabhave ahIMnA koI ja aMte dazA kevI? kadAca hospiTalamAM ke DaoNkTaranA sAthe jatA nathI, e mitra zAnA kahevAya? mitra paherA nIce mare!navakAra-nijhAmaNA kazuMna pAme. to badhe sAthe rahI huMpha Apato hoya, te gaNAya. dharmanA khapI hoya, ne prANasaMkaTa hoya, to ya kahI eka dharma ja evI cIja che, je parabhave jIvanI sAthe deze ke mAre DaoNkTara hospiTala na joie. mane rahI ene huMpha Ape che. navakAra saMbhaLAvajo. mAre samAdhi joie.' dharmanuM khUbI kevI che, je zarIra ke jenA sUkSmamAM ATaluM badhuM mahattva kema? to kahe che, - - sUkSma pradeza-pradeza AtmAnA pradeza pradezasAthe dharmanuM mahattva kema? dharma ja eka mitra. khIra-nIranI jema maLI gayA hoya che. jo evuM atra pratibandhanibandhanamAha paNa zarIra AtmAnI sAthe parabhave jatuM nathI, to avasuhRddha, kRtamayanuyAtiyA AtmAthI alaga kuTuMba, kaMcana, makAna, milkata, zarIre sanAza, sarvamag tiAdhA snehIo vagerenI sAthe javAnI vAteya zI? eno pAva suhRddha-nAnyaH, tatkRkSaNayo aa artha e ke zarIra suddhAM bahAranA badhA jIvanI tavAda-mRtamaNanuyAti yati, zarIre gaMgAzaM- saMsAramusApharImAM adharate bhegA thayAne adhavacce ca, sarvamacaTchativananA jIvane choDI denArA ! evAnI sAthe maitrI saMbaMdha TIkArya : ahIM (AvA) AgrahanA niyamanuM bAMdhavAmAM ane enI mamatA karavAmAM saravALe kAraNa kahe che, saMtApa sivAya bIjuM kazuM maLavAnuM nahi. to gAthArtha : dharma ja ekalo (jIvano) mitra adhavacce ApaNane rakhaDatA karI denAra evAnI che ke je marelA (jIva)nI sAthe jAya che. zarIranI sAthe mamatA ane maitrI rakhAya? mamatA-maitrIbhAva sAthe ja bIjuM badhuM nAza pAme che. to dharma sAthe ja karAya. je paralokamAM sAthe Ave - TIkArthaH ekalo dharmaja mitra che, bIjo koI che. pUcho,nahi, kemake mitrapaNAnuM lakSaNa mAtra dharmamAM ja pra. - ahIMno dharma paralokamAM kayAM sAthe che. te lakSaNa kahe che, je marelAne paNa anusare che. Ave che? navA janamamAM to bALapaNamAM sAva bAkI badhuM svajanAdi to zarIranI sAthe nAza pAme ajJAnadazA hoya che. mAtA maMdire laI jAya, to jAya, ene potAne kyAM maMdire javAnIyasUjha hoya vivecana : dharmakhAtara avasare prANa paNa che? jatA kare eTaluM badhuM dharmanuM mahattva zA kAraNe? te u. - maMdire javuM e bAhya kriyA che. e kAraNa batAvatAM kahe che ke, karAvanAra aMtaranA zubhabhAva che. bALapaNamAM A jagatamAM jIvano sAco mitra hoya, to magajanI eTalI khIlavaTa nahi, tethI eTalI te eka mAtra dharma ja che. kemake jIvanuM maraNa thatAM vicArazakti nahi, tethI aMtaramAM zubhabhAva chatAM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 maMdiragamananI evI pakva vicAraNA nahi. paraMtu sadAzayano prabhAva mAtA roja maMdire laI jatAM e vicAraNA pakva savAzayopetastattvazravatatva: thAya che, pachI ene maMdire koI divasana laI jAya progya: paratha, vAjevaprapadyAgaddA to maMdire javAnI haTha pakaDe che, ne pachI maMdire laI thAvuM salAzayouta: sana, tattvajavAtAM bhAre harSa anubhave che, e pUrvopArjita zubha zravaNa tira-pataydhAnA, progya para dharmapariNatinuM phaLa che. A zubhapariNati zubha- vattAvaprapadyate, tatvamAvatvAtsvata: (tata)va adhyavasAya e bAhya khUba dharmapravRttinuM phaLa che. rayogotthAnamacAddavA kaho, dharma kharekhara aMtaranI zubhapariNatirUpa che, gAthArtha e pramANe samya AzayavALo te e jIvanI sAthe paraloka jAya che, ene sadgati (thayelo) tattvazravaNane pradhAna karanAra hoya. apAve che. ne e tyAM ene anukULa saMyogamAM (eTale) dharmane saheje prANa karatAM paNa zreSTha mAne. dharmAtmA banAve che. 1 TIkArya ityaM' e pramANe samyagu Azaya mATe kaho, ahIMdharmakarIe enuM uccaphaLa yukta thayelo tattvazravaNamAM tatpara arthAt ene karyuM? paisATakA, sukha, saMpattinahi; kintuzobhana mukhyakaranAro hoya (evo e) dharmane saheje prANa adhyavasAya, nirmaLa bhAva, samyapha pariNati karatAM paNa zreSTha mAnanAro hoya che. tethI ja A UbhI thAya te. A lakSya jo dhyAnamAM hoya, to daSTivALAne yogotthAna nAmano doSa raheto nathI. dharmasAdhanA karatAM karatAM A jotA rahevAya, ke "mArA vivecanaH dharma ja sAco zreSTha mitra che, je adhyavasAya nirmaLa thatA Ave che ne?' A lakSya parabhave sAthe Ave che, e vAta kahI. to jIvaLyA jo barAbara dhyAnamAM hoya, to dharmasAdhanAnIvacamAM baLa upara ene zreSTha mitratarIke svIkAre che? e koI krodha- abhimAna-mazkarI- IrSyA vagere vAta A zlokamAM batAvatAM kahe che, ke jIva ahIM malinabhAvana uThavA devAya; tema sAdhanAnA phaLarUpe cothI daSTi sudhI caDyo, emAM eno Azaya-enA moTI prabhAvanA, mAnapAna, dhanakamAI ke devatAI adhyavasAya nirmaLa banelA hoya che. sukhanI kazI lAlasAnarakhAya. eTale have samajAze yoganI pahelI be daSTino abhyAsa karyA ke dharmasAdhanA cAlu hoya, tyAM vacamAM kaSAyo, ne pachI jIvane trIjI balAdaSTimAM evA zubhasAdhanAnA phaLarUpe mAnapAnAdinI IcchA kema thAya adhyavasAya thayA hoya che ke ethI have ene tattvache? kaho, dharmasAdhanAnA mukhya phaLa tarIke zubha- zuzruSA arthAt dharmatattva sAMbhaLavAnI tAlAvelI pavitra adhyavasAya ane dharmapariNatilakSamAM nathI, jAge che. e laine cothI daSTimAM caDyo, eTale mATe evA bhAva bagADanAra kaSAyo ane dunyavI tyAM dharmatattvanAM zravaNanuM kartavya jIvanamAM mukhya phaLanI IcchA thAya che. kare che. ane tattvazravaNa karato jAya, eTale khabara nathI ke, A kaSAyo janama-janama magajamAM saheje sacoTa besI jAya che ke "dharma ja mAraze ! ane viSayAkAMkSA durgatinA bhavonI ApaNo zreSTha mitra che.' ene mana dharmanuM mahattva jelomAM bhaTakAvaze. mATe Ano tyAga rAkhIne khUba vadhI jAya che, dharmanI mamatA bhAre joradAra aMtaramAM dharmanI pariNati jagAvavI. dharma' jIvano bane che, tethI ja dharmaarthe prANa jatA kare, paNa sAco mitra che. dharma jato na kare. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazravaNano guNa. A vastu ene have sahaja jevI thaI gaI che jemAlIcananArabha paNa emaLyAno jema oghadRSTimAM hato, tyAre patnI, paisA vagerene harakha, ema badhI dharmasAdhanAmAM, dharma bhAre sahaja rIte prANathI adhikamAnato hato. ema ahIM harakhathI zaru thAya. pachI enI vidhi sAcavavAmAM cothIyogadaSTimAM have Azayazuddhi adhyavasAya- cokasAI... vagere hoya, to kahevAya ke ApaNe nirmaLatA evI thaI gaI che ke, ne emAM vaLI dharmane sAro AvakArIe chIe. tattvazravaNathI A tattvazravaNa jIvanamAM mukhya banAvavAthI evI vizeSa banatuM Ave. emAM haiyAnA bhAva evA navanavI AdhyAtmika preraNA maLe che, eTale have nirmaLa thatA Ave ke haiyAmAM dharmanI mahattA ane ene mana dharmanuM ja UMcuM mahattva che, dharmane sahaja mamatA ananya banI jAya. tyAM tattvazravaNane mukhya rIte prANathI adhika tarIke AvakAre che. banAvyuM hoya, to so kAma paDatA mUkIne paNa tattva A parathI ApaNI jAta mATe jovAnuM che, ke zravaNa karavA doDI jAya. mevA-miThAI ane dhanadharmasAdhanA to ApaNe karatA hoie, paraMtu tyAM kamAI karatAM paNa tattvazravaNano ene rasa bhAre ApaNA dilamAM dharmane kevo AvakArIe chIe, hoya. e parathI mApa nIkaLe ke ApaNA manamAM dharmanuM AvuM uccatattvazravaNa kare che, tathA Azaya kevuM mahattva che? dharmane AvakAravA mATe paheluM to nirmaLa thayo ne dharma ane prANathI paNa adhika haiyAmAM eno pArAvAra harakha ubharAya, te evo ke lAgyo che, tethI have dharmayoganI sAdhanAmAMthI mananuM duniyAnA lAkho rUpiyA vagere maLavAno harakha enI utthAna thatuM nathI, mana UMcakAi jatuM nathI. dharmanI AgaLa phikko paDI jAya. badhIya dharmasAdhanAnA svataH ruci nathI eTale keTalAka phariyAda to kare che prAraMbhe haiyAmAM harSa ubharAvavAnA. gurupAse pApanI ke dharma karatAM karatAM amane bIjA-trIjA vicAra AlocanA karavA jaie, tyAre paNa pahelAM A kema AvyA kare che ? paraMtu A nathI jotA ke harakha hoya ke aho jinazAsana maLyuM che to A 'hRdyano Azaya nirmaLakarI dharmane prANathI adhika kevo sarasa pApazuddhino yoga maLe che ! mAruM kevuM vahAlo ryo che?nA, to pachI dharma karatAM prANa ahobhAgya! pUrvanA bhavomAM A pApaAlocanA to zuM paNa mAmulI paisAvagere vastuone vadhu -prAyazcita na thayAM, tethI e pApanA azubha vahAlI karI rAkhela hoya, pachI e vastuomAM mana anubaMdhonA pratApe ahIM pApabuddhio, viSayA- kema na taNAI jAya?pachI tyAM dharmayogamAM vAre saktio ane kaSAyo ryA kare che. dhanyajIvana vAre mananuM utthAna thayA ja kare e sahaja che. ahIM AlocanA karavAnuM maLe che. "azubhakarmo ane dIprAdaSTimAM nirmaLaAtmapariNatithIdharmane azubha anubaMdho chedAI jaze.' ema harakha hoya. evo vahAlo karyo che, mahAna lekhyo che ke ene alabatpAparyAno tIvra saMtApa hoya ane prANathI paNa adhika mAne che. tethI ahIM utthAna mukta manathI AlocanA karAya, to mahAna karma- nAmano doSa nathI raheto. nirjarA thAya. vaLI, tattvazravaNano guNa duSkRtagaha-saMtApathI azubhaanubaMdho tattvazravaNakumAuMkapAya. sukRtaanumodanAthI zubhaanubaMdho UbhA kSAra,masyA to canmayurolayAta: ___ bIjaM prarohamAdatte, tdvttttvshruternrH||61|| thAya. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 - sArasyAti yathurIyAta:- hoya, toya tattvazravaNa karavAthI enA prabhAve tanmAdhuryAnavADapispaNavinyA vInaMpradama jIvamAM dharmabIjomAMthI arthAt dharmanI prazaMsAtattattvazruternaraH, tattvazruteravinyasAmaththata mahIM- AdimAMthI dharmaruci-abhilASApara dharmapravRtti amAvatnAviti dizA janme che, te TheTha dharmasiddhi sudhI pahoMce che. enI TIkArya : tattvazravaNano lAbha batAve che. prazaMsA karIe, enAM AkarSaNa-ahobhAva thAya, gAthArtha jevI rIte khArA pANInA tyAgathI e AtmakSetramAM dharmanuM bIja paDyuM kahevAya. ane mIThA pANInA yogathI bIja ugavA-vadhavAnuM bIjAdhAna eTale ke bIjanuM vAvetara thayuM gaNAya. pAme che, tevI rIte tattvazravaNathI mANasa (dharma- kahIe - 'bhAi ! mahAvIra bhagavAnanI kSamA bIjano udgama-vRddhi pAme che.) jabaradasta!' e kSamAnI prazaMsA karI. "aho ! TIkArya : jevI rIte khArA pANInA tyAgathI bhagavAnanI kevIka utkRSTa kSamA. chatI zaktie ane madhura pANInA yogathI, (alabatu) tenI harAmIonuM paNa khamI khAdhuM. dhanya!' evuM manane madhuratAno khyAla nahi chatAM, "spaSTasaMvicA" thAya e kSamAnuM AkarSaNa thayuM, kSamA pratye (arthAt pratyakSa dekhAya che ke) bIja udgama- ahobhAva thayo kahevAya. e kSamAnuM bIja che. vRddhi pAme che. tevI rIte mANasa tattvazravaNathI eTale to zAstra gurupraveza, tapasyA vagerenA (dharmabIjanI udgama-vRddhi pAme che) kemake je varaghoDA kADhavAnuM kahe che, te Itara samAjanA tattvazravaNanuM aciMtyasAmarthya che, mahAprabhAva che. lokone dharmabIja pamADavA mATe; kemake varaghoDAno vivecanaH ahIMzAstrakAra tattvazravaNathI zo ThATha joIne, emAM vaLI sAthe anukaMpAdAna ke guNa thAya che, e batAvatAM kahe che, aucityadAnarUpe lADu jevuM vahecavAnuM rAkhyuM hoya, jema mIThA pANIthI tema tattvazravaNathI te joIne jainetarone ema thAya ke "aho kevo mahAna bIjanuM ArohaNa jainadharma! kevo udAra jainadharma !" A emanAmAM mANasa jamInamAM bIja vAve, ne khArA jainadharmanuM bIja paDyuM gaNAya. e AgaLapara pANInA badale mIThA pANInuM siMcana kare che. ugI vikasIne ene jainadharmanI prApti karAvanAruM alabat bIjane madhura pANInuM siMcana thAya banavAnuM. moTo aThAI mahotsavanahi sahI, mAtra emAM ene madhuratAno rasAsvAda-anubhava nathI eka pUjA bhaNAvo, paNa maMdirabahAra e rastethI thato, kemake ekendriya hovAthI ene madhuratAnA janArane nAnuM paNa goLa-sAkaranuM paDIkuM vahecavAnuM rasAsvAda mATe rasanendriya ja nathI. chatAM madhurodaka rAkhyuM hoya, te ema kahIne 'lyo, A amArA svabhAve ja evuM che, ke e bIjane siMcAtA bIja pArasanAtha bhagavAnanI pUjAnI khuzAlI che, to udgama-praroha pAme che. enI ApaNane spaSTa lenAranA dilamAM pArasanAtha bhagavAnamATe - saMvitti thAya che- pratyakSa dekhAya che. A sUcave che bhagavAnanI pUjAmATe ahobhAva thAya. 'aho!kevA ke mIThuM pANI, bIjane enI madhuratAno khyAla nahi AmanA pArasanAtha bhagavAna! kevI bhagavAnanI chatAM, bIja para kevo prabhAva pADe che ! mIThA pUjA!A enAmAM bhagavaprAptinuM ne pUjAnuM pANInA siMcananA prabhAve bIjamAMthI aMkura vagere bIja paDyuM kahevAya. janme che, ema tattvazravaNanA prabhAvano khyAla na Ano lAbha keTalo badho? ne enI sAme Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iT khArA pANI sama bhavayogane tyAgI kharacakeTalo? lAbhamAM seMkaDo lokomAM jainadharmanuM tattvazravaNanuM aciMtya sAmarthya eTale tIrthakara bhagavAnanI prAptinuM bIja paDI javAthI ApaNI kalpanAmAM na Ave evI tAkAta. AgaLapara e pAmIne kaMdamULatyAga karI anaMtA ApaNane ghaNA pUrvapuruSomAM ane vartamAna jIvone abhayadAna denArA, temaja bIjA paNa dAna- mANasomAM A jovA maLe che. dA.ta. moTA gaNadhara zIla-tapa-niyamAdi pAmanArA banaze! e dharma gautama svAmIjI ma. vagere paramAtmA mahAvIradeva vaLI enA vArasadAromAM ane bIjA saMparkamAM sAthe vAda karI jItavA Avela, te bhagavAna pAsethI AvanArAmAM Utaraze ! e badhAnI durgatio tattvazravaNa karI vaidika brAhmaNadharmamAMthI tatkAla aTakaze! A lAbhanuM zuM pUchavuM? saMsAra-aTavImAM sIdhA jainadharmamAM AvI gayA. mahAghAtakI, krUra bhUlA paDelA ane jainadharma vinA bhaTaka bhaTakakaranArA ane nirdaya akabara bAdazAha jagadguru AcArya jIvone mArge caDAvavAmAM nimitta banAya enA puMgava hIrasUrijI ma. pAse tattvazravaNa karatAM lAbhanA lekhA nahi. enI sAme keTalA paisAno komaLa ane dayALu banI gayelA. vagere vagere.. kharaca ! kaho mAmulI! e anukaMpA-aucitya A aciMtya sAmarthya tattvazravaNanuM che, A dAnano kharaca kAMI eTalo badho nathIke potAnuM ghara sAmarthyanA hisAbe ja tattvazravaNano mahAprabhAva UThI jAya, yA eka TaMka paNa bhUkhyA rahevuM paDe. paNa paDe che, kemake tattvazravaNathI bUjhelAzaktimAna A guNabIja dharmabIjanI vAta che. dharmanI AtmA prabhAvaka kAryo karI lokopara bhAre prabhAva samyaka prazaMsA AkarSaNa pachI e guNanI-dharmanI pADe che. jemake, brAhmaNa purohita haribhadrabujhIne ciMtA-ruci-abhilASA thAya e aMkara che, enA jaina sAdhu jainAcArya thayA pachI 1444 zAstrono para e guNa ke dharma aMgenI jijJAsA, zuzraSA, racayitA banelA, jeno prabhAva Aja sudhI cAlyo zravaNakare enALa kahevAya. pachI enA para e guNa Ave che. ke dharma aMgenI pravRtti thAya e patra-puSpa che. vajasvAmI pUrvabhavamAM devapaNe aSTApadajI to pravRtti zAnA para AvI ? tattvazravaNa para gautamasvAmIjI pAsethI tattvazravaNa karI paratattvazravaNa dharmabIjane UgavA vadhavA mIThA bUjhelA. tejasvAmInAbhavamAM traNa varSanI uMmare pANInAM siMcananuM kAma kare che. tyAre atattvazravaNa dIkSA, 11 aMganuM jJAna, pRthvIpara viharI karI khArA pANInA siMcananuM kAma kare che. kheDUta bIja prabhAvaka pravacana vagerethI jabaradasta prabhAva pADI vAvI samudranA khArA pANInuM siMcana kare, to bIja gayA. tattvazravaNanI balihArI che, ke je mIThA khalAsa thaI jAya. paraMtu enA badalenadInI naheranA pANInI jema jainadharmabIjane adbhuta siMcana karI mIThA pANInAM siMcana kare, to bIja uge, vadhe. pAka tarapha laI jAya che. sAmAne dharmaprazaMsA ahobhAvato thayA hoya. paraMtu khArA pANI sama bhavayogane tyAgo... e pachI jo e khArApANI jevuM atattvazravaNakare, gauva mAvArthamAhato pelAM ahobhAva-AkarSaNa sukAI jAya. ahIM kSArAtunyA mavayomsfutno matadA tattvazravaNathI dharmabIjanA ugavAvadhavAmAM Ahetu madhurodrayona samA tattvazruti tathA dharA sarasa batAvyo ke tattvazravaNanuM aciMtya sAmarthya kSArAtu da ra miyopoDavitno hovAthI eno mahA prabhAva che. mato'tattvazravaNarUpo'pi, madhurodakayogena samA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 tattvazruti tathA-tata tattvazrutirIti pAdarA vicAravuM joie ke tattvazravaNa gaNatarIke tattva TIkArya Ano ja bhAvArtha kahe che- zravaNa keTaluM badhuM mogheruM che! pahelAM tattvanodveSa gAthArtha: ahIMsamagra bhavayoga khArA pANI aruciTALo, pachI tattvanI jijJAsA UbhI karo. tulya manAyo che. tathA tattvazruti madhurapANInA pachI tattvazuzruSA jagAvo, arthAt yoganI traNa yoga tulya (manAI che.). daSTi AtmAmAM utArI do, pachI cothI daSTimAM TIkArtha: saghaLobhavayoga khArApANI tulya guNasvarUpa tattvazravaNa prApta thAya che. have manAyo che. atattvazravaNarUpIbhavayoga paNa khArA ajJAnatAbharyA anaMtA bhUtakALanI jema ahIM pANI tulya che madhura pANInAM yogasamuM tattva- atattvanuM zravaNa karatA rahevAya? koNa e karAve zravaNa che. tathA taDaMgatayAtattvazrutirapIti' eTale che? atattvano rasa. ke tattvazravaNa kalyANanuM aMga hovAthI e paNa paraMtu atattvano rasa bahurAkhyo, anaMtakALa kalyANarUpa che. (pachInA zloka sAthe saMbaMdha che.) rAkhyo, have enAthI thAvuM joie. to ja gADI vivecanaH atattvazravaNane khArA pANInA mokSatarapha AgaLa vadhe. eTalA mATe to jayavIyarAya yoganI upamA ApI, eno ja have bhAvArtha sUtramAM pahelI mAgaNImAM bhavanirveda bhavavairAgya batAvatAM kahe che, ke Akho ya bhavayoga khArA- mAgyo, pachI tarata bIjI mAgaNImAM 'mArgAnupANI tulya che, "mokSayoga" eTale jIvane sAritA mAgI. eno "lalita vistarA zAstramAM mokSasAthe yojI Ape te samyagdarzanAdi yogo. artha karyo- tattAnusAritA, tAttvika vAtanuM 'bhavayoga" eTale saMsArasAthe yojI Ape te anusaraNa. bhavavairAgya Ave eTale ene have mithyAtva-hiMsAdiyogo. arthAt mokSanAM kAraNo tattva-tAttvika vAta ja game, emAM ja ene rasa te mokSayogo, bhavanAM kAraNa te bhavayogo. hoya, atattva ene game nahi. viSayo ane A badhAyabhavayogo khArA pANI tulya che. kaSAyonIvAtathI bane teTalo Agho rahe, ene TALe, atatvazravaNarUpIbhavayogapaNa khArApANI tulya emAM phasAya nahi. usbIjAo evI vAto karatA che. jemAM kheDUta bIja vAvyA pachI dariyAnA khArA hoya, to emAM ene azAMti lAge, akaLAmaNa pANInuM siMcana kare, to bIja Uge-vadhe nahi, vartAya. eTalA ja mATe atattvanI vAtanIbIja bagaDI jAya; ema dharmabIja to UbhuM , atAttvikayAne mAla vinAnIne kSudra vAtanI kheMca paraMtu pachI atattvazravaNa karyA kare, to e bagaDI paDana kare. ApaNI jAtanuM pArakhuM karavuM hoya, jAya. athavA jema dariyAmAM paDelo mANasatarasathI to jovAnuM ke mAla vinAnI bAbatanI-kSaka dariyAnuM pANI pIe to tarasa maTe nahi paNa vadhe, vAtanI khecapaDakarIe chIe? khecapaThakoNa ema anAdino viSaya tRSNALune bahirmukha jIva nakare? kaho, jene atAttvika vAtamAM rasa ja na atattvanuM zravaNa kare, to e tRSNA zame nahi paNa hoya. rasa hoya tAttvika vAtamAM, tattvAnuvadhI jAya. badhuM ya Indriya, viSayo ane bAhya- sAritAmAM. bhavavairAgyanuM e phaLa che. vairAgya che bhAvanuM zravaNa e atattvanuM zravaNa che. e zravaNa eTale moTA devatAIvaibhavaneyatuccha lekhe che, emAM karavAthI viSayatRSNA ane bAhyabhAva vadhe. mATe ene rasa nathI. to pachI enI apekSAe sAmAnya kahyuM "bane teTalo atattvazravaNathI pAcho vaLa gaNAya evIdunyavI viSayonI vAtomAM zAno rasa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvazravaNathI samasta kalyANa hoya? tethI khAnapAna, niMdA-vikathA-kuthalI, ja nahi thAya, pachI AgaLa svataHrucithI tattvarUpa-raMga-ThaThThA-mazkarI-khela-tamAzA vagere zravaNa, tattvanI-dharmanI abhilASA pravRtti vagere vageremAM rasa ja nahi. ethI enI vAtonuM zravaNa Ave ja zAnA? AnI sAme atattvazravaNa baMdha game ja nahi. ene khArApANI tulya dekhe. mATe ja karI tattvazravaNa karatA rahevAya, to jIvane kalyANa e tattvanI vAtamAM Thare, AnaMda anubhave. ane A pragaTa thAya che. tattvazravaNa e A kalyANanuM ughADo hisAba che, atattvanI vAtonAM rasathI aMgabhUta (kAraNabhUta bane che, tethI tattvazravaNane zravaNa kare, e atattvanI nikaTa jAya. tattvanI khudane paNa kalyANarUpa kahI zakAya. jIva jotavavAtonArasathI zravaNa kare etattvanI nikaTa jAya. zravaNa kare che, to e kalyANa ja sAdhI rahyo che. mAtra atattvazravaNa ja nahi, kintu samasta tattvazravaNathI samasta kalyANa bhavayoga-bhavavRddhinAM kAraNo khArA pANI jevA pracA va mukhamAhache. mithyAtvalo, ke avirati lo, yA kAmakrodhAdi 3 takhtaniyamadheva, vanyA vinaMtRUTIFI kaSAyo lo ke hiMsAdi pApayogo lo, badhA ya musuilloveti, nokahitAvahaFIdharA khArApANInA siMcana jevA, te dharmabIjane bagADI matadu-tyata dava tasvakRteH mitkAra nAkhanArA. tethI ja anubhava thAya che ke dA.ta. niyamadeva vAir paropadri vinaM nRrimaMdiramAM prabhunAM darzana-guNagAna karyA e prabhunI tattvazrutertAvidhAlayamAvati, taveva viziSyane ane prabhunA saMyamAdi yoga tathA vizvaupakAra gurumasuiNopetanyA , tavAjhayA tatkALa) vagerenI prazaMsA thaI, e AtmabhUmimAM bIja tattvata: nyatvI, mata vAda no dahitApaDyAM. paraMtu bahAra nIkaLyA pachI atattvazravaNa vadaM-anuvacagurumasidhyatvaliti drA ane viSayasaMparko vagere bhavayogamAM jIva rasa le TIkArya : A tattvazruti (zravaNa) no zo che, to e bhavayogarUpI khArA pANIthI pelA bIja guNa thAya che. te kahe che. bagaDI jAya che, emAMthI AgaLa abhilASA- gIthArtha : eTalA ja mATe tattvazravaNathI tattvazravaNa pravRtti cAlatI nathI. Ano artha zo? manuSyone samasta kalyANa avazya ja janme che, je jiMdagI sudhI roja derAsara jaI devadarzana pUjana gurubhaktinA sukhathI saMpanna hoya che ane Aloka guNagAnAdi karatA rahevAnuM, paNa pachI bhavayogothI paralokanAM hitane lAvanAra-sadhAvanAra bane che. ebIja bagaDI javAnA lIdhe AgaLazI prabhunA TIkAI: 'eTaleto" arthAt eTalAmATeja, saMyama-kSamAdi yoganI abhilASA vagere karavAnuM mANasone tattvazravaNamAMthI sakala kalyANa nahi, AvA jIvananA aMte zuM khATI javAnuM? zuM paropakArAdi avazya janme che. kemake tattvazravaNathI pAmI javAnuM? tevA prakArano nirmaLa Azaya pragaTe che. enI ja mATe ja atattvazravaNa yAne viSayonAM ne vizeSatA batAvatAM kahe che, "gurubhaktisukhopeta' - bAhyanAM zravaNaAdi khArA pANI jevA bhavayoga gurubhaktirUpI kalyANathI yukta hoya che e baMdha karI devA joIe. e nizcita che ke dunyavI kalyANa; kemake gurunA vacanathI ja (gurubhakti viSayonuM ane bAhyanuM bahu zravaNa darzana-paricaya karavAne lIdhe) gurubhaktinuM AcaraNa paramArthathI rahetA, devadarzanAdi karatAM rahevA chatAM tattvajijJAsA kalyANa svarUpa che. eTalAmATeja kahe che ke (guru Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 bhaktirUpI kalyANathI yukta paropakArAdi sakala bhAtuM laine khAvA beTho, emAMthI A bhUkhyA kalyANa) lokaThayahitAvaha Aloka-paralokanAM mULadevane jarAya khAvA na ApyuM. pachI AgaLa hitane pamADanAra bane che, kemake (paralokamAM hita cAlyA ne nagara AvyuM eTale 'lyo sAhebajI!" ahIMnA zubha anubaMdhathI thAya, ane) zubhAnubaMdha kahIne brAhmaNa chUTo paDI potAnA ISTa sthAne cAlyo gurubhaktithI siddha thanArA hoya che. gayo. vivecana : tattvazravaNano prabhAva batAvatAM Ama chatAM mULadeva uttama jIva che tethI ene ahIM 63mA zlokamAM kahe che ke jIvone tattva- brAhmaNapara dveSa na thayo, paraMtu enI kRpaNatApara zravaNathI samasta kalyANa avayanIpaje che. ahIM dayA AvI, ane potAnA karmanI pariNati kalyANa' zabdathI paropakAra vagere levAnA che. vicArato rahyo. have bhUkha kakaDIne lAgI che, tethI 'kalyANa' zabdano zAstro A rIte artha A puruSArthI jIva nagaramAM jaIne koIka dAtAra batAve che. pAsethI sAthavo laI Avyo. bhUkha kakaDIne lAgI 'nyammatiti kanyAnuM che, chatAM nadInA kAMThe bhAvanA bhAve che, koI kalya arthAt sukhane bolAve tenuM nAma mahAtmA maLe, to emane daIne pachI khAMuM.' emAM kalyANa. tyAre paropakArAdi karAtA jIvonA bhAgyayoge muni udyAnamAMthI gAmamAM jatA haze. sukhane ane paropakArAdi karanAranA sukhane paNa emane joI khUba ullAsathI vinaMtI kare che - "mane bolAve che, sukhane hAjara kare che, mATe e dAnano lAbha Apo." muni Ama enI daridraparopakArAdi kalyANa kahevAya. dA.ta. jenApara nArAyaNasthiti chatAM enA bhAva joI khAlI pAtra paropakAra karAya enuM ya bhaluM thAya, ene ya sukha dhare che, ne mULadeva badho ja sAthavo pAtranI aMdara thAya, ane zuddha bhAvanAthI paropakAra karanArane ThAlavI de che. tyAM devatA prasanna thayA. varadAnamAM ethI ahIM cittanirmaLatA cittaprasannatA thAya, e bIjI vAta sAthe kahyuM - AjathI sAtame dahADe tuM sukharUpa che. tema ja e paropakArathI puNyAnubaMdhI rAjA thaIza! utkRSTa bhAvanuM pApa ke puNya A puNya UbhuM thAya, ethI paraloke sukha maLe che, bhavamAMphaLe che, e hisAbetyAMthI AgaLa cAlatAM utkRSTa bhAvanAthI paropakAraryo hoya, to te puNya kharekhara e mULadeva rAjA thAya che. A janamamAM paNa phaLe che, ne jIvane sukha Ape Ama mULadevane utkRSTa bhAvanAthI karela che. mULadeva-guNAkarazeThavagereekaparI sthitimAM muninedAnarUpI eka prakArano paropakAra AlokamAM utkRSTabhAvathI supAtradAna karyuM, to emane A sukha ApanAro banyo. janmamAM ja mahAna saMpattino lAbha thayo. evuM guNAkara zeThane thayuM. emaNe sArI mULadeva atyaMta nirdhana thaI gayelo, paNa sthitimAM potAnA sasarA, sALA vagerene sukhI puruSArthI jIva hato, te nirAza na thatAM paradeza karelA, paraMtu have sthiti taddana bagaDI jatAM patnI upaDyo, chatAM hajI durbhAgya udayamAM che, tethI kahe - jAo, mArA piyare, tame mArA bApAjI pravAsamAM eka brAhmaNane kaMpanI ApI. rastAmAM ane bhAione ghaNuM ApyuM che, to AvI kaparI manoraMjaka vAtacItothI sadhiyAro Apyo, paraMtu sthitimAM sArI madada karaze. zeThe kahyuM - AvI AgaLa e kRpaNa brAhmaNa pote potAnI pAsenuM sthitimAM na javAya, paNa strIe Agraha karIne Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM jJAna kevuM ? mokalyA, sAthe eka TaMkanuM bhAtuM ApyuM. rastAmAM AgalA divasano upavAsa hato eTale taLAvanA kAMThe pAraNuM karavA bese che, ne bhAvanA kare che 'supAtra ThAnano lAbha maLe pachI pAraNuM karuM to kevuM sAruM !' tyAM ja munio maLyA, zeThane AnaMdano pAra nathI te badhuM ja bhAtuM muninA pAtramAM ThAlavI dIdhuM. pachI bhUkhyA bhUkhyA gayA sAsare. sasaro parakhI gayo jamAI kema AvyA, tethI mo ja na ApyuM. ulTuM pUche che - kyAre javAnA cho ? A kahe - have to rAta paDavA AvI che, kAle jaiza. sasaro kahe - to juo, ema karajo, vahelI savAre nIkaLI jazo to ThaMDa ThaMDe ghare pahoMcI jazo.' ke guNAkara zeThane to kaMi bolavAnuM hatuM nahi, potAnA karmano vipAka samajI, AvA nimakaharAmI mANaso pratye paNa manamAM kyo durbhAva lAvyAnahi. e vahelI savAre nIkaLI paDyA. rastAmAM pelA taLAva AgaLa ja thAka utAravA hAtha-paga moMdhoi vicAre che, jo khAlI hAthe ghare jaiza, to patnI prathama darzane ja duHkhI thaze. tethI ahIM paDelA pattharanA goLa goLa TUkaDAnI poTalI bAMdhI lai jAuM, to prathama darzane to rAjI thai jaze. pachI joyuM jaze. basa, patharAnI poTalI bAMdhI, laine ghare AvyA. bAIe piyarathI A mAla laine AvyA che, samajI kaMsAra karyo. patine jamavA bolAvyA, ne pote aMdara poTaluM kholI jovA gai. zeThe nA pADI kahyuM - mane jamI levA do, pachIthI batAvuM chuM. paraMtu ati AturatAmAM patnI poTaluM kholI jue che to patharAne badale motI ne ratno dekhyA ! cakita kahe che - 'juo tame javAnI nA kahetA hatA, paNa mArA bApujIe tamane kevA amUlya motIo ane ratno ApyA ?' zeTha paNa joine cakita thai gayA! kema A banyuM te samajyA nahi, paraMtu utkRSTa thai 21 bhAvanAthI munine karela dAnathI evuM utkRSTa puNya UbhuM thayuM ke A bhavamAM sukhakArI thayuM. puNyanA prabhAve tyAMnA kSetradevatAne buddhi jagADI ke 'A mahAna dharmAtmA sAdharmikanI bhakti karuM,' te eNe ja patharAnuM motI- ratnomAM parivartana karI dIdhuM ! vAta A che, paropakArAdi kalyANa Aloka paraloka baMne ThekANe sukha pamADanAra bane che. ane paropakAra zuM ke bIjA zuM, badhAM kalyANa tattvazravaNamAMthI janme che. AtmAnuM jJAna kevuM? tattvazravaNamAMthI AtmAnuM jJAna thAya che, ke AtmA kevo ? to ke sahajasvabhAve rAgAdi rahita zuddha anaMtajJAnamaya ! have ApaNI sthiti joie, to dekhAya che ke ApaNAM jJAna arthAt darzana zravaNa- sparzana vagere rAga yA dveSathI kharaDAyelAM hoya che, kemake pUrve viSayonA ja saMparka bahu rAkhI evAM ja rAgAdithI malina jJAna ja karyA che. tethI enA saMskAra evo ja vAraso Ape ne ! e AtmAnuM malinasvarUpa che. emAM rAgAdinI malinatA AvI, tethI mamatvabhAva ne svArthabhAva Ubho thAya che. A mArI cIja, Ane huM ja rAkhuM, huM ja vAparuM... tattvazravaNamAMthI A samajavA maLe che ke A mamatvabhAva ane svArthavRttithI ja saMsAra anaMtakALathI cAlyo Ave che. ene TUMko karavo hoya to mamatA ne svArthavRtti toDa. emATe parArthavRtti paropakArabhAva lAva ke mAruM bIjAne kAma lAge. bIjA bhogave. AtmAnuM zuddha svarUpa lAvavuM che ? to malinavRttinAM kArya ochA karo, dA.ta. khA khAuM e AhArasaMjJAnI malinavRttinuM kArya che. niraMkuza khAnapAnanI sAme tapanI vRtti rAkhI enAM kArya arthAt tapasyAo karo. evI malinavRtti parigrahasaMjJAnI. enAM kArya dhaMdho-dhanakamAi. enI sAme dAnavRtti rAkhI dAnanAM kArya karo. evI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 malinavRtti viSayasaMjJAnI. enA kArya che viSaya- e zA mATe ? to ke parizIlananA mATe. AthI zuM saMparko. e ochA karI jinabhakti-sAdhusevA- thAya? to ke, "akuzaLa apacaya ceta' arthAt tattvazravaNa vadhAro. azubha-cittano azubha vicArono hrAsa thAya. tattvazravaNa tattvadRSTi UbhI karI Ape che Ano anubhava - dA.ta. 'samarAIkahA' tattvadaSTi A, - paisA e sukhanuM sAdhana samarAdityakevaLI-caritra vAMcIe tyAre thAya che. nathI, kemake paisA khArA pANInI jematRSNAvadhArI dilamAM kevA suMdara adhyavasAyo uchaLe che. viSayade che. tarasamAM khAruM pANI pIe ethI tarasa vadhe. kaSAyanA malina bhAvo moLA paDI jAya che. enAthI tRSNAmAM paisA maLe tRSNA vadhe. so rU. nI icchA azubha AzayonuM saMzodhana thAya. AvA hatI. mahenata karI so maLyA, to so maLavA para adhyAtmanA graMthonAM zravaNa vAMcana manananI have hajAranI tRSNA thaze. zAstra kahe che balihArI che, - enuM vAraMvAra parizIlana"hA nAdo tA noDo, nAhI noTova pArAyaNa -bhAvana karI zakAya, jethI AtmA dunyavI viSayomAM jemalAbhathAya, temalobha enAthI bhAvita thAya. 'parizIlana naya heta" (tRSNA) thAya che, lAbhathI lobha vadhe che. mATe arthAt parizIlananAMnaya eTaleke mArganAM hetuthItattvadaSTi A, ke prayojanathI zravaNa manana karavAnuM. manane ema thAya paisA e sukhanuM nahi paNa tRSNAnI vRddhinuM ke azubha vicArothI bacavA jiMdagI tattvanAM sAdhana che. sukhanuM sAdhana to tRpti. parizIlanamAM ja jAya to kevuM sAruM? eka miniTa tattvanuM zravaNa jema guru pAsethI, ema paNa adhyAtma sivAyanIna jAya. tyAre anAdinI zAstranA paricaya, zAstranA vAMcana-svAdhyAyamAMthI AtmAnI badIo-kharAbIo ane khoTAlekhAM paNa maLe. e pAtako - pApone aTakAvI de che. ne tattvazravaNa ane adhyAtmavinA thoDA ja mITa ema ethI azubha bhAvo, azubha vicAro aTake che. mATe che ? tattva zravaNathI adhyAtma Adi samasta to AnaMdaghanajI mahArAje kahyuM - kalyANa thavAnuM kAraNa e che ke "paricaya pAtakaghAtaka sAdhazuM, kalyANanuM mULa kAraNa haiyAno vizuddha ArAya akuzaLa apacaya ceta; che; netattvazravaNathI vizuddha AzayayAne AzayanI graMtha adhyAtama zravaNa manana karI, vizuddhi thAya che. parizIlana naya heta." | "guruma suNopeta AnI pUrvanI gAthAmAM kahyuM "caramAvartimAM tattvazravaNathI samasta kalyANa thavAnuM kahyuM, carama yathApravRttikaraNa kare, tyAM tathAbhavyatvanI e kalyANa kevA? to kahe che 'gurubhaktisukhopeta' pariNati pAvA mAMDe che, ane tyAM prApti arthAt gurubhaktinA sukhathI-kalyANathI sahita. pravacanavApha jinAgama prApta thAya che. have kahe che pra. - gurubhakti e kalyANa zI rIte? paricaya' arthAt jinAgama zAstrano paricaya, ke u. - sAcI gurubhakti yAne gurune bhajavAnuM je pAtaka- ghAtaka che, pApa-doSa-duSkRtyono e che ke gurvAjJAnuM pAlana karIe. nAzaka che, e zAstraparicayane have sAdhIzuM. zI eTalAja mATe jayavIyarAya sUtramAM rIte? toke adhyAtmanA graMthonuM zravaNamanana karIne. "gurujaNapUA' pachI 'tavyayaNasevaNA" arthAt Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurubhakitanuM atyuttama phaLa guruvacana-sevanAmAgI che. gurunI AjJAnusAra je maLe tema vizeSa sukhalAge. jemagurubhaktimAM ema karIe te bhAvathIgurubhakti che. ane e paramArthathI tattvazravaNamAM akhUTa rasa hoya. kalyANa che. to prastutamAM gurubhakti paNa gurvAzAthI pra. - paNa bahu thAya pachI kyAreka to kaMTALo karAya che. mATe e vAstavamAM kalyANa svarUpa che. AvI jAyane? pra. - 'jayavIyarAya mAM jinavacanasevAne u. - nA, zuM kAma kaMTALo Ave? mammaNa badale guruvacanasevA kema mAgI? pAse bahu dhana thaI gayuM hatuM chatAM ene kyAreya dhana u. - khAsa karIne guruvacanasevA mAgavAnuM bheguM karavAmAM kaMTALo Avelo? nA, kema? ene kAraNa e che ke ApaNA jIvana anAdinA dhanano akhUTa rasa. ema ahIM tattvazravaNa ane kusaMskAronA bhArathI bhUlakaNAM che, Atmahita gurubhakitano akhUTa rasa hoya, pachI emAM bhUlIne kAyAnAM hitamAM bhaLI janArAM. tethI ene kaMTALo zAno Ave? vArevAre sAraNA, vAraNA arthAt AtmahitanuM pra. - gurubhaktinA akhUTa rasanuM kAraNa zuM? smaraNa (yAdagIrI) ane ahitathI vAraNanI u. - mahattvanuM kAraNa enAM ati uttamaphaLa khUbaja jarUra che. e karavA kAMI bhagavAna nathI tarapha daSTi che, e have 64mI gAthAmAM batAve che. AvatA, e to guru ja karI zake. sAdhune 24 kalAka gurubhakitanuM atyuttama phaLa gurunuM sAnnidhya hoya. eTale A lAbha maLI zake. macAvavizeSata: pattamadabhagavAna to maMdiramAM mauna beThA che. e ApaNe puSTimAvena, tIrthanuM mataY bhUlatA hoie, to hAtha pakaDIne rokavA na Ave. samApajyAvikhera, nirvAUnivacanakUdakA e to guru ja rokI zake. tethI ja ahIM samasta gurumattimAna-puramasiAmarthyana taduparakalyANa e gurubhaktisukhayukta kahyuM, e guru- ravipAta phatyartha, kimityAdi-tIrthadarzanamAMbhaktinuM vizeSa mahattva batAve che. mAnamiSTa, mityada-samApajyAdvimena pra. - gurubhaktinA evA UMcA bhAva nathI "sAttirNAnata: anA' tayA, mATizabdAtrAmajAgatA, to zuM karavuM? karmabandhavipAkatadbhAvApattyupapattiparigrahaH / tadeva u. - tattvazravaNavadhAre karo. tattvazravaNathI viriSya nirvAnivarathanaM-madhyamokSasamasta kalyANasiddha thAya che. to UMcI gurubhakti masAdhAraNanityartha. 64 kema nahi jAge? ane evI gurubhakti jyAre jAge TIkArya A gurubhaktinuM vizeSathI zreSTha phaLa tyAre evI jAge che; ke manane gurubhaktimAM mahAna batAve che. sukha anubhAvAya che. jema rasanA lAlacune miThAI gAthArthaH gurubhaktinA prabhAve bhagavAnanuM maLe to aMtaramAM sukhano zeraDo paDe che, evuM darzane ISTa che. te samApatti Adi prakAre banI Ave gurubhaktinA rasiyAne sukhano zeraDo paDe che. che, e ekamAtra mokSanuM kAraNa che. bhavAbhinaMdIne artha-kAma ane kuTuMba-poSaNamAM TIkArtha: 'gurubhakti prabhAvathI gurubhaktinA sukha lAge, tyAre yogadRSTivALAne paramAtmA sAmarthyathI arthAt tenAthI upArjita puNyakarmanA bhaktigurubhatimAM sukha lAge; te evuM ke vipAkathI zuM? to ke (paramAtmA) tIrthakara kyAreya emAM kaMTALonahi, urdu jema adhika karavA bhagavAnanuM darzana karavAnuM) mata= ISTa che. te kevI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 rIte? toke samApattiAdinA prakArathI. samApatti gurubhakita eTale gurunI ArAdhya tarIke svIkAra eTale dhyAnathI sparzanA. 'Adi' zabdathI (1) manane lAgI gayuM hoya ke, A jIvanamAM mAre nAmakarmanA baMdhano vipAka (2) paramAtmabhAvanI tattvazravaNakarAvanAra guru sarvesarvA ArAdhya che, mATe prAptinI sughaTitatAnuM grahaNa che. enIja vizeSatA emanI sarva prakAre ArAdhanA karavAnI; mAtra manamAM batAve che. "nirvANekanibandhana" arthAt mokSanuM lagADIne besI na rahe, kintu gurune ArAdhavA mAMDe. amogha (niSphaLa jAya evuM) kAraNa che. gurune ArAdhavA eTale zuM? vivecana gurubhaktinuM evuM te kyuM moTuM phaLa jema ApaNe mAthe iSTadeva tarIke arihaMta che ke enA tarapha daSTi rahevAthI gurubhaktino akhUTa bhagavAnane dharyA, te ArAdhya tarIke ArAdhavAmATe rasa rahe che? e phaLabatAvatAM ahIM kahe che ke guru- dharyA che, ne emanI vividha rIte yAvatu AjJA bhaktinA prabhAvathI paramAtmA tIrthaMkara bhagavAnanuM pAlanathI ArAdhanA karIe chIe. ema guru mAthe darzana karavAnuM ene ISTa che. kevI rIte ? to ke dharyA te ArAdhya tarIke- ArAdhavAmATe dharyA che, samApatyAdibhedena' 'samApatti' e dhyAnathI to emanI sarva prakAre dravya-kSetra-kALa-bhAvathI sparzanA che. "Adi' zabdathI tIrthaMkaranAmakarmano bhakti karIe. dravyathI bhakti anukULa AhAravipAka tathA tIrthaMkarapaNAnA bhAvanI prAptinI vastrAdithI thAya. kSetrathI bhakti havA-ujAsa susaMgatatAnuM grahaNa che. bahu prAcIna paMcasUtra' AdinI daSTie emane anukULa sthAna ApavAthI zAstranA cothA sUtramAM gurunizrAnI ArAdhanAnuM thAya. kALathI bhakti vaMdana-vAcanAdi emane mahattva batAvatA kahyuM che ke anukULa kALa sAcavIne thAya. TUMkamAM sarva prakAre 'namo veva paramapujano" emane anukULatA karI ApIe, emanA tana A guruyoganI ArAdhanAthI ja paramaguru uparAMta manane paNa zAtA rahe evI rIte bolIe, paramAtmAno yoga thAya che. kahoke, paramAtmA pAse cAlIe, vartIe, emanI zobhA vadhe, yaza phelAya pahoMcavAmATe guruyoga ja daravAjo che. ahIM 'ja' emane mahattva maLe evA prayatnamAM rahIe. emanI kArathI vAta karIne e sUcavyuM, ke paramaguru IcchA-abhiprAya- hitazikSAne anusarIe, paramAtmAno yogathavA mATe guruyoganI ArAdhanA ApaNI sagavaDa bhUlI emanI sagavaDa sAcavIe. choDIne bIjo koI upAya ja nathI. A paMcasUtra vagere vagere prakAre gurunI ArAdhanA thAya. zAstrapara A ja yogadaSTigraMthakAra zrI haribhadra A badhuM eTalA mATe karIe, ke e je sUrijI mahArAje vivecanA lakhI che. e ja ApaNane kiMmatI samyagu bodha Ape che, enuM mahApuruSa ahIM A graMthamAM lakhe che-gurubhaktinA mahattvadurgationI ane bhavonI paraMparA toDavAmAM prabhAve tIrthakara bhagavAnanuM darzana thavAnuM maharSione ane mokSanI nikaTatA karavAmAM che. mokSanI nikaTatA ISTa che- abhipreta che. darzana' eTale sAkSAtkAra. e rIte ke azubha bhAvono hrAsa thato Ave ane gurubhakti ArAdho eTale paramAtmAno sAkSAtkAra zubha bhAvo vadhatA cAle. e guruthI apAtA thAya. samyagubodhathI nIpaje che. AvA mahAna lAbhane - jinazAsanamAM gurutattvanuM bahu mahattva che. apAvanAra gurunI badhI rIte ArAdhanA karavAmAM | eTale gurubhaktinuM UMcuM sthAna che. kacAza zAnI rakhAya? Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru AgaLa laghutAmAM prabhutA AvI maLe che -23 gurunI ArAdhanAmAM emanI sarva prakAranI pasaMda e ja mane pasaMda' evo bhAva rahe, "ahaM'no AzAtanAno tyAga paNa Ave. guru jarAka avAja bhAva ja nahi. anaMtakALathI kaSTa badhuM karyuM, paNa kare koNa che?" "hAjI huM chuM javAba na ApIe 'ahaM na choDyuM, eTale ja rakhaDatA rahyA chIe. to AzAtanA che. guruthI UMcA to nahi, paNa mATe devAdhidevanI jema guru AgaLa taddana namrabhAva samAna Asane besIe, toya e AzAtanA che. laghubhAva joie. guru kAMka kahe che, ne ApaNe manamAM eTaluM ja guru AgaLa laghutAmAM prabhutA AvI maLe che. lAvIe ke "AvuM kahevAya? Ama kema kahe che?' prabhutA eTale paramAtmabhAva. eTale ja ahIM to emAM gurunuM kaheluM na gamyuM, e AzAtanA che. kahe che "gurubhakti prabhAveNa tIrthakRdarzana matama potAnuM DahApaNa AgaLa kahyuM, guru karatAM potAnI gurubhakitathI samApatti Adi prakAro dvArA akkala vadhu hovAnuM mAnyuM, e guru sAme abhimAna paramAtmadarzana thavAnuM maharSione saMmata che. che. AzAtanArUpa che. zudevAdhidevanI sAme ApaNe samApatti' eTale dhyAnathI sparzanA. phodha-abhimAna vagere karIe chIe? nA, kemake gurubhakti-gurusamarpaNano evo prabhAva che ke emAM deva ArAdhya che. basa, te ja rIte gurune ArAdhya gurune bhagavAna jevA samajI emanI je ArAdhanAtarIke svIkAryA che, to emanI sAme kazo kaSAya upAsanA karIe chIe, emAM bhagavAnanuM dhyAna na thAya, emanI kazI AzAtanA na thAya. lAge che, arthAt bhagavAnane dhyAnathI sparzIe sArAMza, jema devAdhidevanuM ema gurunuM chIe e bhagavAnanI ApaNAmAM samApatti thaI mahattva che. jene guru gamyA, ene jinazAsana kahevAya. pUcho, - gamyuM. jeNe gurune ArAdhyA eNe jinazAsana pra. - ema to gurabhakti na karIe toya ArAdhyuM. jeNe gurune avagaNyA eNe jina- bhagavAnane dhyAnathI sparzI zakIe ne? to pachI zAsanane avagaNyuM. gurubhaktinA prabhAvathI A thavAnuM kema kahyuM? bhagavAna kahe che je gurune mAne che, svIkAre u. - jinazAsanamAM bhagavAnanuM dhyAna sAcuM che eja mane mAne che svIkAre che. eTale ja jeTalI tyAre gaNAya ke bhagavAne kahelA tattva pUrepUrA UMcI guru bhakti thAya, eTalA devAdhidevane UMcA svIkArya hoya. etattvomAM gurutattvabahu mahattvanuM mAnyA, ne eTaluM samyagdarzana nirmaLa thayuM. tattva che. enI avagaNanA karI ja na zakAya. e vAta A che-gurune ArAdhya tarIke svIkAravA avagaNIe eTale bhagavAnane avagaNyA gaNAya. mATe gurune samarpita thavuM paDe. tethI ja cAritranI bhagavAnanA kahelA tattvanI avagaNanA e yogyatAnA 16 lakSaNamAM eka lakSaNa 'gurune bhagavAnanI ja avagaNanA che. samupasaMpannatA mUkyuM. sArI rIte gune upasaMpanna emakema? to ke bhagavAna sarvajJa che. emanA thAya. to samarpita gaNAya samupasaMpanna thai javAya kahelA eke eka tattvaTaMkazALI satya che. emAMnA pachI potAnuM vyaktitvabhUlAI jAya. tyAM guru sAme eka paNa tattvane avagaNavuM eTale bhagavAnapara kadI jIbhAjoDI-praznottarI karavAnI rahe nahi, zraddhA ja na rahI, gaNanA jana rAkhI, avagaNanA guruvacana tahatti ja thAya. Apamati svecchAcAra karI kahevAya. pachI bhagavAnanI avagaNanA karyo rahe nahi, 'gurunI mati e ja mArI mati, gurune bhagavAnanuM dhyAna kevuM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 pra.- to zuM gurutattvanI zraddhA karI e sarvA- emAM bhagavadgadarzana arthAt bhagavAnano sAkSAtkAra kathita badhA ja tattvanI zraddhA karanAro hoya? kyAM Avyo? to gurubhaktiprabhAvathI tIrthaMkara u. - hA, enuM kAraNa e che ke jinazAsanamAM bhagavAnanuM darzana kema kahyuM? guru paNa sarvajJa bhagavAnanIne emanA kahelA samagra u. - samApatti Adi dvArA bhagavAnanuM darzana tattvanI sarvesarvA zraddhA karanArA ja hoya che, to ja thavAnuM kahyuM che, emAM sarvajJa paramAtmA sAthe e guru che, guru tarIke mAnya che. sarvajJanA ekAda samApattithI AgaLa layaavasthA Avaze tyAre tattva para paNa zraddhA na hoya e kuguru che, suguru- bhagavAnanuM darzana-sAkSAtkAra thai ja javAno che. sadguru nahi. mATe to jamAli e jyAM bhagavAnanA samApattimAM saMbheda-praNidhAna" yAne paramAtmAnuM eka ja vacananI azraddhA-avagaNanA karI ke tarata ApaNA AtmAthI bhinnatarIke dhyAna che, emAM ja enA suziSyoe ene guru tarIke choDI dIdhA. AgaLa vadhatAM 'abheda praNidhAna' AvavAnuM, have jyAre evA sugurune mAnya karyA eTale emane ApaNA AtmAthI abhinnatarIke dhyAIzuM, pachI emanAya sarva vacana mAnya thaI jAya; ne ethI pachI tarata ja paramAtmAno sAkSAtkAraemanI pAsethI bhagavAnanI oLakha paNa evI ja pratyakSajJAna thavAnuM. A samApatti arthAt maLavAnI ke bhagavAna sarvajJA che, ne emanAM samasta dhyAnaja sparzanA" paramAtma-dhyAnamAMthI vacana mAnya che.' ne e paNa svIkArAI ja jAya. udbhavatI paramAtmAnI sparzanA, e banI gurubhaktino A prabhAva che, ke jo gurune sarva AvavAmAM mukhya kAraNa che vizuddhabhAvanA, ane prakAre ArAdhyatarIke svIkArAya e sAcI guru- mananuM samarpaNa. mATe to kahyuM che, bhakti che, ne emanAM vacanano svIkAra e emanI "vizumAvanA sAtathatimAnanuM ArAdhanA che, to pachI emaNe oLakhAvela sarvajJa yathAzakti kriyAni thAraMga niH" bhagavAnane emanAM vacana sarvesarvA mA thai jAya. vizuddha bhAvanAnI mukhyatAvALuM, yathAzakti tyAre zAstra kahe che, kriyAthI sUcita, ne sUtranA padArthamAM samarpita mana sarvajJa vacana jo dilamAM hoya to, "dilamAM e praNidhAna che. ema gaNadharamuni kahe che. paramArthathI sarvajJa prabhu ja che." praNidhAna e dhyAna ja che. emAM vizuddhabhAvanAnI 'smina haMsati mukhyatA che. mATe to taLAvamAM UbhelA bagalAnuM hRdayastha: tavaMta munIndrati" mAchalI pakaDavAnuM ekAgradhyAna (?) zubhadhyAna eTale bhagavAnanAM vacananuM dhyAna e nathI, kemake bhAvanA malina che. ema malinadunyavI bhagavAnanuM ja dhyAna che. AzaMsAthI bhagavAnanuM dhyAna kare, e paNa kAraNa spaSTa che, bhagavAnanAM vacananI sAthe vAstavamAM zubhadhyAna nathI, ema bhagavAnanI bhagavAna vaNAyelAM che. kemake e vacananuM ciMtana AjJA avagaNIne ke gurune sarvesarvA ArAdhya tarIke dhyAna-sarvajJakathita tarIke ja karAya che, ajJAnI nahi svIkArIne karAtuM paramAtmadhyAna e paNa zubha kathita tarIke nahi. have prazna thAya ke, dhyAna nathI, kemake emAMya bhAvanA vizuddha nathI. pra. - ThIka che, Ama bhagavAna sAthe samApatti bAkI vizuddha bhAvanApUrvanAmananuM samarpaNa eTale ke bhagavAnanI dhyAnathI sparzanA thaI, paraMtu lAvavuM hoya, to jAta ane jAtanI sukha-sagavaDa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyakarma be prakAranA badhI bhUlAI javI joIe, mahatva ane rAgAdi AtmAnA paramAtmabhAva sAthe zo saMbaMdha? rogo zamI javA joie. e rIte vizuddha bhAvanA u. - ahIM karmane-puNyakarmane oLakhavA ane mananA samarpaNathI gurubhakti thAya, pachI jevuM che. puNyakarma be jAtanA, (1) saMkliSTa paramAtmAsAthe samApatti vagere AvyA vinA rahe bhoganuM puNya ane (2) asaMkliSTa bhoganuM puNya. nahi. evI gurubhaktimAM gurune mana-hRdaya samarpI saMkSiNa bhoganuM puNya sukhabhoganAM sAdhana Ape, dIdhuM, to jIvanamAM guru ja evA sarvesarvA thaI jAya paraMtu te saMklezavALA bhoganAM sAdhana; arthAt e ke badhI vAtamAM gurune ja AgaLa karAya. cAritra sukhabhogavakhate cittamAM saMklezayAne tIvra rAgakema lIdhuM ? guru tAraNahAra che, mATe gurunI sarve Asakti-mamatA vagere Ave. ethI ulaTuM sarvA ArAdhanA karavA cAritralIdhuM. saMsAramAM rahIne asaMkSiNa bhoganA puNyathI sukhabhoganI sAmagrI e na thai zake. pratikramaNa kema karo cho ? maLe, tyAM sukhabhoga tIvra rAgAdinA saMkaleza pratikramaNathI pApakSaya karavo joie, evo guruno vinAno hoya, dA.ta. anuttaravAsIdevatAne sukhaAdeza che mATe, athavA pratikramaNathI niSpApa bhoganI sAmagrI bahu UMcI; chatAM emane sukhathaie, to ja gurunI zuddha dilathI ArAdhanA thAya bhogamAM jarAya saMkleza na hoya. ema tIrthaMkara e mATe. ema svAdhyAya karAya, tyAM guruno upakAra nAmakarma ane enI sAthenA uccagotra-yazabahu yAda Ave. aho ! gurudevano kevo mahAna Adeya-saubhAgyAdi puNyakarma e evA ucca upakAra, ke mane zAstraadhyayana karAvyuM ane emaNe asaMkSiNa bhoganAM puNyake ethI maLatA sukhamane zAstrapArAyaNa cIdhyuM. tAtparya gurubhaktimAM bhoga vakhate lezamAtra rAgAdino saMkleza na hoya. mana vizuddhabhAvanAthI gurune evuM samarpita thai gayuM uccagotrakarma bIjApara prabhAva pADe. dA.ta. ucca hoya, ke "zI vAta guru!" guru ja sarvesarvA ArAdhya gotravALA vepArIthI gharAka evA prabhAvita hoya, banI jAya. ke enI pAse mAla levA doDyA Ave. ema A bane tyAre samApatti Adi nIpaje, yazanAmakarmathI lokamAM yaza pAme. pachI tyAM bhagavAnanI dhyAnaja nita sparzanA thAya, tema ja guNano ya savAla nahi. guNa na hoya, chatAM enAthI tIrthaMkara nAmakarma Adi utkRSTa puNyakarma yazanAmakarma jora karatuM hoya, to lokamAM yaza pAme. UbhA thAya ne enA vipAkamAM tIrthaMkara-bhAva- ema AdeyanAmakarmathI enuM vacana lokane grAhya paramAtmabhAva Ubho thAya, eTale e ja bhagavarna thAya, pachI bhale yuktivALuM bolatAM na AvaDatuM darzana thayuM, svayaM bhagavatsAkSAtkAra thayo. e thAya hoya. eTale to keTalAka vaDIla yAnAnaDiyA evA to avazya mokSanIpaje. A badhuM gurubhaktimAMthI AdeyakarmanA puNyavALA hoya che, to bhale bole nIpaje che, mATe kahevAya gurubhaktinA prabhAvathI bilakula sIdhuM sAduM ane thoDuM, chatAM lokane e grAhya bhagavadarzana janme che, je mokSanuM ja eka kAraNa mAnya thAya che. ema saubhAgyanAmakarmathI enA che, mokSanuM avadhya-amogha kAraNa che. pagalAM saune game. cAre bAjuthI 'Avo Avo ahIM eka prazna thAya, - thAya. pachI bhale e sevAnakarato hoya tyAre sevA pra. - tIrthaMkara nAmakarma to pudagala vipAkI bahu karanAra hoya, paNa jo enAmAM A puNyanI karma che, pudgalapara potAno prabhAva dekhADe, to eno khAmI hoya, to enA pagalAM bIjAne nahi game. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 tAtparya, A badhA uccagotra pAme. puNya anaMta anaMtakALathI jIvadharma karato Avyo, chatAM karma jo asaMkliSTabhoganAM puNya hoya, to enA kema hajI pApabuddhi chUTatI nathI? kaho, dharmaryo bhogavakhate cittamAM abhimAna-rAgavagerenA paNa badhe ja malinaAzayathI karyo. ethI saMkleza nahi UThe. A hisAbe jUo - tIrthakara saMklezavALuM pApAnubaMdhI puNya laine Avyo. bhagavAnanuM uccagotrakarma eTaluMmahAna che, ke indro tethI puNyanA udayamAM paNa pApabuddhi sUjhe emAM para paNa prabhAva pADI de che. yaza evo triloka navAI nathI. vAMka davAnonahIM paNa apadhyasevanano. vyApI che, ke pAtAlamAM beThA devatAo prabhunI ema ahIM vAMka dharmano nahIM, paNa saMklezaprazaMsA guNAnuvAda gAya che. tyAre prabhunuM saubhAgya malinatAno che. ahIM sArA sArA sanmAna saMgItanA nAmakarma evuM che, ke prabhu cAle tyAM akkaDa vRkSo zabda mIThA lAge, parastrInAM rUpasArA lAge, sArI jevA paNa name che, ne paMkhIDA prabhune AkAzamAM sArI paugalika cIjavastu khAnapAnAdinuM pradakSiNAdetA cAle che. ATheyanAmakarma evuM che, AkarSaNa thAya, AzaMsA-abhilASA thAya. e ke moTA mAMdhAtA Indro ane ajJAna tiryaMco jevA badhI pApabuddhi che. emakodhAdi kaSAyo, hAsyAdi paNa hoze hoze prabhunAM vacanano svIkAra kare che. nokaSAyo saheja sahejamAM UThe, evI rIte hiMsA ATalA badhA puNyabhoga chatAM prabhune leza AraMbha-samAraMbhAdinI lagana rahe, e badhI paNa abhimAna nathI ke rAga nathI. e ucca pApabuddhi che. e karAvanAra pUrvanA pApAnubaMdhonuM asaMkliSTa bhoganA puNyano prabhAva che. pariNAma che. evI Dagale ne pagale cAlatI dhyAnamAM rahe, - pApabuddhio dharmasAdhanAmAMyaghuse che, eTale navA asaMkSiNa bhoganuM puNyadharma nirAzasabhAve pApAnubaMdho UbhA kare che. tyAre pUcho,sAdhyo hoya, enAthI UbhuM thAya che. pra. - to pachI Ano aMta zuM Ave? dharmasAdhanAvakhate jo paudgalika phaLanI u. - aMta Ave, pApAnubaMdhone moLA AzaMsA apekSA AvI, to enAthI saMkSiNa pADatA jaie, to eka divasa eno aMta Ave. bhoganuM puNya UbhuM thavAnuM ne enA vipAkamAM sukha pra. - pApAnubaMdho zI rIte moLA paDe? bhoganAM sAdhana to maLaze, paraMtu sAthe rAga- u. - khUba khUba dharmazravaNa-dharmavAMcanaabhimAnaAdinA saMkleza evA raheze, ke je vairAgyanuM vAMcana karatA rahIe, ne enI asara narakAdi gatimAM tANI jAya. laIe, eTaleke hRdayane e aDavA daie. arthAt eTaleja ahIMpuNyathI gurumaLyA, puNyathI ahitAcaraNano saMtApa ne hitamArgano rAga gurubhaktinI tana-manavagere sAmagrItomaLI, chatAM jagAvIe, to viSayonAM AkarSaNa ane kaSAyonA gurubhaktinA bhAva nathI thatA. guru ArAdhya nahi, Avegane mana mArIne paNa dabAvavAnuM karAya, ane paNa gorANI ArAdhya lAge che. sAdhune jo bIjA ema pApAnubaMdho moLA paDatA Ave. anukULatA karI ApanArA ke mIThuM bolanArA pApAnubaMdho kAMI evA nathI, ke e maMdana ArAdhya lAge che to samajavuM ke tana-mana vagere ja paDe, "paMcasUtra zAstra jyAre kahe che "cAra sAmagrI maLavAnuM puNyasaMkSiNa bhoganuM puNya che, zaraNanA svIkArapUrvaka dilathI duSkRtaga-saMtApa e malinaAzayavALA dharmathI UbhuM thayeluM che. karatA cAlo ane sukRta-Asevana karatA raho, to Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puya-pApAnubaMdhI ke puNyAnubaMdhI azubha anubaMdho tUTe chene zubha anubaMdho ekatrita AraMbha-samAraMbha karI dayA gumAve che. AraMbhathAya che, to e sUcave che ke upAyathI ApaNe samAraMbhamAM saMkoca Ave to dayA kamAvAya, ema pApAnubaMdho moLA pADI zakIe chIe. upAyamAM dunyavI cIjo khataranAka lAge ne dila enAthI duSkRtagaha-saMtApa dilanA che, eTale zakya eTalo UbhagI jAya, to vairAgyamAvAya. A ane devapApa-duSkatono tyAga paNa karatA rahevAya, ane guru pUjA tathA vizuddha zIlavrata-niyamo A badhuM sukRtAsevanamAM sva-paranA sukRtonI anumodanA puruSArthathI sAdhya che; ane ethI azubha anubaMdho uparAMta svayaM dAna-zIla-tapa-bhAvanAnA tUTe che. e tUTI gayA hoya, pachI udayamAM puNya sukRtonuM AcaraNa paNa yathAzakti karatA rahevAya. bhale tIrthaMkaranAmakarma, uccagotrakarma, yazanAmakarma A avazya pApAnubaMdhone toDI nAkhe. mahAvIra vagere utkRSTa koTinA hoya, chatAM tyAM koI rAgAdinA bhagavAne ema ja priya mitracakravartInA bhavanI kroDa saMklezake pApabuddhi lezamAtrana hoya; evuM hoya varasanI cAritra sAdhanA ane naMdana rAjarSinA e zuddha, puNyAnubaMdhI puNyajAtanuM mApa kADhavA bhavanI mA khamaNanA pAraNe mA khamaNa sAthenI jevuM che ke emanI apekSAe ApaNAM puNya to cAritrasAdhanAthI pUrvanA jAlima paNa pApAnu- sAva mAmulI, chatAM e puNyAnubaMdhI che ke baMdhone toDI nAkhelA. puNyane pApAnubaMdhImAMthI pApAnubaMdhI ? enI parakha thAya vairAgya yA puNyAnubaMdhI banAvI zakAya che. e vAta zrI tIvrarAgaparathI maLelA viSayo bhaya pamADe che ke aSTaka) zAstranA 'hAya! A durgatinA dostothI mAruM zuM thaze?' to lA puvairA, vidhivagurupUnam vairAgya samajavAno; jo huMpha Ape che ke "hAza vizuddhazanivRttiza, puSaMpuSyAnuvadhyA sArI patnI, sArA paisA, sArA sukha-sAdhana A zlokathI jANavA maLe che. maLyA! basa, majA che!" to A haMphamAM tIvra rAga zloka kahe che, "jIvopara dayAbhAva, (viSayo samajavAno. puNyodaya vakhate (1) jo vairAgya para) vairAgya, vidhipUrvaka guru (paramaguru)nuM pUjana thAya-tyAgabuddhithAya, vItarAgabhaktisUjhe. tathA nirmaLazIla ane vRtti e puNyAnubaMdhI puNya to e puNyAnubaMdhI puNya che, paraMtu (2) jo tIvra rAga-abhimAna thAya, pApo sUjhe to e A sUcave che - tame sat puruSArtha phoravIne pApAnubaMdhI puNya che. jheranA lADu jevuM mIThuM lAge jIvonI dayA karo, hRdayamAM vairAgyabhAva khacAkhaca paNa mota pamADI nAkhe; durgatimAM aneka janmabharo... e tamAruM puNya puNyAnubaMdhI che. mota Ape. guru pAse tattva sAMbhaLavAnone vidvAna sArAMza, dayAdino sat puruSArtha karone ema banavAno Aja upayoga che, ke vairAgya pAmIe, karIne cittanA rAgAdi saMkleza ochA karatA Avo. pApone aTakAvIe. nahitara korI vidvattA paMDitAI manane kaho - jagatanI sArI cIjo bahu game che? zA kAmanI? to samajI rAkha e badhIrAga-dveSa-abhimAnanA bhaNIne paMDita thavuM, yA bhaNIne pariNata bahu saMkleza karAvI pariNAme bhayAnaka nIvaDaze. thavuM emAM moTo pharaka che. paMDita thavAmAM bAhyaenI khAtara dayA-vairAgya Adi mahAna ratno bhAva ane svArthavRtti che, pariNata thavAmAM kamAvAnuM na gumAva. dunyavI lAlacamAM pAra vinAnAM aMtarAtmabhAva ane paramArtha daSTi che. korI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 paMDitAimAM jJAna phUTI nIkaLyuM. jJAna upara ja mada kSaya karavAno hoya, tyAM ene ja gADha kare e kevI tRSNA vagere Atmarogo kharAbIo phAle phUle. mUDha dazA! pariNatimAM jJAna pacyuM hoya, totyAga-vairAgya- RSabhadeva bhagavAnanA prathama gaNadhara zrI namratA-laghutA vagere Arogya vikasI UThe. A puMDarIkasvAmI sAthe pakoDamuni zrIsiddhagiri para zI rIte Ave? prabhu bhakti khUba kara. gurubhakti anazana karI kevaLajJAna pAmI mokSe padhAryA, te khUba kara. emanuM zuM gaNadhara bhagavAna jevuM gaju hatuM? to zI gurubhakitathI TheTha mokSa sudhI pahoMcAya che, rIte kevaLajJAna ane mokSa pAmyA? kaho, kemake mokSamATe vItarAgabhAva joIe, emATe gurubhaktithI. gurubhaktimAM gurune sarvesarvA ArAdhya svArtha-ahaMndarAgAdine mAravA joIe. tarIke svIkAryA. pachI guru kahe che - basa, ApaNe gurubhakitamAM e mare che. kAMika sAruM AvyuM to have kAyA suddhAM samastaparanI mamatA-Asakti manane thaze ke gurubhaktimAM lagAu kAyAne phurti mUkI daI, ahIM aMtima anazana karI devAnuM. to che, to gurusevA karuM. Ama svArtha sAdhavo paDato pAMce koDa munioe guruvacana tahatti karI lIdhuM. mUkI sarva vAte gurubhakti-vaiyAvacca kare, to rAga guru ArAdhya che,to emano abhiprAya e ApaNo maMda thato Ave-marato Ave, ne A rAganI karelI abhiprAya karIe,e ja emanI ArAdhanA che. A maMdatA paralokamAM sAthe cAle, te kyAM sudhI? toke svIkArI lIdhuM. pachI paramAtmadarzana-paramAtmamaMdatAmAMthI zUnyatA thAya tyAM sudhI. arthAt maMda bhAva ane mokSakemananIpaje? mATe ja ahIMkahyuMrAgamAMthI vItarAgatA sudhI pahoMce. mATe ja gurubhaktinA prabhAve paramAtmA-tIrthakara vaiyAvaccaguNane zAstra apratipAtI guNako, bhagavAnanuM darzana thAya che. ane te samApatti Adi arthAta ahIM ja eno pratipAta yAne nAzanahi, prakAre mokSanuM amogha kAraNa bane che. kintu paralokamAM enA phaLarUpe rAgamaMdatA sAthe sUkSma bodha Ave. iha prtissiddhsuukssmbodhlkssnnaabhidhitsyaahpra. - to pachI zuM cAritra apratipAtI guNa sIdhe-Aeilena, noyastattvariyA nahi? eno ya rAgamaMdatAno vAraso paralokamAM vedyavedyatA, sUkSmavo: 3nyAdA sAthe cAle ja ne? saga-viparItena vidhinA, hetvAddeiu. - hA, Ave paNa kyAre? cAritramAM ya neti hetusvarUpamenTena, no-vidvatsamavAye, gurune sarvesarvA ArAdhyatarIke svIkArI, svArtha yatattvaniH -paramArthari che, ta phatyAda bhUlIne emanI khUbabhakti-vaiyAvacca ane emane vedyasaMvedyapavitA, vacamANasadasaMvedyapadvati, pasaMda evI sAdhu-vaiyAvacca karI hoya to. paraMtu sUkSmavo: sa3o nipuNa rUtyartha davA enA tarapha AMkhamiMcAmaNA karyA hoya, bhakti TIkArya : A cothI dIprAdaSTimAM niSedha vaiyAvaccanI chate saMyoge upekSA karI hoya, to tyAM karAyela sUkSmabodhanuM lakSaNa kahevAnI icchAthI kahe to svArtha mAyA ja mukhya rahI ane ema gurubhakti che. vaiyAvaccanI upekSA kare emAM to mohanIyarmagADha gAthArtha : lokamAM samyagU hetu vagere prakAre karanArobane. jyAM cAritramAM mohanIya karmano gADha je tattvano nirNayathAya che, tevedyasaMvedyapada hovAthI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmatatvano hetu-svarUpa-phaLathI vicAra sUkSmabodha kahevAya che. AtmAnuM phaLazuM, kAryazuM? e vicAravuM paDe. tyAre TIkArya : "samyagu eTale ke aviparIta have (1) AtmAnA hetu eTaleke utpAdaka kAraNa, vidhithI, hevAdi eTale ke hetu-svarUpa-phaLanA eno vicAra sarvazAsana A rIte Ape che, ke prakArathI lokamAM je tattvanirNaya thAyate, vedya saMvedya AtmA Amato anAdithI cAlyo Ave che; eTale padanA lIdhe, arthAt AgaLa kaheze te lakSaNavALA ke dravyathI nitya che. to jyAre AtmA utpanna vedyasaMvedyapadane lIdhe bodha sUkSma arthAt nipuNa thayelo ja nathI, to pachI AtmAne utpanna karanArA hoya che. hetuo-kAraNo kyA? eno vicAra karavAno hoya vivecanaH dIprAdaSTi sudhI caDelA AtmAne ja nahi. chatAM e paryAyathI anitya che. eTale je bodha hoya che, te sthUla hoya che, sUkSma nahi. AtmA dA.ta. manuSyarUpe mare che, devarUpe utpanna eTale jijJAsA thAyake dharmaarthe prANatyaje, paNa thAya che. A hisAbe devarUpe utpanna thavAnAM hetuo dharmana tyaje." eTalI UMcI bhUmikAe caDelA to kAraNo hoya. e hetuo kyA kyA, e vicAravA yasUkSma bodhanahi. to pachI e sUkSmabodhakevoka e Atmatattvano hetuthI vicAra karyo kahevAya. hoya che?' enA samAdhAnamAM A 65 mAM zlokamAM A hetuthI vicAravAmATe paNa anaMtajJAnInA sUkSmabodhanuM svarUpa batAve che. zAstra jovA paDe, jethI enA vAstavika hetuo sUkSmabodha eTale vedasaMvedyapadanA sahAre jANavA maLe, nahitara to ajJAnInA vacananAM ravADe hetu-svarUpa-phaLanA vicArathI samyapha rIte levAto caDI javAnuM thAya, dA.ta. e to kahe, "bakarAthI tattvanirNaya. yajJa karo, svarga maLe devapaNuM utpanna thavAmAM A - hajI cothI daSTimAM vedasaMvedyapada prApta nathI. kevo hetubatAvyo? bakarInI hiMsA! A mAnanAra "vedyanuM jyAM saMvedana' thAya che, arthAt sarvajJa- ne khabara nathI ke jo hiMsAthI svarge javAtuM hoya, kathita heya-upAdeya padArthanuM tevA svarUpe saMvedana to narake koNa jaze? zuM ahiMsAvALo narake jaze? yAne pariNati thAya che, evuM pada-sthAna-kakSA e AvA ravADe na caDI javAya, emATe sarvanAM vedyasaMvedyapada che. cothI daSTimAM hajI vItarAgasarvajJa zAstronuM ja AlaMbana levuM paDe. emAMthI yathArtha bhagavAna maLyA nathI, yA maLyA che, to hajI tevA jJAna maLekekevAkvAhetuenaragati utpanna thAya, saddhahyA nathI. tethI emanA kahela heya-upAdeya kevA kevA hetue devagati UbhI thAya... padArthanI, evA svarUpanI zraddhA-pariNati-saMveda A hetuthI vicAra AvI keTalIya jagAe kyAMthI thAya? tethI tyAM vedasaMvedyapada na hoya. e karavAno rahe. dA.ta. sAdhuvezamAM saMyamI thatAM kevA pAMcamI daSTimAM thanAra che. ahIM enathI. mATe ahIM kevA hetu seve, to asaMyamI thAya? ema gRhasthane 'sUkSmabodha nathI, nipuNa bodha nathI.' kevA kevA hetusevAya to AtmA mithyAtvI thAya? koI paNatattvano sUkSmabodha-nipuNabodha ItyAdi vicAra te hetuthI vicAra che. ema kevA karavo hoya, to enA hetu, svarUpa ane phaLathI kAraNoseve arthAt kevI sAdhanA kare, to jIvanmukta vicAra karIne eno nirNaya karavo paDe. thavAya? ItyAdi vicAraNA AtmAnI te terUpe dA.ta. Atmatattvano nirNaya levo che, to utpanna thavAnA hetunI vicAraNA kahevAya. ahIM AtmAnA hetu kyA? AtmAnuM svarUpa zuM? ane paNa tenA tenA vAstavika hetuonuM jJAna sarvajJa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 vacanathI maLe. A tattvanA bodhahetuthI tattvabodha sarvaviratidhara, pramatta-apramatta. vagere. ema -tattvanirNaya karyo tethI sUkSmabodha thayo kahevAya. svarUpathI vicAraNAmAM dravyathI Atma-svarUpa, ne (2) ema, tattvano svarUpathI nirNaya paryAyathI AtmasvarUpa... kevuM e nakkI karavAnuM karavAno. te te tattvanuM svarUpa zuM? dA.ta. AtmA Ave. paryAya eTale avasthA. AtmAmAM aMge ja AtmAnuM svarUpa zuM? e vicArIne nakkI avasthAo phare, bALa-kumAra-yuvAna. devakaravAnuM. to A vicArAyake AtmAnuM mukhya svarUpa manuSya-tiryaMcavagere. Ama paryAyathI Atmacaitanya, jJAna, siddhi, mokSasvarUpa. ethI ja e svarUpa anitya, dravyathI nitya. anekAMta jaDathI judI vastu che. emAMya AtmAnuM mULa svarUpa syAdvAdazailIthI ja A ghaTI zake. Itara darzano anaMtajJAna-anaMtasukha-anaMtavIrya-vItarAgatA ekAMtavAdI hovAthI emAM A na maLe. AvAM ne arUpIpaNuM vagere. AsvAbhAvikasvarUpamokSa- vividha svarUpathI AtmAno bodha thAya, e svarUpa kahevAya, enApara karmanA AvaraNa caDI svarUpathI Atmatattvano nirNaya karyo kahevAya. javAthI, je saMsArasvarUpa banyuM che, emAM ajJAna (3) tattvanirNaya karavA tattvanA phaLathI-duHkha-mohamUDhatA zarIradhArIpaNAthI rUpIpaNuM kAryathI vicAraNA thAya. dA.ta. AtmatattvamAM vagere svarUpa UbhuM thayuM, e bhAvika-aupAdhika AtmAnuMmohavaza kArya janma-maraNa-cAragatimAM (bhAtI) svarUpa UbhuM thayuM kahevAya. jema paribhramaNa ane AhAra saMjJAdinAM kArya-kAraNa sphaTikanI pAchaLa lAla kapaDuM hovAthI sphaTika lAla vagere. emAM udayakALa thAya, tyAre dAnAdi dharmanI dekhAya che. aMdaramAM enuM mULa ujjavala svarUpa prajJAthI thatA dAnAdi kArya Ave. yAvat aMte sarva kAyama che, paNa lAla kapaDAnI upAdhithI- baMdhanamAMthI muktirUpa kArya Ave. saMbaMdhathI aupAdhika lAlAza AvI kahevAya. pra. - to zuM mukti-mokSamAM have AtmAnuM ema bIjI rIte joIe, to AtmAnuM kazuM kArya nahi ne? ne jo hajI paNa kArya hoya, to mULa svarUpa paramAtmadazA, paraMtu vikRtasvarUpa mokSa e aMtima kArya kyAM thayuM? bahirAtmadazA ane emAMthI kAMka sudhareluM svarUpa u. -mokSa sudhInAM kArya puruSArthasAdhya kArya aMtarAtmAdazA kahevAya. che. pachI mokSamAM sahaja svarUpanAM kArya che. e che ema AtmAnuM mULazuddhasvarUpavItarAgatA, kevaLajJAna-kevaLadarzanamAM samaye samaye parivartana. paraMtu azuddha-malinasvarUpasarAga dveSAdi dazA, pra. - kevaLajJAnato sarvakALanA sarvadravyonA arthAt, rAga-dveSa-kAma krodha... vagere, e sarvabhAvo (paryAyo)nuM pratyakSa jJAna che, have AmAM AtmAnuM malina svarUpa che. malina chatAM e svarUpa zuM jANavAnuM bAkI che, te jANavA kevaLajJAnamAM che AtmAnuM. jaDa kAyAdinuM nahi; kemake rAgadveSI parivartana thAya? vagere koNa? to kahevAya, ke AtmAja, kAyAnahi. u. - AmAM jarA jhINavaTathI jovAnuM che, ema, AtmAnAM svarUpa kSAyika- kevaLajJAna-darzanamAM parivartana be rIte che. aupathamika - kSAyopathamika - audayika, ne (1) kevaLajJAna ane kevaLadarzana eka sAthe pAriNAmika. AtmAnA AvA keTalAya svarUpa nathI hotA, paNa kamasara thAya che. alabat baMne bane che, mithyAtvI-samakitI, dezaviratidhara- samasta jJAnAvaraNa-darzanAvaraNanAnAzanuM kArya che, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAna-darzanamAM parivartanA tethI ekasAthe thavA joie, paraMtu jJAna eTale Ama mokSamAM pahelA samaye kevaLajJAna, vastunuM vizeSarUpe jJAna ane darzana eTale vastunuM bIjA samaye kevaLadarzana, trIjA samaye kevaLajJAna sAmAnyarUpe jJAna. have vastusvabhAva evo che ke cothA samaye kevaLadarzana, ema cAlyA kare che. A jyAre vastune vizeSarUpe juo, tyAre sAmAnyarUpe samaye samaye thatA parivartananI daSTie kahevAya, ke nadekhAya, ne sAmAnyarUpedekho, tyAre vizeSa svarUpe mokSamAM paNa AtmAnAM A kevaLajJAna kevaLana dekhAya. darzanarUpI kArya cAlyA kare che. vyavahAramAM juo, dA.ta. jenonuM jamaNa che. (2) kevaLajJAna-darzanamAM bIjI rIte tyAM cokiyAta bIjAone pesatAM roke che. emAM parivartana. A parivartana e rIte che, ke jo ke koI navo bhAI Avyo, ene rokavA jAya, tyAM kevaLajJAna samastadravya-paryAyonuM jJAna che, paraMtu koI aMdarathI AvIne kahe che, "roko nahi, A to e pratyakSa jJAna che. eTale je samaye vastu jevI jenabhAi che Ama kahIne bIjAo judA, paNa hoya tevI jue, paraMtu jo pachInA samaye vastumAM A to jainabhAI' ema bIjAothI judo pADI parivartana thayuM che, to e samaye ene parivartita vizeSa batAvyo. paraMtu jo ema kahe ke "AvavA do tarIke jue. to ja te samayanuM sAcuM pratyakSajJAna emane, ApaNA jevAjenabhAI che." to emAM jema che. dA.ta. atyAre AMgaLI sIdhI che, to sIdhI paiThelA bIjA jaina bhAIo, ema A paNa jena tarIke jue, paNa bIjI kSaNe vAMkI thai, to tyAM bhAI. e rIte peThelAnI samAnatAthI arthAt ene vAMkItarIke dekhe, to ja e sAcuM jJAna kahevAya, sAmAnyarUpe joyuM. pahelAmAM nahi peThelAne bahAra tyAM jo pahelI kSaNe jue ke "AMgaLI vAMkI che' ubhelAthI judo pADIne eTale ke vizeSarUpe joyuM. to e khoTuM jJAna che. kemake e kSaNe e sIdhI che, have vastuno svabhAva evo che, ke sAmAnyarUpe juo vAMkInahi. alabatukevaLajJAna e samastakALanI to vizeSarUpe na dekhAya, ne vizeSarUpe juo to vastunuM jJAna che, tethI pahelI kSaNe jue che AMgaLI sAmAnyarUpe na dekhAya. arthAt sAmAnyarUpe jovuM atyAre sIdhI che, paraMtu bIjI kSaNe vAMkI thanAra e darzana, ane vizeSarUpe jovuM e jJAna. e hisAbe che. ema bIjI kSaNe A atyAre vAMkI che, paraMtu jJAna ane darzana be ekasAthe na thAya, paraMtu kramazaH pUrva kSaNe sIdhI hatI, ema jue che. Ama thAya. pahelA darzana thAya, pachI jJAna thAya. paraMtu kevaLajJAnanuM kAma A, ke pratyeka samaye vastu hoya kevaLajJAna-darzanamAM uhyuM che, samasta jJAnAvaraNa tevI jovAnuM have vastumAM samaye samaye paryAya phare naSTa thaye paheluM kevaLajJAna thAya, pachInA samaye che, parivartana pAme che, dA.ta. vastumAM prathama samaye kevaLadarzana thAya, kintu be sAthe na thAya. zAstra prathama samayasaMbaMdha che, prathama samayakAlInatA che, vacana che, - "guvAvaMTonasthirUvo' ne bIjA samaye dvitIyasamayasaMbaMdha che, dvitIya be upayoga yAne jJAnopayoga ane samayakAlInatA che. A vastunAM samaye samaye darzanopayoga, be ekasAthe na thaI zake. AmAM parivartana pAmatA paryAya che. tethI ene hubahu vastusvabhAva ja kAraNa che. jovAnI vastumAM baMne jonAra kevaLajJAna paNa samaye samaye parivartanazIla dharma che, sAmAnya ane vizeSa. paraMtu sAmAnyanI hovuM ja joie. to ja e vastune je samaye jevI daSTithI juo, tyAre vizeSanI daSTithIna dekhAya. che, tevI ja jonAra eTale ke vastunuM sAcuM pratyakSa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 jJAna kahevAya. kintaviparIta vidhithInahi. A aviparIta vidhi A ja hisAbe upA. mAnavijayajI A, ke pahelAM guruno vinayAdi sAcavIne guru pAse mahArAje RSabhadeva prabhunA stavanamAM gAyuM ke tattvajijJAsAthI zAstrazravaNa kare, enuM grahaNa "muja manaDuM che capala svabhAva (samaja) kare, enuM hRdayamAM dhAraNa kare, enA para to hI aMtarmuhUrta prastAva; zAstrapadArthanuM spaSTa jJAna thAya. eTale pachI tuM to samaya samaya badalAye tattvanirNaya thAya. enI A gAthA che,Ima kima prIti-nirvAho thAya." niA zrava vaiva, pradaUT thAI tathA arthAt prabhu ! mAruM mana Ama caMcaLa mahApodArthavijJAnaM tattvajJAnaM ra thIy:' svabhAvanuM che. eTale vArevAre Amatema pharanAruM che, jijJAsA vagere kamasara pragaTatA ATha buddhi chatAM koI vastu para dhyAna lAgI jAya, tyAre emAM guNa che. e rIte tattvajJAna-tattvanirNayathAya, e aMtarmuhUrta coMTI paDe che. have tuM to prabhu samaye samaye samyapha aviparIta vidhithI thayo kahevAya. e parivartita kevaLajJAna-darzanathI badalAto che, eTale sUkSmabodha kahevAya. sUkSmabodha eTale sUkSma mAre tArApara prItino nirvAha zI rIte karavo? huM vastuno bodhanahi, paraMtu sUkSma rIte arthAt nipuNa premathI tArApara mana lagADuM, te tArAmAM aMtarmuhUrta buddhithI karAtobodha. mATe ahIM sUkSmabodhano artha sthira rahe, paraMtu tuM to A samayanA bIjA ja samaye ryo nipuNabodha. tattvabodha mATe nipuNatA Ake badalAI gayo hoya che. pachI premathI tArI pUMThe zI tattvano hetu-svarUpa-phaLathI bodhakarAya. sarvAnA rIte paDAya? zAsana vinA bIjuM koI A hetu-svarUpe phaLano kavino prabhune AmITho Thapako che, eTale ja yathArtha vicAra ApI zakatuM nathI. dA.ta. saMsArI eno upasaMhAra karatA kahe che, te mATe tuM sAhiba AtmAnA arthAt AtmAnI saMsArI avasthAnA mAro, huM sevaka bhavobhava tAro.' hetu-kAraNa kyA? to nyAyadarzanavALA kahe che, vAta A hatI, mokSamAM paNa AtmAnAM 'tattvanAM ajJAna-mithyAjJAnathI saMsAra". paraMtu sahajasvabhAvanA samaye samaye parivartana pAmatA A adhuruM kAraNa che. jyAre vAstavamAM AkevaLajJAna-kevaLadarzanarUpI kArya cAlu che. A mithyAjJAna-mithyAtvanI sAthe aviratirIte AtmAnA mokSa pahelAM kAryo ane mokSa kaSAya-yoga paNa kAraNa che. eTale ja taiyAyika pachInAM kAryo, ema be rIte kArya (phaLa) daSTithI mukta AtmAnA hetutarIke mAtra tattvajJAna kahe che. Atmatattvano vicAra karyo. tattvajJAnathI mokSa, ema kahe che, e paNa adhuruM Ama hetu, svarUpa, phaLanA daSTibiMduthI kAraNa che. saMsAranA jeTalA kAraNo che, e badhA Atmatattvano nirNaya thAya. evI rIte bIjA haTAvAya to ja mokSa thAya. A jinazAsanamAMthI ajIvaAditattvono nirNayathAya, te paNa samyaguM jANavA maLe. hetu Adino vicAra karIne, nahi ke mithyA hetu- vaLI AtmAnA svarUpaaMge paNa bIjA darzano svarUpavagerethI vicArIne tyAre je tattvanirNayathAya yathArtha svarUpa batAvI zakatA nathI. paheluM to e te sUkSmabodha kahevAya. nirNaya paNa samyapha rIte anekAMtavAdI nathI, tethI ekAMta svarUpe batAve e karavAno, buddhinA 8 guNano kama sAcavIne kare. yuktisaMgata na thAya. dA.ta. AtmAnuM jJAnasvarUpa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSma bodha kevI rIte thAya? kevuM? to kahe che "jJAnaguNa AtmadravyathI taddana jUdo jIvanamAM dAkhala thAya to ja AtmAnuM bhaluM thAya. che, judI vyakti che. enAthI AtmadravyamAM kazo pharaka eTale ja jainazAstromAMthI "vedya' heyana paDe.' to prazna thAya ke to pachI jaDadravya ane upAdeya jANI lIdhA, eTalAthI patatuM nathI. kemake AtmadravyamAM dravya tarIke zo pharaka paDyo? jANIto lIdhuM, paraMtu enI asaranalevAnI hoya, jJAnaguNane AtmadravyathI bhinnabhinna mAno to ja ne jIvanamAM thoDA ghaNA aMze paNa utAravAnuM na pharaka sthApI zako. mATe ja jena-darzana A kahe che. hoya, to jANeluM zuM kAmanuM? ItaradharmI paMDita jevuM audayikabhAva e saMsAra, kSAvikabhAva e mokSa thAya. jainazAstromAMthI jANI lIdhuM, paNa paMDitAI Ano bodha e sUkSmabodha che. pUratuM, asara kazI nahi. A sUkSma bodhakevI rIte thAya? zeThanA gharamAM cora AvyA, zeThANI jAgIne to ke vedasaMvedyapadathI thAya. vedyasaMghanuM zeThane bharaUMghamAMthI jagADI kahe che, "A cora lakSaNa AgaLa batAvavAnA che. ahIM enI AvyA che' zeThane mIThI mIThI UMgha bagADavI nahotI, sAmAnya oLakha A, - tethI kahe jANuM chuM', pelI kahe 'paNa A kabATamAM vedya eTale ke sarvajJakathita heya-upAdeya; thI dAgInA rUpiyA kAtyA" to ya zeTha kahe "khabara e jyAM saMvedya bane che, jyAM hRdayamAM enuM saMvedana che', pelI kahe "ApoTaluM UMcakI cAlavA mAMDyA thAya che, e 'pada eTaleke e sthAna, e dazA, e zeTha gusse thaI kahe "jANuM chuM." A zeThanuM jANeluM kakSA vedasaMvedyapada kahevAya. zuM kAmanuM? savAre poka mUkavAno avasara Ave. veghasaMvedyapada pAMcamI daSTimAM Ave che. e ema ahIM heya-upAdeya jANI mUkyA paNa asara AtmAnI ekadazA che. emAM mukhya vAta vedya'nI kazI lIdhI nahi, to aMte poka mUkavAno avasara AvI. sarvajJakathita heya ane upAdeya e ja vedya Ave. aMte samAdhi koNa Ape che? jIvanamAM che. jANavA-saddhahavA yogya che. A sUcave che ke sAruM kyuMhoya, jIvana sAruM dhArmika jIvyA hoya, UMco mAnava avatAra pAmyA cho, to pahelAM A e aMtakALe samAdhi ApI zake. samajI lo ke AtmAne mATe heya-tyAjya zuM zuM? eTale ja ahIMvedyanuM aMtaramAM saMvedanakaravAnuM ane upAdeya AdaraNIyazuM zuM? Ajo samajavAnuM che, asara levAnI che. heyane jANyA pachI heya narAkhyuM hoya, to jIvana pazunA jevuM bane che. bIjuM pratye tiraskAra-bhaya-baLatarA rahe. upAdeyane jJAna game teTaluM meLavyuM, paraMtu jo heya ane jANyA pachI enuM bhAre AkarSaNaabhilASA upAdeya, hita ane ahita jANyA nahi to jhagamage. AvI asaravALuM veina (bodha) e ajJAna-mUDha dazA che. saMvedana kahevAya. potAne jo AvI asara hADohADa dazavaikAlika sUtra kahe che, "annANI kiM lAgI hoya, to patnIne-saMtAnane vAraMvAra zuM kahe? kahI? kiMvAnAhIti cheya pAvagaM?' puNya-pApa, heyanI oLakha, upAdeyanI oLakha, enA bhedahitAhita, heya-upAdeyanA jJAna vinAno ajJAnI prabhedonI oLakha, A ja mukhyapaNe emanA che. e potAnA AtmAnuM zuM bhaluM karI zakavAno? kAnamAM nAkhyAkarene? paraMtu saMsAranA svArthIone kemake heya-upAdeyanA jJAnapara ja jIvanamAMthI potAne ja A heyopAdeyanA jJAnanI asara nathI. badIo ochI thAya, ane sArAM tattvo sukRto eTale enA badale potAnA saMsAranAmAnelA heya Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 upAdeya ja zIkhavavAnA. saravALe e AzritonI vivecana : have sUkSmabodha eTale ke nipuNa kevI dazA? vedyanuM saMvedana eTale asaravALuM- bodhatarIke arthAtu nipuNatAe karelA bodhatarIke pariNativALuMghanuM jJAna. evA sthAne caDyo hoya oLakhAvAmAM 3 nimitta batAve che, - ene sUkSmabodha hoya. bodhanIsUkSmatAzAnA upara bodhanI sUkSmatAnAM traNa nimitta kahevAya che te have - 66mI gAthAmAM kahe che. (1) bhavasamudra pAra karAvanAra, bodha sUkSma kayA nimitte? (2) karmavajanuM bhedana karanAra, ne ihaiva vizeSata: pravRttinimittamAha (3) yamAtrapara vyApI janAra. ___ bhvaambhodhismuttaaraatkrmvjrvibhedtH| bodha sUkSmatAthI arthAt nipuNatAthI karyo sevyANeza 7ina, sUkSmavaM nAmitra tu gAdaddA eTalA mATe kahevAya che, ke A bodhamAM A traNa navIdilamuttaradri-navasamudraNamuttara- vizeSatA che. chokottara pravRttidetutayA tathA maMvadravikheta:-karma- sUkSmabodhanI 1lI vizeSatA. e vakRvimereja, vimendhapunati :, vyAkeza bhavodadhi uddhAraka che. triyaeNnAganantadharmAtmatattvapratipasyA, sUkSmavaM- je bodhathI moTo bhavasamudra pAra utarAya, niputva voca, nAyamaitra -nAthaM phUmo vadha: e nipuNabodha kahevAya e sahaja che. ema to satra-vIprAya , madhasyAnuM , tattvato sthi- jIve anaMtIvAra cAritra lIdhA, emAM tattvabodha bhedaa'siddheriti||66|| paNa meLavyA hoya, chatAM eNe jIvano bhavamAMthI TIkAIH ahIM ja "sUkSma zabda kema pravarte uddhAra na ryo, e AjanA ApaNA bhagavAsa che enuM vizeSanimitta kahe che. parathI dekhAya che. eTale mAnavuM paDe ke e badhA gAthArtha bhavasamudrathI pAra utAranAra bodha sUkSmatAthI-nipuNatAthI nahi karelA. e hovAthI, karmavajane bhedanAra hovAthI ane zeyamAtra bodhamAM nipuNatA nahotI. para samagrapaNe vyApela hovAthI (bodhamAM) pra. - kaThora cAritra pALyA yA mahAjogI sUkSmatA che. kintuA (sUkSmabodha) ahIM (4thI tApasa thaI kaThora tapa tapyA, tyAM zuM aTakyuM ke daSTimAM) nathI hoto. bhavano aMta na thayo? TIkArtha 'bhavAmbodhi.' bhavasamudrathI pAra u. - e kaSTamaya paNa badhI pravRtti laukika utAranAra hovAthI, kemake (A sUkSmabodha) pravRtti hatI, laukika dharma hato, lokottara pravRtti lokottara pravRttinuM kAraNa che, tathA karmavaja.' nahi, lokottaradharma nahi. sUkSmabodha hota to karmarUpI vajane bhedI nAkhanAra hovAthI, kAraNa ke lokottara pravRtti thAta; kemake lokottara pravRttimAM vibheda e pharIthI karmanuM na grahaNa karavArUpe che, kAraNabhUta skUlabodha nahi, paNa sUkSmabodha che. zeyamAtraupara vyApI janAra hovAthI, kemake khUbI kevI? Ama jovA jaie, todravyasamagratAe anaMtadharmAtmaka tattvano svIkAra karyo cAritra e jinazAsananA gharanuM cAritra che, che, bodhanuM sUkSmatva eTale nipuNatA. A lokamAnya cAritranahi. chatAM jIveelaIne laukika sUkSmabodha ahIM dIprAdaSTimAM nathI hoto, kemake ja pravRtti karI, lokottara pravRttinahi. kemake Azaya pahelI cAra daSTimAM granthibheda siddha nathI. khoTo hato. e to jema saMsArI jIva dhanakamAI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokottara pravRttithI ja bhavapAra arthe aneka kaSTo sahana kare, ema ahIMdunyavI sukha to paheluM karemi bhaMte sAmAIya, savva sAvajja levA arthe cAritranAM kaSTa upADyA. jogaM paccakhAmi' e paccakhANa karavuM paDe. yA laukikaAzayathI pravRtti karI, e laukika ja eno bhAva lAvavo paDe. jemake marudevAmAtA, pravRtti kahevAya. lokottara AzayathI pravRtti kare, bharata cakravatI, pRthvIcaMdra, guNasAgara vagere enI to ja e lokottara pravRtti kahevAya. bhAvanAmAM caDyA, tyAre e paccakhANano bhAva lokottara Azaya kone kahevAya, e paNa AtmAmAM lAvyA, to emane e lokottara pravRtti samajI levA jevuM che. lokottara AzayamATe mAtra banI. teo kevaLajJAna pAmyA. mokSano Azaya hoya eTalethI basa nathI, kintu bIjI vAta e ke viratimArganI ArAdhanA sarvajJanAM zAsane jene mokSa kahyo che, ane je mAM to SakAyajIvanI sUkSma ahiMsAnuM pAlana sAdhanothI emokSathavAnuM kahyuM che, e prApta karavAno joie. e tAmalimAM nahotuM. kAcA pANIno e Azaya e lokottara pravRtti che. upayogakarato haze, bhikSAmAM bhAta laI Ave paraMtu eTale ja dravyacAritra hovA chatAM, mokSano e nahi joto hoya ke e bhAta potAnAmATe to evo Azaya nahi, mATe e laukikapravRtti banI nathI banAvyA ne? eTale potAnA mATe banAveluM rahI. pote le-vApare, to tyAM sUkSmaahiMsAnuM pAlanana tyAre saMsAravAsa choDatApasabanI jaMgalamAM rahyuM. tAmali tApasa bAjunA gAmamAM niyamita jaI kaSTamayatapatapyA, emAM bhale mokSano Azaya chaThThanA pAraNe bhikSArthe jAya, to saMbhava che emAM rAkhyo, paraMtu tyAM sarvaze kahelA svarUpavALA koI bhakta banela gRhastha pAraNAdina jANIne mokSano Azaye ya nathI, ne sarvajJa kathita tApasa mATe sArA bhAta banAve. tApasa pAse jenamokSasAdhanAnI pravRtti paNa nathI. tethI e mahA- virati mArga nathI, to A sUkSmaahiMsAnI samaja kaSTamaya tapanI paNa sAdhanA laukika pravRtti che. nathI, tema e paNa samaja nathI ke kadAca tApasa enAthI bhavapAra na karI zakAya. mATe na banAvyuM hoya, paraMtu gRhastha e bhikSAmAM lokottara pravRttithI ja bhavapAra karI zakAya. ApI dIdhA pachI potAnA khAvAmATe navuM banAve, eTalA mATe to tAmalitApasa jevo ke jeNe to tyAM paNa pUrve lIdhelI bhikSAmAM pazcAtkarmano eka mAtra mokSanA AzayathI 60000 hajAra varSa doSa lAgyo. tApasamAM A vicAravAnI ane e chaThTha ane pAraNe 21 vAra dhoyelA bhAtamAtrano doSavALI bhikSA TALavAnI kyAM samaja ja hatI? taparyo, enIyae pravRttilokottara pravRttinahi. e to kyAMya eTaluM joto haze ke bhagate bhAvathI tyAre pUcho, - bhikSA ApI to e levA yogya. bhAva vinA Ape pra. - mokSanA AzayathI mohamAyAno tyAga to e levAya nahi. AmAM pachI AdhAkarma ane eTalI badhI kaSTamaya pasAdhanA lokottara pazcAtkarma vagere doSa jovAnI samaja kyAM hoya? pravRtti kema nahi? tAtparya jaMgalavAsa chatAM sarvajJakathita u. - kAraNa ke emAM sarvAkathita mokSano parkIya jIvarakSAmaya viratimArga-cAritramArganI Azayanahoto, temaja sarvajJakathita viratimArganI sAdhanA nahi, tethI tAmalinAM tapavagere lokottara ArAdhanAnahotI. e viratimArganI ArAdhanAmAM pravRtti nahi. prazna thAya, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 pra. - to zuM tAmalinI eTalI badhI tapasyA kahevAya. evuM ahIM tattvano nirNaya paNa tattvadharma ja nahi? pariNAma pAme to nirNaya thayo kahevAya. u. - dharma kharo, paraMtu laukikadharma, kemake zeyamAtrapara vyApI janAra:vairAgya, bhavanirvedanA pAyApara Ubho hato. eTale AvA tattvanirNayamAM spaSTa jaNAya che ke ja jayavIyarAya' sUtramAM pahelI cha mAgaNIne mithyAdarzano vastune eka aMze jonArA che, kemake liaukikadharma tarIke gaNI. emAM pahelo bhavanirveda e ekAMtavAdI che, tethI e vastune savaze yAne mUkyo. vairAgya to badhe ja pahelo jarUrI. dAna do, samagrapaNe joI zaktA na hovAthI, emano bodha paNa vairAgyapUrvaka, to lekhe. tapa tapo paNa samagra yapara na vyApyo, bodhanI samagra phoyapara vairAgyapUrvaka, to tapalekhe. A vairAgya kevo? to vyApti na thai-vyApavApaNuM na thayuM. dA.ta. ke "suranara sukha jihAM, duHkha karI lekhave evo bauddhamata AtmAne ekAMte kSaNika mAne che, tyAre vairAgya. tAmalimAM e hato. mATe devIo niyANuM vAstavamAM AtmA nitya paNa che. ekAMte kSaNika karAvavA AvI, to aMtarathI tucchakArI kADhI. eTale ke utpanna thatAM ja bIjI kSaNamAM naSTa hoya, AvaDo moTo tapatArA tuccha anenAzavaMta sukhamAM to e bIjI kSaNe utpanna thatA navA AtmAnuM veMcI nAkhavA karyo che? e to mokSanA anaMta upAdAna zuM? kapaDAnuM upAdAna tAMtaNA, e jo avinAzI sukha levA karyo che. tuM zuM lalacAve?' baLI naSTa thayA, to pachI kapaDuM zAnA para UbhuM jovAnuM A che, tAmalino evA prabaLa vairAgya- thAya? agara jo kaho, ke pUrvekSaNe UbhelA e vALo prakhara tapa paNa laukikadharma hato, lokottara upAdAna bane che, to savAla e thAya, ke aneka dharmanahi, to lokottara dharmamATe viroSa zuM joie AtmApUrvakSaPhatA, tenaSTathayA. have bIjI kSaNe ? sUkSmabodha, yathArtha hetu-svarUpa-phaLanA vicAra utpanna thayelA aneka navA AtmAo ane para karela tattvanirNaya. pUcho, - pUrvekSaNanA aneka AtmAomAM kone konuM upAdAna pra. - A tattvanirNaya hoya, pachI vairAgya kahevuM? vacamAM koI sAMkaLa to che nahi. tyAre e na hoya to cAle ke nahi? paNa savAla che ke AtmA kSaNika che, evuM jonAra u. - na cAle. vairAgya na hoya, to e AtmA paNa kSaNika hovAthI eja kSaNamAM potAno tattvanirNaya ja nathI. tasvanirNaya enuM nAma, ke janma, e ja kSaNamAM AMkha-Indriya lagADavI, jyAM tattva aMtaramAM pariNAma pAmela hoya. ane eja kSaNamAM kSaNika AtmAnuM jJAna thavuM. A dA.ta. heyatatvahiMsAdike kodhAdinuM nAma paDatAM badhuM eka ja kSaNamAM kevI rIte banI zake? Indriyaaruci thAya. Ama jo tattvo aMtaramAM pariNata manano prayoga e kAraNa che. kSaNikatAnuM jJAna kArya nathI thayA, to eno artha e ke koie gokhAvyuM che. kAraNe to kAryanI pUrvakSa hAjara thavuM paDe. jo ke hiMsAdi-krodhAdi e heyatattva che, to e gokhI tyAM hAjara rahI Indriyaprayoga kare che, ne bIjI lIdhuM, eTaluM ja, aMtaramAM aDyuM nahi. phakIre kSaNe jJAna kare che, to e kSaNika na rahyo. popaTane paDhAvyuM 'billI Ave to bhaga jAnA to tAtparya AtmAkSaNika che, ema nitya paNa popaTe e rahyuM eTaluM ja, paNa aMtaramAM billIno che, paryAyathI anitya (kSaNika) ane dravyathI kazo phaphaDATa nahi. Ane billIno nirNaya na nitya, ema anekAMtatAthI mAnavuM ja paDe. Ama Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavajranuM bhedana karanAra jJeyavastumAtranA nitya-anityaaMza, satasat aMzavagerene mAnya karAya, to ja jJAnathI vastune samagrapaNe jANI kahevAya. jJAna samagra vastupara vyApyuM eTale ke jJAnanI samagrajJeyapara vyApti thai. eka aMza ja mAnanAranA jJAnanI samagra zeyapara vyApti na thaI. vastumAtra anaMtadharmAtmaka che. A kevI rIte? e samajavAmATe e juo, ke jagatanI ekeka vastu jagatanI anaMta vastuomAMthI pratyeka vastuthI bhinna bhinna che. A hisAbe prastuta koi eka vastumAM jagatanI pratyekavastuthI bhinnatA AvI. bhinnatAo keTalI ? to kahevuM paDe, ke anaMta vastuonA hisAbe anaMtI bhinnatAo AvI, ne vastumAM A tattaEitratA e vastuno dharma che, to ja vastu bhinnatAvALI kahevAya. A pra. - ThIka che bhinnatA vastuno dharma banI, paNa vastu tadAtmaka - tadharmAtmaka kyAM banI ? jo e nahi, to vastu anaMtadharmavALI ho, paNa anaMtadharmAtmaka kema kahevAya ? . - vastusAthe vastunA dharmano koika saMbaMdha to joie ne ? to ja dharma vastuno gaNAya. have A saMbaMdhaaMge itara darzano bhUlA paDe che. koika bheThasaMbaMdha dA.ta. saMyoga-samavAya vagere mAne che, tyAre bIjAo abheda(tAdAtmya ) saMbaMdha mAne che, ne emAM sAmasAmA tarkathI eka bIjAnA matanuM khaMDana kare che, ethI ja baMne ekAnta mata ane ekAnta bheTha tathA ekAnta abheda khoTA Thare che. tyAre jainadarzana bheThAbheTha saMbaMdha mAne che, e sAco saMbaMdha che. e saMbaMdhathI dharma e dharmI vastuthI bhinna paNa che, ane abhinna paNa che. Ama vastu jyAre anaMtadharmAtmaka siddha thAya che, tyAre e mAnanAranuM jJAna anaMta bhinnatA dharmapara ane jenA jenAthI e bhinnatA che, enA para 39 pahoMcyuM. alabat A vizeSarUpe arthAt tat tad vyaktirUpe jJAna nahi, paraMtu sAmAnyarUpe arthAt vastusAmAnyarUpe zradghAtmaka jJAna thayuM. Ama sUkSmabodha jJeyamAtrapara vyApyuM. sarvajJavacananI zraddhAthI A bane che. bIjI rIte joie, to sarvajJanA zAsanamAM sakala vizvanuM je jJAna maLe, te alpajJAnInA darzanamAMthI na maLe. A hisAbe paNa sUkSmabodha e vizvanA samagra jJeyapadArthapara vyApIne raheluM che. tyAre prazna thAya, - to zuM sUkSmabodhavALo sarvajJa banI pra. gayo hoya che ? u. - alabat sarvajJa vizvane vizeSarUpe jue che, jANe che, evuM A sUkSmabodhavALo nathI jANato, paraMtu sAmAnyarUpe e jarUra samagravizvane jANe che. kemake enI sarvajJa bhagavAnapara ne sarvajJanAM vacanapara sarvesarvA zraddhA che, eTale sarvajJavacane kahelA vizvanA samagra jJeyanI ene zraddhA che. Ama zraddhAtmabodha samastajJeyane AvarI le che, samasta jJeyapara vyApeluM hoya che. jene sarvajJa nathI maLyA eTale emanAM vacana ane sUkSmabodha nathI maLyA, e bicArAne AvI zraddhA kyAMthI hoya ? = karmavAnuM bhedana karanAra ( 2 ) cothI dIprA yogadaSTi sudhI A zraddhAA sUkSmabodha nathI thato, enuM kAraNa e che ke yoganI pahelI cAra daSTimAM 'graMthibheda' thayo nathI hoto . 'graMthibheda'nI samaja pUrve ApelI che, te rAgadveSanI vAMsanI gAMTha jevI nibiDa gAMTharUpa hoya che, je sarvajJa-vacananI zraddhA ja na thavA de. evI ati durbhedya gAMThane carama yathApravRttikaraNa pachI tIvra vIryollAsathI apUrvakaraNanA zubha adhyavasAya karavAmAM Ave to bhedI zakAya che. pahelI cAra daSTimAM rahelAmAM evuM apUrvakaraNa karavAnuM sAmarthya nathI hotuM. eTale granthibheda thayA vinA sUkSmabodha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 kyAMthI thAya? savAla thAya ke, - bhakitanA, sAdhusevAnA, 57 prakAranA saMvarapra. - ApaNAmAM graMthibheda thayAnI zI mArgonA, 12 prakAranI nirjarA yAne bAhyakhabara paDe? Abhyantara tapanA, enI aMtargata kSamAdi 10 u. - ApaNI pravRtti jovAthI khabara paDe. dharmanA, zubhabhAvonAprayoga karye rakhAya. dA.ta. jo graMthibheda thayo hoya, to sUkSmabodha Ave ane mahAvIra bhagavAnanI saMgamAdi duSTo pratye kSamA emAMthI lokottara dharmanA bhAvathaI lokottaradharmanI ane karuNAno bhAva, gajasukumALa muninI pravRtti thAya. alabat A pravRttimAnapAna, paisA samatAno bhAva, baMdhamunino dehanA bhedajJAnano TakA-viSayasukha vagerenI malina AzaMsA- bhAva, khaMdhaka sUrinA 500 muniono yaMtramAM apekSAthI rahita joie. AmAM samajavAnuM che ke, pIlanA pratye upakArI tarIkeno bhAva, dharaNazAha pra. - lokottara dharmanA bhAva eTale? poravAlano dhana-mamatA mUkI jinabhaktibhAva, u. - sUkSmabodha arthAt sarvajJavacanane magadhasamrATa zreNikane dIkSApratye bhAre anusAra heya ane upAdeyano viveka jAgIne e pakSapAtano bhAva, zAlibhadrano mahAvairAgyabhAva heyanA tyAga ane e upAdeyanA AdaranI pravRttinA vagere. lokottara zubhabhAvono sarvAze nahito aMge bhAva elokottaradharmanA bhAva che. A bhAva kharekhara paNa jIvanamAM prayogo karatA rahevAya. to kahezojAge, AnI abhilASA hArdika jAge, to pachI pra. - AvA ucca lokottarabhAva Ave zakti-saMyoganI anukULatAmAM lokottara dharmanI kyAMthI? sahelA paDyA che? pravRttithI dUra nathI. eTale ja jIvanamAM kharekhara u. - hA, sahelA paDyA che, je enI sAmenA karavA jevA hoya, to A lokottara dharmanA bhAva pApabhAvone-enA pariNAmane barAbara najara karavA jevA che. sAme rAkhyA kare. enA mATe najara sAme A taravare, jo AjIvanamAM sarvazanuM zAsana maLyAnI kSamA mUkI krodhanA bhAvamAM agnizarmA caDyo, to kiMmata samajAya, to jIvanamAM A lokottara lAkho pUnAmA khamaNapheIla (niSphaLa) kya! dharmanA zubhabhAva sivAya bIjA hAlatu-phAlatu vizvabhUtimuni (mahAvIra prabhuno 16 bhave jIva) ke kacarApaldI viSayonA bhAva haiyAmAM ghAlavAnuM samatA mUkI baLanI mamatAmAM paDyo, to niyANuM mana na thAya. samajIe to jinazAsana sAthenA karI 1000 varSanAM tapa vecI nAkhI 18mA bhave mAnavabhavamAM zubha lokottarabhAvanI monopolI vAsudeva thaI 7 mI narakamAM gayo. mammaNa zeTha (sarvesarvA haka) maLela che. dhananI mamatAmAM paDI 9mIe sIdhAvyo. e ja eTale ja A janamamAM AtmAmAM zubha 500 ziSyonA guru aMdhakasUri yaMtramAM pIlatA lokottarabhAva ThasoThasa bharI zakAya. A laukika pAlakane have upakArI nahi, paNa zatrutarIke jotA zubhabhAva to pUrve aneka janmomAM kya, paNa ethI thayA, to mokSe jatA aTakI paDyA. brahmadatta vItarAgadevAdhideva ane jenazAsananoraMganacakyo. cakravartIne pUrvabhavanA bhAImunie ghaNoya eTale have dazApheravavAnI. A jIvanato prAyogika pratibodha Apyo, chatAM evairAgyane badale rAgajIvana che, emAM lokottarazubhabhAvanA vAraMvAra bhAvamAM ciTakI rahyA, to 7mI narake UtarI gayA. prayogo thai zake. zubhabhAvonA eTale ke jina- dhana-mAla-parivAra-kAyA-sattA-hatva Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTimAM bodha chAyAbhAsa tulya vagere vagere zuM Ape che? nakarA ArtadhyAna. e pakSInI (samudrapara paDatI-cAlatI) chAyAmAM badhA pratyeno vairAgya-samatA-kSamAM AdinA jaLacara prANInI buddhithI jaLacaragamananI lokottara zubhabhAva jo nathI karato to, e padArtho pravRttirUpa (jaNAya che.) tethI vedasaMvedyapada jIvane zuM Ape che? tiryaMcagatidAyI nakarA (arthAt heya-upAdeyanuM jJAna) A (cAradaSTi) ArtadhyAna! ane AgaLa vadhIne ugra rAgadveSanA mAM tAttvika nathI, kemake A (cAra) mAM granthibheda saMkleza ane narakadAyI raudradhyAna! to emAM zuM rAcavuM siddhanathI thayo. eTale A tAttvika pada paNa siddha hatuM? TuMkAzA jIvanamAM aMte avazya chUTI janArA e nathI. chatAM je atAttvika heyo-pAdeyanuM jJAnapada padArtho khAtara dIrdhAtidIrgha kALa AtmA sAthe cAle che, te paNa ahIM je carama yathA- pravRttakaraNa che, evA mahAkharAba azubhabhAvo karavA? sUkSmabodha tenA ja prabhAva hoya che. ema AcAryo kahe che. nipuNabodha joyamAtraparavyApI jaI A lokottara vivecanaH praH - cothI yogadaSTimAM vikAsa bhAvone ane lokottara dharma pravRttine vikasAve che. jo ATalo badho thayelo che, ke dharmaarthe prANa taje, 4thImAM bodha chAyAbhAsa tulya. paNa dharmanataje, to ahIMvedyasaMvedyapada jevI dazA tavAda dekhAya che, tenuM zuM? vedasaMvedaparva, yaviANu tathotvaUY u. - e veghasaMvedyapadanI dazA nathI, paraMtu pakSachAyAganAra-pravRjyAmamata: paramuddA enA jevI dazAno AbhAsa che. dA.ta. samudrapara navedasaMvedyaparva-vamAnatakSa, yA- pakSI AkAzamAM UDatuM jatuM hoya, tyAre nIce sAsu-mitrAsu vatasRSu dipu, tathaq-te samudranA pANIpara enI chAyA paDe che, ne e chAyA nivRjyAvidALa pravartamutamitvartha, fkSA- paNa upara pakSInA cAlavAnA hisAbe cAlatI thAnanavarapravRjyamaM-gachAyAyAM taDhiyA gata- dekhAya che. e chAyAmAM bhAsa evo thAya che, ke varapravRrcAmuM mata: vara-vedyasaMvedyama, na jANe koI jaLacara prANI ja cAlatuM hoya. chatAM tAttvinityartha, pranzimedrAsiriti | hatA jema e pakSInI chAyAmAtra che, ema ahIM cothI patramANu samayathApravRttinenaivetyArA: dulA daSTimAM guNavattAne laIne kharekhara vedyasaMvedyapada TIkArya te ja kahe che nahi, paraMtu enI chAyAmAtra che. cothI daSTimAM gAthArtha kAraNake A (pahelI cAra kharekhara vedasaMvedyapaThana hovAnuM kAraNa A, ke hajI daSTi)mAM asaMvedyapada evuM prabaLa hoya che ane ahIM mithyAtva che. mithyAtvanA kAraNe enuM jJAna e (samudrapara paDatI) pakSI chAyAmAM jaLacaranI ajJAna che, vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke pravRttinA bhAsa jevuM che, tethI ahIM tAttvika mithyAdaSTine sat ane asano viveka nathI, bIjA (vedyasaMvedyapada) nathI. chatAM dharmano apalApa kare che, vaLI enuM jJAna TIkArtha avedyasaMvedyapada AgaLa kahevAze mithyAtvanI puSTimAM pariName che, samyagRjJAnanuM tevA lakSaNavALuM, je kAraNathI A mitrAdi cAra je pariNAma-je phaLa che, e enAmAM AvatuM nathI. daSTimAM 'tathA ulmaNa" arthAt te nivRttiAdi vagere kAraNe enuM jJAna e ajJAna mithyAjJAna che. padanA prakAre prabala arthAt utkaTa. (e vaLI kevuM? dA.ta. ene pUcho, ghaDo kevo sake asat? to e to ke) pakSichAyA' arthAt (AkAzamAM UDatA kaheze sat ja, e jo hayAta che, to asat zAno? Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 have vAstavamAM joie to mATIno ghaDo yathApravRttikaraNanA yoge che. mATIno che, sonAno nathI. e hisAbe sonArUpe apAyazakti mAlinya asat che ja, kemake sonuM enuM pararUpa che. Ama vimetamityAdadareka vastu svadravya-svakSetra-svakALa-svabhAvathI mapAyanitinya, sUvAthavi(vi) vanyaqI sat che. paraMtu sAthe ja paradravya-parakSetra-parakALa- naitidUtoDavaM tattattva vAritupAyoddA parabhAvathI asatpaNa che ja. Ama sat e asat saMpAyamatinaM-pAyajIpaNa che ja. AnuM nAma anekAnta. e ekAMtavAdI- malinatvam mityadi-sUkSmavavi (ni) vanyamithyAdaSTine mAnya nathI. AvuM dharAra dekhAya chatAM -"pAyadetvAsevanavistarNavInamAvena, naitakona mAne? hA, enuM kAraNa e jIva mithyAtvathI- apAyazakTrimAtivato yaM-sUkSma vadha: tamithyAzAstrothI vAsita che. enA prabhAve satyano takSmAt tattva rUti tattvaviSaye ritupAyaapalApa thAya che. tethI enuM bAkI eka aMzanuM avadhyapUnavo vIkamAvAhityartha: I68. ane bIjuM badhuM jJAna paNa ajJAna kahevAya, jema TIkArya kema e tAttvikanahi? e kahe che. vezyAno vinaya vakhANavAyogya nahi, kemake mULa gAthArtha : apAya (anartha) karavAnI pAyo khoTo che. durAcAranA pAyA upara enAmAM zaktirUpI malinatA sUkSmabodhanI pratibaMdhaka che. vinayAdi guNa che. tethI e khoTo. ema ahIM tethI evI zaktivALAne tattvasaMbaMdhamAM kyAreya mULa pAyAmAM ekAMtadharmanI ja zraddhA. e khoTI, tethI sUkSmabodha thAya nahi. pachI bIjA tattvovagerenAM jJAna khoTAM, kemake e TIkAIH "apAyazaktimAlicaM,' eTale mithyAtvathI vAsita che. tethI enA ahiMsA narakAdi anartha pedA karavAnI zaktirUpI malinatA, satyavagere guNo AbhAsamAM jAya. e ya mAne ke e zuM? toke sUkSmabodhanI aTakAyata karanArI hoya 'hiMsAdithI apAya thAya-pApa lAge,' paraMtu A che. kemake (hajI enAmAM) apAyanA kAraNanAM enuM apAyadarzane tAttvikadarzana nathI, kintu enI AsevananuM kliSTa bIja paDeluM che. tethI apAyachAyA che, chAyAne vAstavika vastunA kahevAya, jema zaktimAlinyavALAne AtattvasaMbaMdhI sUkSmabodha ke dariyApara pakSInI chAyAe vAstavika pakSI nathI. kyAreya utpanna thato nathI, kemake avaMdhya pUla cAra daSTimAM avedyasaMvedyapadanA gharanuM jJAna bodhanuM bIja hajI paDeluM che. alabat utkaTakoTinuM che. utkaTa e rIte, ke vivecanaH ahIM 4thI daSTimAM sUkSmabodha enAmAM vairAgya Ave, pApa nivRtti Ave, e nahi, e vAta karI AvyA, have e sUkSmabodhane nivRttinuM pAlana Ave, arthAt nivRttipada, ahIM koNa aTakAve che, e batAvavA kahe che ke, pAlanapada vagere prApta thayA che, jemake bhartRharine "apAyazaktirUpI malinatA sUkSmabodhane vairAgya, pApa-nivRttirUpa saMnyAsa, ne pachI enuM aTakAve che.' pAlana vagere AvelA; eTale enuM aveghasaMvedya- 'apAya eTale narakAdi anartha. enI padanA gharanuM jJAna utkaTa koTinuM kahevAya, chatAM e 'zakti" eTale enA kAraNonA AsevanamAM mULa tAttvika nahi, kemake eNe granthibheda nathI karyo. hetubhUta bIjazakti. narakAdi apAyo (anartho) chatAM je heyopAdeyanA jJAnamAM utkaTatA che, e carama mAM hetubhUta che tIvra-madhyama rAgadveSanA saMklezo, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAmATe mAthe anaMta jJAnInuM baMdhana paheluM thAya. ne ene poSanArI AraMbha, parigraha tathA viSaya- vItarAganuM sarvAnuM zaraNa nathI ane kaSAyonI pApapravRtti. A koNa sevarAve che? mithyAmArganuM AkarSaNa che, e malinatA che, mULamAM mithyAtva paDyuM che, te sevarAve che. tethI e malinaAzaya che. jIvamAM sArA narasA aneka bIjazakti kahevAya. e bIjazakti AtmAnI jAtanA AzayoAzaya sthAno hoya che. vedasaMvedya malinatA che. mithyAtvavAsita mana e malinamana pada e eka uttama AzayasthAna che. enA para che, e ja malinatA che. jenA para rAgAdinA saMklezo sUkSmabodha-nipuNabodha thAya che. enAmAM narakAdi ane pApapravRttio kAle phUle che, ne emAMthI durgationA je anartha apAyo, e apAyonI narakAdi anarthonIpaje che. mithyAmatanA zAstrono zakti arthAt e apAyonA-e anarthonA A prabhAva che, ke jIvane sAcuM sUjhavA ja na de. kAraNanI bIjazakti nathI. A bIjazakti e mithyAdarzanonI jALamoTI ane dekhavAmAM manohara, malinatA che. sUkSmabodhathayo, tyAM e zakti khatma paNa A ja phasA jA' nA sodA yoga- dhyAna- thai gai. samAdhinI moTI moTI ane suMvALI vAto evI sUkSmabodha thayo, eTale zAsana hRdayamAM kare, ke jIvo emAM lalacAI phase, ne aMte bhavabhegA AvI gayuM, tattvono hetu-svarU5-phaLathI bodha AvI gayo. emAMnaraka-svarganAkAraNabhUta heyapra. - yoga-dhyAna-samAdhinI UcI vAto upAdeya tattvonuM sAcuM bhAna AvI gayuM, sAco AdarI chatAM bhavabhego? nirNaya thaI gayo. haiye zAsananI sparzanAthaI gaI. u. - hA, kAraNa e che ke badhu UMcuM UMcuM pachI bhavamAM bhramaNanI bIjazakti na rahe. sohAmaNuM dekhAya che, paNa mULa pAyAmAM vItarAga zAsananI sparzanA thai, eTale zAsana asthisarvazanuM-paramAtmAnuM zaraNuM joie, ne emanA majjA saMbaddha thaI gayuM. sUkSmabodha ragaragamAM vacanapara tIvra rAga-Adara joIe. tenA ja vAMdhA vyApI gayo. buddhi enAthI pariNata thaI gaI. mana che. to jyAM sudhI vItarAga-vItarAganA vacanane enAthI bhAvita karI dIdhuM. eTale pachI AkhI baMdhAyelAnathI, ne UMcI UMcI mAnelI sAdhanAnI vicAraNA tattvAnusArI cAle, tyAM narakAdi mahA pravRtti karIe chIe, tyAM sudhI e badhI svacchaMda apAyanAM kAraNo UThavAne jagAja kyAM rahe? enI pravRtti che. bIjazaktirUpamalinatA naSTa thaI gaI che. tattvanA sAdhanAmATe pahelAM naMbaramAM mAthe anaMta sUkSmabodhathI pariNata thayelI buddhino prabhAva jJAnInuM baMdhana joIe. keTalo badho che! bIjI sArI ghaNI pravRtti hoya, paraMtu e samarAditya caritramAM Ave che, eka baMdhana na hoya, e AtmAnI malinatA che. e zreSThi putra samudradatta paraNyA pachI pahelIvAra bIjazakti che. enAmAM pachI apAyo anarthonAM patnIne teDI lAvavA bAjunA gAme nokarane laIne kAraNo sevarAvavAnI tAkAta che. AmalinatA paDI nIkaLyo che. rastAmAM vIsAmo khAvA bese che. tyAM hoya, tyAM sUkSma bodha zAno thAya? sUkSma bodhane nokara beTho beTho jamIna khotare che, emAM DhekhALo aTakAvanAra A apAyanAM hetuo sevarAvanArI ukhaDI jatAM tAMbAno caru (kaLaza) dekhAyo, emAM bIjazaktinuM mAlinya che. sonaiyA bharelA hatA, samudradattanI najara paDatAM ja Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 kahe, - daTanArA nIce adhogatimAM cAlyA gayA. UMce | 'are DhAMka, DhAMka! A to adhikaraNa kahevAya. AkAzamAM daTo, jethI ApaNane Uce svargaApaNane narakAdi durgatinA adhikArI banAve. ene mokSamAM laI jAya. e kevI rIte? jovuM ya pApa, ne jo laI jaIe to to keTalAMya "ApaNe siddhagiri javuM che ne ? tyAM ghora pApa karAve.' khADo pUrAvI dIdho. kema vAru? AnAthI jIrNoddhAra karAvo. eTale UMcA zikharamAM samajato hato, ke saMtoSamAM, svastha jIvana jIvatA A daTAi jaze, duniyA dekhAze, paNa koi corI hoie emAM, jo AvuM kAMka Ave, to tarata ja zakaze nahi, ane ApaNane UMce lai jaze! tarata atizaya rAga karAvI mana malina banAve. vastupAle hAtha joDI maMjUra karyuM. anupamAdevImAM saMsAramAM rahenAro jIva hato, sAdhu nahoto A akkala kyAMthI AvI? kaho, jinavacananA thayo. emAM vaLI navI paraNelI patnIne teDavA jato sUkSmabodhathI enI buddhi pariNata-bhAvita thaI hato. eTale ene pahelI mulAkAte AvI kiMmatI gayelI hatI. paisAne e dhana nahi, paNa e bheTa ApavA kAma lAge. paraMtunA, jinoktatattvanA (sApa) nA bhAra samajatI. sUkSmabodhathI pariNata thayelI enI buddhi hatI, zrAvakanA pAMcamA parigraha parimANavratanI lakSmIrUpI heyatattvanuM hetu-svarUpa-phaLathI jJAna kathAmAM Ave che, eka zrAvake sAMjanA samaye nadI hatuM, tyAM phaLamAM zuM dekhe? A ja, ke moTI lakSmI pAsethI jatAM rastAmAM bhekhaDa tUTI paDelI dekhI. pAme-rahe tyAM sudhI satat cikaNA rAga- UMce bAjumAM DuMgarApara najara gaI. to emAM Asakita-mamatA karAvI karAvI durgatinAM ghora bakholamAM ratnothI bharelo caru joyo, jotAM ja tarata pApa baMdhAve. pachI enApara bIjA viSayavilAsa mUThIovALI doDyo. ghare jaI zrAvikAne kahe, ane phAyajIvonA AraMbha samAraMbhanApApono "Aje bhayaMkara akasmAtathI bacI gayo to Dhagalo thAya. buddhi ja evI tarUpariNata zI rIte? pakava thaIgayelI, ke dhanane sukhasAdhananahi, paNa "rastAmAM Ama ratnono caru dekhyo, dIrgha durgatisAdhanarUpadekhe. gabharAyoke maryA, jo jarAka Ubho, to kliSTa rAga vastupAla-tejapAla gujarAtanA mahAmaMtrI uchALo mAro, jIva levA lalacAze, parigrahanImAyA. pahelIvAra saparivAra siddhagirinI parimANavrata bhAMgaze, tethI huM to tarata doDIne yAtrAe nIkaLyA. emAM pahelA ja mukAme taMbU Avyo. tANavA khIlo ThokavA mATe jyAM khodavAmAM AvyuM, A zuM? jinoktatattvanA sUkSmabodhathI tyAM dhanano carU nIkaLyo; vastupAlanAnAbhAInI pariNI-pakva thayelI buddhi zrAvikAe patinI patnI anupamAne pUche che, 'devI! Ane kyAM anumodanA karI. kaMcana-kAminI-zarIra dhanavagere dATIe?" tyAre vastupAla gujarAtanA moTA rAjAne jagatanA jaDapadArtho pavitra cittamAM ghAlyA ke pATha bhaNAvanAra hatA, paNa A ekabAi mANasa cittane malina karI nAkhanArA che. e malinatA anupamA emane pATha bhaNAvanAra hatI, kemake e narakanA daravAjA dekhADe. tethI ja tIrthakara bhagavAna jinavacanathI bhAvitA mativALI hatI. te kahe che, devoe racelAmoTAcAMdI-sonA-ratnanA traNagaDha bhAijI! nIce jamInamAM dATIne zuM karazo? nIce para birAjI jagatane enI A oLakha karAve che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atAttvika apAya darzana jenApara beThA enuM khaMDana ? hA, bicArAkarmapIDita chatAM kcana, kAminImAM lubdhalaMpaTa banelA jagatane jo enI sAcI oLakha nakarAve, e oLakhamATe e lakSmInuM khaMDana na kare, ne enApara beThAnI zaramamAM paDI enuM khaMDana kare, to jagatanuM mota thaI jAya, tema ja tattvanuM mithyA nirUpaNa thAya. anaMtajJAnI evuM kare ? hakIkatamAM kaMcana ane kAminI zarIra smaraNa ke darzanamAtrathI cittane malina karanAra che. pra-cittamAM malinatA to enA rAgathI Ave che, to rAga kharAba; paNa vastu zI rIte kharAba ? u - e kharAba rAga paNa prabhumUrti ke gurunA zarIrathI nathI uThato, kintu kaMcana ane kAminInA zarIrathI uThe che. e batAve che ke e vastu paNa khataranAka che. enAmAM apAyazaktimAlinya che, arthAt narakAdi bhayaMkara anarthonAM utpAdaka tIvra Asakti Adi sAdhano sevarAvavAnI tAkAta che. cittamAM A tIvra Asakti paDI hoya e narakAdi apAyanA kAraNo - dhana saMgrahavagere sevavAmAM kliSTa saMklezabharyA bIjanuM kAma kare che. tethI e mananI malinatA che. e hoya tyAM sudhI sUkSmabodha na Ave, sUkSmabodhane aTakAvanAra che. atAttvika apAya darzana yasmAdevam apAyadarzanaM tasmAcchrutadIpAnna tAttvikam / tadAbhAlaMmbanaM tvasya, tathA pApe pravRttitaH // 69 // apAyavarjhanaM-ToSavarganuM tasmAchutavIpAvAgamAt, na tAttvin-na pAramArthimasyaMti yoH / tadAbhAlambanaM tu-paramArthAbhAviSayaM punarbhavati bhrAntyA, kuta ityAha- tathA pApe pravRttita: - tathA citrAnAbhogaprakAreNa pApe pravRtteriti // 69 // TIkArya : je kAraNathI e pramANe che, gAthArtha : eTalAmATe AgamarUpI dIvAthI 45 kareluM doSadarzana tAttvika nathI, kintu tAttvikanI chAyAne viSaya karavAvALuM che, kemake (hajI) tenI pApamAM pravRtti thAya che. TIkArtha : 'apAyadarzana' eTale doSadarzana, zruta AgamarUpI dIvAthI tAttvika yAne pAramArthika nathI. paraMtu 'tadAbhAlaMbaNa' te bhrAMtithI pAramArthika padArthanI chAyAne viSaya karavAvALuM che; kemake 'tathA' arthAt ajANye citra vicitra prakArathI enI pApamAM pravRtti thAya che. vivecanaH apAyazaktimAlinyavALA jIvane sUkSmabodha nathI thato, tethI ja ahIM cothI dRSTimAM AvI gayo hoya, ane kadAca jinAgamathI vAMcavA sAMbhaLavA dvArA eno bodha paNa thayo hoya. chatAM eno ebodha tAttvibodha nathI. AgamarUpI dIvAthI narakAdi apAyo- anartho kayA kyA kAraNe sarajAya che ? e ene jANavA paNa maLyuM hoya. arthAt e anarthakAraNomAM apAyadarzana thayuM hoya, chatAM e paramArthathI arthAt vAstavika rIte apAyadarzana nathI, kintu apAyadarzananI chAyAapAya darzanano bhAsamAtra che. pahelAM jema kahI AvyA ke, jema samudrapara UDatA paMkhInI samudranA pANIpara paDatI chAyA koI cAlatA jaLacara jIvanI kalpanA karAve, ema ahIM bhrAntithI apAyadarzananA AbhAsa mAtrane tAttvika apAyadarzana samaje che. ahIM savAla thAya, jinAgamamAMthI apAyadarzana thayuM. chatAM ya e sAcuM nahi ? tAttvika- pAramArthika nahi? evuM kema ? pra. u. - A apAyadarzana pAramArthika na hovAnuM kAraNa e che, ke vedyasaMvedyapada vinAnAM ane sUkSmabodhathI rahita A jinAgamanA bhaNelAthI paNa citravicitra anAbhoga- ajANapaNuM hovAne lIdhe tevI tevI pApa pravRtti thAya che. mATe kahevAya ke - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 hovAmAM eka hetu A kahe che ke, 'tathA pApe pravRttitaH' arthAt A apAyanA darzanAbhAsavALo anAbhogathI- ajANye pApamAM pravRtti kare che, eTale ke huM A pravRtti pApapravRtti karuM chuM, evo ene khyAla paNa nathI hoto. A anAbhoga citra arthAt niranirALA hoya che, koi eka prakAre, to koi bIjA prakAre. pApapravRtti thavAnuM kAraNa avedyasaMvedyapada ane sthUlabodha che. vedyasaMvedyapada ane sUkSmabodhano prabhAva che, ke pApapravRttine oLakhAvI de. keTalIka evI pravRtti hoya che, ke sAmAnya mANasane khabara na paDe ke huM pApapravRtti karuM chuM. dA.ta. tapasyA karanAro tApasa hoya ane mithyAmArganophelAvokarato hoya, skUlabuddhivALo janasAmAnya ene AmaMtrI-AvakArI satkAra AkarSaNa ane AcaraNanI prabaLa IcchA rahe. 'sAthe pAraNuM karAvavAmAM pApa na samaje. sUkSmabodha vALo samajI jAya, ke A pApapravRtti che, kemake evAne satkAravAmAM mithyAmArganuM samarthana thAya. AveghasaMvedyapada prApta karyAthI thAya che. enI sAthe samyag hetu-svarUpa-phaLanI dRSTie karAtA tattvanirNaya (karAtuM apAyadarzana) e sUkSmabodha che. have vedyasaMvedyapada paNa na AvyuM hoya ane sarvajJakathita heya - upAdeyanI hetu-svarUpa-phaLanI daSTie zraddhA ya na rAkhI hoya, pachI tyAM ekaluM koruMdhAkora apAyadarzana bhalene jinAgamamAMthI meLavyuM hoya, chatAM e ene bhramaNArUpa che. evA apAyadarzanane tAttvikadarzana kema kahI zakAya ? tAttvika apAyadarzana ane atAttvika apAyadarzana AkAramAM sarakhuM dekhAya eTaluM ja, bAkI atAttvika apAyadarzana vAstavamAM AbhAsamAtra che, jemake asala zuddha sonAno dAgIno, ane sonAno mAtra DhoLa caDAvela tAMbAno dAgIno, beu caLakATamAM sarakhA, paraMtu DhoLa gIleTavALodAgIno e sAcA sonAno dAgIno nathI. mATe to kahevAya che ne ke asala te asala ne nakala te nakala. ahIM apAyadarzana atAttvika arthAt AbhAsamAtra ema, koi AtmA vairAgI hoya, saMsAra tyajI cAritra levA jhaMkhato hoya; paNa mAbApa mohathI nA pADatA hoya, to sthUlabuddhivALA ema kahezeke 'mAbApanI AjJA pALavI joie. AjJA vinA saMsAra tyAga na thAya' paNa sUkSmabuddhivALo samaje che ke 'ema saMsAramAM besI rahevuM ane mAtApitAnA mohane poSavo e pApapravRtti che, A saMsAramAM cAritradharma ArAdhanAno puruSArthakALa maLavo ati durlabha che, UMcA manuSyajanmamAM ja maLe, ne evo AryakuLamAM manuSyajanma maLavo, e paNa kyAM rastAmAM paDyo che ? eya atidurlabha che. to atidurlabha evA A manuSyajanmamAM ya bahu durlabha cAritrArAdhanAnI puruSArthazakti maLyA pachI mAtra mohAMdha ane ajJAna mAtApitAnI AjJA nathI, eTalA khAtara thaine cAritra ArAdhanA gumAvAya ?" 46 ene hajI sAcuM apAyadarzana thayuM nathI. ahIM saheje pUchavAnuM mana thAya, - pra. - zrutadIpa eTale ke jinAgamamAMthI apAyadarzana karyuM, mithyAmatanA zAstramAMthI nahi, pachI e apAyadarzana to sAcuM-tAttvika ja hoya ne ? to pachI ahIM ene atAttvika kema kahyuM? u. - ahIM apAyadarzana e jJAnamAtranahi, kintu zraddhAyukta jJAna levAnuM che. zraddhA A, ke jinAgamakathita heya e atyaMta choDavA ja joie, temaja jinAgamakathita upAdeya AdaravA-AcaravA ja joie, Avo hRdayathI svIkAra. A hArdika svIkAra hoya, pachI heya tarapha aruci-napharatanI ja najara ane enA tyAga nI utkaMThA rahe, temaja upAdeya tarapha ananya ruci Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taHlohapadanyAsasama pApapravRtti ema, skUlabuddhivALo godAna-kanyAdAna pada)nA hisAbe jo karmanA aparAdhathI kyAreka vagerene dharma samaje che, paraMtu e pApapravRtti che evuM pApamAM vRtti thAya, to te tapI gayela loDhA para sUkSmabuddhivALo samajI zake che, kemake emAM eka pagalAM mUkavA jevI hoya che. to e gAyake kanyAne game tevAnA hAthamAM parataMtra TIkArya : "atonya' eTale prakaraNa banAvavAnuM thAya che. ne evA dAnanI pAchaLa viSaya saMbaMdhathI avedyasaMvedyapadathI bhinna vedasaMvedyapada vilAsa tathA jIvahiMsAmaya AraMbha samAraMbhacAle 'uttarAsu arthAt sthirAAdi cAra daSTiomAM che. pUcho, - hoya che. "asmAtu A vedyasaMvedyapadanA hisAbe pra. - to zuM sUkSmabuddhivALo kanyAne 'pApe arthAt hiMsAdi pApakarmamAM, 'karmAgasopi' paraNAvaze nahi? nahi paraNAve to pachI zuM kanyA arthAt karmanA aparAdhathI paNa tasalohapadanyAsa kuzIlanA mArge javAno moTo saMbhava nathI? tulyavRttiH' arthAt tapI gayelA lokhaMDI patarA u. - sUkSmabuddhivALo asalato saMtAnone para pagalAM mUkavAnI samAna vRtti (hoya che, ne nAnapaNathI saMsAranI asAratA ane mAnava te) saMvegabharI hoya che. pApamAM kyAreka jo pravRtti janamanI cAritrathI saphaLatA samajAvanAro hoya, thAya to. prAyaH to thatI ja nathI. e pachI paNa kanyA jo cAritramATe taiyAra na thaI, vivecanaH mitrAdi pahelI cAra yogadaSTimAM ne ene zIlarakSArthe koIne devI paDe; to emAM e avedyasaMvedyapada hoya che, tyAre pachInI sthirAdi dAnadharma nahi samaje, paNa pote saMsAramAM rahyAnA cAra daSTimAM enAthI bhinna vedasaMvedyapada hoya che. pApanA lIdhe lAcArIthI A pApapravRtti karavI avedyasaMvedyapadamAM atAttvika apAyadarzana hoya. paDavAnuM samajato hoya che. AvI AvI pApa ene zAstrathI e to jaNAya ke 'hiMsA, asatya pravRttine bicAro skUlabuddhivALo pAparUpa vagere pApapravRtti che, enAthI AtmA pApakarmathI samajato nathI. tethI anAbhogathI ajAye ene baMdhAya, ane parabhave enAM duHkha-anartha-apAya Acare che. AvuM sthUlabodha ane avedyasaMvedyapadanA UbhA thAya paraMtu A bhAna kevuM ? samudrapara prabhAve bane che. paMkhInI chAyA jevuM, chAyAne prANI samaje. ema tasalohapaThanyAsasama pApapravRtti ahIM hiMsAdimAM apAyadarzana to thAya, paraMtu toDa kurIvAje vAriDhio atAttvikadarzana, kemake evuM apAyadarzana thayA tatanohapacAsa-dunyavRtti riddiAhanA pachI paNa pApapravRtti karato hoya che, tyAre vedya moDakurAsthiti pramADavedyavedyapa- saMvedyapada prApta thAya, tyAM pApapravRtti lagabhaga baMdha saMvedama, 3ttarasthiti sthirAda, vataNUSa thai jAya che. kadAcakarmadoSathI arthAt tevA prakAranA draSTipu gamA-saMvedyapAtu pApe-pApa karmodayavaza pApanuM AcaraNa kare, to paNa te hiMsAvI, mAijidi-parAdhii iima- "tasalohapadanyAsa samAna AcaraNa hoya che. tyAda-tamanopacAtunya vRtti-saMvegasarA, 'tasalohapacAsa' eTale tapelA lokhaMDI vAre rimiti, prAyatunamavati II7. patarApara kadAca cAlavAno prasaMga Ave, to mANasa gAthArtha AnAthI juduM (vedyasaMvedyapada e) cAle to kharo, jemake unALAmAM patarAnI pachInI (cAradaSTi)mAM hoya che. (A vedyasaMvedya- agAzImAM sUkavAmUkeluM (kapaDuM) levA javA tapelA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 patarA para cAlI kADhe che, kintute ThaMDaka-ArAmathI A janama evo AzIrvAdarUpa che, ke emAM dhIre dhIre nahi. kintupagabaLe che, mATe sapATAbaMdha saMvega jeTalo vadhAravo hoya, eTalo vadhArI zakAya. cAlI kADhe che. ema ahIM pApapravRttimAM paraloka- saMvega vadhAravo hoya, to dunyavI sukhane sukharUpana bhayano tApa lAge che, haiye saMtApa che, tethI pravRtti lekhe, duHkhane duHkharUpa na lekhe. A AvaDe, to ArAmathI khuzakhuzAla thaIne nahi kare. pApapravRtti sukhaduHkha baMne tAraNahAra thaI jAya. ullu karAya vakhate haiyAnI vRtti "saMvegasArA hoya, saMvega- to mAraNahAra bane viSayasukhone sukharUpa mAne, vairAgyabharI hoya. eTale pachI enI pAchaLa pApo karavAmAM kamI nahi zreNika rAjA kSAyika samyakatvavALA hatA, rAkhe. ema sukha mAraNahAra bane. jo ene badale tethI vedasaMvedyapadavALA hatA; paNa sAthe nikAcita sukhane duHkharUpa mAne, to eno tyAga karato karmanA udayavALA hatA. tethI pApa- pravRttio rahevAno. tyAre duHkhane duHkharUpamAnanAro duHkhathI emane karavI paDatI, paraMtu kevI rIte karatA? bhaDakavAno-bhAgavAno, duHkha rokavA- haTAvavA rAcImAcIne nahi. eTalI emanI jAgRti hatI. pApAcaraNo karaze, ema duHkha mAraNahAra. tyAre ajJAnatAmAM bAMdhelA nikAcita karmenarakamAM javuM duHkhane duHkharUpa na mAnanAra mahAvIra paramAtmA paDyuM, toya tyAM tattvajAgRti UbhI rahI. tethI hoMze hoMze kevA kaThora- tyAga-tapa ane ghora bAhyathI bhayaMkara duHkha, chatAM evuM mAnasaduHkhanahi; pariSaha- upasargo vadhAvatA rahyA! saMyama para prIti jevuM mithyAdaSTine hoya. mithyAdaSTi to bAhyaduHkha che tethI samaje che ke, para aMtaramAM bhAre saMtApa, kaSAya, durgAna vagere dukhapara dveSa aruci lAvuM, to e arUci karI duHkhane vadhArI mUke che. jaIne saMyamapara pahoce. sukhanI ruci asaMyama jIva kAyAthI pApa ochAM kare che, paNa para pahoce che. manathI-buddhithI ghaNAM pApa kare che. duHkha-kaSTa nathI gamatuM nathI phAvatuM. tethI ahIM tattvadarzanavALo jIva sAvadhAna banI saMyamanathI phAvatuM, kemake saMyamamAM kaSTa paDe che. sukha jAya che. e samaje che ke A mananA-buddhinAM game che, eTale asaMyama game che, kemake asaMyamamAM pApathIjAlima pApavicAronA kusaMskAra paDavAnA, sukha anubhavAya che. je ene yogya durgatinA bhavonI paraMparA calAvI vedasaMvedyapada prApta thAya, tyAM sukha heya ane emAM pApanI ja vRtti ne pravRtti karAvyA karaze. saMyama upAdeya lAge che. eTale pachI sukhamATe mATe kadAca kAyAthI ke vANIthI pApanuM karavA- pApapravRttimAM ene rasazAno hoya? kadAca pApabolavAnuM AvyuM, chatAM emAM haiyuMnabheLavuM, pApa pravRtti karavI paDe, to ya pelA vaNikanI jema rasa vicArI na bahekAvuM, na vistAruM, pApanI vinA ane jhaTapaTa. khuzakhAlI na rAkhuM; ubhuM kevo A pApabharyo vaNika jhaverAta laIne jaMgalavacce thaIne saMsAra ke emAM AvA pApa karavA paDe che! mATe ja pasAra thato hato. emAM bahu cAlyA pachI bhUkha AmAMthI deva-guru-dharma ja tAraNahAra che' ema lAgI, paga DhIlA paDyA, ne hajI cAlavAnuM lAMbu saMvega vadhAre saMvega eTale deva-guru-dharma ane che, tethI jhADa nIce thoDuM bhAtuM vAparI levA besI mokSanI prIti. bhAtuM vApare che. e bese kevI rIte? ne bhAtuM vApare Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaLa saMvega-vairAgyamAM haiyAne AkhA jagata karatAM vItarAga najIka kevI rIte? kaho, ubhaDaka page ja bese, temAM paNa u. - vItarAgapara rAga e potAnI AtmabhayathI cAre bAju vArevAre najara nAkhato rahe, ne saMpattinA rAgapara AdhArita che. bhojana moTA moTA koLiyAthI temaja jhaTapaTa jene potAnI AtmasaMpatti ahiMsA-kSamA jhaTapaTa kare, ane te paNa rasa mANyA vinA khAI yAvat vItarAgatA ane paramAtmabhAvapara rAga nathI, eNe vItarAgane oLakhyA ja nathI. tethI basa, vedyasaMvedyapadavALAnI A sthiti che, evAno vItarAgaparano rAga tAttvika- vAstavika jema pelo bane tyAM sudhI jaMgalano rasto na le, nathI, saMbhavataH koI dunyavI svArthanA pUraka tarIkeno tema A paNa bane tyAM sudhI pApapravRti na kare, rAga che. tyAre jo potAnI chUpI AtmasaMpattipara, ane karavI paDe, to jema pelAne, ema Ane bhaya, rAga che, to e pragaTa karavAnI lagana hoya ane e utAvaLa, nIrasatA. ethI urdu dharmanI- pragaTa thavAnI pUrNa AtmasaMpatti jemane pragaTa che, AtmahitanI pravRttimAM nirbhayatA, ThaMDaka ane evA vItarAga paramAtmAnuM AlaMbana dharavAthI, rasapUrNatA hoya che. deva-guru-dharmapara atyaMta rAga, emane ja najara sAme rAkhavAthI, nahi ke jagatanA e ja A saMsAramAM kharI cIja lAge, eTale emAM viSayonajara sAme rAkhyAkaravAthI. Ama jagatanA ja dila Thare, bAkI badhI mohamAyAto ALapaMpALa viSayo haiyAthI AghA rAkhI vItarAga paramAtmAne -mAyAjALa lAge. emAM pelA ratnonA vepArIne haiyAnI nikaTa rAkhatAM potAnA paramAtmabhAvanI jaMgala vaccenA mIThA lADunA bhojananI jema kazo nikaTa thatA javAya. rasanahi, nirAMtanahi. tyAre to mahArAjA zreNikane paramAtmAne haiyAnI nikaTa rAkhavA, emane vahAlI paTTarANI celaNAne kiMmatI ratnakaMbalathI ja najara sAme ne najara sAme rAkhavA ne mana rAjI karavAmAM je rasa na hoto, evo rasa vahAlA emanAmAM ekAgra karavuM, enuM nAma saMbheda- vIra bhagavAnanI sukhazAtAnA samAcAra lAvanArane praNidhAna che. prabhunuM saMbheda praNidhAna eTale parama sonaiyAthI rAjI karavAmAM hato. eTalA haiye saMvega pavitra prabhune ApaNA malina AtmAthI bhinna ane vairAgya uchaLatA hatA. tarIke najara sAme dhArI, ApaNA AtmAne pavitra prabaLa saMvega-vairAgyamAM haiyAne AkhA karavA emanuM dhyAna karAya che. emAM prabhu para prIti jagata karatAM vItarAga najIka nikaTa lAge. A vadhatAM vadhatAM jagata AkhuM vIsarAI jAya, manane nikaTatA vadhAratAM vadhAratAM prabhu tuM hI tuMhI tuMhI ema thAya ke A vItarAga paramAtmA e to mAruM tuMhI evI prabhumAM laya lAge. haiyAmAM prabhu evA ja pratibiMba che. tyAre jevI rIte darpaNamAM ApaNA tANe vANe vaNAI jAya. kavio bhagavAnanI A mukhane jotAM ema ja lAge che ke A to huM ja chuM. rIte stuti kema karatA? haiyAmAM paramAtmA ahIM mane A vALa, A mAruM lalATa, A mArA bhagavAnanI nikaTatA vadhAravA. ema karIne potAnI kAna... ema dekhAya che, tAtparya pratibiMba e paramAtmabhAvanI nikaTatA vadhe. eka prazna,- ApaNe pote ja, evo bhAsa thAya che. evI rIte pra. - bhagavAnapara rAga thAya bhagavAnane paramAtmA e ApaNuM ja pratibiMba - eTale ApaNe nikaTa karIe, emAM ApaNo paramAtma- ApaNe pote ja chIe, evo bhAsa thAya. evuM bhAva zI rIte nikaTa thAya? dhyAna lAge tyAM prabhu judA ApaNe judA" eTale Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 judAI evo bheTha manamAMthI nIkaLI jAya ane tyAre 'abhedapraNidhAna' lAge. tyAM paramAtmAne ApaNA haiyAnI evA nikaTa karyA ke vItarAga paramAtmA ane ApaNe ekarUpa lAgI gayA. eTale ke ApaNe vItarAga paramAtmA evo bhAsa Ubho thai gayo. AvuM ciMtavana marudevAmAtA, bharata cakravartI, guNasAgara, pRthvIcaMdra vageree karyuM haze, paramAtmAne haiyAnI nikaTa letAM pahelAM saMbheda praNidhAna ane pachI abhedapraNidhAna. eTale tarata ja kharekhara vItarAga banI sarvajJa paramAtmA banI gayA ne ? gautamasvAmI mahArAje mahAvIra paramAtmA pAse dIkSA letAM ja e paramAtmAne evA haiyAnI nikTa lIdhA, ke prabhunuM saMbhedapraNidhAna lAgyuM, te 30 varSa sudhI ene puSTa karyuM, to prabhu nirvANa pAmyAnA samAcAra sAMbhaLatA ja ciMtavana evuM vikasyuM ke abhedapraNidhAnamAM caDI gayA. tyAM ja pote vItarAga zuddha AtmA paramAtmA banI kevaLajJAna pAmI gayA. sarvajJa banI gayA. yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 vedyasaMvedyapadato- vakSyamANalakSaNAt, saMvejJAtizaya vityatizayasaMvegena, dharamava-mavadveSApApavRtti: / ta tyAha-punakuMtyiyotaH zreLiAdhuvAdaLAt / 'pratipatitasadarzanAnAmanantasaMsAriAmamedhA durgatiyogarUti yatkiMviyetat,'na, amiprAyArijJAnAt, kSAyisamyavRereva naiyivedyasaMvedyapalamAna kRtyamiprAyAvuM, vyAvahArijamapi tu taveva vAha, satyetasminuM prAyo durvyatApi mAnasaevu:vAmAvAt, vavratanuAvavasya mAvapAADayo t / acAru punarekAntata eva ato'nyaditi // 71 // TIkArya kema evA prakAranI ? te kahe che, - gAthArtha : vedyasaMvedyapaThanI prAptithI saMveganI uetA thaI hovAne lIdhe A (pApavRtti) chellI ja hoya che, kemake have pharIthI durgati thatI nathI. na TIkArtha : 'vedyasaMvedyapadataH' AgaLa kahevAze evA lakSaNavALA vedyasaMvedyapadathI 'saMvegAtizayAdi' atyaMta saMvega thayo hovAne lIdhe, 'caramaiva eSA' A pApavRtti chellI ja hoya che. kevI rIte te kahe che - 'punarnArgatyayogataH' pharIthIdurgati na thatI hovAthI, zreNikAdinA udAharaNathI. (savAla thAya-) samyaktvathI paDelA ane anaMtasaMsArI banelAne anekavAra durgatino yoga bane che. eTale A tamAruM kathana sArahIna che. (to A savAla kharAkhara) nahi, kemake (amAro) abhiprAya samajyA nathI. (pharIthI durgati nahi e) kSAyika samyagdaSTine ja nizcayanayanuM veghasaMvedyapada hovAmAM, e abhiprAya che. vyAvahArika paNa A (vedyasaMvedyapada) ja suMdara (kharAkhara) che, kemake e hoya to prAyaH durgatimAM paNa mAnasaduH kha nathI hotuM, kAraNa vajra jevA cokhA (koraDu cokhA) nI jema Ano bhAvathI pAka nathI thato. bAkI suMdara na hoya, te (avedyasaMvedyapada) to ekAnte ja AnAthI bhinna che. vedyasaMvedyapada ane sUkSma bodhanI A tAkAta che, ke saMvega vairAgya jhabakI UThIne haiyAmAM jagatanA badhA viSayo karatAM paramAtmA vadhu nikaTa thaI jAya, te TheTha pote paramAtmAmaya banI jAya. A vedyasaMvedyapaThano prabhAva che, ke pApapravRtti lagabhaga baMdha karAvI de, ne kadAca karmazeSe pApapravRtti thAya to, te tapelI DAmarI saDapara khullA page cAlavAnuM Ave, to pagalAM kevA jhaTapaTa paDe, rasa ane ThaMDaka vinA paDe, ane rasto pasAra thaI jAya, ema AtmA pApapravRttimAMthI pasAra thaI jAya. naiRcika vedyasaMvedyapada kimityevambhUtetyAha vedyasaMvedyapadataH, saMvegAtizayAditi / camaiva bhavatveSA, punatuMtvayo hata: / / 9 / aa Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvega hovAthI pApavRtti hrAsa vivecana : vedyasaMvedyapadA mAhumAM TaoN badho che, ke nathI ne kadAca javalle karmadoSe pApapravRtti thaI jAya ema bane, paraMtu eka to temAM jIvanI vRtti tasaloha para pagalAM mAMDavA jevI hoya che. ane bIjuM e ke kharekhara to pApapravRtti thatI nathI, eTale kaho, ke e pApapravRtti thai te chellI ja samajavAnI, ane te have pharIthI durgati nathI thatI e parathI samajAya che. AvI durgatinI kAraNabhUta pApapravRtti na ja thavAnuM kAraNa e che, ke jene vedyasaMvedyapada prApta thayuM enA dilamAM saMvegano atizaya hoya che. arthAt atyaMta saMvegabhAva uchaLI rahyo che. Kebabaigninagal:JOE VER Thene : (079)2327625223276204-0 pAmelI jIva ochAmAM ocho vaimAnika deva thAya. A jotAM, jo durgati nathI thatI, to pachI emAM kAraNabhUta pApapravRtti paNa nathI thatI. AmAM zreNika vagerenA daSTAnta che, je samakIta pAmyA pachIdurgati nathI pAmyA. zreNika je ekavAra narakamAM gayA, te samyaktva pAmavA pUrvenI pApavRttithI UbhA thayela nikAcita karmanuM phaLa hatuM. bAkI have samyaktvanA prabhAve pApapravRtti thavAnI nahi, ne durgati ya nahi thavAnI. ahIM keTalAka kahe che, - A saMvegabhAvamAM be guNa che. (1) eka, saMsArapara tIvra vairAgya, te evo ke saMsAravAsa e narakAgAra ane kArAgAra jevo lAge; duHkhathI bharelo mATe narakAgAra, ane pApanI beDIo(parAdhInatA)vALo mATe kArAgAra= jelakhAnuM; evA saMsArapara bhArobhAra abhAva, udvega, napharata. (2) bIjo guNa, mokSa ane deva-gurudharma tathA zAstra-tIrtha-saMghavagere dharmanA aMgonuM atyaMta rAgabharyuM AkarSaNa ane e ArAdhavAnI tIvra abhilASA. Ama, A baMne hoya, pachI pApavRtti ja zAnI thAya ? to pApapravRttinI vAte ya zI ? samaje che ke pApapravRttithI saMsAra vadharo ane mokSathI AghA paDAze. eTale enI samyaktva pAmavA pahelAM pApavRtti thaI, e chellI ja thaI. have pApavRti na thAya. pra. - ezIrIte kahIzako cho ke samyaktva AvyA pachI pApavRtti na thAya ? u. - kemake samyaktva pAmyA pachI enI durgati nathI thatI. AgamazAstra kahe che ke samyaktva 51 pra. samyaktvathI bhraSTa thayelA keTalAkano anaMta saMsAra paNa thAya che, ne emAM to anekavAra jIva durgatiomAM jAya che, to samyaktva yAne vedyasaMvedyapada pAmyA pachI jIvane durgatinaja thAya. e pratipAdana asat Thare che... u. amArA kathana pAchaLano abhiprAya tame nathI samajyA. abhiprAya A che, ke kSAyika samyagdaSTine naiRRyika veghasaMvedyapada hoya che, ane evA vedyasaMvedyapada pAmelAne pApavRtti ya nahi ne durgati ya nahi. A nizcayathI veghasaMvedyapada e AtmAno avinAzI nirmaLa Azaya-nirmaLa pariNAma che. e Ubho thayo pachI jAya nahi, eTale samyaktva paNa jAya nahi. mATe to evA samyaktvane kSAyika samyaktva arthAt darzana saptakamohanIyakarmanA atyaMta kSayathI janmanAruM samyaktva kahe che. pra. - darzanasaka mohanIya karma eTale ? u. - darzanasakamAM mohanIya karmanA 28 prakAramAMthI A sAta prakAra Ave che, 3 darzana mohanIya ane 4 anaMtAnubaMdhI kaSAyo. traNa darzana mohanIyamAM samyaktva mohanIya, mizramohanIya ane mithyAtvamohanIya Ave. cAra anaMtAnuMbaMdhInA kaSAyamAM krodha-mAna-mAyA-lobha Ave. A sAta maLIne darzana sasaka kahevAya. A darzana sakSakano sarvathA kSaya karI nAMkhyo, eTale have - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 AtmAnA silakamAM mithyAtvakarma lezamAtra nathI, eTale nizcayathI vedyasaMvedyapada che. pachI pApavRtti thAya ja zI rIte ? eno prabhAva che ke pApavRtti thavA ja na de, ke je durgatimAM laI jAya. pra. - ThIka che. enaizcayika vedyasaMvedyapadano prabhAva hoya, to to pachI vyAvahArika veghasaMvedya padano prabhAva to kazo ja nahi ne ? u. nA, evuM nathI. vyAvahArika paNa vedyasaMvedyapada ja suMdara che, aveghasaMvedyapada nahi. ane A vyAvahArika vedyasaMvedyapaThano ya A prabhAva che ke jIva pUrve mithyAtva vakhate bAMdhelA pApakarmathI kadAca durgatimAM gayo hoya ane tyAM zArIrika duHkha hoya, to paNa tyAM jo enI pAse vedyasaMvedyapada prApta hoya, to eno AprabhAva che, ke tyAM ene mAnasika du:kha hotuM nathI, manathI e duHkhI nathI. manathI ene duHkha lAgatuM nathI. pra. - zarIrapara julmanI jhaDIo varasatI hoya, ne manathI duHkha na lAge e kema bane ? u. - e A rIte bane, ke jevI rIte koraDuM maga ke koraDuM saMkula (cokhA) game teTalA ukaLatA pANImAM bakAya, chatAM e sIjhe ja nahi, enAmAM pAka nathI thato, enAmAM bIjA maga ke cokhA jevI naramAza nathI AvatI. ema ahIM vedyasaMvedyapada ane samyaktvavALo jIva game teTalA duHkhamAM rIbAya, chatAM enA hRdayamAM duHkhathI pIgaLI javApaNuM nathI AvatuM. duHkhamAM duHkha jevuM kazuM lAgatuM nathI. enuM kAraNa e che ke samyaktvazraddhAmAM karmatattvapara eTalI badhI javalaMta zraddhA che, ke e durgatinA duHkhomAM javAbadAra potAnAM karma ane karmamAM kAraNabhUta potAnAM pUrvanAM duSkRta para najara jAya che. ane e duSkRtono saMtApa thAya che, duHkhono nahIM. samakitInA haiyedu:khonuMdu:kha nahIM, paNa duSkRtonuM du:kha rahe che. samaje che. yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 du:khone zuMrovAM, mULanAM duSkRtane rovAM joie. duHkhane rovA jatAM ene kADhavA navAM duSkRta AcaravAnuM mana thaze, tyAre duSkRtone rotAM navA duSkRta AcaraNa aTake... narakamAM mithyAdaSTi ane samyagdaSTimAM A moTo pharaka, ke mithyAdaSTi duH khane rUe. tethI narakano bIjo jIva enApara zastrano ghA kare, to enA duHkhathI trAselo A jIva pelAnI sAme zastrano ghA kare che. jyAre samyagdaSTi jIva potAnA pUrva duSkRtane ronAro hoya che. hAya, pUrve me kevA duSkRta AcaryA ke A pIDA AvI, ema pIDA ApanAranI sAme na jotAM- pIDAmAM ene javAbadAra na mAnatAM enApara dveSa karavAnI jarUra ene lAgatI nathI, paNa potAnAM duSkRtone ja javAbadAra mAnavAthI dveSadhikkAra e duSkRto pratye ane duSkRta AcaranAra potAnA AtmApratye chUTe che. bhayaMkara duHkhamAM paNa A kevIka jAgRti ! enuM kAraNa vedyasaMvedyapada ane samyaktvano prakAza pragaTyo che. aneghasaMvedyapada enAthI juduM ja che, ekAMi suMdara nathI. kemake emAM sarvajJe kahelA heyaupAdeyano ne hita- ahitano viveka ja nathI. tyAre manuSyajanmanI viroSatA hoya ne saphaLatA hoya to A haiya-upAdeya tathA hita-ahitanA vivekathI ane heya-upAdeyanA tyAga tathA hitaupAdeyanI pravRttithI ja che. eja jo jIvanamAM na AvyuMtojIvanamAMzI suMdaratA AvI? zI saphaLatA thaI ? yavAda avedyasaMvedyapadamapadaM paramArthataH / padaM tu vedyasaMvedyapadameva hi yoginAm // 72 // avedyasaMvedyapadamiti - mithyaadRssttyaashysthAnam, ata vAda avatuM paramArthata: yathAsthitavastutattvA'nAvAvanAt| paraMtu-parva puna:, vedyasaMvedya Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vedyasaMvedyapada' no artha padameva vakSyamANalakSaNamanvarthayogAditi // 72 // TIkArya * kAraNa kahe che. gAthArtha avedyasaMvedyapada ( AzayasthAna) e tattvathI pada (zubhAzubhasthAna) ja nathI. paTha to yogIonA vedyasaMvedyapada ja kahevAya. TIkArtha : avedyasaMvedyapada e mithyAdaSTinuM (azubha) AzayasthAna che. eTalA ja mATe kahe che ke (e) apaTha che, paramArthathI (tAttvikarUpe) pada ja nathI. kemake e yathAvasthita vastutattvanuM pratipAdana nathI karatuM. paTha to vedyasaMvedyapada ke jenuM lakSaNa AgaLa para kahevAnA che te che. kAraNa ke emAM zabdArtha ghaTe che. 53 vivecana : avedhasaMvedyapada e mithyAdraSTi jIvanuM ArAyasthAna che. Azaya e cittano zabda enA arthavALo na banyo, sAnvarthana banyo. evuM ahIM 'vedyasaMvedyapada' zabdamAM nathI, A zabda to sArtha che. to eno zo artha che ? e have AgaLa 73mI gAthAmAM kahe che, - vedyasaMvedyapada' no artha tathA cAha vedyaM saMvedyate yasminnapAyAdinibandhanam / tathA'pravRttivupiAdyAyamavizuddha zA vedyaM - vedanIyaM vastusthityA tthaabhaavyogisAmAnyenAvipajJAnaprAzcamiti yo'rtha, saMvedyatekSayopagamAnurUvaMnizcayanuAvijJAyate, sminvaTeaashysthaane kiM viziSTamityAha- apaayaadinivasthanaM-nA svargAviAragam styAdri tathA-tena prAreLa yena sAmAnyAnuviddha pravRttivundhyApi abhiprAya che, adhyavasAya che, pariNAma che. e tavupAvAnatyAnAzayAtmiyA saMvedyate, svAti vedya judA judA prakAranA hoya. e dareka prakAra Azaya sthAna kahevAya. mithyAdaSTi jIvano Azaya evo che ke jemAM vedyasaMvedakapaNuM nathI. eTale e aveghasaMvedyapada kahevAya. ahIM 'pada' kahyuM te oLakhANa pUratuM, paNa paramArthathI eTale ke tAttvika rIte jotAM e pada nathI a- pada che. kAraNa e che, ke e mithyAdaSTinuM malinaAzayasthAna vAstavika vastutattvanuM sthApana nathI karatuM. pada e gauravabharyo zabda che, e je te sthAnane na nalagAvAya; kintu prazastasthAnane lagAvAya. evuM gauravavaMtu pada vedyasaMvedyapada kahevAya. 'vedyasaMvedyapada' zabda ja evo che, ke e padamAM arthAt e AzayasthAnamAM zabdano artha dharI zake che. kaho ke A rAzabda A pavitra Azayane laIne sAnvartha bane che. jagatamAM dekhAya che, ke keTalAka zabda khAlI khokhA jevA zabdarUpa hoya che. e zabdanI vastumAM eno padArtha na dekhAya. dA.ta. bhAI utAvaLiyA ane ugra prakRtinA hoya, paNanAma hoya zItalacaMda; to ahIM ALavizuddhayA-zrutAvanItaviparyayamatayAApradhAnamimeva bandhAranuM prekSAvatAmavIti jhyAvigrahaLam zAkA tatpadaM sAdhvasthAnAdbhinnagranthyAdilakSaNam / anvarthayogatastantre vedyasaMvedyamucyate // 74 // tatpadamiti padanAt padaM - AzayasthAnaM saadhvvasthAnAt-paricchevAt samyAvasthAnena, bhinnaprajgyAvistakSaLa-minnapranthivezaviratirUpa iimatyA4-anvarthayoAtaH-anvarthayoLena, tantra-siddhAnte vedyasaMvedyamute-vedyasaMvedyate'neneti kRtvA 74 TIkArtha ane te pramANe kahe che. gAthArtha: (73) je (pada - Azaya sthAna) mAM strIvagere vedya (jJAtavya vastu) apAyAdinuM kAraNa che evuM (tyAga- AdaranI) pravRtti vinAnI paNa Agamavizuddha buddhithI jaNAya (74) te pada ne zabdapramANe arthano yoga hovAthI zAstramAM vedyasaMvedyapada kahe che, ne te samyak sthitivALuM hovAthI bhinna granthika Adi svarUpa che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 TIkArya : (73) vegavedanIya jJAtavya, bhAvayogI sAmAnya eTale dareke dareka bhAvayogI. arthAt vastusthitie tevA bhAvayogI arthAt jemaNe graMthibheda ryo che, mATe ja je (sAmAnyathI) dvArA (koi ja bIjA) vikalpa sarvajJanuM zaraNuM le che, sarvajJanA zAstra-Agame vinAnA jJAnathI jANavA yogya je padArtha, "saMvedyate batAvela apAyake kalyANanAM kAraNano svIkAra arthAt (potAnA) kSayopazama pramANe nizcaya karI mokSayoganI sAdhanA kare che, te bhAvayogI buddhithI jaNAya che, "yasminuM pade = je Azaya kahevAya. e potAnI buddhine sarvajJanA AgamathI sthAnamAM, kevA? to ke "apAyAdi nibandhana parizuddha kare che, arthAt sarvanA Agame darzAvela arthAt naraka-svargAdinA kAraNabhUta strI-guru apAyasAdhano ane kalyANa sAdhanone potAnI vagere, 'tathA arthAt tevA prakArethI - sAmAnya- buddhimAM barAbara nirNayAtmaka rUpe besADI de che. rUpathI (e apAyAdinAMkAraNa tarIke vedanathAya), eTaleja pachI, Agame strI, dhana, hiMsAdine apravRtti budhyApi' arthAt tenuM grahaNake tyAga narakAdi apAyonAM kAraNa tarIke oLakhAvyA; to karavAnA AzayasvarUpabuddhithI paNa saMvedana thAya; potAnI buddhimAM paNa vastusthitie e ema ja 'strIAdi' vedya, 'AgamavizuddhayA' arthAt che, evuM koI ja vikalpa-vitarka-saMdeha vinA zAstrathI dUra karAyela viparyAsa-bhramarUpI maLanA nizcitarUpeThasAvI dIdhuM hoya. ema paramAtmA, guru abhAvavALI (buddhithI) ahIM "strI vagere kahyuM dAna-zIla-tapa-ahiMsA vagere e kalyANanAM enuM kAraNa vicArapUrvaka kArya karanArane paNa e ja sAdhana che, e buddhine nizcitarUpeThasAvI dIdhuM hoya. karmabaMdhanuM mukhya kAraNa che. anAdinI rAgadveSanI nibiDa gAMTha bheghA TIkArya : (74) 'tatpadaM' padanathI 'pada vinA arthAt graMthibheda karyA vinA, mokSayoganA kahevAya, eno artha AzayasthAna "sAdhvava- sAdhaka 'bhAvayogI banAya nahi. dA.ta. vItarAga sthAnA" arthAt jJAnathI sArI rIte sthiratA darzana ane bhAvAcAryanI bhakti e mokSayoga che, hoine, bhinnagranthivagere lakSaNa arthAtu granthi- ene sAdhe to kharo, paraMtu eNe graMthibheda na ryo bheTavALA tathA dezaviratisvarUpa, kema ? to ke hoya, to e yogasAdhaka yogI to kharo, paraMtu avardhayogataH' arthAnusArI zabdanA prayogathI dravyayogI che. tyAre sarvajJa zrIjinezvara bhagavaMte zAstra' siddhAntamAM vedasaMvedya kahevAya che, vedanuM kahelAyathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa, anivRttiAnAthI saMvedanA thAya che eTalA mATe. karaNanA zubhaadhyavasAya UbhA karIne graMthibheda vivecanaH have ahIM zAstrakAra vedyasaMvedya- jemaNeryo che, eyogasAdhaka bhAvayogI kahevAya. pada' nI vyAkhyA kahe che. vedyasaMvedyapada' e hadayanA AvA bhAvayogI AgamazuddhabuddhithI aneka AzayomAMnuM-AzayasthAnomAMnuM eka apAyanA hetu strIvagere ane kalyANanA hetu AzayasthAna che, jemAM vedyanuM saMvedanathAya che. ahIM vItarAgavagerene AgamazuddhabuddhithI vastusthitie vedya eTale haiyAne vedanIya-saMvedanIya, bhAvayogI nizcita karanArA hoya che. A padArtho ahIM vedya sAmAnyathI vastusthitie nizcitarUpe saMvedanakaravA tarIke levAnA che. potAno AMtarika Azaya e yogya padArtha. e padArtha kyA? to ke strI vagere je padArtho pratye evA rUpano ghaDAI gayo hoya. dA.ta. apAya (anartha) AdinAM kAraNa che. AmAM strI eTale karmabaMdhanuM pradhAna kAraNa, jemAMthI pachI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakAdi durgatimAMnA apAya-anartha-duHkho UbhA cIsa pADI paDI jamInapara. RSi doDatA AvyA. thAya; to strI pratye potAno AMtarika Azaya- bALAkaraNa kalpAMta kare che, o mArA svAminAtha! saMvedana heyatAnuM-tyAjyatAnuM banI gayuM hoya. tame kyAM gayA?.... enA pratye haiyAnA UMDANamAM aruci-abhAva- RSi pUche bALA!tuM koNa che? ahIMkyAMthI glAnino bhAva hoya. pUcho, AvI? tArA pati kyAM che ? bALA rotI rotI pra. - to zuM strI suzIla vinayavAna dharmAtmA kahe "zuM kahuM tamane? huM rAjakumAranI patnI chuM, ame ane dharmapreraka hoya, to e paNa narakAdinuM kAraNa? rasto bhUlyA, jaMgalamAM vAgha dekhAyo. ame enA pratye aruci-abhAva glAni? bhAgyA, chUTA paDI gayA, hAya, ! mArA svAmInuM u. - ahIM "strI' eTale strInuM zarIra zuM thayuM haze? he bhagavAna!' samajavAnuM che, strIno AtmA nahi. mATe to nArI RSi enuM bAvaDuM jhAlI UbhI kare che, narakanI dIvaDI' nArI narakanI khANa' evA vacana jhuMpaDImAM laI jaI suvADe che, potAnuM vyAghacarma maLe, tenArIzarIranA hisAbesamajavAnA che. AvuM oDhADe che. paNa e to aDadhuM zarIra Dhaka, tethI kahevAmAM kAMI nArInI niMdAnathI karI, paraMtu nArI- bALAnA paga tharathara dhrujI rahyA che. ne e hAya ne zarIranI oLakha karAvI che, ane vastusthitie voya kare che. RSi dayAthI pIgaLI gayA, te have joie, to dekhAya che ke "nArI" zabda saMbhaLAtA enA paga dAbavA bese che. emAM bALAnAM bhInAM ke nArIpara daSTi paDatAM nArIno AtmA koNa jue kapaDAvALAM zarIrasaMgo ane enuM sauMdarya joI che? enuM zarIra ja lakSamAM Ave. ane e zarIra pIgaLelA, emAM vaLI karuNarUdana sAMbhaLI vadhu moTA buddhizALIo- vicArakamATe paNa bhAva pIgaLelA, AgaLa vadhIne enuM bAvaDuM jhAlI bhulAtAM vihaLatAnuM kAraNa bane che. anubhavelA sukomaLa sparzathI ane have sUtelI - lokamAM kahevAya che ke vyAsaRSie avasthAmAM bhInA kapaDAmAM thatA zarIradarzanathI mahAbhAratagraMthanI racanA karIne pArAzaraRSine temaja suMvALA paganA spezathI Sine gila tapAsI javA Apyo. pArAzara RSie joI giliyA vadhyAM, teDhIMcaNa uparanA sparzathI vAsanA tapAsI kahyuM : vartavAnikriyAma: futAna sateja thaI gaI, ne jevA ene bheTavA jAya che, ke vayetA IdriyasamUha baLavAna che, e paMDitone tarata vyAse bALArUpa choDI dai mULarUpe beThA thaI paNa paDe. A lITI para lIMTo mAro (bhUsI RSinI sAme joyuM. RSinI majAla hatI ke UMce nAkho) kemake je paMDita che, vastutattvano- moDhe joi zake? vyAse pUchyuM - "bolo maharSi, iMdriyonA durgatidAyitvatattvano jANakAra che, ene pelI lITI bhUMsI nAkhavI che?' Idriyo zuM karI zake? | RSi kahe "rahevA do. tame to bhAre karI. - vyAsa kahe "ApaNe thoDo samaya vicAra tamArI kSamA mAMgu chuM.' karIe. pachI joizuM bhale ! thoDA divasa bAda vAta A hatI, strI zarIra rAga karAvI mahAvyAse maMtrazaktithI pote eka yuvAna bALAnuM rUpa anarthakArI karmabaMdhanuM kAraNa bane che, strIzarIra ja lIdhuM. e pArAzaraRSinI jhuMpaDInI najIka varasatA nahi, paNa eno paDachAyo paNa anarthakArI che. e varasAdamAM bacAvo, bacAvo ! marI gaI,' ema ya jovA jevo nahi. tAtparya strIAdi e mahA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 Azrava che, e narakAdinAM kAraNa che, enI sAme u. - vedhasaMvedyapadamAM bhinnagranthitA lIdhI saMvara e kalyANa-svarga-mokSanAM kAraNa che. enI aMtargata samyatva AvI ja jAya che, kemake bhAvayogIe AzravatyAga ane saMvara-AdaramAM apUrvakaraNanA adhyavasAyathI graMthi bhedAyA pachI pravRttino Azaya na paNa karyo hoya, to ya tarata anivRttikaraNa dvArA aMtarakaraNa ane AgamazuddhabuddhithIe je strI vagere AzravanuM ane sabhyatvanA pariNAma pragaTe che. Ama graMthibhedamAM vItarAgadarzanAdi saMvaranuM koI vikalpa vinA vedyasaMvedyapadanuM AzayasthAna ane sabhyatvamAM nizcitapaNe apAya-kalyANanA kAraNa tarIke ane vedasaMvedyapadanuM AzrayasthAna bemAM bahu pharaka nathI. heya-upAdeya tarIke dilamAM vedana-saMvedana kare, e mATe samyakta judu na lIdhuM, tyAre dezaviratinuM vedya kahevAya. ahIM Agamazuddhabuddhi kahevAnuM AzayasthAna (adhyavasAyasthAna) enAthI UMcI kAraNa e ke atyAra sudhI jinAgamanA sahArA vinA koTinuM hoI, emAM UMcA vedasaMvedyapadanA mAnasikaAzayomAM bhrAnti-viparyAsa vagerenA adhyavasAya che, mATe dezavirati'nuM juduM grahaNakyuM. kacarA bhaLavAthI Ayo malina rahyA hoya, te paraMtu sarvaviratinuM grahaNa eTalA mATe na karyuM, ke kacarA-maLa have jinAgamanA sahArAthI dUra thaI ahIM vedyasaMvedyapadanuM AzayasthAna sarva heyanA jAya, eTale Azaya-buddhi nirmaLa banI javAthI tyAga ane sarva upAdeyanA AdaranI pravRttirUpa enAthI vastutattvanuM yathArtha vedana-saMvedana thAya. nathI lIdhuM, e 'tathAapravRtti budhyApi' kathanathI A saMvedana bhAvayogIne potAnA jJAnAvaraNIya, samajAya evuM che. eTale sarvaviratino evAvedyadarzanamohanIya Adi karmonA kSayopazama pramANe saMvedyapadamAM samAveza thAya. thAya. paraMtu te barAbara nirNayAtmaka thAya. haiyuM AvA vedasaMvedyapadanI balihArI che. emAM bole - apAyakAraNa strIAdi Azrava te heya AtmAnuM evuM UrvIbhavana thayuM che, ke have ja, saMvara-AtmakalyANa te upAdeya ja. anAdinI pudgaladaSTi, mohadaSTi ane kumatadaSTi AmAM apAyakAraNa tarIke strI AdilIdhA taddana mukAI gaI che ane jJAnadaSTi evI jAgI enuM kAraNa e ke e prekSApUrvakArI arthAt vicAra gaI che, ke jinoktaheya-upAdeyarUpI jegha enAM pUrvaka kArya karanArA paMDitone paNa karmabaMdhanuM mukhya saMvedanamAM enA aMge nirNayAtmaka sthiti UbhI kAraNa bane che. Ama bhAvayogIne Agamana thai gaI che. eTale have ene strI, dhanavagere atyaMta zuddhabuddhithI strIAdi jevedya padArtho che, tenuM koI heya tyAjya lAge che, te evA tyAjya lAge, ke paNa prakAranA vikalpa-saMzaya vinA heya ane emAM e nizcitarUpenarakanA daravAjAdekhe che. tyAre upAdeyatarIkenuM saMvedana thAya, evA hArdika to e heyanA saMgamAM enA haiyAmAM bhAre bhayaAzayanAM sthAnanuM nAma vedyasaMvedyapada che, ne e phaphaDATa glAni rahe che, ema upAdeya koI paNa bhinnagranviktA tathAdezaviratirUpa che. kemake emAM saMyogamAM atyaMta AdaraNIya lAge che. arthAt vedyasaMvedyapadanA zabdano artha ghaTe che. ahIM savAla moTI takalIpha AvI-kaSTa AvyuM, tyAre paNa upAdeya e upAdeya ja, kartavya ertavyaja. dA.ta. pra. - vedasaMvedyapadamAM dezavirati lIdhI, to gurutaraphathI hitazikSA maLe e upAdeya-sArI ja samyakta kemana lIdhuM? sarvavirati kema na lIdhI? lAge che, pachI kadAca tataDAvIne ke utArI pADIne thAya, Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitazikSA Ape to ya grAhya ja lAge. jo A na jAgRta hoya, to samakita nahi jAya, paraMtu jo rAkhyuM hota to caMDarudrAcAryanA ziSya kevaLajJAnana jAgRta na rahI anukULanI dhRNAne badale Adara kare pAmata. locavALA mAthe DaMDA khAvA chatAM gurunA arthAt anukULa pratyenI tyAjya buddhigumAve, to zikSA vacana vadhAvI lIdhAM to kevaLajJAna pAmyA. samakita jAya. evuM pratikULane sahana karI zake ane 500 ziSyoe pAlaka pApInI ghANImAM palAI tethI eno pratikAra kare, paraMtu jo sahI levAyogya maravAnI pIDA chatAM guru aMdhakasUrijInI hita- tarIke saMvedavAmAM ane dhRNA na karavAmAM jAgRta zikSA vadhAvI lIdhI, to kevaLajJAna pAmyA. game hoya, to samakita nahi jAya, paraMtu jo pratikArya te saMyogamAMkaSTamAM paNa upAdeyate upAdeya ja. samajI dhRNA kare arthAt sahI levA yogya tarIke vedyasaMvedyapadano A prabhAva che, heya ane upAdeya saMvedavAmAM jAgRta na hoya, to samakita jAya. pratye dila ja evuM banI gayuM che, ke sahajabhAve tAtparya, aMtaramAM heyapratye dhRNA ane heyapratye tyAgaruci- tyAganuM valaNa ane upAdeya pratye Adara jhagamagato rahevo joIe. upAdeyapratye AdararUci- AdaranuM valaNa rahe. eTale, moTA moTA pApa to tyAjya lAge, enA alabat e mATe jAgRti pAkI joie; kemake pratye dhRNA hoya, paraMtu jJAnIoe oLakhAvela jagata vaccenA jIvanamAM Akramaka ke pralobhaka nAnAM nAnAM pApa pratye paNa dhRNA joie. dA.ta. saMyogo AvyA kare, tethI emAM pelI sahaja sAdhune hiMsA- jUTha vagere pratye to dhRNAkharI, paraMtu rucithI sahajavalaNathI calita na thaI javAya. vikathA, kuthalI, DAphoLiyA, ThaThThI-mazkarI vagere A samyakatvanI jAgRti che, jemake saMyama. pratye paNa dhRNA joie. jIvanamAM saMyamabhAvanI paLapaLanI jAgRti jagatamAM vedya jANavA-samajavA yogya che joIe che. game tevAkaranA AkramaNa Avo ke heya-upAdeya, hitakara- ahitakara, prazasyapralobhano Avo, paraMtu ahiMsAno bhAva, aprazasya. emAM strI vagere heya- ahitakara - satyano bhAva, vagere na cukAya. aprazasya tarIke samajI rAkhavA yogya che. kemake 500 munioe A jAgRti akhaMDa rAkhI e apAyanA hetu che. enI sAme vItarAga to ghANImAM pIlAtA mokSa pAmI gayA. tyAre guru devAdhideva-sadguru-ahiMsAdi saddharma e upAdeyakhaMdhakasUrije e pAMcasone saMyamanI jAgRti ApI hitakara-prazasya tarIke samajI rAkhavA yogya che. rahyA hatA, kahI rahyA hatA ke "jo jo jAgatA rahejo ene erUpe haiyAmAM saMvede. haiyAno Azaya heyaA pAlaka to tamAro zatru nahi, paNa upakAraka ahitakara pratye dhRNAno, ane upAdeya- hitakara mitra che, tamArA AtmAmAM UbhA rahI gayela A pratye Adarano hoya, to e AzayasthAna vedyatIvra azAtAnAM karmano have nIkAla karI devAmAM saMvedyapada che. AmAM strI vagere heya eTalA mATe, ke sahAyaka upakAraka thaI rahyo che, enA para dveSanahi- e saheja manamAM paNa Ave, tyAM rAgano saMkleza vAtsalyavahevaDAvajo, AvuM kahenArA pote potAnA Ubho thAya che. tattvavicAraNAthI vizuddhi cAlatI vakhate jAgRti cukyA, to saMsAramAM aTavAI gayA. hoya, e khaMDita thaI rAganI malinatA sarajAya che. jAgRtinuM mahAmUlya che. khAnapAnAdi pApakSayane badale pApabaMdha cAlu thAya che. prazasyaanukULa vApare, paraMtu jo ene heya saMvedavAmAM vastu ane aprazasya vastu vacce A moTo taphAvata Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 che. prazasya vItarAgabhagavAnano phoTojuo, eTale mUrtipara jAya, jIvarakSAtarapha jAya, kAna zAstra manamAM bhagavAnanAvairAgya-upAma-udAsInatA sAMbhaLavAmAM jAya, nAka prabhunI AgaLathI durgaMdhane vagere Avaze, enA badale aprazasya vezyA jevA parakhIdurgadha dUra karI sugaMdhI karavAmAM vaparAya, jIbha veSavALI strIno phoTo juo, to manamAM rAga- kariyAtuvagere aniSTane parakhI ene vadhAvI levAmAM Asakti-unmAda UbhA thaze. kahe che mUrti jaDa vaparAya, ema jIbha prabhunAM stuti-stotro, che, enuM zuM mahattva nathI', paraMtu prabhu ke strIno sUtro-zAstro ane guNAnuvAda bolavAmAM jAya, mUrti-phoTo jotAM ja aMtaramAM UThatA prazasta- to kalyANa paNa thAya che ne? to ene ekAMte aprazasta yAne zubha-azubha bhAvane lakSamAM le, bhAvazatru kema kaho cho? to mUrti-phoTAnuM mahattva samajAya. u. - jo indriyono mULa svabhAva kyo e jema bhAvanuM mahatva, ema enA AlaMbananuM jozo, to samajAI jaze ke jJAnIo kema ene mahattva che. AtmAnI bhAvazatru kahe che. hoMziyAraghasomala| mATe to mAla-mevAno tyAga ane lukhkhA aphINane saMskArita karI emAMthI davA banAve, to AhArano Adara karavAmAM Ave che. nahitara mAla e varSonA dama ke jIrNajvarane maTADI de che, e mevAya jaDa padArtha che, ne lukhkho AhAra paNa jaDa hisAbe e jIvane jIvADanAru banyuM, paraMtu padArtha che, to ekatyAjya ane bIjo AdaraNIya sAmAnyarIte somala-aphINakevA? to mAranArA kema? kaho, mAla-mevAnA AlaMbane rAga- ja kahevAya che. kemake eno mULa svabhAva mAravAno AsaktinA saMkleza jAge che, lukhkhAnA AlaMbane che. hoMziyAra vaidya prakriyAthI ene pherave e judI evA saMklezathI bacAya che. mATe eka tyAjya vastu banI gaI. bIjo AdaraNIya. evo ja strInI mUrti ane ema indriyo mULa svabhAve zatrupaNAnuM ja vItarAganI mUrtivacce pharaka che. eTale ja rAga- kAma karanArI che. pachI jJAnInI hoMziyArIthI eno unmAdanA saMkleza aTakAvIvairAgya-upadamAdinA sadupayoga thAya, e judI vastu che. indriyo mULa pavitra bhAva jagADanArI jinamUrtinI niMdA karavI, svabhAve deva-guru-dharma-dharmanAM sthAna-sAdhanA enI pUjA-bhakti-bahumAnane akartavya- tarapha doDanArI nahi, paNa jagatanA viSayo rUpamithyAtvapoSaka mAnavA e ghora ajJAna ane rasa-gaMdhAdi tarapha doDanArI che. mATe to maMdiramAM mahApApi4 mUDhadazA che. vItarAganI mUrtinAM darzana karatAM hatAM, tyAM udbhaTTa samajI rAkho, Indriyo AtmAnI bhAva veSavALuM rUpanuM ramakaDuM AvI gayuM, to jhaTa AMkha zatru che. duniyAno duzmana ApaNA AtmAnuM je enA para jAya che, paraMtu bahAramAM rUpanAM ramakaDAM nikaMdana na kare, e nikaMdana ApaNI indriyo kare jotAM tyAM vItarAgano phoTo AvI gayo, to enA che. indriyonI paravazatAmAM, indriyone viSayomAM para daSTi jaIne TheratI-karatI nathI. mULamAM yatheccha nacAvavAmAM jIvanaraka-nigodamAM cAlyo indriyono kudaratI pravAha viSayo tarapha rahe che. jAya che, mATe indriyo e bhAvazatru che. pUcho,- pra. - to pachI kudaratI pravAha vaheto rahe, pra. - ema to indriyo sAdhanAmAM lagAve emAM zo vAMdho? to mahAkalyANa paNa sadhAve che. AMkha bhagavAnanI u. - ema to durjanono kudaratI pravAha Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 'je guNe se mUlaTThANe' duSTatA-durjanatA karavA tarapha hoya che. corano kudaratI nathI. temaja vAstavika sukha nathI, paNa kAmacalAu pravAha corI karavA tarapha hoya che, to zuM emAM vAMdho duHkha-nivRttarUpa che, sukhAbhAsa che. eTaluM ja nahi, nahi? emane ema karavA devuM? samajI ja rAkhavAnuM paNa bhavabhramaNanuM kAraNa che, anaMta duHkhanuM kAraNa ke indriyo duSTa che, durjana che, eno managamatA che. bhavabhramaNanA kAraNa ane anaMta duHkhanAM viSayotarapha kudaratI pravAha vahetonarakhAya. indriyo kAraNarUpaviSayasukhane, viSayone, ane indriyone dhutArI che, jIvane viSayonuM kRtrima sukha dekhADI sukha-zAMtinuM kAraNa mAnavuM e viparyA che, narI ahIM bhukhAvo ane bhikhArI banAve che. jyAM ne bhramaNA che. A pApI indriyo ane pApI viSayo tyAM jIvane viSayonI bhIkha maMgAve che, pachI e jIvane eka paLamAM sIdhA naraka-nigodamAM utArI maLatAM enA sukhamAM layalIna evo kare che, ke zake che. mATe AcArAMga zAstra kahe che, potAnA AtmAnI kazIja zudhabudhanahi. kavi prabhu arthAt je guNo che, pudgalanA guNarUpa "narabhava dohilo re, pAmI mohavaza paDiyo, zabda -rUpa-rasa-gaMdha sparza che, te "mUnaphA" kAjanako saryA re, pApe piMDa meMbhariyo; mULanuM sthAna che. ahIM mULa eTaleke saMsArarUpI zudha budhanavi rahI re, teNe navi Atama tariyo." vRkSanuM mULa rAgadveSAdi kaSAyo levAnA che, enuM badhuM cakSu-indriyanAM pApe. eno kudaratI sthAna che guNo, pudgalanA guNarUpa zabdAdi pravAha ja rUpatarapha. ema kAnano kudaratI pravAha viSayo. kaSAyo viSayomAM rahe che. viSaya tarapha saMgIta-prazaMsA-sanmAnanA zabda sAMbhaLavA tarapha kheMcAyA to samajI rAkhavAnuM ke kaSAyo emAM jIbhano kudaratI pravAha rasanA caTakAcAkhavA tarapha rahenArA hoi, uThavAnA. Ama AgamazAstrathI AnuM pariNAma? jIvane ekendriyapaNAmAMthI chUTI jANIne viSayo bhayAnaka lAge, e viSayonI upara beIndriyapaNuM te indriyapaNuM vagere pasAra karI oLakhanuM jJAna pariNatajJAnarUpa bane. paraMtu ahIM paMcendriya mAnavapaNAmAM caDatAM to yuganA Agamavacana sAMbhaLyA jANyA chatAM viSayomAM yuga vItyA haze; paraMtu A mahAdhutArI indriyo bhayAnaktA nahi paNa sukhakAritAdekhAya, to peluM jIvane ahIMthI sIdhAM ekendriyapaNAmAM eka "je guNe se mUlaThANe AgamavacananuM jJAna kSaNamAM utArI devA samartha che ! evI indriyo pratibhAsajJAna thayuM. bhAvazatru nahi, to bIjuM zuM? Ama chatAM Agama abhavI durbhavI jIva jarUra paDye sAdhu thAya, zuddhabuddhi batAvIe, to A ja indriyonI zAstra bhaNe, bIjAne zAstranI vAto saMbhaLAvI sAdhu bhrAnti-viparyAsake "A viSayathI Ama sukhalauM banAve, emane zAstra bhaNAve, emAM viSayonI ne pelA viSayathI tema sukha lauM' e bhramaNAno bhayAnaktA joradAra samajAvIvairAgyapedA kare, paraMtu maLa haTI jAya. pUcho, - ene e badhuM jJAna pratibhAsajJAna hoya; kemake ene pra. - indriyanA viSayasaMyogathI sukha thAya haiyAmAM viSayonI kazI bhayAnakatA- heyatA ja na che. e to anubhavasiddha che, emAM viparyAsa-bhrama lAge. enavatattvamAMthI vadhumAM vadhu 8 tattva mAne, zAno? paNa mokSatattva na mAne, jIvane saMsAra jo u. - viparyAla Ave ke e sukha sthAyI anAdino ane rAgadveSa jo anAdinAM che, to pachI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 eno saMpUrNa aMta thai zake ja nahi. pachI mokSa kozIza karI rahyo chuM, to tane brahmajJAnazuM ApuM? zAno? evuM ene lAge che. tyAre mahAmithyAdaSTi bhartuhari kahe "ApanI sAthe sAthe mane ya nAstikane to vaLI koI tattvaja mAnya nathI. eTale brahmajJAna mATe prayatna karAvajo.' ene tattva jovAmATe AMkha vinAno AMdhaLo saMnyAsI kahe, 'ematArAtarapha dhyAna rAkhavA kahIe, to pelA sAdhu bananAra abhavIne kANo jauM, to tobrahmajJAnathI aura dUra paDI jAuM. zuddhakahI zakAya. enI eka AMkha 8 tattva dekhe che, brahmanuM jJAna karavAmAM to potAnA zarIra ane mahatvane bIjI AMkha ja nahi eTale mokSatattva nathI dekhI paNa bhUlI javAnuM che, tyAM tAruM dhyAna rakhAya ja zakato. mATe paMDita vIra vijayajIe pUjAmAM kahyuM kema? mATe mApha kara, bIjo guru zodhI le. 'prabhu! tuja zAsana ati bhaluM, pachI bhartuharine pAko nirNayathai jAya che ke mAne suranara rANo re, A joie tevAnispRhI ane zuddha AtmArthI guru mithyA abhavyana oLakhe, che. tethI page paDIne kahe che- gurujI! mAruM kazuM eka aMdho eka kANo re dhyAnanArAkhazo, phakta ApanI sAdhanA joine mAruM vedyasaMvedyapadamAM pratibhAsajJAna nahi, paNa kalyANa thaI jaze. mATe mane ApanI pAse rahevA pariNatijJAna hoya. emAM jema indriya-viSayo gho. enI maherabAnI karIne nAnapADazo. saMsArathI taddana heya lAge, ema ajJAnI- mithyAjJAnI ane trAsIne Avyo chuM. ahIM mane sAcI zAMti dekhAya asarvazanAM zAstranAM tattvo paNa heya lAge. to ja che." graMthibheda thaIvedyasaMvedyapada ane samyagdarzana Ave. basa, pachI bhartRhari tyAM rahI jAya che, maLe A sUcave che ke samyagdarzana thavA mATe mukhyatve be eTalI gurusevA kare che, vakhata jatAM jyAM jue che vastu joradAra joie, - (1) mahAvairAgya ane ke gurumIThI daSTithI jue che, vAtsalyavarasAve che, (2) sarvavacanazraddhA. bhartRharine mahA vairAgya eTale prArthanA kare che, gurajI! have mane ziSya hato. paraMtu sarvajJavacananI zraddhA na hotI, tethI banAvI do." guru kahe che 'jA, piMgalApAsethI bhikSA emane graMthibheda nahi, vedasaMvedyapada nahi, mAgI lAva." samyagdarzana nahi. bhartuhariguruvacanane sarvesarvA tAbethai javA bhartuharino mahAvairAgya kevo? atipriya piMgalA pAse jAya che, ne piMgalAnAM mahela pAse rANI piMgalAnuM duzcaritra jANI, e rAjyapATa ane Ubho rahI bhikSA mAge che, "piMgalA maiyA bhikSA Akho saMsAra choDI saMnyAsI banI nIkaLI paDyA. de' gavAkSamAM beThelI piMgalAne pati bhartuhari AvA rAjA saMnyAsInA guru thavA koNa pasaMda na potAne tarachoDIne gayAno bhAre dveSa che, have pote kare? paraMtu bhartuharie e badhAmAM ziSyalobhadekhI rAjyanI saramukhatyAra banelI che, tethI sattAdhIza nApasaMdaryA. aMte eka niHspRhI saMnyAsI joI, avAje kahe che : "cAla cAla kUtarA ! nIkaLa enI pAse jaI kahe che Apa mane ziSya banAvo." ahIMthI." chatAM bhartuharino eka ja bola che - saMnyAsI kahe "ziSya banAvIne zuM karuM?' "piMgalA maiyA bhikSA de,' eTale piMgalA vadhu A kahe "mane brahmajJAna Apajo.' takIne gALadetI bole che gaddhA! koNe tane ahIM saMnyAsI kahe brahmajJAna mATe hajI huM ja bolAvyo? badhAnerakhaDAvI jatAM zaramana AvI? Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa vacanapara zraddhA. nAlAyaka cAlyo jA ahIMthI. tyAre bhartRharithAkIne para zayanathI jIvavAnuM rAkhyuM. kahe che, "piMgalA maiyA vadhu bolavAnuM rahevA de, huM hAM hAM ! tathApi viSayAnaparityajJati bolIza to tuM sAMbhaLI nahi zake ! bhikSA de.' atyaMta aphasosa thAya che, ke to paNa viSayo piMgalA gabharANI, rakhene A mAruM duzcaritra moTethI mAro keDo nathI mUkatA! ane vairAgyabhAva nathI bolI na kADhe, tethI eNe hAka mArI sipAI ! Avato ! kema Ama kahe che ? eTalA mATe ke sipAI! kADho kADho A bAvAne dhakelIne bahAra Atma-nirIkSaNamAM jue che ke gaIkAle bhikSAmAM kADho. bhartuhari samajI jaI zAMtapaNe bahAra nIkaLI ATo khAro Avelo, Aje ThIka mITho Avyo, jaI guru pAse pahoMce che. jaIne gurune vigata kahI gai kAle sUvAmATe zilA suMvALI AvelI, Aje bhikSA na maLyAnuM kahe che, ne vinaMtI kare che 'prabhu! jarA barachaTa che, AvuM ja lAge che, e viSayahave dIkSA Apo, ziSya banAvo guru kahe "hajI vairAgyanI khAmI sUcave che. vAra che saMnyAsa-dIkSAmAM.' 'huM bolIza to tuM bhartRharino evo javalaMta vairAgya ane sAMbhaLInahi zake" ATaluM bolavAno paNa ukaLATa AtmanirIkSaNa chatAM ene sarvajJazAsane kahela na joie.vairAgyanI khAmI che, vairAgyapAkokaro heya- upAdeya, hita-ahita, prazasta-aprazasta bhartuhari samajI gayo. hAtha joDyA, kSamA mAgI. vedyanI khabara nahotI, tethI ene vedanuM saMvedanana pachI game tevA saMyogamAM saheja paNa ukaLATa na hotuM, tethI vedyasaMvedyapadanI prApti na hotI, kAraNa UThe evuM hRdayane vairAgyabhAvanAthI bhAvita karavA granthibheda karyo nahoto. mithyAmArganA rAganI mAMDe che. divaso vItyA pachI pharIthIgurune saMnyAsa- granthi UbhelI hoya, tyAM sudhI vedasaMvedyapada na dIkSAnI prArthanA kare che. tyAre guru pharIthI kahe che, Ave. kahevAmAtrarUpe nahi, paNa aMtarano pokAra piMgalA pAsethI bhikSA mAMgI lAvo.' bhartuhari joie, graMthi bhedavA mATe sarvajJanuM zaraNa joIe, gurune namaskAra karI tahatti kahIne jAya che. jaIne emanA vacanapara sarvesarvA zraddhA joIe. piMgalA AgaLa piMgalA maiyA bhikSA de kahe che. Apamati na cAle, potAnuM gaNita na pAchI piMgalA gALonI bhASAthI dhutkArI cAlyA cAle. gaNita to sarvajJa jinanuM ja sAcuM. e ja javA kahe che. chatAM bhartRharino zAMtapaNe eka ja mAnya; to ja jinavacana zraddhA, granthibheda ane bola che, "piMgalA maiyA bhikSA de.' aMte piMgalA samyakatva Ave. le bALa kUtarA, bALa tAruM peTa' ema bolatI sarvajJanuM gaNita- AtmA para dabAmaNI ATo Ape che, te laIne zAMtapaNe piMgalA maiyA bahAranAnI nahi, paNa aMtaranAkaSAyonI che. terA bhalA ho' kahIne bhartRhari bhikSA laI gurupAse AvuM samyakta pAmIne sAdhu thAya, pachI pahoMcI jAya che. gurune vigata kahetA guru ene koI rophathI dabaDAvavA Ave, tyAM sarvazanuM gaNita saMnyAsa-dIkSA Ape che. mUke, mane bahArano nathI dabAvato, mane kaSAyo. bhartRharino AvairAgya! eTaluM ja nahi, paNa dabAve che, paNa huM ja ene kSamAthI dabAvI dauM vairAgyazatakamAM pote kahe che "manohara ramaNIo, ema karI bahAranA mANasa para 'A duzamana che manohara mahela, khajAnA, lAvalakara, rAjyapATa, 'A kharAba mANasa che evo kazo vicAra ne badhuM mUkI jIrNa kaphanI, ATAnI bhikSA ane zilA gusso nahi, paraMtu ene kSamA ane haiyAnA hetathI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 navarAvI de. samyagdaSTi gRhasthanuM A gaju na hoya, dvArA. kemake tevA prakArano samAna pariNAma hoto to paNa aMtaramAM gaNita to Aja, hRdaya pokAratuM nathI. te evuM agha jyAM sadAya che, (evuM pada hoya gaNita-siddhAnta to bhagavAnanA ja sAcAM, te "aveghasaMvedyapada'). ajJAnAvaraNakarmanA eja amalamAM mUkavA jevA. kalyANa enAthI ja kSayopazamane anurUpa nizcayabuddhithI paNa te thAya. Avo aTala vizvAsa hoya, e sarvAnA upaplavasArA arthAt khaMDita thaI jAya evI gaNita-siddhAnta-tattvo hRdayamAM soMsarA UtarI (buddhithI) jhAMjhavAnA pANInI jema jaNAya che gayA hoya, tyAM granthibheda thaIvedyasaMvedyapada AvyuM che padamAM te arthAt tevA prakAranuM. eTalA mATe kahe kahevAya, vedyasaMvedya zabda ahIM vyutpattisiddha che bhavAbhinaMdIne viSaya karavAvALuM A (avedyasArthaka zabda kahevAya. saMvedyapada) che. bhavAbhinaMdI AgaLa kaheze tevA avedyasaMvedyapada lakSaNavALo hoya che. "samAropasamAkula' bhrAnithI tasmAdanyadAha vyAkuLa hoya che, arthAt mithyAtvadoSanA lIdhe vedavedya, viparItamatamatam apAya tarapha gamanane abhimukha-sanmukha thayelA bhavAminiivaSayuM, samAropasamAnaYI71AA tenA vaDe tevA prakAranuM piMgalita' = kAbaracitaruM vedasaMvedyaparva viparItamatA-vedyavedya- (jJAnakarAya che) pAt manaM-45, tathAdi-mavedyamanIyaM vastu- vivecanaH vedyasaMvedyapadanuM svarUpa batAvI sthityA na tathAmAvayonisAmAnyanAvivaF- AvyA, have asaMvedyapadanuM svarUpa batAve che. jJAnaprAI, tathavidhamAna manupapatta, tatsavedyate avedyasaMvedyapada e vedasaMvedyapadathI viparIta majJAnAvaraNakSayopazamanurUpa nizcayanuSyopataMva- che. ulyuM che. vedyasaMvedyapadamAM vedya arthAt sarvajJasariyAmRtRwovajJAyate mitte tattathavidha6 vacanAnusArI yogIjanothI eTale ke mokSasAdhaka mata vIra-avanirjiviSayaMta6, bhavAminandI yogavALAthI (mokSasAdhaka dharmapravRttivALAthI) vamAnattakSa:, samAropaNamAkuMmiti-mithyA- je jANavAyogya heya-upAdeya padArtha, enuM toSatoDapAyamanomimuvera (vo tathApiti? pariNati jJAnathI saMvedana karanArA hoya che, tyAre =zavartIta) mityartha. IIuvA avedyasaMvedyapadamAM avedyanuM saMvedana karanArA hoya che. TakAI te ghasavedyapadathI juduM (avedya) 'avedya' eTale bhAvayogI sAmAnyathI nizcitajJAna kahe che, vaDe vastusthitie jANavA yogya arthAt saddahavA gAthArtha: vedyasaMvedyapadathI viparIta tarIke yogya nahi, evA mithyAkalpita padArtha. enuM avedyasaMvedyapada mAneluM che. te bhavAbhinaMdI-jIvane kAraNa A, ke evA mithyA padArthane jANanAraviSaya karavAvALuM ane bhramathI vyAkuLa hoya che. sadahanAranAM aMtarAtmAmAM pariNAma-Azaya eka TakArya: "avedyasaMvedyapada viparIta tarIke sarakho nathI hoto. ahIM A vizeSatA samajI "ato arthAtu vedyasaMvedyapadathI mata" eTale ke rAkhavAnI che, ke avedyanuM arthAt asarvajJaiSTa che. te A pramANe 'avedya eTale ke vastu- mithyAdaSTikalpita heyopAdeya padArthanI zraddhA sthitie vedanakaravA yogya nahi tevA, bhAvayogI karanAranA aMtarAtmAnA Azayo judA judA prakAranA sAmAnyathI vikalpa na UThe evA, nizcitajJAna hoya che, kemake jagatamAM asarvajJa praNIta judA judA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAmato judA judA prakAranA heya-upAdeya tyAre nyAya-bauddha-yogavagere darzano ekAMtavAdI batAve che. dA.ta. nyAya-vaizeSika darzana kahe che darzano che. ekAMtavAdI darzanane to pote mAnelo 'tattvajJAnathI ja mokSa; mATe tattvajJAna ja upAdeya padArtha sAco, bIjAno mAnelo khoTo. dA.ta. che. tyAre yogadarzana kahe che, 'cittavRttinirodharUpa nyAyadarzana AtmAne nitya mAne che. eTale ene yogathI ja mokSa, mATe e yoga ja upAdeya. tyAre to AtmAmAM nityatA sAcI, paNa bauddhadarzane bauddhadarzana kahe che "dhyAnathI ja sarvakSaNikatva- mAnelI kSaNikatA khoTI. Ama e ekAMtavAdI sAkSAtkAra ane nirupaplava cisaMtatirUpa mokSa. ekeka darzana bIjA sAthe TakarAIne bIjAnI daSTimAM mATe dhyAna ane sarva kSaNikatva sAkSAtkAra e ja khoTo Thare che. tyAre anekAMtavAdI jainadarzana bIjA upAdeya.' tyAre, vedAnta-advaitadarzana kahe che 'tatu koI darzanathI khaMDita thatuM nathI, khoTuMTharI zakyuM nathI; tvamasi" vedavAkyanA sAkSAtkArathI ja mokSa, mATe kemake e anekAMta zailIthI Itara darzananA mAnelA e ja upAdeya.' Ama judA judA asarvajJoe padArthane nyAya Ape che. dA.ta. jainadarzane anekAMta calAvelA matomAM judI judI jAtanA upAdeya padArtha zailIthI kahe che, AtmAdravyArthikanayadaSTithI nitya che. ema judI judI jAtanA heyapadArtha che. tethI te paNa che, ane paryAyArthikanayadaSTithI anityatenI zraddhA karanArAnA citta- Azaya yAne kSaNika paNa che. have AvA jainadarzananuM nyAyadarzana pariNatithI pariNAma eka sarakhA hotA nathI. mATe ke bauddhadarzana khaMDana kevI rIte karI zake? kemake to eka darzanavALo bIjA darzanavALAnuM khaMDana kare jenadarzana to sApekSabhAvenyAyanuM mAneluM ya mAnya che. AvA vicitra arthAt asamAna Azaya- kare che, ne bauddhanuM mAneluM ya mAnya kare che. Ama vALAnA vezapadArtha paraspara TakarAtA hovAthI samudramAM badhI nadIo samAI jAya, ema jaina vAstavamAM vedya che ja nahi, avedya che. tyAre sarvajJa darzanamAM badhA darzana samAI jatA hovAthI jaina darzana praNIta jainadarzanamAM ekamAtra sarvajJa bhagavAne bIjAdarzano sAthe TakarAtuM nahi hovAthI, jaina darzana kahelA heya-upAdeya padArtha, ke je hetu-svarUpa- praNIta padArtha vAstavamAM vedya banI zake che. phaLathI trividhezuddha che, enI ja zraddhA karavAnI hoya sArAMza, judA judA darzanovALAe ekAMte che, mATe A zraddhA karanArAnA AzayamAM a- bhinna bhinna heya-upAdeya mAnelA hovAthI, emanA samAnatA nathI hotI, A badhAno samAna Azaya Azaya yAne cittapariNAma bhinna bhinna hoya che, hoya che, tethI AmanA zraddheya padArtha e vAstavamAM tethI emanA vedyapadArtha vAstavamAM vedya yAne vedya che. samyaphazraddhAthI jANavA yogya nahi. sadhavAyogya ahIM eka majeno prazna thAya, - nahi. eTale e vAstavamAM avedya che. jyAM sudhI pra.- jo nyAya-yogAdi darzano paraspara AtmAmAM mithyAtva che, ne granthi bhedAI nathI; TakarAtA hovAthI emanA kahelA padArtha e vAstavamAM tyAM sudhI ene evA avedyanuM saMvedana thAya che, ne vedya nahi, to pachI jainadarzana paNa e darzana sAthe e thavAmAM kAraNa che ajJAnAvaraNIyakarmano TakarAtuM hovAthI jainadarzana kathita padArtha paNa kSayopazama jJAnaparakarmanuM AvaraNa udayamAM hoya vAstavamAM vedya kevI rIte? tyAM sudhI to jJAnabodha thAya ja nahi. tethI jJAna u. - jenadarzana e anekAMtavAdI darzana che, thavA mATe e AvaraNano kSayopazama thavo joie. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 kSayopazama eTale keTalAka aMze kSaya ane keTalAka evuM A avedyanuM saMvedana avedyanA nirNayaaMze upazama. AmAMya bodhajJAna be prakAranA rUpa thAya che. cittanA je AzayamAM A thAya, e (1) samyajJAna (2) mithyAjJAna mithyAjJAna AzayasthAnane avedyasaMvedyapada kahe che. A avedyanuM vAstavamAM ajJAna ja kahevAya. tethI AvaraNa be saMvedana karAvanAra ajJAnAvaraNano kSayopazama che, jAtanA, (1) jJAnAvaraNa, te samyaphajJAnane ane jIvabhede kSayopazama judI judI jAtanA hoya rokanArA, ane (2) ajJAnAvaraNa te ajJAna- che, tethI te te jIvane je avedyanuM saMvedana thAya, te mithyAjJAnane rokanArA. e ajJAnAvaraNanA pota potAnA kSayopazamane anurUpa thAya che, mATe kSayopazamathI ajJAnayAne mithyAjJAna pragaTa thAya. ja e tareha tarehanA adya-saMvedana hoya che. tethI A mithyAjJAnathI adyapadArthanuM e saMvedana ja dekhIye chIe ke dA.ta. eka ja vedAnta darzanane kare che. arthAt nizcayAtmaka buddhi dhare che. arthAt mAnanArA paNa veda-smRtivagerenA vAkyonA niraavedya eTale ke je vAstavamAM heya-upAdeya nahi, nirALA artha kare che, astu. have e batAve che ke, ene A ja heya-upAdeya evo nirNaya karI nAMkhe aveghasaMvedyapada kone hoya che? che, nizcita rIte enuM saMvedana kare che. mATe ene tyAM ka bhavAbhinaMdiviSaya', arthAt aghasaMvedyapada che, aveghasaMvedyanuM AzayasthAna che. avedyasaMvedyapada bhavAbhinaMdI jIvane hoya che, kemake pra. - to zuM enuM AavedyanuM saMvedana arthAt enAmAM be moTI kharAbI che, nirNayabuddhi sAcI nahi? (1) bhava eTale saMsAranA paugalika u. - nA, e "upaplavasArA' che, arthAt viSayono ja AnaMda bhAre, paugalika ja daSTi sAmevAstavika vedyanuM saMvedana-nirNaya AvI paDatAM taravaratI ane (2) bhava eTale atattva-mithyAe khaMDita thaI jAya evI che, asatya tarIke bhAsI tattvanI pakaDa bhAre. pachI enuM sarvajJakathita tattva jAya evI che. dA.ta. jhAMjhavAnA nIramAM lAge che ane mokSamArga para dhyAna bese ja nahi; evI tyAM sudhI pANInI buddhi sAcI ja lAge che. paraMtu sUkSmadaSTi enAmAM Ave ja nahi. tyAre skUla jyAM tyAM jaIne jue, to pANI hotuM ja nathI. daSTithI ja jue, eTalejhAMjhavAmAMnIranI buddhinI raNabhUmimAM retIpara sUryanAM kiraNa paDe che, tyAM jema bhrAntimAM ja aTavAya. pUcho, dUrathI e cakacakatI retImAM pANI tarIke bhAsa thAya pra. - yogadaSTinI A cAra daSTimAM paNa che A bhAsa pAcho saMdehAtmaka nahi, kintu bhavAbhinaMdIpaNuM che nathI. ane avedya saMvedyapada che. nizcayarUpa hoya che. mane kahe che "A cokhuM pANI to aveghasaMvedyapada zI rIte bhavAbhinaMdIne kahyuM? ja che paraMtu pachI enI pAse jAya, tyAre tyAM u. - pahelI cAra daSTimAM paNa enAmAM pANIno chAMTo ya nahi, nakarI retI ja dekhAya che. skUlabodhanA bharacaka saMskAra paDelA che. jema kuMbhAra e vakhate lAge che ke ahIM pANI joyuM e nakarI pahelAM to cAkaDo DaMDAthI jorajoramAM calAve, pachI bhramaNA ja hatI. eTale pUrvano pANIno nirNaya DaMDo pheMkI de che, to paNa e pUrve vegabaMdha pharavAnA khaMDita thaI jAya che. paNa jyAM sudhI khaMDita na thAya, saMskArathI cAkaDo cAlyA kare che, alabatpharavAno tyAM sudhI to pANIno khyAla bhale bhramarUpa paNa vega ghaTato Ave che, emapUrve bhavAbhinaMdIpaNAmAM potAnI daSTie barAbara nirNayAtmaka ja rahe che. skUlabodhano cAnDo cAlyA karelo, eTale enA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTinI samaja saMskAra paDelA, te skUlabuddhicalAvyA kare che, paraMtu vedya tarIke nizcitapaNe jue che. eno vega ghaTato Ave che e cothI yogadaSTi sarvajJavacananA khIle na baMdhAvAmAM ajJAna vaTAvatAM samApta thaI jAya che. mithyAdaSTi mithyAdarzanIoe kalpelA mithyAbIjuM kAraNa e che ke bhavAbhinaMdIpaNAmAM tattvonA nirNayamAM aTavAI jAya che. enA be vAta karelI, pahelI vAta, bhava eTale ekAMte ekAnika nirNayadharI bese che. potAnA nirNatapulanIja daSTi, eto yogadaSTi pravezamAM mUkAI tattvanI sAme jue che, ke bIjA darzanavALAnA gaI, paraMtu bIjI vAta, bhava eTale ke atattva- kalpelA tattva enAthI taddana viruddha jAya che, chatAM mithyAtattvano ja AnaMda enI ja daSTi, e hajI mithyAtvadoSanA prabhAve potAno ekAntadaSTino pahelI cAra yogadaSTimAM UbhI che, tethI ahIM je nirNaya sAco yathArtha ja lAge che. evuM bIjA avedyasaMvedyapada che e apekSAe avedyasaMvedya- darzananA mithyAkalpita tattvanA nirNayane pakaDI padanA viSaya bhavAbhinaMdI kahI zakAya. besanArAne potAnuM mAneluM sAruM lAge che. A avedyasaMvedyapadanuM eka vizeSaNa AmUke sarvajJakathita tattvane na pakaDanArA ane alpajJa che - "samAropasamAkulam' arthAt e pada kalpitatattvane pakaDIbesanArAnIjhAMjhavAnAnIrane samAropathI samAkula che mithyAtvadoSanA lIdhe nirNatapaNe nIra mAnI lenAranA jevI dazA thAya apAyagamanasanmukha e AtmAe vastunuM jJAna che. piMgalita arthAtkAbaracItaruM karI nAkhyuM che. kapaDuM sarvajJakathita tattvane ja nizcitapaNe pakaDI svaccha hoya, paNa emAM jo raMganA ADA avaLA besanAra to Apamati ke ajJAnI mithyAjJAnIpaTTA mAryA hoya, ke judA judA raMganA chAMTaNAnAkhyA kalpita tattvone zAstronI mAnyatAone manamAMthI hoyatokapaDuM kAbaracItaruM thaI jAya che. ema ahIM dUra phagAvI denAro hoya. sanAtanIne harijana-DheDavastudarzanamAM mithyA kalpanAo joDI hoya, to e bhaMgInA spezamAM jema AbhaDacheTa lAge, eTale darzana svacchadarzana nahi, kintu bheLaseLiyuM darzana kyAMya kyAreya potAne eno sparza na thavA de. ema bane che. A karAvanAra samAropa che, mithyAtvadoSa sarvajJavacananA khIle baMdhAyela samyagdaSTi che. kAbaracItarA kAcamAMthI vastu joIe, to e AtmAne sarvajJavacana tathA sarvajJakathita tattva kAcanI asarane lIdhe e svaccha paNa vastu ane mArga nizcitarUpe svIkArya hoya che, tethI kAbaracItarI dekhAya, ema ahIM mithyAtvadoSanI Apamati ane mithyAmatinA kalpita tattva asaranA lIdhe mithyAkalpita guNadharmavALuM vastu- mArganA hisAba manamAM lAvavAmAM ya AbhaDadarzana thAya che. mithyAtvadoSanA prabhAve jIva cheTa lAge che. samyagdaSTi to samaje che ke apAyagamanane sanmukha banyo rahe che, e to samyagdaSTinI samaja mithyAtvadoSa TALe, tyAre kalyANa-upAyane "gaNita to vItarAga sarvajJa bhagavAnanuM ja sanmukha bane. paraMtu pahelI cAra daSTimAM mithyAtva- sAcuM. dA.ta. anADI pratye paNa krodha-dveSa nahi, doSa Ubho che, eTale enI asara nIce jIva kintu kSamA e ja sva-parane lAbhadAyI", A avedyanuM saMvedana kare che, jhAMjhavAnAnIrane nizcita- gaNita ja sAcuM. emAM ApaNane koI dabAve to paNa pANI tarIke jue. enI mAphaka avedyane sAcA ya kSamA-zAMti-samatA rAkhavAmAM ApaNe Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 dabAyelA nathI banatA, kintu AMtarazatrune nizAlitiAluddA dabAvanArA enA para vijayavaMtA banIe chIe, TIkAIH bhavAbhinaMdInuM lakSaNa kahe che. jemake mahAvIra bhagavAna pote e rIte arihaMta gAthArtha kSudra, lAbhamAM AnaMdavALo, dIna, banyA. ema dA.ta. jJAnanuM phaLa virati. e ja IrSyALu, bhayavALo, zaTha, mUDha, niSphaLa kamAvA yogya. gaNita sAcuM. vAMcyuM, jANyuM, prayatnavALo bhavAbhinaMdI hoya che. bhaNyA to ghaNuM, paraMtu pApono pratijJApUrvaka tyAga TIkArya "arthAt kRpaNa 'lAbharati' naryo, tyAganI jhaMkhanA yana karI, to jANeluM, eTale ke mAgaNiyA svabhAvavALo, "dIna" yAne bhaNeluM jJAna eLe gayuM, ne tethI to janAvaranuM ja haMmezA (potAnAmAM) akalyANa (daridratA) jIvana jIvyA. emadA.ta. prazasta cittapariNati mAnI lenAra, matsarI' arthAt paranuM kalyANa e jIvanano sAra, A sAcuM gaNita, pachI koI (sAruM) thavAmAM baLanAro, 'bhayAna" eTale Apatti-Aphata AvI, to paNa jo cittanA bhayabhIta, 'zaTha yAne mAyAvI, "ajJa' arthAt pariNAma bagaDavA na dIdhA, maitrI karuNA, pramoda mUrkha. bhavAbhinaMdI arthAt saMsArapara bahumAnavALo vairAgya vagere prazasta pariNAma rAkhyA, to ethI Avo hoya. "niSkalAraMbhasaMgata" (niSphaLa pachIthI potAne pArAvAra AnaMda thAya che, ane prayatnavALo) kemake (ene) badhe ja atattvano aMtakALe potAne eTalo badho AhvAda AzvAsana haThAgraha hoya che. rahe che, ke jagatanAnAzavaMta padArtho khAtara meMmananA vivecanaH bhavAbhinaMdIne avedyasaMvedyapada pariNAma bane tyAM sudhI bagaDavA dIdhA nathI, hoya, ema kahyuM, to bhavAbhinaMdI jIva kevo hoya te zubhaprazasta ja rAkhyA che. samyagdaSTine sarvajJa batAvavA have enA ATha (apa) lakSaNa kahe che. bhagavAnanAM AgaNitaparabhAre vizvAsa jAmI jAya 8 lakSaNa A, che. zreNikarAjAne putra koNike prapaMca karI jelamAM 1. sudra pUrAvelA, ane roja phaTakAmarAvato; paraMtu zreNikane 2. lAbharati 6. zaTha, 'potAnA karmathIja sukhaduHkha' e sarvajJanAgaNita 3. dIna para bhAre vizvAsa tethI pote hasatA hatA ane kaTakA 4. matsarI 8. niSphaLAraMbhI mAranAro jelara roto hato. bhavAbhinaMdI eTale saMsAranuM abhinaMdana bhavAbhinaMdInA 8 lakSaNa karanAro. arthAt saMsArapara bahumAna-zraddhAbhvaabhinndilkssnnmaah pakSapAta dharanAro hoya, saMsArane ja sukhakArI mAne, suko nAmatinI, matsara mayavAnA dharmane nahi, saMsArane sarvesarvA mAne, dharmane nahi. sajJo mavaminI sthAnnidhyanAmata: IchaddA dharmane duHkhakara lekhe evI enI gaNatarI hoya. - suda-5 nAmati -yAzIzItaH e AvA bhavAbhinaMdIjIvamAM 8 prakAranI khAsiyato rIta:-sadaivalyANatajJa matsarI-paracA- hoya che,duHsthitaH bavAna-nityamIta: zo-mAyAvI (1) sukatA - bhavAbhinaMdI jIva sudrayAne mo-mUrva bhavAminantI-saMsA2vamAnI - kRpaNa hoya che, kemake e saMsArane bahumAnanAro vapUto, ninAma -sarvatrAgatattvAmi- hovAthI ane saMsAra to paisAnA AdhAre ja cAle." 5. bhayavAna Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suddhatA 'vasu vinAno nara pazu dAma kare kAma "paisA che banAvI emAM lAkhano rasa bharyo. aMdhAruM thatAM to badhuM che ema mAnanAro hovAthI paisAne prANa bannene kahe "A phUkaDA maMtrathI mUrzita karelA che, gaNe che. tethI kharacavAnI bAbatamAM saheje kRpaNa tame ekeka kUkaDo lai jAo ane jyAM koinadekhe, bane emAM navAInathI. pachI sAme game teTaluM sArA tyAM mArIne lAvo.' nArada laI to gayo, paNa sukRtanuM kAma AvyuM hoya, chatAM ene lekhAmAM nahi jaMgalamAM ane guphAmAM jaIne ya pAcho akabaMdha le. evuM kSudra enuM dila banI gayeluM hoya che. lAvyo. parvata mArIne lAvyo. A sudratA-kRpaNatA mAtra paisAnI ja gurue pUchatAMnArade khulAsAryAne jaMgalamAM bAbatamAM nahi, paNa zArIrika zrama, bauddhika paMkherA dekhatA hatA, guphAmAM huM pote dekhato hato, udyama, lAgavaga, pratiSThAvagerethI thatA satkAryomAM meM AMkha mIMcI to paNa dUravartI yogIjano ne paNa kAma karI rahI che. A bAbato upasthita devatAo divyajJAnathI jotA hatA. eTale koI ja thAya, tyAM paNa huM kyAM navaro beTho chuM te A mAthe na dekhe evuM sthAna na maLyuM. tyAre mane lAgyuM ke lauM? kyAM emAM mAthuM ghAluM?' evI kSudratA dayALu guru kUkaDAne mAravAnuM gojhAruM kAma sopenahi. bhavAbhinaMdInA haiye taravaratI rahe che. sago bhAI tethI Ama kahIne emano irAdo akhaMDa pAcho vyAdhimAM AkuLa vyAkuLa thato hoya, are! sago lAvavAno ja che. ema nArade kSudratAthI nahi, paNa pati ke patnI pIDAtI hoya, to enI pAse besI umadA dhIra gaMbhIradaSTithI joyuM. paraMtu parvata zuddha sAMtvana-AzvAsananA be zabda kahevAnI ene paDI hRdayano hato, tethI upalaka daSTithI guruno Adeza nahi hoya, e to paisAnA jore soMpI deze narsane! sAMbhaLI haiyAnI adhamatAthI ene mArIne lAvyo. athavA evA paisAnahi hoya, to mUkI deze kudaratanA kSudradilavALAne zAstranA gurunA ke vaDIlanA yA khoLe. hitaiSInA bola ke vyavahArapara gaMbhIratAthIAvI dilanI kSudratA-tucchatA e adhamatA UMDANathI vicAratAM ja na AvaDe. tethI guru kahe che. e sAMbhaLaze, bolaze, kAma karaze to "jo pelo sapheda kAgaDo to e to upalakadaSTithI upalaDyiA daSTithI-uchAMchaLI rIti-nItithI sAMbhaLI kaheze - guru asatya bole che. zAstra kahe koi dhIra-gaMbhIradaSTi ja nahi. zAstramAM Ave che ke, A jagAe guruvacana tahatti" (tathAstu) karI ke, kSIrakadaMbaka brAhmaNaupAdhyAye rAtanA levAnuM. pachI ekAMtamAM ekathanano marmapUchavAno; agAsImAM sUtelA traNa vidyArthI mATe AkAzamAMthI ne ema ja pUche, to guru pAsethI jANavA maLe ke jatA cAraNamuninA zabda sAMbhaLyA ke A kAgaDo raMge kALo, paraMtu dilathI kaMIka ujaLo, tethI traNamAMthI be vidyArthI narakagAmI , eka rastAparakAMIka khAvAnuM paheluM jue, to nIce jaI svargagAmI che. vicArI lIdhuM ke traNamAM eka ekalo nahi khAya, paraMtu pahelAM chApare caDI kAM kAM rAjaputra vasu to rAjA thaIne naraka javAno lAge karI bIjA kAgaDAone bolAvaze ane enI sAthe che, paNa bAkI bemAM eka potAno putra parvata' pote khAze. AvuM dila e umadA dila, bAkI to ane bIjo bahArathI Avelo nArada, e bemAMthI kSudra dila. A kSudratA TALavAmATe e vicAravuM koNa naragAmI e tapAsI lauM. joie, ke mAre Akyo avatAra? zudra svabhAvanA upAdhyAye bIje divase loTanA be kUkaDAM janAvaranA ane anArya mlecchanA avatAra to Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 anaMtA kya, A mahAna Aryakula-jainakuLamAM bhakhAravo ane mAMgaNiyo banI rahyo che? maratAM avatAra maLyo, emAM umadA udAra svabhAva na je avazya chUTI ja javAnI, ane aMtakALe je manane keLavI lauM to mArA jevo mUrkha koNa? ane zudra- ThAravAnI nahi, paNa bALavAnIkemake eno viyoga kRpaNa-TUMkI dRSTivALuM dila rAkhyA karI dilane- duHsahya hoya che, evI cIjo khAtarajhaMkhanA karavAnI cittane zI evI prasannatA maLe che? kazI nahi. ane yAcA-bhIkha mAMgyA karavAnI? pariNAme to lokamAM zo evo jaza paNa maLe che? tyAre ane paraloke rovarAvanArA evA jaDa padArthonI parabhavamATe ahIM anekavAra karela kSudra vicAro, kSudra jhaMkhanA ane prArthanA zA sAruM karuM? A jhaMkhanA bola, zudra vyavahAranA kusaMskAronA baMDala laIne hoya che, eTale ja koI divasa AtmahitanI jhaMkhanA cAlavAnuM thaze tyAre bhavAMtare mArA AtmAnI kevI nelagana nathI thatI. mATe enI sAme AtmaguNonI durdazA? AtmasukRtonI ja jhaMkhanA rAkhuM, lagana rAkhuM, e (2) lAbharati - lAbharati eTale meLavavA mathuM. maphatiyAke sastA navanavA lAbha meLavavAmAM bhAre (3) dIna : dIna eTale sarvatra rati- harSa, tethI ja yAcAzIla-mAgaNiyA vRtti akalyANadarzI. badhe ja ene akalyANa eTale ke ja hoya. kyAMka kazuMka iSTa dekhe, ane jo lAge ke duHkha-kaSTa-takalIpha ja dekhAya. vepAra karato hoya, mAgatAM maLe evuM che, to jhaTa mAgyA vinA nahi tyAM A ja vicAre gharAko kevA anADI Ave che! rahe. A paNa bhavAbhinaMdIpaNuM sUcave che. ene nokara kyAM sarakhI nokarI kare che ! mAla kevA bhavano paudgalika vastuono ja AnaMda che, tethI bheLaseLiyAne nakalI maLe che!nokarI karato hoya e mAMgyA karavAmAM ene zaramanahi. saMkocanahiM. to A jue ke zeTha kevA mijAjI che! kAma keTaluM sAMsArika vastuono tIvra AnaMda kSudratAdinI badhuM karAve che!nokarabe, netraNanuM kAma karAvavAnuM phoja laI Ave che. ghara sAruM hoya chatAM vicAre "raMga kevA jhAMkhA paDI e zudra ya bane, mAMgaNiyo ya bane, jenI gayA che! havA-ajavAsanuM kyAM ThekANuM che !' tenI cApalusI ane khoTI khuzAmata paNa kare. jamavA bese to pApaDa Avyo, paNa caTaNI kyAM bhavanI Asakti bhUMDI, dInahIna banAve, manathI che? pANI pIvA maLe tyAM pANI ThaMDu paNa glAsa dukhiyAro banAve. pachI emAM bhavabhramaNAno bhaya kevo budhA jevo che?' ema manane ochuM ne ochuM nahi, ahIM paNa lokaniMdAno bhaya nahi. ja AvyA kare. A badhI haiyAnIdInatA che. enAthI pAlItANAmAM varSo pahelAM eka kuMThiyo hato, ene jIvanamAM nisAsA nirAzA hatAzA ja lamaNe pAse paisA hatA, chatAM taLeTiyethI yAtrikonI ekeka lakhAyelA hoya. koI premathI bolAvato hoya, to gADI pAchaLa potAno eka ThuMTho hAtha batAvI dayA mAne kevo mAyAcAra kare che! tyAre jonabolAve, upajAvI "he bApA! eka paiso Apo.' ema to mAne kevo abhimAnI che! kevo gUDha dilano dayAmaNA avAje bolato gADI pAchaLa doDato che! meMDho meDho paisA sArA kamAyo, toya A ja cAle. zuM A? lAbhArati. vicAra che ke inkamaTekSa keTalo badho lAgaze ! A lAbharati' TALavA zuM karavuM? tAtparya, badhe ja adhuruM-khoTuM-kharAba dekhAyA A vicAravuM ke jIva ! zenA lAbhamATe kare. eTale jeTaluM sAruM che, anukULa che, enApara Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doSita para rahema kema rahe? zAMti anubhavavAnuM enA bhAgyamAM ja nahi. to tyAM keTalAya khATalA paDelA che. e jotAM jene (4) matsarI - matsarI eTale thoDuM ya sAru thayuM che, enA eTalA vyAdhinAzapara parakalyANaduHsthita. arthAt bIjAnuM sAruM joi ja AnaMda thAya, na zake, ane sahI na zake. enApara vyAkuLa thAya, ema ahIM manuSyajanamarUpI hospiTalamAM baLatarA saMtApa kare. ekalA pulanI prIti kevI bharatI thayelA daradI ghaNA, emAM A eka khataranAka che ! kharekharI AtmAnI AtmaguNonI udAratAthI prabhubhakti karanArAne eTaluM Arogya prItavALo bIjA AtmAnA guNo pratye mAtsarya- AveluM dekhAya che, tyAM sUgazAnI karavAnI? AnaMda IrSA-asahiSNutAnahi kare. jyAre ekalI jaDanI ja thAya. ApaNA cittano upayoga kevo karavo, te prItavALo bIjAnuM sukha-bIjAnuM sAruM sahI nathI ApaNA hAthanI vAta che. zakato! ene vicAra nathI, ke bIjAne sukha maLyuM, bIjAnuM kharAba bAjue mUkI, sAruM ja paisA maLyA, mAnapAna maLyA, to enA puNya jue e cittano sadupayoga che. maLyA. tuM zuM kAma baLe? emabIjAe sAru sukRta paranuM sAruM jovAthI mana sAruM uttama umadA karyuM, to potAnA dilanI zubhabhAvanA ane sat bane, halakuM jovAthI halakuM adhama bane. puruSArthathI karyuM, emAM tuM zuM kAma baLe? A to mATe duramananuM paNa sAruM jovAnuM sAru varanArAnuM vare, ne ghAMyajo peTa phUTe ! enA jevuM bolavAnuM. ethI dumanano virodha TaLI jAya. ISyamAM thAya che. bIjAnuM sAruM sahana nathI thatuM, bharucamAM anupacaMda zeThane dIkarI paraNAvavI eTale enuM narasuM AgaLa karAya che. narasAnI niMdA hatI. tethI nAtanA copaDe varo noMdhAvI dIdho. karAya che. "bhAI phalANAe bhagavAnanI pUjA pachIthI bIjA bhAIe potAnI dIkarInA lagna sArI bhaNAvI AvuM sAMbhaLaze, to e IrSyAthI nimitte varo noMdhAvyo. paNa manane vasavaso rahyo sahana na thatAM jhaTagAjI UThaze, 'bhaNAyuM bhaNayuM? ke moTA zeThanA hAIklAsa jamaNa pachI mane dhaMdhAmAM jUTha anIti keTalI calAve che? gusso sAmAnya jamaNamAM jazanahi maLe, jaza to zeTha ja keTalo badho che?".... khATI jaze. tethI pahelethIja emanuM ghasAtuM bolavA doSita para rahemakema rahe? che, jethI lokazeThane halakA samaje, to pachIthI zeThanA kharI rIte vicAravuM to e joie, ke ema jamaNathI khuzIna thAya! basa bahAra bajAramAMne to duniyAmAM jUTha anIti karanArA kyAM ochA che? bIje zeThanI niMdA zaru karI. emAM koIke zeThane AnI gussAkhoro ya kyAM ochA che ? paraMtu emAM vAta karI. anupacaMda zeTha vicAre che, hoya, ene udAratAthI prabhubhakti karanArA keTalA? tyAre emAM dIkarInovaro sAro paMkAya evI IcchA saheje hoya. AvA koka prabhubhakta pAke, to zuM enA para cIDa to bhale eno varo pahelo jame mAro pachIthI.' sUgakarAya? hospiTalamAM ghaNA daradIpaDyA hoya, AzuM? bIjAnI niMdatA jovAnI bAjue emAM koikane amuka darada maTI gayuM, paNa bIjA rAkhI enuM sAruM joyuM ke ene dIkarInuM lagna paMkAya darada UbhA hoya, to tethI zuM enA para evI cIDa- evI IcchA hoya' Ama zeThanuM dila pelAnuM sAruM sUga karAya ke - zuM sAruM thayuM? A bIjA keTalA jovAthI sAruM umadA banI gayuM, ne bIjI savAre darada UbhA che?nA, kemake evAne pelAdarAvALAnA caityaparipATI vakhate pelAne tyAM jaI ene kahe che, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 meM sAMbhaLyuM che tamArI dIkarInA lagnapara varo jamADavAno che, to juo tamArI dIkarI e mArI ja dIkarI che. eno varo pahelo jamADavAno, mAro pachIthI. e pramANe huM nAtanA copaDe noMdha karAvI dauM chuM. tame e pramANe taiyArI rAkhajo ane kAMi sevAno lAbha hoya, to mane Apajo.' pelo A sAMbhaLI DaghAI gayo. AMkhamAM AMsu sAthe zeThanI pote niMdA karI enI mAphI mAge che. zuM A ? zeThe duzmananuM paNa sAruM jovAnuM- sAruM bolavAnuM karyuM, to duzmananI duzmanAvaTaTaLI. enI chAtImAM roTha mahAna tarIke jaDAI gayA. bhavAbhinaMdIne bicArAne A na AvaDe. eTale zAstrakAra kahe che, e matsarI-IrSyALu parakalyANa-duH sthita hoya. paranA sArAmAM saMtApavALo hoya. (5) bhayavAna :- vaLI bhavAbhinaMdI jIva bhayavALo arthAt bhayabhIta rahenAro hoya. ene badhe bhaya lAgyA kare. dA.ta. enA manane ema thAya ke mAruM zarIra bagaDI jaze to ? khIsuM kapAI jaze to ? kapaDuM meluM thai jaze to ? sAmAne mArA mATe khoTuM lAgaze to ? bajAra karI jaze to ? kuTuMbI rIsAI jaze to ? rastApara gADI hAMkanAro mArA para lAvI deze to ? modhavArI vadhI jaze to ? patnI bahu moTI che te marI jaze to ? nokarImAM zeTha mArA para nArAja thaze to ? makAna junuM che te paDI jaze to? Ama bhavAbhinaMDIne vAtavAtamAM bhaya rahyA kare che. kAraNa ? ene saMsArano bahu AnaMda che. saMsAranI jhINI jhINI jaDa vastuno ya ene AnaMda che. tethI ja ene bahu mahattva Ape che. jANe AtmAnuM zuM mahattva ja nahi ! rasoDAnA masotAnuM mahattva ! te guma to nahi thaI jAya ? evo bhaya rahe, sAvaraNInuM mahattva, te jaldI ghasAI to nahi yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 jAya ? evo bhaya. paNa 'A bahu bhegu karuM chuM, to mAro AtmA A virATa bhavasAgaramAM ane viSayonA pathArAmAM khovAI to nahi jAya ? eno bhaya nahi ! A bahu sukha bhogavuM chuM, to mAruM puNya sAva ghasAI to nahi jAya ? evo bhaya nahi ! bhaya hoya to bahu sukhabhoga na kare. vividha tyAganA niyama rAkhe. dunyavI cIjonA bhaya TALavA A karavAnuM che. manapara AtmA ane Atmahitakara sthAno ane Atmahitakara pravRttiovagerenuM mahattva jhagamagatuM rAkhavAnuM che. 50-55 varasa pahelAMnI A vAta che, - jIvAbhAI zeTha parivAra ane sAdharmikane laIne yAtrAe nIkaLyA. tIrthonI kramasara yAtrA karatAM karatAMvacamAM tAra Avyo. vAMcIne khIsAmAM mUkyo. sAdharmika pUche, - zeTha zAno tAra zeTha kahe, A to eka pArasInetyAM ApaNA aDhI lAkha rUpiyA hatA, te pArTI nabaLI paDyAnA samAcAra che. pelo kahe 'to zeTha ! Apane javuM paDaze ne ?' zeTha kahe - 'zuM kAma ? rUpiyA khAtara ApaNI cAtrA bagADavI ? rUpiyA to eka janamanI cIja, cAtrA janama janama tAranArI. bhAgyamAM haze to rUpiyA Avaze. jo bhAgyamAM nahi hoya to saMdeha che ke jAuM to ya Ave ke na Ave ? yAtrA to nizcita AtmakamAI Ape che ! zuM A ? mahattva Atmahitane ApyuM, rUpiyAne nahi, pachI rUpiyA Avazeke nahi, evo bhaya nahi. dunyavI cIja bhAgyane soMpavAnI. ekavAra mumukSu kanyA AvI kahe, mAre amuka sAdhvI pAse dIkSA levAnI che. meM pUchyuM - te emano paricaya karyo che ? mane e kahe, sAheba ! paricaya zuM karavo hato ? meM kahyuM, paricaya karyo hoya, to Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaTha emane ApaNA svabhAvanI ane ApaNane emanA mithyAtva, lobhamAM mithyAtva, ema na kahetAM svabhAvanI khabara paDene? e joyA vinA jhukAvo, mAyAmAM mithyAtva kahyuM? ne pachIthI na banyuM to? u. - gusso karatAM abhimAna karatAke lobha e kahe "sAheba! Apa bhalA to jaga bhalA' karatAM manane hajI ema lAgavA saMbhava che, ke A huM ane kharekhara ema ja banyuM. Aje paNa khoTuM karI rahyo chuM. paraMtu mAyA karatAM evuM nathI guruNI vagere badhAne priya banIne mastIthI cAritra lAgatuM, ke A huM khoTuM karI rahyo chuM, tyAre je pApa pALe che. pUcho, - AcaratAM khoTAna lAge, heya-tyAjyana lAge, te pra. - paNa koIvAra vAMdho vacakona paDe? pAponA AcaraNamAM mithyAtva bhegu bhareluM hoya. u.- nA, potAnA AtmAnA kalyANane ja mAyA e kAMI jIvanajarUrI cIja nathI. mahattva Ape, ane ethI ja kSamA-samatA- potAnI khoTI kalpanA ane kAMkSAdine vaza thaIne sahiSNutA vagere ja kamAvAnuM lakSa rAkhe ne bAkI jIva mAyA kare che. tethI jJAnIoe joyuM che ke bahAranA prasaMgo aMge Everything O.KbadhuM mAyAvI jIva mithyAtvamAM ghasaDAI rahyo che. tethI sAruM-sarasakarIne cAle, ene kyAreya vAMdho vacako kahyuM mAyAmAM mithyAtva'. nathI paDato. mAyAnI bIjI kharAbI e che, ke hajI krodha, tAtparya, bhavAbhinaMdI jIva jagatanI jaDa abhimAna, lobhabIjAnI jANamAM Ave che, paNa cIjone ja mahattva Ape che. ne enA ja AnaMdano mAyA koinI jANamAM nathI AvatI. tethI e e khapI banyo rahe che, tethI e vAtavAtamAM bhaya mAyAvIne koi samajAvanAranathI maLatuM. tethI pachI jIvananA cheDA sudhI mAyA cAlyA kare che. emAM (6) rATha - bhavAbhinaMdI jIva zaTha eTale vaLI aMtakALekadAca ogha (janarala) upadezarUpe ke mAyAvI hoya che. mAyAvIpaNuM, daMbha, droha, paNa mAyAtyAganuM kahenAra maLe, toya jIvanabhara vakatA, e moTo durguNa che. aMdaramAM kAMI ne mAyAnA karelA abhyAsathI e upadeza aMtakALe bahAramAM bIjuM. haiyAmAM cheSa rAkhe ane zabdomAM upayogI nathI thato, mAyAnI gAMTha baMdhAI gaI te mane tamArApara bahu prema che, tamArA vinA mane aMte ya chUTatI nathI! gamatuM nathI bole, e mAyA che, mAyAtyAga e rumI sAdhvIne ema ja banyuM. paradezI dharmano pAyo che. mATe to adhyAtmasAramAM badhA rAjakumArapara saheja rAganI dRSTithI eka ja vAra sadguNane badhI sAdhanAnA pAyAmAM bhavairAgya jovAnuM nAnuM pApa eNe guru AgaLa dIkSA vakhate batAvyo, paNa vairAgyanA pAyAmAM daMbhatyAga na AlovyuM. dIkSA pachI paNa na AlovyuM, chevaTe mUkyo. mAyA hoya tyAM vairAgya na rahe. samakita na aMte anazana karatAM pahelAM ya na AlovyuM, ane rahe. bolo chone... mAyAthI kahetI rahIke mAre have AlovavAnuM kazuM "sAcAmAM samati vasejI, pApa bAkI rahetuM nathI ! uhuM jyAre guru AcArya mAyAmAM mithyAtvare prANI! yAda devaDAvyuM, ke tame rAjA hatA, tyAre huM rAjakumAra makarI mAyA lagAra." avasthAmAM tamArI rAjasabhAmAM Avelo. tyAre pra. - gussAmAM mithyAtva, abhimAnamAM tame mArI sAme rAgathI joyeluM, te kema AlovatA seve che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 nathI?" tyAre eNe mAyAthI bacAva karyo ke "e bhIlane pUrvabhavanuM smaraNa to thayuM. kaho, have ene to meM tamArA brahmacaryanI parIkSA karavA e rIte jJAna thayuM ke nahi? nA, e to vicAra kare che ke, joyeluM.' Ama aMte paNa mAyA chUTInahi, ne enA 'are ! A to koI jabaro jAdugara lAge eka lAkhabhavadurgatiomAM bhaTakavAnA vadhI gayA che, jevuM bole che evuM dekhADI Ape che!' mAyAvI mahAduHkhada! mAyA prAkRta bhASAno zabda ema vicArIne kahe "jA, jAmAyAvI, Ama laIe, to enA be artha thAya. mAyA ane mAtA. kahI kahI lokone Thage che? huM ema kAMi tAruM mAnI A hisAbe mAyAe mAtA che, janetA che, konI lauM, evo mUrkha nathI. janetA? anekAneka janmonI. ahIM mAyA karo zuM bhIla kharekhara mUrkha nathI? che ja, kemake to enAthI anekAneka janmo sarajAya ! emAM bhIlane jAtismaraNa jJAnato thayuM, paNa kevuM? jJAna bhaTakavAnuM sarajAya! Ano bhaya hoya, to mAyAna pramANe jANelI vastu haiyuM kabUlatuM nathI, eTale ramAya. paraMtu bhavAbhinaMdI jIvane mAyA vinA cAle e ajJa ja che. basa, bhavAbhinaMdInI A sthiti nahi. tema ene anekAneka bhava bhaTakavAno bhaya paNa hoya che. nahi, tethI e mAyAvI zaTha kapaTI banyo rahe che. Avo jIva jagatanA padArtha jUe che, jANe (7) ajJatA - bhavAbhinaMdI jIva vaLI che kharo, paNa e nAzavaMta ne aMte rovarAvanArA ajJa arthAt mUrkha-mUDha hoya che. Ama bhaNeloya hovAthI rAga karavA yogya nahi, evuM enuM haiyuM hoya, zAstrajJa paMDite ya hoya, paraMtu sadguru- sat kabUlatuM nathI. eTale ja e jJAnavALo chatAM ajJa zAstrano upadeza hRdayathI samajavA, sadaNavA jevo che, mUrkha che. vaLI bhavAbhinaMdI ajJa-mUrkha eTalA ene bodhana hoya. jANe kharo, paNa enuM haiyuM e mATe ke, e vastune jotAM pUrvAparano vicAra nathI jANela tattvake mArga kabUla na kare. karato, pariNAma joto nathI. eTale tAtkAlika avadhijJAnI mahAtmAne jaMgalamAM zikArI svarUpa joI khoTo khyAla bAMdhI ajJAnatAbharI bhIlabheTI gayo, avadhijJAnathI eno pUrvabhavajoI pravRtti kare che. jemake pelAzeThano mUrkha chokaro kAMI lAgyuM ke Ane e batAvavAmAM Ave to saMbhava che kAma hAthamAM levuM te bahu vicAra karIne levuM ane ke A zikArano pApadhaMdho mUkI de. ema vicArIne kAma hAthamAM lIdhA pachI adhavacce muni ene kahe, bhalA AdamI! A zuM kare? choDavuM nahi." evA bApanA bolapara havelInA nirdoSa paMkherAne mAre? emaNe tAruM zuM bagADyuM jharUkhAmAM beTho beTho sAme eka gadheDo besato, che? bhIla kahe 'bagADe zuM? A jema jhADanA phaLa enApara mahinAo vicAra karato rahyo ke 'AnuM pADI laIe, ema A paMkherA pADI levAnAM.' pUMchaDuM jorathI pakaDyuM hoya, to ekakhe AvI jAya munie joyuM ke, A Amanahi samaje. ene ke nahi?" pachI kalpe AvI javAno nirNaya lai eno pUrvabhava saMbhaLAvuM, eTale samajaze. ema basa eka divasa nIce utarI gadheDAnuM pUMchaDuM jorathI vicArI ene kahe, jo, tuM jANe che ke pUrvabhave tuM be hAthe pakaDyuM, gadheDo bhaDakyo, cAre page kUdyone koNa hato? ema kahI eno pUrvabhava saMbhaLAvyo. bhAgavA maMDyo. chokaro pAchaLaghasADAyojAya che. saMbhaLAvIne kahe, jo Arte pUrve karelA pAponuM kevuMka loko kahe "are bhAI! choDI de pUMchaDuM, paNa e phaLa ahIM pAmyo. mATe hiMsA mUkI de." sAMbhaLatAM mUrkha athaDAto kUTAtone gadheDAnA pAchalA paganI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSphalAraMbhasaMgata lAto khAtAM chatAM pUMchaDuM choDato nathI. lokone kahe bApAjI kahI gayA che ke, 'bahu vicAra karIne kAma hAthamAM levuM, ne lIdhA pachI adhavacce choDavuM nahi. Ama AgaLa pAchaLano ne pariNAmano vicAra karyA vinA vartamAnapara nirNaya le ane 'gadhe kA pUMcha pakaDA so pakaDA, choDanA nahIM jevuM kare e ajJa che, mUrkha che. bhavAbhinaMdInA nirNaya evA mUrkhatAbharyA hoya che, je Apamatie ja cAle yA mithyAmatinA tattvano abhiniveza rAkhIne cAle, ene game tevo tAttvika yathArtha upadeza Apo, ene sAMbhaLelAno bodha to thAya, paraMtu potAnA pakaDelAne choDavAnI vAtanahi, eTale bodha maLyo chatAM e mUrkha ajJa ja rahe. vaktAe doDha kalAka gaLuM kheMcyuM hoya, chatAM A bhavAbhinaMdI to eka ja kahe 'mahArAjano dharma upadezano. eTale e ema ja kahe. ApaNe to bhAI ! karatA hoie e karatA rahevAnuM' eNe zuM karyuM A ? doDha kalAkanI mahenate UbhA karelA citrapara zAhIno khaDiyo DhoLI dIdho! AvI ajJatA kADhavI hoya enA mATe eka ja sIdho mArga vItarAga zaraNa. aciMta sattinuttA hi te mAvaMto vIsarA sajvaLya| paramaOALA paramaThThALahe sattAnA mUDhe amhi pAve aNAimohavAsie aNabhinne bhAvao, hiAhiANaM abhinne siA // arthAt te mahAna prabhAvavaMtA vItarAga sarvajJa (bhagavAna) kharekhara aciMtya sAmarthyavALA che. ame pApI, anAdinA mohathI vAsita chIe. bhAvathI anabhijJa- ajJAna chIe. (paNa icchIe chIe ke ame) sajJAna thaie, Ama sarvajJanuM zaraNuM lai dareka bAbatamAM emanAM vacanane anusare, e sujJa bane. bhavAbhinaMdIne e AvaDe nahi, mATe e ajJa ja banyo rahe che. (8) niSphalAraMbhasaMgataH vaLI bhavAbhinaMdI niSphaLa kAryo karavAvALo hoya che. kAma AraMbhe hozathI, kema jANe samajato hoya ke - 'pUruM pADI daIza.' paraMtu ene pUrNa karI zakato nathI, athavA emAM dhAryuM phaLa lAvI zakato nathI, enuM kAraNa e che, ke 'sarvatrAtattvAbhinivezAt' ene badhe atattvano ja durAgraha hoya che, pUcho, - pra. - niSphaLatA ane atattvadurAgrahane zo meLa? 73 u. meLa A rIte - eka vAta samajI rAkho ke, bhavAbhinaMdI jIva bhavanA eTale ke paudgalika viSayonA ja AnaMdane AnaMda mAnanAro hoya che, e eno atattvano Agraha che, kemake paulika AnaMda e vAstavamAM AnaMda nathI, kyAreka je viSayomAM AnaMda lAgato hoya che, e ja viSayomAM samaya-saMyoga-paristhitipharI jatA AnaMda lAgato nathI, duHkha lAge che. dA.ta. savAre nAsto Avyo tyAre AnaMda lAgyo. paraMtu pachI bAra vAge bhUkha chatAM pIrasanAra nAsto hAjara kare to AnaMda nathI lAgato, tyAM to roTI dALazAkamAM AnaMda lAge che. samaya pharyo AnaMda DUla. ema savAre nAstAmAM purIsAthe cAha - dUdhano saMyoga hoya, to AnaMda lAge che, paNa dALano saMyoga hoya to AnaMda nathI lAgato. pUrIsAthe saMyoga karatAM pUrImAMthI AnaMda uDyo. ema bALapaNamAM khelavAmAM AnaMda lAgato, ne kumAra-yuvAavasthA AvatAM emAM AnaMda nathI lAgato. avasthA paristhiti pharatAM e ja khelavAmAMthI AnaMda uDyo. . AvA jagatanA viSayonA AnaMda kAmacalAu che, asthira che, kAyamI nathI, haMmezamATe AnaMda eTale AnaMda ja evuM nathI. bhUkha hatI tyAM sudhI 5 - 7 peMDA uDAvavAmAM mahA AnaMda dekhyo. pachI peTa pUruM bharAI gaye jajamAna vadhu be peMDAno Agraha kare, to AnaMda nahi duHkha lAge che, ane Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 zaramamAM paDIjovAparI kADhe ane pachI akaLAmaNa e eno atattvano Agraha che. tethI e have e ke ulTI thAyato mahAduHkha lAge che. moTIzeThANIne AnaMdamATenI pravRtti kare to saravALe AnaMda sAro pati, putra, putravadhu, moTara, baMgalo vagere rahevAno che ja nahi, tethI enI pravRtti aMte niSphaLa maLyAno anahada AnaMda hato, paNa putra acAnaka ja javAnI. marI gayo, to pati, paisA, baMgalo, moTara, badhuM bhavAbhinaMdIjIva viSayasukhamATe dharmapravRtti ene khAvA dhAya che. tyAM pUcho ene, kema AnaMda kare, to te pravRtti paNa Ama saravALe AnaMdadAyI che ne? to ejhaTa gAjI uThaze, zuM rAkha AnaMda? nahi rahevAnI, tethI A pravRtti paNa niSphaLaA AMkhanI kIkIne kalejAnI kora jevo chokaro AraMbhasvarUpa ja che. tAtparya, bhavAbhinaMdInI maryo, enA karatAM huM ja abhAgiyaNamana marI? dunyavI pravRtti zuM ke dhArmika pravRtti zuM, saravALe A bicArI vahune mAre jiMdagI sudhI jhUratI badhIya niSphaLa pravRtti-niSphaLAraMbha che. jovAnI? bhavAbhinaMdIjIva atattvanA AgrahathI bIjI rIte emamoTozeTha che, badhuM TIpaTopabanI AvyuM paNa niSphaLa AraMbhavALo che, jemake dArUnuM vyasana che, chokaroya dhAryo hoziyAra thaI vepAra sAro pADanAro AnaMda mANe che, paraMtu e vadhu ne vadhu saMbhALe che, paraMtu jo e svayaMne mitrono caDAvyo madirA madirApAnano caDasa lagADanAra ane aMte have bApanuM mAnato nathI ne sAcuM bole che, mA- pAyamAla karanAra hovAthI vAstavamAM enI bApa AgaLa moDhuM caDAveluM rAkhe che, to e bApa- vyasanapravRtti niSphaLa che, ema ahIM viSayonA zeThane pUrvano AnaMda DUla! have jiMdagI sudhI hRdaya- AnaMdano Agraha-abhiniveza eno caDasa saMtApa. kema managamatA viSayo uDI gayA? nA, lagAvanAra, ane aMte pAyamAlakaranAra hovAthI hAjara che, chatAM emAMthI AnaMda ukyo. e batAve enI viSayapravRtti saravALe niSphaLa ja che. che ke dunyavI viSayomAM AnaMda che ja nahi. to pUcho, bodhanI suMdaratA pariNatipara pra. - e ja paisA baMgalo moTara putra vagere vinAmaivaMtata: vimu? tyA6,viSayomAM pahelA AnaMda kema lAgatA hatA? rUca tvariAmAnu-viddho vothonasundrADA u. - e AnaMda kalpanAnA AnaMda hatA, mATe tatsava niyama vipasaMvRttAnnavALA to dekhAya che, koI zrImaMta vairAgyathI e badhuM ja rati-vaM-mavAminaviniti, mAchoDI cAritra le che. to eno AnaMda uDI gayo DasAmatvata satyaUiTImAnuviddho vo : nathI lAgato, paraMtu have e sAco AnaMda sAmAncana nA surata pharyAda-tAvaanubhavAya che, kemake viSayomAM AnaMdanI khoTI vikSitAsarAmasaLaMdhAva, niyama-vimikalpanAno AnaMda hato. have viSayomAM paralokanA tyAhavipasamRdmavatinivarzanamAtraFIkaLA bhayaMkara trAsanI kalpanA Ave che. eTale viSayono TIkAryuM tyAre jo e pramANe (bhavAbhinaMdane AnaMda UDI jAya che. pUrve kalpanAno AnaMda hato, asat pariNati) che, to tethI zuM? e kahe che, - have kalpanAne ja tilAMjali daI dIdhI. gAthArtha e pramANe asat pariNatithI sArAMza, viSayomAM AnaMdanuM TIpuM ya nahi, vaNAyelo bodha asatpariNatinA saMsargathI ja chatAM bhavAbhinaMdI jIvane emAM ja AnaMdalAge che, avazya suMdara nathI, jemake jhera mizrita bhojana. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNati para bhAra mukavAnA be kAraNa TIkArya : 'iti' arthAt e pramANe, bhavAbhinaMdInI pariNati hote chate ene asat pariNati hovAthI eno bodha asat pariNatithI vaNAyelo che, ne e sAmAnyathI suMdara (prAsta) nathI. kema ema ? to ke 'tatsaMgAdeva' arthAt vivakSita asatpariNatinA saMbaMdhathI ja 'niyamAt' eTaleke niyamathI (yAne avazya). konI jema ? to ke viSamizrita bhojananI jema. A dRSTAMtamAtra che. vivecana : avedyasaMvedyapada bhavAbhinaMdI jIvane hoya che e kahyuM, ane bhavAbhinaMdI jIvakevo hoya to batAvyuM ke kSudra, lAbharati, vagere... e evo che to tethI zuM ? e have 77mI gAthAmAM batAvatAM kahe che, bhavAbhinaMdIpaNAno pariNAma arthAt pariNati e AtmAnI asat pariNati che, malina AtmapariNati che, tethI evI malina AtmapariNatithI vaNAyela bodha paNa malina che suMdara nathI. pra. - bodha dekhAya to yathArtha, dA.ta. jANyuM ke pazu-paMkhI, kIDA, makoDA e jIva che, ema bodha yathArtha hovA chatAM, mAtra pariNati malina, tethI bodha khoTo kema? u. jema cora potAnA sAgarItane oLakhAve ke 'jo pelo zrImaMta', to e oLakha che to sAcI, paraMtu emAM oLakhanI sAthe lUMTavAnA bhAva che, lUMTavAnI pariNati che, tethI e oLakha asat kahevAya. e rIte bhavAbhinaMdI jagatamAM je kAMI jue-jANe, enI sAthe ja vaiSayika sukhaduHkhanI dRSTi hoya che, kaho ke bhavAbhinaMdI jIva jANeluM badhuM vaiSayika sukhaduHkhanA kAraNe ja mApe che. mATe enI jANakArI Ama satya chatAM asat che. arthAt e jJAna vaiSayikasukha Ape, to kAmanuM; ane vaiSayika duHkha Ape, to nakAmuM. evI aMtaranI asat 75 pariNatithI kharaDAyela jJAna hovAthI e jJAna malina che, suMdara nathI, Atmahitakara nathI. eTale jJAna meLavavA sAthe aMtaraMga pariNati kevI kAma kare che e mukhya jovAnuM che. dA.ta. gAma bahAra vezyAnuM maDaduM paDyuM hoya, enApara bhogI ane yogI baMne ya jJAna kare che.bhogI jJAna kare ke 'bicArI suMdara zarIravALI marI' paraMtu bhogInuM A jJAna malina che. kemake enI sAthe bhogasukha ane dhanakamAI karI zakAta. e dayAnI pariNati malina che, asat che. tethI enuM jJAna paNa asat che. tyAre yogInI dayAnI pariNati e che ke jIvaMta hota ane AvA mokSamArganI tapa-saMyamanI sAdhanAne yogya suMdara dehane emAM lagAvyo hota, to janma-janmAntaranAM pApono nAza karI zakta. e sArI dayAnI pariNati che, tethI enuM 'bicArI marI' e jJAna paNa suMdara che. bhogInI AMtara pariNati bhogataraphanI, mATe khoTI. ema bhavAbhinaMdI jIvanI paNa Antara pariNati viSayasukha taraphanI ane AtmahitathI tathA sarvajJavacanathI taddana beparavA, mATe e asat malina pariNati che. evI pariNativALAno bodha sAco dekhAvA chatAM suMdara nahi. tethI ja asarvajJanAM darzano dharmanI vAta to majenI kare, paraMtu evI sarvajJakathita AtmahitanI vAtonI taddana upekSAnI pariNati kAma karatI hoya che, tethI e asarvajJa darzananI dharmanI ke tattvanI vAto asuMdara che. AvA keTalAkanI sarvajJavacana prati upekSA to vaLI kevIka bhAre ke, e sarvajJanI paNa mazkarI kare che. to zuM evAnI dharmanI tattvanI vAto suMdara gaNAya ? dA.ta. bauddhadarzana asarvajJanuM darzana che. e kahe che ke jagatamAM sarvajJa koI hoi zake nahi. kadAca kahoke, sarvajJa vinA sUkSma atIndriya padArtha koNa batAve ? to evA padArtha mATe sarvajJa ja pramANa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 bhUta che. to baudgha kahe che ke 'pramALa dUravartI cet, varaM gRdhrAnupAsmahe ' arthAt jo sarvajJa dUradarzI che, mATe pramANa bhUta che, to to bahetara che ke gIdhaDA dUradarzI hoya che, mATe ene ja bhagavAna mAnI enI ja upAsanA karIe. bauddhanuM A vacana zuM che ? sarvajJanI marakarI. kemake sarvajJane eNe gIdhaDAnI tole gaNyA ! ene pUchIe, ke to pachI sUkSma atIndriya padArthanA jJAna vinA sUkSma mokSamArga kyAMthI sUjhaze ? to baudgha kahe che, mokSa che nirAkAra vizuddha citsaMtatirUpa. arthAt jagatanA padArthamAtra kSaNika che, to AtmA arthAt vijJAna paNa kSaNika che, paraMtu jema dIvAnI jyota kSaNika yAne kSaNakSaNa palaTAtI chatAM uttarottara jyota samAna hovAthI enI samAna dhArAne laIne e jyota sthira che, ema bhAsa thAya che, basa evI rIte ghaDo, vastra vagere ane vijJAnamaya AtmA kSaNika chatAM enI kSaNe kSaNe cAlatI samAna dhArAne laIne e ghaDo vagere sthira bhAse che. yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 mokSa thaI javAno. AmAM bIjA trIjA sUkSmaatIndriya padArthana jANyA to kyAM aTakyuM ? pachI sarvajJanI zI jarUra? Ama bauddha sarvajJane uDAve che. paNa ene khabara nathI ke paheluM to A kSaNikatva e ja sUkSma atIndriya tattva che, sarvajJa vinA A atIndriya kSaNikatva koNa pratyakSa joi zake ? kadAca kaho, - pra. - ame kSaNikatva tarkathI sAbita karIe chIe. pachI sarvajJanI kyAM jarUra paDavAnI ? u. tame pote ja kSaNika cho, tethI kSaNikatva sAbita karavAnI tamArI guMjAyarA nathI, kemake je kSaNe tame tarka lagAvazo, enI pachInI kSaNe tame pote ja kSaNika hoI hayAta nathI. pachI kSaNikatvanuM jJAna koNe karyuM ? ane A kSaNe je kSaNikatvajJAnakaravA jAya, e pote pUrva kSaNe hato ja nahi, to kSaNikatvajJAna sAdhaka tarka koNe laDAvyo? tyAre jo koI eka ja puruSa A kSaNe tarka kare ane bIjI kSaNe kSaNikatva nirNaya levA jAya, to te puruSa pote ja brikSaNasthAyI banavAthI sarva kSaNikatva siddhAnta UDyo ! kadAca kahezo, - pra. - bhale kSaNikatva jevA atIndriya have vijJAnadhArA yAne citsaMtati cAle che. e ahaMkAra viSayaka vijJAnanI dhArA che. enuM nAma padArthane jANavA sarvajJanI jarUra paDatI hovAthI ame saMsAra che. kSaNikatva nahi mAnIe. paraMtu nirAkAra citsaMtatirUpa mokSa sAdhavAmAM sarvajJanI kyAM jarUra che ? sopaplava citsaMtatiH saMsAraH nirupaplava citsaMtatiH =mokSaH jyAM sudhI tamArA jJAnamAM koI AkAra, koI viSaya bhAse, tyAM sudhI saMsAra, viSaya-AkArabhAsano baMdha karI do. ane zuddha viSayavinirmukta zuddha vijJAnadhArA calAvo, eTale mokSa thayo gaNAya. AmAM sarvajJanI-sarvajJadaSTa sUkSma atIndriya padArthane jANavAnI kyAM jarUra paDI ? e to kSaNikatvanI ane nirAkAratAnI bhAvanA ane dhyAnano abhyAsa karo, eTale AkAra chUTI javAthI u. - paheluM to e samajo, ke jJAna ane nirAkAra-nirviSayaka e saMbhavita ja nathI. kemake jJAna eTale prakAza, e koI prakAraya vastune laine ja hoya. kazuM prakAzya ja jo nathI, to prakAza zAno? tAtparya, jJeyanA AkAra vinAnuM jJAna hoya ja nahi. bIjI vAta e che ke, mokSarUpa nirAkAra citsaMtati UbhI karavA mATe jarUrI nirAkAranI bhAvanA (arthAt jJAna) je karAya te to saviSayaka - sAkAra ja banyuM. pachI nirAkArano anubhava karazo kevI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNati sudhAravAnI A cAvI, Azravane saMvara banAvo rIte ? vaLI 'jJAna nirAkAra nirviSayaka hoi zake che' e sAbita zI rIte karazo ? je tarka lagAvazo, e sAkAra jJAnarUpa ja rahevAno; ane tarka mATe (2) pariNatipara bhAra mUkavAnuM bIjuM kAraNa e che ke, jJAnano uddeza mokSa che, te mokSazuM che ? AtmAno atyaMta vizuddha pariNAma yAne 8 dRSTAnta zodhazo, to koi nirAkAra nirviSayaka jJAnakarmanA kSayathI pragaTa thato AtmAno sahaja zuddha daSTAntarUpe maLaro ja nahi. tyAre tarka niSphaLa jatAM nirAkAratA jevA atIndriya padArthane pratyakSa jonAra tarIke sarvajJanI jarUra paDavAnI. pachI sarvajJa vinA kyAM cAlyuM ? tAtparya, sarvajJa ja mokSa ane mokSasAdhaka atIndriya bhAvone pratyakSa joi zake, ne jagatane batAvI zake. emano virodha karavo, emane na mAnavA, e AtmAnI asatpariNati che. ne asatpariNativALo bodha suMdara hoI ja na zake. tyAM bodha sAco hoya, teTalAmAtrathI suMdara na kahevAya. pUrve kahyuM hatuM tema, corane amuka mANasa paisAkAra che evuM jANavA maLyuM, e jJAna sAcu hovA chatAM, enI aMtaranI pariNati coravAnI che, asat pariNati che, to evI asat pariNativALA jJAnanA sAcApaNAne zuM karavAnuM ? e jJAna asuMdara ja kahevAya. mATe jJAnanI suMdaratAno AdhAra aMtarAtmAnI pariNati upara che. pAyAmAM pariNati sudharavI joie. jo pariNati bagaDelI che, malina che, to ekalA jJAnaprakAzane zuM karavAno ? have jo pUcho, - pra. - pariNatipara kema bhAra mUko cho ? u. - pariNatipara bhAra mukvAmAM bekAraNa che. (1) pariNati nirmaLa hoya, to thoDuM paNa jJAna tAraNahAra che, jemake mASatuSa munine mAtra pAMca samiti, traNa guptinuM jJAna. tyAre jo pariNati melI che, to ghaNuM paNa jJAna mAraNahAra che, jemake abhavI-durlavIne nava pUrva sudhInuM jJAna. pariNatipara bhAra mUkavAnuM A eka kAraNa. 77 svabhAva. ethI have samajAya evuM che ke, A atyaMta nirmaLa pariNAma pragaTa karavo hoya; to sAdhanAnA pAyAmAMthI aMtarAtmAnA pariNAma thoDA thoDA paNa nirmaLa karatA cAlavuM joie. te azuddha asat pariNAmane dabAvatA javAthI ja zakya bane. dA.ta. mokSanuM eka svarUpa anAhAripaNAnI pariNatijo lAvavI hoya, to AhArasaMjJAnA kApanI nirmaLa pariNati UbhI karavI ja joie. ekaluM jJAna to hoya ke 'AtmAno svabhAva anAhAripaNAno che' paraMtu divasamAM ghaNIvAra khAto raheto hoya, ghI keLAM ne rasagullA vagere uDAvato raheto hoya, to tyAM khAnapAnanI pariNatine AhArasaMjJAkyAM dabAyA? niraMkuza yathecchacAritA rahI. kharekhara to AhArasaMjJA para sUga rahevI joie. jo e sUga hoya to eTalI nirmaLa pariNati che. dharmAtmAne bimArIvaza caudaze khAvuM paDatuM hoya, to ene kheTha hoya. khAvApratye sUga hoya. khAya che eTale khAvAnI asat pariNati to kharI, ne e Azrava che, paraMtu tyAM jo khAvApara sUga to e saMvaranI sat pariNati che. che pariNati sudhAravAnI A cAvI, Azravane saMvara banAvo. paisA e Azrava che, kemake enApara rAga thAya che, mUrchA thAya che, sukha vilAsa bhogavavAnA koDa thAya che. paraMtu jo tyAM A vicAra Ave ke 'A paisA mAremATe khataranAka che, kemake enA tIvra rAgamamatvathI bhavonI paraMparA cAle !' ne aMtaramAM paisApara ghRNA thAya che, to e saMvaranI pariNati che. athavA ema thAya ke 'AnAthI prabhubhakti Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 saMgha-sevA, jJAnasevA, jIvadayAdi karIza to e eTale mithyAzAstronAM mithyAtattvonI zraddhAnI saMvaranI samyapha pariNati che. pariNati arthAt asat pariNati che. athavA ema koIe ApaNuM kAMIka bagADyuM, sarvajJanAM zAstrono bodha che, paraMtu ekAMte dunyavI athavA ApaNuM apamAna karyuM, tyAM jo manane 'A viSayono ja rAga che, to enI asapariNati kevo kharAba mANasa ema enApara aruci-dveSa che, to e jhera samAna che. enAthI mizrita game thAya, to e AzravanI pariNati. mATe to mahAvIra teTalo bodha hoya toya te asuMdara che. bhagavAnapara anADIo taraphathI julmanI jhaDiyo tyAre samyapha AMtara pariNati e amRta varasI chatAM, prabhu AvA kharAba mANasa' eTaluM samAna che, enAthI mizrita thoDo paNa bodha ya manamAM na lAvyA, kemake prabhu samajatA hatA ke AtmAne puSTikAraka che, samyaka che. Ama, evuM vicAravAmAM aruci-dveSanI AzravanI pariNatipara mukhya bhAra devAnuM kAraNa badhI pariNati che. tyAre jo tyAM ema vicArAya ke, sAdhanAno carama uddeza vItarAgatAnI pariNatipara 'AmAM to mArAmATe karmakSayano dhanya avasara che. javAno che. paNa sAmo jIvato dayApAtra che, e bicAro mAruM ema caramauddeza anAhArIpaNAno khyAlamAM nimitta pAmI karma bAMdhe che!' to A saMvaranI hoya, ne caudaza jevI parvatithi AvI, to tyAM sapariNati che. veThavAnuM AvyuM, te to veThavuM ja ulaTabhera upavAsa thAya; ne kadAca zarIrAdinA kAraNe paDavAnuM che, pachI ene AzravanuM sthAna zA mATe tapa na thaI zakyo, to haiyAne bhAre rudana hoya. tapa banAvavuM? saMvaranuM ja banAvavuM. AzravanuM sthAna na karI zakavAno kheda e samyapha pariNati che. eTale jyAM rAga, dveSa, ukaLATa, hiMsAdinI ApaNA sva. paMnyAsajI zrI padmavijayajI bhAvanA vagere azubha bhAvo karAya te, saMvaranuM ne kensarano jAlima vyAdhi hato, mAthuM dukhavAnI sthAna eTale jyAM kSamA, dayA, samatA, upazama, vedanAmAM to lAgeke, mAthAnA jANeTukaDA thaI rahyA ahiMsA vagere zubha bhAvokarAyate. basa, vAraMvAra che. emAM ekavAra caudaze emanI pAse huM beThelo jAgRti rAkhIne AzravanAM sthAnone saMvaranA sthAna te rovA jevA thaIne kahe ke, "juone! Aje parva banAvavA; emAM zubhabhAva Ave, tyAM AMtara- divase paNa mAre navakArazI vAparavAnuM pApa pariNati samyapha bane. AvI satpariNati sAtheno karavAnuM kevokamabhAgI!' pachI emanA AzvAsana zAstrabodha e suMdara bodha kahevAya, pachI bhale e mATe mAre kahevuM paDyuM ke, eka ja bAju kema juo bodha thoDo hoya. tyAre zAstrano ghaNo paNa bodha cho ? jema khAvuM e pApa che, AzrayasthAna che, jo AMtarika azubha pariNatithI mizrita hoya, to tema Avo jAlima kensara roga samatAthI sahana te asuMdara che. miThAInuM paNa bhojana jo jherathI karavo, e rogapariSaha nAmanuM mahAna saMvarasthAna mizrita hoya, to te suMdara nathI. enAthI zarIrane che. vaLI emAM ATalI jAlima vedanA samatApuSTinamaLe, paNa mota maLe. tyAre evAjhera vinAnuM samAdhithI sahana karavAmAM mahA kaThaNAI che, kaSTa sAduM roTalAnuM paNa bhojana zarIrane puSTi Ape. che; ne jema upavAsavagere e tapa che, tema A ema, avedha saMvedyapadavALAne granthibhedanathI jAlima vedanA samatA-samAdhithI sahana karavAnuM thayo. sarvajJanAM vacananuM mArgadarzana nathI maLyuM. kAyakaSTae paNa mahAnatapa che. avasare upavAsAdi Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asat pariNati kyAM kyAM UbhI thAya che? tapane paNa TapI jAya evo tapa che. emAM keTalo badho sattvavikAsa ane keTalI badhI adbhuta karma nirjarA che !' sAMbhaLI ne hasI paDyA. vAta A che, AzravasthAnane saMvara sthAnamAM pheravI nAkhatA AvaDe, to samyapariNati Ave. gurue Thapako Apyo, tyAM manane khoTuM lAge, to e AzravasthAna banAvyuM. paraMtu manane jo ema lAge, mArA hitanAmATe Thapako guru nahi Ape, to bIjuM koNa ApavAnuM hatuM ? e kahe che e mArA hitane mATe kahe che, ne tethI mAre jAgRti rahe che, bhUla sudhAravAnI taka maLe che,' to e saMvarasthAna thayuM. AzravamAM asat pariNati; saMvaramAM sat pariNati. asat pariNati bhavano vistAra kare. sat pariNati bhavano saMkoca kare. jema mavAlInA saMbaMdhathI sAro mANasa paNa kharAbamAM khape, ema asatpariNati sAtheno bodha kharAba. pra. - asatpariNati hoya, to evuM na bane ke thoDo bodha kharAba ne bAkIno sAro hoya ? u. nA, dUdhapAkanA eka khUNAmAM paNa jhera, AkhA dUdhapAkane jherI tarIke oLakhAve che. tyAM ema nathI kahevAtuM ke 'ATalA khUNAmAMno ja dUdhapAka jherI che, bAkIno nahi' e to samagra dUdhapAka jherI ja gaNAya che. ema asat pariNatinA saMbaMdhathI samagra bodha asuMdara gaNAya, paNa nahi ke thoDo bodha sAro, ne thoDo kharAba eTale ja jamAlIe jyAM bhagavAnanuM mAtra eka ja vacana utthApyuM, ne enAmAM asat pariNati UbhI thaI, tyAM have eno mAtra e vacanano ja bodha bagaDyo ema nahi, paNa eno bAkIno samagra bodha bagaDyo. - sArAMza - haiyAmAM asat pariNati UbhI thAya e jhera che, e haiyAmAM samagra bodhane 79 asamyak karI nAkhe che. asat pariNati kyAM kyAM UbhI thAya che? (1) pahelI to sarvajJa bhagavAnanA ekAda paNa vacananI upekSA-AvagaNanA karavAmAM asat pariNati UbhI thAya, pachI samagra sarvajJa zAsananI upekSA kare, ene amAnyakare, tyAM to pUchavAnuM ja zuM ? (2) sarvajJazAsana-jinazAsanane mAnya karavA chatAM, jo kAma, krodha, abhimAna, IrSyA, rAga, dveSa vagere kaSAyanI pariNati UbhI kare, to paNa pariNati bagaDI, asat thai. A kaSAyothI bahu ja sAvadha rahevA jevuM che. e kAma-krodhAdinA sUkSma rUpe Ave, to paNa pariNati bagaDI gaNAya. dA.ta. brahmacArI rukmIstrIrAjAe paradezI rUpALA rAjakumArapara saheja rAganI daSTithI kSaNavAra paNa joyuM, to tyAM sUkSma kAma Avyo. enI pariNati bagaDI. ema kSamAzIla mANasane koI pUche, bhAI ! tamane pelo bahu bolI gayo chatAM tamane kema saheja paNa gusso na Avyo ? ane tyAM A jo kahe ke bhAI ! ApaNe to kSamAnuM ja jIvana sUtra rAkhyuM che,' to AmAM sUkSma abhimAna AvyuM, ne emAM asatpariNati thaI. ema dharma karavAnI zakti chatAM jo pote mAne ke mArI zaktinathI. to emAM sUkSma mAyAnuM svarUpa AvyuM, ne tyAM pariNati bagaDI. jIvane asat pariNatio- asat pariNAmo hisAba vinAnA thAya che. AmAM moTo asat pariNAma mithyAtvano che, rAga-dveSanI granthino che. tyAM sarvajJavacananI zraddhA nathI, eTale vedyasaMvedyapada nathI. sarvajJa vacananI zraddhA hoya, to kharekharA vedyanuM saMvedana thAya ne ? granthi bheThe nahi, tyAM sudhI A AvatuM nathI, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 tethI avedyasaMvedyapadamAM rahe che. u. - bodhamAM viparItatAnuM kAraNa ene phalata etadevAha, AMtarika asapariNatino saMparka che. A asat tadantoData veda, vipakSanI pariNati kevI hoya che? to ke ene ekAntavAdI dihitavivenyA, vidyasAmrAkSa: 78 mithyAdarzananI zraddhA hovAthI vastune ekAntarUpe to -avedya(saMvedya) vinta: matta - ja jovAnI vRtti hoya che, ne AvI vRtti ane IRCTC dR-to, vipasAthAnA nara: mi- samyapha pariNati che. jagatamAM vastumAtra anekAMta tyAda-hitAditavivenyA :-patadrahita phatyartha dharmI hoya che. dA.ta. ghaDo sva-svarUpe sat paNa matavAda-vidyatte rASpakSiNa: satati II78 che, ane pararUpe asat paNa che. mATImayatAe sat, TIkArya phaLathI A ja avedasaMvedyapada kAMcanamayatAe asat. paraMtu ekAntarUpe jovAnI (vastu) kahe che. vRttivALo ghaDAne ekalo sat tarIke jUe che. eTale gAthArtha : A (avedyasaMvedyapada) vALA A enuM darzana yAne bodha bhramarUpe che, yathArthabodha mANaso A ja kAraNe lokamAM bhamavALA hoya che. nahi. anekAMtadharmIne ekAMtadharmI tarIke jovo, e tethI ja hita-ahitano viveka karavAmATe aMdha bhrama-viparyAsa-viparItabodha ja kahevAya. (mAtra) vartamAnadarzI ane kheda pAmanArA hoya che. basa, adyasaMvedyapadanI A kharAbI che, ke TIkArtha: AvALA-avedyapadavALA mANaso, e mANasane bhramamAM ja rAkhyA kare. eka bAju Aja kAraNe ahIM lokamAM viparyAsaparA arthAt mahAvairAgya paNa hoya, chatAM bIjI bAju bicArAne mukhyatAe bhrama-viparIta bodhavALA hoya che, sarvajJazAsana nahi maLyuM hovAthI enI vRttieTale zuM toke) hitAhitanA vivekamAM aMdha eTale pariNati mithyAzAsananA anusAra ekAntamatanI ke evA vivekathI rahita hoya che. eTalA ja mATe mAnyatAnI hoya che, anekAMtamatanI nahi. tethI kahe che "khidatte sAMpratekSiNaH' arthAt (mAtra) vairAgya chatAM bodha viparIta che. vartamAnadarzI banyA rahyA thakA kheda pAme che. tyAre ApaNe jainakuLamAM janmavAmAtrathI vivecana : avedasaMvedyapadano (1) gaLathuthImAM sarvazanuM zAsana-jinazAsana pAmyA svarUpathI vicAra karyo ke enuM svarUpa kevuM? rAga- e keTalAbadhA puNyazALI? paNa tethI zuM? jovAnuM dveSanI gAMTha UbhI hovAthI paramArthathI je vedya che, A che ke, - enuM emAM saMvedana nahi, zraddhA nahi. have (2) kuLamahattAe jainazAsana pAmyA kharA, phaLathI vicAra kare che ke avedyasaMvedyapadanuM phaLa zuM? paNa jainazAsana haiyAmAM sparyuM che? vaNAyeluM toke avedyasaMvedyapadavALA viparyAsaparA arthAt che? kuLathI jaina chIe, haiyAthI jaina chIe? pradhAnatAe viparItayAne ulTobodha karanArA hoya haiyAmAM jaina zAsana vaNAyuM eTale? che. prazna thAya, jema haiyAmAM saMsAra ne saMsAranA viSayo pra - bodha to ApaNe karIe tevo hoya, vaNAI gayA che, to enA ja AdhAre arthAt ISTadA.ta. ApaNe ghara-ghaDo vastra vagere joIe ema aniSTa viSayonA AdhAre potAne sukhaduHkha evI e paNa ema ja jue che, to AmAM bodha viparIta samaja rahe che, ne rAta divasa enA ja vicAro cAle zI rIte? che. tema Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra vartamAnadarzIonA bhAge kheda... haiyAmAM zAsana vaNAI gayuM, eTale zAsananA AdhAre eTale ke zAsane kahela zubha azubha AlaMbano ane zubha-azubha yogonA AdhAre potAne sukha-duHkha, evI samaja rahe ne zakya azubhane TALavAnI tathA zakya zubhane AdaravAnI kALajI tathA prayatna rahe. haiye saMsAra vaNAyelane paisAnI noTo dekhe, mevA miThAIno thALa dekhe eTale AMkha nAce che, haiyuM khIle che. tema haiye zAsana vaNAyelane bhagavAna, bhagavAnano dharma, guru ne maMdira, tIrtha, zAstro tathA dharmanI sAdhanAo dekhe eTale haiyAne AnaMda thAya. enI sAme saMsAranI bAbato dekhe, tyAM haiyAne e paradezI mAla jevuM lAge. kanyA paraNIne piyara choDI sAsare jAya, tyAre enA haiyAmAM sAsaruM ne pati tathA sAsariyA kevA vaNAI jAya che ? basa, haiyAmAM saMsAra paDato mUkI zAsana vaNAI jAya, eTale zAsananI ja vAtono vicAra rahyA kare. ema haiyAmAM zAsana spezyuM hoya eTale ? haiyAne jainazAsana ja sArabhUta lAge. (1) jainazAsananA kAyadA-kAnuna ja sArabhUta lAge. ( 2 ) jainazAsananA tattvo sarvajJakathita jIva ajIva vagere nava tattva ja sArabhUta lAge. (3) jainazAsane kahelo mokSamArga samyagdarzana, jJAna, cAritra ja sArabhUta lAge. (4) jainazAsane kahelA dAna-zIla-tapabhAvanArUpa dharma ja sArabhUta lAge. (5) jainazAsanamAM kahelA devAdhideva vItarAga sarvajJa arihaMta paramAtmA ane guru saMyamI sAdhu ja sArabhUta lAge. A ja badhuM sArabhUta tAraNahAra lAge, eTale enI sAme mithyA deva-guru- dharma, dunyavI kuTuMbasagAvahAlA, paisA TakA, mAla-milkata, jAtanI 81 hoziyArI, mAna sanmAna vagere badhuM asAra tuccha ane mAraNahAra lAge. e lAge tyAM vedyasaMvedyapada hoya, eTale pariNati samyak kahevAya, sat pariNAma kahevAya, ane evI pariNativALAno bodha yathArthabodhakahevAya. bAkI aneghasaMvedyapadavALAnI pariNati asat eTale ja eno bodha ayathArtha yAne viparIta hoya. evA e bicArA sAcA hitaahitane jovAmATe aMdha hoya che 'A mAruM hita che' 'A mAruM ahita che', evo viveka vaheMcaNa ene hoya nahi janamathI aMdhane 'A ajavALuM, peluM aMdhAruM,' evo viveka karavAnI tAkAta kyAMthI hoya ? viparyAsavALo hitAhita jovAmAM aMdha. eTale hitane ahita mAne, ahitane hita mAne. dA.ta. Itara dharmavALAe zaucane pahelo dharma mAnyo, te kyAM sudhI ke sarvasaMgatyAgI sAdhu mahArAjane paNa e kahevA taiyAra ke tame snAna nathI karatA, tethI tamArAmAM pAyAno pahelo zauca dharma ja nathI. tethI tamArI pAse dharma nathI. paraMtu emane khabara nathI. ke 'snAnaM madadarpakara' snAna e mada ane kAmonmAda pedA karanAra che 'snAnaM kAmAMgavardhanam' snAna ekAmanA aMganI vRddhi karanAra che. brahmacArIne 'vibhUsA itthIsaMsaggo siNANuM sobhavajjaNa' sUtrathI snAnano tyAga kahyo che. vaLI pANInA TIpeTIpe asaMkhya jIvo, e snAnamAM mare enIya khabara nathI. Ama AtmAne ahitakara evA snAnane hitakara mAne che. A koNa karAve che? matino viparyAsa, hitAhitano viveka nathI. snAna tyAgamAM asaMkhya jIvone abhayadAna che, e Atmahitakara che, ene ahitakara mAnavuM che, emAM viveka kyAM rahyo ? mAtra vartamAnadarzIonA bhAge kheda aveghasaMveghapadavALAnI AMtarika Atma Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 pariNati ja khoTI. tethI jema ene hitAhitano viparyAsavALA mANaso mAtra vartamAnane joIne vivekanahi, ema e "sAMpratekSI hoya che. arthAtu cAlanArA kheda pAme che, saMtApamAM paDe che. mAtravartamAnane jonArA-tAtkAlikane jonArA hoya cha. - vartamAnadarzane bhAge kheda kema? che. jUo bauddhadarzanavALAe zuM karyuM? sArI rIte u. - kheda eTalA mATe ke sAMsArika jIvanamAM divasamAM phAve teTalIvAra khAo, pIo, ne zAMtithI aneka jAtanAM azubha karmo kAma karatA hoya che. dhyAna dharo. dhyAnathI ja mokSa thaze. zuM kyuM A? eTale traNa sAMdhatA tera tUTe che. badhuM dhAryuM thatuM nathI. vartamAna joyuM, vartamAnane badale bhaviSyanA tema aNadhAryuM kAMIka ne kAMIka aniSTa AvI paDe kalyANanI daSTie joi tyAga tapasyA karIe, to che. tyAM sAcA hita-ahitane samajavAnI zakti khAvAmAM mana jAya, ne tethI dhyAna barAbaranathAya. nathI, mAtravartamAna sukha-duHkha jovuM che, tethI ISTa enA badale vartamAnamAM manamAnyA khAnapAna karI pUruM na banI AvavAmAM ne aniSTa AvI paDavAmAM manane zAMta rAkhyuM hoya, to manane asat vikalpo ene kheda saMtApa thayA vinA zAno rahe? ane azubha dhyAna thAya nahi, tethI dhyAna sAruM pra - to zuM hitAhitajJane azubha karmavaza thAya. Ama vartamAna jovA gayA. paraMtu ahIM e ISTabhaMga-aniSTAgamanathI kheda nahi thAya? jovuM bhUlyA ke, koIpaNa prakAranA tyAga-tapa u. - nA, hita-ahitane samajanArA rAkhyA vinA manamAnI rIte khAnapAna karatA sAMsArika ISTa-aniSTane bahu mahattva ApatA rahevAmAM AhAra saMjJA puSTa rahevAnI, ne enA para to nathI. e to bhAvI hita-ahitane mahattva Ape saMsAra akhaMDa cAlyo Ave che. eTale bhAvI dIrgha che. hita ahitane eTale, e mukhyapaNe e jue saMsAra ja Ubho thavAno. che ke, mArA AtmAne hitakara dharma ane sadgaNo pra. - to pachI tyAga-tapasyA karavAmAM kamAvAnuM keTaluM maLe che? AtmAne ahitakara manane khAvAnA vikalpo rahe, emAM dhyAna zI rIte pApathI bacavAnuM keTaluM maLe che? eTale ene koI thavAnuM? ISTabhaMga thayoyA aniSTa Agamana thayuM, to e to u. - evuM nathI, tyAga ane tapasyAnA jue che ke, ISTa-aniSTa sAMsArika sukha-duHkha, abhyAsathI eno AnaMda vadhato rahevAthI asat eto pUrvanAzubha azubhakarmanI lIlA che. enI vikalpo baMdha thaI jAya che. cittane samAdhi rahe che. sAthe harakha-zoka karavA khoTA che. je ApaNA tyAre tamane badale yatheccha khAnapAnamAM zAMti hAthanI vastu nahi, paNa karmanA hAthanI vastu che. saMtoSa AnaMda rahe, e to rAganI moTI asamAdhi tyAM zA mATe zoka-saMtApa karavA? ethI koI kazuM che. AvI rAganI pariNati akabaMdha hoya, tyAM sudharI jatuM nathI, urdu zoka-saMtApathI duHkhamAM ekaluM dhyAna bicAruM zuM kare? emAM samyapha bodha vadhAro thAya che, ne pApabaMdhAya enaphAmAM, bahAranuM na Ave. to mArA karme bagADyuM, paraMtu mArA AtmAnI A to vartamAnadarzIno eka dAkhalo. evA aMdaranuM to huM bagADuM to ja bagaDe. to huM zA mATe jagatamAM bIjA paNa dAkhalA ghaNA, jemAM mAtra mArI jAte ja mAruM bagADuM? zoka-saMtApathI vartamAna joIne cAlanArA gothAM khAya che. eTale aMdaranA adhyavasAyabagaDe che, enabagaDavA devA ja ahIM kahyuM ' khite sAMpratekSiNaH' arthAt A huM svataMtra chuM. zoka saMtApa karavA ke na karavA e Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAranA upadravo mArA AtmAnA hAthanI vAta che. arthAt kadarzita (viDaMbita) "vIkSamANA api" Ama ekalA vartamAnane badale bhaviSyadarzI eTale ke (najare) dekhAtA hovA chatAM, (kone? banavAthI zoka-saMtApa karavAmAM bhAvI ahitano to ke) bhava yAne saMsArane enAthI udvega nathI ane samatAbhAva rAkhavAmAM bhAvI hitano vicAra pAmatA ema saMbaMdha joDavA. 'atimohato prabaLa rAkhIne ene vartamAna aniSTa para kheda karavAnI jarUra mohanA lIdhe. nathI rahetI. saMsAranA upadravo paraMtu A to hita ahitano viveka yAne vivecanaH hitAhita jovAmAM aMdha ane mAtra vibhAga joI zake emanI vAta che. paNa e vibhAga vartamAna sukha duHkhane ja mahattva ApanArA mUDha jovAmAM aMdha hoya, e ISTaviyoga ane aniSTa jIvo saMsAra aneka upadravo-viTaMbaNAothI AgamananA khedathI zI rIte bace? bharelo chatAM evA saMsArathI kaMTALatA nathI. tathA va saMsAramAM upadravo kevA? to ke janma arthAt narbhamRtyuna vyathi, pAzavaghupakRtam navA avatAramAM jakaDAvuM; mRtyu eTale ke e vakSamA vuiM, nodinotimohatAzA avatAramAM jakaDAyA pachI aMte prANa chUTI javA. nanna-pradurmAvata, mRtyuH-prANatyArUpa:, jarA yAne umaramAM ghasAro thato Avavo. vyAdhi gara-vayohInyAtmi, vyAdhi:-BItitakSaNa arthAt moTA koDha, lakavo, kSaya vagere haThilA ro-vividhatA, zo-viyonio jIvaleNa darada. roga eTaleke ajIrNa, tAva, khAMsI manovijaF., AlizabdArthariprika, mAM- vagere bimArIo. zokayAne managamatAno viyoga kurta-ciMtA vakSanA ri-pazyantoDajisattA ke aNagamatAno yoga vagere thavAthI anubhavAto parva-saMsAruM digantalakSmatiti prama: e mati- mAnasika duHkhavikAra, Adi' zabdathI graha vagere mohato hetoriti // 79 // levAnA, arthAt koI zani-maMgaLa vagere grahanI TIkArtha hitAhitanA vivekanI aMdhatA ane pIDA, yA bhUta-vaLagADa, DAkaNa, koInI najara mAtra vartamAnadarzitA kevI duHkhada durdazA kare che, te lAgavI, vagere AvA AvA upadravonI viTaMbaNAMhave kahe che, - saMsAramAM pAra vinAnI potAnA ane bIjAnA gAthArtha ane e rIte janma-mRtyu- jIvanamAM najare dekhAvA chatAM paralokatarapha aMdha ane ghaDapaNa-(koDhajevA) vyAdhi-roga-zoka vagerethI mAtra vartamAna bhavanAM sukhane jonArA jIvo evA viDabAto saMsAra (najare) dekhavA chatAM atimohane viMTabaNAbharyA saMsArathI udvigna thatA nathI, emane lIdhe (enAthI) uga nathI pAmato. saMsAravAsano kaMTALo Avato nathI ke hAya! A TIkAI: 'janma" (navA avatAramAM) pragaTa kevA saMsAramAM rahevAnuM ne bhaTakyA karavAnuM !' na thavA svarUpa, mRtyu prANatyAga svarUpa, 'jarA saMsArapara kaMTALo, na saMsAranI viTaMbaNAopara (bAkInI) umaramAM hAnirUpa, vyAdhi koDha vagere kaMTALo, emanA manane evI aphasosI ja nahi ke, svarUpa, roga ajIrNAdi jIvaleNa bimArI, 'zoka hAya! A saMsAramAM vAre vAre janamavAnuM ne maravAnuM? ISTaviyogAdithI utpanna thato mAnasika vikAra. maryA pachI pAchuM jamavAnuM nahi evuM nahi! ne Adi zabdathI graha vagere levA, enAthI upadruta janamyA pachI maravAnuM nahi evuM nahi ! vaLI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 janamyA pachI ya AyuSya ghaTatuM ja cAle! tyAre thatA ja rahe, ne ISTa cAlyA jAya yA bagaDI-jAya. janama ane mRtyu vaccenuM jIvana paNa kevuM? emAM A viTaMbaNA ja che. durbhAgye kadAca koDha, lakavo, kSaya, bhagaMdara, kensara Ama saMsAra janma-mRtyuvagerenI vagere haThilA jIvaleNa darada paNa Ave. e asahya viTaMbaNAothI viDaMbita che, kadarthita che. enajare evA ke enAthI chUTavA marI khUTavAnuM mana thAya. dekhAvA chatAM jIvone A saMsAra para kaMTALo nathI chatAM jaldI mota Ave nahi. na sahevAya, namarAya. Avato! kadAca AvI vyAdhina AvI, toya tAva, udharasa, saMsAra5ra kaMTALo na AvavAnuM kAraNa kapha, khAMsI, ajIrNa, gesa, zaradI, ziroda, kaMmara AnuM kAraNa? tUTavI, pagatoDa vagere bimArIomAM nI eka yA zAstrakAra kahe che, kAraNa atimoha che. ati bIjI bimArI to kyAM levA javI paDe ema che? moha eTale prabaLa viSayarAga, jAlima ajJAna tyAre jIvanamAM ISTaviyoga ane aniSTa dazA, ane mithyAmati. saMyoga to hAlatAMne cAlatAM banyAja karatA hoya (1) prabaLa viSayaroganA lIdhe bhale che. jIve jIvanamAM ISTa ane aniSTamAnelA keTalA? upadravo viTaMbaNAo-karthanAo sahavI paDe, eno hisAba nathI. 'A mane game, A na game paNa madhanA biMdu jeTaluM ya viSayasukha cATavA maLe evuM keTalI bAbatomAM? enI gaNatarI nathI. chene? e lAlasA laMpaTatA banI rahevAthI zuM kAma dA.ta. sAruM kapaDuM gamatuM, paraMtu e lAMbu Take nahi upadravothI kaMTALI saMsAra para ubhagI jAya? 'nAka e aNagamatuM. eno raMga gamato, paraMtu barachaTa ddA, magara ghI to caTTA?' jevo ghATa che. corIthI sparza aNagamato. kiMmata ochI hoya e gamatI, ghI khAvA gayo, emAM gharadhaNIe sIkatathI coranuM paNa jhaTa meluM thaI jAya, e aNagamatuM. A to nAka kApI lIdhuM, to yaduHkhakaravAne badale saMtoSa eka kapaDAnI vAta. bAkI gharavakharInI DhagalAbaMdha mAne che, ke ghaNA divasathI cokakhuM sojuM ghI cIjomAM ekekamAM gamatuM ne aNagamatuM jovA jAya khAvAnI lagana hatI, te Aje bhale nAka kapAyuM to e ISTa-aniSTanI agaNita saMkhyA thAya! paraMtu vAha! kevuM sarasa ghI khAvA maLyuM! A ghInA AmAM ISTanuM cAlI javuM ane aniSTanuM AvI paDavuM prabaLa rAganI jema saMsArI jIvone ati prabaLa jIvanamAM dhArAbaddhacAlu che. eka bAju eka gamatuM viSayanA rAga nAkache dhananI jema saMsAranI thAya che, to bIjI bAju kazuM aNagamatuM banI viTaMbaNAo ane saMsArapara uganathI thavA deto. Ave che. thoDIvAre pAchuM e ja gamatuM bagaDI jAya ema (2) jAlima ajJAnadazA bhaviSyamAM che, yA naSTa thAya che. jIvanamAM AvA ISTaviyoga paralokamAM AvanArA bhayaMkara duHkhothI ajANa ane aniSTa saMyoganI lothano jANe satata varasAda rAkhe che, jANe to ya zraddhA nathI thavA detI. tethI paDato rahe che. kAraNa e che ke ISTanI prApti thavI vartamAna sukhoparanI laMpaTatA saMsAranI ane saMyoga banI rahevo, e puNyane AdhIna che, viTaMbaNAothI ubhagavA detI nathI. ema (3) paNa puNyadubaLuM che. tethI dhAryuM badhuM kyAMthI banI mithyAmati UdhI ja kalpanAo karAve che, tethI Ave? emajIvanA mAthe azubha karmonA Dhaga paNa viTaMbaNAothI bihAmaNA saMsArane sohAmaNo evA paDyA che ke, ethI koIne koI aniSTo UbhA majAno manAve che. A atiprabaLa viSayarAga, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s mithyAmati zuM karavuM? ajJAnadazA ane mithyAmati svarUpa atimohathI survavRdhyA mAna-mAvArSitA: liMvavityAda mUDha banelA jIvo haMmezA saMkSiNa dazAmAM varte che, chUdhvqyakiva chuM- tasyA: DUemane cittanA prabaLa saMlezo pIDatA hoya che. yaT:-vyanta ti DUcA:, mAlizabdAtIvra mithyAtva ane kaSAyo e cittane pIDatA hoya mitumanAzivapariprasAdanA che, tethI e saMkleza kahevAya che. TIkArya ane e rIte AvAonuM zuM? te saMklezavALuM citta saMkSiNacitta kahevAya. kahe che. saMkleza ochA thAya, to vizuddhi Ave. jeTalA gAthArtha (emane) sadA kharAba kRtya e pramANamAM saMkleza-saMkSiNatA ochI karAya, kartavya lAge che. ne kartavya e kharAba kRtya lAge che eTalA pramANamAM vizuddhi-vizuddhatA Ave. (e) kharajavAne khaNanAranIjema sukhanI buddhithI ahIM atiprabaLamoha jIvane naradama duHkha (duHkharUpa vastu) mAM AkarSAya che. saMkSiNa mativALo-saMkSiNa cittavALo rAkhe che. TIkArya : kukRtya" arthAt jIvahiMsA ne e saMsAranI viTaMbaNAothI ubhagavAinahi. ene AraMbhasamAraMbha Adi (duSkRtya emane) mohathI kaho, "alyA bhAI! saMsAranI ATalI badhI kartavya lAge che, ane ahiMsA ne AraMbhatyAga viTaMbaNAothI tamane trAsa nathI thato? saMsAra Adi haMmezA apakRtya jevA lAge che. (e paNa) parathI dila UThI nathI jatuM?" tyAre e kaheze, mohathI ja, 'duHkhe eTaleke AraMbha-samAraMbhAdi emAM trAsa zAno thAya? e to samajI ja mAM "sukhadhI' -sukhabuddhithI AkRSTa AkarSita, rAkhavAnuM che ke saMsAra eTale viTaMbaNA to hoya, konI jema? toke chU kaMDUyakAminIjema' 'kah' paraMtu emAM sAruM sAruM khAvA-bhogavavA maLe che eTale ke khasa-kharajavuM. tene "kaMDUyaka' arthAt ne?' keTakeTalI jAtanAM sukha bhogavavA maLe chene? khaNanArA, Adi zabdathI kRmithI pIDAtA ane pachI bIjI muzkelIonuM duHkha zAnuM karavAnuM? urdu agnine sevanArA koDhavALA levA. ema duHkhakarI kaMTALIne bhAgIe to sukheya jAya vivecanaH janma-mRtyuAdi viMTabaNAothI ane zoSAI jaie. samudranA mAchalAM samudranI bharelA saMsArathInahi ubhaganArAnuM svarUpa kevuM hoya aMdaranA saMgharSathI kaMTALI bhAgIne samudranI bahAra che? toke, evAjIvone kukRtya-apakRtya-duSkRtya nIkaLI jAya to sukAI ja jAya ne? A emanI ekRtya-kartavya lAge che. dA.ta. prANAtipAta yAne atimohadazA! jIvahiMsA kartavya lAge che, ema AraMbha-samAraMbha Ama atimoha mUDhatAthI emanI Adikartavya lAge che, Adi zabdathI e sUcavyuM mithyAmati zuM karAve che, te have kahe che,- che ke asatyavagere paNa kartavya lAge che. manamAM tathA cAmISAM kim ? ityAha, ema samajI rAkhyuM hoya che ke, "saMsAra mAMDIne caM cAmati, vaMcAtyavatsA beThA, eTale badhuM karavuM ja joIe. pachI paisA ya suhetuthavAI, phUTUtharivATanA joie, e UbhA karavA badhuM karavuM paDe, jIvo ya jtyaM-prANAtipAtAmaHi mamApti mare ane juThuMbolAya, AjanA kAyadAkevA che? modIta, vaMcahiMsADanAratmavigatyavatsa- mANasa sIdho cAle to bhUkhe maravAno ja avasara sADamatimodAvAtu-samAvI suthiyA- Ave. Aje sAcAnI duniyA nathI ne dayAnI ya Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 duniyA nathI. hiMsA-jUTha anIti badhuM ya calAvavuM chatAM ethI vartamAnamAM sukhakArI bane che. tethI paDe. emAM pApa zAnuM? e calAvIe to roTalA emAM sukha samajIne emAM AkarSAIne e badhuM bhegA thavAya' Ama ene nAnA AraMbhathI mAMDIne ene karavA jevuM ja lAge che. dA.ta. zarIre khasa moTA yaMtravAdanA hiMsAmaya mahA AraMbha samAraMbho kharajavuM thayuM hoya, ene khaNavAthI emAM sukha sudhI badhuM kartavya lAge che. dekhAya che. alabat khaNI khaNIne darada vadhe che, ema mahAAraMbha samAraMbhanI DAmarI saDako chatAM enI mUDhatA evI ke khaNavAne e duHkharUpa thAya, nahero thAya, relagADIo ane Traka cAle, nahi, paNa sukharUpa samaje che, A daSTAMtane spaSTa badhuM ya barAbara lAge, kartavya lAge. emAM kazuM karatAM kahe che. pApa nathI samajato. kazI aphasosI nahi. ene gamevArtha spaSTayannAto urdu, ahiMsA, tapa, saMyama vagere pavitra kRtyo yathA dUyanebleSAM, thorna venivartine nahi karavA jevA lAge che. bhavAbhinaMdIpaNAnI A bApu ceteSa, nacchita parikSAdazA sthiti che, tethI ahiMsAmAM vediyApaNuM samaje che. vasyavihUci DUcanAtivArasaMyamamAM mUrkhatA samaje che. tapamAM aMdhazraddhAmAne kSINanI sitAkSitinivAsathinivAche. vaiyAvacca karavAnI Ave tyAre kaheze 'ethI to tRNAhUvinoddasyamikSApuTikItatuLapUtanA sAmAnA pramAdanuM poSaNa thAya." tyAre ApaNI vaidyathina tana vamUvA sa tena tUme yAvito, jAtamAM AnA parathI A joyA karavAnuM ke, ApaNe te vAnena tattamaio patichoDI hana, ciMtita va koivAra koI kartavyane akartavya nathI mAnI sasouM kadI dhanya: uttvayaM caitAni hUrvabesatAne? ke akRtyane kartavya nathI mAnI letA nani, vRSTa unhetAnyavatamUtAvAne? ne? mohamUhane akRtyo sevavAmAM kazIja aphasosI tenomu-tAddezAvI, kayonanaMdivarAtamaH ? teno nahi. ene jokahoke, AnA karatAM to sAdhujIvana hUhUvinoddanam pafthA mAdayadhevaM tata: sAruM ne? kazA AvA duSkRtyo ja na karavA paDe. to kimi ? ghUmevatesANApanayami"kurUpayori e kaheze "sAdhujIvana to kAyaronuM jIvana che. triyttAyA' sapunaradiphaeNvapameCvinokAmAve gRhastha jIvananI hADamArIothI kaMTALIne niSkriya pitta nIvitI, tataMtritayA, zaitAnyAkhyA edI banavAno e dhaMdho che.' Ama sAdhujIvananA rUtadeva thaya, ti zlovAI gAmInA hiMsA-AraMbha-samAraMbhaAdithIrahita ahiMsAmaya su-yathAiphUyanebleSAMtaEteSAM gavAminarvinA thIrna ane nirAraMbha-niSpApa jIvana ene edIpaNA taSThiAparikSa-namoocchAnivRtau, tattvAmijhatatarIke akartavya lAge che. pUcho,- cevavaca:paripADapivAnI vAtAcchAgrahapra. - akRtyone kartavya ane satkRtyone mida mooipannakSIndazA akartavyamAnavAnuM ne UdhAvetaraNa karavAnuM kema TIkArtha: Aja padArthane spaSTa karatAM kahe che. gAthArtha jevI rIte e (khasa - kharajavAu. - kAraNa e che ke e duHkhamAM sukhabuddhi vALA jIvo) ne khaNavA tarapha mana jAya che, paraMtu rAkhe che. moTA AraMbha-samAraMbho e pariNAme khasa kharajavuM maTADavA tarapha nahi. tevI ja rIte A durgationAM bhramaNanA bhayaMkara duHkha lAvanArA che, (bhavAbhinaMdI jIvo) ne bhoganA aMgo sevavAmAM Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogarasiko mATe kharajavAnuM daSTAMta. mana (jAya che), paraMtu bhoganI icchA miTAvavAmAM kukRtyone kartavya mAnI levAnuM kema kare che? to ke nahi. e kukRtyoduHkharUpa che, chatAM emAM sukhabuddhi karI bhogarasikomATe kharajavAvALAnuM daSTAMta enA tarapha AkarSAya che. konI jema? to ke khasa TIkArya : koIka (kharajavuM) khaNanArane kharajavAnI khaNaja khaNanAranI jema, A daSTAntane khaNavAnI atizayatAthI nakha ghasAI javAnA lIdhe ahIM spaSTa rIte batAve che. khaNavAnuM taNakhaluM nahi maLavAthI bhikSApuDIo koI eka khasa-kharajavAno daradI retALa mATe taNakhalAonoMdhrUDo laIne jatA vaidyapravAsI pradezamAM raheto hato. tethI ene khaNavAmATebhAgye sAthe milana thayuM. eNe enI pAse eka taNakhaluM ja ghAsanI saLI maLe, tethInakhethI khaNato hato. mAgyuM, ne pelAe tene te ApyuM. ethI e dilathI paNa ema khaNatAM khaNatAM enA nakha ghasAI khuzI thaI gayo, ane AnaMdathI vicAra kare che ke gayelA ane caLa to upaDyA ja karatI. evAmAM aho! Ane dhanya che ke AnI pAse ATalI badhI koI pravAsI vaidyanA darzana thayAM. vaidya pAse ghAsanI khaNavAnI sAmagrIo che.' pachI tene pUche che ke saLIono jhUDodekhyo, tethI evaidyanI pAse eka A ATalI badhI tRNasaLIo kyAM maLe che?vaidhe saLI mAMge che. vaighe ene saLI ApI. ene ghaNA kahyuM, 'lAdezavageremAM, paNa tAre ekAma joIe vakhate joItI saLI khaNavA mATe maLI tethI enA che?" tyAre e kahe "khasa-kharajavAnI khaNaja dilamAM khUba AnaMda thayo. paraMtu ene AlhAdasAthe miTAvavA pravAsI kahe, 'jo ema che, to to A vicAra Avyo ke, - saLIonuM zuM kAma che? huM sAtarAtamAM tArIkhaNaja "vAha! dhanya che Ane ke, AnI pAse ATalI ja miTAvI ApuM. tuM triphaLAno upayoga karI pelo badhI khaNavAnI saLIo che. tethI lAge che ke Ane sAme kahe "jo khasa kharajavuM ja na rahe, to to khaNajo khUba AvatI haze! tethIsto ATalI badhI khaNavAnI majAja cAlI jAya. pachI jIvavAnuM phaLa saLIo rAkhene? to ATalI badhI khaNajovALo zuM? mATe mAre triphaLAthI saryuM, A tRNasaLIo A kevo bhAgyazALI!" kyAM maLe che? eTaluM ja mane kahe.' zlokano A pravAsI vaidyane e pUche che, 'A saLIo garbhita artha che. gAthAnA akSaranI samaja to A ATalI badhI kyAM maLe?' pramANe - jevI rIte e jIvone khaNavAmAM mana vaidya kahe - lAdeza vageremAM maLe. paraMtu tAre lAge che, paNa khaNaja (mULamAMthI) maTADI devAmAM AvuM zuM kAma che? nahi, ema bhavAbhinaMdI jIvone bhoganA aMgomAM A kahe, - khaNaja khaNavAnA AnaMdamATe mana lAge che, paNa bhogecchAno kSaya karavAmAM nahi. A joie che. kemake tattvanI ajJAnatA hovAthIja vaya pAkI javA AnA kahevA para vaidya samajI gayo ke A chatAM vAjIkaraNano prayatna kare che. (ahIM IcchAno cAmaDIno rogI che. tethI Ane khaNaja bahu AvatI kSaya' emAM) IcchA kahyuM, e bhoga kriyAnuM sUcaka lAge che. to lAva, enA bhalAmATe eno mULa roga che. arthAt jema ene bhogecchA miTAvavI nathI. nivAravAno upAya ja batAvI dauM, jethI khaNaja ema ene bhogakriyA paNa miTAvavI nathI.) UThe ja nahi. eTale rogIne kahe 'jo ema che, to vivecana: hiMsA AraMbha samAraMbha Adi tAre A saLIonI ja zI jarUra che? huM sAta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 divasamAM tAro khasa-kharajavAno roga ja maTADI ApuM. jethI pachI tane khaNaja UThe ja nahi. pachI khaNavAnI ne enA mATe AvI saLIonI jarUra ja nahi paDe. basa, tuM triphaLAno upayogakara, tAro roga sAta di'mAM maTI gayo samajaje.' A sAMbhaLIne pelo rogI bhaDakyo, kahe che, - are ? jo khaNaja ja na rahe, to kharaja khaNavAnI je majA Ave che te ja uDI jAya ! pachI jIvana jIvavAnI majA zI ? huM to jIvuM chuM te A kharaja khaNavAnI majA lUTato jIvuM chuM. mATe kharaja maTADanAra triphaLAnA upayoganuM kazuM kAma nathI. tuM tAre mane ATaluM batAvI de ke, A saLIo lATadezamAM kyAM maLe ?' A daSTAnta sAMbhaLIne ApaNane lAge ke 'A rogI kevo mUrkha ! kharajano mULa roga rahevA daI jiMdagIbharanA daradI rahevuM che, ane jIvanabhara kharaja khaNavAnI veTha rAkhavI che !' paraMtu A mUrkhatA ekalA AnAmAM ja nathI, kintu jagatabharanA bhavAbhinaMdI jIvomAM che, e have zAstrakAra A dRSTAntano sAra bhavAbhinaMdI jIvomAM ghaTAvI Ape che, te parathI samajAya evuM che. bhavAbhinaMdIjIvone viSayatRSNAnI kharaja bhavAbhinaMdI jIvo paNa viSayatRSNAnA rogavALA che. e rogathI emane viSayabhoganI khaNajo uThyA kare che. IcchAo jAgyA kare che. pachI kharaja khaNavAnA AnaMdanI jema viSayonA saMga karI enA bhogavaTAmAM AnaMda mAne che. tyAM ene dayALu jJAnI puruSo kahe 'bhAgyavAna ! zuMkAma jIvanabhara A viSayatRSNAnA rogamAM pIDAya ? mULa A roga che, mATe ja tane viSayabhoganI khaNajo UThe che, ne pachI tAre kharajavAnI khaNajanI jema viSayasaMganI veTha karavI paDe che. lAva, ame tAro viSayatRSNAno rogaja maTADI ApIe, jethI yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 pachI vAre ne vAre A viSayasaMganI veTha nahi karavI paDe.' tyAre bhavAbhinaMdI jIva A sAMbhaLIne bhaDake che, 'huM viSayatRSNA ja khalAsa ? pachI to viSayasaMganI je majA che, eja uDI jAya ne ? jIvana jIvIe chIe, te A viSayasaMganI majA lUTavA to jIvIe chIe. jo e viSayasaMganI majA ja gaI, to pachI majA vinAnA jIvanano artha zo? Ama, jema pelA kharajavAnA daradIne darada maTADavAnI IcchA nathI thatI, paNa khaNa khaNa karavAnI majA ja joIe che, basa Aja rIte bhavAbhinaMdI jIvone mULabhUta viSayatRSNAno roga maTADavAnI IcchA nathI thatI, paNa vAre vAre viSayonA saMgarUpa bhoganA prakAronI ja majA joIe che. eTale to bharapUra bhogo bhogavatA bhogavatAM uMmara pAkI gaI, ne have aMga zithila paDI gayA che, to ya emAM have uttejanA lAvavA rasAyaNa, vasANA vagere vAjIkaraNanA upAya sevana karavA joIe che. pelA kharajanA daradIne jema vaidye kahyuM ''bhAI! Ama saLIonA phAMphAM zuM kAma mAre ? huM tAro kharajano mULa roga ja maTADI ApuM. tame triphaLAnuM sevana karo, pachI khaNakhaNa karavAnI viTaMbaNA ja nahi. tyAre e kahe che 'to to mAre khaNavAno AnaMda ja jato rahe ne ? pachI e AnaMda kyAMthI maLe ? mAre kharaja maTADavAnI IcchAnathI, mane to khaNavA mATenI saLIo kyAM maLe ? e batAvavuM hoya to batAvo.' ema A viSayaraMgIne kadAca sAdhu kahe 'A tame rasAyaNavagerenA phAMphAM zuM kAma mAro ? zAstra tamAro mULabhUta viSayAsaktino roga ja maTADI Ape che. pachI tamane viSayonI caLa- kharaja ja nahi UThe. eTale bhogakriyAnI viTaMbaNA ja nahi. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rezamanA kozeTAnI kaI sthiti che ? to A vasANA sANAnI jarUra ja nahi paDe. tame 2 - 3, 2 - 3 divasano brahmacaryano niyama karo, e pALatA cAlo, pUrvanAM mahApuruSo ane satIonA brahmacaryanAM dRSTAntonI bhAvanA karo, sAdhupuruSonA saMparka- paricaya karo, jinavANInuM amRtapAna karo, arihaMtanI badhI rIte khUba upAsanA karo, navavADanuM pAlana karo, juo emAM khAsa karIne pUrva krIDAnA smaraNanA ya tyAganI vADa che, to strIsaMbaMdhI ke bhogasaMbaMdhI kazo vicAra paNa manamAM nahi lAvavAno. A badhuM karatA raho, to tamArI kAmavAsanAnI khaNaja ja zAMta thaI jaze. pachI A tamAre vasANA vagerenI kazI apekSA ja nahi rahe.'' Ama sadguru zikhAmaNa-upadeza Ape, tyAre A viSayaraMgI bhavAbhinaMdI jIva bhaDake che ke huM ? vAsanAnI kharaja ja na rahe ? to to pachI mAre bhogakriyAnA AnaMda kyAM rahe ? mAre e kAMI zAMta karI devAnI IcchA nathI. tame kAMI uttejanAnA upAya batAvatA ho to batAvo. 89 vikAra-vAsanAvikAra e mULabhUta roga che, e samaja nathI, e mAnavuM nathI, eTale ja e roga kADhavA Icche ja zAno ? ene to emAM sukhabuddhi thAya che. tethI pachI enApara game teTalA bIjA duHkha UbhA thAya, veTha UbhI thAya, akRtyo karavA paDe, to ya ene kaMTALo zAno Ave ? e to badhuM kartavya ja lekhe che. saMsArIonI zI sthiti che ? A ja mULabhUta saMsAravAsanAno roga, emAM ja sukha mAnyuM, pachI e mULabhUta rogapara bIjA Complimentary sahacArI roga-veTha game teTalI UbhI thAya, chatAM kyAM koI di' kaMTALo che ? jiMdagInA chellA divase paNa kaMTALo nathI ! e pastAvo nathI ke 'hAya ! meM A gojhArI saMsAravAsanA ane viSayavAsanA pAchaLa A zuM ryuM? UMcI mAnavajiMdagI barabAda karI ? A uMcA janamamAM sAdhI levA jevA tyAga, tapa, brahmacarya, prabhubhakti, sAdhusevA vagere sAdhavAnA gumAvyA ? hAya ! mAruM zuM thaze ? have huM kyAM jaIza? Avo kazo pastAvo ja nahi, aMtakALe paNa vAsanAne mULaroga mAnavA taiyAra nahi. rezamanA koroTAnI kaI sthiti che ? e khorAka khAto jAya che, ane momAthI lALa kADhato jaI enA tArane potAnA zarIranI AsapAsa gUMDALato jAya che. jema jema tAra kUMDALato jAya, tema tema zarIra phUleluM moTuM dekhAya; ne koroTo ethI rAjI thato navI navI lALa kADhI enA tAra vaLI upara gUMTADato jAya che, te moTI daDI jevo banI jAya che. paNa pachI dazA kaI ? pelAne jema khasa- kharajano mULabhUta roga che, eduHkharUpa che. chatAM emAM ene evI sukhabuddhi thAya che ke, A kharaja Ave che, to pachI khaNavAnI lahejata maLe che, pachI e mULarogapara game teTalI khaNavA vagerenI veTha karavI paDe, saLIo mATe phAMphAM mAravA paDe, chatAM A badhuM pasaMda che, paNa mULaroga kADhavAnI IcchA nathI, are ! ene e rogarUpa samajato ja nathI, pachI kADhe zeno ? AvA koroTAone ucheranAro ukaLatA bApha pANImAM jhIkI de che. e pANImAM baphAvAnI pIDA kevI ? e pANI dhIme dhIme uparanA tAramAM thaIne ema ahIM viSayAMdha jIvane viSayavikAra Indriya-TheTha aMdara e jIvaDApara pahoMce, tyAM have e bhAgI zakato nathI. eTale kaDakaDatA garama pANImAM dajhAvAnI ne jIvatA baphAvAnI vedanA keTalI badhI jAlima ? chatAM e mAnavA taiyAra nathI ke meM A tAra lapeTyU rAkhyA, tethI A jAlima pIDA AvI! tAra ja na lapeTyA hota, to koNa mane nAnA kIDAne Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 ukaLatA pANImAM jhIkavAnuM hatuM? nA, e tArane jIvane saMsAravAsanA arthAt bhoganI IcchA e duHkharUpanahi mAne! e to ukaLatA pANIne ane mULabhUta roga che, evuM lAgatuM nathI, eTale pelA e pANImAM jhIkanArane duHkhakAraka mAnaze evI abUjha kharajanA daradI jevI dazA che. jema ene A viSayavAsanAmAM sukha mAnanAranI durdazA hoya kharaja e mULabhUta darada che, evuM nahi lAgavAthI che ke, jIvananA aMte paNa vAsanAne duHkharUpamAnavA e darada maTe ane khaNavAnI icchA ja na thAya evuM taiyAra nathI ! maraNavakhatanA duHkha e pApI joituM nathI, ene to caLa, kharaja khaNavAnA vAsanAmAMthI janamyA ema nahi, e to bIjA sAdhano ane khaNavAnI kriyAno AnaMda joIe che. bIjA kAraNe duHkha UbhA thayA, evuM mAne che. e ema bhavAbhinaMdIne bhoganI icchAvAsanA mare e to koka viralAke jenuM bhavAbhinaMdIpaNuMnabaLuM paDI joituM nathI. ene to bhoganI caLa AvyA kare ane gayuM hoya, ene chevaTe aMtakALe paNa sIdhuM sUjheke bhoganA sAdhana tathA bhoganI kyiA ane bhogano A badhAM duHkha-badhI barabAdI mULabhUta mArI AnaMda maLe eja joie che. eTale e zuM kare che te vAsanAnA roganA lIdhe ja UbhI thaI che. have kahe che, - sItAjI para kalaMka caDyuM, ekalA aTulA patazaivamata:ghora jaMgalamAM tarachoDAI gayA, tyAM emane A mAtmAnaM pAzayate, latADayA mRYI lAgyuM haze ke, pApadhUnyana: vAvivAryevatattvataHodarA A banavAmAM mArA pUrvakarmato kAraNa kharA, mAtmAnaM-vIvaM pAzayati-patti teparaMtu ethIya vizeSamArI saMsAravAsanAkAraNabhUta dhavRtasatva: kalA-sarvAnaMgaghelA-9Mche, kemake mArA munisuvrata bhagavAne to kahyuM hatuM, vipatAramarUpa detumUtayA mRdu-atyarthanA ke zrAvake ATha varasanI umare cAritra levuM joIe; pAzayantItyAha-vApazUnyA-jJAnAvALIyAvitrI kemake cAritramATe ekamAtra manuSyabhava ja yogya na-ntiAvArthamavivArdhava tattvata:-pamarthe che, samartha che, paraMtu meM ema cAritra na lIdhuM vizuddhasatayaDaDatmAnaM pAzayanIti pAdarA saMsAranA pApamAM paDI, eTale ja A divasa TakAI ja kAraNathI AvI sthiti che, tethI jovAno Avyo, moTA rAjAnI rANI ane garbhiNI ja, chatAM jaMgalamAM ekalI aTulI tarachoDAvAno gAthArtha e jaDa (bhavAbhinaMdI jIvo) avasara Avyo. mULa pApa saMsAravAsanAnuM, tethI kAryane-paramArthane vicAryA vinA atizaya asat have AkalaMka utarI jAya ke tarata mAre saMsAra tyAga ceSTAthI potAnA AtmAne pAparUpI dhULathI gUMDAve karI cAritralevuM, e ja mAre kalyANamArga che." che. sItAjIne AvuM lAgyuM haze, to ja emaNe TIkArya AtmAne arthAt potAnA jIvane divya karyuM, agninI khAI pANInuM sarovara banI pAzayati eTale ke gUMDALe che. e prastuta gayuM, mahAsatI tarIkenoyavAda phelAI gayo, pachI (bhavAbhinaMdI) jIvo 'sadA badhoja kALa. arthAt rAmacaMdrajI ane bIjAonAM ghaNA manAmaNA chatAM jIvahiMsAvALA AraMbha samAraMbharUpa asatuceSTAthI saMsAravAsana rAkhyo ne tyAM ja kezano loca karI je hetubhUta che (pApabaMdhamAM kAraNabhUta che) enA guru pAse cAritra levAnIkaLI paDyA. bhavAbhinaMdI dvArA e phAMse che, (e kevI rIte ? to ke) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavAbhinaMdIonI asat ceSTAo jJAnAvaraNAdi svarUpa pApanI dhULathI potAnA dhULathI gUMDavAya ja che, azubha karmonAM baMdhana jIva AtmAne gUMDALe che. "jaDa" arthAt maMdabuddhivALA para caDe ja che. pApaprapaMco pApAraMbho karavA chatAM jIvo kAryano tattvathI arthAt paramArthathI vicAra dhAryaphaLana AvavAnA dAkhalAkevA, ke eTaluM karIne karyA vinA kSaNika kusukhamAM Asakta hovAthI e dhaMdhokya chatAM khoTa Ave! juThANA lagADIne kesa AtmAne (pApakarmathI) bAMdhe che. laDyA, chatAMkesamAM hArI javAya. bahu pApa prapaMco bhavAbhinaMdIonI asa ceSTAo karI kuTuMbane sAcave che chatAM kuTuMbane bIjA game che, vivecanaH bhavAbhinaMdI jIvone viSayonI pote evo nathI gamato. patnI pAchaLa marI phITa che eTalI badhI Asakti rahe che, ke e viSayonA chatAM patnI putronuM tANe che, nevAMka Ano (dhaNIno) bhogamATe hiMsAmaya AraMbha-samAraMbhonI asat ja kADhe che. pApaprapaMco karIne snehInuM sAcavavA kriyAomAM sadA vaNathAkyA pUrapATa doDe che. A chatAM snehI dago de che. aneka samAraMbhothI taiyAra doTa janamathI mAMDI mRtyu sudhI cAlu hoya che. thayelajamaNa AnaMdathI khAya che. paNa e ja pachIthI bALakamAM ya dekhAya che ne ke, khAnapAnanI ane ajIrNa-zULa gesa-kapha vagere pIDA UbhI kare che. ramakaDAthI ramavAnI keTalI badhI lagana hoya che. Ama asat ceSTAonA bAhya viparIta phaLa savAre jAge te rAte jaMpe tyAM sudhI e cAlu! pachI UbhA thAya, eTale bAhyathI dhAryuM phaLa (sukha) na kumAra thAya, yuvAna thAya,.... yAvat buDho thAya, maLyuM, pravRtti niSphaLagaI lAgI, paraMtu AtmAmAM ne mare, tyAM sudhI hiMsAmaya AraMbhasamAraMbho, jUTha, to e asa pravRttiothIDhagalo jJAnAvaraNIyAdi anIti, gusso, abhimAna-mAyA-prapaMca- azubhakarma acUka baMdhAya che. kleza-kalaha vagere asat pravRttiomAM doTa cAlu! tyAre savAla thAya, ke jIva AvuM kemakarato DosAne maratAM maratAMya have to badhuM mUkIne javAnI haze? eno zAstrakAra uttara kahe che ke - ghaDI pAkI gaI che, chatAM emAMthI dAna-sukRta- "AmavivAvatattvataH' paramArtha- karavAnuM nahi sUjhe, paNa chokarAne arthAt jIvane saMsAranA kSaNika mithyAbhalAmaNa karato raheze, jo je mAla-milkata sukhonI Asakti-lagana-lAlasA evI che ke, barAbara sAcavaje. dhaMdhAmAM koIthI ThagAto tathA e viSayAsaktimAM aMdha jIva paramArthathI kAryano koInA para bharoso mUkato nahi. dhaMdho barAbara vicAra ja nathI karato. vicAra kare to samajAya evuM saMbhALaje. kuTuMbane barAbara sukhamAM rAkhaje... A che ke, jIva saMsAramAM vividha gatiomAM kema bhame zenI bhalAmaNa che? hiMsAmaya AraMbha-samAraMbho che, ne kema citra vicitra phlezo anubhave che? to ane pApaprapaMco game teTalA karavA paDe, to karIne ke emAM jIvanA evAM citravicitrakarmonA hisAbe ghara-dukAna-kuTuMba badhuM barAbara calAvavAnI ja emabane che, tyAre Akarmo paNa kyAMthI UbhA bhalAmaNa. thAya ? to ke jIvanA tevA tevA prakAranA azubha tyAre zuM A asat ceSTAo-pApakriyAo asatyogo ane azubhaupayogothI UbhA thayA. AtmAne kazuM karyA vinA jAya che? nA, bAhyathI nahitara bIjuM zuM kAraNa hatuM? 'yoga' eTale to kadAca e pApakriyAonuM dhAryuM phaLa Ape ke na vANI-vicAra-vartAvanI pravRtio-ceSTAoya Ape, paNa jIva AMtarika rIte to pApakarmonI kriyAo, ane upayoga' eTale aMtaranA azubha Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 asat bhAvo-adhyavasAyo. A azubha yogo- (loka) A bIja para sakarmarUpI khetIne viSe upayogo ja evAM dAruNa karma UbhAM kare che, je udyama nathI karatAM. paripAka pAmatAM jIvane durgatinA duHkhonI TIkArya dharmabIja" arthAt dharmanuM kAraNa rikhAmaNa Ape che. (kevuM? to ke) para eTale ke pradhAna (kAraNa) A spaSTa samajAya evuM che. jo jIva e pAmIne kyuM e? toke "mAnuSyamanuSyapaNuM. kyAM? samajI le, to jenAthI duHkhada karmo baMdhAya evI to ke bharatAdi karmabhUmiomAM, zuM? to ke 'na asatu ceSTAo na kare, paraMtu ajJAnI jIvane e satkarma kRSine viSe A dharmabIjanI dharmabIjAdhAna samaja ja nathI. koI samajAve to mithyAtvanA vagere svarUpa khetImAM 'alpamedhasaH' - durAgrahavaza e samajavuM mAnavuM ja nathI, kemake alpamativALA mahenata karatA nathI. narakAdi pIDA Ape evA jUthabaMdha baMdhAtA karma dharmanuM pradhAna bIja karmabhUmimAM mAnavabhava ene AMkhe dekhAtA nathI, tema zraddhAthI ke tarkathI ya vivecana : evA alpabuddhivALA TUMkI ene mAnavA nathI. tethI AMkhe dekhe to bhaDake ne? mativALA lokone manuSyajanmamAM paramArthathI kArya bhaDakIne asat ceSTAothI pAcho vaLe ne? Ama zuM?' eno vicAra A rIte nathI, ke ene vicAravuM kSaNika mithyAsukhonI ja eka laganamAM tattvathI ja nathI ke, A manuSyapaNuM - mAnavabhavamAM janma kArya vicAravuM nathI" arthAt (1) potAnI e to dharmanuM pradhAna kAraNa che. zrI uttarAdhyayana ceSTAonuM paramArthathI svarUpa kevuM? tema paramArthathI sUtra kahe cheenuM dIrdhakALavyApIphaLakevuM? e vicAravuM nathI. cattAriparamAjikuhAgaMtuti tethI asat ceSTAo Acarye jAya che, ne pApa- mAdhura suddhA saMganivari dhULathI kharaDAya che. saMsAramAM jIvane dharmanA cAra aMgo maLavA " athavA 'tattvathI kAMI vicAravuM nathI eTale durlabha che. (1) manuSyapaNuM, (2) dharmazravaNa, ke (2) A manuSya janmamAM paramArthathI zuM kArya- (3) dharmazraddhA, ane (4) saMyamadharmamAM zuM kartavya karavA jevuM che, eno ene vicAra nathI. vIyaeNllAsa. tathAdi dharmanAM cAra aMgo yAne cAra kAraNomAM tharmavInaM paraMprANa, manuSya karmabhUmiSA pahelA kAraNatarIke manuSyabhavamAM janmano mUkyo. narmiSAvastha, pratijotpathi: 8rA kemake mAnavajanma e khetara samAna. mULamAM kheDUta thaIvanaM-gharmara" paraM-gdhAnaM prANa- pAse khetara hoya, to pachI emAM bIja vAvetara mAtAdya kiM tarityAdi mAnuSya-mAnuSatva chetyAra vagere karI zake. ema manuSyajanma hAthamAM hoya, to pUmipu-maratAdyAyu A zimityada na sarSa- emAM dharmanA bIjAdhAnavagere satkAryarUpI khetI pau-dharmanInAdhAnAdripAyAM lakSya-dharmavInI karavAnuM kAma thaI zake. janAvara ke kIDA maMkoDAno prayatattejhanyatha:-atpamata rUtyartha8rA avatAra maLyo hoya, to khetI zuM karI zake? TIkArya te A rIte.... eTale ja ApaNI najara sAme A kIDAgAthArtha karmabhUmiomAM dharmanA pradhAna kIDI ke pazu-paMkhI Ave, tyAM coMkAmaNa thavI kAraNabhUta manuSyapaNuM pAmIne alpabuddhivALA joIe ke, are ! A bicArAne AtmA to che, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'karmabhUmi'no artha paraMtu emanA avatAra evA che ke dharmabIjanuM akarmabhUmimAMdeva-guru dharmanA saMyogaja nahi, tema vAvetaravagere khetIkArya karI zakavAno koI ja klAsa potAne enI samaja nahi, pachI dharma zuM karI zake? nathI. tyAre mane khetInA kAryane yogya avatAra e saMyogo ahIM karmabhUmimAM maLe che. chatAM maLyo, to ya huM e kArya kazuM karato nathI? kheDUta alpabuddhiyAne bahu TUMkI mativALA bhavAbhinaMdI bimAra hoya ane khetInuM kAryanakarI zake, to enuM jIvo A puNyasaMyogonuM mUlyanathI AMtA ane kalejuM kevuM kapAI jAya? ema ahIM dharmaudyama na saMsAranI pApapravRttionuMne pApasaMyogonuM mUlya karatA hoIe to ApaNuM kalejuM kapAI jAya che? AMke che, mahattva mAne che. kaMpI UThe che? jojo bhavAbhinaMdI jIvane Akaleje bAkI karmabhUmimAM manuSyabhava e dharmanuM kaMpAro ja nathI thato. A manuSyajanma paNa kyAM? pradhAnakAraNa maLyuM che. e dharmanI khetI karavAmATe bharata airAvatake mahAvideharUpI karmabhUmimAM maLI eka avvala khetara che. emAM dharmabIjAdhAna arthAt gayo. "karmabhUmi' eTale jyAM khetI vepAra vagere dharmanI samprazaMsA-ahobhAva vagere je dharmabIja karmacAle che, ne mANaso enAparajIve che, te kSetra. gaNAya, enAMpara dharmanI abhilASA thAya. e himavaMta vagere akarmabhUmimAM A khetI Adi kazuM bIjamAMthI aMkura phUTyA. ema AgaLa AgaLa nahi, tyAM to mANaso kalpavRkSapara jIvatA hoya dharmazravaNa, dharmapravRtti vagere thAya e khetInA jevI che, khAnapAna vagere badhuM kalpavRkSo ApI de che. prakriyA thaI. pachI zuM kAma veThiyAnI jema khetI vepAra vagerenI kSaNika tuccha viSayasukhomAM Asakta ane veTha kare? Aje ahIM paNa keTalAya puNyazALIne aMdha banelA emane mana kiMmata nathI ke mane kevuM jIvananirvAha sArI rIte thAya eTaluM maLyuM che, ne sarasa A manuSyajanmarUpI rasALa kSetra maLyuM che ! umare ya thaI che. chatAM emane dhaMdhA-dhApAnI veTha ahIM satkarma yAne vividha dharmasAdhanA karavArUpI game che. tethI ja saMyogo chatAM dharma nathI karatA. khetI karI dharmabIjanuM vAvetara karo. emAMthI aMkUra pelAne dharmasaMyogo maLavAnuM bhAgya nathI, tethI nALa vagere uge, enI kALajI rAkho, AgaLa bhAgyahIna hoI dharma karatA nathI. tyAre A? dharma- dharmaguNasiddhino khAsso pAka AvIne Ubho saMyogonuM bhAgya maLeluM, chatAM dhaMdhAnA lobhathI raheze. dhaMdhAnI veThamAM janDAyelA rahI dharma nathI karatA, satkarma zuM che? dharmaprazaMsA, dharmaruci, dharmanI ephUTelA bhAgyanA che. pramAdathI kema jANe dharma abhilASA, dharmazravaNa, dharmaabhyAsa arthAt saMyogonA bhAgyane phoDI rahyA che! bhAgyahIna e vAraMvAra dharma pravRtti. emAM vijaya yAne bicArA che, bhAgya phUTelAe bevakUpha gaNAya. A sthiratA-aDolatA, A badhI dharmasAdhanAo karmabhUmino eka artha, khetIvagere karmavALI bhUmi. eja satkarma. e karavA eTale AtmAnA manuSya karmabhUmino bIjo artha e che ke karmono avatArarUpI kSetramAM khetI kheDI kahevAya. sarvathA nAza karavAnI bhUmi. 5-5 bharata-airAvata viSayAMdhone dharma-khetIna sUjhe vagere paMdara karmabhUmi evI che ke, jyAM dharma maLI viSayAMdhone A sUjhatuM nathI, kemake e TUMkI zake, ne ethI karmono sarvathA kSaya karI zakAya che. kSudrabuddhivALA che, mAtra A janamanuM ja jovuM che. karmabhUmi eTale karmono nAza karavAnI bhUmi. paralokapara ane A viSayasukhonI lAlasA ane Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 ethI karelA viSayabhogonA bhayaMkara vipAko para pelo juvAniyo ahIMgayo, tahIMgayo, badhe lAMbI najara ja pahoMcatI nathI. enAthI pahoMcatI, ja haDadhUta thayo. have jAya kyAM? samajI gayo ke kAM ane tatkALanuM ja jovuM che. tethI kema? to ke dA.ta. to have corA para kUtarAnI jema paDyA rahevuM paDaze. savAre ukyA, nAstApANI, chApuMvagere sUjhaze, athavA have ahIMthI ja paheryo lugaDe paragAma javuM AvazyakakiyA bhagavAnanA darzana pUjanAdi sAdhanA paDaze. ne e kAMI bane nahi, tethI have kyAM jAya? nahi sUjhe, usbIjA sAdhanA karatA haze. bhaluM gayo nagarazeTha pAse. nagarazeTha kahe "harAmI! kema hoya to enI mazkarI karavAnuM sUjhaze. kaheze jUo ahIM Avyo ? tane bIjA koInI nahi, ne A bhagataDA paDho popaTajI sItArAma karavA bhagavAnanI mazkarI karavAnI maLI? bhagavAnane vediyAnI jema patthara pUjavA cAlyA. savAre khIcaDI pakAvavAnI utAvaLa hatI? jA ekavAra dhoLakAmAderAsarajatIbenone eka cAlyo jA, AgAma choDIne tArA jevAnAlAyano juvAniyo dAtaNa karato karato bolyo, bhagavAnane gAmane cepa na lAge.' juvAniyAe tyAM rotA te zI evI khIcaDI pakAvavAnI utAvaLa che, je kakaLatA dile mAphI mAMgI, 'jiMdagImAM AvuM kyAreya A cokhA laIne doDatI doDatI cAlI? nahi boluM. Aja bolyo eno bhAremAM bhAre daMDa beno e vakhate to kazuM bolI nahi, paNa Apo, paNa bhAI sAba! mane nAtamAM laI lo.' pachIthInagarazeTha pAse jaIne AvAta karI. nagara- zeThe daMDa ApI gAmamAM pAchuM kahevarAvI dIdhuM zeThe tarata gAmamAM mANasa pheravI kahevarAvyuM ke, A 'eNe mAphI mAgI bhAre daMDa lIdho che. tethI have phalANA bhAIne nAtabahAra mUkelo che, to koIe ene nAtamAM laI lIdho che. enI sAthe saMbaMdhanI enI sAthe kazo bolavA sarakho paNa saMbaMdha rAkhavo chUTa mUkavAmAM Ave che." nahi; saMbaMdha rAkhaze e paNa nAtabahAra. basa, pUrvanA kALe saMghasattA-mahAjanasattA, juvAniyo dAtaNa karI ghare gayo, tyAM gharanA nagarazeThanI sattA, AcAryanI sattA, vagerethI taMtra mANasoe nA pADI dIdhI, A gharamAM paga nahi; keTalA badhA vyavasthita cAlatA, Aje e sattAo nahitara ameyanAtabahAra thaIe. Ama gharavALA toDI nAkhI, to keTaluM udghakhala cAle che? jana rAkhe, to kAkA mAmA koNa rAkhavAnA hatA? ApaNI e vAta hatI ke, TUMkI buddhivALAne pUrvanA kALamAM jJAtinA-saMghanA A kusukho-viSayasukhomAM ja Asakta mANasone baMdhAraNa-saMgaThana hatAM. eka nagarazeTha-eka savArathI tAtkAlika sukhonI doDadhAma sUjhe che, AcAryanuM zAsana cAlatuM. enA paralokamAM AvanAra bhayaMkara vipAkanajaramAM pUcho, paNa enagarazeThavagere nAlAyaka hoya ja nathI. tethI mAnavabhavanA rasALa kSetramAM satkarma kyAMthI sUjhe? kema e eTalA badhA viSayasukhomAM AvuM pUchazo nahi, kemake khAnadAna kuLa- Asakta ke satkarma ene sUjhe ja nahi ? eno paraMparAmAM nagarazeThAI cAlI AvatI. tethI bhAgye javAba AgaLanI gAthAmAM kahe che. ja seMkaDe Tako be TakA nAlAyaka nIkaLe. Aje vintarDikhAnadAnI vinA jevA tevAne sattAno dora maLyo, vadizAmiSaarche, tA . eTale bhAgye ja seMkaDe TakA be TakA lAyaka nIkaLe. satyaniSTha, dilAta:TakA to? Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAMdhonI mAMsamRddha mAchalI jevI sthiti vaDizAmiSavaviti nivarganuM matsyAtamAMsavat tuche-alpe suNe-TuTamonane vALothe-raudravivA, samayaparimAleyam, sattA-vRddhA: jimityA tyanti sanveTAM-dharmasAdhanam, rmavoSo'yamityA dhinnovAjaLa tama:- TTamajJAnamiti yo'rtha: 584 / TIkArtha : to zuM (sUjhe che ? to ke) gAthArtha : mAMsapezInA nAnA TUkaDAmAM (Asakta) mAchalInI jema bhayaMkara vipAka karAvanArA tuccha viSayasukhomAM Asakta (jIvo dharma sAdhanArUpI) satkarmanAM AcaraNa jatA kare che. aho ! dhikkAra che A bhayaMkara ajJAnane ! TIkArya : 'baDizAmiSavat' e dRSTAnta che. (aMdara chUpA lokhaMDI kAMTAvALA ane) mAchalIne gaLe utarI jAya evA mAMsanI jema tuccha = alpa phusukha (te kevuM ? to ke) duSTa bhogajanita ane dAruNodaya= bhayAnaka vipAka lAvanArA, (ahIM) A 'baDizAmiSa' ezAstraparibhASA che. 'sata' eTale ke gRddhivALA, zuM kare che ? e kahe che 'tyajanti sacceSTAM' jatI kare che, dharma sAdhanArUpI samyak pravRtti. A (enA) karmano doSa che e kahe che - aho ! dhikkAra che (karmajanita) bhayaMkara ajJAnane ! - viSayAMdhonI mAMsavRddha mAchalI jevI sthiti vivecanaH bicArA bhavAbhinaMdI jIvosukha arthAt duSTa viSayabhogajanita sukhamAM Asakta thayelAne enA dAruNa pariNAmanI khabara nathI. ane khabara che, to enI zraddhA nathI- paravA nathI, bhaya nathI, tethI e choDIne 'sat ceSTA' sakriyA yAne dharmasAdhanAmAM prayatna karatA nathI. A zenI jema che ? to ke mAchImAra mAchalI pakaDavA lokhaMDI kAMTAne mAMsapezInA TukaDAnI aMdaramAM parovI de che. pachI dorIe bAMdhelo e kAMTo nadI-taLAvanA pANImAM vaheto mUke che. tyAM mAMsanI gaMdhathI 95 mAchalI doDatI AvI TUkaDo bahu sarasa, ema karI tAtkAlika sukhane jotI ene momAM laI jyAM harakhamAM AvI jaI mo baMdha karI jorathI jaDabA dAkhe che, tyAM alabat mAMsa to khAvA maLyuM, paraMtu pelo pezInI aMdarano chUpo kAMTo enA tALavAne vIdhI tALavAnI vacce sajjaDa pakaDAyelo rahe che. enI pAse paMcendriyapaNuM chatAM hAtha AMgaLAnI puNyAI nathI, tethI momAM AMgaLA ghAlI kAMTAne zI rIte bahAra kheMcI kADhe ? tethI kAMTo kADhavA pANImAM mAthAM pachADe che, paNa kAMTo ema zAno nIkaLe ? mAchImAra horI kheMcI ene hAthamAM pakaDI le che, pachI tokevI vedanAo? toke dA.ta. mANasa papaiyuM cholI enI chAla utArI nAkhe, ema mAchalIne jIvatAM cholAi javuM paDe che. upara lUNa maracAnA pANI chaMTAya che, ne kaDakaDatA telamAM bhajiyAnI jema taLAvuM paDe che. athavA mAchImAranA hAthamAM pakaDAyA pachI kema ? to ke bhAtanA ukaLatA AMdhaNanI jema ukaLatA pANInA AMdhaNamAM naMkhAI bakAvuM paDe che. eka nAno mAMsapezIno TukDo khAvA jatAM zuM maLyuM ? A bhayaMkara pariNAmanI ene khabara nathI. eTale ja evA mAMsanA eka nAnA TUkaDAnA vartamAna sukhamAM Asakta bane che. suratamAM eka pArasI bhAInA haiye jIvadayA, te mAchalIo bicArI AvI krUra vedanAmAM na paDe, eTalA mATe roja savAre gharanA oTale bese. tyAMthI mAchaNo mAchalInI TopalIo bharIne jatI hoya, enI pAsethI e kharIdI laI, e mAchalIone potAnA gharanA hojamAM nakhAvI detA. thoDIvAramAM to mUrchita mAchalIo sajIvana thaI pANImAM llola karatI doDatI joI pArasI khAvAnuM kalejuM TharatuM, ke hAza ! A bicArI kevI bhayaMkara jIvatA jIve cholAvA- khAvAnI vedanAthI bacI ! surata dharmapremI zahera, te emAM AvA dayALu jainetaro paNa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 vasatA. jevI abujha mAchalInI dazA, evI jAya, arthAt jIvapara dhikkAra na chUTe, mATe ahIM kusukhomAM yAne duSTa bhogajanita tuccha sukhomAM TIkAkAra khulAso kare che. Asakta jIvonI hoya che. "jarnaloSAya' ahIM bhogone duSTa eTalA mATe kahyA ke A doSa karmano che. A ajJAna jIvanA emAM jIvanA aMtaranA pariNAma adhyavasAya evA jJAnAvaraNIyAdi karmano che. karmanA vAMke prAyaH atirAganA saMkleza doSavALA arthAt duSTa jIvamAM ajJAna che, ane ajJAnathI e asat bane che. AvA saMkSiNabhAva viSayabhoganAM kAraNe pravRttimAM paDe che. mULa vAMka jIvonA karmano che. ja bane che. mATe e bhoga-bhogasukha paNa sArA eTale dhikakArapAtra karma che, jIvo nahi. jIvo nahi, kintuduSTagaNAya. rUpasuMdarIsAme AvI, ene to dayApAtra che. harakhe jovA jAo, to aMtaranA adhyavasAya zAstrakAra bhagavaMtanI A kevI khUbI che ke bagaDyA vinA rahe nahi. mATe rUpasuMdarI jovI e jIvopara dhikkAra-tiraskAra na chUTe, paraMtu emanA viSayabhoga kahevAya. A bhoganuM sukha duSTa che, para ApaNA haiyAnI bhAvadayA varase, emATe kusukha che. kusukhomAM Asakta banelA jIvo ajJAna jIvono vAMkanakahyo, kintu karmadoSoDyuM hiMsAmaya AraMbha samAraMbhAdinI asaceSTA Adare kahIne vAMka karmanobatAvyo. Ama batAvIne jJAnI che. kusukhanI Asakti ene manAve che, ke sukho ApaNane sUcave che. joie che, pachI jUTha anIti vagerethI vepAra karavA - jJAnInuM kiMmatI sUcana paDe emAM khoTuM zuM? AkhI duniyA e kare che, "tamArI jAtane DAhI mAnatA ho, to bhUla phalANA phalANAe kyuM, mATe to e moTA zeThiyA karanAra, doSa sevanAra, pApAcaraNa karanAra jIvo thayA, sukhI thayA. evAvepAranI tejI AvI ene para karuNA lAvo, tiraskAra nahi. dayA lAvIne e sIjhana mAnaze, mahAna manuSya janmane dharmanI ciMtavoke A bicArAjIvo zuM kare? eto ghaNAya sIjhananahi mAne! eTale pachI dharmasAdhanAnI sat sArA che, paraMtu jema pAkIstAnI guMDAtyAM phasAyelA pravRttirUpI khetI kAryazAno kare? sArA dayALu jIvanA hAthamAM baLAtkAre charo AmAM doSa kono? to ke dAruNa ajJAnano. pakaDAvI enAthI baLAtkAre bakarAnuM khUna karAve, mATe kahe che, to tyAM ApaNane e dayALu jIvapara dhikkAra na dhikAdo tAjI tama:' chUTa, kintu guMDApara dhikkAra chUTe. ema ahIM jIva dhikkAra ho A bhayaMkara ajJAnane potAnA to mULa svarUpe sAro, paraMtu ene vaLagelA karmaguMDA mahAna bhAvI anarthane ja na jue, anarthanI sAme ene parANe ajJAna mUDha banAve eTale ke najara jananAkhe, mAtravartamAna sukhAbhAsane joIne ajJAnatAno charo pakaDAvI jIvapAse enAthI anarthakArI evI AraMbha-viSaya-parigrahanI bakarAnA khUna jevI asat pravRtti karAve che, mATe asa ceSTAmAM doDyo jAya, jhaMpalAve, ane pachI vAMka karmaguMDAno joI jIvopara nItarato dayAbhAva narakAdi duHkhanA mahAanarthamAM phasAya, e ajJAna lAvo ke bicArA kevA karmaparAdhIna che! kevuM bhayaMkara ! dhikkAra paDo A ajJAnane! paraMtu A dayAbhAva Ave to ApaNe DAhyA, A ajJAnane dhikkAra e ajJAnajIvaparanA pahoMcI zANA. bAkI bIjAnA doSa ja jotA AvaDatuM hoya Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAna ja bhayaMkara temaja ene dhikkAranI dRSTithI jotA AvaDatuM hoya, ane emAM ApaNuM DahApaNa mAnatA hoIe, to teDahApaNa nathI, paraMtu bIjAnI bhUlapara abhimAna ne dveSa karI ApaNA ja AtmAne bagADavAnI mUrkhatA che. DahApaNa to karmaparAdhIna jIvopara dayAbhAva varasAvavAmAM che, ene karuNA ane maitrI vAtsalyabhAvathI navarAvI nAkhavAmAM che. mAtA bhUla karatA baccA para eja kare che, jIvo para dayA Ave e mATe A vicAravAnuM - ajJAna ja bhayaMkara ''karmadoSa zuM kAma kare che ! AtmApara ajJAnatAno evo aMdhakAra phelAvI de che, ke jIvane e jovA nathI deto ke A huM je gharavAsamAM rahI vepAra dhaMdhAdinA hiMsAmaya AraMbha samAraMbho jUTha, anIti, parigraha, tathA enI pAchaLa krodha, kaSAyo, rAga-dveSa-kalaha vagerenI dhUma pApapravRttio rAcI mAcIne karuM chuM, e bhayaMkara duHkhamaya narakAdinA daravAjA dekhADanArA che. e paraloke ghorAtighora duHkho sarajanAra pApapravRttio- asatSTAo huM zA mATekaruM ? jIvano karmaThoSa A sUjhavA ja nathI deto. ajJAna mahAbhayaMkara, mATe ja jJAnanI balihArI, ne te zAstro dvArA ahIM maLI zake ema che, bahu sulabha che. bheMzanA bhavamAM ke devatAnA phUTe ! chatAM jJAnano ajavAsa rAkhavAnI sUjha ja nabhavamAM zAstro laI bhaNavA nahi besAya, manuSyapeDa. mATe ja jJAnano mahimA che. zAstro kema bhavamAM ja zAstro bhaNavAnuM ne jJAna meLavavAnuM khanI bhaNavAnA ? kema vAraMvAra vAgoLavAnAM? tyAre A ajJAnanuM aMdhAruM kevuM bhayaMkara ! bAhya aMdhAruM hajI sAruM ke ekavAra mAthuM phUTe pachI ajavAsa rAkhavAnI sAvadhAnI AvI jAya, tyAre A ajJAnatAnA aMdhakArathI to janama janama mAthAM zake. kaho, ajJAnano aMdhakAra TALavA mATe. sAdhune zAstrAbhyAsamAM pramAda - ALasa kaMTALo Avato hoya, chApAM-copAniyAMkuthalInI vAtocItonI lAlaca lAgatI hoya, to A dhyAnamAM rAkhavA jevuM che ke, chApAcopAniyAthI 97 samyajJAna nahi maLe. tIrthaMkara bhagavaMtonAM zAstro dvArA samyajJAna meLavavAnI ahIM maLelI ananya ane mogherI taka cAlI jaze. ane ahIM ajJAna rahI ajJAnano vAraso laIne jaIza. e ajJAna keTaluM bhayaMkara ! jJAnI kahe che ajJAnaM khalu kaSTaM hiMsAdibhyopi sarvapApebhyaH arthAt kharekhara hiMsAdi sarvapApo karatAM ajJAna vadhu bhayaMkara che, hiMsAdi eTalA bhayaMkara nahi, kemake jo hiMsAdinI bhayAnakatA jANato hoya ane koIka avasare hiMsAdi pApa karavAnuM AvyuM, to ejANakArInA hisAbe Darato Daratokaraze. ethI karmabaMdha ocho ane ema karatAM karatAM koIka divasa hiMsAdi pApane kAyamamATe phagAvI deze. tyAre ajJAna eka evuM pApa che, ke ajJAnanA hisAbe pApanI bhayAnakatAnI khabara ja nathI. tethI jyAre hiMsAdi karaze, tyAre tyAre rAcI mAcIne ja karavAno. tethI koI di pApathI chUTakAro ja na thAya. taMDuliyo macchu je hiMsAdino vicAra kare che ke 'mArA momAM Avela badhI mAchalIone khAI jAu" ene jo enA prabhAve je narakanA pApa UbhA thai narakanI bhaThThInI zekAmaNa najara sAme dekhAya, to e hiMsAmaya bhakSaNano vicAra zAno kare ? muMbaI mAdhavabAgamAM eka saMnyAsInuM bhASaNa hatuM, emAM eNe kahyuM jagatamAM jJAnadAna e zreSTha dAna che. kAraNa ke kudaratano niyama che, jevuM do, tevuM lo. tame roTalAnuM dAna karo, to tamane roTalA maLe, Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 e nakkI thaI gayuM. abhaya-zAtAnuM dAna karo, to "jJAna samuM koI dhana nahi e maLavAnuM nakkI thaI gayuM. ema jo jJAnanuM dAna samatA samuM nahi sukha." karo to bIjA bhave jJAna maLavAnuM ane tethI mAnava jJAna Ave to ajJAna jAya. ajJAna e banavAnuM nakkI thayuM. kemake jJAnadAtA kAMI kUtarAnA AdhAra che. ajJAnanA AdhAre ja kaSAyo mahAle bhavamAM jJAna na pAme. hajI moTaranuM dAna karyuM hoya, che. AdhAra gayo, AzritonA pAvara utarI jAya. to vilAyatanI rANInA kUtarA thaIne paNa moTaramAM ajJAna esenApati che, kAma, krodhAdikaSAyo ane besavAnuM maLI zake. eTale moTaranA dAnanA badalA hiMsAdi duSkRtyonI vRttio e sainiko che. mATe manuSya ja bhava joIe evuM nahi, paNa senApati mare to sainiko bhAgI jAya. jJAnadAnano badalo maLavAnuM nakkI thavAnA lIdhe kavi vIravijayajI mahArAje jJAnane badale manuSyabhava nakkI thaI jAya. kaho zAnadAna e jJAnayukta manane laIne A vAta karI che, kemanuSyabhavanuM rIjharvezana che. kevI adbhuta dalIla! mahAvIra bhagavAna sAme je ajJAnayukta mana moTA paMDita paNa sAMbhaLIne stabdha thaI gayA. senApati kAma-krodha, mada-mAyA, rAga-dveSa, manuSya janamanI kiMmata hoya, to jJAnathI che. jJAna rati-arati, vagere mohanA subhaTone laIne laDavA e jagatano dIvo che. jJAnathI jagatanA padArtho Avyo hato, prabhue manarUpI senApatine phoDyo prakAzita thAya, pragaTa thAya. narakAdi durgatinA mArga, ene jJAnayukta banAvI potAnA pakSamAM laI lIdho, svargAdi sadgatinA mArga ane paramagati mokSanA have senAne doravanAra pANI caDAvanAra javAthI mArga jJAnathI sApha jaNAI Ave. jJAna e to senAno pAvara zo rahe? kaSAyonA pAvara ajJAna jIvananuM aNamoladhana che. dunyavI dhanathI duniyAnI upara, ajJAnI mana upara nabhe che. mana pharI gayuM, bAdazAhI bhogavI zakAya. paraMtu te tuccha che, caMcaLa jJAna samRddha banI gayuM. kaSAyovagere subhaTonA che, parAdhIna che, bIjA anekanI apekSAo para pAvara utarI gayA, eTale jAya bhAgyA. kavie jIvavuM paDe. tyAre AMtara-dhana jJAnathI AtmAnI pUjAmAM kahyuM - bAdazAhI bhogavavA maLe. kahyuM ne jJAnasAramAM, - "tasa rakSaka zira mana palaTAyo, parasvataMtonmatha mUnAthA nyUnattekSiT: moha te bhAgyo jAya, lalanA." svasvatvasukhapUrNasya nyUnatA na hrerpi| vIraprabhue te senAnA zire rahelA rakSaka paradhananA DhagalAthI unmAdavALA rAjAo senApati manane palaTAvI dIdhuM, potAnA pakSamAM laI paNa svastha nathI, kemake e nyUnatA-ochAzane lIdhuM. eTale moha-mohanI phoja bhAgI gaI, ane jonArA hoya che. game teTaluM maLyuM, to ya te ochuM pachI tyAM prabhu vItarAgabanI gayA, vItarAgabanI lAge , ane vadhArenIkAMkSA rahe e, vyAkuLatA- sarvajJa banI gayA. asvasthatA che. A vAta che, - jJAna e mAnavabhavanI tyAre jJAnathI potAnA AtmAnI saMpatti speziyala kamAI che. mATe jJAna khUba meLavo, nirlobhatA, samatA, svasthatAnA sukhathI bharelAne zAstrone bhaNo, vicAro ane khUbavAgoLo, bheMsa moTA Indra karatAM ya kazuM ochuM nathI. ulluM vizeSa ghAsa khAI lIdhA pachI ene momAM lAvI lAvI khUba che, kemake paranI apekSAo ja nathI. mATeja- vAgoLe che, tyAre emAMthI sojaju dUdha taiyAra thAya Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsaMga-AgamathI adyasaMvedyapada jIto che. ema jJAna vAgoLavAthI ne pariNamAvavAthI aghasaMvedyapada UbhuM rahe to zo vAMdho? vedyasaMvedyapada vagere mAla emAMthI taiyAra thAya che. u. - vAMdho moTo che, avedyasaMvedyapada e upasaMharannAha jIvano aMdhApo che. jema AMdhaLA mANasane madada9-mAdhyuM, tutipatinuM aMdhApAne lIdhe cAlavAmAM AgaLa khADo AvI sa mathona, netanmadAtmafmATalA rahyAnuM dekhAtuM nathI, tethI khADAmAM jaI paDe che. saMvedyapamukSa, mATya-ma- ema A avedyasaMvedyapadanA aMdhApAne lIdhe jIvana bhAvarUpam mata vAda tutipAta-kutipAta- jIvavAmAM AgaLa durgatino khADo AvI rahyAnuM varAzanam satsamayona-viziSTa III- dekhAtuM nathI. tethI emAM jaI paDe che. vAta saMvapenetvartha, vAva: puruSaprAdhAnyahayApana: svAbhAvika che, jene potAnAM hita ahitanadekhAtA kheta-mavedasaMvedyaparva, mahatimaki -mi:, hoya, e ahitatyAgazI rIte karavAno hato? pachI gAmeva bhUmiyAmacelA netmaviyatvatiA mata ahitaAcaraNathI durgatimAM jaI paDe, e sahaja vAnuvAparoThavyAma ti yovA, gayo- che. savAla thAya, niyogA'siddheriti // 85 // pra. - vAta sAcIke avedyasaMvedyapada aMdhApo satsaMga-AgamathI avedyasaMvedyapada jIto che ne e jIvane durgatimAM tANI jAya che. paraMtu TIkAIH upasaMhAra karatAM kahe che - avedyasaMvedyapadanI jInne paravazatA evI che ke, gAthArtha aveghasaMvedyapada e aMdhApo che, ethI jIva ahita-AcaraNa ane hitatyAgamAM durgatimAM patana karAvanAruM che. ene mahAna saheje saheje lalacAI jAya che, jemake zaradInA AtmAoe satsaMga ane jinAgamanA yogathI prakopavALo saheje saheje khATuM-gaLyuM khAvAmAM jItI levuM joIe. lalacAI-taNAI jAya che. pachI bhale ethI zaradI TIkArya : aveghasaMvedyapada pUrve kahelA vadhe, to ya e khATuM-gaLyuM khAtA aTaktA nathI. lakSaNavALuM, e "Adhya' aMdhabhAva svarUpa che. A lalacAvAnuM zI rIte aTake? e durgatimAM 'patanakArI' patana karAvavAnA u. - A rIte aTakAya - svabhAvavALuM che. "satsaMga ane AgamanAyogathI' "satsaMga - Agama yogena' arthAt viziSTa satsaMga ane viziSTa AgamanA jevIrIte e zaradIno daradIjo satsaMga eTale saMbaMdhathI, ahIMsatsaMga-Agama ebe padano eka ke evA darada vinAnA mANasonA saMgamAM rahe che, je padabhAva samAsa thayo. puruSanI pradhAnatAne khATuM-gaLyuM khAnArAnahoya. uparAMta khATuM-gaLyuM sUcavavAnuM tAtparya che, mahAtmA puruSoe (A) khAvAnA vizALa nukasAna keTalA? e batAvanAra aveghasaMvedyapada jItavA yogya che; kemake ene A vaidyakazAstra sAMbhaLe, to saheje enI lAlaca ane bhUmikAmAM ja jItavuM zakya che. eTalA ja mATe paravazatAne kAbumAM lenArA bane che. basa eja rIte Agama anuvAdaparaka paNa che, ema yogAcAryo A avedyasaMvedyapadanI paravazatAne jItI levA jevI (kahe che, kAraNa ke "ayogyaniyogAsiddhi che, kAbUmAM levA jevI che. ene jItI levAnA A ayogyane preraNA thaI zake nahi. ja be upAya, satsaMga ane AgamazAstrano yoga. vivecanaH pra. - vedyasaMvedyapadana lAvIene satsaMgamAM karavAnuM A, ke jemaNe avedya Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 saMvedyapada jItI lIdhuM che, eTaleke eno tyAga karyo 'daSTinA pUrva samayamAM e jatAvuM azakya che. kemake che, ne vedasaMvedyapadamAM rahI je hita-ahita tarapha tyAM e jItavAnuM baLa nathI AvyuM, eTale tyAM sadA jAgrata rahe che. ane ahita-tyAga tathA hita- jItavAnI bhUmikA ja nathI UbhI thaI, cothI AcaraNamAM racyA-pacyA rahe che, evA satuM- yogadaSTi vakhate e bhUmikA UbhI thaI gaI che. puruSonA saMgamAM rahevAnuM ane ahitAcaraNanA kevA A sUcave che ke avedyasaMvedyapadapara vijaya vizALanukasAna? temaja hitaAdaranA kevA mahAna meLavI arthAt AtmAparathI enI pakaDa (hold) lAbha? ene batAvanArA AgamazAstra sAMbhaLatA haTAvI vedasaMvedyapadane arthAt sarvajJa kathAnusAra rahevAnuM. tattvonA saMvedanane AtmAmAM jIvaMta karavAmATe ahIM be vAta karI, satsaMga ane Agama. keTalAka saAcaraNo ane saphavRttiono abhyAsa ahIM prazna thAya, jarUrI che. dA.ta. 5 yamonuM pAlana, 5 niyamonuM pra. - ekalA AgamathI na cAle? sAthe pAlana, yogabIjono saMgraha, vagere vagere e kArya satsaMga kema lIdho? yogonI pahelI traNa daSTimAM thAya che. evI zubhau. - ekalA AgamathI bodha to thaI jAya, pravRttio ane zubhavRttiono khUba abhyAsa paraMtu bodha thayA pachI e pramANe AcaraNanA thAya, tyAre avedasaMvedyapadamAM besADI rAkhanAra vIrSollAsa mATe e AcaranAranuM AlaMbana joIe. mithyAmArgano abhinivezamoLo paDe, ne sarvajJaAlaMbanone joIne ApaNane AcaraNanuM joza kathita mArganAM tattvo tarapha jhukAva thAya. AdharmapragaTe, ne te AlaMbana tarIke satpuruSo che. emanA kriyA ane AcAranuM mahattva batAve che. alabatta AlaMbane joza maLe. emano satsaMga karavAthI emAMvRtti malinana joie nahitara acaramAvartaemanA jIvananI ApaNA manapara chAyA paDe che, kALamAM anaMtIvAra dharmakyiA ane AcArapALyA, tethI 'lAva, huM paNa kAMIka dharma karuM ema ullAsa chatAM kalyANa kema na thayuM? kaho ke vRtti malina jAge che, temaja AgamazAstra paNa jAte vAMcIbhaNI hatI. ekalI paudgalika sukhalAlasAnI ja vRtti levAnA nathI, kintu gurugamathI-gurumukhethI hatI. paraMtu ahIM jIvaMyogadaSTimAM Avyo, tevRtti sAMbhaLavA samajavAnA che. jethI gurUpAsethI zAstra- sudharavAthI Avyo che. ane yoMganI traNa daSTimAM vacanonA yathArthabhAva, rahasya ane audaMparya prApta anekavidha dharmakriyA ane AcAronuM pAlana kare che. enA abhyAsathI cothI daSTimAM avedyasaMvedyapadapara AvA satsaMga ane AgamazAstronA vijaya meLavavAnI zakti-yogyatA UbhI thAya che. yogathI, oghadRSTimAMthI bahAra nIkaLI, mahAna tethI zAstrakAra kahe che ke, ahIM satsaMga ane banelA AtmAoe avedyasaMvedyapadapara vijaya AgamanAyogathI e vijaya meLavI levo joie. meLavavAno che, jethI adyasaMvedyapadano aMdhApo A parathI samajAze ke pahelI traNa daSTimAM dUra thaI durgatinA khADAmAM paDavAnuM na thAya. A aveghasaMvedyapadanI evI prabaLatA hoya che ke tyAM avedyasaMvedyapada ahIMcothIdaSTimAM ja jItI levAnuM ene jItavAnIjIvamAM zaktinathI-yogyatA nathI, kemakahyuM? to TIkAkAra maharSi kahe che ke e jItavA eTale ja pahelI traNa daSTimAM ene jItavAnIzAstra mATe Aja bhUmikA che. bIjA samaye arthAt cothI preraNAnakarI, kemake thAya. ' Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 ayogyane preraNA nathI karAtI 'ayogyaniyogAsiddhe: Fhone . (u/5/ atyanta nitarI samyagjJAnayogAt, aagmpraamaannyaaayogyane niyoga arthAt preraNA Adeza vamatA kutarvaviSagraho-chapAyadetutvenaprada nathI karAtA. lAMbI bimArImAMthI hamaNAM ja prada: 8ddA UThelo zramavALAM kArya karavAne ayogya che, tethI TIkArya eTalA ja mATe (have) vijayanA ene evo Adeza nathI karAto ke "tuM A cihno kahe che, - (zramavALu) kAryajhaTapaTa patAvI de." evo Adeza gAthArtha A (avedyasaMvedyapada) ne jyAre karavAno koI artha nathI. e to zarIramAM zakti jItI levAmAM Ave, tyAre (e) manuSyono bharAya, pachI e evA zramita kAryane yogya bane kutarkarUpI viSamagraha svataH (bIjAnA upadeza che. tyAre ene eno Adeza karAya che. ane e vinA) nizcitapaNe samULago dUra thAya che. AdezanuM e pAlana karI zake che. alabat jyAM TIkArtha avedyasaMvedyapada je mahAmithyAtvanuM sudhI zarIramAM zakti nathI bharAI, tyAM sudhI ene kAraNa che. ane pazuvAdi zabdathI oLakhAya che, sAmAnyathI kahevAya kharuM ke Avazyaka kAryo- te jItAye chate 'tattvataH" arthAt paramArthathI kartavyo bajAvavA jevA che, paraMtu te to mAtra svarUpa- manuSyono, 'svataH' = bIjAnA upadeza vinA, darzaka kyana che, arthAt anuvAdavacana che, vidhivAda samyajJAnanA yogathI kutarkarUpI viSama graho vacana nahi. arthAt AdezAtmaka kathana nahi. nizcitapaNe samULago dUra thAya che kemake jo nimitta e pramANe ahIM pahelI traNa daSTimAM jIvanI na hoya, tonaimittika (enuM kArya) banenahi. kutarka ' hajI avedasaMvedyapadane jItavAnI zakti nathI. egrahanI jema eka graha eTalA mATe che ke e pratyakSa yogyatA nathI. eTale tyAM ene e jItavAno anarthonuM kAraNa che. niyoga-Adezana hoya ke, tuM ene jItI le. paraMtu AvedyasaMvedyapada para chata kutaka graha nivRtti e pada A A rIte jItavA jevuM che, jItI zakAya vivecanaH avedyasaMvedyapadane jItavAnuM kahyuM, che." ema svarUpadarzaka kathana yAne anuvAda-vacana to e jItAvAnuM cihna zuM? e have kahe che. hoya. eTalA mATe yogAcAryo kahe che ke Agamo avedyasaMvedyapadapara vijaya meLavyo enuM kyAreka anuvAdaparaka paNa hoya che. vidhivAda-paraka cihna e che ke, kutarkano viSamagraha dUra thAya che. kutarka kema nahi ? to ke jIvanI niyogapAlananI e eka viSama graha che. mANasane graha-bhUta vaLage ayogya-azakta dazAmAM ene niyoga-Adeza pachI ene sArA-sArAnuM bhAna nathI rahetuM, gAMDAnI preraNA karavAnuM anucita che. jema bole che, evI kutarkano graha lAgelAnI dazA ata eva jayaliGgAnyAha, hoya che. sat tarka nathI, kutarka che, eTale potAnuM nayanAneraniyama, kembristattvonupamA Apamatie mAneluM yenakena prakAre sAcuM TharAvavA nivarti svatoDatyAM, viSaprada pATadA kutarka laDAvavA paDe che. A haThavAda che, mithyA nIyamane niyamina-vedyasaMveda- abhimAna che. e mahAmithyAtvane tANI lAve che. paTTe madamithyAtvinava-dhane vazavAzindavI kemake kahe che ne ke brahmApi te nara na raMjayati' tattvataH-paramArthe gui-jmAM rivartate svata:- arthAt anna nahi, vizeSajJa nahi, paNa durvidagdha AtmavaivAparoparezana, nimittAmAve naimittiAmAvAtA hoya, doDhaDAhyo hoya, ene brahmA paNa na samajAvI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 zake. e to pote pakaDa pakaDIne pakaDI, sAme tarka- gokhavA pATha karavo vagere svAdhyAyakara, ethI bodha yukta vAta AvI, to kutarka laDAvavA mathaze, paNa vadhaze ajJAna ochuM thaze, ane kuvikalpothI pakaDa nahi choDe, AvAnuM mithyAta maMda mithyAtva bacAze, tyAre kutarko ziSya kaheze, "mane jApamAM nahi, paraMtu tIvra mithyAtva-mahAmithyAtva hoya che. zAMti rahe che," alyA! zAMti mAtra jApamAM ke kutarkanI pakaDa evI, ke sAcuM mAnavA ja na de. tethI jJAnInAM vacanamAM? paraMtu kutarkanI pakaDamAM guruneya ene pazutA vagere zabdathI oLakhavAmAM Ave che. bAjue rAkhaze, ne zAstranuM ya nahi mAne, enI kutarkanI pakaDa pazutAkema? dazA kevI? saMyamanA guNaThANethI to jAya, paNa eTalA mATe ke pazune-janAvarane sArAsAra avedyasaMvedyapadamAM AvI javAthI samyakatvathI ya ane hitAhitanuM bhAna nahi. jIvanamAM sArabhUta zuM jAya. mahAmithyAtvamAM phasI jAya. kutarkanI pakaDa ane asAra zuM? e janAvara samaje nahi. eTale bhUMDI. kutarkane bhagavAna paNa na pahoce. tIrthaMkara e sArabhUta saMtoSavagerene choDI asArane ja vaLage bhagavAnanI parSadAmAM 363 pAkhaMDI besatA, paNa che. hitakarane choDI ahitane ja vaLage che. ema bhagavAna emane na pahoMcI zake. prabhue game teTaluM A kutakanI pakaDamAM rahelo sArabhUta choDI saMsArane takayukta kahyuM hoya, chatAM e kutarka pAkhaMDI ja sArabhUta tarIke siddha karavA mathe che, hitakarane samavasaraNathI nIce utarIne kahe "joyuM? kevI choDI pakaDelA ahitakarane hitakara tarIke sAbita IndrajALa ke khoTAne sAcAmAM khapAvI de! sAcuM karavA mathe che. vyavahAramAM dekhAya che ke bina- to ApaNe mAnIe chIe te ja che.' kutarkanI pakaDa anubhavI kutarkI chokarAne anubhavI bApa kaheze bhUMDI. jIvananI keTalIya bAbatomAM e naDyA ja A tArA sArA mATe nathI to chokaro enahimAne karatI hoya che. ane kutarkane paravazakeTalAyakukRtyone ane uparathI sAmo kutarka laDAvaze. ema kutarkI kartavya mAnI Acarato rahe che. tethI ja ahIM ene kuziSyane guru kaheze 'tuM Ama bole cAle che, e pazutA kahI. sAruM nathI. emAM tAruM hitanathI,' to enahimAne, sarvajJa bhagavAnanI AjJA mAthe nathI, eTale uparathI kutarka laDAvI kaheze 'mane Aja sAruM lAge kutarkonI pakaDamAM phasyo rahe che, e aghasaMvedyache, AmAM ja mAruM hita che.' khAvAno viveka na padamAM che. A kutakanI pakaDa kevAka anartha saraje hoya, sAruM sAruM khAvAno lAlacu hoya, enI kaI che? cAritrajIvana eTale to bhagavAnanI AjJAnuM dazA hoya che? ene vAyunI-gesanI takalIpha rahetI jIvana, vedasaMvedyapadanuM jIvana, paraMtu emAM kutarkonI hoya, hiteSI kahe "A tuM dUdha bahu pIe che, tethI pakaDothI evo durlabhabodhi thAya, ke bhavAMtare gesa thAya che, mATe e baMdha kara', to kutarkathI e janmonA janmo sudhI jainadharmanuM nAma paNa na maLe. kaheze, dUdha to puSTikAraka che, enAthI mane zakti pra. - kutarkanI paDavALAne parabhave jainadharma maLe che, AkutarkanI pakaDa evI, ke emAM ne emAM kema na maLe? Ama to ahIM e jainadharma pALe che zarIra bagaDatuM bagaDatuM mRtyu sudhI pahoMcaze. chatAM ne? dUdhathI zakti maLe che, e enuM mahAmithyAtvanahi u. - kutarkanI pakaDa eTale jinavacana sAme TaLe. ema guru ziSyane kahe "A Akho divasa yAne jainadharma sAme baLavo pokAryo. jinavacanamALAne jApa laIne bese che e sAruM nahi, zAstra jainadharma sAme baLavo karanAro jinavacana-jainadharma Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kutarkathI jItavAnA upAya pharIthI zAno pAme ? jaina dharma pALavo ene kahevAya ke, jinavacana upara pUrepUrI vaphAdArI hoya, ekAda jinavacananI sAme paNa baLavo na hoya. kutarkanI pakaDa AMtarika mAnasika vastu che, ne mana evuM caMcaLa che ke, enI pakaDa mukAtI nathI. tyAre kutarkathI bacavA A vicAravuM joIeke - 'mAruM jJAna keTaluM ? ne tIrthaMkara bhagavAnonuM jJAna keTaluM? emanuM jJAna eTale ? e sarva dravyonA anaMtAnaMta kALanA anaMtAnaMta sarva paryAyo jANe jue- enI sAme mAruM jJAna kUcha nahi, to emaNe anaMtajJAnamAM joyA pramANe tattva, mArga ane siddhAnta prakAzyA. enI sAme mAre keTalI buddhithI savAla uThAvavAno hoya, ema vicAravAthI kutarka haTI jAya. mAtra ekAdavAra Ama vicAravAnuM ema nahi, kintu pUrvagAthAmAM avedyasaMvedyapada para vijaya meLavavA arthAt emAMthI bahAra nIkaLI javA ane vedyasaMvedyapada pAmavA mATe be upAya batAvyA, te satsaMga ane sarvajJanA AgamanI sArI rIte upAsanA karavAnI. eno prabhAva keTalo UMco che? to ke - satsaMga ane jinAgamanI sArI upAsanAthI mohasaMyogaTaLIne samyajJAnayoga Ubho thAya che. samyajJAnayoganuM phaLa A, ke pahelAM mohasaMyoganIsAmaNamAM jIvabadhuM mohanA kATale mApato hato. arthAt koI paNa kAmakaratAM e joto hato ke 'AmAMthI saravALe mane paulika anukULatA bhautika sukha- sagavaDa kevIka maLe che ! mAruM ahaMtva - mArI vicAradhArA kevIka puSTa thAya che? mArA mAnane Takkara to nathI lAgatI ne ?' A mohayogane have jJAnayogathI haTAvI de che. jJAnayogamAM paheluM to potAnuM ahaMtva ApamatipaNuMmAnAkAMkSA phagAvI jJAnIbhagavaMtoe AgamamAM kahyuM, te ja mAre pramANa. Ama Agama 103 prAmANyane ja manapara dhare. eTale svAbhAvika che, ke jyAM Agamane pramANa tarIke AgaLa karyA tyAM ahaMtva-ApamatiTaLI jAya, kutarkanI pakaDa chUTI jAya. satsaMga sevavA sAthe AgamazAstra ke nyAya bhaNatAM jIvane A ja sAvadhAnI rAkhavAnI che ke 'jIva! joje zAstro bhaNe che eTale buddhino vikAsa thato raheze, ne e vikasita buddhithI tarkazakti khIlatI raheze, paraMtu e vikasita buddhi ane tarka - zaktithI kutarka karavAnuM zIkhIza nahi, sadAzAstrapratibaddha banyo raheje. zAstrapratibaddha hoya, e ja sAco sabujha che. ene kutarka hoya nahi. abujhane kutarka pAra vinAnA. kemake abujhane zAstrabaMdhana nathI. tethI enI mati game tema-game tyAM bhaTakyA karatI hoya. Ama, jJAnayogamAM paheluM Agama-prAmANya AjJAprAmANya, eTaleke 'mAre vItarAga paramAtmA nI AjJA ja pramANa' e bhAva haiyAmAM kotarI rAkhavAno che, ne pachI badhI vRtti- pravRttimAM jJAna dRSTi rAkhavAnI. jinezvara bhagavAnanI, bhagavAnanA caraNanI sAcI sevA A ja ke bhagavAnanI AjJAne sarvesarvA pramANa karAya. e karAya pachI to bIjo badho jJAnayoga lAvavo sahelo che. kaThina che jinacaraNasevA eTale ke saMpUrNa jinAjJA svIkAra. mATe to AnaMdaghanajI mahArAje 14mAM bhagavAnanA stavanamAM gAyuM ke - ''dhAra taravAranI sohilI, dohilI cauThamAM jinataNI caraNasevA; dhAra para nAcatA dekha bAjIgarA sevanA dhAra para rahe na devA.'' arthAt taravAranI dhAra para nAcavAnuMcAlavAnuM to jAdugarokarI zake che, eTale e saheluM, paraMtu jinacaraNasevAmAM sthirapaNe cAlyA karavuM, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 e dohiluM che, kaThaNa che; kemake moTA divyazakti sthira rahI zakatA nathI. Ama jinacaraNasevA arthAt jinAjJAne - zAstrane - sUtrane sarvathA baMdhAyelA rahevuM e prathama naMbaranuM mahAkartavya che, mahAna dharma che. mATe ja jainazAstrane-sUtrane oLaMghavuM- oLavavuM e mahApApa che. tethI ja e stavanamAM kahyuM - Agamane ja pramANa mAnyA eTale kutarka bicAro vALA devatAo paNa jinacaraNasevArUpI dhAraparaze Ubho rahI zake ? jIvanamAM A khAsa karavA jevuM che ke kutarkarUpI viSama grahane dUra haTAvI devAya, kemake e vividha guNo mATe khataranAka che. kutarka kayA guNono nAzaka triM viziSTo'yamityAnna odharoLa: gamaDapAya:, zraddhAmajJo'mimAnam| kutarkazcetaso vyaktaM, bhAvazatruranekadhA // 87 // ''pApa nahi koI utsUtra- bhASaNa jityuM dharma nahi koI jaga sUtra sarikho; sUtra anusAra je bhavika kiriyA kare, tehanuM zuddha cAritra parakho'' 'sUtra anusAra kiriyA' eTale sUtrane jinAjJAne pahelI pramANa karIne karAtI kriyA. 104 sArAMza, satsaMga ane jinAgamanA sevanathI aveghasaMvedyapada jItI lIdhuM eTale ke hitAhitasArAsAra- heyopAdeya anaMtajJAnIe kahyA pramANe nahi, kintu potAnI matikalpanA ane mithyA zAstranI doravaNI mujaba mAnavAnuM paDatuM mUkyuM, eTale enApara nabhatA mahAmithyAtva ane pazutA tathA kutarka saheje haTI jAya, ane tethI ja kutarka saheje nivRtta thaI jAya che. vedyasaMvedyapada kutarkanuM nimitta che. nimitta gayuM to naimittika (kAryakrutarka) saheje nivRtta thaI ja jAya. have to AgamazAstra pramANa karyA, to kadAca koI tarka UThe ke sAmethI Ave, to e joroke 'A zAstrAnusAra che ? zAstrane anukULa che ? zAstranI vAtano samarthaka che ? jo nathI, to e sat tarka nahi kutarka che, ne e khape nahi.' Ama zI rIte A vicAra Ave ? kAraNa e ke enAmAM have jJAnayoga pragaTI gayo che. A jJAnayoga eTale zAstrakAra maharSi kahe che, Agama-prAmANyano nirdhAra. sarvajJanA bodharogastadyathAvasthitopaghAtabhAvAt / zamApAyo'sadabhinivezajanakatvAt / shrddhaabhnggHaagmaarthaaprtiptteH| abhimAnakRnmithyAbhimAnajanakatvAt / evaM kutarka AgamanirapekSa ityarthaH / mityAnna cetasa: anta:rasya bhAvazatru: paramArtharipuH anekadhA AryApavAdAdikAraNena // 87 // TIkArtha : A kutarka kevoka hoya che, e kahe che, gAthArtha : (1) khodhamATe roga samAna, (2) upazamabhAvamATe anartharUpa, (3) zraddhAno bhaMga karanAro, ane (4) abhimAna karAvanAro (A) kutarka spaSTa che ke aMtaHkaraNano aneka prakAre bhAva zatru che. TIkArya : kutarka e bodhane lAgu paDelo roga che, kemake (ethI) bodhanI yathArthatAno upaghAta thAya che. uparAmabhAvane nukasAnarUpa che, kemake asad abhiniveza karAvanAro che. zraddhAno bhaMgakArI che, kemake sarvajJabhASita AgamanA padArtha svIkAravA deto nathI. abhimAnakArI che, kemake mithyA abhimAna peThA karAvanAro che. ema kutarka AgamathI nirapekSa che. e zuM che ? AryatvanI halakAI vagere kAraNe e citta arthAt aMtaHkaraNano aneka prakAre bhAvAtru arthAt vAstavamAM rAtru che. vivecana : dharma karanAra mANasane paNa moharAjA kutarko karAvI kevo phasAve che, ane kevo khataranAka nIvaDe che, e have batAve che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bodharoga, zamApAya kutarka jIvanA guNiyala aMtaHkaraNapratye vAstavamAM aneka prakAre zatrunuM kAma kare che, kemake e guNono upaghAta karanAro-guNone hAni pahoMcADanAro bane che. dA.ta. 105 (1) bodharogaH kutarka samyagdbodhane mATe roga samAna che, kemake kutarka uThe eTale samyag bodhanuM je Arogya-yathAvasthitatA-yathArthatA e haNAya che. kutarka UThe tyAM bodha yathArtha rahe nahi. jIva saMsAramAMthI ochA ja thavAnA che, ne navA utpanna thavAnA nathI. to koivAra to saMsAra khAlI thaI ja jAya ne ? pachI saMsAra anaMta kyAM rahyo ? eno aMta AvI javAno. basa patyuM, AkutarkathI zAstra karAvela bodha maMda paDI jAya. kutarka ebodhano roga che. bodhaneyathAsthita samyak na rahevA de. tyAre jIvane bhAna nathI ke tArI sthUlabuddhinA kutarka uThAvato rahIza, to samyagdbodha gumAvIza. pUrvanA dA.ta. ''jainazAstro mujaba nigoda anaMta-mahApuruSo prakhara vidvAna chatAM kutarka nahotA uThAvatA, kemake e samajatA ke zAstro konA kahelA che ? atIndriya padArthone paNa pratyakSa joi zakanAra ane bhUta-bhaviSya - anaMtakALanA padArthane joi zakanAra anaMtaHjJAnInA kahelA che, tyAM ApaNe carma cakSuthIja mAtra sthUla padArthane joi zakanAranA kutarka zA kAma lAge ? tethI sarvajJakathita vacanamAM kutarka nahotA uThAvatA. vanaspatikAyanA ekeka zarIramAM anaMta jIvo hoya che, ema samyag yathArtha bodha thayo. paraMtu have jo tyAM manamAM kutarka UThe ke, jainazailImAM kAMI evuM nathI ke pUrvabhavamAMthI navA bhavamAM janama lenAra jIva ahIM koI taiyAra zarIramAM AvIne pesI jAya, jethI kahI zakAya ke eka taiyAra zarIramAM anaMtA jIvo AvIne pesI gayA. tethI anaMtanuM eka zarIra banyuM. kintu jainazailI mujaba to navA bhavamAM AvatAM jIva AhAra leto jAya che, ne emAMthI AtmapradezasAthe khIra nIranI jema ekameka thatuM zarIra banatuM jAya che. to je anaMta jIvone eka zarIra dhAraNa karavuM che, e dareka jIva potAnAM AhArathI potAnuM svataMtra zarIra banAvavAno, to anaMtA jIvonuM eka sAdhAraNa zarIra banI ja zI rIte zake ?'' jainazAstra kahe che, A saMsAra anAdi che, ema anaMta che, kadI eno aMta nahi, kadI khAlI thavAno nahi, enApara kutarka kare ke, saMsAramAMthI jIvonuM mokSe javAnuM cAlu rahevAnuM che. tethI eTalA (2) zamApAya :- kutarka dilanA rAmane zAMta-saumyabhAvane anartharUpa che, zamano ghAtakaranAra che. enuM kAraNa e ke kutarkathI dilamAM abhiniveza Ubho thAya che. kutarka karanArane potAnI buddhiakkala upara madAra baMdhAya che, enA manane ema thAya che ke mArI buddhimAM Ama bese che e khoTuM zAnuM hoya ? mane je lAge che e sAcuM ja che. ema haThavAda pakaDAI jAya che. e asat abhiniveza che. e Avyo tyAM dilamAMthI zama-zAMtatA gaI. A kutarka UThe, pachI AgamathI nigodanA ekeka zarIramAM anaMtA jIvano thayelo bodha have Dagamaga thaI jAya. ukta kutarkathI manane ema thavAnuM AvA haThavAdavALA jIvo hoMziyAra hoya che. ke, 'eka zarIramAM anaMtA jIva hoI ja kema zake ?'dekhAvamAM khUba zAMtatA dekhADe. AvA jIvane patyuM zAstrabodha mAMdo maMda paDI jAya. ema, kutarkano bIjo dAkhalo samajAvavA beso, chatAM e dharAra sAcuM mAnavA taiyAra na hoya. tyAM jo tame saheja Daka thaI bolo, to e jarAya gusso nahi kare, ane hasatAM hasatAM kaheze 'joyuM? khoTuM paDyuM che ne sAbita karIzakatA nathI eTale gusso kare che,' paraMtu AvI e kutarkIonI zAnti dekhAvanI hoya che. vAstavamAM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 dilamAM durAgraha che. e anaMtajJAnIonAM vacananI karIne bhaNaze, to buddhimAM nahi besatI vAta aMge sAme che, sattavanA virodhamAM che. haiyAmAM manane samAdhAna karI deze ke "mArI buddhi keTalI? anaMtajJAnIono sAmano ane sattattvano virodha anaMta jJAnInuM A kaheluM asatya hoya nahi. to hoya, e zuM zAMtatA che? zama-upazamabhAva che? zraddhAnathI to jyAM jainazAstra bhaNavA chatAM jokhama nA, ThaMDo paNa bhAre a-saumyabhAva che. che, pachI bahAranA tarkazAstra bhaNavAmAM keTaluM moTuM zAMtatA-samabhAva-saumyatA to anaMtajJAnI jokhama? are ! eTaluM ja nahi, paNa Adhunika zAstroe kaheluM sarvesarvA satya mAnI enA AdhAre nibaMdho, kathAo, copaDIo, chApAM, copAniyAM cAlatA hoya, emane hoya. kutarkalaDAvanArane nahi. vagere vAMcavAmAMya mahAjokhama che. kemake e badhA to zuM tarka uThAvavo ja nahi? uThAvI zakAya dharmanA AcAra ane tattvonI sAme kutarka pUrA paNa satarka uThAvAya. bAkI to AnaMdaghanajI pADavA saMbhava che. tyAM mULamAM sarvajJavacanapara mahArAje kahyuM tema "tarkavicAre re vAdaparaMparAre, sarvesarvA zraddhA jonathI, to pachI A kutarka dilamAM pAra na pahoce koya" kema Ama kahyuM? kaho e jaDa ghAlI jaze ane rahI sahI dharmazraddhA, prabhupara samajIne kahyuM ke, jagatamAM kutarka ghaNA, eno aMta AsthA tathA gurupara bahumAna moLA pADI deze. ja na Ave. mATe enAthI dUra ja rahevuM. tyAre pUcho,(3) zraddhAbhaMgaH kutarkathI zAstrazraddhAno pra. - bhale zraddhA na hoya, chatAM paNa zAstro bhaMga thAya. kAraNa spaSTa che, AgamazAstra bhaNe, Adhunika lekhakonA nibaMdha-pustaka- chApAM atIndriyArthadarzInAM lakhelA che, atIndriya padArtha vagere vAMce, emAMthI sAruM maLe to kharune? potAnI carmacakSue dekhAya nahi, tethI puruSa u. - nA, zAstramAMthI sAruM levA jatAM bIjI vizvAse vacana vizvAsa karIne aMte zraddhAgamya ja bevAta evI maLe che, je buddhimAMnahi bese, evI rAkhavA joIe. kutarkavALo ene buddhigamya haze, tyAM mULamAM zraddhA nathI eTale kutarka thaIne karavAnI paMcAtamAM paDe che. buddhigamya thatuM nathI zAstra-zAstrakAra para azraddhA thaze. eTale enI sAme kutarka laDAve che, ne ema zraddhAno hA, zAstra gurugamathI bhaNe, to guru zraddhA bhaMga kare che, zAstravacanapara ene zraddhA rahetI nathI. utpanna thAya, zraddhA purNa thAya, e rIte bhaNAvo, pariNAma? kutarkathItattva ane tattvadezakazAstra,guru ne sarvazavacanapara zraddhA UbhI thaI pachI zAstramAM ane devAdhideva uparanI zraddhAthI te bhraSTa thAya che. potAnI buddhine na besatI vAta Avaze, to kutarka na laDAvatAM pavitra zraddhAthI e mAnya karI leze. zraddhA vinAnuM zAstrapaThana jokhamI bAkI zApara zraddhA na hoya, eNe Adhunika jyAM sudhI zAstrapara sarvajJavacanapara sarvesarvA lekhakonuM vAMcavuM jokhamI che, kemake AjanA zraddhAna thAya, tyAM sudhI zAstro bhaNo toya kharo lekhakomAM evA hoya che ke je zAstra pUrA bhaNyA lAbha thAya nahi, kemake zraddhAnathIne zAstra bhaNatAM nathI hotA, bhaNelA zAstro paNa potAnI alpaemAM koI AcAra yA tattvanI vAta AvI ke je buddhie lagADyA hoya che, pI.eca.DI.nuM pUchaDuM buddhimAM besatInathI, to tyAM kutarka uThIne zAstra para meLavavA bhaNyA hoya... emAM pachI kutarkothI vizeSa arucikarAvaze. tyAre jo pahelI zraddhAUbhI pIDAtA hoya che. e potAnI matikalpanAnuM kahe, A sUcave che ke Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhimAna kRt ane zAstranuM lakhe, to ya kyAMnI vAta kyAM lagADI The, athavA zAstranA padArtha dharAra UDI jAya evI rIte enA paramArtha kADhe, athavA upalI kakSAnI dezanA nIcenI kakSAvALAne Ape. dA.ta. (1) hajI be pratikramaNanAM sUtro na AvaDatA hoya, tethI e gokhAvAnA hoya, tyAM kahe 'ekalI gokhaNapaTTI nakAmI, artha samajavA joie, arthanI kiMmatI che popaTapAThanI nahi' athavA. (2) hajI dharmanA AcAra anuSThAnanI puSkaLatA nathI, atialpatA che, ne saMsAranI pravRttio bharacaka che, paisA ane raMgarAganI lagana che, dharmakriyA ane jJAnanI laganaja nathI, tyAMkahevuM ke 'kriyA to vyavahAra che, aMtaranA bhAva e nizcaya che, nizcayathI bhavasAgara tarAya, vyavahArathI nahi'. athavA (3) je bhogamAM laMpaTa ane DUbelA che ene kahevuM ke 'bhale tame bhoga bhogavatA ho, paraMtu tamane sukha bhUMDA lAge, tamArA dilamAM bhogapratye heyabhAva jAgrata hoya, to tame tyAM ekAnte karmanI nirjarA karanArA cho', A badhA pratipAdana zuM pariNAma lAve ? (1) sUtro gokhavA para durlakSa UbhuM kare. sUtraparanI zraddhA uDADI de. (2) mahAvIra prabhuthI cAlI AvatA pavitra kriyAmArga ane AcAramArgapara ruci ja nahi thavA de. ( 3 ) manathI manAvaze ke 'mane sukha bhUMDuM lAge che, huM bhoga ne heya mAnuM chuM.' pachI bhogalaMpaTatA jiMdagI sudhI nahi choDe, kadAca durAcAre ya sevI lero, ne manAvaro Ane huM heya mAnuM chuM. zraddhA na hoya ane evAM evAM vAMcana zravaNa kare, e kutarkamAM phasAya. eTalA ja mATe zAstra parasthAna-dezanAne pApadezanA kahI, kemake UMcI kakSAvALAne yogya dezanA nIcenI kakSAvALAne apAya, dA.ta. dharmanA khUba AcAro ane khUba kriyAomAM rakta hoya, ene AMtarika tevI tevI pariNati jagAvavAno ane temATe ke 107 AMtarika pariNatinuM mahattva samajAvato upadeza Apavo yogya che, paraMtu jenAmAM hajI vipula AcAra nathI. vipula dharmakriyAo nathI, enI AgaLa AMtarikapariNatinuM mahattva samajAvavA kahe, 'eja tAraNahAra che, bAkI e vinAnI bAhya kriyAo saMsAravardhaka che' to e parasthAnadezanA thaI, ne ethI enIcenI kakSAvALA jIva sAMbhaLIne zuM laI jaze ? kriyA- AcAranI beparavAI. A pApa lIdhuM, dharma nahi. ema bhoganA bhamarAo AgaLa tIrthaMkara bhagavAnanA samyagdarzananuM evuM varNana kare ke 'bhagavAna samyagdarzananA prabhAve bhoga bhogavatA chatAM, aMtarathI emAM alisa hatA. tethI e pApa bAMdhatA nahotA. mATe samajo ke bhoga bhayaMkara nathI, bhogamAM Asakti bhayaMkara che. 'bhoga bhUMDA na lAge e bhayaMkara che,' to A parasthAna dezanA thaI. sAMbhaLIne bhogalaMpaTa jIvo zuM laI javAnA ? Ajake bhoga bhale cAle, emAM Asakta nahi thavuM- alipta rahevuM. A zuM lIdhuM ? 'bhoga vAMdhAjanaka nahIM" evuM pApa lIdhuM, dharma nahi. mULamAM lekhane ke vaktAne mULamAM zraddhA nathI eTale AvA kutarko uThAve che, ne zraddhA vinAnA bhoLA vAMcaka - zrotAo ethI potAnA magajamAM kutarka bhare che. (4) abhimAna kRt H kutarka e abhimAna karAvanAruM che, AtmAmAM mithyAgarva pedA kare che. jinavacanane varelA hoya, e to zAstranI vAtone saraLa hRdaye svIkArI leze. paraMtu jyAre potAnI buddhinuM, potAnI tarkazaktinuM ahaMtva Ave che, tyAre e AgamanI vAtomAM kutarka UThAve che, athavA kaho jyAre kutarka uThe che, ne ene sthApavA mathe che, tyAre abhimAna uThe che. jamAlIe jyAM sudhI kutarka na hoto karyo, tyAM sudhI e mahAvIra bhagavAna pratye namra hato, paraMtu jyAM kutarka UThAvyo Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 ke "ziSya jyAM sudhI saMthAro pUro pAtharyo nathI, gayo ane have nIce paTakavAnI taiyArImAM che. tyAM sudhI e zAno kahe che ke saMthAro thayo? ema zrAvakane kahe che "mUkI de tAruM jainadharmanuM pakaDeluM kahevAya ja nahi." pUchaDuM nahitara vahANa paTakuM chuM dariyAmAM" paraMtu A kutarkamAMthI ene potAnA navA zrAvaka vicAre che, "mAre to nigranthapravacanarUpI siddhAntanI sthApanA karavAmAM abhimAna UDyuM, jainadharma e ja sArabhUta che. ISTa che, bAkI badhuM ke "mArI AMkhe pratyakSa dekhAya che, ke saMthAro pUro aniSTa- anartharUpa che. to bIjuM badhuM ja jAo, thayo nathI, pachI thayo kema kahevAya? ziSyo kahe mAruM samyaktana jAo!" tyAM devatA enI daDhatA 'bhagavAna kahe che ke kArya thatuM hoya tyAre paNa thayuM para tuSTa thaI ene devatAI hIrAnAM kaMDalanI joDI kahevAya,' paraMtu tyAM jamAline e na sUchyuM, ke bheTa Ape che. bhagavAnanI kevaLajJAnanI AMkhe dekhAya e badhuM ja jaMbUkumArane brahmacaryanuM bhAre gaurava hatuM, to sAcuM, tyAre ApaNane cAmaDAnI AMkhe dekhAya e ATha ATha navoDhA rUpasuMdarIo emane emAMthI badhuM ja sAcuM na hoya. AvuM kemanasUchyuM? mithyA calita karI zakI nahi. ema sudarzana zeThane abhimAna hatuM, mATe na sUjhayuM. e abhimAna brahmacaryathI calita karavA abhayArANIe pahelA kutarkamAMthI jakhyuM hatuM. game teTalA hAvabhAva ane pachI bhayadekhADavA chatAM pra. - A abhimAna mithyA, to zuM samyapha e saphalana thaI, kemake zeThane brahmacaryanuM gaurava hatuM. abhimAna hoya che? "mArI kAyAjAo, kintumAruM brahmacaryanajAo." u. - hA, A abhimAna eTale khumArI, brahmacaryanuM A gaurava abhimAna samyapha kahevAya. gaurava, samyakatvanuM abhimAna, dharmanuM abhimAna, jhAMjhariyAmunine eka moTI rUpALIzrImaMta ema ahiMsA-saMyama-brahmacarya vagerenuM abhimAna zeThANIe saMyamathI bhraSTa karI potAnA pati samyagU hoya. prazasta hoya. eTale ke manane enI banAvavA ghaNAvAnAM karyA, kemake eno pati paradeza khumArI. e evI hoya ke dA.ta. manane ema thAya gayelo teno pattAnahoto. tyAM muni zeThANIne kahe ke dunyavI game tevI lAlaca sAme Ave, paraMtu mAruM che, samyakatva-mAruM brahmacarya akhaMDa ja rahevAnuM. tUTavA mana-vacana-kAyAe karIne nahIM dauM. 19mAM mallinAtha bhagavAna dIkSApUrve lIdhuM vrata navi khaMDuM, kumArIavasthAmAM hatA, tyAre emane devatAI dhruva taNI pare avicala pALuM kuMDalajoDI bheTa karanAra annaka zrAvakane e joDI a ma gharavAsana maMDu" kyAMthI maLI? to ke Indra enA samyatvanI zuM che A? saMyamanuM mahAgaurava, samyaka nizcalatAnA devasabhAmAM vakhANa karyA. eka abhimAna. mithyAdaSTi devatAne e sahana na thavAthI ahaMnnakane eka muninI parIkSA karavA devatAe emanA samyaktathI calAyamAna karavA Avyo, ane mAla vihAra rastAmAM deDakIo vipharvI. eka paNa deDakI bharelA vahANamAM jaI rahelA annakazrAvakane eNe na cagadAya para dhyAna rAkhIne muni bahu dhIme bhayaMkara upadravo kya, te tyAM sudhI ke enuM vahANa dhImeDaga mAMDe che. emAMdeve sAmethI doDato Avato dariyAparathI AkAzamAM sAta tADa jeTaluM UMce laI hAthI dekhADyo. muni jarAya gabharAyA vinA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 mukitavAdI mATe kutarkogrehatyAga Avazyaka potAnA saMyama, potAnI ahiMsA, ane potAnA TIkAIH jo ema che to tethI zuM? te kahe che. IryAsamiti-AcAramATe gaurava ane mamatA dhare gAthArtha muktivAdIone kutakamAM kadAgraha che, zarIra kacarAvAnA bhayathI zuM huM mAruM saMyama yogya nathI. paraMtu mahAtmAono vyuta-zIla ane cUkuM?" zuM che A? saMyamanuM samyapha abhimAna. samAdhi saMbaMdhamAM Agraha yogya che. saguNa-sukRta-sAdhanA-samyapha tattvanAM e TIkArthaH ukta svarUpavALA kutarkane viSe tevA prazasta abhimAnato sArAM, kemake e sadguNAdinI prakAranA grahasvarUpa haThAgraha rAkhavo) yogya pakaDa rakhAve. paraMtu kutarkajanita nijabuddhinAM nathI. koNe? to ke muktivAdIoe arthAt abhimAna khoTAM, kemake e mithyAtattva, mithyA- saMnyAsIoe. (hA,) to paNa yogya che mArga, ke Apamati vagerenI pakaDa na mUkavAde. mahAtmAoe zrutapara yAne Agamapara, zIlapara A bodhamAMroga, amane dhakko, zraddhAno bhaMga yAne paradrohatyAgapara, ane dhyAnanA kAryarUpa tathA mithyA abhimAna karAvanAra koNa ? to ke samAdhipara Agraha rAkhavo e. kutarka kutarka eTale jyAM samyaka jJAnayoga nahi, vivecanaH pUrva gAthAmAM kutarkano durAgraha arthAtvItarAganA AgamanI pramANabhUtatAmAnya aneka prakAre anartho lAvanAra hovAnuM batAvyuM. to nahi, evA vicAra adhyavasAya e kutarka. enA have zuM karavuM? e batAvatA kahe che ke, e bodharogakArakatA vagere kevAM bhayaMkara pariNAma! saMsArathI saMnyAsa (tyAga) lIdhelA mATee kutarka aMtaHkaraNanobhAvazatru che, vAstavika mahAtmAoe kutarkapara Agraha rAkhavoyuktiyukta zatru che, duniyAnA duzmana athavA zarIrahAnikara nathI. AhAra vihArAdi edravyazatru, aMtakaraNane bagADe pra. - ahIM kutarka rAkhavo yogya nathI, ema evo niyama nahi, kintu kutarka e bhAvazatru. kema na kahyuM? ne kutarkano Agraha rAkhavo yogya dravyazatru bhavobhava na rakhaDAve, paraMtu bhAvazatru nathI ema kema kahyuM? bhavobhava bhaTakAve, ne anekAneka apAyo anartho u. - kutarkano tyAga karavAmATe sarvAnAM saraje ! kemake e aMtaHkaraNanA bhAva bagADe. Agamane sarvesarvA pramANabhUta mAnavA joie, ne kutarkamAM AgamanirapekSa-svachaMda vicAraNA che. te pAMcamI sthirA nAmanI yogadaSTimAM vedasaMvedyapada tethI cittanI vizuddhi na rahI zake. dvArA samyagdarzana AvyathI ja Ave. tyAre hajI muktivAdI mATe kutarkagrahatyAga Avazyaka ahIMtocothI dIprA' daSTinI vAta cAle che. emAM yatazcaivamata: kimityAha hajI vedasaMvedyapada prApta nahi hovAthI mithyAtva pdDiiravezatanna, yuputtivAdrinAm avasthA che. eTale emAM mAtra sarvajJa-Agama yu:punaH kRtezane, samatharamahAtmanAmII8TA ja pramANabhUta evo nirdhAra nahi hovAthI kutarka ta-3nakSaneDaminivezatathAtaEUR- Ubho che, kutarkano tyAga nathI. chatAM ahIM 4thI rUpa: kimityAdiyu veSAmitvAdamurivArinAM daSTimAM mithyAtva bahu maMda paDI gayuM hovAthI kutarka saMnyAsinamityartha yura:punaH kRte-gAme zIjo- Ubho hovA chatAM kutarkano Agraha nathI. padroviratinakSane samAdhI -dhyAnanamUte tethI ja cothI daSTimAM AvelA jeo saMsAra mahAtmanAM muviAhinAmanivezI yuti pATaTI dArUNa samajAI gayo hovAthI eno tyAga karI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ii0 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 saMnyAsa le che, ne sakriya muktivAdI bane che; siddhi arthAt aihika jarUriyAtanA padArthanI emaNe kutarkano Agraha rAkhavo yogya nathI. bhale niSpatti mAMge, evA zAstrakAramaharSionAM vacana sarvajJaAgama malyA nathI, tethI mithyAAgamano che, enA para zraddhAvALA jIva AgaLa kutarkavALA kutarka jevo bodha maLyo che, chatAM eno abhiniveza ema upadeza kare ke, bhagavAna AgaLa saMsAranI - durAgraha-rAkhIza nahi. zAstrakAra sAvadhAna kare koI vastu maMgAya ja nahi. to te upadeza pelA che, ke jyAre seMsamasta saMsAramAyA choDI saMnyAsa jayavIyarAya vagere sUtra ane zAstrapara zraddhAvALAnI lIdho che, to have kutarkamAM aTakI nA jaIza; e zraddhAnuM UThamaNuM ja karanArA banene? mATe kutarkano ema samajIne ke A kutarka e cittano bhAvazatru abhiniveza nahi rAkhavo. che. e cittamAM anekarIte anartho UbhA karanAro to pachI zeno Agraha rAkhavo? to kahe che che. eno Agraha pakaDAtAM cittamAMthI tAruM badhuM saMnyAsa lenAra mahAna AtmAoe zruta, zIla sAruM radabAtala thaI jaze. ane samAdhino ja Agraha rAkhavo joIe. | mahAnizItha AgamamAM Ave che, AryA AmAM mRta eTale Agama. zIla eTale rajajukAsAdhvIne zarIre visphoTakanIkaLyo, zarIra paradrohathI viramaNa. samAdhi eTale dhyAna siddha baLu baLu thAya che. e vedanAmAM enA manane kutarka thayA pachI pragaTatI layaavasthA. kevI mahA pakaDAI gayo, ke Agarama (yAne ukALeluM) pANI kalyANakara suMdara avasthAo? vAta paNa sAcI. pIvAthI garamI phUTI nIkaLI. bhagavAne acitta abhinivezanI pakaDa rAkhavI to durguNonIpANI pIvAnuM kahyuM, e barAbara na kahyuM. A mithyAmArganI ane asad AcAronI zI pakaDa kutarkano eNe abhiniveza-durAgraha evo rAkhyo, rAkhavI? e to narAdhamo ghaNIya rAkhe che, dharmathI ke sAdhvIoe vItarAga sarvajJa bhagavAnane jUTha narottama banelAmAM uttamatAzI AvI? bAjumAM bolavAnuM kAraNa na hoya ema kahIne kutarka mUkI bhUkhyo rIbAto manuSya ke sAdharmika hoya, ene devA samajAvI, toyanasamajI. ne pachIjvaLajJAnI ApavAnI vAta nahi, ne potAne maLeluM pote khAya padhAryA, emanAya samajAvavA chatAM na samajI. ne enAmAM zI uttamatA AvI? uttamatA jAte durgationA padgha paDI gaI. kutarkanA Agrahe badho khAvAthI nahi, paNa bIjAne khavarAvavAthI Ave dharma yAvat kevaLajJAnIno saMyoga paNa niSphaLa che. paraMtu svArtha mAyAnI ja pakaDa hoya ene e banAvyo. tethI samajAya evuM che, ke jene kutarkanI kAMI sUjhe nahi. paDa, hoya e jo eno upadeza kare to sAmAnI yutano sa abhiniveza rAkho zraddhA vagerenuM kevuM UThamaNuM karI nAkhe? mATe adhurA cothI daSTimAM Avelo AtmA keTalI badhI jJAne upadezaka na banI besavuM, tema jenuM tenuM uccatA pAmyo gaNAya? sAMbhaLavuM paNa nahi. dA.ta. zAstra kahe che ke ene to asa abhiniveza hoya nahi, to bhavanirveda mAMganArA mokSArthI jIvane roTalAnA pachI sad abhiniveza hoya? hA, hoya, paraMtu e sAMsA paDyA, ne mana muMjhAya che, to e kAMI jenI zeno ? to ke zruta-zIla-samAdhino. eno tenI AgaLa bhIkha mAMgavA na jAya, paNa abhiniveza eTale ke Agraha rakhAya? hA, e bhagavAnanI AgaLa muMjhavaNa TALanArI ISTaphala- rAkho, to ja enA pratipakSInuM AtmApara kAMI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iii upaje nahi. dA.ta. zrutayAne Agamano, vItarAga- emAM ApaNe aMtaramAMvItarAgabhagavAnavasAvyA, vacanano jinAjJAno pAko Agraha hoya, to have e vItarAgano zubha adhyavasAya ja ApaNA jinAgamathI viruddha game te kutarkanuM vacana Ave, kAma siddha karI ApanArA che, tethI vItarAganA yA game tevI lobhAmaNI vastu ke bAbata Ave to adhyavasAye kyuM, e vItarAge kyuM ema kahevAya. paNa mane ahIM jinavacanamAM ati mamatvathI- zeThanI ciThThithI kAma thayuM, ezethIja thayuM kahevAya AgrahathI pakaDAyeluM hovAthI e kurtakAdimAM jAya che. bekAra mANasa hoya, koI kamAI na hoya, ne nahi. jo jinAgamano Agraha abhiniveza che ke koI zeTha paradeza sArA zaheramAM koI vepArIpara mAre to A ja tAraNahAra, A ja sarvesarvA sAra ciThThi lakhI Ape. e laIne jAya, ne tyAM vepArI to e jinAgamapara bhAre bahumAna thAya. jinAgama ciThi vAMcI ene moTA pagArathI nokarI rAkhI le, kahenArApara bhAre bahumAna thAya. ane vAtavAtamAM pelo barAbaranokarI bajAvene mahine enenadhAryo jinAgama AgaLa kare ke jinAgama (zAstra) A moTo pagAra maLe, tyAre zuM mAne che? bIjAne paNa kahe che..." zuM kahe che? A ja ke ruDA pratApa mArA gAmanA pra. - zAstrane AgaLa karavAthI zo lAbha? zeThanA, to A sArI kamAI karI rahyo chuM,' basa, u. - zAtre puraskRte tamina vItarA': e pramANe vItarAganI upAsanAthI sAruM phaLa AvyuM, purata: e pratApa vItarAgano mAnavAno, vAtavAtamAM e zAstrane AgaLa karavAthI potAnA jIvanamAM prabhunene emanA zAstrane AgaLa karavAnA. vItarAga prabhune AgaLa karavAno lAbha moTo eTale zAstra kahyA mujabanAM jIvana, ane ApaNA ke prabhunI pratye nizcita jIvana banAvavAno moTo ajJAnatAbharyA jIvana, be vacce eTalo badho pharaka lAbhamaLe. moTA pratye ApaNuM jIvananizrita hoya, dekhAya, ke manane zAstrano aparaMpAra upakAra yAda eTale ke moTAnI nizrAvALu hoya, moTApara Ave, bahu yAda Ave, ane zAstrano upakAra eTale AdhArita jIvana hoya, e eka mahAna sadguNa zAstranA kahenAra vItarAga bhagavAnano upakAra bahu che, enAthI uchuMkhala jIvanathI bacI javAya. yAda AvyA kare. tyAre SoDazaka zAse A ja kahyuM vAtavAtamAM 'mArA bhagavAne A karavAnuM kahyuM che ke vItarAganuM jabaradasta koTinuM dhyAna kyuM? to mATe e karavuM joie, A TALavAnuM kahyuM che, mATe ke vItarAganAM vacananuM dhyAna. arthAt vItarAganAM e mArAthI na karAya' ema bhagavAnanI nizrA vacanarUpI Agama zAstrane-zAstrokta padArthane svIkAryAthI ApaNe ApaNA jIvananI dorI manamAM bahu mamarAvo, kahyuM che,prabhunA hAthamAM mUkI dIdhI. pachI ApaNI ciMtA "tasmina dayastha sati ApaNe na karavI paDe, bhagavAna ja karI le. hRdayastha: tattvato munIndra iti|" pra. - zuM vItarAga bhagavAna jIvonI ciMtA arthAt dilamAM jo Agamavacana che, to kare kharA? kare to kaI rIte? paramArthathI jinendrabhagavAna ja dilamAM che. mATe ( uM. vItarAga ciMtA kare te A rIte kahevAya ahIM kahyuM ke ApaNe vItarAga bhagavAnanI nizrAno mahAtmAone mRtano abhiniveza hoya, ApaNA aMtaramAM zubha adhyavasAya Ubho karyo. evo prazasta Agraha hoya, ketyAMrtaka, mithyAmati, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 ApamatinA asaabhiniveza UbhA ja na rahe. bIjo sad abhiniveza zIlano. TIkAkAre ahIM zIlano artha lakhyo 'paradroha virati'. pUcho, - pra. ahIM 'zIla eTale 'brahmacarya - sadAcAra' na letAM 'paradrohavirati' kema lIdhI ? Agraha, evo zAstrAnusAre hitanI ja vAto karI, paradroha TALavAno Agraha. mahAvIra bhagavAnano jIva marIci sAdhutAthI patita thaI saMnyAsI thayelA, chatAM emaNe A paradrohatyAgano bIjo abhiniveza rAkhelo. tethI loka jyAre emane pUchatA ke tamAro A sAdhuthI nirALo veza-nirALo paMtha kema ? to e kahetA ke 'juo bhAI ! huM to patita chuM. tethI A kuveza karyo che. bAkI mArga to AdIzvara bhagavAna je ratnatrayIno batAve che. e ja sAco mArga che. kema Ama kahetA ? to ke ApaNApara vizvAsa mUkI pUche, ene vItarAgaprabhunA gharanuM sAcuM ja batAvAya, jethI vizvAsabhaMga na thAya, parano droha karavAnuM na thAya. u. - ahIM kutarka TALavAnuM prastuta che, e mATe jema zrutano yAne sarvajJavacanano abhiniveza jarUrI che, ema e abhiniveza AvyA pachI bIjAno droha na karavAnuM jarUrI che. atyAra sudhI A zruta-jinAgama na hotA maLyA, tyAM sudhI ajJAnatAvaza potAnI jemakuTuMbakabIlA vagerene ya enA AtmAnA ahitanA ravADe caDAvI detA hatA, ane emAM ApaNA bharose rahela emano mATe ja sAdhu- saMnyAsI ziSyanI barAbara vizvAsaghAta thato. paNa have ApaNane jinAgama-saMbhALa rAkhe, jethI e AtmAnA ahitamAM na paDe. ziSye saMsAra choDI gurune jIvana sopyuM, AvA gurunA vizvAsamAM AvelAne guru jo zAstrAnusAra ene Atmahita na ApyA kare, to guru ziSyano droha karanAra thAya, zAstra emane kasAI karatAM bhUDA kahyA che. kasAI vizvAse rahelA pazunI mAtra eka janmamAM katla kare che, tyAre ziSyane UMdhe ravADe caDAvanAra yA caDatAne na rokanAra guru enI janama janama katala karanArA bane che. sAdhu saMnyAsIne bIjI rIte paradrohatyAga A, ke pote zAstrano AgrahI to banyo, paraMtu tadanusAra potAnuM jIvana na banAve to jJAnIno ane lokano droha karanAro bane. kemake jJAnInA vacanathI virUddha varte che. ema, lokomAM vizvAsa che, ke A sAdhu che, ane tethI ja enA AhAra-vastra-makAna vagerethI bhakti- sanmAna kare che. paNa sAdhumAM sAdhvAcAra jo nathI, to lono eNe droha karyo gaNAya. sArAMza, zAstranA AgrahanI jema zIlano Agraha joie, e zIla eTale zAstrathI viruddha 112 vANI maLI, to pUrvanI jema emane ahitanA ravADe caDAvavAnuM kema karAya ? emAM to paradroha thAya, parano vizvAsaghAta thAya. eTale have to emane vAtsalyabhAve hitazikSA ApI ahitanA tyAga ane hitanA AdaranA mArge caDAvavA joie. evI ja pharaja muktivAdI saMnyAsInI ya che. enA saMparkamAM loko Ave che, e bharose Ave che, ke A amane kalyANano rasto batAvaze. have jo ene samyak zAstra nathI maLyA, eTale e ajJAnatAthI hitanAM nAme ahitanuM batAve. to e paNa paradroha karanAro thAya. tyAre jo ene zrutajinAgama maLI gayA che, ane eno ene abhiniveza- gADha mamatva lAgI gayuM che, to sAthe A paNa Agraha hoya, ke have paNa sAmAne jarI purANI ajJAnatAnA gharanI ahitanI vAto batAvato ja rahI emano droha karavAnuM na ja rAkhuM. have to jinAgamanI ja - hitanI vAto karavAnuM rAkhI emano droha na ja thAya evuM karuM. jevo zAstrano Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 samAdhino abhiniveza AcAra ane upadeza rAkhI parano droha karavAnuM na eTalI hade pahoce, ke pote jANe jAte vItarAga ja karavuM. thavA mAMDyo che evuM lAge, dhyAnanI A kakSAno pra. - ahIM jo 'zIla padathI AcAra ane abhyAsa vadhato jAya, vadhatAM vadhatAM mana vItarAga upadeza ja levA che, to zIlano sIdhe sIdho e artha sAthe abhinna ekAkAra thaI jAya, e samAdhi na karatAM paradrohavirati artha kema lIdho? avasthA che. pAlaka pApInI ghANImAM baMdhaka u. - AcAra ane upadezane paradroha- sUrinA ziSyoe pIlAtAM pIlAtAM, ema baMdhaka tyAgarUpe kahevAnuM kAraNa e, ke jo sIdhe sIdho muni, gajasukumAla muni vageree ghora upasarga eTalo ja khyAla hoyakezIlathI mAre amuka amuka sahatAM sahatAM vItarAganuM dhyAna lagAvI, manane AcArapALavAnA che, ne AcArano upadezadevAno vItarAga bhagavAnamAM samarpita karIne bhagavAnanI che, to saMbhava che ke manane ema thAya, ke bane teTaluM sAthe ekAkAra samAdhi avasthA prApta karI haze. pALazuM, ane ethI emAM zakyamAM paNa zithilatA eTale ja emanA AtmAmAM samatvayoganI pramAda AvavA saMbhava che. paraMtu jo e khyAla hoya, avasthA UbhI thai. emAM manovRttino saMkSaya ke mAre e AcAra upadezamAM A dhyAna rAkhavAnuM karatAM kevaLajJAna pAmI gayA, ane tyAM ja zeSa che ke emAM jJAnIno ane lokano drohanathAya evA karmono kSaya karI mokSa pAmI gayA. prakAranA ja AcAra ane upadeza pALavAnA che. AvI samAdhino abhiniveza rAkhavAno. A dhyAna hoya to pAlanamAM pramAda nahi thAya. manane thAya ke tAraNahAra A ja, mAnavabhava prApta eTalA mATe ahIMzIla paradrohavirati svarUpa lIdhuM. karavA jevI A samAdhi ja.' enI mamatA sAthe muktivAdI saMnyAsIne zruta ane zIlanI jema eno Agraha AvI jAya, eTale enI pratipakSI trIjo samAdhino abhiniveza hoya. potAnI rAgAdibharI avasthApara bhAre dhRNA rahe, (3) samAdhino abhiniveza: zrutano ne e bane teTalI khaMkheratA javAya. zIlano abhiniveza che, eTale citta kudaratI rIte mithyAzAstrathI utpanna kutarkano asad emAM ja rahe. cittanuM A emAM baMdhAvuM, e dhyAna abhiniveza haTAvyA pachI abhiniveza zrutache, dhyAnamAM mana prazasta vastune samarpita thatuM jAya zIla-samAdhino jAge. eno prabhAva kevo paDe che che. dA.ta. arihaMta bhagavAnanuM vItarAgatarIke dhyAna ke pote jinabhakti karato hoya, emAM bhaktinA lagAvyuM, to mana vItarAgamAM coMTavA mAMDe che, te uttarottara caDiyAtA yoganI pravRtti kare che, pUjAevuM kevItarAgane mana arpita thavA mAMDe che. sItAne stotra-japa-dhyAna-laya, A pAMca bhaktinI mana eka rAma, to enuM mana rAmamAM evuM samarpita uttarottara caDatI avasthA che. kahyuM che, - thaI jatuM, ke e vakhate bIjI koI vyaktino ke pULAkyoTika stotra, stotroTIno nAda. vastuno khyAla nahi. evuM vItarAgamAM ApaNuM noTisa dhyAna, dhyAnoTisamo no mana evuM lAge ke vItarAgane samarpita thaI jAya. A 'laya' eTale samAdhi avasthA che, jo tyAM vItarAga sivAya bIjI koI vyakita ke samAdhino abhiniveza lAgI jAya, to e vastumAM mana jAya ja nahi. pahelAnI pUjA-stotra-japa-dhyAna e cAra dhyAnamAM mananuM A samarpaNa vadhatuM vadhatuM jinabhaktimAM kevo raMgalAge? vicAravA jevuM che ke Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 namuM chuM. tyAM aTala zraddhA hoya ke zuddhadharmanI sthApanA arihaMta bhagavAne ja karI. kevA ananya upakArI !' stuti karI 'abhayadayANaM' tyAM zraddhA hoya, ke abhaya arthAt cittanI nirbhayatAsvasthatA arihaMta ja Ape che. alabat e svasthatA pote puruSArtha karIne keLavavAnI che, paraMtu dila mAne ke e arihaMta bhagavAnanI kRpAthIemanA acitya prabhAvathI ja maLe che. mahAjJAnI gaNadhara mahArAja A stuti kare che, te kharekhara mAnIne ke bhagavAna abhayanA dAtA che. aciMtya prabhAve ja abhaya maLe che. bhagavAnanA vaLI stotra bhAvathI kholavAnAM, eTale ke tyAM stotranA zabdonA bhAvane anurUpa cittamAM adhyavasAya UThe, anurUpa leyA pravarte, citta taddezya banI jAya. vaLI stotramAM prabhunAM guNagAna hoya, to e bolatAM ApaNA dilamAM prabhupratye bhaktibhAva uchaLe-uchaLyA kare. ne stotra AtmaniMdAnuM hoya, to e kholatAM ApaNA aMtarAtmAmAM pArAvAra saMtApa-pazcAtApa vyApI jAya. dA.ta. bolyA 'kSaNuM sastuM kSaNaM mukta', (5) umaLakAthI ahobhAva rAkhIne arthAt prabhu ! huM kSaNavAra to jaDa pudgalamAM kholAya. ItyAdi DhaMgathI bolAya. Asakta banuM chuM, ne pAcho eka kSaNamAM enI pratye ItarAjI karuM chuM. koie jarAka mAnathI bolAvyA, eTale Asakta thaI phulAyA. paNa pachI tarata eNe ApaNI bhUla batAvI, eTale nAkhuza thayA karamAI gayA. prabhu AgaLa A AtmaniMdA karatAM dilamAM potAnI AvI adhama vRttio mATe pArAvAra zarama lAge, saMtApa thAya. saMtApathI haiyuM valovAI jAya. ke sArAMza, stotra AvA DhaMgathI ane AvA bhAvathI kholAya, to eno lAbha eTalo badho che e lAbha game teTalA kiMmatI dravyothI dA.ta. prabhune lAkhonI kiMmatanA AbhUSaNathI pUjA karI, enAthI maLe. mATe ahIM je kahyuM, ke pUjAkoTisamaM stotra, na 114 jyAre eka kroDa pUjA barAbara eka stotrapATha kahyo, to e stotrapATha kevA DhaMgathI ne kevA bhAvathI karavAno hoya ? mANasa dAvo rAkhe che 'huM navasmaraNa roja gaNuM chuM, huM amuka stotra gaNuM chuM, paNa kevA DhaMgathI ne kevA bhAvathI e bhaNAvA joie, jethI ekavArano stotrapATha kroDavAranI pUjAnA lAbha jeTalo lAbha ApanAro bane, eno vicAra kyAM che ? stotra bolavAno DhaMga e, ke stotra pavitra vastra ane pavitra sthAne (1) kholAya. te paNa, (2) copaDImAMthI vAMcIne nahi, kemake emAM dhyAna vAMcavAmAM laI javuM paDe. kintu stotra moDhe karIne bolAya, enA ekeka zabda potAnA nAmanI mAphaka paricita thayA hoya. tethI ( 3 ) zabda bolatAM ja eno bhAva magajamAM Ave. eTale ja rakhaDatA citte nahi, paNa tanmaya cittathI bolAya. (4) jhaTapaTa utAvaLathI nahi, paNa ekeka zabda motInI mALAnA maNakAnI jema eka pachI eka spaSTa bhAse bolAya. stotrapAThano A DhaMga sacavAya to stotra para bahumAna rahe, mananI ekAgratA rahe, stotrapATha vakhate bIjI trIjI kriyA baMdha rahe. (6) stotra bahu UMcA bhaktibhAvathI bolAya. stotramAM kahelA bhAvapara bhAre zraddhA ane prema hoya dA.ta. 'namunthuNaM' stotramAM stuti karI 'namottha'. eTale ke UMcI koTino-sAmarthya yogano namaskAra huM nathI karI zakato, paNa e joie che. mATe prArthanA karuM chuM, ke evo namaskAra ho, mane evo namaskAra karavAnuM maLo. ema stuti karIke 'AIgarANa' arthAt dharmanI Adi karanArane Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ japayoga emAM navAI nathI. mATe ja stotrapATha evA DhaMgathI ane evA bhAvathI karAvo joie. japayoga pra. - tyAre jayane stotrakoTi samAna kahyo e kevI rIte ? u. - pUjAmAM bhagavAnane ApaNAM kiMmatI dravyanuM arpaNa che, eTale bhagavAnakhAtara e dravyanI mUrchAno tyAga thAya che. tyAre stotramAM bhAvanuM arpaNa che. anAdikALathI ApaNA bhAva jaDa viSayone arpita karatA AvyA, te have bhagavAnane arpita karIe chIe. pUjAnA amuka dravyanI mUrcchanA tyAganA bhAva karatAM e bhAva caDiyAtA che. tyAre have japa-jApamAM to e bhAva uparAMta kAya- aMgopAMganI amuka ja mudrA rAkhavAnI hovAthI emAM enuM cokkasa prakAranuM niyamana karavAnuM rahe che, ethI atipriya kAyAnI sukhazIlatA para kApa paDe che. e stotra karatAM vizeSa che. vaLI, stotramAM vividha zabdo AvyA kare che. eTale manane emAM pharatA rahevAnuM saraLa rahe che. tyAre jApamAM to amuka enA e ja akSaropara baMdhAyeluM rahevAnuM hoya che, e pelA karatAM kaThina kAma che, kemake mana vaividhyapriya che. tethI stotranA vividha zabdomAM manane ramADavuM saheluM, paraMtu 10 miniTa paNa jApanA enA eja akSaromAM ramADavuM- sthira rAkhavuM ne vacamAM bIjo koi vikalpa-vicAra na AvavA devo, e agharuM kAma che. AvI rItanA jApamAM jarAya kaMTALo-sustI na AvavA devI ane caDatI sphurti ullAsa rAkhI emAM tanmaya rahevuM, e vaLI vadhAre kaThina kAma che. AmAM jagatane bhUlavuM paDe, ne dehAdhyAsa-dehamamatA paNa paDatA mUkavA paDe. A hisAbe, ane jApanA maMtrAkSarono prabhAva ati kiMmatI hovAnAM hisAbe jApanuM mahattva stotra karatAM ghaNuM UMcuM. tethI kahyuM 'stotrakoTisamojapaH 'vadhI jAya eTale 'A vItarAga AvA' ema pra. kroDagaNuM ? u. pra. lAbhadAyI kahyuM ? u. - japamAM bhale enA e ja akSara, paraMtu enApara mana hajI pharatA pharatI cAlyA kare che. dA.ta. pahelI vAranuM 'namo arihaMtANaM' padda, pachI bIjI vAranuM 'namo arihaMtANaM' pada. ema trIjIvAranuM e ja pada, enA para mana pharatuM rahe che. tethI emAM evuM nathI ke pahelI ja vAranA e padamAM mana coTyuM te coTyuM. bIjIvAranA padapara jAya ja nahi. tyAM eTalI badhI mananI ekAgratA-tanmayatA nahi. tyAre dhyAnamAM to 'namo arihaMtANaM' padapara mana coMTADyuM te coTADyuM. mana emAM sthira thaI gayuM. tyAM pachI bIjIvAranuM 'namo arihaMtANaM' paTha lAvavAnuM ja nahi, mana enApara jAya ja nahi. eka ja vAra je 'namo arihaMtANaM' pada dhAryuM, enApara ja coTyuM rahe. Ama jApa karatAM A dhyAnamAM mananuM sattva vadhu vikasAvavuM paDe, mana emAM khUba sthira banI jAya, tethI jApa karatAM dhyAnamAM aneguNo lAbha.. = 115 - dhyAna-samAdhi to japa karatAM dhyAna kema bahu dhyAna karatAM samAdhinuM phaLa kema dhyAnamAM alabat ekAgratA che. mananI pherApherI nathI, kintu huM dhyAtA, A dhyeya, enuM huM dhyAnakaruM chuM. ema dhyeyathI pote bhinna evo bhAsa- potAnI jAtamAM dhyeyathI bhinnatAnuM jJAna che. tyAre samAdhimAM potAnI jAta dhyeyathI bhinna tarIke bhAsatI nathI. potAnA AtmAne dhyeya-svarUpa ja jue che. dA.ta. vItarAganuM dhyAna hoya, to potAne potAno sarAga tarIke khyAla che ane sAme vItarAga AvA,' evo bhAsa che. paraMtu jyAre eno bahu abhyAsa thaI jAya, vItarAgamAM mananI sthiratA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lio yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 vItarAgamAMthI 'A AvAno bhAsa UThI jAya che, vyakti tarIke bhAsatI nathI. eTaluM badhuM e dUdha kevaLa vItarAgano ja bhAsa rahe che. tethI 'A' sAthe ekameka thaI jAya che. ema ahIM dhyAnanI 'AvAthI je bhinnatA bhAsatI hatI, te 'A' parAkASThAe AtmA svayaM avItarAga hovA chatAM AvA' no bhAsa ja UThI javAthI UDI jAya che. dhyeyabhUta vItarAga sAthe evo ekameka thaI gayo che, saravALe potAno AtmA ja vItarAgatarIke bhAse ke tyAM pote vItarAgathI judI vyaktitarIke bhAsato che. A layaavasthA che, dhyeya "vItarAga'mAM nathI, vItarAga sAtheno abhedabhAsa Ubho thAya che. potAnA AtmAno laya thaI gayo, ekarasa praveza A abhedabhAsanuM bahu mUlya che, AtmAne e thaI gayo. e "samAdhi avasthA paNa kahevAya. vItarAgatAnI ekadama nikaTa pahoMcADe che.... samAdhi eTale sam+Adhi samyapharUpe arthAt AmayogIkutarkanA asaabhiniveza TALI ekavadbhAvarUpe AdhAna sthApana thaI gayuM. athavA zruta-zIla ane samAdhinA saabhinivezavALo samAdhi eTale sama+ Adhi eTale ke samatvabhAva bane che. arthAt vItarAganI sAthe potAnA AtmAnI have AzutAdinuM sAdhana zuM? e batAvavA samAnatAnuM Adhi' sthApana, tAtparya potAnA kahe che. AtmAmAM vItarAgatAnuM sthApana. vInaM rAcaparaM siddha-madhye sarvayoninA Ama dhyAnavakhate dhyAtA ane dhyeya vacceno pArthara vena, parizuddhamatotrajApaTA. je bhedabhAva hato, te samAdhivakhate khasI jaI vInaM vAkya kRtave, paraM siddhi-pradhAna abhedabhAva Ubho thAya. e je samAdhimAM Ubho pratiSThitam vadhyuM-niyatanA sarvAMgina thAya, e samAdhiavasthA dhyAna avasthA karatAM tayogikRtInAmu jiM tadvityAda-parAIvara koTi guNI UMcI hoya, eno lAbha dhyAnanA lAbha para yoganiSpavina, vena rona paraNataMmacAnakaratAM koTi guNo UMco hoya, emAM navAI nathI. pathAtenA mata: RUtutrajapArtha royuwoDamiahIM eka prazna thAya, - niveza nirAzA pra. - to zuM samAdhivakhate AtmAmAM gAthArthaH A (mRtAdi)nuM sarvayogIone vItarAgabhAva AvI jAya? jo AvI jato hoya, nizcita phaladAyI pradhAna sAdhana A siddha che, ke to samAdhi pote sAdhya banI gaI. jyAre kharekhara paranAM prayojana sAdhI ApavA. je kAraNathI A to samAdhi sAdhana che, e vastu kyAM raheze? vizuddha che, mATe Ano ja (abhiniveza yogya u. - ahIM taphAvata samajavAnI jarUra che, ke che.) svayaM vItarAgaavasthA prApta thavI, e judI vastu "parArthakaraNa' bIja che, ane dhyeya vItarAgakaratAM potAnuM juduM vyaktitva TIkArya ? ane bIja (sAdhana), A bhulAi javuM e judI vastu che. samAdhiavasthAlaya kRtAdinuM. pradhAnarUpe sthApita thayeluM che, te paNa) avasthAmAM A bane che, potAnuM alaga vyaktitva kulayogIvagerene "avadhya' eTale ke nizcita bhulAi jAya che. dUdhamAM pANI bhaLe eTale alabat phaladAyI sAdhana che, te sAdhana zuM, to kahe che pANI dUdha nathI thaI jatuM, kintu dUdhamAM pANInuM 'parArthakaraNa". arthAt paranAM prayojana sAdhI juduM vyaktitva bhAsatuM nathI. arthAt pANI judI ApavA. je kAraNathI (A parArthakaraNa, bIjAne Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'parArthakaraNa" bIja 117 upaghAta nahi karanAruM hovAthI) vizuddha sAdhana che, saMbaMdha e samajAze ke, - tethI A parArthakaraNamAM abhiniveza (Agraha je hRdayathI zruta-zIla-samAdhi ArAdhavA rAkhavo) yogya che. jevo che, e hRdaya ghaDI ApanAra parArthakaraNa che. vivecanaH have ahIM eka mahattvanI vAta parArthakaraNane svabhAva banAvavo che, tyAM batAve che. te A che ke, zruta-zIla-samAdhino svArthakaraNane taddana gauNa karI devuM paDe, mATe to abhiniveza prApta karavo hoya, to enuM bIja che tIrthakara bananAra AtmAomAM jugajunA kALathI parArthakaraNa, paranAM prayojana-paranAM kArya sAdhI A eka guNa mUkyo ke e parArthavyasaninaH ApavA yA e pote sAdhe emAM madadagAra thavuM. upasarjanIta svArthI parArthakaraNanAvyasanavALA A bIja che, enAthI pAka Ave, jIvanamAM ane svArthane gauNa banAvI rAkhanArA hoya che. A parArthakaraNa rAkhyuM hoya, to enApara zruta-zIla- hisAbe parArthakaraNano keTalo badho prabhAva, ke e samAdhi Ave. dA.ta. 1lI yogadaSTimAM pa yoga- AgaLa jaIne TheTha anaMta upakAraka tIrthaMkarapaNuM bIja batAvyA, e jIvanamAM hoya, to enA para apAve che, e badhA sukho Ape che. pachI adhyAtmAdi yoga Ave. ema ahIM bIjI daSTie joie, to lokottara dharma jIvanamAM parArthakaraNa hoya to jIvanamAM zruta- prApta karavA pUrve avazya prAptavya cha laukikadharma, ke zIla-samAdhi Ave. tyAre ahIM prazna thAya,- je jayavIyarAya sUtramAM batAvela che, emAM paNa pra. - parArthakaraNane kRtAdi sAthe zo saMbaMdha cho laukika dharma parArthakaraNa che. tyAM kahyuM che, ke parArthakaraNa hoya to ja mRtAdi Ave ? zrutamAM lokottara dharma 'zubha guruyoga cAritrasaMpanna munino to AgamazAstranI upAsanA che, parArthakaraNa - haiyAmAM yoga thavAno adhikArI te ja che, ke jeNe paropakAra na paNa karatA hoie, to e zruta- pUrvokta bhavanirvedAdi cha laukika dharma jIvanamAM zAstro pAsanA kyAM aTakI paDe che? utAryA hoya. eTale emAM parArthakaraNa paNa u. - ahIMjarAka UMDANamAM javAnI jarUra jIvanamAM utAryuM hoya, pUcho, - che, zuM zAstranI upAsanA ke zuM zIlanIyA jinanI pra. - parArthakaraNane zubha gurayoga sAthe zo upAsanA, e vizALa ane udAra-umadA dilathI saMbaMdha haze, ke e karAtuM rahe, to ja haiyAmAM sAco karAvI joie. jo dila vizALa nahi hoya, to zubhaguruyoga Ave? dA.ta. pote zAstra bhaNavA beTho ne tyAM bIjo koI u. - saMbaMdha A, ke parArthakaraNathI dila bhaNavA Avyo, to potAne sAMkaDA svArthamaya vizALa- udAra-umadA banAve, to ja haiyAmAM dilanA lIdhe IrSyAthI manane ema thaze, ke A vaLI zubhaguruno sAco yoga thAya. zubhaguruno haiyAmAM kyAM ahIM bhaNavA Avyo? e vidvAna thaI jaze, yoga karavo che, eTale emane haiyAmAM koI mitrato bahAramAM ApaNI kiMmata eTalI raheze nahi. snehI tarIke sthApavAnathI, paraMtu jIvananA sukAnI evI IrSyA saMkucitatA rAkhI zAstra bhaNe. enAmAM tarIke sthApavA che. vahANamAM beThelo samajI ja zAstranA uttamatattva jIvanamAM zAnA pese? ene rAkhe che, ke A sukAnInA AdhAre ja mAre A to svArthapara bahumAna, eTale zAstrapara bahumAna samudrapravAsa kSemakuzaLa pAra pADavAno che, enA ja kyAMthI Ave? eTale have parArthakaraNane zo bharose ja mAre rahevAnuM che. ema ahIM haiyAmAM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 zubhaguno yoga karavo che, te A samajIne, ke have akhaMDa upazamabhAva ane vAtsalya rAkhavAnuM, te mAre jIvana jIvavAnuM che, te A zubhagurunA bharose, ja barAbara, teja karavuM joie. AnuMnAmasvIkAra ne emanA mArgadarzana mujaba ja jIvavAnuM che. Avo kahevAya. e dila vizALa ane udAra hoya to ja zubhaguruyoga haiyAmAM lAvavo hoya, to haiyuM sAMkaDuM bane, ne te vizALatA-udAratA parArthakaraNathI ke kRpaNa ane svArtharasika kema cAle? emAM to Ave. jyAM jyAM zakya hoya, tyAM tyAM svArtha pachI potAnI svArthavRtti-sudravRtti-saMkucitavRtti gauNa karI paropakAra karatA cAlo, udAratA sAcavIne ja guru mAthe dharAze. vadhatI Avaze. dilanI A vizALatA hoya eTale ja dila vizALa ane udAra banAvavuM eTale zAstraparabahumAna thAya, ane bahumAnathI joie, jethI gurune jIvanamAM sarvesarvA mArgadarzaka zAstrazravaNa kare, to e zravaNalekhe lAge, saphaLa tarIke sthApita karAya. e vizALa- udAra banAvavA thAya. ema dila udAra-umaThA hoya eTale mATe parArthakaraNa jarUrI che. bIjAnuM kArya karI zAstranI vAto para tucchatA-sukatAthI ADI chUTavuM, bIjAne enA kAryamAM sahAyaka thavuM, avaLI ke mAla vinAnI zaMkAkuzaMkA na karAya. ApaNI zaktibuddhivastubIjAnA upayogamAM A umadA dila parArthakaraNathI ghaDAya. ApavI, e paNa potAnA koI svArtha vinA e jevuM zrutamAM, evuM zIlamAM paNa bIja parArthakaraNa che. A lAvavA mATe athavA A Ave parArthakaraNa-zIla eTale paradrohaviratiyAne devaeTale saheje haiyuM vizALa karavuM paDe, udAra ane guru-vrata- AcAra vagerenI vaphAdArI hoya. huM umadA karavuM paDe. evuM dila banAvAya, tyAre ja devAdhideva AgaLa karela pratijJA barAbara pALuM, sAcI zruta-zIla-samAdhinI ArAdhanA Ave. jethI emano droha-vizvAsaghAta na thAya. ema nahitarato, dA.ta. AgamanI ArAdhanA karavA jaze. guruno vinaya, gurunI nizrA, gurunI anuvartatA, paNa svArthapriyatA ane haiyAnI saMkucitatA UbhI gurusamarpaNa vageremAM emano vizvAsaghAtana thAya, che, eTale AgamanI mahAna vAto haiyAne jacaze e rIte ene barAbara jALavuM, ema zAstrokta nahi. haiyuM emAM Tharaze nahi. zAstra kahetuM haze 'game AcAra anuSThAno barAbara vidhisara pALuM, to tevA duzmana para paNa gusso dveSa nahi rAkhavo, zAstrano drohanathAya. dAvo rAkhuM ke "meMzAstramANe potAnA ja karmanovAka samajI sAmApara vAtsalya rAkhyA che,'ne pachI zAstraviruddha hatuM. to ethI dharavuM, upazamabhAva rAkhavo,' paNa potAnAM zAstrano droha karyo gaNAya. A rIte zIla yAne saMkucita ane kSudra svArthapriya haiyAne ema thaze ke paradrohatyAga pALavAmAM paNa e badhA aMgomAM Ama to kema bane? ApaNe enuM kAMI bagADyuM pUrepUrI vaphAdArI jALavavA vizALa ane udAra dila nathI, ne e ApaNuM ATaluM bagADI jAya, e zuM hoya, to vizuddha upAsanA karI zake. A vizALa calAvI levAnuM? zAstra bhaNatAM dilane AvuM jo ane udAra dila ghaDAya che parArthakaraNathI. lAge, to zuM e zAstranI upAsanA che? zAstrone parArthakaraNanI ulaTa ja na hoya, tyAM saheje tAraNahAra mAnyA pachI zAstra je kahe, te sarvesarvA svArthapriyatA mukhya rahevAnI, ne emAM dila sAMkaDuM svIkAravAnuM hoya. amala kadAca ochobane, chatAM ane zudra rahevAnuM. haiyuM to ema ja bole ke zAstra je kahe che dA.ta. ema samAdhimATe to sutarAm vizALa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAnupaghAtathI parArthakaraNa kevI rIte ? ii9 udAra-umadA dilajoie ja, kemake emAMto zubha te kArya paNa Icchita che, tema ja dhyeyadA.ta. namo arihaMtANa Adi padayAvItarAga (2) potAne koI vighna na Ave, hAni na devAdhideva arihaMtamAM pote ja bhAvanAthI tanmaya pahoMce e paNa jIvane Icchita hoya che. eTale tadrupa thavAnuM che. tyAM svArthamAyAzuMke bIjI mAyA jema kAryasiddhi Icchita, tema hAnino abhAva paNa yAvadehAdhyAsa vagere zuM, badhAyathI para thaI javAnuM Icchita che. baMne potAnA Icchita che, artha che, che, e saMcitavRttine sudrasvabhAvamAM zuM bane? prayojana che. tethI bIjAne ApaNe hAni na dila vizALa te evuM joie, ke jemAM AkhuM vizva pahoMcADIe, e paNa bIjAnuM Icchita ja sAdhyuM Atmavat samAya. dilanI e vizALatA parArtha- kahevAya, parArtha sAdhyo kahevAya. eTale ja karaNathI Ave. paMcavastu zAstramAM kahyuM ke, sAdhu sadA parArthavRtti Ama zruta-zIla-samAdhi traNenA pAyAmAM hoya che, emAM hetu AbatAvyoke, e jIvahAnithI parArthakaraNa joie. mATe kahyuM parArthakaraNa e traNenuM trividha trividha virAma pAmelA che, ahiMsAdi pradhAna bIja che. mahAvratadhArI che, tethI koIpaNa jIvane leza paNa parAnupaghAtathI parArthakaraNa kevI rIte? hAni pahoMcADavAnI takedArIvALA hoya che. koI ahIM A gAthAnI TIkAmAM parArthakaraNa bIja nAno paNa jIva potAnI hiMsA icchato nathI, kahevAyuM. hetu batAvyo parAnupaghAta. arthAt potAnI hiMsAnathAya, e ja icche che. to hiMsAno parArthakaraNa bIja kema che? to ke e zruta-zIlanA hAnino abhAva, e paNa jIvanuM potAnuM prayojana abhinivezavALo parano upaghAta- hAni nahi thayuM. sAdhune sakalasattvahitAzayavALA kahyA, emAM karato hovAthI. pUcho, - paNa A ja bhAva che ke sattva eTale jIva. sakala pra. - bIjAnahAninakare, emAM parArthakaraNa jIvonuM pote hita karavAnA AzayavALA che. emAM zI rIte? parArthakaraNa to paranuM kArya karI Ape e mukhya hita e ke koI paNa jIvanuM ahita na karavuM. kahevAyane? nahitaratodA.ta. bhikhArIne roTalI to Ape, paNa u. - parArthakaraNa be rIte che, - jo tamAco mArIne Ape, to e zuM eNe enuM bhaluM (1) bIjAnuM kArya kare e ya parArthakaraNa karyuM? enuM icchita karyuM? paranAM hitakArya sAdhI (2) bIjAne hAni na pahoMcADe, e paNa ApavA e maryAdita che, paNa paranuM leza paNa parArthakaraNa che. kemake pote jIvana jIvatAM bIjAno ahitanakaravuM leza paNa ene hAni pahoMcADavI vicAra rAkhyo ke 'koIne hAni na pahoMcADuM'. e amApa che. sarvajIvo pratye A takedArI rAkhavI e sakalasattvahitAzaya che, ne e sAdhu ja rAkhI - pra. - parane hAni na pahoMcADI, e parArtha zake. zI rIte? sArAMza, parane upaghAta na pahoMcADavo e u. - e A rIte ke, parArtha be prakAre che. parArthakaraNa che. athavA kaho, parane upaghAta na ahIM artha' eTale jIvanuM Icchita be prakAre hoya pahoMcADavAthI paranA iSTakArya saraLatAthI thAya che. A parArthakaraNa ApaNe koI paNa zruta-zIla(1) potAne koI kArya siddhi karavI che. to samAdhimAM parano vicAra rAkhavAthI zakya bane. pUcho, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 mANasa maMdiramAM prabhudarzana karatAM evo parapratye sahAnubhUti che. mane koI hAni pahoMcADe vacamAM kema Ubho rahe che ke tethI pAchaLavALAne to e mane nathI gamatuM. tema bIjAne hAni pahoce darzana ja na thAya ! kaho pote darzana karatI vakhate e ene nathI gamatuM, evI samAna lAgaNI che - bIjAno, prastutamAM pAchaLavALAno vicAra nathI tethI e parArthakaraNa malina nathI, vizuddha vastu che. rAkhato mATe. e emane darzanamAM aMtarAyarUpa bane tethI evA parArthakaraNano abhiniveza-Agrahache. ema potAne koI kArya che, e mATe nIce joyA mamatvabhAva rAkhavoyuktiyukta che. jema zruta-zIla vinA kema jhaTapaTa jAya che? kaho, nIce cAlatA Adino Agraha, ema enA bIja bhUta jIva maraze, eno vicAra nathI rAkhato mATe. ema, parArthakaraNano paNa Agraha hovo joie. zrutanAnaDiyAne zikhAmaNo Ape che, paNa kema ene zIlAdinA Azaya vizuddha adhyavasAya che. ema jorathItaDakAvIne-tiraskArIne Ape che? kAraNa, ApAyAnA parArthakaraNano Azaya e paNa vizuddha sAmAnA hRdayane AghAta lAgaze eno vicAra nathI adhyavasAya che. tyAre vizuddha Azayano-vizuddha mATe. adhyavasAyano to Agraha mamatvabhAva hovo ja sArAMza, ApaNA svArtha sAdhavAmAM to kharuM joie ne? kemake ja, paraMtu hita karavAmAM paNa parane upaghAta- vizuddha Azayano Agraha-abhiniveza hAni-AghAta na pahoMce, eno vicAra khAsa hoya, to ja malina AzayothI ane malinAzaya rAkhavAno che. e parArthakaraNa che, A parane karAvanAra vastu ke bAbatathI bacavAnI takedArI rahe. anupaghAta svarUpa parArthakaraNa kyAM jarUrI nathI? dA.ta. jinabhaktithI aMtaramAM thatA nirmaLa kaho, badhe ja jarUrI che. eTale zruta-zIla-samAdhi Azaya-adhyavasAyano Agraha haze, to jinasAdhatAM paNa jarUrI che. tethI parArthakaraNane ahIM bhakti choDIne malina adhyavasAya karAvanArA pradhAnabIja kahyuM mohamAyAnIpalavaNake vAtacItomAM paDavAnuM nahi parArthakaraNa kema avaMdhya bIja? thAya. evuM sAmAyikathI thatA nirmaLa adhyavasAyano vaLI kahe che A parArthakaraNa sarvayogIone Agraha haze, to sAmAyika choDIne viSayasaMgAdi avadhya bIja che. arthAt avazya saphaLa thanAruM pramAda vikyA-kuthalI yA AraMbha- samAraMbhamAM kAraNa che. ahIM 'yogI' zabdakoI mahAnayogInA paDavAnuM nahi thAya, arthamAM nathI samajavAno, paNa yogI eTale je koI ema tattvanone tAttvika vAtano ja Agraha prAraMbhika paNa dharmayoga sAdhato hoya e, e haze, to mithyAtattvamAM ke mAla vinAnI bAbatamAM arthamAM samajavAno che. e jo parArthakaraNa sAcave, paDavAnuM nahi thAya. basa, upadeza A che ke kutarkato e ene avazya saphaLa thAya che. kemake koIne kumAnyatAnA Agraha choDo, ane zruta-zIlapaNa huM hAni na pahoMcADuM evo Azaya e vizALa samAdhi tathA parArtha karaNanA Agraha rAkho. umadA Azaya che. enAthI bAdhaka vighno tUTI jaI taDasaratAmevAmidhAtumAuMkAryasiddha thAya emAM navAI nathI. AvuM avaMdhya- vidyAsaMtA:prAyo, vivenyA: sarvavat avazya saphaLa parArthakaraNa vizuddha che, kemake emAM tadyoganAzISa, kRta: minena tA2mAM potAno koI svArtha sAdhI levAnI vRtti nathI, paNa vidyAsaMkAtA: jJAnAvarIyAlisaMpUT:, Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avidyA zuM che? 121 prAyo vIdutyena, vijyA: sarvatra vivinya kriyAmArga-AcaraNamArga UDAve. marthaviza yat tadyoganAtmaka- vitpa- athavA avidyA eTale mithyAjJAnayoganI mAyaNavivijhanyanena yukata viparItajJAna. dA.ta. anityane nitya mAne, 3otakSa: minena ta? narjivihityartha: IsnA parakIyane svakIya mAne, ahitakarane hitakara mAne. TakAryaH kutarkanI asAratA batAve che. dA.ta. kaMcana-kuTuMba-viSayonA saMyoga anitya gAthArtha: moTA bhAge badhA ja vikalpo nAzavaMta che, ene kAyamI mAnI laI divasa-rAta avidyAsAthe saMbaddha hoya che, ane A kutarka enIja palavaNamAM rahI dharmasAdhanAcuke. pariNAma? vikalponA AyojanarUpa hoya che. tethI evA zokane saMtApa. jo nAzavaMta samajI rAkhe, to vicAra (kutarka) thI zuM? rahe ke nAzavaMtanI pAchaLa zakazo karavo! bajAramAMthI TIkArya : "avidyAsaMgata' eTale jJAnA- rUpiyAno ghaDo lAvyA, rUpiyAno phUlahAra lAvyA, varaNIyAdi karmathI saMbaddha hoya che) "prAya' eTale sAMja paDye phUlahAra karamAI gayo, tyAM koI zoka bahulatAe (moTAbhAge) vikalpo badhA ja yAne nathI thato ke hAya ! hAra bagaDI gayo!' kemake zabdavikalpo ane arthavikalpo. 'ya' = je pahelethI enI nAzavaMtatAnI khabara che. paNa ghaDo kAraNathI ane tadyojanAtmaka arthAt vikalponA sAMje nahi cAra dahADe ya phUTI jAya to zoka thAya che. Ayojana svarUpagobara ane dUdha AdinA vikalpa hAya! ghaDo phUTI gayo.' kemake pahelethImAnI rAkhyuM uThAvavAthI A kutarUpa bane che, (to) AnAthI che ke A 2-4 mahinA to cAlaze. AnAzavaMtamAM zuM? arthAt kazuM phaLa nahi. kAyamIpaNAnI TakavApaNAnI buddhi e mithyAjJAna vivecanaH have kutarka kevA asAra che, mAla che, avidyA che, ema dunyavI padArtho zuM jaDa ke zuM vinAnA che, e batAve che. cetana, badhA ja parakIya che, svakIyanahi, ApaNA kutarka yAne mithyA mAnyatA zuM che? avidyA potAnA nahi, kemake Aje ApaNA potAnA para racAtA vikalponuM eka Ayojana. gaNatA hoie, paNa kAle pArakAM thaI bese che, avidyA zuM che? chevaTe mRtyu bAda to ApaNA che ja nahi. e dIvA avidyA jJAnAvaraNIyAdi karmano udaya che. jevuM spaSTa dekhAya che ke, ApaNAbApAjI, emanA emAM ajJAna Ave, mithyAjJAna Ave, moha bApAjI, sau dunyavI padArtha potAnA mAnIne ene Ave. ajJAnatAne lIdhe vastutattvanI gama hoya vaLagIne beThA rahelA, paNa e koI ja padArtha nahi, tethI AMdhaLukiyA calAve, dA.ta. adhyAtmanuM emanI sAthena gayA. are! potAnI mAnelIkAyA svarUpa zAstra zuM kahe che? enI jhAjhI khabara na paNa potAnI sAthe na gaI. tethI ene potAnA hoya, eTale samajI bese ke nizcayathI AtmAnuM mAnavA e miththAbuddhi che, avidyA che. svarUpa vicAravuM. jyAre zAstra kahe che "potAnA ema, ahitakara padArtha ke pravRttine hitakara uparathI mohano adhikAra uThAvI AtmAne mAnavI, e paNa mithyA- viparIta buddhi che, uddezIne pravartamAna zuddha kriyA e adhyAtma." avidyA che. dA.ta. zarIranI daSTie vadhAre paDatI AmAM kriyA-pravRtti yoganI mukhya vAta che. miThAI khAvI ahitakara che, paraMtu mUrkha jIva pote ene adhyAtmanI managhaDaMta vyAkhyA karI hitakara mAne che. kahe che, -'adhikasya adhika Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 phalam A mAnavuM avidyA che. ne ema karavA jatAM haDapakaruM?" covIse kalAka e ja eka vezyA; ema zarIra svAcya gumAve che. AtmAnI daSTie ekAnta viSayonA AnaMda mANanArane paNa evI ahitakara durAcArAdi pApane hitakara mAne e ja bhUMDI vezyA! avidyA che, jJAnAvaraNIyAdikarmano uya che. ema tyAre AtmA-anAtmAno jo viveka AvI anAtmAmAM Atmabuddhi arthAt zarIrane ja AtmA jAya, to ghaNA viSaya-kaSAyo ochA thatA Ave. mAne, e avidyA che, mUDhatA che. tethI ja kAyAnA A avidyAne kAraNe vikalpo UThe che, jyAM vAMdhA vacakAe jIva pote duHkhI thAya che. kAyAnA mAnI lIdhuM ke dunyavI saMyogo bahu TakavAnA che. vAMdhAvacakAjue che, paNa potAnA AtmAnA duHkha eTale pachI enA para jIva vikalpo kare ke "AnI nathI joto, ene eka vAreya yAda paNa nathI karato. Ama vyavasthA karIza, Ama bhogavIza. konI kAyAnA duHkha vArevAre mana para lAve che, kAyAnI majAla che ke ene uThAvI zake?' vagere, e sahaja sArAM khAnapAnAdinI jAhojalAlImAM jAtanI che. ema parakIyane svakIya mAnyA pachI paNa jAhojalAlI jue che. pachI bhale bhavAMtare aDhaLaka pApavikalpo cAle che. ekarAvanAra kutarka durgatiomAM dIrdhakALa kUTAvAnuM Ave. paNa AtmAnI che. vrata, niyama, jinabhakti, dayA, dAna, sAdhusevA, vikalpo be prakAranA, paropakArAdi sukRto-saguNonI jAhojalAlIne (1) zabda vikalpo, ne potAnI jAhojalAlI tarIke joto nathI. ema (2) artha vikalpo. kAyAnAbaLa, rUpa, zrImaMtAIvagere guNone potAnA zabda vikalpo eTale zabda laIne cAlatA guNomAnI le che. huM paisAdAra evuM yAdalAvIphulAya vikalpo, pachI bhale chaLa karAto hoya. dA.ta. che, huM dharmavALo-vratavALo evuM yAda karI kulAto kumArapALa mahArAjAnI sabhAmAM AcArya nathI. kAyAtagaDI banI eTale potAne tagaDo banyo bhagavAna kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrijI mahArAjA mAne che, mUrkhane khabara nathI ke kAyA tagaDIbanIte padhAryA, to Itara paMDitoe zabdathI bhakarI karI paraloke tuM sAro kUTAya evI taiyArI karI Ape che. ke "navakaMbalo hemAcArya gopAlanAthe daMDana saha sukRtothI puNyathI zubhAnubaMdhothI AtmA tagaDo AgataH navInakAMbalavALAmAcArya (bharavADa) karavAnuM joto ja nathI. gAyonA rakSaNa mATe daMDa laIne Avela che." anAtmAmAM AtmapaNAnI buddhi ane hemacaMdrasUrie hasatAM hasatA tarata javAba vALyo anAtmA evI kAyAnI jAhojalAlImAM mastI e juo A vidvAno kahe che, paMDitonI vANInI sAdhune ya pAgala banAve. ene bhAna na rahe ke rakSArthe hemAcArya nava kAMbalo oDhIne daMDa laIne kAyAnI jAhojalAlImAM dunyavI padArthanA raMgarAga Avela che. AmAM paMDitoe zabdanA vikalpa laI AnaMda uDAvatAM AtmAnuM nikaMdana nIkaLe che. kutarka sayiryo. ema, viSayonA game tevA AnaMda, anAtmAnI arthavikalpo eTale padArthaaMge vikalpo. jAhojalAlI che. enI ja laganamAM bilADIne dA.ta. Izvara che ema siddha karavA jAyane anumAna girolI jevI dazA thAya che. ene kyAM udara maLe? kare 'Izvara astitvavAnuM tyAM sAmethI vikalpa kema ene jhaDapuM? kyAM mAkhI maLe? kema ene uThAve, ke anumAnamAM Izvarane pakSa banAvyo, to Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 kutarko badhA jAtiprAyaH te Izvara siddha che? ke asiddha? jo siddha hoya, to hoya, tyAM samyajJAna zI rIte thAya ? tyAM to pachI Izvarane sAbita karavA anumAnanI zI jarUra ajJAna mithyAjJAnanI ja bolabAlA hoya. che? jo kaho, pakSa Izvara asiddha che, to asiddha sArAMza, sarvajJa Agama e ja zaraNa che. pakSathI anumAna na thaI zake. kutarkanI bimArIne maTADanAruM auSadha che. | vikalpayojanAtmaka kutarkanoTIkAkAra maharSi (pUjyapATha bhavoThadhitrAtA gurudeve vyavasthita taiyAra A dAkhalo Ape che - gomaya- pAyAdita kareluM, pU. hitezvara vi. ma. dvArA lakhAyeluM meTara ahIMsamAsa thAya che.) arthAtu gobara ane dUdha vagerenI jema. savAla thAya kutarko badhA jAtiprAyaH ke gobara paNa gAyathI utpanna thAya che, ane dUdha garika saghaM, pratitinavAdhitA paNa gAyathI utpanna thAya che, to kema gobara hatI vyApavila, pratApavitpavaIRzA. vAparavA yogya nahi? ne dUdhakema vAparavA yogya? nAsika-tuSamAprAya sarvoDaDyakAraNa to eka ja che. baMne ya gAyanAM sarjana che. tarva pratipatnavAdhi ti kRtvA, itavAdapachI kAryamAM kema bheda paDe che? hastI vyApAdayatyuktau-meNThena, kimivetyaahAmatAttvika bAbatamAMya vikalpo uThAvI THUvinyavahu ti aa #ziyAyichItra: zakAya, paNa e kutarkajanita hoI, emAM tattva kutazcidAgacchan avazIbhUtamattahastyArUDhena kenhAthamAM na Ave. eTale ja kutarkano Agraha choDI vi, mo: ! mo !vaMtimapara: hastI vyApa9daI zruta-Agamano ja Agraha rAkhavo ke Agama caNitirAtathAgaritanyAyazAstramAdatovara! kahe te sAcuM. prazna thAya, kimevaM yuktibAhyaM pralapasi ? tathAhi-"kimayaM prAptaM pra. - Agama to sau potapotAnA AgaLa vyApati vi vADaprANamiti? mApakSe mavata thavA kare, ane te to paraspara viruddha vAta kahenArA hoya cApattAna prAptimAMvAta dvitIye trimavanasya che, eTale Agama pakaDavAthI tattvano tAga thoDo praviroSA'vaMcAvalAdatAvatinaJrItaH ja maLe? sakathamapi meNThena mocita iti| jAtiprAyatA (ca) sarvatra u. - Agama nAmamAtrathI prAmANika nathI minnAIET4mAvasaMvevene tadUtAvaRvitvakaratA. Agamato atIndriya padArthonA pratyakSadarzI nauvAva-traviti varjitamajatrA sarvajJa bhagavAnanA ja sAcA hoya. prAmANika hoya. gAthArtha :- A badho kutarka pratItiphaLa eTale tattvaaMge tAga sarvajJanA AgamamAMthI ja bAdhita (pratItibAdhita ane phaLabAdhita athavA maLe. mATe Agraha rakhAya to te sarvajJaAgamano pratItirUpaphaLathI bAdhita) hovAthI jAtiprAyaH che. ja rakhAya. ane e Agraha rAkhavo ja joie, ke jemake "A hAthI mAre che.' ema kahevAmAM 'e mAre to tattvaaMge sarvajJaAgamakahe, te ja pramANa. prAsane mAre che ke aprAptane?' ityAdi vikalpo eTale pachI kutarkanA vikalpogame tevA Ave, Ama karavA. jinAgamano Agraha rAkhyo hoya, to ja kutarkanA TIkAryaH A badho kutarka pratItiphaLabAdhita vikalponI mAchIjALamAM na phasI javAya. kutarka hovAthI jAtiprAyaH dUSaNAbhAsarUpa che. (jemAM avidyAmAMthI janme che. avidyA eTale jJAnA- dUSaNa nathI, emAM dUSaNano AbhAsa Ubho varaNIyAdi karmanA udaya. jyAre AvaraNa naDatA karavArUpa che.) Aja vAta kare che - jemake mahAvata Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 hAthI mAre che' ema kahe, tyAre prAptA-prApta vivecanaH kutarka haMmezA khoTA vikalpo karavA vikalpa karavA. (daSTAMta vizada kare che.) kyAMkathI dvArA ja poSAto hoya che. A vikalpo khoTA AvI rahelo nyAya bhaNato vidyArthI vazamAM nahIM hovAthI jAtiprAyaH hoya che. sAmevALAnI vAtamAM rahelA-pAgala banelA hAthIpara rahelA ko'ka khoTA dUSaNo UbhA karI toDI pADavA lagADAtA (mahAvata) vaDe kahevAyo - are! are! jaldIthI tarka ane UbhA karAtA vikalpo jAti kahevAya che. dUra khasa! A hAthI mArI nAMkhaze. tyAre jene ko'kanaiyAyikadarzanano abhyAsI vidyArthI nyAyazAstra hajI pariNAma nathI pAmyo evo te rastA parathI jaI rahyo hato. te vakhate sAmethI vidyArthI kahe che - re! re ! baThara ! Avo yukti pAgala hAthI AvI rahyo hato. vidyArthI potAnI vinAno pralApa kema kare che? (A yukti vinAno dhUnamAM hato. te vakhate hAthIpara rahelA mahAvate pralApa kema che te batAve che, zuM A prApta vidyArthIne cetavatA bUma pAmI - are ! are ! (=aDelAM)ne mAre che ke aprApta ( nahIMaDelA) jaldIthI Agho khasa, nahIMtara A hAthI cagadI ne mAre che? prathama pakSe Apane ja mAravAno prasaMga nAMkhaze. tyAre nyAyazAstranA tarkane barAbara nahIM che, kema ke Apa (hAthIne) aDelA cho, bIjA pacAvelA hovAthI apariNata evA e vidyArthIe pakSe tribhuvana (= AkhA jagata)ne mAravAno khasavAne badale sAmo praznAryo - re! re! baThara! prasaMga che, kema ke badhA samAnatayA hAthIne aprAsa Amayukti vinAno pralApakema kare che? AhAthI che. ( = aDelA nathI.) vidyArthI Ama kahe che tyAM prApta = aDelAne mAre che ? ke aprApta = nahIM to e vidyArthI hAthI vaDe grahaNa karAyo. mahAvate aDelAne? jo prathama pakSa laIne, eTale ke "je jematema karI choDAvyo. badhAsthaLe (badhA kutarko) hAthIne aDe, tene hAthI mAre' ema mAnIe, to Ama jAtiprAyaH - dUSaNAbhAsa-rUpa eTalA mATe hAthI sau prathama to tamane ja mAre. tamArecagadAvAno bane che ke bhinnArthagrahaNasvabhAva-saMvedanavedana che. prasaMga che, kemake tame hAthIne prApta = aDelA cho. arthAt vAdI je arthamAM kahevA icche tethI bhinna- jo hAthInahIM aDelAne mAre che ema mAnIe to alaga ja artha pakaDavAnAM paDI gayelA svabhAvanuM to dUra khasavAthI saryuM. kemake hAthIne traNa bhuvana ja saMvedana thatuM hoi, te mujaba ja amalamAM mukavA (=traNe bhuvananI vastuo) aDakatuM nathI. tethI prayatnazIla hoya che. arthAt dareka sthaLe prativAdI hAthI e badhAne cagadI nAMkhe tevI Apatti che. satyArthI banavAnA badale vAdIne khoTo pADavAno vidyArthI Ama vikalpo karI rahyo hato, tyAM icchuka hoya che. tethI vAdI je arthamAM je vAta kahe, to hAthIe sUMDhathI pakaDyo. mAMDa mAMDa mahAvate tyAre sIdhA doSa batAvavA zakya na hoya, to khoTo choDAvyo. Ama tattvathI nirapekSa mAtra vikalpo artha-pakaDIne paNa doSa batAvI vAdIne khoTo kare rAkhavA e jAtiprAya che, kutarka che. II91aa. pADavA ja prayatnazIla rahe che. tethI ja A khoTuM zirsapakaDavAnA AkAra - pariNAmanA kAraNe ja A svamAvottaraparyA, SoDazIva tattvatA prativAdI je vikalpa uThAve, te prAyaH jAtirU5 - nAvaro sAthaTScena tvitaHArA dUSaNAbhAsarUpa ja hovAnA. A vAtanI carcA dvamAvottaraparyanta G-ta: matra anyatra karI che. 91 vastusvabhAvairuttaraM vAcyamiti vacanAt / evamagnirda Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kutarkano cheDo svabhAvavAda hatyApaH vatteyantIti svamAva DvAmiti asAtti svamAvaH tattvata:-paramArthena nA vRoSo-na chadmasthaviSayaH nyAyAllR-cAyena paprasidrenA mUita sannityAha-anyathA-prAyAntareLa, anyana-prativAvinA, pita: sanniti / tathAdi-atha vastusvamAvaittara vA--miti sarvatreva tathA(na) tattatsiddho varuM pAryate / tham? yena tavathaMjhiyALasvamAvastuna tAM roti na puna: kSaLitayA, tasyAH sarvamAveSlevAmyupAmAt, yataH tazcittasthaMyiAmAvaprasannAttannivadhanAvizeSAviti varmAnaH voyatya--nnidho tathADaDavo ~nisannidhI tathA svamAvatvAyeva svamAvavaicitryAnnAtrApi to vAdhAmantaregADavo va svamAvo, dRSTAntamAtrasya sarvatra sutamatvAt / tavevamasmnyjskaarii kutarka ityaidamparyam // 92 // kutarkano cheDo svabhAvavAda / vaLI, gAthArtha : A kutarka paNa chevaTe 'svabhAva' nAmanA uttara ( =javAba) para jaI aTake che. vaLI, nyAyavaDe anya-prativAdIvaDe bhinna rIte kalpAyelo A svabhAva paNa chadmasthano viSaya banI zake tema nathI. TIkArya : A kutarka 'svabhAva' javAbe aTake che, kema ke (kSaNikavAdI bauddhonuM) vacana che ke 'vastusvabhAvodvArA javAba Apavo' Ama 'agni bALe che, ane pANI bhIMjave che, kemake teono tevo svabhAva che.' A svabhAva paNa paramArthathI chadmasthano viSaya nathI, paramata prasiddha nyAyathI, (kevA prakArano kalpAyelo A svabhAva? te batAve che - ) prativAdI dvArA anya prakAre kalpAyelo A svabhAva. (arthAt paramata mAnya nyAyathI paravAThIvaDe anyaprakAre kalpAyelo A svabhAva chadmasthanA jJAnano viSaya nathI.) te A pramANe - 'vastusvabhAvo dvArA uttara kahevo' ema hoya, to badhe ja te rIte- svabhAvane 125 AgaLa karI te tenI siddhimAM kahevuM zakya che. kevI rIte ? te batAve che - jethI te arthakriyA karavAno svabhAva che, tethI te arthakriyA kare che, nahi ke kSaNikatAthI, kemake kSaNiktAno to badhA ja bhAvomAM svIkAra karyo hovAthI koi paNa vastumAMthI te-te arthakriyA thavAno prasaMga che. (arthAt game te vastu game te arthakriyA karavAnI Apatti che.) Ama ( svabhAva ja kAraNa gaNAvAthI) agni tathA svabhAvathI pANInI saMnidhimAM bhIMjave che ane pANI tathA svabhAvathI agninI saMnidhimAM bALe che. kemake svAbhAvo vicitra hoya che. (ema paNa kahI zakAze. ) | ahIM lokabAdhA sivAya (bIjo koi doSa ApI zakAya nahIM.) athavA bIjo svabhAva paNa kalpI zakAya kemake daSTAMtamAtra to sarvatra sulabha che. Ama kutarka asamaMjasakArI che. (kArya-kAraNabhAvamAM avyavasthA karanAro che.) A tAtparya che. 9 2 vivecanaH A kutarka paNa 'svabhAva ja evo che' aMte evA uttama para ja aTake che, jemake 'agni bALe che ane pANI bhIMjave che' emAM te-teno tevo svabhAva ja kAraNabhUta che. paNa bIjAo aMte jyAre svabhAvano Azaro le che, tyAre paNa teo je svabhAva ka2e che, te nyAyasaMgata nathI, kemake A svabhAva paNa hakIkatamAM chadmasthano viSaya banI zakato nathI. jUo - vastunA te-te svabhAvane ja AgaLa karI uttara ApavAno hoya, totote-tekAryakAraNabhAva AdinI siddhi 'basa, A to teno tevo svabhAva che, mATe Ama thayuM' A eka ja uttarathI thaI zake. ane sarvatra A eka ja uttara mAsTara kInuM kAma kare. 'to bhalene e rIte uttara apAya vAMdho zo che ?' evI zaMkAnuM samAdhAna e che ke to sarvatra vastuno te-te arthakriyA karavAno svabhAva hovAthI vastute-te kArya kare che ema kahevAro. have jovAnI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 vAta e che ke svabhAvavAdI bauddho sarvatra satya paravAtinA II rA. kAryakAraNabhAva mATe kSaNikatAne AgaLa karavAnI A ja vAtane vizeSathI samajAvatA kahe chenA paDe che. kemake kSaNiktA to sarvatra samAnatayA gAthArtha tethI pANInI hAjarImAM agni svIkArI hovAthI e rUpe to badhI ja pANI- bhIMjave che, ane agninI hAjarImAM pANI bALe agnivagere vastu samAna banI javAnI. pachI che, kema ke te beno tevo svabhAva che." A pramANe pANI- agninI jUdI jUdI arthakriyAkAritA kahevAya chate. kyAMthI Avaze? game tyAMthI TapakI paDI, ema TIkArya Ama prastuta svabhAva chadmasthanA kahevAno prasaMga ja Ubho raheze, kemake kSaNikatA jJAnano viSaya na hovAthI ja paravAdIvaDe ema nAmanuM kAraNa to agni-pANI vagere badhAmAM ja kahevAyake "agni bhIMjave che ahIM spaSTa dekhAto samAna che. to daSTAMtonA AdhAre svabhAvavAda pratyakSavirodha TALavA eTaluM umere ke pANInA mAnavAmAM paNa evI ja Apatti che kemake saMnidhAnamAM' (arthAt pANI samIpe hoya, to svabhAvonI vicitratAthI tathA svabhAvathI ja agni bhIMjave che) e ja pramANe pANI bALe pANInI hAjarImAM agni bhIMjavaze ane agninI che ahIM pratItibAdhA TALavA kahe - "agninI hAjarImAM pANI bALaze, ema kahevAnI paNa saMnidhimAM (arthAt agninA saMnidhAnamAM pANI Apatti Avaze. e ja pramANe daSTAMto to sarvatra bALe che) Ama kema? to kAraNa Ape ke agni sulabha hovAthI anya svabhAva paNa kalpI zakAya. ane pANIno kramazaH tevo svabhAva che mATe. Ama jema ke samAna kSaNika pANI ane kIcaDanI uttara paravAdI kahe tyAre... I93aaaa kSaNo kIcaDa ane pANIrUpa mAnI 'pANI DAgha vivecanaH Ama to agni bhIMjave e lagADe che ane kIcaDa DAgha sApha kare che ema paNa vAtamAM pratyakSavirodha che, to pANI bALe emAM svabhAvagata vicitratAne AgaLa karI kahI zakAze. paNa pratItibAdhA che. paNa evuM bane ke ko'ka gharamAM A badhe sthaLe tevA-tevA svabhAvo kalpI levAmAM Aga lAgI che, ane pANI chaMTAI rahyuM che. te vakhate loka bAdha (lokavyavahArathI AvatI Apatti) te-te vastuno te-te svabhAva chadmasthika jJAnano sivAya bIjuM koNa vAMdho uThAvaze? Ama mAtra viSayanahovAthI bIjo vAdI chadmastha jIvane ema daSTAMtanA AdhAre kutarka laDAvavo e mAtra kahe ke tathAsvabhAvathI ja 'agni bhIMjave che ane asamaMjasatA ja UbhI kare che. 92 pANI bALe che' have koI emAM pratyakSano virodha amumevArtha vizeSemadhAtumada- na darzAve eTalA mATe pANInI hAjarImAM moDani joyatyavuttithau hatati cA tathAsvabhAvathI ja agni bhIMjave che ane agninI kzanisannidhautasvAbhAvyikityuttei tArA hAjarImAM tathAsvabhAvathI ja pANI bALe che ema thato na varodhitasvamAvaH gata:- kahe tyAre.... asmAtkAraNAd agni: kledayati, adhyakSavirodha- - kimityAhaparihArAyAha ambusannidhau iti / dahati cA'mbu, na kozapAnAdRte jJAnopAyo nAstyatra yuktitH|| pratItibAdhetyAha-agnisaMnidhau iti| kimityetadeva- viprakRSTo'pyayaskAntaH svArthakRd dRzyate ytH||14|| mityAha-tatsvAbhAvyAttayo:-agnyambunoriti udite kozapAnAdRte-kozapAnaM vinA, jJAnopAyo Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvamAM nirNAyaka sogaMda - nAstvatra-svamAvavyatire, yuti:-guta-levAi. have kharekhara Avo svabhAva che ke nahIM, te yuvantyA, zilpo dRSTAntoDavyasyArthasyopodaLo kevI rIte nakkI thaze ? ahIM zuSka tayuktiothI to vidyate na vetyAnna-vipra choDavyayAnta:-tohArja nirNaya thai zake tema nathI, kemake vAta svabhAvanI che. 35tavizeSaH, svArtha-tohAvisvArtha-ane svabhAvo to vicitra hoi zake che. tethI chevaTe aLazIta:, dRzyane yataH toLe, sa di viSraSTa v sogaMda para jaine vAta aTake che. 'bhAi, tuM A je na sanniSkRSTaH, tohameva na tAmrAvi, ArjatyevanataM- svabhAva kahe che te kharekhara ja che, te sogaMda khAine yati, tasthimatyevAnyAvInAM tathAsvamAvatvanuM na kahe!' jyAM tattvanirNaya karavAno hoya, tyAM A rIte nAdhyate ? na naviviti mAvanIyam // 645 sogaMda khAine nirNaya karavo ziSTasaMmata nathI. zuM thAya ? te kahe che..... svabhAvanI vicitratA sAdhaka - ane tethI game te svabhAva hovAnI siddhi karI zakAya tevA tarkanuM samarthaka bIjuM paNa daSTAMta che - juo, lohacuMbaka dUra rahIne paNa mAtra lokhaMDane ja AkarSe che. ahIM svabhAvanI vicitratA juo- (1) mAtra lohacUMbaka ja, bIjA patharAo nahIM, (2) dUra rahIne paNa - najIka hovAnI jarUrata nahIM (3) lokhaMDane ja - dhAtu tarIke rahelA tAMbA vagerene nahIM ane (4) mAtra AkarSe ja. - kApavA vagerenI kriyA na kare. ahIM lohacUMbakanI ja AvI vicitra arthakriyA-kAritAmAM koNa kAraNa? kaho, ke teno tevo svabhAva. basa, A ja dRSTAMtathI siddha thAya che, ke vastuono koi paNa prakArano vicitra svabhAva saMbhavI zake che, mATe ja agni pANInI hAjarImAM bhIMjave ke pANI agninI hAjarImAM bALe evA svabhAvanI kalpanA karavAmAM paNa koi vAMdho nathI. / / 94 kutarko dRSTAMtapradhAna svabhAvamAM nirNAyaka sogaMda gAthArtha : ahIM kozapAna = sogaMda sivAya yuktithI jJAnopAya nathI, kemake dUra raheluM paNa lohacUMbaka potAnuM kArya karatuM dekhAya che. TIkArtha : svabhAvanA prasaMgamAM kozapAna sogaMda sivAya zuSkatayuktithI jJAnopAya nathI. A arthanuM upolaka-samarthaka bIjuM koi daSTAMta che ke nahIM? tenI zaMkA aMge kahe che - lohacuMbaka(paththaravizeSa) lokamAM svArthakRt= potAnuMlokhaMDane AkarSavArUpa kArya karatuM dekhAya che. jema lokamAM dUra raheluM ja-nahIM ke najIka raheluM lohacuMbaka lokhaMDane ja - nahIM ke tAMbAvagerene AkarSe ja che - nahIM ke kApe che. A ja pramANe agnivagereno paNa tevo svabhAva kalpavAmAM koNa khAdhaka banI zake ? arthAt koi nahIM. vivecana : Ama paravAdIo koi paNa dRSTAMtane lai koi paNa svabhAvanI kalpanA kare, to tyAM amuka ja svabhAva che, ne amuka nathI ja. evo nirNaya kevI rIte thaze ? kAraNa ke svabhAvano nirNaya karI zake, tevuM viziSTa - atIndriya jJAna hAjara nathI, ne darekane pote kalpelA svabhAvane puSTa karatuM dRSTAMta maLI jAya che. prastutamAM ja agninA pANInI hAjarImAM bhIMjavavAnA svabhAvanI ane pANInA agninI hAjarImAM khALavAnA svabhAvanI vAta kyAMka agni ane pANInI sAthe hAjarI jovA mAtrathI 5ii 127 vasaMharannAi dRSTAntamAtraM sarvatra yadevaM sulabhaM kSitau / tatvadhAnastana svanItyApodyate Ayam|||| dRSTAntamAtraM sAdhye vastuni lokprtiitibaadhitN(te?) sarvatra'vizeSeLa yatevuM-3nItyA suttama kSitau-pRthivyAmtapradhAnothaMta:, nApoghate vAdhyate, na navit, svanIti-vizeSAvityarthaH / / / / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 upasaMhAra karatAM kahe che nidrshnN-udaahrnnmettsaamopjaatH| niraalmbngAthArtha ? Ama jethI pRthvIpara badhe ja tAM-bhAtakhtanazUnyatAM, sarvajJAnAnAM-mRtRLavAdaSTAMtamAtra sulabha che. tethI daSTAMtapradhAna A kutarka banAviyovarANAm vize sAmAncana, sAyanuM konA vaDe svanItithI bAdhita karAya? vathA nApodyate? raddA TIkArya sAdhya vastunA viSayamAM (pRthvI para A ja vAtanA samarthanamAM daSTAMta Ape chebadhe ja avizeSarUpe) loka-pratItithI bAdhita gAthArtha : jema ke dvicandra-svapna vijJAna thatuM daSTAMtamAtra to uparokta kahelI nItithI to daSTAMtonA baLapara utthAna pAmelo ane badhA ja maLavuM sulabha ja che. tethI AvA daSTAMtane AgaLa jJAnonI nirAlaMbanatA siddha karato (bauddha konA karI karAyelo kutarka konA vaDe bAdhita karAya? vaDe nivArAya?) arthAtu koinAvaDe bAdhita nahIM karAya, kemake emAM TIkArya dricaMdra ane svapnavijJAna.... A svanItino virodha Ave che. pAna bedaSTAMta-udAharaNa che. AnA sAmarthyathI udbhavelo vivecanaH be pATAbhegA thatAM dekhAvA vagere ane mRgatRSNA-mRgajaLanA pANI vagerene viSaya daSTAMto lokasiddha vAtothI viruddha che. athavA je vAta banAvatAM badhA jJAnonI avizeSathI- sAmAnyathI siddha karavI che, te vAta loka- pratItithI viruddha nirAlaMbanatA siddha karato (bauddha) konA vaDe hoya, chatAM te viSaya-vAta aMge paNa jagatamAM aTakAvAya? daSTAMto maLI ja rahevAnA. jema savastuviSayaka vijJAnavAdanI ayogyatA daSTAMto maLI javA sulabha che, tema asaddhastu- vivecanaH bauddhadarzanamAM cAra mata che. temAM viSayaka paNa daSTAMta maLI jAya. have jeo siddhAMtane vijJAnavAdIyogAcAramatavALA kahe che- A jagata anurUpa daSTAMta nahIM, paNa daSTAMtane anurUpa mAtra vijJAnamaya che. mAtra vijJAna ja sat che. siddhAMtamAM mAne che, teo to game te daSTAMta pakaDI satyarUpa che. ane te paNa kSaNika che. eka kSaNa game tevo kutarka lagADI game tevo siddhAMta bAMdhI rahevAnA svabhAvavALuM che. vijJAnane choDI bAhya deze. pachI AvA kutarka ke siddhAMtane koI aTakAvI ghaDAvagere bIjI koi nitya ke anitya vastu A zake nahIM, kemake badhAnI-badhA ja paravAdIonI jagatamAM nathI. ahIM e vijJAnavAdI bauddhaAvI ja nIti rahI che. pote je rIte potAno taka pUrvapakSa pratye prazna thAya - jJAnano svabhAva arthane lagADe, e ja rIte bIjo paNa tarka lagADe to'AvA grahaNa karavAno che - ghaDA vagere bAhya vastuone bhAI harakhA, ApaNe be sarakhA'nI ja vAta rahe! viSaya banAvI utpanna thavAno che. jo have bAhya virodha kevI rIte karI zake? Ama daSTAMta pradhAna ghaTavagere vastu ja na hoya, to jJAna kone viSaya kutarkathI game-te siddhAMta bAMdhI devAnI bhayaMkara banAvI utpanna thaze? ane 'A lAla raMga" "A avyavasthA UbhI thaze. 9pA. lIlo raMga evA bhinna-bhinna prakAranA bodha kevI ihaiva dRSTAntamAha rIte thaze? divajhavavijJAnanitanavanothita: pUrvapakSaH ahIM vastuno nahIM, jJAnanA nipAtrampanAM sarvajJAnanAM sAdhayana yathA dA AkArano bodha thAya che. A lAla' 'A lIluM vindavavijJAnanitanavatnosthita ti evo bodha bahAra vastunI upasthiti sUcavato Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 nathI. kemake A to jJAnanA ja jUdA-jUdA AkAro temAM tevuM-tevuM bAhya padArthanuM jJAna thAya che te kAraNa che. ane jJAnanA AkAro jJAnarUpaja che. tethI 'A mAnI levuM. eTale AmAM koI cokkasa javAba lIluM vagere paNa mAtra jJAnarUpa ja che. bahAra tevI maLato na hovAthI Auttara jAti- vikalpasamAna vasturUpa nathI. che. kAraNa ke bAhya cIja Alaga vastu che, ane uttarapakSa jo bahAra lIlI-pILI ema AtmAne thatuM jJAna alaga vastu che. A bAhya bhinna-bhinna vastu na hoya, to jJAnanA paNa 'A cIja-artha che, to tene viSaya banAvI jJAna thAya lIluM "ApILuM ema bhinna-bhinna AkAra paNa che. tethI baMnene eka mAnI levA ThIka nathI. vaLI, kevI rIte saMbhave? arthAt bahAra vividha bhinna- jo bAhya cIja na ja hoya, to jenA aMge nIla bhinna vastuo na hoya, ane mAtra jJAna ja hoya, evuM jJAna thAya che. e nIla cIja ke jenA mATe to jJAna to ekarUpa-ekAkAra ja hovAnuM, kema ke "A pANI' evuM jJAna thAya che te pANI hAthamAM jJAnamAM bheda enA viSayomAM paDatAM bhedanA kAraNe Ave kevI rIte? nIla cIja ke pANI jevI koI che. dA.ta. ko'ka ghaDAno lAla raMga joyo, to tene bAhya cIja hoyaja nahIM, to te hAthamAM AvI paNa A lAla che" ema bodha thaze. ane koke ghAsanI zake nahIM. ane pANI icchIe tyAre pANI ja lIlAza joi, to tene 'A lIluM che." ema bodha hAthamAM Ave che, mATI nahIM.. e anubhavasiddha thavAno. paNa bahAra ghaDoke ghAsa kazuM hoya ja nahIM. vAta che. to "A lAla" "A lIluM' evo bhinna-bhinna pUrvapakSa A jJAnAtmaka svabhAvo che. tethI AkArano bodha thaze kevI rIte? jaLanA bodha vakhate jaLano anubhava thAya che. pUrvapakSaH bahAra to kazuM ja nathI. chatAM uttarapakSa A vaLI navo jAtyuttara. vijJAnanA AkAromAM je bheda paDe che, te mAtra vAsanAnI kalpanA karI. have svabhAvapara AvyA. vAsanAonA kAraNe che. bhinna-bhinnavAsanAothI Ama jo aMte tamAre svabhAva svIkAravo ja che, to jJAna ekarUpa hovA chatAM bhinna-bhinna AkAravALuM vastunA astitvane ane nityatvane paNa vastunA bhAse che. svabhAvatarIke svIkArI lyo. uttarapakSa: amane vastuo bhinna-bhinna TUMkamAM bauddhoe kSaNika vijJAnavAdanI bhAse che, paNa bhinna-bhinna vAsanAo dekhAtI- kalpanA karI bIjAoe uThAvelA praznonA javAba bhAsatI nathI, pachI e vAsanAo mAnavI kevI je uTAMga-paTAMga ApyA che, e badhA jAtiuttara rIte? gaNAya. vastu sthira dekhAtI-anubhavI zakAtI pUrvapakSa jevuM jevuM dekhAya che, tevuM tevuM hovA chatAM dIvAnI jyotane daSTAMta banAvI badhI dekhAvA pAchaLa te-tevAsanA ja kAma kare che. eTale ja vastune kSaNika mAnI che. ane dIvAnI jyotanI ke te-te sthaLe tevItevIvAsanAo mAnI levAnI. jema sarvatra sthiratA- nityatAne bogasa uttarapakSa: AmAM to anyonyAzraya jevI avidyA-bhrAntirUpa mAnI che. Ama ekAda vAto che. je hakIkatamAM dekhAya che, te mATe badhAne daSTAMtanA baLe AkhI duniyAne haMkAravA jatAM na dekhAtI-adazya vAsanAone kalpI levAnI, ekAMta anityavAdI bauddhoe ghaNI khoTI ane tevI tevI adazya vAsanAo kema che? to kalpanAo kare rAkhI che. ane tene sAcI TheravavA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 jAtiuttaro Ape che. jema ke AtmA- AtmAnuM jJAnamArTa vastu hovI jarUrI nathI. eTale ke A jJAna A baMne mAtra eka ja kSaNa Take, tethI jagatamAM mAtra jJAna ja che. jJAnanA viSaya banatA kAryakAraNabhAvanuM jJAna kyAre thAya? ane e mujaba padArtho nathI. jemake be caMdranuM jJAna sat che, paNa kAraNadvArA kAryakyAre karavAnuM? AvA aneka prazno be caMdra rUpI padArtho sat nathI. uThe, tyAM teo svabhAvavAdane AgaLa karI javAbo vijJAnavAdInI A vAta paNa vAhiyAta che. ApavA prayatna kare che. je jAti uttararUpa banI kemake sAcuM jJAna-darzanake bhrAnta jJAna-darzana paNa rahe che. ane pachI potAnI vAta sAcI TheravavA sogaMda thAya che, to sat viSayane AzrIne ja. koine ApavA sivAya bIjo koI vikalpa bacato nathI. DIntha-Davitva jevA sarvamAnya asat padArthane Ama Akho vijJAnavAda kutarka para Ubho AzrayIne jJAna thatuM nathI. jo caMdra nAmano padArtha che... svapnadekhAtuM hovA chatAM emAMnI koI vastu ja jagatamAM na hota, athavA pUrve kyAreya caMdra hakIkatamAM hotI nathI - A eka daSTAMtapara AkhA nAmanA padArthane AzrayIne sAcuM darzana-ke jJAna thayuM jagatane mithyA kahevAnI ceSTA yuktiyuktakevI rIte ja nahota, to be caMdra vagerarUpe caMdranuM bhAntajJAna gaNAya? A to enA jevI vAta thaI ke dUdha paNa thAta nahIM bilADI cATI gai. tethI e dUdhamAMthI dahIM banyuM vaLI jo viSaya ja na hoya, to arthAt nahIM, te muddAne AgaLa karI koI ema kahe ke viSayabhUta vastuo asatuM hoya, to ene viSaya dUdhamAMthI dahIM banatuM nathI. jo banatuM hota, to banAvatuM jJAna kevI rIte sat hoI zake? eTale bilADI cATI gayelA dUdhamAMthI paNa dahIM banavuM jJAnane paNa asat ja mAnavuM paDe. ane jo asat joituM hatuM. te banatuM dekhAtuM nathI. mATe nakkI thAya vastuone viSaya banAvatuM jJAna sa hoya, arthAt che ke dUdhamAMthI dahIM bane nahIM.' 'paNa dUdhamAMthI dahIM viSayarUpI AdhAra-AlaMbana vinAnuM jJAna paNa banatuM dekhAya che, tenuM zuM?' AvI zaMkAno emano jo sAcuM hoya, to sarva sarvAtmakam-badhuM ja javAba e che ke e je dekhAya che, te bhrAnti che. badhArUpa banI jaze. eTale ke dUra paDelA dUdhanI jemake svapnadekhAya che. to te bhrAti che. A rIte boTalanA camakatA bUcane koI nakAmA bUca tarIke kutarko karIne dUdhamAMthI dahIM bane- dUdhamAM dahIM jJAta kare ne koI cAMdI tarIke jJAta kare, to baMnenuM banavAno svabhAva che. A vAtane bilADIdUdha cATI jJAna ekasarakhuM ja mAnavuM paDaze kemake baMne asat gaI eTalA daSTAMtanA kutarkathI uDAvanAro jema padArthone ja viSaya banAve che. Ama dareka vastuaMge hAsyAspada che, ema sapanAnA daSTAMtathI AkhA badhA ja prakAranA jJAna saMbhavI zakaze ane e badhA jagatane mithyA kahevAno siddhAMta hAsyAspada che. ja jJAna asat vastu para ja avalaMbita hovAthI vaLI vijJAnavAdIo daSTAMta muke che ekasarakhA mAnavA paDaze ane e pramANe UMghamAMthI uThanAranI AMkhe popaDA bAjhelA hoya, pravRttio thavAthI sarvatra vyavahAragarabaDanA locA jhAMkhapa hoya tyAre AkAzamAM be candradekhAya, ke vaLaze. tamane jamavAmAM kAMkarI maLe to paNa goLanuM motiyAvALAne ghaNA caMdro dekhAya che. ahIM eka jJAna karI svAda anubhavI zakazo! niSkarSa, A sivAyanA bIjAke ghaNA caMdronuM darzanavastuna hovA vijJAnavAda mAtra jAtiprAya che. chatAM thAya che. Ama nakkI thAya che ke vastunA e ja pramANe sarvekSaNika paNa kalpanAmAtra Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 nirarthaka kutarko atIndricAryo mATe anupayogI che. badhuM ja jo ekAMta kSaNika ja hoya, to jamaNo mIThuM jeTalA pramANamAM nAMkhyuM, tenA karatAM vadhu zA mATe? 'bhUkha lAge che mATe e javAba na pramANamAM sAkara nAMkhI che. ane dALa khArI thaI Apazo kemake bhUkha je kSaNAtma jIvane lAge che, che. A daSTAMtathI nakkI thAya che ke sAkara khArI che. teto bIjI kSaNenaSTa che. vaLI khAdheluM paNa kSaNika ane emAM teno tevo svabhAva kAraNabhUta che. have che-naSTa che. pachI eno arthazo? AmavyavahAramAM AmAM kevI garabaDa sarjAI jAya? tattvasiddhine paNa kSaNikavAda Ubho rahI zake tema nathI. badale atattvasiddhi ja thAyane! nirarthaka kutarko atIndriyArthI mATe anupayogI DutakSetavamatyAdan caivaM tattvasiddhirityAha __ atIndriyArthasiddhyarthaM ythaa''locitkaarinnaam| sarvaM sarvatra cApnoti ydsmaadsmnyjsm| prayAsaH zuSkatarkasya na cAsau gocaraH kvacit // 18 // pratItibAdhitaM loke tadanena na kiJcana // 97 // atIndriyArthasiddhyarthaM-dharmAdisiddhyartha sarvaM niravazeSa sAdhyamiti prakramaH sarvatra ca mityrthH| yathAlocitakAriNAM-prekSAvatAM, prayAsa:sarvatraiva vastuni, prApnoti yadasmAt-kutarkAt, pravRttyutkarSaH, zuSkatarkasyAdhikRtasya, na cAsAvaasamaJjasaM-atiprasaGgena pratItibAdhitaM loke tIndriyo'rtho gocaro-viSayaH kvaciditi // 98 // tathavidhatimAtrasI, tana navinakuLa A bAjU A vAta A ja pramANe che - te // 97 // batAve che. A pramANe to tattvasiddhi thaI ja na zake, gAthArtha prekSAvAna puruSono prayAsa e batAve che - atIndriya arthonI siddhi mATe hoya che. ane A gAthArtha jethI AktathI to sarvatralokamAM atIndriya artho kyAreyasuktanA viSaya banatA pratItibAdhita badhuM ja asamaMjasa pAme che. tethI nathI. A kutarkathI kazuM saratuM nathI. TIkartha yathAyocitakArI-vicAra mujaba TakAthe sarva - prastutamAM niravazeSa sAdhya. AcaraNa karavAvALA prekSAvAna puruSo dharmavagere tevA prakAranA daSTAMtamAtra jemAM sArabhUta che tevA atIndriyapadArthonI siddhi mATe ja utkarSavALI A kutarkathI lokapratItibAdhita ja badhuM badhe siddha pravRtti kare che. ane prastutamAM carcita zuSkatanA thatuM hovAthI atiprasaMganA kAraNe mAtra asamaMjasa viSaya kadApi A atIndriya padArtho banI zakatA ja prApta thAya che. tethI A kutarkathI kazuM prayojana nathI. vivecanaH Ama vijJAnavAdIboddhonA badhA vivecanaH A kutarko koI paNa tattvanI tarko yuktipUrNana hovAthI kutarko che, A ja pramANe siddhi karI zake tema nathI. kemake, mAtra daSTAMtapara ja badhA paradarzanakAronA siddhAMtoko'ka ko'ka daSTAMtano Ubho hovAthI enAthI to loka pratItibAdhita AdhAra lai kutarko para racAyA hovAthI jAtiprAyaH ane sarvatra atiprasaMgasarjaka avyavasthA ja nirmita che. thAya che. AmAM to darekanI icchA ja taMtra banI A paradarzanakAro mahattvanI thAya tyAM khAya rahe. sAkara khArI kema? to ke, dALamAM sAkara che ke je atIndriya padArtho che, eno nirNaya kAM to nAMkhavA chatAM dALa khArI lAge che mATe... dALamAM kevaLajJAnarUpa pratyakSajJAnathI thAya, kAM to e saratuM nathI. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 kevaLajJAnIe kahelA Agamane svIkAravAthI thAya, ja eno upayoga karanArako'ka anyatarIke AtmA tyAM e baMne choDI dekhAtA ko'ka daSTAMtane potAnI nizcita thAya che. matithIke tarka-anumAnathI samajavA jAya, to thApa lUhAra bhaThThImAM rahelA nAnA-moTA saLiyAne khAvAno ja avasara Ave. pakaDI bahAra kADhavA nAnA-moTA sANasA hAthamAM karma-AtmA jevA padArtho kevaLajJAnI jevA le che. A sANasAothI saLiyAne pakaDI bahAra viziSTa jJAnIone choDI bIjAo mATe pratyakSa kADhe che. ahIM sANasAo sAdhana che, paNa nathI - atIndriya che. dUdhamAM ghI hovA chatAM jema pakaDanAralUhAra anya che. emarUpake zabdane pakaDe AMkhe dekhAtuM nathI, tema AvA padArtho paNa AMkhe che (te-te anurUpa sAdhana tarIke svIkRta) AMkha dekhAtA nathI. kekAna, paNa te badhA sAdhana che. enA dvArA kharekhara prazna: paNa dUdhamAM kevA prakAranI prakriyA pakaDIne bodha kare che AtmA. Ama ApaNe karavAthI taiyAra thatuM ghI dekhAya che, mATe dUdhamAM ghI atIndriya AtmAne tarkathI jANI zakIe chIe. che, temane dekhAvA chatAM mAnI zakAya che. atIndriyAtha Agamagamya uttaraH Aja pramANe ArAdhanAnI prakyiAthI joravAyAcaiiva tatatatupasthitadA jJAnAvaraNIyakarmo chUTavAthI kevaLajJAna dvArA nirmaLa rajUrvoparIrisaMvAdamalanArA AtmAnA darzana thAya che. ane e rIte AtmAne joraratu-govara: punaH, mAvAupalabdha karanAra mahApuruSo ja pachI kahe che ke A tIndriyoDarthaH | hatA tyAdi tatastavanitidehamAM AtmA che. tyAre ApaNe e Agamavacana mAmAdratIndriyarthopatiH | patavAda- - para zraddhA rAkhI Atmatattvavagere tattvo mAnavA sUryoparA |diMvAda manAtu, taukikoDayamartha joie. emAM dekhADavAnI ke batAvavAnI vAta na rUti bAvanIyam II II hoya. hA, evo tarka lagADI zakAya, ke jonAra ane gAthArtha caMdra-sUrya grahaNAdi arthomAM sAMbhaLanAra AMkha, kAnanathI, to e baMnethI anya saMvAda pAmatA AgamadekhAya che. tethI AgamathI ko'ka trIjuM hovuM joie. kema ke ghaNIvAra evo ja atIndriyArthonI upalabdhi thatI hovAthI e anubhava thAya che ke "je huM jonAra chuM, te ja huM padArtho AgamanA ja gocara = viSaya che. sAMbhaLanAra paNa chuM" AMkha ke kAna svataMtrarUpe TIkArya atIndriyALe AgamanAja viSaya Avo bodha karavA samartha nathI. che. (kemaema kaho cho? ahIMkAraNa batAve che.) praznaH AMkha - jo jonArI nathI, kAna jo kemake AgamathI ja atIndriyArthonI upalabdhi sAMbhaLatA nathI, to e enuM kAma zuM che? thAya che. Aja vAta kare che - caMdragrahaNa ane sUrya uttaraH kartAbhAve na hovA chatAM, e baMne grahaNa darzAvatA AgamomAM saMvAdadekhAya che. A AtmArUpI kartAne sAdhanarUpe upayogI che. artha-daSTAMta laukika che, tema bhAvita karavuM. sAkSAtjJAnane nahIM pAmelo AtmArUpake zabdane vaLI sUrya-caMdra-graha-nakSatronI sIdhI sIdhA pakaDI bodha karI zakato nathI. e AMkha- gati-vakragati, tithionA mApa vagere sarvAe kAnavagere indriyarUpa sAdhanothIrUpa Adine pakaDI batAvyA. e gaNitapara Aje paNa joSIo bodha karI zake che. A indriyo sAdhanarUpa hovAthI divaso mahInAo ke varSo pUrve kahI detA hoya che Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 koNa atIndriyArthone jANe? ke amuka varSe, amuka mahIne ke amuka divase ATalA laDAvavAmAM atIndriya padArthono bodha hAthamAM vAgye caMdra ke sUryanuM grahaNa thaze. ityAdi. to tyAM Avato nathI, paNa sarakI jAya che. cALaNIthI joSIonI e vAta svIkArI levAya che, paNa emAM pANI pIvA janAranI tRSA chipe zI rIte ? tethI A Ama ja kema? Ama kema nahIM?' ityAdi samaju mANasa kutarkapradhAna nahIM, paNa Agama vikalpoke kutarko uThAvAtA nathI. Ama sAvalaukika pradhAna bane. e AgamazraddhAmAM eTalo badho artha samA gaNAtA grahaNAdiaMge e jyotiSIo AgaLa vadhelo hoya ke dareka vAte Agama zuM kahe para bharoso rAkhavAmAM Ave che. to vartamAnanA che? e ja jUe. are, pratyakSa dekhAtA ane tarkathI jyotiSIo karatAM ghaNA jJAnI pUrvanA mahApuruSo nizcita thatAM padArthomAM paNa potIko nirNaya na para ane e paraMparAdvArA kevaLajJAnIpara vizvAsa karatAM, A bAbatamAM Agamano zo mane che? te rAkhIne ja Atmatattva svIkArI levAmAM DahApaNa ja vicAre, ane kadAca potAnA darzana ke tarkathI che, nahIM ke khoTA jAtivikalpo UbhA karavAmAM. viparIta Agamamata hoya, to potAnA darzanamAM ja koNa atIndriyAthane jANe? khAmI ke tarkamAM ja bhUla mAnI, Agamane satyArtha upasaMharannAha tarIke ja svIkAre. TUMkamAM Agame padArthonA taprathAna: saMskRddhi zIvAno tatparA viSayamAM bAMdhelI maryAdAo, dorelI lakSmaNanAnAtyatikriyAnathatithI vAda madItiH 20LA rekhAo, taiyAra karelI tattvake mane ja AgaLa karI, - tiprathAna ti-bAmapradhAna, saMskRddhi - tene anurUpa bane, e rIte ja potAnA indriyAdi prajJa, zItavAna-paradrohaviratimAna, yogatatpara - pratyakSajJAnane ane tarkane e ghaDanAro hoya. savA tamaya, avamUtaH sana jJAnAtyatikriyA- Agamane mahattva ApavAmAM vItarAgane ja natha-ghavInA tharAdamadAmati-pataniH mahattva apAtuM hovAthI ja pahelo guNa Agama 100 pradhAna banavAno kahyo che. upasaMhAra karatAM kahe che Agamane AgaLa karanAra vItarAgane AgaLa gAthArtha: (1) AgamapradhAna (2) sat kare che. zrAddha (3) zIlavAn (4) yogatatpara. A cAra praznaH AgamapradhAna banavAmAM vItarAgakevI vizeSatAvALI vyakti atIndriya arthone jANI rIte AgaLa karAya che? zake che. A bAbatamAM mahAmati kahe che. samAdhAna Agama zuM che? vItarAganITIkAH (1) etapradhAna= AgamapradhAna arihaMtanI vANI. vANImAM satyatA-asatyatA (2) prAjJa (3) paradrohathI aTakavAvALo= svataMtrapaNe nathI AvatI, paNa e bolanAranI zIlavA , ane (4) haMmezA yogamAM abhiyukta satyavAditA-asatyavAditAnA AdhAre AvatI AvA guNavALI vyakti dharma vagere atIndriya- hoya che. mATe ja jUThuM bolavAnI TevavALAnA zabdo padArthone jANI zake che. A viSayamAM mahAmati= para koine bharoso besato nathI. bhagavAnanI vANI pataMjalino abhiprAya batAve che. 10 eTalA mATe ja sarvatra AgaLakarAya che ke e kahenAra AgamapradhAna banavAno lAbha bhagavAna svayaM mAtra sarvajJa hatA ema nahIM, sAthe vivecanaH khoTA vikalpo karavAmAM ke kutarka kadI paNa khoTuM nahIM bolanArA hatA. sarvajJatA ane Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 chalakAvI detI satata UThatI smRtimAM DUbelAnuM pachI aMte azuci bananArA, tuccha khAna-pAna tarapha lakSya paNa zAnuM jAya ? sarvazreSTha ane adbhuta AnaMdadAtA arihaMtamAM ja magna thai apUrva AnaMdanA rome rome phUvArA UThatA hoya, pachI manoraMjanamATe ke mastImATe paNa jagatatarapha jovAnuM manazAnuM thAya ? vItarAgatAthI maMjAyelI emanI vANI haMmezA ane badhAnI apekSAe satyarUpa ja rahe che. Ama jinavANIne sarvajJatA ane vItarAgatAnuM pIThabaLa maLeluM hovAthI te sarvatra AgaLa karavA yogya bane che. ane A sarvajJatA-vItarAgatA jina-arihaMta sivAya bIje kyAM jovA maLavAnI ? tethI jinavANIne AgaLa karavAmAM vAstavamAM to arihaMta paramAtmA ja sarvatra AgaLa karAya che. tethI ApaNA haiyAmAM Agama-Agama thAya, eTale hakIkatamAM arihaMta-arihaMta thAya che, ane haiyAmAMne vyavahAramAM arihaMtane ja AgaLa karavA jevo zubhabhAva bIjo kayo hoi zake ? Ama paramAtmabhAvane AgaLa karavA mAtrathI badho bAhyabhAva alopa thai jAya che, pudgalanA raMgo phikkA thai jAya che. ane aMtarmukha thayelo jIva prathama arihaMta sAthe saMbheTha praNidhAnathI apUrva sukhAnubhUtino rasAsvAda kare che. A saMbheda tame arihaMtanA vacanane keTalA vaphAdAra cho ?praNidhAna 'tuM prabhu mAro ! huM prabhu tAro !' A keTalIvAra tamane arihaMtanA vacano yAda Ave che ? kyAM kyAM tame arihaMtanA vacanone AgaLa karI vartana karo cho ? A badhAnA AdhAre nirNIta thAya che ke tame kharekhara arihaMtane keTalA zaraNabhUta mAnyA che ? paNa A to ja Ave jo jinavacanapara prema hoya, arihaMtatattvapara adbhuta sneha hoya. ahobhAva hoya. A ahobhAva paNa to ja Ave, jo evI pAkI zraddhA ghaDI hoya ke mArA AtmAnuM bhaluM to mArA bhagavAna ja - mArA bhagavAnanI vANIja - mArA bhagavAne batAvelo mArga ja karaze. arihaMta sivAya bIjA konI tAkAta che ke jagatanA tamAma jIvonuM - ane temAM samAveza pAmelA mArA AtmAnuM utkRSTa, kAyamI bhaluM karI zake ? Avo raNako haiye UThato hoya, to satata jinavANIne ja AgaLa karavA dvArA jinane ja satata haiyAmAM ramatA rAkhI zakAya. ane jo haiye jina ramatA hoya, to jine jeone mahArAtru mAnI tageDI mukyA che, tevA zabdAdi viSayo to yAda Ave ja zAnA ? bhagavAnanI amRtarasAsvAdatulya prasannatAthI bhedapara UbhuM che. bhagavAna zaraNya, huM zaraNAgata; prabhu nAyaka, huM sevA karavA lAyaka; prabhu zeTha, huM eno dAsa; prabhu svAmI, huM sevaka; prabhu paramaguru, huM eno rAMka ziSya; prabhu mAlika, huM khaMdo-nokara; prabhu mahAgopa, huM garIba gAya; prabhu mahAniryAmaka, huM emanA taraNatAraNa jahAjano musAphara; prabhu mahAsArthavAha, huM emanA sArthamAM joDAyelo pathika; prabhu dhanvaMtarI vaidya, huM emanI AzAe Avelo dardI; prabhu garIbanavAja, huM garIba; prabhu zrImaMta, huM emanI pAse hAtha laMbAvelo bhikhArI; prabhu paramakalyANamitra, huM emanI maitrI jhaMkhato ekAkI; prabhunAtha, huM nAthane icchato anAtha; prabhu sarvasvabhUta pati, huM emanI AjJAMkita patnI; prabhu parama pitA, huM eno bhUlo paDelo bALa.... ityAdi prakAre prabhune sarvotkRSTarUpe ane potAne emanA sAMnidhyane jhaMkhatA sarvAdhama AdirUpe jyAre ciMtana karAya che, tyAre te saMbheTha praNidhAna kahevAya che. A praNidhAnanA prabhAve ApaNA tAvavagere AgaMtuka ane rAga vagere anaMtakALathI coMTI paDelA rogo dUra thAya che, bAhya Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satprAddha ja prAjJa che daridratA ane AtyaMtara guNadaridratA bhAgI jAya che. bAhya-AtyaMtara bhayo nAza pAme che. dAsa banavAthI badhA doSo TaLe che. ekalavAyApaNuM, anAthatAno AbhAsa vagere dUra khasatAM dekhAya che. Ama arihaMtadhyAne potAne paNa doSamukta thato bhAse che... ane potAne arihaMtatattvamAM vadhune vadhu ekAkAra thato anubhavI aMte saMpUrNa doSamukta ane arihaMtamaya banelA svarUpe praNidhAna kare che. A che abhedapraNidhAna. AnA dvArA paramAtmabhAvanI prApti thAya che. sattrAddha ja prAjJa che Ama AgamapradhAna bananArI vyakti paramAtmatattvasAthe potAne joDavAdvArA potAnI prAjJatA vyakta kare che. tethI ja sacchAddha = sArI zraddhAvALo, e paThano artha prAjJa karyo che. jeono saMbaMdha AhAraAdi bAhya-tuccha-nAzavaMta padArtho sAthe joDAto rahe che, ane satata e badhAnA vicAromAM ja je levAyelo che, te vyakti saMjJApradhAna che. e bahAranA AkarSaka lAgatA AhArAdi padArthone jotAM ja emAM lalacAI jAya che. paramAtmatattva sAthe saMbaMdha joDanAro prAjJa paramAtmatattvanI sAme bAhyapadArthone sAva tuccha dekhe che; rAjA sAthe vAta karavAno moko maLyo hoya, tyAre koNa daridra- bhikhArI sAthe vAto karavAno vicAra kare ! tethI ja prAjJa puruSanI prajJA e puruSane AhArAditarapha AkarSAto aTakAve che, viSayothI lalacAto bacAve che. zIlavAna = pahatyAgI Ama prAjJa puruSa AgamapradhAna banavAthI viSayalAlasAthI mukta banato hovAthI ja zIlavAn bane che. ahIM zIlano artha che adroha viSayalolUpa jIva te meLavavAnA dhamapachADAmAM bIjAne chetare che, Thage che, dago de che. viSayamukta 135 thayelo prAjJa A paradroha karato nathI. e ja pramANe viSayomAMthI mana-vacana-kAyAnA yogane aTakAvI yoga-mokSadAyaka arihaMta ciMtanAdimAM pravartAvI AtmadrohathI paNa bace che. tethI ja ahIM zIlavAna zabdathI paradrohaakArI artha lai, te pachI yogatatpara thavAnI vAta karI che. yogatatparane AnaMdazAmAM? yogatatpara banelo prAjJa mokSadAyaka anuSThAnamAM ja AnaMda mAne, tethI e pakavAnna khAtAM raDe ne AMkhela karatAM hase. bhoga dekhAya, AkarSaka viSayo dekhAya ne ene bhavasAgaramAM DUbavAnuM dekhAya. bIjI bAju yoga dekhAya, koipaNa prakAranI sAdhanA dekhAya ke tarata ja e bhavasAgaramAMthI taravAnI naukA maLIno AnaMda anubhave. naukA maLene sAgara kapAto jAya, kinAro najIka Avato jAya, ema naukA gaNAtI yogasAdhanA jema jema AgaLa vadhatI jAya, ema e sAdhakano bhavasAgara TUMko thato jAya, mokSa kinAro najIka Avato jAya. A yogatatpara A sAdhanAnA baLe mohanIyane bALato jAya che ane jJAnAvaraNane chedato jAya che. tethI ekabAjU satata paisA-TakAkuTuMba- mohamAyA parathI AkarSaNa UThatuM jAya, bIjI bAju vidvattA vadhatI jAya, yAvat atIndriyapadArthonuM jJAna paNa sahaja AvatuM jAya. moha-mAyA-ke paisA-TakAnuM jJAna ke hoMziyArI zuM kAmanI ? dhULa bhegI karavI e kaMi buddhimattA nathI. jJAnanI kharI mahattA ja emAM che ke atIndriya padArthono bodha karI A ja kharekhara uttamatattvanI prApti che, ema anubhavI enI mastImAM masta rahevuM. ahIM AvA uttama tattvanI prAptimATe Ama, (1) AgamapradhAnatA (2) sahRddhA=prAjJatA (3) zIla= paradrohatyAga (4) yogatatparatA - Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 AgamArthamAM saDA abhiyuktatA. A cAra guNa batAvyA. AvA guNothI bharelI vyakti ja atIndriyapadArthono bodha karI zake che. A bAbatamAM 'mahAmati' pataMjalino abhiprAya A che, kimityAha AgamenAnumAnena yogAbhyAsarasena ca / tridhA prakalpayan prajJAM labhate tattvamuttamam / / 101 / / AAmena-Amavazvanena lakSaLena, anumAnenatikrAoikijJAnarUpeLa, yogAbhyAsasena ca-vihitAnuSThAnAtmana, tridhA prattpayanprajJAM-umezaiva, anyathA hi pravRttyasiddheH, kimityAha - labhate tattvamuttama-pApasaMmohanivRttvA zrutAmeivena / / 10 / / uttamatattva pAmavAnA traNa upAya zo abhiprAya che ? te batAve che - gAthArtha: (1) AgamathI (2) anumAnathI ane (3) yogAbhyAsarasathI Ama prajJAnI trividha prakalpanA karato ja uttama tattva pAme che. TIkArtha : Agama - AsapuruSanA vacanarUpa anumAna - liMgathI liMgInA jJAnarUpa ane yogAbhyAsarasa=vihitanAM anuSThAnarUpa. Ama - Aja kahevAyelA kramathI ja prajJAnI prakalpanA karato kemake - anyathA-bIjA kramathI pravRtti ja siddha thatI nathI. pApasaMmohanI nivRttithI zrutAdibhedathI uttama tattva pAme che. pataMjali kema mahAmati? vivecana : ahIM sUripuraMdara haribhadrasUri mahArAje 'mahAmati' zabdano prayoga karI pataMjaline oLakhAvyA A che. ahIM prazna thAya, sarvajJakathita jainavacananA vicAranI satyatAmATe anya asarvajJa evA pataMjalinA matanI sAkSI levAnI zI jarura che ? to samAdhAna A che ke, jaina sivAyanA darzanomAM yogaviSayaka vicAraNAmAM pataMjalinuM yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 sthAna prathama che, kaho ke te paradarzanakAro ema ja mAne che, ke yogaviSayaka tattvajJAna sau prathama pataMjalie ja pIrasyuM che. tethI e badhAne paNa jainamata prati abhimukha karavA ane pataMjalie je kahyuM, che te anya zabdomAM amArA sarvajJae e pUrve paNa kaheluM ja che, ema zraddhA besADavA A sAkSI ApavAmAM AvI che. ema mAnI zakAya. prazna : ThIka che, paNa ahIM to pataMjalinI sAkSI lIdhI, emAM pataMjaline 'mahAmati' batAvyA, mithyAmati ne mahAmati kevI rIte kahI zakAya ? uttara : ahIM ja sUripuraMdarazrInI vizALa daSTi ane sajjanatAnA darzana thAya che, vizALa daSTivALo sajjana ja saDelI kUtarInA sapheda dAMto joi zake. sUripuraMdare pataMjalimAM rahelA mithyAtvanA dalikorUpI saDelA bhAgane jovAnuM TALI, emanI vicAradhArAmAM rahelI jinavacanonI chAMTa, arihaMtanuM anuyAyipaNuM jovAnuM rAkhyuM. jeo eka yA bIjArUpe arihaMta vacanone anusare che, teo kharekhara matimAna che, mahAmati che. A dRSTithI sUripuraMdare pataMjaline mahAmati tarIke navAjyA che. athavA cothI daSTimAM rahelo jIva hajI mithyAtvamAM che. e jIvanI kakSAmAM rahelA paradarzananA anuyAyIonI apekSAe 'mahAmati' zabdano prayoga vAjabI che. prajJA mATe prathama joie AgamazravaNa pataMjalie uttama tattvanI prAptimATe traNa muddA batAvyA che. (1) Agama (2) anumAna ane ( 3 ) yogAbhyAsarasa. A traNathI prakalpitaparibhAvita karelI prajJAthI uttamatattva prApta thAya che. ahIM prajJAno artha che tattvane abhimukha thayelI buddhi. jyAM sudhI buddhi jaDa-pudgala Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama pachI joie anumAna dunyavI-nAzavaMta tattvane abhimukha rahe che, tyAM sudhI te saMjJArUpa che. jyAre buddhi nitya ane hitakArI Atmikatattvane samajavA udyata thAya che, tyAre te prajJA bane che. prajJA prAsa thavA mAtrathI uttama tattva maLe nahIM, ene ghaDavI paDe. ene vizuddha karavI joie. prajJA paththara che. to pratimA banavA ghaDatara joie. prajJA mIThuM jaLa che, paNa DahoLAyeluM che, to te nirmaLa- vizuddha banavuM joie. emATe sau prathama jarurata che AgamazravaNanI. Agamane sAMbhaLyAsamajyA vinA sIdhA tarko laDAvavA janAro tattva pAmI zakato nathI. tarka-kutarkanA viSacakramAMphasAI jAya che. buddhi atyAra sudhI AgamArtha samajyA vinA tarko laDAvatI hatI, tethI ja sUkSma, adazya, dUra rahelA padArthone pAmI zakatI na hotI ane sthULa-dekhAtA pAse rahelA paudgalika padArthomAM aTavAtI rahetI hatI. AgamathI viruddha arthone ja upAdeyaAdi rUpe siddha karavA tarka laDAvatI hatI, tethI buddhi saMjJA hatI, tarka kutarka hato. Agama khuba sAMbhaLavAthI, AgamArtha vAtone khUba mamaLAvavAthI buddhi sAcI dizAmAM parikarmita thAya che. dAdAjInI vAto sAMbhaLanAro bALaka susaMskArita thAya che, neTI.vI.nI vAtomAM AvI janAro saMskArabhraSTa thAya che. ema paramadAdA paramAtmAnI vANIne zravaNaAdithI mamaLAvanArAnI buddhi suparikarmita bane che, ane dunyavI padArthone ja vicAryA karatI buddhi bhraSTa thAya che. Agama pachI joie anumAna anumAnamATe Agamaparikarmita buddhi jarUrI che, kemake A buddhi yogya liMga hetudvArA yogya ja liMgI=sAdhyano nirNaya karaze. eTale ke je AgamamAnya padArtho che, ene ja siddha karavA anumAnatarkano upayoga karaze, nahIM ke (1) 137 AgamArthonuM khaMDana karavA ke (2) anAgamika padArthonuM maMDana karavA. je-te padArtho vacce, jyAM tyAM saMbaMdha joi lai pachI badhe ja e be vacce saMbaMdha joDI devo, ne ekanI hAjarImAM bIjAne paNa svIkArI levo e kutarka che, anumAnAbhAsa che. jemake ko'kane anItikarato joyo, ane karoDapati thato joyo. eTale tarata kAryakAraNabhAva joDyo. anItikaravAthI ja karoDapati thavAya. pachI jeTalA karoDapatidekhAze, tebadhA anItithI ja karoDapati thayA che, ema anumAna karavAnuM mana thaze. ahIM karoDapatipaNuM liMga, ane anIti-liMgI, kahevAya. Ama sarvatra A rIte saMbaMdha joDI devAthI pachI rUA. meLavavA puNya joie, A Agamika vAta bhUlAI javAnI, ane anIti karavAnI vAta joDAi javAnI. A khoTuM anumAna che - khoTo tarka che. kemake je karoDapati thayA, te badhA pUrve karelA dAnAdijanya puNyanA kAraNe ja thayA che. anIti kaMi karoDapati banavAnuM kAraNa nathI, paNa vartamAnamAM jelamAM ane parabhavamAM ThAsapaNuM vagere durgatinuM ja kAraNa che. sAcuM anumAna to ehevAya ke Agame kahyuM che ke dharmathI sukha che, ane pApathI duHkha. to vartamAnamAMko'ka tevA prakAranI AvaData - hoMziyArI vinAnI ke sakhata parizrama nahIM karatI vyakti paNa sukhamAM mahAlatI dekhAya, to tarata anumAna kare ke dharmathI sukha che. dharmakAraNa che. sukha kArya che. ane kAryathI kAraNanuM anumAna thAya, A nyAye sukharUpa kAryathI dharmarUpa kAraNanuM anumAna thAya che. eTale ke A bhAgazALIe pUrvabhavamAM pAMce AMgaLIe prabhune pUjavA AdirUpa dharma karyo haze, mATe A bhavamAM sukhI che. mATe pahelA AgamArtha khuba bhaNo... sAMbhaLo... jANo... jenAthI atIndriyapadArtho Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 aMge mArgadarzana maLe che. pachI buddhithI tarka lagAvI anumAnonI sacoTatAno nirNaya thAya che arihaMte e padArthone siddha karavAno prayatna karavAthI Agame batAvelA anuSThAnone AdaravAthI. AvA AvA je kahyuM che, e mAtra bAbA vAkya pramANe karIne ciMtanothI jinazAsananA anuSThAno pratye parama svIkArI levuM paDe ema nahIM, paNa tarkathI paNa siddha Adara ane atyaMta ahobhAva Ubho thAya che. A thAya che; ema khAtarI thavAthI zraddhA daDha thAya che. Adara- ahobhAvapUrvaka ArAdhanA karavI e Ama prajJAne AgamathI bhAvita karI, anumAna- yogAbhyAsarasa che. AjarUrI che khAsa to AgamArtha tarkathI daDha karavI joie. saMzodhita karavI joie. ane enuM samarthana karanAra anumAna para kharI zraddhA anumAna pachI yogAbhyAsarasa jarUrI te pragaTa karavA ane sthira karavA. sAmAyika nahIM pachI yogAbhyAsarasathI saMvardhita karavI joie. karanArAo jagatanA tamAma pApavyApAro sAthe Agame pratikramaNa, caityavaMdana, bAra bhAvanAonuM saMbaMdhita rahevAdvArA te badhA karmothI baMdhAya che, bhAvana, dAna-zIlAdi cAra dharmo, A badhA jyAre sAmAyikamAM rahenAro e badhA pApothI bace kartavyatarIke- vihitatarIke sthApyA che. emAM che ane samatA- svasthatA-zubhabhAva vagerenI anuSThAna-satata pravRtta rahevuM e yogAbhyAsa che. apUrva kamANI kare che, A badhI vAta AgamathI rasa arthAt icchA. vAraMvAra mokSadAyaka kartavyo jANI ane tarkathI siddha paNa karI. paNa pachI zuM? (Eyoga)mAM pravRtta rahevuM- AcaratA rahevuM te A pachI pote sAmAyika anuSThAna na kare to yogAbhyAsa. ane pravRttikALanI jema jANakArIke tarkathI siddhinophAyado zo? samyaktI apravRttikALamAM paNa satata te ja karatA rahevAnI devo aviratinA tIvra udayanA kAraNe sAmAyikanA icchA rahyA kare e yogAbhyAsarasa che. te-te lAbhavagere jANyA pachI paNa sAmAyika na ja karI anuSThAna karatI vakhate tIvra ahobhAva uchaLato zake, temAM to teonI bhavasthitivagere kAraNa che. hoya. jinazAsananA mane maLelA A eka-eka paNa jene manuSyabhavarUpe bhavasthiti anukULa che, anuSThAna atyaMta pavitra che, A anuSThAno mArA audArika svastha zarIrarUpe zarIrasthiti paNa AtmAne lAgelAkarma-kaSAya-viSayonA kacarAne anukULa che, pUratA pramANamAM paisAvagere hovAthI dUra karI nAMkhe che, kumati- durguNo ane duSTavRttione Arthikasthiti paNa anukULa che, ghara vagerenI dUra karI nAMkhe che. eTaluM ja nahIM, svaccha thayelA divaso ke mahinAo sudhI ekAda kalAka paNa na AtmagharamAM anaMta guNono nivAsa karAvI Ape kADhI zakAya tevI koI pratikULa paristhiti na che. mAnavabhavanuM mukhya lakSya che doSono nikAla hovArUpe kauTuMbika sthiti paNa anukULa che, pote ane guNono vikAsa. A lakSyanI siddhi- Agamavacanane jANe che ane tarkathI samaje paNa saphaLatAmAM kAraNa bane che prabhue batAvelA che, tethI jJAna-darzana daSTie paNa sthiti barAbara anuSThAno. mAnavabhava maLyo che saMjJAthI ghaDAyelI che, ane chatAM jo lobha-pramAda-ALasa Adi buddhinI mAvajata karI ene prajJAnA raste ghaDavA kAraNasara ja sAmAyikanakare, to tenAM jJAnake tarka mATe. A kArya karavAnuM kAma kare che mArA jinajIe zuM kAmanA? pote nirdabha hoya, to paNa loko tene batAvelA anuSThAnonuM sevana. AgamavacananI daMbhI gaNavAnA. Agamake anumAna AcaraNamAM yathArthatAnI khAtarI, ane tenA AdhAre karelA Ave, to ja caritArtha thAya che. anubhUtinA stare Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 tattvathI sarvajJa eka che sparze che. tethI uttamatattvano bodha thayA pachI Ama AgamAdithI eka bAjU pApasaMmoha nAza vihita anuSThAna hovuM paNa atyaMta jarUrI che. pAmato jAya, ane bIjI bAjU mRtAdijJAnodvArA tattvanI prApti TakAvavI hoya, to AtmA bhAvita tattvamArge AgaLa vadhavAnuM thAya. chevaTe uttama thavo atyaMta Avazyaka che, ane bhAvita thavA mATe tattvanI prApti thAya. te mujabanuM anuSThAna Avazyaka che, sAmAyika ja tattvathI sarvajJa eka che AtmAne ThAranAruM Atmaghara che, ema lAgyA pachI amumevArthamAdae ahobhAvapUrvaka sAmAyika karatAM rahevAthI ja tattvato khinnamata sarvajJA vadavo thatA AtmA sAmAyikathI TevAya che, ane sahaja mohatayamunAM talAzraya tata: 10rA sAmAyikamAM Ave ane TharavA mAMDe che. Ama ra tattvataH-paramArthena, minnamatA:-minnAmaAgama e zraddhA, anumAna= jJAna ane anuSThAna= prAya, sarvajJA: vadavo yati - yasmAtA motajyiA- AcaraNa-cAritra AtraNa bhegA thaye mokSa ramujInAM-sarvajJAtizayazrAddhAnAM, tAnizcita che. athavA Agama ane anumAna thayau-sarvajJamelAjIrai, tata-tasmAiita 202aaaa . jJAnAtmaka che ane anuSThAna kriyAtmaka che, A A ja artha batAve che. benA subhaga milanathI sAdhaka siddhidazA pAme che. gAthArtha : jethI ghaNA sarvajJo hovA chatAM ahIM A traNa rIte uttama tattvanI prAptinI teo tattvathI bhinna matavALA nathI, tethI te-te vAta karI. emAM tattvanI prAptimAM aTakAyata karatAM sarvApara zraddhAvALAo dvArA sarvajJomAM je bhedano paribaLa che pApa ane saMmoha. emAM pApa eTale Azraya karAya che, te teono moha che. rAga ane dveSa. tathA saMmoha eTale mohadazA. A TIkArya jethI ghaNAsarvajJo hovA chatAM teo traNa ja tattvaprAptine aTakAvanArA che. athavA paramArthathI bhinna abhiprAyavALA nathI. tethI pAparUpa saMmoha ja tattvaprAptine roke che. asaMmoha tadadhimukti- te-te sarvajJapara atizaya zraddhAe zreSTha bodhirUpa che. (jUo gA.121 TIkArtha) vALAo sarvajJomAM je bheda - bhinnatA svIkAre che, tethI eno virodhI saMmoha eTale jaghanya koTinI te teono moha che.10 rA. abodhi-moha-mithyAtvadazA che. Agama- RthamilyAanumAna ane yogAbhyAsarasanI tripuTIpApa ane sarvajJa nAma: zcitkAramArthivAdi saMmoha - athavA pAparUpa saMmohano nAza kare che. sAva sarvatra DijitattvataH 20grA dUra haTAve che. ane AgamAdithI ja mutAdi jJAnonI sarvajJa nAma yaH #f-mardAddhi, prApti thAya che. AgamanA zravaNathI zrutajJAna, pAramArthivadi-nirupatiH sarvatra enApara anumAna-tarkadvArA ciMtAjJAna ane te sarvajJatvena rimeSTi tattvataH traSavitaLe benA baLapara vihitAnuSThAna dvArA yogAbhyAsa- sati 20 rUA rasathI bhAvanAjJAna prApta thAya che. ane bhAvanA- Ama kema? e batAve che - jJAnathI sarvatra jinAjJAne ja AgaLa karato je gAthArtha je koI sarvajJa che, te pAramArthika tAtparyabodha prApta thAya che. te ja uttama tattva che. che. ane vyaktibheda hovA chatAM tattvathI tote sarvatra Ama A ja kramathI uttama tattvanI prApti thAya che. eka ja che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 TIkArtha : arihaMtavagere je pAramArthika nirUpacarita sarvajJa che, te RSabhAdirUpevyaktirUpe aneka hovA chatAM sarvajJatvarUpe to sarvatra eka ja che. = prazna : ahIM sau prathama sAdhana tarIke Agama batAvyA. paNa Agamo to ghaNA che, ghaNA sarvajJoe bhinna-bhinna abhiprAyasUcaka bhinnabhinna Agamo batAvyA che. emAMthI amAre kyA Agamane pakaDIne AgaLa vadhavuM ? uttara H ahIM 'ghaNA sarvajJonA ghaNA bhinna matavALA Agamo' A vAta ja anucita che. sarvajJo ghaNA hoya, to paNa teono mataabhiprAya eka ja hovAno. teomAM bhinna mataabhiprAya- Azaya hotA nathI. mATe mokSArthI jIve sarvajJamAM bheda pADavAnI jarUra nathI. ucita paNa nathI. kharekhara to AvI bheThadaSTi ajJAnatA ane mUDhatAnA sUcaka che. kemake bheda pADyA pachI zaMkA thAya 'A sAcuM ke te sAcuM ?' AzaMkA paDyA pachI tattvaprApti na thAya. tethI sarvajJamAM bheda pADavo ucita nathI. sarvajJa badhA tattvadaSTithI ekamata hoya che. alabatta, zrotAnI avasthAvagerene apekSIne jUThA jUThA nayathI dezanArUpe bheda paDe athavA vyaktirUpe bheda paDe jemake RSabhadeva-mahAvIra svAmI vagere. paNa tAttvika - vAstavika bheda saMbhavato nathI, kemake tattvadaSTithI joie to je RSabhadeve kahyuM che, te ja mahAvIrasvAmIe kahyuM che. A bAbatano eka prasiddha purAvo e che ke bhagavAna RSabhadeve potAnA 98 putrone je upadeza Apyo hato, te ja upadeza prabhu mahAvIra svAmInA mukhethI sAMbhaLIne sudharmA svAmI gaNadhare sUyagaDAMga sUtramAM vaNI lIdho che. Ama paramArthathI sarvajJa eka che. paNa ahIM sarvajJano artha thoDuM ghaNuM tattvajJAna jANI levuM, e nathI paNa badhuM ja jANe yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 te sarvajJa. ema samajavAno che. tethI jema sUMThane gAMgaDe gAMdhI thavAtuM nathI, tema thoDuM ghaNuM tattvajJAna bhaNI levAthI ke jANI levAthI sarvajJa thai javAtuM nathI. evA gAMdhI thanArA ke potAne sarvajJa kahevaDAvanArA ghaNA hoya, to paNa teonI khAsa kiMmata nathI. pratipattistatastasya sAmAnyenaiva yAvatAm / te sarve'pitamApannA kRti nyAyati: pao04 pratipattiH tatastasya sarvajJasya sAmAnyenaiva yAvatAM-tantrAntarIyALAmapi, te saveMpi tamApannAH sarvanuM mukhyameveti nyAyati: parA, tamantoLa tadghatipatterasiddheH / / 604 gAthArtha : badhAe ja sarvajJano svIkAra sAmAnyathI ja karyo che. tethI teo badhA ja sarvajJane ja anusare che - A ja zreSTha nyAyagati che. TIkArtha : bIjA darzanovALAo paNa sAmAnyathI ja sarvajJane svIkAre che. tethI teo badhA paNa mukhya sarvajJane ja anusare che, ema svIkAravuM e ja nyAyamArga che, kAraNa ke mukhya sarvajJanA abhAvamAM teno svIkAra ja asiddha Thare. vivecana : badhA ja darzanavALAoe jyAre sarvajJano svIkAra karyo che, tyAre sAmAnyathI ja sarvajJano svIkAryo che. tyAM 'je badhuM jANe che, te sarvajJa' AvI sAmAnyabuddhithI ja sarvajJane svIkAre che. tethI ja nAmathI koi paNa sarvajJa svIkRta hoya, tattvathI to je badhuM jANe che, te mukhya sarvajJa ja svIkRta thAya che, kema ke jo mukhya sarvajJa - ke je badhuM jANe che, te hoya ja nahIM, athavA te mAnya ja na hoya, to 'sarvajJane svIkAryo che' e vAta ja asiddha thAya. 104 // vizeSastu punastasya jAtmyanAsavaMzimiH / sarvairna jJAyate tena tamApanno na kazcana // 105 // vizeSastu-meT va, punastasya-sarvajJasya, Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koi vizeSathI sarvajJane svIkArI na zake vAtsyenAsarvavazimi:-pramAtRmi sarvenuM vijJAyate,vIra vagere sarvajJa che ke nahIM ? te aMge kazuM kahevAne tavavarzanAt, varzane'pi tannAnA'AteH, tena jANena tAsarvajJa Apanna:-pratipatro, nAnAsarvavarzIo0|| koi vizeSathI sarvajJane svIkArI na zake gAthArtha : tathA sarvajJano saMpUrNatayA bheTha ja asarvajJo evA badhA vaDe jANI zakAto nathI. tethI adhikArI nathI. tethI laukika dharmonA sthApakoe potAnA anuyAyIone sAmAnyathI hitakara vAto kahI hovAthI ahobhAvathI teo potAnA matanA sthApakane sarvajJa mAne te saMbhave che. chatAM vAstavikatA jUdI che. paramArthathI teo sarvajJa che ke jeo sarvajJanI sAthe sarvathA movijetA paNa hoya. koi ja tene svIkArato nathI. TIkArtha : te = sarvajJanA vizeSane - bhedane ja vItarAga thayelA sarvajJo vyaktithI aneka hovA = chatAM, teonuM jJAna ane teono mata eka sarakhoekarUpa ja hovAthI saMgrahanayanI apekSAe teo eka ja che. e apekSAe bhagavAna eka ja che. tethI jyAre sarvajJanI stuti karIe chIe, tyAre traNeya kALanA sarvadravya-sarvaparyAyane jANatAjotA, traNeya kALe thayelA, thatAM ane thanArA tIrthaMkaronI- sarvajJonI stuti thAya che. sarvajJatA siddhi saMpUrNarIte athavA saMpUrNatayA bhedane badhA asarvajJa pramAtAo jANatA nathI. kemake vartamAnamAM sarvajJa dekhAtA nathI. dekhAtA hoya, to paNa temanA jJAnano nirNaya thai zakato nathI. tethI koi asarvadarzI chadmastha sarvajJane pratipatra-svIkArato- mAnato nathI. 141 jeo mAtra potAnA matanA sthApakane ja sarvajJa kahe che, te kevI rIte kahI zake ? jeo arvAkdarzI-mAtra AgaLanuM - upara uparanuM ja joi zake che, teo bIjAnuM jJAna ke je bIjAnI AMtarika bAbata che te jANavA samartha nathI, mATe e bIjo sarvajJa che ke nahIM ? teno nirNaya karI zake nahIM. vaLI, teo prabhu mahAvIrasvAmIvagere sAcA sarvajJane paNa asarvajJa TheravI zake nahIM. teo mATe pratyakSa bhagavAna mahAvIrasvAmI paNa parokSa che, kemake teo prabhu vIranA apaDakAranIya, akhaMDanIya, sarvakAlIna satyarUpa syAdvAda siddhAMtone jhIlavAnI tAkAta dharAvatA nathI. mATe stonamostuvardhamAnAya sUtramAM 'parokSAya kuMtIrthinAm' ema kahyuM. anya darzanamAM rahelA arvAgdarzIo prabhu vIranA vacano samajI zakatA nathI. bIjA paNa asarvajJa-vAdIo prabhu vIrane sarvajJa tarIke svIkAravA taiyAra nathI, teo paNa gajaba kare che, potAnI cAmaDAnI AMkhe bIjAnA jJAnanA vistArane mApavA prayatna kare che. kharekhara to jeo sarvajJa nathI, teo prabhu alabatta, ApaNAmAM e tAkAta nathI ke e sarvajJa-sarvadarzInA jJAna-darzana kevA hatA, te joi - jANI zakIe. chatAM bhagavAne jJAna avarodhaka tamAma karmono kSaya karyo hato, te vAta sAmAnyathI ApaNe jANI zakIe chIe. ahIM prazna thAya, ahIM vartamAnamAM rahelI vyakti anaMtakALa pahelAnuM ane anaMtakALa pachInuM jIvavagere dravyasaMbaMdhI jJAna kevI rIte karI zake? uttara : ahIM ame tamane pUchIe chIe, ke jANavAnuM kAma zAnAthI thAya ? jJAnathI. jJAnanuM kArya jANavAnuM che, jema arIsAnuM kArya che pratibiMba pADavAnuM. jJAna AtmAno svabhAva che. A svabhAvabhUta jJAnanI jANavAnI maryAdA keTalI? e maryAdA nakkI karI zakAtI nathI. kAraNa ke jJAnano svabhAva che jJeya padArthone jANavA. jeTalI paNa sat vastu che. te badhI jJAnano viSaya = jJeya che. asat vastuo jJeya nathI, mATe jJAnano viSaya bane nahIM, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 jJAna e vastuone jANI zake nahIM. je paNa sat svIkArI, emanA batAvelA mArge doDe che - badhuM padArtha hoya, te jJAnano viSaya bane ja. bIjA nyochAvara kare che. tyAre ApaNane to vItarAga zabdomAM kahIe, to je jJAnano viSaya banI na sarvajJamaLyA che. emanI vItarAgatA ane sarvazatAne zake, te ya na hovAthI sat-vAstavika vastu paNa koI paNa prakAranI badalAnI apekSA vinA nathI, paNa gadheDAnA ziMgaDAnI jema asat che. aucityasabhara rIte svIkAravI joIe. pUrNa AnA parathI tAtparya e AvyuM ke anaMta bhUtakALa bahumAnabhAvapUrvaka svIkAravI joie. kAcane pahelA banelI ke anaMta bhUtakALa pachI bananArI ciMtAmaNi samajI aho aho bhAvathI chalakAtA vAto te-takALanI apekSAe sat che. mATe jJAnano bIjAone joyA pachI sAkSAt ciMtAmaNi viSayaka kSeya banI zake tema che. to e vastuone meLavanAra e ciMtAmaNi pratye kevo ahobhAva koNa jANI zake? vastu joya to ja kahevAya, jo dharAve! ane ciMtAmaNi pratye ahobhAvamAtra aho tene jANanAra koi hoya. ApaNe to jJAnaAvAraka A ciMtAmaNi ! evo lukhkho na hoya, paNa A karmothI dabAyelA chIe, tethI ApaNe badhuM joI- ciMtAmaNine ucita rIte sevIza, to mArA tamAma jANI zakatA nathI. vAdaLAmAM DhaMkAyelo sUrya badhe duHkha, dAridya, roga-zokane dUra karaze, evo bhIno prakAza relAvI zakato nathI, ema jJAnAvArakakarmothI bhIno hoya. ane evI pravRtti tarapha laI janAro DhaMkAyeluM ApaNuM jJAna badhI vastune viSaya banAvI hoya. zakatuM nathI. paNa jema badhA vAdaLA haTse sUrya sarvatra tAraka vItarAga paramAtmA aciMtyaprakAze che, tema jJAnAvaraka karmo haTya jIvano jJAna- ciMtAmaNi samA lAge, te mAtra mAnavA mATesvabhAva badhA ja kSeya padArthone jANe che. tethI je kahevA mATe nahIM, paNa hRdayanA UMDANathI, A paNa joya che, te badhuM ja jJAnathI jANI zakAya, lAge-lAgaNIrUpa hoya.... emAM ahobhAvanI temAM koI doSa nathI. vaLI bhUtakALa-bhaviSya- ArdratA pUrepUrI hoya, eTaluM ja nahIM, A tAraka kALanI keTalI maryAdAnuM jANI zake? e baMdhana vItarAganI vANIne sAcA dilapUrvaka AdarIza to paNa rahetuM nathI, je jJAna alpabhUtakALamAM thayelI mAruM kalyANa thaI jaze, evI pUrepUrI zraddhA hoya, vastu jANI zake, to e pUrvenI vastune kema nahIM? ane pachI e mujaba ja jIvanavyavahAra hoya. tame hA, vacce karmarUpa AvAraka hoya, to vAta judI che. jIvanamAM vItarAgavANIne jeTalI utAro kharekhara, jyAre koi AvArakana hoya, tyAre bhUtakALajANI vItarAgavANI teTalI tamArA haiyAmAM utarI che, zakatuM jJAna anaMtabhUtakALane ane e ja rIte anaMta ema kahevAya. tame jinavANIne jyAre svIkAro bhaviSyakALane kema na jANI zake? tethI sarvajJo cho, tyAre jinane svIkAro cho, tamArA jIvanaanaMta bhUta-bhaviSyanA tamAma kSeya padArthone jANe vyavahAramAM jeTalI vAra tame jinavANIne AgaLa che, tetayukta zraddhApUrvaka svIkAravAmAM ja prajJAgata karo cho, teTalIvAra jinane AgaLa karo cho. DahApaNa che. A jinavANI ja ApaNA jevA chadmasthajyAre rAga-dveSathI kharaDAyelA asarvajJa ajJAnIne mahAjJAnInI bhUmikAmAM mukI de che, paradarzana-sthApakone paNa sarvajJa samajIne teonA prabhue jagatanA tamAma bhAvo-paryAyo vizeSarUpe anuyAyIo nircAja bahumAnapUrvaka sarvajJatarIke joyA che, ane e badhAne sAmAnyarUpe vANImAM Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyathI sarvajJatApratipatti sarvatra samAna 143 vacanomAM utAryA che. tethI teo vizeSathI sarvajJa vicArI potAnA dharmasthApaka gurunA vacanamujaba kahevAya. emanI vANIne zraddhApUrvaka ApaNe jIvavA yathAzakti prayatna kare che. e vyakti samajIe chIe, tyAre ApaNe vizeSathI nahIM, potAnA gurune sarvajJa mAnI emanA vacana mujaba to sAmAnyathI sarvajJa banIe chIe. jIvavA prayatnazIla che, A eno moTo guNa che. Ama jeo asarvajJa dazAmAM hovA chatAM kemake ahIM te samarpaNabhAva-namratAbhAvamAM che, jeTalA aMze jinavANIne svIkAre che, teTalA aMze ahaMkAramAM nahIM. tethI ja te hitanI khevanAmAM che. sarvajJatAnI najIka che. zAnI che. tethI te siddhidazA- vivAda vadhAravAnI paMcAtamAM nahIM. bhale AvA mokSanA eTalA najIka che. prakAranI vyaktio jUdA-jUdAdarzanamAM rahI hoya, sAmAnyathI sarvajJatapratipatti sarvatra samAna to paNa te badhA ja buddhimAnapurUSonI daSTie tamAmacitoDabenanamyuti yagvadiA samAna ja che. te badhAe sAmAnyathI sarvAnuM ja nivyajaM tunyAvAlau tenAmenaiva thImatAnuIThThA zaraNuM pakaDyuM che. ane sarvajJano svIkAra paNa tamasliAmacitoDavenaM-sarva, myutika potAnA AtmahitanI zubhabhAvanAthI ja karyo che. parva hinazcita sarvajJa, nivyanaM-gauvityayoge sarvazatAnA viSayamAM sAcA-khoTAno nirNaya karavA taHIktanapA tunyavI tenA sarvajJaprati- jeTalI zakti-jJAnakSamatAnahovAthI e viSayamAM pattinakSona, thamata-anupadatavuddhInAmityartha. teo nirdoSa che. Ama teo badhA bhale darzanaIuddA dharmanI apekSAe jUdA-jUdA darzanamAM hoya, to gAthArtha tethI je nircAjabhAve sAmAnyathI paNa sarvAnI pratipatti-svIkRtinA viSayamAM to paNa A sarvajJane svIkAre che, buddhimAno mATe samAna ja che. tethI emAM eka bIjAne UcAeTalA aMze te tulya ja che. nIcA mAnI sAcA-khoTA mAnI ahaMkAraTIkArya che tethI je koi asarvajJa-dhastha tiraskAra karavA yogya nathI. aucityayogathI sarvAnA vacananuM pAlana karavAmAM ahIM dhImatAma nupahatabuddhInA" ema tatpara banI e rIte sAmAnyathI A sarvajJane kahyuM. jenI buddhi pakSapAtathI, mArA-tArAnA svIkAre che, anupahitabuddhivALA dhImaMtapuruSo e bhedabhAvathI, daSTirAga-pUrvagrahajanya vAda - chAsthane sarvAnI pratipattinA viSayamAM tulya ja vivAdanA vamaLathI mukta che - haNAyelI nathI, te gaNe che. ja kharA buddhimAna che, e Azaya che. ane AvA vivecanaH pota-potAnA darzana-siddhAMtamAM buddhimAno ja sva-para darzanano bheda paDyA vinA rahelI je vyakti sarvajJanA viSayamAM 'mArAdarzananA badhAne sarvazanA svIkAranA viSayamAM samAna mAnI sarvajJa sAcA, bIjAnA khoTA" evA sAcA- zake. 106aaaa khoTAnA vizeSa darzana karavAnAbheda pADavAnA pramukhevALuM nidarzanArmadaprayatnathI dUra rahI, 'mAre mArI avasthAAdinI vaivasthavRtteirvadavoDamizritA: ucitatAne dhyAnamAM laIyama-ahiMsAdinuM pAlana tUrAsannaDiji tamRtya: sarva va te 20NA karavuM joie, kemake mArA dharmagurue potAnA varcastha vRttei - vidikSatI, jJAnamAM joi Aja mArA hitamATe kahyuM che.' Ama vadavoDamizritA-pumalo, tUrAsannarimenTeDa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 satitathA niyAlimena, tamRtya-vivaNita- pachI rAjAne maLe, ko'katraNa divase, to ko'ka paMdara nRtimRtya:, sarvane samazritA ti 20NA divase! paNa chatAM te badhA rAjAnI AjJAmAM ja A ja vAta daSTAMtapUrvaka kahe che - che. A ja pramANe jeo sarvazanA vacanane svIkAre gAthArtha jema eka ja rAjAne AzrayIne che, ane te dvArA sarvAne svIkAre che, teo kadAca ghaNA rahyA hoya, to te badhA ja dUra-najIkAdi bheda bhavanI daSTie dUra-najIka hoI zake che, ko'ka e hoya, to paNa tenA ja nokaro che. je bhave, ko'ka ekAda bhave, ko'ka 2/4/8/10 TIkArya jema ko'ka vivakSita rAjAno ghaNA bhave mokSa pAmI zake che. chatAM te badhA ja sarvazanI puruSoe Azraya ryo hoya, to niyogAdi bhedanA chatrachAyAmAM ja che. bhagavAnanA sevaka ja che. A kAraNe teomAM dUra-najIkano bheda paDavA chatAM te dRSTie vicArIe to kadAca bhinnamata-AcAramAM ja rAjAne samAzrita teo te ja rAjAnA nokaro rahelAo paNa jo sarvajJavacanane mAnya kare che ane gaNAya che. edvArA sarvajJatattvane svIkAre che, to sarvAnI dAntikayojanamAha chatrachAyAmAM rahelA che. kadAca teo sarvajJAne judA | sarvajJAtajyAbena tathA sarvajJAtinA nAme svIkAre chatAM nAmabheda bahu mahattvano na sarvesarvAmitrAvAsthitA pi208AA hovAthI ane tattvathI bhedana hovAthI vizALadaSTithI sarva tattvAna-yathohitanItya hetupUna joie, to teo sarvazanI AjJAmAM ja che. tatha-nRpatisamazritanagyvat sarvajJAtinA sarve- jemajUdA-jUdA mArge vahetI nadIo samudrane ninAmita melAvattagvinaH tattattva-sarvajJAtattva, jaIne maLe che, tema jinaAdi judA-judA matone rUpA minnAvasthita api tathApirameneti AzrIne rahelAo paNa sAvacanane pakaDIjUdA||108|| jUdAyogamArge AgaLavadhI sarva batAvelAtattva daSTAMtano dArjIntikasAtheyogakaratAM kahe che... tarapha ja jaI rahyA che. hA, kSAdi bhedathI nikaTa gAthArtha te ja rIte sarvazatattvamAM abheda dUra hoI zake che, kemake sarvazatattvamAM koI bheda hovAthI badhA ja sarvAvAdIo bhinnaAcAramAM saMbhavato nathI. Ama bhAvathI jeo sarvajJatattvane rahyA hovA chatAM sarvajJatattva tarapha ja janArA che. svIkArI mokSamArge AgaLa vadhavA prayatnazIla che, TIkArya pUrve kahelI nIti mujaba, rAjAne teo paradarzanamAM rahevA chatAM sarvajJatattvane ja AzrayIne rahelA puruSonA daSTAMtanI jema jinAdi anusare che. bhinna-bhinna matanA sarvajJavAdIbadhA anuyAyIo nAmAdi bhedamAM paNa sarvajJatAmAM abheda tathAadhikArabhedathI bhinna-bhinna AcAramAM rahyA pasaMdannihihovA chatAM, sarvajJatattvatarapha ja janArA che, ema na beva tattvana, sarvajJAnanuM mahAtmanAm samajavuM. tathA nAmAdibhede'pi bhAvyametanmahAtmabhiH // 109 // jema koI moTA rAjAnI sevAmAM rahelA ghaNA ra ra va tana-paramArthe, sarvajJAna sevakomAM niyuktiAdikAraNe ko'ka dUra hoya, ko'ka mahAmanAM-mAvasarvajJAnAmityartha: taniSTanajIka, chatAM te rAjAnI AjJAmAM ja gaNAya che. nAmAjieDapi sati, naciketanehatmifpa rAjA pAse AvavA nIkaLe, to ko'ka eka divasa kRtamedhADamohanArA prajJayA 20 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA-mahAtmA vacce bheda 145 upasaMhAra karatAM kahe che te badhA mahAtmAo che. jeo kAyAne huM tarIke gAthArtha te prakAre nAmAdibheda hovA chatAM jUe che, te badhA mohAtmAo che, jeo kAyAthI tattvathI sarvajJa mahAtmAomAM koI bheda nathI, A potAne jUdo mAne che, te badhA mahAtmA che. jeo vAta mahAtmAovaDe bhAvita karAvI joie. dhana-mAlapara mamatA karavAmAM racyA-pacyA che, - TIkArya te prakAre-iSTa-aniSTanAmAdi bheda te badhA mohAtmA che. jeo dhana-mAlane asAra paDato hovA chatAM bhAva sarvajJomAM paramArthathI koI samajI mamatA ghaTADatA jAya che, te badhA bheda nathI. A vAta zruta, medhA ane asaMmohathI mahAtmAo che. sArabhUta thayelI prajJAvALA mahAtmAoe bhAvana jeo viSaya-vAsanAmAM sukhabuddhi mAnI karavI joie. e pAchaLadoDye rAkhe che, teo badhA mohAtmAo vivecana pote je darzanamAM rahyo hoya, te che, je viSayovAsanAo e bhUMDa jevA darzanamAnya sarvajJanuM nAma iSTa ane paradarzanamAnya pazubhavonI tuccha ramata samajI enAthI AkarSAtA sarvajJanuM nAma aniSTa. Ama sAmAnyathI nAma- nathI, te badhA mahAtmAo che. jeone jagatanuM saMbaMdhI iSTa-aniSTano bheda saMbhave che. Ama dekhAtuM badhuM raLiyAmaNuM lAge che, te mahAtmA che. nAmamAM bheda paDI zake. paNa tethI kaMi jeo kharekhara jeone e raLiyAmaNuM lAgatuM badhuM ja bihAmaNuM sarvajJa che, teonA svarUpamAM to kazo bheda paDato lAge che, te badhA mahAtmAo che. jeo AmajAta ja nathI. jyAM jANakArI ochI vastI hoya, tyAM ane jagatanuM viparIta-malIna darzana kare che te badhA jANakAranA svarUpamAM vyavahAramAM bheda paDI zake, mohAtmAo che, ane jeo AgamathI pariSkRta paNa jyAM pUrNa jANakArI hovAthI jANakArInA mativALA thaI jAta ane jagatanuM vizuddha-nirmaLa viSayamAM ochA-vattApaNuM rahyuM nathI, tyAM- darzana kare che, te badhA mahAtmAo che. sarvazatAnA svarUpamAM koI bheda paDI zakato nathI. jaMbusvAmI AdaSTi pAmI gayA hatA. mATe Agamaja zrutajJAna, anumAnamaya banelI medhA jyAre prabhAvacore tAlodyATinI - avasthApinI ane yogAbhyAsarasathI paribhAvita asaMmoha. A ebe vidyA ApavAnI taiyArI batAvI (alabatta zruta-medhA-asaMmohathI parikarmita prajJAvALA badalAmAM pote ema mAnI lIdhela ke jaMbusvAmI mahAtmAoe A vAta barAbara bhAvita karavI pAse khaMbhinavagere be vidyA che te mAMgI joIe. lIdhelI) tyAre jaMbusvAmIe kahyuM- mArI pAse mahAtmA mahAtmA vacce bheda evI koi vighAnathI, sivAyake AtmavighA, ane ahIM 'mahAtmA' zabda majAno che. mohanI mAre tArI koI vidyAno khapanathI. kemake huM to A asaramAM taNAyelA, ane viSayathIvAsita thayelI 99ThThoDa sonaiyA vagere badhuM choDIne kAle ja dIkSA buddhivALA badhA mahAtmA che. jyAre mohanI levAno chuM. jaMbusvAmIe ATheyapatnIone paNa nidrAmAMthI jeo uThI gayA che, athavA AMkha A ja vAta samajAvI, enI tamAma vAta-tarkapaTapaTAvI uThavAnI taiyArImAM che eTale ke jeono daSTAMtono mukhya dhvani ja e hato, ke dekhAtuM je mohamoLo paDyo che, ane tethI jeonI buddhi kAMI sAruM che, te vAstavamAM bihAmaNuM che, zruta-AgamathI parikarmita thaI che, saMzuddha thaI che; bhavabhramaNa vadhAranAruM che. AdekhAtA dareka AkarSaka Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 padArthoe mahoruM paheryuM che nirdoSatAnuM, paNa asala mAnya kare che, tethI teo saMsArathI virakta thaI cahero che, sadoSatAno. mahoruM paheryuM che nirdoSa mokSamArga tarapha prayANa Adare che. tethI teo bALakanuM, cahero che mahA khunIno! A padArthoe dravyathI RSabhadeva vagerene svIkAratA hovA chatAM, sukhanA lebalavALI baraNImAM duHkhanA haLAhaLa sarvajJanA vacanone ja eka yA bIjI rIte svIkArI jhera chupAvyA che. A padArthono dekhAva che, mitrano; te mujaba mAnavA AcaravA kaTibaddha che. mATe paNa svarUpa che, dagAbAja duzmananuM. A badhuM to teoe sarvazane bhAvathI svIkAryA che, ema mAnI ApaNA manarUpI udaramATe pAMjarAnI laTakatI zakAya. tethI teo mokSanI najIka gaNAya. roTalI samAna che. A vAtothI ja patnIo paNa bhartRharinA prabaLa vairAgya ane viziSTa vairAgya pAmI. upazamabhAvano sUcaka prasaMga gA. 74nA vivecana sarvajJatAno dravya-bhAva svIkAra vakhate vicAryo. mokSa meLavavAnI ane saMsArathI jaMbusvAmInI jema mahAtmAonuM lakSaNa che, chUTavAnI tIvra tAlAvelI vinA AvA vairAgyasaMsAranA dekhAtA dareka sArAmAM vAstavika narasAne upazamabhAva AvavA prAyaH azakya che. ja jovuM. AvA mahAtmAo ja potAnA jJAnabaLe AvA vairAgya upazamabhAva bhAvathI vairAgya ane mokSanI vAto karanArA sarvajJone sarvajJane svIkAranArA mokSecchaka mahAtmAone bhAvathI svIkAre che. ApaNe bhagavAna mahAvIra kRtanA parizIlanathI tattvabodha thavAthI saMbhavatA svAmIne sarvajJa mAnIe, ane chatAM ApaNane hoya che. saMsAranA viSayomAMthI vairAgya na thAya, e badhuM praznaH jeone vIraprabhuvagere jaina sarvAnA kharAba na dekhAya, choDavAjevuMnalAge, to ApaNI zAsana-Agama sAthe koI levA-devA nathI, teo A sarvajJatarIkenI mAnyatA dravyarUpa che. (saMbhave bhAvathI sarvAne svIkAre che ane zratanA che ke daMbharUpa che.) jo ApaNane ApaNA bhagavAna abhyAsathI tattvabodha pAme che, te vAta kevI rIte kharekhara sarvArUpa lAgatA hoya, to teoe mAnI zakAya? dekhAtA je sArAmAM asAratA, saMsArabhramaNanI samAdhAnaH sarvajJa sivAya bIjo koNa sArA bhayaMkaratA, duHkha-pIDAnI utpAdaktA joi, e dekhAtA saMsAranA viSayo pariNAme dAruNa che, te badhuM ApaNane apanAvavA jevuM lAge kevI rIte ? batAvI zake? kaSAyo karavA game che, paNa saMsArabhagavAna sarvajJa kharA, paNa huM mAnuM chuM, je pakaDuM rUpI viSavRkSanA e ja bIjo che, tevI vAta chuM, te barAbara. A vAta kevI chetarAmaNI che ? trikALadarzI vinA batAvavAnI tAkAta konI che? tethIja ApaNe bhagavAnane sarvajJa mAnIe chIe, tathA divya sukha-bhogapaNa vinAzI ane lapaTAyA A mAnyatA dravyamAnyatA che. bhartuhari jevA para- to pariNAme hAnikAraka che, mATe emAM paNa darzanamAM rahelA mahAtmAo alabatta bhagavAna lalacAvA jevuM nathI, Avo nirNaya anaMtajJAnI RSabhadevake bhagavAra vIrasvAmI vagerene vyakti- sivAya koNa karAvI zake ? tethI paramatamAM rUpe sarvaza tarIke mAnatA nathI, oLakhatA nathI, rahelAo paNa je o viSaya-kaSAya-bhavapaNa e sarvajJoe karelI viSayavairAgya, bhavanirveda divyasukhothI virakta che, te badhA sarvAnA vacanane ane mokSanI prabaLa icchA A badhI vAtone teo svIkAre che, tema ja AvIne UbhuM rahe che. have A Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArI-mukatadevonI bhaktimAM bheda 147 sarvajJavacana teone kevI rIte maLyuM? te prazna rahe, varNavI che, tenAthI paNa A vAta e ja pramANe to teno javAba e che ke badhA ja darzano bhagavAnanI sthita thAya che. vANIne pAmI, enA AdhAre ja pragaTa thayA che. TIkArya je graMthomAM sArI rIte adhyAtmanuM tethI ja 'jayAM suyANaM pabhavo dvArA jyAre ciMtana karavAmAM AvyuM che, e graMthomAM AgaLa viraprabhunI stuti thAya che, tyAre temAM zrutAnAm batAvaze e rIte citra-acitrabhedathI lokapAlaA bahuvacana jainAgama sivAyanA bIjA muktAdi devonAM viSayamAM je rIte bhakti varNavI Agamono paNa samAveza kare che. tethI tamAma che, te kAraNathI paNa prastuta vAta A ja pramANe AgamonuM (jenetara paNa) bIja jinavacana che. che, tevo nirNaya thAya che. tethI ja paradarzanakAroe paNa hiMsA na karavI, jUThuM vivecanaH "yoga' viSayaka graMtho ghaNA che. na bolavuM... vagere pAyAnI vAto svIkArI che ane paNa badhA kaMI sArA nathI. rAjayoga- haThayoga prarUpI che. vagerenI vAto karanArA zAstro paNa yogazAstro tethI ja teomAM paNa viSayavairAgya, kaSAya- gaNAya che. tethI ahIM 'sa' vizeSaNayukta upazama ane dayAdika guNo paNa dekhAya che. tethI yogazAstronI vAta karI che. je graMthomAM mukhya rIte paradarzanamAM paNa jeo mithyAbhiniveza vinAnA ane ucita rIte adhyAtmanI vicAraNAo karI che, tathA durAgraha vinAnA che, teonAmabhede sarvajJa hoya, e sadyogazAstro che. e yogagraMthomAM ane vItarAgane svIkAre che. ane svayaM mumukSu devabhaktine apekSIne be bhAga batAvyA che. hovAthI mokSamArge AgaLa vadhavA prayatnazIla che. lokapALavagere je sAMsArika devo che teone hA, teone ApaNA jevo sUkSma AcAranathI maLyo, apekSIne bhakti vividha prakAranI hoya che. citra chatAM teo potAne maLelA sadAcAranA pAlanamAM hoya che. ane je vItarAgadevo che teonI bhaktimAM tatpara che. tethI e badhA paNa anumodanApAtra che, vividhatAnathI jovA maLatI paNa ekarUpatA jovA dhRNApAtra nathI. A ja samyattvanuM bIja che. maLe che. alaga-alaga darzanonA yogazAstromAM saMsArI-mukatadevonI bhakitamAM bheda Ama vItarAga-sarvajJa mATe eka sarakhI bhakti zAstragarbhamevopapattyantaramAha jovA maLe che. AnAthI siddha thAya che ke jUdAcitrAcitravimAna yajJapuvati jUdA darzanonA sarvajJomAMnAmAdithI bheda hovA chatAM tti: ghoDAputatoDabevabhiraMsthitA2nA mULabhUta sarvajJatattva aMge koi tAttvika bhedanathI. citrAcitravimAna-vaphTamALanona yajJa koNa konI bhakti kare? deveSu varNitA-lokapAlamuktAdiSu bhaktiH sadyoga- amumevArthaM spaSTayannAha - zAstreSu-sauvAdhyAtmacintAzAstreSu, tato'pi kAraNAt saMsAriSu hi deveSu bhktisttkaaygaaminaam| evamidaM sthitaM-prastutamiti // 110 // tadatIte punastattve tadatItArthayAyinAm // 111 // A aMge zAstrane mukhya karI bIjI yukti saMsAripu hi -toSAtAhig pariNa:batAve che sevA, tatkAyagAminAM-saMsAridevakAyagAminAM, tdgAthArtha vaLI, sadyogazAstromAM citra- tatte puna:-RAtIte tu, tattvatatItArtha cinaacitraAdi vibhAgathI devonA viSayamAM je bhakti saMsAtItamAyAyinAM kinAM maHi 22zA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 e ja arthane spaSTa karatAM kahe che - prajJAthI e devopratye mumukSuo AkarSAya che. gAthArtha : saMsArI devopara ja bhakti te laukikadevonI bhakti aneka prakAre kAyagAmInI hoya che ane saMsArAtIta tattvapara manovizeSamAdatadatItArthayAyIonI bhakti hoya che. citrA vAdyapu takAtilatA TIkArya lokapALavagere saMsArI devopara citrA je tveSA zamarniva diiArA. sevAbhakti saMsArIdavanAyagAmIo (= saMsArI citrA-nAnApravaIRT4mApu- sAMsAriy devavageremAM utpanna thavAvALAo) nI hoya che. purAtaSakuttA-svAmISTavevatAra ITSnasaMsArAtIta mArcatarapha janArA yogIonI bhakti pIeSasaMyu, moDhAmaMtrAtA citra- purA , to saMsArAtIta tattvapara ja hoya che. gharame-tatIte tu tattva, iSa-magis, sA vivecanaH ahIM samajavAnI vAta e che ke sArA-zamaydhAnA, kirtavadi, tathA moTTAdevatattvane bhajanAra vyakti kyA devapratye zraddhA mAvatiiArA dharAve che? ISTadeva tarIke kyA devone svIkAre che? A be bhaktimAM taphAvata batAve che. enA AdhAre teo saMsArarasika che ke yogI che? gAthArtha : Adya devo pratyenI bhakti citra teno nirNaya thAya che. devatattvabe prakAre che. (1) hoya che, ane tenA pratye rAga ane anya pratye saMsArI-laukika devo, jevAke caMDI, bhavAnI, vagere. dveSathI yukta hoya che. carama devo pratyenI bhakti A badhA saMsArI devo sarvazanathI, vItarAga nathI, acitra hoya che, ane e akhila bhaktirAmapradhAna paNa potAnIdevIzaktithI potAne pUjanArapara jo hoya che. prasanna thAya che, to A bhavasaMbaMdhI iSTanI pUrti TIkAIH citra= aneka prakAranI acitraka kare che. (2) sarvajJa deva - A alaukika devo che. eka ja prakAranI. saMsArI devomAM je bhakti che, te saMsAraavasthAne pAra karI gayA che. A devo A aneka prakAranI che. vaLI e bhakti mohagarbhita bhavasaMbaMdhI iSTanI pUrti karavI, koka para prasanna hovAthI ja te - ke je devanI bhakti thAya che, tenA thavuM, koparanArAja thavuM, AvI khaTapaTomAM paDatAM pratye rAgavALI ane te sivAyanA devo pratye nathI. zreSayukta hoya che. jyAre saMsArAtatatattvabhUta devo laukika devone pUjanArA devanA AtmAnI = sarvA vItarAgadevo pratye je bhakti hoya che, te nahIM, devanI kAyAnI bhakti kare che. emanI daSTi ekasarakhI hoya che, ane saMmohana hovAthI ja e AtmAraphanathI, paraMtukAyAtarapha che. arthAt bAhya AkhI bhakti zamapradhAna hoya che. ThATha mATha tarapha che. alaukika devo ke je sarvajJa- vivecanaH jeo mohAdhIna che, teone ja vItarAga che, te devone bhajanArA e devonI kAyAtarapha saMsArI devonI bhakti karavAnuM sUjhe che. A nahIM, paNa AtmArapha jue che. 'AmArA ISTadeva mohAdhInatAnA kAraNe ja teone jAta-jAtanI rAga-dveSa vinAnA che, vastutattvanA jJAtA che, zuddha icchAo thAya che. emanI devabhakti koI svarUpane pAmelA che, mAre paNa rAgadveSathI mukta jarUriyAtamATe nahIM, paNa mukhyatayA icchAothavuM che, vastutattvanA jJAtA thavuM che, ane zuddhasvarUpa mahattvAkAMkSAo-bIjAthI AgaLa vadhI javAnI pAmavuM che, mATe A devanI upAsanA karuM...' A jhaMkhanAthI prerita hoya che. AthI ja teo satata Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaukika devonI bhakita-upazamamATenI 149 rAga-dveSanA bhAvomAM ragadoLAtAM hoya che. ane nathI. kAraNake duniyAnuM badhuM kevuM che, te joI lIdhuM. A rAga-dveSanI ramata mAtra samakakSa vyaktio duniyAmAM rahevA chatAM have duniyA jenI pAchaLa doDe pUratI maryAdita na rahetA bhaktithI pUjAtA devoaMge che, te doDa nathI joItI. kemake e badhuM jema jema paNa AvI jAya che. pote jene iSTadeva mAnI pUje meLavatA gayA, tema-tema gulAmI vadhatI gaI. che, e devane ja zreSTha mAne che, enA pratye AMdhaLo jhupaDImAM kazuM na hotuM, kazAnI gulAmI na hotI. rAgabhAva rAkhe che, to bIjA pratye dveSAdi baMgalAmAM gayA, to baMgalAnI, baMgalAmAM vasAvelA hovAthI e bIjAo je devanI bhakti kare che, te pharnIcaranI, baMgalA sAthe joDAyelA sTeTasUnIvagere devopratye paNa dveSabhAva AvI jAya che. A ja ghaNI ghaNI gulAmIo paNa AvatI gaI. duniyAnI gaNAya che "dharmajhanuna'. AmAMthI ja kahevAtA apekSAe vicArIe, to paNa vartamAna jIvana mATe dharmayuddho khelAya che. A lokothI pUjAtAvo paNa mukhya gaNAtA traNa sukha, peTa bharIne bhojana, nirAMta saMsArI che-laukika che. ane zAMtinI nidrA A traNa jhupaDAmAM hatA. A laukika devo ghaNA prakAranA che, teo baMgalAmAM gayA eTale A traNe ya sukha gayA. bhinna-bhinna rucivALA che, ane rAga-dveSakaranArA doDadhAma-Tenzana-upAdhithI aneka roga thavAthI bhUkha che. teone rIjhavavA alaga-alaga prakAranI marI javAthI-aruci thavAthI nathI khAI zakAtuM. bhakti jarUrI bane che, ke jemAM vividha bAhya- bhojananuM sukhagayuM. e doDadhAmamAMnathI nirAMte besI sAmagrIo apekSita che. emAM aMtarAtmAne zakAtuM. ane e upAdhiomAMnathI rAte ugha AvatI. zubhabhAvothI bharavA jarUrI nathI. aneka bahirmukha ane pApapravRttio khuba vadhavAthI paraloka prAyaH AzayothI aMtarAtmA chalakAyelA hoya che. bagaDavAno! alaukika devonI bhakti-upazama mATenI have AduniyAnuM kazuM nathI joituM, A bhAva alaukika devo nAmabhede aneka hovA chatAM che upazamabhAva. A mATe alaukika devone bhajavA vItarAgabhAve ekarUpa ja che. tathA teonI kharI joie. bhakti karavI joie. A bhaktimAM ja bhakti eka ja prakAranI che ane te che upazama- evI zakti che ke bhaktidvArA je mokSanI mastI, pradhAna. A alaukika devonI bhakti pAchaLa mukhya AnaMdameLavavA che, te badhuM jANe bhakti karatAM karatAM Azaya hoya che, teonA jevo upazamabhAva ja anubhavavA maLe che. mATe ja A devonI layalIna pAmavAno. A alaukika devone bhajanArA prAyaH thaIne bhakti karanAranuM jIvana khuzanumA, sadA duniyAdArInI apekSA rAkhatA nathI, kAraNa ke e prasanna, AnaMdasabhara jovA maLe che. tethI ja bhaktayogIono duniyA pratyeno-duniyAnI AkarSaka alaukika devonA bhakto koi paNa darzana-matamAM lAgatI sAmagrIo pratyeno saMmoha haTI gayo che. hoya, eka sarakhA prasanna-masta dekhAya che. mohadazA dUra thaI che. jJAnabhAvita vairAgya utpanna thayo prazna : tame kahyuM ke laukika devonI bhakti che. dunyavI kAma to laukika devo karI Ape che. je aneka prakAranI che, ane alaukika devonI bhakti paNa laukika devo pAse nathIne alaukikadevo pAse je eka ja prakAranI che. paNa ame to joIe chIe che, e vastu upazama che. upazama eTale duniyAnuM ke, vItarAga-arihaMto alaukika devo hovA chatAM dhana-daulata-mAna-pAna-pratiSThAna kazuM ja joituM emanI bhaktimAM, jaLapUjA, caMdanapUjA, phUlapUjA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 vagere aneka prakAro dekhAya che. Ama kema? jyAre lokottaradevane pUjanAro devanAzarIrane samAdhAna prastutamAM bhaktimAM vividhatA nahIM, paNa paramazuddha thayelA Atmatattvane pUje che. ke ekatA bAhya sAdhanonA AdhAre samajavAnI tethI ekasvarUpI paramAtmAno ja bhakta banIne rahe nathI, paraMtu AMtarika AzayonA AdhAre che. enA jIvananuM dhyeya paNa nizcita thayeluM che. samajavAnI che. laukikadevanI bhakti karanArAonA mAre A vitarAgadevanI bhakti karI vairAgyaAzayo vividha che, koi putra mATe, koI dhana mATe, upazamabhAva keLavavAno che. eTale bahAra banatA koI zarIra mATe.... vagere aneka mAMgaNI-icchA- sArA-narasA prasaMgomAM bhAre taNAvAnuM nathI. mArI Azayo rahyA hovAthI bhaktimAM vividhatA che. prazAne mAtra AtmabhAvamAM ja -AtmAnI alaukikadevonI jaLa pUjAvagere vividha pUjAo vizuddhimAM ja sthita karavAnI che ane sthira to mAtra sAdhanavaividhya rUpa che. Azaya to badhI rAkhavAnI che. AtmasvabhAvamAM ja rokAyelI ja pUjAvagereno eka ja che upazamabhAvameLavAno. prajJAvALo jIvasthitaprajJa che. ane emAM rokAyelI "vItarAgadevanI jaLa-caMdana pUjA karo ke emanA prajJAne emAM ja sthira rAkhI, bAhya bhAvomAM mastake lAkha rUpiyAno mugaTa caDhAvo, emanI AvatI-jatI aTakAvavI e sthiraprajJatA che. vItarAgatAmAM koI pheraphAra thato nathI, kemake teo athavA sthita nizcaya pAmelI prajJAvALo vItarAgabhAvanA-upazamabhAvanA rAjA che, mAre sthitaprajJa kahevAya. arthAt jeNe vyavasthita paNa Avo upazamabhAva joie che. tethI pUjA tattvano nirNaya karI lIdho che, te sthitaprajJa che. rUpe A judA-judA dravyasamarpaNa karuM chuM. A ane game tevA bAhya-atyaMtara evA nimitto AzayathI vividha pUjAnA dravyothI pUjA thAya che. UbhA thAyake je karAyelA nirNayathI viparItatAno rAgI-dveSInI pUjA karavAthI ke teonA mAthe mugaTa bhAsa karAvatA hoya, chatAM karAyelA nirNayamAM ja caDhAvavAthI teone rAga Adi thavA saMbhava che. buddhine sthira rAkhavI, te sthiraprajJatA che. vihalatA ane azAMti UbhI thAya che. A badhA A sthitaprajJa ane sthiraprajJa jIva bhAvo upazamabhAvanA virodhI che. tethI upazama- pugaLonI, bAhyabhAvonI caMcaLatA-asthiratA bhAvaicchuka mumukSuvItarAgadevonI utkRSTadravyothI satata badalAtA rahevAnI pariNatine jANIcUkyo ane haiyAnA uchaLatA bhAvothI bhakti-pUjA kare che, tethI e potAnI prajJAne e bhAvothI alipta che. saMsArI devo tarapha AkarSAtA nathI. rAkhe che - dUra rAkhe che. nahiMtara asthira sthiraprajJatA-sthitaprajJatA parivartanazIla padArtho sAthe joDAyelI prajJA paNa jema vezyAnA palaMganA mAliko ghaNA hoya. asthira banI jAya. ane prajJAnI A asthiratA ema saMsArI laukika devane mAnanArAnA haiyAnA ja azAMti- ajaMpAnuM kAraNa bane che. tethI mAliko ghaNA thai jAya. ane edevone prasannakya sthitaprajJa-sthiraprazAne bahAranI koI cIja pachI maLelI sAmagrI sAcavavA ane e deva zApa joitI nathI, koI cIjanuM AkarSaNa nathI. na Ape tenI ciMtAryA karavAnI rahe, ane duniyAne je o AvI sthitaprajJA/ sthiraprajJatA paNa saMbhALavI paDe. TUMkamAM e pachI devadAsa ane pAmyAnathI, teo bAhyabhAvo sAthe joDAyelA che. duniyAdAsa banIne rahe che. teone bAhyabhAvo pAmavATakAvavAmAM rasa che, tethI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laukikadevonI bhakitamAM vividhatAno hetu 151 teo e bAhyabhAvamAM upakArI banatA laukika mitranIRITlevarna lAvanArA devone ArAdhe che. tasmAtkAraNAt ttsaadhnopaayH-sNsaarilaukikadevonI bhaktimAM vividhatAno hetu kevasthAnaHdhanopAyo niyamazvitra parva himati atraiva hetumAha idameva vastu lokaprasiddhodAharaNadvAreNAha-na saMsAriNAM hi devAnAM ysmaaccitraannynekdhaa| bhinnanagarANAMsyAd-bhavet ekaM vartma kadAcana, tathA sthityairyayaprabhAvAdyaiH sthAnAni pratizAsanam // 113 // tdbhedaanupptteriti||114|| saMsAri di devAnAM-topatAvInAM Ama hovAthI... yAnnitrA-jANi ane vadhA-vaiH gAthArtha tethI ja tenA sAdhanano upAya prArA hai: nItyAda-vaiizcarthavmAvAvai avazya citra ja hoya. kyAreya paNa bhinnanagarono mAlizakatsinAdhiparigraha, rathanAni- rasto eka hoto nathI. vimAnAvani pratizAsana-zAsanaM prati brahmADuM- TIkArya tethIja saMsArIdevonA sthAna prApta traividhyaanubhedaat||113|| karavAnA upAyo avazya citra = aneka prakAranA ahIM hetu batAve che ja hovAnA. Aja padArthane lokaprasiddha daSTAMta dvArA gAthArtha jethI pratizAsana saMsArI devonA batAve che - alaga-alaganagarono rasto kyAreya sthiti, aizvarya, prabhAvAdithI vicitra aneka paNa eka nathI hoto, kemake jo rasto eka ja hoya, prakAranA sthAno che. to nagaro alaga hovA siddha na thAya. TIkArya brahmANDanA urdhva-adho-madhya vivecanaH Ama saMsArI devonA AyuSyaema traNa bheda che. A pratyeka bhedamAM lopALAdi sattA-prabhAvavagere tara-tamabhAvavALA che. tethI saMsArIdevonA AyuSya, aizvarya, prabhAvAdi-Adi ja e devasthAno prApta karavAnA upAyo paNa tIvrazabdathI sahaja rUpavagere levAnA che. A kAraNothI maMda AdirUpe alaga-alaga ja hovAnA. tethI ja aneka prakAranA vimAnaAdi sthAno che. te-te devone rIjhavavAnA upAyo paNa alaga - vivecanaH saMsArI devonA sthAna jUdA-jUdA alaga hovAnA. che, jemake jUdI jUdI dizAnA judA judA lokapALa- jUdA-jUdAnagaromAM javAnA rastA eka nathI vagere devo che. devonA sthAna viSayamAM jUdA jUdA hotA. aneka rastAonI bhUlabhUlAmaNImAM dharmonI mAnyatA paNa judI-judI che. e devonA aTavAI javAnuM paNa bane. vaLI, ghaDImAM A devane svarUpamAM paNa vividhatA che, ane te te dharmonI to ghaDIkamAM bIjA devane rIjhavavAnuM mana thAya. ane devo pratye kalpanArUpe paNa ghaNI vividhatAo che. koi eka ucita Adarza paNa najarasamakSa Ave nahIM. e ja pramANe jUdA jUdA devonI tAkAta- IcchApUrtinuM svarUpa prabhAvaktA paNa judI-judImAnI che, te-te devonI tathaT-- rUci aMge paNa ghaNI vividhatA jovA maLe che. tethI chApUni vaLi noveritramizveitA teonI bhakti ekarUpa banatI nathI. nAnAphalAni sarvANi draSTavyAni vicakSaNaiH // 115 // yasmAdevam-- iSTApUrtAni karmANi-vakSyamANalakSaNAni tasmAttatsAdhanopAyo niyamAccitra eva hi| loke-prANigaNe citrAbhisandhitaH kAraNAt kimi Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA 152. yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 tyAha nAnAphalAni-citraphalAnIti yo'rthaH sarvANi devatAyatanAni ca-vasatikAdIni, tathA annapradAnaM draSTavyAni hetubhedAt, kai rityAha vicakSaNaiH- laukikameva, etattu-evambhUtaM, kimityAha- pUrta vidvdbhiriti||115|| tattvavido viduH-iti pUrtaparibhASayA tattvavido vidanti // 117 // gAthArtha vicakSaNoe lokamAM badhA iSTa- have icchApUrtinuM svarUpa batAve che. pUrta karmo vicitraabhisaMdhi-AzayonA kAraNe gAthArtha-TIkArtha : ahIM, yajJakAryomAM vicitra phaLovALA samajavA. adhikArI gaNAtA Rtvijo, brAhmaNonI samakSa TIkArya : iSTa-pUrvanuM svarUpa AgaLa yajJanI vedikAnI madhyamAM maMtra saMskArapUrvaka je batAvaze. vidvAnoe jIvasamudAyamAM abhiprAyo- suvarNa vagere Ape te iSTa kahevAya che. kemake emAM Azayo tIvra-mandAdi aneka prakAranA hovAthI ISTanA vizeSa lakSaNa saMbhave che. 116 tathA badhA ja iSTa-pUrta karmo-kriyAonA phaLo paNa puNyahetu lokaprasiddha vAva, kUvA, taLAva vagere vicitraprakAranA aneka prakAranA maLe che tema karAvavA athavA devasthAnaka banAvavuM ke laukika samajavuM, kAraNa ke hetunA bhedathI kAryabheda thAya che. (loka vyavahAramAM prasiddha) rIte annadAna karavuM, vivecanaH iSTa-pUrtavagere kAryo karatI vakhate A badhuM tattvanA jANakAro 'pUrva'nI paribhASAthI e e kArya karanArAonAM icchAo-Azayo pUrtakarma kahe che. ll117ii zraddhAnI tIvratA-maMdatA vagere dvArA pariNAmomAM phaLabhedamAM hetuAzayabheda ghaNI vicitratAo sarjAtI hoya che. ane phaLamAM mAntAM deturmAdhinRtyaEmukhya hetu kyiA nahIM, paNa pariNAma che. tethI mije chatnamittamanuSThAne meDaridi. iSTa-pUrnAdi kiyA ekasarakhI thavA chatAM paramoDataH sarvedavArIva vinii28. AzayomAM vividhatA hovAthI e kriyAonA mije -tathA vidhAyitnakSat krimiphaLamAM vividhatAo Ave, te sahaja che. Ama tyAra panna bhinna-saMsArivevasthAnAddhi, manane AzayonI vividhatAthI bhaktimAM vividhatA ane kheDajidiIla para -pradhAna:, gata -rAt tenA phaLamAM vividhatA siddha thAya che. sa eva-abhisandhireva ih-phlsiddhau| kiMvadityAha iSTApUrtasvarUpamAha vArIva kRSikarmaNi iti dRSTAntaH paramo lokarUDhyA RtvigbhirmantrasaMskArairbrAhmaNAnAM smksstH| // 118 // antarvedya diyaniSTha tamithIyA22hyAA have AMtarika hetune uddezIne kahe che traviSi-yajJAdhikRteH mannataMar: gAthArtha samAna paNa anuSThAnamAM paNa *mUlai brAdApanAM samara: tavaSa, antarvedya abhisaMdhinA kAraNe phaLa bhinna maLe che. tethI e hiyAM dikhyAti, rUI tamathIya, vizeSa- ja ahIM mukhya che. jemake kRSikarmamAM pANI mukhya lakSaNayogAt // 116 // vApIpatiphAyani, tevatAyatanAni jA TIkArya iSTa vagere samAna paNa anuSThAnamAM mAnakhetapu, pUrva tattvavido vizaLA tevA prakAranA AzayarUpa abhisaMdhinA kAraNe vAdphUpatarIri-sosiddhAva, saMsArI devasthAnarUpa phaLamAM bheda paDe che. tethI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzacabhedamAM rAgAdi kAraNa 13 prastutamAM phaLanI siddhimAM abhisaMdhi ja pradhAna- TIkArya lokamAM alaga-alaga phaLonAM mukhya kAraNarUpa che. konI jema? te kahe che - jema upabhoktA manuSyonA AzayomAM mRdu-madhyalokarUDhithI khetInA kAryamAM pANI ja mukhya kAraNa adhimAtrAdi je bhedo paDe che, temAM rAgAdi doSo gaNAya che. kAraNa che. tathA have pachI jeonuM svarUpa batAvAze vivecanaH ahIMdhaNApUrtamAM anuSThAnonI A te buddhivagerenA bhedathI AzayomAM bheda paDe che. rIte thatI kriyAomAM vividhatA dekhAya che. emAM AzayabhedamAM rAgAdi kAraNa te-te anuSThAna karanArAono AMtarika Azaya vivecanaH jema pANI eka sarakhuM hovA chatAM jUdo judo hovo e ja mukhya kAraNa che. tethI ja jUdA-jUdA nakSatramAM varasatuM pANI pAkanA eka sarakhA anuSThAnathI paNa bhinna-bhinna saMsArI viSayamAM vividhatAnuM kAraNa bane che, tema phaLadevasthAnonI prAptidirUpaphaLanI prAptimAM je bheda siddhimAM kAraNa bananAra abhisaMdhimAM paNa rAgapaDe che, temAM AMtarika Azayabheda ja mukhya kAraNa zreSanA ochA-vattApaNAnA kAraNe bheda paDe che. bane che. AmaphaLanI siddhimAM to AMtarika Azaya dareka sthaLe rAga-dveSa asarakAraka bane che. ghare ja mukhya bhAga bhajave che, jemake khetIkyiAmAM mahemAna AvyA, tame sAmAnyabhAvathI "Avo vividha khetara vagere anekavidhatAmAM ke eka ja khetara kahyuM. pachI bIjA mahemAna AvyA, tame vadhu bhAva ityAdirUpe samAnatAmAM paNa pAka ocho-vatto batAvIne 'Avo, padhAro" ema kahyuM. ane trIjA thavAmAM mukhya kAraNa pANI che. arthAt pAka mahemAna AvyA te vakhate uchaLatAbhAva sAthe kahyuM, pakAvavAmAM mukhya kAraNa jema pANI che, A "Avo, padhAro, tame padhAryA te mane gamyuM, to lokarUDhithI daSTAMta che. tema te-te anuSThAnanA phaLa dekhAya ja che ke mahemAnone A bhAvanI asara maLavArUpa kAryamAM mukhya kAraNa tevA prakAranA judI-judI thAya che. Ama rAganA jaghanyaAzayarUpa abhisaMdhi ja che. madhyama-utkRSTa bhedathI bhAvavagere AzayamAM pharaka abhisandhibhedanibandhanAnyAha-- paDato dekhAya che. eTale ke abhisaMdhirUpa Azaya rAtimirayaM veda, miteDane nRMIYI paNa mRdu, madhya ke adhimAtrarUpa bane che. nAnA topamoskRMAM, tathA puNyatitaH ?zA ahIMmudda-komaLa arthAtunabaLo, maMda evo rAiima. -mani - artha levAno che. Azaya jeTalo moLo phaLa eTaluM nomiDanevathAmRtamRdhyAdhimAtrameLenA moLuM. anuSThAna ane anuSThAnanA uddezya devavagere viviziSTa namasyAda-nAnAnopopa tathA para jeTalo rAgabhAva vadhu hoya, tIvra hoya, teTalI yudhyameivata-varyamALA midyateDaminithati tIvratA AzayamAM bhaLe che, ane tenA kAraNe phaLamAM II621 paNa te tIvratA rUpAMtarita thAya che. abhiprAyabheda paDavAnA kAraNo kahe che. eka navakArajA5 jevI kriyA paNa mRdu, gAthArtha ahIM nAnAprakAranA phaLono madhyamake adhimAtra... kevA AzayathI gaNo cho, upabhoga karatAM manuSyonI abhisaMdhi rAgAdi tenA para maLanArA phaLano AdhAra rahe che. ane e doSothI ane buddhivagerenA bhedathI aneka prakAre bheda Azayane tAkAtavaMto karavAnI tAkAta che, navakAra pAme che. vagere para zraddhAtmaka rAgabhAvamAM. A bhAva jeTalo Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 UMco teTaluM svAdhyAya-paDilehaNa vagere anuSThAna A buddhiAdinA bhedathI badhA jIvonA badhA baLavattara, phaLadAyaka ane rasabharapUra bane. kAryomAM bheda paDe che. A vAta ApaNA magajamAM barAbara phITa TIkArya AzayabhedamAM jema rAgavagere bhAga thavI jarUrI che. kiyA to karIe ja chIe, pUrepUrI bhajave che. temAM anuSThAnAdiviSayaka bodhanI karIe chIe, chatAM bhAva bheLavatAM nathI, tethI e vividhatA paNa AzayabhedamAM bhAga bhajave che. kyiAo ucita phaLa devA samartha banatI nathI, A zAstromAM bodha traNa prakArano kahyo che. (1) buddhi to lokomAM je kahevAya che ke "mIThA khAtara khIcaDI (2) jJAna ane (3) asaMmoha. traNeyanuM svarUpa bagADI' enA jevI vAta che. cokhA ane dALa AgaLa batAve che. badhA jIvonA badhA iSTavagere orI khIcaDI banAvI. emAM AMdhaNano paNa kharca kAryomAM A traNa prakArano bodha phaLabhedarUpe bheda thayo. paNa chevaTe capaTI mIThuM nAMkhavAmAM kaMjusAI pADe che. kAraNa ke hetumAM paDato bheda, kAryamAM bheda karI. emAM khIcaDI bagaDI. ApaNe zubhakiyAo pADe che. mATe kharca karIe, samaya ApIe, zarIrakaI paNa buddhizuM? jJAnazuM? asaMmohazuM? te batAve uThAvIe, bIjA-trIjAmanagamatAM kAryochoDIe, cheAbadhuryA pachI te-te kriyAne anurUpatIvrabhAva IndriyArthagrAhI buddhi bheLavavAmAM kaMjUsAi karIe. pachIthAya zuM? kriyA tatra-- thAya, paNa kaMTALAvALI, kheThavALI, sAva moLI, yiAthI puddhiAna svAmipUrva emAM jo zraddhA-bhAva-saMvegabhaLe, to eja kriyA nuSThAnavasvaita-saMmohoDIyArazA kevI AnaMdadAyaka, alaukika AlhAdadAyaka banI thizraya yuktitIrthayAtRtargane tanduzake ! tethI dareka kriyAmAM rAga-zraddhAnuM rasAyaNa rAmanavRddhivA jJAna vAmapUrva tIrthayAtrAvidhibheLavI e kriyAone jIvaMta-praphullita banAvo. vijJAnavata, sadanukanavacaitajJAnam vimityAda Ama rAgAdithI abhisaMdhi- AzayamAM manamohoDamathIyare vorana tihArazA paDato bheda batAvyo. e ja pramANe buddhivagerethI temAM, paNa abhisaMdhimAM paDato bheda batAve che. gAthArtha: buddhi indriyAIno Azraya kare che. nimevANa-- jJAna AgamapUrvaka hoya che. Aja jJAna sadanuSThAnavRddhinamasaMmotrividha voiphathI yukta bane, te asaMmoha kahevAya che. tAtsarvavarmAbhi, mitte sarvadinAranA TIkArya buddhi iDhiyArthano Azraya kare che. rvicAnA rAnamaAvameva, mAM- jema ke tIrthayAtrA karavA janArane joi tIrthayAtrA mohadaiva, trividha voyarUzAaSAtatvamela- karavA javAnI buddhi thavI. jJAna AgamapUrvaka che. vartuLavimeva, sarvamafja-vani mitte jemake tIrthayAtrAnI vidhinuM vizeSa jJAna meLavavuM. sarvahinAM, taddhatumevARtame ti kRtvA 22mA Aja jJAna jyAre sadanuSThAnathIyukta bane che, tyAre A ja batAve che. te asaMmoha-bodharAja bane che. gAthArtha (1) buddhi (2) jJAna ane buddhinuM kAma che IdriyonA viSayane paDavAnuM. (3) asaMmoha, Ama traNa prakAre bodha ISTa che. buddhi vartamAnagAhI che, iMdriyothI pakaDAtAM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayone ja jANanArI che. enuM kArya eTaluM ja che ke kyA viSayo iMdriyone anukULa che, managamatA che, ane kayA viSayo iMdriyone pratikULa che, aNagamatA che, eno vibhAga karI e mujaba iMdriyonA anukULa viSayotarapha pravRtti karAvavI. A buddhipara jIvanAro buddhijIvI che. e zubhasthAne paNa jAya, to tenuM kAraNa Atmabodha pAmavAnI icchA nathI hotI, paNa iMdriyabodha pAmavAnI talapa hoya che. pelo kAlasaukarika kasAi bhagavAna mahAvIra svAmInI dezanA sAMbhaLavA jato hato, dezanA sAMbhaLatI vakhate mastImAM AvI jai mAthu paNa DolAvato hato... paNa zA mATe ? e to abhavya hato, pote roja je 500 pADAnI hiMsA karato hato, temAMthI jarA paNa pIchehaTha karavA taiyAra na hato, to pachI DokuM zAnuM dhuNAve ? samavasaraNamAM zA mATe jato hato ? AnuM kAraNa e che ke ene bhagavAnanA samavasaraNamAM badhA idriyaanukULa viSayo utkRSTarUpe sahaja - maphata mANavA maLatA hatA. bhagavAnanuM rUpa, samavasaraNanA jhAkajhAmaLa thatAM traNa gaDha, deva-devIo, AvuM rUpadarzana bIje kyAM thavAnuM ? jharamara jharamara thatAM chae RtunA phUlonI maghamagha thatI sugaMdha... ghrANendriyane tarabatara karI ke evuM sthAna A sivAya bIjuM kyuM ? maMda maMda anukULa vAto pavanavagere utkRSTa sparza paNa samavasaraNamAM ja maLe ne ! ane e badhAmAM ziramora jevI bhagavAnanI mAlakoza rAge gavAtI dezanA ! ahAhA ! kevuM saMgIta ! kevI surAvalI ! bhagavAnano kevo kaMTha ! kahyuM che ne, jina mukha dIThI vANI mIThI, surataru velaDI, drAkha vihAse gai vanavAse, pIle rasa zelaDI, sAkara setI taraNA letI, mukhe pazu cAvatI, 155 amRta mIThuM svarge dIThuM, sUravadhU gAvatI..... bhagavAnanI vANInI mIThAza evI jabbara hatI ke, te sAme Takkara nahIM lai zakavAnA kAraNe kalpavRkSa-kalpavela pRthvIparathI bhAgIne AkAzamAM cAlI gai. drAkSane potAnI mIThAza apamAnita thai javAno Dara lAgyo, tethI samajIne ja vanavAsa laI lIdho. zeraDIne jinavANInI mIThAzasAme potAnI mIThAza moLI paDatI lAgavAthI zarama AvI ane jANe ke ApaghAta karavAmATe ja pIlAi gai. ane sAkarane potAnI mIThArA bhagavAnanI vANInI mIThAzasAme phIkkI lAgavAthI sIThAvA mAMDI, ane jANe bhagavAna AgaLa hArI jai zaraNe Ave che, ema batAvavA taraNA ( =ghAsa) lIdhA. hA, emAM thoDIka mIThAza hatI, paNa tene to pazuo cAvI gayA. ane amRta mIThuM kharuM ! paNa bhagavAnanI vANInI mIThArA AgaLa ekyAM TakI zake ? tethI amRta paNa pRthvI choDI svarge cAlyuM gayuM. Ama jANe ke samagra sRSTimAM mIThAza mAtra jinavANImAM bacI rahevA pAmI. Ama devAMganAo jinavANInI madhuratAne gAvA lAgyA hatA. basa, kAlasaukarika kasAi kAnane tRpta karatAM A viSayane mANavA bhagavAnanI dezanAmAM jato hato..... e bhagavAnanI vANIthI Atmabodha pAmavA nahIM, iMdriyonI khaNaja chipAvavA samavasaraNamAM jato hato. iMdriyaviSaya sudhI ja jatI A buddhi anAdithI ApaNane upalabdha che. are ! ekendriya jIvane paNa A buddhi maLelI che.... e paNa potAne maLelI iMdriyane tRpta karavA prayatna kare che. tethI jo tamAro bodha mAtra IMdriyonA viSaya sudhI ja pahoMcyo, to tamAre samajavuM joie ke tamAro bodha ekendriyanA khodhathI khAsa vizeSa Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 nathI. pharaka eTalo ke te eka iMdriyathI viSayabodha pAme che, tame pAMca iMdriyathI ! A buddhinI kakSA che. moTAbhAganA loko AmAM aTavAyA che. A badhAne iMdriyonetRpta karavI che, tethI emATe ja buddhi laDAvyA kare che. navA navA upabhoganA zodhAtA ane vasAvAtA sAdhano zAnAmATe che ? e kahevAtA buddhijIvIone khabara nathI ke, taphAvata mAtra sAdhanono paDe che, indriya saMtuSTimAM koi jhAjho pharaka paDato nathI. tame zuM ema mAno cho ke dUdhapAka pItA tamane je AnaMda Ave che, e viSThA cUMThatA bhUMDane maLatAM AnaMda karatAM vadhAre caDhiyAto ke vadhAre tIvra che ? tame dUdhapAka pItA AnaMda vyakta karavA bahu bahu to ahA ! sarasa ! eTaluM ja karo cho, bhUMDo to AnaMdathI cIciyArIo pADe che ! tethI sAdhanonA pharathI indriyasaMtuSTimAM tame pazu karatAM potAne AgaLa mAno, e mUrkhAmI ja che. ane A indriyasaMtuSTi pazusulabha ceSTA che. e kaMi mAnavabhavanI vaDAirUpa nathI. mAnavabhavanI vaDAi che enAthI UMce uThavAnI. buddhinA staraparathI jJAnanA starapara jAva, to tame UMce uThyA gaNAva. jJAnabodha AgamapUrvaka jyAre tame koi paNa prakArano bodha AgamArtha mujaba jinAjJAne vaphAThArIpUrvakano karo, tyAre tame jJAnI thayA gaNAva.bIjAne tIrthayAtrAe jatAM joi, tame paNa tIrthayAtrAe badhA parivAranA sabhyo, mitrovagere sAthe jAva, tyAre badhA sAthe hoya, to majA Ave e gaNatrI rAkho cho ! tyAM prazna che, tame kai majhAnI icchA rAkho cho ? sAthe badhA hoya, to vAto- cIto thAya; ramavuM hoya, to ramI zakAya; pIkanIka maNAvI zakAya, TUMkamAM kaMTALavAnuM rahe nahIM.... AvI gaNatrI hoya, to yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 tamArI tIrthayAtrA buddhinA stare che, emAM yAtrA ochI ne bhramaNa ghaNuM! enA badale tIrthayAtrA kevI rIte karavI joie ? emAM vidhi zuM che ? te-te tIrthanA bhagavAnanI bhaktimAM layalIna banavA zuM karavuM ? vagere mArgadarzana vidhipUrvakanuM maLI rahe, ane sAthe evA kalyANamitro hoya, to pramAda-ALasathI aTakAve, bhaktimAM vadhu sArI rIte joDI zake. ghaNA hoya, to pUjA- bhAvanA sArI rIte bhaNAvI rAkAya, AvI jo icchA ke gaNatrI hoya, to tame jJAnanA starapara cho. jinAjJAnA bodhapUrvaka je thAya, te jJAna ane manaphAve tema vartAvuM e buddhi. jJAnapUrvakanI kriyAmAM karmanI nirjarA che. buddhipUrvakanI pravRttimAM naryo karmabaMdha che. Ama jJAnamArga saMsArathI pAra utAre, buddhimArga saMsAramAM rakhaDAve. anuSThAnayukta jJAna asaMmoha alabatta, jJAna paNa adhuruM che, kemake emAM AgamAnusAra vicAraNA che. bodha che. paNa tadanurUpa pravRttinathI. arthAt jJAnapUrvaka thatI kriyAmAM jJAna ane kriyA baMne hovA chatAM je ekamekIbhAva joie, tathArUpa je anubhUti joie ane je akhaMDaanuSThAna ityAdi joie, te hajI AvyuM nathI. tIrthayAtrAe janArane joi joDAi javuM, e buddhinI pravRtti che. temATenI kharekharI Agamika vidhi jANavI e jJAnanI kriyA che. ane teaMgenA saddanuSThAnamAM vidhipUrvaka pravartAve evuM jJAna e bodharAja = zreSTha bodha = asaMmoha che. kAlasaukarika jevA jIvo prabhunI vANI kAnanA viSayarUpe paDe. te badhA buddhijIvI. zrAvako prabhunI vANIlIna thai sAMbhaLe, hradayapUrvaka svIkAre, samaje ane te mujaba thoDuM - ghaNuM Acare paNa kharA, e badhA jJAnanI bhUmikApara che. paNa jinavANInA zravaNamujaba ja pravRtti AcarI ane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ratnanuM daSTAMtA e pravRttimAM jinavacananI pUrNa saMvAditA anubhave, gAthArthaH buddhivagerenI siddhimATe ahIM te sAdhuo asaMmoha dazAmAM che. jemake zrAvako ratnopalabhya, ratnajJAna ane ratnaprApti A traNa saMsAra choDavA jevo che tema sAMbhaLe, samaje, yathAkrama udAharaNarUpe yogya che ema jANavuM. svIkAre kharA ane te mujaba sthaLa hiMsAdirUpa TIkArya ratnanajare caDhe, ane caLakATa game, thoDo-ghaNo saMsAra choDe paNa kharA, chatAM hajI te iMdriyArthano Azraya karavAvALI sAmAnyArthavALI pUrNatayA saMsAra choDatA nathI, A emano saMmoha buddhi, ratnazAstranA jJAnapUrvaka e ratnane pArakhavuM e jJAna. ane temujaba e ratna meLavavA mathavuM - athavA bhagavAnanI mUrtimAM mAtra sArI e asaMmoha... kemake ebodhayukta che. A lokaAMgI joI 'gI sArI che eTalo ja AnaMda prasiddha daSTAMtathI paNa A rIte buddhivageremAM bheda mANanAra buddhinI dazAmAM che, "A AMgImAM samajI zakAya che. buddhivagere aMge A sarasa bhagavAnanI pratimA sArI zobhI rahI che, udAharaNa che, kemake buddhivagerenA lakSaNo vItarAgabhAvajhaLakAvI rahI che. A jJAnadazA che. samajAvavArUpa abhipretArthanuM sAdhana che. mATe ja ane aho! aho! AvI anukULa uttama sAmagrI kahyuM ke buddhi, jJAna ane asaMmohanI siddhimATa vacce paNa mArA prabhujI kevA nirlepa che, nirvikAra A daSTAMta samajavuM. che, vAha AvA prabhujIne joyA pachI mAre jagatamAM vivecana : zAlibhadra-dhannAjIvALA have zuM jovuM? bhagavAna jo A badhA vacce nirlepa dhannAjI-dhanyakumAra dhanakhAtara bhAio sAthe thatAM che, to mAre paNa jagatanA padArthothI nirlepa thai, saMgharSathI kaMTALI ghara choDI nIkaLI gayA. basa mAtra mArA prabhujInI AnirlepadazA ja joyA pharatAM pharatAM eka rAjasabhAmAM jaI caDhyA. karavAnI, dhyAnamAM lAvyA karavAnI, ane eno ja rAjAe tijorImAMthI ratnakADhI enI parIkSA karI akhaMDa AnaMda mANya javAno! A asaMmoha che. kharekharuM mUlya batAvavA jhaverIone bolAvyA ratnanuM daSTAMta hatA. tyAM upasthita sAmAnya prajAjana to basa vameteSAM nakSane vyavasthite sati nosiddha- eTaluM jANe ke e caLakatuM mahAmUlya ratna che. mudAharaNamAha jhaverIo ratnane cArebAjuthI tapAsI kiMmata ratnopatnamratAnatawAjyAdriyathAzcamam AtA hatA, eka lAkha, be lAkha vagere. paNa hovAhara sAdhu, sevaM pulisiddha zararA rAjAne saMtoSa nathI thato. kemake mAtra ATalI kiMmata "tnopatnama:"sAmAncanendriyAzrayaddhi, khAtara kaMI pUrvapuruSo A ratnane ATaluM jALavI tA" tyAnapUrvavuM ratnajJAnaM, "ta~AtyAri rAkhe nahIM. moda, godharmasvIca yathAkrama - dhannAjIe rAjAnI AjJA laI ratna hAthamAM vRdhyA darayi sAdhu, miutArthasAdhatvA, lIdhuM. rAjAne kahyuM - Apa kaho, teTalA rUA. ApI mata vAda-yaM puNyaktisiddha-vRddhijJAna- dauM. A ratna mane Apo. rAjAe kahyuM- A ratna samosamiti phararA vecavA kahyuM nathI. pUrvajoe vecavA nahIM, jALavI Ama buddhi vagerenA lakSaNano nirNaya thayo. rAkhavA jaNAvyuM che mAre to A ratna jALavI have e aMge lokasiddha daSTAMta batAve che. rAkhavAmATenuM rahasya jANavuM che, Ano prabhAva Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 jANavo che. AdaraH karaNe prItiravighnaH smpdaagmH| dhannAjIe prabhAva batAvavA cokhA bharelo vijJAnatasevA , sanuBninakSamArA thALa maMgAvyo. cokhAnA DhagalA vacce ratna mUkAvI moi-yatnatizaya phagvo, je pratiradai, e thALakhullA cogAnamAM mukAvyo. paMkhIo miSyAtmikA | vinastara chavAicokhA joI caNavA Ave che, paNa vALa para tUTI sAmaththata, sampAma:-tata jIva gumAvapuSyapaDavAne badale thoDA upara rahI goLa-goLa siddha, vijJAIvimocova, tajajJasevA - pradakSiNA Ape che. iSTAdijJA''sevA cazabdAttadanugrahagrahaH / ettsddhannAjIe rAjAne kahyuM - have ratna kaDhAvI nukana-nakSa, manunandasara-tvavicAraNA laI thALa mukAvo. rAjAe e pramANe karAvyuM. sadanuSThAnanuM lakSaNa batAve che kSaNabharamAM to paMkhIo thALapara tUTI paDyA. gAthArtha: (1) Adara (2) karaNamAM prIti thoDIvAramAM to badhA cokhA sApha..... (3) avipna (4) sampadhAgama (5) jijJAsA dhannAjIe rAjAne kahyuM - Aratnano prabhAva ane (6) tajajJasevA. A sadanuSThAnanuM lakSaNa che. che ke jyAM sudhI A ratna tamArI pAse raheze, tyAM TIkArtha: (1) iSTavageremAM yatnAtizayarUpa sudhI duzamana rAjAo tamArApara hallo karI zakaze ( = vizeSa prayatna) Adara. (2) ISTAdinA nahIM. rAjA A prabhAva jANI tAjubI pAmyo. karaNamAM abhivRMgarUpa prIti. (3) iSTAdikaratI alabatta, dhannAjInIratna meLavavAnI icchA vakhate adaSTa (= puNya) vizeSanA sAmarthyathI ane taiyArI hovA chatAM na maLyuM, e vAta judI che, avina. (4) iTAdinA kAraNe ja zubhabhAva ane paNa kahevAnI vAta A che ke A rIte sadanuSThAna- puNya siddha thavAthI saMpatti prApta thavI. (5) pUrvakanuM saMvedana asaMmoha che. iSTaAdi kAryo aMge jijJAsA thavI. ane (6) saMmoha = prAyaH jiMdagI sudhInakhase tevo- iSTa Adi kAryonA jANakAranI sevA. mULamAM sArI rIte jAmelo moha. jema ke sUtrasvAdhyAya 'ca padathI (7) e iSTAdinA jANakArano anugraha karavAthI pApavikalponaUThe, svAdhyAya karavA jevo paNa ahIM samajavAno. A sAta sadanuSThAnanA che tevuM jinavacana che, svAdhyAya karavAthI heya- lakSaNarUpa che, kemake A lakSaNa anubaMdhathI pradhAna upAdeyano bodha thAya che, ane jinAjJAnuM pAlana baneluM che. athavA AvA lakSaNayukta saanuSThAna thAya che. ityAdi jJAna karyA pachI e ja bhAvathI anubaMdhathI sArabhUta banatuM hovAthI A sAta svAdhyAya karavo e asaMmoha che. paNa svAdhyAya sadanuSThAnanA lakSaNarUpa che. karuM to paMDita banuM, lokomAM mAna jaLavAyeluM rahe vivecanaH Adara - Adara = bahumAnaityAdi vicAra Ave, to te saMmoha che. A vizvAsa evo artha to ApaNe jANIe chIe paNa saMmohane dUra kare che, AgamapUrvakanuM jJAna ryA pachI kharo artha e che ke Adara = iSTaprApti-aniSTa te mujaba karAtuM samyagu anuSThAna. parihAra mATe atizaya prayatna. viratimATe traNa A samyagu anuSThAna kevuM hoya, tenuM lakSaNa vikalpathI ATha bhAMgA bane che (1) jANavuM (2) zuM che? AdaravuM ane (3) pALavuM AdaravuM = prayatnapUrvaka sadnuSThAnalakSaNamAha-- pratijJAbaddha thavuM. (1) mithyAtvIo viratidharma Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 avipna jANatA nathI, AdaratA nathI, pALatA nathI. (2) AnaMda zrAvaka sAcA che, tame khoTA cho, jAo cakavartInA ghoDAo brahmacaryarUpe maithunavirativrata AnaMda zrAvakane micchAmi dukkaDam daI Avo." jANatAM nathI, AdaratAM nathI mAtra pALe che. (3) aho ! mArA prabhunI karuNA ! mane khoTAmAMthI zreNika jevA aviratidhara zrAvako jANe che, ugAravAnI apAra dayA! basa A ja bhAvasAthe AdaratAnathI, pALatA nathI. (4) ajJAnadazAmAM gautamasvAmI micchAmi dukkaDamUThevA gayA.... A vrata lenAro jANato nathI, Adare che, pALe che. che karaNamAM prIti! (5) anuttaravAsI devo 33 sAgaropama jeTalA prItivagaranuM anuSThAna eTale zokyanA jaMgI kALa sudhI brahmacaryajANe che, pALe che. paNa chokarAne ucheravAno khela! zokyanA chokarAne pratijJAbaddha rIte AdaratA nathI. (6) ajJAna- khavarAve, navarAve badhuM kare, paNa dilathI dUrane dUra! dazAmAM vrata lIdhA pachI strI sAme jovuM, vagere pravRtti A anuSThAna nathI, veTha che. ema badhI kriyA karo, dvArA vrata pALatA nathI, teo jANatA nathI, AdaryuM paNa dilathI dUra raho, dila emAM aho! aho! che, paNa pALatA nathI. (7) samajIne vrata lIdhA bhAvathI bheLavo nahIM. to e zokyakyiA thai, pachI zIthila thayelo sAdhu jANe che, Adare che, sadanuSThAna nahIM. paNa pALato nathI. ane je samajaNapUrvaka lIdhelA A prItipUrvakanuM anuSThAna paNa pAchuM kevuM vratane aNizuddha rIte pALe che, te (8) jANe che, hoya? Adare che ane pALe paNa che. avipna prItipUrvaka thatAM anuSThAnamAM dila Ama anuSThAna karavAmAM atyaMta prayatna bhaLavAthI pachIte anuSThAna adhuruM choDIdevAnuM mana karavo e Adara che. paNa A prayatna paNa lUkho - ja na thAya. nirvighna pUruM thAya. be prakAranA vighna bhAva vinAno na joie, paNa... che. (1) dazya-athavA potAno je vikhkhoparakAbU prIti e anuSThAna karavAmAM atyaMta prIti che, jevAke ALasa, pramAda, thAka, kaMTALo, dunyavI joie. atyaMta uchaLatuM haiyuM joie. haiyuM enA lAlaca-AkarSaNa-zArIrika pratikULatAvagere ane raMgathI raMgAI javuM joie. (2) adazya athavA je viboparadravyathI potAno eka jinadarzananI kriyA paNa evI hoya, ke kAbu nathI, evA karmo ke deva vagerethI UbhA thayelA emAM khovAI gayelAne pachI AsapAsa zuM bane che. paraMtu bhAvathI e vibo jItI zakAya, tevA che? tenI khabara paNa paDenahIM. prIti-prema ja evo hoya che. A baMne prakAranA vidgomAM je vipno hoya, ke emAM haiyuM ekAkAra banI jAya... oliyA oLaMgavA potAnA hAthamAM che, tevA ALasavagere bhagatanuM biruda sahaja maLI jAya. gautamasvAmI vibo to anuSThAnamAM UchaLatI prIti hovAthI prabhunA oliyA bhagata hatA, bhagavAna je kahe, te prAyaH UThatA ja nathI. zArIrika pratikULatA jevA karavAnuM. paNa kevI rIte? uchaLatA bahumAnapUrvaka, vighno paNa potAnA anuSThAnamAM prAyaH bAdhaka romAMcapUrvaka AnaMdita- AnaMdita thaIne ! hA, banatA nathI. AnaMdazrAvakane micchAmi dukkaDam ApavA javAnI UchaLato bahumAnabhAva evI pracaMDa tAkAta kriyA paNa e ja prItithI karavAnI, kemavAru? mArA UbhI kare che, ke prAyaH karmakRta vidgo paNa moLA prabhue kahyuM che mATe. prabhue mane kahyuM - hegautama! paDI jAya che. haTI jAya che. deve karelA vidgomAM 159 gathI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 paNa e sattvazAlI TakI jAya che. aeNkArI bhaTTA tenA kAraNe adhIratA Ave ja nahIM. pAse sAdhu mahArAja lakSapAka tela vahoravA Ave AnAthI lAbha e thAya che, ke AtyaMtara che. te vakhate deva adazyarUpe aeNkArI bhaTTAnA vipna ke je potAnA hAthanI vAta che, te vipna to kSamAbhAvanI parIkSA karavA Ave che. atryakArI Ave ja nahIM. pote jAgRta rahI, dila parovInavakAra bhaTTAe dAsIpAse lakSapAka tela maMgAvyuM. dAsI gaNe, to bAhya koI paNa paristhitimAM paNa laIne Ave che. tyAre devaprabhAvathI telano bATalo aMdaramAM navakAranI raTaNA satata cAlu ja rahe. mana hAthamAMthI chaTakI phUTI jAya che. dAnakriyAmAM A temAM coTaluM ja rahe ! sthiratAthI navakAra jApa cAlu vighna AvyuM. rahe. paNa acyuMkArI bhaTTAne ekabAju supAtradAna anuSThAnanA mahattva, mahimA, prabhAvane pratye tIvra ahobhAva-pratibhAva che, to aparAdhI barAbara jANyA na hoya, to mana temAM sthira thatuM pratye addabhuta kSamAbhAva che. tethI akaLAyA vinA nathI. ane asthiramane karelI kriyA eTale chArapara dAsIne bIjo bATalo lai AvavA kahyuM... deva lipaNanI kriyA! emAM hRdaya bhaLeja nahI! pachI prabhAvathI dAsInA hAthethI chaTakI e bATalo paNa e anuSThAnano lAbha photarA khAMDavA jevo maLe! phUTI gayo. Aja pramANe trIjo bATalo paNaphUTyo. AnI sAme anuSThAnanuM mahattva, eno dAsI raDavA beThI. aeNkArI bhaTTAe AzvAsana mahimA, eno prabhAvavagere jANI, mana daIneApyuM. pote cotho bATalo laI AvyA. zIla- sthiracitteeja anuSThAna thAya, to lAbha aparaMpAra kSamA ane apUrva dAnaprItinA prabhAve deva A maLe. e anuSThAna karatAM karatAM thAka lAge nahIM, bATalo phoDI zakyo nahIM. dAnakriyA pUrNa thaI. mana kaMTALe nahIM, bIje javA lalacAya nahIM. bharata A che avipna. avinavipnano abhAva. cakravartIe anitya bhAvanApara mana lagADI dIdhuM. A be rIte, kAM to vighno Ave ja nahIM, athavA sthira karI dIdhuM. mAtra rUpa nahIM, A cha khaMDa paNa AvelA vipnone oLaMgI jAya. kadAca tevI rahevAnA nathI, kAyA paNa rahevAnI nathI, evA pariNativazathI-karmasaMyoge bAhyadaSTithI vipnanA anityatAnA ciMtanamAM caDhI gayA, sthira thai gayA, kAraNe te pravRtti na thAya - aTakI jAya, to paNa to kevaLajJAna pAmI gayA. prasaMganAno hato. bAhya bhAva akhaMDa hovAthI bhAvathI to e pravRtti akhaMDa kriyA khAsa karI na hatI, paNa aMdaranuM mana jAgRta ja rahe che. mATe anuSThAna para bhAva uchaLato bhAva hatuM. kAma thaI gayuM. 'jo kAyAvagerene anityagaNI hovo khuba jarurI che. manane e vAta barAbara bharata cakravartI potAnA manane anityabhAvanAmAM samajAvI dIdhI hoya, ke bhAI! viSayonI veTha sthira karI zakyA, to mAruM kyuM sthira che, kAyamI anaMtIvAra karI. ane duHkhamaya saMsAramAM rakhaDyo. che, ke jethI te badhAmAM mana lai jai mArA anuSThAnamAM have tuM Atmahitakara anuSThAnamAM dila daIne lAgI asthiratA, caMcaLatA lAvuM!' ityAdi bhavya jA... bhagavAne batAvelI eka eka yiApara aho! anityAdibhAvanAo para karelI vicAradhArA ane aho!thInItaratuM haiyubanAvI che, jethI kaMTALavAnuM pratyeka anuSThAnamAM jAmelI prItinA baLe ApaNe - thAkavAnuM Ave ja nahIM! kiyAmAM ja evo AnaMda avazya vidgonA DuMgarone oLaMgI zakIe. Ubho karI de, ke jethI kriyAnA phaLanI apekSA ane vino jo pratikULa hoya, to tyAM karma Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpadAgama 161 nirjarAno hisAba lagAvI, svasthatA TakAvI kahevAyake je AtmAnelAbhakArI hoya. dareka zubha zakAya. A vino nathI, karmano hisAba sarabhara anuSThAnanI tAkAta che, ke te AtmAne lAbhakArI thavAno avasara che! ema vicArI samAdhAna meLavI saMpatti kamAvI Ape, jema ke vItarAga-arihaMta zakAya. ane jo vidano anukULa hoya, to paramAtmAne namaskAra karIe to ApaNane vinaya anityatAno vicAra karI samAdhimAM rahI zakAya. nAmanI saMpattinI kamANI thAya che. ane te paNa Aje sAruM-anukULa-managamatuM sAme AvyuM che, lokottara. gurubhagavaMtane vAMdaNA devAnI kriyAmAM teTakITakane keTaluM TakavAnuM? vikRtapaNuM, virUpapaNuM gurupratye mamatA, bahumAnanI saMpatti prApta thAya ane vinAzIpaNuM jene joDAyeluM che, e mane keTalo che. gurupratye mamatA joDAyelI rahe, to bahAranA samaya upayogamAM ke upabhogamAM AvavAnuM? svArathiyA saMsAra-saMsArIjano pratye mamatA eTalA khAtara huM zA mATe mArI bhaviSyamAM jaMgI UbhI na thAya. jo saMsAranI cIjapratye mamatA kALamATe guNa karI ApanArI sAdhanA gumAvuM! jAgI, to gurupratye mamatA ghaTavAnI! kAmacalAune khAtara kAyamIne choDavAnI mUrkhAI aSADhAbhUtine lADavApara ane tethInaTaDIo mAre zA mATe karavAnI? A vicArathI anukULa paramamatA jAgI, to gurupratye mamatAsUkAI gaI. vighnosAme TakI zakAya che. rAjimatIe rathanemine saMsAranA ghora duHkhomAMthI choDAvanAra gurune choDI AvA tarko ApIne ja sthira karyA hatA! ApaNe saMsAranI cakkImAM pisAvanArI naTaDIonA ghare e jovAnuM che ke ApaNA manane lalacAvanAruM je javAnuM mana thayuM! kaMI Ave che, te pugaLamaya che. ane pudgaLano vAMdaNA - vAraMvAra vAMdaNAthI gurupratye mamatA svabhAva ja che pUraNa-galana! zaTana-patana ane nAmanI saMpatti prApta thAya che. vinAza! pudgaLanA tamAma navArUpane jUnuM banAvI vAMdaNA devAthI pramAdavaza, ajJAnavaza guru devAnI, suMdarane asuMdara banAvI devAnI, surUpane pratye sevAyelA doSa-aparAdhanI AlocanA thAya kurUpa banAvI devAnI, ramya ne bibhatsa banAvI che. Ama doSanI AlocanA saMpatti prApta thAya devAnI tAkAta che kAla' nAmanA tattvanI! samayanI- che, je saMpattinA baLa para doSasevanamAM ghaTADo kALanI sauthI vadhumAM vadhu asara pugaLatattvane che. nodhAto jAya che. mATe mAre paudgalika AkarSaNomAM lalacAI javuM A ja rIte paDilehaNa karatI vakhate rakhene nathI, paNa ene mArI sAdhanAmAM vinarUpa gaNI koI jIva bicAro bhUlo to nathI paDyo ne !' e vighna oLaMgavA vadhu sAvadha banavuM che. Ama ityAdi karuNAnA vicAro UThe. AkaruNAsaMpattivicArI vighno oLaMgI javA joie. jayaNAsaMpatti che. saMpadAgama vipnane jIto ke inAma maLe! Ama - eka-eka anuSThAnamAM te-te vidhvarahita thayAke saMpad - saMpatti prApta thavAnI. anuSThAnane anurUpa bhAva UThe, e AtmAmATe sadanuSThAna kharekharatyAre sArthaka thAya, ke te anuSThAna saMpattirUpa bane che. kemake enAthI ja AtmAne AdaratAM AdaratAM ja saMpatti prApta thavA mAMDe. guNa-saMvara ane nirjarAno lAbha thAya che. Ama ahIM saMpattino artha dhana nathI levAno. e anuSThAnamAMthI AtmasaMpattinI kamANI thAya, to caMcaLa, tuccha, anarthabhUta che. kharI saMpatti to te te sadanuSThAna bane. anuSThAna nAnuM hoya ke moTuM, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 ahobhAva! "mArA bhagavAne batAvyuM !" evA athavA jemane uddezIne karAya che, temanA guNo sAthe bahumAnabhAva sAthe thAya, to saMpattinuM Agamana paNa A anuSThAnodvArA saMbaMdha joDAya che. sAdhune thAya. raste jatAM sAdhunA darzana thAya ane "sAdhUnAM namaskAra UchaLatA bhAvathI karanAro sAdhunA darzana puNyaAma ahobhAvathI mAthu jhukAvI guNonI ane sAdhanAonI paNa anumodanAno maFeNa vaMdAmi' kahevA jevI nAnI kriyA karo, lAbha meLave che. kemake sAdhune je namaskAra karavAnI to paNa tamane sAdhuvinaya saMpattinI moTI kamANI buddhi thAya che, te temano cahero joIne nahIM, paNa ja che! guNo-sAdhanAne joine thAya che. mATe dareka anuSThAnamAM kamANInI taka- namaskAra mahAmaMtranA jApano A eka saMpattinA Agamane jotAM zIkho. dAna ApyuM. viziSTa lAbha che. "namo arihaMtANa" bolo ke calo, paropakAra ane tyAganI saMpatti prApta thaI. tarata najara sAme bhUta-vartamAna-bhAvInA anaMtA alabatta ahIM pAtranI paNa mahattA che, pAtra tIrthakaro samavasaraNamAM beThelA dekhAya ane pote supAtra hoya, to saMpattimAM e vizeSatA umerAtI e tIrthakarone namI rahyo che, tevI lAgaNI UbhI hoya che. thAya. A eka namaskAra anaMtA tIrthakarone pahoMcyo! koI paNa anuSThAnathI be lAbha thavA joie lAbha keTalo? anaMtA tathaMkaronA pratyekanI tIrthaMkara - (1) zubhabhAvano ane (2) zubha puNyano. thavAnI sAdhanAnI, tIrthaMkara tarIke zubha kAryonI ane azubhaAzayathI, malinaAzayathI, tuccha tIrthakaronA anaMta guNonI anumodanAno sIdho icchA pUrNa karavAnA AzayathI sAruM paNa anuSThAna lAbha maLI gayo! thAya, tyAre Azaya-bhAva azuddha che. jemake paNa A badhuM thAya kyAre ? tame dareka kuTuMbane - jamAIne apAtI paherAmaNI pAchaLa anuSThAnamAM tevI-tevI saMpatti lAvanAra bhAva Azaya azubha che. tethI azubha bhAva-pApanI Ubho karoto. eTale ke "mAre A anuSThAnathI A kamANI che. e ja paherAmaNInI kriyA sAdharmikane AtmakamAI meLavavI che evo bhAva Ubho thavo thatI hoya, tyAre Azaya zubha hovAthI zubhabhAva joie. A AtmakamAi jevI kalpI hoya, ane ane puNyanI kamANI thAya che. alabatta, kyAreka pachI emAM jevA zubhabhAvo pUryA hoya, tevuM uparokta baMne kriyAomAM Azaya vaiparItya paNa anuSThAna thAya, ane tevI saMpattinI kamANI thAya. saMbhave che. ane tyAre lAbha-nukasAnanA lekhA- tethI tahetu - saMpatti - vinayAdisaMpatti jokhA paNa badalAya che. meLavavAnA hetuthI karAyeluM anuSThAnasadanuSThAna bane koi paNa kriyA jyAre parArthamaya bane che, che. tyAre te zubhabhAva lAvanArI bane che. emAM svArtha ahIM jijJAsA thAya, kyuM anuSThAna karavuM? gauNa hoya che. tethI azubhabhAva rahetA nathI. kevI rIte karavuM? kayA bhAvathI karavuM? kaI kaI parArthabhAva uttama zubhabhAva hovAthI saMvara- saMpattikamAvavA karavuM. te-te anuSThAnathI kaI kaI nirjarAmAM ane zubhasaMskAramAM kAraNa bane che. ane saMpatti maLe? ityAdi.. mATe ja sadanuSThAna mATe zubhakiyA puNyabaMdhamAM nimitta bane che. eka lakSaNa mukyuM vaLI zubhAnuSThAna jemanA paranI zraddhAthI jijJAsA: moTebhAge anuSThAna - kriyAo Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tajajJasevA 163 varSothI thavA chatAM ragaziyA khAtA jevI cAle che, nathI, te mANasa jagatanA sArA kAryo vakhANe tene kAraNa? e anuSThAna kriyAo aMge - tenA hetuo bIjAdaMbhana mAne? basa A ja rIte pahelI karuNA -svarUpo-phaLa-anubaMdha-sAdhatattvo, bAdhaka- ke upekSA, najIkanAnI, pachI badhAnI. tattvovagere jANavAnI icchA ja thaI nathI. icchA ahIM prastuta vAta e che, ke A rIte dareka nathI mATe jANavAnI koI taiyArI nathI. tethI 'Age kiyA- anuSThAnanA svarUpavagere jANavAnI se calI AtI hai' jevI kliAo thAya che. jijJAsA thavI joIe. kemake je ArAdhavuM che, enA dareka kriyAo pUrve jijJAsA thavI joie, svarUpane barAbara oLakhyA vinA emAM otaprota jema ke devavaMdanamAM pahelI hoya pUrve arihaMta thavAya evI rIte ArAdhanA thaze kevI rIte? ceiyANaM bolavAnuM ane bIjI thoya pUrve savvaloe A jijJAsApara AvezuzruSA. AzuzraSAne arihaMta ceiyANaM bolavAnuM. Ama kema?" Avo pAtALasera jevI batAvI che. tethI enA hetubhUta prazna uThe- jijJAsA jAge, to enuM jJAnI guru- jijJAsA paNa pAtALasera jevI che. pAtALasera bhagavaMto pAsethI samAdhAna meLavI zakAya ke pahelA eTale satata pANInuM vaheNa cAlu. jema jema pANI najIka rahelA, (athavAderAsaramAM hoie, to sAme kADhatAM jAva, tema tema pravAha vadhato jAya. e ja rahelA) ke je sAkSAt che athavA yAda ApavAdvArA rIte jema jijJAsA vadhe, ema zuzruSA vadhe, jema vizeSa upakArI paNa che, tethI pahelI vaMdanA emane zuzraSAvadhe ema zravaNAdinA mAdhyamathI jJAna vadhatuM karavI joie. kemake emanA dvArA ApaNane jAya, kriyAvagerenA rahasyo samajAtA jAya, e cittanI samAdhi paNa maLe che. pachI emanA dvArA jANavAthI kriyAmAM AnaMda vadhe. tethI pharI navuM navuM emanA jevA ja badhA tIrthaMkaro yAda AvavA zakya jANavAnuM mana thAya. A paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che, tethI e badhA arihaMtone vaMdanAdikaravAno lAbha che. levA pachI savvaloe arihaMta ceiyANa... pahelA tajajJasevA? konI sevA? jijJAsAne sAme rahelo ghaDo jJAnano viSaya bane, pachI tenA saMtoSanArA jJAnI gurubhagavaMtanI sevA. koI paNa dvArA temAM rahelA ghaTatvasAmAnyanA AdhAre badhA anuSThAnarUpa vepAramAMthI AtmasaMpatti kamAvavA ghaDA jJAnaviSaya bane. anuSThAnanA hetu-svarUpa-phaLavagerenuM jJAna meLavavuM ahIM A vAta samajavA jevI che, ke maitrI- jarurI che. e mATe jJAnI guru bhagavaMtonI sevApramoda - karuNA- upekSA bhAvanA jagatavyApI sArAmAM sArI rIte upAsanA karavI joie. ISTadeve banAvavAnI che, paNa tenI zarUAta kyAMthI karavAnI? kahelI paddhati mujaba sevA karavAthI AtmA ghaDAya to ke gharathI, pAse rahelAthI! vizvabaMdhutvanI vAto che. sevAnuM rahasya che samarpitatA, vinItatA ane karanAro gharamAM ja kleza kare, te kema cAle? gharane upAdeyatA. A traNapUrvaka sevA karavI. ThAranAro jagatane ThArI zake. evI rIte samAraMbho ke tadanugraha sUtramAM "ca" zabdanA sAmarthyathI jAhera meLAvaDAomAM jagatabharanA sArA kAryone A arthalevAno che. iSTadeva - gurunI sevA karavAthI vakhANanAro gharanI cAra vyakti AgaLa gharanI ja teono anugraha prApta thAya che. bIjI rIte kahIe, koI vyaktinA sArA kAma dilathI vakhANe nahIM, te to je anuSThAna karavAthI ISTadeva-guruno anugraha kema cAle? je najIkanAne dilathI vakhANI zakto prApta thAya, te anuSThAna sadanuSThAna bane che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 deva vItarAga che, guru vItarAga thavA tarapha che - vairAgI che, teopAsethI nigraha ke anugrahanI apekSA rAkhI zakAya nahIM, to teono anugraha maLe kevI rIte ? A praznano javAba e che, ke A anugraha ke kRpA teopAsethI nahIM, paNa hRdayamAMthI meLavavAnI che. hRdayamAM UbhI karavAnI che. ApaNA hRdayamAM deva-gurunuM sthAna jeTaluM UMcuM bahumAnabhAva jeTalo joradAra ane e bahumAnane anurUpa hRdayamAM teopratyeno samarpitabhAva jeTalo joradAra eTalI kRpA ApaNane sahaja prApta thAya che. sAkSAt droNAcArye tarachoDelA ekalavye A kAma karyuM. pote jaMgalamAM jaidroNAcAryanI pratimA banAvI, e pratimAnI samakSa dhanurvidyA zIkhavAnuM zaruM karyuM. dareka vakhata pratimAne pUchI pUchIne ( bhale pratimAjavAba na Ape) bANa calAvavA mAMDyA. A je bahumAnabhAva ane samarpitabhAva hato, enA prabhAve ekalavya arjunane paNa irSyA karAve evo bANAvalI banyo. sAkSAt guru taraphathI avakRpA maLavA chatAM, haiyAmAM gurubahumAnabhAva hovAthI aMdarathI mahAanugraha prApta karyo. na tethI ja jyAre bhasatA kUtarAnA moMmA kUtarAne ijA na pahoMce e rIte khANo bharI dIdhA. ane te joi badhA pAMDavo cakita thayA. ane AvI dhanurvidyA konI pAsethI zikhyA ema pUchyuM. tyAre ekalavye kahyuM - guru droNAcArya pAsethI. khinna ane Azcaryacakita arjune A vAta droNAcAryane kahI. droNAcArya ekalavya pAse AvyA. kahyuM - meM to tane kADhI mukyo hato, pachIte emakemakahyuM ke dhanurvidyA droNAcArya pAse zIkhyo. ekalavye droNAcAryanI pratimA batAvI kahyuM - Ape mane kADhI mukyo hato, paNa meM mArA hRdayamAMthI Apane kADhyA na hotA. A hRdayamAM rahelA ApanI kRpAthI huM A zIkhyo. yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 A che hRdayamAM bahumAnabhAvathI sthApelA deva-gurunI niraMtara maLatI kRpAnI kamAla. AvI vyakti dareka vAtamAM deva-gurune ja AgaLa kare. kAryAraMbhekRpAnIyAcanA karavI ane kArya pUrNa thaye kRpAno camatkAra mAnI AbhAra vyakta karavo joie. paMcasUtramAM paNa kahyuM che ke 'ao ceva paramagurusaMjogo' Ama dareka vAtamAM gurune AgaLa karanAro aMte paramaguru = paramAtmAno saMyoga pAme che. gurunAmanI pavitragaMgAnadI aMte paramagurunAmanA mahAsAgaramAM maLe che. tethI e gaMgAnA kinArAne - gaMgApravAhane pakaDI rAkhanAro aMte paramagurunAmanA mahAsAgarane pAme che. ahIM pUchoke, eka samyag anuSThAna lAvavA ATalA badhA lakSaNo kema batAvo cho? ahIM samAdhAna A che, je anuSThAno zubhAnubaMdhI hoya, te saddanuSThAna che. arthAt e anuSThAnothI evA puNyadaLiyA kamAvA maLe ke jethI parabhavamAM samRddhinI sAthe pharI saddanuSThAna mATenI sAmagrI maLe, ane e anuSThAnothI evA zubhabhAva kamAvA maLe, ke jethI parabhavamAM paNa evI sAmagrI maLye pharIthI evA sadanuSThAna AdaravAnAM koDa jAge. jo zubhAnubaMdha na paDyA hoya, to e zubhaanuSThAnathI upArjita parabhavanI puNyAithI samRddhi maLe, paNa zubha anuSThAna na maLe. (sAmagrI ane/ athavA evA bhAva na maLe. ) Ama sadanuSThAna karatAM karatAM zubhabhAva UThyA joie, zubha saMskAro AtmAmAM paDavA joie. to ja zubhAnubaMdha thAya. paNa A saMskAro ema sahaja - sastAmAM UbhA thatAM nathI. emATe uparokta Adara-prIti-avighna vagere sAmagrI joie che. khoTA anuSThAno sahaja Adara vagerethI thatAM hovAthI enA saMskAro sahaja paDI jAya che. sAme pakSe sAnuSThAno sahaja Adara vagerethI thatAM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhipUrvakanA kAryo saMsAra phaLaka 165 nathI, kemake navA che. manane hajI phAvatA-gamatA kAryothI saMsAranAmanuM phaLa meLave che. kAraNa ke e nathI. mATe temAM Adara Adi lAvavA prayatnazIla kAryo svabhAvathI vipAka-pariNAme virasa = banavuM paDe che. A sadanuSThAnanI carcA thaI. viparIta rasavALAM che. asaMmohathI thatuM anuSThAna AvuM sadanuSThAna hoya che. Ano artha e thayo, ke koI paNa viSayamAM Ama buddhi jJAna ane asaMmoha A traNa prakAranA tame jajameMTa indriyonA AdhAre levAnuM rAkho; to bodhanI vAta karI. have koNa buddhipUrvaka kAryo kare aMte phaLarUpe saMsAra ja maLavAno che. ahIM saMsAra che? ane tenA phaLarUpezuM meLave che? ityAdi vAta e phaLarUpa hovA chatAM sohAmaNo biskula nathI, kare che. paNa mAtra bihAmaNo che, te samajI levAnuM. buddhipUrvakanA kAryo saMsAraphaLaka tAtparya e AvIne UbhuM ke jeo buddhine AgaLa tatra-- karI cAle che, ane indriyone managamatA viSayone vRddhipUrvA ivarmAdhi, sarvASyaveda dinAmu ja meLavavAmAM sArthakatA mAne che, teone pariNAme saMsAranA jeva, viSAviratvitaH pArikA saMsAranI duHkhamaya cakkImAM pisAvAnuM ja rahe che. guddhipUrvIffrLa-cathotiddhivizva- indriyonA viSayomAMthI tatkAla zAtA nAni saLeva sAmAnya hato, tehinAM- meLavavA janAro, ane temATe viSayomAM anukULapraLinA vimityAda-saMsAranA jevagazAstra- pratikULa, sArA-narasAno bheda pADanAro potAnI pUrvati, tathA vAda-vivAviratvitaH ti- buddhithI tatkAla kadAca zAtA pAme che ane teSAM niyoti va vipavitatvati rajA azAtAthI bhAge che. paNa pariNAme azAtAnA AmAM. cakkaramAM ja phasAya che. azAtAvedanIya karma bAMdhe gAthArtha ahIM jIvonA buddhipUrvakanA badhA che. A vipAkanI kaTutA che. badhA ja kAryobuddhija kAryo vipAkavirasahovAthI saMsAraphaLadAyaka bane pUrvaka thAya, to aMte azAtA ane asamAdhidenArA bane che. ane jJAnapUrvaka thAya, to samAdhidAyaka TIkArtha: ahIM - lokamAM jIvonA pUrve kahelA banImokSanA aMgabhUta bane che. zAstranirapekSa badhuM lakSaNavALI buddhine AgaLakarI karatAM sAmAnyathI vipAkadAruNa che, zAstrasApekSabadhuM vipAkamadhura che, badhAja kAryo zAstrapUrvakana hovAthI saMsArarUpaphaLa A nicoDa che. ApanArA bane che. kAraNake te kAryo niyogathI ja jJAnapUrvakanA kAryo mokSAMgarUpa vipAke virasa pariNAmavALA hoya che. jJAnapUrvANi tAnyeva, muktyaGgaM kulyoginaam| vivecana : prAyaH jIvonA badhA kAryo shrutshktismaaveshaadnubndhphltvtH||125|| sAmAnyathI indriyajanitabuddhipUrvaka thatAM hoya che. jJAnapUiffja-thohitajJAnanivaghanAni kemake prAyaH badhA jIvo indriyArthabhUta viSayonA tAjeva- vimityAdimuvacamatinalAlacu hoya che. buddhinuM kAma che indriyanA viSayone yonAM-vacaHIkSAnAm | jtayogibrahaja pakaDavA. e kAryo ghaNA hovA chatAM, ghaNA mAsamavajJApanArtha, suta tyAda zrutazatti - prakAranA hovA chatAM, phaLa ekarUpa e aMze che ke e samAvezat deto, amRtazayiM , naitamAre badhAthI aMte to saMsAra ja vadhe che. arthAt e badhA muharya uttayotvim mata pravAha anuvanyapaThana Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 tvata:-muvAjatvasiddha, tAttvinuvaccevamUta- yogIonI tevI pravRtti hotI nathI. ahIM gotrayogInI sAthe pravRtacakyogInI paNa bAdagAthArtha jJAnapUrvakanA te ja kAryo zruta- bAkI jo iSTa hoya, to tenuM kAraNa e saMbhave che, ke zaktinA samAvezathI anubaMdhaphaLavALA hovAthI pravRttacakyogIo kulayogIonI uparanI kulayogIone muktinuM aMga bane che. bhUmikAmAM hovAthI emanA anuSThAnone asaMmoha TIkArya pUrve kahyuM evA jJAnathI karAtA karmo pUrvakanA gaNavAnI zAstrakAranI gaNatrI hoya. kulayogIo mATe mokSanuM kAraNa bane che. ahIM athavA, yoganI vAtonI yogyatAno AraMbha kulayogInI vAta karavAthI nakkI thAya che, ke jeo kulayogIothI che. ahIM kulayogIothI anyane kulayogI nathI, teone A jJAnapUrvakanA kAryo je asaMbhava kahyo, te upalIkakSA-pravRttacakranA saMbhavatA nathI. kAraNa ke A kAryo zrutazaktinA vyavacchedamATe nahIM, paNa nIcalI gotrayogIsamAvezavALA kAryo che. A zrutazakti amRta- vagerenI kakSAnA vyavacchedamATe kahyo hoya, kemake samAna che. enA vinA vAstavika kulayogipaNuM pravRttacakyogitA kulayogitAnAja vikAsarUpa che. ghaTe ja nahIM. tethI zrutazakti mukhyatayA kula- arthAtu emAM kulayogitA aMtargatarUpe rahelI ja yogIone ja saMbhave che. AthI ja kahe che AvA che. jemake upAdhyAyamAM sAdhutA. anuSThAno mutsaMga banavAnuM kAraNa paNa e ja che kulayogIomAM ja AvI pravRtti hovAmAM ke A rIte zrutazaktiyukta hovAthI te tAttvika be kAraNo che. (1) zrutazaktino samAveza ane anubaMdhanA phaLavALuM hovAthI muktinuM kAraNa baneluM (2) anubaMdhaphaLatA. A be kAraNo kuLa yogIomAM ja upalabdha hovAthI teonA ja vivecanaH jJAnapUrvaka pravRtti karanAra dareka anuSThAno jJAnapUrvakanAbanI mokSanA aMgabhUtabane pravRtti karatAM pahelA hisAba mAMDe che. A kAryakaruM che. to mArA AtmAne zuM lAbha thaze? Ama dareka kArya zrutazaktino artha che Agamazakti. A Atmahitane lakSyamAM lai karato hovAthI tenI dareka AgamazaktikevI che? to kahe che, amRta samAna pravRtti muktinuM kAraNa bane che. mukti = mokSa che. eTale zuM ? jagatanA badhA viSayothI ane amRtanI zakti che nirjIvane sajIva karavAnI. AtmAne vaLagelA badhAkaSAyothI chuTakAro enuM alpAyuSIne dIrdhAyaSI banAvavAnI. maravA nAma mokSa che. paDelAne amara banAvavAnI. mAMdalAne taMdurasta jJAnapUrvakanI pravRttimAM A viSaya- banAvavAnI. A ja pramANe bhagavAnanI vANIrUpa kaSAyothI AMzika chuTakAro hovAthI te mokSAMga bane AgamanI paNa evI ja tAkAta che. AgamajJAna che. AvI pravRttigotrayogIone hotI nathI, paNa bhaLavAthI sAva nirjIva jevI thatI kriyAo kulayogIone hoya che. devagurupUjana, sAdharmika bhAvapUrvaka thavAthI sajIva banatI jAya che. jJAna sanmAna, jIvadayAbhAvavagere sArA anuSThAno jenA vinAnI kriyAo thoDI karyA pachI ke, thoDo vakhata kuLamAM che, te kuLayogI kahevAya. AvA kuLa- karyA pachI choDI devAya che. jJAnathI e kviAnA yogInI pravRtti jJAnapUrvakanI hoya che. gotra- lAbho dekhAvAthI e kriyAo dIrdhakAla sudhI TakI Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 rahenArI bane che. sAva maravA paDelI kriyAopharIthI Agamazaktine amRtazakti samAna gaNI che. jozabhera thavA mAMDavAthI AjIvana TakI javAdvArA A jJAna-Agama-zrutazaktinA samAvezaamara banI jAya che, ane varSollAsa-joma- pUrvakanI thatI badhI pravRttio zubhAnubaMdhavALI utsAha vinA thatI hovAthI mAMdalI banelI bane che. A zubhAnubaMdhonA prabhAve parabhavamAM kriyAo AgamanI jANakArInA baLapara jyAre pharIthI sAmagrI maLe che, tyAre sAthe sanmati vIryollAsathI sabhara bane che. tethI taMdurasta bane che. paNa maLe che. A sanmati AtmAne pharIthI AgamikazAna vinA dharma karavA chatAM aneka mokSamArgapara joDe che. A zubhAnubaMdha paraMparAe prakAranA bhaya-zaMkA- bhrama UbhA thatAM hatA. mokSajanaka bane che. tethI zubhAnubaMdha ane temAM AgamajJAna maLavAthI A badhA dUra thAya che. ane kAraNabhUta jJAnapUrvakanI kriyA mokSanA aMga= bhayavagerenA kAraNe ja ud bhavatI dInatA- kAraNabhUta bane che. ahIM zrutazakti zubhAnubaMdhaunmArgitA, khinnatAo paNa dUra thAya che. Ama vALI kriyAmAM kAraNabhUta che enahIM bhUlavuM, kemake thavAmAM kAraNa e che, ke AgamajJAnathI pUta thayA mRtazaktithI bhAvita AtmA pratyeka zubhAnuSThAnamAM pahelA puDjhaLapara-mAnelA managamatA dhana- tadanurUpa zubhabhAvone joDe che. ane bhAva anubaMdhamAM sAdhanavagere bhogapabhoganA sAdhano para mamatA- kAraNabhUta che. ahIM A mutsaMga bananArA Asaktio UbhI thaI hatI. A puLamamatAnA anubaMdhane tAttvika zubhAnubaMdha emATe kahyo che, kAraNe jIva pudgaLabhAnamAM hato, AtmadaSTie ke zrutazaktinA samAveza vinA paNa jyAre jIva bebhAna hato. jene potAnuM bhAna nathI te bebhAna zubhakyiA kare che, tyAre temAM koIne koI prakArano kahevAya. jene AtmAnuM bhAna nathI, te badhAbebhAna bhAva joDAyelo hoya che. paNa te AgamapUrvakano che. Agamazakti AtmajJAna karAvavAdvArA AtmAne na hovAthI jevo AgamamAM kahyo che, tevo nathI bhAnamAM lAve che. pudgaLanI mamatA choDAve che. hoto. ajJAnavAsita, saMjJAvAsita ane kyAyaatyaMta hitakara puruSa AptapuruSa kahevAya. A vAsita hovAthI te bhAvo svayaM azubha che. tethI e AptapuruSanI vANI Agama che. ApaNA bhAvonA kAraNe je anubaMdho UbhA thAya che, te paramAsapuruSa bhagavAna mahAvIrasvAmInI vANI paNa azubhabane che. pariNAme mokSahetuka kriyAothI parama AgamabhUta che. e bhagavAne kahyuM che 'ege paNa paraMparAe mokSa prApta thato nathI. tethI e AyA" "ego me sAsao appA AtmA eka anubaMdho ane temAM kAraNabhUta azubha bhAvo che. mAro eka AtmA ja zAzvata che, bAkI badhA tAttvika nathI. tyAre zrutazakti bhaLavAthI thatAM bAhyabhAvo che, azAzvata che. mArA AtmA sAthe bhAvo ane anubaMdho mokSAMga bane che. mATe koI levA devA dharAvatA nathI. tethI e badhApara zubhAnubaMdha che ane tAttvika che. mamatA rAkhavAmAM mAre mAruM gumAvavAnuM che ityAdi saMmoharamuni, vaeNntiparizuddhitA jJAna A AgamathI prApta thAya che. A Agama- nirvANAizu, pravAtItArtha vinAmUiAradA zakti-jJAnazakti che. AnA prabhAve pugaLaparanI saMdaramuni-punaryathovitAsaMmoheMmamatA TaLavAthI e mamatAsAthe joDAyelA bhaya- nivadhanAni tu anitAriNati-kArata, zaMkA-bhrama-dInatA vagere paNa TaLI jAya che. mATe paripAvizena kimiTyAda-nirvAipalAnyA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 zIvra tAnceva Li vevAmitkAda-bhavAtItArtha- upAdeyane Adare. paisA sAthe rahevuM e jherI sApa yayana-saT pastattvahinAmatyartha: zaradA sAthe ramavA jevuM che. ema AgamathI jANyA pachI bhavAtItArthayAyIonI asaMmohapravRtti paisAno tyAga kare, tyAre asaMmohadazA Ave. Ama gAthArtha : bhavAtItArthayAyIonA AgamArthane anurUpa parizuddha anuSThAna e asaMmohathI udbhavelA anuSThAno ekAMta parizuddha asaMmohanI viziSTatA che. enA kAryomAM kyAMya hovAthI zIghra nirvANaphaLadAyaka bane che. dUSaNake aticAra lAgavAinahIM. A ekAMta zuddha TIkArya sArI rIte paramatattvane jANanArA karmo-kAryothI enA karmo paripakva bane che. ane bhavAtItArthayAyIonAM pUrvokta lakSaNovALA zI mokSamAM kAraNa bane che. asaMmohajanya anuSThAno ekAMta parizuddha hovAthI guNasenarAjAe e bhavanA aMtakALe paripAka dvArA zIghra mokSadAyaka bane che. asaMmohabharI pravRtti AdarI. emAM deva banelA vivecana bhavAtItArthayAyI=paramatattvane agnizarmAe karelA maraNAMta upasargo paNa sArI rIte jANanArAo. AmanA anuSThAno samyapha sahI lIdhA. A asaMmohanAphaLarUpe mAtra buddhipUrvaka ke jJAnapUrvaka nahIM, paraMtu asaMmohajanya 17 bhavamAM (nava bhava manuSyanA vacce AMtarAnA hoya che. ATha bhava devalokanA) vistAra thai gayo. anaMta jJAna ane asaMmohamAM zuM pharaka? A praznano pugaLaparAvarto pasAra karanAra jIva mATe 17 bhava javAba che ke, jJAna paNa AgamazaktirUpa che, ane koI visAtamAM nathI. asaMmoha paNa AgamapUrvaka che, chatAM jJAnapUrvakanA A asaMmoha che. paratattvane sArI rIte anuSThAnomAM asaMmoha janya anuSThAnonA bIjA jANanAra bhavAtItArthayAyI jIvo A asaMmoha batAvelA lakSaNo spaSTa upalabdha thatAM nathI. pAme che. bhava=saMsArathI atIta-cheka pele pAra alabatta bIjarUpe hoi zake che. vaLI, jJAna- raheluM je paramatattva che ke je paramazuddha AtmatattvapUrvakanA anuSThAno hovA chatAM, e vakhate e rUpa che; te ja parama arthabhUta che. te tarapha yAyI = anuSThAnomAM ke anyadA pramAdAcaraNavagere saMbhave janArA.... mAtra janArA nahIM, jhaMkhanApUrvaka che. jyAre asaMmohanI bhUmikA pAmelA jarA paNa janArA... laya lagADIne macI paDanArA. para = pramAdasevatA nathI. Ama asaMmohanA kAraNe kAryo zreSThatama Atmatattvane eTale ke karmamaLathI rahita pramAda vinAnA, kaSAya vinAnA bane che, ane atyaMta zuddha, koI prakAranI upAdhi vinAnA, upazamarasathI chalaktAM thAya che. AgamanI vANI jJAnaudyotathI jhaLahaLatAM, amApa AnaMdamAM mAne, paNa pUrepUrI amalamAM mukI zake e jJAnI jhIlatAM Atmatattvane jANI lenAro pachI saMsAranA che, jemake AgamathI jANI paisAne jhera mAne che, badhA tuccha-rAMkaDA-duHkhajanaka padArthomAM kevI rIte paNa saMsAramAM rahyo chuM, e mArInabaLAI che, ane ramamANa banI zake?tethI e ja zuddha Atmatattvane mATe paisA rAkhuM chuM e kamanasIbI che, ema pAmavAnI laganavALo asaMmohI evA ja bhavya samajIne paNa paisA sAthe saMbaMdha rAkhanAro jJAnI anuSThAnonA mAdhyamathI satata e tattvanA ja che. jyAre asaMmohadazA tyAre ja Ave jyAre saMparkamAM rahe che. enAthI jarA paNa Agho pAcho AgamArtha jANyA mujaba heyano tyAga kare, thato nathI. indriyArthone A asaMmohIe dUra Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavAtItArthacAyIonuM lakSaNa batAve che haDaselI dIdhA che. Agamane mAtra jJAta nahIM, paNa AtmasAt karyA che. AgamanI vAta enI svabuddhi rUpa thai gai che. arthAt have ene Agamano repharansa nathI levo paDato, e je sahaja rIte ArAdhanA kare che, emAM ja AgamArtha Tapakato hoya che. asaMmohanI A dazAmAM ja kharekhara jIva 'jIve che' ema kahevAya. kemake asaMmoha dazAmAM rahelo jIva 'krodha karavo e mota che, kSamA e ja jIvana che. ahaMkAra-mada -abhimAna mota che. namratA vinaya e ja jIvana che. kaSAyo e maraNarUpa che, upazamabhAva jIvanarUpa che, indriyonI Asakti vivecana : zabdAdi viSayo jaDa-pugaLa prakRtinA bhAvo che. tethI prAkRta gaNAya che. A viSayo buddhinA stara sudhI grAhya banatAM hoya che. indriyArthagrAhI buddhi paNa AvA jaDa-prAkRtaviSayone paDatI hovAthI jaDaprakRtirUpa che. kemake e buddhithI doravAyelo ane indriyanA viSayabhUta motarUpa che, utkaTa virAgadazA e ja jIvana che.'zabdAdimAM rAcato AtmA paNa jaDa jevo banI jAya che. A daSTine pAmI gayo che. enuM gaNita e che, ke jemAM AtmA, AtmAnA guNo dhabakatAM hoya, te jIvana. jemAM AtmaguNonI katala thAya, te maraNa A asaMmohadazAnI tarata najIkamAM che paramAtmadazA. parama zuddha AtmatattvanI prApti. A bhavAtItArthayAyI asaMmohI jIvonuM lakSaNa zuM haze ? evI jijJAsAmAM kahe che... eteSAmeva lakSaNamAha- prAkRteSviha bhAveSu, yeSAM ceto nirutsukam / mavamo virAste, mavAtItArthayAvinaH / / 12 / / prApteviTTu bhAveSu-rAjvAvijI vuddhiparyavasAnepu, ceSAM ceto niruttu niHsajjatAsamAvezAt, bhavo viste-mUtA nIvA mutttattpA mavAtItArthayAyina 3jyante, manvittA'(ntA') saMsparzAditi // 127 // bhavAtItArthayAyIonuM lakSaNa batAve che gAthArtha : ahIM jeonuM citta prAkRta bhAvomAM nirutsuka banyuM che, te bhavabhogavirakta jIvo bhavAtItArthayAyI che. 169 TIkArtha: prAkRta = tuccha zabdAdi viSayo ke je buddhi sudhI pahoMcI zake che, teomAM jeonuM citta niH saMgatAnA samAvezathI utsukatAthI rahita banyuM che. ane jeo saMsAragata bhogothI virakta thayA che, AvA jIvo muktajIvo jevA che. bhavasaMbaMdhI vicArothI sparzAyelA na hovAthI teo bhavAtItArthayAyI kahevAyA che. zuddha cetanavaMtA AtmatattvanI lagana jene lAgI gaI che, te jIvane A prAkRta zabdAdi viSayo tarapha jarA paNa AkarSaNa thatuM nathI. Ama bhavAtItArthayAyInuM prathama lakSaNa e che, ke e jIvone uparokta prAkRtarAkhvAdi viSayotarapha jarA paNa utsuktA thatI nathI. kAraNa ke teo niHsaMgadA pAmyA che. niHsaMgatAno samAveza thayo che. ethI asaMmohadazAmAM e jIva Avyo che. have e baddhie batAveluM mAnato nathI, buddhi para zraddhA rAkhato nathI, paNa Agame batAveluM mAne che, enA para zraddhA rAkhe che. buddhie je viSayone sArA mAnyA che, Agame te ja viSayone heya- choDavA jevA kahyA che. tethI AgamajJAtA e mahAnubhAva viSayonA saMgamAM Avato nathI. Ama niHsaMgatA pragaTa thAya che. ane enA prabhAve have cittamAM zabdAdi viSayoaMge koi prakAranI utsukatA ja jAgatI nathI. viSayothI alipta rahevAnA upAya pUcho, prAkRta zabdAdi bhAvonI vacce rahI lezamAtra utsukatA rAkhavAnI nahIM, Akema bane? Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 ahIM A javAba che ke, (1) viSayono ane cakkara mArIne Ave, to abhayadAna ApuM, paNa viSayothI UbhA thatAM bhavasvarUpano spaSTa bodha thaI eTalo khyAla rAkhavo paDaze, ke eka paNa TIpuM gayo che, tethI (2) mAthe bhaya Ubho thayo che ke bhUmipara paDavuM joie nahIM. jo eka paNa TIpuM jo eka kSaNamATe paNa viSayomAM kheMcAyo, to mota bhUmipara paDyuM to tyAM ne tyAM tenuM Doku kApI nAMkhavAmAM Avaze. mananI sthiratApara zeThaputranuM daSTAMta jIvavAnI AzAthI zeThaputra A kAma mATe ekanagaramAM rAjA-prajA dhArmika, paralonI taiyAra thayo. telapAtra laIne zaheramAM cakkara mAravA ciMtAvALA. paNa eka zeThaputranAstika. paralokane nIkaLyo. rAjAe Thera Thera pAMca iMdriyanA joradAra mAne nahIM, dhyAna-yoga vageremAM paNa mAne nahIM. AkarSaka viSayasAdhano goThavI dIdhelA. kyAMka bhavya enuM mAnavuM hatuM ke mana caMcaLa che, e paramatattvamAM saMgIta jalaso cAle, kyAMka suMdara nATaka ceTaka, ke paramAtmAmAM parovAvuM zakya ja nathI. mATe evI heratabharyA khelo thAya, kyAMka phUla-attara vagerenI ceSTA karanArA ke evI prarUpaNA karanArA sAdhuo sugaMdha mahekI rahI hatI. kyAMka jIbhane caTAkA paDe Thaga che, daMbhI che. evI jAtajAtanI khAvAnI vAnagIo goThavI hatI. rAjAne zeThaputranA A vicAronI khabara paDI. to kyAMka suMdara lalanAo mojamajA mATe AkarSI rAjAe enI zAna ThekANe lAvavA yukti ghaDI rahI hatI. gumarIte enA gharamAM sonAmahoronI eka thelI paNa zeThaputra to motanA bhaye ekamAtra mukAvI dIdhI. pachI zaheramAM jAherAta karAvI ke telanA pAtrapara dhyAna kendrita karI dhI me.... sonAmahoranI thelI guma thaI che. jene maLI hoya, dhIme.. pagalA bharato cakkara mArI Avyo. te ApI jAya, nahIMtararAjAtapAsakarAvaze, ane eNe kazApara najara suddhA nAMkhI nahIM. jene tyAMthI maLaze ene garadane mAraze. eka paNa TIpuM tela DhoLAyuM nathI. enA zeThaputra to mArI pAse nathI" e vizvAsamAM AnaMda sAthe rAjA pAse pahoMcyo. hato. rAjAnA sipAioe enA ghare tapAsa karI. rAjAe pUchyuM - kema telanuM TIpuM paDyuM? thelI maLI. muddAmAla sAthe rAjA pAse laI gayA. pelAe sagaurava kahyuM - nA. eka TIpuM paDyuM nathI. rAjAe zeThaputra para AMkha lAla karI - rAjA kahe - are e bane ja kema? tame doDha prahara harAmakhora ! dhoLA libAsamAM AvA kALA kAma (sADA cAra kalAka) nagaramAM ryA, chatAM telanuM TIpuM kare che. zeTha zAhukArano chokaro thai labADIgIrI kema paDyuM nahIM? eNe kahyuM - meM mana barAbara e kare che. jAo zULIe laTakAvo Ane! pAtramAM coMTADI dIdhuM hatuM. sAvadhAnI rAkhI. tethI zeTha doDatA doDatA AvyA. mApha karo! TIpuM DhoLAyuM nahIM. rAjAe pUchyuM- paNa rastAmAM mahArAja, mArA dikarAno A eka aparAdha khAmI jAtajAtanuM jovA-sAMbhaLavA to maLyuM haze ne! zeTha putre kahyuM - meM e kazA tarapha dhyAna ApyuM nathI, zeThe bahu kAlAvAlA kyuM tyAre pIgaLyAno tethI mane kazI khabara nathI. dekhAva karI rAjAe kahyuM - jo tamAro putra telathI tyAre rAjAe kahyuM - to atyArasudhI zAno chalochala bharAyelA A pAtrane laI AkhA nagaramAM bakavAsa karato hato ke sAdhuonuM mana paNa sthira khAva. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI zake ja nahIM? managamatA viSayovageremAM gayA UbhagavuM joie. garama cA maLe, ne gamI jAya vagara rahe ja nahIM. jo tAruM mana eka motanA bhaye to vairAgya kyAM Take? pavanavALI jagyA maLe, ne bahAranA viSayomAM gayuM nahIM ane telanA pAtrapara manane phAvI jAya, to vairAgya kyAM rahyo? sAruM kapaDuM sthira thaI gayuM tojeone viSayomAM mana javApara ke sArI pena Avene lalacAi javAya, to vairAgyano bhavobhavanA mota dekhAtA hoya, teonuM mana pAvara kyAM rahyo? viSayothI virakta banI paramatattvamAM-paramAtmAmAM samajo, mokSamArganI sAdhanAmAM keTalA sthira thAya, emAM khoTuM zuM che? daMbha ke ThagAI kyAM AgaLa vadhyA? enI kasoTI ja A vairAgya che. AvI? bola kabUla kare che ne ke munionuM mana alabatta, gRhasthone lalacAI javAnA sthAnoparamatattvamAM sthira thai zake che. zeThaputre kAna pakaDI viSayo ghaNA che, ghaNA AkarSaka che. tethI teo kabUlAta karI. mATe vairAgyamAM TakavuM ghaNuM agharuM che. sAdhune evA tyAre rAjAe kahyuM - jAo! nagaramAM jaI sthAno- viSayo ochA che, chatAM jo emAM paNa ghoSaNA karo, ke meM atyAra sudhI je kahyuM hatuM, te e lalacAI jAya, to vairAgyarasa sUkAvA mAMDyo badhuM khoTuM hatuM. paraloka-paramatattva che. ane ema samajI levAnuM. paralokanA bhaye-saMsAramAM duHkha bhogavavAnI jo potAnA guNo - AtmaguNonI bhUkha pIDAnA bhaye athavA paramatattvapratye AkarSaNanA jAge, ane emAM ramaNatArUpa AtmaguNakAraNe munionuM mana viSayothI virakta thaI bhogamAM je mastI mANe, ene emAM viSNabhUta paramatattvamAM sthira thaI zake che. viSayapara virakti jAge. A vicAraNA para viSayonI vacce paNa AtmaguNaramaNatA cAritrarUpa che. A viSayothI virakta thaIne rahI zakAya che. cAritraguNano bhogavaTo e ja saMvara-nirjarA che. atyArasudhInI anAdikALathI sasaMgadazA hatI. ane saMvara-nirjarAnA rAgIne ja cAritra guNano viSayotarapha Asakti hatI. viSayAsaktinA kAraNe bhogavaTo game. anaMta mota maLavA chatAM etarapha daSTi hatI. AtmaguNanA bhoganA rAgI bane, te ja asaMmohadazAne pAmelA AgamajJAnIjIvane bhavabhayajanaka viSayabhoganA virAgI bane. have tattvadaSTi prApta thaI che. viSayomAM eka nahIM AvA bhavaviraktajIvo sazarIrI hovA chatAM anaMta mota dekhAya che. A anaMta motanA bhaye muktajIvo jevA che. jema mukta jIvone saMsAraAsakti tUTe che. niHsaMgadazA Ave che. bhogothI saMsAranA viSayo sAthe jJAna sivAya bIjo koI virakti jAge che. ane managamatA viSayo tarapha saMbaMdhanathI, tema AviraktajIvone paNa saMsArautsAha jAgato ja nathI. basa A rIte saMsAra- saMsAranA viSayopratye jJAna sivAya bIjo koI sukhathI UbhagI javuM enuM ja nAma che, vairAgya. nahIM saMbaMdha nathI. kemake e badhA mATe koI utsuktA joyelA devatAI sukhotarapha na AivA mAtrathI nathI, cittacoMTatu nathI. teonuM citta bhavaparanahIM, vairAgyaraMga pAko na gaNAya. paNa ahIM dekhAtA, bhavane oLaMgI gayelA padArthopara che. tethIja teo maLatA, sahaja prApta thatAM sArA kapaDAM, sArA bhavAtItArthayAyI che. bhojana, sArA sAdhano, sArA mAna-pAnathI citta purvavatumADapi, teSAM zamaparAyA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 avasthAbhedabhede'pi, jaladhau tIramArgavat // 128 // ka va tu mArgovi cittavizuddhitakSaLaH / teSAM-mavAtItArthayAyinAM zamaparAyaLa:-zamaniSTha:, avasthA khetamete'vi-LasthAna melApekSayA khattathI sImAvivitti nirzanam / avasthAmezeH taddUrAsannatAdibhedena // 128 // mokSamArga eka ja - zamaparAyaNa gAthArtha : teono avasthAbhedathI bheda hovA chatAM samudramAM kinArAnA mArganI jema zamaparAyaNa mArga to eka ja che. TIkArya : A bhavAtItArthayAyIomAM guNasthAnakabhedanI apekSAe bheda hovA chatAM zamaniSTha cittavizuddhirUpa mArga to eka ja che. jemake samudramAM kinArAtarapha jatAM rastApara rahelAono kinArAthI dUra-najIka hovArUpa avasthAbheTha hovA chatAM rasto to eka ja che. vivecana : A asaMmohI jIvo jUdA-judA darzanane pAmyA hovA chatAM badhA eka mArge che. badhA saMsArapratye nirutsAhI che. mokSanI jhaMkhanAvALA che. ane saMsAranI sAme rahelA muktinA kinAre pahoMcavAno eka mAtra mArga che cittavizuddhi cittanI nirmaLatA-rAgadveSa rahitapaNuM. saMkleza vinAnI avasthA. cittamAM saMkleza UbhA thavAnA mukhya kAraNo che rAga-dveSa ane abhiniveza. A traNa jAya to citta saMkleza vinAnuM bane. ane to citta vizuddha bane. tethI nakkI thAya che ke kriyA bhale jUdI jUdI hoya, paNa te badhAmAMthI tAravaNI e ja kADhavAnI ke AnAthI cittavizuddhi keTalI thai ? dareka kriyAnI kharI kamANI A ja che. kemake cittavizuddhi vadhatI jAya ema saMyamanA vizuddha adhyavasAyasthAno vadhatA jAya. emAM parAkASThA Ave tyAre vItarAga bhAva prApta thAya che. yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 rAgAdibhAvomAM ane hAsyAdi lAgaNIomAM taNAyelAnA uparAmabhAvo vilopa pAme che. kaSAyanI avasthAonA kAraNe AtmA aparatattvamAM utarI jAya che. Ama rAgAdibhAvo, hAsyAdi lAgaNIo ane kaSAyAdi pariNAmonA kAraNe aparatattva = saMsAramAM aTavAyelA jIvo saMklezamaya jIvana jIve che. ane cittane duHazuddha karatA jAya che. TUMkamAM ema kahIe to cAle ke saMsArataraphano mArga eka che - kaSAyarUpa. A kaSAyanA kAraNe saMsArarUpa aparasthAnamAM jIvanuM avasthAna che. Ama kAryo bhale ghaNA hoya, paNa emAM aMtargata eka ja kAraNa che kaSAya, ke je saMsAranuM kAraNa che. e ja rIte kriyAmArgo ghaNA hovA chatAM aMtargata kAraNa eka ja che kaSAyamuktino- cittavizuddhino. A mArga paratattvano che. saMsAramuktino che. A mArge ja AtmAnI unnati che. pote je saMsArakhADAmAM paDI gayelo temAMthI bahAra nIkaLavAno A ja upAya che. alabatta A cittavizuddhimAM tara-tamabhAva hoi zake che. zamabhAvanA vikAsamAM AgaLapAchaLapaNuM saMbhave che. paNa tethI mArgabheda gaNAto nathI. mArga to eka ja gaNAya che. ahIM savAla thAya ke dekhiye mArga zivanagarano, jeha udAsInapariNAma re..' cetana jJAna ajuvAlIye - amRtavelanI A sajjhAyamAM maho. yazovijayajIe zamapariNAmane badale udAsInapariNAmane zivanagarano=mokSano mArga batAvyo che. jyAre prastutamAM zamabhAva= cittavizuddhi mokSamArgarUpa batAvI che. Amakema? ahIM javAba A che, ke upAdhyAyajI mahArAje zamabhAvathI bhAvita thavA bAhya jagata sAthe kevI rIte vartavu te batAvyuM che. jo tame jagatanA padArtho- prasaMgopratye udAsInabhAva lAvazo, to ja Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvANazabdabhemAM paNa artha ekatA tamezamabhAvamAM rahI zakazo, AgaLavadhI zakazo. tattvarUpa che. kemake e ja nirvANasaMjJA pAmeluM che. jeTalI udAsInatA vadhe, teTalozamabhAvavadhe, teTalI Atattva zabdabheda dharAvatuM hovA chatAM sAmAnyanI cittavizuddhi vadhatI jAya. apekSAe paramArthathI niyamA ekarUpe ja che. jagatanA padArthone pakaDavA jazo, to aMdara vivecana : saMsAragatabhAvathI sarvathA ukaLATa vadhaze, samabhAva haTaze. kaho, bIjAnA vimukta thayeluM tattva paratattva che. nirvANa = bujhAI baMgalA-phaleTa, pharnIcarake sArI kAra joine zuM thAya javuM. jemAM badhA ja kaluSitabhAvonA taNakhAche? kaho, IrSyAahaMtRptinA AdhAre kaSAyabhAva jvAlAo- aMgArAo bujhAI gayA che. zAMta thaI jo tamAre kaSAyothI bacavuM hoya, to tamAre gayA che, e nirvANa kahevAya. ahIM badhI azAMti kaSAyakarAvanArA padArthoparathI manane vALI devuM ja khatama thaI gaI che. paDe. udAsInabhAva keLavavo ja joie. evA dareka paratattva ja zreSTha saMsArAtatatattva che, ane padArtha joi "A mArA AtmAmATe hitakara che ke 'nirvANa zabdathI oLakhAya che. alabatta, jUdA ahitakara che? e vicAro. jo A padArtho mArA jUdA darzanonA hisAbe AnI zabdarUpe oLakha AtmAmATe hitakara nathI, to mAre enI zI jarUra alaga-alaga maLe che, paNa tattvathI to A badhuM che ? A vicAra UThe, to mana e padArtho parathI ja nirvANarUpa ja che. arthAt nAmabheda che, paNa UThe. ane to e padArthonA nimitte uThatAM kaSAyo svarUpabheda nathI. UThe ja nahIM. Ama kaSAyane UThavAnA nimitto jevAdaghaTatAM jAya, to kaSAya maMda paDato jAya. Ama zivaH paraM drA, siddhatithatirA udAsInabhAva samabhAvanuM kAraNa hovAthI baMne zatretatuteDavAthameivaivalikhi rUnA mahAtmAonI vAta eka ja che. virodhI nathI. ziva ti-sarvAtaM zivo na vidra- nirvANazabdabhedamAM paNa arthakatA zivaH, triAtapazuddha sarvAzivAbhAvAtA paraMparaMtasvAmidhitsayASSE-- pradhAnaM brahma-tathA bRhattvabRMhakatvAbhyAM sadbhAvAsaMsArAtItatattvaM tu, paraM nirvaannsNjnyitm| lambanatvAt / siddhAtmA-kRtakRtyAtmA niSThitArtha taddhyekameva niyamAcchabdabhede'pi tttvtH||129|| ityarthaH / tathAteti ca-AkAlaM tathAbhAvAt / saMsArAtItatattvaM tviti-saMsArAtItaM yathoktam- "upAdAnanimittAbhyAmadhikAritvato dhruvaa| punastattvam kimityAha paraM-pradhAnaM nirvANasaMjJitaM- sarvakAlaM tathAbhAvAttathAtetyabhidhIyate // 1 // nirvANasaMjJA saMjAtA'syeti kRtvA, taddhyekameva visaMyogAtmikA ceyaM triduHkhaparivarjitA / bhUtakoTi: sAmAnyena, niyamAt- niyamena zabdabhede'pi vakSya- parAtyantaM bhUtArthaphaladeti ca // 2 // " ityAdimANalakSaNe sati, tattvata:-paramArthena // 129 // zabdaistannirvANamucyate, anvarthAd-anvarthe - A paratattva batAvavAnI icchAthI kahe che- nonItyameva satvamiiiiArUA. gAthArtha saMsArAtIta tattva nirvANa saMjJA A ja vAta kare chepAmeluM paratattva che. te zabdabheda hovAchatAM tattvathI gAthArtha : avarSathI eka ja hovA chatAM to avazya eka ja che. sadAziva, paraM brahma, siddhAtmA, tathAtA vagere TIkArya AparatattvazreSTha evuM saMsArAtIta zabdothI te oLakhAya che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 TIkAryavivecanaH A nirvANane ko'ka pragaTyA. AjaDatattva UbhuM thayuM. A badhA bhAvonuM sadAzivatarIke oLakhe che. sadAziva = haMmezA poSakatattva hovAthI brahmamAM bRhatva che. zivarUpa - kyAreya paNa aziva = upadrava thAya jyAre jIvAtmA avidyAthI chuTe che, tyAre nahIM. saMsAranA bhAvo karmabhanita che. tethI karmanA mAyAno vaLagADa jAya che. te vakhate emAM raheluM aMtanI sAthe e bhAvono paNa aMta AvI gayo. bRhatva ane bRhatva paNa alopa thAya che. Ama tethI aziva= upadravano paNa aMta AvI gayo. mAtra zuddha parabrahma ja eka bAkI rahe che. basa A karmajanya azuddhio paNa kyAreya pAchInaphare, e pradhAna brahma ja nirvANarUpa che. rIte cAlI gaI che. AthI ja avatAravAdIo khoTA "brahma satyaM jaganmithyA A anubhUtithI Thare che. sadAzivarUpa banelAnI vizuddhi ane avidyA TaLe che. ane parabrahmamAM lIna thayA pachI nirupadravaavasthA kAyamI che. avatAra levo eno A mAyAjagata sAthe koI saMbaMdha raheto nathI. A artha che karmajanya azuddhimAM aTavAvuM ane karmajanya parabrahma upadrava ane bhrAMti rahita che. tethI upadravothI pIDAvuM. tethI pAcho avatAra levAno nirvANarUpa ja che. jene bAkI che, te sadAzivaavasthAne pAmyonathI, keTalAka Ane siddhAtmA tarIke oLakhAve ane je sadAzivaavasthAne pAmI gayo, tene che. siddha eTale zuM? jeNe sAdhavAnuM badhuM sAdhI avatAra levAno saMbhava nathI, ema nirNaya thAya che. lIdhuM che te siddha. have A jIvane koI prayojana A ja rIte koka A nirvANane parabrahma kahe bAkI nathI. tethI ja teo kRtakRtya, niSkritArtha vagere che. brahma be prakAre che. (1) para = mukhya-zreSa- paNa kahevAya che. pradhAnabhUta ane (2) apara = gauNa-apradhAna- siddhAvasthApUrvenI badhI avasthAomAM utaratI kakSAnuM. AtmAne prayojana bAkI rahe che. jemake, saMyama brahmatva paNa be prakAre Ave (1) bRhatva pALavAnuM, to zA mATe ? ahIM prayojana che, ane (2) bRhakatva. bRhatva = moTApaNuM- guNasthAnakanI pariNati vadhAravI che, UMcA UMcA ghaNApaNuM-bahupaNuM. vedAMtikamatanuM eka sUtra che- saMyamasthAno pAmavA che. to prazna thAya, guNaekoDahaM bahu syAm 'eka evo huM bahu thAu sthAnakanI pariNati-UMcA saMyamasthAna zA mATe? brahmasvarUpa Izvarane AvI icchA thai - AmAyA ahIM prayojana che, ke AtmAmAM tevuM sAmarthya che. eka brahmasvarUpa IzvaraAtmAe mAyAthI A pragaTatuM jAya, ke jethI karmanA AvaraNone toDato jagata UbhuM karyuM. brahmanA aMgabhUta ghaNA jAya. A sAmarthyanuM ke karmaAvaraNa toDavAnuM jIvAtmAo thayA. avighAthI A jIvo ema prayojanazuM? toke vItarAgabhAva prApta thAya temATe. mAnI le che ke A jUdo huM jUdo. paNa kharekhara to che vItarAgabhAva zA mATe joie che? to chevaTano eka zuddha brahma. A je bahupaNuM-bRhatva che, te javAba che siddhAvasthA prApta karavA. arthAt have brahmanuM eka svarUpa che. koI prayojana bAkI na rahe, tevI avasthA prApta brahmanuM bIjuM rUpa che, bRhatva, bRhaka= karavAnuM aMtima prayojana siddha thayA pachI koI poSaka. bahu thayelA jIvomAM caitanya AvyuM. enA prayojana rahetuM nathI. A avasthA have kAyamI thaI poSaNarUpe pRthvI, apa-tejavagere pAMca bhUto gaI. kALa nAmanuM tattva rahe, tyAM sudhI have A ja modI ,,, Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAtA 175 avasthA rahevAnI. A che siddhaavasthA. e kAraNa che. paNa teTalAmAtrathI paratattvanI prApti avasthAne pAmelo siddhAtmA gaNAya che. nathI thatI. AtmAne lAgelAkarma-kaSAya-rAgAdi vaLI koka nirvANane tathAtA kahe che. tathAtA pariNationA vaLagaNa dUra karavA paDe. emATe =haMmezA have tathA = je rUpa pAmyA, terUpe ja vairAgya-zama-samatAbhAva keLavavA paDe. e mATe rahevAnuM. badhA ja karmonA nAzathI zuddha suvarNa jJAnano abhyAsa ane cAritranI kriyAo AdaravI rUpatA jevI zuddha avasthA thaI gaI. A zuddha joie. A rIte upAdAna ane nimitto ubhayanI avasthA paNa evI rIte thayelI che, ke have pachI sAdhanAnA baLe paratattvanI adhikAritA Ave. kyAreya malinatAnathAya. karmarUpamalinatattva sAthe AnaMdaghanajIe kahyuM che kAraNa joge kAraja ekamekIbhAva pAmI malina thavAnI yogyatA paNa nipaje, emAM koI na vADa, (paNa) kAraNa viNa nAza pAmI gaI che. tethI have haMmezA tathArUpe ja kAraja nipaje e nijamata unmAda. rahevAno... mATe tathAtA kahevAya. kAraNathI kArya thAya, te sarvanaya saMmata vAta kArya thavA mATe kAraNo be che (1) upAdAna che, paNa kAraNa vinA kArya utpatti svIkAravI e kAraNa ane (2) nimittakAraNa (sahakArI unmAda che. Ama upAdAna ane nimittakAraNanA kAraNa) samanvayathI sAdhanAnA baLe AtmA paratattvane emAM yatropAdeyaM kArya tiSThati athavA pAme che. mATe A paratattva tathAtA' tarIke yadupAdAyakArya tijhati... AvyAkhyA mujaba jene oLakhAya che. kemake have AtmAmAM A adhikAritA vaLagIne kArya thAya-kArya rahe te upAdAna kAraNa. sarvakAlIna thaI che. A tathAtA karma-kaSAyavagere jemake mATImAMthI ghaDo bane che. to ghaDA' nAmanuM malInatattvonA visaMyogarUpa che - viyogarUpa che. kArya mATI nAmanA upAdAnane vaLagIne ja rahe ane Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa athavA che. kyAreya e ghaDo mATIthI noMkho upalabdha thAya AdhyAtmika, Adhibhautika ane AdhidaivikarUpa nahIM. A upAdAnakAraNa vinA nimitta kAraNo vaividhya duHkhathI rahita che. A zreSTha bhUtakoTika pAMgaLA che. upAdAnakAraNanI hAjarImAM nimitta svarUpa avasthA che. athavA bhUtakoTi= pAMca bhUtonA kAraNo kArya sAdhaka banI zake. vaLagADanI koTi= aMtanI A avasthA che. ane upAdAnakAraNa sivAyanA bIjA je parA=zreSTha athavA Adhi-vyAdhi-upAdhithI kAryopayogI bane, te badhA nimittakAraNo gaNAya. para=dUra che. ane bhUtArthaka vAstavika artha = upAdAnakAraNane AzrayIne thatuM kArya paNa nimitta AtmasvabhAvabhUta AnaMdarUpa phaLane de che. A pAmyA vinA thatuM nathI. dUdhamAMthI ghI banAvavuM hoya, tathAtA che. A paNa nirvANa sUcaka ja che. A badhA to te emane ema banI jatuMnathI. dUdhamAM meLavaNa sadAziva vagerenA upara batAvelA avarSathI to eka nAMkhI, sthira rAkhavuM paDe. ema dahIM bane. dahImAM ja artha-nirvANa artha ja prApta thAya che. tethI jUdA pANI bheLavI chAza banAvI valoNuM karavAthI judA nAme oLakhAtuM nirvANa badhA mate ekarUpa mAkhaNa taiyAra thAya. pachI e mAkhaNane ja kare che. kemake A nirvANarUpa paratattvanA lakSaNo tapAvavAthI ghI chuTuM paDe. sadAzivavagere zabdothI prApta thatAM arthomAM paNa A ja pramANe AtmA paratattvanuM upAdAna spaSTa dekhAya che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 nirvANanA traNa lakSaNa te-te matavALAone mAnya ja che. vathameDame(mi) cAha badhA mate jyAM sudhI jIva asadAziva ke taokSavisaMvAlAzirAvAthanAmaya asiddha avasthAmAM hoya che, tyAM sudhI janmaniyiMrAtattva, vatananA dorAta: rUzA maraNanI pIDA hoya che. karmakRtapIDAo hoya che, taokSaUITSvisaMvAniti-nirvANanala- mohAdinI pariNatijanyapIDAo hoya che. AtmA visaMvAdAt ! anamevadi-nivAI tima- siddha thAya che tyAre janma-maraNa-karma-mohavAdhAkhyA, temanA mayaM-vidyamAnadravyamavirAma, pariNativagere nAzapAmI gayA hovAthI e saMbaMdhI niyiM ra- kartavyamAvatrivadhanAmAvena para koI pIDAo-bAdhAo paNa rahetI nathI. Ama tavamevamUtaM yo-yasmAt banmadiyo to- sadAziva kaho ke siddhAtmA kaho, baMne vacce mAtra jnmjraamrnnaa'yogen||131|| nAmano pharaka che. vastusvarUpano nahIM. A eka ja kema che? te batAve che vaLI paratattva (2) nirAmaya che. paratattvamAM gAthArtha jethI janmavagereno saMbhava nathI, tamAma Amaya-roga vinAza pAmelA che. nathI tethI A paraM tattva nirAbAdha, nirAmaya ane zarIragata varavagere roga ke nathI devatAi upadrava niSkriya che. A lakSaNano avisaMvAda hovAthI A vagere rUpe Adhi devika roga ke nathI manamAM thatAM paratattva eka ja che. saMkleza, saMtApa vagererUpa AdhyAtmika roga. TIkArya che (sadAzivaAdizabdothI manamAM (1) bhaya (2) zaMkA ane (3) vihvaLatA oLakhAtuM nirvANasaMjJA pAmeluM paratattva eka ja - A traNa prakAranA roga thAya che ke je Abhyantara hovAmAM kAraNa e che ke-) A badhA zabdothI roga gaNAya che. A traNanA kAraNe mana becena bane sUcita paratattvamAM 'nirvANa'nA lakSaNo che. bhayabhIta, zaMkAzIla ane vihaLamanarogagrasta avisaMvAda che badhAmAM nirvANa nA lakSaNo ghaTe thayeluM gaNAya. paratattvamAM zarIrAdi ja na rahevAthI che. nirvANanA lakSaNo kyA? te batAve che - jethI evA koI rogo paNa hovA saMbhavatA nathI. mULa ja nirvANamAM janma, jarA ane maraNa nathI, tethI te na hoya to zAkhA kyAMthI hovAnI? sadAziva ke (1) nirAbAdha - AbAdhAthI rahita che. (2) siddhAtmAvagerenAme paratattvane oLakhanArA paNa anAmaya - dravya-bhAva rogathI mukta che ane sadAzivavagere avasthAmAM A rogono abhAva (3) niSkriya - kriyAmAM kAraNabhUta kartavyono mATe ja che. zarIra nathI, mATe tAva vagere AdhiabhAva hovAthI kriyA vinAnuM che. bhautika rogonathI, jIva paratattvamAM mAtra arUpIvivecana : parata-nirvANanuM lakSaNa jyotirUpa raheto hovAthI devatAdvArA upadrava thavAno sadAziva, siddhAtmA vagere badhAmAM lAgu paDe che, saMbhava paNa raheto nathI. ane mana na hovAthI evAta kahI, tyAM savAla thAya ke, paratattvanuM lakSaNa manogata saMtApAdi paNa thavA saMbhavatA nathI. kevuM che? enA samAdhAnamAM kahe che. tathA (3) paratattva niSkriya che. koI (1) nirAbAdha: jyAM koI bAdhA-pIDA kartavya bAkI rahyuM na hovAthI koI kyiA rahI nathI. naDatI nathI, tevuM nirAbAdha paratattva che. have AnuM tethI niSkriya che. sadAzivavagere mAnanArA paNa nirAbAdha svarUpa sadAzivamAMke siddhAtmAmAM paNa sadAzivavagere avasthAone niSkriya mAne che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvapremIprAjJo zabdabhemATe laDatA nathI 177 ahIM prazna thAya ke, zuM paratattva-nirvANa bAdhA, Amayake kriyA UbhI rahe che. ane tethI te avasthAmAM jJAnakriyA nathI? prathama kSaNe jJAna aparatattva che. upayoga ane bIjI kSaNe darzanaupayoga. Ama praznaH A nirvANatattvanA jJAnanuM tAtparya kSaNAMtare badalAtA jJAna-darzana upayoga vakhate zuM che? to tAtparyArtha batAve che. jJAna-darzananI kriyA to nirvANa avasthAmAM paNa tapUryamAE-- mAnI ja che. to A kriyA rahI ke nahIM? jJAnirvAgatattvarbhinnAMmohena tattvataH ahIM uttara e che ke prayatnapUrvaka thAya, te kSAvatAM taddha, vivAha3552rUrA kiyA. arthAt kyiA prayatnane AdhIna che. jyAre jJA-chinne, nivaLadDabhikevaLIone jJAna-darzana upayoga sahaja che, vimUte saMmohena vAghena, tavaMta paramArthataH | svabhAvagata che. jemake sUryano svabhAva ja vimityadi pkSAvatAM-vuddhimatAM na toprakAzavAno che. to emATe sUryane koI prayatna nivAtattvasevAyAM vimityAdi vivAddha 35di tat karavAno hoto nathI. Ama AtmAnuM AzuddhajJAna tattvajJAnamelAmAvati (tattattvajJAna mevAta) anyathA svabhAvabhUta hovAthI emATe koI kriyA nathI. prekSAvartAvirodhAritirUrA prazna chatAM viSayone grahaNa karavArUpe- edaMparya batAve chepakaDavArUpe to kriyAtmaka prayatna che ja ne! gAthArtha asaMmohathI tAttvika rIte A samAdhAnaH nA, jJAna viSayane pakaDavA - nirvANatattva jANyA pachI prekSAvAna puruSone tenI grahaNa karavA jatuM nathI. viSayo-padArtho-zeya che. bhaktinA viSayamAM vivAda karavo ghaTato nathI. zeyasvabhAvavALA che. ane jJAnamAM pratibhAsa TIkArya asaMmohAtmakabodhathI paramArthathI pAmavo, e ja zeyatattvanI yatva- rUpatA che. AvA prakAranA nirvANatattvano bodha thayA pachI zeyasvasvabhAvathI ja jJAnamAM svAkAra- pariNati buddhimAna puruSone nirvANatattvanI upAsanAUbhI kare che. Ama jIvane kevaLajJAnanI avasthAmAM sevAnA viSayamAM vivAda thavo ghaTato nathI, kAraNa jJAna karavAmAM ke zeyane grahaNa karavAmAM koI kriyA ke nirvANatattvanAtattvasvarUpanA jJAnamAM koI bheda karavAnI rahetI nathI. tethI nirvANapada niSkriya che. rahyo nathI, ane tAttvikabheda vinA paNa vivAda jo paratattva nirAbAdha, anAmaya, ane niSkriya che, thAya, to te prekSAvattAsAthe virodha dharAve che. arthAt te ja pramANe nirvANa, siddhAtmA, sadAziva ke to prekSAvattA rahetI nathI. buddhimAnapaNuM rahetuM tathAtA padathI vAcya padArthapaNa nirAbAdhaAdirUpa nathI. ja che. Ama lakSaNanI ekarUpatAthI lakSyAtmaka tapremI prAjJo zabdabhedamATe laDatA nathI sabhUta padArtha paNa ekarUpa ja che, tema nirNaya vivecana : uttara buddhithI nahIM, paNa thAya che. asaMmohathI nirvANatattvanuM jJAna thayA pachI, A paratattva nirAbAdhavagerarUpa hovAmAM prAjJapuruSone e nirvANatattvasevAmAM zabdabhedane paNa mukhya kAraNa e che ke have AtmAne sAMyogika, AgaLa karI vivAda karavAno avasara raheto nathI. kaSTadAyaka ane duHkhanI paraMparAjanaka janma-jarA- kemake zabdabheda hovA chatAM arthabheda (tattvabheda) maraNavagere rahyA nathI. janmAdi jene hoya, tene ja nathI e vAta samajI cukyA che. tethI have nirvANa Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 tattvanI nahIM, paNa sadAzivatattvanI upAsanA- pravRttio karato hoya che. bhUtanA gayA pachI, sevAkarIzuM ityAdirUpa vivAda Ubho raheto nathI, bhUtano pAvara utarI gayA pachI e DAhI DAhI paraMtu nirvANa kaho ke sadAziva, badhuM eka ja che. pravRtti karato thAya che. ema, moha, kaSAya, mATe mAre have e tattvanI sevA karavI che evI vAsanAnA bhUta vaLagelI avasthAmAM jagatanA jIvo nirNaya para jIva AvI zake che. sasaMga pravRtti kare che. upAdhibhUta pravRttimAM racyoprAjJapuruSa tattvapremI che, zabdapremI nahIM. pacyo rahe che. asaMmohadazA pAmelo jIva tethI zabdabhedane AgaLa karI eka ja tattvamAM vivAda mohaAdi bhUtanA vaLagADathI mukta thayelo jIva karatAM nathI. jo tattvane choDI zabdanI mArAmArImAM che. tenI pravRtti asaMgabhUta che. nirupAdhika che. paDe, to temanI prAjJatAne ane asaMmohane kalaMka upAdhipratye udAsIna che. zuddhasvarUpamAM ja Ave, virodha Ave. tethI prAjJapuruSo AzabdonI ramamANa che. mAyAjALane choDI nirvANatattvanI sAdhanAmAM mATImAM cAlanArane mATIno bheja lAge che, lAgI jAya che. kemake asaMmohanA gharanI jANakArI kadAca coTe che, ane kIcaDamAM paga lapase che - to ja gaNAya jo jANakArI mujaba kriyA hoya. khuMpe che. saMsAranI pravRttio rasapUrvaka karavI e asaMmohathI niHsaMgadazA mATImAM cAlavA jevuM che. emAM rAgadazAno bheja ema jANyuM ke nirvANa- mokSa ja AtmAnuM lAge che. karma-kaSAya-vAsanAono kAdava coTe sAcuM svarUpa che ke jemAM koi upAdhi nathI, pachI che ane viSayAkarSaNanA kIcaDamAM te khuMpato jAya emAM ja laganI lAgI jAya. badhI pravRttimAM enI che. paNa jo koi tyAM lAkaDA uparathI cAlI jAya, ja jhalaka dekhAya. e gocarI jAya ke vApare, to to bhejavagerethI bace che, ane saDasaDATa mukAme paNa nirvANane ja najaramAM rAkhe che, tethI ema thAya pahoMcI jAya che. ema niHsaMga thaine rasa vinA ke mAruM svarUpa to nirUpAdhika che. pachI A pravRttio karanArAne rAgadazAno bhejavagere lAgatA pugaLane pALavA-poSavAnI veTha kyAMthI ? e nathI, ane potAnI mokSarUpI maMjilane saDasaDATa kapaDAnI paNa paLojaNamAM A ja jue, huM mArA pAmI jAya che. Ama asaMmohadazAmAM jJAnadazA guNothI suzobhita chuM, mAre AkapaDAnI paLojaNa sakriya hovAthI, mohadazAnaSTa thAya che. A sakriya zAnI? pAraku gaNAtuM zarIra, ene sajAvavA jJAnadazAmAM rahelA asaMmohIne mokSanA nAma mATe vastronI TApaTIpakaruM, e pArakAnI paLojaNathai. saMgharSa-jhagaDo karavo phAvato nathI. e eTaluM samaje emAM mane zo lAbha? basa A ja rIte nAmanAnI che ke nirvANa kaho ke sadAziva kaho, badhuM eka ja kAmanA paNa rahe nahIM, nAma konuM? huM to anAmI! che, ane tene pALavAno upAya paNa eka ja che ke nAmano bhAra mAre zo veMDhAravo? A vicArothI saMsAranI pugaLanI pravRttimAM pAvAnuM nahIM. A bhAvita thayo hovAthI enI tamAma pravRttio upAyane ajamAvato te asaMgadazAthI mukta thAya niHsaMga thAya che. saMga = Asakti, lagAva che, saMsAranI zakya choDI zakAtI tamAma AkarSaNa, khATI javAnI, meLavI levAnI IcchA. pravRttionI jaMjALathI mukta thAya che, ane je A tamAmathI para thai e pravRtti karato hoya che. pravRtti choDavI zakya nathI hotI, temAM aMtarathI bhUtano praveza thayelo mANasa gAMDI-ghelI nirlepa rahe che. veThanI jema patAvI de che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 gatimAna thAya che. kAnA ja joya ema nizcita thAya che sarvApUrvakano mArga saraLa-TUMko Avo jIva potAnA pugaLarahita niHsaMga mA-patthA | tame sarvajJame matakSetraphaLa svarUpane bhAvathI kathaMcit anubhave che. pUrNatayA tattasmAtu thaM bhavet? naivamavatIti rUA. pugaLarahita-niHsaMgaavasthA mokSa che. eno gAthArtha ane A niyamathI sarvajJapUrvaka ja AMzika anubhava A AMzikaniHsaMga avasthAmAM nizcita thAya che. nirvANano A ja sIdho mArga ja mANavA maLe che. e AMzika anubhavavakhate najIka che. tethI temAM bheda kevI rIte hoya? mokSanA anaMta AnaMdano paNa AMzika anubhava kare TIkArya (asaMmohajanya sakriyajJAnamAM che. tethI e pUrNatayA pAmavAnI tAlAvelI jAge saMgharSanathI. A jJAna nirvANatirapha lai jAya che.) che. anukrame pUrNa asaMgadazA pAmavAnA prayatno A adhikRta nirvANapada avazya sarvajJatva- pUrvaka gatimAna thAya che. ja hoya, ema nizcita thAya che. kemake asarvAne alabatta karmanA baMdhano hovAthI vartamAnamAM nirvANa yuktisaMgata nathI. tethI sarvajJatA e pUrNa asaMgadazAno anubhava thato nathI. kemake nirvANano najIka-sIdho rasto che. temAM matabhedane pUrNaasaMgadazA pUrNatayA karmamukta avasthA che. sthAna kyAMthI hoya? arthAtuna ja hoya. jarApaNa karmasaMyogana rahe, tyAre ja A dazA prApta vivecanaH je sarvajJa banavA mAMge che, e thAya che. tethI karmasaMyoga kALe pUrNa asaMgadazA vyaktie sarvajJano Azaro levo joie. duniyAmAM prApta thAya, paNa jema-jemakarmasaMyoga ghaTe, tema dekhAya che, ke dhanavAna thavAnI icchAvALo tema AMzika- AMzika asaMgadazA prApta thatI jAya dhanavAnano ane vidvAna thavAnI icchAvALo che. ane mana-vacana-kAyAthI jeTalA jeTalA aMze vidvAnano Azaro le che. basa, e ja rIte sarva tame puLanAsaMga ochA karatAM jAva, teTalA teTalA thavAnI icchAvALAe sarvajJAno Azaro levo pramANamAM karmasaMyoga ghaTatA jAya che. jUnA karma- joie. sarvajJano Azaro levo eno artha zuM? baMdhana tUTatA jAya, navA-navA karmabaMdhana baMdhAvAnA sarvajJanI upAsanA karavI. sarvajJanI upAsanA karavI ochA thatAM jAya. Ama mana-vacana-kAyAthI eTale zuM? to javAba che, ke sarvazanA vacanane pugaLano saMga ghaTADatAM javuM, pugaLanI Asakti anusaravuM.. sarvaze batAvelA mArge zraddhApUrvaka ane pugaLamAM pravRtti ghaTADatAM javI, e samarpita thaIne AgaLa vadhavuM. sarvajJano mArga kevo asaMgadazA pAmavAno rAjamArga che. asaMmohI- che? to javAba che ke saraLa che, Rju che... mATe ja jJAnadazAne pAmelo A karato jAya che. enuM eka TUMkAmAM TUMko che. nirvANanI najIkamAM najIka che. ja gaNita che, saMga toDo, karma tUTaze, asaMga prApta jeTalo vakra-kuTila mArga pakaDo, eTaluM nirvANa thaze. ' nAmanuM mukAma dUra dUra thatuM jAya. sarvajJapUrvakano mArga saraLa-ko katavALo, abhinivezavALo, pUrvagrahasarvajJapUrva caitaziyamAvasthitaY kadAgrahavALo mArgavaka che. kharekhara to te mokSatarapha mAmroDayagumAstavametArtha batArUNA laI jatA mArga ja nathI. sarvaze batAvelo mArga ja | sarvajJapUrva caita-dhikRtatattvanirvAhiyaM saraLa che. ane sarvajJa thayAke zIdhra nirvANa thayuM ja niyamAva sthitamasarvajJaca nirvANAnupapaH, samajo. sarvAno mArga nirvANamATe TUMko mArga che. mAtroDakaM nirvAca sarvajJatakSaNa trAgu-gavaze ane sarvazoebatAvelA mArgamAM kyAreyabheda hoto Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 nathI. sarvajJo saMpUrNa jJAnI hovAthI teonuM darzana vicitradezanA apAI. paNa AmAM teo anvayasaMpUrNa che. ane saMpUrNa hovAthI temAM matabhedane vyatirekathI yukta vastunA jANakAra na hatA, e avakAza ja raheto nathI. kAraNa mAnavAnuM nathI. kemake nahitara to teomAM sarvajJadezanAbhedanA kAraNo-ziSyone anurUpadezanA sarvazatA ja na ghaTe. AvA prakAranI dezanA te-te dezanAbhedaH kathamityAzaGkayAha guNanuM saMpAdana karatI hovAthI aSTa ja hatI - e ritrAtuzanaiteSAM, svAdiyAnupuSyata: AzayathI kahe che - kemake te sarvajJa mahAtmAo yasmAte mahAtmAno, mavaDyAthimiSavara: rUkA saMsArarUpI rogamATe zreSTha vaidyo hatA. vitra tu-nAnApra punaH tenA "nitya vivecanaH kapila, gautamabuddha vagere te te mAtmA, nitya ti ra" tyapi teva- darzanamAM mAnya sarvajJoe dezanA je jUdI jUdI sarvajJAna pinakumatAlInAM, caTU-veviyA- ApI, temAM temanI sAme upasthita thayelo sumukhyata:-tathAviziSyAnugupena, tAntarIya- ziSyasamudAya jUdA-jUdo hato te kAraNabhUta che. mIdhikRtyopasarganIkRtaparyAyAvyapradhAna nitya- grahaNa karanAra ziSyane najara sAme rAkhIne dezanA tezanA, mosthAvatattvakRtyopasarnanIvRta vyA- apAtI hoya che. jema jUdI jUdI davAo apAya paryAyapradhAna nityAnA nAteDanvayevyatire- che, temAM kAraNa jUdA jUdA (jUdI-judI avasthAne vakratuvelinoramavani, sarvajJatvanupapatte vaMzana pAmelA) dardIo che. sAcA vaidyo to badhA tu tathA guNasampAnA,revenyAda smAte mAM- ekasarakhA ja che, havAmAM pharaka dardIonA kAraNe mIna:-sarvajJa vimitkAda mavavyAyimiSaGT:- che. tema saMsArarUpI rogane dUra karanArA zreSTha saMsAravyAdhivaidyapradhAnAH // 134 // vaidyasamAna Akapila-gautama Adi mahAtmAo avataraNaH ahIM prazna thAya ke, sarvajJo jo to sarvazarUpe eka sarakhA ja che, paNa dezanAmAM badhA eka ja che, teonA mArgamAM bheda nathI, to pharaka ziSyomAM pharakanA kAraNe paDe che. AmadavAbheda teonI mokSamArgadarzaka dezanAomemajudI paDe che? dardIbhedathI che ema dezanAbheda ziSyabhedathI che. ahIM graMthakAra svayaM samAdhAna Ape che. bhayabhogane uddezI nitya-anitya upadeza gAthArtha AmanI dezanA ziSyonA anu- jemake kapilanI sAme je ziSyavarga hato, te guNathI vicitra hoya che. kemake A mahAtmAo 'bhaviSyamAM mAro nAza thaze, nukasAna thaze evA bhavarUpa vyAdhimATe zreSTha vaidyo che. bhayathI Darapoka hato. tethI enI sAme kapile TIkArtha kapila-sugatavagere sarvajJonI paryAyone gauNa karI dravyapradhAna dezanA ApI. 'nitya AtmA' 'anitya AtmA ityAdirUpa AtmA puruSarUpa che ane prakRti jaDa che. puruSabhUta dezanA kALAntare apAyathI DarelA ziSyone uddezIne AtmA haMmezA ekarUpe rahenAro nitya che. eTale paryAyone gauNa karIdravyane mukhyakarI nityatAdarzaka ke bahAra ochuM-vattuM thAya, ke utpatti-nAza thAya, dezanA ane bhogamAM zraddhA rAkhatAM ziSyone uddezIne emAM AtmAnuM kazuM sudharatuM nathI ke kazuM bagaDatuM dravyane gauNa karI paryAyane mukhya karI anityatA- nathI. nitya AtmApara daSTi rAkho, to tamArI darzaka dezanA-ema te-te prakAranA ziSyonI sAdhanA akhaMDa cAlu raheze. ziSyonI AtmApara anuguNatAne anusarIne nitya-anityAdirUpe dRSTi gaI. nityatAno bodha thayo. hiMmata AvI Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-paryAcadaSTinI sArthakatA 181 ane sAdhanAmAM AgaLa vadhyA. paryAyapradhAna daSTi AtmAne vairAgI, bhogo gautamabuddha potAnI pAse AvelA pratye virakta banAve che, sArA dekhAtA bhogomAM je ziSyono bhAvaroga joyo. teo jANe kadImaravAnuM lalacAI jAya, te virakta nathI, paryAyadaSTine nathI, ema mastImAM AvI bhogatarapha Asakta- pAmyo nathI. e ja pramANedravyapradhAna daSTijIvane AsthAvALA banyA che. bhogo paNa kAyama sthitaprajJa banAve che. zAstramAM tapano mahimA rahevAnA che, mAnI bhogonA bharose cAle che. tethI jANI tapa karavA taiyAra thayA ne koI kahe, bhAI gautamabuddhadravyane gauNa karI, paryAyane mukhyakarI saMbhALajo! AjanA khorAka-pANI sArA nathI, anityatApradhAna dezanA ApI. badhuM nAzavaMta che. tapa karavA jatAM levAI jazo. A sAMbhaLI jo kSaNa pachItuM paNa nathI, tArA bhogo paNa nathI.... tapano vicAra Dagumagu thAya, to AtmA nitya che. pachI zAno bhoga pAchaLa ATalo laTTa thAya che. akhaMDa che. e badhI vAto sAMbhaLI hovA chatAM daSTi eka kSaNano avasara maLyo che, to bhogamAM pAmyo nathI. sthitaprajJadazAmAM Avyo nathI. gumAvavA karatAM, cittane vizuddha karavAmAM vApara...' dravya-paryAyadRSTinI sArthakatA ityAdi anityadezanA ApI potAnA ziSyone je paLa paLane khAya che, emAM mArA bhogavimukha karyA. mohaniyukta karyA. vairAgya nitya AtmAne zuM?' ema bhoga bhogavatA vAsitaryA. Ama bhayanI davA nityatAno bodha AtmadaSTinI vAto kare che, te badhA daMbhI che. nitya che. ane bhoga roganI davA anityatAno bodha AtmadaSTino upayoga sAco tyAre gaNAya, ke jyAre tapa karavAthI zarIra ghasAvA chatAM, emAM dravyathI badhuM nitya che, paryAyathI badhuM phare potAno AtmA ghasAto nathI, ema joI svastha che. A darzana- A daSTi kharekhara upayogI che. rahe. manane anukULa paDe, e badhuM karavAnuM ne nAma AnA AdhAre to pAlaka pApIe ghANImAM pIlI AtmadaSTinuM ApavAnuM, enA jevI dAMbhikatA nAMkhavA chatAM kaMdhakAcAryanA 500 ziSyo bIjI kaI hoI zake? samAdhimAM rahI zakyA ane karmo khapAvI e ja rIte paryAyadaSTi sAcI to kahevAya, kevaLajJAna-mokSa meLavI lIdho. e badhAe joyuM jo koI bahAranI cIjanuM AkarSaNa jAmenahIM. badhI ke "mAro AtmA nitya che, A ghANInI pIDA AkarSaka cIjo vAparatAM javAnuM ane pachI 'bhAI! AtmAne nathI dehane che. TUkaDA AtmAnA nathI, ApaNane kaMi AkarSaNa nathI, A to badhuM anitya dehanA thAya che. ane dehake dehane pIDA baMne kSaNika che ema kahetA javAnuM e paNa AtmaThagAI che. che, to bhalene kSaNika pIDA dehane Ave, emAM daMbha che. bahAranI AkarSaka gaNAtI cIja levAnuM nitya-akhaMDa evA mArA AtmAe akaLAvAnuM ja manana thavuM'bhAI! AmAM zuM levAnuM? bahAranuM zuM? AtmAne je pIDAnI saMvedanA thAya che, e to che, anitya che ! pachI evI nAzavaMta cIja khAtara deha jevA durjana sAthe rahevAnonAnakaDodaMDa che. emAM nakAmuM mana bagADavuM!" A vairAgya che. kharekhara akaLAvAnuM zuM?' basa A deha-pIDA-kaSTa upayogI cIja paNa avasare bagaDI jAya, to paNa paryAyone anitya joyA ane potAnA Atma- A virakta manavALo svastha ja rahe, kAraNa ke te tattvane nitya joyA, to teonuM kAma thai gayuM. A svarUpa jANe che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 * cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 tAtparya e ja che ke paryAyo pratikSaNa badalAya ahIM uttara e che ke sUripuraMdarazrIno A che. Ama paryAyadaSTithI jagata anitya che. upadeza yogamArge jeoe AgaLa vadhavuM che Ama jUdA jUdA sarvajJonI dezanA judI judI eomATe che. jene potAnI yogadaSTino vikAsa hovA mAtrathI muMjhAvAnI jarura nathI. sAdhavo hoya, teNe koIno tiraskAra karavo joie upadeza mATe nathI, bhAvaroga dUra karavA che nahIM, to te-te matanA AdyapraNetAnA tiraskArano ahIM koI zaMkA kare, ke nityatAke anityatA to savAla ja Avato nathI. anvaya-vyatirekathI siddha thatAM nathI. kemake AtmA ahIM prazna thAya, khoTI vAtano tiraskAra jo nitya hoya ke anitya hoya, to te ja AtmA karavAmAM zo vAMdho che? samAdhAna, emAM khoTI devaAdi gatiomAM paribhramaNa kare che e vAta kevI vAtanA tiraskAra karatAM paNa kahenArapara tiraskAra rIte bane? kemake ahIM AtmA nitya hovA chatAM AvavAno saMbhava che. ane A tiraskAra karavAmAM devaAdi rUpe anitya che ane devaAdirUpe anitya cittamAM saMkleza Ubho thAya che. A saMklezanI hovA chatAM te ja AtmA dravyarUpe nitya che. Ama hAjarImAM yogadaSTimAM vikAsa zakya nathI, kemake nityatA-ke anityatA hoya, to parivartanazIlatA yogadaSTinA vikAsa mATe asaMkliSTa citta hovuM na ghaTe, ane parivartanazIlatA hoya, to nityatA ke atyaMta Avazyaka che. anityatAnaghaTe. nitya haMmezA ekarUpa rahe che, mATe prazna to zuM A saMklezanA Dare kapila ke parivartanazIla nathI. ane anitya tarata nAza pAme gautamabuddhanI ekAMta vAtonuM - khoTI vAtonuM che, mATe parivartanazIlanathI. tethI mAtra nityatAne samarthana karavuM e moTo doSa nathI? anityatAne AgaLa karavAmAM devAdigativagere jevI samAdhAnaH ahIM khoTI vAtonuM samarthana rIte saMbhave? AvI ko'kane zaMkA thAya, to tyAM karavAnI vAta nathI. paNa kapile nityatApara jora kahevAnuM e che ke kapilake gautamabuddha mahAtmA hatA, kema ApyuM? gautamabuddha anityatApara bhAra kema saMsArarUpa rogane dUra karanArA mahuvaidya hatA. teoe Apyo? enuM nirIkSaNa karI samanvaya karavAno je upadeza Apyo, te anvayavyatireka siddha karavA che ke bhayabhIta mATe nityatAnI dezanA apAI. ke tarka batAvavA nathI Apyo, paNa potAnA te-te bhogAsaktamATe anityatAnI. Ama baMnenI daSTine ziSyonA tevA-tevA prakAranA bhAvarogone joI ne mAna ApavAdvArA anekAMtanI siddhi paNa thAya che. dUra karanAra auSadharUpe Apyo che. jema vaidyanI davA ane A jarUrI paNa che. ApaNI anAdi avaya vyatirekanA vicAra mATe nathI, paNa roga dUra siddha Adata che, ke ApaNI mAnyatAne dhAraNAthI karavA mATe che. tema ahIM paNa samajavuM. viparIta jovA, anubhavavA ke sAMbhaLavA maLe to koIno paNa tiraskAra yogabAdhaka taratadveSabhAva Ubho thavo ane virodha pragaTa karavo. ahIM prazna thAya, A rIte kapila-gautamabuddha tyAM e prayatna karavAnuM mana nathI thatuM, ke AdekhItA vagerene sarvajJa TheravI teonI ekAMte nitya ke virodhamAM mArA bhagavAnanI AjJAne anusaranAro anitya vAtone mAnya rAkhI sUripuraMdara AcArya samanvaya kevI rIte sAdhI zakAya? ane kevI rIte zrIharibhadrasUrijI mahArAja mithyAtvane samarthana dveSabhAvathI mukta rahI zakAya? ApI rahyA hoya tevuM nathI lAgatuM? pachI A DheSabhAva tattva ke vyakti prati, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamate traNa prakAranA zrotA saMkliSTatA UbhI kare che. tenA prabhAve yogadRSTimAM praveza maLato nathI. mATe yogadaSTinA vikAsanA icchuka yogamArgIe dveSamukta saumyadaya rAkhavuM jarUrI che. ane aMdara UThatA dveSane kADhavA jarUrI che. A hetuthI sUripuraMdare cothI dRSTimAM rahelA jIvanI bhUmikAne najaramAM rAkhI kapilagautamabuddha vagerene nyAya ApavA ane jaina anekAMtadRSTine ja puSTa karavAM baMnenI dezanApaddhatinA pharakanuM tAtparya zodhavAno prayatnaryo che. ane tAtparya batAvyuM ke eka pAse vinAza vagerenA bhayavALo Avelo hato, mATe enI kakSA joi nityatAnI dezanA ApavAmAM AvI. bIjApAse bhogAsakta jIva Avelo, mATe tenI kakSA joi anityatAnI dezanA ApavAmAM AvI. jainamate traNa prakAranA zrotA mArgajijJAsu ziSyanuM hita thAya, e rIte e ziSyanI kakSA joi dezanA ApavAmAM doSa nathI. kakSAbhede dezanAbheda jainamata-saMmata vAta che. sUripuraMdare SoDazakamAM dharmArthI zrotAnA traNa varga pADyA che. (1) bAla (2) madhyama (3) tattvajJa-tattvadarzI. A zrotAo jevA hoya, tevA prakAranI dezanA ApavAnI vAta karI che. (1) bAla zrotA : A prakArano zrotA bAhya kriyA- verA ne jue che. ane AkarSAya che. ene kevo upadeza apAya ? bahAranuM jue che mATe ene samyakprakAranI kaSTamayakriyA vagereno upadeza ApI zakAya. vivekapUrvakanI kaSTamayakriyA batAvavAthI e zrotA te mATe preraNA pAme che. jemake evA zrotAne sAdhudharmanA loca-vihAra vagere ko bharelI kriyA batAvI preraNA karAya, ke tame paNa manoratha karo ke kyAre huM AvA kaSTa sahana karIza kyAre loca karAvIza! kyAre pAdavihAra karIza ! (2) madhyamazrotA : vivekapUrvakanA ? 183 AcArane jue che. atyaMtara gaNAtA AcAradharma tarapha AkarSAya che. tethI enI AgaLa pAMca mahAvratonuM svarUpa, pAMca samiti, traNa gupti, jJAnAcAra vagere AcAronuM sUkSma nirUpaNa karI e mATe preraNA ApavI joie. A upadezathI e AvA AcArasaMpanna thavA udyata thAya che. pote AcArapAlanamAM bhUlato hoya, to bhUla sudhAre che. (3) tattvajJa: paMDita zrotA - A tattvajijJAsu che. te veza-kaSTa ke AcAramAtrathI AkarSAto nathI, te-te AcAra pAchaLa rahelA sUkSma tattvarahasyane jANavA icche che. tethI enI AgaLa AcArapAlana pAchaLa rahelA tattvanuM nirUpaNakaravuM joie. utpAda, vyaya ane dhrauvyanA rahasyArtho, anekAMtavAdanuM mahattva, AcArapAlanathI Atmazuddhi kevI rIte saMbhave? nityaanitya kevA prakArano AtmA mAnavAthI dharmaadharma, baMdha- mokSa vagere vAto ghaTI zake? ityAdi nirUpaNa karavAthI A jIva tattva ane dharmatarapha AkarSAya che. AnI AgaLa mAtra AcAra sArA pALavA joie ema kahevAthI na cAle. paNa mULasvarUpathI nitya ane zuddha AtmAne upAdhithI vaLagelA karmo ane cAra gativageremAM janmamaraNAdi avasthAothI UbhI thatI anityatAvagerepara A cArA pAlananI zI asara hoi zake che ? e paNa batAvavuM jarurI paDe che. bALajIvo kaSTamayakriyAo joi ne AkarSAya che, mugdha thAya che, tethI teo pAse kaSTa sahevAnA lAbhanI dezanA karavAnI che. teo AgaLa tattvanI vAta karavI nakAmI che. to kaSTa- sahiSNu ane AcArasaMpanna thayelA tattva- jijJAsuo AgaLa tattvanI-pariNatinI dezanA ApavI jarurI che. 'AcArathI jo pariNati na ghaDAya, to AcAra zuM kAmano ?' ityAdidvArA tattvanI vAta Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 karavI jarurI che. dilakSaNena, biijaadhaanaadismbhvstthaabhvokakSAmujaba davA-upadeza dvegAdibhAvena sAnubandho bhavati tthaatthottrvaidya jema rogInI kakSA joi davA Ape che, guNavRdhyA - sarvajJA tathA tenA prakAreNa taNya emabALAdi jIvonA bhAvaroga joIne kakSAmujaba na jItavataH tata tirUvA dezanA ApavI ucita ja che. tethI zuM? te batAve chekalikALasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryae siddharAja gAthArtha ? A sarvajJoe jene je rIte jayasiMhanI kakSA joi emane upadeza Apyo- sAnubaMdha bIjAdhAna thavAno saMbhava hoya, e rIte 'tamAre badhAdeva-gurune mAnavA-pUjavA joie.' ja ene e prakAranI dezanA ApI che. to paramahaMta kumArapALanI kakSA joI upadeza TIkArya A sarvajJoe je prANIne nitya Apyo- 'arihaMta ja deva che, nigraMtha paMca- dezanAAdi je prakAre tevA prakAranA bhavoDhegAdi mahAvratadhArI jaguru che." A ja deva,- A jagurune bhAvathIte-te prakAre uttaraguNonI vRddhi thavA pUrvaka mAnavA-pUjavA, bIjAne nahIM.' Ama kema? to sAnubaMdha bIjAdhAna saMbhave, te ja prakAre tene dezanA A baMnenI kakSA alaga hatI mATe. mATe ja lobhIne ApI. dAnanI preraNA karAyane, khAudharAne tapano upadeza satrazaMsA bIja che. apAya. viSaya-laMpaTa AgaLa zIladharmapara bhAra vivecanaH ahIM bIjAdhAna zuM? bIje mukavo jarUrI che, to ciMtAtura AgaLa ciMtanAtmaka satvazaMsAdi A sUtra che. je dharmanuM bIja vAvavuM bhAvadharma batAvavo yogya che. dehapremIne UbhA- hoya, te dharmanI prazaMsA karavAthI e dharmanuM bIja UbhA khamAsamaNA devAnI - vaiyAvacca karavAnI vavAya che. bhagavAna mahAvIrasvAmI jevI kSamA dezanA apAya che. to bhaNavAmAM kAyarane bhaNavAno lAvavI che, to upAya kyo? e ja ke, kSamApratye lAbha batAvAya che. ahobhAva lAvI kSamAdharmanI ane te dharmasiddhaAma kakSAbhedanA kAraNe dezanAbheda saMbhave ja dharmasAdhakanI prazaMsA karo. che. upasthita mumukSunI yogyatA joI kaI rIte bhagavAne cha mahInA sudhI saMgame karelA enAmAM mokSamArganuM bIjAdhAna thAya?' AnakkI upasargo sahana kya chatAM kSamA dhAraNa karI rAkhI. karI dezanA detA gautamabuddha ke kapila vagerenI lezamAtra paNa khoTo vicAranaryo. pratikULatAne sarvajJatApara AkSepa karavo yogya nathI. e rIte pratikULatA karanAra kharAba che, evuM manamAM paNa dezanAdevAthI bIjAdhAna thAya, to enA para aMkura, AvavA dIdhuM nahIM. A che kSamAnI kSA. "zarIranI DALa, patra, phUla, phaLa AvI zake. mATe ja kahyuM che ke zAtA rahI ke nahI" A jue to kSamA na rahe. jene je rIte bIjAdhAna thAya, te rIte dezanA ApavI. bhagavAna AtmAnI zAtAne jotA hatAM. mATe kSamA dezanAno ArAya sAnubaMdha bIjAdhAna rAkhI. kemake bhagavAne joyuM ke AtmA upara je ataH kimityAha karmaroga lAgyo che, te A upasarga sahavAthI maTI yasthayena pror, vanAdhAnAsimavA rahyo che. sAnuvanya mavacete, tathA tasya putata: rUkA jema gUmaDA para DokTara charI muke che, to majethI yasya-prANano, cena prANa-nityAna- mukAvA devAya che, kemake charIthI kApakUpa vinA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA aMkUravagere... 185 gUmaDAnI rasI jaze nahIM, ane gUmaDuM maTaze nahIM. pachI upAzrayamAM jaI sAdhumahArAjane hasavAnuM gUmaDApara ceka mukAze, to ja te maTaze. A dhAraNA kAraNa pUchayuM. tyAre sAdhu mahArAje kahyuM - A hovAthI samatApUrvaka ceko mukAvAya che, ane te makAna, raMgabadhuM Takaze. tame e badhAnI vacce keTaluM mukanAra DokTara paNa upakArI lAge che. basa A ja TakavAnA e vicAryuM? zeThano atiAgraha thatAM rIte bhagavAnane upasarga karanAra saMgamavagere karma jJAnI sAdhu mahArAje kahyuM, tamAruM AyuSya mAtra gUmaDApara ceko mukanArA DokTara jevA lAgyA. tethI sAta divasanuM bAkI che, ane tame so varSa Take tevA AtmAnI zAtAne jonArA bhagavAna samatAmAM raMganI vAta karo cho! tethI hasavuM AveluM. Ama rahyA. A kSamAmATe sahiSNutA joIe. jema kahI anityabhAvanA samajAvI. jIvapratye sahiSNutA hovI jarUrI che, tema paththara A cIja - mAlamilakta nitya rahevAnA vagere jaDapara paNa kSamAbhAva jarurI che. Thokara vAgene lAge che, mATe mamatA-rAga jAge che. e jo paththara para dAjha kADhavAnuM mana thAya, to jaDapara anitya lAge, to rAga jAge nahIM. kahyuM ja che. keLavAyelo A TheSabhAva jIvapara paNa AvavAno anityatAkutabuddhi inamAlyona zocate ja. eTale paththara paNa kharAba lAgavo joie nahIM. nityatAkutabuddhistu bhagrabhAgeDapi zocate ! AvI sahiSNutA ane kSamA prabhuvIranI hatI. ema "phUlanI mALA anitya che' e pramANe vicArI prabhunI kSamApratye AkarSaNa ahobhAva ane anityatAnA viSayamAM buddhi nizcita thaI javAthI prazaMsAbhAva UbhA thAya, to kSamAdharmanuM bIjAdhAna mALA karamAI jAya, to paNa zoka karAto nathI. thayuM gaNAya. ane mATInA ThIkarA jevo ghaDo-vAsaNa para 'Takaze kapile potAnA ziSyomAM DarapovRtti joi. evI nityatAnI buddhi thavAthI e bhAMgI jAya che tethI AtmA nitya che e prakAre dezanA ApI. to paNa zoka karAya che. karoLiyAnA jALA tUTe che. chatAM karoLiyo to eno A pramANe potAnA ziSyone anityatA e ja rahe che. ema AtmA haMmezA Ubho raheto samajAvI dharma pratye AkarSaNa Ubhu karAvyuM. hovAthI sAdhanA cAlu rAkho. bhava bhale badalAya, dharmanA aMkuravagere. AtmA badalAto nathI. tethI 'sAdhanA to karIe Ama saprazaMsA e bIja che. to e dharmapaNa sAdhanA adhurI rahI jAya, ane bhava pUro thaI sthAnanI abhilASA aMkUrasamAna che. bhagavAnanI gayo to?' evo Dara kADhI naMkhAvavAdvArA kapile kSamAnI prazaMsA karyA pachI icchA thavI joie, ke potAnA ziSyomAM dharmabIjanuM AdhAra kyuM. dharmapara mArAmAM AvI kSamA kyAre Avaze? bIjAdhAnabhUta AkarSaNa karAvyuM. prazaMsAmAM bhagavAnanI kSamA - bhagavAna sAme gautama buddha raMgarAgamAM rAcatA ziSyone jovAnuM che. abhilASAmAM potAnA tarapha jovAnuM che jAgRta karavA anityatAno upadeza Apyo hato. ke 'bhAI! tane kSamA gamI ema mAne che, to e jainazAstromAM paNa nAgadazeThane havelI baMdhAvatA pALavAnI tane icchA jAgI ke nahIM? ane jo 12 varSa lAgyA. raMgArAne evo raMga karavA kahe che icchA sAcI jAgI che, to evA nAnA-moTA ke je so varSa cAle. tyAre A sAMbhaLIne tyAMthI prasaMgamAM koi mAruM bagADI jAya, vAMku karI jAya, pasAra thatAM sAdhumahArAjane hasavuM AvyuM. nAgadatte to paNa huM kSamA ja rAkhuM evI talapa jAgI che?" Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 vAraMvAra A pramANe abhilASA karatAM rahevAthI evo prasaMga AvIne Ubho rahe, tyAre kSamA rAkhavAno khyAla tarata ja AvI jAya. kSamAnuM raTaNa rAkhyuM hoya, to jAtane jovAno-tapAsavAno bhAva Ave, ane jAta krodha karIne bhUle, to jAtane Thapako ApavAnuM mana paNa thAya. jyAre jyAre kSamAnI vAta Ave, tyAre tyAre dila daine rasapUrvaka ane ahobhAvapUrvaka sAMbhaLavAnuM mana thAya, to samajavuM ke kSamAnI DAla pragaTa thai che. ane pachI avasare mana mArIne paNa kSamAnI pravRtti- mahenata cAlu thAya, tyAre patra- puSponI prApti samajavI. ane jyAre kSamA bilkula sahaja - svabhAvagata thai jAya, tyAre kSamA phaLasvarUpe prApta thai samajavAnI. A ja pramANe dareka dharmasthAna mATe samajavAnuM che. sAnubaMdha bIjAdhAna eTale ? TUMkamAM, jene je rIte dharmanuM bIjAdhAna thAya, tene te pramANe upadeza sarvajJo ApatA hoya che. vaLI A bIjAdhAna paNa sAmAnya nahIM, paraMtu sAnubaMdha thAya, e rIte dezanA apAya che. jyAre uttara- uttaraguNonI vRddhi dvArA bhavoga bhaLavA mAMDa, tyAre bIjAdhAna sAnubaMdha thAya. bIjAdhAna sAnubaMdha thAya, to paraMparA cAle, ahIM anubaMdha=bIjazakti. vartamAnanI pravRtti jo bIjAktivALI hoya, to bhavAMtaramAM paNa uttarottara vardhamAna tAkAtavALuM bIjAdhAna thayA kare. jethI te-te bhavanI pravRtti vadhunevadhusAmarthyavALI banatI jAya. jethI AtmAnI pariNati paNa vadhatI javAthI te-te dharmanuM pariNamana paNa vadhu ne vadhu sArA pramANamAM thatuM jAya. pratyeka zravaNa jIvamAM samaja, zraddhA ane pariNati vadhAranAruM bane che. yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 tethI zravaNamAM kyAreya kaMTALo Avavo joie nahIM. A pharaka ApaNane dharmadezanAvageremAM dekhAya che. jeoe pUrvamAM sAnubaMdha bIjAdhAna karyuM hoya che, teo ekanI eka dezanA sAMbhaLI viziSTa pariNati pAme che, sAdhu thavA jeTalI UMcI bhUmikApara pahoMcI jAya che. ethI nabaLA bIjAdhAnavALA bIjAo zrAvaka bane che, ethI paNa nabaLA anubaMdhavALA bIjAdhAnavALA mAtra samyaktva pAme che. ema kramazaH utaratA utaratA jene pUrve kyAreya dharmanuM bIjAdhAna karyuM nathI, tevAo sAmAnyathI ja ahobhAva pAmI ravAnA thAya che. ane bIjAdhAnanI yogyatA vinAnAo upekSA, kaTAkSa vagere kare che. baLavattara bIjAdhAnavALA jIvo bhavAMtaramAM zubhapravRttimAM vadhu zIghratAthI joDAya che, ekAda prasaMga paNake ekAda vAkya paNa temane jAgRta karavA samartha banI jAya che. eka ja dezanA zrotAbhe bhinna parihArAntaramAha ekApi dezanaiteSAM yadvA zrotRvibhedataH / acittvapukhyasAmarthAt tathA citrADavamAsate||36|| ekApi dezanA tanmukhavinirgamamadhikRtya / teSAM-sarvajJAnAM yadA zrotRviSetastathAmanyatvabheden acintyapuNyasAmarthyAt prbodhaashryopaattvipAAvityarthaH, tathA-nityAvindrAmeLacitrADavamAsata tirUddA bIjuM samAdhAna Ape che. gAthArtha : athavA to AmanI eka ja prakAranI dezanA acityapuNyanA sAmarthyathI zrotAonA vibhedathI tevA prakAre vicitra bhAse che. TIkArya dezanAdAtAnA mukhamAMthI nIkaLavArUpe - e muddAne apekSIne A sarvajJonI dezanA eka sarakhI ja hovA chatAM zrotAbhedathI= zrotAonA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 dezanAdvArA bhavyatAnusAre bodha-lAbha tathAbhavyatvanA bhedathI ane bIjAone bodha che. tyAre kapilavagere sarvajJonuM bIjAne pratibodha pamADavAne AzrayIne upArjelA zubhakarma-puNyanA pamADavAnuM viziSTa puNya che. tethI teo eka vipAkathI nityAdi prakAre bhinna-bhinna bhAse che. prakAranI dezanA ApatA hovA chatAM teonA viziSTa na ca naivamapi guNa ityAha-- puNyanA kAraNe zrotAonuM tathAbhavyatva je prakAre yathAmacaMdra sarvapAmupAti to pAkkAnuM hoya, te prakAre zrotAo edezanA grahaNa nAyateDavasthatAvasthA: sarvatra sthitarUNA kare che. jemake zrotA nityatAnA bodhathI tathA yathAmaceM - ma za sarvekAmupa- bhavyatvano paripAka pAmI bIjAdhAne pAmavAno voDaji-TLaDapi, takatI-TrezanAniSpannaH nAya- hoya, to te kapilanA vacanone te ja prakAre samajI, prarmavatinA mavazyatApi-niSNanatAvimu- e rIte bodha pAme che. uktanItyA asyAH-dezanAyAH, sarvatra susthiteti e ja rIte gautamabuddha sAme AvelA // 137 // zrotAonuM tathAbhavyatva anityAdinA bodhathI dezanAdvArA bhavyatAnusAre bodha-lAbha pAkavAnuM haze. tethI teoe e pravacanamAMthI A pramANe hoya, to paNa guNa thato nathI, anityatAne pakaDI dharmabIjAdhAna kyuM. ahIM ema kahevuM nahIM, kemake zrotAonA tathAbhavyatvano bheda ane te sarvajJonA gAthArtha ane AdezanAthI badhAparayathA- aciMtyapuNya benA saMmilanathI A pramANe bhavyaupakAra paNa thAya che. ane Ama e dezanAnI pratibodhaAdi samajavuM. sarvatra avadhyatA paNa susthita bane che. ahIM vakatAnA puNyanI paNa eTalI ja TIkArya : A dezanAthI badhApara pota- jarUrata che, te samajavAnI vAta che. mAtra zrotAnA potAnI bhavyatAne anurUpa guNa thavArUpa upakAra tathAbhavyatvane ja AgaLa dharI vaktAnA upadezane paNa prAdurbhAva pAme che. Ama - uktanItithI gauNa karI zakAya nahIM. zrotAnA kalyANanI bhAvanAthI sarvatra dezanAnI aniSphaLatA- amoghatA paNa vaktA upadeza Ape che, tyAre zubhakarma baMdhAya che. susthita bane che. A zubhakarmano dezanA vakhate udaya thAya che. A vivecana kapila, sugatavagere sarvazahovAthI puNyodayarUpa che. vaktAnA upadezanI asara pAchaLa teonI dezanA paNa ekasarakhI hatI, ema vaktAnA A puNyanI tAkAtane paNa upekSI zakAya kahevAmAM paNa vAMdho nathI. chatAM kapila nityavAdI nahIM. kemake joradAra puSyavALAnuM sAmAnya-vacana ane sugata = gautamabuddha anityavAdI je kahevAya paNa bIjAne joradAra asara pamADe che. tethI ja che, temAM kAraNa sAMbhaLanArAomAM tathAbhavyatvanA Adeya nAmakarma vaktAo mATe atyaMta upayogI bhedathI je bheda paDe che, te che. te-te sarvajJAnAbIjAne manAya che. adeyanAmakarmajoradAra hoya, to vaktAnI bodha pamADavAmAM kAraNabhUta gaNAtA puNyanA vAtane zrotAo sArI rIte jhIlI letA hoya che. vipAknI te-te sarvajJanIte-te dezanAte-te zrotA "Adeya' nAmakarma kamAvA mATe (1) tevA-kevA prakAre grahaNa karI bIjAdhAnAdi pAme bhagavAnanA vacanopara atyaMta AdarabhAva, (2) vaDIlo pratye hArdika AmanyA-bahumAnabhAva ane tAtparya dareka zrotAnuM tathAbhavyatvajuduM juduM (3) darekanA zubha kAryo pratye uchaLato Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 anumodanAbhAva khuba jarUrI che. A ja pramANe kAlanA prabhAvenabhedathI dezanAbheda deva-guru-sAdharmika-saMghano sahavAsa satatagamato prAntaramAda-- rahe, to saubhAgyanAmakarma baMdhAya che. A ya tannApekSA, tAnAitA saubhAgyayukta Adeya nAmakarmanI tAkAta che ke vikhyo rezanAcitra, tajUrnAstittvatta: zAradA tamArA vacano zrotAnA hadayaparivartana karIde. TUMkamAM yadA tathApekSA-dravyatitInapatya guNavAna vyakti pratye AdarathI saubhAgya ane e tattAnAyikAta:-31mAviyatu trASyi: - vyaktinA vacananA AdarathI AdeyanAmakarma prApta pitAgi va dezanA visiA na yamapi thAya che. nirmUletyAha-tanmUlaiSApi-sarvajJadezanAmUlaiSApi tathAbhavyatvanA AdhAre bodha taravata-12mAthena, tawvanAnusAratadthA ahIM prazna thAya, sarvajJonI dezanA eka pravRti zarUdrA sarakhI hovA chatAM zrotAonA bhedathI bheda paDe che. athavA bIjA prakAre kahe cheto eno artha e thayo ke ekasarakhI dezanAmAMthI gAthArtha athavA to RSioe ja te-te jene je phAvyuM, teNe te pakaDyuM. to Ama manaphAvatuM kAlanAyogathIte-tenayanI apekSAvALI vicitra pakaDavAmAM guNa kyAMthI thAya? dezanA ApI. tattvathI to AdezanA sarvajJadezanAsamAdhAna e che ke ahIM zrotA je potAne mULaka ja che. anurUpa pakaDe che, e hakIkatamAM tathAbhavyatvano TIkArya athavAtokapilavagere RSioe prabhAva che. je zrotAnuM tathAbhavyatvaje rIte pAkavAnuM ja duHSamA vagere te-te kALane lakSyamAM laI hoya, te zrotA te rIte e vacanane pakaDe che. ane dravyArthikaAdinayone apekSIne vicitradezanAo bodha pAme che. ane Ama zrotA tathAbhavyatvanA ApI. A paNa nirmaLa nathI, e batAvavA kahe bhedathI jUduM juduM pakaDato hovA chatAM, aMte to che - A dezanAo paNa paramArthathI to sarvajJadharmabIja ja pAme che. emAM ja te-te sarvajJanA dezanA mULaka ja che, kemake sarvajJa pravacanane anusAra aciMtyapuNyanI vaDAi che. A rIte zrotAomAM ja tathA pravRtti thatI dekhAya che. vibhinnarIte je upakAra thAya che, e ja guNa che; vivecanaH bhavyajIvone je rIte upakAra jenA prabhAve AgaLaupara navA-navA guNo pragaTe thAya, e rIte dezanA devAtI hoya che, A dezanA bhedamATenuM samAdhAna che, tema bIjuM samAdhAna e Amate-te sarvazanIdezanAdvArA zrotA jevo paNa che, ke dezanA te-te nayanI apekSAe devAtI bhavya hoya ( =jevuM tathAbhavyatva dharAvato hoya) hoya che. nayo dravyAstikanaya-paryAyAstikanaya, te pramANe enA para upakAra thAya che. Ama badhA jJAnanaya-yiAnaya, naigama-saMgraha vagere sAtanaya. bhavyajIvopara upakAra thato hovAthI ja, e-e ema aneka prakAre che. AmAMthI koI eka prastutosarvajJonI dezanA paNa amogha- saphaLa samajavI payogI nayane AgaLa karI, tathA duHSamAvagere joie. A rIte dekhAtA dezanAbhedamAM susthatA- kALane dhyAnamAM laI kapilAdi RSioe ApelI yuktisaMpannatAsamajavI joIe. jethI kapilAdimAM dezanA bhedavALI thai. AdezanAote-te sarvonI sarvajJatA jovAmAM bAdha Ave nahIM. dezanAne anusAre ja thayelI che, tema paramArthathI Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 sarvajJapratikSepa mahAnarthakArI samajavuM joie, kemake te-te sarvajJanA pravacanane chevaThA saMghayaNanA kALamAM pahelA saMghayaNane anusAre ja te-te pravRttio thatI dekhAya che. anurUpadezanA devAmAM zrotA kadAca gAMThanuM gumAve, alabatta te-tenayane apekSIne dezanA bhale te paNa bane. devAtI hoya, paNa te sarvajJanA vacanane sApekSa ja jemake dasakAlikamAM kahyuM che 'AyAvayaMti hoya che, kemake vacanasApekSa vyavahAra sAco ne gihesu, hemaMtasu avAuDA....." ThaMDI-zaradInI vacananirapekSa vyavahAra jUTho kahyo che A tAtparya RtumAM khullA-ughADA thaIne UbhA rahevuM.. A vAta karI. have saMghayaNabaLa na hoya, ne e rIte vyavahAramAM dezanA lokavyavahAra ane sAmI Ubho rahevA jAya, to zaradI hADakAmAM ghusI jAya, vyakti tathAte-tekAlane apekSIne devAtI hovAthI mAMdo paDe, thai zaktI sAdhanA paNa gumAve. tethI e nayapradhAna hoya che. parvatapara dhUmADo joine sarvajJamUlaka dezanA paNa te-te kALanA, te-te 'parvata baLe che ema kahevuM loka-vyavahArathI khoTuM rUcivALA, te-te doSathI pIDAtAzrotAne najaramAM nathI. jo ke parvatapara hakIkatamAM ghAsa baLe che, rAkhI te-te nayathI apAtI hoya che. tethI te paththarano banelo parvata baLato nathI. chatAM ema dezanAomA bheda paDe te sahaja che. kahevAya che, tyAM lokavyavahAranI sApekSatA che. e sarvajJapratikSepa mahAnarthakArI nayanI mukhyatA che. kuMjAmAM pANI vadhu paDatuM bharavA protraSi yoganaE-- jatAM pANI ubharAya che, chatAM kuMjo UbharAyo' tamilamajJAtviA, toDaza satAm ema kahevAmAM koI khoTuM gaNatuM nathI ___ yujyate tatpratikSepo, mahAnarthakaraH paraH // 139 // Ama judA judA nayonI apekSAe te-te tamiprayaM-sarvajJAmiprAya ajJAtvA, na tata: vacano nIkaLatA hoya che. vaLI te-te kALanI paNa RTItu drazAM satAM-pramagMAmu zimityAdatemAM gaNatrI hoya che. jemake hAla duSamAkALa che. yujya tapratikSepa -sarvajJapratikSepa, liMviziSTa emAM loko viSaya raMga-rAgamAM DUkhyA che, to rUtyadi mahAnartha:para -mahInartha-LazItaH pradhAna viSayaraMga rAgamAMthI kema bahAra kADhavA, te rUti zarU lakSyamAM rAkhI dezanA ApavI joie. prastutamAM yojanA batAve chetethI ja AjanA keTalAka vaktAo mAnavatAnI gAthArtha tethI temanA abhiprAyane jANyA vAtone samAjasudhAraNAnIvAhiyAta vAto kare che, vinA arvAdarzI satpaSoe teono atyaMta te binapAyAdAra che. A badhA vaktAone, zrotA- mahAanarthakArI pratikSepa karavo yogya nathI. vargane mohamAMthI bahAra kADhavAnI kyAM khevanA che? TIkAryuM te kAraNathI sarvazanA abhiprAyane viSaya-kaSAyamAMthI jIvane bahAra kADhavAnuM ane jANyA vinA chadmastha pramAtAoe te sarvajJano janma-maraNanA cakrane toDavAnuM lakSya na hoya, te atyaMta mahAanarthakaravAnA svabhAvavALo pratikSepa badhI vAto phogaTa phophA khAMDavA jevI che. karavo joie nahIM. alabatta, te-te kALane anurUpa dezanA vivecanaH ApaNe arvAgdazU chIe eTale devAno artha e paNa che, ke te-te kALanA saMghayaNa- ke sapATI uparanuM, bahAranuM, najIkanuM, iMdriyane baLane paNa najaramAM rAkhI dezanA devI. AjanA sparzatuM ja jANI zakIe chIe. atIndriya padArthone Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 jANavAnuM ApaNuM sAmarthya nathI. jyAre sarvajJo sarvajJapratikSepaH talaeNnyAsakrata ti 24 badhA atIndriyadarzI che. tethI teonA vacanamAM ahIM daSTAMta Ape cheUMDA Azayo chupAyelA che. A Azayo - gAthArtha : jema aMdha puruSo mATe caMdrano abhiprAyo jANavAnI ApaNAmAM trevaDa nathI. pratikSepa karavo ke temAM bhedanI parikalpanA karavI tethI teonA abhiprAyane jANyA vinA teonI yogya nathI, tema arvAgdardIo mATe A paNa vAtono virodha karavo te mahAanarthakArI bane che. yogya nathI. sajajano bIjAonA abhiprAyane jANyA vinA TIkArya : jema cakSurahita-aMdha puruSomATe emano virodha karatAM nathI, to sarvAno virodha to nizAnAtha= caMdrano pratikSepa karavo ke caMdramAM vAMkokyAMthI kare? tethI pahelA abhiprAya jANo. kapile corasavagere bhedanI kalpanA karavI nItithI jotAM AtmA nitya kahyo, to e pAchaLadravyAstika- yogya nathI. tema chadmastho mATe sarvazano pratikSepa nayanI apekSA che, ane Ama kahevAthI zrotA karavo ke sarvajJamAM bhedanI kalpanA karavI yogya nathI. jIvonuM kalyANa che, ema joyuM haze. e ja pramANe vivecanaH AkAzamAM caMdra Ugyo hoya, buddhavagerenA vacano aMge samajavuM. tyAre AMdhaLo mANasa ema kahe ke "caMdra Ugyo ja jo Ama abhiprAya jANI levAmAM Ave, nathI! jo Ugyo hoya, to mane dekhAyane?' to to tiraskAra karavAnuM mana na thAya. kemake jANyA lokomAM hAsyAspada Thare che. aMdhapuruSamATe caMdrano vinA karelA A virodhathI mAtra sarvajJano virodha virodha karavo yogya nathI. e ja rIte kadI caMdrane na nathI thato, emaNe kahelAtattvano paNa virodha thAya jonArA aMdhapuruSo kadAca ema kahe, ke bhale bhAi! che. Ama upadezaka ane tattvano virodha karavAthI caMdra che. paNa te vAMko che, athavA corasa che! mana dveSayukta bane che. ane yogadaSTino guNa che ityAdirUpe caMdramAM bhedanI kalpanA karavA jAya, to adveSa. A aSanuM tAtparya to tyAM sudhI che ke te paNa asaMgata ja che. tattvapara to breSanahIM, paraMtu tattvane nahIM mAnanArA e ja rIte chadmasyo sarvazano virodha kare, te para paNa dveSa nahIM. ATalI sahiSNutA joie. hAsyAspada che. ghaNI paMDita gaNAtI vyaktio tethI joDheSabhAva Avyo, to pahelI daSTimAMthI paNa sarvAnuM khaMDana kare che, traNakALanuM - anaMtakALanuM bAkAta thaI javAnuM thAya. mATe zreSakAraka virodha jJAna koIne thAya ja nahIM, ema kahe che. tyAjya che. emane pUcho, ke viziSTajJAnIne anaMtajJAna caMdranA daSTAMtathI chaghasthomATe sAvadhAnI na thAya, to keTaluM jJAna thAya? e kahe, ke amuka ihaiva nidarzanamAha-- kALa jeTaluM to prazna che ke tame kevI rIte nirNaya nizAnAthapratikSepo, yathAsthAnAmasaphADA karyo ke amuka kALa sudhInuM ja thAya, pahelAnuM ke ta ratyaza, tathaivAzAya ?4nA pachInuM nahIM? vaLI eTalA kALanuM thAya, to te nizAnAthapratikSepa-vandrapratikSepaH yathADa- pahelAnA-pachInA kALanuM kema na thAya? Ano cAnAM-rarvittAnA, maphato nItyA, tahe- javAba nathI. ripaza-nizAnAthamerikaGza vakravatura- kharekhara to A khaMDanavAdIo jJAnaguNane pravAhiM, tathaivAvazo -chasthAnA" mAM samajyA nathI. jJAnaguNanuM kArya che, zeyane jANavAnuM. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AryApavAda jIbha kApavAthI paNa bhayaMkara 191 ahIMyA zeyane ke keTalA zeyane evo koI vizeSa sthA-carityuSA , tattamaiti satAMnathI. arthAt jeTalAya che, teTalAbadhAja jJAnamAM munInAmunApAkistupuna:-sarvajJAmiva tyartha jANavAyogya che. tethI zeyamAtrane jANavAnA mityada vihAracheftho mata tathAvidhisvabhAvavALA jJAnamAM zeyaaMge maryAdA bAMdhavI pratyapAyamAna 24. yogya nathI. pratibiMba pADavA samartha arIso AryApavAda jIbha kApavAthI paNa bhayaMkara keTalAnuM pratibiMba pADaze? jeTalA pratibiMba vaLI, yogya padArtho hoya, emAMthI amukanuM ja pratibiMba gAthArtha tethI satparuSoe sAmAnya pADIza, bIjAnuM nahIM, evI arIsAnI koI mANasano paNa pratikSepa karavo yogya nathI. mATe maryAdA hotI nathI. jema arIso potAnI pratibiMba AryApavAda to jihAchedathI paNa adhika manAya pADavAnI sImAmAM AvelI tamAma pratibiMkhya- che. vastunuM pratibiMba pADe che, tema loka-aloka TIkArya tethIsapuraSoSamuniomATe ko'ka mATenA adbhuta arIsA samAna kevaLajJAnamAM sAmAnya mANasano paNa nirAkaraNa-niSedharUpa zeyatarIke yogya tamAma padArthonA jJAnarUpa pratikSepa karavo yogya nathI. to AryApavAda= pratibiMba paDe, temAM navAI zuM che? emAM chadmastha sarvajJano paribhAva to tevA prakAranA pratyapAyanA evA ApaNe maryAdA bAMdhanAra koNa? kAraNe jIbhanA cheda karatAM paNa adhika manAyo che. kharekhara to ApaNI A ceSTA caMdrane nahIM vivecana vyavahAramAM paNa sajjanatA emAM svIkAratAM aMdha puruSa jevI che. che, ke sAmAnya mANasanA paNa pratikSepa-virodhavaLI e ja rIte jema caMdramAM bhedanI kalpanA khaMDana karavA nahIM. sAmAnya mANasanI vAta paNa karavI aMdhamATe yogya nathI. ema sarvazomAM bheda enI daSTithI samajyA vinA toDI pADavAmAM pADavo e paNa ApaNA jevA chadmasthomATe yogya DahApaNa manAtuM nathI, kemake A ja klezanuM kAraNa nathI. gautamabuddha je kahyuM te temanA - paryAyAstika bane che. tapAso, ghara-gharamAM klezanuM vAtAvaraNa nayanI apekSAe sAcuM che, to kapile je kahyuM te kema jAmyuM che? kaho ke sAmAnI daSTi, paristhiti paNa dravyAkinayanI apekSAne AgaLa karI samajyA vinA ja jhanunathI enI vAta toDI paDAya eTaluM ja sAcuM che. che, vivAda karIne saMgharSataraphatANI javAya che. basa pachI te-te matanA anuyAyIo A AnA kAraNe jIvanabhara ragaDA-jhagaDA-virodho na dezanAne bhUlI jaI ekane ja sarvajJa mAne, cAlyA kare che. enA badale jo bIjAnI vAta bIjAne nahIM. ItyAdhirUpe sarvazomAM bhedakalpanA samajavAnI ane na samajAya to paNa virodha nahIM kare, te caMdramAM bhedanI kalpanA karavA samAna karavAnI nIti rAkhI hoya, to paNa virodha nahIM hAsyAspada Thare che. karavAnI nIti rAkhI hoya, to badhA ragaDA-jhagaDA jijJa-- maTI jAya. nayune pratikSepa , sAmAnya sthApita satA sajajano-muniomATe jo sAmAnya mApavAstupunarnihAcchAdhivA matadA24zA mANasano virodha paNa yogya gaNAto na hoya, to raghucattikSe-nirAma: sAmAnya- AryApavAda = sarvajJamahApuruSono virodha to ghaNo Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 moTo guno gaNAya. A aparAdha to koinI jIbha kApI nAkhIe enA karatAM paNa vadhu bhayaMkarakSAno che. sarvajJoe jIvonI tevI tevI ruci joine dezanA ApI. e maharSionA vacanathI seMkaDo mANasone lAbha thai zake. jyAre tame emanA vacananuM khaMDana karo cho, tyAre tame e seMkaDo mANasone zraddhApUrvaka e vacananA sevanadvArA thanArA lAbhanI ADe divAla UbhI karo cho. kemake e paNa saMzayamAM paDaze, zraddhA gumAvo, vacanathI anyathA pravRtti karaze. Ama seMkaDo mANasone thanArA lAbhathI vaMcito. jIbha kapAya, to eka mANasa bolato aTakyo. kadAca enuM bhaluM thatuM aTakyuM paNa sarvajJanA vacananuM khaMDana karyuM, to tame hajAronuM bhaluM thatuM aTakAvyuM. virodha karanAranuM bolavAnuM kharekhara to boLavAnuM thAya che. potAnA puNyane boLI nAMkhe che ! tethI sarvajJanuM khaMDana yogya nathI. gri- tRSNAvivanno santo, bhASane prAyazaH vit| nizcita sAravadhaiva, hindu sattvArthatsava||4|| tRptyAdrivat (dRSTa zruta jIjJAmi.. pADA.) nRtyamityAdri, na santo-munayo, mALo prAyaza:-prAyeLa vit| yaM rdi mASanta jJatyArlRnizcita-amandridha, sAravaaiva nApArtha hindu sattvArthavRt-parArthaLazIAMsavA mASanta||4rA sAdhuo kudRSTivALuM bole nahIM vaLI, gAthArtha : saMtapuruSo prAyaH kyAre'ya paNa phudAidithI yukta bolatA nathI, paraMtu haMmezA nizcita, sArayukta ane sattvArthakRt ja bole che. TIkArtha (sarvajJonuM nirAkaraNa na karavAnI vAta para kema jora mukavAmAM Ave che ? to kahe che yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 ke) A RSio khoTI-mithyAdaSTivALAonI jema prAyaH kyAreya paNa kalpita-asat-kutsita vAto karatA nathI. chadmasthatAnA kAraNe anupayogathI bolAi jAya, e vAta dhyAnamAM rAkhI 'prAyaH' zabdano prayoga che. A maharSio saMdeha vinAnuM - nizcita kholanArA hoya che. e nizcitavacana paNa sArayukta hoya che, asAra-tuccha nahIM. sAravALuM eTale ke jethI zrotAne kaMika AtmakalyANanI vAta jANavA maLe evuM. ane te paNa parArtha-karaNanA svabhAvavALuM hoya che. arthAt emanA vacana bIjAonA (Atma-lAbhakArI) prayojanone sAdhanArA hoya che. vivecana : A muddAothI ApaNe paNa samajavAnuM che, ke jo sajjana banavuM hoya, to (1) je bAbatamAM potAnA haiyAmAM ja Dagamaga sthiti hoya, pote jeno nirNaya nathI karI zakyo, evuM bolavuM nahIM. kemake e saMdehajanaka che. kadAca pote saMdehamAM hovA chatAM bole, to cokhavaTa karI le, ke bhAI ! mane A viSayamAM nirNaya thayo nathI, hajI huM pote A bAbatamAM nizcita nathI. A rIte jo jIbhapara tALuM AvI jAya, to paNa zAstronA nAme ne pUrvapuruSonA nAme je goLA gabaDAvavAnA thAya che, te aTakI jAya. vaLI (2) nizcitavacana paNa parimita hovuM joie. aparimita bolavAmAM zrotA guMcavAi jAya, ane saMdehamAM aTavAyA kare. A nizcita thayeluM paNa ( 3 ) badhuM bolavAnuM nathI. mAla vinAnuM, nakAmuM na bolAvuM joie. tethI tojayavIyarAya sUtramAM bhavanirveda pachI mArgAnusAritAnI prArthanA karI che. ahIM mArgAnusAritA eTale tatttAnusAritA. vicAra, vANI ane vartAva tattvAnusArI hovA joie. tattvAnusArI= samajaNavALuM. vicAra paNa tattvAnusArI, vANI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogijJAna vinA atIndricArthanirNaca azakya 193 paNa tattvAnusArI ane vartAva paNa tattvAnusArI have jUTha bolavAthI karmabaMdha thAya ane hovA joie. AthI badhI phajhula pravRttio aTakI pachInA bhavamAM jIbha na maLe ityAdi vAtanI jAya. vartAvathI-phogaTiyA pravRtti vinAno-sthira parIkSA ApaNe kevI rIte karI zakavAnA? e mATe thayelo hoya, te pachI vANI ane vicArathI paNa jarurI divyajJAna emanI pAse che, ApaNI pAse sthira bane. nathI. jo kharekhara bhavanirveda Avyo hoya, to yogijJAna vinA atIndriyAthenirNaya azakya tattvAnasAritA avazya Ave ja. mATe jJAnIe 3pasaMdannaE-- bhavanirveda pachI bIjo mAgavAyogya guNa tarIke nizcayoDatakriyArtharA, jijJAnAnA tattvAnusAritA (mArgAnusAritA) batAvI. matoDaAtrAncanyAnAM, vivAnA vicAra4rA saMsArapara vairAgya jAge, to saMsAranI koI vyartha nizcayaDatandriyarthasya-sarvajJAH yojipravRtti karavI game nahIM. game te jovA karavAnuM mana jJAnAte nA, tatatvatyi, moDakSiRMd thAya ja nahIM. khoTI- vyartha pravRttio badhI matra sarvajJAdhire, pAna-vizeSatata, anarthadaMDarUpa che. ane khoTA vicAro badhA Arta- tattvanAM, vivaracina-vittanASTnena raudra dhyAnarUpake te tarapha kheMcI janArA che. 24rA. paradezanAM mAnasazAstrIo paNa kahe che, ke eka upasaMhAra karatAM kahe chepaNa niSphaLa vicAra karo, eTale mana eTaluM nabaLuM gAthArtha vaLI, atIndriyaarthano nizcaya paDe. ane saphaLa vicAra karo, to mana sabaLa bane. yogijJAna vinA saMbhave nahIM. tethI paNa aMdha jJAnIo pahelethI ja kahetA AvyA che, ke tulyonA vivAdathI kazuM saratuM nathI. khoTA vicAro paNa anarthadaMDarUpa che ane ArtadhyAna- TIkArya : vaLI, sarvajJAAdi atIndriya raudradhyAna karAve che, asamAdhi karAve che. mArgAnu- arthano nizcayayogijJAna vinA saMbhave nahIM, kemake sAritAno guNa Ave, to A khoTA vicAra- yogijJAnathI ja tenI siddhi thAya che. A kAraNathI vANI-vartAva baMdha thAya. paNa sarvAnA adhikAramAM vizeSathItatattvane nahIM sapuruSatattvAnusArImativALo hovAthIja joI zakanArAonA vivAdathI zuM sAruM saratuM nathI, asaMdigdha evuM paNa je sArabhUta hoya, tevuM ja bole kemake temAM sacittanA nAzarUpa phaLanI ja prApti che. vaLI teo (4) parArthakaraNazIla che, arthAt thAya che. zrotAnuM hita thAya, evA ja vacano bolavAnA vivecanaH yogIopAse atIndriya svabhAvavALA che. AvA sapuruSonA vacananA padArthone jovA-jANavAmATe je viziSTa jJAna che, nirAkaraNa-tiraskAra karInazakAya. teonAthana te ApaNI pAse nathI. atIndriyapadArtho mATe ApaNAmATe atIndriya che, enI parIkSA kevI rIte ApaNe aMdhasamAna chIe. tethI e viSayamAM thAya? dA.ta. emanuM vacana che ke jUThana bolo' vivAda karavo ucita nathI, kemake vivAdathI kema? karmabaMdhathAya, jethI parabhavamAM jIbhanamaLe. sacaiittano nAza thAya che. ahIM sacitta=samyaka ane maLe, to paNa gaMgoke mugothAya, enuM boleluM =nirmaLa cittaHmananonA batAvyo, kema Ama? bIjA samajI na zake. to javAba e che ke nirmaLa citta eTale zuM? to ke Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 satyanuM AgrahI-satyanA pakSapAtavALuM citta bIjA je satya kahe che, tene pote jANI zakyo na hovA chatAM vivAda karI toDI pADavA prayatna karanAra satyanA pakSapAtane gumAvato hovAthI nirmaLa cittano nAza kare che. tethI sarvajJatA jevI atIndriya bAbato vivAda karavA mATe nathI. ahIM prazna thAya, yatnenAnumito'pyarthaH, kuzalairanumAtRbhiH / abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 145 // yatnenAnumito'pyartho 'nvayAdyanusAreNa, ke je vAta amane pratyakSa na dekhAtI hoya, te badhI zanainumAtRmi:-anvayAvizeH abhiyutIvAta amAre mAnI levAnI ? to javAba e che ke cainvayAvijJova anyazaivopavAghate-tathADasarvajJatA jevI vAto sarvajJa sivAya bIjA kone pratyakSa thavAnI ? arthAt ApaNA mATe pratyakSano viSaya ja nathI. jo pratyakSano viSaya nathI, to ame anumAnathI nirNaya karIzuM ! evuM paNa vicAravuM yogya nathI. na cAnumAnaviSaya eSo'rthastattvato mataH / na cAto nizcaya: sabhyAnyatrAghyAhna zrIdhanaH / / 44aa na cAnumAnaviSayo-na 2 yuoiSaH poDartha: -sarvajJavizeSatakSaLaH tattvato mataH:-paramArtheneTaH (thaeNna tRSTa:)/7cAta:-anumAnAnizcaya: sabhyat, anyatrAvi-sAmAnyArthe saha zrIdhana:-sabhartRhari:||44A atIndriyArthI anumAnano viSaya nathI gAthArtha : A artha paramArthathI to anumAnano viSaya paNa nathI. vaLI, A anumAnathI samyak nirNaya thato nathI. (A bAbatamAM) dhIdhane ( = bhartRharie) bIje kahyuM che. yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 nirNaya karAvavA samartha banatuM nathI. ahIM bhartRharie kahelI vAtanI sAkSI Ape che. miAotyAha- TIkArya : sarvajJatA anumAnano viSaya nathI. arthAt sarvajJatA che ke nahIM ? te koi yuktio dvArA vicAravAnI vastu nathI. tethI paramArthathI jovA jAva, to sarvajJatA anumAnagrAhya paNa nathI. pratyakSathI jyAM hetu - hetumAna (hetu- sAdhya) no saMbaMdha jovAyo nathI, te anumAna mAtrayuktionA AdhAre Take che. paNa mAtra yuktiopara thatuM anumAna hakIkatamAM to sAmAnya arthomAM paNa sidhyAviprajAreLa||14|| zuM kahyuM che ? te batAve che - gAthArtha : kurAla anumAtAodvArA yatnapUrvaka anumAna karAyelo paNa artha vadhu abhiyukta anyovaDe sAva anyathArUpe ja upapanna karAya che. TIkArtha : anvaya-vyatirekanA kuzaLa jJAtAo tarkadvArA anvaya-vyatireka siddha karI prayatnapUrvaka eka padArtha siddha kare che. tyAre bIjI bAju anvaya-vyatirekanA viSayamAM ane tarka laDAvavAmAM vadhu kuzaLa bIjA jJAtAo e ja anumita ( - anvaya-vyatirekadvArA siddha karAyelA padArtha) ne asiddha AdidvArA sAva ja anyathArUpa siddha karI dekhADe che. vivecana : prastutamAM koi anumAna kare ke amuka vyakti sarvajJa che; kemake atIndriyajJAnI che. je-je atIndriya padArtho kahI zake che, teo teo sarvajJa che. jeo sarvajJa nathI teo atIndriyArthane kahI zakatA paNa nathI. Ama anvaya-vyatireka dvArA tarka lagADI eka vyakti sarvajJatAnI siddhi kare, tyAre bIjo tarka lagADe, ke atIndriyArthajJAtRtvane sarvajJatA sAthe koi levA-devA nathI. arthAt je atIndriyajJAnI hoya, te sarvajJa ja hoya tevo niyama nathI. sarvajJatA vinA paNa atIndriyajJAna saMbhave che ke jenAdvArA atIndriyapadArtho kahI zakAya. Ama eke tarkathI siddha karelI vAtane bIjo Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 hetuvAdathI arthanirNaya na thAya tarka laDAvIne ja asiddha karI zake che. tarka sAme tarka svasaMvedana pratyakSathI paNa AtmAnuM astitva laDAvavAthI kyAreya koi padArtha siddha thato nathI. jANI zakAya che. tethI ja kahe che zarIra-Indriya-manano rAjA AtmA hetuvAdathI arthanirNaya na thAya jyAM sudhI zarIramAM AtmA che, tyAM sudhI abhyuccayamAha zarIrasAthe je vyavahAra thAya che, ane AtmA gayA jJAna detuvAna, pAtha yadyatikriyA pachI zarIra sAthe je vyavahAra thAya che, temAM pharaka #AtrenatAvatA praznaH kRta: punizcaya: 246aaaa che. jIvatA mANasane agnimAM paDato akaTAvAya jJAn hetuvAna-anumAnavAvena patAtha che, ane maradAne Aga-citAnA agnipara yadyatindriyA:-sarvajJAtiyaH tninaitAvatA prA:- mukavAmAM Ave che. tArkikaiH kRtaH syAtteSu nizcayaH-avagama iti jIvato mANasa kAmakAja kare che, ane maraDuM 24ddA thayA pachI badhI kriyAo aTakI jAya che. Ama abhyazcaya batAve che zarIrathI, zarIranA avayavothI, AMkhavagerethI bhinna gAthArthaH jo hetuvAdathI atIndriya padArtho AtmA siddha thAya che, kemake je jonAro che, te ja jANI zakAtA hota, to prAjJavaDe ATalA kAlamAM sAMbhaLanAro che. ema ghaNI indriyonA kAryone teo aMge nizciya karAI cUkyo hota. jANanAro eka ja hovAthI indriyabhinna AtmA TIkArtha jo hetuo ane tarko dvArA karAtA siddha thAya che. anumAnothI ja atIndriya padArthono nirNaya thaI malADanI zibiramAM (saMvata 2023) eka zakato hota, ane jJAna thaI zakatuM hota, to ATalo yuvaka Avelo. ene meM pUchyuM - derAsara darzanabadho samaya pasAra thaI gayo. atyAra sudhImAM pUjA karavA jAya che ke nahIM? eyuvake kahyuM- gurudeva! badhA ja padArthono nirNaya thaI gayo hota. arthAt darzana-pUjA karavAnuM mana to ghaNuM thAya che. paNa eka paNa atIndriya padArtha ajJAta na raheta. paNa tyAM AMkha bhagavAnapara coMTavAnA badale AvatIjagatamAM dekhAya che ke atIndriyapadArtho aMge aneka jatI chokarIo parajayA kare che. tethI puNyane badale prakAranA matabhedo pravartI rahyA che. AmahetuvAdathI pApa bAMdhavAnuM thAya che. mATe nathI jato. sarvajJatA vagere siddha thatA nathI. tethI ja sarvazatAne meM kahyuM - jo sAMbhaLa! huM tane eka prayoga zraddhAno viSaya banAvavo joie. batAvuM chuM. A prayoga eka yuropiyane bhAratanA vivecanaH sanmatimAM kahyuM che ke jagatanA pravAse AvyA pachI pharI potAnA dezamAM jaI padArtho be prakAre che, keTalAka Agamagamya che ane lakhelA pustakamAM batAvyo che. A pustakanuM nAma keTalAka hetugamya che. emAM Agamagamya padArthone che 'a sarca opha DIvAina lAipha A pustakamAM hetugamya batAvavAmAM mithyAtva lAge che. to e lekhake lakhyuM che ke bhAratamAM yogIo pAsethI hetugamya padArthone mAtra Agamagamya TharAvavAmAM mane je divyajIvananI anubhUtio thaI tenA paNa mithyAtva lAge che. jemake "AtmA che' e sempalsa A pustakamAM batAvIza. vAta kema mAno cho? jo ema kaho, Agama kahe che mana-Indriyone kAbUmAM rAkhavAno kImiyo mATe, to e mithyAtva che, kemake hetuthI-tarkathI emAM eNe eka prayoga lakhyo che. dareka Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 vastumAM ApaNe potAnA mATeI (huM) no prayoga besI jAva. badhuM jovA-sAMbhaLavAnuM mukI do. basa karIe chIe. to savAla thAya, ke AA (huM) e huM koNa chuM e vicArapara dhyAna kendrita karo. tamane zuM che? e koi vyakti to hovI joie. e kevI mana suddhAMthI para AtmA huM tarIke bhAsaze. pachI che? che e vAta nakkI che, kemake e indriyo para tame AtmAne uddezIne kaho badhA kahe che, ke mana varcasva dharAve che. A huM (I) ne mana thAya ke, mAre kAbUmAM nathI rahetuM. paNa manacora che, ene kAbumAM jovuM che. to AMkhathI jUe che. ane ene mana thAya, lAvavA tuM sAhukAra thaI jA. mananuM dhAreluM nahIM, tAruM ke mAre sAMbhaLavuM che, to te kAnathI sAMbhaLe che. dhAreluM thavuM joie, ema manapara hukamabajAva. basa athavA ene mana thAyake have Ane badale A jovuM e ja rIte AMkha-kAnane paNa tuM kahIde, he AMkha! che. to AMkha eka jovAnI cIja parathI bIjI tuM jyAM jAya, tyAM mAre AvavAnuM e gulAmI have cIjapara jAya che. tethI nirNaya thAya che ke AMkha nahIM cAle! have huM kahIza, e ja tAre jovAnuM! jevI indriyone pravartana-nivartana karAvanAra koika kAne e ja sAMbhaLavAnuM! huM kahuM to ja hAtha-page UMcA-nIcA thavAnuM. TUMkamAM badhAe mArA izAre A huM no indriyo para prabhAva che, ke te icche cAlavAnuM che. Ama satata tame tamArA AtmAne tyAM indriyone pheravI zake. e ja rIte enuM gAtro A zarIrarUpI kiMgaDama-rAjyanA ekamAtra rAjA para paNa varcasva che. dhAre tyAre hAtha-paga vagerene tarIke jUo. manavagerene tamArA nokaratarIke jUo. UMcA-nIcAkarI zake che. e ja rIte vANIpara paNa ane tamArA para hAvI na thAya tenI satata takedArI haMnuM varcasva che. jemake gharAka vepArIne vepArI loko rAkho. tamane adbhuta anubhava thaze.' luccA che ema kahe, tyAre vepArI kahe - "to gharAko lekhakanI A vAta meM yuvAnane samajAvI kyAMka che tyAre gharAkamAM rahelADuMne bAju pheravavA yuvAnane kahyuM - jA, tuM paNa A rIte prayoga kara. jevI lAge to e tarata kahe - huM je vAta karuM chuM te ekAMtamAM jai tane - tArA AtmAne badhAnA mAlika bIjA vepArIonI che, tamArI nahIM to vepArInA tarIke jo. e yuvAne be-traNa divasa babbe-aDhI haMne paNa vAta badalavA jevI lAge to tarata kahe huM kalAka ekAMtamAM jai A prayoga mujaba vicAravAnuM paNa je vAta karuM chuM, te bIjA gharAkonI che, tame zaru kyuM. pachI derAsara javA lAgyo. evA nathI.' Ama pheravIne bolAvanAra koNa che? be cAra divasamAM ja yuvAne kahyuM - gurudeva! javAba che "huM". A no kaMTrola manapara paNa kamAla thaI gai, have derAsaramAM bhagavAna sivAya che. mana eka vicAramAM rokAyeluM hoya, tyAM bIje najara jatI ja nathI, ane bIjA-trIjA acAnaka bIjuM yAda Ave ane mananI AkhI vicAro paNa AvatA nathI. kharekhara majA Ave che. vicAradhArA badalAI jAya. mananI A dizA bIju trIjuM jovA AMkha, ke mana jAya, ke tarata hukama badalanAra koNa? to ke aMdara beThelo huM. Ama karuM chuM. he AMkha! he mana! mAlika tame nathI, huM IhuM eka sovarIna emparara che (mahAna rAjA che.) chuM... tamAre huM kahuM te sivAya bIje kyAMya javAnuM A vAta dvArA indriyo, zarIra, vANI ane manapara nahIM...' tethI have najara kyAMya jatI nathI. jeno adhikAra che, te AtmAnI siddhiryA bAda to vAta A che- AtmA svasaMvedana ane A lekhake AgaLa lakhyuM "tame ekAMta oraDAmAM hetugamya che. ene mAtra AgamagamyakarI choDIna Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuSkatarkano mumukSue tyAga karavo devAya. ema je Agamagamya padArtho che - dA.ta. nigodamAM je anaMtA jIvo che, te sarvakAlanA siddho karatAM paNa anaMtaguNA che. AvI vAtane siddha karavA hetuvAda kAma na lAge, tyAM tamAre AgamagamyapadArtha samajI zraddhA rAkhavI joie. te ja rIte ATalA badhA anaMtA jIvo nigodamAM hovAthI satata bhavya jIvo mokSamAM jatAM hovA chatAM saMsAramAM kadI khAlI nathI thavAno e vAta Agamagamya che; hetugamya karavA jAva, to siddha thai zake nahIM. tethI atIndriyapadArtho Agamagamya batAvyA che. atyArasudhI atIndriyapadArtho aMge ekamate nirNaya thai zakyo nathI te ja batAve che, ke A padArthoaMge tarka cAlI zakato nathI. zuSkatarkano mumukSue tyAga karavo na caitadevaM yattasmAcchuSkatarkagraho mahAn / mithyAmimAnahetutvAntyAjya C mumukSumi: / / 4 / / na caitadevaM yad-yena kAraNena tasmAcchuSkatarkagraho mahAn-atiraudraH mithyAbhimAnahetutvAtyAjya eva mumukSubhiH- moktumicchubhiH // 147 // gAthArtha : jethI A Ama nathI, tethI ja mumukSuoe mithyAbhimAnano hetubanato hovAthI moTo zuSka tarkagraha choDI devo joie. TIkArya : je kAraNathI Ama thatuM nathI, tethI mukta thavAnI icchAvALA mumukSuoe mithyAbhimAnamAM hetu banato hovAthI atiraudra evo zuSkataEgraha choDI devo joie. vivecana : Ama tarkavAdathI atIndriya padArthono nirNaya thayo nathI. chatAM zuSka tarkano Agraha rAkhavo, e DAhyAne pAgala banAvavAnI vAta che. graha ke bhUta vaLage to DAhyo paNa pAgala jevuM vartana kare che, tema zuSka tarkano Agraha vaLage 197 e paNa pAgala bane che. DAhyAne dIvAno banAve che. atiraudra evo A graha mAtra mithyAbhimAnano hetu ja bane che. tethI mumukSue Avo graha choDI devo joie. mokSanI icchAvALo mumukSu kahevAya. ane mokSazAno ? to ke AtmApara anAdikALathI je ahaMtva, moha, tRSNAnA baMdhano vaLagelA che, tenAthI chuTakAro. have jo tarka pakaDavA jAya, to mithyAbhimAna-ahaMkAranuM baMdhana DhIluM thavAne badale vadhu gADha bane. to chuTakAro kevI rIte thAya ? tethI kharo mumukSu AvA mithyAbhimAno laine pharato hoto nathI. je padArtho sAmAnyatarkathI pratIta thAya ane lokaviruddha ke pratItiviruddha na hoya, tevA sarvamAnya padArtho bhale hetu-tagamya bane, paNaje indriyagamyatarIke siddha nathI, tethI je padArtho viziSTa jJAna vinA nirNIta thavA zakyA nathI; te padArthone Agamagamya mAnI zraddheyatarIke svIkAravA joie. paNa khoTA tarkavagereno graha to joie ja nahIM. kiJca- grahaH sarvatra tattvena, mumukSUNAmasaGgataH / muktau dharmA api prAyastyaktavyAH kimanena tat / / 148 / / prahaH sarvatra-vastuni tattvena-paramArthena, mumukSumana ta:-ayun:, ta Ada mustI dharmAM savi prAyastyaktavyAH, prAyograhaNaM kssaayikdhrmvyvcchedaathaMm, vimanena prajJeLa tat? niizcavityarthaH 5648mA vaLI, gAthArtha : tattvathI to mumukSu mATe sarvatra Agraha asaMgata che. muktimAM to prAyaH dharmo paNa choDavAnA che, to AnAthI zuM? TIkArtha : paramArthathI to badhI vastumAM Agraha rAkhavo ayogya che. kema ? te batAve che - mokSamAM to prAyaH dharmo paNa choDavAnA che. 'prAyaH' eTalAmATeke kSAyidharmonI bAdabAkI karavI che - Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 arthAt mokSamAM kSAyika dharmo choDavAnA nathI. tethI A tuccha AgrahathI zuM ? arthAt kazuM saratuM nathI. vivecana : mumukSue baMdhanothI mukta thavAnuM che. graha e sauthI moTuM baMdhana che. pakDa ja baMdhana che. mATe mumukSue baMdhanarUpa graha-pakaDa choDavA joie. sAMgalImAM eka munirAjane saMgrahaNi thai. vaighapAse davA levA gayA. vaighe davA ApI. sAthe kahyuM, azakti che, mATe A davA lejo. tarata pelA sAdhue vicAryuM, azakti che to dUra karavA dUdha to levAnuM ja hoya ne ! tethI vaidyane pUchyuM - dUdha keTaluM levAnuM ? ane vaidyarAja bagaDyA - mahArAja ! kucha samajate ho yA nahIM? peTa itanA bigaDA huA hai, aura Apa dUdha lene kI bAta karate ho, dUdhame ghI bharA huA hai, Apake liye acchA nahIMhai, Apa dUdha kA nAma bhUla jAie ! vAta A che, dUdhamAM zakti che, e paNa paDa che. jema e pakaDa choDavAnI che, tema dareka ThekANe pakaDa choDavAnI che. eja rIte pUrvagraha paNa na joie. pahelethI ja amuka vyakti ke viSayamATe kharAba tarIkenI dhAraNA bAMdhI devI, e pUrvagraha che. A pUrvagraha e vyakti ke viSayamAM sArI vAtane paNa jovA ja na de. ane satata kaSAya karAvyA kare. yugraha : kokanA upadezathI ke anubhavanA nAme kAMka khoTuM pakDAi gayuM. khoTo siddhAMta baMdhAi gayo. pachI game te thai jAya, game teTaluM samajAvavAmAM Ave, chatAM e pakaDa DhIlI karavAne badale samajAvanAra ja khoTo lAgavo e vyuhanuM kArya che. AvA to kaMi keTalAya graho jIvone vaLagelA che. mokSArthIe e badhA graho choDavAnA che. zAstrakAro to kahe che, ke mokSamAM to prAyaH yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 badhA dharmo paNa choDI devAnA che, to AvA tuccha grahonI to vAta ja kyAM rahI ! ahIM prAyaH zabda prayoga eTalA mATe che, ke kSAyikabhAvanA dharmo mokSamAM paNa che, te choDavAnA nathI. tethI kSAyika - dharmone choDI bAkInA dharmo choDavAnA che te batAvavA prAyaH zabdaprayoga che. Ama mumukSu mATe paramArthathI jotAM koi paNa prakArano graha ayogya ja che. graho ApaNane vANI-vyavahAra-vartAva vagere aMge khoTI kalpanAonA khIle bAMdhI de che. pachI miyA Thera kA Thera.... dharma karavA chatAM jIva AgaLa vadhI ja na zake. tethI jJAnIo pokTara karIne kahe che, ke dilane saraLa banAvI mahApuruSonA mArge cAlyA karo. mAyAvI koine anusarI zakato nathI. mATe sAdhanAnA mArge pahelI zarata che, ke koi mAyA na joie. mAyA e potAnA ko'ka graha - pakaDanuM ja vikRtarUpa che. are bhagavAna mATe paNa AcArAMga vagere sUtromAM vizeSaNa che, ke bhagavAna nirmAyI hatA. mAyArahita hatA. bhagavAne jo mAyA karI hota, to upadravo vakhate mAyAnA kAraNe chaTakI zakata. paNa bhagavAne upasarga sahevAmAM paNa 'zakti nathI, zarIra nahIM khame' ityAdi bahAnAo kADhI mAyA karI upasargathI chaTakavAnuM rAkhyuM nahIM, to kevaLajJAna pAmyA. tethI mAyAmukta-saraLa banavuM jarUrI che. ane saraLavyakti ja pUrvanA mahApuruSonA dRSTAMtane najaramAM rAkhI zake che. jemake sanatakumAra cakravartIne soLa mahAroga utpanna thayA, to cha khaMDanA mAlika hovA chatAM; badhuM ja esAthe choDIne nIkaLI gayA. e vakhate e ja hisAba rAkhyo - ke davAvagere karavAthI kadAca rogo dakhAze, paNa jaze nahIM, kemake jyAM sudhI evA karmo haze, tyAM sudhI rogo to rahevAnA ja. ane roga samabhAve bhogavIza, to ja Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSonA mArge cAlo e karmo jaze. ochA thaze. vaLI A roga bhogavavAe pApano udaya nathI paNa mArA pApano kSaya che. pApa udayamAM AvyA' ema vicAravAthI dInatA AvavAnI saMbhAvanA che, pApa nAza pAmI rahyA che' ema vicAravAthI khumArI ane sattva vadhe che. ane pApano kSaya karmano kSaya kare ja che. mATe bhogave rAkho ! A sanatakumAra cakravartIe hisAba rAkhyo, to sAtaso varSa sudhI majAthI roganI vedanA bhogavI. roga Avye AvA mahApuruSo najara sAme rAkhavAnA che. mahApuruSonA mArge cAlo yata van- tadatra mahatAM vartma, samAzritya vicakSaNaiH / vartitAM yathAnyAya, tavRtimaviitaH // 4 // tanna-vyatire, mahatAM vanuM samAzrityaannInRtya vicakSaLa:-Gite, varjitavyaM yathAnyAya-nyAyAllRAM, tatimavanitai:-mahadAMtivArarahita / / 64 / / Ama hovAthI gAthArtha : tethI A prasaMgamAM mahApuruSonA mArgano Azraya karI, emane taiyAra karelA mArgamAM temAM atikrama na lAge e rIte yathAnyAya vartavuM joie. TIkAryaM tethI A vyatikaramAM mahApuruSono mArga svIkArIne paMDita puruSoe moTA mANasanA mArgane aticAra na lAge e rIte nyAyane anurUpa vartavuM. vivecana : yathAnyAyaM varjitavyam-nyAya eTale potoMnI samAdhimATe je yogya hoya e rIte. cittanI samAdhi eTale ? jethI rAga-dveSa, harSazoka ochA thAya e rIte rahevuM. jJAnInA vacanone AMkhasAme rAkhI vartavuM, e samAdhi che. bhagavAnanA 199 vacano - mahApuruSoe cIMdhelo mArga ApaNAmATe AgaLa vadhavAno mArga che. e mArge cAlavuM e ApaNI sAdhanA che. e sAdhanA bhagavAne batAvelA aticArathI mukta hovI joie. dareka sAdhanA aticAra vinAnI karavAnI Teka joie. sAdhanAmAM aticAra lAgavAnuM eka mukhya kAraNa che, vIrya gopavavuM. yathAzakti nahIM thanArI sAdhanA sAticAra thAya che. ane vIrya gopAvavAnuM mana thayuM e paNa eka prakAranI mAyA che. Ama sAdhanAmAM aticAra lagADIe, to mAyA ane vIryAntarAyanA doSayukta karmabaMdha thAya che. A aticAra ane mAyAthI aTakavA mahApuruSone najarasAme rAkhavA joie. emanA AlaMbane ApaNuM sAdhanAnuM vahANa patananA kharAbe caDhatuM nathI. eTaluM ja nahIM, nyAya- puraskara vyavahAra sahaja bane che, jethI khoTI pakaDano tyAga thAya che. taavAda- parapIDeha sUkSmApi, varjanIyA prayatnataH / tadvattadupakAre'pi, yatitavyaM sadaiva hi // 150 // parapIDA-parabAdhA iha-loke, sUkSmApyAstAM mahatIti, jimityAhna varganIyA-parityartAvyA, prayatnataH:-sUkSmAmoLena tadat-prayatnata va tadruparepi-paropajArepa, titavyama-nuSThAnadArekha, sadaiva rIti|90nI - A ja - mahApuruSono mArga batAve che - gAthArtha : ahIM prayatnapUrvaka sUkSma paNa parapIDA varjavI. teja pramANe tenA upakAramAM paNa haMmezA prayatna karavo. TIkArtha prayatnapUrvaka=sUkSmopayogarAkhIne bIjAnI moTI to zuM, nAnI pIDA paNa choDavI joie. eTaluM ja nahIM, balke zubha pravRttiodvArA haMmezA bIjAo pratye upakAra karavA paNa ughata thavuM joie. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 parapIDAno tyAga vivecana : jhINAmAM jhINI sAvadhAnI keLavavAthI ja bIjAone sUkSma paNa pIDA ApavAmAMthI bacI zakAya. paNa eTalAthI na cAle. bIjAnA bhalAmATe paNa prayatna karavo. joie. ApaNI zakti ke ApaNI vastu bIjAonA upayogamAM Ave, to paropakAra thAya. jIvamAM anAdikAlathI kanivRtti paDelI che. huM mAruM karI lauM ! mAruM kAma thai jAya, pachI mAre bIjA sAthe zI levAdevA ? A svArthAMdhavRttinuM kAraNa che hRdayanI saMkucitatA. A vRtti hRdayapara moharAje DhAMkeluM DhAMkaNuM che. jema sAMkaDA movALo ke Udho ghaDo varasAdamAM paNa pANIthI bharAto nathI, tema mohanA AvA DhAMkaNathI saMkucita ane AvRtta thayelA hRdayamAM jJAna- viveka kyAMthI AvavAnA ? A saMkucitatA hovAthI hRdayamAM guNo AvatA nathI. guNone AvavA, TakavA ane vadhavA mATe vizALa hRdayanI jarUra che, vizALadayavALI vyakti ja vicArI zake, ke jema hAthI ane uMdarane paNa kAyA maLI che, paNa e koinA kAmamAM AvatI nathI, to e kAyA zIkAmanI? ema mArI kAyA jo bIjA mATe ghasAi chUTe nahIM, to e mArI kAyA zI kAmanI ? jacavIyarAya sUtramAM parArthakaraNano guNa prApta karavAmATe prArthanA karavAmAM AvI che. e batAve che ke mokSamArganA sAdhaka mATe parArthakaraNa keTaluM badhuM Avazyaka che? alabatta, jayavIyarAyamAM parapIDAtyAga alaga batAvyo nathI, paNa tyAM eno samAveza parArthakaraNamAM karyo che, kemake potAnA taraphathI bIjAne pIDA na pahoMce, e pAyo che. enA AdhAre ja parAryakaraNa guNa Ubho thAya che. nahIMtara to parapIDA UbhI rAkhI, parAryakaraNaguNa to soTI mArI malama lagADavA jevo banI na yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 rahe. tethI parapIDAtyAga to joize ja. parArthakaraNa mumukSue nyAyapUrvaka mahApuruSonA je mArge AgaLa vadhavAnuM che, te mArganuM prathama pagathiyuM parapIDAtyAga ane bIjuM pagathiyuM parArthakaraNa che, AnA dvArA nakkI thAya che ke mahApuruSa thavA ane mokSamArge AgaLa vadhavA hRdayanI vizALatA pAyAnI jarUriyAta che. paNa emAM ya paDa-graha tyAga jarUrI che. kAraNa ke pakaDa hoya tyAM hRdayanI vizALatA na hoya. ane to parapIDAtyAga vagere guNo paNa Ave nahIM. meghakumAranuM kalyANa kevI rIte thayuM ? rAte durdhyAnamAM caDhI gayA hatA. AvatA-jatA sAdhuonA paga lAgavA- dhULa paDavI vagerenA kAraNe dIkSAnI prathama rAte ja udha na AvI, lAgyuM ke saMyamajIvana nahIM pALI zakAya. savAre bhagavAnane ogho ApI gharabhego thai jaiza. paNa bIje divase savAre bhagavAne meghakumArane pUrvano hAthIno bhava yAda karAvI kahyuM- meghakumAra, tame hAthInA bhavamAM sasalAnI dayA karI ane emATe kaSTa sahyuM. have A bhavamAM sAdhu mahAtmAonI rajathI herAna thai gayA ? eTaluM sahana nathI thatuM ? tyAre jo meghakumAre pakDa rAkhI hota, to tarata heta - te vakhate- hAthInA bhavamAM to huM abUjha hAthI hato. tyAranI vAta jUdI hatI. have A bhavamAM to huM rAjakumAra - phUlanI zayyAmAM ucharelo chuM. A be paristhitivacce pharaka kharo ke nahIM ? vaLI e bhavamAM to ko'kano jIva bacAvavAno hato, A bhavamAM A dhULa sahevAthI kono jIva bacavAno che? paNa meghakumAre pakDa rAkhI nahIM. bhagavAnanA jJAna ane bhagavAnanA vacanapara vizvAsa rAkhyo. pariNAme pharIthI sAdhanAmAM sthira thai gayA, eTaluM ja nahIM vadhu jozabhera sAdhanA upADI. AtmanirIkSaNa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyonI pUjA 201 karI joyuM - huM kayAnI mAyAmAM bhUlyo. to have rAkhavAnI che, te mukAve che. aMta sudhI TakAvavA jevI mAre eja toDavI joIe. ane prabhu pAse abhigraha pAyAnI be vAta che (1) parapIDAno tyAga - "huM lIdho - sAdhuonI vaiyAvacca-sevA karIza... ane koIne paNa kyAreya paNa pIDA karanAro na thAuM e karatAM karatAM je sahana karavAnuM Ave, te badhuM A pratijJA hovI joIe ane (2) parArthakaraNa.. sahI laiza. basa eka AMkhane sahana karavAnuM Ave, jIvananA chevADA sudhI huM bIjAmATemArAthI banatuM to mAvajata karIza, te paNa sevA-vaiyAvacca- badhuM ja karI chUTuM A AdarapUrNa saMkalpa joie. jIvadayAsArI rIte thaI zake te mATe.' Ama banyuM? mahApuruSonA mArge AgaLa vadhavAmATe bIjA zarIranAkathI thAkIne bhagavAna pAse ogho mukavA kartavyo A chegayelA meghakumAre ogho muddAnI vAta to bAjupara pUjyonI pUjA.. rAkho, vadhu zarIrakaSTa uThAvavAno abhigraha lIdho... tathAkevI rIte banyuM A? to kaho, ke pakaDanahotI rAkhI juvo tevatA vipra, yataya tapothanArA mATe. ane kharI vAta e che, ke saMsAranA hisAba pUjanIyA mahAtmAna , supratyena vetAzA paDatA muko, to sAdhanA thAya. saMsAranA baMDala kuvo-mAtApitRpramu, tevatA sAmAncenaiva, sAthe hoya, to sAdhanAna thAya. cakravartInA bhAi viprAda-dinA, yatayA-pravranitAza, tapothanA:hovA chatAM bAhumuni- subAhumuni 500 tanta , pUganIyA mahAtmAna, sarvate yathArtha sAdhuonI sevA-vaiyAvacca kevI rIte karI zakyA? mityada supratyena vetana-AjJApradhAna netyartha saMsAranA hisAbasAthe rAkhyA hota, to bIjA mATe 21. -parArtha mATe zarIra ghasavAnuM mana na thAta, ane tathA, ATalI saraLatA na hota. paNa pachI ATalA gAthArtha guruo, devatA, vipro, yatio, AgaLa paNa na vadhI zakta. ane tapodhano A mahAtmAo suprayatnavALA bIjA bhavamAM ArilAbhavanamAM ke benonA cittathI pUjanIya che. vacana sAMbhaLI tarata svIkArI laI paga upADavA- TIkAIH gurUo mAtApitAvagere. devatA= mAtrathI kevaLajJAna bharata-bAhubaLIne thayA, temAM sAmAnyathI ja je deva hoya. vipra-brAhmaNo- dvija. A saraLatApUrvakanI parArthakaraNa kyiA kAma karI yatika pravRjita-dIkSita. tapodhana= tapathIyuktagaI. mahApuruSo. A badhA ja mahAtmAo yathAyogya mULa vAta A che, Agraha choDI, saMsAranA pUjanIya che. zI rIte? te batAve che. suprayatnana hisAba choDI, mahApuruSonA mArge AgaLa vadho cetasA-AjJApradhAna cittathI. ke jemAM prathama che parapIDAno tyAga ane parArtha- vivecana mahApuruSono mArga vinayano che, karaNa.kemake Agraha rAkhanAro saraLanahoi zake. upakArIone upakArI tarIke svIkArI, guNavAnone koIpaNa prakAranI pakaDa ke saMsArI svArthI ramata guNavAnatarIke svIkArI, pUjanIya mAnavA joie. haiyAne meluM banAve che, kapaTI banAve che, ke je ahaMkArathI bacavA ane ahaMkArane dUra karavA A sAdhanAnA mukhya virodhI paribaLa che. ane jarUrI che. A pUjyo tarIke jeono samAveza thAya jIvananA aMta sudhI pAyAnI je be vAta jALavI che, te batAve che. (1) gurava - mAtA-pitA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 vidyAguru vagere vaDIlavargano AmAM samAveza thAya. bhakti, vaiyAvacca, jJAna, parArtha A badhAmAM ja Amane mAtra manamAM mAnI levA mAtrathI nahIM cAle. dhana-saMpatti mAne. ahIM dhana-saMpatti kahevAnuM yogya bhakti karIe, to pUjya mAnyA gaNAya. kAraNa e che, ke jIvane enI anumodanA rahe ke pote jUnA kapaDA paherI A pUjyone navA kapaDA mAre ATalI tapasaMpatti, jJAnasaMpatti bhegI thai. paherAve. e ja rIte bhojana-pAnavageremAM paNa ane navI-navI kamAvAnI jhaMkhanA rahe. AvA emanuM pahelA sAcave. are koI sAruM kAma pote tapodhana sAdhuonI bhakti karavI joie. Agraha karIne paNa jaza A guruvargane Ape. nAma emanuM pUrvaka lAbha levo joIe. paNa jhapAjhapIna hoya. AgaLa kare. kyAMka e guruvargathI paNa kazuMka maryAdAmAM hovuM joie. ajUgatuM thai gayuM hoya, to paNa daMDa ke apajazano jIvAbhAI (jIvatalAla pratApazI)nA Topalo potAnA mAthe caDhAve. emanI hAjarImAM baMgale kyAreka utarAvAnuM thAya. nIcenA vizALa emanI pUrI AmanyA jaLavAya, e rIte ja khAlI holamAM utarIe. e divase jIvAbhAInA uThavA-besavAnuM vagere kare... vAto paNa dhImA svare dharmapatnI jAsudabena lAbha levAnI tIvra icchA kare. mAravADImAM hajI jovA maLe che, ke gocarI rAkhe. sAdhumahArAjane gocarI bolAvavA vasaMtagayA hoie, tyAM vahU sAsune kazuM kahe, to paNa te bhAine mokale. Agraha karI ghare laI jAya. pachI ekadama dhImA svare, kAnamAM gunaguna kare eTalA ja vahorAvavA yogya badhI vastunA DabbA khullA karI, svare. evA gadgad kaThe vinaMtI kare ke "sAheba! kuTuMba A badho guruvinaya che. TUMkamAM badhAne spaSTa vastArI che, tethI Apane mATe badhuM mAtra nirdoSa che khyAla Ave, ke A guruvarya pUjya che ane A ema nahIM, pUrato lAbha Apazo, to paNa vAMdho teno pUjaka che. sAdhu-sAdhvIoe paNa AmAMthI nahIM Ave, bAkI baMgalAvALA banavAnA ahamAM ghaNuM samajavAnuM che, dIkSA lIdhI eTale gurumAtA- gurubhaktino lAbha gumAvI beThA chIe." evA pitAnA sthAne AvyA. emano pUro vinayabhAva gaLagaLA thAya, kelAbha Apavoja paDe. paNa emAM sAcavavApUrvaka bhaktithI pUjya banAvavA joIe. viveka hato, pAtrA jhuMTavI levA ke viveka vinAno devatA ane brija =brAhmaNa eTale ke vidyA- Agraha kyAMya nahIM. A to Ave, jo gurutattvapara saMpanna ane vidyAdAnakartA vyakti paNa pUjya che. zraddhA-vivekapUrNa bahumAna pUjanIya bhAva hoya. devatAthI sAmAnyathI je paNa potAne devatAtarIke Ama mahApuruSanA paMthe javA ArIte mAtAiSTa hoya, te levAnA che. avasare brAhmaNavargane paNa pitAvagere pUjyonI sevA-bhaktiparAyaNatA bhojanAdithI saMtuSTa rAkhe. saMsAratyAgI sAdhujano lAvavI paDe. prastutamAM 'mahAtmA' zabda badhA pratye paNa Adara-bahumAna rAkhI avasarocita pUjyamATe joDavAno che. mAtA-pitAvagere paNa sevA bhakti karavI joie. A sAdhuo tapodhana mahAtmA vizeSaNathI yukta che. kadAca mAtA-pitA che, taparUpI dhanavALA che. dhana mAne eTale ene ja dhArmika na paNa hoya, to paNa mahAna eTalA mATe mAla-milakata-mUDI tarIke jUe. tapa na thato che, ke saMtAna pratye khuba vAtsalya rAkhyuM che, ane hoya, to paNa tapane ja kharI mUDI mAne, ane ghaNo bhoga Apyo che. tethI saMtAna mATe to mAtAkhAvAne dhULa samAna samaje. tapanA upalakSaNathI pitA mahAtmA ja gaNAya. cothI daSTimAM hajI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mananA traNa dUSaNo mithyAtva gayuM na hovA chatAM vinayanI keTalI UMcI bhUmikA batAvI che ? te AnA parathI vicAravAnuM che. AbadhA mahAtmAo suprayatnavALA cittathI pUjya che. suprayatna = sAro prayatna. sAro prayatna kone kahevAya ? je prayatna AjJApradhAna hoya. arthAt jemanI sevA-bhaktikarIe chIe, temanI AjJAne mukhya rAkhavAnI che. sevA-bhakti pAchaLa Azaya che ke mArI sevAthI raMjita thayelA A pUjanIyo mane kyAre AjJA kare ? ane huM kevI rIte sArAmAM sArI rIte emanI AjJAnuM pAlana karuM ? gautamasvAmImAM A jovA maLe che. satata gurukulavAsa sevyo. ane satata prabhuAjJAnI apekSAvALA hatA ! kyAre prabhu AjJA kare ? huM kyAre prabhunI AjJAne mAthe caDhAvuM ? kyAre mane AjJApAlanano lAbha maLe ? A satata jhaMkhanA hatI. tethI ja prabhue potAnA aMtasamaye ke jyAre prabhu askhalitadhArAe dezanAmegha varasI rahyA hatA, tyAre gautamasvAmIne kahyuM ke jAo devazarmAne pratibodha karavA. tyAre paNa gautamasvAmI jarA paNa UMcA-nIcA thayA vinA hozabhera upaDyA. bhagavAne AjJA karI, jAo AnaMdazrAvakane micchAmi dukkaDam Thai Avo. ane gautamasvAmI e ja prasannatAthI micchAmi dukkaDam dai AvyA. kharekhara, ahIM kevI AjJA karI, ena jotA, bhagavAne mane AjJA karI ! aho mArA ahobhAgya! Avo bhAva ja manamAM Ubho karyo hazene ! ane kharI vAta ja e che, ke Avo ahobhAva thAya, to eka-eka AjJAkarmanA jhuMDanAjhuMDa ukheDInAMkhavA samartha bane. huM to guruno aThano sevaka ! gurunI AjJA mArA jevAne maLe kyAMthI ? kharekhara mArA puNya tape che ke guru mane AjJAyogya gaNe che ! A bhUmikAnI tAkAta che ke vipula karmakSaya karAvI 203 de ! guNazreNi maMDAvI de ! mAlikano vaphAdAra ghoDo mAlika pAse haMmezA jhukelo ja hoya, basa e ja rIte pUjanIya gurutattva AgaLa jhukelA ja rahevuM joie. A che AjJApradhAnatA... ahIM AjJAne sApekSa rahevAnI vAta nathI. AjJAnI kAMkSAvALA banavAnI vAta che. AjJAne vadhAvI levAnI vAta nathI, AjJA kyAre thAya ? tevI satata jhaMkhanAnI vAta che ! manane AvA AjJAkAMkSI banAvavuM, e paNa eka jabarI yogasAdhanA che. e AvyA pachI uparanI kakSAnA guNonI bhUmikA bane che. jIvanamAM jIvavAnI saphaLatA AnApara ja che, ke tame manane keTaluM vALyuM ? keTaluM ghaDyuM ? kharekhara jovA jAva, to mahApuruSano mArga ja manane ghaDavAno mArga che. mana khoTI vAtothI ghaDAi gayeluM che... ane emAM kAMThu thai gayeluM mana jaldI sudharavA nathI mAMgatuM... mananA mukhya traNa dUSaNo che. (1) manahuSTa che, e bIjAnI pIDAne mAtra gaNakAratuM nathI ema nahIM, paNa bIjAnI pIDApara rAjI thAya che. tyAM manane sudhAravA parapIDAtyAgano mArga batAvyo. game te thAya, mAre bIjAne pIDA ApavI nahIM, ke bIjAne pIDAtA joi rAjI thavuM nahIM. bIjAnI pIDApara rAjI thanAro ghA bhale nathI karato, paNa ghAmAM mIThuM to bhabharAve ja che. tethI e paNa moTI parapIDA ja che. (2) mana svArthI che, AtmakendrI che. manane bIjAno kadI vicAra Avato nathI, bIjAmATe nisvArthabhAve ghasAi chUTavAnI vAta manamATe marI javA karatAM agharI che. ahIM manane ghaDavAmATe parArthakaraNapara bhAra mukyo. potAnuM nukasAna veThIne paNa bIjAnuM bhaluM karo, bIjAmATe ghasAI chuTo, bIjAnuM kazuM sAruM karyA vinAnA gayelA varasa, mahInA, divasa, kalAka to zuM minITa ke sekaMDane paNa vyartha, pANImAM gayelI, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 gojhArI gaNo. bIjAnA sArAnI mAtra anumoThanAthI nahIM cAle, kemake eTalAthI mananA svArthane ghasAro nathI pahocato, sakriyarIte manane bIjAnA sArAmAM joDo. (3) mananI trIjI duSTatA che avRtti, je vinaya- kRtajJatAne cukAve che. upakArIo ane uttamapuruSopratye paNa sadbhAva, sevA, AjJAMktitA vagere na AvavA denAra A ahaMkAra che. AnA ja kAraNe uttamapuruSono thayelo yoga paNa niSphaLa jAya che. mATe manane saMskArita karavA, ane ahaMkAra muktakaravA, uttama upakArI guruonI parAdhInatAmAM rAkhavAnI jarUrata che. temATe A trIjo gurujanapUjAno mArga batAvyo. A traNa karyA vinA kriyAo karIzuM to te uparachallI raheze, aMte parabhavamAM zuM lai javAnuM raheze ? e ja kAThu mana... kriyAonA kAraNe puNyanA paDIkA maLaze, paNa parivarttana nahIM maLe. A bhava mananA parivartanamATeno che. mana auyika dharmone pakaDIne beThuM che. krodha, svArtha A badhA auThayika dharmo che. dharmo mukhyatayA traNa prakAranA che. (1) audayika-karmonA udayathI AvatA dharmo, jemake jJAnAvaraNakarmanA udayathI jJAnAvaraNa. darzanAvaraNanA udayathI darzanAvaraNa vagere... emAM mithyAtvavagere jAtajAtanA mohanIya karmonA udayathI mithyAtva, krodhavagere dharmo Ave che. A badhA dharmo ghAtikarmonA udayathI prApta thAya che. (2) mohanIyakarmanA kSayopazamathI cAritra prApta thAya, eTale mohanIyajanya auyika dharmo ghasAtA jAya che, ane uttama kSamAvagere 10 yati dharmo kSayoparAmabhAve prApta thAya che. Ama krodhavagere auyika dharmo jAya ane kSamAvagerekSAyopazamika dharmo Ave. e kSAyoparAmika dharmonuM vAraMvAra sevanaparizIlana karatAM karatAM viziSTa sAmarthya pragaTe tyAre yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 (3) kSAyikadharmo prApta thAya che. ghAtikarmonA kSayathI pragaTa thatAM dharmo kSAyika che jevA ke vItarAgatA, vItadveSatA vagere. ApaNe ArAdhanA kSAyopAmika dharmodvArA kSAyika dharmomAM javAmATe karavAnI che. krodha nAmanA auyikadharmamAMthI kSAyopazamika kSamA pAmI kSAyika uparazAnta bhAvanA dhaNI thavAnuM che. A mATe bhagavAnavagere mahApuruSo AlaMbanabhUta che. emane najara sAme rAkhavAnA che. pAlaka pApInI ghANImAM pilAtA munione skandakAcArye niryAmaNA karAvI. teo kSAyopAmika kSamAmAMthI svabhAvabhUta-sahaja banela kSAyika upazamabhAvamAM pahoMcI gayA. AtmA ane zarIra vacceno bheda oLakhIne ane hADakA kaDakaDa tUTI rahyA hatA, tyAre bhagavAna munisuvratasvAmIne- emanA upadezane najara sAme lAvIne kSamAne svabhAvabhUta banAvI dIdho. A ja vAta najaramAM rAkho. ApaNane karma sAthe ke zarIrasAthe koi levA-devA nathI, zuddha AtmasvabhAvabhUta guNo- dharmosAthe ja levA devA che. ne A bhavamAM e ja karavuM che ke kevI rIte mArA svarUpayogya guNo pragaTarUpatAne pAme! AtmAmAM dharabAyelA anaMta guNo kevI rIte bahAra AvI vikase ? je atyArasudhI duSTatA, svArthIpaNuM, ahaMkAravagere sahaja hatA, vagara bhaNyuM ke abhyAsa karyo avasare hAjara thai jatA hatAM, te badhA kevI rIte bhUlAtA jAya, ghasAtA jAya ane enA pratipakSIguNo sahaja thatAM jAya ? basa A ja laganI hovI joie, to ApaNe kSAyoparAmika guNo A bhavamAM ane tenA dvArA kSAyika guNo parabhavamAM pAmI zakIzuM. A laganI hoya, to parabhAvamAM- audayikabhAvomAM mana jAya nahIM. nAnI-moTI koi paNa Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAcikabhAvArUpa baMdhana toDavAnA upAya 205 cIjapratye AkarSaNa jAme nahIM! pratyeka AkarSaNa jANyA pachI baMdhanathI mukta karAve tevA vrata-niyama ane moDyukta mananI pratyeka dhAraNA baMdhanarUpa laI-paccakhANa karavA te pratyAkhyAnaparijJA che. lAge. A baMne parikSA mokSanA upAyabhUta che. audAyikabhAvarUpa baMdhana toDavAnA upAya AzravanA ane saMvaranA ema baMne prakAranA sudharmAsvAmIe dIkSita thayelA jaMbusvAmIne sthAnomAM A baMne parijJA upayogI che. kahyuM, bukjhikyuni, tiudbhijjA, baMdhaNuM pari- aDhAra pApasthAnako AzrayasthAno che, to yANiyA... he jaMbU! tame ema na mAnazo ke 99 pahelA parijJAthI samajI phaphaDATa Ubho karAya ane karoDa sonaiyA choDI dIdhA! rUparUpanA aMbAra jevI pachI e pApasthAnakonA tyAgamATe pratyAkhyAnaATha patnIo tyAgI! atyaMta vAtsalya dharAvatA parijJA. mAtA- pitA choDyA... tethI samajadAra chuM! kemake e ja rIte svAdhyAya, dhyAna, kAusaggavagere A paNa baMdhana che. choDavAnA abhimAnanuM! saMvara sthAno che. parijJAthI e jANIne e tyAre jaMbusvAmI pUche che - he prabho! to sevavAnA umaLakA jAge ane pachI niyamapUrvaka e baMdhana zuM che? kyo bhAva lAvavAthI baMdhana tUTe? sthAno sevavAmATe paccakhANa-niyama karAya, te sudharmAsvAmI kahe che, ke eka taNakhalAno moha pratyAkhyAna-parikSA jemake kAusaggakaravAno - paNa baMdhana che, to kAyAno moha to baMdhana kevuM pratikramaNa karavAno ke evo koI ArAdhanAno bhArI? mananA mAnelA gaNito baMdhana che, krodha- samayathAya, nehaiyu AnaMdathI ubharAya. vAha! kevo mAna-mAyA-lobha baMdhana che ! TUMkamAM je Atma- saMvarano samaya Avyo ! karmakSayano kevo sarasa svabhAvabhUta nathI, te badhuM ja baMdhanarUpa che. avasara Avyo! tapa karavAno Ave ne thAya, ke baMdhana jANI baMdhana toDavAnA upAya e rIte vAha! bhagavAne kevo sarasa tapano mArga batAvyo. ajamAvavAnA, jJapariNAthI ane pratyAkhyAna- rAtanA pahelA-chellA pahare svAdhyAya karatI vakhate parijJAthI. zaparijJA baMdhananuM svarUpa ane tene paNa kaMTALo nahIM paNa umaMga Ave ke vAha! choDavAnA upAyo batAve che. baMdhana AtmaguNone bhagavAne kevuM sarasa sAdhujIvana batAvyuM ke jemAM DhAMkanArA che, bAdhaka che, mAraka che. A jJAnapUrvakanI AvI majAno svAdhyAya karavA maLe che. Ama tIvra zraddhA UbhI karo. mAtra moDhethI kahevAnI vAta jJaparinnAdvArA AnaMdabhAva Ubho thAya ane pachI nathI, ke mane zraddhA che, huM mAnuM chuM.... A lukhkhI te-te anuSThAna karatI vakhate te karavAno saMkalpa zraddhA che. kharI zraddhA tyAre kahevAya, ke AvA baMdhano thAya, tyAre pratyAkhyAnaparijJA dvArA e anuSThAnamAM dekhAyane hRdayane phaphaDATa thAya... arara! A baMdhana ekAkAra thavAno nizcaya thAya. to mArA guNonA ghAtaka che! AphaphaDATa che. bilADI A rIte kSAyopathamika bhAve krodhAdityAga ghAtaka lAge che, tethI tene jotAM ja kabUtara je rIte -kSamA vagere karatAM karatAM kSAyikabhAve paNa te phaphaDATa kare che, evo phaphaDATa, AtmaguNonA ghAtaka AvI jAya. pahelA mahApuruSonA AlaMbanaAdi audayikabhAvanA tamAma svarUpomAM thAya... TUMkamAM dvArA kSamA rAkhavAno prayatna thAya, pachI AlaMbana vastune jANI tepara zraddhA karavI te zaparijJA che. vinA paNa sahajabhAve kSamAvagere AvI jAya. pratyAkhyAnaparijJA : baMdhana khoTA che te arthAt have koi AlaMbanathI nahIM ke koI prayojanathI Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 nahIM, paNa svabhAvathI kSamA AvI jAya. je vAta batAvelA mArge cAlatI hoya, to yoganI kSamAmATe e ja vAta bIjA Atmika guNomATe AgaLanI daSTio pAmI zake che, A lakSyathI samajavAnI. ahIM viprapUjA vagere vAta karI che. kAraNa ke koI e ja rIte doSo-durguNothI bacavA have paNa dharmanI bhUmikAmAM rahelo jIva jo mahApuruSoe sabhAna prayatna nahIM karavo paDe, sahaja ja doSo chUTI AcarelA mArge AgaLa vadhavAno prayatna kare, to javAnA. Ama kSAyikabhAvanA guNo lAvavA ane jamana ghaDAya. ane mohanIya karmabhanita audayikaavaguNono kSAyikabhAvanAza karavA mahApuruSonA bhAvothI paDI gayelI mananI khoTI Tevo nIkaLe. mArge cAlavAnuM che. ane mananI khoTI pakaDo mukhya vAta e hatI ke mananI traNa kuTevo choDavAnI che. cothI daSTimAM A karavAthI pAMcamI mukhya che. manaduSTa che, manasvArthI che, mana ahaMkArI daSTithI je sabhyatvaAdi viziSTa guNonI prApti che. e mATe traNa vAta karI (1) parapIDAtyAga che, temATe yogya bhUmikAnuM sarjana thAya che. (2) parArthakaraNa ane (3) pUjyonI pUjA. hajI A hetuthIja cothI daSTimAM mananI traNa kuTevo mananI eka kuTeva che - bIjAne aparAdhI jovo, -traNa khoTI vAta TALavA traNa vAta karI. para- ane daMDapAtra gaNavo. e sAme mahApuruSonA pIDAno tyAga, parArthakaraNa ane pUjyonI sevA- mArganI cothI vAta kare che. bhakti- vinayayuktA. alabatta ahIM vipra- pApIpara paNa anukaMpA dvijanI je vAta karI che teno artha brAhmaNa kharo. ziJ-- paNa brAhmaNa eTale sadAcArI, pavitra jIvana pavitvacAnta, vahitezvatranuM gujAravAvALo, vidyAsaMgI ane saMtoSI. pote je manuSpavarattvagucA thaDamuttama:dharA. dharmamAM che te dharmamAM rahelA AvA guNovALA pavizvari tyAM-ttathatiSa, sajjanonI sevA karavI e Azaya che. brija = be varSanihitezvataM-atyartham anupaiva tattvapu vakhata jeno janma thayo che te. ekavAra mAtAe cAvyA, na matso, thaDa murama: # #Aryojanma Apyo che, ane bIjo yajJopavita vidhi pratiti uparA. vakhate janoI pahere tyAre. e ja rIte dIkSA lenAra vaLI, sAdhu paNa dIkSA letI vakhate bIjo janma pAmatA gAthArtha potAnA karmothI haNAyelA atyaMta hovAthI kija kahevAya. pApIo para paNa atyaMta anukaMpA karavI e ja samyakta pAmanAra samyakta pAme, tyAre nyAyayukta che. A dharma uttama dharma che. bIjo avatAra pAmyo gaNAya, tethI dvija gaNAya. TIkArya pAradhi jevA paNa pApIo ke je TUMkamAM je mAtAnA peTamAMthI janamavArUpa sAmAnya potAnA tevA duSTa karmothI haNAi rahyA che tevA jIvo janapravAha prasiddha janmathI UMce UThI kAMka vizeSa pratye paNa matsara nahIM, paraMtu anukampA-dayA uttama kArya karavA saMkalpapUrvaka AraMbha kare te dvija rAkhavI e ja nyAyocita che. kAraNamAM kAryopacAra gaNAya. ahIMsamyaktapUrvenI avasthA-yoganI karIne kahI zakAya ke A uttama dharma che. bhUmikAmAM rahelI vyaktinI vAta che. e vyakti vivecanaH ahIM bhayaMkara pApIpara paNa dveSa koI paNa dharma pALatI hoya, chatAM jo mahApuruSoe karavAnI to nA kahI, paNa upekSA karavAnI paNa Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApInA dveSathI potAne nukasAna 207 vAta nahIM karI, balka karuNAdaSTithI khUbakhUba bhavAMtaramAM durlabhabodhi thAya. anukampA ja karavAnI kahI, kemake dveSanI jema metAraka muninuM pUrvabhavamAM dharmadenArA dharmaupekSAmAM paNa aruci sUga AvI javAnI gurupara mana bagaDyuM. to suMdara sAdhupaNuM pALavA saMbhAvanA che. ane jIvo pratye jarA paNa arucike chatAM metAraka muninA bhavamAM durlabhabodhi thayA. dveSa Ave, te paNa mahApuruSone mAnya nathI. vaccenA devabhavamAM ja kevaLajJAnI bhagavAnadvArA pApIpara dveSa ke aruci dUra karavA vicAro ke khabara paDI gaI, ke have pachInA bhAvamAM huM durlabhaemAM eno zo vAMka? bicAro, karmonA mAra khAI bodhi thavAno chuM. to pANI pahelA pALa bAMdhavA rahyo che, karma nacAve tema nAcI rahyo che, karmonI mitradevanI pAse vacana lai lIdhuM, ke tame mane koI jora julamI sahana karI rahyo che. karmonA izAre paNa hisAbe dharma pamADajo. mitradeva kahe- paNa bicAro pApa kare, emAM enApara dveSa karIne ghA tuM dharma na pAme to? metArajanAjIva deve kahyuM- to para mIThuM kyAM bhabharAvavuM? bIjA baLavAnanA hAthe daMDA mArIne paNa dharma pamADaje. kAraNake duniyAnA mAra khAto mANasa mAra khAtAM khAtAM gabaDe ane bIjA badhA mAna-pAna-sukha-sagavaDa - sAdhano tamane enoThebo lAge, ane tame paNa ene mAravA saMsAramAM bhamADanArA che. A pramANe sAvacetI besI jAva, e tamArI sajjanatAnathI. baLavAnano lIdhelI, to durlabhabodhithavA chatAM aMte dharma pAmyA mAra khAI rahelAne mAranAra kaMI bahAdUra nathI. ane kevaLajJAna-mokSa pAmyA. bAkIdurlabhabodhi karmasattAno mAra khAI rahelA ane tethI ja pApamAM thanArane bhavAMtaramAM jaldI dharma nathI maLato. gabaDI rahelAthI tamane kAM'ka nukasAna thatuM dekhAya, pApInA SathI potAne nukasAna ane tame paNa enApara julama gujAravA besI jAva, ahIM prazna thAya ke ThIka che, pApI jIvapara te tamArI sajjanatAnathI. baLavAnakarmathI pIDAI dveSa karIe ane enuM mana bagaDe, to e dharmapara rahelAne pIDavAmAM bahAdUrI nathI. bahAdUrI to enI TheSa karI durlabhabodhi thAya. paNa amane to kazuM dayA ciMtavavAmAM che, enA tamArAtarapha thayelA nukasAna thatuM nathI ne? amane to pApIparanA TheSa aparAdhone najaramAM na laI enA pratye karuNA dvArA pApapara dveSano phAyado ja che ne ! ahIM varasAvavAmAM che. A mahApuruSono mArga che. samAdhAna che, ke jo koI tamArA nimitte durlabha vaLI pApIpara bhAvadayA ciMtavavI joie. bodhi thAya, to tame paNa emAM nimitta banavAthI vicAra karo, e pApI che, tame dharmI cho. have tame durlabhabodhi bano cho. marIcinA upadezathI kapile e pApIpara dveSa karo, to tamArApara pApInuM mana mithyAdharma pakaDyo. ethI kapila to durlabhabodhi bagaDaze. ene thaze, AdhakSmajIvo? zuM e ja sArA banyo ja. paNa emAM nimitta banavAthI marIcine che, ane ame badhA kharAba-mAtra tiraskArapAtra paNa pachI soLamAM bhava sudhI jainadharma maLyonahIM. ja? zuM dharma bIjAno tiraskAra zIkhavADe che? A Ama bIjAne durlabhabodhi banavAmAM nimitta dharma karanArA AvA? baLyo emano Adharma!... bananAra paNa durlabhabodhi bane che. alabatta sAmI pApInuM mAtra tamArA para ja mana bagaDe, to to vyakti potAnI ja adhurI samaja ke dharmadroha samajyA, paNa bheguM bheguM tamArA dharmapara paNa mana ItyAdi buddhithI dharmaSa kare, to vAta judI che. bagaDavAnuM! ane dharmapara mana bagaDe, to bicAro bAkI ApaNe pApIne tiraskArAdi karavA dvArA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 dharmaSanuM nimitta ApIe, to ApaNe paNa e mahAna prabhAvaka AcAryane cAra viziSTa durlabhabodhi banI zakIe. ane ApaNuM mana zakti dharAvatA ziSyo hatA. (1) vAdI (2) cAlAka che, e pApane badale pApIne dhikkAre che. zAstrapAragAmI (3) tapasvI ane (4) ane dharmane vakhANavAnuM choDI mAtra dharmane ja vaiyAvaccI. cAre ya jaNa pota potAnA e kSetramAM vakhANe che. parAkASThAe pahoMcelA. eTale tame pApIno tiraskAra karo cho, tyAre ekavAra eka gAmanA jainasaMghe AcArya kharekhara pApano tiraskAra thAya che ke nahIM te bhagavaMtane vinaMtI karI. amArA gAmamAM ekavAdI vicAravA jevuM che. Avyo che. vAdamAM badhAne jItI lIdhA che. evAdI hepathI bacavA upabRhaNAno guNa jainadharmanI khuba niMdA kare che. jainadharmanI hilanA prazna : to pApInA tiraskArathI bacavA zuM thaI rahI che, to Apa ApanA vAdasamartha ziSyane karavuM? A upadrava dUra karavA mokalavAnI kRpA karo. samAdhAna : jainazAsanamAM samyakatvanA AcAryae potAnA vAdI ziSyane mokalyo. rAja AcAromAM upabRhaNAno je AcAra batAvyo che, sabhAmAM vAdathayo. A ziSya potAnIvAdazaktithI te A mATe khuba upayogI che. A guNanI khubI pelA vAdIne harAvI dIdho. jainazAsananI prazaMsA che ke enI hAjarImAM pApIpara paNa dveSanahIM jAge. ane prabhAvanA jabaradasta thaI. kemake upabRhaNA - bIjAnuM sAru joi vakhANavAnuM e vAdI ziSyane pAchA AcArya mahArAja ja rAkheluM hoya, to pachI khoTuM jovAnuM rahe ja nahIM. pAse vaLAvavA te gAmano saMgha Avyo. saMghe prazaMsAmAMthI phurasada maLe, to niMdAmAM paDavAnuM thAya AcAryabhagavaMta pAse e vAdI ziSyanI khuba ne? mATe ja nAnAmAM nAnA bALakanA ke duzmananA prazaMsA karI ane kevI rIte vAdIne harAvI jenapaNa dharma- kriyA-guNa joI ahobhAvathI zAsananI prabhAvanA karI, te badhI vAto umaLakAbhera upabRhaNA karavAnI che. haiyAmAM chalochala pramoda- karI. bhAva lAvavA mATe A guNa jarUrI che. bIjA AcArye badhI vAta sAMbhaLI, paNa moM zabdomAM kahIe, to sAruM joI jIvo pratyehaiyAmAM udAsInabhAvamAM rAkhI, prazaMsA- upabRhaNAno umaLako uchaLato hoya, to ja pramodathI upabRhaNA eka zabda paNa kahyo nahIM. thAya. tethI upabRhaNA hoya, to pApIpara paNa A ja rIte zAstrajJa vagere ziSyoe te-te dveSa na Ave. ane upabRhaNAno guNa na hoya, to avasare jabaradasta zAsanaprabhAvanA karI, chatAM pApInIvAta javA do, sAruM karanArapara paNa aruci ekapaNa ziSyanA A sArA kAryanI AcAryae thayA vinA rahe nahIM. tethI ja upabRhaNA cukanArane prazaMsA-upavRMhaNA karI nahIM. pariNAme cAreya aticAra lAge che. bIjAnuM sAruM joI rAjI thavAnuM ziSyo vipariNAma pAmyA. ApaNA kAma guruane upabRhaNA karavAnuM cukI janAro potAnuM ane mahArAjane gamatA na hoya, to pachI ApaNe zA bIjAonuM keTaluM bagADI zake che ? te mATe eka mATe e mATe ghasAvuM? cAreya jaNe potAnI e AcArya ane tenA cAra ziSyonI vAta zAstramAM zaktinI upekSA karI. pariNAme pAMceya virAdhaka Ave che. banI, durgatigAmI banyA. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 uttama dharma pApasthAnothI bacAve che tethI ja jema bIjA dharmavagerenI upara uparanI saMvedyapada prApta thAya. sArI dekhAtIvAtothIke jainadharmamAM dekhAtI athavA A che uttama dharma. cothI daSTinA prastutIkalpelI keTalIka khoTI vAtothI zaMkA-kAMkSA vagere karaNamAM prAsaMgika ghaNI vAto kahI. have pAMcamI karavA aticArabhUta che, tema bIjAnA sArA kAmane daSTi tarapha lai jAya che. vakhANavA nahIM, e paNa aticArarUpa ja che. (ahIM gautamabuddha Adine sarvajJa tarIke mATe upabRhaNAno guNa keLavavA jevo che. varNavyA ezAstrakAra paramarSino aMgata abhiprAya tethI bIjAne paNa dharmano utsAhaTake che, vadhe che. hoya, tevuM lAgatuM nathI. paraMtu cothI daSTine ApaNuM samyatvapaNaTaka-nirmaLa thatuM jAya. ane pAmelAnI bhUmikA kevI hoya ane te kevI moTI vAta to e che, ke upabRhaNAnI Teva rAkhI vicAradhArA rAkhe, to vikAsa pAmIne AgaLanI hoya, to pApInI paNa niMdA karavAne badale enAmAM daSTio pAmI zake? tenuM te daSTine lakSamAM rAkhIne paNa sAruM jovAnuM mana thAya. tathA dayA-anukaMpA- nirUpaNa karyuM hoya, tema lAge che.) bhAva TakI rahe. ane pApI pratyenA dveSa-glAni 3pasaMjJA -- arucithI bacavAnuM thAya. kRtamatra prasaGgena, prakRtaM prstumo'dhunaa| uttama dharma pApa sthAnothI bacAve che tapunaH patAvaghoSTiTIdharUA. ahIM uttama dharmanI vAta che, te samajavAnI kRd-paryApta mAtra-vyatire prasana, prad vAta che. paisA, prANane parivAra A janmanI cIja prastumoDathunA-sAprata, tapuna:- prata pazcima che jyAre dharma janama-janama sAthe joDAyelI cIja tavadyAchi: sthirahiyA viMviziSTatyAdiche. tethI paisAvagere khAtara dharma choDavAnuM mana na mahodayA-nirvANaparamattetyartha jarA thAya. upasaMhAra karatAM kahe chedharma uttama che. janamojanama sAtha Ape che. gAthArtha ahIM prasaMgathI saryuM. have prakRtanI tethI zAnA khAtara zuM choDavAnuM? vicArI lo. prastAvanA karIe chIe te prastuta che mahodayabhUta vaMkacUle niyamokhAtarayAvata chevaTe prANa jatAM kya, pAMcamI yogadaSTi. to cheka bAramA devaloka sudhI pahoMcI gayA. TIkAthe ahIM prasaMgathIsayuM. have nirvANarUpa dharma uttama che, kemake te 18 pApasthAnakone parama-zreSThaphaLa ApatI hovAthI paramamahodayabhUta choDAvI 18 dharmasthAnakomAM joDe che. hiMsAnI sAme prastuta pAMcamI "sthirA' nAmanI daSTinI vAta ahiMsA, jUThanI sAme satya, ema kolanI sAme karIzuM. kSamA... mAnanI sAme namratA-vinaya... dunyavI vastuo ane adharmanA rAganI sAme vItarAgano ane vItarAgabhASita dharmano rAga lAvI Ape che. aDhAra pApasthAnako mokSamArgano saMbaMdha AtmA sAthe thato aTakAvavAmAM AvI zilA jevA che. pApasthAnako pratye napharata thAya, ane dharma pratye AkarSaNa thAya, to vedyanuM saMvedya kyuMkahevAya. veda Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 rahe. yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 pAMcamI cirAdaSTi kamane AzrayIne abhrAnta hoya che. tethI ja evaM saprapaJcaM caturthIdRSTimabhidhAya paJcamImabhidhAtumAha aticArarahita hovAthI anagha hoya che. Ane ja sthirAyAM darzanaM nityaM, pratyAhAravadeva c|| Aje vizeSathI kahe che - sUkSmabodhasamanvita - graMthino kRtyamabhrAntamanaghaM sUkSmabodhasamanvitam // 154 // A bheda thavAthI veghasaMvedyapada saMbhavatuM hovAthI ja A sthirA-cho. tana-nodhanakSa. nityaM- dIemAM sUkSma bodha che. apratipAti niraticArAyAm, sAticArAyAM tu (a) vivecanaH A daSTimAM "pratyAhAra" nAmano prakSINanayanapaTalopadravasya taduktopAyAnavabodhakalpama yoga che. bhrAni nAmanA doSano tyAga thAya che nityamapi bhavati, tathAticArabhAvAt ratnaprabhAyAmiva ane bodha' guNanI prApti thAya che. darzana=vastuno dhUlyAderupadravaH / pratyAhAravadeva ca- svaviSayA' bodha AdaSTimAM aticArona lAge tenI kALajI samprayoge svacittasvarUpAnukArI cendriyANAM pratyAhAraH na rakhAya to A darzana sthira bane che, nitya rahe che, (co.phU.2-64) tadavetana, caM-vandranAvi, TakeluM rahe che. pUrvanI cAradaSTimAM bodhAtmaka prakAza 29 I. prAnta-mamafdhaotyA mata vi. mana-mana- kemazaH ghAsa, chANa, lAkaDA ane dIvAnA prakAza tivA+tvItAvavizo. #Lothati jevA batAvyA. A badhA prakAza asthira ane aMte grnthibhedaavedysNvedypdopptteriti||154|| bUjhAI javAnA-nAza pAmavAnA svabhAvavALA che. - Ama savistara cothI daSTinuM varNana karyuM have ghAsavagere baLIne khAkha thayA pachI prakAza nahIM pAMcamI daSTi batAvavA kahe che gAthArthaH sthirAdaSTimAM darzana nitya che. vaLI have pachInI daSTionA prakAza, ratna, tArA, pratyAhArathI yukta che. ane kanya abhAnta che. sUrya ane caMdranA prakAza samAna hovAthI kAyamI anagha che ane sUkSmabodhathI yukta che. TakavAnA. TIkArya sthira daSTimAM bodhasvarUpa darzana vedyasaMvedyapada vivaraNa nitya-apratipAtI che. A vAta niraticAra A pAMcamI daSTimAM ratnano prakAza che. jhika kari che eno ya ta thI nityadarzana che. prathama cAra daSTimAM AtmavikAsa na thavArUpa upadravathI pIDita jema temATe kahelA mATe ja jauM para karavA mATe je jahemata uThAvI che, tenA prabhAve have A upAyane jANI zakto nathI, ema sAticAra dazAmAM daSTimAM jIva vedasaMvedyapada sudhI pahoMcI jAya che. darzana anitya paNa thAya che, kemake jema dhULanA jJAnIoheya-upAdeya AdinuM heya-upAdeya upadravathI ratnanI prabhA jhAMkhI thAya che, ema tevA rUpe je rIte saMvedana kare che, te ja rItanuM saMvedana karavuM prakAranA aticAranI hAjarIthI A darzana jhAMkhu e vedya-saMvedyapada che. atyArasudhI AvuM saMvedana hoya che. na hatuM. A daSTimAM AvanAra A vedya-saMvedyapada vaLI A darzana pratyAhArathI yukta hoya che. pAmyo che. ApaNI jAtane tapAso - ApaNI potAnA viSayano asaMprayogathaye indriyo potAnA pAse A jJAnIgamya saMvedana che? garamInI Rtu cittanA svarUpane anukArI bane e pratyAhAra che. che ane ThaMDA pavananI laherakhI AvI. ApaNI (yo.sU. 2/54) vaLI A dRSTimAM vaMdanAdikalyo sparzendriyanehAzathaI, paNa te vakhate tamArA haiyAne A hAza akArI lAge che ? A vAyukAyanI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2ii mithyAmatanuM AkarSaNa nahIM anukULatAmAM hAzakarIza, ne jo AyuSya baMdhAyuM, kiMmata keTalI ? ema bAhyabhAvonA pAyApara to vAyukAyamAM pheMkAI jaIza. vaLI A hAza racAyelI bahirmukha jIvonI dhamAdhama joI indriyane thaI. ane indriyane gamatAmAM hAza samItIne zuM lAge? kucha nahIM. vyartha... nakAmuM! mAnavAmAM ja bhavo bagADyA. AmAM AtmAne to sthirAdaSTivALAnI A daSTi che, e samaje hAyaja maLI. mATe AhAzakAro mArA AtmAmATe che ke mithyAmatanuM game teTaluM sAruM dekhAya, to paNa to hAyakAro ja che. vaLI A pavana mArA zarIra haiyuM ArSAvuM joIe nahIM. mithyAmatavALAnI sAthe athaDAyo, emAM bicArA keTalA vAyukAya- vANI game teTalI madhurI hoya, hetu-daSTAMtapurassara jIvone pIDA thaI haze? emanI hAyaparamAre hAza dekhAtI hoya chatAM, emAM jarA paNa levAnuM nahIM. mAnavAnI? AvedyasaMvedyapada che. pAMcamI daSTimAM jo levAyA, to eTalA aMze zraddhAmAM-samyagU A Ave che. kaSAya ane viSaya, manane gamatA darzanamAM khAmI AvI ema samajI levAnuM. ane indriyane anukULa sAdhano, A badhA atyaMta sItAne mana rAma sarvasva hatA. rAvaNa game aniSTa che ema sacoTa lAgI jAya; tovedyasaMvedyapada teTalo moTo adhipati hoya, rUpALo hoya, Ave. A pada ane A daSTimAM AvuM darzana sthira zaktisaMpanna hoya ke ThaThAro karI zakato hoya, chatAM che nitya che; eTaluM ja nahIM niraticAra che. eTale emAM kucha nahIM" kyuM. are rAvaNanI paTTarANI ke zaMkA, kAMkSAke vicikitsAthI rahita che. kSAyika maMdodarI vinavaNI kare, ke amArI jevI hajAro samyatvInI daSTi kevI nirmaLa thaI haze? kemake e rANIo tArApara zokyabhAva rAkhavAnI vAta to daSTimAM niHzaMkapaNuM, nirAzaMsapaNuM, nirvicikitsA- dUra raho, paNa samAnabhAva paNa nahIM rAkhIzuM, tArI paNuM sahaja AcArarUpa che, pAlanaprayatnarUpanathI, dAsI thaIne rahIzuM. chatAM paNa sItAjI jarA paNa pAlanasvabhAvarUpa che. ArSAyAnahIM. kucha nahI" kyuM. AnuM nAma sacoTa mithyAmatanuM AkarSaNa nahIM prema-zraddhA gaNAya. ane to sItAjI mahAsatI satyanArAyaNanI mahApUjAnA Dekorezana, tarIke gavAyA. AgaLa upara paNa juo, rAme bhIDa, prasAdavagere joi "A loko paNa kaMI pAchA kSullaka lokonI vAtone vajana ApI, kazI UMDI paDe evA nathI?" eTalo ya bhAva Ubho thAya, to tapAsa karAvyA vinAke sItAne potAnI satItvanI kAMkSA nAmano doSa- aticArano kALo dhAbo khAtarI ApavAno cAnsa ApyA vinA, garbhavatI samyaktvanI ujaLI cAdarapara upasI AvavAno. avasthAmAM jaMgalamAM ekalA-aTUlA DhakelI - bIjApurUSanAThaThArA joine AkarSAI janArI mukyA. to paNa jaMgalamAM mukIne ravAnA thatAM strI satItvamAM TakI na zake. satI strIne jema bIjAnA senApatine ApelA saMdezAmAM kyAMya patirAma para ThaThArAnuM AkarSaNa nathI, mAtra patiraMjanamAM badhuM roSano aMza paNa dekhADyo nathI. balka jyAre lavaja AvI gayuM gaNe che, tema sAcA samajhItIne bIjA kuza samartha yuvako thaI potAnI mAtAne anyAya bahAranA koI AkarSaNamAM dila coTatuM nathI, ene karanAra pitAjI ane kAkAjI rAma-lakSmaNa sAme to basa mArA prabhu mArA guruo!mAro dharma emAM laDavA taiyAra thai mAtAnI rajA levA jAya che. tyAre ja potAnuM sarvasva AvI gayuM dekhAya. vijhAnA podaLA sItA putrone zuM kahe che?-gAMDA thayA cho? pitAjI para phUla game teTaluM sAruM dekhAtuM paNa zuM kAmanuM? pAse javuM hoya, to AzIrvAda levA javAya, laDavA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 nahIM. AhatI pati rAmapratyenI zraddhA ane prIti. hitAhitanA sAcA viveka vinAno hato. have e darzana badalAyuM hitAhitanA keTalA badalAyA adhurA hoya ke pUrA, enAthI mane zo pharaka paDavAno? AzraddhA ane premavItarAga prabhupara ApaNe gAMDapaNanA kALanA adhurA hisAbaDahApaNanA jagAvavAno che. esa arthe samarthe... basa mArA kALamAM patAvavAnA na hoya, choDI devAnA hoya. bhagavAne kaheluM ja samartha-yuktisaMpanna-niHzaMka- A che zraddhA. paNa satya che, bAkI badhuM asamartha-yuktihIna- pUjya AcAryadeva trilocana sUri mahArAja. asatya che. A haiyAmAM UThatuM hoya, to mAnavuM zaruAtanA varSo hatA. moTA-vaDIlonA melApaDe ke zraddhA sthira thaI. phATelA kapaDA pote laI le. pahere. mAthe lagADe, pachI lokonI vAtomAM levAI jAya nahIM. paNa kApa kADhe nahIM! ekavAra bIjA mahAtmA e raMgelA ghAsanA AkarSaNa UbhA hoya, to paNa kapaDuM lai kApakADhavAbeThA - tyAre pUjyatrilocana jhaverI emAM lobhAto nathI, kemake potAnI pAse sUri mahArAja kahe - are, A zuM karo cho? AmAM rahelA hIrAne e samaje che. A ja pramANe lokonA to ratana bharelA che. pUjyonAkapaDAmAMmelanathI, meNAM-ToNA-mazkarI-ThaThAomAM AvI jai A auSadha che, pasIno nathI, brahmacaryanA amI mArga choDI devA jevo e DhIlo-poco na rahe. chAMTaNA che. ApaDAmAM to teonI sAdhanAnA - indrabhUti gautamane prabhu vire vedapaMktine ratnopaDelA che, eto mAthe mukavAnA hoya. dhoI laIne ja samAdhAna ApyuM, ke AtmA che ane nathI. nAMkhavAnA na hoya. dravyadRSTithI che, devarUpe-manuSyarUpe e ja AtmA A pUjyo pratyenI zraddhA beThI hatI. A dRSTi che. paryAyadaSTithInathI devathayo, tethI have manuSya- hatI. vedyasaMvedyapadanA iSTAniSTanA AkATalA hatA. rUpe-e paryAyarUpe nathI. uttaraparyAya Avyo, "kucha nahIM maMtra pUrvaparyAya gayo-pretyasaMjJAnAstiA uttara paryAya- A rIte jyAM sudhI iniSTanA lekhA-jokhAM vakhate pUrvaparyAya raheto nathI. basa gautamasvAmIne na badalAya, tyAM sudhI samyatva Ave nahIM. A vAta besI gaI. bhagavAnanI sarvazatApara zraddhA lekhAphare, to prathama samyatva Ave ane pachIcAritra besI gaI. bhagavAna kahe te ja tattva, bAkI kucha Ave. samyakatvano maMtra che, mithyAdarzananuM ane nahIM A bhAva sacoTa Ubho thayo. tethI veda, saMsAranuM je kaMI sAruM dekhAya, tyAM kucha nahIM lAge. brAhmaNapaNuM, gaurava, badhuM choDI bhagavAnanA enA dareka ujaLAmAM mithyAtvanuM meluM dekhAya. basa caraNamAM bALakabanI besI gayA. hA, te vakhate e badhe sthaLe kucha nahIM'no maMtrajApa karo, to ja saMsAranA ghaNA kAma adhurA rahI gayA hazene? are enI cuMgAlamAMthI nIkaLAya, samyatva maLe. yajJaja adhuro mukIne AvelA. to badhA kAma pUrA be sthaLe kucha nahIM cAvI lagADo. (1) karIne pachI AvuM evo vicAra Avyo nahIM hoya? mithyAmArgamAM-mithyAtvIonA mArgamAM kucha nA. kema? to kaho, darzana badalAI gayuM, daSTi nahIM". AnAthI mithyAtvamohanIyano kSayopazama badalAI gaI, hitAhitanA kATalA badalAI gayA. thAya. athavA mithyAtvamohanIyanA kSayopazamathI samajI gayA, atyArasudhIno badho hisAba Udho tyAM-mithyAmArgamAM aMdarathI ja kucha nahIM" no lagAvelo hato, mithyAtvanA gharano hato, raNako uThe. (2) saMsAranuM - saMsAranA viSayonuM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 aticArathI baco jyAM paNa sAruM, managamatuM phAvatuM, anukULadekhAya, mATe ja to anaMtA cAritra levA chatAM ThekANuM tyAM kucha nahIM lAge. anaMtAnubaMdhI kaSAyonA paDyuM nahIM. kemake devalokanA sukha sArA mAnyA. kSayopazamathI A bhAva Ubho thAya. athavA evA samyagdarzanane sAruM mAnyuM nahIM? devalokanA sukha bhAvo jotAM A 'kucha nahIM" satata vicAravAnuM maLyAne emAM pAgala-pAgala banI gayA, paNa rAkhIe, to anaMtAnubaMdhI kaSAyano kSayopazama emAM kucha nahIM ema lAgyuM nahIM. mahApuruSoe uttama thAya. A cAvIonahoya, to tIrthamAM jagyA sArI ArAdhanA karI, e ArAdhanAmAM ja sAra joyo, paNa maLI gaI te yAda Ave che, paNa jAtrA sArI thai ArAdhanAthI maLatA UMcA devatAI sukhamAM to kucha e nathI UThatuM. saMvatsarI pratikramaNamAM jagyA nahIM ja rAkhyuM. to AgaLa vadhI gayA. anukULa maLI, te khuzI upajAve che, pratikramaNa dhannA-zAlibhadra kevI ArAdhanA karI ! sAruM thayuM, haiyAne sparzI gayuM, te nathI UThatuM. zarIrano kasa kADhI nAMkhyo. are zAlibhadrapara kharekhara, anaMtAnubaMdhInA gharanA rAga-dveSa atyaMta vahAla rAkhatI sagI mAtA bhadrA gocarI jIvane aTakAve che. ArAdhanAmAM DhIlA pADInAMkhe mATe AvelA zAlibhadrane oLakhI zakyA nahIM. che. basa tyAM kucha nahIM no maMtra lagAvo, AtmAmAM ATalokasa kADhyo, te ocho paDyo, te bhagavAnane pAvara AvI jaze, ArAdhanAnuM joma AvI jaze, kahe che - prabhu! hajI A zarIramAM kasa che, to e lAlaca, dInatA dUra thaI jaze. sthirAdaSTimAM kasa kADhI nAMkhavA anazana AdaravAnI ane ratnaprakAza samAna bodha che. A samyagratna che, dhagadhagatA zilApara saMthAro karavAnI anujJA Apo! enA kiraNo mithyAmArga ane saMsAranA AkarSaka ghare phUlanI zayyA khuMcatI hatI, have ArAmathI sthAne aMdhArAmAM aTavAtA jIvane kucha nahIMno dhagadhagatI zilAparalaMbAvI dIdhuM. kemavAruM? kaho, prakAza phelAvI Ape che. ichAniSTanA gaNita badalAI gayA. zarIrane sAru prabhuvIra vardhamAnakumAra hatAM, tyAre hIrAnA lAge temAM kucha nahIM, ane AtmAne sAruM lAge temAM hAra paherAvavA manAvavA paDatA hatA, mAnuM mana na ja sAruM dekhAvA mAMDyuM.... ane pahoMcI gayA dubhAya, emATe pahere; paNa aMdara to mAnatA ja ke anuttara devalokamAM. paNa te sukha paNa game che ema A kucha nahIM. hA, mane saMsArazerI visarI re lola! nahIM. emAM paNa kucha nahIMnI vRtti UbhI ja che. saMsArazerImAM bahu bhaTakyA, have saMsArazerI bhUlAI A gaNita lAvo ! zarIranA, indriyanA, javI joie to utkRSTadarzana Ave. A na Ave mananA, ke lokanA gaNita choDo, AtmAnA gaNita tyAM sudhI mokSa ghaNo dUra che. Agama arisAmAM mAMDo, bhagavAne batAvelA gaNitane pakaDo. to jUo, AtmAne-AtmAnA bhAvane nirakho. zuM vedasaMvedyapada Avaze, samyakatvajhaLahaLaro, ane lAge che? saMsAranI sArI cIja maLene galIpacI yogadaSTi sthira thaze. pAMcamI sthirAyogadaSTi prApta thAya. e khaTakavAne badale lahuDA pahuDA banAya che? thaze, ke jemAM nitya darzana che. samyattvano prakAza meLavavAnI tIvra icchA-jhaMkhanA-taDapa jAge che? kadI nAza nahIM pAme. maLe che ne Acho vAnA thAya che? khuzI khuzI aticArathI baco.... anubhavAya che? jo hA, to mAnajo, mokSa dUra che. prazna paNa kyAreka aticAra to lAge ne? hajI sabhyatva jAmyuM nathI. samAdhAnaH hA, pramAdAdinA kAraNe kadAca Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 aticAra lAge, ane darzana dhUMdhaLu- asthira thai jeo UMce caDhyA che, evA sAdharmikopratye to jAya, paNa te kevA? ratnapara UDelI dhULa jevA, vAtsalya joie. tethI upabRhaNA ane sthirIjhApaTo-khaMkherone UDI jAya evA! ratnapara dhULa karaNa sahaja bane. vaLI prabhAvanA paNa samyakatvane bAjhe, paNa dUra karatAM vAra na lAge. ema kyAreka ajavALe che. aticAranI dhULa lAge, paNa te nIkaLatA vAra na tapa-dAna vagere koI paNa kriyA-anuSThAna lAge, ane pAchuM darzana jhaLahaLatuM thai jAya. hA, evI rIte karavA joie ke je joIne bIjAone zaMkA-kAMkSA doSonI dhULa vAraMvAra UDatI rahe, to paNa thAya, ke vAha, zuM dharmano raMga lAgyo che? darzane sthira na rahe, anitya bane. uparathI paDado bIjAne dharma pratye, dharmakriyA- anuSThAna pratye dUra thatAM AMkha cokhI hoya, to barAbara dekhAya, ahobhAva thAya, to enAmAM dharmabIja vavAya. A paNa jhAMkhano upadrava Ave to jovAnuM dhuMdhaLu thaI ja che kharI prabhAvanA. kharI prabhAvanA rU. paisAnI jAya. aticAronI hAjarImAM darzana aspaSTa thAya nathI. e to mAdhyama che. kharI prabhAvanA che dharmache. e ja rIte dhULanA kAraNe ratnanI prabhA paNa bIjanI. tame yogyarIte aucityapUrNa thaI jhAMkhI thAya, e bane. tAtparya e che ke AMkhamAM Acarelo dharma prabhAvanArUpa bane. ane to tame khAmI ane ratnapara dhULa A benA kAraNe darzana- sabhyatvane ujALyuM gaNAya. jema-tema karo ane bodhamAM takalIpha UbhI thAya. emAM AMkhamAM khAmI aucitya paNa jALavo nahIM, to tamArI kriyA joI dIrghakAlIna asara UbhI kare. ratnapara dhULa e bIjAne tamArA bhego dharmapara paNa abhAva jAge. alpakAlIna che. ema atitIvra aticAro A abhAva e bIjAne dharmabIjathI vaMcita kare che. lagADavA e AMkhamAM khAmI UbhI thavA jevA che, emAM nimitta banavAdvArA tame samyakatvane malina jethI upAyono bodha joie tevo thato nathI ane karo cho. ane jenuM samyakatva meluM enI uparanI ethI darzanamAM anityatA UbhI thAya che. badhI ja sAdhanA melI. samakita ujavaLa, to sAmAnyathI aticAro ratnapara dhULa samAna uparanuM badhu ujavaLa. mATe ArAdhanA paNa evI che, je kSaNika che. darzana-prakAzane thoDo jhAMkho karoke samyakatva ujavaLa bane. aticAra na lAge. pADe che, paNa sarvathA aTakAvato nathI. pratyAhAra' yogAMga paNa AnuM rahasya e samajavAnuM che ke A nityadarzanAtmaka daSTimAM yogAMga che samyatvane aticAra lAge evA zaMkA-kAkSA vagere pratyAhAra. A+huM dhAtuthI banatA "AhAra' doSothI dUra rahevuM joIe. guNInI prazaMsA zabdano ahIM artha che 'laI javuM." indriyone viSaya upabRhaNA na karavI, e paNa aticAra che, to tarapha lai javI e AhAra che. ene viSayomAMthI dharmamAM DhIlA paDelAne zakti hovA chatAM sthira karavA pAchIvALI AtmAbhimukha-aMdaratarapha lai javI, nahIM, te paNa aticAra che. sAdharmikapara heta e pratyAhAra che. vAtsalya hoya, to upabRhaNA ane sthiratA kartavya indriyo bilADI jevI che. "viSaya' nAmano sArI rIte banAvI zakAya. udara dekhAyo nathI, ne pakaDavA doDI nathI! Ama dharmanA pAyAmAM maitrIbhAva che. maitrI eTale vAraMvAra viSayo pakaDavA doDI jatI indriyone sneha-prema. tamAma jIvo pratye sneha joie, to viSayothIvALavAnI che. AtmAbhimukha banAvavAnI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmabodha che. indriyo potapotAnA viSayono samparka TALIne svacittAnukArI thAya, to pratyAhAra thAya. A mATe indriyone samajAvo- zuM bahAra bhaTake che ? aMdaranuM sauMdarya jo. viSayonA ThIkarA cATavAmAM anaMtokALa gumAvyo. have AtmaguNonA amRtane pI. vAsanAne bhaDakAvanArA gIto ghaNA sAMbhaLyA have, bhagavAnanI amRtadhArAe varasatI vANI sAMbhaLa. vAsanAnA vikArane dUra karanArA prabhunA gIto sAMbhaLa. AMkhanA DoLA bahAra ghaNA bhaTakAvyA, have jarA prabhutarapha sthira kara. na bolavAnuM ghaNuM kholI, have jarA thobha, ane bolavuM hoya, to bhagavAnanI stutio bola! sajjanonI prazaMsAnA gIta gA. ityAdirUpe indriyone aMdara tarapha vALavI e pratyAhAra che. pAMcamI dRSTimAM rahelAne have bahAranA viSayo kucA jevA lAge che ane AtmaguNo miSTabhojana samAna lAge che. 'bhrAnti' doSa tyAga vaLI A daSTimAM vaMdanAdi kRtyomAM kramaAdi aMge 'bhrAnti' nAmano doSa satAvato nathI. kAusagga cAra logassano karavAno che. ane manane thAya ke traNa thayA ke pAMca, to te bhrama thayo. paNa tyAM siddhacakranA gaThThAne dhArI emAM siddha, AcArya, upAdhyAya, ane sAdhune cAra dizAmAM dhArI e pramANe logassa citavatA bhrama rahe nahIM. Ama A dRSTimAM vaMdanADhi kRtyo je krame karavAnA hoya, te krame ja thAya, emAM bhrAnti na UbhI thAya, ke A prathamaThuMke A prathama ? athavA A thai gayuM ! (kharekhara thayuM na hoya to paNa) kriyAmAM bhrama Ubho thavAnuM kAraNa bane che, cittano anupayoga athavA anyopayoga. AbaMneTaLavAthI bhrama paNa TaLI jAya che. ane tethI ja ahIM thatAM vaMdanAdi karttavyo aticArarUpa pApathI rahita nirmaLa hoya che. 215 sUkSmabodha tathA e karttavyo mAtra kartavyarUpa na rahetA sUkSmabodhathI suzobhita paNa hoya che. A dRSTi pAmelAegraMthibheda karyo che. ane tethI vedyasaMvedyapada pAmyo che. tethI eno bodha pUrvanI daSTivALAonA bodhanI apekSAe sUkSma banyo che. mATe ja A daSTino vizeSa guNa che bodha. alabatta pUrvanI cAre dRSTimAM paNa bodha che, paNa te sthULa, garabaDiyo, jhAMkho ane calAyamAna hoya che. ahIMbodha sUkSma, nipuNa, spaSTa ane sthira thAya che. dareka tattvavicAraNA sUkSmabodhapUrvakanI hoya che. jemake 'namo arihaMtANaM'mAM mukhya zuM? namonamaskAra kriyA ke arihaMta? 'namo arihaMtANaM'no artha arihaMtabhagavAnane namaskAra ho, ema nahIM, paNa 'huM arihaMta bhagavAnane namaskAra karuM chuM' e che. 'ho' mAM vAta bhaviSyapara gai. ane potAne saMDovatI nathI. 'huM namaskAra karuM chuM.' e varjhamAnapara bhAra Ape che, ane potAne namaskAra kriyAnuM saMvedana karAve che. A sUkSma bodha che. e ja pramANe namopada paheluM che, paNa mukhya nathI. e paheluM eTalAmATe che, ke arihaMtane sanmukha thavAno e mArga che. paNa mukhyatA to arihaMtanI ja che, kemake namaskArakriyA thAya che temAM kAraNa arihaMta che. RSabhadevavagere arihaMta che, mATe namaskaraNIya che huM namaskAra karuM chuM. namaskArakAryanA pAMca kAraNa che, emAM arihaMta prathama-mukhya kAraNa che. A sUkSma bodha che. rAga-dveSanI gADha graMthinA bhedathI A bodha Ave che. A bodha arihaMtazraddhAmAM jhaboLAyelo che. arihaMtanI AMkhe jotA je bodha thAya, te A che. arihaMte jemAM hitAhita joyAM, basa emAM e ja rIte hitAhita jovAnA, e arihaMtanI AMkhe joyuM gaNAya. e ja rIte gurunI zraddhAthI cAlavuM joie. gurudeva caudase Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 navakArazI karAve, to paNa kare ! kema? gurvAjJA che mATe. bhAvatuM hatuM ne vaide kahyuM ema nahIM. gurvAjJA e ja dharma che. mATe to jayavIyarAyamAM roja mAMgIe chIe, zubhaguruno yoga ane temanA vacananI sevA maLo. kyAM sudhI? jyAM sudhI saMsAravAsa che tyAM sudhI ! bhagavAnane kaho, bhagavAna bhavobhava tArA caraNonI sevA ne guruvacananI sevA mane maLe. hita AmAM che. guruAjJAmAM, guruvacanamAM hita. jinakalpa svIkAravo hoya, to paNa gurunI AjJAthI ja levAya. ApamatithI jinakalpa svIkAravAnI ceSTA karanAre gurvAjJA ullaMghI gaNAya. ApamatithI kAryo kare, tyAM graMthibheda nathI. AtApanAnA kaSTa paNa gurunI AjJA hoya, to uThAvAya, nahiMtara nahIM. draupadI pUrvabhavamAM sAdhvI hatAM. guruNInI AjJA na hovA chatAM bagIcAmAM AtApanA levA gayA, emAM patana pAmyA. mATe Apamati nahIM cAle. graMthibheda thAya, to guruvacana tahatti karavAnuM sUjhe. ane pachI devaguru kahe, te mujaba hitAhita dekhAya. bhagavAna kahe che ke saMsAranI badhI kriyA tArAmATe ahita karanArI che, khataranAka che. graMthibheda thayo hoya, to e vAta e pramANe ja saMvedita thAya. tethI ja have ene AkhI saMsAralIlA kevI lAge? te batAve che. saMsAraceSTA = bALakanI dhULakIDA vAtadhUnIgRhIDAtuyADasyAM mAti dhImatAm| tamopranthiviSevena, bhavaceSTAvinaivadizA yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 banAvavAnI ramata jevI ja bhAse che. TIkArya : A dRSTimAM rahelA prAjJapuruSane cakravartyAdi ceSTAvALI hoya, to paNa samagra bhavaceSTAo bALakanI dhULanA gharanI krIDA jevI ja bhAse che. kemake te badhI ceSTAo prakRtithI ja asuMdara ane asthira che. AvuM bhAsavAmAM kAraNa che aMdhakAramaya ajJAnanI atyaMta kliSTa graMthino vivecana : varasAda ke pezAbathI mATI jevI banelI dhULathI ghara banAvavAnI bALakanI ceSTA moTAone mana kaMi sArI ke kAyamI bhAsatI nathI. bodhathI puSTa thayelAne saMsAranI- pachI te cakravartInI hoya, to paNa badhI ceSTAo sArI ke kAyamI na hovAthI ja khAlirA-bALakanI ceSTA jevI ja bhAse che. saMsAranI tamAma pravRttine svabhAvathI ja be apalakSaNo lAgu paDelA che, (1) te asuMdara che. samyagdarzana-jJAna-cAritra e suMdara che. AtmA tenAthI suMdara bane che. jagatanI tamAma pravRttio A traNane malina karavAdvArA AtmAne kALo kare che. mATe e badhI pravRttio asuMdara che. je AtmAne ujaLo na banAve, te suMdara kevI rIte hoya? AtmAne karma, vAsanA, kaSAyathI kALo karanArI pravRttio badhI asuMdara che. kadAca koine ema thAya ke, bhale Atmika dRSTithI asuMdara hoya, paNa lokadaSTithI to suMdara che, pachI emAM zo vAMdho che ? vAtadhUnIbRhadrIDAtuA-pratyasutvA'- to enA samAdhAnamAM kahe che, (2) asthira che. AMkha baMda, ba gai duniyA jevuM che. AtmAne malina karanArI pravRttio tame bahArathI sArI mAnIne paNa AcaravA jAva, to paNa TakavAnI keTalI ? e takalAdI pravRttio khAtara AtmAne malina karavAmAM DahApaNa nathI. bALake dhULano mahela banAvyo, paNa rAcaze kyAM sudhI ? pavanano sthitvAmyAM asyAM-sthirAyAM pRSTo, mAti ghImatAMpuMsAM tamopranthiviSevena hetunA, mavazveSTAddhidaiva phri-cavartAvizveSTA pA'Si, pratyasutvAvasthityAtva daivI gAthArtha: A dRSTimAM buddhimAnone tamograMthino bheda thavAthI samagra bhavaceSTA bALakonI dhULamAM ghara bheda. graMthibheda thayA pachI ja A rIte bhavaceSTA tuccha bhAse. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 bAhyabhAvo mRgajaLAdisamAnI eka jhapATo Avyo ke aMte dhULanI dhULa. emAM jevA lAge. rAcato bALaka hAsyAspada bane. to je game tyAre vAsI loTanuM ThIkaruM pAse rAkhI bhikhArI sUI nAza pAmanArI saMsAranI ceSTAomAM rAcyo rahe te gayo. sapanuM AvyuM. pote rAjA che. sonAnI divAla hAsyAspada kema na bane? pelo bALaka gaNAya, ne sonAnA chatavALA mahelamAM sonAnA hiMcake to A bAliza gaNAya. hiMcI rahyo che. tyAM pANI AvI. apsarA jevI | mAyAmarinyarvanarakvanaktimAnA rUDI rANI che. rANIsAthe paraNyo paNa ThAThamAThathI. vAhyAnupatitana, mAvA kRtavived: IkaddA have A rANI rAjAne kAMka kahe che. rAjAne gusso | mAyAmarIyo- mRwvA rvanA- calyo. rANIne lAta mArI. 'dhUma avAja Avyo. harizcandrapurAdri svapna: pratIta thavuM, tatsaktimAna- sapanuM tUTyuM. ugha UDI gaI. bhikhArIe joyuM, tArAna, vAdana-pRdAvIna, patitattvana- sapanAmAM rANIne mArelI lAta kharekhara to ThIkarAne paramardana, mAvAna-pAna ta tyAda zruta- lAgelI. ThIkaruM dUra pheMkAI gayuM. badho loTa DhoLAI viveod:-sabhyaparisena zrutajJAnena uddA gayo. sapanuM khoTuM, nukasAna sAcuM. saMsAranA raMga bAhyabhAvo mRgajaLAdisamAna rAga A sapanA jevA khoTA. paNa tethI AtmAne gAthArtha mRtavivekathIte (buddhimAna) badhA thatuM nukasAna sAcuM. ja bAhya bhAvone tattvathI to mAyA marIci, ahIM prazna thAya, kharekhara dekhAya che e sapanuM gaMdharvanagara ke svapna jevA ja jUe che. kema kahevAya ? to samAdhAna e che ke, je dekhAya TIkArya mAyAmarIci mRgajaLa. gaMdharvanagara che, te bAhya cAmaDAnI AMkhe dekhAya che, tattvathI =harizcaMdrapuravagere. svapnano artha badhAne pratIta tamAruM kazuM nathI. bhava pUro thayone A bhavanI lIlA che. (A daSTivALo jIva) deha-gharavagere badhA ja pUrI thaI. sAthe zuM? jema sapanAmAM anubhaveluM, bAhya padArthone paramArthathI mRgajaLa, gaMdharvanagara ke joyeluM, bheguM kareluM khulI AMkhe sAthe AvatuM nathI, svapna jevA ja jUe che. zAnA baLapara? A dekhAtuM nathI. ema A bhavanI khulI AMkhe bhegu batAve che - zrutavivekathI - sArI rIte pariNAma kareluM ke anubhaveluM AMkha baMdha thaye parabhavamAM sAthe pAmelA zrutajJAnanA baLapara. AvatuM nathI, dekhAtuM nathI. mATe tattvathI juo, - vivecanaH A daSTimAM vivekadaSTi UbhI thaI to A badhuM sapanuM ja che ne! che. A viveka paNa mRtathI-sAMbhaLelA zAstrothI devalokamAM ratananA mahela, sudhArasa pAna, parikarmita thayelo che. ane vedyasaMvedyapadathI saMvalita devAMganAonA nRtya, dhULa, mela, pasIno kAMI che. A hitAhitano viveka pragaTyA pachI bAhya- nahIM. ne bhava pUro thayo ke kevI vicitratA. mAtAnA padArtho jhAMjhavAnA jaLa jevA lAge. AkAzamAM peTamAM sAMkaDI jagAmAM nava mahInA udhe mastake vAdaLo ane aMdhAruM goThavAI jAya ke jANe eka laTakavAnuM... ratananA to zuM dIvAnA paNa prakAza nagara UbhuM thayuM hoya! evuM lAge. AgaMdharvanagara nahIM. aMdhAruM ghora! sudhArasa choDo, cokhuM bhojana kahevAya che. paNa e mAtra bhAsarUpa che hakIkta nathI. paNa nahIM, mAe khAdhelAmAMthI je rasI thaI e basa e ja rIte saMsAranA badhA bhAvo gaMdharvanagara bibhatsanuM bhojana. A vicAro, devaloka sapanuM jevA, sapanAnI sukhaDI jevA ke kalpanAnA mahela ja lAge ne! Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 eka zeTha karoDapatI, eka sagAne tyAMthI gaMdavADamAM, aMdhArAmAM.. pahele ja dhaDAke tamArA lagnanI kaMkotrI AvI. A bhAI potAnI kAramAM mAna-aramAna utArI nAMkhyA. tethI A badhA lagnanA mAMDave gayA. e bhAie zeThane khuba ja dekhAtA lAla-pILA paramArthadaSTithI asuMdara che. umaLakAbhera rIsIvaryA. pahelI paMgatamAM jayogya ane svapnanI mAyA che ema lAge. tethI AdaSTisthAne Agraha karI jamavA besADyA. pakvAna- vALo saMsAramAM rahyo bhale hoya, ramatonahoya. pharasANavagere Agraha karI karI pIrasavA mAMDyuM. putra koi apaTuDeTakapaDAvALo mANasa kAdavamAM pAse paMkho naMkhAvyo. chelle pAna-bIDA dharyA. lapase, to paNa ene emAM paDyA rahevAnuM mana na padhAravA badala laLI laLIne upakAra mAnyo... thAya, jhaTa Ubho thAya, kapaDA khaMkherI e sthAnethI e pachI daseka varSanA vANA vItI gayA. jaldI ravAnA ja thAya. A ja pramANe samakatI zeThanI paristhiti bagaDI. karoDapatimAMthI sIdhA AtmA - AdaSTine pAmelo jIva saMsAranA kIcaDamAM koDIpati banI gayA. pharIthI pelA bhAIne tyAMthI paDyo hoya, to paNa ene emAM paDI rahevAnuM mana bIjA putranA lagnanI kaMkotrI AvI. A bhAI na thAya, jhaTa bahAra nIkaLavAnuM ja mana thAya. gayA, paNa kAramAM nahIM, page cAlIne. kAraNa ke praznaH sAdhu bhagavaMto to kIcaDamAMthI nIkaLI have kAra rahI nathI. basa-TekSI bhADAnA paisA nathI. gayA ne? mAMDave pahoMcyA. paNa koI rIsIva karanAra nathI. samAdhAna: amArAthI paNa emana manAya. prathamadaravAje praveza maLyonahIM, kemake to daravAje jyAM sudhI vItarAgabhAva na Ave, tyAM sudhI moTA zrImaMta vI.Ai.pI. mahemAno mATe hato. kIcaDamAM ja chIe. rAga-dveSanA kIcaDamAM phasAyA bIjA daravAjethI paNa praveza maLyo nahIM. emAM chIe. samajI lyo, jyAM sudhI phleza che, tyAM sudhI madhyamavarganAno naMbara hato. mAMDa mAMDa trIjA saMsArano kIcaDa che. klezarahita thAo tyAre daravAjethI praveza maLyo. bhikhArIonI jema bhavapAra pAmyA. eTale tyAM sudhI satata kIcaDamAMthI bhojananI lAinamAM UbhA rahevuM paDyuM. bhIDa- dhakkA chuTavAno prayatna cAlu ja rAkhavAno. sahana karI bhojanamATe beThA, paNa pIrasanArAo pUjya AcAryadeva trilocana sUri mahArAja tiraskArapUrvaka pIrasatA hatA. pakavAna ke pharasANa kadI navA kapaDA pahere nahIM. jUnA-melA ja pahere. nahIM, zIrA-pUrI pIrasI dIdhA. hajI to be cAra bhUlecUkenavA kapaDAke kApakADhelA kapaDA paheravAno koLIyA utAryA nathIne pIrasaNiyAoe bumA avasara Ave, to ekapaDA vaDIla mahAtmAne thoDA buma karavA mAMDI - uTho... uTho.. khAvAmAM divasa paherAvI pachI melA thaye ja pote pahere... keTalIvAra lagADo cho, jANe chappaniyA dukALamAMthI kema? toke rAga-dveSanAkIcaDathI bacavA. hisAba AvyA lAgo cho. bolo, zeThane A bhojana gaLe rAkhelo, ke kyAMya Asakti-mohamAM phasAI na utare ! javAya. A vAta che. vItarAgana thaie tyAM sudhI kIcaDamAM paDyAna raho... sAvadhAnI rAkhavAnI che. karma-sattAnI ramata AvI che. pahelAdevalokanA vivekano prabhAva sukhadekhADyA. ratnanA vimAna ane nRtyAMganAonA mULa vAta e che ke zAstrazravaNa-abhyAsanuM nRtya. pachI tarata ja nAMkhyA mAtAnI peTanAM phaLa che viveka. ane A vivekadaSTi khulI hoya, to Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTha tattva-kevala jyoti 219 bAhyabhAvamAM lobhAvAnuM na thAya. aMtarAtmAmAM jo basa A ja vAta saMsAranagaranI che. tame jJAna pariNata thAya, ane samyapha pariNatio manuSyabhavanI galImAM game teTalA viSaya bhogono UbhI thAya, to jJAna bhaNyAnuM phaLa maLyuM kahevAya Dhagalo karo. bheguM karo.... aMte e badhuM choDIne ane viveka pragaTyo gaNAya. ravAnA thaI javAnuM. zrutajJAnathI vivekapAmeloDyo "saMsAra asAra che evuM sAMbhaLyuM, zrutajJAna mANasa A bhogomAM AkarSAya? ene to A thayuM, paNa te pariNAma kyAre pAme ? anuttara badhA bhogo tuccha ja lAge. vimAna sudhInA saMsAranA tamAma sukhane DAMgaranA eto samaje che, ke A badhI karmanI mAyAjALa photarAnI jema asAra mAne tyAre haiyAmAM e badhA che. pahelA A badhAmAM sAruM sAruM dekha ane sAruM sukha tuccha bhAse tyAre. sAruM lekha. (mAna.) pachI emAM lalacAya eTale sApa kevo bhayaMkara ? sApamAM sAkSAta mAyAjALa saMkelI levAnI. badhuM ja hata-prahata karI yamarAjanuM bhAna che, tethI sApanuM nAma sAMbhaLatA nAMkhavAnuM. tethI sArI rIte pariNata thayelA paNa coMkI javAya che. basa e ja rIte saMsAranA zrutajJAnavALo A daSTigata jIva bAhya deha, ghara sukha-viSayomAM durgatinuM jJAna thAya, pachI e vagere dekhAtA tamAma bhAvone mRgatRSNikA ke pariNata thAya to sukhanI vAta Ave bhaDakavAnuM mana gaMdharvanagara jevA ke pachI mAtra sapanAnImAyA jevA thAya. saddha kAmA visaM kAmA... kAmA AsI ja pratIta kare che. visovamA.... viSayomAM zULa ApanArA tIkSNa prazna saMsAranuM badhuM ja mAyAjALa che, to zalya-kAMTAdekhAyA, viSayomAM bhavobhava mAranAruM kazuM sArabhUta che kharuM? jhera dekhAya.... viSayomAM sAkSAt tatkALa samAdhAnaH hA, che. te ja have batAve che. mAranArA jheravALA sApanA darzana thAya. navA varnAkyotirsirAvAthInAmanuM A viveka Ave, pachI bhogo suMdarane badale atra tatparaM tattva, zeSa: punarupa nava: I17 asuMdara lAge, ane pAchI emAM sapanAnI mAyA vAI-mAntaraM levAnaM-hiM jyoti-jJAna, jevuM-caMcaLa kyAre UDI jAya, te kahevAya nahIM, nirAvAyaM-amUrtatApIDArahita, anAmathaM-gomuema asthiratAnI paNa buddhi thAya. batAva, tra-sto, tatparaM tattvavartate, savA tathakoI nagaramAM vepArIone AmaMtraNa ApI mAvAtAze: punarupana-stathAsvarUpe mAvAhiti bolAvavAmAM Ave ke 'Avo ! tame dhamadhamATa vaLI vepAra karo... vepAra karavAnI tamane badhI anukULatA zreSTha tattva-kevala jyoti karI ApavAmAM Avaze.... kamANI paNa sArI gAthArtha lokamAM je abAhya, nirAbAdha, thaze." A sAMbhaLI bhalabhalA vepArIo AkarSAi anAmayakevalajyoti che, teja paratattva che. bAkI jAya, paNa pachI chevaTe ghoSaNA kare ke "amAro eka badhuM upaplava samAna che. dhAro che ke pAMca varSa pUre thaye vepArIe badhu ahIM TIkArya lokamAM je abAhya = AMtarika, ja choDI paherele kapaDe ravAnA thaI javAnuM !' to nirAbAdha = amUrta hovAthI pIDArahita, anAmaya kyo vepArI tyAM AkarSAya... pachI tyAMnA karoDo =rogarahita evI che kevala = eka jyoti = jJAna rUA. nA DhagalA paNa kevA tuccha bhAse! che, te ja zreSTha tattvarUpa che, kemake te haMmezA terUpe ja Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 rahe che. bAkI badhuM upaplava samAna che, kemake te anaMta jJAna jyotirmaya che. A ja Atmatattva badhAnuM svarUpa ja tevuM che. sArabhUta che. e pAchuM sakalakarmanA hAsathI nipajatuM vivecanaH AMtarika kevaLajyoti ja paratattva- hovAthIja nirAbAdha che. amUrta hovAthI koI paNa rUpa che. jyoti= prakAza-jJAna. AtmA jyotirmaya prakAranI bhautika, kArmika ke devika pIDAo Ane -kevaLa prakAzamaya che. siddhoe potAnI jyoti saMbhavatI nathI. pIDA anubhavavA zarIra joie. nirmaLa karI dIdhI che, tethI emAM anaMtAnaMtakALanA zarIra nathI, to pIDAno anubhava paNa nathI. tethI anaMtAnaMta jJAnaprakAza bharyA che. anaMtAnaMtanuM jJAna ja A Atmatattva roga-vyAdhinI paNa pIDA kare che. jJAnavimalasUrikatastavanamAM paMkti che- vinAnuM che. A zuddha thaI gayelA AtmAne have abaLA sAthe nehana jokyo, te paNa dhanya kahANI pharIthI melA thavAnuM rahyuM nathI. sadAzuddha raheze. ekarase bihuM prIta thai to, kIrti koDa gavANI... jagatanA koI paNa pIdgalika bhAvo evA nathI, (neminiraMjananAtha hamAro, aMjanavarNa zarIra...) ke je cokakhuM-zuddha ryA pachI kAyamamATe cokhuM zrI neminAtha bhagavAne abaLA evI zuddha ja rahe. e to pharIthI bagaDe. jyAre zuddha rAjimatI sAtheno navabhavano snehasaMbaMdha toDyo. Atmatattva ja evuM che ke anAdikAlathI malina A bhavamAM paNa sneha joDavAno prasaMga Avyo, hovA chatAM ekavAra taddana nirmaLa-zuddha karI do pachI tyAre ratha pAchovALI saMyamI thainehasaMbaMdha joDyo kyAreya meluM thAya ja nahIM. kAyamamATe zuddha ja rahe. nahIM. A bhavya prasaMga dhanya banI gayo. loka melA thavuM e AtmAmATe upaplava samAna che. vyavahAramAM neha toDyo. hakIkatamAM to rAjimatIne upadrava-upAdhi samAna che. paNa nirmaLa thayelA paNa dIkSA ApI, kevaLajJAna ApI, mokSaghare kevaLajyotirUpa rahelA AtmAne AupadravanathI. mokalI ApI pote paNa mokSe gayA. baMnenA mATe ja lokamAM A zreSTha tattvarUpa che. bAkI tamAma nirmaLa AtmAmAM kevaLajJAnanI jyota prakAzI rahI bAhya bhAvo AvA na hovAthI upadrava-upAdhiche. baMnene anaMta-anaMtakALanuM anaMtanuM jJAna che. upaplava samAna ja che. nAzavaMta che. tethI jema be arIsA sAma sAme goThavyA hoya, ne Ama sthira ane suMdara mAtra AMtarika emAM parasparanA asaMkhya pratibiMba paDe. ema jyotirUpa zuddha Atmatattva ja che, ane bAkInuM nemanAtha bhagavAna potAnA kevaLajJAnamAM rAjimatIne bahAranuM badhuM jhAMjhavAnA nIra jevuM, sapanA jevuM che. jUe che, eTaluM ja nahIMrAjimatInAkevaLajJAnamAM tethI kharekhara to AtmajyotinuM dhyAna dharavA jevuM potAnuM pratibiMba paNa jUe che. e ja pramANe che. bhagavAne je jJAna ApyuM che te AtmasAt rAjimatI aMge paNa samajavuM. Ama baMne eka- karavAnuM che. enuM pariNamana karavAnuM che, e thAya, bIjAnA AtmasvarUpane anaMta-anaMtarUpe ekameka to AtmatattvanuM dhyAna Ave. anaMtajJAnamaya jUe che. A che eka rase thayelI prIta.... ane tethI AtmAne moha-avidyAe pakaDI lIdhA che. jethI ja teonI A prItanI kIrti karoDo mukhe gavAya AtmA AjJAnapariNamana ane AtmadhyAna choDI bAhyabhAvamAM paDyo che. avidyAnuM kAma ja A che. A jyoti nirAbAdha che parakIyane svakIya manAvavuM, nAzavaMtane TakAu TUMkamAM A rIte mAtra nirmaLa AtmasvarUpa manAvavuM, apavitra-asuMdarane suMdara manAvavuM. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeThanuM daSTAMta 221 zeThanuM daSTAMta paNa zeTha ema hAre evAna hatA. pAchA uparanA eka zeThe lAkho rUA. kharco baMgalo banAvyo. mALe laI gayA. pAchuM pharazI, nakazI, zilIMga baMgalAne namUnedAra banAvavA aMgata parizrama bhAre purANa cAlyuM. paNa bApajI mauna. zeThe badhuM uThAvelo. pachI zeThane thayuM, A baMgalo AkhI batAvyuM, paNa AcAryabhagavaMte hoMkAro paNa bhaNyo duniyAmAM prasiddha thAya, to khayyano phAyado zo nahIM. zeThane lAgyuM huM to kUvAno deDako ! bApajI ?paNa prasiddha karavo kevI rIte? e vakhate posTara badhe pharelA. tethI mArA jevA to ghaNAnA baMgalA vagereno jamAno nahoto. joI lIdhA haze. pachI bole zuM? paNa hA, mArA zeThe vicAryuM, moTA AcAryabhagavaMtane pagalA baMgalAno daravAjo bApajIe joyo nathI. e joze karAvavAnA nAme bolAvuM. AcArya mahArAja gAma pachI to bApajI paNa moMmA AMgaLAnAMkhI deze. gAma pharatA hoya ne moTA moTA zeTha vagere maLavA Ama vicArI zeThe AcAryadevane daravAjo AvatA hoya. teo AgaLa jo AcAryadeva mArA batAvyo. ane kahe - bApajI! jUo to kharA baMgalAnA vakhANa kare, to baMgalAne sArI nAmanA AnI sUkSmanakazIkAma! are meMAmAM 25 hajAra maLI jAya. zeThe AcAryabhagavaMtane vinaMtI karI. nAMkhI dIdhA che. bApajI! A garIbanI jhUMpaDImAM pAvana pagalA tyAre AcAryabhagavaMte moM malakAvyuM. zeTha karo. ghaNI vinaMtI joI AcAryabhagavaMta padhAryA. khuzakhuza thaI uchaLIne kahevA lAgyA - huM kaheto gocarI-pANI vagereno aupacArika viveka karI hatone, Avo daravAjo to kyAMya jovA nahIM maLe! pachI AcAryabhagavaMtane baMgalo batAvavA mAMDyo. tyAre AcAryadeve khulAso karatAM kahyuM - are A ApaNo baMgalo! A pharazI IrAnI che, huM tArA daravAjAnIvaDAipara nahIM, tArI mUrnAipara A nakazI kAnapuranI che. A thAMbhalA AgrAnA hasuM chuM. zeTha jhaMkhavANA paDI gayA. pUchyuM - mArI che !! zeTha uchaLI uchaLIne eka ekanA vakhANa kaI mUrkhAI? AcAryae kahyuM- teM mane baMgalo kare che ! ne bApajIne pUchato jAya che - bApajI ghaNA utsAhathI batAvyo. tethI mane lAge che ke kevuM lAgyuM? tane A baMgalo ghaNo game che. zeTha kahe - hA! A - AcArya mahArAjane thayuM - A pAgala thayo baMgalAmATe to meM rAta-divasa, paiso-Tako joyAM che. have moM malakAvIza, to bacAro vadhAre pAgala nathI, tethI game ja ne! AcAryadeve kahyuM - mATe ja thaze, tethI gaMbhIra moDhuM rAkhIne badhI vAto kahuM chuM - te A daravAjo banAvI gaMbhIra bhUla karI sAMbhaLI. che. jo A daravAjo ja banAvyo na hota, to tuM zeThane lAgyuM, bApajI bolatAM nathI ethI kAyamamATe aMdara rahI zakta, ane marI gayA pachI lAge che ke gAmogAmapharanArA bApajIe AnAthI paNa tane koI bahAra kADhI zaktanahIM. A daravAjo paNa sAruM joyuM lAge che. tethI vadhu sAruM batAvavA banAvIne to te ja tane muzkeTA bAMdhIne bahAra uparanA mALe laI gayo. pAchuM AgrA... kAnapura... kADhavAnI sagavaDabIjAone karI ApI. pelo zeTha purANa cAlyuM... paNa AcArya mahArAja gaMbhIra. to A sAMbhaLI sajjaDa thaI gayo. Takora lAgI sarasa!" bolavAmAM paNa anumodanA- anumatinuM gai. bApajInA paga pakaDI, kahe - bApajI ! pApa coTe. tethI mauna rahyA. julama thaI gayo. AmAM to lAkho rUA. pANI thaI Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 gayA. AcAryadeve kahyuM - tAre A baMgalAnI mATe zuddha jJAnatarapha prayatnazIla banavAnuM che. jAherAta karavI hatIne! to e jAherAta paNa thaI arIsA jevA bano. arIso sArA-narasAnuM jAya, ne tArAnAkhelA paisA niSphaLa jAya, teno pratibiMba pADe, paNa pote kazI asaranale. ema upAya batAvuM? zeTha kahe- batAvo. AcAryadeve bAhya AvatAsArA-narasA bhAvo mAtra jovAnA. kahyuM - Ane derAsaramAM pheravI de. tuM nahIM bolAve, emAM levAvAnuM kelepAvAnuM nahIM. satata ema thAya to paNa badhA Avaze. zeThe kahyuM - bApajI! Apa ke A bAhya bhAva che tuccha che, basa mAro AtmA rokAI jAva. pratiSThA karAvIne jAva. huM bhagavAna ja tAttvika che. Ama vAraMvAra bhAvavAthI pachI laI AvuM chuM. bahArano bhAva Ave, to paNa jarA levAvAnuM thAya kharekhara zeThe traNeyamALamAM bhagavAna padharAvI nahIM. aruci ke malakAvAnuM thAya nahIM.. dIdhA ane lokonA ToLeToLA darzana mATe AvyA. zAstramAM subuddhimaMtrInuM daSTAMta Ave che. basa A vAta che, zeTha parakIyane svakIya rAjAne tyAM badhA adhikArIo sAthe bhojanamAnavAnI bhUlamAM hatA. AcArya bhagavaMtanA Takore samAraMbha hato. badhA eka eka cIjano svAda letA jAgI gayA. A avidyAno prabhAva che ke jIvane jAya, ne aho! zuM svAda che!vakhANatA jAya. paNa bhUlAve che. parakIyane svakIya manAvI enI subuddhi maMtrI cUpa. jarA paNa vakhANa ryA vinA paLojaNamAM bhADe che kAyA para che, e potAnI cUpacApa bhojana karI lIdhuM. rAjAe pUchyuM- tame mAnI sAcave che; ne AtmA yAda Avato nathI. kema vAnagIo vakhANI nahIM? subuddhi maMtrIe baMgalA para che, ahitara che; e UbhA karAve che ne kahyuM - zuM vakhANe? A to pudgaLano khela che. derAsara khAte kharacakarAvatAM aTakAve che ke je hitakara pachI badhA pharavA nIkaLyA. vacce gaTara AvI. gaMdA pANInI bhayaMkara durgadha. badhAe nAke DUco pAMcamI daSTi pAmelo bAhyabhAvone tuccha mArI niMdA karI. arara ! kevuM gaMdu pANI? paNa mAnI mAtra jyotirmaya zuddha AtmasvarUpane ja subuddhi maMtrIe nAke DUco paNa mAryo nahIM ke niMdA parama tattva tarIke saMvede che. 'ego me sAsao paNa karI nahIM. svastha rahyA. hA, bhAvita vyakti appA basa eka mAtra zAzvata AtmA ja mAro ja svastha rahI zake. che enI dhUna mace che. ane zuddha jJAna-darzana Adi bharucanA anupacaMdabhAI eka sAdhunA guNo ja potAnA dekhAvAthI enI ja kamANImAM svAthyanI khabara levA gayA. sAdhumahArAjane tAva dila lAgeluM rahe che. Ave. anupacaMda zeThe sudarzana cUrNanI DabbI kADhI pugaLanA khelamAM pAvAnuM nahIM kahyuM - A phAkI jAva. tAva utarI jaze. sAdhue azuddha jJAna-darzana rAga-dveSathI kharaDAyelA cUrNa hAthamAM lIdhuM to kharuM.. paNa moMmA jAya nahIM. hovAthI vAta-vAtamAM rAga-dveSa karAve che. ujaLuM anupacaMdazeThe kahyuM - are sAheba! emAM zuM maMjhAva kapaDuM dekhAyane harakhAya, meluM kapaDuM dekhAyane sUga cho? A to pudgaLanA khela che. juo huM kAko caDe.... ityAdi thavAmAM kAraNa che rAga-dveSa. mAruM chuM. ema kahI phAkI mArI gayA. zAMtithI vagara vastuno jJAna-bodha thAya, paNa rAga-dveSa hovAthI pANIe utArI gayA. sAdhuto sajajaDa thai gayA. e sAthe gamo-aNagamo paNa pragaTa thAya. A che bhAvitatA. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekI dhIra sthitaprajJa bane 223 subuddhimaMtrI AvAbhAvita hatA. tethIdurgadha kahyuM - tamane kema mohanathALa badhAne khavaDAvavAnuM AvavA chatAM svastha hatA. rAjAe pUchyuM- mana thayuM? e bhAie kahyuM - zuM karuM? mohanathALa maMtrIzvara ! A pugaLanA khela zuM che ? sarasa taiyAra karI A moTA thALamAM pAtharI TharavA mukyo bhojanamAM ane A gaMdA pANImAM e samAnatayA hato. tyAM AbAjuvALA mohana-kAkAnA be varSanA kema bolAyA? subuddhi maMtrIe kahyuM- huM Apane TabUDAe emAM ja pezAba choDyo. tethI vicAra thoDA divasa pachI samajAvIza. karyo...... A khavAya ema nathI, to tamane badhAne pachI maMtrIzvare A ja gaTaranuM pANI maMgAvyuM. vahecyo. tarata ja badhAbarADI uThyA- he tame amane kolasI vagerenA sAta sAta divasanA prayogathI Avo mohanathALa khavaDAvyo? pANIne durgadha vinAnuM banAvyuM. pachI emAM sAro joyuM! pahelA mohanathALanA vakhANa ane have svAda ane sugaMdha Ave tevA dravyothI vAsita karyuM. thuthu! kema? basa A ja pugaLanA khela! sArI pachI rAjAne jamavA bolAvyA. emAM Aja pANI lAgatI cIja paNa kharAba thAya, ane kharAba pIrasyuM. rAjA to pANInA svAdathI cheka ja thai lAgatI cIja paNa sArI thAya, e badhI pugaLanI gayA. maMtrIzvarane kahe - maMtrIzvara! tame kharA kaMjUsa! karAmata che. emAM lepAvAnuM zuM? AvuM svAdiSTa pANI mane kyAreya pivaDAvyuM nahIM. parvavilina tharA:, pratyAhAraparA tathaTI kyAMnuM che A pANI? dharmabAdhAparityAgayatnavantazca tttvtH||158|| maMtrIe hasIne rAjAne kahyuM - pahelA Apa vaM-3nItyA, vijina pate tharmane abhayadAna lakhI Apo. pachI kahIza. rAjAe mavapattA, pratyAhArapara -3nakSapratyAhAraabhayadAna lakhI ApyuM. pachI subuddhimaMtrI rAjAne pradhAna tathA tene prAna tharmalathAparityA jyAM pANI zuddhIkaraNanI prakriyA cAlatI hatI, tyAM vattatathAsta:parizuddha, tattvataH-paramArthana, te lai gayo. gaMdu pANI batAvI kahyuM - pelI gaTaranuM di minnacaiitvaguttamakRtapradhAna phatyevamAtokti ja A pANI che. A rIte zuddha ane suvAsita karI 5218 tamane pIvaDAvyuM. rAjA kahe - to zuM mane gaTaranuM gAthArtha A pramANe vivekI dhIrapuruSo ja pANI pIvaDAvyuM? maMtrI kahe - rAjA sAba! A tatvathI pratyAhArapara che. tathA dharmabAdhA ja pudgaLanA khela che. jyAM sudhI sArI dekhAtI parityAgamAM prayatnavALA che. cIjanI kharAba bAju joI nathI, ke sAMbhaLI nathI TIkArthaH Ama - upara kahyuM, te mujaba A tyAM sudhI e game che, sArI lAge che. enI kharAba vivekI, dhIra = acapala, AgaLa kahelA lakSaNabAjU paNa dekhAI jAya, to sUga caDhe che. A ja vALA pratyAhAramAM tatpara tathA - tevA prakArathI pudgaLanI ramata che, sArA-narasA thayA karavuM. paramArthathI aMtaHkaraNa parizuddhi hovAthI dharma- amadAvAdamAM poLamAM eka bhAie mohana- bAdhAnA parityAgamAM prayatnavALA che. A ja thALanA TUkaDA ghare ghare mokalyA. divALInA divaso. puruSo bhinna graMthivALA hovAthI uttama vyutapradhAna loko AbhAine kaMjUsatarIke oLakhe. tethI badhAne hovAthI A pramANe vicAre che. A bhAie mohanathALa khavaDAvyo, tenuM Azcarya vivekI dhIra sthitaprajJa bane. thayuM. emanI pAse AvI mohanathALanA vakhANa karI vivecanaH A pramANe bAhyabhAvomAM Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 pugaLanI ramata jonAro vivekI puruSa ja dhIrapuruSa banyuM? te pUchyuM. A rAjAe dumanarAjAnI vAta bane che. dhIra eTaledhIratAvALo. koipaNa prasaMgamAM karI. mitrarAjAe kahyuM - aho! e vAta che. e dhIratA = svasthatA TakAvI rAkhanAro. mATe dhIrapuruSa rAjAne ApaNe kSaNavAramAM jItI laizuM. tarata ja sthitaprajJa hoya che. Agama, guruparaMparA ane mitrarAjAe potAnA sahAyaka rAjAone sasainya svapratibhAthI - anubhavathI UbhI karelI prajJAmAM bolAvyA. moTI senA laI e duzamana rAjApara sthira rahe... e prajJA kAyama rahe, vAraMvAra badalAyA AkramaNa karyuM. moTI senA joI duzmana rAjArIne na kare, tema ja paristhitiomAM taNAI na jAya. bhAgI gayo. A rAjAne potAnuM rAjya pAchuM prApta je kaMI bAhya che, te badhuM jhAMjhavAnAnIrajevuM thayuM. pAchA AnaMdamAM AvI gayA. che; A vivethI prajJA ghaDAI gayA pachI, dareka ekavAra maMtrIe rAjAne pUchyuM - AvI vikaTa bAhyabhAvamAM A ja dekhAvuM joIe. to te paristhitimAM ApakevI rIte svastha rahI zakyA? sthitaprajJa gaNAya. e ja rIte mAna-sanmAna ke tyAre rAjAe mAMdaliyAno kAgaLa kADhI maMtrIne apamAna thAya, to paNa te bAhyabhAvamAnI prajJAne ApatAM kahyuM - maMtrIzvara! AkAgaLamAM eka maMtra svasvabhAvamAM ja sthita rAkhe. are koi upasarga lakhyo che, enA prabhAve sAva hatAza thai gayelA kare, tyAre paNa A AtmA nahIM, paNa zarIre mArAmAM navuM joma AvyuM. AvA bhayaMkara duHkhamAM upasarga kare che, kemake upasarganI pravRtti zarIrathI paNa svastha rahI zakyo. maMtrIe kAgaLa lIdho. ja thaI zake. ane zarIra bAhyabhAvarUpa che. tethI e vAcyuM. gaMbhIra banI gayA. rAjA pUche che - maMtrIzvara tuccha che. mATe mAre AmAM krodhAdi karavA nathI A Apa gaMbhIra kema banI gayA? maMtrIzvare kahyuM - sthitaprajJatA che. rAjA sA'ba ApapharIthI A cIThThI vAMco. rAjAe A paNa TakavAnuM nathI... vAMcI pUchyuM - e ja lakhyuM che. "ApaNATakavAnuM eka rAjApara acAnaka duzmana rAjA caDhI nathI" A ja lakhANa pahelA paNa hatuM. maMtrIe Avyo. A rAjA ughatA jhaDapAI gayA. mahelanI rAjAne pUchyuM - te vakhate Ape A vAMcI zuM suraMgavATa nagara bahAra nIkaLI jaMgala tarapha bhAgI vicAreluM? rAjAe kahyuM - e ja ke AduHkha paNa gayA. mAMDa mAMDa jIva to bacyo. paNa have zuM? kaMI kAyama TakavAnuM nathI. tethI to duHkhamAM levAyo nathI senA, nathI kANI koDI, nathI AzvAsana nahIM. maMtrIzvara kahe - rAjA sAba! A cIThThI ApanAra koi. ArAjA poka mukIne raDavA mAMDyo. hamaNAM paNa e ja kahe che "A paNa TakavAnuM nathI mAthuM pachADavA mAMDyo. tyAM gaLe bAMdheluM mAMdaliyu eTale ke A rAjya, A sattA ke A sukha paNa khulI gayuM. emAMthI eka cIThThI paDI. vAMcI. rovAnuM kAyamI nathI-choDavA paDavAnA che. duHkhamAM je sUtra baMdha kyuM. svastha banyA. hiMmata AvI. hatuM, te ja sUtra sukhamAM paNa che. to kyAM sudhI A sAvadhAnIpUrvaka jaMgala pasAra karI mitrarAjAne sukhanA bharose rahI jiMdagI pUrI karazo? paralokanuM tyAM pahoMcyA. pUrve A mitrarAjA para A rAjAe kyAre sudhArazo? rAjA UbhA thaI gayA. maMtrIno anekavAra upakAraryA hatA. tethI A rAjAne joI AbhAra mAnyo. pote sattA, mahela badhuM choDI mitrarAjAe ahobhAvapUrvaka AvakAra Apyo. saMnyAsa laI lIdho. maMtrIe rAjAne sthitaprajJA ane sAva ekalA A rIte ahIM AvavAnuM kema banAvI dIdhA. duHkha Ave ke sukha - badhuM ja bAhya Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 Indriyo karoDapatinI vahela kanyA jevI che, kSaNika che. emAM levAvAnuM zuM? kayo marada A zarate A kanyAne paraNavA sagaracakrI pAse marelA yuvAna putrane laI taiyAra thAya? paNa eka viSayalaMpaTa arthalobhI chAtIphaTa roto brAhmaNa Avyo. (je hakIkatamAM mANasataiyAra thayo. kanyAsAthe lagna thayA. kanyAe indra hatA). sagaracakrIe anityatAAdi kahyuM - cAlo! mArA pelA yArane tyAM! mAre enI zikhAmaNa ApI AzvAsana ApyuM. tyAM to pAse javuM che ! kanyAnI pAchaLa pelo laMpaTa UThyo. sagaracakIne 60 hajAra putronA maraNanA samAcAra bhara bajAre kanyAnI pAchaLa pAchaLa eno jhabbo ApavAmAM AvyA. sagaracakI asvastha thayA, UcakI cAlavA mAMDyo. kanyAe potAnA yAra sAthe tyAre brAhmaNe e ja upadezayAda karAvI sagaracakIne khuzI-majhA karI. pelAne pUchyuM - kema tane majA sthitaprajJa ane svastha banAvyA. AvI? eTale A khavAse kahyuM - hA, tuM rAjI to Indriyo karoDapatinI veThela kanyA jevI huM rAjI. pAchI pelI kanyA bIjAyArane tyAM gaI. vivekIo AvA sthitaprajJa-dhIra banelA mojamajA karI. pelo laMpaTa enI pAchaLa pAchaLa hoya che. dhIra eTale caMcaLa nahIM, sthira, TakAu bhamyA kare, ane pelInI badhA mojamajAmAM khuzI prajJAvALA. AvA dhIrapuruSo pratyAhAraparA bane khuzI manAve. A khavAsa kevo? che. indriyone potAnA viSayamAM javA devI nahIM. karmarAjAe ApaNI sAthe A kanyA jevI A indriyapratyAhAra che. pAMca pAMca indriyo paraNAvI che. ane kahyuM che tAre indriyone to managamatA viSaya dekhAya, eno jhabbo UMcakIne cAlavAnuM. e jyAM jAya, eTale e tyAM doDavAnI. AtmA bhego bhego tyAM je viSayomAM jAya, e viSayomAM javAdevAnI, ane taNAya che, ane indriyanA sukhe potAne sukhI enI tRptimAM tAre AnaMda mAnavAno. AjIvarAma manAve che. A AtmA khaDusa-khavAsa jevo che. bhaTTe karmasattA nAmanA A sasarAnI badhI zarata eka karoDapati zeThane atyaMta lADakI eka mAnya karI che. indriyo judA-judA viSayorUpI kanyA hatI. zeThane ghaNI vhAlI hovAthI kanyApara potAnA yAro sAthe mojamajA kare che, ane pachI koI roka-Toka-pratibaMdha nahIM. tethI ekanyA sAva pUche che, kema tamane majhA AvI? indriyalaMpaTa vaMThela-durAcAriNI- uddhata thaI gayelI. zeThane A ApaNe kahIe chIe - hA... hA.. tuM rAjI to khabara. chatAM kanyApara vahAla hovAthI kanyA je kare huM rAjI! te barAbara ja lAge. tyAre sadguru bhagavaMto kahe che, mUrakha! AmAM A kanyA paraNavAyogya banI che. paNa tAre rAjI thavA jevuM kazuM nathI, indriyo majA kare AvI kanyAne koNa gaLe vaLagADe? zeThe jAherAta che, ne puNya tAruM khalAsa thAya che. parapuruSa sAthe karI - mArI kanyAne je paraNaze, ene phekTarImAM krIDA karatI strIne joI rAjI thatAM pati jevInAlezI aDadho bhAga maLaze, paNa zarata eTalI ja ke mArI viSayomAM ramatI indriyone joI khuza thatAM kanyA jyAM jAya, tyAM enI pAchaLa pAchaLa eno AtmAnI che. jhabbo UMcakIne cAlavAnuM. e je kare te karavA Indriyone roke te pratyAhArapara.... devAnuM, eTaluM ja nahIM, e jemAM rAjI thAya, emAM pratyAhAra to thayo gaNAya, jo indriyo A rAjI thavAnuM. | viSayomAM jatI aTake. ATha yogadaSTinI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 sajjhAyamAM maho. yazovijayajI mahArAje lakhyuM pavitracitta kevuM hoya ? samavasaraNamAM iMdrANIo che 'viSayavikAre indriya na joDe, te pratyAhAro jI.'ne apsarAo Ave, tyAre vItarAga bhagavAnanI vAta javA do, sarAga dazAmAM beThelA gautamaAdi sAdhubhagavaMto e badhA sAme AMkha UMcI karI jovA navarA nathI. kema ? teoe e vicAra AtmasAta karyo che ke A bahAranA rUpanA ramakaDAo sAthe mAre zo saMbaMdha ? jagatanA jeTalA padArthone jovA jAva teTalA jAte melA thAva. . kemake jovA javAnuM mana kutuhalavRtti che. ane jovA gayA eTale rAgadveSa thavAnA. dhULanI DamarI uDatI hoya, ne telavALA kapaDA paherI jovA jAva, to thAya zuM? 226 eka vAta sthira thai jAya ke 'bahAranuM badhuM khoTuM ane aMtarAtmAnuM badhuM sAcuM to pachI devatAi viSayo tarapha paNa indriyo lalacAze nahIM. AvI sthitaprajJatA ahIM kevaLAyelI haze, to devalokamAM sAthe Avaze. devalokamAM jyAM mithyAdaSTi devo devAMganA onA nRtya vageremATe karagare che. tyAre samyagdaSTi AtmAo tattvaciMtanamAM evA lIna che, ke devAMganAonA nRtya jovAnI phurasada nathI. devAMganAo A devone potAnuM nRtya jovA karagare che. na sajjhAyamAM 'viSaya vikAre indriya na joDe ema kahevA pAchaLa Azaya e che ke ko'ka Agraha karI viSayatarapha kheMcI jAya, devAMganAonRtyajovA Agraha kare, koinA ghare gayA, tyAM Agraha karI miSTAnna bhojana karAve, TI.vI. para sArA dazyo dekhADe, tyAre indriyo viSayamAM javAnI ja ! paNa A pratyAhAra karavA udyata che. sthitaprajJa che. tethI e sArA viSayomAM AnaMda na mANe. evI ja rIte kaDavI badAma, durgaMdha vagere aniSTa viSayonA saMparka vakhate duHkhI na thAya. kemake e jANe che dekhAtuM sAruM ke narasuM e viSayono vikAra che. emAM khuzI nAkhuzI lAvI mArA AtmAne vikAragrasta zuM kAma banAvuM ? ahIM prazna thAya, ke anaMtakALathI indriyarANInA khavAsa banyA chIe, viSayamagna ja banyA chIe, have A indriyone e anaMta kALanI Teva bhUlAvI, viSayomAMthI pAchI vALavI kai rIte ? pratyAhAra karavo kevI rIte ? nirmaLa cittasvarUpanuM dhyAna dharo to eno javAba che ke, potAnA pavitra cittanuM svarUpa vicAravuM. AtmAnA svarUpane anusaravuM. khasa gaNadharaAdi munibhagavaMto A ja vicAre che, bahAranuM jovA jai melA thavA karatAM aMdaranI nirmaLa cittavRttio joi vadhu nirmaLakAM na banavuM ? cittanuM svarUpa nirmaLa che, eno artha ja e thayo ke ene viSayosAthe koi saMbaMdha nathI. potAnA svarUpatarapha daSTi jAya, ke mAruM potAnuM svarUpazuM che? kevuM che? e pachI jagatatarapha jonAro bane nahIM. Ama AtmadRSTi banavAthI indriyono pratyAhAra thAya. indriyanA viSayanA jarA paNa vakhANa karyA, ke jarA paNa emAM khuzI anubhavI ke Atmadravya meluM thayuM samajo. A UbhuM thAya, to indriyono viSayatarapha javAno haThavAda maMda paDe. indriyone aMkuzamAM rAkhavAthI e AtmAne anusaraze. ene batAvI dIdhuM hoya, ke tAre aMdaranA sauMdaryane mANavAnuM che. ene ja anusaravAnuM che, emAM ja ramamANa thavAnuM che. to jarUra indriyo e rIte TevAya. yogya aMkUzamAM rahelI strI pativratA bane che, eTale pati jo ochuM kholanAro hoya, to pote paNa ochuM bolanArI bane. pati jo sahiSNu hoya, to pote paNa sahiSNu bane che. TUMkamAM patine je game tene potAne gamatuM banAvI de. ema aMkUzamAM AvelI indriyo pachI Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 Indriyone ane manane AtmAbhimukha banAvo AtmAne anusare che. AtmAne gamatI-phAvatI- tyAM jAya, ane sAruM jovA maLe, to AMkha tyAM hitakArI vastuomAM ja e ramatI thaI jAya. mATe javAnI, karavuM zuM? AkaravAnuM che. Indriyone ane manane AtmAbhi- samAdhAna tyAM tame A sUtrane lagADI do, mukha banAvo. sAMbhaLyuM, sAMbhaLyuM ! joyuM joyuM ! anaMtIvAra - acalagaDha zibiramAM chokarAo sAMjanA phrI sAMbhaLyuM ke joyuM. have zuM jovuM che? zuM sAMbhaLavuM samayanakhI sarovara ane sanaseTa poiMTa jovA gayA. che! enA karatAM lAva samavasaraNanuM dhyAna dharuM. tyAM javA-AvavAnA maLI bAra mAIla pharI AvyA. kalpanAnI sRSTimAM bhagavAnanI piyuSamayI vANI pachI aMdaroaMdara ane amArI pAse sarovara ane sAMbhaLuM! bhagavAnanuM AMkhamATe amRta samAna rUpa sanaseTa poITanI vAto karavA mAMDI. vyAkhyAnamAM jou! tyAM rahelA paMcavarNI sugaMdhI puSponI suvAsa A ja muddo lai kahyuM - tame 1 mAilanuM nakhI mANuM. basa Ama aMtarlIna banatAM AvaDI jAya, taLAva joyuM, ame 10 mAilanuM taLAva joyuM. tame to indriyono pratyAhAra thayo samajavo. have e joyelA sarovaranI pALa mATInI hatI, vanaspatinA bagIco maLe, to AmAM mohavAnuM zuM? ema joze. ugelA kamaLo joyA. ame je sarovara joyuM, enI ukaraDo maLaze, to AmAM karamAvAnuM zuM? ema pALo sonAnI hatI, kamaLo sonAnA hatA. tame vicAraze! kyAM sarovaramAMnRtya joyuM? ametogaMdharvanuM saMgIta A AvavAthI tAvataH aMtaHparizuddhi ne apsarAnA nRtyo joyA. chokarAoe pUchyuM - Ave che. aMtaHkaraNanI vAstavika zuddhi thAya che. Ape, A badhuM kevI rIte joyuM ? to kahyuM - ahIM prazna thAya ke tame vAstavika parizuddhi kaho kalpanAnI sRSTimAM A badhuM joyuM, tame AMkhe joyuM, cho, to avAstavika zuddhikevI hoya? to samAdhAna ame kalpanAmAM joyuM. AnaMda to baMne sthaLe manane che, ke sarvavirati cAritra levAthI bAhya jagata sAthe ja maLavAno che ne! emATe bAra mAila javAnI saMbaMdha chUTI jAya che. utkRSTa tapa-tyAga-mauna mahenata vagere karIne tame zuM hoMziyArI mArI? rAkhe. huM mArAmArgamAM sthira rahuM evA bhAva rAkhe. je kalpanAmAM vadhu sArI rIte mANI zakAya, AmAM kAyA - indriyoe anukULatAmAM - te mATe ATalI doDadhAma zIda ne ! paNa pachI viSayomAM mahAlavAnuM choDI dIdhuM che. A zuddhi kalpanAmAMyarAcyA rahevAnI jarUra nathI, kemake aMte dekhAya to kharI, paNa e zA mATe? to ke aMdara e badhAmAM che zuM? AtmAno zo lAbha? jo tame beThuM che, AnAthI mane devalokanA asaMkhya varSanA badhe A sUtra lagADI do, "AmAM jovA jevuM zuM sukha maLaze ! tethI A dekhAtI zuddhi vAstavika che?' to tamAruM mana dharAI jaze, indriyo e nathI, paNa kharekhara to malinatA ja che. atAvika viSayomAMthI pAchI pharaze. je anaMtIvAra joyuM, te zuddhi che. tAttvika parizuddhimAM to saMsAranA koI jovAmAM zIdhADa mArI? Aja bhavamAM je jovAno paNa sukhanI lAlasA aMtaHkaraNamAMthI ja nIkaLI avasara che, te mArA Atmasaudaryanena jouM? basa gaI hoya che. A vAta mana-indriyone pakaDAvI do. kAma thaI A zuddhivALo haMmezA dharmabAdhAparityAga jaze. karavAnA prayatnavALo hoya. dharmabAdhAmAM mukhya prazna paNa sAruM sAMbhaLavA maLe, to kAna kAraNa che indriyanA viSayonA vikAro. paNa have Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 indriyono pratyAhAra ryo che. have te bahArane badale dino movistare nAnanyAya, "nanupadatya mUtAni aMdara jotI- vicAratI thaI che. e bAhya moga: saMmati, mUtopayotIndra pAmiti mAvanA" lobhAmaNA bhAvone badale aMdaranA bhagavAnanA 188 samavasaraNa-upadezanA vicAra-bhAvomAM lAgI gAthArtha jema buddhimAnone alakSmIsakhI che. Ama aMdaramAM ThArelI indriyo pachI koI lakSmI AnaMdadenArI thatI nathI, tema lokamAM jIvone utpAta macAvatI nathI, tethI dharmabAdhA pahoMcatI pApasakhA vividha bhogo AnaMda denArA thatAM nathI. nathI. A zuddhi ane A pratyAhAra thavAmAM paNa TIkArthaH jema buddhimAnapurUSone alakSmIkAraNa che graMthibheda. viSayomAM indriyone doDAvanAra sakhI lakSmI=je lakSmInA upabhogamAM alakSmI hatArAga ane dveSa. rAga-dveSa aMtaramAM A sAruM- =daridratAno upabhoga paNa nizcita che. Ama AkhoTuM ema hisAbakarAvatA hatAM. rAga-dveSanI ubhayaparibhoga che, tevI lakSmI (= daridratAne A gADha gAMTha toDI nAMkhI, arthAt jIve rAga- lAvanArI saMpatti) AnaMdamATe banatI nathI te ja zreSane zatru tarIke oLakhI lIdhA. jherarUpa jANI rIte lokamAM jIvone jemAM pApano avinAbhAva che lIdhA. jIvane cIDa caDI ke A kevI lata ke vAta = avazya hAjarI che. (=jethI avazya pApabaMdha vAtamAM A sAruM, A narasuM! ema pramANapatro che.) tevA vividha bhogo paNa AnaMdadAyaka banatAM phArthe javAnA! nathI. ahIM jIvone haNyA vinA bhoga saMbhavato eTale have, jevA aMtaramAM evA rAga-dveSa nathI, ane jIvone haNavAthI pApa lAge che. A uThe ane sAruM-narasuM karavA jAya, ke tarata jIvane bhAvanA che. khaTako lAge. basa A che graMthibheda. have e vivecanaH AjIvane bahAranI atyArasudhI rAgadveSane jhera mAne che. vedyasaMvedyapada pAmIne gamatIdareka cIja pApakarAvanAra, narake mokalanAra sarvAnA kahelA hitA- hitane yathArtha samajato thayo lAge. e darekamAM ene aMte nAza-cIjano, vinAza che. tethI ja dareka vAtamAM zAstrane-jinAjJAne durgatigamanadvArA sukhano ane satyAnAzajIvanaAgaLakarato thayo hovAthI zrutapradhAna jIvanavALo jIvanA guNono dekhAya. banyo che, A prakAza eTalo badho ujvaLa banyo zeThe lakSmIne kADhI che ke satata AMtarakhoja-AMtaraparizuddhi cAlu rahe zeThane svapnamAM lakSmIjIe darzana ApyA. che. ane AMtarajyotine ja mukhyabhAva maLato rahe lakSmIjIe kahyuM - huM A gharamAM ghaNA vakhatathI che. have bAhya bhAvone badale aMtaratmAnI mamatA rahI chuM, tethI mamatAthI tamane cetavavA AvI chuM, jAgI che. AThame divase tamArA gharamAMthI vidAya laIza. garIbIthI joDAyelI lakSmInakAmI... lakSmIdevI alopa thayA. nainI narvathAnanhAya thI tAm savAra paDI. zeThe zrAvikA, putrovagerene bhegA tathANApavAno, tehi govira: zA karI sapanAnI vAta karI. have A lakSmI javAnI ra hi-naiva, manakSmI narTsasto - che, to sAvacetIrUpe kyA pagalA levA? tenI mayaparimona yathAnandAya-AnandArtha thIma- vicAraNA mAMDI. koI putra kahe che - lakSmIne vRddhimatAM, tathA pIpaSa no vinAmAna, dharatImAM dATI do, koI kahe che, tijorImAM bharI Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garIba-zrImaMta sADhabhAIo 229 tALA lagAvI do. zeTha kahe che - A lakSmIe samAcAra hatA, te kAle hemakhema pAchA Avaze, ApeluM sapanuM che. phoka thavAnuM nathI. tethI game tyAM eTaluM ja nahIM, tamArI dhAraNA karatAM kaMI guNI rAkhIzuM, kazuM vaLaze nahIM. dharatImAM dATIzuM, to e kamANI karIne Avaze. zeTha kahe - AvavA de ! e dhULa thaI jaze. tijorImAM e kALotaro sApa thaI badhuM kAle dAnamAM ApI dai ame to saMyama * jaze! mane ema lAge che, ke A ja mardAnagIno svIkArIzuM. avasara che, lakSmI ApaNane lAta mArIne jAya, zeThe joI lIdhuM, je lakSmInI pAchaLa emAM ApaNI nAlezI che, enA karatAM ApaNe alakSmI-daridratA che, te lakSmIthI khuza zuM thavAnuM? ja kema lAta mArIne nakADhIe? lakSmIjIe hajI je lakSmInI sakhI, benapaNI garIbI hoya, te sAta divasa ApyA che ne! ApaNe AjathI ja lakSmIne rAkhavAthI nahIM, kADhavAthI ja AnaMda dAna-dharama karI e jAya, te pahelA ja ene vidAya thAya. kemake lakSmInI sAthe garIbI paNa jAya karI daI ApaNuM gaurava vadhArI daie. che ane AtmA kharo amIra thAya che. garIbI badhA saMmata thayA. zeTha pAse sAta peDhI cAle e lakSmInI sekreTarI che. ane lakSmInA nAme badhe eTaluM dhana hatuM. emaNe to savArathI ja dAna devAnuM garIbInuM ja rAja cAlatuM hoya che. mATe lakSmIne zaru karyuM. lenAro thAke, denAro nahIM, e rIte gharanA kADho, garIbI svayaM nikaLI jaze. badhAe devA ja mAMDyuM. zeThe to AkhA rAjyamAM garIba-zrImaMta sAdubhAIo DhaMDhero pITAvaDAvyo. "zeTha devA beThA che, jene je- eka navAba dilano amIra hovA chatAM jeTaluM joie, teTaluM lai jajo..." gAmaDe- begamanA rUpamAM laTTu thayelo. basa Akho divasa gAmaDethI loko AvavA mAMDyA. zeThe bhaMDAra kholI begamapAse paDyo rahe. rAjadarabAranA kAmakAjano nAMkhyA che. hAtha joDIne kahe che. bhAI! laI javAya, bhAra divAnapara nAMkhI dIdho. divAna-prajA badhA eTaluM laI jAva ! sAtamAM divasanI rAta AvI, parezAna thaI gayA. divasothI rAjAnA darzana vinA tyAM sudhImAM tijorI khAlI karI nAMkhI. zeThane hAza badhA AkaLA thayelA. thaI. hAza, mardAnagI vAparI, lakSmI gaI nahIM, paNa koNa navAbane darabAramAM lAve, prajAne kADhI mukI. have kAle savAre cAritra laIzuM! rAte darzana karAve? eka buddhizALIe bIDuM jhaDapyuM. sutA che, ne lakSmI AvI sapanAmAM ane kahe - garIbInA vAghA sajI, e navAbanA mahela pAse zeTha mArA! Ape A zuM karyuM? zeTha kahe - kema? tuM gayo. daravAnane kahyuM - navAbane kaho, ApanA javAnI hatI, to mete pahelA ja tane vidAya ApI. sADhubhAI AvyA che. lakSmI devI kahe - are, tame mane vidAya nathI daravAne navAbane samAcAra ApyA. navAbe ApI, dAna nAmanI lokhaMDI sAMkaLe mane bAMdhI begamane pUchyuM - tamAre koI bena che? begame nA dIdhI che. tame utkRSTa dAna ApI, utkRSTa puNya pADI. navAba vicAre, to pachI sADhubhAI Avyo bAMdhyuM che. tenuM phaLa A bhavamAM ja maLe. tethI have kyAMthI? cokkasa koIka garabaDa lAge che. Ama mArAthI nahIM javAya. zeTha kahe - paNa have che zuM? vicArI daravAnane kahyuM - e sADhubhAIne aMdara tijorInAM taLiyA sApha karI nAMkhyA che. lakSmI mokalo. e Avyo. enA atyaMta garIbI sUcaka kahe- bhalene!paNa tamArA jevahANo DUbI gayAnA kapaDA joi navAba Abho banyo. ene pUchyuM - Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 tame mArA sADhubhAI kevI rIte? pelAe kahyuM - paudgalika koipaNa bhogavaTo sthAvarAdi khudAnebe dIkarI. eka zrImaMtAi ane eka garIbI. jIvonI hiMsA vinA saMbhavato nathI. abrahmanA eka emAM zrImaMtAI tamane paraNAvI ane garIbAI vakhatanA sevanamAM bethI nava lAkha garbhaja manuSya mane. to bolo! huM tamAro sAhnabhAi thayone! tarIke AvelA jIvonI ktala thAya che! alabatta, navAba hasI paDyA. prasanna thaI kahyuM - ThIka A zAstravacanathI ApaNane ApaNA janamanI che, mArA sADhubhAi. tame kaho kyA kAme AvyA UMcI kiMmata AMkatA AvaDavuM joIe. ApaNI cho ? tyAre A bhAie kahyuM - Apa! mahelanA sAthe bIjA bethI nava lAkha mAnA peTamAM AvelA, baMdIkhAna nathI, nagaranA navAba cho. Apa mAtra emAMthI bAkInA badhA marI gayA. ApaNe jIvI begamasAhibAnAnathI, AkhI prajAnA cho. badhA gayA. je puNyazALI hoya, te bacI jAya, ApanA darzanamATe divasothI Atura che. darzana bAkInAno khurado bolAI jAya. mATe A janamanI Apo. navAbanI AMkha khulI. e darabAramAM UMcI kiMmata lAgavI joie. ane e lAge, to AvyA. savArI kADhInagaramAM ryA. lokoe phUlaDe UMcA Adarzo siddha karavA macI paDavAnuM mana thAya. vadhAvyA. mULa vAta e che ke eka eka bhogavaTAmAM jIvonI viSayo pApanA poTalA mukatA jAya che hiMsA che. mATe ja e badhAnI anumodanA karavAmAM kahevAnI vAta A che, ke zrImaMtAine garIbI ke khuzI manAvavAmAM paNa e hiMsAnuM pApa coTe be beno che. sakhI che. viSayonA bhogavaTA sAthe che. pApanA poTalA joDAyelA che. viSayo jAya, ne bIjAno baMgalo joine 'vAha! kevo sAro.' pApanA poTalA gaLe bharAvatA jAya. briTIzaro ema thayuM ke asaMkhya jIvonA saMhAranI gayA, paNa temanA daphataro - temanI gulAmI mukatA anumodanAnuM pApa coMTyuM samajo. gayA. lokonA mAnasane A daphataro dvArA bharamAvatA karmasattAno sIdho hisAba che, pApanI gayA. je satyAnAza briTIzarona kADhI zakyA, te anumodanAthI pApabaMdhAya, dharmanI anumodanAthI satyAnAza A daphataroe kADhyuM. tethI svarAjya puNya baMdhAya. mATe samyagdarzana pAmelo mANasa maLavA chatAM koIne AnaMda nathI. pApa baMdhAvanAra. jIvahiMsAmAM nimittabhata basa A ja pramANe viSayo jAya che, pAchaLa bhogothI khuza na thAya. pApanA poTakA mukatA jAya che. A joyA-jANyA ahIM prazna thAya, A badhA bhogo maLe che to pachI kone viSayamAM AnaMda Ave? thAvastrAputrane dharmathI, to pachI dharmanI ApelI cIja bhogavIe prabhunemanAthanIdezanAnA prabhAve AdekhAi gayuM, emAM guno kayo? ne nukazAna zAnuM? ahIM ke viSayo pApanA poTakA sAthe baMdhAyelA che. tethI javAbamAM kahe cheviSayone choDI sAdhu thai zakyA. dharmaprAsa bhoga paNa prAyaH anarthaka ahIM prazna thAya, amane je bhogo maLe che, te gharmamo: sundara phatyArA#padAyaE-- amArA puNyathI maLe che. puNya maLyuM che, to zA thImavana mo: prAyoDanathahinAnuM mATenabhogavIe? emAM zuM pApa lAgavAnuM? to candranI sapUto hatyevadutArAna: 6nA samAdhAna batAve che - nAnupahatya bhUtAni. thama imava mono-tevatAvI, prAyo Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 bhagavAnanA bhogo pApakArI nahIM vAdunyana, manatha hina tathA pramAvidhAnA dajhADaze ja. zItaLatA nahIM Ape. agni prayojhanuM zuddhadhamamionirAsaTI, tasya caMdanamAMthI pragaTe, to paNa bALanAro ja, kemake pramAvavInatvAyota, matyantInavaghatIrtharAdri- agnino svabhAva ja bALavAno che. e ja pramANe nA puLyasiddhacAlIvALamAmanizaddhirma- viSayonA bhogavaTA jIvane pApadvArA bALanArI sAvittopati sAmAnyata: Bttamada-candra- jAta che, pachI bhalene e dharmamAMthI UbhI thaI hoya. nAsipUta tathA zaityaprakRteH zimityadityeva tethI dharmathI bhoga maLyA mATe bhogavavAmAM vAMdho hutAzana: tathAsvamAvatvatAprAya tevuM, nahatya nathI, ema bacAva karavAno koI avakAza nathI. zcita satyamatrAmasaMskRtAtrAgaDasiddhAsana- bhogajIvo mATe anarthakArI che. bhogomaLe dharmathI, to (9) simetaliti 26mI paNa bhogavo to baMdhAya pApa. kAraNake bhogaparadharmabhoga to suMdara ja haze,' evI paNa vazatA jIvane tevA prakAranA pramAdamAM pADe che. AzaMkA dUra karavA kahe che viSayavagerene pramAda kahyA che. tethI viSayabhoga gAthArtha dharmathI paNa udbhavatA bhoga prAyaH pramAdarUpa che. tethI dharmathI maLelA A bhoga paNa jIvone anarthamATe thAya che. caMdanathI paNa pragaTato pramAdadvArA ahitakara bane che. paisA anItithI agni avazya bALe ja che. nahIM, puNyathI maLyA hoya, to paNa te javAno bhaya TIkArya dharmathI paNa devalokavageremAM prAsa vagere to UbhA karAve ja che. pachI enA saMkleza thatAM bhogo prAyaH = bahulatAthI jIvonA anartha thAya eTale durgAna dvArA durgati thAya. mATe A mATe thAya che, kemake te tevA prakArano pramAda karAve bhogo ke paisA dharmathI maLyA hovA chatAM khuzIthI che. ahIM prAyaH" zabda zuddha dharmane lAvanArA bhogavavAke rAkhavA jevA nathI. bhoganI bAdabAkI mATe che. arthAt zuddha dharmane alabatta ahIM prAyaH' zabdaprayoga che. tethI lAvanAro bhogapramAdakarAvatona hovAthI anartharUpa badhA bhogo= viSayo anarthakArI ja bane evo banato nathI, kemake te bhogamAM pramAdanI bIjatA= ekAMta niyama samajavo nahIM. dharmathI prApta bhogothI kAraNatA rahI nathI. kAraNa ke atyaMta niravagha anartha thAya, e autsargikavacana che, ekAMtika tIrthaMkarAdiphaLazuddhithI puNyasiddhivageremAM Agama nahIM. kemake tIrthakara jevAne zuddhadharmathI prApta thayelA pratye abhinivezathI dharmasAracittanI upapatti bhogo anarthakArI banyA nathI. zuddhadharmane kheMcI saMbhave che. sAmAnyathI daSTAMta batAve che- tevA lAvanArA te bhogo anarthakArI banatA nathI, kemake prakAranI zItaLatAnA svabhAvavALA caMdanathI paNa te pramAdamAM kAraNa banatA nathI. atyaMta niSpApa pragaTato agni tevA svabhAvathI ja bALe che. ahIM tIrthaMkarAdi phaLazuddhimAM kAraNabhUta puNyasiddhi paNa 'prAyaH' Ama ja thAya tema samajavuM, kAraNa atyaMta Agama abhinivezanA kAraNe dharmasAra ke satyamaMtrathI saMskArAyelo ko'ka agnina bALe cittathI thatI dekhAya ja che. athavA evA puNyathI tema paNa saMbhave. A vAta sakalalokamAM prasiddha dharmasAracitta maLavuM yuktisaMgata karatuM dekhAya che. che. bhagavAnanA bhogo pApakArI nahIM vivecanaH svabhAvathI zItaLagaNAtAcaMdanane bhagavAna jabaradasta puNyanA svAmI che, saLagAvI emAMthI pragaTelA agnine aDo, to te mAtAnA garbhamAM Ave tyArathI janmaAdi vakhate Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 ema vAraMvAra devatAo pitAnA bhaMDAravageremAM dhana bicArA loko pAgala bane! nA mAre A mATImAM nAMkhI jatAM hoya che. paNa e badhuM dhanazenA kAmamAM rAgI thavuM nathI!" AvI vicAraNA satata cAlu ja Ave? hoya. bhagavAna janme tyAre devoe nAkheluM dhana zuddha dharmathI prApta bhogomAM Amana bhaLe che. utsavavagere dvArA prajAhitamAM jAya. te divasomAM jarAya Asakti Ave nahIM. anarthakArI thAya nahIM. rAjA vepArIo mATe kAyado kare ke tamAre tyAM je kevuM che? bhagavAnanuM hRdaya paNa ApaNA hRdaya jevuM koi mANasa je kazuM levA Ave, tyAre te mANasane ja che. mAMsA locAmAM koI khAsa pharaka nathI. chatAM mAMge tethI vadhu ApavuM, paNa paisA nahIM levA. paisA tattvapariNati ane bhAvanA kevI udAtta hatI? rAjA potAnA bhaMDAramAMthI cukavaze! lakSmI AvI satata vicAra-ciMtana-sAvadhAnImAM rahevAnI kharI, paNa upayoga zAmAM thayo? bhagavAna dIkSA emanI bhUmikA kevI bhavya hatI? e samyagdaSTi levAnA hoya, te vakhate paNa devo bharapUra dhana hatA. gRhasthAvAsamAM paNa pAMcamI daSTinI bhUmikA bhaMDAramAM nAMkhe, paNa bhagavAna e dhanano upayoga para hatA... samyagdarzana jhaLahaLatuM hatuM. dharme zo kare ? sAMvatsarika dAna daI jagatanuM daLadara ApelA bhogamAM paNa anarthakAritA bhAsatI hatI. pheDavAmAM. Ama prabhunA janma vakhate paNa dAnadharma, kyAre taka maLe ne A bhogono tyAga karuM? e bhagavAna dIkSA le te vakhate paNa dAnadharma ! jema satata jhaMkhanA hatI. AgamArthanA satata satItva ke tevA prakAranA maMtra AdinA prabhAve jJAnopayoga, tenAthI thatI satata cittanI vizuddhi bALanAro agni paNa kyAreka bALato nathI, tevI ane tenA AdhAre dharmathI sArabhUta banelA citte vAta bhagavAnane maLelA bhogomATe che. teo bhogothI maLatI tRpti mATe vicAratA.... bhagavAna gRhasthAvAsa bhogave, lagna kare, bhogathI tRptikSaNika rAjya kare. A badhAmAM zuM pApa kare? nA. e moSThiAvitti saMnyamApanuttA. badhAmAM paNa potAno vairAgyabhAva ane nyAtaramAropataMtsAravidhAna: dazA anAsaktabhAva vadhArye jAya. zubhapuNyodayarUpa zita, tadvichAviratiH-mokarmabeDIthI jakaDAyelA hovAthI lagna-rAjyAdi chAvititAnjhAti | vimitkAra thakAryo karavA paDe. paNa asaMkSiNa bhoga hovAthI mArA nuttare-dhamAra cartha thAttarae badhAmAM paNa vairAgyabhAva joradAra hoya. samAro: vartato guruta rUdi tatsAravidhAna: sAmAnya mANasane bhoga maLe kharA, paNa emAM tathA "vajonAnimoDAsaMvidhAnAraMvaMtarAga-dveSa rahyA ja kare. AsaMkSiNa bhogache. jyAre drichADanivRritirADo pazcama chi: tIrthaMkara paramAtmAne asaMkliSTa puNya che. sAmagrI satyAnacImapariyovAtItyo? pAra vinAnI maLe, to vairAga paNa tIvra ane procatte / thom-(vapurI mAhezvaravADevardhamAna ! miSTAnna bhojana bharapura hoya, chatAM mAravA , tathA zAyarapaddhatI 2) ArogatAMyajaDanImAyA samajI virakti vadhAratA ananyAyamanipurva : jumo jAya. "arara ! A peMDA kSaNabhara sArA, paNa mUtrapurISama75/ gaLAnI ghATI utare ke thAya mATI ! A khAtara tiH prasadvaH svarogatA yomapravRtti Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 pAMcamI daSTivALAnA guNo - AlolatA prathamaM hi cihnam // 1 // nIkaLI paga chUTA karavA pharavAnuM sAruM lAgyuM. Ama maicArji viSayezvataH / kamAvavaDhe- moTaranI icchAnI tRpti pUrI thaI. navI icchA samanvitaM c| jAgI. duHkha eka khabhethI bIjA khabhe gayuM. eka pRSyatvamiSTatAma: nanapriyavaMja tathA paraM bhoga bhogavavA jatAM evA karmo baMdhAya, ke jethI syAt // 2 // aniSTa bhoganA saMskAra paDe. eTale ke eka bhoganuM toSavyAyaH para ja tRptirovityayonaH samatA sukha anubhavavA jatAM du:khajanaka karmabaMdha thAya. ca gurvii| A karmathI duHkha AvIne Ubhu rahe. eTale pAchI vairAvinAzotha tame ghaniSpannayogastha tu sukhanI icchA jAge. Ama kAmacalAu eka icchA vidvametatArA aTake, tyAM bIjI icchA UbhI thavAnI. mATe ja rUtyAdriA cetavRtrimaM guNagAta6 mata bhogane khaNaja gaNavAmAM Ave che. ekanI caLa evArabhya vijJeyam // 161 // upaDI, tame e ApyuM. caLa zAMta thaI, tyAM gAthArthaH bhogathI bhogaicchAnI virati bIjInI caLa upaDavAnI. Ama emAM ne emAM khabhA parathI bhAra dUra karavA bIjA khabhApara bhAra athaDAyA karavAnuM! mukavA samAna che, kemake te tevA prakAranA saMskAranuM tIrthaMkara paramAtmA jevA sthirA daSTi pAmelA vidhAna kare che. gRhastho paNa samyagdarzananA prakAzamAM uparokta TIkArya: bhogathI tAtkAlikIthI bhogecchA vicAro karI sukhatyAganI ghaDInI jhaMkhanAmAM hoya virati khabhAparathI bhAra dUra karavA bIjA khabhApara che. maLelA devatAI sukho paNa ghAsanA taNakhalA mukavA samAna che. kema? to kahe che - tatsaskAra- jevAM emane bhAse che. saMsAra bhUminATakabhUmi lAge vidhAnataH - tevA prakAranA karmabaMdhathI aniSTa che. jIva nATaka kare che, ne IcchAo nATaka karAve bhoganA saMskAra UbhA kare che mATe. ane Ama che. tethI satata bhogatyAga, sukhatyAganA mArge tattvathI to bhoganI icchAnI nivRtti ja thatI na javA utsuka banelA hoya che. sthirA daSTi pAmelA hovAnA kAraNe. jhaLahaLatA samyagdarzanavALA jIvonI A sthiti - vivecanaH majUra eka khabhAparathI bhAra che. ahIM sthirAdaSTinuM vivaraNa pUruM thAya che. utArI bIjA khabhe muke enA jevI bhogathI pAMcamI daSTivALAnA guNo - (1) AlolatA maLanArI tRpti che. jema khabhAparathIbhAra utAravAthI A pAMcamI daSTi pAmelAo alolatAvagere thatI duHkhamuktikAmacalAu che. eka khabhethI utarI kevA kevA guNavALA hoya, tenuM varNana anyadarzananA bIjA khabhe caDhe, tyAM sudhI ja che. pachI bIjA yogAcAryoe skandapurANa vageremAM je varNavyuM che, khabhe duHkha UbhuM ja che. ema koI vastunI icchA te batAve che. thAya, tyAre vihvaLatA-duHkha UbhuM thAya che. pachI (1) alolatA : indriyanA viSayonI e cIja prApta thAya. tethI eduHkhanA bhArathI mukti laMpaTatA-lAlasA khatama thaI jAya che. A kema maLI. paNa te kyAM sudhI moTaranI icchA hatI. bane? juomaLI gaI. moTaramAM pharavA nIkaLyA. have paga koi moTIkaroDapatizeThANIne AMkhanA ratana akaDAI gayA. tenuM duHkha che. tethI moTaramAMthI samo ekano eka dIkaro che. hoMziyAra che. vepAra Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 dhaMdho sAro saMbhALe che. doDho napho kare che. A dIkaro (3) aniSpharatA AtmA komaLa banyo pacIsa varSanI juvAnajodha vaye traNa divasanA tAvamAM che. be bAbatamAM komaLatA kAmanI che. (1). gujarI jAya, to e mAtAnI dazA zIthAya? tyAre koinA duHkhane joI je komaLa hoya, te pIgaLI tame emane peMDAdharo. e zuM karaze? bavyApeDA!tame jAya che, duHkha joI zakato na hovAthI enA duHkhane kahezo, juo cho zuM? tamArI moTara, tamArA TALavA sakriya prayatnazIla bane che. komaLa jIva baMgalA, badhu salAmata che. tyAre e zuM kaheze? ja A karI zake. ane (2) sAdhupuruSanI vANI baLI moTara, baLyA baMgalA! have mAre e badhAne sAMbhaLatA pANI-pANI thaI jAya. komaLa zuM karavAnuM? mAro Avo Do, vinayI, hoMziyAra AtmAne ja sAdhupuruSanI vANI sparze che, ane juvAna jodha dIkaro A rIte upaDI gayo, mAruM to pANI pANI banAve che. jo niSphara hoya, to bolavA sarvasva lUMTAI gayuM. pUratI asara batAve, haiyAmAM koI kaMpana-saMvedana hA, zeThANInuM bAkI kazuM gayuM nathI. chatAM eka nahoya. saMtavANI sAMbhaLe tyAre hAjI', 'tahatti dIkaro javAmAtrathI badhuM baLyuM lAge che. juvAnajodha kare, paNa aMdara kazuM aDe nahIM. ema ja mAne ke vahune vidhavA thayelI jue che, ne arerATI thAya che. sAdhuno dharma chekahevAno, ApaNo dharma che badhA viSayonI laMpaTatA ghaDIbharamATe osarI jAya sAMbhaLavAno! che. dIkaro jIvato hato, tyAM sudhI zI vAtano AyogadaSTine pAmelo Avo niSphara nahoya, dIkaro! zI vAtanI moTara ! baMgalA! aho aho ene AkSaNane badale anaMto bhUtakALadekhAya che. thatuM hatuM. laMpaTatA ane abhimAna hatA. dIkaro jatAM jyAre jyAre huM vAgha, siMha, garoLI vagere hato tyAre A badhAparathI eka jhATake laMpaTatA osarI jAya meMkoIne sukhI karavAne badale badhAne duHkhI ja kya che. yogamArge A pAMcamI daSTi pAmelA AtmAnI che. A to evI koi puNyanI cAvI lAgI gai, paNa A rIte badhI laMpaTatAo osarI jAya che. ke Aje mAnavabhava maLyo che. have haiyuM niSphara nahIM, pelI duHkhathI osarI, A tattvavicAraNAthI.... komaLa banAvavuM che. jo haiyuM niSphara banAvIza, to eTalo pharaka. tethI pelI kAmacalAu osare ema pAcho e niSpharatAnA bhavomAM pheMkAi jaiza, ne bane, paNa tattvavicAraNAthI laMpaTatA je osare, komaLa banavAnI pharI taka maLatAM pahelA anaMto te prAyaH kAyamI hoya. A lolatAmukta banelA kALa vahI jaze. bhagavAnanuM zAsana ane sAdhuAtmAmAM bIjo guNa Ave che, Arogya, bhagavaMtonI vANI maLyA pachI paNa haiyAne kazuM (2) ArogyaH indriyalaMpaTatA javAthI thAya nahIM, evA niSphara banavuM have nahIM pALave! je rasalapaTatA paNa jAya che. tethI jIbhamATe nahIM, paNa vANIe dhannA-zAlibhadra jevA zrImaMtone jagADI yogasahAyakasvAcyaTakAvavA jarurIja ArogavAnuM dIdhA evANIthI mane kaMI asarajana thAya! AvuM hovAthI Arogya sahaja rahe. vaLI lolatAna rahevAthI haiyAmAM lAge, to AMcako lAge ane gurubhagavaMtane indriyaviSayomAM pravRtti-AturatA-citAvagere na kahevAnuM mana thAya ke Apa bhagavAnanI vANI rahevAthI mana prasanna rahetuM hovAthI paNa satata Arogya saMbhaLAvo cho, e ja kharuM tattva che, eno ja Azaro jaLavAyeluM rahe che. AyoMgasopAnamAM rahelAno trIjo levA jevo che. hajI gaIkAla sudhI devatAI bhoga guNa che... aniSpharatA. bhogavatA hatAM evA zAlibhadra jevA sAdhanAnI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 gaMdha zubha hoya kaThorabhUmikAne sparzI jAya, mahInAonA anazana hota hekumAra! tamane joIne amAruM mana dharAtuM ja lagAvI de. pelA dhannA kAkaMdI jevAo chaThThanA nathI. jenA haiyethI kaThoratA ravAnA thaI gaI hoya, pAraNe chaThTha ane pAraNe mAkhInavaMche tevA AhAra tenA mukhapara ja AvI kAMti jhaLahaLe. kemake kare, ane mane haiye kAMI asara ja na thAya! A kaThoratA-krodha mone paNa vikRta-bhayaMkara karI nAMkhe vicAratAM ne vANI sAMbhaLatA sAMbhaLatA rahuM raDuM che. thai jAya. A haiyAnI komaLatA che, A hoya to vardhamAnakumAra bALako sAthe AmalakIkIDA vANI haiyAmAM utAravAnuM mana thAya. ane haiyuM e mATe gayA. deve parIkSAmATe phaNIdhara-sApanuM rUpa rIte komaLa bane, ne vANInI asara le, to sAcI lIdhuM. badhA chokarADarI-bhAgI gayAne dUrathI sApa alolatA paNa Avene tethI, bhogo maLe to yazuM para paththara pheMkavA mAMDyA. bhaya ane krodha baMnethI ne na maLe toya zuM? bhogonI roja-roja gulAmI mukta bhagavAne sApane UMcakI salAmata sthAne mukI karavAno kaMTALo Ave, ane khAna pAna ke bhoga dIdho. jarA paNa krUratA AcarI nahIM. jarA paNa vakhate paNa laMpaTatA na rahevAthI e badhI pravRtti krodha Avyo nahIM. vairAgyathI kare. ekAkAra thaIne nahIM. Ama aniSpharatA pharI deve bALakanuM rUpa lIdhuM. vardhamAnakumAra guNa Avya alolatA paNa sahaja bane. have cotho sAthe ramatamAM zarata rAkhI, hArelo jItelAne guNa batAve che... potAnA khabhe besADe. deva ramatamAM samajIne hAryo. (4) gaMdha zubha hoya ? bhojanAdivakhate vardhamAnakumArane khabhe besADyA. kumAra besavAnI uparokta vairAgyabhAvanA keLavI bhojana karavAthI AnAkAnI kare che. 'bhAI! khabhe hAtha mukyo eTale bhojanano rasa sUkAI jAya che, ane pavitrabhAva badhu AvI gayuM." to pelAe Agraha karI khabhe bhaLe che. A bhojanathI zarIramAM banelA lohI- besADyA. pachI sAta tADa UMcA thaI bhayaMkara mAMsa paNa pavitra-durgadha vinAnA bane che. tethI rAkSasanuM rU5ryuM. tyAre paNa bhagavAnanA haiyekodha, sahaja zarIramAMthI zubha gaMdhano pravAha vahe che. A kaThoratA ke krUratA AvI nahIM. bhagavAne sugaMdhita eTalI hade phelAya che ke (5) maLa-mUtra avadhijJAnathI joyuM, ke A to deva che, tyAre premapaNa atyaMta alpa ane durgadha-bibhatsatA bharI daSTi rAkhIne premathI dhabbo mAre e rIte vinAnA bane che. haLavekathI mukkI mArI. emAM kaThoratAno aMza na vairAgyabhAva ane alolatAthI tathA komaLa hovA chatAM devanA hAjA gagaDI gayA. bhagavAnane pariNAmanA kAraNe haiyAmAM rAgabhAva uThato nathI. nIce utArI mAphI mAMgI. bhagavAnanA guNagAna karI tethI AtmAnI je sahaja (6) kAMti che, ene ravAnA thayo. paNa bhagavAnanI komaLatAmAM koI prakAzita thavAno avasara maLe che. tethI zarIra pharaka nahIM. premALamukhamudrAmAM jarA paNa pharaka nahIM. kAMtimaya ane mukha lAvaNya nitaratuM bane che. Ama kema? kaho, AdaSTino prabhAva. A pAMcamI bhagavAna mahAvIra svAmI gRhasthAvAsamAM daSTi pAmelAnA haiye komaLabhAva vahetA hovAthI ja hatAM, tyAre paNa A alolatAAdinA kAraNe e satata prasanna hoya, aparAdhIpara paNa (7) alaukika rUpa, oja, kAMti, lAvaNya dharAvatAM prasAda karavo sahaja hoya, cittamAM satata prasannatAnI hatAM. trizalAmAtA kahetA hatAM 'nirakhata tRtina dhArA vaheto hoya, to ja A bane. mana jenuM Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 cogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 zAtAmAM hoya teno cahero prasanna hoya ane teno rAvaNane dharaNendranI A opharamAM kazuM AkarSaNana viSayabhoga-viSayalaMpaTabhAva ghaTato hoya. thayuM. e kahe che - tame zuM ApI zakavAnA? mAre juo, upara uparanAdevalokamAM mananI zAtA prabhubhaktinA badalAmAM je joie che, te tame vadhatI jAya che, ane indriyanI khaNaja, viSaya- ApI zako tema nathI. mAre to jyAM sadA AnaMda laMpaTatA ghaTatI jAya che. pahelA be devaloka sudhI che, evo mokSa joie che, bolo, tame ApI devo manuSyanI jema bhoga bhogave. trIjA devalokanA zakazo? tyAre dharaNendrane paNa AnI bhakti sAme deva mAtra sparzathI sukha mANe. ema upara upara hAravuM paDyuM. A bhaktino AnaMda che, enI sAme devalokomAM jatAM kamazaH rUpa joi, mAtra zabda bAhya badhuM ja tuccha - kucha nahIM lAge. rAvaNa sAMbhaLIne ane chevaTe mAtra manamAM vicAra karIne yuddha mATe nIkaLyo hovA chatAM sahAyamATe kazuM uttarottara vadhu vadhu sukhano anubhava kare. tyAM mAMgato nathI. kema? eNe koI lAlasAthI bhakti aDavAnuM, jovAnuM ke gItaAdi sAMbhaLavAnuM ya na karI na hatI. e bhAvathI bhakti karI hatI ke hovA chatAM sukha vadhatuM jAya. zAtA vadhatI jAya. jiMdagImAM karavA jevuM kazuM hoya, to te prabhubhakti thAvat raiveyaka ane anuttaramAM to viSayabhoganI ja che. A ja kharuM jIvana che. bAkI badhuM bahAranuM koi khaNaja ja na uThe. e mATenI AturatA ja na che. e kaMI jIvana nathI, sannapAta che. jAge. ane zAtA kevI joradAra? varNavI na zakAya A vicAraNA samyakatvanA baLapara che. yoganI pAMcamI daSTimAM rahelo A AMtarika A batAve che ke viSayonI khaNaja-AturatA AnaMda-prasannatA anubhave che, mATe ja enuM zarIra A badhI mananI azAtAnI sUcikAo che. A kAMtimaya hoya che ne cahero tathA AMkha prasAdayukta azAtA ja jona uTha, viSayonI ghaNI gulAmI- hoya che. mAMthI mukti maLI jAya. raiveyakamAM to mithyAtvI eTaluM ja nahIM emanI vANImAM (8) paNa gayo hoya. e paNa viSayabhoga vinA saumyatA bhaLelI hoya che. unmAda, dInatA, gajabanI zAtA anubhave che. paNa samaya- ukaLATa vinAnI vANInA e svAmI bane che. pAmato eka jIva ethI paNa vadhu zAtAne sahaja samyagdarzanathI joI lIdhuM che, ke bAhyabadhuM unmAda anubhave che. ane cittanI prasannatAno anero karAvanAra che, temATe haiyAne zA mATe ukaLATabharyuM anubhava kare che. pachI bAhya padArthomAM jarA paNa karavuM? padArtho UbhA rahe che. ne mana mAMkaDu-vAMdaro sAruM lAge nahIM. mAtra paramAtmAnI bhakti vagere ja enI AjUbAjU ThekaDA mAre rAkhe, e keTaluM ucita sArA lAge. hA, ene cakravartInA bhoga- 64 hajAra che? mArA maLelA bhogomAM che viziSTatA kaI, ke rANI-mahelo, navanidhio, A badhA paNa tuccha te mATe mAre unmAda karavo paDe ? indravagerenA bhogo lAge. ekamAtra prabhubhakti ja mAlavALI lAge. AgaLa A sAva tuccha che. rAvaNe aSTApadaparvata para karelI prabhubhaktithI e ja rIte "je thAya che, je thaze, te bhAgya dharaNendra khuza thayo. kahe che - tArI prabhubhaktithI mujaba thavAnuM che AvA vicAro karI te haiyAmAM huM prasanna thayo chuM. tuM mAMga, mAMge te ApuM! tyAre dInatAne paNa lAvavA deto nathI. prabhubhaktithI ananya citta-prasannatA anubhavatA amadAvAdanA choTubhAI saMghavI. mahAna tevI. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSpanna yogInA lakSaNo zrAvaka hatA. roja vyAkhyAnamAM samayasara hAjara thai ja javAnuM ! guru bhagavaMtane zrAvako bhegA karavAvyAkhyAna mATe zrAvakonI rAha jovA phAMphAM na mAravA paDe, tethI pote bIjA be cArane paNa sAthe lAve. ekavAra pravacanamAM pA kalAka- aDadho kalAka moDA paDyA. vyAkhyAna pUruM thaye gurumahArAje pUchyuM Aje kema moDA paDyA ? choTubhAie sahajatAthI kahyuM - bApajI, mahemAnane vaLAvavA gayo hato. mahArAja samaje ke moTA zeTha che, tethI koi ADatiyo vepAramATe Avyo haze, te vaLAvavA gayA haze. tethI Takora karI. tyAM bAjumAM beThelA mANase khulAso karyo- sAheba ! A mahemAna eTale jUvAnajodha chokaro. emano jUvAnajodha chokaro gujarI gayo che, te vaLAvavA eTale smazAne lai gayelA. mahArAja sAheba to A sAMbhaLI saDaka thai gayA. choTubhAi zeThane jotA rahI gayA. zeThanA haiyAmAM jarA ya arerATI nahIM, vANImAM jarAya dInatA nahIM, kema ? samajatA hatA, bhAgyamAM lakhAyA mujaba thAya, emAM akaLAvAnuM zuM? A hatuM, tethI dInatA na hatI. tethI vANI saumya hatI. Ama A daSTimAM tana kAMtiyukta, mana prasannatAyukta ane vacana saumyatAyukta hoya. A badhA A yogadaSTi pAmyAnA prAthamika cihno che. (9) niSpanna yogInA lakSaNo :- have AgaLa kahe che, citta maitrI, karuNA, pramoda ane mAdhyasthyathI ubharAtuM hoya. jagatanA jIvone jotAM haiyAnA heta ubharAya, nitarato sneha chalakAto hoya, A maitrIbhAvanA che. duHkhIne joi haiyuM je dayAthI bharAi Ave, ane duHkha dUra karavAnI tIvra icchA thai Ave e karuNA. sAmI vyaktimAM eka paNa guNa joine enA para AnaMda thavo te pramodabhAvanA che. A Ave, 237 to kadI irSyA na thAya. doSo jAhera karavAnuM mana na thAya. pramoThabhAva eTale mAtra guNa ja jovAnA ane temAM ja haiyAne harakhAvavAnuM. jene jagatamAM je kaMi dekhAya, emAM sAruM ja dekhatA AvaDe; e ja A karI zake. kRSNa mahArAjAne duniyAne saDI gayelI bibhatsa dekhAtI kUtarImAM paNa sapheda dUdha jevA dAMta dekhAyA. ane e dAMtanI prarAMsA karavAnuM mana thai gayuM. A pramodabhAva che. tame derAsaramAM caityavaMdana karo cho, ne koi AvI gabhArApAse bhagavAnanA tamane darzana na thAya ema ADo Ubho rahI gayo. tyAre pramodabhAva hoya, to vicAra uThe - aho, A saMsArathI baLelo-jhaLelo ahIM prabhudarzanathI potAnI jAtane kevI ThAre che ! vAha ! A vicAra uThe, to enApara gusso na Ave. A sAruM jovAnI vRtti ghaDI hoya, to narasuM jovAnI vRtti nAbUda thAya. ane to bIjAnA doSo jovAne badale upekSita karavAnuM mana thAya. AthI Ave mAdhyasthya bhAvanA. A bhAvanA to sAcI Thare, jo magajamAM bIjAnA doSa laie nahIM. A dharmanA pAyAnI vAta che. bIjAnI narasI vAta jovA-sAMbhaLavAnI to nahIM, paNa vicAravAnI ya nahIM. (10) AcAra bhAvanAthI vAsita thayeluM citta pachI viSayomAM jatuM nathI. jene aMdaranuM jotA AvaDI gayuM che tene bahAra gamatuM ja nathI. aMkhaDa parivrAjake rAjagRhInA cAra dvArapara kramarAH brahmA, viSNu, mahezvara ane tIrthaMkaranA rUpanI mAyAjALa racI. AkhuM nagara e jovA ubharAyuM. paNa sulasA gai nahIM. eka ja vicAra 'mAre mArA bhagavAnanuM ghaNuM jovAnuM che. temAM phUrasada nathI maLatI, to kyAM bIjuM jovA jAuM ?' A che viSayomAM apravRtta citta. (11) vaLI A yogamAM pravRtta thayelo Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 AtmA prabhAvavALo hoya che. be laDanArA A Ave. sItAe vanavAsa daramyAna kadI rAmane AtmAnI hAjarIthI zAMta thaI jAya. duHkhI- saMbhaLAvyuM nathI, ke lo, tamane paraNyAne A zokAkula thayelAo duHkha-zoka mukI de. vanavAsamaLyo! are rAme kADhI mukyA pachI bIjA maNIbhAI vakIla yogasAdhanAmAM sArA rAjAne tyAM putrone janma Apavo paDyo, vagerethavA AgaLavadhelA. emanI dIkarI lagnapachI be varSamAM chatAM dheryagumAvyuM nahIM. potAnA samartha putrone paNa ja rAMDI. maNibhAI dIkarInA ghare gayA. dIkarInA kyAreya rAmaviruddha eka zabda paNa ajugato kahyo sAsu-sasarA vagerene paNa bhegA ryA. badhAnI nathI. vacce dIkarIne vairAgyano upadeza Apyo. tyAre A ArAdhanA-sAdhanAmAM keLavavAnI vAta koine A anucita na lAgyuM - badhAe zAMtithI che. dharma ApaNane sonerI zikSA Ape che. je sAMbhaLyuM... duHkha-zoka haLavA thatAM anubhavyA. AvyuM. te tArAkarmathI AvyuM che. tethI tAre svIkArI Ayogano prabhAva che. pote ochuM bolatA-khapa levAnuM. devALiyA nahIM paNa zAhukAra thAva. devALiyo pUratuM ja bolatA, te paNa sAruM ja bolatA ane devuM cukvavAmAM AnAkAnI kare, gapacI javAnI madha jevuM madhura bolatA... mATe prabhAva paDyo. dAnata rAkhe. zAhukAra dUdhe dhoI cukavI Ape. pUrve varSothI dharma karanArA ghaNAno prabhAva nathI paDato. udhu vetaryuM hoya, to karmaphaLatarIke kawvagere Ave, kema vAru? basa e ja ke A rIte yogabhAvita tyAre zAhukAra banI cUkavI ApavuM joIe. thayA nathI. dharma zikhavADe che, Ave avasare bhagavAna A yogIono vyavahAra saumya hoya ane sAme jo. saMgame bhagavAna jevAne cha- cha mahInA citta (12) dhairyayukta hoya. raMjADyA hatA. A sAme mane koNa keTaluM raMjADe che? vItarAga prabhue batAvelI badhI sAdhanA Ama bhagavAnasAme jovAthI svasthatA-pairya Ave. yogarUpa banI zake. prabhunA be minITanAdarzana paNa dhairya na hoya, to mana ArtadhyAna-raudradhyAnamAM yogarUpa banI zake. navakAravALIno jApa paNa kheMcAI jAya. pairya hoya, to dareka vikaTa prasaMga paNa yogarUpa banI zake. zarata eTalI ke cittadhairyapUrNa sattvanI kamAI karavAnA avasara lAge. hovuM joie. pairya eTale? satta. je kaMI paNa gheryamATeno prasaMga bane, vihvaLatA na lAvavA de te sattva. indriyanA eka paradezI pustakamAM eka prasaMga TAMkyo che. AkarSaka viSayomAM lalacAI na jAya, e sarvo. eka kuzaLa menejaranI kuzaLatApara kaMpanInA Apatti Avya, tUTIna jAya e paNa sattva. DAIrekTaroe eka kaMpanI kholI. phephaTarI cAlukarI. A ja dhairya che. rAma-sItA, harizcaMdra-tArAmatI, bIjI kaMpanIe A menejarane ophara mukI - A naLa-damayaMtIne vanavAsa vagere Apattio AvI. kaMpanImAM tamane 800 Dolara maLe che, amAre tyAM chatAM dhairya mukyuM nahIM. rAma vanamAM gayA, tyAre AvI jAva, mahIne 1200 Dolara vetana ApazuM. sItAne sAthe AvavA kahyuM nahotuM, chatAM sAthe gayA. A menejare DAIrekaTarone vAta karI. vanavAsane paNa dhairyathI vadhAvI lIdho. je AvyuM te DAIrekTaroe kahyuM - A pagAra meLavavAnI tamArI nabhAvI levuM ema nahIM, paNa vadhAvI levuM e dherya lAyakAta che ja. ame eTalo pagAra ApI zakIe che. pachI emAM dInatA-AkuLatA-vyagratA na ema nathI, e tame jANo ja cho. ame tamArA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 sukha-dukha dvothI mukata bharose phekTarI kholI che, tame jazo, to phekTarI baMdha sItAne asatI tarIkeno moTo apajaza karavI paDaze. mATe tame vicAro. Avyo, chatAM rovA nathI beThA, choDavA AvelA DAIrekTaronI vAta sAMbhaLI menejare bIjI senApatine AzvAsana ApyuM che. kahe che, AmAM kaMpanImAM joDAvAno vicAra mAMDavALa karyo. paNa vAMka koIno nahIM, mArA karmono, mArI vAsanAno banyuM evuM ke 4/6 mahInAmAM ja DAIrekTaro sAthe che. jo sAdhvI thai gai hota, to AnAthAta, saMsAra vAMdho paDyo. aMte potAne rAjInAmuM ApavuM paDyuM. mAMDyo to A hAlata thai. A hisAba hato, tethI ghare beThA rahevAno vAro Avyo. ghare beThA beThA svastha rahI zakyA. baLApo kADhe rAkhe che. jIvanamAM duniyAmAM banatA koI paNa emAM eka vakhata eka mAnasazAstrI sAthe prasaMganI ke koI paNa vastunI asara nahIM letA mulAkAta thaI. eNe mAnasazAstrIne kahyuM - IzvaranA zIkho. nAnA prasaMgomAM AkeLavatA jAva, to A rAjamAM A aMdhera? je phekaTarI mATe meMlohI-pANI guNasiddhathaze. ApaNI muzkelI che, ke jyAM najara eka kya, doDhA pagAranI ophara jatI karI, e ja paDe che, ke je kaMI bane che, temAM jIvatarata ja levAI phekTarInA DAireTaroe mArI sAthe A vyavahAra jAya che. rAga-dveSa karavA besI jAya che. haiyAmAM karyo? mAre nokarI gumAvavI paDI! mAnasazAstrIe ochuM-vatuM lagADI de che. AnI haiyAvarALa sAMbhaLI. pachI kahyuM- bhAi ! paNa yoganI A daSTi pAmelo A rIte Izvare to tane ghaNuM ApyuM che. atyAra sudhI paisA levAto nathI. yoganI A majA che, A divyajIvana ApyA, have sarva keLavavAnI taka ApI. che. divya jIvananI A cAvIo che. bhagavAnanI AyA sAme jo. jo sattvanahIM hoya, (14) vaLI AgaLa kahe che, Ane abhISTano bairya nahIM rahe, to tuM kevI rIte TakI zake? mATe roja lAbha thAya, tame kahezo ke iSTano lAbha to puNyathI savAra-sAMja bhagavAna AgaLaprArthanA kara - emAM thAya, emAM yogane zI levA devA? to enuM bhagavAnanI dayAno AbhAra mAna, ane e maLatI samAdhAna e che, ke yogInA kATalA badalAI gayA rahe ema mAMga. e bhAie roja bhagavAnane prArthanA che. iSTa-aniSTanA lekhA-jokhA pharI gayA che. karavAnuM cAluM karyuM - he bhagavAna! tuM keTalo badho duniyA jene iSTa gaNe che, tene e aniSTa gaNe che. dayALu? ke mane sattva keLavavAnI taka ApI! duniyA indriyonA panAre paDI che, tethI indriyanA A pairya che. yoganI A daSTimAM sadA gamatA viSayone iSTa gaNe che. A indriyone cittaprasanna hovAnI vAta AvI. citta A rIte kAbumAM lenArA che. tethI A yogIo indriyonA prasanna rahe ke game te prasaMga Ave, nabhAvI nahIM anukULa viSayone aniSTa gaNe che. dunyavI padArtho levAno paNa vadhAvI levAno! Agherya che. nATakarUpa lAge che. jenAthI Atmahita thAya, e (13) A dheryavALo ja sukha-duHkha Adi enuM gamatuM bane che. iSTa bane che. dothI levAto nathI. asaravALo thato nathI. A yogI jue che, ke AtmAnA hitamAM zuM DaghAto nathI. sukhamAM harakhAI jAya nahIM, ne che? saMvara ane nirjarA. bolavAnI khaNaja upaDe, duHkhamAM karamAi jAya nahIM. jazamAM ghelo na thAya, bolIe to badhAne hasAvI zakIe ema paNa che. ne apajazamAM dIna nahIM thAya. chatAM tyAM mauna rAkhe. A saMlInatA che. saMvara che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 vadhu paDatuM bolavuM e saMvaravirodhI hovAthI aniSTa bharata-bAhubaLIe pUrvabhavamAM 500 bhAse. 18 pApasthAnako, enA sAdhano, kaSAyo sAdhuonI gocarI-pANI sevA ke vizrAmaNAaniSTa lAge che, kemake saMvaravirodhI che. Ama e vaiyAvaccanI bhaktinA je lAbha lIdhelA, te atyAre yogI abhISTa lAbha tarIke saMvara ane nirjarAnI ApaNe karI zakIe tema nathI, paNa te mATe AMtara sAdhanAone ja gaNe che. pariNatito ghaDI zakIe chIene! gurumahArAjane hitamATe prabhukRpA-puruSArtha mukhya eka pAtrI pANI ApavAmAM paNa A bhAvane A rIte AtmAnA hitAhitane samajanArAe vikasAvI zakAya. kaI rIte? A rIte - A mArA karmanIyAparajIvavuM paDe. karma Ape, to AgaLa gurubhagavaMta guNa gaNanA bhaMDAra che. aneka ziSyonA vadhAya, evI dInatAna rAkhe. ahIM prazna thAya, ke pAlanahAra-tAraNahAra che, mArA bhavodadhikAraka che yogIne mokSa iSTa che. paNa te pahelA saMghayaNa- emane A pANIthI skurti Avaze. teo zAsanane baLapara ja maLe. ane A saMghayaNanI prAptikarmathI dIpAvatIkeTalIbadhI pravRttio karI rahyA che, karaze! thAya. to A karmanI dayApara jIvavAnI vAta AvI emAM A phurti keTalI badhI kAma lAgaze! ahA! ke nahIM? ahIM samAdhAna e che, ke mokSanA kAraNa mane kevo majAno lAbha maLyo. mArA jevA pAmarane tarIke arihaMtano prabhAva kAma kare che. arihaMtanA A lAbha kyAMthI? mAre to A amRtavRSTi che. anugraharUpa asAdhAraNa kAraNa maLyA vinA mokSa basa A rIte bhAvano vikAsa karo, pariNatinuM na saMbhave. Ama mokSamATe arihaMtano prabhAva kAma UrtIkaraNa karo. Ama ApaNe ghaNI sAdhanA kare che. emanakkI thAya che. have prabhunA A anugraha karIe chIe, paNa eka paNa sAdhanAmAM ThekANuM mATe karmanI dayAnI jarUrata nathI. vaLI mokSamATe nathI. chatAM e sAdhanAomAM ApaNe A karI sAdhana che jJAna-darzana-cAritra. e puruSArthanI zakIe to beDo pAra. vastu che. eka ghaDImATe ApaNane thAya, ke bhagavAna darzana kevI rIte karazo? mahAvIrasvAmI ane bIjA mahApuruSo je sAdhanA darzana karavA gayA. zAMtinAtha bhagavAna! ane karI gayA, te to ApaNAthI thaI zake tema nathI. thAya. aho kevA mArA vItarAgadeva!traNa lokanA paNa teo sAdhanAnI cAvIo batAvatA gayA che. nAthanuM mane darzana maLyuM! aho! kevA mArA prabhu! eka cAvI e che, ke mahApuruSoe bAhya upasarga- cha khaMDanuM cakrI tarIkenuM rAjya maLyuM, ne ene lAta pariSaha sahana karavA, satata kAusagga-dhyAnamAM mArIne nIkaLI gayA! vAha prabhu! prabho! Ape che rahevuM vagere je karyuM, te ApaNe bhalena karI zakIe khaMDa phagAvI dIdhA ne mArAthI to ThIkaruM paNa nathI paNa ApaNI AMtarapariNatine to ApaNe chuTatuM! zuM Apano tyAga! kevI ApanI sAdhanA! sudhArI zakIene? eto vadhArI zakIene! emAM cakI tarIkenA maLelA bhogayogya zarIramAM paNa kaMI A pAMcamo Aro ADo Avato nathI. jemake Ape khaDe page UbhA rahI kevI sAdhanA karI! jyAM nAgaketu bhagavAnanI kUlapUjA karavA beThelA. A sudhI kevaLajJAnana maLyuM, tyAM sudhI palAMThI vALIne kaMI bahu ugra sAdhanAnahatI, paNa paramAtmabhaktinI nirAMte beThA paNa nahIM! prabho! Ape cakrI tarIke ane kAyApratye anAsaktinI evI UMcI AMtara- kevI sukomaLatA bhogavIhatI!mazarune malamalanI pariNati vikasAvI ke kevaLajJAna pAmI gayA. pathArImAM poDhelA Apa koi uThADe tyAre nahIM, Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokapriyatA 241 paNa ApanI marajI paDe tyAre UThatA hatA. ane icchanAro lokapriyana hoi zake. ane (ka) ATaluM pachI saMyama laI kAusagga dhyAnamAM ja UbhA rahI ryA pachI paNa jenAmATe ghasAI chuTyA hoie ene tattvaciMtanamAM ja sadA masta rahyA, emAM vacce koI paNa game tevI evI saumyavANI ja bolavI. vikalpa-saMkalpa paNa nahIM ! cakkInA bhojana kaTAkSa, karelA upakAranI yAda, bIjAnA aparAdha karanArA Apa, saMyama laIne kevA upavAso ne batAvavA vagerethI saMkaLAyelA vacanaprayoga arasa- virasa AhAramAM masta banyA! lokapriyatAmAM khAsso ghaTADo pahoMcADI zake. vAha prabhu! AvA ApanA mane darzana maLyA! pAMcamI daSTine pAmelo jIva alaulyavagere prabhu A AryakSetra-kuLamAM janamavAnuM saubhAgya guNothI bharelo hovAthI uparokta traNeya bAbatamAM maLyuM, to ApanA darzana maLyA! dhanya prabhu! vAha pUrNa hoya che. tethI sahaja lokapriyatA prApta kare prabhu! kharI ApanI kRpA prabhu! che. enI pAse udAratA che, gaMbhIratA che, saumya darzane to enA e ja che, paNa haiyAne A mudrA che, e parArthakaraNarasika che. tethI sahaja rIte AnaMdathI uchaLatuM karatA jAva ne AMkhane lokapriya che. AMsuthI bharatA jAva... pariNati sudharatI jaze, yoga e eka avvala koTinI sAdhanA che. A vikasatI jaze! A che ITalAbha! sAdhanAmAM AvyA pachI jo AtmAnA dedAra na phare, AmAM che kamANI lakhalUTa!paNa mUrakhajIva to zuM kAmanuM? AtmAnAkedArane pheravanArA che guNo. A kamANIne bAjue mukI thoDI ghaNI bahArathI guNo vinAno AtmA muphalIsa che. AtmA kiyA karI lai saMtoSa mAnI besI jAya che. bAkI guNasaMpanna banavo joie, to dedAra phare. AtmAmAM jo lakSya hoya, to eka-eka kiyAmAM pariNati kAyaratA hatI, te jAya, vIratA Ave. karmo sAme sudhAravAno lAbha dekhAya. kAjo letA letA jIva- laDavAnuM joma Ave ne sahI levAnuM baLa Ave. dayAnI pariNati UbhI karI zakAya. mArA prabhunA utAvaLiyo AtmAdheryavAna bane. asahiSNu hato, vahAlA saMtAno! bhUlA to nathI paDyAne! lAva, have sahiSNu bane. lobha, kaMjUsAI ne tucchatAthI emane bacAvI lauM! A lAbha mane kyAMthI ! niMdanIya hato, have udAratA, saMtoSa ne gaMbhIratAthI devavaMdana-caityavaMdana karatAM karatAM A rIte prabhu- lokapriya bane. A AtmAnA dedAra ryA gaNAya. bhaktinI pariNatI keLavI zakAya. guruvaMdana karatAM yoganI A bhUmine pAmelAnA ArIte dedAra karatAM vinayanI pariNati UbhI thAyane sukhazAtA pharI gayA hoya. lokapriya banavAmATe sahiSNu pUchatA pUchatA vaiyAvaccanI pariNati ghaDAya. A banavuM paNa jarUrI che. bIjAnA je - te vartAvamAM che abhISTa lAbho! yoganI pAMcamI daSTi pAmelAne levAi janAro priyanabanI zake. gaMbhIrane sahiSNu e maLyA karatAM hoya che. mANasa bIjAnA vartAva game tevA hoya, to paNa (15) vaLI A yogadaSTine pAmelAo gaMbhIratAna choDe. lokapriya hoya che. lokapriya thavAnA mukhya traNa vaDhakaNI DozIne gaMbhIra vahU muddA che (a) lokomATe ghasAI chUTavuM, tana-dhana- pelI vaDhakaNI DosI ! savAra paDe ne laDavAnuM sAdhanathI. (ba) kyAreya badalAmAM paNa loko cAlu!nagaranI eka vyakti enI jhapaTamAMthI bacI taraphathI kazI apekSA rAkhavI nahIM. mAMganAro - nazake. laDavAnA nimittazodhavA javAna paDe. badhA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 trAsI gayA. rAjAne phariyAda karI. rAjAe DosIne pahelA ghare AvI javuM. maMtrIe vAta svIkArI. maMtrI bolAvI. samajAvavAnI kozIza karI. DosI kahe - paNa samaju hato, bhaThThA mAMge ethI Dabala ApI mAro laDavAno svabhAva, e nahIM chUTe. chevaTe nakkI che, tethI gharamAM To thAya nahIM. ane pote samayasara thayuM. rojanA vArA rAkho. jeno naMbara Ave, eNe AvI jAya. Ama gADuM sukhe cAlavA mAMDyuM. DosIpAse javuM. e divasaDosI enI sAthe laDe. paNa vijJasaMtoSIone pasaMda na paDyuM. rAjAne cAvI bIjA badhAne laDavAnA trAsathI mukti maLe. vAro mArI, maMtrI tamArI nahIM, gharavALInI AjJAmAM che. nagarazeThanA gharano Avyo. koNa jAya? badhA DosInI khAtarI karavI hoya, to sAMje moDAmokalo. rAjAe jabAnathI Dare. aMte nAnI vahU taiyAra thai. sAthe maMtrIne sAMje rokI rAkhyA. maMtrIe ghaNAphAMphAM mAryA. sIMga-caNA-jAMbUvagere lIdhA. hAthe karI thoDI moDI paNa moko maLyo nahIM. ghare moDA pahoMcyA, bhaTTAe pahoMcI. DosIne laDavAnuM nimitta maLI gayuM. dhanAdhana bAraNA baMdha karI dIdhelA. maMtrI khakhaDAve... bolavA mAMDI. paNa vahUe nakkI kareluM, sAmo javAba samajAve, paristhitinI vAta kare... paNa pelIe Apavo ja nahIM. DosI bolI bolIne thAke, eTale dAda dIdhI nahIM. aMte maMtrIe moTA avAje pUchyuMkhAtI jAya, ne DIMgo batAvatI jAya. pAchI DozI tame A bAraNA kholavAnI nAkone kaho cho? A uchaLe... paNa aMte A eka taraphI vyavahAra kyAM sAMbhaLI pelI vipharI- kone eTale? tame gharanA sudhI cAle. DosI thAkI. vahUne page paDI. tyAre vahue mAlika cho, ne huM nahIM. ema! to lo A tamAruM ghara! DosIne samajAvI. chellI jiMdagI sudhArI levA salAha huM cAlI piyara. maMtrIe rokavAno, samajAvavAno ApI ane jiMdagIbharanA nahIM laDavAnA niyama prayatna karyo. paNa mAne e bIjA. nIkaLI paDI ApyA. loDhuMne luhAra bhegA thAya, to dhanAdhanI aMdhArI rAte ghare javA. vacce jaMgala AvyuM. cora cAle. ekaluM loDhuM ke ekalo luhAra hoya, to zuM maLyA. eya UbhI rahe! bUma pADI. paNa A to thavAnuM? gaMbhIra vyakti A kAma karI zake. rohamAM hatI. besa besa! mane UbhI rAkhanAra tame amyukArI bhaTTA koNa? paNa A to cora hatA. ema kaMI rophathI Dare zeThane sAta dIkarApara eka dIkarI. zeThane thoDA? be lApho lagAvI, mAla lUMTI lIdho. have zuM ekadama vahAlI eTale moDhe caDAvelI. bahAra koI karavuM? A to balA che. gaLe koNa vaLagADe ? sAthe laDIne AvI hoya, ne phariyAda Ave to bIjA dezamAM vecI mArI. kUratAthI bharelo e phariyAdIne zeTha khakhaDAvI nAMkhe. Ama koI cuMkAro pradeza ane kharIdanAra paNa hato. thAMbhalA sAthe karI zake nahIM, tethI aeNkArI bhaThThAtarIke prasiddha Ane bAMdhI. thALAmAM besADI..... pachI mANaso thayelI. lokomAM A chokarInA lakSaNonI vAta soI laIne tUTI paDyA. ghacA ghaca soya ghoce che, phelAI gayelI. tethI yuvAna, rUpALI, ane ghaNuM lohInI dhAra chUTe che. cIso pADe. paNa koNa bacAve? dhana lAvanArI hovA chatAM koi paraNavA taiyAra nathI. lohI ekaThuM karI lIdhuM. pachI tAjAmAjA thavA pharI aMte mitronA caDhAvavAthI ke "tame ghaNA ATha divasa mAlamalIdA khavaDAvyA. pAchuM lohI buddhizALI cho, to A kanyAne paraNI batAvo' bharAyuM eTale jema kerImAMthI rasa nicovI nAkhe, bIjA gAmanA maMtrI taiyAra thayA. lagna thayA. tema lohI nicovI nAMkhyuM. vedanA apAra che, paNa aeNkArI bhaTTAe pharamAna kAvyuM - sAMja DhaLatA bacAve koNa? upara Abha ne nIce dharatI ! koNa Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamAbhAva mATe upekSAbhAva Avazyaka 243 bacAvanAra! pastAvo thai rahyo che potAne maLelA divasanA AraMbhe maMgalakaravAthI divasa maMgalamayalADa-koDano. pastAvo thaI rahyo che potAnA pavitra jAya che. maMgalamAnavakAragaNyAbAda A asahanazIla svabhAvano, pastAvo thai rahyo che bhAvanAo bhAvavI joie. savAre ThaMDakavALuM utAvaLiyApaNAno, paNa have kare zuM? bolakaNA vAtAvaraNa hovAthI vAtAvaraNa paNa komaLa che, tethI svabhAvane badalavAno, kSamAnA svabhAvane jIvanasAt A bhAvo bhAvavA sahelA paDe. rAte sutI vakhate karavAno saMkalpa to karyo. paNa bacAve koNa? divasabharanI garamIthI vAtAvaraNa kAMka tApavALu bhagavAna kahe che, ke bhoga ane indriyonA viSayo hoya che. tApa kaThora che. tethI rAte cAra bhAvanA A rIte tamAruM lohI kADhI nAMkhaze! mATe cetajo!! bhAvavA vAtAvaraNa anukULa nathI. kemake mecyAdi ghaNA vakhata sudhI aeNkArI bhaTTAe A bhAvo komaLa che, keSa-napharata A badhA kaThorabhAvo sahana kyuM. ekavAra enAmAmAtyAMkAmasara AvyA che. tethI rAte maitryAdibhAvo bhAvavA prayatnavizeSa hatA... aeNkArI bhaTTAne oLakhI gayA. bhaTTA karavo jarUrI bane che, je savAre eTalo agharo nathI paNa mAmA pAse raDI paDI. mAmAe pelAone paisA paDato. ApI choDAvI. ghare laI gayA. davAvagerethI pAchI mukhya vAta e che ke kSamAmATe mathyAdi karatAM svastha banI. paNa svabhAva badalAi gayo. Aga paNa bIjAnA doSapratye upekSA vadhu jarUrI che. A barapha banI! krodhanuM sthAna kSamAe lIdhuM. gherya- upekSA paNa komaLabhAva che, kemake emAM koInI gaMbhIratA sahaja thai gayA. AnA pitAnA paNa halakIvAta haiyAmAM ghAlavAnI nathI. halako AgrahathI anicchAe maMtrIe potAne tyAM cAra vicAramanane kALuMThare ujavaLa vicAramanane ujaLuM divasa rAkhI. paNa badalAyelA svabhAvathI kare. AkarSAine pharIthI gharanI rANI banAvI dIdhI. A haiyuM hoya, to upekSA sahaja thavAthI bhaTTAe paNa nirNaya ryo che, Abha tUTI paDe aparAdhIpratye paNa sahaja komaLa vyavahAra thAya. paNa bolavuM nahIM. kSamAbhAve badhuM ja sahI levuM. ane lokapriyatAmATe sauthI vadhu mArka Ane ja A kSamAguNanA vakhANa indraryA. tyAre eka deva maLatAM hoya che. dekhAtA aparAdhI pratye paNa eno parIkSAmATe Ave che. sAdhune vahorAvavA mATe dAsI aparAdha haiyAmAM lAvyA vinA komaLa vyavahAra pAse maMgAvelA lakSapAkatelanAtraNa-traNa bATalA karanAra lokapriya ja nahIM, lokapUjya paNa banI dAsInA hAthe tUTI jAya che. chatAM e kSamAbhAva jAya che. choDatI nathI. A kSamAbhAvathI deva paNa prasanna, A mecyAdibhAvo - khAsa upekSAbhAvapUrvaka vakhANa karyA. karAtI koI paNa kyiA pAvaraphula bane che. kriyAmAM kSamAbhAva mATe upekSAbhAva Avazyaka bhAvapAvara pUravAnuM kAma A bhAvo kare che. A kSamAbhAvamATe doSo pratye upekSA puSpapUjA karatI vakhate nAgaketune sApa karaDyo. mahattvanI che. mATe ja kahI zakAya, ke maitrI-pramoda sApanA A aparAdha-DaMkha-pratye upekSA rAkhI karatAMya upekSAbhAva agharo che. yogasAdhanAmAM ane sApapratye maitryAdibhAvo bhAvavAthI nAgaketuno maitrI Adi cArabhAvo khuba apekSita che. savAre pAvara vadhI gayo. ApaNe Ave vakhate "are ! huM UThIne A cAra bhAvanAo bhAvavAnI che, vaLI, marI gayo-marI javAno..' AvA vicAromAM caDhI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 jaie, eTale ArtadhyAnamAM AvI javAnA, ne lAge che, kemake eTevAyeluM nathI. tethI mananete-te pachI A pIDA devA badala sApapara krodha AvI sAdhanAmAM kheMcIne lAvavuM paDe che. kemake e gayo, to raudradhyAnamAM paNa AvI javAnA. AmAM yogabAhya vAtomAM bhaTakvAnA TevavALuM che. tethI prabhu ke prabhupUjAnA sArApaNAnA bhAva kyAM banI zake ke derAsara AvatA, ke gabhArA sudhI rahevAnA? pahoMcatA mana bhaTakatuM hoya, pachI sAme bhagavAnanI A ja rIte anya sagAvagerenA maraNavakhate pratimAdekhAya, tyAre stutivagere mATe ke darzana mATe e marI gayAno zokahaiyAmAM ghAlyo, to maranAranA manane lAvavuM paDe che. Ama zaruAtamAM yogasArApaNAnA bhAvanahIM Ave, sArApaNAnA bhAva kriyAmAM manane lAvavuM paDe che, A sAdhaka avasthA sukRtanA bhAva sAthe joDAyelA che. ene karelA che. pachI e kiyA-yogamAM ja mana vasI jAya sukRtanA bhAva yAda Ave, to enA sArApaNAnA sahaja jAmI jAya, to e yoganI siddha avasthA bhAva manamAM jAge. gaNAya. A vyakti pachI dahere jAvA mana kare, nAgaketune sApa karaDyo, tyAre kevaLajJAna tyArathI darzanamAM ja cittavALo hovAthI cothANuM thayuM, kemake maravAnA ke sApa kharAbanA halakA (=upavAsanuM) phaLameLave. emane ema mana vinA vicAra manamAM lAvavAnA badale arihaMtavagerenA upaDI jAva, tona maLe. AdarzanAdi kriyAmAM siddha ane potAnI prabhupUjA vagere sukRtanA vicArane ja thayelAne pachI ghara-upAzraya-bajAramAM paNa satata haiyAmAM sthAna ApyuM. emAM vItarAga thaI mana prabhu darzanamaya ja rahe. e darzana haTe ja nahIM. kevaLajJAna pAmI gayA. A rIte sAdhune IryAsamiti vagerenA pAlanamAM samatAbhAva lAvavo che? to kaSTamAM sahiSNutA pahelA manabhAvavuM paDe, e sAdhakanI avasthA. pachI keLavo! je kaSTamAM kaSTane jUe, te bIjAne duSTatarIke vAraMvAra pAlana karatAM javAthI enA saMskAra gADha paNa jovAno. tethI tenI sahiSNutA UDI javAnI. thatAM jAya, pAvara vadhato jAya. pachI e samitio samatA kyAMthI Ave? siddha thai jAya. pachI besavuM, uThavuM, dareka kriyAmAM dareka sAdhanA bahAranuM choDI aMdaranuM sAdhavA sahaja jovA-pramArjavAnuM AvI ja jAya. A mATe che. jo bIjAnI duSTatA jovA jaIne, to pAchuM siddhayogI athavA niSpannayogI kahevAya. AvA bahAramAM javAnuM thAya, ane to aMdaranuM cUkAya. yogIo ke je pAMcamI daSTie pahoMcI cUkyA che. bhagavAna mahAvIra svAmI saMgamanI duSTatA jovAna teonA lakSaNa ApaNe vicArI rahyA chIe. chelle gayA, kema? basa Aja sAru, ke emAM huM mAruM joyuM ke maitryAdibhAvo- vizeSathI upekSA bhAva aMdaranuM sAdhavAnuM cukI jaiza. vagerethI te lokapriya hoya. to vAta A che, aMdaranuM sAcavavA, samatA have AgaLa kahe chelAvavA, bIjAnuM sArApaNuM ja hRdayamAM lAvo, ane (16) doSavyapAya doSo pratye upekSA rAkho. A mithyAdibhAvanA doSano vizeSathI apAya = nAza. doSono pAyApara dharmakriyA pAvaraphula bane che. ane e vizeSathInAzaeTalejaDamULathInAza, pharIthI UbhA vadhatA yoga siddha thAya che. na thAya, evo nAza. niSpannayogI banelAnA doSo alabatta, pahelA pahelA manane A agharuM A rIte nAza pAmelA hoya. doSomAM moTo doSa che Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramA ca tRptiH' 245 viSayonI bhUkha-khaNaja-atRpti. yogInA badhA bhaLe. sUtranA akSare akSare AnaMda ubharAya. emAM doSa nAza pAmyA hovAthI viSayabhUkha doSa paNa bhagavAnanuM nAma Avene haiyAsAthe mAthuM jhukI jAya. nAza pAmyo che. mATe yogIno AgaLano guNa che, A thAya, to manane thAya ke mane A - duniyAmAM (17) paramA catRsi koine na maLe evA devAdhideva maLyA ne huM hajI - tRpti na hoya, to meLavavAnI-bhogavavAnI kaSAyothI bharelo rahuM? viSayomAM sabaDato rahuM? vagere jhaMkhanA thAya, tRpti Ave, to jhaMkhanAna rahe. viSayo ochA maLyA evo rotaLa rahuM? Ama yogIne have kazuM ja meLavavA-bhogavavA jevuM lAgatuM doSagrastatAne dhakko lAge - doSotarapha jAgRti nathI. tethI parama tRptino anubhava che. vastune Ave, doSo ochA sevAtA jAya. pachI bahAranI bhogavatA thatI tRpti tuccha che, kemake kSaNika che, cIjomAM ochAzano anubhava na rahe. pAchI jhaMkhanA UbhI thavAnI che. paramA tRpti A gadgadbhAva, A bhagavAnanA nAme vastunA bhogavavAthI nathI, paNa vastuvagerenI namavAno bhAva nathI Avato mATe ApaNI badhI icchAnA abhAvanI che. mATe kAyamI che, zreSTha che. kriyAo ane bolAtA sUtro hIro ghoghe jaI AtRpti meLavavA tarapha ApaNuM lakSya hoya, to ja Avyo, DelIe hAtha daI pAcho Avyo' jevAbanI ApaNane bhogasAdhanothI AkarSaNa nahIM thAya ane rahe che. Akho logassa bolAI jAya, paNa yogasAdhanAmAM joma Ave. covIzamAMthI eka bhagavAnanI paNa mulAkAta na jayavIyarAyasUtramAM dukhakhao... vagere cAra thAya. kemake kyAMya aTakyo nathI, nAma letAnamyo mAMgaNI cothI gAthAmAM mukI che. ahIM dukhano kSaya nathI. mATe gadgadbhAva lAvo. dharma-yogaeTale zuM? vastuochI hovI eduHkhanathI, paNa sAdhanAnA je sAdhano maLyA che, te badhAmAM ochI lAgavIe duHkha che. manane vastunuM ochAza ahobhAva lAvo, eTale bahAranI ochAza lAgaze paNuM je lAgI rahyuM che, te duHkha che. te dUra thAo, ja nahIM. paramatRptino anubhava sahaja thaze. hIrA e mAMgaNI che. vastunI ochAza e dravya duHkha maLyAno AnaMda hoya, to kAca TUkaDA be/cAra che. evI ochAza manane lAgavI e bhAvaduHkha che. ochA maLe teno aphasosa raheto nathI. A siddhayogIne AvI kazI ochAza lAgatI (18) aucitya nathI. e ja enI paramatRpti che. A zuM Ave? vaLI, A yogInA jIvanamAM haMmezA ApaNane A kALamAM pUrNayoga bhale nathI maLyo. aucityavaNAyelu rahe che. vicAra paNa eka paNa paNa e yogamATenA keTakeTalA sAdhana maLyA che? anucita uThe nahIM. pachI vANI-iMdriya kAyAnI deva, guru, navakAra vagere dharma,jinazAsana, saMgha, anucita pravRttinI to vAta ja kyAM rahI? jagatanA sAdhanAo A badhA ApaNane yogamATe maLelA jIvonI pravRtti bALakanI pravRtti jevI lAge. tethI sAdhano che. AnA baLapara A kALamAM paNa A jema bALaka anucita pravRtti kare, teTalAmAtrathI kALane anurUpayoga siddha thaI zake che. jo A badhA gharanA vaDIla badalArUpe anucita pravRtti karatAM maLyAno AnaMda hoya, to AmaLavAparavaiyugadgad nathI. ema A yogI paNa duniyAnI anucita thAya. bhagavAnanA darzana karene AMkhethI AMsujhare... pravRttiothI akaLAIne svayaM anucita pravRtti sUtranA eka-eka pada bolatA gagabhAva AdaratA nathI. eTaluM ja nahIM, karuNAdaSTi khilelI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 hovAthI vicAra paNa anucita uThato nathI. tethI RtaMbharA prajJAvALA AyogIone narakamAM badhA ja evA jIvone karmavaza samajI svastha rahe. paramAdhAmIonA hAthe duHkha pAmatA jIvopara to pote A gaNitapara cAle ke jIvakarmavaza hovAthI dayA hoya ja che, paramAdhAmIo para paNa tiraskAra anucita pravRtti kare che, karmaroga ocho thato jaze, nathI hoto, kemake jANe che ke narakanA jIvo je duHkha tema anucita pravRtti paNa ghaTatI jaze, Ama sarvatra pAme che, temAM temanA ja tevA karmo kAraNa che. aucityayogI hoya. arthAtu kharekhara to temane tenA karmo ja duHkha ApI vaLI, (19) "samatA ca guvI' vaLI A rahyA che. yogI samatArasa bharapUra hoya. UMcI samatAvALo bhagavAnanA samavasaraNamAM 363 pAkhaMDIo hoya, eTale ke eka jaNa raMdhA jevA tIkSNa paNa bese. prabhunI dezanAthI bhalabhalAnA DokAhalI sAdhanothI cholI rahyo hoya, ane bIjo caMdanano jAya, tyAre ApAkhaMDIo vicAre, kharo iMdrajAlika lepa karI rahyo hoya, to paNa beu upara sarakho che. potAnI iMdrajAlamAM bhalabhalAne phasAve che. bhAva rAkhe. rAga-dveSana thAya. pArzvanAtha bhagavAna Ama e pAkhaMDIo prabhudazanAmAM iMdrajAla jUe. kAyotsargamAM hatAM. kamaThe meghamALI deva banI chatAM niSpannayogIne enA para dveSana thAya, kema? upasarga ryo. nAka sudhI pANI AvI gayA. RtammarAprajJA-potAnI satyane pakaDanArI daSTithI dharaNendra tyAM bhagavAnanI bhaktithI AvyA. jUe che, ke A bicArAotevA prakAranA mithyAtva bhagavAnane ucakI lIdhA, mAthe chatradharyuM.. bebAjU mohanIya karmothI pIDAI rahyA che. tethI Ama cAmara viMjavA mAMDyA. paNa bhagavAnane nathIkamaTha- vicAre che ke bole che! bAkI bhagavAna to mAtra meghamALIpara dveSake nathI dharaNendrapara rAga. AvI jagatadAnahIM, jAta daSTA paNa che. prabhunA guNo UMcI samatA lAvavAnI che. pAMcamI daSTivALA bahAra dekhADavAmATe nathI, aMdarathI sahaja pragaTelA yogIne AvI samatA hoya. che. A vicAradhArA RtambarA prajJAvALAnI che. (20) AvI samatA Ave pachI koI pratye niSpannayogInA uparoktalakSaNo batAvyA, vairaAdi durbhAvo rahe kharA? savAla ja nathI. tethI ekathI cAra daSTimAM AtmakhetaramAM yogabIjonAM kahe che A yogIonA vairAdinonArA thayo hoya. vAvetaranI vAta hatI-abhyAsanI vAta hatI. A teo ajAtazatru banI gayA hoya.vairAdinAkAraNa pAMcamI daSTithIhave sArI rIte yogapravRtti thaI zake che gamatApara mamatAne na gamatApara dhRNA. che. samatAmAM AvatA pAMcamI daSTivALAyogI- pAMcamI daSTithI A 21 guNonI siddhi one mamatA-dhRNA na hovAthI javairAdi paNa nathI. ochA-vattA aMze vAstavika svarUpe pragaTa thatI . (20) tathA A niSpannayogIonI mati- jAya che. dhIpaNa Rtambhara hoya che. RtaMtra satya. satyaMbharA pAMcamI sthirAdaSTi vivecana saMpUrNa =satyanuM ja poSaNa karanArI buddhi hoya che. emanI have chaThThI kAMtAdaSTinuM vivecana karavA kahe che. prajJA vastu je svarUpe hoya, te svarUpe ja svIkAravAnI TevavALI banelI che. mATe e RtammarAprajJA kahevAya che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAne prIti 247 zrI kAMtA daSTi che. badhA bAhyabhAvo tuccha, svapnatulya ane tathA ca SaSThI dRSTimabhidhAtumAha-- anarthaka lAge che. paNa pAMcamI daSTimAM AvelA kAntAyAmetadanyeSAM prItaye dhAraNA praa| jIvanA vyavahAramAM AvatA A acAnaka pheraphArathI matoDanAnsaritsaMgImAMsatiditoHAdarA bIjAne aprIti thAya evuM banI zake. bAhya rAjA-cho tada-anannati nitya- duniyAmAM rAcatA jIvone zaru zarumAM A daSTinA9i mAM prati mavati. nareSajA tathA vALAnA-dharma pAmelAnA vyavahAro racatA nathIthara pa-gdhanA nirarsa sezanadhattakSaTI letA nathI. yathomu "sezanazcittasya dhAra'' (3- pa. pradezI rAjA kezI gaNadhara pAsethI bodha yo.sU.) ato-dhAraNAtaH atra dRSTau, nAnyamud-nAnyatra pAmIne AvyA. nAstitA tyajIne parama Astika harSaH, tadA tattatpratibhAsA'yogAt / tathA nityaM banIne AvyA. have emanI cAla paNa badalAI sarvakAlaM, miimaaNsaasti-sdvicaaraatmikaa|at evAha gaI che. emanI najara paNa badalAI gaI che. 'hitodayA' samyagjJAnaphalatvena // 162 // mahelanA jharukhethI rAha jotI sUryakAMtA rANI gAthArtha : kAntAdRSTimAM A bIjAonI emanA A vyavahArathI ja samajI gaI, Aje A prItimATe thAya che, tathA zreSTha dhAraNA thAya che. kAM'ka lapharuM laIne AvyA che. AnAthI ahIM anyamudda hoto nathI. ane hitodaya pahelAM to AvatA tyAre premaghelA banIne karanArI mImAMsA haMmezA hoya che. dUrathI ja AMkhavagerenA izArAthI mane vahAla TIkArya kAntAdaSTimAM A = pAMcamI daSTimAM varasAvatA. have to najIka sudhI AvavA chatAM nIce kahelA nityadarzanavagere bIjAnI prItimATe thAya che. DhALelA nena UMcuM jotA nathI. jANe acAnaka ja nahi ke dveSamATe. tathA cittanA dezabaMdharUpa dhAraNA mArAmAM kazuM jovApaNuM lAgatuM nathI. kezI gaNadhara pradhAnarUpe hoya che. kahyuM che ke 'cittano dezabaMdha pAsethI evo te kevo dharmapATha zIkhIne AvyA ke dhAraNA che.' (yo sa 3/1) A daSTimAM AnAthI vaSonI prIti eka kSaNamAM alopa thaI gaI? =A dhAraNAthI bIjA kazAmAM AnaMda Avato kharekhara pradezI rAjAnI daSTi ane tenA kAraNe nathI, kemake tyAre te-te anya vastuno pratibhAsa vyavahAra badalAI gayA. samajAI gayuM. A badhI ja thato nathI. tathA haMmezA samyajJAnarUpa phaLa bAhyanI tuccha-nAdAna ramato che. emAM AnaMdadenArI hovAthI hitodayarUpa sarvicArAtmaka maMgaLa have na manAya, Ama bAhyanI ramata emane mImAMsA hoya che. baMdha karI. daSTi kAyAparathI uThI nitya evA vivecana : pAMcamI daSTimAM batAvela AtmApara gaI che. 'kAyA eTale huM, kAyAne game nityadarzana A chaThThI kAMtA daSTimAM AgaLa vadhe che, emAM mane lIlAlahera e bAhyadaSTi have rahI nathI. A darzana bIjAne prIti upajAve che. nahIM Sa. have AtmadaSTi khIlI che, kAyA mAtra khoLuM che. bIjAne prIti khokhuM che. ahIM paDI rahevAnuM che. aMte daTAI javAnuM pAMcamI daSTithI jIvanAM darzana-vyavahAra karI ke khAkha thaI javAnuM che. paNa A kAyAnI mAyAe gayA che. vastunAsthira darzana karavAthI ene anurUpa atyArasudhI AtmAnA gaNita bhUlAvyA. have vyavahAra cAlu thayo. have bahArathI rasa UDI gayo badhA gaNita pharI gayA. jema sAsare janArI kanyAnA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 sAsare jAya eTale badhA gaNita pharI jAya. bApanuM ghara parAyuM lAge, sasarAnuM-varanuM ghara potIkuM lAge. ema AtmadRSTi khule eTale gaNita pharI jAya, kAyAnA atyArasudhI cAlatA gaNito baMdha thai jAya. tethI ene AdhAre iMdriyone khuza rAkhavA viSayo ane bAhyabhAvo tarapha je doDAdoDa hatI, ane maLavApara je gaLagaLiyA hatAM, te have vyartha, nukasAnakArI lAge. A badalAyelA gaNita para pradezI rAjA gaMbhIra banI gayA che. have sUryakAMtA rANIne ramADatAM nathI. pariNAme sUryakAMtA rANIne pradezI rAjApara aprIti thai. 'have A mArA kAmanA rahyA nathI' evI lAgaNI thai. aMte pote ja pradezIne mArI nAMkhyA. Ama pahelA pahelA AsthirA darzanathI ane te mujabanA vyavahArathI jagatane aprIti thAya tema bane. jagatane tamAro vyavahAra svIkArya na bane, te zakya che. paNa pachI e darzana AgaLavadhe, ema tamArA bAhya bhAvo pratyenA udAsInatAbharelA vyavahArano vyApa phelAto jAya, satata ane sahaja banato jAya, gaMbhIra manovRtti akRtrimatAno nizcita bodha karAvatI jAya, tema tema samaju snehIvarga paNa jo taddana ayogya na hoya, to tamArI manovRttine samajI jAya. 'bhai ! A chate vaibhave emAM rasa vinAnA thayA che, te sAdhuvRtti che. kharekhara UMcI bhUmikAe pahocyA che' pachI svajano paNa tamane anukULa thatAM Ave, eTaluM ja nahIM, tame udAsIna gaMbhIrabhAvavALA hovA chatAM, mAtra emane rAjI rAkhavA keTalIka pravRtti Adaro, tyAre teo atyaMta prasanna prasanna thai jAya che. vardhamAnakumArane (zrI mahAvIrasvAmIne trirAlAmAtA hIrA-mANekanA hAra paheravA Ape emanA gaLe nAMkhe, tyAre vardhamAnakumArane AhAra yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 bhArarUpa lAge che, emAM koi rasa ja nathI, chatAM mAnuM mana rAkhavA pahere. tyAre trizalAmAtA rAjI thAya, 'mArA lAlane A hAra paheravAnI koi ruci ja na hovA chatAM mane khuza rAkhavA pahere che.' A vicAra ja trizalAmAtAne AnaMda AnaMda pamADI de. Ama darzana-vyavahAra badalAvApara prathama aprIti-virodha ane pachI premapUrvaka svIkAra, e jagatanI nIti che. chaThThI daSTine pAmelAno samyagdarzananA prabhAve vyavahAra vyApaka rIte bAhyanA rasa vinAno ne atyaMtaranA rasavALo hoya che. AmakAntA dRSTinA prabhAve vyApakarIte udAsInabhAva pragaTa thAya che. tethI ja A dRSTi lAvavA icchanAre potAnI A daSTinI vyApaka asara vicAra, vANI ane kAyA-vyavahArapara lAvavI jarUrI che. tethI koi pratikULa vyavahAra karavA Ave, tyAre ApaNA vicAra paNa A dRSTinI asaravALA hoya, vANI-ApaNA bola paNa ene ThAranArA hoya, dharmabhAvanAthI bhiMjAyelA hoya. ApaNe kAyika vyApAra- ceSTA paNa ene anukULa hoya. A dRSTinI asara hoya, to sAMbhaLavA maLe ke phalANA mANase DhIkaNA mANasane ATalA rUpiyAmAM navaDAvI nAMkhyo. tyAre bIjAo bhale ema kahe, ke e nAlAyakane to sIdho dora karI nAMkhavo joie, A daSTivALo to e ja vicAre, ke bIcAro karmathI pIDita che, ke jethI AvA uttama janmamAM AvI DAMDAi - halakAinuM kAma karavuM paDyuM! Ama lezamAtra dveSa na Ave. lalitavistarA graMthamAM kahyuM che, ke dharmano arthI koNa hoya ? je dharmabahumAnavALo hoya te. dharmapara bahumAnavALo ja dharmano kharo arthI che, sAmAyika para bahumAnana hoya, te sAmAyikadharmano arthI nathI. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAraNA yogAMga _249 pachI prazna Avyo, A dharmabahumAnavALo A dhAraNA gaNAya ke nahIM? to javAba che nA. kevo hoya ? to tyAM enA 15 lakSaNo batAvyA. A dhAraNA nathI, tattvano magajamAM bharAvo jarUra emAM eka lakSaNa e batAvyuM che, ke te (dharmArthI- thayo che, paNa emAM citta joDAyuM-lAgyuM nathI. dharmabahamAnavALo) bIjA dharmahIna jIvonI niMdA dhAraNAnA lakSaNamAM cittane joDavA-bAMdhavAnI karanAro nahoya. enA pratye dveSavALona hoya, paraMtu vAta che, mAtra magajamAM bharavAnI vAta nathI. citta enA pratye anukaMpAbhAvavALo hoya. ema vicArato to samyagdarzanavALAnuM etattvamAM baMdhAya che, mATe hoya ke "je dharma pAme che, te bhAgyazALI che. je A daSTi ke samyagdarzananahIM pAmelAone yAda bhale bIcArA dharma nathI karI zaktAne pAmI nathI zakatA ghaNuM rahe, dhAraNA nathI. te badhA bIcArA karmathI pIDAyelA che. AvI citta tattvanA rahasyamAM baMdhAI jAyavicArasaraNI hoya, to dharmabahumAna AvyuM gaNAya. emAMthI khase nahIM, e dhAraNA che. tattvanA mukhya tethI potejodAnaruci hoya, ne avasare dAna Apato be hissA che. hita ane ahita. Azravane saMvara, hoya, to te bIjA dAna nahIMdhanArA pratye aruci- heyane upAdeya. hitakArI saMvararUpane upAdeya che. preSake tiraskAranI lAgaNI rAkhe nahIM. ahitakArI AzravarUpa ne tyAjya che. tethI e Ama chaThThI daSTine pAmelA dharmadaSTivALA tyAjyanI koI kiMmata dekhAya nahIM. prabhubhakti, jIvanI vicArasaraNI paNa vizALatAne sparzelI gurusevA vagere hitakArI tattva atyaMta upAdeya lAge, hoya. te samajato hoya, mArA vicAro tattvasparzI badhuja mUlya emAM dekhAya. badhI ja ArAdhanAomAM hovA joie-phajhulavyarthanahIM. e ja rIte vANI- saMvaratattva dekhAvAthI e tarapha upAdeya buddhi hoya, vyavahAra paNa evI ja chApavALA hoya. alabatta ane cittamAM satata e ArAdhanAo ramatI rahe. dharmanI AvIchAyA pAMcamI daSTimAM Ave che, paNa pApasthAnako badhA AzravarUpa lAge, tethI sahaja pachI A daSTimAM - kAMtA daSTimAM A chAyA evI e pratye dhRNA rahe. viSayomAM mana ane iMdriyonI daDha bane, ke je yoganI daSTimAM nathI AvyA temane doDAdoDa aTake, to A Ave. tethI anAdinA A paNa AnA para prIti thAya. iMdriyonA viSayonI AturatA ane doDAdoDa A kAMtA daSTimAM yogAMga che dhAraNA. aTakAvI dhAraNA lAvavAnuM kAma karavAnuM che. lAkha dhAraNA eTale? cittanuM eka-amuka bhAgamAM rUA. maLe ke karoDa maLe. emAM AturatA na Ave, baMdhAI javuM. cittasya dezabaMdhalakSaNA dhAraNA. "AMkha miMcAye DUba gaI duniyA A vicArI e pataMjalie paNa kahyuM che - dezabaMdhazcittasya tarapha AkarSaNa na thAya, to pratyAhAra ane pachI dhAraNA. dharmatarapha citta vaLage, te dhAraNA. A Ave, to dhAraNA pratyAhAra pachI che. pahelA iMdriyone upadhAna vagere ArAdhanAo tarapha lakSya jAya. ane ane manane viSayamAM doDatA aTakAvavArUpa e ArAdhanAono kALa pUro thayA pachI paNa enI pratyAhAra thavo joie. pachI dhAraNA Ave. asara - chAyA UbhI rahe. dareka kAryamAM jayaNAno jyAM sudhI iMdriyo ane mana viSayomAM doDe upayoga rahe. bhogo-pabhogamAM maryAdA AvI che, tyAM sudhI dhAraNA na Ave. ghaNA buddhinA khAM jAya, dALa-bhAta, roTalI-zAka AvI gayA pachI hoya che. teone ghaNuM yAda rahI jAya che. to teonI caTaNI-phaTaNInI apekSA na rahe. jemAM rAga, temAM Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 mana nahIM rAkha' A gaNita AvI jAya. rAganA sAdhanomAM mana jarA paNa vaLoTAi na jAya, tenI sAvadhAnI AvI jAya. vacanapara sahaja niyaMtraNa AvI jAya, ane je kholAya, te jayaNApUrvakanuM ja bolAya, tevI sAvacetI AvI jAya. dharmathI hRdaya vAsita thavAthI have mAtra dharmasAthe ja sagAi rahI che e vAta manamAM pAkI thai jAya. A dhAraNAnA prabhAve manamAM dharma ja kharo sago lAge, badhe ja - badhA ja vyavahAramAM dharmanI ja chAyA paDe. dharmakhAtara badho bhoga ApavAnuM sahaja thai jAya. je tuccha cIjomAM AnaMda mANe, te adhama koTimAM che. je dunyavI UMcI - kiMmatI cIjopara AnaMda mANe te madhyama che. paNa je uttama koTinA - A daSTine-dhAraNA ne pAmelA che, teone to dunyavI UMcI-kiMmatI cIjomAM paNa AnaMda nathI Avato, emane AnaMda Ave che tIrthayAtrAmAM, jinabhaktimAM, gurusevAmAM ne ArAdhanAonI sAdhanAmAM. kAMtAdaSTivALAonuM uttamatattvanI dhAraNAmAM citta Thare che. ApaNe ApaNI jAtane pUchIe - ApaNuM citta kyAM Thare che ? mAna sarovaranA haMsanI jema uttama vAtorUpI motInA cArAmAM ke kAgaDAnA jamAtanI jema tuccha - viSayonA gaMdavADamAM? samajI lyo, prabhue batAvelI vAto, guruoe pIraseluM tattvajJAna e motIno cAro che, ane saMsAranI bIjI-trIjI lappana-chappano e gaMdavADa che. jema-jema yogadaSTimAM jIva AgaLa vadhato jAya, tema tema teno AtmA prasanna thato jAya, zAMta thato jAya, zItaLa banato jAya. te-te yamaAdi yogAMgo siddha thatAM Ave. ema chaThThI dRSTimAM Avyo eTale dhAraNA yogAMga siddha thayo. ane jema pUrvanI dRSTiomAM uttarottara eka eka doSano hrAsa thayo, yAvata pAMcamI daSTimAM bhrama TaLyo, tema chaThThI daSTimAM tamAma kriyAo upayoga yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 pUrvaka karato hovAthI anyamud nAmano doSa TaLe che. 'anyamud' eTale je sAdhanA cAle che tenAthI anya-bhinna evI bIjI - trIjI vastuomAM Avato mu= AnaMda. teno tyAga A dRSTimAM Ave. AtmAne evo keLavavAno che, ke eka kriyA karatI vakhate bIjI kriyAno paNa AnaMda vacce na lavAya. kriyA pratye vaphAdArI joie. je vakhate je kriyA karatAM hoie, te vakhate eno ja AnaMda mANIe, e e kriyA pratye vaphAdArI che. pAMcamI daSTinA prabhAve bhrAntidoSa TaLyo ne sthiratA AvI, teno upayoga A chaThThI dRSTimAM e mATe ja che, ke have 'A kriyA karatAM A sArI' ema cAlu kriyA karatAM bIjI kriyAne sArI mAnavAnI bhrAntiTaLI jAya che, ane te- te kriyAmAM sthiratA Ave che. bIjAmAM rasa hoya, cAlu yoga karatAM bIjAmAM vadhu AnaMda Avaze, evI gaNatrI beThI hoya, to cAlu kriyAmAM mana sthira coTelu nahIM rahI zake. jo je kriyA-yoga cAlatAM hoya, emAM ja sthiratA ane mahAnaMda anubhavAya, to bIjAno rasa paNa sukAto jAya. tethI ja vizuddha sAdhanAcokakhI sAdhanA karavA mATenI zarata che ke te-te sAdhanApratye atyaMta karrAvyatAno bhAva Ubho karAya. dareka ArAdhanAnA yogamAM 'aho kevuM saubhAgya ! ke AvA alaukika ArAdhanAnA yoga maLyA' evo UchaLato harSa- AnaMda anubhavAto hoya, totemAM pachI bIjA-trIjAno AnaMda praveze nahIM. ahIM samajavAnI vAta che, ke eka ArAdhanAkriyAvakhate bIjI ArAdhanA-kriyAno paNa jo AnaMda ke rasa lAvavAno nathI, to bIjI anukULatApratikULatAno abhAva vagereno AnaMda lAvavAnI to vAta ja kyAM rahI ? jo anukULatAno AnaMda mANavA gayA, to tamArI kriyAnuM bAradAna rahI jaze, aMdaranA zubhabhAvonI kastUrI corAi jaze. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 mImAMsA guNa dANo nIkaLI jaze, ne photarA khAMDavAnA bAkI Ama Amahela dasamajalAno thayo. prathama kArikA raheze. tethI je kriyA thAya, emAM ekAgratA rAkhI pAyArUpe dekhAya.... dareka adhyAyanA sUtro ekaAnaMda Ubho karavo joie, ane temATe te-te eka blokarUpe dekhAya, tethI koI majale 35 bloka kriyAnI kartavyatAno tIvrabodha thavo joIe. to koI majale bAvana bloka ityAdi. aMtima jJAnIo kahe che, ke dareka kriyAo aMtaramAM zubha- kArikA agAzI. Ama pAMcamI daSTinA prabhAve bhAva - adhyAtma jagADavA mATe che. je kriyA karo bodhamahela taiyAra thayA pachI temAM rahevA-vasavArUpe te tIvra ahobhAvapUrvaka karo, to te kriyA sArAmAM chaThThI daSTimAM e bodhanA AdhAre mImAMsA Ave. sAro zubhabhAva jagADI Ape che, te vakhate te caityavaMdanabhASya A rIte 24 dvArano mahela kyiAthI bIjI koi kyiA UMcA mUlyavALIbanatI che. have emAM mImAMsA thAyake pahelAnisIhI pachI nathI. ApaNe mAnelI UMcAmUlyavALI kriyA paNa pradakSiNA kema? A rIte bodha upara anvayajo patAvavAnA AzayathI thatI hoya, to te kaMI vyatireka pUrvaka je vicAraNA karavI, te mImAMsA che. zubhabhAva jagADavA upayogI banatI nathI. dhAraNAthI citta eka sAdhanA-tattvamAM vepArIne dareka vepAramAM kamANI dekhAya che, baMdhAI gayuM che. anyamud javAthI bAjA-trIjAnA tema ApaNane karAtI dareka dharmakyiAmAM zubhabhAvanI AnaMda javAthI mana paNa e badhAmAM jatuM aTakyuM kamANI dekhAvI joIe. dareka yiAvakhate pachIte che. ane bodha prApta thayelo che, Ama badhI anukULa svAdhyAyanI hoya, pratikramaNanI hoya, paDilehaNanI sAmagrI hovAthI chaThThI daSTimAM tattvavicAraNArUpa hoya, ke dAna-zIla-tapa-bhAvanI hoya, A ja mImAMsA sahaja bane che. vicAra UThavo joie, ke A kriyAthI mArA yA tattvavicAraNAthI AMtarika ghaDatara thAya che. doSa-keTalA doSa ghasAyA? mane keTalA zubhabhAvonI zAstro ghaNA gokhI levAthI, yiAo ghaNI karI kamANI thaI? mane atyaMta durlabhamAM durlabha maLelI levAthI ke upavAsAdi tapa ghaNA karI levAthI A yiAo mArA AtmAnA keTalA rAga-dveSane AtmaghaDataranathI thatuM. e je kaMI karIe enA para moLA pADanArI banI? basa satata dareka yiAmAM tattvavicAraNA karavAthI ghaDatara ane vikAsa sulabha A lakSya hoya, ekAgra citta hoya, mana sthira bane che. thayeluM hoya, ahobhAva UchaLato hoya, pachI hA, paNa te mImAMsA-tattvavicAraNA emAMthI maLatAM AnaMdanuM pUchavuM ja zuM? pachI AgamAnusArI hovI joie, AtmAne hitakara bIjA-trIjAmAMthI AnaMda meLavavAnuM mana ja banavI joie. tattvanuM maLeluM jJAna vadhune vadhu nirmaLa kyAMthI thavAnuM? Ama chaThThI daSTimAM jIva anyamud bane evI hovI joie. tattvajJAna-vastubodha nAmano doSa tyaje che. nirmaLa bane to samyajJAnarUpa bane. Ama mImAMsA pAMcamI daSTimAM bodha guNa prApta thayelo. A hitodayavALI arthAt samyajJAnadAyaka bane che. chaThThI kAMtA daSTimAM mImAMsA guNa prApta thAya che. amumevArtha spaSTayannAde-- jemake - juo tattvArthasUtrano bodha thayo, to kayAMtu tharSamANAvyiAtmamArAvizuddhitA najara sAmetattvArthasUtranobodhamaheladekhAya, emAM priyogavati bhUtAnAM thaEvapramanAtathaTIdharA dareka adhyAya eka-ekamALa-majalArUpe dekhAya. gAmeva-cho vAntIya niyoni, tharma Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 mAhasthiti- vAta, samIrAvizuddhitA deto Avyo ke cokkasa ATalAmAM ko'ka mahAyogI vimitkAra vize mavati bhUtAnAM-gifNanAM, birAjatA hovA joie. tapAsa karI to joyuM, eka dhamaikAgramanAstathA bhavatIti // 163 // jhADanIce eka bAju deva, bIjI bAjU siMha ane A ja arthane spaSTa karatAM kahe che- vacce yogIpuruSa birAjamAna che. yogIpuruSa gAthArtha A daSTimAM dharmanA mAhAbhyathI devatAne kazuMka kahI rahyA che, ne siMha paNa sAMbhaLI ane samAcAranI vizuddhithI jIvone priya bane che, rahyo che. yogIpuruSanA caherAnI prasannatA adbhuta tathA dharmamAM ekAgramanavALo bane che. che. Ama kema banyuM? kaho, duniyA bIjA jIvone TIkArya: kAntAdRSTimAM avazya dharmanI je bAhya daSTithI jue che, te daSTithI jovAnuM choDI mahattAnA kAraNe tathA sAmAcArInI vizuddhinA aMtaranI karuNAdaSTithI jovAnuM cAlu karyuM che. tethI hetuthIte jIvone priya thAya che, ane dharmamAM ekAgra have koinAparaSa nathI. mAtra prema che. zuddha AtmamanavALo thAya che. tattvanA ciMtanathI badhAmAM ja zuddha AtmasvarUpa dharmamAhAbhya dekhAvA mAMDe, tethI pote sarvatraSamukta bane. AnA vivecanaH pAMcamI daSTithI pragaTeluM nityadarzana prabhAve, paDaghArUpe AsapAsa paNa dveSamukta jyAre A chaThThI daSTimAM dhAraNA, anyamuddatyAga vAtAvaraNa taiyAra thAya. vaLI, A tattvaciMtanaane mImAMsAgaNathIyukta bane che, tyAre te sahaja vagerethI AtmAmAM ekadharmateja-puMja uddabhave che. badhAne priya bane che. enAbaLapara paNa aprItyAdi bhAvo dUra thAya che. baLarAma muni (zrIkRSNa vAsudevanA moTA- vyaMtare nagaraupara vikulIzIlAne nAgaketue bhAI) dIkSA pachI potAnA rUpathI strIone ghelI derAsaranA zikhara para caDhI eka AMgaLI batAvavA thatI joi jaMgalamAM ja rahevAnuM nakkI kare che, kemake mAtradvArA rokI. AmAM hADa-mAMsanI AMgaLInI rUpanA kAraNe strIo je kAMI mohAdi durbhAva pAme koi tAkAta nathI. tAkAta hatI nAgaketunA dharmaane narakAdi durgatimAM javAnI bhUmikA pAme temAM tejanI. A dharmateja AvyuM kyAMthI? kaho ke, pote nimitta bane. tethI e badhAnI bhAvadayA AMtarika pariNati keLavavAthI AvyuM. ane ciMtavI jaMgalamAM rahyA. to tyAM paNa sAdhanAmAM AMtarika pariNati ghaDAI che indriyanigraha ane ekAkAra banelA ane tattva ciMtanamAM lIna banelA bodhamImAMsAnA baLapara. indriyadamana ane emanA prabhAve tyAM rahelA hiMsaka pazuo paNa mImAMsAthI manaH zamana thAya, to dharmano mahimA kUratA choDavA mAMDyA. teo paraspara premathI rahevA vadhI jAya. nAgaketupAse baMne hatuM. mATe enA mAMDyA. Ama baLarAma muni tyAMnI pazusRSTine dharmamahimAthI zIlA saMharI deva namato Avyo, paNa ati prItijanaka banyA. anA page paDImAphI mAMgavA mAMDyo. nAgaketu devane, kuvalayamALAthAmAM Ave che ke kuvalayakumAra prajAne ane rAjAne badhAne prItipAtra banI gayo. jaMgalamAM AzcaryakArI bInA jUe che, ke siMhane bApAe dIkarAmATe phariyAda karI, sAheba A haraNo, sApane noLiyAo sAthe pharI rahyA che. mAro sADA pAMca varasano bAbo, derAsaramAM lai jAuM kyAMya phUrabhAva dekhAto nathI. badhA prema-mastI- chuM, to tyAM dhamAla-dhamAla karI pUjA karanArA badhAne AnaMdamAM masta che. tyAre kuvalayakumArane vicAra trAsa pahoMcADe che. mArI pUjA paNa bagaDI jAya che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ derAsara na lai jAuM, to saMskAra kevI rIte paDe ? bAbAne bolAvI meM kahyuM - jo ! tane derAsara javuM game che ? bALake hA pADI ! tane bhagavAna game che ? bAbAe hA pADI. jo tuM koinA ghare mahemAna thaine jAya, to gharanA badhAne maLe ke nahIM ? bAbAe kahyuM - badhAne maLuM ! to jo ! tuM derAsara jAya ne eTale bhagavAnanA ghare jAya che. barAbara ? bAbAe kahyuM - hA ! to derAsaramAM tAre badhA bhagavAnane maLavuM joie ke nahIM? bAbAe hA pADI! meM kahyuM- to jo tAre che ne, dareka bhagavAnane maLavAnuM ! ane bhagavAnane kahevAnuM- 'namo jiNANuM.' bAbAeyAda rAkhI lIdhuM. to vAta A che ! dharmano yoga evo hoya ke je badhAne prIti pamADe. dharmanuM A mAhAtmya che. paNa A mAhAtmya Ave che vizuddha AcArathI. 'samAcAra'thI badhA sAthe sAro AcAra- vyavahAra evo artha laie, to tAtparya e che ke jIvamAtra sAthe bhedabhAva vinA sAro vyavahAra hovo joie. badhAne AvakAra, koine tiraskAra nahIM. A rIte sarvapriya banelo te dharmamAM ekAgramanavALo thAya che. A dRSTine pAmelA jIvano aMtarAtmA atyaMta pApabhIru ane guNakhapI banI gayo hoya che. potAnA jIvanamAM eka paNa doSa na lAge, enI takedArIvALo hoya. doSa bhUMsavAno ne guNa kamAvAno bhava A mAnavabhava che, pazugatimAM kyAM e zakya che ? A vAta barAbara dhyAnamAM hovAthI te dharmamAM ekAgra manavALo bane che, kemake dharmanuM kArya che, doSa bhUMsI ApavA, guNakamAvI ApavA. ahIM mana ekAgra karavuM eTale, dareka dharmakAryamAM mana evuM coTADyuM hoya, ke game-tevI Apatti have e badhA bhagavAnapAse jai 'bhagavAna takalIpha Ave, to paNa dharmamAMthI mana ukhaDe nahIM. tamane namo jiNANaM' ema kahe che. thoDA divase e bhAi khuza khuza hatA. kahe sAheba ! Ape to murakelI karIdIdhI. kema zuMthayuM? zuM derAsaramAM bAbAe dhamAla vadhArI dIdhI ?' ekahe- nA! paNa mArI muzkelI vadhArIdIdhI. kevI rIte ? 253 meM kahyuM - to bhalene kahe, zuM vAMdho che ? dhamAla to nathI karato ne ? emaNe kahyuM - nA ! have dhamAla bilkula nathI karato, paNa sAheba, eto covIsI pAse Ubho rahI badhA bhagavAnane namo jiNANuM kahe che. huM kahuM ke ekavAra kahIe to cAle, to e kahe, nA, sAhebe badhA bhagavAnane namo jiNANuM kahevAnuM kahyuM che. bIjA badhA bhagavAna bAkI rahI jAya, to emane khoTuM na lAge ? ema kahI sAheba! e to covIsIpAse paNa- A uparanA trIjA bhagavAna ! tamane namo jiNANuM... ema kahe che. mAre pUjA karatAM jeTalo samaya lAge che, tethI vadhu samaya ene namo jiNANuM kahetA lAge che. derAsaramAM paNa badhA ene ja joyA kare che. ane je paNa dharma kArya kare te ekarasa thaine kare. tethI saDasaDATa cAle. graMthalekhana kArya kare, to paNa askhalitapaNe lekhana cAle. kemake zrutadharmamAM mana nitya coTeluM rahe che. ramyA kare che. Agamika sUtro ane padArthomAM ramyA karatAM manane lekhanamAM paNa sahaja ekAgratA prApta thai jAya. jema paraNelI strI piyara gai hoya, ke eno pati bajAramAM gayo hoya, chatAM e strInuM mana patimAM ja lAgeluM rahe che. tema zrutadharmane pyAro gaNavAvALo A dRSTivALo jIva bIjA-trIjA kArya karato hoya, tyAre paNa manathI to zrutadharmanA svAdhyAyamAM ja ramyA karato hoya. tavevA6- zrutadharme manonityaM kAyastvasyAnyaceSTite / atastvAkSepakajJAnAnna bhogA bhavahetavaH // 164 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrutadharme-AAme, manonityaM tamAvanopapatte, vyAvastu-jAya va asthAdhikRtavRSTimato anyaveSTite -sAmAnya, atastu-ata va ArAt AkSepajajnyaanaat samyagAkSepakajJAnena hetubhUtena, bhogaa:phandriyArthasambandhA: mavahetava:-saMsArahetavo na kRti // 6 // A ja vAta kare che. gAthArtha : AnuM mana haMmezA zrutadharmamAM hoya che, ane kAyA ja anya ceSTAmAM hoya che. tethI ja AkSepakajJAnanA kAraNe Ane bhogo bhavanA hetu banatA nathI. TIkArya : A chaThThI dRSTivALAnuM mana haMmezA zrutadharma - AgamamAM ja rahe che, kemake te AgamanA bhAvanamAM lIna hoya che. tethI mAtra kAyA ja bIjI sAmAnya pravRttiomAM pravRtta thAya che. A ja kAraNathI samyakSepakajJAnanA kAraNe indriyanA viSayorUpa bhogo saMsAranA kAraNa banatA nathI. zrutadharmamAM manorati vivecana : pukhkharavaradIvar3e sUtramAM aMte ApaNe prArthIe chIe, mAro dharma=zrutadharma vadho. Ano artha e ja ke mAruM mana vAraMvAra- haMmezA zrutadharmamAM ja ramyA karo. jinakalpI munio klAko sudhI dhyAnamAM rahe, te vakhate emanuM mana zrutadharmamAM ja lIna hoya. pachI gocarImATe nIkaLe, tyAre paNa mana to zrutadharmamAM ja hoya. ahIM prazna thAya, gocarImATe jAya, tyAre iryAsamiti jotA cAlavAnuM che. ane gocarI vahoratAM eSaNA samitimAM dhyAna rAkhavAnuM che, to tyAM zrutadharmamAM mana kyAM rahyuM ? ahIM javAba e che ke e je iryAsamiti ke eSaNAsamiti jALave che, te konuM AlaMbana lai, kono sahAro lai ? kahoke Agamano. Ama enI iryAsamiti ke eSaNAsamiti paNa AgamArthanA upayogapUrvanI hovAthI, tyAM paNa mana zrutadharmamAM yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 ramI rahyuM che, tema ja kahevAya. tethI ja kahyuM, mana zrutadharmamAM hoya, ane kAyA anya ceSTAmAM 'kAyasvasyAnyaceSTite' zarIrathI bhale gocarI lAvavA-vAparavAnI ceSTA kare, paNa te badhA samayamAM paNa enuM mana to zrutadharmamAM ja hoya, tethI ja gocarI vAparatI vakhate paNa mana viSayabhogamAM na hoya. gautamasvAmI bhale lADu vahorIne lAve, paNa vAparatI vakhate mana lADumAM nahIM, paNa AgamamAM hoya. sAdhune jema khetAlIrA doSathI nirdoSa gocarI lAvavAnI kahI che, tema khAtAkhAtA rAgavagere pAMca doSathI rahitapaNe vAparavAnuM paNa kahyuM che. bhagavAnanuM vacana che, ke je rIte bIlamAM sApa pravezI jAya - sIdho saTa- saDasaDATa jarA paNa bIlanI bhIMtane aDyA vinA, e rIte sAdhu paNa AhAra saDasaDATa UtArI jAya, jarA paNa jIbhane ke dAMtane svAda aDyA vinA ! A Agamavacanane najaramAM rAkhI vAparatI vakhate sAdhunuM mana AgamArthamAM ja che, ema ja kahevAya ne ? vaLI, AhArasAthe ja AhArano svAda paNa jIbhane aDato hovA chatAM, e svAdanA anubhava vinA ja vAparI javAnuM tyAre ja zakya bane, jo te vakhate mana AhAranA svAdane jANavA-mANavAne badale AgamArthamAM-zrutadharmamAM rokAyeluM hoya. 'na bhogAH bhavahetava:' A hetuthI sAdhu vAparato hovA chatAM upavAsI kahevAya che. AvA ja hetuthI iMdriyonA viSayonA saMparkarUpa bhogo keTalAka aMze sAdhune paNa hovA chatAM te sAdhumATe saMsAranA kAraNarUpa banatA nathI, kAraNa ke eno je bodha che- jJAna che, te samyakSepaka che, arthAt pariNatine kheMcI lAvanAra- ghaDanAra bane che. e jJAnathI e sAdhu Azravane samyagrIte tyAjya ane saMvarane samyag rIte upAdeya samaje che, kemake ene A ja bodhathI saMsArano bhaya Ubho Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAjaLanuM daSTAMta 255 thayo che. tethI jarA paNa rAgakarAvanArI vastu Ave, ahIM duryodhanamAyAjaLa (pANInA AbhAsa to tarata sAvacetIbharyo vyavahAra kare, samajone ke mAtrane) mAyAjaLa tarIke oLakhI zakyo nahIM, heyatulyavyavahAra kare. A jJAna samyagAkSepaka che, emAM phasAyo. jIva mAyAjaLane mAyAjaLatarIke, ke jenA kAraNe iMdriyanA viSayabhogo saMsAranA mRgajaLane mRgajaLatarIke oLakhIle che, to emAM kAraNa banatA nathI. phasAto nathI. emAM koi svAda anubhavato nathI. amumevArthaM dRSTAntamadhikRtyAha-- emAM lapAto nathI. bhUmiparalapasyAvinAe pasAra mAyAmatattvata: patranumitato kutam thaI jAya che. tethI ja e emAMthI saDasaDATa nIkaLI tampaSyanaprathAtryivathathA vyApAtavarnatAddavA zake che, koI prakArano vyAghAta anubhavato nathI. mAyAmbhastattvata: pazyan-mAyAmbhastvenaiva, bhogAnsvarUpataH pazyaMstathA maayodkopmaan| anudvignastato-mAyAmbhasaH drutaM-zIghraM, tanmadhyena- bhuJjAno'pi hyasaGgaH san prayAtyeva paraM pdm||166|| mAyAmbhomadhyena prayAtyeva-na na prayAti, yathA bhogAn-indriyArthasambandhAn, svarUpataH ityudAharaNopanyAsArthaH vyAghAtavarjita:-mAyAmbha- pazyan-samAropamantareNa, tathA-tenaiva prakAreNa mAyosastattvena vyAghAtA'samarthatvAditi // 165 // dakopamAn-asArAn, bhuJjAno'pi hi karmAkSiptAn, A ja vAta daSTAMtane adhikRta karIne kahe che- 3H sanagyAyeva para pahaM, tathAmidhvajJatayA gAthArtha jema tattvathI mAyA jaLane joto paravarItADamAvata uddaddA tenAthI udvigna thayA vinA zIdhra tenI madhyamAMthI gAthArtha te ja rIte bhogone svarUpathI ja vyAghAta rahitapaNe nIkaLI ja jAya che. mAyAjaLasamAna joto A daSTivALo jIva bhoga mAyAjaLanuM daSTAMta bhogavavA chatAM asaMga raheto ja paraMpada tarapha jAya TIkArtha "yathA"zabda udAharaNanI rajUAta che. mATe che. jema mAyAjaLane tattvathI-paramArthathI mAyAjaLa jevA bhogomAM nirlepa mAyAjaLarUpe ja joto mANasa mAyAjaLathI uga TIkArya te ja pramANe iMdriyArthaviSayonA pAmyA vinA zIdhra e mAyAjaLanI vacamAMthI nathI saMbaMdharUpa bhogone samAropathI nahIM, paNa nIkaLato emanahIM, paNa nIkaLI ja jAya che. ane svarUpathI ja mAyAjaLa jevA ja asAra joto A te vakhate mAyAjALa vAstavamAM vyAghAta pamADavA chaThThI daSTivALo yogI karmonA udayathI AvelA samarthana hovAthI ja e mANasa vyAghAtathI rahita bhogone bhogavavA chatAM asaMga = bhogo pratye ja hoya che. AkarSAyA-lepAyA vinA ja paraMpada tarapha jAya che, vivecanaH yudhiSThiranI rAjasabhAmAM duryodhananI kemake tevA prakArano abhiLaMganahovAthI paravazatA hAMsI thai. e jyAM pANI samajI sAvacetIthI paNa hotI nathI. cAlavA gayo, tyAM pANInahotuM. ane jyAM pANI vivecanaH jo iMdriyanA viSayamAM aTakyA, nathI ema mAnI asAvadha rahyo, tyAM kharekhara pANI to saMsAra che, emAMthI jonIkaLI gayA, to mokSapada hatuM, emAM lapasyo. tyAre draupadIe "AMdhaLAnA pAmI zakAya che. khoTAne sAcuM mAnanAro udvega dIkarA AMdhaLA" A ToNo mAryo, mahAbhAratanA pAme, khoTAne khoTuM samajI janAro uga vinAno yuddhamAM A mahattvanuM kAraNa banI gayuM. rahI zake, kemake khoTuMmAneluM choDatA vAra nathI lAgatI Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ane khoTuM rahe tyAM sudhI paNa enuM AkarSaNa rahetu nathI. eno AsaktirUpa saMga raheto nathI. dunyavI viSayo mRgajaLa jevA khoTA lAgI jAya, to A sthiti AvI zake. A ja mApadaMDa che. chaThThI daSTimAM Avelo jIva viSayonA mAyAjaLamAMthI rAgadveSanI bhUmipara lapasyA vinA nIkaLI jAya che, kemake te A badhAne mAyAjaLatulyarUpe oLakhI gayo che. AvI jatAM sArA-narasA viSayomAMthI jo rAga-dveSa karyA vinA nIkaLI jatAM AvaDe, to mAnI levuM ke mokSa najIka che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe sAdhanA AraMbhI tyArathI manane viSayomAMthI vALI dIdhuM, saMgama jevAnA upasarga Ave ke indra jevAonI pUjA Ave, manane e badhAthI vimukha banAvI dIdhuM, badhA viSayomAM AvavAnuM thAya, paNa tyAMthI rAga-dveSa karyA vinA pasAra thavAnuM rAkhyuM. A sAdhanA sADAbAra varasa karI, to kevaLajJAna pAmI gayA. nUtana dIkSita ke ciradIkSita jo hitazikSA icchatA hoya, to A ja hitazikSA che, viSayone mRgajaLa mAnI emAM lepAvAthI baco, rAga-dveSathI baco, ene manathI aDyA vinA pasAra thai jAva, basa A ja kharI sAdhanA che. paNa ApaNane e agharuM paDe che, kemake dareka viSayamAM caMcUpAta jevI ceSTA karavI sArI phAve che ! mATe ja zrI vIravijaya mahArAje kahyuM'prabhu ! tuja Agama ariso jovatAM, mokSanagara dIThuM ati dUra jo...' mokSa kema ati dUra? basa e ja kAraNa, ke Dagale ne pagale saMsAranA viSayomAM aTakI paDIe chIe ! viSayothI lepAi jaie che! sArA lAgatA viSayo ochA maLatAM tarata mana levAi jAya che ! ane A ja to saMsAranuM kharuM - moTuM duHkha che. jyAM pANI nathI paNa kAca che tyAM kapaDA UMcA karIne cAlavAnI jarUra nathI paDatI, saDasaDATa cAlI javAya che. (joke duryodhana ahIM paNa bhUlyo ! pANIne badale yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 mAtra kAca hatA, tyAM pANI samajI kapaDA UMcA karyA.) tema pANIvALA sthAne paNa je sAvadha rahI saDasaDATa cAlI jAya, te jItyo. ema jyAM rAgadveSa thAya, tevA viSayo nathI, tyAM jema anAsaktabhAve tarata pasAra thai javAya che, tema Asakti jagADanArA viSayomAMthI paNa anAsaktabhAve saDasaDATa nIkaLI javAya, to mokSa najIka. bhagavAna jyAre samavasaraNamAM padhAre che, tyAre cAMdI, sonA, ratnanA gaDha, ratnamaya siMhAsana vagere pAMceya iMdriyone atyaMta AkarSe tevA viSayo tyAM hAjara hovA chatAM, bhagavAna tyAM najara pheravavA jeTaluM paNa aTakyA vinA saDasaDATa upara pahoMcI jAya che. evI uttama bhUmikA anAsaktabhAvanI che. bhogatattvasya tu punarna bhavodadhilaGghanam / mAyovRddhAvezasTena yAtI, : vadyA / / oFII bhogatattvasya tu - bhogaparamArthasya punaH, na modhita naM-tathAvuddhestavupAye'pravRtte / AF 7, mAyovRddhAvezaH tathAviparyAsAta, tena yAtI : pathA-yaMtra mAyAyAmu buddhiH // 6 // gAthArtha : paNa bhogatattvavALAne saMsArasAgaralaMghana nathI. ahIM mAyAjaLamAM dRDha AvezavALo koNa te mArge jai zake ? bhogamAM tattva jonArAnI hAlata TIkArya : bhogamAM ja paramArtha mAnanAra saMsArasAgara oLaMgI zakato nathI, kemake tevI buddhivALAnI saMsArasAgara taravAnA upAyomAM pravRtti thatI ja nathI. ahIM dRSTAMtarUpe kahe che - tevA prakAranA viparyAsathI mAyAjaLamAM ja daDha AverAvALo koNa te mArge jai zake, ke jyAM mAyAmAM pANInI buddhi hoya ? vivecana : jo tame mRgajaLa jevA viSayone sAcA-tAttvika mAnI lo, to tame emAMthI nIkaLI to na zako emAM UMDA ne UMDA utaratA javAnA ! Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyapALa rAjAnA ATha sapanAmAM paheluM sapanuM che ne, ke hAthI bhaMgArazALAnI bahAra jhulato hato, ene levA rAjapuruSo AvyA, ene manAve che, ke tane rAjAnI savArI maLaze, tane navI zALA maLaze, uttama AhAravyavasthA thaze... vagere vagere... chatAM mAnato nathI ne potAnI bhaMgArazALAne ja sArI mAnI choDato nathI. A abhiniveza che. khoTI pakDa che. e ja rIte bhaMgAra jevA viSayone pakaDIne beThelAne ghaNuM samajAvavAmAM Ave, adhyAtmanI, AtmAnubhUtinI ghaNI lAbhakArI vAto karavAmAM Ave, chatAM viSayAbhilASI ja nahIM, balke viSayAbhinivezI viSayomAM ja aTakelo rahe, pachI te kadAca sAdhunA kapaDA pahere, to paNa iMdriyone gamatAM gocarI-pANI- kapaDAmAM ja aTavAyelo rahe. je mRgajaLane - mAyAjaLane sAcu jaLa mAnI le, ene pachI sAcA jaLamATe AgaLa javAno utsAha raheto nathI. ema je viSayomAM ja sukhAkAritA mAnI le, ene viSayo choDI AgaLa vadhavAno utsAha raheto nathI. gharethI pANI levA nIkaLelo mAyAjaLamAM sAcuM pANI mAnI le, to tyAM aTakI jAya, AgaLa navadhe, ema saMsAramAMthI nIkaLelo - vairAgyamArga pAmelo paNa jo pachI maLatA managamatA AhArapANIne ja sAcA sukharUpa mAnI le, to pachI te vairAgyamArge AgaLa vadhI zakato nathI. 257 // 168 // gAthArtha : jema bhayodvigna thayelo te tyAM ja Ubho rahI jAya che, emAM koi saMzaya nathI, tema bhogajaMkhAlathI mohelo te mokSamArgamAM paNa tyAM ja aTakI jAya che. vivecana : dehavagere bhoganA sAdhanomAM moha pAmI aTavAi gayelo jIva mokSamArge AgaLa vadhavAne badale tyAM ja aTakI jAya che. vaLI jema, mArgamAM AgaLavadhavA jatAM pANInI buddhi thavAthI bhayathI udvigna thayelo mArge AgaLa vadhavAnuM choDI de che anetyAM ja aTakI jAya che, tema viSayo baMdhana che, adazya baMdhana che, emAM tame jo baMdhAyA, to tamAruM mokSataraphanuM prayANa aTakyuM ja samajo. eTaluM ja nahIM, e baMdhana-jALa pheMkanAra che mohazikArI. baMdhanamAM phasAyelA tamane potAnI tarapha kheMcavA mAMDaze. tethI have mokSamArge AgaLa vadhavAnuM to aTakyuM, pAchA haThavAnuM cAlu thaze. tatraiva bhayo yathA tiSThatyasaMzayam / mokSamArge'pi hi tathA bhogajambAlamohitaH // 168 // sa-mAyAyAmuvavRDhAvezaH, tatraiva-thi, mokrizna: san yathA-tyuvALopanyAsArtha:, tiSThatya chedazAstro to tyAM sudhI kahe che ke eka doSa sevAyA pachI prAyazcitta lIdhA pachI paNa jo tame e doSa be vAra-traNavAra sevo pachI bhalene daravakhate prAyazcitta lo, to paNa samakIta gumAvavAno avasara Ave che. tethI ja upadezamALAkAra paNa kahe che ke (vairAgyathI sAdhu thayA pachI pAcho saMzaya-tiityeva nanavruddhisamAvezAt| mokSamArnepiviSayamAM- mAyAjaLamAM aTakI jai sAdhukriyAthI di jJAnAstikSaLe tathA tiSThatvasaMzaya mozanamyAtamohita:-mozanivadhanavehAviprapaOmohita kRtyartha: vimukha thanAra ke) je pratijJA lIdhA pachI jevI pratijJA lIdhI - pratijJA letI vakhate pote je kahyuM hatuM, evA prakAranuM pachI pALato nathI, pratijJAne - TIkArya : jema (udAharaNarUpe) mAyAmAM pANInAdaDha AvezavALo jIva bhayathI udvigna thai tyAM aTakI ja jAya che - kemake pANInI buddhi thai gai che. tethI A bAbatamAM koi saMzaya nathI. tema bhogamAM sAdhanabhUtazarIrAdviprapaMcathI moha pAmelo jIva paNajJAnAdirUpamokSamArgamAM AgaLa vadhavAne badale aTakI jAya che, emAM koi saMzaya nathI. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 potAnA vacanane anurUpa AcArapAlana je karato haMmezA hitodaya hoya che. nathI, tenA jevo mithyAtvI bIjo koNa haze? vivecanamImAMsA eTaletattvanI vicAraNA. evuM nathI ke pratijJAmujaba jIvavA jeTalI haMmezA-nitya A tAttvika vicAraNA cAlatI puruSArthazakti nathI, zakti to che ja, mAtra ene rahevAthI A daSTimAM rahelAne mohadoSa satAvato kharI rIte mApavAmAM thApa khavAI jAya che, ane nathI. mImAMsAthI hitodaya thAya che. mohodayane khoTI pakaDo pakaDAI jAya che. tethI jIva sAdhanAmAM hitodayasAthe aMdhArA-ajavALA jevo virodha che. AgaLa vadhI zakato nathI. sUrya aMdhArAne rahevAnade, mImAMsAguNa mohane rahevA eka vakhata A rIte puruSArthamAM moLo paDe, nade. dareka sthaLe, prasaMge, samarthamImAMsAcAlurahevI ane viSayo ke anukULatAnA mAyAjaLamAM aTakI joie. ThaMDI paDI, 'AjAlima ThaMDI che, sahana thatI paDe, pachI badhe ja e viSayone anukULatAja joto nathI' A mohadazA che. "vAha zIta pariSaha sAro thaI jAya. jema ke marIci. beThA beThA pratikramaNa sahevAno maLyo, kemake sAdhue sahevAnA bAvIza phAvI gayuM, have UbhA thavAnI vAta gai. najIkanA pariSahamAMthI zItapariSaha sahevAnuM to ja maLe, jo gharomAM jaI gocarI lAvavAnuM phAvI gayuM, have dUra ThaMDI paDatI hoya. vaLI ThaMDInI RtumAM ThaMDInA paDe to jAya mArI balA! gRhastho paNa tIrthayAtrAe jAya, zuM paDe? emAM akaLAvAnuM zuM?' ityAdi vicAra paNa tyAM darzananA lahAvAne badale vadhu dhyAna hoya mImAMsAnA gharanA che. Aja rIte garamI paDatI hoya, anukULatA-sagavaDa meLavI levAmAM. to uSNa pariSaha sahevAno lAbha maLyodekhAya. jo chaThThI daSTinI bhUmikAvALo A mAyAjALamAM A mImAMsA hoya, to daSTi kAyAparathI uThI aTavAto nathI, enI vaccethI saDasaDATa nIkaLI AtmApara jAya ne jIvane thAya ke kAyAnI AratI jAya che. kema? to enI pAse mImAMsA' nAmano to ghaNA bhavomAM utArI, have mArA AtmAnI guNa che. AratI utAruM. eTale ke have anukULatAmImAMsAmAvato nityaMta mohoDakyAM to bhavetA pratikULatAnuM gaNita kAyAnA dhoraNe nahIM, gatatattvasamAvezavidihitAiM AtmAnA dhoraNe lagADuM. bhagavAna mahAvIra svAmI | mImAMsamAvata:-savAramAna, nityaM- A gaNitapara Aryadeza choDI anAryadezamAM gayA. sarvAnaM, na doDAM lUchI, anAryadezamAM kAyAne kaSTa maLaze, to AtmAparano satastattvasamAvezaRMI, laihitogacAM karmabhAra ocho thaze. AtmAmATe anukULa tRchAviti 66al paristhiti sarjaze. gAthArtha jethI A daSTimAM nityamImAMsA mImAMsAno artha ja che mohadaSTinA sthAne hovAthI moha hoto nathI. tethI ja tattvanA jJAnadaSTi. dehAdhyAsa choDo, AtmAdhyAsa joDo. samAvezathI haMmezA hitodaya hoya che. kAyAnI mamatA toDo, AtmAnI mamatA pakaDo. mImAMsAthI mohanAza zarIranI upAsanA choDI AtmAnI upAsanAmAM TIkArya jethI A daSTimAM sadAkALa sad- lAgo. vicArarUpe mImAMsA hoya che, tethI moha hotonathI. tAmalItApasezeTha tarIkenA kALamAM paroDhiye AthI ja tattvanA samAvezanA kAraNe A daSTimAM jAgavApara A vicAraNA AdarI ke atyArasudhI Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 tattvavicAraNAnI majA meM kAyAnI upAsanAmAM jiMdagI pUrI karI, to tattvavicAraNAmAM AnaMda kyAMthI AvavAno? AtmAnI upAsanAnuM kazuM kyuM nathI, to lAva have bhagavAna kalAko, divaso, mahInAo sudhI, e zaruM karuM. A nirNaya karI, bIje ja divase gharano ThaMDI-garamI vagere kaSTonI vacce, ane devatAI Adi pUro bhAra putrovagere para soMpI ghara choDI vanavAsI upasargonI jhaDI varasatI hatI chatAM tattvabanyA, gRhasthamAMthI tApasabanyA. pachI kAyAnA vicAraNAmAM mastakevI rIte rahI zakyA haze? kaho, kaSTamAM AtmAnI mijabAnI joI, eTale chaThThanA emane e sivAya bIjA kazAmAM rasa nahoto. pAraNe chaThTha karavA mAMDyA. pAraNe mAtra ekavAra ja zarIrapara paNa koI mAyAna hotI. bahAranuM jovAbhAta khAvAnA, te paNa 21vAra dhoyelA. pUrA sAMbhaLavAmAM kazo AnaMdadekhAto nahoto. je kaMI sAMITha hajAra varSa AryuM. kaMTALyA vinAkyuM. kaho, rasa-AnaMda che, te mAtra tattva vicAraNAmAM ja che, mithyAtvI hovA chatAM, kevI UMcI daSTi haze? e haiye nahIM, hADohADa utarI gayeluM. ApaNe jo mImAMsA guNa vinA A UMcAI saMbhave nahIM. bhagavAnane mAnIe chIe, to bhagavAna pAsethI A mImAMsA kahe che, kAyAnI mAyA muko, AtmAnI levAnuM che. jene mAnIe, enuM na mAnIe, te mAyA UbhI karo. ane e to ja thaze, jo tamane kema cAle? dunyavI mANaso pAsethI ApaNe ghaNuM ema lAgaze ke kAyAne je pratikULa, te mArA AtmAne laie chIe ne zIkhIe chIe. to bhagavAna anukULa. kAyAvagere A bIjA-bAhyamAM rasa pAsethI zuM lIdhuM? zuM zIkhavAnuM rAkhyuM? bhagavAnanI hoya, AnaMda hoya, tyAM sudhI AtmAnI vAtomAM, vAta savaze nahIM laI zakAya, to aMza to laI AtmAne hitakArI kriyAmAM rasa-AnaMda jAmatA zakAyane? bhagavAna, guru ke dharmakriyA maLelAM to nathI. mATesto, A chaThThI daSTimAM mImAMsA guNanA phaLyA gaNAya, jo emanI pAsethI AtmoddhAranuMprabhAve 'anyamud nAmanA doSano tyAga batAvyo. jIvanasudhAranuM kazuMka letA zIkhIe. mImAMsA guNa Ave ene karavA yogya kriyAvagerene dukAne beThelo vepArI eka gharAkane khAlI javA choDI bIjA-trIjAmAM rasa AnaMda Ave ja nahIM, de nahIM, ne dharmamAM beThelA ApaNI muhapatti kemake mImAMsAnI A ja balihArI che. paDilehaNathI mAMDIbadhIja dharmakyiA emanema jatI tattvavicAraNAnI majA rahe, te kema cAle? kAusagga karIe ne sthiratA athavA bIjI rIte kahIe, to anyamud guNakamAIe, svAdhyAya karIene navanavA saMvego bIjA-trIjAmAM AnaMda mANavAnuM aTake, to kamAie, prabhutyavaMdana karIene prabhunAkSamAAdi mImAMsAguNa pragaTe. bIjA-trIjAmAM haiyuM bhaLe, alokikmaNonI bhInAza anubhavIe. isamiti mana bhaLe, pachI tattvanI vicAraNA kyAMthI thAya? pALIe ne jIvaprema-bIjA jIvonI kALajIno tattvanI vicAraNA ekAda vakhata AvI jAya, tenI guNa kamAie. gurumahArAja pAse jaIne jIvana nA nathI, paNa te lAMbI-satata kyAre cAle? jo zAMta, pavitra, samAdhimayajIvavAnI koI upadezaemAM AnaMda Avato hoya. jema tattvavicAraNA jaDIbuTTI laIne AvIe. jo Ama thAya, to karatAM jAva, tematemanavo-navo AnaMda maLato rahe, yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane phaLAvaMcakanI je vAta to lAMbA kALamATe tattvavicAraNA cAle. have Ave che, te sArthaka thAya. ApaNane jo bIjA-trIjAmAM AnaMda Avato hoya, nadInA pUramAM sAmAna taNAto hoya, to Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 doDAdoDa karI ApaNe eka vADakIne taNAvA detAM pakaDIne beTho chuM, kharekhara huM to ajJAnathI nathI, ne kriyAo badhI ema ja phaLa vinA taNAI AvarAyo chuM. jAya che, te tarapha lakSya nathI. mATe bhagavAna pAsethI calAvo! A rIte saMkalanAbaddhacAle, to temAM ApaNe letA zIkhIe. bhagavAna tattvavicAraNA citta parovAyeluM rahe, to pachI bIjA-trIjAphAlatuMnA mAM masta hatAM, emanuM tattvaciMtana ghaNI UMDAie AnaMdanuM AkarSaNa na rahe, paNa e bIjA-trIjAmAM pahoMceluM hatuM, te ApaNAmATe jo zakya nathI, to AnaMdakyarA jevo lAgavo jarUrI che. ezcaro dekhAya ApaNe ApaNI zakti mujabanuM pakaDIe. are! ne kADhavAnuM thAya, to ja A tattvavicAraNAno AnaMda eka stuti ke stavanane pakaDIne paNa kaDIbaddha joDatAM Ubho thAya, ekavakhata e Ubho thayA pachI bIjAjai tattvavicAraNA AdarI zakIe. trIjAmAM citta nahIM jAya. juo, suNo zAMti niNaMda sobhAgI... eka dharma yuvAnImAM daSTi badalAya stavana pakaDIe, have bIjuM kaMI vicAratA nathI dharma karavo e alaga cIja che, ne dharmamAM AvaDatuM, to kama se kama AnA AdhAre gadyamAM ArAdhakabhAva Ubho thavo, e alaga cIja che. prArthanA banAvI haiyuM joDI zakIe. dharma karI levA mAtrathI nahIM, paNa dharmamaya-sAttvika he prabho! tame saubhAgyavaMtA cho. ApanA A sadvicAranI paraMparA UbhI thAya to ApaNAmAM saubhAgyanA prabhAve mane ApanA guNo pratye rAga ArAdhabhAva che, ema mAnI zakAya. kemake thayo che, huM Apano guNarAgI banyo chuM. paNa Apa sadvicAronI paraMparA cAle, to mImAMsAguNa jAme to mArA pratye nirAgI cho, Apane kaMI mArA pratye ane mohanIya karmanAze. A chaThThI daSTimAM tethI ja rAga nathI. A paristhiti jotAM muMjhavaNa UbhI mohanIya karmano prabhAva raheto nathI. chaThThI daSTimAM thai che, ke ApaNA baMnenA taMtuo joDAze kevI Avelo jIva rAjahaMsa jevo che. jema rAjahaMsa mAtra rIte? bevyakti eka sthaLe eka samaye eka bIjAne motIno ja cAro care, bIjA-trIjApara najareyana maLyA vinA kaMi baMnenuM milana thayuM gaNAtuM nathI. pherave, ema A daSTivALAnuM manatattvadaSTiparaja - tema be vyaktivacce paraspara, eka samaye prIti- tattvavicAraNA para ja coMTelu hoya, bIje kyAMyaco.. rAga na thAya, to premasaMtu joDAyo gaNAto nathI. nahIM. paNa taMtu joDAze kevI rIte? kharekhara meLa bALakALanI ceSTA yauvanakALe rahetI nathI. maLavo muzkela che, kemake huM to krodha kaSAyano bhariyo zaizavakALamAM mATIne kAdavamAM ragadoLAvAnuM gamatuM chuM. je kaMI pratikULa-aNagamatuM dekhAya, enA para hatuM! emAM hAtha nAMkhI hAtha kAdavavALA karI ghara zreSa-kodha Ave che. AvuM to A jagatamAM pAra banAvavAnI bAliza ceSTA thatI hatI. pagakAdavamAM vinAnuM che. mATe e badhApara krodha karanAro huM koi kharaDavA gamatA hatAM, gaTarapAse ramata cAlatI hatI. kaSAyathI bhariyo ja nahIM, dariyo chuM. jyAre prabhu! have yuvAna thayo, have A rIte mATI-gAranA ghara tame sAme chevADe cho, upazamarasanA dariyA cho, banAvavAnI ramatamAM rasa nathI. kAdavamAM hAtha-paga tamAruM bagADavAvALA ghaNA hatAM, che, chatAM tame ghAlavAnI vAtathI cItarI caDe che, ne gaTara pAse upazamabhAvanA dariyA cho. he nAtha! mAruM bIjA UbhA rahetA dhRNA thAya che. yauvanavaya pAmyAthI nahIM, mAro krodha ja badhuM bagADe che, chatAM huM ene A sahaja pheraphAra thAya che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 tattvasamAvezathI viSacarAga dUra thAya ema dharmanI apekSAe bAlyavayamAM jIvane daDhatara karato jaI yuvAna thAya, tyAM sudhImAM to viSayonA kAdava-kIcaDa ane gaTaramAM ramavuM gamatuM kAdavavagerene dhikkArato thai jAya. hatuM. gharane parivAranI anAdinI ramatomAM ramavAnuM basa e ja rIte viSayomAM jatAM manane prAraMbhe mana thayA karatuM hatuM. have chaThThI daSTi pAmyA pachI - parANe rokavuM paDe, ghaNuM khoTuM kyano vasavaso Ubho dharmayauvana pAme che. have e jIvane A badhI karavo paDene prAyazcitta vagere dvArA daMDa paNa Apavo bAlyakALanIceSTAomAM mAtra rasanathI ema nahIM, paDe. Ama thatAM dhIre dhIre TevAyeluM mana sahaja have to e ThaTha ya gamatI nathI. manane viSayomAM viSayo para dhRNA karatuM thaI jaze. kAraNa ke have dareka ghAlavuM eTale kIcaDamAM ghAlavA jevuM lAge... pravRttimAM viSayarAgano nahIM, tattvavicAraNAno unnata vicAradhArAmAM ramatA ane have A badhI samAveza thAya che. dareka prasaMga para vicAraNA paNa bAlIza vAtolAge, manane mAphaka jana Ave. AthI tattvanA samAvezapUrvakanI thAya. have sArI cIja ja e jIvano AtmavikAsa ekadama vadhI jAya che. dekhAya ke tarata manane thAya ke Aja mane anaMtIvAra tattvasamAvezathI viSayarAga dUra thAya durgatimAM rakhaDAvanAra che. tethI enA para zuM rAga ahIM prazna thAya, ke hajI amane viSayo para karavo? e ja rIte khoTI cIja dekhAya ke tarata thAya, dhRNA AvatI nathI, to ame hajI bAlyavayamAM cIja to je che, te che, TheSa karIne mArA manane kyAM chIe, to amAre hajI yuvAvayarUpe kALapAke tenI kALuM karuM? basa, Ama dareka sthaLe tattvasamAveza rAha jovAnI ne? dharmayauvana pAmIzuM tyAre sahaja thavAthI have khoTI kheMcapakaDa rahetI nathI. tucchano e AvI jaze. to te barAbarane! Agraha-kadAgraha-mamata raheto nathI. huMpaNuM ke ahIM samAdhAna A che - ke Ama badhuM kALa sAmA pratyenI arucike je upazamabhAvanA ghAtaka ke karmapara choDI hAtha para hAtha mukIbesI na rahevAya. che, tene have avasara maLato nathI. kALake karma to ja anukULa thaze, jo temAM pAMcamuM jayavIyarAya sUtramAM je maggAnusAriyA = puruSArtha nAmanuM kAraNa paNa joDAze. tethI viSayo mArgAnusAritA mAMgI che. te AtattvavicAraNArUpa game che, tattvavicAraNA phAvatI nathI, ema kahI che. AnuM sUtra che. "jagatanuM kAMI jovA jevuM nathI, besI na rahevAya. AraMbha-AraMbhamAM viSayo para je jovA jevuM che, te badhuM mArA AtmAmAM che." kRtrima vRNA UbhI karavI paDe. manane manAvIne paNa A bhUmikAvALA zrAvakanI paNa dinacaryA satata dharmavicAraNAmAM ene joDavuM joie. vAraMvAranA tattvavicAraNAthI pavitra thayelI hoya, e dukAne A abhyAsa pachI viSayadhRNA paNa sahaja thazene kamAvA tarapha lakSya ApavAne badale vadhu lakSya tattvavicAraNApaNa sahaja banI jaze. kAdavamAM enA para Ape ke mArA anIti karavAnA saMskAra hAtha nAMkhatA bALakane pahelA parANe kAdavamAMthI keTalA tUTe che? zrAvikA cUlo saLagAve tyAre yamana hAtha kheMcAvavo paDe, kevuM gaMdu lAge che, kevo gaMdo' Azrava-saMvaranI vicAraNAmAM ramatuM hoya. pApapara ityAdi kRtrima tirarakAra vacano saMbhaLAvavA paDe, dhRNA aruci UbhI thavAthI te vakhate paNa nirjarA ane avasare thappaDa mAravAdhirUpa kaDaka valaNa paNa kare. to UMcI bhUmikAe pahocelA sAdhu-sAdhvInI akhatyAra karavuM paDe. pachI e jema jema samajaNo to vAta ja zI karavI? thAya, tema tema 'A kharAba tarIkenA saMskArane Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 sAtamI prabhA daSTi viSayonuM vighAtaka che. pharIthI A sukhanuM ja pratipati draSTi rASpattiHq-- viroSaNa batAve che. A sukhavivekabaLathI arthAt sthaLaTUoDyAdi jJAnanA sAmarthyathI utpanna thayeluM che. tethIja haMmezA tattvapratipattiyutA vizeSeNa zamAnvitA // 170 // zamathI sArabhUta baneluM che, kemake vivekanuM phaLa ja dhyAnapriyA-dhyAnavallabhA vikSepodvegAt prabhA che zamabhAva. dRSTiH / prAyo-bAhulyena na asyAM-dRSTau rug-vedanA tattvasvIkAramAM ahaMnnakanuM daSTAMta ata eva hi| tathA tattvapratipattiyutA vizeSeNa evaM vivecana : A "prabhA' nAmanI dRSTi che. satpravRttipadAvaheti piNDArthaH // 170 // dhyAnapriya che. AmAM sUryaprabhA jevo bodha dhyAna sukhamasyAM tu jitmnmthsaadhnm| batAvyo che. chaThThI daSTimAM dhAraNA yogAMga hato. vivekabalanirjAtaM zamasAraM sadaiva hi // 171 // dhAraNA parva thAya, eTale dhyAna Ave. tethI A ___ dhyAnajaM sukhamasyAMtu-adhikRtadRSTAveva kiM ne dRSTimAM dhyAna yogAMga che. "roga" nAmano doSa dUra viziSTamityAha-jitamanmathasAdhanaM -vyudastazabdA thAya che. ahIM zArIrika nahIM, mAnasika rogaphiviSaya, tita viro-vivevAnijha zaMkA-kuzaMkA karavAno roga mukhyarUpe samajavAno jJAnasamarthottama mata vi zamaNA ja di. che. bhrama, saMzaya, ochuM AvI javuM. vagere mananA vivekasya zamaphalatvAditi // 171 // rogo che. e ja rIte tattvapara azraddhA, ArAdhanAmAM Ama mImAMsA nAmanA guNathI tattvavicAraka caMcaLatA vagere paNa mananA rogo che. dhyAnayogAMga banelA jIvanI chaThThI daSTimAM bhUmikA vicArI. have che siddha thaye, A badhA mananA rogo rahetA nathI, tethI sAtamI daSTi kahevAya che. (viroSamATe juo yogadaSTi roga doSaTaLe che. e ja rIte chaThThI daSTimAM mImAMsA samuccaya bhAga-1 pRSTha 186 tathA pRSTha 199juo) guNa khIlelo. have A dRSTimAM "pratiSatti" guNa gAthArtha "prabhA' daSTi prAyaH dhyAnapriya che. pragaTa thAya che. pratipatti = tattvano svIkAra. tethI ja A daSTimAM roga nathI. vaLI A daSTi tattva-vicAraNA kyano sAra che, e vicArelA tatvanI pratipattithI yukta che ane vizeSathI tattvano svIkAra. evo svIkAra ke pachI moTA devatA zamayukta che. 17 Ave ne upasarga kare, to paNa e svIkAramAMthI A daSTimAM manmathanA sAdhanane jitanAruM, Dage nahIM. vivekabaLathI udbhaveluM ane haMmezA zamathI malinAtha bhagavAnanA kALamAM ahaMka sArabhata baneluM dhyAna ja sukha hoya che. 171aaaa nAmanA zrAvaka hatA. daDha samyatvI hatA. vahANo TakArtha: prabhAdaSTi bahulatAthI dhyAnapriya che, laI sAgarakhepa karavAnIkaLelA. madhadariye parIkSA kemake vikSepathI uga thAya che. A ja kAraNathI karavA deva Avyo. deve kahyuM - tuM tAro dharma muka, A daSTimAM roga- vedanA nathI. tathA vizeSathI nahiMtara tArA vahANane uThAvI uparathI nIce pheMku chuM. tattvapratipattithI yukta che. Ama A daSTi paNa zrAvaka makkama hatA. eNe kahyuM - mAre mana to sa-vRttipadane lAvanArI che. A pippArtha che. A jinazAsana ja sarvasva che, prabhue pIraselA A adhikRtadaSTimAM dhyAnajanya sukha che, te tattva ja mArAmATe paramArtharUpa che. kevuM viziSTa che? te batAve che - AsukharAbdAdi- devaDagAvavA mathI mathIne thAkyo. paNa ema Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 upazamabhAva sarvatra zraddhA muke e bIjA je jine kahelA tattva che e ja samavasaraNastha jinadhyAna arthabhUta che. bAkI badhuM anarthabhUta che. A jina- dhyAnamAM utarI gayelAne bahAra-iMdriyodvArA zAsana ja sAra che, bAkI badhuM asAra che. AvA sukha-duHkhanA anubhava thatAM nathI, kemake mana koka tattvano manathI svIkAra sAtamI daSTino pratipatti ciMtanamAM garaka thayeluM che. hA, jo e vakhate pote nAmano guNa che. jema caMdana sAthe sugaMdha vaNAyelI khoTA dhyAnamAM hoya, to e dhyAnajanya tIvra che, to caMdanane choLo, bALoke vahero, e sugaMdhane duHkhano anubhava jarUra kare. e ja rIte zubhadhyAnamAM muke nahIM, ema A daSTivALA koI paNa saMjogamAM lAgelo hoya, to dhyAnaja tIvra sukhano anubhava tattvanA svIkArane choDatA nathI. kare. tame paNa AvA dhyAnano anubhava karo. dhyAna ' upazamabhAva sarvatra mATe sauthI uttama ane saraLa che samavasaraNamAM vaLI A daSTi vizeSataH zama-upazama- birAjatA ATha prAtihAryathI zobhatA, puSparAvarta bhAvathI yukta che. tethI ApaNe badhA ja saMjoga- meghasamadezanA detA jinarAjaparamana kendrita karavuM. prasaMgamAM upazamabhAvamAM rahIe chIe ke nahIM. e devoe cAMdI-sonA-ratnanAM traNa gaDhavALuM parIkSAdvArA pArakhI levAnuM rahe che ke ApaNe samavasaraNa UbhuM karyuM che. nava suvarNakamaLapara sAtamI daSTi pAmyA chIe ke nahIM. upazamamaya caraNa sthApatA sthApatA vihAra karI rahelA pravRtti e A daSTinI vizeSatA che. A upazama- bhagavAnane iMdra vinaMtI kare che, prabhujI! padhAro! bhAva e paNa tattvapratipattirUpa ja che. AnA bhavasamudra tarAvanArI dezanA daI amapara anugraha AdhAre AThamI daSTimAM pravRtti AvavAnI che. karo. bhagavAna birAjamAna thAya che, upara vizALa prabhA daSTimAM jIvane dhyAnanuM UMcAmAM UMcuM azokavRkSa che, enI nIce bhagavAnanI upara traNa sukha che. tattvadhyAnathI udbhavatAM sukhanI tole chatro jhUlI rahyA che, iMdro baMne bAju cAmara viMjhI cakavartInuM sukha paNa nathI AvatuM. zabdaAdi rahyA che. upara AkAzamAM devatAo divya nagArA viSayo para evo vijaya meLavyo che, ke have e vagere vagADe che. dhaDaDIma...dhaDaDIma... dhanananana. viSayo ene jarA paNa kanaDI zakatA nathI. viSayone devadrubhIno A nAda badhAne dezanAmAM padhAravA avagaNavA ene tuccha - daSTithI jovAnI preraNA karI rahyo che. prabhunI mAlakoza Adi rAgamAM keLavAyelI manovRttinA kAraNe enA dhyAnamAM vahetIdezanA pravAhamAMdevo vAMsaLI vagerethI divyaviSayo vikSepa pADI zakatA nathI. enuM eka e dhvanino sUra pUrAvI rahyA che. uparathI pAMceya varNanA paNa kAraNa che, ke A dhyAnavakhate jIva eTalI maghamaghAyamAna thatAM puSponI jharamara jharamara vRSTi jabarajasta sukha-lezyA anubhavato hoya, evI thaI rahI che. ane cArekora eno pamarATa phelAi apUrva AnaMdadhArAmAM lIna banelo hoya che ke te rahyo che. bhagavAna siMhAsana para birAjamAna che, vakhate bahAra zarIravagerenuM zuM thaI rahyuM che, teno ratnonI bhAta-bhAtanI DIjhAinothI jhaLahaLatAM khyAla paNa raheto nathI. e vakhate e mokSasukhanA e siMhAsana para birAjita thaI bhagavAna mAlakoza seMpala jevuM sukha anubhave che. bhagavAna ghora vagere rAgamAM puSkarAva megha samI dhArAe dezanA upasargomAM paNa aDIkhama UbhA rahyA, te A daI rahyA che. bhagavAna pharamAvI rahyA che - are ! anubhavanA baLapara. abUjha ! jarA bodha pAma ! bodha pAma ! Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 caMDakAsiyAne bhagavAne bujajhabujajhacaMDakAsiyA prAtihAryo. A dhyAnathI abhuta sukhAnubhUti thaI kahyuMne caMDakAsiyAnA jJAnaparanA paradA haTI gayA. zake, paNa te to ja zakya bane, jo viSayomAMthI AvaraNo dUra thayA. pUrvabhavamAM sAdhunA bhavamAM eka sukha meLavavAnI ceSTA baMdha karIe. kSullaka sAdhu para roSakarI ene mAravA doDyo. e viSayo bhayaMkara lAge krodhanA A kusaMskAre Aje huM daSTiviSa banI A daSTimAM evo viveka spaSTa thayo che, ke sAkSAt bhagavAnane paNa DasavA dhasyo! arara ! zabdAdi viSayo tuccha che. kAyAnI mAyA kAramI mArA jevo nIca-napAvaTakoNa? basa caMDakosiyo che, iMdriyo, viSayo, SAyo, badhA AzravasthAno bodha pAmI gayo. hovAthI heya che. jinabhakti, sAdhu sevA, upazamabhagavAna mane paNa pharamAvI rahyA che - he bhAvavagere saMvara-nirjarAsthAno hovAthI upAya abUjha ! bodha pAma! bodha pAma ! huM paNa che. eTale jyAre eka bAju iMdriyanA viSayo caMDakAsiyA jevo kodhiyo chuM ! tIrthaMkara nahIM, to upasthita thAyane bIjI bAju jinabhaktivagereno tIrthaMkaranA zAsananI ghora avahelanA karI rahyo chuM! prasaMge upasthita thAya, to tyAM jema viSTA ane have mAre bodha pAmavAno che. bhagavAna kahI rahyA miSTAnna vacce spaSTa bheda samajAya che, tema be vacce che ke je huM anaMtA jIvone nathI maLyo, te huM tane spaSTa bheda samajAya. maLyo, to te maLyAnI vaDAi zI, jo tuM evo ne jema ukaraDA pAsethI jatAM sahaja udvega thAya, evo abhAgiyo rahI jAya. ane udyAna pAsethI jatAM sahaja umaMga AvI jAya. AvA dhyAnamAM UtarI gayA pachI, bahAra zuM ema kAyAmATe kAma karavAmAM sahaja udvega AvI thAya che enI koI gatAgama rahe kharI? jAya ane AtmAnA kAryamAM sahaja umaMga AvI bhagavAnanA atizayo para dhyAna karo. jAya. bhagavAnanA cAra atizayo janmathI hatA. jema ukaLatA pANImAM pratibiMba na paDe, bhagavAnanuM zarIra suMdara, vagara snAne svaccha, paNa TharelA pANImAM pratibiMba paDe, ema parasevA, mela, roga vinAnuM! prabhunI lohI vagere viSayothI ukaLatA hRdayamAM tattvanI chAyA paDatI dhAtuo paNa suMdara, abibhatsa ! bhagavAnanozvAsa nathI, paNa upazAMta thayelA hRdayamAM ja tattvanI kamaLanI suvAsane Takkara mAre evo ! bhagavAnanA chAyA paDe. AhAra- nihAra paNa adazya! A janmathI basa A ja satata AtmamaMthana cAlavuM atizayo. e ja rIte karmanAza thaye pragaTelA joie. satata manamAM ukyA karavuM joie ke viSayo agyAra atizayo ane devoe prabhunA prabhAve ja mAtra asAra nathI, paNa sAthe bhayaMkara paNa che. e karelA ogaNIza atizayo, ema cotrIsa jeTalA sohAmaNA lAge che. tethI kAMIka vadhu gaNA atizayonuM dhyAna karo. devonA ogaNIza bihAmaNA che, ema satata lAgyA karavuM joie. atizayomAM paNa traNa vibhAga (1) bhagavAna tethI ja sAdhune jeTalI kapaDAvagerethI TApaTIpa vadhu vihAra kare tyAre thatAM atizayo. (2) bhagavAna thAya, teTalo rAga poSAto dekhAto hovAthI aniSTa dezanAvageremATe sthiratA kare te vakhatanA atizayo lAgyA kare. Ama rAga ane viSaya-kaSAyo satata ane (3) bhagavAnanA bhAmaMDala vagere ATha mAranArA lAgyA kare. tethI jevuM mana e tarapha javA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvanA svIkAra-dhAraNAthI dhyAna [265 jAya, ke tarata aMdarathI breka lAgI ja jAya. paLe hatI, to bIjI bAju e bodha-mImAMsAnI paLa A rIte breka mAravAnI che. managamatuM dekhAya, dhAraNA hatI. bodha karyo ne pachI bhUlI gayA. tyAM rAgaupara breka ane aNagamatuM dekhAya, tyAM tattvavicAraNA karI to kharI, paNa khare TANe ja kheda upara breka. A rIte viveka daSTi Ave, to vismRta thai, to e zA kAmanI? mATe dhAraNA viSayAdi sukho jAya, ne dhyAnajanya sukha khUba jarUrI. e dhAraNAnA baLapara to sAtamI anubhavAya. daSTimAM dhyAna upalabdha thAya che. eka bAju tattvanA svIkAra-dhAraNAthI dhyAna mImAMsAnA baLapara tattvasvIkAra ne bIjI bAju A vivekapara ja tattvapratipatti-tattvanA dhAraNAnA baLapara dhyAna. paNa dhAraNA Ave che svIkAranI buddhi UbhI thAya. zreNike A tattva- svAdhyAyanA baLapara. pUrvanA mahApuruSo pratidina pratipatti UbhI karelI. dareka prasaMgamAM mArA agyArasaMgano svAdhyAya karatAM hatAM. kema? toke bhagavAne je kahyuM che, te ja sAcuM che. A svIkAra asthimajjAvat dhAraNA thaI jAya, to tenA para buddhi rAkhelI. mATe ja koNike jelamAM pUryA to dhyAna sulabha bane. tethI ja kahevAya che ke garatha paNa svastha che, mArA bhagavAne saMsAra asAra che, gAMTha ne vidyA pAThe. pATha eTale moDhethI spaSTa koI koInuM nathI, ityAdi je kahyuM te ja sAcuM che, uccAraNapUrvaka pATha-svAdhyAya karavo. A rIte eraTaNa cAlu rAkhyuM. zarIra para mIThApAyelA koraDA pATha karo to vidyA Take. pachI e varaso varasa cAle, viMjhAya che, to paNa samatAbhAvamAM che. mArA tyAre dhAraNA thAya. bhagavAne kahyuM che ke "jIve karelA karmo bhogavavAnA vyAkhyAnazravaNa paNa A dhAraNApUrvaka thavuM che, temAM bIjo koI aparAdhI nathI. mArA bhagavAne joie. kayA viSaya para vyAkhyAna zaruM thayuM ? mane meMkarelAkarmo mAre bhogavavA paDaze, ema kahyuM vyAkhyAnakAre e viSayamAM kyA muddAo kahyA? che, te barAbara ja che.' koraDA mAranAra kadAca e badhAnuM anusaMdhAna cAlavuM joie. vacce khacakATa anubhave, to zreNika ene AzvAsana Ape viSayAMtara thAya, tyAre paNa pUrvanA viSaya para coMTa che "tuM zA mATeDare che? A koraDA tuMnathI mArato ke to rahe ja. Ama viSayo magajamAM utare, pachI koNikanathImarAvato, mArA karmo mAre che - marAve dhAraNA Ave. e dhAraNA para dhyAna Ave. che. vaLI emAM mArA karmono paNa zo vAMka, kemake dhyAna ne vivekanA baLapara A daSTimAM e paNa kaMI ema nema TapakI paDyA nathI. meM ja zamabhAva-prazamabhAva paNa AvyA vinA rahe nahIM. kharA-khoTA kAma karyA che. tethI emAM vAMka-doSa phodha vagerenA kAraNe thato ukaLATa have raheto na mAro che. tuM zAno muMjhAya che?' bhagavAnavANIpara hovAthI ane kSamA-namratAvagere svabhAvabhUta thatAM AvI tattvapratipattino guNa keLavelo. mATe ja jatAM hovAthI upazamabhAva-prazamabhAva Ubho thavA zreNikane A badhA kaSTo mATe koi viSAda nathI. mAMDe. zamabhAvanI prApti mohamUDhatA gaI te sUcave Ama tattvano svIkAra karanArane vivekanuM eka che. A samabhAva dhyAnanI kamANI che. ane adbhuta baLa maLe che, je tene dareka paristhitimAM AtmAne sukhAnubhUti karAve che. muninuM A sukha svastha rAkhe che. svavaza che. mATe ja zreSTha che. ahIM tAttvika sukhachaThThI daSTimAM eka bAju bodhapara mImAMsA duHkhanI vyAkhyA kare che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 vizrva- vaLI, sarvaM paravazaM duHkhaM sarvamAtmavazaM sukham / talu samAsena nakSaLa suvayuddhoH ||%0rA sarva paravAM duHvuM-tadrukSaLayoAta, sarvamAtmavshN sukhamata eva hetoH / etaduktaM muninA smaasensaMkSepeLa, nakSaLa-svarUpa, mughalu: vavoritio7rA gAthArtha : TIkArya : duHkhanA lakSaNathI yukta hovAthI paravarA badhuM ja duHkharUpa che. ane sukhanA lakSaNathI yukta hovAthI ja Atmavaza badhuM ja sukharUpa che. munie te A ja sukha-duHkhanuM saMkSepathI lakSaNa batAvyuM che. duHkhanI TUMkI vyAkhyA parAdhInatA vivecanaH sukhaduHkhanI TUMkAmAM TUMkI vyAkhyA ja A che, jyAM jyAM parAdhInatA che, tyAMtyAMdu:kha che. jyAM jyAM svAdhInatA che, tyAM tyAM sukha che. viSayothI sukha mAno, to viSayonI parAdhInatA svIkAravI paDe, kemake viSayonI prApti jIvanI icchAne AdhIna nathI, jIvanA kabajAmAM nathI. jyAM sudhI puNya che, tyAM sudhI e maLe che. paNa puNya paNa kAyama TakatuM nathI. khalAsa thatuM jAya che. tethI viSayo ke viSayo lAvanAra puNya, baMne jIvAdhIna na hovAthI ja jIva e bAbatamAM parAdhIna che. have A parAdhInamAMthI sukha meLavavAnI icchA thayA pachI pUrI thAya ja tevo niyama na rahevAthI jIva duHkhI duHkhI thaine ja rahevAno. tethI ja kahyuM che ke jagatanA tamAma saMyogo anitya che, nAza- viyogathI joDAyelA che. maraNanI poka tyAM ja paDe che, jyAM janamanA vAjA vAgelA. viziSTa puNyodaye jIvanabhara sAthe rahenArA paNa viSayo aMte maraNa pachI sAtha choDI de che. to maraNa vakhate sAthe nahIM AvanArA viSayo maratAM jIvane vadhu duHkhI kare che. Ama paravastunI AkAMkSA ja jIvane duHkhI kare che. mAtra ema nahIM, yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 dIrghakAlIna-paraMparA UbhI thAya e rIte duHkhI kare che. kasAinA bokaDAne mevA-lIluM ghAsa khAvA maLe, paNa enuM pariNAma zuM ? hRSTa-puSTa thAya eTale karapINa hatyA. kevuM duHkha ? kevI vedanA? are ! A to sthUla vAta thai. jemAMthI sukhanI kalpanA karelI, te na maLe ne duHkhI thavAnI vAta to pachInI che, paNa sUkSmatattvanA jANakAra sujJapuruSo to kahe che ke tamAre parAdhIna sukha bhogavavA mATe tatkAlamAM-vartamAnamAM paNa para=bIjA tarapha jovuM paDe ! paratattvanI dADhImAM hAtha ghAlI sukhI thavAnI ceSTA ja tattvajJAnIne mahAduHkharUpa lAge. mahArAjAdhirAja bhAkharIno TUkaDo meLavavA bhikhArInI dADhImAM hAtha ghAle, ene manAve, enA jevI A apamAnajanaka-duHkhadAyaka sthiti lAge. parApekSa sukha meLavavA janArAonI hAlata kevI che, zeTha-zeThANI paise Take sukhI, moTarabaMgalo badhuM che, paNa yuvAna dIkaro akasmAtamAM gujarI gayo. badhuM sukha havA havA.... thai gayuM. kema ke dIkarAnA hovApara sukha mAneluM hatuM. have karoDo rUA., baMgalo, moTaragADI badhuM ja duHkharUpa kaSTarUpa lAge che. A che paravazatAnI rAmakahAnI ! mIrAbAIne rANAe jherano pyAlo mokalAvI kahyuM - tArA bhagavAne A mokalyo che. lo pI jAva. mIrAe mahelAtamAM ke rAjasattAmAM ke jhara-jhaverAtamAM are jIvatAM rahevAmAM paNa sukhanI klpanAkarInahatI. kemake A badhuM parakIya che. parakIya jo sukha devAnI tAkAta nathI dharAvatuM, to duHkha devAnI tAkAta paNa kyAM enAmAM che ? A tattvavicAraNA hatI. mATe ja mIrAbAI jherano kaToro gaTagaTAvI gayA. jyAMthI sukhanI kalpanA nathI, tyAMthI duHkhanI paNa saMbhAvanA nathI rahetI. paranI apekSA choDavAnI che, kemake tyAM sukhanI kalpanA mAnIne aMte duHkhI thavAnuM che. tethI ja Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 sukhanI TUMkI vyAkhyA - svAdhInatA AryadezamAM tyAga-saMtoSa-ochAmAM calAvavAnI mAthAkUTa hoya. paiso Take nahIM, patnI tamAruM mAne vRttine pradhAnatA ApavAmAM AvI hatI. jeTalI nahIM. bhoga bhogavavAnuM puNya hoya, to koI tamArI vadhu vastuonI apekSA karo, eTalI vadhu vastuo vAta sAMbhaLe evuM Adeya puNya na hoya. eTale bhegI karavAnuM mana thAya. emAMthI ekAda paNa duHkhI thavAnuM to UbhuM ja rahe. ne tame kaMI e apekSA saMtoSAI nahIM, to aMte bAkI badhuM puNyamAM pheraphAra karI zako nahIM. parabhavamAMthI jeTaluM barAbara rahevA chatAM duHkhI duHkhI thaI javAnuM. ne jevI khAmIvALuM puNya lAvyA ho, teTaluMne tevI 'vastuo jeTalI ochIteTalI parAdhInatA ochI- khAmIvALuM maLe. duHkha ochuM A hisAba rAkho. puSyApekSA hevaMsueparavasthitanA sukhanI TUMkI vyAkhyA- svAdhInatA tatazakuvaitAniyataH 273 paravaza badhuM duHkharUpa che. je Atmavaza che, pukhyApekSatti hevamunItyA sue paravAM svAdhIna che, te ja sukha denAru che. Ama AtmajJa sthitaM- puca paratvatA tatazakuvaita, tattamATe sukhasvAdhIna che. tethI ja mAthe sagaDI mukAvA kSattiyoti: taei dhyAna tAttvi surNamu, chatAM gajasukumAra masta che, potAne sukhI mAne mA2AyattatvamaviyogamatrikatvAhiti 27 che, kemake emaNe gaNita mukyuM, sukhakemAM zarIramAM gAthArtha: Ama puNyApekSa sukhapaNa paravaza ke AtmAmAM? zarIra to jaDa che. te kevI rIte ja che ema nizcaya thAya che. tethI te duHkhanA cetanya-tattva ja anubhavI zaktA sukha-duHkhane lakSaNathI yukta hovAthI duHkharUpa ja che. anubhavI zake? mATe sukha caitanyamaya AtmAmAM TIkArya Ama kahelI nItithI puNyApekSa ja che. ane mAro deha bhale baLe! enuM baLavuM - na sukha paNa paravaza ja che, kemake puNya paNa pararUpa baLavuM mArA hAthamAM nathI, paNa emAM mAro AtmA ja che. tethI te sukha paNa duHkhanA lakSaNathI yukta baLato nathI, Atmagata sukhane UnI AMca hovAthI duHkharUpa ja che. tethI Ama nakkI thAya che, AvatI nathI. tethI mAre to zarIra baLe paNa kedhyAnathI utpanna thanAruM sukha jatAttvika che, kemake AtmAne to ujANI ja che. te parAdhIna nathI ane karmanA viyogamAtrathI utpanna svavaza sukhamAM A mastI che. AmAM thAya che. bahAranA koi tattvanI apekSA nathI, koi tattvanuM puNyApekSa sukhaduHkharUpa moM jovAnuM nathI, koinI rAha jovAnI nathI. vivecanaH vAlIrAjAnA pUrvaja rAjA vidyAdhara bahAranA koine manAvavAnuM nathI, bagaDatA hatA. vidyAprabhAve vimAna banAvI jai rahyA hatAM. aTakAvavAnI mAthAkUTamAM paDavAnuM nathI. sudhare ke tyAM mAnuSottara parvata pAse vimAna aTakI gayuM. te bagaDe tenI koi paMcAta nathI. hA, A svavaza vakhate e rAjA vicAre che ke vimAna kema aTakyuM? sukhavALAne to puNyanI paNa apekSA nathI. cokkasa mAruM puNya khuTyuM. pUrvabhave puNya puNyabaLe sAmagrI maLe, to sukha lAge. paNa upArjeluM, paNa khAmIvALuM. pazya khAmIvALuM puNyano paNa kyAM bharoso che? vaLI be puNya kema? cokkasa meM jinabhakti khAmIvALI karelI. sArA-sAjA maLe, to be puNya nabaLA-mAMdA have e bhUlanuM parAvartana na thAya, te mAre jovuM maLe. rUpa-Arogya sAruM maLe, to paiso-patnImAM joie. eTale ke mAre bhagavAnanI UMcAmAM UMcI Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 bhakti karavI che. paNa UMcAmAM UMcI bhaktino artha meLavavAnI apekSA choDI do. samajI lo, bahAra che jinAjJAnuM pUrNatayA pAlana. A ja bhAvastava devalokanI apsarA maLeke, ratnamahelamaLeke vAvaDI che. A bhAratavarUpa jinAjJApAlana to ja thAya, maLe e ApaNA hAthanI vAta nathI, paNa kazuM paNa jo bhagavAne je - jemAM pApa kahyA che te-te maLeke bane, daSTi kevI rAkhavI?te ApaNA hAthanI choDavAmAM Ave. Ama badhA pApa choDavA joie. vAta che. DAhyo mANasa e ja gaNAyake je potAnA ane badhA pApa choDavA hoya, to Akho saMsAra hAthanI vAtana hoya, enI ciMtA-paLojaNa choDI choDavo joie. basa A vicAradhArA para e potAnA hAthanI vAtamAM ja prayatnazIla rahe. rAjAe dIkSA laI lIdhI. suvataroTha pauSadhamAM kAusagga-dhyAnamAM hatA dhyAnajanya sukha svAdhIna ne coro AvyA. paNa zeThane coro zuM kare che, tenA Ama puNya paNa paravaza che. sukharUpa nathI. para najara ja na gaI, kemake e potAnA AtmatAttvika sukha dhyAnamAM ja che. kAyotsarga karyo tattvanA dhyAnamAM hatA. tethI ja tyAM hAyavoI thaI eTale kAyAne vosirAvI dIdhI. vANIne vosirAvI nahIM. mauna pakaDyuM. manane paNa vosirAvavAnuM. paNa e ayodhyA AvyA pachI sItAjIne bIjI kevI rIte bane? to ke manane bhaTakatuM baMdha karI rANIo pUche che, tame ATalA divasa rAvaNanI tattvamAM lagADI devAmAM Ave. laMkAmAM rahI AvyA. rAvaNa roja maLavA Avato rAvaNa sItAne rAmathI alaga karI zake, paNa haze. to jarA kaho to kharA ! rAvaNa kevo hato? sItAnA manamAM rahelA rAmane kADhI zake nahIM. tethI sItAjIe kahyuM - mArI balA jANe!meMkadIrAvaNa ja sItA game tevI sthitimAM prasanna rahI zake. sAmuM joyuM ja nathI. sADA traNa hAtha dUranI bhUmi ema tattvajJa vyaktine bahAranA sukha- jovA jeTalI ja daSTi khulI rAkhI huM to mArA rAmanA sagavaDa-bhogothI - sukhanA sAdhanothI alaga karI dhyAnamAM hatI. Avo pratApI-ojasvI rAvaNa zakAya, paNa tenA manamAM rahelA dhyAnaja sukhane vAraMvAra sAme Ave chatAM 'e kevoka che? te jarAka alaga karavAnI tAkAta koinI nathI. emAM joI lauM?' evI jarA paNa utkaMThA ya na jAge, mastarAmane pachI bahAranI koi paravA rahetI nathI. e kyAre bane? kaho ke, potAnA iSTa dhyAnamAM sulatAe bhagavAna mahAvIrasvAmInA dhyAnamAM masta rahevAthI ja A saMbhave ! ja manane parovI lIdheluM, tethI ADoza-paDozanA sthUlabhadrajI paNa kozA vezyA sAme aDaga loko ghaNuM ya kahe ke cAla brahmAne jovA, viSNune rahI zakyA A dhyAnanA ja pratApe. sAme eka jovA, mahezane jovA. are sAkSAt pacIzamAM vakhatanI priyatamA, atyAre paNa anukULa ane tIrthakarane jovA... chatAM sulasA jatI to nathI, potAne pigaLAvavA lAkhavAnAkaratI kozAvezyA jovAnI koi utkaMThA paNa rAkhatI nathI. kemake jAta-jAtanA nAcagAna- hAva-bhAva kare, chatAM manomane dhyAnamAM bhagavAnane jovAmAM ghaNo AnaMda lAva jarA jouM! kevI nAce che? ke lAva A prema maLato hato. sAco che ke banAvaTI e jouM! AvA koI vicAra vAta A che, AtmAne svastha ane manane sthUlabhadrane ukyA nahIMpote aMdaranA koka sthira rAkhavuM hoya, to paramAMthI AnaMda-sukha agocara dhyAnamAM lAgI jatAM haze tyAre ja A Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnano hetu nirmaLa bodha 269 zakya banatuM haze ne ! eka vAta manamAM besI hoie chIe. paNa je sAdhuo A rAga-dveSanA gayelI, je sukha aMdara- AtmadhyAnamAM - lepaDAthI potAnA bodhane dUra rAkhe che. teone AtmavazatAmAM che, te paramA-parAdhInamAM- nirmalabodha prApta thayo kahevAya. ane enI ja kharI bAhyamAM nathI, ujaLAM cAmaDe maDhavA mAtrathI kaMI kiMmata che. ema to ApaNe anaMtIvAra cAritra aMdaranI gaTara badalAtI nathI, bahAranA A lIdhA. sADA navapUrva sudhInA Agamano bodha gaTarakalAsamAM mana laI javA karatAM aMdaranA meLavyo, paNa saMsArabhramaNamAM jarAya ghaTADo thayo gaMgAklAsamAM na laI jAuM! nahIM, kemavAruM! AzaMsA vagerenA durgadhamayaraMgothI - sAdhu thAya, eTale daSTi badalAi jAya, ApaNA bodhane kaluSita karI nAMkhelo, vikalponA bahAranA kAyA vagere potAnA na lAge, kSamA vagere ravaiyAthI DahoLI nAMkhelo. potAnA lAge. tethI jyAM jagata krodhanI kharIdI jyAre jIva mahAtmAnI bhUmikA pAme che, karatuM hoya, tyAM sAdhu kSamAnI kamANI kare eTale ke nirmaLa cokhI daSTine pAme che, tyAre te enI daSTi dhana ke parivAraparathI khasI gaI che. nirmaLabodha pAme che. A nirmaLabodha thayA pachI dhyAne rani vothe saraiva dimadAtmanAm mahApuruSo nirmaLa dhyAna pAme che. A dhyAna mAtra kSaprayatna che sA nyAmeva dii74 mananI ekAgratArUpa nathI, emAM manasAthe vacana dhyAnaM nirmane vo-spaSTayoparAmasamulya yoga-kAyAyoganI sthiratA paNa jarUrI che. prabhunA sati zimityaE-sarveva di mahatmina-munInAmu, stavananI kaDIlalakAratI vakhate mana temAM parovAyeluM taveva prativastUpamAda kSaNaprathama prema-sva hoya, gadgadbhaTha sumadhura svare gIta gavAtuM hoya, ne sA nyA,mevadita thAvasthopattei 274o te kaDInA bhAvamujabanAM saheje hAtha-moMnA gAthArtha : nirmaLabodha prApta thaye abhinaya vyakta thatAM hoya, tyAre traNeya yogathI mahAtmAone haMmezA dhyAna prApta thAya che. dhyAnamAM che. evI ja rIte zeleSIkaraNa kriyAvakhate kSINaprAya maLavALuM sonuM haMmezA kalyANarUpa ja manavagerenA yogono nirodha thAya che. to tyAre mana hoya che. ja na rahevAthI mananI apekSAe ja gaNAtuM dhyAna TIkArtha spaSTa kSayopazamathI utpanna thayelo kyAMthI hovAnuM? tyAM yogazatakamAMhyuM che kAyAnI hovAthI nirmaLa banelo bodha hovAthI munione evI sthiratA ke sUkSma kAyayogano paNa nirodha haMmezA dhyAna hoya che. A ja vAta prativastRpamAthI thai jAya, A ja dhyAnarUpa che. mATe mananI batAve che - kSINaprAyamaLavALuM sonuM haMmezA ekAgratA mAtrathI dhyAna nathI. koI paNa kiyA kalyANarUpa che, kemake tevI avasthA upapanna thai mana-vacana-kAyAnI te kiyAmAM ekAgra dattacitta che. upayogapUrvaka thAya, to te dhyAnarUpa-yogarUpa che. dhyAnano hetu nirmaLa bodha paDilehaNa ke pratikamaNa kyiA paNa A hisAbe vivecanaH sAdhune dharmadhyAna sulabha kahyuM che. dhyAnarUpa banI zake. mATe vaDIla sAdhuo nAnA kemake sAdhune nirmaLabodha thayo hoya che. alabatta, sAdhuone patravageremAM hitazikSA lakhatAM ke bodha haMmezA nirmaLa hoya, paNa ApaNe emAM 'jJAna-dhyAnamAM ujamALa rahejo.' ahIM jJAnathI rAga-dveSanA raMgo lagADI ene kaluSita karatAM svAdhyAyarUpa jJAnaprakAra levAno che. paNa dhyAna Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 cogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 eTale zuM? to ke sAdhudharmanI cIvaTabharelI dareka (pAThAMtare tattvamArge) AgaLa vadhanAra mahAnubhAva kyiAo! basa A baMnemAM udyamavaMtA rahevAnuM che. sampravRttinA sthAnabhUta asaMgAnuSThAnane pAme che. kriyAmAM mane evuM lagADI dIdhuM hoya, ke te kAraNake tevA prakAranI svarasapravRtti thatI hoya che. dareka kriyA to dhyAnarUpabane, paNa kriyA pUrI thayA anAgAmipada = mokSa, ke jyAM nityanivAsa che; pachI paNa enI suvAsa haiyA para phelAyelI rahe. tyAM sudhI pahoMcADanAro je mahAmArga che, te A jJAna-kriyA ja jJAna-dhyAnarUpa che. A mahAmArgamAM prayANarUpa A asaMgAnuSThAna che. bemoLA paDe, ochA thAya, to samayaphAjala bace, satravRttinA sthAnabhUta asaMgAnuSThAna ke jemAM mAtrakuvikalponI paraMparA ja UbhI thAya. vivecanaH dhyAnano mArga sattvano mArga che. manane navaruM pADo, to A badhI dhamAla che. mATe ThaMDI-garamI, bhUkha-tarasa, DAMsa-macchara vagere manane jJAna-dhyAnamAM ja satata parovAyeluM rAkhavuM pariSahothI kAyara bananAro kiyAmAM citta coMTADI joie. mahAtmAone AvuM dhyAna sulabha che, zakto nathI. bahu ThaMDI lAge che, ahIMto bahu garamI kema? to ke jema khANamAMthI nIkaLeluM azuddha sonuM che, ke are ! maccharo khuba karaDe che, ityAdi tApa-esIDavagere prakriyAthI nirmaLa thatuM thatuM vicAromAM satata mana kheMcAyeluM rahe, to te-te nezanala riphAinarIomAM soTacanuM sonuM ane pachI kriyAmAM ekAgratA kyAMthI AvavAnI? dhyAnamAM e haMmezA kalyANa zubhamAM ja upayukta bane che. to mAraNAMtika kaSTa - upasarga Avye paNa tema A mahAtmAo paNa tathAvidha zubha spaSTa casavAnuM-khasavAnuM nathI. manane haTAvavAnuM nathI. kSayopazama pAmI evI nirmaLatAne pAmyA che, ke maccharanA gaNagaNATathI DaranAro siMhanI garjanAmAM have emanuM mana sadA kalyANakArI zubha dhyAnamAM kevI rIte TakI zake? e ja rIte, niH sarvajIva jarA ja upayukta rahe che. anukULatA, sukha-sagavaDa ke lobhAmaNI lAlaco (pUjyapAda gurudevazrIe ApelIvAcanAnAM dekhAya ke tarata ja te tarapha taNAI javAno. bhagavAna pU. kalparatna vi. mahArAje karelA avataraNanA mahAvIra svAmIne saMgame eka rAtamAM karelA vIsa AdhAre gAthA 91 thI 174 sudhInA taiyAra karelA mahA-upasargomAM moTA bhAge pratikULa hatA, to meTaranuM A vivaraNa ahIM pUrNa thAya che.) keTalAka anukULa, lalacAvanArA paNa hatA. pravRtti hAiphanuSThAnasaMjitabhA apsarAo lalacAvavA AvelI, to deva jANe mahApathaprathAI vanAmipalAva6mAchalA prasanna thaI A sAdhanA-aDagatAnAM inAmarUpe pravRtti vaMda-(paSiI.) tattvamavimi- varadAna ApavA mAMge che, evo paNa dekhAva thayo. tyAdi manuSThAnanaMtiM vartata tathAsvarakSayvRtta paNa bhagavAna e badhAmAM lalacAyAnahIM, to cheka mahApathaprathA cakranuSThanamAM anAmipalAva sudhI pahoMcIrAkyA. vizvAmitra jevA ghaNA sAdhako nityapadaprApakamityarthaH // 175 // AmAM phasAI gayA, to sAdhanA aTakI paDI. mATe gAthArtha ahIM asaMgaanuSThAna saMkSita sattvamArge AgaLa vadhavAnuM kahyuM. sa-vRttipada che, ke je mahApathapara prayANarUpa che athavA tattvamArge = tattvaprAptinA mArge ane anAgAmipadane lAvanAruM che. AgaLa vadhanAra mahAnubhAva chevaTe uttamatattvarUpa TIkArya A prabhASTimAM sarvamArge asaMgaanuSThAna pAme che. saMsArano mArga atattvano Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAMtavAhitA 211 che, kemake emAM AtmasvarUpane anukULa kazuM ja ziva chuvAdhvatiyojimiyatehadAra7ddA prApta thatuM nathI. paisA parivAra ke pratiSThA parApekSa prazAvAditAsaMzaM-sAMyAnAM, vimAnache. puNyApekSa che. ane tethI ja duHkharUpa che. rakSA-vauddhAnAM, zivavarma-zavAna, dhRvAdhyAvinAzI che. durbhAvonuM janaka che. rAgadveSanI vRddhi mahAvratinAM, ti-pad froff hokaranArI badhI pravRttio paramatattvathI dUra laI Dasapanuniitai27ddA janArI che, jyAre AtmasvarUpa prApaka dhyAnavagere, A asaMgaanuSThAnane anya darzanakAroe audAsinyabhAvavagere tattvano mArga che. A mArge judA judA nAme ApelI mAnyatA have batAve che. AgaLavadhanArane saspravRttinA sthAnabhUta asaMga- gAthArtha TIkArya sAMkhyo ane prazAMtaanuSThAnanI prApti thAya che. kAraNa ke have e vAhitA kahe che. bauddho vibhAgaparikSaya kahe che. mahAnubhAvanI pravRtti te-te pravRttimATe atyaMta zaivo zivava" kahe che. mahAvratiko dhuvAdhvA kahe rucivALI- AMtarika ja uThatI pariNatithI ja thatI che. AmayogIovaDe asaMgaanuSThAna kahevAyuM che. hoya che. arthAt have tenI pravRttimATe bAhya prazAMtavAhitA gurUpadezake zAstrapreraNAnI paNa jarUrata rahetI nathI. vivecanaH sAMkhyadarzanakAro A asaMgaA tathAsvarasa che. eTale ke te pravRttimATe atyaMta anuSThAnane prazAMtavAhitA kahe che. prazAMtavAhitA anukULa UThato aMdarano svayaMbhU rucibhAva che. je rAga-dveSAtmaka kliSTa pariNAmo-bhAvonA kSaya ke kriyAmAM rucibhaLe, te kriyA vadhu rasavALI-svAdiSTa kSayopazamathIke upazamathI cittanA vizuddha thayelA thAya. AlhAdaka bane. pachI emAM kriyAnA uttama saMskArarUpa gaNAya che. athavA je vizuddha cittaphaLa maLavAnA bhAvikAlIna AnaMdanI vAta rahetI saMskAra che, te ja prazAMtavAhitA che. rAga-dveSa ja nathI, e kyiA ja atyaMta AnaMdadAyaka banI jAya jIvamATe mukhyatayA saMgarUpa che. cittasaMskArane che. Ama kriyAnA phaLanI AzA-icchA jeTalo azuddha karanArA tattva che rAga ane dveSa. e jema paNa saMga na rahevAthI e asaMga anuSThAna bane che, jema ghasAtA jAya, tema-tema cittasaMskAra vizuddha ke jeno chevaTano cheDo che mokSa, ke jyAMthI pAchA banatAM jAya che. mATe asaMgaanuSThAna prazAMtaAvavAnuM nathI. asaMgaanuSThAnamAM anuSThAna jeTalo vAhitArUpa ja che. je Ave che, jevuM Ave tevuM paNa saMga che, te paNa chUTI javAthI mokSamAM pUrNa sahajabhAve jarAya pratibhAva manamAM paNa Ubho asaMgatA AvI jAya che. ane pUrNa AnaMda prApta karyA vinA apanAvI levAnI A vRtti che. thAya che. tyAMthI pAchA AvavAnuM nathI, enuM eka caMcaLatA, udhAmA, becenI - A badhAnuM kAraNa tAtparya e paNa che, ke e adbhuta AnaMdamAM lIna che rAga-dveSa. e bethI pIDAyelo jIva duniyAnI thayelA jIvane duniyAnA koI saMga prati pachI sArI narasI vastu, sArA-narasA prasaMga ke sArIkyAreya paNa AkarSaNa ja na rahetuM hovAthI e saMga narasI vyaktio tarapha tevA-tevA gamatA tarapha pravRtti ja thatI nathI. Ama e AnaMdamAMthI aNagamatA bhAvonA AvegamAM taNAya che. pAchA pharavAnuM rahetuM nathI. duniyAnA e vastu-prasaMga-vyaktio badalAtAM asaGgAnuSThAnanAmAnyAha-- jAya, ema satata bhAvo badalAtA rahe. AmAM prazAntavAhitAsaMjJaM visbhaagprikssyH| jIvanI ukaLatA pANI jevI avasthA thAya che. e Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 badhA bhAvothI jo e alipta thato jAya, emAM rati- arita karavAnuM mAMDavALa kare, to ja sthira zAMta thai zake. asaMgaanuSThAnanI kakSAe pahoMcelo jIva AvA uThatAM taraMgo- tophAnomAM taNAto nathI, tethI ja enA aMtaramAM prazAMtavAhitA vahetI thAya che. ane te-te prasaMge rAga-dveSa uThavAthI ke ratiarati thavAthI cittapara je malina saMskAra paDatA hoya che, tenAthI bacavAnuM paNa thAya che. Ama asaMga-anuSThAnathI eka - bAju navA malina saMskAro paDavAnuM baMdha thAya che, ne jUnA tevA paDelA malina saMskAro bhUMsAvA mAMDe che. Ama cittasaMskAro vizuddha thAya che. mATe sAdhake karavAnuM che, ke pote keTalA prasaMga-vastuvyakitaonA viSayamAM rAga-dveSa, ratiaratithI bacyo, te jotA rahevuM. A bacavAnuM vadhAre viSayamAM ane vAraMvAra thatuM Ave, to jIva zAMta thato jAya. ane aMdarathI e prazAMtabhAvano AnaMda anubhavato thAya. sAdhanAnA mArka enApara maLe che, ke tame tevA keTalA prasaMgomAM rAga-dveSathI A bacyA? bauddho Ane visabhAgaparikSaya kahe che. bauddhoe jJAna-saMtAnanA vaijAtyanA kSayane visabhAgaparikSaya kahyo che. mRgajaLamAM pANInI bhrAnti jevI lokasaMvRtti, satya nIla- pItAdimAM tevI ja pratItirUpa tattvasaMvRtti ane atIndriya padArtho aMge nAma-jAtivagerenA ullekhavALI yogIpratipattirUpa abhisamayasaMvRtti A traNa saMvRttinA saMtAna=kSaNaparaMparAno kSaya visabhAgaparikSaya gaNAya che. AnuM tAtparya e che ke visabhAgaparikSaya thayA pachI citta tamAma prakAranA vikalpothI rahita thAya che. vikalponA upaplavo taraMgothI rahita A avasthA kharekhara asaMgarUpa ja che ne ? saMga nathI, to vikalpo nathI, vikalponathI yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 to upaplava nathI. cittamAM uThatA jAta-jAtanA vikalpo cittanI sasaMgadazAnA sUcaka che, ke je cittane rAga-dveSamAMtANI jAya che. mATe sAdhakanI sAdhanA vikalpone ghaTADatA javAnI che. zaivavarga Ane zivavartI kahe che. zivano, kalyANano, mokSano A mArga che. mokSa e parama asaMgadazAbhUta che, to eno mArga paNa asaMgano ja hoya ne ! bahArathI te-te vastuAdi sAthenA ane aMdarathI krodhAdipratyenA mamatvane ghaTADatA javArUpa asaMgatAmAM AgaLa vadhavAnI pravRtti jIvane asaMgaanuSThAnadvArA pUrNaasaMgaThazArUpa mokSe pahoMcADe che. mATe e ja zivavartya che. saMga aziva=akalyANakara che. jIvane moha, pApa ane duHkhamAM pADe che. asaMga zivAtmaka che. je moha, pApa ne duHkhathI mukta che. tethI asaMgaanuSThAnane zivamArga ke mokSamArga kahevAmAM kazuM khoTuM nathI. mahApratikamatAnuyAyIo Ane dhruvaadhvA= dhruvamArga kahe che. dhruva-je acaLa evuM sthAna che ke jyAM pahoMcyA pachI kadI tyAMthI calAyamAna thavAnuM nathI, e sthAne pahoMcADato mArga dhruvAghnA kahevAya. AnAthI paNa hakIkatamAM mokSamArga ja phalita thAya che. athavA yogasAdhanAthI je avazya prApta sthAna che, te dhruva. teno mArga dhruvamArga ema paNa kahI zakAya. Ama judA-jUdA darzananA yogIo jUdAjUdA zabdaprayogathI A asaMgaanuSThAnane oLakhe che. etatprasAdhayatyAzu yadyogyasyAM vyavasthitaH / etatpadAvahaiSaiva tattatraitadvidAM matA // 177 // tad-asanAnuSThAna, prasAdhayatyAzu-zIghra, yadyonI gAM-vRSTI sthitaH san, tatpavAvadaivaiva vRSTi tattaaidvilAM matA- iSTeti // 177 // uktA sattI vRSTiH / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAdaSTino prabhAva 273 gAthArtha TIkArya jethI A daSTimAM rahelo che. duniyAnI apekSAe sAva ThaMDo paDI gayo che. yogI A asaMgaanuSThAnane zIdhra prakarSathI sAdhe vaLI (4) manmatha-kAmavAsanAone jItI lIdhI che, tethI tyAM AnA jANakArone A daSTi ApaThane che, kAraNake (5) vAsanA e pazuceSTA che sAdhaka lAvanArI tarIke ISTa che. mAnavamATejugupsanIya che evA vivekanuM baLa prApta prabhASTino prabhAva thayuM che. tethI (6) jagatamAM AtmA ane vivecanaH prabhAnAmanI A sAtamI daSTimAM AtmAnA guNone choDI bIjuM kazuM sukhanuM sAdhana raheloyogI asaanuSThAnane zIdhra ane prarSabhAve nathI, paNa mAtra duHkhanuM ja kAraNa che, kemake e sAdhI le che, kAraNake A daSTimAM rahelAne viSaya- bIjA kazApara AtmAno adhikAra cAlato nathI, bhoganI khaNaja jevA mAnasika rogo paNa naDatA e badhA karmavagere parane vaza= AdhIna che. Ama nathI, samabhAva prApta thayo che. ane dhyAnathI prApta mAtra AtmalakSIne AtmaguNasApekSa thavAthI ja thatAM sukhane satata anubhave che. sAtamIdaSTine tene (7) zamapradhAna, nirmaLabodhayukta dhyAna ane pAmelo (1) mAnasika rogothI rahita che. ochu tajajanya sukhanI satata anubhUtI hoya che. Ama AvavuM, vAMku paDavuM, khoTuM mAnavuM ke mAThuM lAgavuM A daSTine pAmelo jIva A badhA guNothI jevI manane kaluSita karanArI pIDAothI e mukta asaMganAmaka anuSThAnano svAmI banelo che, ane che. (2) tattva pariNati pAmelo che, arthAt mokSamArga pAmelote mokSanI nikaTamAM che. sAtamI atattvabhUta zuM che? AtmAmATe akalyANabhUta daSTinuM vivecana thayuM. zuM che? te barAbara samajelo che. tethI atattvabhUta (A daSTinI viziSTatAo mATe yogadaSTi samuccaya kaSAyothI mukta hovAthI (3) zamabhAvathI yukta bhAga-1 pRSTha 188 tathA pR. 200 juo.) Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 AdamI pAdaSTi mananuM ekAkAra thavuM, A ja samAdhi che. ema eka adhunaanntrocyte| tadAha-- mata che. bIjA mate AvA dhyAnanuM phaLasamAdhi che. samAdhiniSThA tu parA tdaasnggvivrjitaa| dhyAnamAM magna thayelo jIva adbhuta AnaMda sAtmIkRtapravRttizca taduttIrNAzayeti ca // 178 // anubhavato hovAthI ane vikalpothI mukta raheto samAnikaparA-maNanISTi "samadhita hovAthI dhyAnane samAdhirUpa kahI zakAya. paNa dhyAnavizeSa,'(tA) mitrotho "sa- bIjA mate dhyAnanuM phaLa samAdhi che. pAtaMjalajAkinaggyUr'(rU-) "TyakatA- yogadarzanamAM kahyuM che, cittano dezabaMdha dhAraNA che. natA dhyAna" (rU-2 ) "revAImnima arthAt cittane amuka nizcaya karelA viSayarUpI svarUpUmiva samAdhiH" (rU-rU|.) tA tA kSetramAM ja bAMdhI rAkhavuM-coMTADI rAkhavuM ane badhe saGgavivarjitA-samAdhyAsaGgavivarjitA bhUtapravRtti bhaTakavA devuM nahIM, te dhAraNA che. pachI dhAraNAthI zcaiSA candanagandhanyAyena / taduttIrNAzayeti cA cittane je viSayamAM bAMdhyuM che, te ja viSayaaMge 'saccittA'bhAvena // 178 // ekatAnanA AvavI-vadhune vadhuekAgratA-mananA have pachInI AThamI dRSTi kahe che sthiratara pariNAmo akhaMDa dhArAe vahevA athavA gAthArtha parA daSTi samAdhinijha che. tenA ema kahIe edhAraNAgata viSayanA paNa amuka AsaMgathI rahita che. sAtmIkata pravattivALI che. je paryAyaAdinAcitanamAM mana ekAkAra thaI javuM. ane tenAthI uttINa thayelA AzayavALI che. " A dhyAna che. pachI jyAre te ja ekamAtra artha = viSayano nirmAsamAtra rahe, ane jANe ke te guNaTIkArya AThamI parA dRSTi samAdhiniSTa che. paryAyAdi tamAma svarUpathI zUnya zuddhadravyAdhirUpe samAdhi dhyAnavizeSarUpa che. bIjA mate dhyAnanA ke jethI koI paryAyAdiviSayaka vikalpo ja na rahe, kaLarUpa che. kahyuM che ke cittano dezabaMdha dhAraNA che. tevI bhUmikA thAya, tyAre te samAdhi kahevAya che. tyAM pratyaya ekatAnatA dhyAna che. ane te ja ema kahI zakAya ke bAkInA badhA viSayo choDI arthamAtranirmAsavALuM bane ane jANesvarUpazanya eka ja viSaya= artha dravya enA ghaNA guNanahoya, tema lAgete samAdhi che. (yo.da. 3/2) payA vaLI A daSTi samAdhinA AsaMgathI rahita che. jadravyanuM tenA ekAda guNake paryAya sAthe ekAgracaMdanagaMdhanyAyathI A bhUtapravRttirUpa che. ane ciMtana thAya, tyAre dhyAna ane tamAma svarUpathI asata cittano abhAva hovAthI tenAthI uttIrNa zUnya mAtradravyano ja nirbhAsa thAya, te samAdhi thayelA AzayavALI che. Ama ahIM dhyAnanI uttara bhUmikA ane te rUpe vivecana : AThamI parA daSTimAM samAdhi phaLarUpe samAdhi batAvI. sAtamIdaSTimAM dhyAna che, yogAMga che. AsaMgadoSathI mukti che. ane to te pachInI daSTimAM tenA phaLarUpa samAdhi mAnI sAtmIkatapravRtti guNa che. ane bodha caMdraprakAza zakAya. mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje sama che. A parAdaSTi samAdhinijhA gaNAya che. yogavikiAnI TIkAmAM nirAlambana dhyAnanI arthAt samAdhimAM ja laya pAmanArI che. phaLaparaMparAmAM samAdhi batAvI che, ane te be rIte dhyAnavizeSa ja samAdhi che. viziSTa zubhadhyAnamAM kahI che - (1) vikalpajJAnarUpa manovRttinA samAdhi Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsaMgadoSa tyAga 275 atyaMtanAzathI sayogIkevalIne samAdhi hoya che devazarmAne patnI pratye vaLagaNa hatuM. to gautama ane (2) mananA parispandanarUpa yoganA svAmI jevA sAme cAlIne pratibodha karavA AvyA nirodhathI ayogI kevalIone samAdhi hoya che. chatAM pratibodhapAmyAnahIM, ne aMte marIne patnInA Ama sayogI kevalI dazAmAM mananA vikalpa- ja zarIramAM jU tarIke utpanna thayA. duniyAnI jeTalI vRttino nAza che. ane ayogadazAmAM manano ja- cIja bhegI karo eTalA vaLagaNanA sthAna vadhe, manoyogano ja nAza che. mamatAnA jALarUpa bane. UDI zakatI mAkhI AsaMgadoSa tyAga jALAmAM phasAyA pachI UDI zakatI nathI. ema vaLI A daSTimAM AsaMgadoSathI mukti che. mukta-apratibaddha guNa dharAvato jIva e dunyavI AsaMga= Asakti. gamI javuM. vaLagyA rahevAnuM vaLagaNonA jALAmAM aTavAyA pachI mukta rIte mana thavuM. Amato sAtamI daSTimAM asaMga anuSThAna sAdhanAmArge AgaLa vadhI zakato nathI. mATe ja AdaranArA jIvane have duniyAnI koI cIja mamatva bhagavAna nemanAthavagere jyAre gajasukumAla jevA -Asakti-vaLagaNarUpa banI zake tevI nathI. to mumukSuone dIkSA mATe ghare saMmati levA javAnI vAta savAla thAya ke have zAno AnaMga hoI zake ke je AvI, tyAre khAsa kaheluM - mApaDibaMdha kuNahaA AThamI daSTimAM chUTe che? Ano javAba e che, kyAMya pratibaMdha-Asakti-mamatA karIza nahIM. ke sAtamIdaSTi sudhImAM dunyavI bIjA-trIjA badhA jo raDatA, nahIM javA vinavatA, badhI rIte anukULa asaMgo chUTI gayA. paNa hajI pUrNa nirvikAradazA thavA vacana ApatA svajano pratye mamatA-Asakti na AvI hovAthI asaMga anuSThAna ke dhyAnapara karIza, to sAdhanAmArge AgaLa vadhI zakIza nahIM. AsaMga saMbhavato hato. A asaMgaanuSThAna- A Ama jene sAdhanA karavI che, tene saMsArIvaLagaNo, dhyAna sAruM che. mAre vAraMvAra A sevavuM joIe. sAdhano ghaTADatA javA joie. sAdhanonI vacce rahI mane A dhyAna vagere game che, ane chevaTe mokSa game mamatA ghaTADavAnI vAta AtmavaMcaka banI javA che, ItyAdirUpa paNa AsaMga saMbhavato hato. saMbhava che, kemake upayogI Avazyaka lAgatI AThamI daSTimAM anAsaMgabhAva-anAsaktibhAva cIjapratye manane sahaja mamatA UbhI thaI jAya che. evI parAkASThAe pahoMcyo che, ke have atyaMta are bhagavAna mahAvIra svAmI pratye gautamasvAmIne AlhAda denArI A samAdhi ke mokSa pratye paNa sneha hato. eTalA aMze vaLagaNa hatuM. tyAM sudhI AsaMga-Asakti rahI nathI. enA pratye paNa kevaLajJAna thayuM nahIM, tethI bhagavAne potAnI pratye gamavApaNuM ke vaLagaNa rahyA nathI. IcchA ane mamatA toDAvavA chellI ghaDIe potAnAthI dUra vikalpajanya je manovRttio hatI, te badhI zAMta karyA... pachI vIraprabhunA virahe vIra... vIra... karatAM thaI javAthI, saMpUrNa rAgadazA naSTa thaI javAthI have gautamasvAmIne vItarAgabhAva yAda Avyo, ne bIjuM badhuM to zuM, samAdhipratye paNa gamavApaNAnA vItarAgadazAmAM AvI gayA. vaLagaNathI chUTI gayo che. Ama vaLagaNo ghaTADavA paDaze, ane temATe vaLagaNa-gamavApaNuM koinA pratye paNa prathama upAyarUpe vaLagaNarUpa banatI anukULahoya, to te jIvanI pUrNa zuddhi ane muktine roke sukha-sagavaDadAyaka sAmagrIo choDavI-ghaTADavI che. gautamasvAmI jene pratibodha karavA gayelA te paDaze. emAM AgaLa vadhatAM AThamI daSTie Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 samAdhi jevI uttamottama adhyAtmabhUmikA pratyenI paNa AsaMgaThazAthI mukta thavAze. AAyamukta sAtmIbhUta pravRtti vaLI, A AThamI dRSTimAM sAtmIbhUta pravRtti hoya che. caMdana ane tenI suvAsa jema ekamekIbhAvane pAmI gayA che. caMdananA kaNakaNamAM suvAsa vyApelI che. A suvAsathI caMdanane alaga karI zakAtuM nathI. tethI ja raMdho caMdanane cholI nAMkhe, to eTalA paNa caMdanasAthenA saMparkathI raMdho suvAsita thai jAya che. A ja rIte A dRSTine pAmelAnI samyagdarzana-jJAna-cAritranI akhaMDa ekAtmatA anubhavatI pravRtti sahajarUpe thAya che. AtmAnA pradeze pradeze vaNAi gayelI A pravRtti karavAnI rahetI nathI, thai jAya che. ApaNe kSamA karavAnI che, emanI kSamA thai jAya che, ApaNe samatA rAkhavAnI che, emanI samatA rakhAi jAya che. jema krodhathI atyaMta bhAvita thayelo mANasa kaheto hoya che ke 'mAre krodha na hoto karavo, paNa zuM karuM ? thai gayo ?' ema A dRSTimAM rahelA jIvanI bhUmikA evI hoya che, 'kSamA rAkhavI paDatI nathI, rakhAi ja jAya che !' eTalI badhI UMcI avasthA hoya che ke kRtrima krodha vagere paNa UThatA nathI. tethI ja tIrthaMkaro mumukSune dIkSA Ape, paNa grahaNAdi zikSAmATe potAnI pAse na rAkhatA chadmastha sthavira sAdhuone sope. kSamA, samatA, zraddhA AdinI satata pravRtti, satata bhAvanA, satata dhAraNA, satata dhyAna, A badhAthI e pravRttio jIva sAthe ekameka thai jAya che. ane kamAlanI vAta to e che ke AvI pravRtti paNa tevI pravRttiaMgenA koi paNa AzayathI uttIrNa thayelI hoya che, eTale ke evI pravRtti thAya, tyAre paNa e pravRtti karavAno koi Azaya yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 hoto nathI. kemake Azaya cittamAM jAge. AzayapUrvakanI pravRtti prayojana siddha karavAmATe hoya che. tyAM prayojana siddha karavA jeTalI paNa icchArAgAtmakatA rahe che. jyAre A dRSTimAM evI icchA- AsaMgaThazAthI pUrNa mukti che. Ama evI icchA-icchAvALuM citta ja rahetuM na hovAthI evo Azaya paNa raheto nathI. nirAcArapado hyasyAmaticAravivarjitaH / ArUDhAroLAmAvativattvamya ceSTitam||17| nirAcArapado hi - eva asyAM dRSTau yogI bhavati, pratimAghamAvAt, aticAravivanitastatrivanyanAmAvenA ArUDhodaLAmAvativasvastha-yoninazceSTita mavati, AvAneyAMmAvAT nirAcArapat tyarthaH // 16 // gAthArtha AdaSTimAM yogI nirAcArapaThavALo hoya che ane aticArathI rahita hoya che. ArUDhaArohaNAbhAvagatinI jema enI ceSTA hoya che. TIkArya * A dRSTimAM yogI pratikramaNavagere na hovAthI nirAcArapadane pAmyo che. vaLI aticAra lAgavAnA kAraNo rahyA na hovAthI aticArathI rahita che. vaLI, jema parvatapara caDhI gayelAne have caDavAnI gati rahetI nathI, tema A yogInI ceSTA samajavAnI che. kemake AcArodvArA jItavAyogya karmo ja have rahyA na hovAthI A nirAcArapada - nirAcArasthAna che. AcAra-aticArano abhAva vivecana : : A dRSTimAM yogI nirAcAra padavALo hoya che. arthAt ene koi AcAra AcaravAno hoto nathI. pratikramaNavagere karavAnA hotA nathI. pratikramaNAdi AcAro jIvamAMthI azubhasaMskArone bhUMsavA ane zubha-saMskAro sthApavAmATe hoya che. paNa A AThamI dRSTi pAmelo to azubhasaMskArothI taddana mukta banI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhanA AcAramAM kAryabheda 277 gayo che, eTalezubhasaMskAronI paNa have tene jarUrata ratnAvizikSAgya: sAtima-miraiva rahI nathI, kemake have zuddha pravRttio AtmasAt yathA tU tattiyogane zikSitasya sataH I tathassbanI gaI che. mATe ene have pratikramaNa Adi koI cArakriyAthI-yoginaH, saiva-miTanAtitakSA AcArapAlana rahetA nathI. Ama teo kalpAtIta sAmavatiyukta tyAranakheta:prA sAmyaTavasthAne pAmelA che. yikakarmakSayaH phalaM idAnIM tu bhavopagrAhikarmakSaya iti ahIM savAla thAya, ke jo aticAra lAge, I18nA to? to teno javAba e che ke aticAra lAgavAnA ahIM prazna thAya, to A parAdaSTi pAmelA mithyAtva, avirati, pramAda ke kaSAyarUpa koI yogIone bhikSATana karavAnIkaLavuM vagere AcAro kAraNa ja rahyAna hovAthI teo aticArathI rahita kevI rIte ghaTaze? ahIM samAdhAna Ape che. che. eTale ke temanI koI paNa pravRtti gaNAyake gAthArtha jema ratnAdizikSAvALI daSTithI niMdApAtra hoI zake ja nahIM. tethI ja teone bhinna daSTi tenA niyojanamAM (zikSitanI hoya che.) iryApathikI ja karmabaMdha che. vihArAdithI je karmabaMdha tema AnI AcArakiyA paNa phaLanA bhedathI che, te sAmAyika che. prathama samaye baMdhAya, bIjA bhinnarUpa hoya che. samaye vedAya ane trIjA samaye chUTI jAya. TIkArya jema ratnavagerenA viSayamAM ahIMdaSTAMta che - parvata para caDhanAre caDhavAnI zikSaNakAle ratnane jovAnI daSTi karatAM zikSitagatikriyA karavAnI che. paNa parvata para ArUDha thaI abhyasta thaI gayelAnI ratna jovAnI daSTi ghaNI gayelAne have e gatikriyA karavAnI rahetI nathI. bhinna koTinI hoya che, tema AThamI daSTivALA ema A yogInI je ceSTA che - je sAtmIbhUta yogInI bhikSATanavagere AcArayiA paNa phaLanA pravRtti che, te koi AcArAtmaka nathI. kemake bhedathI pUrvanI daSTivALAonI AcArakriyAthI AcArone AcarIne je karmone jItavAnA che, bhinna prakAranI hoya che. pUrve sAmparAyika karmakSaya khapAvavAnA che, te karmo have saMpUrNapaNe jitAI phaLa hatuM, have bhavopagrAhakarmakSaya phaLarUpa che. gayA hovAthI e karmo rahyA nathI. ane e karmona siddhanA AcAramAM kAryabheda rahevAthI have e AcAro pAlavArUpa kriyA karavAnI vivecanaH hIrAnI parakha karavAnI kaLA nathI. mATe yogI nirAcArapada pAmyo che. nizcayane zIkhavAno joDAyelo vidyArthI hIrAne jUe tyAre saMmata zuddha pariNAmone pAmI gayelAno vyavahAra kutuhaLa-jijJAsAvagere bhaLelA hoya che, hIrAnuM sahaja-suvAsita-vizuddha hoya che. kyAre paNa dUSita mUlyAMkana kevI rIte karavuM tenI samaja meLavavA hoto nathI. hajI e pariNAmane nahIM pAmelAoe mathato hoya che. jema jema abhyAsa ane anubhava sabhAnatAthI upayoga ane daDhapraNidhAnAdipUrvaka vadhato jAya, tema tema hIrAnA mUlyAMkanavagere AcArAdirUpa vyavahAro karavAnA hoya che. AcAra viSayamAM praviNatA meLavato jAya. paNa te dareka pAlanamAM custa rahevAnuM hoya che. avasthAmAM hIrAne parakhavAnI kaLAmeLavavAnI ja yaM mikSaTanIvArojhacetyAzAnovAyAda-- daSTi e hIrA jovAmAM hoya che. ratnAlizikSAcA yathAstatriyone paNa eka vakhata nipuNa thaI gayA pachI hIrA tathA vAkiyAthalaivAcakanakheta:28nA para enI dRSTi paDe, tyAre jANakArI meLavavAnI Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 gaNatrI nathI hotI, paNa abhyAsa-anubhavathI dharmasaMnyAsa ghaDAyelI jANakArIne amalamAM mukavAnI daSTi hoya TIkArya : jemalokamAM ratnanAniyogathI koka che. hIrAnI kiMmata AMkI lAbha-nukasAnano vicAra ratnavaNika kRtakRtya thAya che, tema A adhikRtahoya che. Ama pUrve hIrApara dRSTi jatI hatI zIkhavAnA yogavALo mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyogathI uddezyathI, have jAya che mUlyAMkana karavAnA kRtakRtya thAya che. AzayathI. vivecanaH lokamAM ratnano vepArI ratnono zALAmAM ekkeekathI zIkhato vidyArthIAMka niyoga levaDa devaDa AdivepAra karIne kRtakRtya ke akSara lakhe che, zIkhavAmATe. zALAmAMthI uttIrNa ratnanA abhyAsanA prayojanane siddha kare che. ratno thaI jIvanavyavahAramAM Avelo mANasa AMka ke pArakhavAnI kaLA prAptaryA pachIjo ratnonovepAra akSara lakhe che dhaMdhAvagere kAraNathI. karI kamANI na kare, to zIkhyAnuM phaLa zuM? lAbha ema pUrvanI daSTiomAM rahelA yogasAdhako zo? jo evepArAdikarI kamANI kare, tozIkhyAnuM bhikSATanAdi AcAromAM pravarte che AtmAne phaLa maLyuM gaNAya ane kRtakRtya thayo gaNAya. e susaMskArothI ghaDavAmATe, ane A AThamI daSTimAM ja rIte AThamI daSTine pAmeloyogIje dharmasaMnyAsa rahelo yogI bhikSATanAdimAM pravRtta thAya che, te pAmyo che, teno viniyoga karIne kRtakRtya thAya che. ghaDAI gayelA AtmAnI sahaja kriyArUpe tethI ja dharmasaMnyAsa = kSayopazamabhAvanA dharmono pUrvenA AcArapAlananuM phaLa hatuM sAmparAyika = tyAga. kSAyopathamikabhAvanA dharmo AcAranirvAhya kaSAyaAdijanya athavAkaSAyaAdimAM kAraNabhUta hoya che. arthAt AcArapAlanAdithI utpanna thAya karmano kSaya. athavA mohanIyakarma/ghAtikarmanA che, vRddhigata thAya che, zuddha thAya che ane svayaM kSayamATe e AcArapAlana hatuM. have je AcAra AcAranA upaSTabhaka paNa thAya che. paNa e badhA thAya che, tenuM phaLa che- bhavopagrAhika = aghAti dharmo paNa eka prakAre saMgarUpa che. alabatta e karmono kSaya. Ama AThamI daSTinA yogIonI susaMga kahevAya, chatAM AThamI daSTimAM ke jyAM AcArakriyAnuM phaLa pUrvanI daSTiomAM rahelA samAdhipratye paNa AsaMgarahyo nathI, tyAM A saMga yogIothI bhinna che, tethI yiA paNa bhinna che, to kyAMthI rahevAno ! Ama AThamI daSTimAM ema nizcita thAya che. kSAyopathamikabhAvanA dharmono sahajarIte saMnyAsa tatriyogAtmahAbheda toyathI parvata che. je dharmo sAdhanarUpa banI A bhUmikA sudhI tathAthaM tharmasajAviniyonehAmuni 18zA pahoMcADavA sahAyaka banyA, e paNa aMte choDavAnA triya-ratnaniyotu mahAmera-sto che. Ama dharmasaMnyAsane vizeSathI amalamAM #dhtyayathA bhavet kazcidra-vaLA tathADayuM- mukavAthI A yogIkRtakRtya thAya che. athavA pote dhitayo, tharmasa viniyotsAzAt je dharmasaMnyAsa pAmyo che, teno anyamAM viniyoga mahAmuniH kRtakRtyo bhavatIti // 181 // karavAdvArA te kRtakRtya thAya che. gAthArtha: jema ahIMtenAniyogathI mahAtmA tatra- tyAM kRtakRtya thAya che, tema A mahAmuni dharmasaMnyAsanA dvitIyApUrvavara mukyo yamunA viniyogathI (kRtakRtya thAya che.) kevalazrIstatazcAsya niHsapatnA sadodayA // 182 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 mukhya dharmasaMnyAsa zreNivartana ditApUrvavara-nivartini, yuroDathaM- kare che, te pUrve kyAreya nahIMryo hovAthI apUrvakaraNa dharmasanyAsaH 35nAyate, 35ritastu pramattasaMya- kahevAya che. evA prathama apUrvakaraNathI jIva tAlArakhya, vatnazrItataza-dharmasaMnyAsaviniyoti samyakatva-sAcI zraddhA pAme che, enAthI -yogano ni:sapA sevanathI , soyA mithyAtvAdikeTalAka adharmathI mukti thAya che, paNa pratipAtAbhAvena // 182 // eka paNa dharma choDavArUpa dharmasaMnyAsa nathI. gAthArtha dvitIya apUrvakaraNamAM A mukhya pachI aMtimabhave kSapakazreNi mAMDatI vakhate rUpe thAya che. tenAthI Ane sadodayavALI niHsapatna je viziSTa AtmavIryaskurAyamANa thAya che, te paNa kevalalakSmI prApta thAya che. e pUrve kyAreya skurAyamANa thayuM na hovAthI TIkArtha: zreNivartI dvitIya apUrvakaraNamAM apUrvakaraNa gaNAya che. e vakhate kSAyopathamika A mukhya dharmasaMnyAsa prApta thAya che. upacarita sammasvarUpa dharma tathA kSAyopathamika cAritrarUpa dharmasaMnyAsato pramattasaMyatathI AraMbhAya che. tethI dharmane choDIne kSAyika dharma pAmavAnA hoya che. pachI dharmasaMnyAsanA viniyogathI A yogIne mithyAtvAdi prakRtio ane mohanIyanI prakRtipratipAta na hovAthI sadodaya ane niHsapatnaonA kSayopazama baMdha thaI kSaya taraphanA maMDANa kevalalakSmI prApta thAya che. maMDAya che. Ama te vakhate kSAyopathamika dharmono mukhya dharmasaMnyAsa zreNivatIne tyAgathAya che. A tAttvika dharmasaMnyAsano AraMbha vivecanaH A dharmasaMnyAsa mukhyarUpe bIjA che. A apUrvakaraNa zAstrayogathI upara uThI apUrvakaraNavakhate AThamA guNasthAnake upaje che, sAmarthyayogathI pragaTe che. emAM AtmAno vIryapragaTa thAya che. prathama samyatva prApti vakhate jIva vizeSa ja mukhya bhAga bhajave che, ane AtmAnI prathama apUrvakaraNa karato hoya che. apUrvakaraNano pariNati paNa samyagudarzana-jJAna-cAritrathI artha che - pUrA bhavacakramAM pahelA kyAreya nahIM pUrNatayA ghaDAI cUkI hoya che. have pharIthI AtmAne karelo prayatnavizeSa. mohAdhIna jIva bhavobhava A yogathI bhraSTa thavAnuM rahetuM nathI. have ene koi ekanI eka prakAranI pravRttio ja ryA karato hoya bAhya AlaMbanonI jarUrata rahevAnI nathI. choDelA che. samudranA khArA pANI jema pIo ema tRptine kSAyopazimaka dharmo paNa pharIthI ArAdhavA paDe badale tRSA vadhAre. ema viSayomAM AtmAnA evI paristhiti rahevAnI nathI. mATe A dharmaprayatno anaMtakALathI cAlu hovA chatAM AtmA saMnyAsa tAttvika che. aupacArika nathI. kyAreya tRpta na thayo. dareka vakhate A apUrva che, aupacArika pramattasAdhune paNa hoya A majA to pahelIvAra ja AvI, ema mAnIne alabatta chaThThI pramattasaMyata guNasthAnakathI vadhune vadhu viSayonI khaNajavALo banato jAya che. aupacArikarUpe dharmasaMnyAsano AraMbha thavA mAMDe eTale e badhA ja prayatno pUrvakaraNarUpa hatA. che. apratyAkhyAnIya kaSAyanA kSayopazamathI mohavAsanAthI mukta thavA, vAsanAnI tRpti pAMcamAdezavirata guNasthAnake je zrAvakyogya pUjA bhogavavAthI nahIM, choDavAthI che evA AMtarika vagere dharmo hatA, e dhano chaThThA guNasthAnathI saMvedano jAgavAthI ane paramatattvapratye ruci pragaTa tyAga che. tethI e apekSAe dharmasaMnyAsa hoya thavAnA nimitto maLavAthI jIva je prayatnavizeSa che. sAdhujIvana nivRttipradhAna hovAthI ghaNA Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 zrAvakyogya pravRttidharmono tyAga hoya che. chaThe- AThamI daSTivALo yogI kevaLajJAna prApta kare che. sAtame jyAre zAsrayogathI sAdhanA thatI hoya che, kevaLajJAnanA be vizeSaNa che. (1) niHsapatna=je tyAre icchAyoganA tyAgarUpa paNa dharmasaMnyAsa jJAnanA koI pratispardhA jJAna rahyA nathI. arthAt maLe che. Ama chaThThA guNasthAnathI-pramattasaMyata matyAdi jJAnovakhate be, traNa ke cAra jJAno eka tarIkenI sAdhanAthI aupacArika dharmasaMnyAsa maLe sAthe maLI zakatA hatA. jIva vAraMvAra eka jJAnanA che. ahIM aupacArikatA kahevAnuM kAraNa e che, ke upayogamAMthI bIjA jJAnanA upayogamAM pharyA hajI koi kSAyika dharma prApta thayo nathI. ane tethI karato hato. pAchA dareka jJAnanA aneka peTA bhedo ja choDelA dharmo pharIthI pakaDAi javAnI paNa hatA. tethI satata eka ja prakAranA jJAnano saMbhAvanAo rahI che. vaLI A tyAga ghaDAI gayelI upayoga hato nahIM. kevaLajJAna pAmyA pachI e pariNatinA baLe nathI, paNa pariNatine ghaDavAmATe badhA jJAnonovilaya thayo che. have mAtrakevaLajJAna che. vaLI eka pravRttine choDI UMcI kakSAnI paNa ja eka rahyuM che. te paNa eka ja prakAranuM - saMpUrNa bIjI pravRttine AdaravArUpe che. arthAt pravRttinuM jJAna che. tethI have jIvane ekamAtra kevaLajJAnano kalevara badalAyuM che. paNa mukhyadharmasaMnyAsanI jema ja upayoga maLavAno - bIjA jJAnomAM javAnuM sahaja pravRttiothayA kare emanahIM, paNa prayatna- thavAnuM nahIM. (2) bIjuM vizeSaNa che, sadodayA. pUrvaka karavAnI hoya che. AvA daSTikoNothI A kevaLajJAna AtmAnA svabhAvabhUta che. jJAnadharmasaMnyAsa aupacArika gaNAya. darzanano upayoga AtmAnuM lakSaNa che. ane AtmA vaLI, dharmasaMnyAsanuM phaLa che, kSAyika dharmonI jJAnAvArakakarmothI mukta thayo che. tethI A jJAnaprApti. jemake kevaLajJAna. chaThThA guNasthAnakanA darzanano upayoga satata rahe che. emAM vizeSatA e dharmasaMnyAsa A kSAyika dharmonI prAptimAM sAkSAt che ke anya jJAnomAM bodhamATe upayoga mukavAno kAraNa banatA nathI, paraMtu paraMparAe kAraNa bane hoya che. jyAre kevaLajJAnamAM upayoga mukavAno che. ane tAttvikadaSTie je sAkSAt kAraNa hoya, hoto nathI. sahaja ja upayoga raheto hoya che. te ja kharuM kAraNa gaNAya che. paraMparAnA kAraNo kSAyopathamikajJAnathI kSAyoparAmikadharmo ArAdhyA. vyavahAramA hovAthI nizcayadaSTimAM aupacArika have jyAre dharmasaMnyAsakArA kSAyopathamika dharmo rIte kAraNa bane che. jemake mana prasannatAmATe rahetA nathI, tyAre kSAyopathamika jJAnano paNa mAnasika svasthatA anaMtara kAraNa hovAthI tAttvika vilayathai kSAyika kevaLajJAna pragaTa thAya che. pachI kAraNa che. e mATe thatAM bIjA-trIjA prayatno, kevaLajJAna-darzananA satata udayathI paramasvarUpa jo paraMparAe kAraNa banatA hoya, to aupacArika pAmelo AtmA potAnA jJAnasvarUpamAM layalIne kAraNa kahevAya, ne je paraMparAe paNa kAraNa rahe che. banavAno niyama dharAvatA nathI, te paisA vagere to Ama je potAnA matyAdi jJAnono anyathAsiddha gaNAya. astu. hitAhitanA vivekaAdimATe vAraMvAra upayoga kare kevaLajJAna niHsapatnI ane sadoya che. te zIgha kevaLajJAnanA upayogamaya svarUpane zreNigata tAttvika dharmasaMnyAsanA phaLarUpe pAmI jAya che. ane A jJAna kadI paNa vilaya kevalathI kevalajJAnadarzananI prApti thAya che. pAmatuM nathI. tethI anaMtakALa jJAnaramaNatAno Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdra-caMdrikA-vAdaLanuM daSTAMta 281 bharapUra AnaMda pAmyA kare che. AkramaNanA asahya tApathI mukta che, ane jIvone jiMdAvanovikatanItyadhikRtavaniyaKi-- karaNAnI zItalatA denAruM che. sthita zItAMzuvanag:pratyA mAvazuddha jIvane-jIvanA zuddha svarUpabhUta jJAnane brijAvatta vijJAnaM tavarAmapravA?8rA AvaratA karmo vAdaLa samAna che. sthito-na sthApanIyaH, zItAMzuvat-candravat, prakRtayojanamAha-- jIva:-AtmA, prakRtyA-AtmIyayA, bhAvazuddhayA- ghAtikarmAbhrakalpaM tduktyogaa'nilaa''hteH| tattvazuddhayetyarthaH tathA candrikAvacca-jyotsnAvacca, yadA'paiti tadA zrImAn jAyate jnyaankevlii||184|| vijJAnaM kevalAdi, upamAmAtrametat, tadAvaraNaM - ghAtikarma-jJAnAvaraNIyAdi tadyathA-jJAnAjJAnAvaraNaM, abhravat - meghapaTalavadityarthaH // 183 // varaNIyaM, darzanAvaraNIyaM, mohanIya, antarAyaM ceti / | siMhAvalokananyAyathI adhikRta viSayanA ta ttva vartatA tad ghAtivarSa 3yoganirdhAraNamATe kahe che. lAhate:-anantaroditayogavAyughAtAdityarthaH ydaagAthArtha: bhAvazuddha prakRtithI jIva caMdra jevo utti-LaparisamApa tA zrImAnasI muhavikramache, ane tenuM vijJAna caMdrikA jevuM che. ane yogena nAtha jJAnavatnI-sarvajJa tyartha. 284 jJAnAvaraNa vAdaLA jevuM che. have A bAbatane prastuta vAta sAthe joDatA caMdra-caMdrikA-vAdaLanuM daSTAMta kahe che. TIkArya tattvazuddha AtmIya prakRtithI jIva gAthArtha: ghAtikarmavAdaLA samAna che. jyAre caMdra jevo nizcita thayo che (thavAno bAkI nathI.) kahelAyogarUpa pavananA ghAtathI A karmo dUra thAya tathA tenuM kevaLajJAna jyotsA jevuM che. A upamA che, tyAre zrImAnuM jJAnakevaLI thAya che. mAtrathI samajavuM. ane jJAnAvaraNa karma vAdaLAnA upanaya samudAya jevuM che. TIkArya : jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vivecana: bhAvazuddha (=bhAvathI zuddhathayelI mohanIya ane aMtarAya A cAra ghAtikarma athavA bhAva = svabhAvarUpe zuddha) evI prakRtithI (= AtmAnA svabhAvabhUta jJAnAdiguNonA ghAtaka jIva caMdra samAna nirmaLa che. svabhAvarUpe jIvazuddha karmo) vAdaLA samAna che. hamaNAM ja kahevAyelA che. ane caMdra jema jyotsA cAMdanIkiraNothI parAdaSTigata samAdhi vagere yoga pavana samAna che. yukta che. ema jIva jJAnathI yukta che. AmAM jema A yogarUpI pavanathI kSapakazreNinA aMte caMdrikAne caMdrathI alaga tAravI zakAtI nathI, ema ghAtikarmorUpI vAdaLo dUra thAya che. tyAre te zrImAnuM jJAna AtmAthI bhinna- alaga tAravI zakAtuM nathI. yogI jJAnakevaLI = sarvajJa bane che. AtmasvabhAvabhUta che. caMdrikA jema jagatapara vivecanaH zrI = lakSamI vikramane varI che. je prakAza relAve che, tema AtmAnuM zuddha jJAna samagra vikrama kare, te lakSmIne vare. paNa kharo vikama A jagatane prakAzita kare che. jema caMdra ane caMdrikA yogIo ghAtikarmarUpI athavA mohanIyarUpI AlhAdaka- saumya zItala che, ema zuddha jIva- mahAmahnane pachADIne karI che. A ja mukhya vikrama jIvanuM kharuM jJAna A baMne jagatamATe AlhAdaka, che, kemake A vikramathI prApta thatI lakSmI kyAreya AnaMda upajAvanArA che, saumya che, abhimAna- vinAza pAmatI nathI. A vikama karanArane pachI Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 koI parAjita karI zakatuM nathI. kaSAya, vAsanA, AThamI daSTi pAmelo yogI A traNeya doSathI saMjJAo ane moha-mamatAnAnAzamAM ughata jIvo mukta thayelo hoya che. te vItarAga, vItadveSa, e kharA-mukhya vimanA lakSya tarapha AgaLa vadhI vItamoha hoya che. athavA (1) ajJAna (2) rahyA che. jyAre kSapakazreNidvArA e mukhya vikrama nidrA (3) mithyAtva (4) hAsya (5) arati karavAnuM thAya, AtmAmAM jyAre parAdaSTinA (6) rati (7) zoka (8) durgachA-jugupsA samAdhiyogano pavana phUMkAya che, tyAre ghAtikarmonA (9) bhaya (10) rAga (11) dveSa (12) nibiDa-gADha vAdaLo vikherAI jAya che, tyAre avirati (13) vedodaya (kAma) (14) kevalyarUpI lakSmI prApta thAya che. dAnAMtarAya (15) lAbhAMtarAya (16) gata vaE-- bhogAMtarAya (17) upabhogAMtarAya ane (18) kSIkhoSoDaza sarvaH sarvasthipanAnvita: vIyatarAya. A aDhAra doSathI mukta thayelo te paraMpArtha tapAta yogAmanu aa28 yogI sarvajJa bane che. emAM prathama doSa jJAnA kSINas:-sattara viparikSayeLa (matha) varaNIyakarma janya che. bIjo doSa darzanAvaraNIya arthAt tava sarvajJa nirAvara jJAnamAna sarvajJa karmathI janya che. 14 thI 18 naMbaranA doSo tyartha. sarvavyanAnvita:-sarvotsavanivRsyA aMtarAya karmathI janya che. bAkInA traNathI mAMDI paraMparAIsapAI-yathAmacaMcatvaritnakSaitato tera sudhInA agyAra doSomohanIyakarmathIjanyache. yogAntamaznute-yogaparyantamApnoti // 185 // emAM trIjA naMbarano (mithyAtva) doSa darzana tethI ja kahe che. mohanIyajanya che. cAra thI nava sudhInA cha doSo gAthArtha kSINadoSavALo sarvajJa sarvalabdhinA nokaSAya mohanIyanA kAraNe che. rAga mAyA ane phaLathI yukta hoya che, te zreSTha parArthanuM saMpAdana karI lobharUpa che. TheSa krodha ane mAnarUpa che. anaMtAte pachI yogAntane prApta kare che. nubaMdhI, ane apratyAkhyAnIyakaSAyothI pUrNatayA TIkArya rAgAdi sakala doSonA parikSayathI ane pratyAkhyAnIyaSAyathI dezathI avirati hoya kSINadoSa thayelo te tyAre ja AvaraNa vinAnA che. vedamohanIya (puruSaveda vagere) thI vedodayajJAnanI prAptithI sarvajJa thAya che. sarva utsukatAnI kAmavAsanA nAmano doSa hoya che. nivRttithI savalabdhinA phaLathI yukta te yathAbhavya AtmAnuM zuddha-vAstavika svarUpa A samyakvAdi pamADavArUpa zreSTha parArthanuM saMpAdana doSovALuMnathI. ghAtikarmonA kAraNe vikRtirUpe A karIne chevaTe yoganA aMtane pAme che. aDhAra doSo dekhAtA hoya che. tethI ja AmAMnA parAdaSTimAM doSamukti koI paNa prakAranA doSathI pIDAtIbIjI vyaktine vivecanaH rAga, dveSa, moha nAmanA traNa joie, tyAre tarata ja manamAM thAya ke A pote mahAdoSa che. bAkInA tamAma doSo A traNathI doSitanathI, enA ghAtikarmodoSita che. potAnAmAM janmelA-vikaselA hoya che. tethI prayatna paNa A AvA prakAranA doSo hoya, to teno bacAva karavAnuM traNa doSone jItavAno ja karavAno che. yogInI DhAMkavAnuM ke abhimAna karavAnuM mana na thAya, paNa pratyeka pravRtti rAga-dveSa-mohane kApanArI hoya. A AgaMtuko mArA Atmagharanemalina-kalaMktibhogInI ja pravRtti A traNeyane vadhAranArI hoya. dUSita kare che, mATe yathAzIdhra A badhAne bhagADI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parArthasaMpAdana 283 dauM. evo vicAra jAgavo joie. zuddha bhAvomAM rahe che. nizcayathI to potAne ja pote aDhAra doSothI athavA rAgAditraNa doSothI zuddha ke zubha pariNAma ApavA e dAna che. bahAra mukta thayelo jIva jJAnAvaraNakarmarUpI AvaraNathI bIjAne supAtradAna, anukaMpAdAna AdidAna karatI rahita thavAthI sarvajJa bane che. vakhate jIva potAne pramoda, dayAAdi zubhabhAvoadhamAdhamAdi cArane yogya pravRttio choDI pariNAmonuM dAna kare che. eTale nizcayathI pote ja uttamane yogya pravRttio AdaranAro, satata potAne zuddhake zubha bhAvonuM dAna kare che. bIjAo jJAnopayogadazAmAM rahenAro, vivekacharIthI tamAma to e bAhyadAna levAdvArA tamArA naizcayika dAnamAM AzravarUpa, pAparUpa, baMdharUpa bhAvone chedI dUra nimitta banavAdvArA apekSAe upakArI bane che. karanAro, kRSNAdi tuccha, svArthamaya, saMkucita A vicAra ramato rahe, to dAtAne kadI abhimAna lezyAone choDI, sarva jIvono khyAla karanArI thAya nahIM. kevaLIo satata zuddha pariNAmomAM zuklaleyAmAM ramato udAtta pariNAmI yogI A rahevAdvArA AtmAne zuddhapariNAmonuM dAna ApIne rIte doSamukta bane che. ane kevaLajJAna pAme che. dAnalabdhine sArthaka kare che. e ja pramANe satata AjIva aMtarAyakarmanAkSayathI sarvalabdhi- utkRSTa guNomAM-prasannatAmAM rahevA dvArA kharekhara to nidhAna bane che. dAnAdilabdhio ane aNimAdi lAbhalabdhine sArthaka kare che. AtmIya zuddha labdhiono svAmI bane che. A labdhio paryAyono bhoga ane sahaja AtmasvarUpa banelA kSAyikabhAve pragaTI che. te batAve che ke te AtmAnA jJAnAdi guNono upabhoga paNa cAlu che. ane svabhAvabhUta ja che. anaMta jJAna, cAritra, AnaMdamAM masta rahevArUpe labdhionuM phaLa sukyanivRtti vIryalabdhino jabaradasta upayoga karI rahyA che. ahIM prazna thAya ke jo Ama A anaMta ityAdirIte paNa anaMta labdhiono upayoga labdhio pragaTI hoya, to e labdhiono vicArI zakAya. mukhya vAta to sarva utsuktAupayoga ane phaLa zuM? | nivRtti e ja sarvalabdhionuM phaLa che. samAdhAnaH prApta thayelI labdhinA lAbha- | parArthasaMpAdana prabhAvanI utsuktA hoya, to teno upayoga karavAnuM AkevaLajJAnIyogIo upadezadAnAdi dvArA mana thAya. labdhino upayoga karavAthI utsukatA bIjA paNa aneka bhavya jIvomAM teo teonI mujabanA lAbha-prabhAva dekhAya eTale jIvane yogyatA-tathAbhavyatvavagerenI apekSAe samyatva saMtoSa thAya, utsuktAzAMta thAya. bIjA zabdomAM Adi guNonI prAptimAM nimitta bane che. A rIte kahIe to utsukatAnI nivRtti e labdhinuM teo zreSTha koTinA parArthanuM saMpAdana kare che, kemake aMtima-kharuM phaLa che. ane rAga-icchA javAthI samyaktAdi guNo duHkhamaya bhavasamudrane ghaTADavAmAM, A kevaLajJAnIne kazA prakAranI utsukatA rahetI anaMta sukhamaya mokSane najIka lAvavAmAM ane nathI. AmabadhI utsuktAo (ke je anaMtI hoi bAkI rahelA bhavomAM paNa sAmagrI-samAdhivagerenI zake che.) nI nivRttidvArA e kevaLajJAnIo satata prAptimAM mahattvanA paribaLo banatA hoya che. anaMta labdhionA phaLathI yukta ja che. AvA guNo bIjAne prApta karAvavAmAM upadezAdidvArA vaLI, e kevaLI thayelo AtmA satata utkRSTa nimitta banavuM e zreSTha koTino parArtha che. A Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 sivAyanA bAkInA annadAnAdi badhA parArtho eka- jema satata spaMdanazIla hatA, te Atmapradezo paNa bhavika hovAthI zreSThanathI. mATe ja AvA mokSamArgano meruparvatasama sthira-aDoLa banI jAya che. jyAM upadeza zreSTha upakArarUpa mAnavAmAM Avyo che. sudhI yoga che, tyAM sudhI karmabaMdha che. yoganirodha A rIte parArthasaMpAdana karI pachI AyuSyanA thatAM karmabaMdha paNa aTakI jAya che. A ayoganI aMtima bhAge yogAntane pAme che. 18pA avasthAmAM pAMca hastAkSara- a,I,u,R, nA (AThamI daSTiaMge yogadaSTisamuccaya bhAga-1 pRSTha uccAra jeTalA kALamAM jIva AtmAne lAgIne 190 vagere jUo) rahelA ane atyArasudhImAM nAza karatAM karatAM tatra drAgeva bhgvaanyogaadyogsttmaat|| bacelA tamAma karmono nAza karIne mukta thAya che. bhavavyAdhikSayaM kRtvA nirvANaM labhate prm||186|| hA saMsArarUpI vyAdhino kSaya karI zreSTha bhAvanirvANane tatra-yogAnta zaiklezyavasthAya, drAva-zapri * pAme che. Ama 'ayoga' nAmanA zreSTha yogathI meva, hasvapaJcAkSarogiraNamAtreNa kAlena, bhagavAnasau saMsArarogano nAzaka e yogI badhA prakAra soda-nmavyApaYI[, yogAsattamAryopradhAnamaMtu sAMsArikabhAvonA aMgArA bujhAI javAthI-pharIthI zailezIyogAdityarthaH kimityAha-bhavavyAdhikSayaM na pragaTe e rIte oLavAI javAthI zreSTha nirvANa kRtvA sarvaprakAreNa nirvANaM labhate paraM-bhAvanirvANa pAmyo gaNAya. mityartha. 28ddA tatrAyaM kIdRza ityAha-- gAthArtha tyAM bhagavAna zreSTha yogarUpa evA vyAdhimuktaH pumAn loke yAdRzastAdRzo hyym| ayogathI bhavarUpa vyAdhino kSaya karI zreSTha evA " nAbhAvo na ca no mukto vyAdhinA'vyAdhito na ca // 187 // : nirvANane prApta kare che. vyAdhimukto-vyAdhiparikSINaH pumAn yAdRzo TIkArtha tyAM zelezI avasthArUpayogAntamAM avani. tAra IyaM-nirvato, nAmAvaH-gdhyAtapAMca hastAkSaranA uccAraNamAtrarUpa zIghakALamAM , IAL dIpakalpopamo, na ca no mukto vyAdhinA mukta eva e bhagavAna zreSTha yoga-zailezIyogarUpa avyA bhavyatvaparikSayeNa, avyAdhito na ca-pUrvaM tathA pArAtmaka ayogathI sarva prakArathI saMsArarUparogano tadbhAvAditi // 187 // kSaya karIne bhAvanirvANarUpa zreSTha nirvANa prApta kare tyAM A yogI kevo hoya che? te batAve che. gAthArtha lokamAM vyAdhimukta mANasa jevo zreSTha yoga-ayoga hoya che, tevo A hoya che. Ano abhAva nathI, vivecana : zelezI avasthA e yogano nA vyAdhithI mukta nathI thayo ema paNa nathI ane aMtima cheDo che. ane ahIM ayoga nAmano zreSTha ke (pahelethI ja) vyAdhithI rahita hato, ema paNa yoga che. yoganuM kArya che pravRttio ghaTADatA javuM. nathI. ayoganAmanA zreSTha yogamAM tamAma pravRtti vyAdhimukta puruSa jevo mukata jIva AtmavyApAro aTakI jAya che. mana-vacana TIkArthaH lokamAM roganAnAzathImANasa jevo kAyAnA yoga-ceSTA-pravRttiono e pachI sthaLa che hoya ke sUkSmatamAmano nirodha yoganirodharUpa che. che. A bUjhAI gayelA dIvAnI jema abhAvarUpa atyArasudhI Atmapradezo paNa ukaLatA pANInI thayo nathI. vaLI A mukta nathI thayo, ema paNa javAno Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. arthAt bhavyatvanA parikSayathI mukta thayo ja che. vaLI pUrve vyAdhithI rahita hato ema paNa nathI, kemake pUrvamAM te prakAre vyAdhithI yukta hato ja. vivecana : duniyAmAM pUrve vyAdhigrasta mANasa pachI vyAdhithI mukta thAya, e jevo hoya tevo lokottaramArge A nirvANa pAmelo AtmA samajavAno che. ahIM sarakhAmaNInuM tAtparya A che- jema eka mANasa rogapIDita hoya, tyAre roganA vikAra, mUrchA, pIDAthI duHkhI hoya. pachI davA- - anupAnavagerenA kAraNe jyAre rogamukta thAya che, tyAre e vyakti to rahe ja che, mAtra roga ane e roganA vikAra Adi jAya che. paNa roganI hAjarImAM e nIrogI gaNAto nathI. e ja pramANe nirvANa pAmelo jIva pUrve bhavavyAdhithI pIDAto hato, pachI darzana-jJAna-cAritraAdi auSadha-rogI anupAnanA kAraNe bhavavyAdhithI mukta thAya che. mATe ja kahe che ke ahIM mAtra bhava-saMsArarUpI vyAdhithI jIva mukta thayo che, nahIM ke teno (jIvano) sarvathA abhAva thai gayo che. bUjhAI gayelA dIvAnI jyota jema vilIna thai jAya che, tema A jIva pote kaMi bujhAi jato nathI ke vilIna thaI jato nathI. keTalAka bauddhavAdIo A rIte nirvANadvArA AtmAno kAyamI vilopa mAne che. nairAtmya avasthA mAne che, te vAtane Ama kahI khoTI TheravI. vaLI keTalAka mAne che ke jIva bhavarUpI vyAdhithI kyAreya mukta thato ja nathI. kemake anaMta kALathI coTelA rAga-dveSajanya karmo kyAreya AtmAthI chUTAM paDe ja nahIM. jIvAtmA kyAreya rAga-dveSathI mukta na thAya, evI (jaiminIya vagere) mAnyatAvALAnA khaMDanarUpe kahevuM che, ke jIva potAnA tathAbhavyatvano paripAka thAya ane kSaya pAme, tyAre mokSa pAme ja che. mukta thAya ja che. 285 vaLI keTalAka sAMkhyamatavALA vagere jIvanepuruSane nityazuddha mAne che. eTale ke puruSane koi vyAdhi ja na hatI, to vyAdhinA javArUpe mukta thavAnI vAta ja kyAM AvI ? ema kahe che. teo puruSane ( = AtmAne) sadA ekasvarUpI kUTastha nitya mAne che, je kaMi thAya che, te badhuM prakRtine thAya che, ema kahe che. to teone sAcI hakIkata samajAvatAM kahe che ke AtmA pUrve karmathI baMdhAyelo ane bhavarUpI vyAdhithI grasta hato ja. pachI sAdhanAnA baLapara te vyAdhithI mukta thAya che. Ama mukta thayelo AtmA (1) potAnuM zuddha astitva dharAve che. (2) zuddha-muktarUpane pAme che ane (3) pUrve azuddha- bhavarogathI pIDAto hato. e badhI vAta lokamAM rahelA pahelA ane pachI rogamukta thayelA puruSanA dRSTAMtathI siddha thAya che. / / 187 / / amumevArtha spaSTayannAha- bhava eva mahAvyAdhirjanmamRtyuvikAravAn / vicitramohajananastIvrarAgAdivedanaH // 188 // - bhavaH - saMsAra eva mahAvyAdhiH / kiMviziSTa tyAnna-smamRtyuviAravAn nAghupatakSaLamatat / vicitramohananano mithyAtvoyamAvena, tIvratAnAvivetana: styAdyamidhvajJamAvena 188 / / A ja padArthane vadhu spaSTa karatAM kahe che. gAthArtha : (1) janma- - motarUpa vikArathI yukta ( 2) vicitra mohano janaka ane ( 3 ) tIvra rAgAdi vedanAvALo saMsAra ja mahAvyAdhirUpa che. TIkArya : saMsAra ja mahAvyAdhi che - kevI viziSTatAvALo ? to kahe che janma-mRtyurUpa vikAravALo. ahIM upalakSaNathI ghaDapaNavagere vikAro paNa samajI levAnA. vaLI kevo ? to kahe che - mithyAtvanA udayanA kAraNe vicitra mohano janaka. vaLI kevo ? to kahe che - strIvagerepara Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 abhidhvagarUpe tIvra rAgAdinI vedanAvALo. che. Ama saMsArarUpI vyAdhi vaLagavAthI zuddha saMsAra ja kharo roga svarUpIjIvajanmAdi vikAravALo, moha-mamatA, vivecanaH rogamAM (1) zarIramAM jAta- mithyA mAnyatAAdi mUrchAvALo ane tIvrarAgajAtanA vikAra udbhave, jemake tAvamAM zarIra vadhAre dveSanI veThanAvALo bane che. garama thavuM-tapavuM. (2) mUrchA-abhAna avasthA muhayogathamAmano nAiiratranilAnanA Ave. athavA bhAtivagere thAya, kaDavuM mIThuM lAge, tathAnuprasiddhatvIrvaprAmRtatiA28zA mIThuM kaDavuM.... sArI vastu na game, apathya vastu muhayo-niruparito yaM-vivyAdhi, sArI lAge ane (3) jAta-jAtanI pIDA-vedanA jJAtmino-vIvasyavibhUtatyAdi sanAiiratrathAya. A zArIrika roganI vAta thaI. nidAnajaH-dravyabhAvabhedabhinnakarmabalotpanna ityarthaH / kharoroga saMsAra-bhava che. e ja mahAvyAdhi kRta tyAda tathAnubhavasiddhatvAtu-nmadinumAna che. A mahAvyAdhi AtmAne lAgu paDyo che. sarvaprAkRtApiti-tiryaprakRtInAmai18 AtmA jemanakkaratathya che. tema AtmAne lAgelo gAthArtha AtmAno anAdikAlathIvaLagelA A vyAdhi paNa nakkara hakIkta che. A saMsAra- vicitrakarmonA kAraNe Aje mukhya roga che, kemake rogamAM (1) nahIM janma-nahIMmRtyuvagere svarUpa- badhA ja jIvone tathAprakAre te anubhavasiddha che. vALAjIvane vAraMvAra janma levAno-maravAnuM. ane TIkArya jIvano A saMsAraroga nirUpacarita upalakSaNathI gharaDA thavAnuM, rogI thavAnuM vagere, A -mukhya roga che. kevA prakArano A roga che? te che vikAra. je sahaja svarUpabhUta na hoya, paNa batAve che- dravya-bhAva ema baMne prakAranA anAdi rogavagere anyanI upAdhithI pragaTe, te badhuM kAlIna vicitrakarmonA kAraNe udbhavelo che. A vikArarUpa che. janamavuM-maravuM e AtmAnuM svarUpa ja mahAroga kema che? te kahe che - pazuvagere badhA nathI, paNa saMsAraroga vaLagelo che, mATe e thAya jIvone janmaAdi anubhAvathI anubhavasiddha che. che. tethI e saMsAraroganA vikArarUpa che. vaLI, saMsAraroganA vikAra-mUccha (2) A rogamAM jIva mithyAtvamohanIyakarmanA vivecanaH A bhavyAdhijajIvane vaLagelo udayanA prabhAvathI mohita mativALo thAya che, tethI nirupacarita-vAstavika vyAdhi hovAthI mukhyaAtmArUpa nahIM, evA zarIramAM AtmAnI buddhi vyAdhirUpa che, mahAvyAdhi che. A koI vedAntInA kare che, anitya evA dhanavagerene nitya mAnI siddhAntanI jema bhrama, kalpanAke mAtra sAMbhaLelI pakaDavA doDe che, apavitra-bibhatsa zarIrane vAta nathI paNa nakkara satya che. saMsArarogathI snAna-vilepana dvArA pavitra svaccha banAvavAnI pIDAtA jIvane ja zArIrikAdi bIjA rogo thAya kalpanA kare che. Ama ghaNA prakAranI bhrAntimAM che. Ama tamAma rogono AdhAra hovAthI saMsAra sapAtanI avasthAmAM aTavAya che. A moha- e ja mukhya roga che. vaLI, A vyAdhi tamAma mUccha che. ane (3) strI, dhana, parivAravagere para saMsArI jIvone lAgu paDyo che. Ama sauthI vyApaka tIvra Asaktio karavAdvArA tathA temATe kalpelA A roga che. tAva, zaradI, kSaya vagere rogo Ama bIjA duzmanavagere para bhayaMkara durbhAva karavA dvArA sarvavyApI nathI. bIjA rogothI mukta devo paNa jIva tIvra rAga-dveSanI pIDA-vedanAo sahana kare saMsArarogathI pIDAI ja rahyA che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma kAraNa 287 vaLI bIjA rogonA vikAra eTalA tIvra nathI, ATha prakAranA karmo tenA 158 sthaLa peTAbheda jeTalA saMsAraroganA che. saMsArarogagrastadevane paNa ane anaMta sUkSmabhedo sAthe AtmAnA pradeze 'mota'nAmanA vikAsanA bhoga banavuM paDe che. bIjA pradezane vaLage che. satata pravAharUpe vaLagatA rahe zarIragata vikAro kadAca zarIramAM keTalAka bhAge che. tethI janma-maraNAdimaya saMsAraroga Takelo cAMdA paDavA vagere vikRtiorUpe pragaTa thAya che. paNa ane poSAyelo rahe che. A karmo mULa kArmaNasaMsAraroganA maraNAdivikArothIto samULaguM zarIra vargaNAnA pugaLo che. Ama dravya che. vaLI ja badalAI jAya che. deva jevo ghutimAna zarIravALo AtmAthI bAhyarUpa che. vaLI e karmonI sIdhI paNa A vikAra heThaLa lohI-vIryathI kharaDAyelA asara AtmApara nathI, kemake e karmonA garbharUpe bibhatsa zarIradhArI banI jAya che. vipAkadiye uThatA kaSAyAdibhAvonI AtmAne AvyAdhithI mUcchita thayelAjIvo anaMtA- sIdhI asara che. mATe A dravyakarmo che. naMtakALa sudhI sAva abhAna avasthAmAM ja paDyA AtmAmAM UThatA rAga-dveSAdi bhAvo, rahe che. ATalI moTI mUccha bIjA koI rogamAM kaSAyo, saMjJAonI khaMjavALa, icchAo, AvatI nathI. pachI paNa evI unmatta avasthA- mahecchAo, manoratho, vikalpo, irSyA, asUyA, sannapAtavALI avasthAmAM asaMkhya kALa vitAve mada, kapaTa, asaMtoSavagere bhAvo sIdhA Atmache ke jemAM kharekhara pote koNa che ? eno paNa pariNAmarUpa che. enAthI ja tatkAlamAM AtmA viveka hoto nathI. sukha-duHkha anubhave che, ane e bhAvothI pariNata ane A vyAdhigrasta jIvane rAga-dveSAdi thayelA AtmAmAM evA pariNAma jAge che ke jenA tIvra vedanAo satata bALatI rahe che. bhavobhava prabhAve karmaNavargaNAnA pugaLo te-te karmarUpe saMtApa detI rahe che. mATe saMsAra ja mahAvyAdhi che. pariNAma pAmI AtmApara te-te kALamATe coMTI mukhyavyAdhi paNa e ja che, kemake samagra jAya che. Ama rAgadveSAdi pariNAmo bhAvarUpa 563 saMsArI jIvabhedane vyApIne A roga rahelo hovAthI, tathA sIdhA kAraNabhUta hovAthI, tathA dravya che, ke jenA AdhAre ja jIva anaMtAnaMta kALa sudhI karmo mATe paNa kAraNa banatA hovAthI bhavaroganA anekAneka prakAranI pIDA, vedanA, trAsa, roga, bhAvakarmarUpa kAraNa gaNAya che. janma-maraNAdi duHkho sahana kare che. te-te jJAnAvaraNAdi karmomATenA vizeSa A mukhya vyAdhinI pIDA anaMtAnaMtakALa kAraNo paNa jANI levA joie. sAmAnyataH badhA sudhI rahevAno hetu paNa jANI levo joie. jenAthI karmomATe mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane roga thAya, Take, vadhe, te kAraNo jo jANI lIdhA yoga kAraNo che. prathama guNasthAnake mithyAtva hoya, to te kAraNothI dUra rahevAno zakya prayatna mukhya kAraNa che. be thI cAra guNasthAnaka ane thAya, ane A roga para pahelAkAbUmeLavavo ane kathaMcita pAMcamA guNasthAnaka sudhI avirati mukhya pachI e nAbUda karavo zakya bane. kAraNa che. kAMka aMze pAMcame ane cha guNasthAnake karma kAraNa pramAdamukhya kAraNa bane che. sAtathI dasaguNasthAnaka saMsAra roganAM mULa kAraNa che. (1) dravya karma sudhI karmabaMdhanuM mukhya kAraNa kaSAya che. ane ane (2) bhAvakarma. agyArathI tera guNasthAnaka sudhI mAtra yoga ja Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 karmabaMdhanuM kAraNa hovAthI karmabaMdha sthiti ane rasa paNa mukhya hoya, e nyAye janmAdidoSanAzarUpa baMne apekSAe taddana tuccha koTinA thAya che. mukhya kAraNathI bhavarogathI muktirUpa kArya paNa A saMsAraroga mukhya roga hovAnuM kAraNa e mukhyarUpa ja che. che, ke e janmaAdi vikArarUpe cAreya gatinA bIjA badhA rogothI muktimukhya nathI, kemake tamAma jIvone anubhavasiddha che. badhA ja saMsArI- e rogo mukhya rogarUpa nathI, ane tenA vikArarUpa jIvo janmAdi vikArone anubhave che. bhAvarogathI doSo paNa mukhya nathI. jyAre bhavaroga mukhya roga pIDAya che. Ama bIjAnAroganI kalpanAomAtra che. ane janmAdi vikAro ja mukhya doSo che. tethI na rahetA darekane svAnubhavasiddha bane che. A doSo-rogathI mukti ja mukhya muktirUpa che. tibhurA muttoDajimuhayaaopapadato ane mukta thayelo jIva ja mukhyavRttithI mukta thayo nanjaritoSavimAtoSatva nA ema kahevuM ucita gaNAya. kemake have pachI e para mavavyAdhinA mu, muDa-isiddhaH kyAreya baMdhAvAno-rogayukta thavAno nathI. mukyavo padya pravRttinimittAvAtA tathA vAda- ahIM janmAdidoSo dUra thavAthI jIvamAM janmAditoSavirAma - kArat tatvoSatvio :- mukhyavRttithI adoSapaNuM ghaTe che. je pUrve doSayukta tasya dossvto'dosstvpraapteriti||190|| hoya, te ja pachI doSamukta thAya, e vAta yukti gAthArtha AnAthI mukta ja mukhya muktarUpe saMgata che. Ama kahevAthI anAdithI aSTa ghaTe che, kemake janmaAdi doSo dUra thavAthI tenuM muktAtmAnI kalpanA khoTI siddha thAya che. temaja adoSatva saMgata bane che. caitanyano ja abhAva AvI javonairAbhyadazA ja saMsAramukata ja kharo mukata kharI mukti che, ItyAdi vAto paNa khoTI Thare che. TIkArya saMsArarUpI vyAdhithI je mukta thayo jIva janmAdi doSa ke bhavarogathI mukta bane che, te ja mukhyarUpa mukta-siddharUpe ghaTe che, kemake eTalAmAtrathI kaMi jIvano abhAva thaI jato nathI. mukta padanI pravRttimAM kAraNabhUta artha emAM ja puruSa rogamukta bane eno artha kaMI puruSano ja vidyamAna che. tethI ja kahe che - janmAdidoSa dUra abhAvathaigayo emanathI. AmajanmAdidoSathI thavAthI ja doSavALAmAMthI doSarahitapaNAnI prApti chUTelo AtmA bhavarogathI mukta thAya che, e ja thAya che. mukhya muktirUpa ane yathArtha che. vivecanaH A bhavarogathI mukta thayelo paNa amumevArtha spaSTayannaE-- mukhyarUpe ja yuktisaMgata kare che. nahIM ke sAMkhya- tasvamAvopamaheMDajitattavamAvyayAtA darzananI jema aupacArika rIte. janmAdi doSo mukhya tasvaihi tathAmAvItoSatvatiH zA doSo che. bhavaroga mukhya roga che. to A doSonuM tatha-gAtmanaH vamavopamaleMDaji sati javuM-nAza pAmavuM e paNa mukhyadoSanAza che. ane sanmAmi vimena tattasthAmAvyayAta-tasya A doSanAza bhavaroganAnAzamAM mukhya kAraNa che. tasvIramAvyuM tene yota, tathAditacenjabUta iva Ama bhavaroganAza-bhavarogathI muktirUpa kArya mAvo ye sAva tathA mavatIti, tata tathaiva hi mATenuM kAraNa (= pravRttinimitta) janmAdidoSa- tathA mAvAt-sanmAlityAtonanmAdyatItatvenamAvAtuM nAzamukhyarUpa che. arthAt mukhya kAraNathI thatuM kArya vimityadatoSavaMti.-9oSavata(vaDoSatva Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 janmAdithI rahitapaNuM AtmAno ja svabhAva prApirityartha. 22thA. svabhAva che, ke jethI teja tathA (janmAdithI mukta) A ja vAtane vadhu spaSTa karatAM kahe che. rUpe thAya che. Ama kahIne sAMkhyamAnya nityazuddha gAthArtha tenA svabhAvano upamarda thavA chatAM puruSavAdanI ane prakRtinI ja baMdhanAdiavasthAonI paNa tenA tasvabhAvyanAyogathI teno tathAbhAva kalpanAne anucita TheravI. thavAthI tenuM adoSapaNuM yuktisaMgata kare che. Ama te ja jIva janmAdidoSonA tyAgathI TakArya te ja AtmAno svabhAva kacaDAyo janmAdidoSothI mukta bane che, ema siddha thAya che. hovA chatAM janmAdibhAvano vigama thavAthI tenA AmabauddhamAcakSaNasaMtati ane nairAmya kalpanA tasvabhAvyanoyoga thAya che. te A pramANe - teno paNa asaMgata Thare che. Ama pUrve janmAdidoSavALA (= AtmAno) ja evA prakArano svabhAva che ke jethI jIvamAM ja janmAkidoSarahitapaNuM ghaTI zake che. jo te ja (= AtmA ja) tevA prakArano thAya che. tethI jIvajana rahe, to janmAdidoSothI muktakoNa thayuM? te AtmAno ja tathAbhAva - janmAdi-tyAgathI ane jo jIva pUrve paNa doSamukta ja hoya, to doSajanmAdithI rahitapaNuM hovAthI AtmAnI ja mukta thavAnI sAdhanA konA mATe thaI? svabhAvathI doSavattAmAMthI adoSapaNAnI prApti saMgata kare che. je doSamukta jIva doSonA saMgathI ja potAnA janmAdithI rahitapaNuM AtmAno ja svabhAva svabhAvathI vimukha thayelo ane doSayukta banelo. vivecanaH anAdikALathI lAgelA kamonA doSo khasI gayA, svabhAva pragaTI gayo. jIva zuddha kAraNe tathA rAga-dveSa-saMjJAothI gherAI javAnA svabhAve Ubho rahyo. AmatattvavicAraNA karavAthI kAraNe AtmAno mULabhUta svabhAva dabAI gayo, ja jIvano svabhAva, doSo, sAdhanA, doSamukti ane DhaMkAI gayo, kacarAI gayo. huM jaDa-pugaLo ane svabhAvanI prApti vagere badhI vAto susaMgataThare che. rAgadveSathI rahita AtmA chuM' 'huM jJAnamaya AtmA itthaM caitadaGgIkartavyamityAha-- chuM ityAdirUpa "sva" -potAnI svataMtra oLakha svabhAvo'sya sva-bhAvo yannijA sattaiva tttvtH| dharAvatI astitA DhaMkAI gaI. ane te huM dhanI, bhAvAvadhirayaMyukto naanythaa'tiprsnggtH||192|| mAnI, goro, krodhI, mAnavI, vakIla, DokaTara, svabhAvo'sya-AtmanaH sva-bhAvo ydzrImaMta, garIba, Adi aneka vibhAvadazAo rUpe potAne oLakhavA mAMDyo. bIjAo pAse yasmAt, kimuktaM bhavati-nijA sattaiva tttvt:oLakhAvavA mAMDyo. A badhIkarmaAdinA saMgathI mAlana paramArthena bhAvAvadhirayaMyuktaH-svabhAvo'nantaroditaH udbhavelI AgaMtuka-alpajIvI avasthAomAM nAnyathA yuktH| kuta ityAha atiprasaGgataH iti potAnuM astitva jovA mAMDyo. Ama jIvano kharo ? H26rA. svabhAva DhaMkAI gayo hato. A vAta A pramANe ja svIkAravI joie, pachI jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAthI kAraNa ke, jyAre tamAma vibhAvonA kAraNabhUta karmothI ane gAthArtha jethI Ano svabhAva svabhAva janmAdi doSothI mukta thAya che, tyAre mULabhata che, je tattvathI potAnI sattArUpa che. A svabhAva svabhAva pragaTa thAya che. Ama jIvane potAnuM bhAvAvadhi ja yukta che, anyathA nahIM, kemake svabhAvapaNuM prApta thAya che. jIvanoja evA prakArano atiprasaMga che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 svabhAvano artha TIkArya : A AtmAnA svabhAvano artha che sva-bhAva-svano bhAva. paramArthathI to AtmAnI potAnI sattA5-potAnuM astitva, A ja kharo 'svabhAva' padano padArtha che. Ama chevaTe mAtra potAnA bhAvane- astitvane ja sUcavatuM, kharekhara svabhAvarUpa che. potAnuM potAnArUpe hovuM - svanuM 'sva'rUpe ja bhavana svabhAva che. kemake anyathA atiprasaMga Ave che. zUnyatA koino svabhAva na hoi zake, kAraNake svabhAva pote paramArthathI bhAva (=sattA) sApekSa cIja che. nairAtmavAdImata niSedha TIkArya : vartamAna kSaNane ja sat mAnatA je vAdInA mate pUrva- uttaranI kSaNe abhUti=na hovuM e ja AtmabhUta che, te vAdIne Avato doSa batAve che. anantarakSaNaabhUti sAthe vartamAnabhAvano avirodha hovAnA kAraNe kAM to A vartamAna kSaNa nitya ja raheze kemake anantarakSaNaabhUti jema haMmezA rahe che, tema A vartamAnakSaNa paNa haMmezA raheze. have bIjo pakSa batAve che - jo anantarakSaNa adbhUti sAthe vartamAnakSaNane virodha mAnazo, to te asattvayukta thavAthI asat bano. vivecana kSaNivAdIo dareka svalakSaNabhUta padArthano ke AtmAno uttara kSaNamAM ja dhvaMsa mAne che. emanI vyAkhyA pramANe svano uttarakSaNamAM abhAva e ja dhvaMsa che. svano uttarakSaNamAM abhAva eTaleke pachInI kSaNamAMna hovApaNuM. A jo'anaMtarakSaNe na hovuM' esvalakSaNanA AtmabhUta AtmAnA svabhAvabhUta che. arthAt teonA mate AtmA vartamAnakSaNanI pUrvanI kSaNe ane uttaranI kSaNe hoto nathI. AtmAno abhAva hoya che. vicAravA jevuM e che ke svalakSaNamAM 'uttarakSaNe na hovuM' e vAtane 'vartamAnakSaNe hovuM' e vAta sAthe anantarakSA'smRti:-prApazcAtmaLayomRti-virodha nathI. tethI vartamAnakSaNa zAzvata che, te A rIte- pratyeka kSaNe AtmAno pUrvottara kSaNamAM jema rityartha:, AtmamUte yasya tu-vartamAnasya vAniovA, vivecana : AtmAnuM A nijarUpe hovApaNuM anaMta AtmaguNothI yukta che. tethI ema kahI zakAya, mAtra potAnA ja anaMtaguNothI yuktarUpe potAnI hAjarI rahevI-jarA paNa karmaADhikRta aupAdhika dharmothI mizritarUpe hovuM, athavA sarvathA 'sva'rUpe paNa na hovuM, A bemAMthI eka paNa rIte na hovuM, te ja AtmAno vAstavika svabhAva che. Ama kahevAthI (1) AtmA potAnA anaMtaguNa sAthe ja mokSamAM rahe che e vAta ane (2) AtmAno sarvathA abhAva na thavo ema be vAta siddha thAya che. Ama anaMta saMsArakALanA vividha vibhAvo ane upAdhiothI dabAyelo hovA chatAM A svabhAva ja vAstavika hovAthI aMte e ja svabhAvane jIva pAme che. Ama AvA prakAranA svabhAvane na svIkArIe, to nIce jaNAvaze tema atiprasaMga che. namevA -- yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 tasya doSamAha-tayA-anantarakSaNAbhUtyA avirodhAt ArAdrartamAnamAvena jimityA nityosau-vartamAnaH svAta, taddAvA tamAvAviti| pakSAntaramAda-asan vA-savaivahitayA virodhena tavyastatvAviti||13|| A ja vAta kare che - gAthArtha : je vAdInA mate ahIM anantarakSaNe abhUti ja AtmabhUta che, to te sAthe avirodhathI kAM to e nitya ja rahero, athavA to haMmezA asat ja raheze. anantarakSaNAbhUtirAtmabhUteha yasya tu / tayA'virodhAgnityomAM svAvaladA naiva dizA??zA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhAva-anyathAbhAva baMnemAM Apatti 291 abhAva maLe che, tema vartamAna kSaNamAM bhAva paNa viruddha che. vaLI taddatpanyAdithI paNate viruddha che. maLe che. Ama pUrvottarakSaNa abhUti-svabhAva- abhAva-anyathAbhAva baMnemAM Apatti vALIvartamAna kSaNa sadAkAlIna che. jema abhAva- TIkArthaH "sa eva' - thI bhAvAtmaka vastuno bhUtapUrvottarakSaNo sAthe virodha vinA sadAvartamAna- parAmarza karavAno che. 'nabhavati' enAthI abhAvanuM kSaNa maLI zake che. tema vartamAnakSaNa sthAyI-te sUcana thAya che. tethI te ja nathI thato e vacana vartamAna kSaNamAM rahenAro AtmA paNa haMmezA- "anyathA thAya che evA daSTAMtabhUta vacananI jema sadA hovo ja joIe. Ama AtmA vartamAna- ja-tejanayathI viruddha-vyAhata che. te A pramANe kSaNanI jema ja nitya siddha thaze. - te ja anyathA thAya che ema kahevAya chate te tayA= anantarakSaNaabhUti sAthe jovartamAna vAdI ema kahe- jo te ja che, to anyathAkevI rIte kSaNane virodha hovAnuM mAnIe to sadA pUrvotta- thAya? jo anyathA thAya che, to te te ja kevI rIte rakSaNa abhAva sAthe virodhanA kAraNe vartamAna- rahe? to evAdInA AvA kathanane anurUpa ja jyAre kSaNa svasattA paNa gumAvIne asat banI raheze. vAdI ema kahe ke te ja nathI thato tyAre javAba eTale ke AtmA jema pUrvottara kSaNamAM asat che ApI zakAya che- te A pramANe - "jo te ja che tema vartamAnakSaNamAM paNa pUrvottarakSaNaabhAvanI to kevI rIte 'nathI thato' ema kaho cho? ane jo sAthenA virodhathI asat jAhera thaze - pariNAme nathI thato to te ja' ema kevI rIte kahI zako? AtmAnI bAbatamAM zUnyavAdanI mAnyatAno kemake A viruddha vAta che. amyuccaya kahe che - atiprasaMga thaze. abhAvanI utpattivagerethI viruddha che. paroktimAtraparihArAyAha-- vivecanaH pUrvottarakSaNaabhAvanA avirodha GramavatyetanyathAmavata tivA - virodhanI carcA choDo - amAre to anantaraviruddha tannAvatakuvaijyatitathA264mA kSaNaabhUtinA artharUpe eTaluM ja kahevuM che ke te ja sarva-tibhAvapama, ramavatativAma- ( je atyAre bhAvarUpa che - jenuM hamaNAM astitva vAmidhA hatA, vimityAdi anyathAmativat che, te) pachInI kSaNe nathI hoto. (pachInI kSaNe tinivarzana, viruddha-vyAditama, tannAdeva, nahi te raheto nathI.) Ama "na bhavati vAkyathI tenA sa vanyathAmavatIcu vAda-Hi sa Ava, abhAvano nirdeza thayo. AnI sAme zAstrakAra kahe vathamanyathA mavati, anyathA reti , thaMka tiA che ke A je vacana che te ja anaMtara-kSaNe nathI pata na va na mavatIcatra samanamevA tathA hi hoto te vacana te ja (anaMtarakSaNe) anyathA visAva, karthanamati? mamavanvI caMga? ( bIjA svarUpe) thAya che." e vacananI jema rUti viruddhatA amyucamAda tatutyajyArita viruddhavacana che. prathamavacanamAM bhAvAtmaka vastuno tyamAvatmijyA, tathA-viruddhati 224 anaMtarakSaNe abhAvAtmaka nirdeza che, bIjA para= anya matavALAonA pokaLabacAva- vacanamAM anyarUpe hovAno nirdeza che. paNa bane svarUpa vacanono parihAra batAve che. vacana apekSAe samAna che, kemake prathamamAM gAthArtha te ja nathI thato A vacana A bhAvAtmaka vastuno abhAvarUpe paNa anyathAanyathA thAya che evA vacananI jema - tejanayathI bhavanano ja nirdeza che, to bIjAmAM anyathAbhavana Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 kahevAkArA te ja rUpe hovAno niSedha karIne paNa tatraSTApunamavA sA nANe na tasthiti221 vAstavamAM to te ja rUpanA abhAvano nirdeza karyo. saMto-mAvI sarveDayupImAne "sarva tethI te ja anaMtarakSaNe nathI hoto e vacana te na mavati' ti vavanA mityAdi taduja anaMtarakSaNe anyathArUpe hoya che e vacananI rUtyasattvotpa itini. pratyena, tataH-3Fvita jema viruddhavacana che. anyathA bhavati - evAkyamAM nAzatspi tatha-ma sya, yahuttimattanitya virodha A prakAre che - jote ja che, to te anyathA- rUti kRtvA yaduM-cat tattasmata, naIrUpe kevI rIte bane? (vastu potAnA mULa svarUpane sarvasya (Jsarvasya?) punavarlenaivarUpeLa, choDI bIjA rUpe kevI rIte bane?) ane jo sarvavinAzAthAnupA mathanAzonA tminA anyathArUpe che, to te ( te vastu) te ja rUpe kevI mAvatriAvapazrIvasthita parva-utAzayAda satA rIte hoya? (bIjArUpe rahelI vastune pahelA svarUpe nA-mayupImAne zimityahi va tasthitiH kevI rIte oLakhI zakAya?) jo ghaDo kapaDo che, vikSitakSaLaDajitannatinA221 to te ghaDo kevI rIte hoya? ane jo te ghaDo ja che, have abhAvanI utpattivagere doSa spaSTapaNe to kapaDArUpe kevI rIte thaI zake? A anyathAvAdI batAve chematanuM khaMDana thayuM. gAthArtha sanA asattvamAM asattvanI A ja pramANe abhAvapakSe paNa tarka lagADI utpatti thaI. tethI jethI teno nAza paNa mAnavo zakAya. jo te ( bhAvAtmaka) che, to te terUpekema paDaze. tethI naSTano punarbhAva mAnavo paDaze. ane na hoya? (arthAt teno abhAva kevI rIte kahI sadA nAza mAnazo, to vivakSitakSaNe paNa tenI zakAya?) ane jo te abhAvAtmaka che, to te rUpe sthiti nahIM rahe = teno nAza raheze. (= bhAvAtmaka rUpe) kevI rIte hoI zake? arthAt utpanna abhAvano nAza kAM to vastu bhAvarUpa hoI zake, kAMto abhAvarUpa. TIkArya tejanathI thatuM AvacanathIbhAvanuM paNa baMnerUpe kevI rIte hoI zake? A to paraspara asattva svIkAravAmAM zuM thAya? te batAve che - viruddha vAta che. jo che to'nathI' emana kahevAya. asattvano utpAda mAnavo paDaze, kemake te nejo nathI to che emanakahevAya. A kSaNika- kAdAcitkabanyuM. AmakadAcitka utpAda hovAthI vAdInuM khaMDana thayuM. ja te asattvano nAza paNa mAnavo paDaze, kemake (tatukSayAdeva= ) AmakSaNikavAdIovastu "jenI utpatti thAya, te anitya hoya evo niyama bIjINe bIjArUpe hovAnI vAtano je nayathI= che. tethI naSTa thayelA sattvano te ja rUpe punarbhAva tathI khaMDana kare che, te ja nayathI takathI temanA mAnavo paDaze, kemakenahiMtara to sattva-asattvano abhAvavAdanuM-kSaNikavAdanuM paNa khaMDana thAya che. vinAza ghaTI nahIM zake. ahIM AzaMkAkaroke'nAzano vaLI, jo prathamakSaNanA pachI abhAva thavAnuM nAzarUpe ja bhAva hovAthI te pUrve ane pachI mAno, to abhAvanI utpattivagere mAnavA paDe, avasthita ja raheze to teno javAba che ke nAzane je paNa viruddha che. sadA-nityasvIkArazo, to vivakSitakSaNe paNa te ( patAvanAAvAda-- sat padArthane bhAvAtmaka mAnavAne badale teno nAza toDatve utpattino nAzojitasthA ja mAnavo paDaze. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 vivecana : jo tame satvastu = bhAvano to bauddhonI A vAta paNa barAbara nathI. asattva= abhAva teja nathI hoto' evA vacananA kemake jo pUrvottaravagere kSaNoe rahelo vinAza AdhAre svIkArazo, to tamAre A asattva- sadA-nitya hoya, to tame je kSaNe bhAvanI sthitiabhAvanI utpatti paNa svIkAravI paDaze. jemake hAjarI kaho cho, e kSaNe paNa nAzato avasthita ghaDAno nAza thayo. ahIM nAza utpanna thayo. ja che. tethI e bhAvanI sthitikSaNe paNa bhAvano - have jo utpatti svIkArazo, to abhAva nAza ja maLaze, bhAva kevI rIte maLaze? kAraNa ke 'kAdAcitka' banyo (kyAreka hovAnA svabhAvavALo evuM to bane ja nahIM ke, bhAvanI sthiti ane - je pUrvenahato, kAraNasAmagrI prApta thaye utpanna bhAvano nAza baMne ekasAthe eka ja kSaNamAM rahe, thayo - ekAdAcitya kahevAya.) ane je kAdAcitya kemake jo baMne sAthe rahI zaktA hoya, to pUrvottara hoya, teno nAza paNa hoya, kemake niyama che ke je kSaNoe paNa bhAvanA nArA sAthe bhAva paNa raheze, utpanna thAya, te badhuM anitya hoya che - nAza Ama bhAva paNa sadA-nitya thavAnI Apatti pAmavAnA svabhAvavALuM hoya che. Ama abhAva- Ave. asattva paNa kadAcitka hovAthInAza pAmaze. ane kSasthiti kritI kSisthita abhAvanonAza thAya, to pAchobhAva (= pratiyogI) yukyo hota tharatharonima:odA AvIne Ubho rahe. eTale bhAva pUrve je rUpe hato, -nArA:, kSasthitithana brAva pavA pharIthIte rUpe tRtIyakSaNe utpanna thaze ema mAnavAnI talAzacaE dvitIyaphikSaDasthito satyAn Apatti Avaze. evI zaMkA thAya ke, 'asano vimityadi-puSyo hota-kSasthitidharmavatva, bhale vinAza ho, paNa tethI pharIthI teno bhAva-sarve karya-adhikRtamavizya | tathA -vaM sati mAnavAnI zI jarUrata che?' paNa "ghaDo paNa nahIM, nitima 11dA ghaDAno nAza paNa nahIM evo saMbhava na hovAthI gAthArthaH jo te kSaNasthitidharmavALo hoya, A zaMkA barAbara nathI. kAraNake bhAvano vinAza to bIjIvagerekSaNe asthiti hoya, to ja te AmAM asattvanI ane asattvano vinAzabhAvanI hAjarI ghaTI zake. ane to upara kahelI vAtano atikrama vinA saMbhave nahIM. (ghaDAnA nAzano nAza, ghaDAnI thato nathI. hAjarI vinA kevI rIte saMbhave?) kadAca bauddhavAdI TIkArya AnAza jakSaNa rahevAnA svabhAvaema kahe ke vinAza nAzarUpe bhAvakSaNanI pUrve ane vALo hoya, to bhAvarUpa ja che. A ja AzaMkA bhAvakSaNanI uttaramAM rahelo ja che. arthAt nAza karIne kahe che. te= adhikRtanAzAtmaka bhAvano kSaNa to sarvakAlIna che. tethI nitya evA nAzano nAza rahevAno svabhAvato ja ghaTe, jo te bIjIvagere kSaNe mAnavAnI Apatti nahIM Ave, anityanI utpatti (asthiti= ) rahetuM na hoya. (arthAt eno nAza ane vinAza zakya che. paNa je nitya che, tenI thato hoya.) ane to to ame pUrve je kahyuM te ja utpattijana hovAthI vinAzanI kalpanA paNa rahetI AvIne UbhuM rahe che. nathI. ame bhAvanA nAzane avasthita sadAkAlIna vivecanaH jo tame nAzane paNa kSaNasthitimAnIe chIe, mATe e nAzanA vinAzanI ane dharmavALo mAnazo. to nAza paNa bhAvAtmaka ja tethI pharIthI bhAvanI hAjarI Apatti rahetI nathI. thaze. kemake satebhAvanuM lakSaNa tame kSaNasthiti Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 paNuM mAnyuM che. have A nArA bhAva paNa che, ane kSaNasthitidharmaka paNa che, te to ja ghaTe, jo bhAvAtmaka nAzane khIjIvagere kSaNomAM asthira=na rahenAro mAnIe. kAraNake bauddhamate tamAma bhAvavastu kSaNika hovAthI bIjI kSaNe tenuM astitva lopAi jAya che. jo e nAza bhAvasvarUpa hovA chatAM tene bIjI kSaNe jIvatA hovAnuM mAnavAmAM Ave, to zakAya. phalataH bhAvAtmaka nAzano paNa bIjI kSaNe nArA = abhAva mAnyA vagara chUTako nathI. TIkArya : kSaNasthiti hote chate te vivakSita kSaNe e vivakSitabhAvanI asthiti nahIM hoi zake kemake e yuktisaMgata nathI. kAraNa ke tyAre ja asthiti hovAmAM tenI sthiti sAthe virodha Ave e yukti che. bIjI kSaNe paNa te asthiti nathI svalakSaNa ke AtmapadArthane paNa kSaNika nahIM mAnIema nathI. arthAt khIjI kSaNe asthiti che ja. kemake nathI ema mAnavAmAM yukti sAthe asaMgati thaze. kemake te vakhate (bIjI kSaNe) avasthiti mAnavAmAM tenI asthiti sAthe virodha Ave e yukti che. A rIte satnI asattA nizcita thAya che. ane tethI ja 'sato'sattva' (gA.195) vagere kahyuM tenuM anuvartana thAya che. vivecanaH je kSaNe bhAva che, te kSaNe te bhAvano kSaNasthitidharma che. Ama kSaNasthiti dharma hovAthI ja te kSaNe bhAvanI asthiti ( = sthitino abhAva = na hovApaNuM) saMbhavatI nathI. kAraNa ke sthitikSaNe asthiti yuktisaMgata banatI nathI. jyAre hovAno svabhAva hoya, tyAre na hovApaNuM zI rIte ghaTI zake ? mATe ghaDAvagere vastuo prathama kSaNe hoya, tyAre teonA eka kSaNa rahevAnA svabhAvanA kAraNe teo te kSaNe avasthita che, mATe teonI te kSaNe asthiti na maLe. (tathA coktA. )karIthI pAchu junu cakkara ahIM paNa cAlu thai jaze. arthAt e bhAvAtmaka nAzanuM bIjI kSaNe asattva mAnavAthI 195mAzlokamAM je kahyuM che ke sattne asattva thavAthI asatnoje utpAda mAnavo paDaze - jenI utpattiteno vinAza paNa mAnavo paDaze - e rIte nAza utpanna thayA pachI teno paNa nAza thavAthI pharI bhAva- unmajjana (marelo jIvato thavAnI) Apatti AvIne UbhI raheze. kathamityAha- kSaNasthitau tadaivA'sya nA'sthitiryuktyasaGgateH / napazcAvaLinetyevaM sato'sattvavyavasthitam||??'| yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 rahe. vaLI pachI paNa na rahe ema paNa nahIM thAya. Ama sanuM asattva vyavasthita thAya che. kSaNasthitidharmamAM Apatti kSaLasthito satyAM tadaiva-vivakSitakSaLegamyavivakSitamAvathaiva nA'sthitiH / ta tyAha yuktyasaGgateH, tadaivA'sthitau tatsthitivirodhAditi yuttiH / na pazcAddaSi-dvitIyakSaLe, mA-masthitine, yujyatana tereva 'tavAsthitau tarasthitivirodhAviti yutti: / tyenuM sato'savuM vyavasthitam / tatajI 'sato'sattve' ityAdyanuvarttate eveti // 197 // e kevI rIte ? te batAve che ? gAthArtha : kSaNasthiti mAnavAmAM tyAre ja AnI asthiti nahIM Ave kemake yuktisaMgata nahIM e ja rIte bIjI vagere kSaNomAM te asthiti =na hovApaNuM nathI evuM nathI. kAraNa ke kSaNika vastu svakSaNamAM jema sthitimat che, te ja rIte jo dvitIyAdi kSaNomAM paNa sthitimathoya to te vastu kSaNasthitidharmA=kSaNika kahI na zakAya. kSaNika - vAdamAM virodha thAya. tethI bIjIvagere kSaNomAM vastunI asthiti paNa kahevI ja paDaze. prathama kSaNe sa vastunI bIjI kSaNe asthitino artha ja e Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAMtanitvamate Apatti 295 che ke sanuM asattva. sAMkhya vagere Avo upamaI paNa mAnatA nathI.) tethI gAthA 195mAM kahelI toDasaklevagere ekAMtanityamate Apatti vAta emanI ema UbhI rahe che. arthAt satumAMthI TIkArya ke saMsAripaNAsvarUpa ekamAtra asattva udbhave, to asattvanI utpatti svabhAvathI saMsAramAM rahelo jIva, e svabhAva mAnavAnI, tethI pAcho vinAza mAnavAno vagere pUrve nivRttana thAya, to mukta thAya evI kalpanA paNa kahelI tamAma Apattio ubhI rahe. Ama phogaTa nIvaDe che. ane ekAMtanityavAdImate kSaNikavAdI bauddhamata ayukta kare che. AtmAno "saMsArabhAva svabhAva nivRtta thavo zakya ja nathI. bIjI kSaNe vinAza mAnavAnI vAta ayogya Thare kAraNake ekAMte avinAzI-anutpanna-sthira eka che. alabatta AtmAnA paryAyo kSaNe-kSaNe nityasvabhAvavAdImate saMsArI avasthA ane badalAya che, paNa tethI bIjI kSaNe Atmadravyano mukta avasthA ema be avasthA kadApi saMbhavI sarvathA abhAva mAnI levo yogya nathI. zaktI nathI, kemake emAM ekAnta eka svabhAva sAthe nityapakSamadhikRtyAha-- virodha che. be judI judI avasthAo be alagavimAvAnivRttAvayuar mu nyanA alaga svabhAva vinA saMbhave nahIM. evuM to bane ja ausvamAvasyanahAvAdayaM vinAA228AA nahIM ke saMsAramAM rahevAnA ekAMta svabhAvamAM ramato bavAvAnivRttavivAnityatAyA jIva mukta bane ke ekAMte mukta rahevAnA svabhAvavimitsAha-mayurakuradhtpanAnAtmanaHAthama- vALo jIva saMsAramAM bhaTakto hoya. yuktetyAha ekAntakasvabhAvasya-apracyutAnutpanna- tadabhAve ca saMsArI muktazceti nirrthkm| sthiraikasvabhAvatAyAH, na hi yasmAt avasthAdvayaM tatsvabhAvopamardo'sya nItyA tAttvika iSyatAm // 199 // saMsArimuktAkhyaM kvacit, ekAntakasvabhAvatva- tadabhAve ca-avasthAdvayAbhAve ca, sNsaariivirodhaat||198|| tiryagAdibhAvavAn, mukto bhavaprapaJcoparamAdityetat jema kSaNikavAdI bauddho AtmatatvanA nirartha-zabdamAtramevara, mathayotitiAra-tathA svabhAvanI bAbatamAM ayukta tarka kare che, tema svamAvoparvatatogatattara/panayana sarca ekAMta nityavAdIo paNa bhUla kare che, tethI have mAtmanaH nitya-cAryanA krimityada tattvika nityavAdIone uddezIne kahe che issytaaN-paarmaarthiko'bhyupgmytaamiti||199|| gAthArtha "bhava svabhAvanI anivRttimAM paNa gAthArtha ane tenA abhAvamAM "saMsArI mukta" kalpanA ayogya che. kema ke ekAMta eka ane mukta' e paNa nirarthaka Thare che. tethInyAyathI svabhAvavALAne kyAreya paNa be avasthA hotI nathI. AnA te svabhAvano upamaI tAttvika ja mAnavo (ekAntanityavAdIo AtmAno avinAzI, joie. anutpanna ane haMmezA sthira eka sarakho rahevA- TIkArya ane saMsArI-mukta ema be vALo eka ja svabhAva mAne che. alabatta jaina avasthAnA abhAvamAM pazuvagerebhAne saMsArapaNuM matamAM paNa jIvano mULabhUta zuddhasvabhAva anAdi ane saMsAravistAranA virAmathI muktapaNuM A baMne kALathI manAya che, paNa jainamate karmo vagerethI eno nirarthaka-zabdamAtrarUpa rahe che, kemake e baMne upamaI paNa mAnya che. jyAre ekAMta nityavAdI zabdonA artho to saMbhavatA nathI. tethI nyAyathI Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 vicArIe to AtmAnA eka svabhAvathI bIjA che, teo zabdAMtarathI ekAMtanityavAdI ja che, tethI svabhAvanA apanayana-dUra karavArUpa svabhAvano jainamatathI bAhya che. jenaratnonI vacce rahelA A upamada pAramArthika che, ema svIkAravuM joie jenAbhAsakAcanA TukaDAo che. vivecanaH Ama ekAMtanitya eka svabhAva- svabhAvopamaI = eka svabhAvathI bIjA pakSe saMsArI ane mukta ema be avasthA saMbhavatI svabhAvane dUra karavo. saMsArI avasthAmAM jIva nathI. jIva haMmezA eka ja avasthAmAM rahelo janmAdi paryAyorUpe ane rAgadveSAdi pariNatio mAnavAnI Apatti che. tethI e jIva tiryaMca- rUpe saMsArasvabhAvane pAmelo che, ane muktaAdigativALo saMsArI che ke saMsAranA bhramaNathI zuddhasvabhAvano upamaIthayo che. yogaprakriyAthI ane virAma pAmelomukta che ityAdithanamAtra arthahIna jJAnAdinI ArAdhanAthI dhArmika kriyA- caitanyayoge zabdarUpa ja banI rahe che, kemake te-te zabdathI sUcita jIvanA janmAdibhAvo dUra thAya che ane rAgAdi avasthArUpa artha vinAnA che. arthahIna zabdaprayogo pariNAmo haTI jAya che, tyAre jIvamukti-zuddhiziSTamAnya banatA nathI. Ama ekAMtanityapakSe paNa siddhisvabhAvane pAme che, je teno mULabhUta svabhAva jIvano saMsAra ane jIvano mokSa ghaTI zaktA nathI. che. ane tyAre saMsAra svabhAva dUra thAya che. tethI tethI jainamAnya svabhAvaupamaIvagere vAto ja dhArmika kriyAovagere paNa arthayukta ja che. tarkayukta, yuktisaMgata kare che. kSiAghAtmapUi tanmayamarivarta (rivarta) 1 svabhAvopamarda tAvika che prathAnAnirdeturUmAvA tAti: ra01 keTalAka A svabhAvaupamaIne naizcayika- dikSA-gavidyAmatamattAdhipati, mAtAttvika mAnatA nathI. teonA mate - AtmA to mUrta-sadagaM vastusatA tattamati, muharyA-anupahaMmezA zuddha, buddha, svasvarUpamAM lIna che. karmo- vAritakheva, maryA-"Atmano nivartata-mativartatatiA vagerethI AtmAno AsvabhAvaDhaMkAyelo che te badhI vismRta tarityAha kathAnAvina -pradhAnamIyarivAto bALajIvo mATe che. aupacArika che. mATe pariNate, hetu:-RAmu tAvAdri-vidyulAIbALajIvo kriyA/karma bhale kare. ApaNe to mAvAta, tannati-napradhAna viparitirmutmiti AtmAnA zuddha svabhAva-zuddha jyotine jotA ra0nA rahevuM, ne bAhya dhArmika kriyAkAMDomAM paDavuM nahIM. gAthArtha tethI AnA AtmabhUta mukhyarUpe (hA, khAvA-pIvAnuM, sukha-sagavaDa- rahelA pradhAnAdinatimAM kAraNabhUta didakSAvagere nivRtta anukULatAo vagere pApakriyAkAMDo pugaLa thAya che. ane teonA abhAvamAM nati rahetI nathI. padmaLane bhogave che." "zarIrane kaSTa ApavAmAM dharma TIkArya nathI AtmAne mukhya-anupacarita nathI' 'zarIrane takalIpha na paDe, e rIte ciMtanAdi rIte vaLagelA ane sahaja vastusarUpe AtmabhUta karavAmAM ja sAco dharma che' ityAdi AkarSaka banelA tathA pradhAna, mAyAvagerenI pariNatimAM bahAnAonA oThA heThaLalIlAchama rAkhavAnA.) kAraNa banelA didakSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra A mata paNa ayogya che kAraNake svabhAvano vagere nivRtta thAya che. ane e dikSA vagerenA upamaI paNa tAtvika-pAramArthika che. mAtra abhAvathI muktAtmAne pradhAnAdipariNati paNa aupacArika nathI. jeo mAtra aupacArika mAne rahetI nathI. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ didakSAvagerenuM svarUpa 297 didakSAvagerenuM svarUpa nathI. jainamate A anAdithI jIvane vaLagelA che, vivecanaH didakSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra ane AtmAnA svabhAvabhUta banIne rahelA hovAthI vagere zabdothI anya-anyadarzanakAroe saMsAra- vAstavika che, mAtra bAhya aupacArika - ke vAsa darzAvyo che. emAM didakSA= prakRti jovAnI kalpanArUpanathI. tethI dikSAvagerenI mukhyarUpe ja jANavAnI icchA kUtuhaLavRtti. jIvanA saMsAra- - anupacaritarUpe ja AtmAparathI nivRtti paNa bhramaNanuM kAraNa che didakSA. duniyAnA brAnta- iSTa che. svarUpone ghaNuM ghaNuM joI levAnI-jANI levAnI A didakSAdi mukhyavRjyA AtmAmAM rahyA icchA, pikanIka, pravAso, TI.vI., akhabAro hovAthI ja teonA prabhAve pradhAnavagere paNa vagere dvArA duniyAbharanI ghaNI ghaNI vastuo joi akhila bhavasvarUpe mukhyarUpe pariNAma pAme che. levAnI-jANI levAnI 'jIvyA karatAM joyuM bhaluM (jenamate pradhAna = karma) kAraNake pradhAna vagerenA mAnavAnI vRtti. A badhAmAM A didakSA kAma kare A pariNAmonuM mukhya kAraNa didakSAvagere che. che. A didakSAthI pachI rAga-dveSanI pariNatio tethI jyAre dikSAvagere AtmabhUta banelA vagere thAya che. bhAvo AtmAmAMthI nivRtta thAya che, tyAre pradhAnAavidyA= AtmajJAnano abhAva. jJAnA- dinA pariNAmarUpa saMsArabhramaNa paNa aTakI jAya varaNAdi karmonA AvaraNathI ane mohanIyakarmanI che. AtmA karmavagerethI paNa mukta thAya che. Ama prabaLatAthI ajJAna, saMzaya ane bhrAMtimAM jIva AtmAne pariNAmI nitya mAnavAthI bIjAoe aTavAyA kare che. AnA kAraNe te paisA kamAvA, kalpelA didakSAdibhAvo paNa yuktisaMgata bane che. ghara-parivArane sAcavyA karavo, samAjanA anyathA yAtri nityapAra mavaDajyo. vyavahAromAM doDyA karavuM vagere khoTI pravRttio parvarajavanityatve kaMkuthamavAra sAcI mAnIne kya karI saMsAramAM bhame che. rUlya caitakIrtavyuM, anyathA-vamanaDupamala - rAga-dveSa-moha vagere rU5 AtmAnI mAMgamAyAdriyaM-pradhAnAvinatiH nityaM-sevA tataH pariNatio, ke jenA kAraNe AtmAnA upayoga- kimityAdi paNa -pradhAna niti, mava 3jyapariNAmo azuddha bane che. karmarAja paNa AtmAne saMtaroDamipIyate, tannatau talAtmamahalAvimAvatA vaLagI AtmAne azuddha banAvatI hovAthI maLarUpa parva 2-3nItyA bhavanityatve kSati tha muNya che. ane malina banelo AtmA durgatiomAM bhamyA samavaH? tyarthaH ra0zA kare che. gAthArtha anyathA to A nitya mAnavI bhavAdhikAra - saMsArabhAvanuM prAbaLe. paDaze. ane A ja "bhAva" tarIke oLakhAya che. saMsArano rasa, saMsAranI pravRttionuM AkarSaNa, Ama saMsAra nitya siddha thaze. ane to muktano saMsAranA viSayAdisukhomAM sArApaNAnI buddhi saMbhava kevI rIte Avaze? bhavAdhikAra che. AthI jIva AtmAne hitakara TIkArya A A pramANe ja svIkAravuM rahyuM kAryovageremAM pravRtta thaI zakato nathI. jo Ama nahIM svIkAro, to pradhAnAdi pariNatianya ekAMta nityAdimatavALAo one nitya mAnavI paDaze. tethI zuM thaze? te batAve badhAne saMsArI AtmAnA svabhAvabhUta mAnatA che- A pradhAnAdi pariNatio ja "saMsAra" Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 kahevAya che. kemake pradhAnAdi pariNatiothI ja te sthApratyayaH micetalAzacAda-manamatra' pariNatirUpa mahatvagere pragaTe che. Ama upara kahyuM prAntatAyAvidArakA te nItithI saMsAra nitya siddha thaze, to muktano gAthArtha jo A avasthAotAttvikanathI, saMbhava kevI rIte thaze? arthAtu nahIM ja thAya. to teno pratyaya kevI rIte thAya che? A pratyaya didakSAvagere sAthe pradhAnAdino saMbaMdha bhrAnta hovAthI enAthI saryuM..bhrAnta hovAmAM vivecanaH jo AtmasvabhAvabhUta thayelA koi pramANa nathI. didakSAdinA kAraNe pradhAnAdinI pariNati ane e pUrvApara avasthAo tAtvika didakSAdinI nivRttimAM pradhAnAdinI paNa nivRtti TIkArya A pUrvApara avasthAo paramArthathI nahIM mAnavAmAM Ave, to pradhAnAdinI je nathI. AvI AzaMkAnI sAme kahe che- jo etAtvika pariNatio dekhAya che, te mATe koI kAraNa rahetuM nathI, to avasthAnI pratIti thavAmATe koI kAraNa nathI. Ama akAraNa hovAthI ja A pradhAnAdi narahe... ane to avasthAnI pratIti kevI rIte thaze? pariNatione ekAnta nitya mAnavAnI Apatti ahIM pUrvapakSakAra AzaMkAkare ke- A avasthAche. kAraNa ke jenuM astitva kAraNa vinA hoya, te onI pratIti bhrAnta che. tethI enAthI saryuM. e nitya ja hoya, jemake AkAza. Ama pradhAnAdi- mahattvanI nathI. ahIM uttarapakSa kahe che. A pariNatio paNa nitya mAnavAnI raheze. vaLI, pratItiobhrAnta hovAnuM koi pramANa vidyamAna nathI. saMsAra eTale zuM? basa A ja pradhAnAdi vivecanaH Ama nityaekAntavAdanuM khaMDana pariNatio, kemake A pradhAnAdi pariNati- karI AtmAnI pariNAmI nityatA ane tenA omAMthI ja mahatu-buddhi, temAMthI ahaMkAra, ane AdhAre jIvanI be vAstavika avasthA siddha karI. ahaMkAramAMthI pAMca jJAnendriyo, pAMca karmendriyo, (1) saMsAra avasthA (2) mukta avasthA. pAMca zabdaAdi tanmAtra ane mana=16no gaNa, ahIM ekAMtanityavAdI kahe che. tame tarkathI TuMkamAM Akho saMsAra udbhave che. saMsArano tamAma bhale A be avasthAnuM udbhAvana karyuM. paNa vistAra pradhAnAdinA pariNAmo che. (jainamate badhA ekAMtanitya ekasvabhAvI jIvane tAttvikarIte to karmanA pariNAmo che.) Ama pradhAnAdi - be avasthA saMbhavatI ja nathI. pahelA saMsArI pariNatirUpa saMsAra che. pradhAnAdi pariNatio avasthA ane pachI mukta avasthA AvI vibhinna nitya che, mATe saMsAra paNa nitya mAnavAno avasthAo nitya AtmAmAM ghaTI zake nahIM. mATe Avyo. Ama jo saMsAra ja nitya hoya, to jIva A avasthAo tAttvika nathI. pAramArthika nathI. mukta thayo evI kalpanA paNa kevI rIte saMbhavaze? kharekharato ekAMta nityatAno tarka ghaTI zakto arthAt muktatva asiddha thaze. na hovA chatAM te pakaDI rAkhI spaSTa dekhAtI be vasthA tattvo no regnanuttabhratyayaH rathanuM avasthAone atAttvika gaNavAnI ceSTA karavAprAntoDavaMmitimAnamatra vidyAra0rA vALA nityavAdIonI jIda ayogya che. kemake jo avasthA tattvataH-paramArthana, no catUrvApara- be avasthAo kharekhara hoya ja nahIM, to be mAvena tArAcAI-nanu tapratya: avasthA pratyayaH avasthAono pratyayaHanubhavakvIrIte thAya che? thaM-nivadhanAmAvenA vetatu-prAntoDayaM-sava- be avasthAnA anubhava mATe baMnenI vAstaviktA Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogijJAna avasthAMtararUpa na sivAya koi kAraNa raheluM nathI. vastu hoya, to tenI anubhUti thAya. vastu ja na hoya, to anubhUti kevI rIte thAya ? tethI jo anubhUti thatI hoya, to vastu hovI ja joie. be avasthAonI anubhUti to thAya che. avasthAdraya jo atAttvika hoya, to A zI rIte bane ? ahIM, nityavAdI kahe che ke - avasthAono anubhava bhrAnta che, kemake je na hoya, teno anubhava bhrAntijanya hoya che. bhAnta anubhavane zuM karavAno ? vastusiddhimAM te nakAmo che. A gAthArtha : jo yogInuM jJAna pramANarUpa che, (tema kahezo) to te yogijJAna to avasthAntara che. to zuM ? yogijJAna bhrAnta che. anyathA siddhasAdhyatA che. 299 avasthAntararUpa ja che. tethI zuM ? evI AzaMkAmAM kahe che - AthI A yogijJAna bhrAnta hovuM joie. ane joyogijJAna abhrAnta hoya, to avasthAbheda siddha thato hovAthI siddha sAdhyatA che. ahIM nityavAdIone prazna che, je be avasthAono anubhava thAya che, tene bhrAnta kahevAnA. pAchaLakoi pramANa che? arthAt koi pramANanathI. kemake A atIndriya padArthomAM yukti ke Agama choDI anya kayuM pramANa maLI zake ? ane jyAM AgamomAM paraspara virodha dekhAya, tyAM yuktinuM baLa vadhI jAya che. pUrvokta yuktiothI to be avasthA siddha thAya che, to have ene bhrAnta kahevAmATe pramANa kyAMthI lAvazo ? ahIM nityavAdIne prazna che, ke tame yogI cho? yogIo anAdikAlathI yogI che ke pahelA ayogI hoya, ne pachI sAdhanAnA baLe yogI banyA? anAdikALathI yogItarIke to tame kalpelo Izvara ja Ave, ke je pote pratyakSa na hovAthI vivAdAspada che. have jo sAdhanAnA baLathI ko'kane yogI thayelA mAno cho, to ahIM paNa avasthAMtara to AvyuM che. pahelA ayogIavasthA ane pachI yogI avasthA. Ama yogIrUpe avasthAMtara yogijJAnaM tu mAnaM cettadavasthAntaraM tu tat / pAmelAnuM jJAna ja yogijJAna banyuM. arthAt yogittH kiM bhrAntametatsyAdanyathA siddhasAdhyatA // 203 // jJAna paNa yogIAtmAnI eka avasthArUpa ja che. yogijJAnaM tu - yogijJAnameva pramANaM cedatra etadA- have jo tamArA mate avasthAMtaro e bhrAnta rA#cAi tavavasthAnAM tu-yoyavasthAntarameva, tat-hoya, to yogIavasthArUpa avasthAMtara (eTale ke yoLijJAnam / tataH 'vimityetavArA cAda prAntame-yogijJAna pote) paNa bhrAnta che. ane to e tatsyAt-yoLijJAnaM, anyathA aprAntatve'sthiima- avasthAnuM jJAna paNa bhrAnta ja siddha thaze. bhrAnta tyAnha siddhasApyatA avasthAmevopapatteriti||20|| jJAna kaMi pramANabhUta bane nahIM. tethI bhrAnta yogIjJAnathI tame avasthAMtarane bhrAnta kahI zako nahIM. have jo yogijJAnane abhrAnta kahezo, to yogI avasthAne paNa abhrAnta ja mAnavAnI rahI, ane jo yogIavasthA abhrAnta hoya, to avasthAbheda paNa abhrAntarUpe ja siddha thAya che. tethI tame ja abhrAntarUpe avasthAbheda siddha karyo, ene ja tamAruM abhrAnta yogijJAna siddha karatuM hovAthI, ahIM tamane siddhasAdhyatA nAmano doSa cogijJAna avasthAMtararUpa TIkArya : ahIM (avasthAntara na hovAmAM) yogijJAna ja pramANabhUta che. AvI pUrvapakSIya AzaMkAnA javAbamAM kahe che- te yogijJAna yogInA vivecana : ahIM ekAMtanityavAdI kahe che - A avasthAbhedane bhrAnta mAnavA pAchaLayogIonuM atIndriyArthagrAhI jJAna ja pramANabhUta che. ane teoe ekAMtanityavAda potAnA jJAnanA baLe kahyo che. mATe avasthAMtara bhrAnti che. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 lAge che. siddha thayelI vAtane pharI siddha karavAno vyathita:-sAtavyAdhideva, tAva vA, prayatna piSTapeSaNanI jema doSarUpa che. to vA-vyAdhitAco vA tatyutrAti, yarthava hi Ama ekAMtanityapakSa ane ekAMta anitya- vyAdhimuo trayALako ni, satyApakSa emabaMne pakSa asaMgata kare che. tethI anekAMta- sanmAna, viSapada tivRSTAntaH ra04 daSTie jIvane pariNAmI nitya mAnI, saMsAra mukta aMgenA traNa vikalpono niSedha avasthAmAM jIvano zuddha svabhAva dabAyelo ane gAthArtha jema vyAdhimukta mANasa sanyAyathI saMsArasvabhAva pragaTarUpa mAnI, sAdhanAnA baLe (1) vyAdhigrasta (2) teno abhAvavALo ke jIva saMsArasvabhAvane haDaselI potAnA zuddha (3) pUrvavyAdhigrasta avasthAthI alaga vyaktirUpa svabhAvane pragaTa kare che, ane prathama saMsAra avasthA kyAreya yuktisaMgata karato nathI. hatI ane pachI siddhaavasthA pAme che, ityAdi TIkArya nyAyasaMgata rIte jovA jaIe, to badhI vAto siddha thAya che. vyAdhithI mukta thayelo mANasa (1) vyAdhigrasta siddhanA svarUpanA vicAramAM zlo. 191thI =rogI paNa nathI (2) pahelethI ja roganA abhAvaA badhI AnuSAMgika vAta karI. AnI pAchaLa vALo athavA sarvathA abhAvarUpa paNa nathI ke (3) paNa jainamata mA mokSayathArtha ja che, ane zIgha vyAdhita-rogagrastathI anyatenA putravagererUpa paNa pAmavA yogya che evo ja uddeza chupAyelo che. jo nathI. Ama jema lokamAM vyAdhithI mukAyelo mANasa A aMge sAcI zraddhA thaI jAya, to samyakta uparokta traNamAMthI eka paNa rUpe cAyathI siddha pAmyAnI saMbhAvanA pAkI gaNAya. abhavyone ATha thato nathI. paraMtu pahelA rogI ane pachI rogamukta tattvopara zraddhA thAya, paNa mokSapara zraddhA nathI thayelo-pUrvokta traNathI vilakSaNa prakArano ane thatI. mithyAtvIo mokSa-nirvANane mAnatA hoya, pUrve ane pachI eno e ja mANasa che. to paNa teo je prakAre yathArtha mokSa che, te rUpe tAtiyoganamAuM-- mAnatAnathI, samajatA nathI. tethI samyaktathI dUra saMsAra khAvo vAto vArthahi. che. A tAtparya barAbara samajI zakAya te mATe muDadAnomu, muhAvRtyetitadidAra zvA ATalI carcA karyA bAda have prastuta siddhasvarUpanI saMsArI-puruSa samAvavA-puruSAmAvamAtrameva vAtapara graMthakAra pAchA Ave che. tadanyo vaikAntalakSaNaH tathaiva hi yathA dRssttaante| uktamAnuSaGgikaM, prakRtaMprastumaH, tacca siddhasvarUpaM kimivetyAha mukto'pi hanta no mukto mukhyavRttyA 'vyAdhimuktaH pumAn loke' (zlo. 187) ityAdhu- trayANAmapi tatpravRttinimittAbhAvAt, iti tdvidHpacAsata, tatra-- muktavida itthamabhidadhatIti // 205 // AnuSAMgika vAta kahI. have prastuta para A daSTAMta che, have je vAta siddha karavA A AvIe. prastutavAta e hatI, ke jevo vyAdhimukta daSTAMta ApyuM, te vAta sAthe AnI ghaTanA kare che. puruSa lokamAM jovA maLe che, te prakAre siddhasvarUpa gAthArtha te ja pramANe mukta paNa saMsArI samajavAnuM che ityAdi. te vAtane ja joDatA kahe che. jIvarUpe, tadabhAvarUpe ke tenAthI anyarUpe mukhya vyAdhita taddamAvo vAtaco vA yarthava hi vRttithI mukta nathI, ema muktatattvanA jANakAro vyathimunasItyA vilupapaghora-jA kahe che Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 mukta" zabdanI mukhya sArthakatA kyAM? TIkAryaH A ja pramANe daSTAMtanI jema ja vartha tarka muvyavasthityAda-- bhavavyAdhithI mukta thayelo jIva (1) have kSI vyathathA no vyAdhimuti sthitA saMsArI-bhavavyAdhigrastanathI (2) puruSAbhAva- mavaroSevasutAmu tanveSatakSAtraveddA puruSa-jIva tarIke sAva abhAva pAmI gayo- kSaNavyAdhi-puruSa yathA naDiviAnena, bUjhAI gayelA dIvAnI jyotanI jema sAva alopa vyAyiku ti tattamAna sthito, nasthApanIyatA paNa thaI gayo nathI ke (3) ekAMte ekarUpe ja avarodheva-tamuhacatAvenatatharya:-mavavyAdhirahelA taddana anyajIvarUpa paNa nathI. mu, tapu sthitaH | takSayati mavaror muktatattvanA jANakAro kahe che ke A traNeya yAvityartha: ra0ddA prakAre mukhyavRttithI mukta paNa muktarUpe ghaTato to 'mukta' zabdano mukhyaprayogakyAM ucita nathI. "mukta' zabdanuM mukhyarIte pravRttinimitta che? te batAve che. banavAmAM arthAt mukta' zabdano mukhya AzayathI "mukata' zabdanI mukhya sArthakatA kyAM? zabdaprayoga thavAmAM uparokta traNeya prakAra gAthArtha : jema lokamAM kSINa thayelA asaMgata Thare che. vyAdhivALo vyAdhimukta gaNAya che, tema taMtramAM vivecanaH 'pIDAthI ke baMdhanathI A mukta saMsArarogI ja saMsAraroga kSaye mukta gaNAya che. thayo ema kahetI vakhate vaktAno kahevAno, ane kArya jema lokamAM nirvivAdapaNe kSINa zrotAno samajavAno Azaya e ja hoya che, ke A thayelA rogavALo puruSa ja rogAdinA abhAvathI vyakti mukta thavA pUrve rogAdinI pIDAthIke jelanA vyAdhimukta gaNAya che - nirNata thAya che - baMdhanavagerethI jakaDAyelo hato, ne have temAMthI mukta nirNata thavAno bAkI che ema nahIM. ema thayo che. te vakhate vaktA ke zrotA bemAMthI ekano saMsArarogI ja - mukhyarUpe saMsArarogathI yukta ja paNa Azaya 1. hajI rogAdinI ke baMdhananI bhavaroganA kSayathI bhavyAdhimukta che, ema pIDAmAM rahelI vyaktimATe, ke 2. vyaktinA taddana zAstromAM nirNata thayuM che. abhAvamATe ke 3. je evI pIDAmAM hatI ja nahIM, vivecanaH rogathI mukta thayelo ja lokomAM tenAmATe mukta' zabdanA prayogano hoto nathI. 'vyAdhimukta thayo' ema nirvivAdapaNe- sarvasaMmata Ama mukta' zabdanA yathArthane jANanArAo rIte sthita nizcita thayelo che. A nizcita thayelI kadI paNa uparokta traNa prakAranA prasaMgamAM vAta che, ema kahevAkArA graMthakArane kahevuM che ke A mukhyarUpe mukta" zabdano prayoga karatAM nathI. vAta nizcita thai cukelI che, hajI carcAmAM che, ane mAMdagInA bichAne paDelA rogIne roganuM nidAna nizcita thavAnI bAkI che emanathI. tAtparya e che thAya, sAro DokTara maLI jAya, ne lAgu paDanArI ke jeno roga gayo hoya, te ja mukhyarIte rogamukta davA cAlu thaI jAya, tyAre have to tuM rogamukta gaNAya, A vAta niHzaMkapaNe mAnya che. basa e thaI gayo samaja!' ityAdizabda prayoga thAya, tyAM ja rIte, bhavarUpI-saMsArarUpI rogathI mukta thayelo to bhaviSyamAM rogamuktinI pUrI saMbhAvanAne ja mukhyavRttithI mukta che ema zAstromAM nizcita najaramAM laIne gauNarUpe ja mukta zabdano prayoga thayelI vAta che. arthAt e viSayamAM paNa carcA thAya che. asthAne che. mukta" zabdano sarvazAstrasaMmata Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 nizcita thayelo artha A ja hoI zake. bIjI badhI anyatrathI beThA utArI laIne paNa potAnuM gaNI kalpanAo vyartha che. laI yazano pUro lADavo jamI javAnI vRttinA badale evaM prakRtamabhidhAya sarvopasaMhAramAha potAnA viziSTa sarjana mATe paNa pUrvAcAryone nevayogazAstra: saMkSepe samuthudA yazobhAgI mAnavAnI A udAttatA vaMdanIya che. niyoDiyamAtmAnusmRti pAraNA vaLI, pote A graMtha racI bIjAo para moTo ane kAzIthi -tatAtha, upakAra karyo, evo paNa ahaMbhAvana rahe, te mATe saMkSepeba-samAna, samudradhRta-tegaH pRthataH khulAso kare che ke A graMtha meM mukhyatayA mArI navanItamiva kSIrAi na tyAda china- smRtimATe-yogAryonA smaraNamATe banAvyo che. 3nalona yomoDavaMgadhikRta vA miryamityada kAraNake pUrNadazAne nahIM pAmelI vyakti mukhyatayA mAmAnumRtyathI para:-pradhAno yoga ti ra0NA AtmArthI hoya. enI dareka pravRttimAM mukhyajhoka Ama 'mukta saMbaMdhI prastuta vAta pUrNa karI Atmahitatarapha hoya. have graMthanA pUrA vistArano upasaMhAra batAve che. AtmasmRtimATe A graMtha che, to pachI jAhera gAthArtha: daSTibhedathI yukta A zreSTha yoga zuM kAma karyo? athavA zuM AtmArthI mAtra AtmaAtmAnusmRtimATe aneka yogazAstromAMthI lakSI ja hoya, jarA paNa paramArthIna hoya? ItyAdi saMkSepathI samuddhata karAyo che. zaMkAnA samAdhAnamAM A graMtharacanAnuM bIjuM prayojana A graMtha yogagraMthono sAra paNa batAve che. AtmArthI vyakti potAnA hitaTIkArya : pAtaMjalavagere aneka yoga- mATenI vastu jobIjA AtmArthIone paNa upayogI zAstromAMthI saMkSepathI samudyuta karAyo che - e thanArI lAge, to chUpAvavAne badale jAhera kare che. ane zAstromAMthI dUdhamAMthI mAkhaNanI jema pRthapha karAyo AtmArthIonI Atmahita-lakSI pravRttiomAM che. konAthI koNa? A batAve che- kahelA lakSaNo- paramArtha paNa kathaMcitUsamAyelo ja hoya che, ityAdi vALI daSTionA bhedathI yukta A adhikRta yoga. sUcitArtho havenI gAthAmAM pragaTa thAya che. (pRthaphakarAyo che.) zAmATe? te batAve che- potAnI yojanAntAmaNIhaM-- anusmRtimATe. kevo yoga? para - zreSTha yoga. gunAhityajimena, vAyojino yatadA. vivecanaH A ATha daSTionA vibhAgamAM ataHparopoDa, nezanavidhyAra08 patharAyelo zreSTha yoga pAtaMjalaAdi aneka yoga yunAhityapeina-peDax(2) kutapravRttasaMbaMdhI zAstromAMthI saMkSepathI samuddhata karAyo che. #niSpannayotibena -vatuSTayamano jema dUdhavageremAMthI maMthana AdidvArA navanItaH tAH sAmAncenA mata vimityAdi poSAkapi mAkhaNatAravI levAmAM Ave che. ema judA-judA tathavidhavukatAdriyothapekSA naeNzata na vidhyate, yogagraMthomAMthI ciMtana-manana Adi maMthana dvArA manAtoDariyopakSapAtatimavati ra08. tAravelA mAkhaNarUpe A yogadaSTigraMtha racyo che. tethI bIjuM prayojana paNa batAve cheAma kahIne graMthakAra potAnI namratA pragaTa kare che, gAthArtha jethI kulAdiyogibhedathI yogIo ke A racanAmAM mAruM kazuM nathI! pUrvAcAryonuM che! cAra prakAre che. tethI lezathI paropakAra paNa viruddha meM to mAtra sAragrahaNa karavA jeTaluM ja karyuM che. nathI. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra yogIo 303 cAra yogIo kula-pravRttacaka be yogIo adhikArI TIkArya sAmAnyathI yogIo cAra prakAranA TIkArya AyogazAstranA adhikArI yogya che (1) gotrayogI (2) kulayogI (3) = lAyaka beja prakAranA yogIo che. (1) jeo pravRttacaka yogI ane (4) niSpanna yoga. emAM kulayogI che ane (2) jeo pravRttacakrayogI che. kulAdiyogInI apekSAe daSTibhedothI zreSThayoganuM bAkInA (prathama ane carama prakAranA) yogya nathI. A nirUpaNa lezataH = AMzikarIte paNa paropakAra Ama A yogazAstranA zravaNAdimATe sAmAnyathI mATe bane, emAM koI virodha nathI. kemake kulAdi badhAjayogIo adhikArI banatAM nathI. kema? te yogIone yogapratye pakSapAta thaze. tAtparya e batAve che-gotrayogIomAM asiddhi hovAthI ane che ke kulAdhiyogIo AgraMthadvArA thoDApaNa yoga- AdizabdathI niSpannayogIomAM siddhi hovAthI. pakSapAtAdi bhAvavALA thaze. A paropakAra che. vivecanaH gotrayogIo eTalA mATe vivecana graMthakArane mAtra AtmaciMtA ja che, adhikArI nathI, ke teo A yogazAstranA evuM nathI, paNa yogapratye pakSapAta-lAgaNI che, zravaNAdithI yogamArge AgaLa vadhavAnA nathI, tethI jeone paNa yogamArgamAM rasa hoya, teo kemake tevI paripakvatA nathI. tethI A graMthadvArA pratye paNa sadbhAva hovAno ja. ane AsadbhAvathI teomAM yoga pravRttinI siddhi thavAnI nathI. Ama ja yoganA sArabhUta A tattva teone batAvavAnA teo A graMthamATe adhikArI nathI kAraNa ke ja. Ama A rIte paropakAra paNa thAya, to temAM asiddhi che. eTale artha e Avyo ke A graMtha virodhanI koI vAta nathI. vidvattA mATe nathI, paNa yogamArge AgaLa vadhavA tatra mATe che. e ja rIte niSpannayogI - je o nayvRttavatavAthiriNA yogasiddha thaI cukyA che, teo mATe paNa A graMtha zinoratusarveDariratha sidhyAtibhavata:rA nathI, kemake teone AgraMthavagara paNa iSTa prayojana kunapravRttavaBh-yoginaH pravRtta siddha thaI cukyuM che. Ama hajIyoganI bhUmikAne yaDutyartha,te vAkya-coparAtha rina nahIM pAmelAo ane yoganI bhUmikAne pAra pAmI gardI, yonino, na tusarveHkhisAmAncanAta tyAda gayelAo A graMthanA adhikArI banatAM nathI. tathI-tenA prALa, sidhyamiAvataH-gotra- jeo yoganI bhUmikAmAM rahyA che tevA yoninAmasiddhimAvata, maTizabdAtta niSpannayoginAM kulayogIo ane pravRttacakyogIo A graMthanA tu siddhimAvAiita ra01iA. adhikArI che. ahIM prazna thAya ke zuM uparokta cAreya prakAranA parizeSatakSamada-- yogIo A graMthanA adhikArI banI zake? tenA jevolinA lukane gAtAthanuvAdo javAbamAM kahe che kulayogina ucyante gotrvnto'pinaapre||210|| gAthArtha jeo kulayogI ane pravRtta- je yoninAM ne nAta-jamenaiva, cakyogIo che, teo ja AnA adhikArI che. temanAtA-niyamanukAtAza, pratyAdi, nahIM ke badhA ja yogIo, kemake tathAprakAre lunayojina3jyane rUti thate dravyo mAvatA asiddhivagere hovAthI. gotravanto'pi-sAmAnyena bhUmibhavyA api nApare Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 kulayogina iti // 210 // pUrvabhavanI evI dharmasaMskAranI mUDI na hoya, to kulayogIonuM vizeSa lakSaNa batAve che. paNa gharanA dharmasaMskAramaya vAtAvaraNanI asara gAthArtha jeo yogIonA kulamAM utpanna thAya che. jo pUrvabhavanA daDha pApasaMskAra na hoya, thayA che ane jeo yogIdharmAnugata che, teo to avazya te mAtA-pitA vagerenA dharmasaMskArane kulayogI kahevAya che. bIjA gotravALA hoya, to jhIlI le che, ane dravyathI kulayogI banelo te paNa nahIM. bALaka AgaLa jatAM kharekhara kulayogIvagere rUpane TIkAryaH (1) jeono yogIonAkulamAM pAmI zake che. janma thayo che. ane (2) jeoyogikuLamAM nahI ema kahI zakAya ke dhArmika mAtA-pitAne janamyA hoya, to paNa svabhAvathI yogidharmane tyAM janmelo bALaka nabaLAke sabaLApUrvabhavIya anugata che. te kulayogIo kahevAya che. prathama dharmasaMskArane laIne Avelo che. tethI ja dhArmika yogIo dravyathI che, ane bIjA bhAvathI che. mAtApitAnI e pharaja banI rahe che ke e bALakane gotrayogIo sAmAnyathI bhUmibhavya hovAchatAM yogyadharmamaya vAtAvaraNa maLe. Aje evAdaSTAMto kulayogI nathI. maLe che ke evA dhArmika mAtA-pitA taraphathI vivecanaH alabatta, pUrvabhavonI sAdhanAnA maLelA dharmamaya vAtAvaraNanA kAraNe e bALaka puNyabaLe, bhavapUro thavAthI khaMDita thayelIyoga- bALapaNathI paNa devagurupUjaka, vaDIlo pratye sAdhanAne AgaLa dhapAvavAyogikuLamAM janma maLe vinayI, pUjA-covihAra-sAmAyikAdi pratye ruci e mukhyatayA saMbhavita che. tethI A janmarUpa sahita sabhAna prayatna vagere bAbatomAM khUba dravyathI yogipaNuM paNa tevA yogIonA saMparka AgaLa vadhato jato hoya. vagerenA kAraNe bhAvayogipaNAmAM rUpAMtara pAme te sAmAnyathI ema kahI zakAya, ke AjanA zakya che. viSama pAMcamA ArAnA paDatA kALamAM janamatI je gharamAM eka paNa vyaktie dIkSA lIdhI vyakti pUrvabhavanA sabaLa puNyake sabaLa saMskAra hoya, ane uttama cAritrAcArapALI rahI hoya, te laIne AvelI hoya tevI saMbhAvanA ochI hoya. gharanA saMskAromAM dharmAbhimukhatA taraphano jhoka AjanA saMghayaNabaLa ane manobaLanI sAthe sahaja vadhI jato jovA maLe che. koleja zikSaNa- puNyabaLa ane saMskArakhaLapaNa utaratI kakSAnAvagerenA kAraNe Adhunika ane pazcimaparasta banelo nabaLA hovAnA. Ave vakhate e bALaka para prathama e gharano yuvAvarga paNa dharmasanmukha vaLato jovA mA-bApanI, pachI gharanI bIjI vyaktionI, te maLe che. Ama eka paNa dIkSita thayelI vyakti pachI paDozIonI, te pachI zikSaNasaMsthA, zikSaka gharano dIvo bane che. gharane ujALe che. ane vidyArthImitronI, ane te pachI TI.vI. vagerenI e gharamAM nAnA-moTAdharmakAryo thatAM rahe che. asaro kamazaH umara vadhatA vadhu vyApaka banatI paralokapratyenI zraddhAjhaLahaLa bane che. jenazAsana jatI hoya che. ane deva-guru-dharma pratye AsthA aDaga banatI ghaNI vakhata evuM paNa jovA maLe che ke skUlajAya che. AvA vAtAvaraNavALA gharane yogikuLa zikSaNa sudhI satata dharmamaya vAtAvaraNamAM rahIne kahI zakAya. A gharamAM janamatI vyaktine kadAca dhArmika banI gayelo paNa kolejanI havAnA kAraNe Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 jIvomAM vividhatA - chUTachATovALA svacchedajIvanavagerenA kAraNe yogI puruSo hInakuLamAM janma leze! khuda bhagavAna jhaDapathI dharmasaMskAra gumAvI sAva ja nAstikanI mahAvIra svAmIne kulamadanA kAraNe devAnaMdA koTImAM besI jAyane anAcArAditarapha dhasI jAya. brAhmaNInI kukSImAM avataraNa karavuM paDeluM! A ja batAve che ke pUrvabhavanA ke A bhavanA jIvomAM vividhatA saMskAro daDha banyA nathI. Ama caturbhAgI dekhAya che, yogikuLamAM AmuddAoyogIkulamAM janmelA bALakamATe yogIno janma. yogikuLamAM ayogI (yogamATe eTalA mATe mahattvanA che, ke te janamatAnI sAthe ayogya)no janma. ayogIkuLamAM yogIno janma jadravyathI kulayogInI yogyatA dharAvato hato. ene ane ayogIkuLamAM ayogIno janma. mATe sAcA yogI banavAnI taka sauthI saraLa ane vaLI janmelAomAM paNa vividhatA jovA sulabha hatI. maLe che. (1) samagra jiMdagI yogasAdhanAmaya. pachI mA-bApanI bhUlathI ke kusaMgaAdithI (2) jIvananA pUrvArdhamAM yogikuLanA prabhAve e taka gumAve, tyAre sauthI vadhu gumAvavAnuM ene (ane/ke pUrvabhavanA saMskAranA prabhAve) yogatarapha potAne bane che. uttamakoTinA yogI banavAnA pravRttizIla. uttarArdhamAM karmapariNativaza, mohanA bhavamAM bhogI ane chevaTe rogIbanIne bhava gumAvI prAbalyathI ane bAhya tevA nimittonI lIdhelI besanAro te mAtra eka bhavanahIM, paNa pUrvanA ghaNA asaranA kAraNe yogabhraSTa bane. (3) jIvananA bhavonI A UMcAi meLavavA karelI mahenatane pUrvAddhamAM yogikuLa na maLavAvagere kAraNathI pANImAM meLavI de che. ane mAtra Aja bhavanahIM, yogahIna jIvana. pachI tevA deva-guru-dharmanA paNa bhaviSyanA bIjA ghaNA bhavone bhayaMkara adharma acAnaka saMyoga maLI javAthI ke evA Thokara ane pApanA aMdhakAramAM haDaselI de che. dhArmika lAgavA jevA kaDavA anubhavothI acAnaka AtmA mAtA-pitA potAnA bALakanA bhaviSyanI- hitanI jAgI javAthI ityAdi kAraNathI uttarArdhamAM ciMtA mATe A vAta dhyAnamAM le, te jarUrI che. yogasAdhaka jIvana. (4) pUrve yogasAdhaka, keTalAka bhavya jIvo yogikuLamAM nahIM jIvananA madhyAnne kusaMga, vyApAraciMtA vagerenA janamavA chatAM prakRtithI ja-svabhAvathI ja zAMta- kAraNe yogabhraSTa ane aMte - uttarArdhamAM tevA bhadraka, vinIta hoya che. pUrvabhavanA dharmasaMsakAro A prasaMgAdine pAmI pAchA yogasAdhaka. (5) to bhavamAM janma thatAM vAra ja pragaTa thatAM dekhAya che. keTalAka pUrve yogahIna jIve, vacce keTaloka kALaalabatta, pUrvabhave sAdhanAmArge AgaLa vadhatAM jhabakArAnI jema yogasAdhanA karato dekhAya, pachI pahelA ke pachI kyAMka jAtimada vagere ko'ka bhUla pAchA acAnaka ko'ka aNagamato anubhava thAya karI nAMkhI hoya ane tenuM yathAyogya prAyazcitta na ne prabaLakarmodaya jAge eTale yogabhraSTa bane. (6) thayuM hoya, to A bhavamAM e yogikuLamAM janmathI kokanA jIvanamAM AvA caDhAva-utarANa vAraMvAra vaMcita rahI jAya tevuM bane che. bhagavAna mahAvIra jovA maLe. ane (7) keTalAka jiMdagIbharayogasvAmInA nirvANavakhate puNyapALa rAjAne hIna jIvana vitAvI mAnavabhava eLe javA de. AvelA ATha sapanAmAM eka sapanuM evuM paNa hatuM Ama vartamAna mAnavajIvanamAM badhI ja ke kAdavamAM kamaLa khIlyuM. teno artha e che ke uttama saMbhAvanAo hovAthI pratyeka yogecchake satata Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 yogAbhyAsa, satata satsaMga ane satata sadghAMcanAdi chatAM vartamAnamAM dharmane -yogane mATe jarUrI rAkhavA khUba jarUrI che. yogyatA-lAyakAta vinAno, dravyabhUmi bhavya che. AvAta thai kulayogIoaMge! jema khAnadAna temAM muktinI yogyatA hoya chatAM yoganI kulavadhu potAnA kulanI maryAdAne vaphAdAra hoya che, yogyatAna hoya. ane kulane ujALanArI pravRttio karI potAne paNa 'kSetrabhUmi yugalikakSetra vagere dharmamATe gauravAnvita kare che, tema kharA kulayogIo pote ayogya sthAnone ke anAryabhUmike jyAM adharma ja pAmelA yogikuLane ujavaLa banAve evI dharmarUpa manAya, evA sthAnone choDI jainadharmayogasAdhanAne haMmezA vaphAdAra rahI, AtmAne yogadharma jyAM zakya che, tevA bhArata jevA kSetramAM gauravAnvita banAve che. janmelo paNa dharma sAthe snAnasUtakano saMbaMdha nahIM bhUmibhavya gotrayogIo ayogya dharAvatI kSetrabhUmi bhavya gaNAya. sAmAnyathI bhUmibhavya hovA chatAM jeo suSamAsuSamAdi yugalikakALake chaThThI ArA kulayogI nathI, te gotrayogIo che. jeonA jevA atyaMta duHSamakALakeje kALamAM dharmano sarvathA sAkSAt saMbaMdhamAM AvelI vyaktiyogasAdhanAmAM abhAva che, e kALane choDI je kALamAM dharma AgaLa vadhelI hoya, teo kulayogInI yogyatA sAdhanA-yogasAdhanA zakya che, te cothA-pAMcamA pAmI zake jeone A saMbaMdha lAMbo paraMparAvALo ArArUpa kALamAM janmelo hovA chatAM dharmathI thayelo hoya, tegotrayogI gaNAya. gotrakharuM, paNa vimukhake dharmanidaka banI rahenAro kALabhUmibhavya. kula yogInuM nahIM. dUranI lAyakAta kharI, paNa ane bhAvabhUmibhavya eTale jainakuLamAM najIkamAM yogyatA nahIM. AryakSetramAM janmelo janmelo, derAsara, upAzraya, navakAravagerenI sahaja kSetrathI Arya hoya, chatAM karmathI-kriyAthI anArya prApti thaI hoya, ane chatAM e badhAnI ghora upekSA paNa hoya, ane chatAM Arya gaNAya. karanArA kuTuMbamAM janmI pote paNa tarUpa banelo jainagharamAM janmelo hoya, chatAM jainadharmanI bhAvabhUmibhavya! koI vAta sAthe levA devA na hoya, rAtribhojana, emA paNa cotho - bhAvabhUmine sparzelo abhakSyabhojana vageremAM pApanI mAnyatA paNa na bAkInA traNane paNa prAyaH sparyo hovA chatAM badhuM hoya, anucita dhaMdhAo vageremAM jarA Dara paNa na ja eLe javAde, te enI sauthI moTI mUrkhAmI ane hoya, paralokanI vAto para pUrepUrI azraddhA hoya, kamanasIbI che. jenadeva-guru-dharmano virodhIke niMdaka paNa hoya, AvA gotrayogIo yogadaSTi graMthamATe ane chatAM potAne jena kahevaDAve! adhikArIrUpa banatA nathI. 21nA cAra prakAranI bhUmi etdvishesslkssnnmdhikRtyaahahIM 'bhUmi cAra rIte vicArI zakAya. sarvatrASi vaniriyAda. dravyabhUmi, kSetrabhUmi, kALabhUmi ne bhAvabhUmi. cInavo vinItA vovanto kriyA mArazA emAM dravyabhUmi eTale AtmA. AtmA bhavya che, sarvatrASite tathADanugrahADamAvena, tathA zrI zatruMjaya tIrthAdhirAjanI yAtrA karavAvagere dvArA gurUdevadipriyA -dharmapramAvatu tathA navAenuM bhaviSyamAM mokSagAmipaNuM nizcita hoi zake. pratyA virUchapApamAna, vinItIza- suzatAnuM Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 kulayogInA vizeSa lakSaNo - sarvatra adveSa ridhamaLyatA, tathA sathava7o-thimena, Agrahane anukULavarsei ja, evo niyamanathI. evuM nDiyA-vAritramAvenArA koI viroSa puNya paNa nathI hotuM, ke badhA ja ane kulayogIonA vizeSalakSaNane uddezIne kahe badhuM ja tamArI mAnyatAAdine anukULa ja varte. are bhagavAna mahAvIrasvAmInobhANeja-jamAI gAthArtha A kulayogIo sarvatra aDhelI ane ziSya gaNAto jamAlI jevo paNa jo hoya che. guru-deva-dvija priya hoya che. dayALu hoya bhagavAnanI sAme paDato hoya, bhagavAnathI pratikULa che. vinIta hoya che. bodhavALA hoya che. ane vartavA udyata hoya, to ApaNA jevA mATe to vAta yatendriya hoya che. ja zI karavI? TIkArya A kulayogIo (1) tevA satyano-samyatvanA siddhAMtano Agraha prakAranA Agrahano abhAva hovAthI sarvatra aSI maitryAdibhAvonA pAyApara hovAthI tyAM zreSabuddhi che. (2) dharmanA prabhAvathI guru-deva ane kijane AvavAnI saMbhAvanA nathI, balkarUNAbuddhi Ave priya hoya che. athavA priya mAnavAvALo hoya che. che. zrIpALarAjAnI kathAmAM mayaNAsuMdarI ane (3) kliSTa pApa na hovAthI prakRtithI ja dayALu enA pitA prajApALarAjA vacce je carcA thai, hoya che. (4) kuzaLa anubaMdhI bhavyahovAthI vinIta emAM baMne AgrahI hatAM. rAjA mithyAAgrahI hatAM hoya che. (5) graMthibheda thavAthI bodhavALA hoya ke je thAya che, je kAMi maLe che te mArA ja prabhAve. che. tathA (6) cAritra hovAthI yatendriya hoya che. ane mayaNAsuMdarI samyagUAgrahI hatAM ke jIvane kulayogInA vizeSalakSaNo- (1) sarvatra adveSa je kAMI sAruM-narasuM maLe che, te potAnA ja pUrve - vivecana A kulayogIo sarvatra aSI karelA sArA-narasA karmanA prabhAve. emAM = dveSamukta hoya che. koI vastupratye aruci nathI, prajApALarAjAne potAnA Agrahane nahIM svIkAratI koI prasaMgapratye aNagamo nathI ke koI vyakti mayaNAsuMdarIpara dveSa AvI gayo, ne ene koDhI pratye dveSa nathI. ahIM savAla thAya ke AvI UMcI ubararANA sAthe paraNAvI dIdhI. paNa mayaNAbhUmikA Ave kvIrIte? kAraNake rojiMdA jIvanamAM suMdarIne pitApara dveSa na Avyo, balka karuNA ja jovA maLe che ke game teTalI UMcI vyaktine paNa upajI, ke Avo mithyAAgraha rAkhI abhimAna koI vyakti-prasaMga-kevastupratye kaMIka to dveSa- karavAthI mArA pitAjInuM ahita thaze. aNagamo ke aruci hoya. to Ano javAba che, alabatta samyatvI paNa potAno sAco kulayogIone zA mATe kyAreya paNa Agraha hoto Agraha paNa bIjApara ThokI besADavA prayatna na nathI. evo koI Agraha ja nathI hoto ke jethI te kare. emAM bIjAne aprIti thAya, ane potAnA AgrahathI viruddha dekhAtA vastu-vyakti ke prasaMga kaSAyo paNa uddIpta thavAnA saMjogo UbhA thAya, pratye durbhAva thAya. jethI pachI potAne paNa bIjApratye aruci thavA - jyAre mANasa potAnI mAnyatA, ruci, saMbhava che. tyAM "prazasta zreSa' ke 'dharma mAyA na siddhAMta ke gamA-aNagamA pratye AgrahavALo mAyA" jevA AlaMbano levAmAM moTAjokhama UbhA thAya che, tyAre ene dveSI banavAno avasara Ave thAya che. tame sAcA samajelA paNa siddhAMto bIjA che. kAraNa ke jagatanAke gharanA badhA ja kaMI enA svIkAre te mATe baLAtkArathI paNa paDAvavA prayatna Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 thAya, tyAre keTalA jUTha, keTalA kleza ane keTalI Aja dharmano ja prabhAva che ke jIvane pUjanIya mAyA karo, tyAM sudhI tamArA siddhAMtanI vaphAdArI varga ane uttamavarga ja game, emano saMga ja sAcI gaNAya ? eka sAcA mAnelA siddhAMtane AnaMdadAyaka lAge. adharma AdaranArane evA duSTono pakaDI rAkhavAthI je lAbha dhAryo hoya, tenA karatAM saMga gamato hoya che. dharma AcaranArane deva-guruvadhunukasAna e mATe zreSa vagere karatAM vadhI jatuM to pUjyo-pavitrono saMga gamato hoya che. nathI ne? eno nirNaya kevI rIte karazo? havelI athavA, kulayogIo pote dharma AcaratA levA jatAM gujarAta gumAvavA jevI paristhitinathI hovAthI enA sadAcAra-dharmane joI gurudevadvijo sarjAtIne? evo khyAla kevI rIte Ave? eka =guruvarga, devatAvarga ane dvijavargane e priya bane siddhAMtanuM satya pakaDavA jatAM zreSanuM kaluSita che. guru, devo ane dvijone priya-evo samAsArtha vAtAvaraNa, jUTha-mAyA-prapaMca-khaTapaTanuM karavAthI A arthanIkaLe. vaDIlavarga paNa dharmamayarAjakAraNa, ekAMtavAdano Azaro A badhuM saMskAramaya jIvana jIvatA saMtAnathI prasanna thAya mithyAtva gaLe nathI vaLagatuM ne ! evo nirNaya che. devatA- bhagavAnanA kevaLajJAnamAM dharmamaya AgrahanA kALamAM thavo zuM zakya che? jIvanAranuM svarUpa dhArmikarUpe upase che. ane svAthyamATe pIvAto dAru pote ja vyasana sAdhuvarga paNa enA pratyekRpAdRSTi rAkhe che. Ama banI tamArA pUrA svAthyano khAtamona bolAvI uttama vyaktionI kRpA-anugraha-prasannatA de, e nathI saMbhavatuM? siddhAMtamATe prazasta prApta thAya che. gaNAto dveSa aMte potAnA tamAma virodhI pratye (3) dayALu badhI rIte badhA kAryomAM vera-niMdA-tiraskAranuM vaLI, kulayogIo dayALu hoya che. kliSTa vyasana pADI aMte tamArI potAnI durgati notaranAro pApakarmo, tIvramohanIya karmono udayanarahevAthI, nahIM banI jAya? mATe sAco samyatvI paNa khoTo pApa karavAnA saMskAro na rahevAthI, e bIjA AgrahI na hoya, kAraNa ke sarvatra Agraha ja aMte duHkhI, garaju jIvone joI pIDavAnA ke lAbha dveSanuM nimitta bane che. uThAvavAnA kaThora bhAvathI mukta rahe che. ane (2) gurUdevadvijapriya dayAbhAvane rokanAruM pApatattva na hovAthI jIva vaLI kulayogIo gAthA 151mAM batAvelA svabhAvagata dayAne sahaja vahevaDAvI zake che. kliSTa svarUpavALA guruvarga, devatA, ane dvija-viprane pApodayathI jIva duSTa kAryo karavA prerAya che, te cAhanArA hoya che. ahIM kAraNa batAvyuM che kAryonI siddhimATe ke temAM aTakAvanAra vyakti prati dharmaprabhAva. dharmano e prabhAva che ke tamane sArAno zreSanA kAraNe kaThoratA Ave che. kliSTa pApakarmana saMyoga karI Apene sArAo ja vizeSatayA game rahevAthI jIvane duSTa kAryo karavAnuM mana thatuM nathI, evuM mana banAvI Ape. sasalAne bacAvavA jeTalo vezyAo pavitra rahe che, svArthamATe paNa bIjAnuM dharma hAthInA bhAvamAM karyo hato, to e dharmanA bagADavAnI icchA thatI nathI, Ama dayAbhAva prabhAvathI ja meghakumArane vaDIlono vinaya karavo sahaja pALI zake che. gamato hato ne bhagavAna mahAvIrasvAmI ane AnuM tAtparya e che ke jene dayA pALavI che, sAdhuo gamyA, to dIkSA levAnuM mana thayuM. ene kliSTa AraMbha-samAraMbha jevA pApothI dUra Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinItA 309 rahevuM joie. tethI ja zrAvaka alpAraMbhI che. tethI paisA kamAvAnI bhUkha ughaDatI jAya che. alpaparigrahI hoya, tema kahevAyuM che. jyAMthI maLavA saMbhava hoya, tyAM sahaja namratA (4) vinIta AvI jAya che. vaLI A kalayogIo vinIta hoya che. kemake basa e ja pramANe kyiA, vidhi, guNo jema teo kuzaLAnubaMdhI puNyane yogya che. athavA AvatA jAya, ema enA dvArA maLatA samatA, puNyAnubaMdhI puNyanA kAraNe bhavya saumyabanelA samAdhi, prasannatA vagerarUpe AMtarika AnaMdanIdhArA che. koI paNa prakAranI viziSTa prApti saubhAgya vadhatI jAya che. tethI jIvo e guNo vadhune vadhu prApta vagere zubhakarmathI thAya che. paNa te prApta thayA pachI karavA, vadhune vadhunamra-vinIta thatA jAya che, kemake jo ahaMkAraAdi AvI jAya, to bhaviSyamAM e te mATenI kSitIjo vikasatI jAya che. prApti durlabha banI jAya che. jema ke pUrvanA puNya jyAre mANasane lAge ke gharamAM ghaNo sAmAna dhanavAna banelo mANasa jo pachI dhananuM abhimAna thaI gayo, tyAre te sAmAna kharIdato baMdha thai jAya kare, to parabhavamAM daridratA pAme che. Ama anubaMdha che. ema jyAre jIvane lAge ke mane badhI ke ghaNI = paraMparA rahI nahIM. koI paNa prApti pachI kriyAo phAvI gai che, vidhio AvaDI gai che. abhimAna Ave, to e prAptinI paraMparA aTakI ke guNonI prApti thai gai che. tyAre tenI pragati jAya che. guNavAna mANaso vRkSa jevA hoya che. jema aTakI jAya che. tene abhimAna Ave che. guNonI jema phaLa Ave, tema tema vRkSa name che. guNavAna anubhUtine badale ahaMnI anubhUti thavA mAMDe che. mANaso jema jema guNavagere vikasatA jAya, tema pachI bIjethI zIkhavAne pAmavA taiyAra thato nathI. tema vadhu ne vadhu vinIta ane namra banatA jAya che. "A to mane AvaDe che' 'AnI to mane khabara che Ama teo potAnA ane tenA dvArA potAnA "mArAmAM to A kSamAvagere guNo ThAMsIne bharelA kuzaLa-hitanI paraMparA UbhI karatA hoya che. pakyA che' AvA vicAro Ave, eTale guNo pUrvabhave paNa jeoe koI paNa sAdhanA vagerenA pravezanA dvAra baMdha thAya che. saMtoSa ane namrabhAve-vinItatApUrvaka karI hoya, teone ahaMkAra chavAI jAya che. vikAsa aTakI paDe che. kuzaLanI paraMparA UbhI thai hoya che. tethI A jene kSAyika guNo sudhI pahoMcavuM che, e to bhavamAM paNa teo sAdhanA to pAme ja, paNa sAthe sAyopathamika kakSAnA guNo game teTalA vikase, sAthe vinItatA paNa pAme. jethI paraMparA AgaLa chatAM ochA ja mAne, tethI te satata vinIta ane vadhatI jAya. namraja rahe. mATe ja kahyuM ke kuzaLAnubaMdhIkuzaLa= Ama jeo puNyAnubaMdhI- kuzaLAnubaMdhI kalyANanI paraMparAne pAmavA yogya bhavya hoya, te banyA hoya, teo vinIta hovAnA ja. jeo koI ja vinIta hoI zake paNa prakAranA abhimAnamAM AvI jAya che, (5) bodhayukata teoe samajI levuM ke teo puNyazALI bhale haze, vaLI bodhavanto:- ahIM bodha' eTale paNa puNyanI paraMparAvALA nathI. viveka, AtmAne hitakara jJAna. e artha che. mAtra mANasa pAse jema paiso vadhe, ema paisAthI mAhitIrUpa, paMDitAi batAvanAruM game teTaluM jJAna maLatA sukha-sagavaDa vagere anubhavo maLatAM jAya paNa bodharUpa banatuM nathI. jethI AtmAnA rAga Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 dveSa ghaTe nahIM, samatAbhAva vadhe nahIM, dharmazraddhA sadupAyamAM pravRttidvArA atyaMta icchuka che. tethI majabUta thAya nahIM ke cAritradharma pratye tIvra ruci- ja kahe che - zuzruSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNA, jhaMkhanA jAge nahIM, te jJAna bodharUpanathI. mATe ja vijJAna, uhA, apoha, ane tattvAbhiniveza - kahyuM ke jeoe rAgadveSanI nibIDa gAMThane toDI A ATha guNothI yukta hoya che. nAMkhI che, bhedI nAMkhI che, ane sabhyatva pAmyA vivecanaH jeonA vividha rIte zubha cako che ke tenI bhUmikAmAM che, teo ja bodhavAnA che. gatimAna thayA che. teo pravRttacakyogI che. jema kulayogIoe graMthibheda karyo hovAthI teo jema jJAna vadhatuM jAya, tematema vadhu vizuddha kyiAo bodhavALA hoya che. ArAdhAtI jAya, jema jema vizuddhakriyAo (6) yatendriya ArAdhAtI jAya, tema tema kSayopazama vadhavAthI vaLI kulayogIo yatendriya che. bodhadazA jJAna vadhu prakRSTa thatuM jAya, AthayuM jJAna-kiyAcakra. pAmyA hovAthI ja iMdriyo para saMyama, kaSAyanigraha, jema jema bAhya AcAradharmarUpa vyavahAradharma vizada manojayavagere dvArA teo cAritrabhAvamAM ramI rahyA thato jAya, tema tema aMtaranI pariNati visatI che. karma, zarIra, iMdriya, mana,dhana vagerethI AtmA javArUpa nizcayadharma vikasita thato jAya, ane jema bhinna che, ane karmaAdinI hAnimAM AtmAnuM hita jema AMtara pariNati vikasatI javArUpe nizcayasamAyeluM che. Avo viveka kulayogIone dharmamAM AgaLa vadhato jAya tema tema vadhu cIvaTayatendriya-cAritrasaMpanna banAve che. AvA guNo vALo, viziSTaupayogavALo bAhya AcArakulayogInA hoya che. pAlanAdirUpa vyavahAradharmamAM pragatizIla banato | pravRttavAstupunarvamadamizrAdo jAya. A thayuM nizcaya-vyavahAracakra. e ja rIte padayArthinoDatyanAM zuzraSAvizuiAnveitA: ra6rA yogyatAnA vikAsarUpadravya ane upayogarUpa bhAva pravRttavAstupuna:, viviziSTa avantItyA - ekabIjAne UMcAipara caDhAvatA jAya, bane che yamadayasamAzrayA:-chAyamapravRttimAzraya tyartha, taddarUpa dravya-bhAvacaka. zeSayArthinaH-sthiyamasiddhiyamadayArthina nyu athavAbahirAtmadazAmAM jIvabAhyabhAvomAM mavati, atyanta-sadupayapravRti, mata vAda bhaTakto hato, e badhA bhAvomAMthI kheMcI AtmAne zuzraSAAinvitA - zraSAzravaNaLadhAra- aMtarAtmabhAvomAM ramato karavo e paNa eka vijJAnohApohatattvAminivezakuyu /ra8rA amRtacaka che. krodha vadhato vadhato nAnAmAM nAnA pravRttacayogIonuM svarUpa prasaMgasudhI phelAi gayelo. have kSamAcaka zarU thAya gAthArtha : pravattacaka yogIo be yamanA eTale nAnA-nAnA prasaMgomAM rAkhelI kSamA AzrayabhUta banelA che, ane zeSa beyamanA atyaMta AgaLa vadhatAM vadhatAM moTA moTA prasaMgo sudhI icchuka che. ane teo zuzruSAdiguNothI yukta che. vyApta thatI jAya. A kSamAcaka. basa e ja rIte TIkA pravRttacaka yogIo kevA hoya che? namratA- saraLatA-saMtoSacakra cAlu thayA che. te batAve che - icchAyama ane pravRttiyama rUpa be viSayo paranI mamatAphelAtI phelAtI sAvanAnI dAMta yamapAmI cUkyA che. ane sthirayama tathA siddhi- khotaravAnI saLI sudhI pahoMcI gayelI. have tyAMthI yamanA icchuka hoya che. kevI rIte? to kahe che. je samatA-vairAgya AraMbhAtI AraMbhAto moTA Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogAvaMcakanI prApti - benA lAbhavALA | 311 moTA viSayo sudhI phelAto jAya, A vairAgyacaka. Ama je potAnA lakSyabhUta yamavagere mATe avrata ane aniyama sarvatra vyApaka banelA. have kharo icchuka hoya, te haMmezA e mATenA upAyomAM vrata- niyamo dareka vastu, samaya, prasaMge AvatA pravRtta hoya. jAya, te chevaTe mahAvrato sudhI pahoMcADe, A vratacakra. A mATe ja A pravRttacakyogIo 'zuzruSA, zarIrathI mAMDI bAhya dareka vastuomAM huM ane zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, uhA, apoha ane mAruM... Ama paramAM svabhAva mAnavAnuM jabaradasta tattvAbhiniveza buddhinA A ATha guNothI yukta viparIta vartuLa dorAyeluM. have AtmA, AtmAnA hoya che. (AnuM vivecanayogadaSTi samuccaya bhAga-1mAMthI guNo, AtmAnA hitamAM ja huM ane mArApaNAnA joI levuM.) bhAva vadhatA jAya, Ama badhA kArako sva= Atma- tatha- vaLI, bhAvamAM racAvA mAMDe A AtmabhAvacaka che. jema mAthAvayogAtyA tava nAmanA lokothI lokomATe lokodvArA calAvAtI paddhati pasfthAriyoprayoti tadiHArarUA lokazAhI kahevAya che, tema jyAre kharekhara AtmA AdyAvaJcakayogAptyA-yogAvaJcakayogAptyA mATe, AtmAthI AtmAdvArA pravRttio cAle tyAre detumtayA, tanyadayanAmina-kriyAvagratADakharI AtmAhI Ave. A chakAraka nijasvarUpe vecakayatAminA, tavaSyamavyatavamUtA , (te) pragaTAvavAno puruSArtha paNa pravRttacakrano eka bhAga vityA thArida, vacetyAda-yo prayAche. AtmAmAM cha kArakanI vicAraNAmATe juo -jhadhikRtasya, kRti-vaM tadavo-yoviH yogadaSTisamuccaya bhAga-1 (pRSTha 203 vagere) 'miti" tiSa: zarUA. A pravRttacakayogIo icchAyama ane gAthArtha A pravRttacakayogIo AghApravRttiyama samAzraya karIne rahyA hoya che. eTale ke vaMcakyoganI prAptithI bAkInA be avaMcakyoganA AyogIo Abeyamane ArAdhatA hoya che ane lAbhavALA che, ane yogaprayoganA adhikArI che sthirayama tathA siddhiyamanA icchuka hoya che. mAtra ema tenA jANakAro kahe che. icchuka nahIM, e beyamanI prAptimATenA je yogya yogAvaMcakanI prApti benA lAbhavALA upAyo che, temAM pravRtti karavA dvArA te be yamane TIkAthI A pravRttacayogIo yogAvaMcakapAmI javA utkaTa jhaMkhanAvALA che. sArA kAryo yoganI prAptirUpa hetuthI kyiAvaMcaka ane phaLAvaMcaka karavAnI icchA e mATeyathAzakti prayatna vinAnI - A be yoganA lAbhavALA bane che, kemake teo hoya, to lukhkhI che. baLavALI nathI. mana A beyogamATe avaMdhyabhavya che - avazya yogya manAvavAnI vAtarUpa che. sAdhu thavAnI kharI icchA che. tathA A ja yogIo adhikatayoganA prayoga vALo e mATe satata tapa-tyAgamAM ramato hoya. mATe adhikArI che, ema yoganA jANakAro kahe che. samaya maLene sAmAyikamAM jhaTa besI jAya kemake vivecanaH pravRttacakyogIone yogAvaMcaka' sAmAyikamAM e potAne sAdhu jevo anabhavI zake nAmanA yoganI prApti thayelI hoya che. A yogache. enA rajAnA divaso posAmAM hoya. e satata prAptinA baLe kiyAvaMcaka ane phalAvaMcaka A be sAdhusevAmAM lAgelo hoya. sAdhubahumAna uchaLatuM yoganA lAbhavALA che. arthAt sAdhu-sajajanAhoyane sAdhunI niMdAthI Darato hoya. dinA uttamayoganA prabhAve ja A yogIo Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 avaMcaka kyiA ane avaMcaka phaLa prApta kare che- yama viratio prAyaH sarvabhAratIya darzanone saMmata athavA karaze. kAraNake e benI prApti mATe prathama che. koI zIla kahe, koI yama kahe, koi mahAvrata yogAvaMcaka avadhya hetu che. eTale ke je yogIo kahe, paNa aMte mAnyato che ja. "ahiMsA, satya, uttamapuruSono yoga avaMcakarUpe prApta kare che, te asteya, brahmacarya, aparigrahayo che evuM vacana yogIo bIjA be yogamATe avazya yogya bane che. A pAMca yamo - hiMsAAdi mahApApothI ja che. AvA pravRttayogIo ja prastuta yoganA aTakvArUpa vrato sAdhuone hoya che. prayoga= AdaraNa- AcaraNamATe kharA arthamAM A pAMceya vrato pAchA pratyeka cAra prakAranA adhikArI che. A pramANe yogaviSayaka niSNAtonuM che. (1) icchAyama (2) pravRttiyama (3) kahevuM che. uttamapuruSonI nizrAmAM uttama kriyA- sthiratAyama ane (4) siddhiyama. phaLanAlAbhayogya jIvoja kharekharayogadaSTiomAM teSAM vizeSajJakSamaK-- vikAsa sAdhI zake che. jAte yoganI vAto vAMcI tathAriyutArAtharsvipariNamana. laI ke ayogya ADaMbarI vyaktione potAnI pazvichADavAthI thAva tArA kalpanAthI yogI tarIke svIkArI laI je yoga ta thA pratiyuta-camavathAtiyatA sAdhavA mAMge che te kharekhara AyogadaSTionAke te tathAkavipaMiminI-tAvasthitvena, pumATenA A graMthanA adhikArI banatA nathI. sajjanakSaLapuchAvaNe-camAracaMvaprathama upanyastayamAdisvarUpamAha-- yama eva tu anantaroditalakSaNecchaivecchAyama iti kRtvA ihA'hiMsAdayaH paJca suprasiddhA yamAH staam| // 215 // papradarvitAstavecchAditurvidhArA ahiMsAdi yamo suprasiddha hovAthI tenuM -toke, hiMsati gha pa saMhayAM vivecana choDIne have A IcchAdiyamonuM vizeSa suprasiddha sarvatantradhAratvena, yama:-35mI, svarUpa batAve che. satAM-munInA ti, vipUryantArUtyadi-sapariprada- gAthArtha yamomAM tavasthAprItithI yukta paryatAH | "hiMsAtyataiiyabrahmarigraha ane avipariNAminI evI IcchA prathama yama yama'' (2-30 5.) ti varNanAtA tathecchAdi- jANavI. caturvidhA pratyekamicchIya pravRttiyama ziyama IcchAyama siddhiyamA iti // 214 // TIkArya camacakramAM kahelA lakSaNovALA ahiMsAdi pAMcasuprasiddhayamo aMge icchA- yamomAM yamayukta vyaktinI kathAmAM prItivALI AdiyamonuM svarUpa batAve che. tathA te bhAvamAM sthiratA rahelI hovAthI avipaIcchAdiyamAM riNAminI evI IcchA prathama ja yama che. kemake gAthArtha ahIM munione ahiMsAdithI hamaNAMja kahalAlakSaNovALI icchA ja IcchAyama aparigrahasudhInA pAMca yamo suprasiddha che. tathA che. IcchAdi cAra prakAre che. vivecanaH jeo uparokta ahiMsAdiyamone TIkArya A lokamAM munione ahiMsA, ArAdhe che, athavA ArAdhI siddhayamI banyA che, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha ApAMca teoaMgenI sAdhanAnI vAtomAM atyaMta AnaMda Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchAyama thavo, pramodabhAva thavo, romAMcita thavuM e icchAyamanuM prathama lakSaNa che. ane bIjuM lakSaNa avipariNAminI. vipariNAma eTale ke bhAvapariNAma paDI javo, badalAi javo. evI paristhiti na thavI joie. eka ArAdhanA karavAnI icchAthai, yathAzakti ArAdhavAnI zaru paNakarI, paNa pachI utsAha maMda paDI gayo. e yoganA koi ArAdhakane ArAdhanAmAMthI patita thato joyo. daMbhathI ArAdhanA karanArane pUrve sAco ArAdhaka mAnyA bAda enA daMbha vagere joi ArAdhanApratye aruci thai. pharIthI bAhya viSaya-vAsanAo pratye ruci jAgavAthI ArAdhanAnA yogane paDato mukI viSayatarapha jhukAva vadhyo. athavA A yoga nahIM, pelo yoga vadhu sAro che. mane phAvaze, ema ArAdhanAnA yogo pratye ja cittavAMdaro ekamAMthI bIjAmAM kUdA kUThA karavA mAMDyo. ityAdi aneka kAraNothI jIva ArAdhavA icchita yamapratye vipariNAmavALo thai zake che. icchAyamanI bhUmikAe pahocelAM pravRttacakrayogIne AvA vipariNAmo thatAM nathI. ArAdhavA yogya yamaaMge icchAthI siddhi sudhI pahoMcavA sudhI te sthira pariNAmavALo hoya che. AvA prakAre pUrvokta ahiMsAdi pAMca yamoaMgenI icchA e cAra prakAranA yamomAM prathama icchAyama samajavo. yogavizikAnI vyAkhyAkaratAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje icchAyoganI (yogaviMzikA gAthA pAMca) vyAkhyAmAM 'avipariNAminI' nA badale 'vipariNAminI' prayoga mAnya rAkhI e mujaba vyAkhyA karI che. mahopAdhyAyajIe karelI vyAkhyAmujaba sthAnAdiyogamAM yukta (ahIM ahiMsAdi yamomAM yukta) mahApuruSonI kthAmAM prIti=teo aMgenI yoga-yamaviSayaka rahasyane vyakta karatI vAto 313 (artho) jANavAnI icchApUrvaka jANIne thato harSa athavA jANavAthI prApta thayelA bodhano utpanna thato harSa prItirUpa che. je viSayamAM AgaLa vadhavuM hoya, te viSayamAM AgaLa vadhelAne ja satata lakSyamAM levA joie. ane teonI pragati ke siddhi jANIne udhdhasita thavuM joie. teonI vAto jANavAthI kayA mArge kevA sattvathI AgaLa vadhI zakAya, ane AgaLa vadhI pUrNa thayelAne kevo AnaMda prApta thAya che. A badhuM jANavAthI utsAha mAtraTakInathI raheto, paNa vardhamAna thAya che. siddha bhagavAnone mATe ja dhruvatArA batAvyA che - siddho sarve mugatipurInA gAmI ne dhruvatArA.... jeo muktitarapha - prastuta siddhayogatarapha AgaLa vadhavA mAMge che, teo mATe dhruvanA tArAnI jema Adarza lakSyarUpe siddha bhagavaMto che. icchAyogI A rIte dhruvatArAbhUtayamI-yogIonI kthAmAM ja rata rahe che. Ama prItiyukta icchA che. vaLI A icchA vipariNAminI che. vidhipUrvaka-zAstramAM batAvelA niyama-vidhio vagerene cokasAipUrvaka jeo yama-yoganuM pAlana kare che, teo pratye 'veThiyo' 'cIkaNo' 'daMbhI' ityAdi durbhAvane badale pUrNatayA bahumAna hoya. emanA pratye bhakti hoya. A bahumAnAdipUrvaka pote potAnA ullAsamAtrathI yatkiMcit abhyAsAdirUpa vicitra pariNAmane (=vipariNAmane) dhAraNa karatI icchA hoya. arthAt vidhi vagerenuM jJAna na hovAthI athavA pramAThAdi doSathI pote vidhipUrvaka yamAdinuM zAstramAM batAvyA svarUpe pAlana na karI zakavA chatAM, e pratye bhAva-zraddhA-ullAsa hovAthI je kaMi pAlana kare, te vipariNAma che. Ama dravya- kSetra Adi ( AdithI kALa ane tevA bhAva) ityAdi sAmagrI pUrNarUpe na hovAthI vidhivat yoga-yama pAlanamATe je kAraNasamudAya kahyo che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 viziSTatAnuM tAtparya e che ke zAstrane kharAkhara anusaratI ane yathAvihita kriyAmATe jarUrI tamAma kAraNonI hAjarI-kAraNasamudAyanI pUrNa hAjarIthI je kriyA thAya, te viziSTakriyA che. jemake, 'ahiMsA' yamamATe zAstramAM je vidhi- AcAro batAvyA che, e tamAma vidhi- AcArone pUrNatayA vaphAdAra rahIne pAlavA, e ahiMsAyama pravRttiyama rUpa banyo gaNAya. jemake ahiMsAvratanuM pAlana. (1) manogupti bhAvanA - manane jarA paNa duSTa vicAromAM nahIM lai javAdvArA manathI ahiMsA pALavI. (2) eSaNAsamiti - potAnA mATe rAMdhavAvagere AraMbha nathIthayo ne ityAdi cokasAi rAkhavArUpe eSaNAsamiti pALavI (3) AThAnabhaMDamattanikSepaNA samiti - vastra, pAtra, dAMDo vagere letA-muktA, bArI-bAraNA vagere khola-baMdha vagere karavAno avasara Ave tyAre ityAdi prasaMgomAM satata pramArjana-paDilehaNanA sUkSma upayogapUrvaka pravartana karavuM. (4) sarvatra-sAmAnyena zamasAra tu-3pazamasAmevaIryAsamiti : AhAra, vihAra, nihAramATe jatAM yundriyAviziSTa yamapAnanaM, pravRttiSi vijJeyA AvatAM AMkhathI dekhAi zakatI (sUrya kiraNothI yamevu, dvitIyo yama va tat-pravRttiyama tyartha: prakAzita thayelI ane cAdaravagerethI nahIM DhaMkAyelI) bhUmipara ane te paNa lokonA avara-javarathI kheDAyelI hoya (jethI te bhUmi acitta thayelI hoya) evI bhUmipara sADAtraNa hAtha jeTalI bhUminuM dRSTi paDilehaNakaratAkaratA satata paDilehita thAya, e rIte javuM- AvavuM. ane (5) gRhastho gocarI vahorAve, tyAre gocarI mATe lavAtA anna- pANI jyAMthI lavAya, tyAMthI mAMDI potAne vahorAve tyAM sudhInI badhI kriyA pote joi zakato hoya, ane anna-pANI paNa jIvayukta nathI ne ityAdirIte jovAyelA hoya, pachI ja grahaNa thAya. A rIte dRSTAnnapAnagrahaNa.... Ama pAMca bhAvanAo vagerethI sahita ahiMsApAlana pravRttiyama bane. sarvatra zamasAraM tu yamapAlanameva yat / pravRttiriha vizeyA dvitIyo yama va tara rA 314 tenI vikalatA rahe che. jemake atyAranA kAlarUpa kAraNa- aMgano kathaMcita abhAva mAnavAmAM Ave che. mahopAdhyAya yazovijaya mahArAje zrI saMbhavanAtha bhagavAnanA stavanamAM kahyuM che ne 'kAla labdhi muja mati gaNo...' to A rIte dravyathI potAnuM saMghayaNabaLa chelluM, kSetrathI (pAMcamA ArAthI dUSita) bharata kSetra, kAlathI pAMcamo Aro, ane bhAvathI nabaLA manobaLo, viziSTa zrutabaLano abhAvavagere kAraNo gaNI zakAya. Ama kAraNa samudAyano abhAva hovA chatAM zAstramAM vihita karelI paddhatimujaba ja sthAnAdiprastutamAM ahiMsAdi yama) mATenI tIvra icchAthI vartamAnakAlIna potAnI zaktimujaba je sthAnAdi (prastutamAM ahiMsAdi)nuM AcaraNa thAya, te icchAyama che. tathA tathA, pravRttiyama gAthArtha : sarvatra zamasAra ja je yamapAlana che. te 'pravRtti' samajavI. A pravRtti bIjo yama che. TIkAryaM : sarvatra = sAmAnyathI badhe ja badhA viSayamAM - prasaMgamAM ane vyaktioaMge upazama bhAvane ja mukhya karIne je kriyAviziSTa yamapAlana che te bIjo pravRttiyama samajavo. vivecana : * prastuta yamamAM 'kriyAviziSTatA' ane uparAmabhAvapradhAnatA mukhya che. kriyA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31s spercacama vaLI, ArIte pravRttiyamavALo banelo sarvatra savA zIkhelA kuMbhArane ghaDo banAvatI vakhateDara rahyA upazamapradhAna hovo joie, koI ochI kriyA kare ke, A ghaDo barAbara to banaze ne? AkAra kare, avidhi kare, pramAda kare, are potAnI yathA- vagere yogya to rahezene? paNa ekavAra hAtha besI vihita yiAnI marakarI vagere kare, emAM aMtarAya gayA pachI vAtonA taDAkA mArato mArato ke AMkha UbhA karavAnA prayatna kare, ItyAdi dareka prasaMgomAM baMdha rAkhIne paNa ghaDo banAve, to paNa e paNa A yamI upazamabhAvamAM ja rata hoya. pelA vyavasthita ja bane. gAMgo telIne telanI dhAra pratye dveSanA badale karuNA ja vahetI hoya. A che pADavAno evo mahAvaro thai gayelo, ke potAnA pravRttiyamanuM svarUpa. gharanI bArIke agAsImAMthI nIce gharAkanI bATalI vipakSacintArahitaM yamapAlanameva yt| ke vADakImAM telanI dhAra choDe, to eka paNa TIpuM tasvaimidavivuM tRtIya madirA bahAra na paDe ane jeTaluM joie eTaluM ja paDe. vipakSavijJAhitaM-tivAsininAdata- jinakalpIo svAdhyAya-dhyAnamAM eTalA mirtha: yamapAnanameva ya viziSTayopAmavRjyAM cokkasa thaI gayA hoya, ke potAnA niyata amuka tastha mida vize meSa, pataMtra tRtIya yava svAdhyAya ke dhyAnanA baLe ja jANI jAya ke hi sthirayama iti yo'rthaH // 217 // sUryodaya thayo athavA pahelI porasI thaI, bIjI svairyayama thai. barAbara trIjI porasIno AraMbha thAya, te gAthArtha vipakSaciMtArahita je yamapAlana pachI ja AhArAdimATe pravRtta thAya. eTalI che, te svairyanAmano trIjo ja yama che ema samajavuM. cokasAI hoya, ke samayamAM mInamekhano pharaka na TIkArya viziSTa kSayopazamanA prabhAve paDe. pravRttimagata jayamapAlana e rIte thAya, ke jemAM A che yogapATava. zubha yamomAM satata aticArAdivipakSanI koI ciMtA ja rahevAna pAme. pravRttizIla rahevAthI A yogapATavayogya Ama A rIte daDha baneluM yamapAlana speryayama che. kSayopazama khIle. pU. AcArya somasuMdara sUrijI vivecanaH pravRttiyama ezAstravihitayamanI tathA pU. A. premasUrijI ma. vagere AcArya zaruAtanA stare che. hajI abhyAsapaTutA nathI bhagavaMtone pUMjavA-pramArjivAnA evA gADha saMskAra AvI, asthimajjArUpa banyuM nathI. tethI emAM jAmelA, ke rAte UMghamAM paDakhuM pherave, to paNa sahaja aticAronI saMbhAvanA rahe che. tethI e yamIne rIte ja pahelA oghAthI paDakhAnuM ane sthAnanuM evI ciMtA paNa rahe che, ke rakhe ne mArA yamamAM pramArjana thaI jAya, ne pachI ja paDakhuM pherave! koI aticAra lAgI to nahIM jAyane? tethIja e Ama dhairyayogamAM viziSTa kSayopazamanA vakhatovakhata AtmanirIkSaNa karI lAgelA baLe abhyAsasauSThavathIyamapAlana, bAdhakaciMtAaticAro zodhI prAyazcitta paNa karato rahe che. rahita hovAthI ane zuddhivizeSanA baLathI pachI satata pravRttiyamamAM rata rahevAthI evA aticArAdi bAdhako UThe ja nahIM evuM viziSTa hoya daDha saMskAra UbhA thAya che, ane evo viziSTa che. tIrthaMkarAdi mahAmunio sAdhanAkALe AvuM kSayopazama khIle che, ke jethI aticAra lAgavAnI niraticAracAritrapAlana karatAM hatAM. pravRttiyamathI koI saMbhAvanA ja rahetI nathI. ghaDo banAvatA navA caeNryayamamAM A ja vizeSatA che, ke pUrvanA yamamAM Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 cogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 aticAra ane aticAranI ciMtA baMne saMbhave. A ja yama ke yoganI siddhinI sArthakatA che. jyAre dhairyayamamAM e baMnena hoya. kastUrInI parIkSA te keTalA paDA, keTalI jagyAne pArthasAvaMtyetsiddhi zuddhAntarAtmanaH suvAsita karI zake che, enA AdhAre para thAya che, marinyaraziyoni caturtho yAtrAra8AA nahIMte keTalI kALI che? enApara. pArthasAtha svaita-yamapAtane siddhimi- ema yogI-yamIne yoga kharekhara keTalo thIyAta zuddhAtminonAcI, ri- AtmasAt thayo che, tenI parIkSA e nathI, ke te zariyona tatsannidho vairatyAvitaH | tIvraturtho keTalo vakhatayamapAlana-yogapAlana karato dekhAya yagar siddhiyama ti bhAva: ra18AA che, paNa te che ke eyamapAlanathI bIjA eyamInA. gAthArtha zuddha aMtarAtmAvALAnuM aciMtya sAnnidhyamAM AvavAAdi mAtrathI e yamapAlana zaktinA yogathI parArthasAdhaka je yamapAlana che, te tarapha AkarSAya che kharA ke nahIM? siddhi nAmano cotho yama che. vyakti jenAthI bhAvita thai hoya, tenAthI siddhiyama potAnA saMparkamAM AvelA bIjAne paNa bhAvita TIkArya : jyAre ahiMsAdi yamapAlana kare. bhInuM bhAvita thayeluM kapaDuM bIjA kapaDAonI parArthasAdhaka bane che, tyAre siddhiyama kahevAya che. sAthe hoya, te e kapaDAone paNa bhInA kare. krodhI A mAtra zuddha aMtaraAtmAvALA jIvane ja saMbhave bIjAne krodhathI bhAvita kare. mAnI mAnathI. mATe che. anyane nahIM. kAraNake AvA ja mahApuruSonA to durjanano saMga tyAjya che. bagaDelI kerIo sAMnidhyamAM temanA A yamanA aciMtyazaktinA keTakeTalI kerIne potAnA saMgathI bagADI zake che. prabhAve jAtiveravALAjIvo paNa potAnuM vera choDI jema vikRta bhAvothI bhAvita thayelAo de che. A cotho yama siddhiyama che. potAnI asara bIjAomAM UbhI karavA saphaLa bane vivecanaH satata lohacuMbakanA saMparkathI jema che. temazuddha ahiMsAdibhAvothIbhAvita thayelAo lokhaMDa svayaM cuMbaka banI jAya, tema satata paNa potAnA sAMnidhyamAM AvanArane potAnA ahiMsAdinA pAlanathI, temAM ja sthiratA rAkhavAthI yogano viniyoga kare ja. lasaNa lasaNanuM kAma jIva ahiMsAdimaya banI jAya che. pote kastUrIthI kare, kasturI kastUrInuM. hA, lasaNanA saMgamAMkastUrI suvAsita nahIM, pote ja kasturI ! pote dIvAthI lasaNa na bane, kastUrInA saMgamAM lasaNa kastUrI prakAzita nahIM, pote ja dIvo banI jAya! nA bane. kastUrInA saMgathI suvAsita thayelA kapaDA jema satata krodha karI karIne krodhamaya banI lasaNanI durgadhathI vAsita thatAM vAra lAge, tema gayelI vyakti pAse AvanAra akrodhI vyaktine lasaNathI vAsita thayelA kapaDAne kastUrIthI paNa krodha uThavA mAMDe che, tema satata ahiMsAnuM suvAsita thatAM paNa vAra lAge. mukela paDe. ahIM mana-vacana-kAyAthI pAlanakarI karIne ahiMsA- lasaNa = durjana, kastUrI = siddhayogIo, kapaDA maya banI gayelI vyaktinA tejaprabhAvamAM AvelI sAmAnya jana. vyakti paNa sahaja ahiMsA pAlavA mAMDe che. tethI bIjAne hajI yogamArgane pAmyAnathI, paNa A siddhayogIne pote siddha karelA ahiMsAdino yogamATe bhUmikA-yogyatA dharAve che. teone anyamAM viniyoga karavo ghaNo sahelo paDe che. ane siddhayogIo sahaja sAMnidhya ane preraNAthI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhiyama yogamArge caDhAvI zake che. caDhelA yogIone A siddhayogIo yathAzIghra sthiratAyoga ane siddhayogatarapha pahocADI Ape che. ane A siddhayogInA sAMnidhyane kAraNe ja yogamArge AgaLa vadhavA icchanAra vizeSa prayatna vinA saraLatAthI jhaDapathI AgaLa vadhI jAya che, kemake enI pAse gurunI sAdhanAnuM baLa che. zrIpALacaritramAM vAta Ave che ke eka yogI mahinAothI yogasAdhanA karavA chatAM siddhi pAmI zakyo na hoto. te zrIpALarAjAnA sAMnidhyamAtrathI tarata ja saraLatAthI yogasiddhi pAmI gayo. kAraNa ke zrIpALa rAjAe navapadanI sAdhanA siddha karI hatI. ane zrIpALarAjAne paNa navapadanI sAdhanA zIghra siddha thavA pAchaLa zrI municaMdrasUri gurumahArAjanI nizrA- sAdhanAnuM baLakAraNabhUta hatuM. AthI ja ahiMsAAdi yamo ke yogasAdhanAo ApaNI apekSAe UMcI bhUmikA pAmelA - ane te apekSAe ka Mcit siddha thayelA gurubhagavaMtonI nizrA atyaMta Avazyaka rahe che. AnizrA paNa siddhayogI gurubhagavaMtonI iSTa che, bIjA trIjAnI nahIM, kAraNa ke kharekhara siddhayogI to zuddhaaMtarAtmA dharAvatI vyakti ja banI zake che. je svArthI che, jenI bIjo potAnAthI AgaLanavadhI jAya, evI hInamanovRtti che, jenuM mana bhautika lAlasAothI kharaDAyeluM che, jethI yamAdipAlananA phaLarUpe ko'ka bhautika apekSA vALo che, athavA je potAnI siddhi ke potAnI anubhUtine hATaDI kholI paisAAdi dvArA vecavA nIkaLyo che, jene A yogavagere ApavAnA badalAmAM kazuMka meLavI levAnI gaNatrI che. te badhA zuddha aMtarAtmadazAvALA nathI. malinAzayI che. potAnI mahattA jAte gAnArA ke anuyAyIodvArA gavaDAvanArA, potAno je-je kAra karAvavAnI 317 icchAvALA, potAno virodha karanAranuM ahita thai jaze, tevuM dhamakIrUpa nivedana karanArA paNa zuddha aMtarAtmadazA pAmelA nathI. evAo pachI potAnI kharI khoTI siddhinI vAto cagAvatA hoya che. caherAne yogInA caherA jevo AkAra ApIne, vANImAM saumyatAnI sAkara umerIne, vyavahAramAM kSamAAdi bhAvo batAvIne ghaNI vakhata teo bhoLAvargane phasAvatA hoya che. ekavAra mahAna yogInuMnAma paDI gayA pachI, ko'ka bhoLo bhakta emanA sAMnidhyamAM Ave, tyAre A yogI potAno hAtha enA mAthe muke. pelo bhagata AnaMThanI samAdhimAM utarI paDe, ne mAne ke aho ! A siddhayogInA prabhAve mane AvI anubhUti sahaja prApta thai. tyAre hakIkata e hoya che ke e bhagata e yogIne ghaNI UMcI kkSAnA mAnI atyaMta ahobhAva dharAvato hoya che. e yogI AgaLa potAnI jAtane sAva vAmaNI mAnato hoya che. tevI mAnasika sthitimAM jyAre pelo yogI ene hAthathI sparze che, tyAre manomana potAne atyaMta bhAgyazALI mAnavA mAMDe che. nahIM kalpeluM maLyAno AnaMda manamAM UbharAya che. ane A mAnasika valaNathI udbhavatA AnaMdamAM e pelA yogInI mahattA samaje che. alabatta, mithyAyogInA saMgamAM paNa potAnI manokalpanAthI jIva Avo AMtarika AnaMda anubhavI zake che, to kharA yogInA saMgamAM to e kharekhara kevA viziSTa AnaMdamastImAM magna banI zake ? paNa kharekhara siddhayogIo to zuddha aMtaraAtmadazAne pAmelA, sphaTika zA nirmaLa, hoya che. emane yogano viniyoga karI kazuM meLavavAnI tamannA nathI, nAma kamAvAnI paNa icchA nathI, potAno Azrita potAnAthI AgaLa vadhI jAya eno Dara nahIM, paNa AnaMda ja hoya che. ane kharekhara Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 AvA ja yogIonA sAMnidhyamAM hiMsaka pazuo vALo kadAca sUkSmabodhathI rahita hoya, to paNa paNa verabhAva mukI detA hoya che. A rIte yogamArge AgaLa vadhato hoya, tema mATe ja AvA siddhayogIo potAnI pAse mAnavAmAM koI vAMdho nathI. rahelA vartamAnamAM ahiMsA Adi yamapAlanamAM vaLI, A icchAdiyogIomAM jema zuddhi vinAnA paNa mahAnubhAvomAM zuddhiAdinuM kSayopazamarUpa AMtarika hetunA kAraNe bheda saMpAdana karAvI ahiMsAdi siddhi karAvI potAne batAvyo. e ja pramANe IcchAdiyogamAM ramatA sadaza = potAnA jevA siddhayogI banAvI de che. yogIomAM te-te yoganA prabhAve je-je kAryarUpa ahiMsAvratane siddha karanAra AvA yogI bIjAne lakSaNa vyaktapaNe dekhAya che, te paNa bhinna che. te paNa pUrNa ahiMsaka banAvI zake. satyavratane siddha A pramANe- icchAyogImAM anupAlakSaNa pragaTa karanAra yogIbIjAne paNa satyavratamAM siddhabanAvI thAya che. vartamAnamAM duHkhI pratyeyAdravya anukaMpA zake. emanI AgaLa sahaja jUThuM bolanArAo paNa che. ane vartamAnamAM pApI ke je bhaviSyamAM paNa jUThuM na bolI zake, e emano prabhAva che. duHkhI thavAno che, tenA pratyeje anukaMpA che, te bhAva maho. yazovijayaTIkAnA AdhAre vicAraNA anukaMpA. ekamAM bAhya sAmagrI dvArA duHkha dUra karI ahIMyogaviMzikAgata maho. yazovijayajI zakAtuM hovAthI dravyarUpatA che. bIjAmAM pApathI ma. nI TIkAne anusAre keTalIka vicAraNA. A dUra karI dharmatarapha vALavAnI icchArUpa bhAvAtmaka icchAAdi yamo paraspara vijAtIya bhinna che. karaNA rahI che. mATe te bhAva anukaMpA che. A baMne ekabIjAmAM aMtarapraveza karatAM nathI. arthAt IcchA prakAranI - avasarocita je dayAno prasaMga hoya, yama ane pravRttiyamanuM bheLaseLa na thaI zake. ema te prakAranI dayA jemAM lakSaNarUpe pragaTa thaI che, te sarvatra samajavuM. vaLI A icchAdinA pratyekanA icchAyogI che. svagata asaMkhyabhedo saMbhave che. tethI ja AraMbhaka saMsAranA tamAma sArA dekhAtA bhAvomAM paNa icchAyogI karatAM ghaNuM AgaLa vadhelA icchA- nirguNatAnA darzanathI jeomAM saMsArarUpI jelathI yogImAM ghaNo taphAvata dekhAya ema bane, paNa chUTavAnI icchA jAgI che. saMsArathI virakti pragaTa teTalAmAtrathI AraMbhaka icchAyogInoyogImAMthI thaI che, te pravRttiyogIomAM A nirveda lakSaNa AMkaDokADhInAkhI zakAya nahIM. kAraNake icchAdi- pragaTa thayuM che. arthAt pravRttiyogIo nirvedabhAvathI yogamAM paNa je asaMkhya bhedo paDe che temAM te-te chalakAtA hoya che. kharekhara to saMsAramAM je sukhayogarUpa kAryamAM kAraNabhUta vicitrakSayopazama ja sagavaDa-anukULatAvagere dekhAya che, te ja jelanA hetubhUta che. kSayopazamanA aneka vicitra bhedo saLiyArUpa che, kAraNa ke moTA bhAganA jIvo A paDatAM hovAthI tajajanya IcchAdi yogonA badhAthI lalacAIne ja saMsAramAM Asakta bane che pratyekamAM paNa aneka vicitrabhedo saMbhavI zake che. ane saMsArathI mukta thavAnuM vicAratA nathI. tethI je vyaktino jeTalo kSayopazama hoya, dhairyayogImAM saMvega lakSaNa pragaTa thayuM hoya teTalAkSayopazama mujabanA AzayopUrvaka teteTalI che. arthAt teomAM mokSanI abhilASA utkaTa mAtrAmAM IcchAdiyogamAM pravRtta thAya, ane ema koTinI pragaTa thai hoya che. yogamArge AgaLa vadhe, ema bane. maMdakSayopazama ane siddhiyogIomAM prathama lakSaNa pragaTa Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogAvaMcakasvarUpa thayuM hoya che. krodhavagerenI khaNaja ane jUdA-jUdA viSayonI tRSNA, A baMne zAMta thavA te prazamabhAva che. A avasthAmAM jIvane krodhaAdi karavAnI khaNaja - cala upaDatI nathI, ane bAhya judA-judA AkarSaka lAgatA viSayo pAmavA-bhogavavAnI koi tRSNA-icchA janamatI nathI. Ama icchAdi yogonA kArya paNa jUdA- judA dekhAya che. alabatta, Ama to A badhA samyaktvanA kAryabhUta liMga-lakSaNorUpe zAstromAM prasiddha che. chatAM paNa yoganA anubhavarUpe viziSTarUpe siddha thayelA A anukaMpAAdine icchAdiAdiyoganA kAryarUpe kahevAmAM paNa vAMdho nathI. arthAt icchAAdi yogIomAM A anukaMpAAdi viziSTarUpe anubhavAtA dekhAya che. hakIkatamAM to jeone mAtra samyaktvano ja lAbha thayo che ( eTale ke ahiMsAdi yamo haju prApta thayA nathI) teomAM paNa vyavahArathI icchAdi yogamAM pravRtta thavAthI ja anukaMpAAdi anubhAvo siddha thAya che. alabatta samyaktvanA lAbhamAtramAM icchAdi yogamAM pravRtti viziSTane badale sAmAnya koTinI hovI saMbhave che, to te vakhate teomAM anukaMpAdi bhAva paNa sAmAnya koTino hoya che. jyAre icchAyogAdi vizeSarUpanA bane che. tyAre teomAM anukaMpAdibhAva paNa vizeSarUpe pragaTa thAya che. tAtparya e che ke mAtra samyaktvanI avasthAmAM rahelo jIva paNa sthAnAdi yoga ke ahiMsAAdi yamo pratye ochA-vattA aMze paNa icchAmAtrarUpe pravRtta to thAya ja che. ane tenA AdhAre jaduHkhita jIvo prati anukaMpAAdi bhAvone anubhave che. avaJcakasvarUpamAha- sadbhiH kalyANasampannairdarzanAdapi pAvanaiH / tathAvarganato yoja mAdhAva 3khyate (phate) rA 319 sadbhiH kalyANasampannaiH - viziSTapuNyavadbhiH varzanApi pAvanaiH-avatonenApi pavitra tathAtena proLa muLavattayA viparyayAmAvena varzana-tathAvarzanam, tatakhtena yo yoga:-sambandhannai: sai sa AdyAvaJcaka iSyate sadyo (gA ) 'vaJcaka ityarthaH / / 26 / / have yogAnaMcavagerenuM svarUpa batAve che. yogAvaMcakasvarUpa gAthArtha: kalyANathI saMpanna ane darzanamAtrathI paNa pAvana karanArA evA satpuruSo sAthe tathAdarzanathI yoga AghAvaMcaka yoga kahevAya che. TIkArya : viziSTa puNyadvArA jeolyANane pAmelA che, tathA atyaMta pavitra jIvananA svAmI hovAthI jeo darzanamAtrathI pavitrakaranArA che, tevA satpuruSonI sAthe tathAdarzanathI tevA prakArathI guNavAna hovAthI viparyayanA abhAvarUpe je yoga= saMbaMdha thavo, te Adya-yogAvaMcaka che. vivecana : ahIM tathAdarzananuM tAtparya e che ke darzana karanAra paNa guNadarzI hovo joie. arthAt A mahApuruSa guNavAna che - doSothI vegaLA che evI sadbhAvapUrNa buddhi jAgavI joie. evI buddhipUrvaka mahApuruSanA darzanathI yoga thavo joie. - che ema to cha mahInAthI bImAra rahelA lohArane nirogIthavAnA prathama divase ja potAnI dukAnapAse kAusagga-dhyAnamAM UbhelA bhagavAna mahAvIra svAmInA darzana thayA, paNa te bicAro guNahIna hato, tethI A darzana yogarUpa banavAne badale krodhAdi durbhAvanuM ane edurbhAvanA pariNAme indranA kopathI tatkAla mota ane paraMparAe durgatinuM kAraNa banyuM. jyAre durgatA nArIne samavasaraNamAM beThelA bhagavAnanuM darzana kalyANakArI nIvaDyuM, kemake bhagavAnane joi hRdayamAM bhagavAnanI pUjAnA zubhabhAva jAgyA. jenA pariNAme tatkAlamAM devaloka Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 ane paraMparAe AtmakalyANa saMbhavita banyA. TIkArya uparokta ja mahApuruSone niyama mahApuruSonA darzana thavA chatAM lAbhadAyIna pUrvaka praNAmAdikriyA karavI te athavA praNAmAdi banavA e AtmAmATe ThagAvAnI vAta che. kriyAno niyama kiyAvaMcakayoga banavA sakSama che. pArasamaNinA sparzathI paNa loDhAne sonuMnabanavA A kriyAvaMcakyoganA prabhAve nIcagotrakarmavagere maLe, to te loDhAmATe kalaMkanI vAta che. jyAre pApakarmono kSaya thavA dvArA mahAudaya prApta thAya AtmAne saMsAranA bhAvo, viSayAkarSaNavagerenA che. kAraNe manage che, tyAre mahApuruSonA darzane AtmA vivecanaH yogAvaMcakathI je mahApuruSonA mATe niSphaLa jAya che. kAraNa ke mana AtmAne e darzana thayA. te mahApuruSone vaMdanAdi kriyAno niyama * darzanathI kazo zubhabhAva jagADavA detuM nathI. kyiAvaMcaka bane che. ahIM niyama eTale ullAsapUrvaka derAsaramAM bhagavAnanA darzana karyA pachI paNa namanano saMkalpa che. Ama to jIva anaMtIvAra kemazubhabhAvo jAgatAnathI? bhagavAnanA Adarzana mahApuruSone namyo che, paNa mAre mATe A ApaNAmATe yogAvaMcaka kema banatA nathI? kAraNa mahApuruSo mArA AtmakalyANa mATe namana karavA e ja ke saMsAranA ghaNA AkarSaNonAkacarA manamAM yogya che, tevo saMkalpanahoto, tethI e kriyAonuM bharyA che. je yathocita phaLa maLavuM joie, te maLyuM nahotuM, - jyAre AtmA kulayogI ke pravRttacaka jevI Ama uttamaksiAo karavA chatAM samucita phaLanahIM yogyatA-guNavattA dharAvato thAya, tyAre ja meLavIne jIva ThagAyo hato. jemake zrIkRSNaAtmAne mahApuruSonA darzana kalyANakArI nIvaDe vAsudevanI sAthe vIrA sALavIe paNa aDhAra hajAra che, jIvane yogamArge javA mATe kAraNabhUta bane che. sAdhuone vaMdana kya. chatAM zrInemanAtha bhagavAne kumArapALarAjAne pUrvabhavamAM DAkUnA kahyuM ke vIrA sALavIne A vaMdanathI kasarata sivAya avatAramAM zrI hemacaMdrAcArya prabhunA te bhavanA bIjuM kazuM phaLa maLyuM nathI. jyAre e ja vaMdananA AcAryarUpe darzana thayAne pariNAme enuM AkhuM prabhAve kRNavAsudevanI cAra naraka tUTIne kSAyika jIvana badalAI gayuM. A che yogAvaMcaka, saphaLa samyakta thayuM. ahIMvIrA sALavImATe vaMcakakriyA darzanayoga. banI. jyAre zrIkRNavAsudeva mATe avaMcaka kriyA teSAme pratikriyaniyamananuM banI. kriyAvajhiyo: rAtmahApApakSayo: pararanA uttama puruSone namana karavAthI jIvanA nIca teSAmeva-satAM pratikriyaniyama - gotrakarmotUTe che. kema? tojIve potAnA uccagotra nam ziyAvazo dra-velitiA mayaM = AdinA abhimAnathItemaja mahApuruSonI avajJA mahApApakSayotyo-nIcaitrarmakSayavRliti mAva karIne nIcagotra bAMdheluM. have te uttamapuruSone vaMdana 22mI karavAdvArA uttama puruSone UMcA ane potAne nIco kriyAvaMcaka svarUpa mAne che. AmanIcagotra bAMdhavAmATenA kAraNabhUta gAthArtha teone ja praNAmAdikviAniyama UMcApaNAnA abhimAna vagerethI viparIta bhAvanAmAM sakSama kriyAvaMcayoga che. te mahApApakSayodayarUpa rahyo che. ane zAstrakAro kahe che, ke je bhAvanAothI karmo bAMdhyA hoya. tenAthI viparIta bhAvanAothI Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 phaLAvaMcakasvarUpa te karmo tUTe che. tethI jIvanAnIcagotrakarmo tUTe che. eTale tethI UMcA dharmanI preraNA kare, eTale jIva ane nIcagotra sAthe joDAyelI aneka hAniothI e UMcA dharmamAM joDAya, Ama dharmanI paraMparA prApta paNa mukta thAya che. Ama puruSonA praNAmAdithI thAya. tenAthI zubhakalyANanI paraMparA prApta thAya. jIva pApakarmothI mukta thAya che ne udaya pAme che. Ama sapuruSono sadupadeza maLavAthI jIva AgaLa bhikhArIe derAsaromAM prabhunaMdana ane vadhato vadhato chevaTe dharmanI siddhipara jaI pahoce upAzrayomAM sAdhuvaMdanano saMkalpa karyo, sAthe roja che. Ama satpaSonAM upadezAdidvArA sAnubaMdha eka dhAna, zAka, viSayanA tyAgano niyama karyo. phaLaparaMparA prApta thAya, e phaLAvaMcaka yoga che. to te ja bhavamAM tenA ghaNA pApo dhovAI gayA, prabhu mahAvIrasvAmIno jIva nayasAra dhana, saubhAgyavagereno svAmI banyo, ne daSTAMtabhUta che. bhUlA paDelA sAdhu bhagavaMtone gocarI bhavAMtaramAM tenA janmamAtrathIte samasta rAjyabAra, vahorAvI pachI mArge mukavA gayA tyAre guruvarSanA dukALanA bhayathI bacI gayuM. A che bhagavaMtoe Apelo upadeza grahaNa karI samyakta satpaNAmAdinI kharI tAkAta. pAmyA. pachI e dharmanI paraMparA cAlI, sattAvIsamAM nAviyovAstu sacca viniyota: bhave bhagavAna mahAvIra svAmI banyA. sAnubandhaphalAvAptirdharmasiddhau satAM mtaa||221|| vaMkacUle gurubhagavaMtone cAra mahInA rahevA phalAvaJcakayogastucaramo yogottmH| kimbhUta vasati ApI. comAsAnA aMte vidAya thatAM ityAha sadbhya eva-anantaroditebhyaH niyogata: gurubhagavaMte upadeza Apyo. cAra sAmAnya niyama avazyaMtayA, sAnubandhaphalAvAptiH-tathA sadupadezA ApyA. paNa emAM ja pragati sAdhatA chevaTekAgamAMsa vinA, sidaviSaye latA mata ti rahyA na khAvAnA niyamane akhaMDa rAkhavA mRtyune vahAluM phaLAvaMcakasvarUpa gAthArtha uparokta sanduruSopAsethI dharma karyuM, to samAdhi maraNa pAmI bAramA devalokamAM siddhinA viSayamAM avazya sAnubaMdhaphaLanI prAmi gayA. thoDA bhAvomAM ja kalyANa nizcita karI lIdhuM. ja phalAvaMcakyoga tarIke satparaSone saMmata che. A che gurubhagavaMtonI upAsanAnuM phaLa. TIkArya : carama yogottama-kaLAvaMcayoga vimeSa svarUpamamidhAyaytayonanaHIEkevo che? te batAve che - hamaNAM ja kahevAyelA gunAviyoninAmamAt moDa igarImatAnA sapuruSo pAsethI tevA prakAranA sadupadezaAdidvArA zravatyikSapAtApoDakti nezataH rarara dharmasiddhinA viSayamAM sAnubaMdhakaLanI prAsi35 yunAvyonAM-nAnAM, gamAche. Ama satpaSone saMmata che. yogadRSTisamuccayAt, matto'pi sakAzAt jddvivecanaH prathamasatparaSonAM darzana. te pachI thImatAM-jovAm vimityAda zravaI[-zravaNena, vaMdana... te pachI teo pAsethI sadupadezanuM zravaNa. pakSapAtAdde pakSapAtazume7, 35roDakti A sanduruSo darzana-vaMdana karanArA jIvanI yogyatA nezata: tathA vIrapuET(hyA) ra3rA. joi tenI yogyatAne anurUpa dharmanI preraNA Ama kulAThiyogIo, icchAdiyamIo ane vividharUpe ApatA rahe, tenAthI prerAyelo jIva avaMcakyogonuM svarUpa batAvI have prastuta vAta navanavAdharmo Adarato rahe. eka dharmamAM saphaLa thAya, sAthe anusaMdhAna joDe che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 phulAdiyogIone pakSapAtathI upakAra gAthArtha : mArAthI paNa jaDa buddhivALA kula yogIone A yogadaSTisamuccayagraMthathI zravaNa dvArA pakSapAtAdi thavArUpa lezathI paNa upakAra thAya che. TIkArya : uparokta svarUpavALA phulAdi yogIomAM jeo mArAthI paNa alpamativALA phulayogIo-pravRttacayogIo che, teone A yogadaSTi samuccayagraMthanA zravaNathI yogapratye pakSapAta=zubhecchAvALu DhaLatuM valaNa pragaTa thavAthI teonA yoga bIjo puSTa thaze. A aMzathI upakArarUpa che. vivecana : zubha kAryanI prazaMsA yogabIjonuM poSaka bane che, kemake te zubha kAryopratye pakSapAtarUpa che. Ama mArI A yogadaSTigraMthanI racanA teone zubhaprati pakSapAtamAM nimitta banavA dvArA aMze paNa upakArI nIvaDaze. tethI pUrve gAyA 208mAM lerAthI paropakAranI vAta je karI hatI, te paNa sArthaka nIvaDe che. ahIM zAstrakAra A graMthanA adhyayanA dvArA bhavyajIvo yogamArga pAmaro ityAdi dAvo jato karIne kharekhara to potAnI namratA pragaTa kare che. kemake teo paropakAra eTalA aMze ja batAve che, ke phulAdiyogIo A graMthapara pakSapAta karaze, e ja A graMthadvArA thato paropakAra che. kaH pakSapAtamAtrAdupakAra ityAzaGkApohAyAha-tAttvikaH pakSapAtazca, bhAvazUnyA ca yA kriyA / anathorantara jJeya, mAnulaghotayoriva|22| tAttvi: pakSapAtI pAramArthiva tyarthaH bhAvazUnyA prati (cayA) kriyA anayorantaraM jJeyaM jyorivetyAha-mAnulaghotayoriva mahalantamityartha: 1122311 yogadRSTi vyAkhyAno bhAga-3 ? pakSapAta kare eTalA mAtrathI kyo vizeSa upakAra thavAno che ? to tenA samAdhAnamAM kahe che tAttvika pakSapAtanuM mahattva gAthArtha : tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA A be vacce sUrya ane AgiyA vacce jevuM aMtara samajavuM. TIkAryaM tAttvika-pAramArthika pakSapAta ane bhAvazUnyakriyA A be vaccenuM aMtara sUrya ane AgiyA vaccenA aMtara jevuM moTuM samajavuM. vivecana : keTalAka A graMthanA adhyayanathI yogaArAdhanApratye pakSapAta rAkhe. yoganA ArAdhako- prarUpako pratye hRdayanA zubhabhAvorUpI pAramArthika pakSapAta rAkhe. kadAca A graMthanA anusAre yogakAryomAM pravRtta na thAya chatAM eno pakSapAta Ubho rAkhe. bIjA keTalAka yogakriyAo kare, paNa hRdayamAM yogakriyAo ane tenA prarUpakopratye bahumAna na hoya ne kriyA antargata koi bhAva na hoya, to A baMnemAM prathama ja zreSTha che, bIjo nahIM. kemake yogakriyAo to anaMtavAra karI, paNa yogapratye ke koi paNa zubhakAryo pratye hRdayamAM pakSapAta na hoto. tethI badhuM niSphaLa gayuM. jyAre kazuM ja nahIM AcarI zakatA zreNika jevA avirata samyaktvIo potAnA yoga-dharma-zubhabhAvo pratyenA sAcA pakSapAtathI thoDA bhavomAM, vadhumAM vadhu ardhapudgaLa parAvarttamAM avazya tarI javAnA. yoganI kriyA to kRSNapAkSika-acaramAvartIo paNa karI zake che. jyAre yogapakSapAta to zuklapAkSika, caramAvartI jIvone ja pragaTe che. Ama yogapakSapAtanI ghaNI mahattA che, ane A yogagraMtha tevA pakSapAtamAM nimitta bane che, mATe kharekhara paropakAra sadhAi rahyo che. ahIM prazna thAya ke phulAdi yogIo mAtra tathA cAH--- Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 coggono svataH pracanA udyoga: tatparavina risarA sArIkenarasImAMjhaLakto hoya che. A pakSapAtathI viparItarvimAniita kamidaM vurdhaH rara8 zubha pravRttio uchaLatA zubhabhAve thAya che, ane udyotI -sarvAvazeSI, yAda karavI paDatI azubhapravRttio DaMkha sAthe thAya che. prArAtmak tiimatkAda-jhavaMvinAzinTa mATe ja vaMdittA sUtranI 36mI gAthAmAM kahyuM ke voLAviparItamidaMbAnorvavinAzivAdri- samyagdaSTi jIvakadAca kokapApa Acare, chatAM temAM tyati | ti-parva mAvyasiddha-gadhikRtaja- tene nirdhvasa-kaThora pariNAma thatA nathI. Ama patitayiAvi, vaitattvanIcetikArara4tA pakSapAtanuM teja sarvapravRttivyApI ane jhaLahaLatuM khadyota ane sUryanA daSTAMtane spaSTa kare che- hoya che. vaLI te nAzavaMta nathI, paNa avinAzI sUrya-khadyotaka vacce aMtara che, zubha pravRttio tarapha dorI jaI pUrNatajarUpa mokSa gAthArtha khadyota-AgiyAnuM je teja che, te sudhI pahoMcADe che. A pakSapAtano AnaMda paNa alpa ane vinAzI che. sUryanuM AthI viparIta che, ananya hoya che. bIjI koI pravRttio ke tema budhoe bhAvana karavuM. manoraMjanothI jhaMkhavAto nathI. tethI budhapuruSoe TakAI khadyota=AgiyAnuM je teja che, te tAttvikapakSapAtane ja mahattva ApavuM.. svarUpathI ja taddana alpa che, ane vinAzI che. ema nahIM vicAravuM ke to pachI kriyA nahIM Agiyu marI jAya ne teja alopa. jyAre sUryanuM karIe, pakSapAta rAkhIzuM kemake tAttvika pakSapAtI teja jagata AkhAne prakAzita karI zake eTaluM badhuM AvI AtmavaMcanAmAM paDato ja nathI. tAttvika che ane sUryano vinAza na hovAthI enA tejano pakSapAta samaya-saMjogAdine anusAre avazya paNa vinAza thavAno nathI. Ama AgiyA ane bhAvapUrvakanI kriyAnA adbhuta AnaMda tarapha jIvane sUrya vacce ghaNuM moTuM aMtara che. dorI ja jAya che. jenA pakSapAtamAM jIvane AnaMda A ja rIte bhAva vinAnI kriyA ane hoya, tenI bhAvapUrvakanI kriyAmAM jIvanA AnaMdano tAtvikapakSapAta aMge budhapuruSoe tattvanItithI guNAkAra ja thAya. samajavAnuM che. yogyono svataH prayatna vivecanaH bhAva vinAnI kyiA thatI vakhate vizeSamadadekhAvamAtrathI sArI lAge. A tenuM alpateja che. zravane prArthanA diyothI lAvanA paNa te kriyA lAMbITake nahIM. kaMTALo vadhI jAya, ke patna: nyAnvinAM, mahatsaMsthito tArA bIjI gamatI pravRtti Ave ke tarata paDatI mukAya zravaNa-zravaviSaye prArthanIyA: yu-mayura che. asararUpe paNa TaktI nathI. kriyA thaI gayA hiloLA: jIvana jhUSAmAvenasvata:pravRttei tathA pachI e kriyA kyanI koI harSanI anubhUti paNa vAda-tni: vanyAsakvAna-puthavatAM, mahArarahetI nathI. enuM phaLa paNa alpa ane alpakALa rintAmaviSayaka, sthita yata-tathaviyogana, mATe maLanAruM hoya che. pakSapAtAderapi janmAntarAvAptizruteH // 225 // - tAttvika pakSapAta hRdayathI e tarapha jhukAva vizeSa kahe chehovAthI viparIta saMjogomAM paNa TakI rahenAro hoya gAthArtha yogyapuruSo zravaNamATe kyAreya che, AmadIrghajIvI che. A pakSapAta dareka pravRtti- paNa prArthanIya nathI, kemake kalyANajIvono Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 yogadaSTi vyAkhyAno bhAga-3 mahAratnaaMge prayatna hoya ja che. ayogyadAnanA doSanA parihAra mATe kahe che. TIkArya yogyapuruSo zravaNaaMge prArthanIya gayothAnopAridArayAda-- nathI, kemake teo zuzruSAdibhAvathI svata ja pravRtti naititvocyo, tyena tathApitA. karaze. tethI ja kahe che- kalyANa = puNyavALA- rimadra daMprada, naitebhyo cArItraraddA puNyazALI jIvo ciMtAmaNivagere mahAratnanA naitadvidastvAcAryAH, ayogyebhyo'nyebhyo, viSayamAM tathAaucityayogathI prayatnazIla hoya rati-yajhaBnti, naM yochaHEyAhaye prastha, ja che, kemake pakSapAtavagerethI paNa janmAntaramAM tathAtveivamapi vyavasthite mitro-pranthata, pha prAptinI kRti che. pradi-kimitya-naikhya yoga, reya: caMvivecanaH je vyaktine potAnuM kalyANa iSTa caNipurvaH, mAtu-mANa vra prada hoya, tevA puNyazALIo ciMtAmaNiratna meLavavA //raraddA aMge svataH ja prayatnazIla bane. ene e mATe ayogyane ApavAnA doSanA parihAramATe kahe chepreraNA ke prArthanA karavAnI jarUra paNa rahetI nathI ke ayogyane ApavAmAM avajJAdoSa saMbhava "bhAI ! tame A ratna meLavavA prayatna karo." gAthArtha AnA jANakAro ayogya jIvone e ja rIte yogasAdhanAmA/yogyajIvone A A graMtha ApavAnA ja nathI. chatAM paNa haribhadra graMtharatnanA zravaNa mATe prArthanA karavAnI jarUra ja AdarapUrvaka kahe che ke Amane (ayogyone) A nathI. teo pote ja aucityayogathI zuzraSAAdi Apazo nahIM. bhAvathI A graMthanA zravaNamAM pravRtta thaze. kemake TIkAryaH alabatta yogAcAryo svayaM ja teone khabara che ke A graMtharatnanA zravaNathI graMtha ayogya jIvonI ayogyatAne samajI A ane yoga pratye tAttvikapakSapAta Ubho thaze. ane yogadaSTisamuccaya graMtha teone ApavAnA ja nathI. A tAttvika pakSapAtathI A bhavamAM nahIM to Ama hovA chatAM graMthakAra tarIke potAnI javAbadArI AvatA bhavamAM to avazya yoganI prApti thaze. adA karatAM sUripuraMdara haribhadrasUri mahArAja kAraNa ke pakSapAtamAtrathI paNa te je zubha padArtha yogAcAryone AdarapUrvaka vinaMtI kare che, ke A upara hoya, tenI bhavAMtaramAM prApti saMbhave che evI yogadaSTisamuccaya graMtha ayogya vyaktione zruti che. tethI ame yogya jIvone A graMthamATe Apazo nahIM. prArthanA karatAM nathI. zAstrakAranI A paNa eka zailI simetavamatyaE-- che ke A rIte teo kAkudhvanithI yogya vyutpanna vada tAtpatti, vanathai gayo. sajjanone A granthanA zravaNa mATe ADakatarI rIte mastitvaridArtha, punavoSita: rarALA preraNA kare che. avajJeha-yogadRSTisamuccayAkhye granthe, kRtaachatAM koIne zaMkA thAya che, to zuM ayogyane pAri svarUpeNa -mait manasthaya gAyane A graMthazravaNamATe prArthanA karazo?' AvI zaMkAnA mahaviSayatvenA tatatparihArtha ja punaryAvasamAdhAnamAM kahe che, nA ! ayogyane to A graMtha roSatA:-mudrata darimaaprati raraNA apAya tema paNa nathI, kemake temane mATe to A Ama kema kaho cho? enuM samAdhAna ApatAM graMtha guNane badale doSarUpa bane ema che. Ama kahe che Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 ayogyane ApavAmAM avajJA doSa gAthArtha: jethI A graMthanI karelI thIDI paNa bhASA upadezo bIjaone yogamArgI avaphAanarthamATe thAya che. tethI te rokavAmATe nahIM banAvavAne badale satpaSaSaAditarapha dhakelI de ke bhAvadoSathI (Ama kahyuM che.) TIkAryaH A yogadaSTi samuccaya graMtha prati AgamapUrvaka anumAna ciMtanAdithI yogavyakta karAyelI thoDI paNa avajJA svarUpathImahA- uttamatattvanI prApti batAvI hovA chatAM, je anarthakArI bane che. kAraNa ke emAM mAtra graMtha- gRhastho AgamAbhyAsa karyA vinA potAnI pustakanI avajJA nathI, paraMtu graMthagata je mahAna kalpanAone ciMtanarUpe rajU karI anuyAyIvarga 'yoga' viSaya che, enA pratye avajJA thAya che. Ama bhego kare che, kyiAvaMcakyogavageredvArA kriyAonI anarthanA parihAramATe, nahIM ke kSudratArUpa bhAva- mahattA batAvI hovA chatAM saMsAranI dareka kriyAmAM doSathI haribhadra Ama kahe che. racyA-pacyA rahenArA paNa dharmakiyAvivecanaH mahAnuM vyakti ke viSaya ke vacana saanuSThAnamAM ALasa-aruci rAkhanArAone pratye jeTalo Adarano UMco bhAva, eTaluM UMcu AkarthI potAno varga Ubho karavA kiyAmArgane kalyANa thAya, ane jeTalI tIvra avajJA eTaluM jeo UDAve che, paradarzananA zabdono paNa bhayaMkaranukasAna thAya. arihaMtAdi pratyeke teonA svasiddhAMtane anurUpa artha sUcavI syAdvAdazailIthI vacana pratyenI alpaavajJA paNa mahAanarthavALI Thera Thera samanvaya batAvyo hovA chatAM, jeo bane che. ane prastuta graMtha arihaMtanA vacanone svadarzananA ja AcAryoe AcarelI pravRtti ke je anusAra racAyelo che. tethI e graMthanI avajJAmAM hitakara tarIke lokamAnya banI hoya, ane pote paNa arihaMtanA vacanonI AzAtanA samAyelI che. tethI nAmAntare apanAvI hoya, chatAM je o mAtra mahA nukasAnakArI nIvaDI zake. nAmabhedane ja AgaLa karI AkhI e pravRttine jeo yogamATe ayogya jIvo che, teo ekAMte ayogya TheravatAM hoya, tathA graMthamAM anya AgaLa A graMthanA vAMcanavagere karavAthI teone matanA AcAryono 'mahAmati' vagerarUpe kazo lAbha to thavAno nathI, paNa teo evacanonI AdarapUrvaka ullekha hovA chatAM jeo svadarzananA upekSA karaze, mazkarI karaze, enA amuka vacano paNa potAnAthI bhinna mata dharAvatA AcAryAdine uThAvI potAne phAve te rIte upayoga karaze, ItyAdi sIdhA ja mithyAtvIkahIdevAdvArA potAnAmAM rahelI aneka rIte A graMthanI avajJA karaze. to bicArA asarvajJatAne jANe sarvajJatAnuM rUpa ApavA prayatna teo mATe hitarUpa thavAne badale teonuM ahita karatAM hoya, e badhA A graMthanAvI rIte adhikArI thaze. A hetuthI ja ayogyane graMtha nahIM ApavA banI zake? A graMtha teone zI rIte upakAraka AdarapUrvaka vinaMtI che. nahIM ke Ama kahevAmAM nIvaDaze? graMthakAranI koi kSudratA-tucchatAnAmano bhAvadoSa rUlya caitIvartavyam gata vaE-- yogyebhyastu prayatnena, deyo'yaM vidhinA'nvitaiH / vartamAnamAM ApaNane jovA maLe che ke mAtsaryavirodhai:, zreyavinAzAntiiAraraTA yogagraMthonI amuka vAtone gopavI - bIjI trIjI yogyatu zrotRccaH prayatnana-35yo saraLa vAtone vikRtarUpe rajU karI keTalAka kahevAtA lekhako teDavaM vidhina-zravariovarena visaizna: Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 A yogadaSTivyAkhyAno bhAga-3 ToSonanyathA, pravAsamavadrityAvaryAmA- pUrvaka yogya jIvone graMtha ApavAthI kazuM chuTatuM nathI viheT-matsamAvena, cai zreyavanaprazAnta- -khoTI vAta bhUlamAM paNa umerAi jatI nathI. -puNAntarIyaprAncirthamiti racA pUrepUro graMtha pariNAma pAme che, ane zrotAne khoTo samADavaM yogaNitamuvI | vilaMba paNa sahevo paDato nathI. | tiH zrIfmakSonAvAzrIharimati vaLI A graMthazravaNavagere viSayamAM A vAta A rIte ja svIkAravI. tethIja have abhyatyAna, vaMdanAdi vinayavagere je vidhio chellI gAthAmAM graMthakAra kahe che batAvI che, te badhI vidhio sacavAya, e rIte savRttiyogachipuSyayaH samAta: Apavo. avidhithI ApavAmAM mahAnartha sarjAi gAthArtha vidhithI ati evA yogIo zake che ema AcAryabhagavaMto kahetA AvyA che. vaDe mAtsaryanA abhAvapUrvaka ane zreya tathA vaLI ApanAre zrotAvagere koInA para paNa A vinopazAMti mATe prayatnapUrvaka yogyajIvone A mArAthI AgaLa to nahIM vadhI jAya ne' ityAdi graMtha apAvo joie. mAtsaryabhAva rAkhyA vinA graMtha Apavo. ahIM yogyane prayatnapUrvaka ApavA prayatna 'viraha' zabda A graMtha sUripuraMdara haribhadrasUri TIkArya yogyazrotAone A graMtha zravaNAdi racita che. tenI nizAnI che. kemake teozrInA viSayaka vidhipUrvaka ane mAtsaryathI rahita thaI graMthonA aMte viraha' zabda Avato hoya che. kalyANamATe ke kalyANamArgamAM AvanArA viddhanA vaLI A graMtha yogyone vidhipUrvaka eTalA vinAzamATe arthAtu puNyamATe ane aMtarAyanI mATe ja ApavAno che, ke yogya jIvo mATe A upazAMti mATe upayogathI sArabhUta prayatnapUrvaka graMtha zravaNathI ane temAM pravRtti karavAthI tathA A Apavo. anyathA pratyApAya-nukasAna saMbhavita graMtha ApanAramATe paNa zreya-kalyANa-puNyanuM hovAthI doSa che. kAraNa bane ane aMtarAyo badhA dUra thAya. ... 1H je kulayogI Adi jevA vizeSa- Ama aMtima maMgala sAthe graMtha pUrNa thAya che. guNo dharAve che, te yogya zrotAo che. A yogya AyogadaSTi samuccaya graMtha saTIka yogAcArya zrotAo sarvatra Samukta Adi guNovALA hoya zvetAMbarAcArya zrI haribhadrasUri mahArAja viracita che. AvA zrotAone pUrA upayogapUrvaka - zrotAne che. je rIte graMtha pariNAma pAmato jAya, e rIte LIIti zam upayoga rAkhIne A graMtha ApavAno che. upayoga hoya to zrotAne pUro graMtha pariNAma pAme, anyathA keTaluMka uparathI jAya - DhoLAI jAya, to keTalIka A graMthanA saMpAdana keTalAvAnuvAdakaratAM vAra vagara kAraNe vilaMba thAya. garaNIdvArA cA jinAjJAviruddha lakhANAdi thayA hoya, to te gALavAmAM AvatI vakhate jema upayogaparva, badala hAdika micchAmi dukkaDam. gALavAthI ja cA barAbara gaNAya che, DhoLAtI -ajitazekhara ni. nathI, kacaro AvI jato nathI, ne khoTo vilaMba paNa thato nathI. basa A rIte prayatna- upayoga Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divyadarza dvAra prakAzita) nyAyavirAra pUjyapAda AcAryadeva zrI vijayabhuvanabhAnusUrIsvarajI mahArAjanI kalame lakhAyeluM sAhitya eTale naitiktAne ghaStuM sAhitya dhArmika saMskArone poSatuM sAhitya tyAga ne vairAgya vadhAratuM sAhitya ArAdhanAmAM joma pUratuM sAhitya jaTila samasyAonuM ukela ApatuM sAhitya pUjayapAdazInA Aja sudhImAM sitterathI vadhu graMtho prakaTa thayAM che. vairAgyapreraka ane vairAgyapoSaka talasparzIvivecanA, pUrvAcAryonA graMthonI AjanA saMdarbhamAM tarkabaddha anuprekSA, viSayanI saraLa savaziNa chaNAvaTa e pUjyapAdazInI AgavI ane alaga vilakSaNatA che. uccaprakAzanA paMthe, dhyAna ane jIvana navapada prakAza paramateja, yogadarisamuccaya, zAstra vArtA samuccaya Adi graMthomAM pUjyazrInI tArkika vivecanAno vimaLa sparza thayo che. yazodamuni rUkamI rAjA, mahAsatI RSidattA, mahAsatI sItA Adi caritro paNa pUjyazrIe potAnA maulika nathI lakhyAM che. paramAtmabhaktimAM prANane bhIMjavavA viTe tyAga-vairAgyane vadhu sudraDha karavA mATe gahana tattvonI suspaSTa samajaNa mATe paramateja bhA. 1 (bIjI AvRtti) 30-00 paramateja bhA. 2 yogadRSTi samuccaya vyA vano bhA. 1 25-00 yogadaSTi samuccaya vyA, yu'no bhA. 2 25-00Serving linShasan dhyAna ane jIvana bhA.1 2 darekanA 7-50 sItAjInA pagale bhA. 1-2 darekanA 7-50 154670 pratikramaNa sUtra-Albama cothI AvRtti presamAM] gyanmandir@kobatirth.org Aje ja sUcipatra maMgAvo - Aje ja prApya graMtho vasAvo ane pUjyazrInAM sAhityano AnaMda meLavavA vadhu mATe maLo yA laI : divyadarzana karyAlaya | kumArapALa vI. zAha 6. 39, kalikuMDa sosAyaTI, maphalIpura cAra rastA, dhoLakA - 387 810 ji. amadAvAda HRIMKAR PRINTERS 0 022-8624711,0866-567927