Page Text
________________
180
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ નથી. સર્વજ્ઞો સંપૂર્ણ જ્ઞાની હોવાથી તેઓનું દર્શન વિચિત્રદેશના અપાઈ. પણ આમાં તેઓ અન્વયસંપૂર્ણ છે. અને સંપૂર્ણ હોવાથી તેમાં મતભેદને વ્યતિરેકથી યુક્ત વસ્તુના જાણકાર ન હતા, એ અવકાશ જ રહેતો નથી.
કારણ માનવાનું નથી. કેમકે નહિતર તો તેઓમાં સર્વજ્ઞદેશનાભેદના કારણો-શિષ્યોને અનુરૂપદેશના સર્વશતા જ ન ઘટે. આવા પ્રકારની દેશના તે-તે देशनाभेदः कथमित्याशङ्कयाह
ગુણનું સંપાદન કરતી હોવાથી અષ્ટ જ હતી – એ રિત્રાતુશનૈતેષાં, સ્વાદિયાનુપુષ્યત: આશયથી કહે છે – કેમકે તે સર્વજ્ઞ મહાત્માઓ યસ્માતે મહાત્માનો, મવડ્યાથિમિષવર: રૂકા સંસારરૂપી રોગમાટે શ્રેષ્ઠ વૈદ્યો હતા.
વિત્ર તુ-નાનાપ્ર પુનઃ તેના “નિત્ય વિવેચનઃ કપિલ, ગૌતમબુદ્ધ વગેરે તે તે માત્મા, નિત્ય તિ ર” ત્યપિ તેવ- દર્શનમાં માન્ય સર્વજ્ઞોએ દેશના જે જૂદી જૂદી સર્વજ્ઞાન પિનકુમતાલીનાં, ચટૂ-વેવિયા- આપી, તેમાં તેમની સામે ઉપસ્થિત થયેલો સુમુખ્યત:-તથાવિશિષ્યાનુગુપેન, તાન્તરીય- શિષ્યસમુદાય જૂદા-જૂદો હતો તે કારણભૂત છે. મીધિકૃત્યોપસર્ગનીકૃતપર્યાયાવ્યપ્રધાન નિત્ય- ગ્રહણ કરનાર શિષ્યને નજર સામે રાખીને દેશના તેશના, મોસ્થાવતત્ત્વકૃત્યોપસર્નનીવૃત વ્યા- અપાતી હોય છે. જેમ જૂદી જૂદી દવાઓ અપાય પર્યાયપ્રધાન નિત્યાના નાતેડન્વયેવ્યતિરે- છે, તેમાં કારણ જૂદા જૂદા (જૂદી-જુદી અવસ્થાને વક્રતુવેલિનોરમવનિ, સર્વજ્ઞત્વનુપપત્તે વંશન પામેલા) દર્દીઓ છે. સાચા વૈદ્યો તો બધા તુ તથા ગુણસમ્પાના,રેવેન્યાદ સ્માતે માં- એકસરખા જ છે, હવામાં ફરક દર્દીઓના કારણે મીન:-સર્વજ્ઞ વિમિત્કાદ મવવ્યાયિમિષGT:- છે. તેમ સંસારરૂપી રોગને દૂર કરનારા શ્રેષ્ઠ संसारव्याधिवैद्यप्रधानाः ॥१३४॥
વૈદ્યસમાન આકપિલ-ગૌતમ આદિ મહાત્માઓ અવતરણઃ અહીં પ્રશ્ન થાય કે, સર્વજ્ઞો જો તો સર્વશરૂપે એક સરખા જ છે, પણ દેશનામાં બધા એક જ છે, તેઓના માર્ગમાં ભેદ નથી, તો ફરક શિષ્યોમાં ફરકના કારણે પડે છે. આમદવાભેદ તેઓની મોક્ષમાર્ગદર્શક દેશનાઓમેમજુદી પડે છે? દર્દીભેદથી છે એમ દેશનાભેદ શિષ્યભેદથી છે. અહીં ગ્રંથકાર સ્વયં સમાધાન આપે છે.
ભયભોગને ઉદ્દેશી નિત્ય-અનિત્ય ઉપદેશ ગાથાર્થ આમની દેશના શિષ્યોના અનુ- જેમકે કપિલની સામે જે શિષ્યવર્ગ હતો, તે ગુણથી વિચિત્ર હોય છે. કેમકે આ મહાત્માઓ ‘ભવિષ્યમાં મારો નાશ થશે, નુકસાન થશે એવા ભવરૂપ વ્યાધિમાટે શ્રેષ્ઠ વૈદ્યો છે.
ભયથી ડરપોક હતો. તેથી એની સામે કપિલે ટીકાર્થ કપિલ-સુગતવગેરે સર્વજ્ઞોની પર્યાયોને ગૌણ કરી દ્રવ્યપ્રધાન દેશના આપી. ‘નિત્ય આત્મા’ ‘અનિત્ય આત્મા ઇત્યાદિરૂપ આત્મા પુરુષરૂપ છે અને પ્રકૃતિ જડ છે. પુરુષભૂત દેશના કાળાન્તરે અપાયથી ડરેલા શિષ્યોને ઉદ્દેશીને આત્મા હંમેશા એકરૂપે રહેનારો નિત્ય છે. એટલે પર્યાયોને ગૌણ કરીદ્રવ્યને મુખ્યકરી નિત્યતાદર્શક કે બહાર ઓછું-વત્તું થાય, કે ઉત્પત્તિ-નાશ થાય, દેશના અને ભોગમાં શ્રદ્ધા રાખતાં શિષ્યોને ઉદ્દેશીને એમાં આત્માનું કશું સુધરતું નથી કે કશું બગડતું દ્રવ્યને ગૌણ કરી પર્યાયને મુખ્ય કરી અનિત્યતા- નથી. નિત્ય આત્માપર દષ્ટિ રાખો, તો તમારી દર્શક દેશના-એમ તે-તે પ્રકારના શિષ્યોની સાધના અખંડ ચાલુ રહેશે. શિષ્યોની આત્માપર અનુગુણતાને અનુસરીને નિત્ય-અનિત્યાદિરૂપે દૃષ્ટિ ગઈ. નિત્યતાનો બોધ થયો. હિંમત આવી
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |