________________
દોષિત પર રહેમ કેમ રહે? શાંતિ અનુભવવાનું એના ભાગ્યમાં જ નહિ. તો ત્યાં કેટલાય ખાટલા પડેલા છે. એ જોતાં જેને
(૪) મત્સરી - મત્સરી એટલે થોડું ય સારુ થયું છે, એના એટલા વ્યાધિનાશપર પરકલ્યાણદુઃસ્થિત. અર્થાત્ બીજાનું સારું જોઇ જ આનંદ થાય, ન શકે, અને સહી ન શકે. એનાપર વ્યાકુળ થાય, એમ અહીં મનુષ્યજનમરૂપી હોસ્પિટલમાં બળતરા સંતાપ કરે. એકલા પુલની પ્રીતિ કેવી ભરતી થયેલા દરદી ઘણા, એમાં આ એક ખતરનાક છે ! ખરેખરી આત્માની આત્મગુણોની ઉદારતાથી પ્રભુભક્તિ કરનારાને એટલું આરોગ્ય પ્રીતવાળો બીજા આત્માના ગુણો પ્રત્યે માત્સર્ય- આવેલું દેખાય છે, ત્યાં સૂગશાની કરવાની? આનંદ ઈર્ષા-અસહિષ્ણુતાનહિ કરે. જ્યારે એકલી જડની જ થાય. આપણા ચિત્તનો ઉપયોગ કેવો કરવો, તે પ્રીતવાળો બીજાનું સુખ-બીજાનું સારું સહી નથી આપણા હાથની વાત છે. શકતો! એને વિચાર નથી, કે બીજાને સુખ મળ્યું, બીજાનું ખરાબ બાજુએ મૂકી, સારું જ પૈસા મળ્યા, માનપાન મળ્યા, તો એના પુણ્ય જુએ એ ચિત્તનો સદુપયોગ છે. મળ્યા. તું શું કામ બળે? એમબીજાએ સારુ સુકૃત પરનું સારું જોવાથી મન સારું ઉત્તમ ઉમદા કર્યું, તો પોતાના દિલની શુભભાવના અને સત્ બને, હલકું જોવાથી હલકું અધમ બને. પુરુષાર્થથી કર્યું, એમાં તું શું કામ બળે? આ તો માટે દુરમનનું પણ સારું જોવાનું સારુ વરનારાનું વરે, ને ઘાંયજો પેટ ફૂટે ! એના જેવું બોલવાનું. એથી દુમનનો વિરોધ ટળી જાય. ઈષ્યમાં થાય છે. બીજાનું સારું સહન નથી થતું, ભરુચમાં અનુપચંદ શેઠને દીકરી પરણાવવી એટલે એનું નરસું આગળ કરાય છે. નરસાની નિંદા હતી. તેથી નાતના ચોપડે વરો નોંધાવી દીધો. કરાય છે. “ભાઈ ફલાણાએ ભગવાનની પૂજા પછીથી બીજા ભાઈએ પોતાની દીકરીના લગ્ન સારી ભણાવી આવું સાંભળશે, તો એ ઈર્ષ્યાથી નિમિત્તે વરો નોંધાવ્યો. પણ મનને વસવસો રહ્યો સહન ન થતાં ઝટગાજી ઊઠશે, ‘ભણાયું ભણયું? કે મોટા શેઠના હાઈક્લાસ જમણ પછી મને ધંધામાં જૂઠ અનીતિ કેટલી ચલાવે છે? ગુસ્સો સામાન્ય જમણમાં જશનહિ મળે, જશ તો શેઠ જ કેટલો બધો છે?”....
ખાટી જશે. તેથી પહેલેથીજ એમનું ઘસાતું બોલવા દોષિત પર રહેમકેમ રહે? છે, જેથી લોકશેઠને હલકા સમજે, તો પછીથી શેઠના ખરી રીતે વિચારવું તો એ જોઇએ, કે એમ જમણથી ખુશીન થાય! બસ બહાર બજારમાંને તો દુનિયામાં જૂઠ અનીતિ કરનારા ક્યાં ઓછા છે? બીજે શેઠની નિંદા શરુ કરી. એમાં કોઈકે શેઠને આની ગુસ્સાખોરો ય ક્યાં ઓછા છે ? પરંતુ એમાં વાત કરી. અનુપચંદ શેઠ વિચારે છે, હોય, એને ઉદારતાથી પ્રભુભક્તિ કરનારા કેટલા? ત્યારે એમાં દીકરીનોવરો સારો પંકાય એવી ઈચ્છા સહેજે હોય. આવા કોક પ્રભુભક્ત પાકે, તો શું એના પર ચીડ તો ભલે એનો વરો પહેલો જમે મારો પછીથી.’ સૂગકરાય? હોસ્પિટલમાં ઘણા દરદીપડ્યા હોય, આશું? બીજાની નિંદતા જોવાની બાજુએ એમાં કોઇકને અમુક દરદ મટી ગયું, પણ બીજા રાખી એનું સારું જોયું કે એને દીકરીનું લગ્ન પંકાય દરદ ઊભા હોય, તો તેથી શું એના પર એવી ચીડ- એવી ઈચ્છા હોય’ આમ શેઠનું દિલ પેલાનું સારું સૂગ કરાય કે – શું સારું થયું? આ બીજા કેટલા જોવાથી સારું ઉમદા બની ગયું, ને બીજી સવારે દરદ ઊભા છે?ના, કેમકે એવાને પેલાદરાવાળાના ચૈત્યપરિપાટી વખતે પેલાને ત્યાં જઈ એને કહે છે,