________________
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ એથી કરેલા વિષયભોગોના ભયંકર વિપાકો પર પેલો જુવાનિયો અહીંગયો, તહીંગયો, બધે લાંબી નજર જ પહોંચતી નથી. એનાથી પહોંચતી, જ હડધૂત થયો. હવે જાય ક્યાં? સમજી ગયો કે કાં અને તત્કાળનું જ જોવું છે. તેથી કેમ? તો કે દા.ત. તો હવે ચોરા પર કૂતરાની જેમ પડ્યા રહેવું પડશે. સવારે ઉક્યા, નાસ્તાપાણી, છાપુંવગેરે સૂઝશે, અથવા હવે અહીંથી જ પહેર્યો લુગડે પરગામ જવું આવશ્યકકિયા ભગવાનના દર્શન પૂજનાદિ સાધના પડશે. ને એ કાંઈ બને નહિ, તેથી હવે ક્યાં જાય? નહિ સૂઝે, ઉસ્બીજા સાધના કરતા હશે. ભલું ગયો નગરશેઠ પાસે. નગરશેઠ કહે “હરામી! કેમ હોય તો એની મશ્કરી કરવાનું સૂઝશે. કહેશે જૂઓ અહીં આવ્યો ? તને બીજા કોઈની નહિ, ને આ ભગતડા પઢો પોપટજી સીતારામ કરવા ભગવાનની મશ્કરી કરવાની મળી? ભગવાનને વેદિયાની જેમ પત્થર પૂજવા ચાલ્યા. સવારે ખીચડી પકાવવાની ઉતાવળ હતી? જા
એકવાર ધોળકામાદેરાસરજતીબેનોને એક ચાલ્યો જા, આગામ છોડીને તારા જેવાનાલાયનો જુવાનિયો દાતણ કરતો કરતો બોલ્યો, ભગવાનને ગામને ચેપ ન લાગે.' જુવાનિયાએ ત્યાં રોતા તે શી એવી ખીચડી પકાવવાની ઉતાવળ છે, જે કકળતા દિલે માફી માંગી, ‘જિંદગીમાં આવું ક્યારેય આ ચોખા લઈને દોડતી દોડતી ચાલી? નહિ બોલું. આજ બોલ્યો એનો ભારેમાં ભારે દંડ
બેનો એ વખતે તો કશું બોલી નહિ, પણ આપો, પણ ભાઈ સાબ! મને નાતમાં લઈ લો.’ પછીથીનગરશેઠ પાસે જઈને આવાત કરી. નગર- શેઠે દંડ આપી ગામમાં પાછું કહેવરાવી દીધું શેઠે તરત ગામમાં માણસ ફેરવી કહેવરાવ્યું કે, આ ‘એણે માફી માગી ભારે દંડ લીધો છે. તેથી હવે ફલાણા ભાઈને નાતબહાર મૂકેલો છે, તો કોઈએ એને નાતમાં લઈ લીધો છે. એની સાથે સંબંધની એની સાથે કશો બોલવા સરખો પણ સંબંધ રાખવો છૂટ મૂકવામાં આવે છે.” નહિ; સંબંધ રાખશે એ પણ નાતબહાર. બસ, પૂર્વના કાળે સંઘસત્તા-મહાજનસત્તા, જુવાનિયો દાતણ કરી ઘરે ગયો, ત્યાં ઘરના નગરશેઠની સત્તા, આચાર્યની સત્તા, વગેરેથી તંત્ર માણસોએ ના પાડી દીધી, આ ઘરમાં પગ નહિ; કેટલા બધા વ્યવસ્થિત ચાલતા, આજે એ સત્તાઓ નહિતર અમેયનાતબહાર થઈએ. આમ ઘરવાળા તોડી નાખી, તો કેટલું ઉદ્ઘખલ ચાલે છે? જન રાખે, તો કાકા મામા કોણ રાખવાના હતા? આપણી એ વાત હતી કે, ટૂંકી બુદ્ધિવાળાને
પૂર્વના કાળમાં જ્ઞાતિના-સંઘના આ કુસુખો-વિષયસુખોમાં જ આસક્ત માણસોને બંધારણ-સંગઠન હતાં. એક નગરશેઠ-એક સવારથી તાત્કાલિક સુખોની દોડધામ સૂઝે છે, આચાર્યનું શાસન ચાલતું.
એના પરલોકમાં આવનાર ભયંકર વિપાકનજરમાં પૂછો, પણ એનગરશેઠવગેરે નાલાયક હોય જ નથી. તેથી માનવભવના રસાળ ક્ષેત્રમાં સત્કર્મ
ક્યાંથી સૂઝે? કેમ એ એટલા બધા વિષયસુખોમાં આવું પૂછશો નહિ, કેમકે ખાનદાન કુળ- આસક્ત કે સત્કર્મ એને સૂઝે જ નહિ ? એનો પરંપરામાં નગરશેઠાઈ ચાલી આવતી. તેથી ભાગ્યે જવાબ આગળની ગાથામાં કહે છે. જ સેંકડે ટકો બે ટકા નાલાયક નીકળે. આજે વિન્તર્ડિખાનદાની વિના જેવા તેવાને સત્તાનો દોર મળ્યો, વદિશામિષarછે, તા . એટલે ભાગ્યે જ સેંકડે ટકા બે ટકા લાયક નીકળે. સત્યનિષ્ઠ, દિલાત:ટકા
તો?