________________
ધર્મનું મહત્ત્વ કેમ? ધર્મ જ એક મિત્ર
ખાતર પ્રાણ ક્યાં છૂટે? માટીના થોડા ફૂકા ય ન જીવની સાથો-સાથ જનાર કોઈ હોય, તો તે ધર્મ છૂટે. અમદાવાદમાં પોળો છોડી બહાર જ છે. બાકી તો શરીર, સગા, સ્નેહી, મકાન, સોસાયટીઓમાં બંગલે રહેવા ગયા. એમને પોળના માલ-મિલ્કત વગેરે તો માણસના મરવાપર નાશ મંદિર-ઉપાશ્રય અંગે ઘસાવું નથી. બંગલા- પામી જાય છે, અર્થાત્ જીવને એ બધાનો- અન્યનો મોટરના મોટા ખર્ચ નભે, ધર્મનો ખર્ચ નહિ, ત્યારે વિયોગ થઈ જાય છે. તેથી પરભવે અહીંના કોઈ જ અંતે દશા કેવી? કદાચ હોસ્પિટલમાં કે ડૉક્ટરના સાથે જતા નથી, એ મિત્ર શાના કહેવાય? મિત્ર પહેરા નીચે મરે!નવકાર-નિઝામણા કશુંન પામે. તો બધે સાથે રહી હુંફ આપતો હોય, તે ગણાય. ધર્મના ખપી હોય, ને પ્રાણસંકટ હોય, તો ય કહી એક ધર્મ જ એવી ચીજ છે, જે પરભવે જીવની સાથે દેશે કે મારે ડૉક્ટર હોસ્પિટલ ન જોઇએ. મને રહી એને હુંફ આપે છે. નવકાર સંભળાવજો. મારે સમાધિ જોઇએ.’ ધર્મનું ખૂબી કેવી છે, જે શરીર કે જેના સૂક્ષ્મમાં આટલું બધું મહત્ત્વ કેમ? તો કહે છે, - - સૂક્ષ્મ પ્રદેશ-પ્રદેશ આત્માના પ્રદેશ પ્રદેશસાથે
ધર્મનું મહત્ત્વ કેમ? ધર્મ જ એક મિત્ર. ખીર-નીરની જેમ મળી ગયા હોય છે. જો એવું अत्र प्रतिबन्धनिबन्धनमाह
પણ શરીર આત્માની સાથે પરભવે જતું નથી, તો અવસુહૃદ્ધ, કૃતમયનુયાતિયા આત્માથી અલગ કુટુંબ, કંચન, મકાન, મિલ્કત, શરીરે સનાશ, સર્વમg તિાધા સ્નેહીઓ વગેરેની સાથે જવાની વાતેય શી? એનો
પાવ સુહૃદ્ધ-નાન્યઃ, તત્કૃક્ષણયો ા અર્થ એ કે શરીર સુદ્ધાં બહારના બધા જીવની તવાદ-મૃતમણનુયાતિ યતિ, શરીરે ગંગાશં- સંસારમુસાફરીમાં અધરતે ભેગા થયાને અધવચ્ચે ચ, સર્વમચTછતિવનના
જીવને છોડી દેનારા ! એવાની સાથે મૈત્રી સંબંધ ટીકાર્ય : અહીં (આવા) આગ્રહના નિયમનું બાંધવામાં અને એની મમતા કરવામાં સરવાળે કારણ કહે છે,
સંતાપ સિવાય બીજું કશું મળવાનું નહિ. તો ગાથાર્થ : ધર્મ જ એકલો (જીવનો) મિત્ર અધવચ્ચે આપણને રખડતા કરી દેનાર એવાની છે કે જે મરેલા (જીવ)ની સાથે જાય છે. શરીરની સાથે મમતા અને મૈત્રી રખાય? મમતા-મૈત્રીભાવ સાથે જ બીજું બધું નાશ પામે છે.
તો ધર્મ સાથે જ કરાય. જે પરલોકમાં સાથે આવે - ટીકાર્થઃ એકલો ધર્મજ મિત્ર છે, બીજો કોઈ છે. પૂછો,નહિ, કેમકે મિત્રપણાનું લક્ષણ માત્ર ધર્મમાં જ પ્ર. - અહીંનો ધર્મ પરલોકમાં કયાં સાથે છે. તે લક્ષણ કહે છે, જે મરેલાને પણ અનુસરે છે. આવે છે? નવા જનમમાં તો બાળપણમાં સાવ બાકી બધું સ્વજનાદિ તો શરીરની સાથે નાશ પામે અજ્ઞાનદશા હોય છે. માતા મંદિરે લઈ જાય, તો
જાય, એને પોતાને ક્યાં મંદિરે જવાનીયસૂઝ હોય વિવેચન : ધર્મખાતર અવસરે પ્રાણ પણ છે? જતા કરે એટલું બધું ધર્મનું મહત્ત્વ શા કારણે? તે ઉ. - મંદિરે જવું એ બાહ્ય ક્રિયા છે. એ કારણ બતાવતાં કહે છે કે,
કરાવનાર અંતરના શુભભાવ છે. બાળપણમાં આ જગતમાં જીવનો સાચો મિત્ર હોય, તો મગજની એટલી ખીલવટ નહિ, તેથી એટલી તે એક માત્ર ધર્મ જ છે. કેમકે જીવનું મરણ થતાં વિચારશક્તિ નહિ, તેથી અંતરમાં શુભભાવ છતાં