Page Text
________________
150
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ વગેરે અનેક પ્રકારો દેખાય છે. આમ કેમ?
જ્યારે લોકોત્તરદેવને પૂજનારો દેવનાશરીરને સમાધાન પ્રસ્તુતમાં ભક્તિમાં વિવિધતા નહીં, પણ પરમશુદ્ધ થયેલા આત્મતત્ત્વને પૂજે છે. કે એકતા બાહ્ય સાધનોના આધારે સમજવાની તેથી એકસ્વરૂપી પરમાત્માનો જ ભક્ત બનીને રહે નથી, પરંતુ આંતરિક આશયોના આધારે છે. એના જીવનનું ધ્યેય પણ નિશ્ચિત થયેલું છે. સમજવાની છે. લૌકિકદેવની ભક્તિ કરનારાઓના મારે આ વિતરાગદેવની ભક્તિ કરી વૈરાગ્યઆશયો વિવિધ છે, કોઇ પુત્ર માટે, કોઈ ધન માટે, ઉપશમભાવ કેળવવાનો છે. એટલે બહાર બનતા કોઈ શરીર માટે.... વગેરે અનેક માંગણી-ઇચ્છા- સારા-નરસા પ્રસંગોમાં ભારે તણાવાનું નથી. મારી આશયો રહ્યા હોવાથી ભક્તિમાં વિવિધતા છે. પ્રશાને માત્ર આત્મભાવમાં જ -આત્માની અલૌકિકદેવોની જળ પૂજાવગેરે વિવિધ પૂજાઓ વિશુદ્ધિમાં જ સ્થિત કરવાની છે અને સ્થિર તો માત્ર સાધનવૈવિધ્ય રૂપ છે. આશય તો બધી રાખવાની છે. આત્મસ્વભાવમાં જ રોકાયેલી જ પૂજાવગેરેનો એક જ છે ઉપશમભાવમેળવાનો. પ્રજ્ઞાવાળો જીવસ્થિતપ્રજ્ઞ છે. અને એમાં રોકાયેલી “વીતરાગદેવની જળ-ચંદન પૂજા કરો કે એમના પ્રજ્ઞાને એમાં જ સ્થિર રાખી, બાહ્ય ભાવોમાં મસ્તકે લાખ રૂપિયાનો મુગટ ચઢાવો, એમની આવતી-જતી અટકાવવી એ સ્થિરપ્રજ્ઞતા છે. વીતરાગતામાં કોઈ ફેરફાર થતો નથી, કેમકે તેઓ અથવા સ્થિત નિશ્ચય પામેલી પ્રજ્ઞાવાળો વીતરાગભાવના-ઉપશમભાવના રાજા છે, મારે સ્થિતપ્રજ્ઞ કહેવાય. અર્થાત્ જેણે વ્યવસ્થિત પણ આવો ઉપશમભાવ જોઇએ છે. તેથી પૂજા તત્ત્વનો નિર્ણય કરી લીધો છે, તે સ્થિતપ્રજ્ઞ છે. રૂપે આ જુદા-જુદા દ્રવ્યસમર્પણ કરું છું. આ અને ગમે તેવા બાહ્ય-અત્યંતર એવા નિમિત્તો આશયથી વિવિધ પૂજાના દ્રવ્યોથી પૂજા થાય છે. ઊભા થાયકે જે કરાયેલા નિર્ણયથી વિપરીતતાનો રાગી-દ્વેષીની પૂજા કરવાથી કે તેઓના માથે મુગટ ભાસ કરાવતા હોય, છતાં કરાયેલા નિર્ણયમાં જ ચઢાવવાથી તેઓને રાગ આદિ થવા સંભવ છે. બુદ્ધિને સ્થિર રાખવી, તે સ્થિરપ્રજ્ઞતા છે. વિહલતા અને અશાંતિ ઊભી થાય છે. આ બધા આ સ્થિતપ્રજ્ઞ અને સ્થિરપ્રજ્ઞ જીવ ભાવો ઉપશમભાવના વિરોધી છે. તેથી ઉપશમ- પુગળોની, બાહ્યભાવોની ચંચળતા-અસ્થિરતા ભાવઇચ્છુક મુમુક્ષુવીતરાગદેવોની ઉત્કૃષ્ટદ્રવ્યોથી સતત બદલાતા રહેવાની પરિણતિને જાણીચૂક્યો અને હૈયાના ઉછળતા ભાવોથી ભક્તિ-પૂજા કરે છે, તેથી એ પોતાની પ્રજ્ઞાને એ ભાવોથી અલિપ્ત છે. સંસારી દેવો તરફ આકર્ષાતા નથી. રાખે છે - દૂર રાખે છે. નહિંતર અસ્થિર
સ્થિરપ્રજ્ઞતા-સ્થિતપ્રજ્ઞતા પરિવર્તનશીલ પદાર્થો સાથે જોડાયેલી પ્રજ્ઞા પણ જેમ વેશ્યાના પલંગના માલિકો ઘણા હોય. અસ્થિર બની જાય. અને પ્રજ્ઞાની આ અસ્થિરતા એમ સંસારી લૌકિક દેવને માનનારાના હૈયાના જ અશાંતિ- અજંપાનું કારણ બને છે. તેથી માલિકો ઘણા થઇ જાય. અને એદેવોને પ્રસન્નક્ય સ્થિતપ્રજ્ઞ-સ્થિરપ્રશાને બહારની કોઈ ચીજ પછી મળેલી સામગ્રી સાચવવા અને એ દેવ શાપ જોઇતી નથી, કોઈ ચીજનું આકર્ષણ નથી. ન આપે તેની ચિંતાર્યા કરવાની રહે, અને દુનિયાને જે ઓ આવી સ્થિતપ્રજ્ઞા/ સ્થિરપ્રજ્ઞતા પણ સંભાળવી પડે. ટૂંકમાં એ પછી દેવદાસ અને પામ્યાનથી, તેઓ બાહ્યભાવો સાથે જોડાયેલા છે. દુનિયાદાસ બનીને રહે છે.
તેઓને બાહ્યભાવો પામવાટકાવવામાં રસ છે, તેથી
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |