Book Title: Pragnav Bodh Part 01 Full Book
Author(s): Bramhachari, Paras Jain
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009272/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI brahmacArIjI praNIta jI praNIta zrI brahmacA prajJAvabodha bhAga-1 prajJAvabodha bhAga-1 vivecana vivecana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eeeeeeeeeeee ka eeeeeeeee COCO prajJAvabodha-lekhaka-pU.zrI brahmacArIjI prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 CUO C O COCO vivecaka pArasabhAI jaina GOGOGGEGOOOOOOOOOOOOOOO prakAzaka zrImad rAjacaMdra jJAna maMdira, bAMghaNI eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamAvRttinuM nivedana pUjyazrI brahmacArIjI kRta "prajJAvabotha" graMthano saMkSipta artha atre ApIe chIe. A graMtha pUjyazrInI eka ajoDa, adbhuta kRti che. Akho graMtha kAvyamAM hovA chatAM teozrInuM vizALa zAstrajJAna, kAvyakaLA tathA anekavidha prajJAnA emAM darzana thAya che. temaja paramakRpALudeva pratyenI ananya premabhakti dareka pAThanI prathama gAthAmAM jhaLakI UThe che. mumukSune paricita evA suMdara geya rAgomAM A graMthanI racanA karI pUjyazrIe ApaNA upara ananya upakAra karyo che. zrI "mokSamALA'nA cothA bhAgarUpe A "prajJAvabogha' graMthanI saMkalanA paramakRpALudeve svayaM, "zrImad rAjacaMdra' graMthanA patrAMka 946mAM lakhAvela che. tenA AdhAre pUjyazrIe A graMthanI racanA karI che. tathA paramakRpALudevanA patrone paNa viSayane anurUpa A graMthamAM vaNyA che. te patrone te te gAthAo nIce A graMthamAM mUkavAmAM AvyA che, jethI te te bhAvonI vizeSa vRDhatA thAya. tathA "zrImad rAjacaMdra' graMthanA pRSTha 664 upara paramakRpALudeve upadezamAM svayaM jaNAvela che ke "eno "prajJAvabogha' bhAga bhinna che te koI karaze."te pUjyazrI brahmacArIjIe racI paramakRpALudevanI bhaviSyavANI puravAra karI che. evA graMtho koI AtmaanubhavI puruSo ja lakhI zake, bIjAnuM gajuM nathI. agAsa AzramanA sabhAmaMDapamAM "prajJAvabogha" graMtha kramazaH vaMcAyo tyAre mumukSuoe evI bhAvanA darzAvelI ke A saMpUrNa graMtha kAvyamAM hovAthI AnA artha jo chapAya to samajavAmAM vizeSa sugamatA rahe. tethI mumukSuonI bhAvanAne lakSamAM laI A artha chapAvavAno nirNaya karyo che. sAthe 3ra prAsaMgika raMgIna citro umeravAmAM AvyA che. A artha gAthAne TUMkANamAM kramapUrvaka kiMcit samajavA arthe alpamati anusAra lakhela che. "satparuSanA eka eka vAkyamAM, eka eka zabdamAM, anaMta Agama rahyA che" ema paramakRpALudeve jaNAvyuM che tema A gAthAomAM paNa anaMta artha samAyelo che, je jJAnIpuruSanA hRdayamAM che. jJAnIpuruSa A gAthAono vistAra kare to hajAro peja thAya evuM emAM gUDha tattva, daivata raheluM che, kemake ghaNA zAstronuM emAM dohana che. sujJa vAcakavargane arthamAM kyAMya bhAvabheda jaNAya to dhyAna doravA vinaMtI. A graMthamAM avataraNa nIce pustakanuM nAma saMkSepamAM A pramANe samajavA yogya che :zrImad rAjacaMdra (va.pR.....) va. vacanAmRta. pR.=pRSTha, u=upadezAmRta, bo.1, 2, 3= boghAmRta bhAga-1, 2, 3. A graMtha mumukSa samudAyane Atmahita sAdhavAmAM sahAyabhUta thAo evI zubhecchA saha viramuM chuM. -AtmArtha icchaka, pArasabhAI jaina (3) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpAMka viSaya prathamAvRttinuM nivedana pUjyazrI brahmacArIjInuM |jIvana caritra prajJAvabodha-vivecana bhAga-1nI anukramaNikA puSpAMka viSaya 25 26 27 prajJAvodha vivecana :- hita-preraNA 1 ra jinadeva-vana 3 |nigraMtha guru gIta 4 dayAnI parama dharmanA 5 |sAcuM brAhmaNapaNuM 6 maitrI Adi cAra bhAvanA satzAstrano upakAra 7 8 pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra mahAvIra deva bhAga-1 99 '' 2 9 10 11 12 13 14 15 traNa AtmA 16 sabhyana 17 pArzvanAtha paramAtmA bhA-1 ,, 18 2 19 3 20 mahAtmAonI asaMgatA 21 sarvotkRSTa siddhi 22 anekAntanI prAmANikatA mana-bhrAnti 23 24 tapa 99 33 ,, 3 traNa manoratha cAra sukhazabdA vyAvahArika jIvonA bheda "" 39 pR (3) >> (5) 8x 47 pNa cha 13 21 28 29 (4) *cha chacha jJAna kriyA AraMbha-parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra zrI neminAtha prabhu bhA-1 ,, 2 23 29 dAna 32 | niyamitapaNuM 33 | jinAgama-stuti nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa 73 35 sArvajanika kAya 86 36 103 37 120 38 126 39 135 40 143 41 150 4ra 193 43 208 44 222 45 238 46 251 47 263 48 | saraLapaNuM 268 277 sadguNa deza dharma viSe vicAra mauna zarIra punarjanma paMcamahAvrata viSe vicAra nirdoSa nara-zrI rAma bhA1 2 3 ,, 23 29 sva-deza-botha prazasta yoga 23 33 3 39 49 | nirabhimAnapaNuM 50 brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM mu 283 295 310 323 337 352 366 388 394 401 408 418 430 437 443 453 463 471 484 499 514 523 532 540 546 553 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyazrI brahmacArIjI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjya zrI brahmacArIjInuM jIvanacaritrA "(saMkSipta) janma paramapUjya zrI brahmacArIjIno janma vikrama saMvata 194panA janmASTamInA zubha dine gujarAtanA cArutara pradezamAM bAMghaNI nAmanA gAmamAM thayo hato. janmASTamI, mahAtmA zrI kRSNano janma divasa che. zrI kRSNanuM bIjuM nAma govarghanaghara che, tene anusaratuM emanuM nAma paNa govardhana rAkhavAmAM AvyuM. temanA pitAzrInuM nAma zrI kALidAsa dvArakAdAsa hatuM. teo mahAtmA zrI kRSNanA paramabhakta hatA. maMdiranA jIrNoddhAra vageremAM dravya kharcatA. mathurAnI trIjI yAtrA karI maryAdA (marajAda) laI AvyA, ane potAnI aMtima avasthA kuTuMbathI dUra rahI temaNe bhagavabhaktimAM pUrNa karI. temanA mAtuzrInuM nAma jItAbA hatuM. teo paNa bhaktahRdayI hatA. putrano janmASTamIno janma temaja janmathI ja tene parama zAMta, AnaMdI joIne temane thatuM ke A koI daivIpuruSa che. eka vakhata joSIe putranA jamaNA paganA DhIMcaNe lAkSaNika cihna joIne UmaLakAthI kahyuM-A to koI mahApuruSa che! A vacano sAMbhaLI mAtAnI e mAnyatA vizeSa draDha thaI, ane janmASTamIe janmelA potAnA putramAM temane bAlakRSNa govardhananA darzana thayA. bAlyAvasthA uMmara vadhatA temanuM vizALa bhAla, gAle khaMjana, kAnanI bharAvadAra baTTIo temaja gaura vadana para nirdoSa hAsya saune AnaMdanuM kAraNa thatuM. bALavayathI ja teo svabhAve zAMta, vinayI, buddhizALI ane AjJAMkita hatA. abhyAsakALa meTrika sudhIno abhyAsa temaNe peTalAda borDiMgamAM rahI karyo. tyAM Adarza zikSaka tarIke nAmAMkita thayela zrI karuNAzaMkara mAstaranA sAhityaprema ane ucca AdarzothI prabhAvita thaI pote suMdara kAvyo lakhatA thayA ane vAMcanano zokha paNa vadhyo. temaja tyAM zrI motIbhAI amInanI niHsvArtha sevAthI aMjAI, dezoddhAranI bhAvanA paNa janmI. bAlavayathI karuNALu svabhAva hovAthI teo potAne maLatA InAmo ane skaoNlarazipano upayoga garIba vidyArthIonI madada mATe karatA. meTrika pachI vaDodarAmAM ArTsa kaoNlejamAM joDAyA. abhyAsa uparAMta, bIjAM ghaNuM vAMcatA. temane mana samaya amUlya hato. tethI paLepaLano teo upayoga karI jANatA. te joI bIjA ghaNA vidyArthIo paNa temanAthI prabhAvita thatA. vaDodarAthI InTara ArTsa pAsa karI peTalAda borDiMganAM jUnA mitrone maLavAnuM thayuM. dezane svataMtra karavA kAyadAnI kalame nahIM paNa ucca prakAranuM zikSaNa meLavI, dezabharamAM prajAne jAgRta karI, svataMtratAnuM khamIra reDavuM ema saMkalpa karyo. sarvatra aMgrejInuM vizeSa mahattva hovAthI te saMbaMdhI ucca koTInuM jJAna prApta karavA muMbaInI vilsana kaoNlejamAM joDAyA. IsvI san 1914mAM bI.e. pAsa karI bombe presiDensImAM prasiddha thayela vidvAna prophesara skaoNTa pAsethI aMgrejI sAhityanuM evuM ucca kakSAnuM jJAna meLavyuM ke temanA * zrI zAMtibhAI paTela dvArA racita "jIvanarekhA"nA AghAre saMkSipta karanAra - zrI pArasabhAI jaina, agAsa Azrama Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekho TAImsa oNpha inDiyAmAM paNa chapAvA lAgyA. saMyukta kuTuMba (Joint Family) upara lakhelo temano lekha ghaNo ja prasiddhi pAmyo hato. Adarza zikSaka teozrI have grejyueTa thayA tethI mAtuzrI temaja moTA bhAInA manamAM thayuM ke have teo moTA amaladAra banaze. paNa teozrInA manamAM dezoddhAra ane janasevAnI bhAvanA nAnapaNathI ja ghara karI gayelI. tethI temane mana to AkhI sRSTi ja potAnuM kuTuMba hatuM. "vasudhaiva kuTuMbakam" zrI motIbhAI amInanI AgevAnI heThaLa carotara ejyukezana sosAyaTInI sthApanA thaI. temAM pote I.san 1915mAM svayaMsevaka tarIke joDAyA. tyAMthI teo mAtra potAnA bharaNa poSaNa jeTaluM ja mahenatANuM letA. ANaMdamAM I.san 1920-21mAM dAdAbhAI navarojI (DI.ena.) hAIskUlamAM be varSa heDamAstara tarIke sevA bajAvI. te banne varSe meTika kakSAnuM pariNAma so TakA AvyuM hatuM. vidyArthIone bhaNAvavAmAM teo evA tallIna thaI jatA ke piriyaDanA aMte ghaMTanA TakorA paNa temane saMbhaLAtA nahIM. - vidyArthIone sughAravAnI AgavI rIta | vidyArthIno game tevo guno hoya to paNa tene te vakhate nahIM paNa bIje divase ja zikSA karavI ema zikSakone bhalAmaNa karelI. AthI zikSakano tAtkAlika Aveza samAI jato ane vidyArthIne sugharavAnI taka maLatI. temaja zikSaka ane vidyArthI vacceno saMbaMgha mITho banato. chAtrAlayamAM amuka vidyArthIo kUve snAna karI ghotiyA ghoyA vagara tyAM ne tyAM ja rahevA detA. eka be vakhata teozrIe ghotiyA jAte ja ghoI vidyArthIonI oraDIe sUkavI dIdhA. tethI zaramAIne vidyArthIoe potAnI Teva sughArI dIthI. AcArya thavA samyakajJAna ane uttama AcAra DI.ena. hAIskUla 'vinayamaMdira' banatAM teo heDamAstarane badale 'AcArya thayA. teone mana to AcArya" thavA mATe sAcuM jJAna ane uttama AcAra joIe; temaja mana, vANI ane vartananI ekatA joIe; tenA vinA 'AcArya" kahevaDAvavuM yogya nathI. te yogyatA lAvavA zrI araviMda ke tevA koI mahA puruSa pAse jaI jIvana unnata karavAnI temane jhaMkhanA jAgI. agAunI dezoddhAranI bhAvanA have AtmoddhAra karavA bhaNI vaLI. mahApuruSanuM milana ane jIvanapalaTo saMvat 1977nI divALInI rajAomAM teozrI bAMdhaNI AvelA. tyAM zrI bhagavAnabhAI pAsethI paramapUjya prabhuzrIjInuM nAma sAMbhaLI, dazerAnA divase temanI sAthe agAsa AzramamAM AvyA. AzramamAM rAyaNa taLe pa.pU.prabhuzrIjInA prathama darzanathI temaja boghathI temane ghaNo ja saMtoSa thayo. pUrvanA saMskAre temane manamAM thayuM ke pitAzrInI sevA to na maLI; paNa A mahApuruSanI jo sevA maLe to jIvana saphaLa thaI jAya, kRtArtha thaI jAya. maMtradIkSA pa.pU.prabhuzrIjIe vAtsalyabhAvathI pU.zrI brahmacArIjIne kALI caudaza jevA siddhiyogane divase maMtra (6) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA ApI ane potAnI sevAmAM rahetA zrI motIbhAI bhagatajIne ullAsamAM AvI kahyuM ke "AvuM smaraNa maMtra hajI sudhI ame koIneya ApyuM nathI." "pavitra puruSonI kRpAdraSTi e ja samyakdarzana che" -zrImad rAjacaMdra. jIvanano nizcaya pa.pU.prabhuzrIjIe teone tattvajJAnamAM maMtra uparAMta keTalAka chUTaka vacano lakhI Apela. temAM "svaccheda TALI apramatta thA, jAgRta thA. pramAdathI mukta thaI svarUpane bhaja' ityAdi vacanoe temane khUba jAgRta karyA. tethI temaNe manamAM nizcaya karyo ke have mAre svaccheda tajI, pramAda choDI, pa.pU.prabhuzrIjInI sevAmAM joDAI javuM. AjJA e ja gharma, AjJA e ja tapa" eka vAra pa.pU. prabhuzrIjI amadAvAda hatA. teozrInA virahathI rahyuM na gayuM. tethI pU.zrI brahmacArIjI bhADAnA paisAnI pUrI gaNatarI karyA vinA ja sIdhA amadAvAda gayA. tyAM pa.pU. prabhuzrIjInA darzana karI UbhA rahyAM. pa.pU.prabhuzrIjIe temane prasAda apAvyo. te ArogI pAchA teozrInI pAse AvyA, tyAre 5.pU.prabhuzrIjIe kahyuM "prabhu! padhAro." pUjyazrI temanA darzana karI 'AjJA guNam vavArIyAnI jema AjJA zirodhArya karI vinA vilaMbe tyAMthI sIghA ravAnA thaI AkhI rAta cAlIne savAre ANaMda ghera pAchA AvI pahoMcyA. teone mana "AjJA e ja gharma ane AjJA e ja tapa' hatuM, e vAtanI kasoTI thaI. Ama koI koI kaMI kAma kADhI jaze" teozrInA lagna mAtra tera varSanI nAnI vaye ja thaI gayelA. temanA gharmapatnI potAnA putra jazabhAIne mAtra aDhI varSanA ja mUkI svargastha thayA. tethI ciraMjIvI jazabhAInI saMbhALa rAkhavAnuM temaja tenAmAM susaMskAra paDe te mATe te kAma potAnI pharaja samajIne jAte ja karatA ane potAnA sasarA sAthe ANaMdamAM ja rahetA. teozrIne svajano taraphathI pharI paraNAvavAnI taiyArI thayelI. paNa prabhuzrIjInI sevAmAM te pratibaMgharUpa lAgavAthI na paraNavAno vicAra temaNe makkama rAkhyo hato. te samaye tyAga vairAgyanI vRtti paNa prabaLa hatI ane pharajanuM bhAna paNa tIvra hatuM. tethI dara aThavADiye AzramamAM AvavAne badale have pAsa laI dararoja rAtre AzramamAM pa.pU. prabhuzrIjI pAse AvI savAre ANaMda javAnuM rAkhyuM. eka vAra pa.pU.prabhuzrIjIe jaNAvyuM "A giradharabhAI roja pAsa laI ANaMdathI Ave che. vAMcana kare che, temAMya pahelAnA karatAM keTalo phera! badhuM mUkI dIdhuM. ema A pramANe koI koI kaMI kAma kADhI jaze." brahmacarya dIkSA pU. zrI brahmacArIjIne pa.pU.prabhuzrIjInI sevAmAM rahevAnI tIvra utkaTa bhAvanA jAgI. te arthe potAnA moTA bhAI zrI narazIbhAIne savistara patra lakhI potAnA putra ci.jazabhAIne temanA hAthamAM soMpI, pa.pU.prabhuzrIjInI AjJA meLavI, saMvat 1981mAM sarvasaMgaparityAga karI teozrInI sevAmAM sarvAparNapaNe joDAI gayA. temanI satpAtratA joI pa.pU.prabhuzrIjIe temane "brahmacarya dIkSA aMgIkAra karAvI. te vakhate AzramamAM bIjA brahmacArI bhAIo hovA chatAM pa.pU.prabhuzrIjI temane ja "brahmacArI' evA nAmathI bolAvatA. tethI anukrame te yathocita saMboghana viziSTatAne pAmyuM, ane teozrI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "brahmacArIjI'nA nAme ja sarvatra oLakhAvA lAgyA. nizadina nainameM nIMda na Ave, nara taba hI nArAyaNa pAve pU.zrI brahmacArIjI roja rAtre bhakti pachI agiyAra vAgyA sudhI pa.pU.prabhuzrIjI pAse vAMcana karatA; bAra-be vAgyA sudhI DAyarIo, utArA, pustakonuM saMkalana, bhASAMtaro temaja mumukSuonA patronA javAbo lakhatA ane savAramAM vahelA traNa vAge pa.pU. prabhuzrIjI pAse gommasAra Adi zAstronuM vAMcana karatA. tyAra pachI bhakti ane pa.pU. prabhuzrIjInI sevAmAM Akho divasa satata hAjara rahetA. koI jijJAsu mumukSu pa.pU.prabhuzrIjI pAse maMtra levA Ave tyAre pU. zrI brahmacArIjIne maMtra ApavAnI teozrI AjJA karatA. Ama prabaLa puruSArtha pUjyazrIe Adaryo hato. UMgha najIvI ja letA. naiSThika brahmacaryanA pratApe atyaMta zrama karatA chatAM paNa haMmezA AnaMdamAM ja rahetA. "nizadina nainameM nIMda na Ave, nara taba hI nArAyaNa pAve.' e mudrAlekhane ja jANe caritArtha karatA hoya ema jaNAtuM hatuM. gurugananI prApti saMvat 198ramAM pa.pU. prabhuzrIjIe paramakRpA karI 'samAdhizataka' manana arthe temane ApyuM. teno cha cha varSa svAdhyAya karI evuM to pacAvyuM ke tenA phaLamAM pa.pU. prabhuzrIjIe saMvat 1988nA jeTha suda navamInA divase pU.zrI brahmacArIjIne, yogyatA vinA bhalabhalAneya na maLe tevI apUrva vastu "gurugama" ApI. prasaMgopAtta pa.pU.prabhuzrIjIe jaNAvyuM ke ene samyagdarzana che e ja ene chApa che. chApanI jarUra nathI. gharmanI soMpaNI 5.u.pa.pU. prabhuzrIjIe, potAnuM kArya pUruM karI jIvanalIlAne saMkelI levA mAgatA hoya tema saM. 1992nA caitra suda pAMcamanA pavitradine mArganI soMpaNI karI. temAM "mukhya brahmacArI soMpaNI" ema jaNAvyuM. temaja pUjya zrI brahmacArIjIne khAnagImAM paNa A soMpaNI saMbaMdhI jaNAvyuM. "maMtra Apavo, vIsa doharA, yamaniyama, kSamApanAno pATha, sAta vyasana, sAta abhakSya jaNAvavAM. tane gharma soMpuM chuM." -(zrI brahmacArIjInI noMdhapothI) gharma eTale zuM? "gharma e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzoghanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtara saMzoghanathI te prApta thAya che. te aMtara saMzodhana koIka mahAbhAgya saguru anugrahe pAme che." -zrImad rAjacaMdra (patrAMka 47) evo "dharmaja gupta che te A duSamakALamAM mahAprabhAvazALI evA pa.u.pa.pU.prabhuzrIjIne, paramaiSTadeva paramAtmasvarUpa paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhu dvArA maLyo. te ja "gu gharma" 5.u.pa.pU.prabhuzrIjIe potAnA saMpUrNa jJAti ziSya pU.zrI brahmacArIjIne temanI satpAtratA ane adhikArIpaNuM joIne anaMta kRpA karI Apyo. teozrInI satpAtratAnA saMbaMdhamAM eka vAra saMvata 1979nA caitra mahinAmAM rAtre 10 vAgye 5.u.pa.pU. prabhuzrIjI pUrNa ullAsamAM AvI 50-60 mumukSuo temaja zrI mANekajI zeTha samakSa boghamAM bolyA ke "paramakRpALudevanA mArganuM maMDANa thaI cUkyuM che. ame amArI pAchaLa eka brahmacArI mUkI jaIzuM. je paramakRpALudevanA mArgano parama udyota karaze, parama prabhAvanA karaze." bIjA prasaMge paNa zrI mANekajI zeTha, zrI jIjI kAkA ane zrI kalyANajI kAkA vagere mumukSuoe (8) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzramanA bhAvi hita mATe ciMtA vyakta karatAM pa.pU.prabhuzrIjIne pUchyuM : "prabhu! ApanA pachI amAre AghAra koNa?" pratyuttaramAM pa.pU.prabhuzrIjI bolyAH "jenI ANe jamanAjI mAga Ape evo kRSNa jevo bALa brahmacArI ame pAchaLa mUkatA jaIzuM, je amArI sevAmAM 11 varSa raheze." teozrInA sAtizaya vacano pramANe ja pU.zrI brahmacArIjI 11 varSa teozrInI satata sevAmAM rahyAM, ane tyAra pachI paNa 18 varSa pa.pU.prabhuzrIjInI AjJAnusAra gharmanI dhurA saMbhALI paramakRpALudevanA mArgano parama udyota karyo. eka vAra pa.pU.prabhuzrIjInI chellI vizeSa mAMdagI joIne AzramanA upapramukha zrI punazIbhAI zeThanA gharmapatnI zrI ratanabahene pa.pU.prabhuzrIjIne pUchyuM: "prabhu! ApanA pachI amAre AghAra koNa?" tyAre prabhuzrIjI bolyA : (pU.zrI brahmacArIjIno hAtha pakaDI temane batAvI kahyuM:) "ame Ane mUkI jaIe chIe. gAdI khAlI nathI. amArI AgaLa jema peTa kholIne vAta kare che tema badhI vAta Ane karavI. A (brahmacArIjI) kuMdana jevo che. jema vALIe tema vaLe che." A sAMbhaLI temanA manane zAMti thaI gaI. virahAgni have saMvat 1992nA vaizAkha suda 8nA pavitra dine pa.pU. prabhuzrIjInuM nirvANa thavAthI pU. brahmacArIjInA mAthe sakaLa saMghanI javAbadArI AvI paDI. temaja prabhuzrIjIno viraha paNa temanA mATe asahya thaI paDyo. te virahane haLavo karavA pa.pU.prabhuzrIjInuM jIvana caritra temaNe lakhavuM zarU karyuM. temaja pa.pU. prabhuzrIjI je je tIrthomAM vicarelA te te tIrthonI yAtrA karI. paNa tema karavAthI to pa.pU. prabhuzrIjInI smRti vizeSa tAjI thaI ane virahAgni vaghAre bhabhUkI UThyo. Akhare tenuM phaLa, paramakRpALudeva lakhe che tema, sukhada AvyuM ke "atizaya virahAgni hari pratyenI jalavAthI sAkSAt tenI prApti hoya che. temaja saMtanA virahAnubhavanuM phaLa paNa te ja che." te ja pramANe yAtrAnI aMtima rAtrie saMvat 1993nA jeTha vada 6nA divase teozrIne apUrva brahma - anubhava thayo te potAnI DAyarImAM "gharmarAtri" nAmanA kAvyamAM prakAze che : gharmarAtri "yAtrAnI aMtima rAtrie, jAgRta bhAva jaNAyo re; mAMgalika zubha adhyavasAye, aMdhakAra gamAyo re. zAMta surAtri AtmahitamAM, gharmAtmA jana gALe re; to kaLikALa naDe nahi tene, brahma apUrava bhALe re." thoDA samaya bAda anubhava jJAnanI sAkSIrUpa temaNe "viveka bAvanI' nAmanuM kAvya racyuM temaja "jJAnasAra" ane "jJAnamaMjarI" jevA gahana graMthonA anuvAda paNa karyAM. ananya gurubhakti pUjyazrInA tIvra sapuruSArthanI pAchaLa akhUTa AMtarika baLa zuM hatuM? to ke teozrInI ananya gurubhakti. teozrI kahetA "jJAna jJAnImAM che. tenI prApti mATe sauthI sugama ane sacoTa upAya A kALamAM eka mAtra paramakRpALudevanI bhakti che." pote to jANe sadaiva paramakRpALudevanI bhaktimAM ja tanmaya hoya ema temanI mudrA, vANI ane vartanathI jaNAtuM. pUjyazrI eka kAvyamAM lakhe che - Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI nAtha jagamAM sAra kAMI, sAra sadaguru pyAra che." teone mana sadguru paramakRpALudevanI bhakti eja "sahajAtmasvarUpa pragaTAvavAno sAco upAya hato. teozrInI parama alaukika niSkAma prema-bhaktinuM darzana temaNe racela "prajJAvabogha'nA dareka pAThanI prathama gAthAmAM thAya che. A graMthanI racanA vizeSapaNe rAtrinA samaye thayela che. Ama rAtadivasa dhyAna ane svAdhyAyarUpa satata puruSArthanA phaLasvarUpe AtmadazA vardhamAna thaI teozrIne viziSTa Atmaanubhava pragaTa thayo. sadguru svarUpanI abhedarUpe prApti saMvata 1996nA vaizAkha vada navamIne divase, guruvAre pUjyazrI potAnI DAyarImAM noMdhe che - "Aja Ugyo anupama dina mAro, tattvaprakAza vikAse re; insadguru svarUpa abheda aMtare, ati ati pragaTa prabhAse re." bhAvArtha - Atmatattvano prakAza vikasita thavAthI Ajano divasa mArA mATe anupama che. sadguru paramakRpALudevanuM sahaja svarUpa mArA aMtarAtmAmAM abhedarUpe atyaMta atyaMta pratyakSa prakRSTapaNe bhAsI rahyuM che, arthAt abhedarUpe atyaMta atyaMta pragaTa spaSTa anubhavamAM AvI rahyuM che. paramAtmapadanA AnaMdamAM jhIlyA tyAra pachI to pU.zrI brahmacArIjInuM jIvana AnaMdanI laherIothI vizeSa UbharAvA lAgyuM. A viSe pUjyazrInA agnisaMskAra vakhate AzramanA eka vicAravAna TrasTI zrI parIkhajIe teozrIne Apela aMtima aMjalimAM tenuM spaSTa digdarzana thAya che "paramakRpALu laghurAja svAmInA dehAvasAna pachI lagabhaga sattara varSa sudhI teozrI (pU.zrI brahmacArIjI) paramAtmapadanA AnaMdamAM ati utsAhapUrvaka pote jhIlyA ane ApaNa sarva mumukSuone jhilAvyA. te mATe svaparahitArthe ja apramattapaNe jeNe jIvana gALyuM evA A pAvana AtmAnI guNasmRti zuM karI zakAya?" teozrInuM AnaMdI gaura vadana paramAtmAnA saccidAnaMda svarUpanI jhAMkhI karAvatuM, ane gharma parama AnaMda rUpa che ema jaNAtuM. nirdoSa vyaktitva svabhAvamAM nirdoSatAne kAraNe teozrImAM vizvabaMdhutvanI bhAvanA hatI. hara koIne temanA pratye AtmIyatAno anubhava thato. teo sAgara jevA gaMbhIra hatA ane bALaka jevA nirabhimAnI hatA. vizALa zAstrajJAna hovA chatAM sadAye zamAyelA rahetA. mumukSuo temanI AgaLa bALakanI jema nikhAlasapaNe potAnA doSo ThAlavI yogya mArgadarzana meLavatA. hajAro mumukSuone teozrIe paramakRpALudevanuM zaraNa aMgIkAra karAvyuM hatuM. temano vairAgya adbhuta hato, temaja AMkhamAM camatkAra hato. temanI AMkha game te dazAmAM paNa nyArI ja lAgatI. teo saMsAranA bhAvothI sAva aliptaparama saMyamI hatA. vANInI vizeSatA teozrInI vANInI vizeSatA e hatI ke temanI vANI mumukSuonA aMtarane ThAratI zItaLIbhUta karatI ane jANe kalAko sudhI sAMbhaLyA ja karIe tevo anubhava thato. vANImAM sahaja svAbhAvika satyatA (10) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. vacanAtizayayukta vANImAMthI bhUta ane bhaviSyakALanI ghaTanAonA sahaja saMketa maLatA ane mumukSuonA manamAM UThatA aneka praznonA samAdhAna ApoApa thaI jatA. maunanI mahAnatA mauna dazAmAM paNa teozrI bothamUrti samA lAgatA ane temanA darzana mAtrathI ja saMkalpa vikalpa ane kaSAyo maMda paDI jatA. kAyAnuM saMyamana teozrIe kAyAne to kamAna jevI rAkhelI. UMcA DuMgaro hoya to paNa cAlavAmAM sarvathI AgaLa ne AgaLa! brahmacarya vrata lIdhuM tyArathI ja, nahIM snAna ke spaMjIga, nahIM mardana ke mAliza chatAM teozrInA zarIranI saumya kAMti brahmatejanA pratApe ati nirmaLa temaja sateja hatI. teozrI ghaNuM kharuM AkhI rAtri padmAsana ke kAyotsarga dhyAnamAM gALatA. mAtra ekAda be kalAka ja zarIrane ArAma ApatA. tIrthayAtrA ane pratiSThAo carotara, mAravADa, ghAmaNa vagere pradezomAM yAtrA karI mumukSuone gharmamAM jAgRta rAkhatAM. yAtrAmAM so-baso mumukSuono saMgha paNa sAthe joDAI jato. sametazikharajI, zatruMjaya, giranAra AdinI yAtrAomAM te tIrthonuM mAhAtma batAvI caturthakALanuM smaraNa karAvatA. - teozrInA sAnnidhyamAM kAviThA, ghAmaNa, Ahora, bhAdaraNa, saDodarA vagere sthaLoe zrImad rAjacaMdra AzramomAM citrapaTonI sthApanA karavAmAM Avela che ane ghaNA mumukSuonA gharomAM paNa teozrInA hAthe paramakRpALudeva temaja pa.pU. prabhuzrIjInA citrapaTonI sthApanA thayela che. temaja zrImad rAjacaMdra Azrama agAsanA rAjamaMdiramAM pa.pU. prabhuzrIjInA raMgIna citrapaTanI sthApanA paNa teozrInA karakamaLa saMvata 2009nA Aso vada ranA zubha dine thayela che. sAhitya sarjana teozrI dvArA racAyela sAhityamAM pravezikA, zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA, zrImad laghurAjasvAmInuM jIvanacaritra, prajJAvabogha, samAdhizataka-vivecana ane Atmasiddhi vivecana maulika racanAo che. temaja bhASAMtaromAM samAdhi sopAna ane jJAnamaMjarI gadyamAM tathA tattvArthasAra, dazavaikAlika, bRha dravyasaMgraha, vivekabAvanI, jJAnasAra ane ladhu yogavAsiSThasAra padyamAM che. temaNe AtmasiddhinuM aMgrejI padyamAM paNa bhASAMtara karela che. teozrIe mokSamALA upara karela vivecana uparathI mokSamALA vivecana temaja parama kapALudevanA pado upara karela vivecana uparathI nityaniyamAdi pATha pustakanI saMkalanA thaI che. ATha draSTinI sakjhAyanA vivecana parathI "ATha draSTinI sakjhAya (artha sahita)' pustaka banela che. teozrIe Apela bogha uparathI boghAmRta bhAga-1 temaja vacanAmRta upara karela vivecana parathI boghAmRta bhAga2 (vacanAmRta vivecana) ane mumukSuo upara lakhela patronA saMgraharUpa boghAmRta bhAga-3 (patrasughA) graMthanuM sarjana thayuM che. "AlocanAdi pada saMgrahamAM teozrIe racela padyomAMthI AlocanA adhikAra, jinavara darzana adhikAra, vairAgyamaNimALA, hRdayapradIpa, svadoSa darzana, yoga pradIpa, kartavya upadeza, dvAdaza anuprekSA (11) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi padyo prakAzita thayela che. paramakRpALudevane pragaTamAM lAvanAra koNa? eka vAra AzramamAM paramakRpALudevanA dIkarI pU.javalabahene pUjyazrIjIne prazna karyo ke "paramakRpALudevane thaI gayA bAda pacAsa varSe gharmanI unnati koNa karanAra che? ane temane koNa pragaTamAM lAvanAra che?" tyAre pUjyazrI brahmacArIjIe jaNAvyuM ke "je paramakRpALudevane Izvaratulya mAnI temanI bhaktimAM joDAyA che. bAkInA baghA to temane pragaTamAM lAvanAra na kahevAya, paNa DhAMkanAra kahevAya.teozrInA (paramakRpALudevanA) vacano uparathI game te artha karI vAta thatI hoya to paNa paramakRpALudeve jaNAvyuM che ke ame mahAvIra svAmInuM hRdaya zuM hatuM te jANIe chIe, tema paramakRpALudevanuM hRdaya zuM hatuM te je jANe te ja temane pragaTamAM lAvI zake tema che. temanuM hRdaya, saheje kyAM samajAya tema che?" paramakRpALudevane zaraNe ja jIvana ane tenA zaraNe ja maraNa pUjyazrI vAraMvAra kahetA ke bIjA zAstro vAMcavA che te paNa paramakRpALu devanA vacanone samajavA mATe. paramakRpALudevane samajavA mATe ja jIvavuM che; paramakRpALudevane zaraNe ja jIvavuM che, ane paramakRpALudevanA zaraNe ja A dehano tyAga karavA yogya che. - pUjyazrI potAnA dehotsarganA AgalA divase saMvata 2010nA kArtika suda 6nA boghamAM jaNAve che ke "have to samAdhimaraNa karavAnuM che. ApaNeya mAthe maraNa che ne?... ApaNane paNa maraNa AvavAnuM che. ApaNe gabharAI jaIe to te vakhate maraNa bagaDI jAya. je thavAnuM che te talabhAra AghuMpAchuM thavAnuM nathI. ApaNA manane draDha karavuM. maMtramAM citta rAkhavuM. kRpALudevanuM zaraNa choDavA jevuM nathI... je thavAnuM haze te thaze, rUDA rAjane bhajIe... mahemAna jevA chIe. jenuM AyuSya pUruM thAya tene javuM paDe." | (boghAmRta bhAga-1, pRSTha 333, 335, 336) dararoja savAranA pa.pU. prabhuzrIjInA boghanI presa kaoNpI tapAsavA teozrI traNacAra mumukSuo sAthe besatA. kArtika suda panA divase temaNe jaNAvyuM ke have to sAMje paNa besavuM che, jethI kAma pUruM thaI jAya. te pramANe saM.2010nA kArtika suda sAtamane sAMjanA boghanuM kAma pUruM karI, dararojanI jema jaMgala jaI AvI, hAtha paga dhoI, rAjamaMdiramAM paramakRpALudevanA citrapaTa AgaLa kAyotsargadhyAnamAM UbhA rahyA. te ja kAyotsarga mudrAmAM svarUpamagna banI paramakRpALudevanA zaraNe ja A nazvara dehano tyAga karI teozrIe apUrva evuM samAdhimaraNa sAdhyuM. prazasti AvuM apUrva samAdhimaraNa sAghanAra pUjyazrI brahmacArIjI Aje dehaghArI rUpe vidyamAna nathI. paNa teozrInA jIvanamAM vaNAI gayela paramakRpALudeva pratyenI parama bhaktinI bhAvanA temanA akSaradevacano dvArA Aje paNa mumukSuone jAgRta kare che; mokSano apUrva mArga cIMghI kalyANa bakSe che. ghanya che evA pavitra puruSonA parama upakArane ke jemaNe paramakRpALu sadguru zrImad rAjacaMdra prabhunuM zaraNa apAvI ApaNA AtmAnuM anaMta hita karyuM. pratyupakAra vALavAne sarvathA asamartha evA amArA ApanA caraNAraviMdamAM koTizaH praNAma ho, praNAma ho. (12) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sadagurave namo namaH prajJAvabogha-vivecana (prajJAvabodha -mokSamALA pustaka cothuM) prathama puSpa (1) hita-preraNA (zikhariNI) jaya prajJA-pUrNa prabhu, parama hitasva jagane. dayAdraSTi yAcuM, araja muja A Apa caraNe; mahA muktimArga pragaTa karatA rAjagurune namIne, icchuM chuM anusaraNa A Apa caraNe. 1 artha:- he prakRSTa jJAnathI pUrNa evA prajJAvaMta paramakRpALu prabhu! Apano sadA jaya ho, jaya ho. Apa to jagata jIvonA parama hitasvI cho; arthAt jagata jIvonA sarvotkRSTa AtmahitanA karanAra cho. mATe ApanA caraNakamaLamAM mArI A araja che ke ApanI dayAmaya kRpAdraSTi sadA mArA jevA pAmara para varasyA karo. temaja huM paNa, sarva duHkhathI mukta thavAno mahAna muktimArga je A viSamakALamAM prAye lupta jevo thaI gayo che, tene pragaTa karanAra evA Apa paramakRpALu zrImad rAjacaMdra gurudevanA caraNakamaLamAM namaskAra karIne, ApanI AjJAnuM ja anusaraNa karavAne icchuM chuM; te ApanI kRpAe saphaLa thAo, saphaLa thAo. evA prabhu, prero saune sukhada nija vastu samajavA, javA jUnA mArgo dukhada phaLa denAra athavA, thavAne nirmohI, svahitarata, niHsvArthI banavA, navA AnaMdothI sva-para-ziva sAthI sukhI thavA. 2 artha - he prabhu! Apa sarva jIvone anaMtasukha ApanAra evI nijavastu te zuddha AtmA, tene samajavAnI preraNA Apo. tathA rAga, dveSa, moha, kAma, krodhAdi vikArIbhAvo je anAdinA jAnA mArgo che tene have bhUlI javAnI bhAvanA aMtaramAM pragaTAvo, kemake te jIvone dukhadaphaLa eTale naraka, tiryaMca, manuSya ane devanI cAre gatiomAM duHkhanA phaLane ja ApanAra siddha thayA che. athavA he prabho! amane dehAdimAM ahaMbhAva tathA parapadArthamAM mamatAbhAvarUpa moha che te choDI nirmohI thaI svaAtmahitamAM ja rata eTale lIna rahIe evI preraNA karo. temaja bhakti, svAdhyAya, tapa, japAdi paNa, A loka paralokanA sukhano svArtha mUkI daI mAtra AtmArthe niHsvArthapaNe ArAghavAnI bhAvanA upajAvo. tathA navA sAcA Atmika nirdoSa AnaMdavaDe sva-paranuM ziva eTale kalyANa sAthI ame Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 zAzvata sukhazAMtine pAmIe evI Apa prabhu pratye amArI prArthanA che te saphaLa thAo. gharA trividhinA tApe azaraNa badho loka baLato, bhUlI ajJAne hA! svapa nija, du:khe UkaLato; tamArI vANI ne zaraNa viNa nA tApa TaLato, tathApi nA zodhe zaraNa tuja, e kheda 2Lato. 3 2 - artha :- he prabhu! Urdhva, atho ane madhya evA traNeya lokamAM jene koInuM zaraNa nathI evA azaraNa prANIo Adhi, vyAdhi ane upAdhinA trividha tApathI jagatamAM baLI rahyA che. hA! Azcarya che. ke anAdikALathI potAnA svasvarUpane ajJAnanA kAraNe bhulI jaI, janma, jarA, maraNanA ke trividya tApAgninA duHkhamAM ja te UkALyA kare che. te trividya tApa mAtra tamArI vItarAga vANI ke tamArA anya zaraNa vinA TaLI zake ema nathI. to paNa he nAtha ! mAro AtmA bhAre karmavazAt ApanuM zaraNa levAne zodhato nathI e ja moTo kheda vartamAnamAM mane duHkha Ape che tene he nAtha ! tuM nivAra, nivAra. 'zrImad rAjacaMdra' graMthamAM patrAka 213mAM paramakRpALudeve uparokta bhAva vyakta karyo che. tene A kaDImAM vaNI levAmAM Avyo che. te A pramANe che : "A loka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnA pANIne levA doDI tRSA chipAvavA icche che, evo dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atula kheda, jvarAdika roga, maraNAdika bhaya, viyogAdika duHkhane te anubhave che; evI azaraNatAvALA A jagatane eka satpuruSa ja zaraNa che; satpuruSanI vANI vinA koI e tApa ane tRSA chedI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharI pharI te satpuruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe." (va.pR.269) asAtA saMsAre bharapUra bharI tyAMya sukhI jo kadI koI prANI, anubhavI zake puNyansI jo; tame bodheluM te anusarI kamANI zubhataNI, karIne pAmyo che sukha, paNa bhUMle che ALa ghaNI. 4 artha :-- A saMsAramAM azAtA vedanIya bharapUra bharelI che. tyAM paNa kadI koI prAnnI sukhI dekhAya che athavA puNyarUpI sakhI sAthe sukha anubhavatA najare paDe che, te paNa he kRpALu ! tamArA bodhelA bodhane anusarIne je puNyanI kamANI jIvoe karI che tethI ja te bAhya sukha sAmagrIne pAmyA che. chatAM te sukhanA mULabhUta kAraNa evA Apa ghaNIne ja bhUlI jAya che; e Azcarya che. uparokta bhAva 'zrImad rAjacaMdra' graMthanA patrAMka-213mAM nIce pramANe che : "saMsAra kevaLa azAtAmaya che. koI paNa prANIne alpa paNa zAtA che, te paNa satpuruSano ja anugraha che; koI paNa prakAranA puNya vinA zAtAnI prApti nathI; ane e puNya paNa satpuruSanA upadeza vinA koIe jANyuM nathI; paNe kALe upadezeluM te puNya rUDhine AdhIna thaI pravarte che; tethI jANe ne graMthAdikathI prApta thayeluM lAge che, paNa enuM mULa eka satpuruSa ja che; mATe ame ema ja jANIe chIe ke eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmatA sudhInI sarva samAdhi, tenuM satpuruSa ja kAraNa che.' (pR.29) karI satkAryone parabhava viSe nRpati thayo, chatAM bhulyo hetu saphaLa bhava mohe nahi thayo; Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) hita-preraNA vaLI buddhizALI saciva sama bhUle svahita te, na ArAghu gharma pragaTa sukhahetuM prabaLa je. 5 artha :- A bhavamAM zubha kAryo karIne bIjA bhavamAM rAjA thayo, chatAM te rAjapada prAptinA kAraNane bhUlI gayo, ane paMcendriya viSayonA mohamAM paDI jaI manuSyabhavanI saphaLatA karI nahIM. temaja koI buddhizALI saciva eTale maMtrI hoya paNa svaAtmahitane bhUlI jaI pragaTa sukhahetu evA prakRSTa baLavALA gharmane na ArAghe tenA jevuM ja sarva sAmagrI prApta chatAM meM karyuM che. eja mArA ajJAnanuM prabaLapaNuM che. ApaNA ghanAdinA lobhe, viSaya-viSa-bhoge jana le, jIMtI bAjI hAre, narabhava-maNi khoI rajhaLe; parAyI paMcAte nijahita gumAve, na palaLe suNI vANI prANI, parama puruSe bothI sukaLe. 6 artha - anAdinA kusaMskAre saMsArI jIvo ghana, mAna, kuTuMbAdinA lobhamAM paDI jaI tathA viSa jevA viSaya bhogamAM Asakti pAmI svaAtmahitane bhUle che, jItelI bAjI hArI jAya che; arthAt pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspatikAyanA bhavo, be indriya, traNa indriya, cAra indriyanA bhavone vaTAvI ratnaciMtAmaNi jevo A manuSyabhava pAmIne paNa rAga dveSa, kAmakrodhAdi bhAvomAM ja rAcI rahI te cAra gatirUpa saMsAramAM ja rajhaLyA kare che. tathA AtmA sivAya badhuM para che. evI jagatanI bhautika vastuonI parapaMcAtamAM amUlya mAnavadehanA samayane veDaphI nAkhI potAnA Atmahitane gumAve che. temaja bhAre karmanA prabhAve, paramapuruSe samyakakaLApUrvaka arthAtu uttama draSTAMtAdi vaDe je boghano ghogha varasAvyo che tene paNa sAMbhaLIne A jIva palaLato nathI, e ja enA bhAre karmanI pragaTa nizAnI che. kA. are! eraMDAnI baLa ubhaya cheDethI lakaDI, kIDo temAM pAmI parama dukha, mUo taraphaDI; sthiti tevI saunI janama-maraNothI saLagatI baghAMnI kAyAmAM oNva taraphaDe duHkhathI ati. 7 artha - are! eraMDAnI lAkaDI je vaccethI sAva polI hoya tenA ubhaya eTale banne bAjAnA cheDe agni lAgavAthI tenA vacamAM rahela kIDo te bicAro parama duHkha pAmI taraphaDIne marI gayo. tevI ja sthiti sarva saMsArI jIvonI janma ane maraNarUpa beya cheDAthI saLagatI che. tenA vacamAM rahela jIvanakALamAM prANIo zArIrika vedanA, mAnasika duHkha, iSTa viyoga, aniSTa saMyoga ane aneka prakAranI upAdhi bhogavato sadA duHkhathI ati taraphaDato rahe che. chatAM are Azcarya che ke te duHkhanuM paNa jIvane bhAna AvatuM nathI. zA sukhI sAcA saMto eNvita ghana-AzA tarjI tare, sahe kaSTo bhAre zarIrathI, ure bogha nItare; smRtithI saMtonI sakaLa duHkhanA kAraNe gaLe, sadA sevA cAhuM samIpa vasavA saMta-pagale. 8 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha:- AvA zAtA azAtAmaya jIvanakALamAM eka mAtra sukhI sAcA saMta puruSo che ke je jIvita eTale jIvavAnI ke ghananI AzAne tajI bhavasAgara tarI jAya che. karmanA phaLamAM Avela bhAre kaSTo eTale upasargo, pariSaho vagerene te zarIrathI sahana kare che. tathA temanA pavitra hRdayamAM sadA satparuSo dvArA Apela boghanI ghArA nItaratI rahe che. je saMtapuruSonI smRti mAtrathI sarva duHkhanA kAraNe gaLI jAya che evA saMtapuruSonI huM sadA sevA cAhuM chuM. tathA tevA saMtapuruSonA caraNa samIpamAM vasavAnI sadA kAmanA hRdayamAM ghArI rAkhuM chuM ke jethI zIdhra mArA A saMsArano aMta Ave. ITA ghaNA ziSyo ToLe karIM bhajana gAto bhagatamAM, banI sAthe sUri jagaguru gaNAyo jagatamAM; ghaNAM zAstro zIkhyo, parabhava viSe jJAna na thayuM, gaNI "huM ne mAruM bhramaNa bhavamAM puSkaLa thayuM. 9 artha :- ghaNA ziSyonA ToLA karI bhagata banI aneka bhavomAM bhajana karyA tathA sAdhu ke sUri eTale AcArya banI athavA moTo mahaMta banIne jagatamAM jagaguru tarIke paMkAyo, parabhavamAM ghaNA zAstro zIkhyo chatAM jJAna na thayuM. kemake parapadArthamAM rahela huM ane mArApaNAno bhAva hajuM sudhI mArA hRdayamAMthI vilaya na pAmyo. tenA phaLasvarUpa cAra gatirUpa saMsAramAM mAruM puSkaLa bhramaNa thayuM ane hajuM paNa te cAlu che. kemake sAcA bhAve bhagavaMtane oLakhI temanI AjJAne hRdayamAM avaghArI nathI, to he prabhu! mAro kevI rIte uddhAra thAya. lA. zrImad rAjacaMdra' graMthamAM patrAMka 166mAM uparokta bhAva nIce pramANe : "anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che." (va.pR.246) nahIM sAce sAcA kada maLI gayA saMta suguruM, nahIM sAcA bhAve zravaNa paNa pAmyo vaLI peM; nahIM zraddhA sAcI karI lIthI kadI koI bhavamAM, nahIM tethI bhrAMti TaLI hajIM, bhameM Ama bhavamAM. 10 artha - anaMtakALanA paribhramaNamAM kadI sAcA saMta ke sadguru bhagavaMtano mane yoga maLyo nathI. jo maLyo hoya to temanA upadezanuM sAcA bhAve meM pUrepUru zravaNa karyuM nathI. tene sahu jANI pUrva bhavomAM sAcI zraddhA karI nathI. tenA kAraNe hajI mArI AtmabhrAMti TaLI nahIM; arthAt dehane ja AtmA mAnI A cAragatirUpa saMsAramAM huM bhamyA karuM chuM. "zrImad rAjacaMdra' patrAMka 166mAMno bhAva uparokta kaDImAM vaNyo che. te nIce pramANe : "mAtra "sa" maLyA nathI, "sa" sucyuM nathI, ane "sa" zradhyuM nathI, ane e maLe, e suzke ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze." (va.pR.246) I/10 have to he! svAmI, tava caraNanI bheTa thaI to, suNAvo sabogho, bhavataraNa zraddhA pragaTajo; TuM, chUTuM kyAre?" svagata bhaNakArA jagavajo, visAruM zA sAruM? samaraNa tamAruM satata ho! 11 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) hita-preraNA artha have to he nAtha! tamArA caraNakamaLanI mane bheTa thaI che to Atmabogha eTale AtmA saMbaMghInuM jJAna mane Apo ke jethI A saMsAra samudrathI tAranAra evI draDha AtmazraddhA mArA aMtaHkaraNamAM pragaTa thAya ane avazya mArA sarva duHkhano aMta Ave. A duHkhanA dariyArUpa saMsArathI huM kyAre chUTuM? kyAre chUTuM? evA bhaNakArA svagata eTale mArA AtmAmAM sadA jAgyA karo, tathA tamArA zuddha sahajAtmasvarUpanA smaraNane have huM zA mATe visAruM? arthAtu tenuM smaraNa mArA hRdayamAM have satata cAlu rahe evI Apa prabhu mArA upara kRpA karo. ||11|| karuM zraddhA sAcI, acaLa, maraNAMte TakI rahe, vaLI vANI-kAryo upazama amIno rasa vahe; lahuM aMte zAMti parama sukhaghAme pragaTa che, anaMtI AtmAnI akhuMTa vibhUti ekarRpa te. 12 artha - ApanA zuddha svarUpanI evI sAcI zraddhA karuM ke je acaLapaNe mane maraNanI chellI ghaDI sudhI TakI rahe. vaLI mArA vANIkAryamAM kahetA vANI bolavAmAM paNa jANe kaSAyanI upazAMtatA thaI hoya evo amI eTale amRtamaya mIThI nirdoSa vANIno rasa vahe. tenA phaLasvarUpa jIvananA aMta samaye huM evI parama AtmazAMtine pAmuM ke je "svayaM jyoti sukhadhAma" svarUpa evA AtmAmAM sadA pragaTa che. AtmAmAM anaMta akhUTa guNonI vibhUti eTale vaibhava te ekarUpa thaIne sarvakALa svabhAvamAM rahelo che tene huM ApanI kRpAe have pragaTa karuM. 12nA varo zAMti sarve anupama sadA siddhapadanI, lahI bhakti tArI svaphaeNpa samajI tanmaya banI; prIti toDI bIjI, vimala hRdaye mokSa-rucinI abhilASA rAkhI, gurucaraNa sevo, prabhu gaNI. 13 artha - he bhavyAtmAo! tame anupama evI siddhapadanI paramazAMtine sarvakALane mATe pAmo. te paramazAMtine pAmavA mATe paramakRpALu prabhu pratye bhakti pragaTAvI, tenA zuddha sahajAtmasvarUpane samajI, tenA dhyAnamAM tanmaya bano. vaLI te svarUpadhyAnamAM tanmaya thavA arthe jagatanI bIjI badhI prItine toDI, nirmaLa hRdaya karI, temAM mAtra mokSanI abhilASA rAkhI, zrI sadguru devane prabhu gaNI temanA caraNakamaLane bhAvabhaktipUrvaka sevo, to jarUra te anupama AtmazAMtine tame pAmazo. [13 bhale thoDuM toye parama sukhanuM kAraNa bano, suNI vANI tArI, hita-ahita jANI pariNAmo; karuNALu svAmI, sahaja paramArthI bhavijano, kaLikALe tAruM zaraNa pakaDI nirbhaya bano. 14 artha - he paramakRpALudeva! bhale thoDI ArAghanA karuM paNa te sAcI rIte karuM ke jethI mArA AtmAne te parama zAzvata sukhanuM kAraNa thAya. tathA he kRpALu! tArI amRtamaya vANI sAMbhaLIne A mAre hitarUpa che ane A mATe ahitarUpa che ema jANI mArA jIvanamAM te rUpe pariNamo. temaja he karuNALu svAmI! sahaja svarUpane pAmavAnA parama atha evA bhavijano, A kaLikALamAM tAruM ananya zaraNa Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 grahaNa karIne sadA nirbhaya banI sukhI raho, evI Apa prabhu pratye mArI prArthanA che; te saphaLa thAo, saphaLa thAo. ema pU.zrI brahmacArIjI paramakRpALu prabhu pratye svaparahitanI bhAvanA bhAve che. 14 pahelA pAThamAM sarvanuM hita karavA samartha evA paramakRpALadeva pratye prathama svahitanI prArthanA karIne have sadaiva evA zrI jinezvara bhagavAnanI sarvajJadazAnuM adbhuta bhAvavAhI stavana eTale guNagAna A bIjA pAThamAM kare che. te nIce pramANe : (2) jinadeva-stavana (rAga : 'jaya jaya garavI gujarAta'nA jevo) jaya deva jinendra mahAna, jaya aho! jinendra mahAna. lAkho sura-nara-pazupaMkhIne upakArI bhagavAna, zudra sAghana-sAmagrI muja, zuM karI zakuM tuja gAna? jaya aho! jinendra mahAna, jaya deva jinendra mahAna. 1 artha - jinendra eTale jinomAM indra jevA mahAna jinezvara zrI vItarAgadevano sadA jaya ho. aho! AzcaryakAraka evuM ApanuM vItarAga zAsana sadA jayavaMta vartA, jayavaMta varto. lAkho sura eTale devatA, manuSya ke pazupaMkhIne paNa ApanA upadezavaDe upakAra thAya che; paNa mudra eTale halakI arthAta bhAvabhakti vagaranI mArI badhI bAhya sAmagrI hovAthI Apa jevA mahAna paramAtmAnA guNagAna huM sAcAbhAve zuM karI zakuM? satsaMga ane nivRttinA jogarUpa bAhya sAghana sAmagrI paNa pUrepUrI nahIM maLavAthI ApanA guNomAM mane tallInatA AvatI nathI. chatAM Apa jevA mahAna jinendra prabhuno sadA jaya ho, jaya ho evA zabdono bhAvabhaktithI uccAra karuM chuM. ||1|| koTi bhava bhamatAM nA maLiyuM AtmabhAvanuM bhAna, pazu paNa pAmI zake tuja samIpe, tevuM uttama dAna. jaya aho! jinendra mahAna, jaya deva jinendra mahAna. 2 artha - anAdikALathI saMsAramAM karoDo bhava sudhI bhaTakatA chatAM paNa mane AtmabhAvanA bhAvavAnuM bhAna AvyuM nahIM. arthAta "AtamabhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re" tenuM bhAna thayuM nahIM. jyAre pazuo paNa tamArA satsamAgamanA yogathI uttama evuM AtmabhAvanuM dAna pAmI samyagdarzanane pAmI gayA che. jemake zrI mahAvIra bhagavAnano jIva pUrva bhave siMhanA bhavamAM jJAna pAmI gayo, ke zrI munisuvrata bhagavAnanA samAgamathI ghoDo pratibogha pAmyo vagere aneka draSTAMto zAstromAM maLe che. paNa mane haju sudhI mArA svasvarUpanuM bhAna thayuM nahIM; e ja mArI gADha ajJAnatAnuM prAbalyapaNuM sUcave che. aho! mahAna evA Apa jinendra prabhuno sadA jayajayakAra ho. rA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jinadeva-stavana katala karavA pAchaLa paDiyo zatru koI mahAna, tuja samIpatA pAmI banne bane sumitra samAna. jaya aho! jinendra mahAna, jaya deva jinendra mahAna. 3 artha - koI manuSya ke pazu vairabhAvathI koIne zatru mAnI tene katala karavA pAchaLa paDyo hoya te paNa tamArI pAse AvatAM ApanA prazAMta yogabaLe banne zatru hovA chatAM paNa mitra banI jAya che. evuM adbhuta AtmasAmarthya ApanuM hovAthI mahAna evA jinendra prabhuno sadA jaya ho jaya ho. sA. aMtaraMga ari kAma-krogha sau tajatA nija tophAna, tuja samIpa te zAMta banIne, bhUle nija gumAna. ahoho! deva jinendra mahAna, jaya deva jinendra mahAna. 4 artha - aMtaramAM rahelA SaDaripu kAma, krodha, lobha, moha, mada, matsara Adi sau kaSAya bhAvo paNa ApanI samIpatA pAmI zAMta banI jAya che ane potAnA gumAna eTale garva, abhimAnane bhUlI jAya che. evI ApanI vItarAga dazA trikALa jayavaMta vartA, jayavaMta varto. jA. karma-saMga A amane anAdi, karma-kRpAe jJAna, zvAsocchavAsa vaDe vaLI jIvIe-evuM ama ajJAna. ahoho! deva jinendra mahAna. jaya deva jinendra mahAna, 5 artha - AtmAnI anaMta zakti hovA chatAM karmono saMga amane anAdikALathI che. te karmanI kRpA eTale te karmono kSayopazama thAya arthAtu jeTalI indriyonI ke mana vagerenI prApti thAya tenA AdhAre mAtra zvAsocchavAsa vaDe ame jIvIe chIe. evI amArI ajJAnadazA hAlamAM varte che. paNa mULasvarUpe jotAM jJAnadarzanavaDe jIvanAro evo huM jIva chuM. to potAnA sahaja svarUpamAM ja trikALa nivAsa karIne huM kayAre rahIza? e sahaja svarUpanuM bhAna karAvanAra mahAna evA Apa jinendra devano sadA jaya ho. pA. ahitamAM hita mAnI beTho, hitataNuM nahIM bhAna, zAzvata nija sattAnA jANuM, anityanuM abhimAna. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 6 artha - pAMca indriyanA viSayo tathA kroghAdi kaSAyabhAvo ke je AtmAne ahitarUpa che temAM huM hita mAnI beTho chuM. ane AtmAne hitarUpa evA vairAgyabhAvamAM, ke kSamA, saraLatA, vinaya, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya Adi Atmagharmane ghAraNa karavAmAM ke indriya jaya karavAmAM athavA kaSAyone upazAMta karavAmAM kharekhara mAruM hita raheluM che tenuM mane hajuM sudhI bhAna nathI. tathA mArI zAzvata trikALa rahenAra, kadI maranAra nahIM evI nija AtmasattA che tenuM paNa mane jJAna nathI. ane vaLI tethI viparIta anitya evA zarIra, ghana, kuTuMbAdine mArA mAnI tenuM abhimAna karuM chuM e ja mArI ajJAnatAnI parAkASTA che. mATe mahAna AzcaryakAraka evA vItarAga svarUpane dhAraNa karanAra Apa jinendra prabhune ghanya che ghanya che. kA. ajakuLamAMnA siMha-zizuM sama duHkha khamuM viNa bhAna, svaphaeNpa tamAruM nAkhI svAmI, vANI AvI jyAM kAna. IT II Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 7 artha :- aja eTale bakarAnA kuLamAM janmathI vasela siMhanuM baccuM potAne paNa bakaruM mAnI badhAnI sAthe bhaya pAmI bhAgIne du:kha khame che. paNa ekavAra siMhane joI potAnuM rUpa paNa tevuM ja che ema jANI te nirbhaya banyuM. tema huM paNa ApanA svarUpane nIrakhI temaja ApanI vANIne kAnavaDe sAMbhaLI, mAruM svarUpa paNa ApanA jevuM ja che ema jANI nirbhaya thayo. mATe he parama upakArI! mahAna zrI jinendra prabhu Apano upakAra kadI visarAya ema nathI. //zA. deha chatAMya videha dazA tuja samajI Ave sAna, aho! sarvajJa dazA, vItarAgI! tuja muja zakti samAna jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 8 artha - deha hovA chatAM ApanI videha dazAne jANI mane paNa sAna eTale bhAna AvyuM ke aho! AzcaryakAraka evI prabhunI sarvajJadazA che ke je dehamAM rahelA hovA chatAM paNa vItarAga che, tathA jagatanA sarva padArthone potAnA nirmaLa jJAna vaDe jANe che ane jue che. Apane sarvajJadazAnI saMpUrNa prApti thayela che. zakti apekSAe jotAM tamArI ane mArA AtmAnI dazA samAna che. ema ApanA upadeza vaDe bhAna AvyuM evA Apa mahAna jinendra prabhuno jagatamAM sadA jaya jayakAra ho. 8aaaa nirdoSI parahita-upadezI, Apta ja mokSa-nidAna, tuma sama uttama nimitta nahi ko muja hita kAja pramANa. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 9 artha :- aDhAra dUSaNathI rahita evA nirdoSI paramAtmA! Apa parahitano upadeza karanArA cho, tathA Ata eTale sarva padArthone jANI tenA svarUpano satyArtha pragaTa karanAra hovAthI mokSanA nidAna eTale sAcA kAraNa Apa ja cho. tamArA samAna mArA AtmAnA hitakArya mATe uttama nimitta bIjuM koI nathI. tame yathArtha pramANabhUta cho. tethI jagatamAM Apa mahAna cho, mahAna cho. tamArI haroLamAM bIjA koI deva AvI zake ema nathI. vItarAga samo levo, na muto bhaviSyati' vItarAga samAna jagatamAM bIjo koI deva thayo nathI ane bhaviSyamAM thaze paNa nahIM. gAlA sarasa zAMti-suthArasa-sAgara, guNaratnonI khANa, bhavya jIva-kamaLo vikasAvo bogha-kiraNa saha bhANa. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 10 artha :- he prabhu! Apa sarasa evA AtmazAMtimaya sughArasanA sAgara cho, anaMta Atmika guNarUpa ratnonI khANa cho tathA bhANa eTale sUrya jevA Apa hovAthI ApanA bogharUpa kiraNone varasAvI bhavya jIvAtmAorUpa kamaLone vikasita karo arthAta temanAmAM potAnuM AtmakalyANa karavAnI jijJAsA utpanna karo. ahoho! Azcarya che ApanA rAgadveSa rahita vItarAga svabhAvane ke je dvArA Apa zAMtarasanA sAgara banI gayA. 10nA zuddha sanAtana svarRpa tamAruM pragaTa kare je dhyAna, raho niraMtara muja hRdaye e, muja svarUpa-nidAna. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) GOOK Ro hato 5 UP BY SGF, " . . 1 vAra [1'' . . , , , agrAsa AzramamAM zrI zItalanAtha bhagavAnA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jinadeva-stavana jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 11 artha :- je dhyAna vaDe ApanuM sanAtana eTale zAzvata zuddha svarUpe pragaTa thayuM te sahajAtmasvarUpanuM dhyAna mArA hRdayamAM sadA raho. te ja mAruM zuddhasvarUpa pragaTavAnuM nidAna eTale sAcuM kAraNa che. zuddhasvarUpamAM sthita evA jinendra devano sadA jaya ho jaya ho. ||11|| atizayavaMtI vANI adabhuta de tallInatA-tAna, dehAdi saMsAra bhulAvI kare zAMta sau prANa. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 12 artha - ApanI pAMtrIsa guNayukta atizayavANI amane abhuta tallInatA Ape che. je deha, ghara, kuTuMbAdi sarva saMsArane bhulAvI amArA dazeya prANone zAMta kare che. pAMca indriyo, manabaLa, vacanabaLa, kAryabaLa, zvAsocchavAsa ane AyuSya e daza prANa kahevAya che. te baghAne upazAMta banAve evA he mahAna jinendra prabhu! Apano sadA jaya ho! jaya ho. ||12aaaa. naradeha saphaLa tava darzana pAme, Apa parama hitaghAma, nahIM game deva anya ko kALe, Apa ja mana vizrAma. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 13 artha -A bhavamAM Apa mahAna prabhunA darzana pAmavAthI A narabhava saphaLa thayo. Apa amArA parama hitanA grAma svarUpa cho; arthAt ApanA jevuM amAruM utkRSTa hita karanAra A jagatamAM bIjAM koI nathI. mATe hariharAdika anya devo amane koI kALe gamavAnA nathI. Apa ja amArA manane parama vizrAMtinA kAraNa cho. mATe aho AzcaryakArI paramAtmA Apano sadA jaya ho jaya ho. ||13aaaa prazamarasa -bharapUra nayana tuja, mukha paNa kamaLa samAna, strInA saMgarahita tuja zobhA, zastra vinA baLavAna. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 14 artha - he prabhu vikArabhAvarahita upazAMtarasathI bharapUra evA ApanA nayana che. ApanuM mukha paNa kamaLapatranI samAna suMdara che. ApanI zobhA strInA saMgathI rahita che. tathA ApanA hAthamAM koI zastra nahIM hovA chatAM Apa parama baLavAna cho. evA ahoho AzcaryanI mUrti samA mahAna bhagavAna jinendrano traNe kALamAM jayajayakAra ho, jayajayakAra ho. draSTAMta :- merU parvata upara mahAvIra bhagavAnanA abhiSeka samaye indrane zaMkA thaI ke eka hajAra ATha kalazanuM jaLa bALaka evA prabhu kevI rIte khamI zakaze. indranI evI zaMkA avadhijJAna vaDe jANI prabhue paganI TacUDI AMgaLI dabAvI AkhA merU parvatane kaMpAyamAna karI dIgho. prabhunuM AvuM paramabaLa jANI indranI zaMkA samAI gaI. 14 "prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM, vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH; karayugamapi yatte zastrasaMbaMdhavaMdhyaM, tadasi jagati devo vItarAgastvameva / " "tArA be cakSu prazAMta rasamAM DUbelA che, parama zAMtarasane jhIlI rahyAM che. tAruM mukhe kamaLa prasanna Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 che, temAM prasannatA vyApI rahI che. tAro khoLo strInA saMgathI rahita che. tArA be hAtha zastra saMbaMgha vinAnA che. tArA hAthamAM zastra nathI. Ama tu ja vItarAga jagatamAM deva chuM." (va.pR.670) madana trilokajita teM jItyo ghara vairAgya-kamAna, aDaga dhyAnazreNI-ratha beThA, zama-dama-zraddhA bANa. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 15 artha :- je kAmadeve traNeya lokane jItI lIdho che, te kAmadevane Ape vairAgyarUpI kamAna eTale ghanuSya vaDe tathA aDaga dhyAnanI kSapakazreNIrUpa ratha upara ArUDha thaI kaSAyanuM zamana, indriyonuM damana tathA zAzvata zraddhArUpa bANavaDe karIne jItI lIdho evA mahAna jinendra devanI jeTalI stuti karIe teTalI ochI che. ahoho! AzcaryakAraka evA ApanA puruSArthane ghanya che, ghanya che. 15aaaa sarva zatru jItI nirbhaya thaI lo nija sukha amAna, nirvikArI nIrAgI prabhu, tuja anaMta darzana-jJAna. jaya deva jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 16 artha:- sarva karmazatruone jItI laI sadA nirbhaya banI Apa nija eTale potAnA Atmika sukhanA amAna eTale amApa bhoktA banyA cho. tathA Apa nirvikArI, nIrAgI ane anaMta darzanajJAnayukta prabhu cho; mATe Apa mahAna jinendra deva cho. Apano jagatamAM traNeya kALamAM jayajayakAra ho. [16aaaa mokSamArga-nAyaka, bhedyA teM karmapahADa praghAna, vizvatattvanA jJAtA, vaMdu banavA guNa-maNi-khANa. jaya aho!jinendra mahAna, ahoho!deva jinendra mahAna. 17 bhAvArtha:- Apa mokSa mArga darzAvanAra hovAthI amArA nAyaka eTale sarvoparI netA cho. Ape praghAna eTale moTA evA ghAtIyA karmarUpI parvatone bhedI nAkhyA che. sakaLa vizvamAM rahelA sarva tattvonA Apa pUrepUrA jJAtA eTale jANanAra cho. mATe huM paNa guNarUpa maNionI khANa banavA Apa prabhune bhAvabhakti sahita praNAma karuM chuM. "mokSamArca netAjuM mettAra karmabhUmRtAM, jJAtAraM vizvatattvAnAM vande tadguNalabdhaye / " "mokSamArganA netA, karmarUpI parvatanA bherA-bhedanAra, vizva eTale samagra tattvanA jJAtA-jANanAra, tene te guNonI prApti arthe vaMduM chuM." (va.pR.672) 17nA maMgalamaya maMgalakAraka tuja vItarAga , vijJAna, arihaMtAdika padanuM kAraNa, namuM gharI bahumAna. jaya aho!jinendra mahAna, ahoho!deva jinendra mahAna. 18 artha - he prabhu! ApanuM vItarAga vijJAna maMgaLamaya che ane jagatanA jIvone maMgala eTale kalyANanuM ja kAraNa che. arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMtanI padavI pAmavAnuM mULabhUta kAraNa vItarAga vijJAna che. mATe prabhunA boghelA evA vItarAga vijJAnane paNa huM bahumAnapUrvaka Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jinadeva-stavana 1 1 namaskAra karuM chuM. sarvottama sukhanA kAraNabhUta vItarAga vijJAnanA dAtAra evA mahAna jinendra prabhu jagatamAM Apa jayavaMta vartA, jayavaMta vartA. ||18. kara abhAva bhavabhAva baghAno, sahaja bhAva sukhadhAma, jaya apunarbhavabhAva svarUpI, muja uranA vizrAma. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 19 artha - he prabhu! bhavabhAva eTale saMsArabhAva arthAt rAgadveSa kAma krodhAdika badhA vibhAvika bhAvono abhAva karIne sukhadhAma evA sahaja AtmabhAvane Apa pAmyA. tethI have apunarbhavabhAva svarUpI banI gayA arthAt pharIthI have navo bhava ghAraNa karavAnA nathI. evA zuddhabhAvane pAmavAthI mArA ura eTale hRdayanA Apa vizrAmarUpa banyA cho; arthAt mArA hRdayamAM paNa ApanA jevo zuddhabhAva pragaTAvavAnI kAmanA utpanna thaI che. mATe he mahAna jinendra prabhu! Apano sadA jayajayakAra ho, jayajayakAra ho. ||19aaaa dravya-gUNa-paryAyatha je jana kare teja oLakhANa, moha - kSaya karI mahApuruSa te pAme pada nivaNa. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 20 artha :- he prabhu! ApanuM Atmadravya paramazuddha che, Apa anaMtagaNanA ghAma cho. temaja samaye samaye ApanA zuddha svarUpanI paryAya paNa zuddha zuddha rIte ja pariNamI rahI che, evA Apa prabhunA sAcA svarUpanI oLakhANa je bhAgyazALI bhavya jana karaze te potAno moha kSaya karI mahApuruSa banI nirvANapada eTale mokSapadane pAmaze. evA mokSapada prAptinA kAraNarUpa jinendra prabhunuM zAsana trikALa jayavaMta vartA, jayavaMta varto. "je jANaI arihaMte, dravya guNa pajjavehiM ya; so jANaI niya appA, moho khalu jAi tassa layaM / " "je bhagavAna ahaMtanuM svarUpa dravya, guNa ane paryAyathI jANe te potAnA AtmAnuM svarUpa jANe ane teno nizcaya karIne moha nAza pAme." (va.pR.571) I/20aaaa taja darzana-prIti pragaTI ura te ja puNya-taru-pAna, tuja sanmukha thavA abhilASA puNya-puSpa vighAna. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 21 artha - bhavyAtmAnA hRdayamAM tArA boghela vItarAga darzana pratye jo prema pragaTyo to te puNyarUpI vRkSanI kuMpaLa phUTavA samAna che. tathA tArA gharmane ArAghavAnI jo abhilASA utpanna thaI to te puNyarUpa vRkSa upara puSpa khilavAnA vidhAna eTale upAya samAna che; arthAt te bhavya prANInA puNyAnubaMdhI puNyano udaya thayo. te sarvanA kAraNabhUta mahAna jinendra prabhune mArA agaNitavAra vaMdana ho. ranA tuja darzananI prApti mujane puNyata-phaLa-dAna, sakaLa karma-maeNLa kApIne de mokSa svarUpa-nizAna. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 22 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- uparanI gAthAmAM kahyuM tema gharma ArAdhavAno sAco bhAva UpajavAthI vyavahAra samyakdarzananI jo mujane prApti thaI to te puNyarUpa vRkSa upara phaLa besavA barAbara che. te vyavahAra samyaka darzana nizcaya samyagdarzanane pragaTAvI, sarva karmanA mULane kApI sahajaAtmasvarUpa je potAnuM ja nidAna eTale guNanA bhaMDArarUpa mokSa tattva che tene Ape che. ema sakaLa sukhanA kAraNarUpa prabhu vItarAga jinendrano jaya ho, jaya ho. If22aa. muja mokSakAryanA kAraNe uttama tAraNataraNa vahANa, caraNa-zaraNa, sevA daI svAmI, tAro pApI pahANa. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 23 artha :- mArA mokSa prAptinA kAryamAM uttama kAraNarUpa tathA tAraNataraNa vahANa kahetA pharI jahAjarUpa Apa prabhunA caraNa - zaraNanI sevA mane ApI he svAmI! mArA jevA pApI pahANa eTale pattharane A bhavasamudrathI tAro, pAra utAro. ahoho! ApanI tAraNataraNa zaktine he jinendra prabhu! ghanya che, ghanya che. purA alaukika pada pragaTAvyuM to Aza kare nAdAna, kevaLa karuNAmUrti, dejo tamane ghaTatuM dAna. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 24 artha - Ape alaukika evuM zuddha Atmapada pragaTa karyuM to nAdAna evo huM paNa ApanI pAse te pada prAptinI AzA rAkhuM chuM. Apa kevaLa karuNAnI ja mUrti che. tethI ApanA padane zobhe evuM ghaTatuM dAna mane Apajo. jethI huM paNa sarvakALane mATe sukhI thAuM. sarvottama dAna ApanAra evA karuNALu prabhu jinendrano jagatamAM sadA jayajayakAra ho. rA. tuja sammatimAM mati ho mArI, gaLe deha - abhimAna, haiyAno ujaDa huM temAM vasajo rAja praghAna. jaya aho! jinendra mahAna, ahoho! deva jinendra mahAna. 25 artha - ApanI hAmAM hA ne nAmAM nA evI mArI mati hojo. ke jethI mAruM anAdinuM dehAbhimAna nAza pAme. huM to prabhu! haiyAno ujjaDa chuM, arthAt mAruM hRdaya khAlI che; temAM yugapraghAna evA Apa rAja prabhuno sadA vAsa hojo e ja A pAmaranI Apa prabhu pratye bhAvabhInI prArthanA che. sarva sukhanA mULabhUta mokSamArganA upadeSTA evA mahAna zrI jinendra prabhunuM zAsana traNeya lokamAM temaja traNeya kALamAM sadA jayavaMta vartA, jayavaMta vartA. 1rapI bIjA pAThamAM jinadevanI stuti karIne have te jinezvara bhagavAnanuM sAcuM svarUpa samajAvanAra evA nigraMtha eTale jenI mithyAtvarUpI graMthI chedAI gaI che evA saguru bhagavaMtanuM gIta eTale temanA guNanuM gAna AgaLanA pAThamAM kare che; arthAt temanA saguNonI prazaMsA bhaktibhAve kare che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) nigraMtha guru gIta 1 3 (3) nigraMtha guru gIta (harigIta chaMda) jayavaMta saMga kRpALu guruno puNyanA puMje thayo, durlakSa je sva-svarUpano guru-darzane sahaje gayo. re!muktimArga pichAnavo sukha te vinA jagamAM nathI, svacchaMda ne pratibaMghathI rjIva rajhaLatA thAkyo nathI." 1 artha :- sadA che jaya jeno evA jayavaMta paramakRpALu sadagurudevano saMga mane pUrvabhavamAM karela puNyanA puMjathI thayo. jethI svasvarUpa prApta karavAno mane sadA durlakSa hato te gurudevanA darzana mAtrathI saheje nAza pAmyo; arthAt paramakRpALudevanA vacanAmRtathI svasvarUpa prApta karavAno mane saheje lakSa thayo. he bhavyo! janma jarA maraNathI mukta thavArUpamukti mArganI oLakhANa karo; kAraNa sukha te vinA A jagatamAM nathI. saMsAramAM jIva potAnA svacchede eTale potAnI marajI pramANe cAlIne ke pratibaMghathI arthAta cetana tathA jaDa padArtho sAthe rAga baMghana ke dveSabaMghana karIne jIva cAragatimAM rajhaLyA kare che; tene hajA thAka lAgyo nathI. A jIvane svaccheda mUkI jJAnI puruSanA AjJArUpa khIle baMghAvuM gamatuM nathI. tethI harAyA DhoranI jema game tyAM moTuM ghAle che. ane cAragatimAM mAra khAya che. gurunI AjJAmAM varte to guru paNa prasanna thaI tene jJAna Ape. temaja guru AjJA ArAghavAmAM viddha karanAra evA lokasaMbaMthI baMghana ke svajana kuTuMbarUpa baMghanamAM rAga karavAnuM ghaTADe ke maTADe to dehAbhimAnarUpa baMghana zithila thaI aMte saMkalpa vikalparUpa baMghanathI paNa jIva rahita thaI muktine pAme. ema A prathama gAthAmAM pUrva puNyanA udaye zrI guruno bheTo thAya to ja svasvarUpano lakSa pAmI jIva svaccheda ane pratibaMghane mUkI muktine varI zake, evo nirdeza karyo. [1] kalyANakArI vacana evAM prabaLa jAgRti ApatAM nathI sAMbhaLyAM, nathI AdaryA, nathI lInatA karI bhAvamAM; tethI anAdikALathI huM mohabhAvanI nIMdamAM ghoruM, have guru-caraNa grahIne rahIza Apa samIpamAM. 2 artha :- "svacchaMdane pratibaMghathI jIva rajhaLato thAkato nathI evA AtmAne kalyANakArI prabaLa jAgRti ApanAra vacanone nathI kadI sAMbhaLyA ke nathI jIvanamAM utAryA ke nathI tevA uttama bhAvomAM kadI lInatA karI. tethI ja anAdikALathI huM zarIra kuTuMbAdi mohabhAvanI nIdamAM ghorI rahyo chuM. paNa have paramakRpALu gurudevanA caraNanuM zaraNa grahaNa karIne he prabhuzrI ! ApanI samIpa ja rahIza. ema pUjyazrI brahmacArIjI jaNAve che. rA gurunA vinA nijakalpanA ne Agraha kardI nA TaLe. ati UchaLatA haMphAvatA kAmAdi pAchA nA vaLe; Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sagurunuM grahatAM zaraNa aribaLa TaLI zAMti maLe, guru-sAkSIe yamaniyama letAM alpa yatna te paLe. 3 artha :- sadgurunA upadeza vinA potAnI aneka prakAranI kalpanAo ke matAgraho kadI TaLI zake nahIM. temaja anAdinA ati uchALA mAratA ke manane haMphAvI nAkhatA evA kAma krodhAdi bhAvo pAchA vaLI zake nahIM. paNa sagurunuM sAcAbhAve zaraNa grahaNa karatAM viSaya kaSAyarUpa zatruonuM baLa ghaTI jaI AtmAne zAMti maLe che temaja zrI gurunI sAkSIe yamaniyama grahaNa karatAM te paNa alpayatnathI paLe che. sA nigraMtha patha sagraMthane paNa sugama sadguru zrI kare, kaLikALamAM vaLI bALajIMvane yogya bogha mukhe ghare; naranArane avikAra auSagha puSTidAyaka guNa kare, nija mAtanA ghAvaNa samI hitakArI guru karuNA jhare. 4 artha - nigraMtha patha eTale mithyAtvarUpI graMthIne chedavAno mULa mokSamArga, te sagraMtha eTale mithyAtvarUpI anAdinI gAMThavALA ke graMthone jANanAra evA paMDitone paNa prApta thavo duSkara che, tene zrI sadaguru bhagavaMta sugama banAvI de che. tathA A kaLikALamAM bALajIvone eTale ajJAnI jIvone temanI bhUmikAne yogya bogha ApI sadguru temanuM paNa kalyANa kare che. vaLI jagatanA naranArIone avikArabhAva utpanna kare evuM puSTidAyaka bhAva auSagha te upadezarUpe ApI sarvanuM hita kare che. bALakone mAtAnuM ghAvaNa vizeSa mAphaka Ave tema jene je yogya hoya tevo bogha ApI zrI gurunI anaMtI karuNAno zrota sadA vahyA kare che. jo guruguNa amApa anaMta, nahi sarvajJa sarva kahI zake. A raMkanuM gajuM keTaluM? apamAna koI kahe, rakhe ! bahumAna hRdaye jo rahyuM apamAna sama nA gaNe, TuMkArI bole bALa totaDI vANI paNa mIThI mAtane. 5 artha - zrI gurunA guNa anaMta ane amApa che. tenuM saMpUrNa varNana sarvajJa puruSo paNa na karI zake. to mArA jevA pAmara raMkanuM gaja keTaluM ke je tenA guNanuM varNana karI zake ? jo huM alpabuddhithI zrI gurunA thoDAka guNanuM varNana karuM to rakhene koI kaheze ke eNe to gurunA anaMtaguNane alpamAtra batAvI zrI gurunuM apamAna karyuM. paNa zrI guru pratye mArA hRdayamAM pUrepUruM bahumAna raheluM che to samajA puruSo tene apamAna gaNaze nahIM. bALaka potAnI totaDI bhASAmAM mAtAne TuMkAro karIne bolAve to paNa te bhASA mAtAne mIThI lAge che. kemake bALakanA hRdayamAM mAtA pratye akhUTa prema bharelo che. tema zrI sadaguru bhagavaMta pratye mAro sAco prema che to temanA guNanI stuti mArA gajA pramANe huM karuM to temAM koI bAgha hoI zake nahIM. pAA paramAtmapada arihaMtanuM samajAya saguru-saMgathI, dUrabInathI jevI rIte dekhAya himagiri gaMgathI. zAstro kahe vAto baghI nakazA samI citArathI, gurugama vinA bInA na hRdayaMgama bane vicArathI. 6 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) nigraMtha guru gIta 1 5 artha - zrI arihaMta bhagavaMtanuM paramAtmapada paNa sadagurunA samAgamathI ja samajAya ema che. "sadgurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa" -zrImad rAjacaMdra. jema dUrabInathI dUra rahela himAlaya parvata ke gaMgAnadIne paNa joI zakAya tema zrI sadaguru bhagavaMte anubhavela arihaMta padanuM bhAna temanA dvArA thaI zake che. zAstro che te paramAtmapadane pAmavA mATenI vAtone jema nakazo dorela hoya tema citarIne batAve che. paNa te vAto gurugama eTale gurue ApelI samaja vinA tenI vAstavika bInA eTale hakIkata mAtra vicAra karavAthI hRdayaMgama banI zake nahIM; arthAt vAstavika rIte teno bhAva hRdayamAM bhAse nahIM. te viSe patrAMka.....mAM jaNAve che ke - "zAstramAM mArga kahyo che paNa marma to puruSanA aMtarmAtmAmAM rahyo che." -zrImad rAjacaMdra mATe nigraMtha guru vinA arihaMta bhagavaMtanuM paramAtmapada pAmI zakAya nahIM ema samajAvyuM. kA zAstro ghaNAM vaLI vAMcatA vicAratAM phaLa A maLe, AjJA upAsya satparuSanI duHkha AtyaMtika TaLe; sahajAtmaphaeNpa sanduruSa vinA jAya chaeNva jANyo nahIM, evI acaLa zraddhA thavI te vAta guruyoge rahI. 7 artha - ghaNA zAstrone vAMcatAM ke vicAratAM paNa A ja tAtparya nIkaLe che ke satparuSanI AjJAne upAsavAthI AtyaMtika eTale saMpUrNapaNe duHkhanI nivRtti thaI zake ema che. sahajAtmasvarUpamAM sthiti che jenI evA satparuSa vinA jIva jANyo jAya ema nathI. "sapuruSa e ja ke nizadina jene AtmAno upayoga che." -zrImad rAjacaMdra evA sahajAtmarUpI AtmAmAM ramanArA sapuruSa pratye draDha zraddhA thavI e vAta paNa sadgurunA yoge ja saMbhave che. AvA huM dramaka sama hIMnapuNya paNa tuja dvAra para AvI caDyo, susthita zrImad rAjacaMdra taNI kRpAnajare paDyo; tyAM saMta zrI laghurAja svAmI premasaha sAme maLyA, muja draSTiroga maTADavA jAte parizramamAM bhaLyA. 8 have pU.zrI brahmacArIjI A gAthAmAM potAno anubhava jaNAve che - artha - 'upamiti bhava prapaMca' nAmanA graMthamAM kahyuM tema hInapuNya evA dramaka jevo huM paNa zrImad rAjacaMdra AzramanA mukhya dvAra para AvI caDhayo ane susthita mahArAjA jevA zrImad rAjacaMdra prabhunI kRpAnajare paDayo. tyAM rAyaNa taLe birAjamAna saMta zrI laghurAja svAmI premasaha sAmo maLyA. tathA mAro draSTiroga eTale anAdino AtmabhrAntirUpa roga maTADavA pote jAte parizramamAM bhaLyA; arthAt svayaM prabhuzrIjIe te ja kAlI caudasanA ravivAre prathama mulAkAtanA divase, mane maMtra dIkSA ApI katArtha karyo. 'TA darzana alaukika ApanuM sthira he!prabhu muja ura vaso, vitarAgatAphaeNpa vadana tuja muja najarathI daMra nA khaso; e AtmadraSTi ApanI muja mana viSe coTI raho, zruta-bhAnarUpI kAnanuM nahi bhAna bhulAzo, aho!9 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - he prabhu ! ApanuM sthira eTale anAdikALathI cAlyuM AvatuM alaukika evuM vItarAga darzana arthAt sanAtana jainadharma mArA hRdayamAM sadA vAsa karIne raho. tathA ApanI vItarAgatA sUcaka mukhamudrA mArA najara AgaLathI kadI dUra nA khaso. ApanI sarvamAM sama evI AtmadraSTi te ja mArA hRdayamAM sadA coTI raho. aho! AzcaryakArI evA zratanuM bhAna karAvanAra kAnano upayoga satkRtanA zravaNamAM ja raho. kAraNa mahApuruSo dvArA upadiSTa satkRta vinA mokSano mArga jANyo jAya tema nathI. lA. gurugama-pakaDanI TekaraeNpa tuja nAka kada vasarAya nA, satsaMga zvAsocchavAsa te smRtipaTa thakI bhUMsAya nA; jagajIvane upakArakAraka kara niraMtara zira raho! svaphaipAcaraNadvaipa caraNa ura aMkita TaMkotkIrNa ho! 10 artha :- dehathI bhinna AtmA che vagere gurugamanI pakaDa karavArUpa Teka e ja nAka arthAt potAnI ijjata che, te kadI vIsarAya nahIM. temaja zvAsocchavAse satsaMga karavo evo je Apano upadeza, smRtimAMthI kadI bhUMsAya nahIM ema icchuM chuM. jagatanA jIvone upakAraka evo Apano kara eTale hAtha te sadaiva mArA zira upara sthApita raho. tathA svarUpAcaraNarUpa cAritra ja sukharUpa che evo bhAva sadA mArA hRdayamAM TAMkaNAthI kotarela hoya tema aMkita raho. e ja mArI Apa prabhu pratye prArthanA che. 10nA guru rAjanA vizvAsarRpa Asana aDola raho ure, sva-svarRpa-tanmayatArUpI avagAhanA nija guNa ghare; ne tyAga jaga-vismRtirRpa vaLI dhyAna saMta svarUpanuM, ati nirvikalpa thavA vikalpo janmatA maravA gaNuM. 11 artha - zrI gururAjanI draDha zraddhArUpa aDola Asana mArA hRdayamAM sadA raho. tathA mArA AtmasvarUpamAM ja tanmayatArUpI avagAhanA ho ke je nija AtmaguNone ghAraNa karIne rahela che. vaLI jagatanI vismRtirUpa kharo aMtaraMga tyAga mArA hRdayamAM vAsa karo. tathA saMta puruSone prApta evA sahajAtmasvarUpanuM dhyAna mane sadA raho. te AtmadhyAnamAM sAva nirvikalpa thavA puruSArtha karatAM pUrva karmanA ghakkAthI je vikalpo Ave te maravA Ave che ema huM mAnuM evI kRpA karo. /11aaaa. Azcaryakara AcArya padavIne dapAvI gautame, pote na kevaLajJAna paNa ziSyo vare kevaLa krame; gurubhakti to kharI temanI jenuM hRdaya vIramAM rame, zrutakevaLI paNa zira pare guru-ANa ghAre udyame. 12 artha :- AzcaryakAraka evI AcArya padavIne zrI gautamasvAmIe dIpAvI hatI. pote kevaLajJAnI nahIM hovA chatAM, temanAM ziSyo kramapUrvaka kevaLajJAnane pAmatA hatA. sAcI gurubhakti to temanI ja hatI ke jenuM hRdaya sadA mahAvIra prabhumAM ramatuM hatuM. pote zrutakevaLI hovA chatAM paNa mahAvIra prabhune potAnA guru mAnI temanI ja AjJAne sadA udyamapUrvaka zirodhArya karatA hatA. ||12aa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) nigraMtha guru gIta kaLikALamAM paNa satya tevI bhakti gurunI saMbhave, evo anubhava ApatA laghurAja meM dIThA haveniHzaMka mArga batAvatA, je mArga anubhavathI juve, zira gharma-jokhama ghArIne sadguru-kRpAbaLa phorave. 13 artha - A kaLikALamAM paNa tenI sAcI gurubhaktino saMbhava che. evo anubhava ApatA meM zrI laghurAja svAmIne joyA ke jemane rome rome gautama svAmInI jema paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhu pratye prema hato. temanAthI je mokSamArga jANyo ane svayaM anubhavyo te ja mokSamArga niHzaMkapaNe bhavya jIvone teo batAvatA hatA. tathA potAnA zira upara gharmanuM jokhama ghAraNa karI potAmAM sadguru kRpAe je AtmabaLa pragaTyuM hatuM, tene phoravatA hatA. jethI aneka bhavyo satumArgane pAmI gayA. ||13 pariSaha sahI bhAre varyA zraddhA acaLa AtmA taNI, gaMbhIra sAgara sama, gharA jevI kSamA ure ghaNI, ravithI vizeSa pratApa pAmyA, zAMti zazathI paNa ghaNI; sau AtmahitanA sAghako seve caraNaraja ApanI. 14 artha - bhAre pariSaho sahana karIne paNa Apa prabhuzrI AtmAnI acaLa zraddhAne pAmyA. temaja sAgara samAna gaMbhIra banyA. jenA hRdayamAM gharA eTale pRthvI jevI akhUTa kSamA hatI. jagatamAM sUryathI vizeSa Apano pratApa eTale prabhAva jIvo para paDyo, tathA ApanAmAM zazI eTale caMdramAMthI paNa adhika zItaLatArUpa zAMti hatI. tethI sau AtmahitanA sAdhako ApanA caraNarajanI sevA karavAne sadA tatpara rahetA hatA. ||14 vaLI tarjI sukha saMsAra je tyAgI mahAbhAgI thayA ne mukhya sAvargamAM jhaTa nAmanA pAmI gayA; nija rAsa joDAyA, gavAyA, jIvana tapamAM gALatA, jJAnI guruno yoga maLatAM mohano maLa TALatA. 15 artha :- vaLI Apa trIsa varSanI yuvAna vaye sukhI saMsArano tyAga karI mahAbhAgyazALI banyA tathA puruSArthanA baLe mukhya sAghuvargamAM jhaTa nAmanA pAmI gayA. ApanI khyAti khUba vadhavAthI ApanA nAmanA rAsa joDAyA, gavAyA; chatAM Apa to ekAMtarA upavAsa vagere karI jIvana tapamAM gALatA hatA. ApanI chatrIsa varSanI uMmaramAM jJAnI paramakRpALu sadgurudevano yoga maLatAM anAdinA darzanamohanA maLane TALI Apa svayaM AtmajJAnI mahAtmA banI gayA. 1pa/ nahi sAthe saMsArI gaNe, grahI eka Teka sumuktinI, bahu puNya kerA puMjathI maLI yukti sadgurubhaktinI, vismRti karI saMsAranI gurupada lahyuM gurumbhaktithI, dIve dIvo pragaTAvI, padavI gopavI ati yuktithI. 16 artha - jJAnI gurudeva sAdhu vezamAM che ke saMsArI veSamAM arthAt gRhastha veSamAM che tenI darakAra karyA vagara, prathama gurudeva AtmajJAnI che ke nahIM te khAsa jANI paramakRpALu zrImad rAjacaMdra devane guru Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tarIke svIkArI eka mAtra muktinI ja Teka arthAtu mAtra mokSa abhilASa ja hRdayamAM rAkhyo hato. evA prabhuzrIjIne bahu puNyanA puMjathI saguru bhaktinI yukti paNa maLI AvI. jethI saMsAra bhAvonI vismRti karIne svayaM paramakRpALudevanI bhaktithI gurupada pAmyA. saguru bhagavaMta pragaTa dIvo hatA. tethI potAnI paNa Atmajyota pragaTAvI pa.pU.prabhuzrIjIe potAnI guru padavIne atiyuktivaDe gopavI dIdhI. te kevI rIte? to ke pa.pU.prabhuzrIjI kahetA ke prabhu! ame guru thatA nathI, ame guru batAvI daIe chIe, amArA guru te tamArA guru mAnavA, ema kahI potAnA guru paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrane ja prakhyAtimAM lAvavA pote AjIvana prayatna karyo. 16aaaa. re! narasa AhAre nibhAve deha mamatA mUkIne, vilAsanI tarjI lAlasA sau; svapara matane jANIne, upadezanI amadAra varSe sarvanuM hita tAkIne, suMdharma-tIrtha dIpAvatA te parama karuNA ANIne. 17 artha:- potAnA deha pratyeno mamatvabhAva mUkI daI mAtra dehane TakAvavA arthe jeo nIrasa AhAra letA hatA. tathA manathI bhoga vilAsanI lAlasAone jeNe tajI dIdhI hatI, evA pa.pU.prabhuzrIjI ke jeNe sva zuM? ane para zuM? evI mAnyatAone samyapaNe jANI sarvanA hitArthe upadezanI amRtavArA varSAvI hatI. tathA jagatanA jIvonA kalyANa arthe hRdayamAM parama karuNAbhAva lAvI paramakRpALudeve udbhUta sabhya gharmarUpa tIrthane paramakRpA karI dIpAvyuM hatuM. 1thI. AcAra paMca gharI ure, dAtAra tenA anyane, kRtagharmano AghAra ghara uddhAranAra ananya che, ziSyonI paNa sevA kare sahI kaSTa jAte, ghanya te, guru marmasparzI maghura vacane zaraNa de, saujanya e! 18 artha :- muninA paMca AcArane hRdayamAM ghAraNa karI brahmacArI bhAI-baheno tathA mumukSuo vagerene AcAranA boghanuM dAna ApatA hatAM. temaja zratamAM upadiSTa gharmano AdhAra laI bhavya jIvono ananya rIte uddhAra karanAra hatA. jarUra paDye ziSyonI paNa sevA jAte kaSTa veThIne karatA evA prabhuzrIjIne ghanya che. vaLI potAnI marmasparzI madhura vANIthI jIvone samajAvI paramakRpALudevanuM zaraNa apAvatA hatA, e emanuM saujanya eTale sajjanatA athavA bhalAI karavAnI bhAvanAnI nizAnI hatI. 18 vyavahArakuzaLa vartatA gurugama sahita ghIraja gharI, choDI pramAda sukArya yojI saMgha-sevA AdarI; darzAvatA zaraNAgatone mokSamArga dayA karI, guruno pragaTa guNa te prakartA nAmano gAyo smarI. 19 artha - potAnA guru paramakRpALudevathI gurugama pAmI ghIraja dharIne vyavahAra-kuzaLa rIte jeo vartatA hatA. svayaM pramAda tajI saMghane AtmahitanA kAryamAM joDI saMghanI sevA AdarI hatI. dayA karIne je zaraNAgatone mokSano mArga batAvatA hatA. e guruno pragaTa prakartA nAmano guNa che; tene ahIM smarIne guNagAna karyuM che. 19o. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.u.5.pU. prabhuzrIjI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) nigraMtha guru gIta 1 9 ratnatrayInA nAzakAraka AtmaghAtI doSano, upAya sadguru dAkhave, dekhADa mAraga mokSano; kaMpe hRdaya upadezavege, nIra paNa nayane jhare, saMsArathI uddhAranArI zuddhatA hRdaye ghare. 20 vaLI prakartA guNanA ghAraka zrI guru kema pravarte che te nIcenI gAthAothI jaNAve che : artha:- samyagdarzana, jJAna, cAritrane nAza karanAra evA AtmaghAtI doSone dUra karavAno upAya batAvI zrI sadguru ziSyone mokSano sAco mArga dekhADe che. zrI gurunA upadezanA vega vaDe ziSyanuM hRdaya kaMpAyamAna thAya che ane potAnA doSa jaNAvatAM AMkhamAMthI AMsu paNa jhare che. ema zrI gurunA upadezathI ziSya, saMsArathI uddhAranArI zuddhatAne pazcAtApa vaDe hRdayamAM ghAraNa kare che.20nA zuM zizu sama samajAvatA snehe guruM aparAthIne! nija doSa darzAvI, sukhe sAthe suziSyo zuddhine; mAyAthI koI chupAvato nijadoSa jo guru AgaLa, to siMha sama guru garjatA ke doSa oNke te paLe. 21 artha - bALakane premathI samajAve tema zrI guru aparAthI evA potAnA ziSyane snehapUrvaka samajAve che. jethI suziSyo potAnA doSa zrI gurune jaNAvI sukhe Atmazuddhine sAthe che. paNa mAyAthI koI ziSya guru AgaLa jo potAnA doSane chupAve to siMha samAna zrI guru garjanA kare ke jethI ziSya te ja paLe potAnA doSane okI kADhe che. rA. ghamakI gaNe nA koI to guru Ama ghaDUkIne kaheH "dekhADato nahi mukha tAruM malina, mAyA jo grahe; vrata, niyama, saMyama sarvane mAyA chUpI rIte dahe; je Atma-uvaLatA cahe te rjIva ja guruzaraNuM grahe." 22 artha - koI ziSya evo hoya ke je zrI gurunI ghamakIne paNa gaNe nahIM. to zrI guru ghaDUkIne tene Ama kahe ke haju doSa kahevAmAM mAyA rAkhe che mATe ahIMthI cAlyo jA. tAruM doSothI malina evuM mukha mane dekhADato nahIM. kemake vrata, niyama ke saMyama e sarvane mAyA chUpI rIte bALI nAkhe che. mATe tevI mAyAne gharI rAkhanAra ziSyane guru pAse rAkhe nahIM. paNa je AtmAnI ujavaLatAne icche te jIva ja sadgurunA zaraNane grahaNa karI zake che. Ama ziSyanA doSone kaDhAvI nirmaLa AcAra paLAvavAM, e prakartA nAmano zrI guruno eka guNa che. rajA guNagAna guNanidhi sadguruMnAM sAMbhaLI zraddhA kare, najare na dIThA hoya toye prIti suziSyo ghare. vaLI ziSyajananA doSa haravA ura guru niSphara kare, mAtA dayALuM baLa karI kaDavI davA zizumukha ghare. 23 artha - guNanidhi eTale guNanA bhaMDAra samA paramakRpALu saguru bhagavaMtanA guNagAna pa.pU.prabhuzrIjI pAsethI sAMbhaLIne ziSyo paramakRpALudevanI zraddhA kare che. bhale paramakRpALu sagurudevane Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 najare na dIThA hoya to paNa temanA pratye suziSyo prItine dhAraNa kare che. vaLI ziSyanA doSone haravA zrI guru hRdayane niSphara paNa kare. jema dayALu evI mAtA bALakano roga haravA baLa karIne paNa kaDavI davA bALakanA mukhamAM reDe che, ke jethI teno roga nAza pAme. tema zrI guru ziSyanA doSo kaDhAvavA kadI hRdayane kaThora kare, paNa pariNAmamAM to jene anaMtI dayA ja varte che. ra3mA vizvAsa ghara ziSya kahelA doSa guru nahi uccare, jANe, na jANe kAna bIjo tema guNi te ghare; draSTi mIThI palaTAya nA kardI, doSa jAya baghA gaLI, pUrI pratIti saMghane : "nahi doSa zakaze nIkaLI." 24 artha - vizvAsa rAkhIne ziSya kahelA doSane zrI guru bIjAne kadI kahe nahIM. temano bIjo kAna paNa jANe nahIM evI guptatAne zrIguru ghAraNa kare che. doSo kahevA chatAM paNa ziSya pratyenI temanI mIThI draSTi kadI palaTAtI nathI. evA zrI gurune baghA doSa jaNAvavAthI te doSo gaLI jAya che arthAt nAza pAme che. zrI saMghane paNa evA saguru bhagavaMta pratye pUrNa pratIti eTale vizvAsa che ke zrI gurunA mukhathI amArA doSa kadI paNa nIkaLI zakaze nahIM, kemake zrI guru bhagavaMta sAgara jevA gaMbhIra hoya che. ra4. vaLI kuzaLa nAvika sama guruM saMsAra pAra utAratA, sagharmarUpa navI nAvamAM nizcalapaNe besAratA. aMte samAdhimaraNa sAthe ziSya tevo bogha de, nizcaya ane Azraya karI, sva-svarRpa bhAthuM bAMthI le. 25 artha - kuzaLa nAvika samAna zrI guru ziSyone saMsAra samudrathI pAra utAranArA che. te mATe AtmaghaIrUpI navI nAvamAM eTale sapharI jahAjamAM draDha zraddhA karAvI jijJAsuone besADe che. tathA ziSyane evo bogha Ape che ke jethI potAnA aMta samaye te samAdhimaraNane sAthe che. tathA sadhdharmano nizcaya ane draDha Azraya karI potAnA AtmasvarUpanA kalyANa mATenuM bhAthuM paNa sAthe bAMdhI le che. garapA bhayabhItane nirbhaya kare, nistejane jAgrata kare, vaLI kheDachAyA dekhatAM, niHkheda karI nijabaLa bhare; guru mohamamatAvaMtane nirmohIM samapadamAM ghare. evA camatkArI guruMthI sugumahimA vistare. 26 artha - saMsAramAM rahelA maraNAdi bhayathI sahita jIvone zrI guru nirbhaya banAve che, nisteja evA pramAdIne botha vaDe jAgRta kare che, mukha para khedanI ke duHkhanI chAyA dekhatA zrI guru potAnuM AtmabaLa temAM bharI tene kheda rahita kare che. vaLI moha mamatAthI yukta jIvane zrI guru upadeza ApI nirmohI evA samabhAvavALA padamAM sthiti karAve che. evA camatkArI zrI guruthI sadguru bhagavaMtano mahimA jagatamAM vistAra pAme che. rajA nAse nirAzA dUra dUra, vaLI dInatA dekhAya nA, kAyarapaNuM kyAMthI Take? pAmarapaNuM pekhAya nA. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) dayAnI parama gharmatA 2 1 te thiMgatharTInuM zaraNa gharatAM gharaja draDha hRdaye rahe, maraNAMta saMkaTa vikaTa toye vIrya samabhAve vahe. 27 artha :- camatkArI evA zrI gurunA zaraNathI nirAzAo dUra dUra bhAgI jAya, dInatA eTale laghugraMthi nAza pAme tathA pAmarapaNuM paNa jaNAya nahIM to tyAM kAyarapaNuM kyAMthI TakI rahe? arthAta sadguruno Azrita temanA boghabaLe zUravIra banI jAya che. dhIMgaghaNI evA saguru bhagavaMtanuM sAcuM zaraNa letAM hRdayamAM evI draDha ghIraja Ave ke je maraNAMta vikaTa saMkaTa AvI paDe to paNa tenuM AtmavIrya samabhAvamAM ja vahyA kare. evo zrI guruno mahimA jagatamAM sadA prasiddha che. zA arihaMta-siddha-svarUpa-bhogI saguruM hRdaye rame, jenA vacanabaLathI jIMvo bhrAMti anAdinI vame; yukti-prayukti prema ne draSTAMta ceSTA sahaja jyAM, vyasanI bheMle vyasano baghAM, prabhupremarasa relAya tyAM. 28 artha - arihaMta, siddha bhagavaMtane prApta evA sahajAtmasvarUpanA bhogI zrI sadguru bhagavaMta jenA hRdayamAM rame che, te jIvo temanA vacanabaLe anAdikALathI cAlI AvatI evI AtmabhrAMtine jarUra vame che. zrI sadaguru bhagavaMtanA vacanamAM AvatI aneka yukti prayuktio ane sat pratyeno prema ane draSTAMto temaja zrI gurunI sahaja AtmaceSTA jANIne vyasanI paNa baghA vyasanone bhUlI jAya che ane temAM paNa prabhu premano rasa relAto thaI jAya che, arthAt te paNa prabhu pratyenI bhaktimAM tanmaya bane che. evA paramAtmapada prApta zrI sadguru devanA upakArano mahimA anahada che ke jenuM varNana koIpaNa prakAre thaI zake ema nathI. evA nigraMtha sadaguru bhagavaMtane amArA koTizaH praNAma ho, praNAma ho. bIjA ane trIjA pAThamAM sAcA deva ane sAcA gurunuM svarUpa samajAvI have A cothA pAThamAM sAcAgharmanuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che. kema ke sAco gharma dayAmULa che. jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI. ahiMsA paramo gharma' ahiMsA eTale dayA e ja parama gharma che. sarva jIvo pratye dayA rAkhI temane mana vacana kAyAthI haNavA nahIM e ja sarvotkRSTa gharma che. te dayAnuM yathArtha svarUpa have A pAThamAM varNavavAmAM Ave che. - (4). dayAnI parama gharmatA (doharA) dInadayALa dayA karo, parama gharma-AghAra; tuma sama samartha koI nahi, AtmaboghA-dAtAra 1 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha:- he dIna dayALu prabhu! mArA jevA AtmalakSmIthI hIna evA dIna para dayA karo. kemake Apa dayAnI parama gharmatA eTale ahiMsA paramo gharmanA yathArtha jANakAra hovAthI bhAre parama AdhArarUpa cho. tamArA samAna AtmA saMbaMdhIno bodha ApanAra bIjo koI samartha puruSa nathI. [1] dravya-bhAva raeNpa bhedathI kaho karI vistAra; madhurI vANI gurutaNI bhAva jagAve sAra. 2 artha :- dravyadayA ane bhAvadayArUpa bhedano vistAra karI mane samajAvo. kemake zrI gurunI mIThI vANI e ja dayA pALavAno sAco bhAva jagADanAra che. rA. jagamAM janmI, svArthamaya karato kArya aneka; paradukha raja dekhuM nahIM, gharato nahIM viveka. 3 artha:- he prabhu! A jIva jagatamAM janma laIne, aneka svArthamaya kAryo karyA kare che. temAM potAnA svArtha mATe bIjAnA raMga mAtra paNa duHkhane joto nathI. mane duHkha apriya che tema bIjAne paNa apriya thaze evo viveka paNa ene pragaTato nathI. hA, abudha avivekI chatAM zaraNe rAkho nAtha, icchuM usaMge ramuM sasalA sama zazI sAtha.4 artha - he nAtha! huM abudha eTale ajJAnI chuM. avivekI eTale hitAhitanuM mane bhAna nathI, chatAM he prabhu! mane ApanA zaraNamAM rAkho. huM ApanI AjJArUpa utsaga eTale khoLAmAM sadA ramavA icchuM chuM. jema candramAnA khoLAmAM sasaluM rame che tema. //4 caMdraprabhA sama tuja guNe svarUpa muMja jaNAya; mAMgu tuja guNa ramaNatA, dayA karo guru rAya. 5 artha - caMdramAnI prabhA samAna ApanA aneka zItaLa guNavaDe mArA AtmasvarUpano mane khyAla Ave che. tethI huM paNa have ApanA guNomAM ramaNatA karavA icchuM chuM. mATe tema karAvI, he guru rAja! mArA para dayA karo. pAA mAra" bhAvane mAravA tuja upadeza apAra; aNu paNa jIMvahiMsA nahIM tuja uramAMhI, udAra. 6 artha :- koIne mAravAno bhAva che te bhAvane ja mArI nAkhavAno Apano upadeza che. kemake udAra evA ApanA hRdayamAM aNu mAtra paNa jIvahiMsAnA pariNAma nathI. kA. kevaLa karuNAmUrti tuM sau jIMvane hitakAra; dayA karI darzAvatuM dayA-gharma sukhakAra. 7 artha - he prabhu! tuM to kevaLa karuNAnI ja mUrti cho. sarva jIvonuM hita karanAra cho. tethI dayA karIne amane dayA-gharma ja eka mAtra sukharUpa che, te bhAvane spaSTa rIte vistArathI samajAvI amAruM kalyANa karo. IfzA. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) dayAnI parama dharmanA dayA-pratApe dIpanuM jagamAM suMdara sarva; dayAvela vistAravA yojAyAM sau parva. 8 artha :-- jagatamAM suMdara evI sukha zAMti sarvatra jaNAya che, te dayAnA pratApe che. jo ekabIjAmAM dayAnA pariNAma na hoya to A jagatanuM svarUpa bhayaMkara thaI paDe. sarva parvonI yojanA paNa A dayAvelane vistAravA mATe karavAmAM Avela che. jemake bIja, pAMcama, AThama, agyArasa, caudaza, pUrNimA vagere ke paryuSA, dIvALI parva vagerenA divasomAM lIlotarI ke rAtribhojana tyAga AdinI yojanA bIjAM jIvonA rakSaNa mATe karavAmAM Avela che. temaja potAnA AtmAnI dayA khAvA vizeSa ArAghanA parva divasomAM thAya e paNa mukhya hetu emAM samAyela che. 8aaaa 23 dayApALathI thaMbhiyo dariyo jaLabhaMDAra, jagata hU~bADI de nahIM; e acaraja ura ghAra. 9 artha :- dayApAlanathI ja jaLathI bharelo evo darIyo potAnI maryAdA mUkI jagatane DUbADato nathI. A AzcaryakArI vAtane tuM hRdayamAM ghAraNa karI, dayApAlanamAM sadaiva tatpara rahe. IIII jIvadayA mahA yajJarUpa vRSTi vaza karanAra; hiMsA jagamAM jyAM vaghI, dukALa paNa paDanAra. 10 artha :jIvonI dayA pALavI e mahA yajJarUpa che. e ativRSTine vaza karanAra che arthAt ativRSTi thAya te dayAnI hInatAnuM pariNAma che. jagatamAM jyAM hiMsAnI vRddhi thaI tyAM dukALa paNa paDe che. / / 10 / / dayAmaMtrathI vaza karyo, svArthapizAca mahAna, 'khAuM khAuM' vI badhuM jaga karaze verAna. 11 artha :- dayArUpI maMtra vaDe svArtharUpI mahAna pizAca eTale rAkSasane vaza karo. nahIM to sarvane 'khAuM khAuM' kahI AkhA jagatane verAna eTale ujjaDa banAvI deze. paisAnA lobhathI svArthavaza jIva koI paNa prakAranA pApa dayA mUkIne karavA lalacAI jAya che. jo sarva jIvamAM svArthavRtti vRddhi pAmaze to AkhuM jagata khedAnamedAna thaI jaze. mATe dayA e ja dharma che. ene maMtra mAnI tene ATharI sarva jagatanA jIvonuM hita karo. / / 11 / / ghare dayA mAtAsamI vatsalatA suvizALa, zaraNAgatane ke zaNa, te saunI saMbhALa, 12 artha :-- je halukarmI jIva dayAdharmane dhAraNa karaze tene te dayA, mAtA samAna aMta2mAM sarva jIvo pratye suvizALa evI vAtsalyatA pragaTAvaze. tenA pariNAme te dayAdharma, potAne zaraNe AvelA zaraNAgatane zarA ApI sadaiva te AtmAnI saMbhALa leze arthAt tenuM kalyANa karaze. / / 12 / svajanasamA sau jagagvo, vizva mahAna kuTuMba; dayA vizALa gharo ure, TaLe anAdi daMbha. 13 artha :-- jagatanA jIvo sAthe pUrve mAre anaMtI sagAI thaI cUkI che. mATe te badhA mArA svajana Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samAna che. tethI AkhuM vizva mAre mana mahAna kuTuMbarUpa che. evI vizALa dayAne hRdayamAM dhAraNa karavAthI anAdikALano daMbha arthAt svArthavaza thato mAyA kapaTano bhAva, teno nAza thAya che. [13 dayA rjIvana jenuM banI tenI sanmukha sarva siMha-hAthI, ahi-noLiyA-vera le taDeM garva. 14 artha :-dayAmaya jIvana jenuM banI gayuM che evA mahApuruSanI samakSa siMha, hAthI, ahi eTale sarpa ane noLiyA sarva paraspara vera bhUlI jaI namratAthI vartana kare che. I/14 surapati, narapati sevavA caraNa cahe dinarAta, vANI guNakhANI bane, suNatAM gharma-prabhAta. 15 artha - evA mahApuruSanA caraNa sevavAne surapati eTale Indra ane narapati eTale rAjA vagere sarva rAtadivasa icche che. jenI vANI guNanI khANarUpa che athavA te vANI sAMbhaLavAthI svayaM guNanI khANa bane che ane dharmano prabhAta thAya che arthAta gharma ArAghavAno sAco bhAva upaje che. I1paNA vedamaMtranA ghoSathI kare yajJa, de dAna, paNa hiMsAsaha gharma te viSa-mizrita pakavAna. 16 artha - vedanA maMtroccAra sAthe yajJa kare, dAna Ape paNa te gharma hiMsA sAthe hovAthI viSa maLelA pakavAna jevo che. arthAtu pakavAna che paNa aMdara jhera hovAthI mANasane mArI nAkhe che, tema gharmanA nAme yajJa vagere kare paNa temAM jIvonI hiMsA thavAthI te jhera samAna durgatine ApanAra thAya che. [16nA ApaghAta karanArane kamota bahu bhava thAya; paNa paraghAte bAMghiyu vaira ghaNuM laMbAya. 17 artha :- jema ApaghAta karanArane ghaNA bhava sudhI kamota thAya arthAta jaLa, agni ke zastra vagerethI maravAnuM thAya. tema para jIvono ghAta kare tethI vaira baMghAya ane te vaira ghaNA bhava sudhI laMbAya che. aneka bhava sudhI paraspara ekabIjAne verabhAvathI mAre che. 1LA ApaNane jo 'mara" kahe, toye bahu dukha thAya; to para jIMvane mAratAM kema nahIM acakAya? 18 artha - ApaNane ko "mara' kahe to paNa bahu duHkha thAya; to bIjA jIvone mAratAM A jIva kema acakAto nathI? II18. anaMta bhUta bhave thayAM koNa na nija mA-bApa? to parane haNatAM gaNo svajana haNyAnuM pApa. 19 artha :-bhUtakALanA anaMtabhavamAM koNa potAnA mA ke bApa thayA nathI? to have te jIvone mAratAM svajana haNyAnuM pApa gaNo. kemake pUrvabhavamAM mA-bApa thayelA evA jIvone ja Aje ApaNe haNIe chIe. 19o. svajana viyoga na ghaDI game to jIMva haNo na koya; viyoga sadAno maraNathI, dIrgha draSTithI joya. 20 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) dayAnI parama zarmatA 2 5 artha -svajanano viyoga ApaNane ghaDI paNa gamato nathI to koIpaNa jIvane haNo nahIM. kemake jene ApaNe mAryo, tenuM maraNa thavAthI tenA kuTuMbIone sarva kALa mATe teno viyoga thaI gayo, te tene kema game? ema dIrgha draSTithI joIne koIpaNa jIvane haNavo e mahApApa che ema mAnavuM. 20aaaa kahe, "tane mArI pachI indra banAvuM" toya, kaMThe prANa chatAM cahe jIMvavAne sau koya. 21 artha :- koI ema kahe ke tane huM mArI nAkhI indra banAvuM, to kaMThe prANa AvyA hoya to paNa sau jIvavAne icche che, maravAne koI icchatuM nathI. yajJamAM pazuone haNI svarge mokale paNa pazuo pote marIne svarge javA icchatA nathI. 21 tethI tribhuvana-rAjyathI jIvana jIMvane priya, abhayadAna uttama gaNI, karo nahIM apriya. 22 artha :- traNe bhuvananA rAjyathI paNa jIvone potAnuM jIvana vaghAre priya che. tethI abhayadAnane sadaiva uttama gaNI tene kadI apriya karazo nahIM. gArarA dehanAza sama vacana-ghA mana bALe, bahu kleza, pAMkha AMkha tuM toDa phoDa' e hiMsaka Adeza. 23 artha :koInA dehano nAza karavA samAna kaThora ke marma vacanano ghA paNa jIvonA manane bALe che. tathA bahu klezanuM kAraNa bane che. jemake AnI tuM pAMkha toDI nAkha, AnI AMkha phoDI nAkha vagere bolavuM te hiMsaka Adeza che. AvA vacana uccAravA dayAgharmanA ghAtaka che. rakSA hiMsaka oNvane mAravA kaheto koI ajANa; kahenAro te koTino hiMsA-zikSaka jANa. 24 artha :- koI ajJAnI prANI hiMsaka jIvone mArI nAkhavAnuM kahe to kahenAro paNa hiMsAnI zikSA ApanAra hovAthI te paNa te ja koTIno Tharyo. 24o dayA, ribAtAne haye" ema kahe matimUDha; karma na choDe koIne; haNo karma gati-gUDha. 25 artha - koI matimUDha ema kahe ke je bicAro duHkhathI rIbAto hoya tene mArI nAkhavo; tethI te duHkhathI chUTI jaze. ema parane mArI tenA para meM dayA karI ema mAne, paNa ema mArI nAkhavAthI tenA karelA karma chUTI jAya nahIM. mATe karmanI gati gUDha che. tene prathama samyak prakAre jANavI. pachI te karmone haNavAno prayatna karavo, to vAstavika rIte duHkhathI chUTAya. //rapAI sUryakiraNathI zIta vadhe, jaLa mathatAM ghI thAya, zazIkiraNathI dAjhIe to hiMsA sukhadAya. 26 artha :- sUryanA kiraNathI zItaLatA vadhe, jaLane mathatAM jo ghI thAya ane caMdramAnA kiraNathI jo dAjhIe, ema jo bane to hiMsA sukha ApanArI thAya. 26aaaa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sarpamukhe amRta maLe, tuSa khAMce kaNa thAya, suta vaMdhyAno jo jaDe, to hiMsA sukhadAya. 27 artha - sarpanA mukhamAMthI amRta maLe, photarAM khAMDavAthI anAjanA kaNa maLe athavA vaMdhyA strIno putra kyAMya jaDe to hiMsA sukhadAyI thAya. /rA tela jhare retI pIdhe, jhera vaDe ja jivAya, sUraja Uge rAtrie, to hiMsA sukhadAya. 28 artha :- retI pIlavAthI tela jhare ane jhera vaDe jIvI zakAya tathA rAtre sUryano udaya thAya to hiMsA sukhadAyI thAya. 28. jaDa jANe jo jIvane, jIva kadI jaDa thAya, dehadhArI ko nA mare, to hiMsA sukhadAya. 29 artha :- jaDa vastuo jo jIva tattvane jANe athavA jIva kadI jaDa banI jAya tathA dehadhArI koI mare nahIM to hiMsA sukhadAyaka thAya. ema trikALamAM paNa banI zake nahIM. mATe hiMsA karanAra jIva kadI sukha pAme nahIM paNa saravALe duHkhano ja bhoktA thAya. 29 dukha dIghe dukha pAmiya, sukha dIghe sukha thAya, samyagadgaSTi AvatAM, deha draSTi dUra jAya. 30 artha - koIpaNa jIvane duHkha ApavAthI svayaM duHkhane pAme ane bIjAne sukha ApavAthI svayaM sukhano bhoktA thAya. evI samyakadraSTi jyAre Avaze tyAre sarvamAM deha jovAnI draSTi dUra thaI AtmadraSTino udaya thaze. 30nA lAMbu AyuSya, yaza maLe, nIroga sau sukha hoya, satsaMgati, suMdara zarIra-phaLa karuNAnAM joya. 31 artha :- lAMbu AyuSya ke yazanI prApti thavI, nirogIpaNuM athavA sarva prakAranA bhautika sukha maLavA, sajjana puruSonI satsaMgatino joga thavo athavA suMdara zarIra maLavuM; te sarva pUrva bhavomAM karela karuNAnuM phaLa jANavuM. ll31aaaa uttama pada nirbhaya, sabaLa, zokarahita mana hoya, kaLAkuzaLa, sukhI jIMvanabhara-phaLa karuNAnAM joya. 32 artha - uttama padavI prApta thavI, nirbhayapaNuM, baLavAnapaNuM, mananuM zokarahita hovuM, kaLAmAM kuzaLatA, jIvanabhara sukhI rahevuM e sarva karuNA eTale dayA pALavAnA phaLa jANavA.3rA. dayApAtra ne dayALu - e bannene sukharUpa; dayApravAhe jaga jIMve, samajo dayAsvarUpa. 33 artha - jenA upara dayA karavAmAM Ave evA dayApAtra jIvanuM kAma thAya ane dayALu puruSane bIjA pratye dayA karavAthI puNyano baMgha thAya ema dayAtharma bannene sukharUpa che. ekabIjA pratye dayAnA pravAhane lIdhe AkhuM jagata sukhe jIvI rahyuM che. mATe he bhavyo! sarva sukhanA mULabhUta evA dayAgharmanA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) dayAnI parama zarmatA 2 7 svarUpane tame jarUra samajo. 33aaaa prathama jJAna ne pachI dayA' kahe vIra bhagavaMta; mohadayA samakita vinA nahi ANe bhava aMta. 34 artha - prathama jJAna vaDe karI dayAnuM svarUpa samajavuM, pachI dayAnuM samyak rIte pAlana karavuM. ema prathama jJAna ane pachI dayA zrI mahAvIra bhagavaMte siddhAMtamAM kahI che. te dayAnuM svarUpa samajyA vinA gharanA svajana, kuTuMbAdi pratye jIvane hoya moha ane mAne dayA evI mohasahita dayA, samyakdarzana vinA bhavano aMta ANI zake nahIM. 34 kaSTa hare karmo haNe, bhavataraNI, jIMva-mAya, samatA, sneha ure bhare, mokSa dayAthI thAya. 35 artha - dayAgharma sarva kaSTone hare, karmone haNe tathA bhava taravAno sAco upAya che. dayAgharma jIvamAtramAM samatAbhAva ane snehabhAva hRdayamAM bharanAra che. aMtamAM mokSapadanI prApti paNa jIvane dayAgharmathI thAya che. uparA yatnApUrvaka vartavuM oNvarakSAne kAja, 'dravyadayA" te jANavI, ema kahe jinarAja. 36 artha - have dayAgharmanA prakAra samajAve che - jIvarakSAne mATe yatnApUrvaka eTale sAvaghAnIpUrvaka pratyeka vartana karavuM tene 'dravyadayA' zrI jinarAja kahe che. "prathama dravyadayA - koIpaNa kAma karavuM temAM yatnApUrvaka jIvarakSA karIne karavuM te "dravyadayA"." (va.pR. 64) durgatine oNva sAghato jANI de upadeza, niSkAraNa karuNA vaDe "bhAvadayA'thI jineza. 37 artha - jIvane pApa vaDe karI durgatine sAghato joI niSkAraNa karUNAzIlatAthI zrI jinezvara bhagavaMta upadeza Ape te "bhAvadayA'nuM svarUpa jANavuM. "bIjI bhAvadayA bIjA jIvane durgati jato dekhIne anukaMpAbuddhithI upadeza Apavo te "bhAvadayA'." (va.pR.64) //37mAM bhAvadayAne kAraNe dravyadayA'ne ghAra, bhAvadayA pariNAmano dravyadayA vyavahAra. 38 artha - bhAvadayAne pAmavA dravyadayAne ghAraNa kara. kemake dravyadayA te bhAvadayAnuM kAraNa che. aMtaramAM jo bhAvadayA che to tenuM pariNAma eTale phaLa bahAramAM dravyadayArUpe vyavahAramAM Ave che. "sAtamI vyavahAra dayA - upayogapUrvaka ane vidhipUrvaka je dayA pALavI tenuM nAma "vyavahAra dayA." " (va.pR.64) //38. anAdino mithyAtvathI bham cAra gatimAMya, tattva na samajyo vaLI nahIM pALI jinAjJA kAMya. 39 artha - anAdikALathI mithyAtvanA prabhAve huM cAra gatimAM bhaTakuM chuM. hajAM sudhI Atmatattvane Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samajyo nathI; tethI jina AjJAne paNa kAMI bhAvapUrvaka meM pALI nathI. 39aaaa ema ciMtavI gharmanuM ArAghana ura ghAra, sva-dayA' to tyAre paLe, jyAM jAge suvicAra. 40 artha :- ema potAnI patita sthitinuM ciMtana karI gharmanA ArAghanane hRdayamAM ghAraNa kare tyAre suvicAradazA jAgRta thAya che. ane tethI "svadayA" je bhagavaMte kahI te pALI zakAya che. " "trIjI svadayA - A AtmA anAdikALathI mithyAtvathI grahAyo che, tattva pAmato nathI, jinAjJA pALI zakato nathI ema ciMtavI gharmamAM praveza karavo te "svadayA." " I40nA sagurunA upadezathI sUkSma vivekI thAya, svaoNpanavicAre pragaTatI "svaoNpadayA' sukhadAya. 41 artha :- "sadagurunA boghathI vicAravuM ke mAruM kharuM svarUpa zuM che? huM dehathI bhinna AtmA chuM. mArA guNo jJAnadarzana che. te mAruM jJAna nirmaLa kema thAya? ema dravya, guNa paryAyanA vicArathI te sUkSma vivekavALo thAya che." tethI AvI svarUpa vicAradazA pragaTatA sukhadAyaka evI "svarUpa dayA'no udaya thAya che. ane jyAM svaAtmAnI dayA AvI tyAM 'padayA" to hoya ja che. svadayA rAkhanAra jIva parajIvane haNe nahIM. pAMcamI svarUpadayA-sUkSma vivekathI svarUpavicAraNA karavI te 'svarUpadayA.'"II41nA ziSyadoSa kAMTA samA, ukhADavA gururAja, kaThina vacana bhoMke kadI UMDI soya sama Aja; 4ra artha :- ziSyanA kAMTA jevA doSone ukheDI nAkhavA zrI gururAja UMDI soya bhoMkavA samAna kaThina vacana kahe. te paNa ziSyanA bhalA mATe che. jema pagamAM kAMTo vAgyo hoya to UMDI soya nAkhIne paNa kAMTo kADhIe chIe tema. II4rA toya ayogya gaNAya nA, dayAmUla pariNAma, te "anubaMgha dayA' kahI, ziSyahitanuM kAma.43 artha :- to paNa zrI gurunA vacana ayogya gaNAya nahIM. kemake kaThora vacananA bhAvamAM paNa dayAnuM mUla raheluM che. tethI te ziSyanA kalyANanuM ja kAraNa hovAthI tene "anubaMdhadayA' kahI che. "chaThThI anubaMghadayA - guru ke zikSaka ziSyane kaDavA kathanathI upadeza Ape e dekhAvamAM to ayogya lAge che, paraMtu pariNAme karuNAnuM kAraNa che, enuM nAma "anubaMghadayA"." (va.pR. 64) zuddha sAdhya upayogamAM rahe ekatAbhAva, abheda upayoge gaNo "nizcayadayA' prabhAva.44 artha :- sadgurue je zuddha svarUpa kahyuM ane pragaTa karyuM, te zuddha svarUpa ja sAghavA yogya che. ane e ja mAruM svarUpa che. arthAt sadgurunA svarUpamAM ane mArA svarUpamAM kaMI bheda nathI ema vicAravuM te ekatAbhAva ane samyakajJAna-darzana-cAritramaya AtmAmAM lInatA karavI te abheda upayoga tene 'nizcaya dayA'nuM svarUpa jANavuM. "AThamI nizcayadayA - zuddha sAdhya upayogamAM ekatAbhAva ane abheda upayoga te "nizcayadayA'." (va.pR.64) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) dayAnI 52ma dharmatA cittabhUmimAM ropajo dAvela sukhamUla, vinathavArithI siMcatA gurubhaktirUpa phUla, 45 artha :-- / bhavyo! tamArI cittarUpI bhUmimAM sukhanA mularUpa evI dayAnI velane ropajo. te dayAvelane vinayarUpI vAri eTale pANIthI siMcana karatAM tenA upara guru pratye bhaktibhAva pragaTavArUpa phUla UgI nIkaLaze. 54555 abheda bhAve bhaktinuM phaLa Ave nirvANa, tethI sukha anaMtanuM mULa che dayA, pramANa. 46 artha - te bhakti jo abhedabhAve thaI parAbhaktinuM rUpa leze to tenuM phaLa avazya nirvAnna eTale mokSa Avaze. tethI anaMtasukhanuM mULa e dayAtharya che, ema tuM pramALabhUta mAna. // 4 // gaNa sau prANI Atmavat maitrIbhAvanA bhAva; yathAzakti upakAra kara, dayA dilamAM lAva. 47 29 artha = dayAbhAvane dilamAM lAvI sarva prANIone potAnA AtmA samAna jANa, sarva prANIo pratye maitrIbhAvanA bhAva ane yathAzakti sarva jIvono upakAra karavAmAM pravRtta dhA. 047nA apakArI-aparArthInuM bUruM na ciMtava kAMya; bhaluM, bhUMDuM karanAranuM ciMtavanuM manamAMya. 48 artha ::- tAro apakAra karanAra evA aparAdhInuM paNa kAMI bUruM na ciMtava. paNa tethI viparIta tAruM bhUMDu karanAranuM paNa tArA manamAM bhaluM ja ciMtava. 48 // dveSa na kara, dAkhava nahIM vartana beparavAI, karmaroga tene pIThe, sevAlAyaka' bhAI. 49 artha :- tAruM bhUMDuM karanAra pratye dveSa na kara ke tenA pratye tAru beparavAIvALuM vartana paNa dAkhava nahIM. kAraNa te bicArAne karmaroga pIDI rahyo che. mATe he bhAI! te sevAne lAyaka che arthAt dayA karavAne lAyaka che; paNa te dveSa karavAne yogya nathI. 49nA sudayA dharma parama kahyo, gaThana tharmano marma, samajIne je sevaze te leze ziva-zarma. 50 artha :- sudayA eTale samajaNapUrvaka dayA pALavI tene paramadharma kahyo che. e gahana dharmano marma che. je A dayAnA gahana svarUpane samajI tenuM pAlana karaze te jIva ziva-zarma eTale mokSanI sukhazAMtine pAmaze emAM koI saMdeha nathI. / / 50 / / koTi graMtha je kahyuM, 'mahAbhArate' sAra'parapIDA tyAM pApa che, puNya ja paropakAra.'51 artha :- karoDo graMthomAM kahyuM che. temaja 'mahAbhArata'no paNa A sAra che ke pa2ne pIDA ApavI -- te pApa che ane para jIvono upakAra karavo e ja puNya che. 51 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 pApapuNyathI para rahI zuddha bhAvanI vAta, guru-gamathI te jANatAM nija-para-hita sAkSAt. para artha - have pApa ane puNyathI paNa para eTale zreSTha evI je zuddha bhAvanI vAta che te zrI gurugamathI jarUra jANI levI, kAraNa temAM nija ane para banne jIvonuM sAkSAt hita samAyeluM che. kemake pote svarUpamAM samAI javAthI pratidina tenA dvArA thatI asaMkhya jIvonI hiMsA aTakI jAya che. tethI potAnuM hita karatAM temAM paranuM hita saheje thaI jAya che. te gurugamane pAmavA sAcA sadgurunI prathama zogha karavI. ane te maLI AvyuM zuddha dayAtharmanuM temanI AjJAe pAlana karavuM. tethI samyakdarzana pAmI jIva zAzvata sukhasvarUpa evA mokSalakSmIno adhikArI thaze. uparokta gAthAo vaDe dayAgharma e ja sarvotkRSTa gharma che ema pramANa sahita spaSTa samajAvyuM. pa2AA. sAcAdeva, guru, gharmanI zraddhA karIne have zuM karavuM? to ke sAcuM brAhmaNapaNuM pragaTAvavuM. sAcuM brAhmaNapaNuM kone kahevAya? to ke brahma eTale AtmAmAM ramaNatA karavI te sAcuM-brAhmaNapaNuM. e ja munipaNuM che. prathama bhagavaMto munirmanI dezanA Ape che. tevI yogyatA na hoya to zrAvakagharma aMgIkAra karavAno bhagavAnano upadeza che. mATe A pAThamAM prathama sAcA muni arthAta sAcA brAhmaNapaNA saMbaMdhIno vistArathI bogha karavAmAM Ave che : sAcuM brAhmaNapaNuM (anurupa) brAhmaNo, zramaNo, bhikSu, nirgunho nAma cAra e, brahmajJAnI susAdhunAM, sAcA brAhmaNa ghAra te. 1 artha - brAhmaNo eTale brahmamAM ramanArA, zramaNo eTale munio, bhikSu eTale bhikSA vaDe jIvana calAvanArA munio ane nigraMtho eTale jemanI mithyAtvarUpI graMthI arthAt gAMTha gaLI gaI che te. e cAreya nAma brahmajJAnI kahetA AtmajJAnI sAcA sAdhupuruSonA che. te brahmamAM eTale AtmAmAM ramanArA hovAthI sAcA brAhmaNa che ema jANavuM. ||1aaaa. lakSaNo zAstranAM sAcAM, sAcAM brAhmaNanAM suNo, bIjA aMge vire bhAkhyA sAcA brAhmaNanA guNo - 2 artha - zAstramAM kahelA sAcA brAhmaNanA sAcA lakSaNo sAMbhaLo ke je zrI mahAvIra bhagavaMte dvAdazAMgInA bIjA aMga "sUtrakatAMgasUtra'mAM upadezyA che. te lakSaNo nIce pramANe che - pArA pApakarmo baghAM tyAge, rAga ne dveSathI haThe, jhaghaDA je macAve nA, achatA doSa nA kathe. 3 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 1 = artha :-- je sAcuM brAhmaNapaNuM dharAve che te hiMsA, jATha, corI, abrahma ane parigraha Adi sarva pAponA tyAgI hoya, rAgadveSathI pAchA haThavAnA kramamAM hoya, tathA ajJAnInI jema je jhaghaDA kare nahIM temaja bIjA arthanA doSanI kathanI kare nahIM. chidro zodhe guNo dekhI, tevuM paeNzunya nA kare, haMsa zA guNagrAhI te, koInA doSa nA vaDhe, 4 artha :-- je 52nA guNo dekhI temAM chidra zoghI paizunya eTale tenI cADI cugalI karatA nathI. temaja haMsa samAna guNagrAhI hovAthI koInA doSa paNa kahetA nathI. jema haMsa dUdha ane pANI eka hovA chatAM temAMthI dUdha dUdha grahaNa karI pANIne choDI de che. tema je guNagrAhI che te bIjAnAM doSa bhaNI dRSTi na karatAM temAM je guNa hoya te grahaNa karI le che. / / 4 / pArakI nA kare nindA, rati-ati nA vahe, jUThThuM bole na mAyAthI, asatya mata nA grahe. 5 artha :-- je pArakI eTale bIjAnI niMdA karatA nathI, rita-arita eTale gamavA-aNagamavAnA pravAhamAM vahetA nathI, mAyAthI jUThuM bolatA nathI. temaja khoTA matanI pakaDa rAkhatA nathI. 'AtmA che' ema je jANe, 'nitya che' ema mAnato, 'kartA che' karmano pote, 'bhoktA che'nija karmano. 6 artha :-- je prathama pada 'AtmA che' ema jANe, ane bIjuM pada 'AtmA nitya che' ema mAne che, temaja trIjuM pada 'AtmA karmano kartA che' ane cothuM pada 'AtmA bhoktA che" ema pote ja potAnA karmano kartA bhoktA te yathArtha jANe ane mAne che. to 'mokSa che' ema te mAne, 'mokSa-upAya' sAghato, sthAnako cha vicArI A, zraddhA durlabha dhArato. 7 artha :-- je pAMcamuM pada "mokSapada" che ema mAnI, chaThThuM pada je 'mokSano upAya che' tene sAghavA prayatnazIla che. ema cha padanA sthAnakone vicArI je durlabha evI AtmazraddhAne dhAraNa karela che. nA darzano sarva (SaT) saMkSepe A SaT sthAnakathI grahe, sAco brAhmaNa te jANo, zraddhA sarvoparI lahe. 8 artha :-- A SaTa eTale cha pada sthAnakothI je chae darzana eTale vedAMtAdi sarva dharmone saMkSepathI syAdvAda vaDe samaje tene sAco brAhmaNa jANavo; ane te ja sarvopari sAcI zraddhAne dhAraNa kare che. TA yatnAthI vartavuM te ne samiti-gupti te ghare, ja jJAna, darzana, cAritra, AtmArthe varSI Adare. 9 artha :- je yatnApUrvaka varte che. temaja pAMca samiti ane traNa guptine dhAraNa kare che tathA potAnA = AtmAnA arthe je jJAna, darzana, cAritrarUpa dharmane Acare che. / / 9 / / sadA saMyamamAM yatna kare, TALI kaSAyane, duSTa pratye ya krothI nA, mAnI nA tapathI bane. 10 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - je cAreya kaSAya bhAvone TALIne sadA saMyamamAM vartavAno yatna kare che. duSTa vartana karanAra pratye paNa jene krogha nathI, temaja ghaNuM tapa karavA chatAM paNa jemAM mAnano praveza nathI. II10nA mAyA, lobha kare dUra, nirjarA satya sAghato, te brAhmaNa, bhaNe jJAnI, pote tare ya tArato. 11 artha - je mAyA ane lobha kaSAyane dUra karI karmonI sAcI nirjarA sAthe che. tene jJAnIo sAco brAhmaNa bhaNe che arthAt kahe che. je pote saMsAra samudrathI tare che ane bIjAne paNa tAre che. 11. pALe nave vidhithI , brahmacarya mahAvrata, te ja dvija kharo jANo, AtmAmAM je rahe rata. 12 artha :- je nave vidhithI eTale navavADa sahita brahmacarya mahAvratane pALe che tene kharo dvija eTale brAhmaNa jANo. je sadA AtmAmAM rata eTale lIna rahe che. [12nA uttarAdhyayane jojo, sAcA brAhmaNanI kathA, bhAkhI yajJIya adhyAye, jANavA yogya che tathA. 13 artha - bhagavAna mahAvIrano aMtima upadeza jemAM saMgrahita che evA "uttarAdhyayana' sUtramAM sAcA brAhmaNanI kathA jojo. temAM yajJIya nAmanA adhyAyamAM te bhAkhela che. te ArAdhakoe jANavA yogya che, mATe atre ApIe chIe. te nIce pramANe che. 13nA vArANasI purI viSe pUrve brAhmaNa bhAI be, vijaya ne jayaghoSa cAre veda bhaNela te. 14 artha - vArANasIpurImAM pUrve be brAhmaNa bhAIo vasatA hatA. eka vijaya ane bIjo jayaghoSa nAme hato. atharvaveda, Rgaveda, yajurveda ane sAmaveda e cAreya vedane bhaNelA hatA. ll14 jayaghoSe rdIThI lIlA mRtyunI nirdIne tIre, deDako sApanA mukhe vedanA-rava jyAM kare; 15 artha :- ekavAra jayaghoSa brAhmaNe nadInA kinAre mRtyunI lIlA joI. tyAM sApanA mukhamAM pakaDAyelo deDako vedanAthI rava eTale avAja karato hato. 15nA noLiyo eka tyAM AvI sApane pakaDe, are! te dekhIne jayaghoSa vairAgya uramAM bhare. 16 artha :- tyAM vaLI eka noLiye AvIne sApane potAnA mukhamAM pakaDI lIdho.are! A badhA mRtyunI dADhamAM sapaDAyelA che, tene joI jayaghoSanA hRdayamAM vairAgya utpanna thayo ane vicAravA lAgyo. ||16nA are! mRtyu peMThe lAgyuM, koIne nahi mUkaze; mAyAmAM je bhame bhUlI, Atmahita ja cUkaze. 17 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 3 artha :- are! A mRtyu baghAnI pAchaLa lAgela che, te koIne paNa choDaze nahIM. chatAM mohamAyAmAM potAnI jAtane bhUlI saMsAramAM je bhamyA karaze te prANIo potAnA Atmahitane ja cUkI jaze. kALarUpI magaramacchanA moDhAmAM beThelo che. te kyAre moTuM dabAvI deze tenI khabara nathI. mATe mRtyu Ave te pahelA Atmahita karI levuM. /1LA "janma, mRtyu jarA duHkho dIThAM saMsAramAM mahA, koI saMpUrNa sukhI nA, to zuM tyAM rAcavuM, ahA!" 18 artha - jyAM mahAna duHkhanA hetu evA janma, jarA ane mRtyu saMsAramAM pratyakSa dekhAya che, jyAM koI saMpUrNa sukhI nathI tevA saMsAramAM aho! moha karIne zuM rAcavuM. evo vairAgyabhAva nadI kinAre mRtyunI lIlA joI jayaghoSa brAhmaNane utpanna thayo. 18aaaa guru sAcA kane dIkSA jayaghoSe lIMthI bhalI; mahAvratorRpI yajJo kare sanzAstra sAMbhaLI. 19 artha :-- tethI sAcA AtmajJAnI guru pAse jaIne jayaghoSa brAhmaNe bhalI eTale AtmAne kalyANakArI evI dIkSA grahaNa karI. tathA sanzAstrone sAMbhaLI paMca mahAvratarUpI sAco yajJa karavA lAgyA. ||19o indriyone viSayothI vArI saMyamasajja te mokSamArge pravarte che, tIrtha jaMgama rUpa te. 20 artha :- pAMce indriyone potAnA viSayothI nivArI saMyamasajja eTale saMyama pALavAmAM sajja banI mokSamArge pravarte che, evA zrI jayaghoSa muni have jaMgama eTale hAlatAcAlatA tIrtharUpa banyA. 20NA vArANasI purImAM te vihAra karatAM gayA, gAma bahAra udyAne yAcIne sthaLa UtaryA. 21 artha - ekavAra te vihAra karatA potAnI vArANasIpurImAM gayA ane gAma bahAra udyAnamAM rahevA mATenuM sthaLa yAcIne eTale pUchIne tyAM UtaryA. ra1AA. eka mAsa anAhArI tapanA zubha pAraNe, bhikSArthe cAlatA AvyA vijayaghoSa bAraNe. 22 artha - eka mahinAnA anAhArI eTale upavAsa tapanA zubhapAraNAnA divase bhikSA arthe cAlatA te potAnA saMsArIbhAI vijayaghoSane bAraNe AvyA. rarA malina phaeNza bhAIne yativeSe na oLakhe, vijayaghoSa bolyA ke, "bhikSu yajJa na pArakhe? 23 artha - malina che vastra jenA ane kaza che kAyA jenI evA yativeSe eTale aniveSamAM rahelA potAnA bhAIne na oLakhavAthI vijayadhoSa brAhmaNa bolyo ke are bhikSu! A yajJa cAlI rahyo che tene tuM pArakhato nathI? arthAta tenA bhAvane tuM jANato nathI? A23mA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tane bhikSA nahIM ApuM, koI bIje sthaLe jaje; ahIMnI A rasoI to zreSTha brAhmaNa kAja che. 24 artha :- are bhikSa! ahIMthI bIje sthaLe jA. tane bhikSA nahIM ApuM; kemake ahIMnI A rasoI to zreSTha brAhmaNo mATe che. 24 veda-pAraga yajJArthI, jyotiSAMga bhaNela che, gharmajJa, sva-para-trAtA yajJayogya gaNela che." 25 artha:-je vedanA pAragAmI che, yajJanA arthI che, jyotiSanA aMgone bhaNelA che, je gharmajJa eTale gharmatattvane jANavAvALA che, je sva ane paranA trAtA eTale rakSaka che. tevA brAhmaNone A yajJa karavAne yogya gaNela che. 2pA. tajI AhAranI icchA, kAMI ochuM na ANatAM, sAcuM dvijatva darzAvA pUche zAstra-pramANa tyAM 26 artha :- uparokta brAhmaNanI vyAkhyA sAMbhaLI AhAranI icchAne tajI daI, manamAM kAMI paNa ochuM na ANatAM sAcuM dvijatva eTale sAcuM brAhmaNapaNuM darzAvavA mATe zrI jayaghoSa muni tyAM zAstranuM pramANa pUchavA lAgyA. 26 he! brAhmaNa, kaho zuM che vedanuM mukha, yajJanuM? nakSatronuM kaho mukha, gharmonuM vaLI mukha zuM? 27 artha - he brAhmaNa ! kaho vedanuM mukha zuM che? tathA yajJa ane nakSatronuM mukha zuM? temaja gharmonuM mukha zuM che? arthAt veda, yajJa, jyotiSa ane gharmazAstra e cAreyamAM kharekhara mukha eTale mukhya zuM che? te kaho. pAraNA kare uddhAra potAno, anyane vaLI tAravA, samartha koNa che evA? icchuM chuM huMya jANavA. 28 artha :- je potAno uddhAra kare ane anyane paNa tAravA samartha che evA mahAtmA puruSa koNa che? tene jANavA huM paNa icchuM chuM. 28 vijayaghoSa bolAve AvelA vipra paMDito, kahI prazno baghAne te prere : "praznottaro vado'. 29 artha :- ema sAMbhaLI vijayadhoSa potAne tyAM Avela brAhmaNa paMDitone bolAvI badhAne uparanA prazno kahI tenA uttaro ApavA preraNA karI. 29 koI samartha nA jotAM vInave te ja munine, hAtha joDI baghA vipro, "yo jo uttara suNIe."30 artha :- brAhmaNomAMthI uttara ApavA koI samartha nahIM jotAM te ja brAhmaNo hAtha joDIne kahevA lAgyA ke he muni! jo Ano uttara Apo to ame paNa sAMbhaLIe. ||30nA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 5 sAdhu bolyA "suNo, mukha vedonuM agnihotra che, yajJArthI mukha yajJonuM, nakSatramukha caMdra che. 31 artha - tyAre zrI jayaghoSa sAdhu bolyA ke sAMbhaLo. vedomAM mukhya agnihotra che. yajJomAM mukhya yajJArthI che ane nakSatromAM mukhya caMdramA che. 31 RSabhadeva che mukha gharmonuM; deva-deva te, tAre, tare; na vipro ko yajJavAdI gaNAya che. 32 artha - sarva gharmomAM mukhya zrI RSabhadeva che. devonA deva che ke je bIjAne tAre ane pote paNa tare. paNa vipra eTale brAhmaNa nAma gharAvA mAtrathI te kaMI yajJavAdI gaNAya nahIM. 32aaaa rAkhathI agni bhArelA jevA vedAdi gokhatA, tapasvI toya ajJAnI mokSamArga na dekhatA. 33 artha :- rAkhathI bhArelo eTale DhAMkelo evo agni sAkSAtu hovA chatAM jema te dekhAto nathI. tema veda Adine gokhatA ke tapasvI nAma gharAvatA chatAM paNa te ajJAnIne sAco mokSamArga dekhAto nathI. [33. sAcA brAhmaNanA guNo kahyA kuzaLa jJAnIe, te kahuM sAMbhaLo sarva jANIne ura ghArIe - 34 artha:- sAcA brAhmaNanA eTale sAcA AtmajJAnI mahAtmAnA guNo kuzaLa evA jJAnI puruSoe kahyAM che te kahuM chuM te sarva sAMbhaLo. sAMbhaLIne, jANIne te guNone hRdayamAM ghAraNa karo. 34 "AvelAmAM na Asakti, jatAmAM zoka nA kare, rame je Arya-vANImAM, hema-nirmaLatA ghare. 35 artha - koI vastunI prAptimAM jene Asakti nathI, koI vastu jatI rahevAthI tene zoka nathI, paNa je hamezAM AryavANImAM eTale mahApuruSonI vANImAM rame che; temaja je hema eTale sonA jevI zuddha Atma nirmaLatAne ghAraNa karIne jIvavAmAM ja potAnuM hita mAne che. //rUpA rAga-dveSa-bhayAtIta, tapasvI, kRzakAya che, vratI, mAMsAdinA tyAgI, ghIra indriyanigrahe. 36 artha - rAga, dveSanA bhayathI je dUra che, tapasvI che, jenI kAyA tapa vaDe kuza thaI che, je vratI che, mAMsa madirA vagere sasa vyasananA tyAgI che tathA indriyanigraha karavAthI je sadA dhairyavAna che. //36aaaa. jANe jIvo viSe jhAjhuM, hiMsA trivida nA kare, hAsyathI ke bhaye lobhe asatya te na uccare. 37 artha - je jIvo viSe ghaNuM jANe che arthAt pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati temaja trasakAyamAM kayA kyA jIvo rahelA che te sarva jANe che. tethI trividha eTale mana vacana kAyAthI hiMsA karatA nathI arthAt je ahiMsA vratanA ghAraka che. temaja hAsyathI ke bhayathI ke lobhathI jeo asatya vacanano uccAra karatA nathI arthAt je satya mahAvratane pALanArA che. [3LA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ApyA vinA na le kAMI sajIva nirjIva kadI, devo-pazu-manuSyozuM maithuna sevato nathI. 38 bhAvArtha - je ApyA vinA kadI kAMI sajIva ke nirjIva vastune letA nathI. arthAta je acorya mahAvratanA ghAraka che. temaja devo, pazu ke manuSyo sAthe maithuna sevana karatA nathI arthAta navavigha akhaMDa brahmacaryanA je pAlanahAra che. 38aaaa. pANImAM paMkajo jevo alipta kAma-bhogathI, nA gRhI nA rase lubdha, bhikSA-jIvI suyogathI. 39 artha - pANImAM rahetA chatAM paMkajo eTale kamaLo jema asparzAyelA rahe che tema e mahAtmAo jagatamAM rahetA chatAM kAmabhogathI sadA alipta rahe che. gRhI eTale gharamAM je mamatA vagaranA che, temaja bhojanarasamAM paNa lubdhatA vinAnA che. mAtra bhikSA jIvI eTale bhikSA laIne jIvanAra che ane te paNa suyogathI eTale betAlIza doSa rahita prAsuka AhAra maLe to ja lenAra che. 39thA akiMcana, na saMsarga gRhasthono karyA kare, saMbaMdho pUrvanA choDI Asakti pharI nA ghare. 40 artha - akiMcana eTale je parigraha rahita che. je gRhasthono saMsarga eTale samAgama karyA karatA nathI. pUrvanA sagA saMbaMdhIo ke kuTuMbIone ekavAra choDI dIdhA pachI pharIthI te pratye AsaktibhAva gharAvatA nathI, arthAt zuddha rIte je parigrahatyAga mahAvratanA ghAraka che te ja sAcA brAhmaNa che. 40nA pazuo mArI homyAnuM yajJamAM pApakarma je, bacAve pApIne kyAMthI? che nA zarama karmane.41 artha -pazuone mArI yajJamAM homyAnuM je pApakarma che te pApIne arthAt yajJArthIne janma jarA maraNathI kyAMthI bacAvI zake, kemake karmone koI zarama nathI. je pApakarma karaze te duHkhI thaze evo karmano niyama che. 41aaaa sAdhu nA mAtra mUMDAvya, brAhmaNa praNave nahIM; mAtra valkalaveze nA tApaso, vanamAM rahI-42 artha - mAtra muMDana karAvavAthI sAdhu kahevAya nahIM. praNava eTale uOMkAra maMtrano jApa karavAthI kaMI sAco brAhmaNa thAya nahIM. vanamAM rahIne mAtra valkala eTale jhADanI chAla ke pAMdaDAnA vastra paheravAthI kiMI tApasa kahevAya nahIM. 4rA muninA bAhya cihnothI; paraMtu pUjya che guNo; sAdhu to samatA sAthya, brahmacarya ja brAhmaNo. 43 artha :- uparokta bAhya cito mAtrathI muni thAya nahIM. paNa muni to tenA guNothI gaNAya che ane guNo ja sarvatra pUjya che. jema samatAne sAdhya karavAthI sAcuM sAdhupaNuM Ave che tema brahmacarya ghAraNa karavAthI ja sAcuM brAhmaNapaNuM pragaTe che. 43aa. AtmajJAne muni mAno, tApaso tapa AdaryuM, karmathI brAhmaNAdi che, dvija saMskAra saMgharyo. 44 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 7 artha - jyAM AtmajJAna che tyAM munipaNuM mAno. AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya" -zrImad rAjacaMdra tapa AcaravAthI tApasa kahevAya che. tema karmathI eTale potAnA uttama kAryathI sAcuM brAhmaNapaNuM pragaTe che. temaja dvija nAma paNa uttama saMskArane saMgharavAthI yathArtha kahevAya che. 44 jJAnIoe kahelA A spaSTa guNe ja snAtaka, sAco brAhmaNa, mAhaNa, karmathI mukta sAghaka. 45 artha - jJAnI puruSoe kahelA A spaSTa guNo meLavye ja te snAtaka kahevAya. arthAt teno abhyAsa pUro thayo gaNAya. sAco brAhmaNa te ja che ke je mAhaNa che arthAt koIne paNa mana vacana kAyAthI haNato nathI, tathA je navIna karma karavAthI mukta che; tene sAco sAdhaka jANavo. 4pAA dvijottama kahyo te je samartha tara, tAravA; janmathI brAhmaNo mAno Atmahita visAravA."46 artha - tene ja uttama dvija eTale brAhmaNa paNa kahyo ke je svayaM saMsArasamudrathI tarI bIjAne tAravA samartha che. paNa brAhmaNakuLamAM janmavAthI sAcA brAhmaNa mAnavA te Atmahitane visAravA jevuM che. tenAthI bIjAnuM hita thaI zake nahIM kemake pote ja AtmakalyANane pAmyo nathI. II46nA jayaghoSamuni-vANI suNIne oLakhe have, vijayaghoSa bhaktithI munine Ama vInaveH 47 artha - jayaghoSa muninI vANI sAMbhaLIne have oLakhI lIdhA ke A to mArA bhAI ja che. tethI vijayaghoSa bhaktithI munine nIce pramANe vinavavA lAgyA. //4nA sAcI brAhmaNatA bothI, sAcA yajJArthI Apa cho, vedavettA tame sAcA, jyotiSAMga pravINa cho. 48 artha - he bhAI! Ape amane sAcuM brAhmaNapaNuM kone kahevuM teno bodha Apyo mATe sAcA yajJArthI eTale karmone bALI nAkhavArUpa sAco yajJa karanAra to Apa ja cho. vedanA marmane jANanAra sAcA vedavettA paNa tame ja cho. temaja jyotiSAMga eTale jyotiSanA aMgane jANavAmAM paNa tame ja pravINa cho. 48. gharmano pAra pAmyA cho, tame uddhAranAra cho, bhikSazreSTha, graho bhikSA, kRpAnA karanAra, ho!"49 artha - tame gharmano pAra pAmyA cho, mATe amAro uddhAra karavA samartha cho. tame ja zreSTha bhikSu eTale muni cho, mATe he kRpAnA karanAra! A bhikSAne Apa grahaNa karo. 49aaaa jayaghoSa kahe, "vipra mAre bhikSA na joIe, paraMtu tuM grahI dIkSA, saMsArapaMka ghoI le. 50 artha :- javAbamAM jayaghoSa muni bolyA ke he vipra ! mAre bhikSA joItI nathI. paNa tuM dIkSAne grahaNa karI A saMsArarUpI aMka eTale kicaDane ghoI nAkha. //50nA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 janma-mRtyu-bhaye pUrNa saMsAre bhama, bhAI, nA; bhogecchA baMdhano toDI, abhogI, mukta thA sadA. 51 artha :- janma ane mRtyunA bhayathI pUrNa evA A saMsAramAM he bhAI! have tuM bhama mA, arthAt bhaTakavAnuM mUkI de. bhoganI icchAnA baMghanone toDI abhogI banIne sadA duHkharUpa A saMsArathI have mukta thA. //51aaaa. bhInI mATI taNo goLo bhIMte coTe, na jo TUMko; vairAgI tema coTe nA saMsAre, vAsanA meMko."para artha - bhInI mATIno goLo pheMkavAthI te bhIMte coMTI jAya paNa jo te sUko hoya to coMTe nahIM. tema vairAgI jIva saMsAramAM Asakta thAya nahIM. mATe saMsAranI anAdinI vAsanAne have mUko. | parA vijayaghoSa dIkSA le sAMbhaLI munibogha A; tapasyA-saMyame banne mokSe karmakSaye gayA. pa3 artha :- A pramANe munino bogha sAMbhaLIne vijayaghoSe paNa dIkSA grahaNa karI. banne bhAI tapazcaryA tathA saMyamane samyaka prakAre ArAdhI karmakSaya karIne mokSe paghAryA. ApavA mokSamArga ghare ure, janoIghAra te kharA, nava guNo vinA ghAre gharmalopaka vAnarA. 54 artha :- rAga dveSa jethI kSaya thAya evA sAcA mokSamArgane je hRdayamAM dhAraNa kare te kharA janoIdhArI brAhmaNa jANavA. paNa nava guNo vinA je janoIne ghAraNa kare te gharmano lopa karanAra nara nahIM paNa vAnara sarakhA jANavA. //pa4 "kSamA, vijJAna, saMtoSa adattatyAga, "sakriyA, aSTamULaguNo, tyAga, 'samiti, 'zIla lekhiyA. papa te nava guNo A pramANe che : artha :- (1)kSamA, (2vijJAna, (3saMtoSa (4)adattayAga, (5)sakriyA, aSTamULaguNo : madha, mAMsa, madirA, vaDanA TeTA, pIpaLAnA TeTA, pIMpaLanA TeTA, umaraDA ane aMjIra e ATheyanA tyAgane zrAvakanA mULa guNa kahyA che. (7)tyAga, (8)samiti, ane (9)zIla ene lekhiyA eTale bhegA gaNavAthI nava thayA che. papA yajJopavIta mATe A nave guNo jarUranA, durgatihetu nindI ne hAMsIne pAtra te vinA. 16 artha :- yajJopavIta eTale janoIne ghAraNa karavAvALA mATe upara kahyAM e nava guNo jarUranA che. e guNo vinA janoI ghAraNa karIne sAcuM brAhmaNapaNuM jagatanA jIvone batAvavuM te durgatinuM kAraNa che, temaja niMdA ane hAMsIne pAtra che. pakA sApa pALe vinA maMtra, jaDIbuTTI na jANato, me'mAna mRtyuno thAze; guNo e jaDa-maMtra jo. 57 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) sAcuM brAhmaNapaNuM 3 9 artha - jema koI sApa pALe paNa tene vaza karavAno maMtra jANato nathI athavA te jherane utAranArI jaDIbuTTIne jANato nathI to te koI samaye jhera caDhI javAthI mRtyuno mahemAna thaze. tema upara kahelA navaguNone saMsArarUpI sApanA jherane mAravA mATe jaDIbuTTI ke maMtra samAna jANavA. pagA mahApurANamAM bhAkhyo vistAre adhikAra A; pAMcamA vedamAM vyAse sAtamA parvamAM kahyA - 58 artha - mahApurANa graMthamAM A adhikArane vistArathI kahyo che. temaja pAMcamA vedanA sAtamA parvamAM vyAsajIe paNa sAcA brAhmaNanuM svarUpa varNavyuM che te nIce pramANe - I58aaaa guNo brAhmaNanA jojo: "zIla to zaNagAra che. svAtmatulya gaNe saune dayAnA gharanAra te; 59 artha - sAcA brAhmaNanA guNomAM prathama zIla eTale sadAcAra che. te ja teno zaNagAra arthAt tenI zobhA che. te dayAnA gharanAra hovAthI sarva jIvone potAnA AtmA samAna gaNe che. palA veza vairAgyane poSe; nahIM moha ure ghare; bephikara banIne nA duSTa AcAra Acare. 60 artha - jeno veSa paNa vairAgyane poSe evo hoya che. je mohabhAvane hRdayamAM ghAratA nathI. je zuddha AcAranA baLe bephikara banIne kadI duSTa AcaraNane sevatA nathI. //60aaaa kAmI ne viSayI peThe viSayomAM na lIna te; laMpaTI-kAmIne mukhe strIvArtA suNI nA rIjhe. 61 artha :- kAmI ane viSayI jIvonI peThe pAMca indriyonA viSayomAM lIna rahetA nathI tathA laMpaTI evA kAmInA mukhe strIvArtA sAMbhaLIne je rAjI thatA nathI. II61nA pote strInAM kUMpAdinI nahIM kAmakathA kahe; paraMtu bogha de tethI kAma-krothAdi sau dahe. 62 artha - pote svayaM strInA rUpAdinI kAmakathA kahe nahIM, paNa tethI viparIta evo bodha Ape ke jethI bIjAnA paNa kAma krodhAdi bhAvo baLIne bhasma thaI jAya. karA. zarIra zaNagAre nA, vAhano vApare na te, dayAnA kAraNe cAle, cAlatAM bhUmi nIrakhe. 63 artha :- je zarIrano zaNagAra karatA nathI. vAhanano upayoga karatA nathI; paNa dayAnA kAraNe cAlIne vihAra kare che. temaja cAlatA paNa bhUmine nIrakhe che. I63aaaa kare nA dAtaNo lIlAM, sankriyA saghaLI kare, sAcave brahmacaryAdi : brahmapadavI te ghare. 64 artha :- je lIlA dAtaNo vagere kare nahIM paNa sankriyAo saghaLI kare che. je brahmacaryAdi guNone saMpUrNa sAcave te ja sAcI brahmapadavI eTale AtmajJAnInI padavIne pAme che. 64 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sevavAyogya sarvene A kriyAo sahita jo; te vinA na kriyA-brahma, kuzIlavaMta jANajo. 65 artha :- evA sAcA brAhmaNanA guNonA ghAraka AtmajJAnI mahAtmAo sarvane sevavA yogya che. paNa je brahmanI satu kriyA karatA nathI te nAmadhArI brAhmaNane kuzIlavaMta jANavA. kapAI kriothI, lobhI, ahaMkArI, mamatvI brAhmaNo kadI zIlavAna janone to sevavAyogya te nathI. 66 artha :- krothI. lobhI, ahaMkArI, mamatvI evA nAmaghArI brAhmaNo zIlavAnajanone kadI sevavA yogya nathI. II66aaaa. kula brAhmaNa te jANo A kriyAo rahita je." vedavyAsa muni sAcuM mahAbhAratamAM vide. 67 artha :- upara sankriyAo upadezI che, te kriyAothI rahita evA brAhmaNa kuLamAM janmelA te mAtra kula brAhmaNo jANo. evuM vedavyAsa muni mahAbhAratamAM sAcuM kahe che. kathA manuSyajAti to "jAti-nAmakarmathI eka che; vRttibhede thayA bhedo, caturvarNAdi Teka je. 68 artha - jAti-nAmakarmathI joIe to sarva manuSyajAti eka che. chatAM temAM paNa manuSyonI jAdI judI vRttio hovAnA kAraNe brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra evA cAra varNabheda banyA hatA. 68. tapa kuMta ane jAti kAraNe brAhmaNo gaNo; tapa mRta vinAno te jAti-brAhmaNa nirguNo. 69 artha :- tapa ane zruta eTale zAstrajJAna sahita brAhmaNa jAtimAM janmelAne brAhmaNa jANo. paNa tapa ane zruta vinAno mAtra brAhmaNa jAtimAM janmela brAhmaNa te nirguNI che; te pUjavA yogya nathI. lA. brAhmaNa vrata-saMskAre, kSatriya zastra-ghArave, nyAya vyApArathI vaizya, zudranI nIca vRtti che. 70 artha :- sAco brAhmaNa vrata ane saMskAra ghAraNa karavAthI thAya che. tathA zastra ghAraNa karavAthI kSatriya gaNAya che. nyAyapUrvaka vyApAra karanAra te vaizya eTale vaNika kahevAya che ane nIca che vRtti jenI arthAt jenA AcAra vicAra halakA che te zudranI koTImAM Ave che. //70mA. jinasenasUri bhAkhe evuM mahApurANamAM; sAcI brAhmaNatA sAtho, mAtra janma vakhANa mA. 71 artha:- zrI jinasenasUri mahApurANamAM AvuM bhAkhI gayA che. jethI he bhavyo!sAcA brAhmaNapaNAne sAdhya karo. mAtra brAhmaNakuLamAM janma thavAthI tenA vakhANa karo mA. kemake kuLa brAhmaNapaNAthI kalyANa nathI paNa sAcA brAhmaNanA guNo pragaTAvavAthI ja jIvanuM kalyANa che. [71aaaa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) maitrI Adi cAra bhAvanA 4 1 guNo che yogya pUjAne, veza ke vaya koI nA; AtmaguNo vinA jAgye durguNo guNane gamyA. 72 artha - guNI puruSonA guNo pUjAne yogya che. veSa ke vaya koI pUjAnA kAraNa nathI. AtmAnA vAstavika mULa guNo jJAna darzanAdine jANyA vinA to bIjA guNone paNa durguNo gaNyA che. rA. sujJa to sAnamAM cetI AtmabhAva sudhAratA, jhaverI ratnane jANe parIkSAbuddhi ghAratA. 73 artha :- sujJa puruSo to sAnamAM eTale IzArAmAM samajIne cetI jaI potAnA AtmabhAvone sughArI le che. jema jhaverI potAnI parikSakabuddhi vaDe ratnane zIdhra oLakhI le che tema. I73aaaa kAyAnI zuddhi pANIthI jaLa-jIvo haNAya jyAM; brahmacarya-sutIrthe jA, gharmasnAna gaNAya tyAM. 74 artha - kAyAnI zuddhi pANIthI thAya paNa tyAM jaLakAyanA jIvo haNAya che. mATe brahmacaryarUpI sAcA tIrthamAM jA ke jyAM gharmarUpI jaLamAM snAna karavAthI AtmAnI zuddhi thAya che. II74 agnithI jIvahiMsA che, yajJa to nAmamAtra te; tapa-agni kharo yajJa, kare AtmA pavitra je. 75 artha :- yajJamAM agni saLagAvavAthI jIvonI hiMsA thAya che, tethI te nAmamAtra yajJa che. paNa bAra prakAranA taparUpI agnine saLagAvavo e kharo yajJa che. ke jemAM badhA kamoM baLIne bhasmIbhUta thaI AtmA parama pavitra banI jhaLakI UThe che. evA tArUpI agnivaDe sarva karmane bhasmIbhUta karanAra sAdhakane ja sAco brAhmaNa jANavo. kevaLa brAhmaNakulamAM utpanna thavA mAtrathI sAco brAhmaNa kahevAya nahIM. 75 pAMcamAM pAThamAM sAcuM brAhmaNapaNuM eTale sAcA munipaNA viSe bogha karavAmAM Avyo. te munipaNuM AtmajJAna sahita hoya. AtmajJAnane meLavavA mATe maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyastha evI cAra bhAvanAo bhAvavI joIe. e bhAvanAo bhAvavAthI AtmajJAna meLavavAnI yogyatA prApta thAya che. mATe A pAThamAM cAra bhAvanAonuM varNana karavAmAM Ave che : (6) maitrI Adi cAra bhAvanA (rAga -cAmara-nArAja ne samAnI-pramANIne maLato, kUca gItanI Dhaba) maitrI bhAvanA maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI mahAna che, vairabhAva ghAranAra maitrIno ajANa che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvodha-vivecana bhAga-1 maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI mahAna che. 1 artha :- sarva jIvo pratye maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI mahAna che. paNa jIvo pratye jene vairabhAva che tene maitrIbhAvamAM kevuM sukha raheluM che, teno te ajANa che. sarva jIvo pratye maitrIbhAva eTale premabhAva rAkhanAra manuSya jagatamAM mahAna evI mokSapadavIne pAme che. / / 1 / / 42 svasukhanI spRhA tharI, aneka yatna AdarI, duHkha dUra thAya tema Acare sujANa je. maitrI2 artha :-- jene potAnA AtmAne sukhI karavAnI icchA che, te to aneka prakAre prayatna karIne paNa bIjAnuM duHkha dUra thAya athavA bIjAne mArA vatI duHkha na thAya temaja Acare che. te ja sujANa eTale samyak rIte sukhanA mArgano jANanAra che. / / 2 / / sagAI sarva jIvathI gharI aneka rItathI, bhavo aneka ghArI, jo vicArI sau samAna che. maitrI3 artha :-- jagatamAM rahela sarva jIvo sAthe mAre putrapaNe, pitApaNe, strIpaNe, bhAIpaNe vagere aneka rItathI aneka bhavomAM sagAo thaI cUkI che. jo Avo vicAra karavAmAM Ave to sarva prANIo mATe mana samAna che, kemake sarva jIvo sAthe mAre anekavAra saMbaMdho thaI cUkyAM che. tethI sarva jIvo pratye maitrIbhAva rAkhavo e ja mAre yogya che. ||3|| mAta tAta ko thayA, suputra mitra ko kahyA, pyArI nArI mRtyu pAmI pazu bane pramANa e. maitrI04 artha :- koI jIvo mAtA thayA ke koI pitArUpe thayA, koI putrarUpe avataryA to koI mitrarUpe thayA. tema potAnI priya gaNAtI strI paNa marIne pazupaNe avatare che. to mAre have konA pratye vairabhAva rAkhavo. aneka dRSTAMtothI paNa A vAta pramANabhUta thAya che. mATe sarva jIvo pratye mane maitrIbhAva ja ho, paNa vairabhAva kadI na ho. / / 4 / / krura bhAva kema thAya? prema sarvazuM gharAya, kuTuMba tulya vizva thAya AtmadRSTivAnane. maitrIpa artha :- koI paNa jIvo pratye krurabhAva kema karAya. sarva sAthe premabhAva ja rakhAya evo bhAva AtmadRSTivAnane hoya che. kemake tene mana to AkhuM vizva kuTuMba tulya che. pA trividha tApamAM mujhAya jIva sau saMsAramAMya, saMta kalpadrumAMya zaraNa zItala mAna e. maitrIOM artha :-- saMsAramAM rahelA sau prANIo Adhi, vyAdhi ane upAghimaya trividha tApathI sadA muMjhAya che. te sarva jIvo pratye sadaiva maitrIbhAva rAkhanAra evA saMta puruSonuM zaraNa ja kalpadrumanI zItala chAyA samAna sukharUpa che, ema tuM mAna. sarva jIvo pratye nirvaira buddhi rAkhanAra arthAt sarva jIvo pratye maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI jagatamAM mahAna che. III 'maitrI - sarva jagatanA jIva bhaNI nirvaira buddhi...' zrImad rAjacaMdra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) maitrI Adi cAra bhAvanA 4 3 (2) pramoda bhAvanA pramoda premI-uramAM guNAnurAgarUpamAM, sadaiva dIpa dIpato, jyAM dveSanuM na nAma che. maitrI 7 pramoda-aMzamAtra paNa koIno guNa nIrakhIne romAMcita ullasavA." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.188) artha - pramoda bhAvanA pratye jene sadA prema che tenA hRdayamAM bIjAnA guNAnurAgarUpamAM sadaiva pramoda bhAvano dIpaka dedIpyamAna rahe che, ane tyAM zreSanuM nAma nizAna rahetuM nathI. bIjAnA aMzamAtra guNa joIne tenA romAMca ullasita thAya che. zA. puNya-amI UbharAya mana-vacana-kAyamAMya, tribhuvana saukhyakArI saMta zazI samAna che. maitrI08 artha - pramoda bhAvanAne kAraNe jenA mana vacana kAyAmAM puNyarUpI amRta ubharAya che; arthAt manathI bIjAnA guNo ciMtavI AnaMda pAme che, vacanathI temanA guNagAna kare che tathA kAyA vaDe temanI sevA paNa kare evA tribhuvanamAM sukhane ApanAra saMta puruSo jagatamAM zazI eTale caMdramA samAna AtmazItaLatAne ApanAra che. dA. anyanA guNAMza A giri samA prazaMsatA, praphulla taru kadaMba zA susaMta virala jANa e. maitrI 9 artha - anya puruSonA guNonA aMzane paNa je giri eTale pahADa samAna gaNIne prazaMsA kare, temaja kadaMba eTale kesuDAnA vRkSa samAna bIjAnA guNo joI je praphullita thAya, tevA sAcA saMta puruSo jagatamAM viralA che ema jANo. mATe ja kahyuM ke maitrIbhAva bhAvanAra mAnavI mahAna che. kesuDAnuM vRkSa vasaMtaRtune joI khIlI UThe che. AkhuM jhADa kesarI raMganA phulothI chavAI jAya che. pAna karatA paNa phulo vizeSa hoya che. evuM A virala jhADa che. tema bIjAnA guNo joI praphullita thanAra saMtapuruSo koI viralA che. gAya khAya ghAsa toya dUgha to amRta joya, jaladhimUla jaladanuM phala IkSarasa samAna che. maitrI 10 artha :- gAya ghAsa khAIne paNa te ghAsamAMthI amRta jevuM dUgha banAvI Ape che, tema bIjAnA doSomAMthI paNa guNa grahaNa karavA joIe. athavA jaladhimUla eTale samudra che mULa jenuM evA jalada eTale vAdaLAnuM phaLa paNa IkSarasa eTale zeraDI samAna mIThA jaLane ApanAra thAya che. arthAt samudranuM khAruM pANI je pIvAne lAyaka nathI tevA khArA pANIne paNa vAdaLAo varALarUpa banAvI mIThuM karIne jagatane Ape che. je pANI zeraDInA rasa samAna pIvAne lAyaka bane che. athavA te ja jaLa zeraDImAM jaI sAkara banI mIThA svAdane Ape che. tema game tevA doSI jIvamAMthI paNa pramodabhAvavaDe guNa grahaNa karIne jIvanane amRtamaya banAvI zakAya che. 10 guNagrAhI dattAtraya aneka-guru-guNAlaya, guNaghAma lokatraya guNAnurAgavAnane. maitrI 11 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - guNagrAhI evA dattAtraya nAmanA saMta thaI gayA. jene guNanA ghararUpa aneka guruo karyA hatA. jenAmAMthI guNa grahaNa kare tene potAnA guru mAnatA. guNa pratye che anurAga jene evA guNAnurAgavAnane to traNeya loka guNanA ghAmarUpa che. zrIkRSNa mahAtmAnI ke zrI yudhiSThiranI draSTi paNa evI guNAnurAgavALI hatI. [11aaaa vairAgyadAyI vAdaLI, sujJAna de ravi vaLI; Aje guru aMjana-zaLI to vizvagraMtha-khANa che. maitrI 012 artha - vAdaLI jevo, trivigha tApathI baLatA AtmAne zItaLatA ApanAra vairAgya hoya ane sUrya jevuM prakAza ApanAra jemAM samyajJAna hoya, tene zrI guru aMjana AMjavAnI saLIthI gurugamarUpI aMjana Aje to tene AkhuM vizva graMthanI khANarUpa banI jAya arthAt tenI draSTi pachI jyAM jyAM paDe tyAM tyAM dravyadraSTivaDe sarvamAM guNa ja dekhAya ane pramodabhAva Upaje evo zrI guruno mahimA che. 1rA pramoda eTale guNajJa jIva pratye ullAsapariNAma." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.201) karuNA bhAvanA duHkha dekha pArakuM karuNa ura kaMpatuM, dayA karI sahAya de anukaMpAvAna e. maitrI 13 karuNA-jagatajIvanA duHkha dekhIne anukaMpita thavuM.' zrImad rAjacaMdra (va.pR.188) artha :- bIjAnuM duHkha joIne karuNA bhAvanAvaDe jenuM hRdaya kaMpAyamAna thAya che ane tenA para dayA karIne sahAya Ape te anukaMpAvAna jANavo. 13nA. parahita e ja nija hita samajavuM, ane paraduHkha e potAnuM duHkha samajavuM." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.14) rudhira vahe paruM jhare durgadha mUtra-maLa kare, toya glAni nA ghare zuzraSA-sujANa e. maitrI 14 artha - koInA zarIramAM rudhira eTale lohI vahetuM hoya, paruM jharatuM hoya, ke durgaghamaya maLamUtra karatA hoya, to paNa enI sevA zuzraSA karavAmAM je glAni eTale dugaMchAbhAva lAvatA nathI, tene karuNA bhAvanAnA sAcA sujANa jANavA. evuM nirvicikitsakapaNuM te samyaphaSTinuM eka aMga che../14o. taNAya vIMcha pANImAMya kADhatAM de DaMkha toya, khamI aneka DaMkhane ugAranAra prANa te. maitrI. 15 artha :- pANImAM taNAtA vIMchIne kADhatA anekavAra DaMkha Ape to paNa tenA DaMkhane sahana karIne karuNA bhAvanAvaDe tenA prANane ugAre tene kharo karuNA bhAvano jANanAra samajavo. jema vIMchIne DaMkha mAravAno svabhAva che tema sAcI karuNAne jANanAra paNa potAnI dayA karavAno svabhAva choDato nathI. e enI sAcI mitratAnI mahAnatAnuM pramANa che. [15aaaa dayA sadA dile vase, dveSa nA ure Dase, dila dukhAya Arta dekha, paropakAravAna e. maitrI. 16 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) maitrI Adi cAra bhAvanA 4 5 artha - jenA dilamAM sadA dayAno vAsa che tenA hRdayane dveSarUpI nAga Dasato nathI. bIjAnuM Arta eTale duHkha dekhI jenuM dila dubhAya che te kharA paropakAravAnI che. tenA hRdayamAM sarva jIvo pratye maitrIbhAvanuM pavitra jharaNuM vahyA kare che. ||16nA jIvanataNA saTosaTe anyaduHkha jo maTe, premapaMtha-pAvake ko jhaMpalAya jANa te. maitrI17 artha - jenA hRdayamAM karuNAbhAva bharela che te potAnA jIvanataNA saTosaTa kahetA jIvana nirvAhanI bhIDamAM paNa jo anyanuM duHkha nAza pAmatuM hoya to premapaMtha pAvake arthAt parajIvo pratyenI premamArgarUpI agnimAM potAne jhaMpalAvI de che, arthAtu bIjAnuM bhaluM karavA tatpara thAya che. te ja sAcuM parahita karanAra jANavA. ||1LI duHkhasukha nA gaNe, svadeha miTTa zo bhaNe. sarva sukhI thAya tema kare kRpAvAna je. maitrI18 artha - je kapAvAna puruSo che te potAnA duHkha sukhane gaNatA nathI. potAnA dehane mATI jevo mAne che. bIjA sarva jIvo sukhI kema thAya, e jeno lakSa che. jagatanAjIvo pratye Avo maitrIbhAva gharAvanAra puruSo kharekhara mahAna che. I/18nA karuNA-koIpaNa jIvane janmamaraNathI mukta thavAnuM karavuM." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.201) (4) upekSA bhAvanA zI rIte sukhI thavAya? duHkha dUra kema thAya? e vikalpa jo zakAya to upekSAvAna e. maitrI19 artha - saMsAramAM zI rIte sukhI thavAya? athavA sarva duHkha kema dUra thAya? evA vikalpa jenA samAI gayA, te upekSAvAna che arthAta te madhyastha bhAvanAnA ghAraka che. ||19thA upekSA eTale nispRha bhAve jagatamAM pratibaMghane visArI AtmahitamAM AvavuM." -zrImad rAjacaMdra sahanazIlatA sathAya, nirvikAra citta thAya, priya ke apriya kAMI nathI kSamAvAnane. maitrI 20 artha - jenAmAM sahanazIlatA sadhAyelI che, jenuM citta nirvikAra thayeluM che. jene priya ke apriya kAMI nathI te ja kharo kSamAvAna che. 20nA koI kare stuti ati vA vagove mUDhamati, toya citta nA cale sudRSTi zamavAna te. maitrI 21 artha - jenI koI ati stuti eTale atyaMta prazaMsA kare athavA koI mUDhamati tenA vagovaNA kare toya jenuM citta calAyamAna thAya nahIM te ja sudraSTi eTale sammadraSTi evo zamavAna puruSa che arthAt jenA kaSAyo samAI gayA che. 21aaaa. harSa zoka kema thAya? kAma-krotha baLI jAya, maTe mAna, lobha, mAyA samabhAvavAnane. maitrI. 22 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - samyakudraSTi jIvane harSa zoka kema thAya? kemake jenA kAma krogha baLI gayA che. mAna, lobha ke mAyA jenA maTI gayA che te ja kharA samabhAvavALA che. tethI kharI madhyastha bhAvanAne te ghAraNa karI zake che. 22aa. mAdhyastha ke upekSA-zuddha samadraSTinA baLavIryane yogya thavuM. -zrImad rAjacaMdra (va.pR.188) durgadha gaMdakI bhale, sugandha svAda vA male, kurUpa rUpavaMta sarva sama samajavAnane. maitrI 23 artha:- bhale durgagha ho ke gaMdakI ho athavA sugaMgha ho ke svAdanI prApti ho, kurUpa ho ke rUpavaMta ho, te sarva jene samAna bhAse che te ja kharo samajavAna che arthAt padArthanA vAstivaka svarUpane te yathArtha jANanAro che ane te ja sarva padArtho pratye upekSAbhAva rAkhI zake che. (23nA saMsArI jIva sarva dIna, karmayaMtrane aghIna, bhava-nATake pravINa sAkSI bhAnavAna che. maitrI 24 artha - saMsArI jIvo sarva karmarUpI yaMtrane AdhIna hovAthI dIna eTale garIba jevA che. je bicArA karmone AdhIna hovAthI saMsArarUpI nATakamAM nRtya karavAne mATe jANe pravINa thayelA che. paNa jene AtmAnuM bhAna thayuM che tevA jJAnI puruSo to mAtra sAkSIbhAve A saMsAramAM karmanA udayathI rahelA che. tethI kharI upekSAbhAvanA athavA madhyasthabhAvanAnA te ghAraka che. temane aMtarathI sarva jIvo pratye maitrIbhAva che, mATe te puruSo jagatamAM sarvathI mahAna gaNAya che. rajA upasaMhAra sarva prANI thAva jJAnI tajo pApa-paMkakhANa, AtyaMtika duHkha-hANi bhAve maitrImAna e. maitrI 25 artha - jagatamAM rahelA sarva prANIo pAparUpI aMka eTale kIcaDanI khANa samA viSaya kaSAyane mUkIne jJAnI bano, sarvanA janma, jarA, maraNa ke Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa duHkhanI AtyaMtika eTale saMpUrNapaNe hAni thAo, ema je hRdayamAM bhAve che te jagata jIvothI maitrIbhAva rAkhanAra sAcA mahApuruSa che. rapA guNo mahAna saMtanA virala lokamAM ghaNA, pAmatAM na ko bhaNA, pramoda guNa pramANa e. maitrI26 artha :- traNeya lokamAM mahAna saMtapuruSonA guNo pAmavA ghaNA virala che. jemAM koIpaNa prakAranI maNA arthAtu khAmI nathI, evA mahAnapuruSonA guNo joIne pramodabhAva eTale ullAsabhAva pAmIe to te guNo pAmavAno pramANabhUta eTale yathArtha upAya che. /26aaaa dainya, duHkha dUra thAo, nitya zAMtimAM samAo, koI jIva nA dubhAo, bhAve dayAvAna e. maitrI. 27 artha - jagatamAM jIvonuM dainya eTale dInapaNuM arthAtu garIbAI temaja bIjA paNa sarva duHkho dUra thAo, ane prANIo rAgadveSa ajJAnano bhAva mUkI daI sadA AtmazAMtimAM samAI jAo, koIpaNa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) maitrI Adi cAra bhAvanA 47 jIvanuM mana na dubhAo, evI karuNAbhAvanAne je bhAve che, tene sAco dayAvAna jANavo. razA koI deva-guru niMde, verathI paDI AnaMde, samartha toya khamIbuMde e upekSAvAna che. 28 artha :- koI ajJAnI jIva deva, gurubhagavaMtanI niMdA kare, athavA koI verabhAvathI pIDA ApI. AnaMda mAne; tene nivAravA pote samartha che chatAM AtmavicArathI tene khamIkhUMde te ja kharo upekSAvAna che arthAt te ja sAco madhyastha bhAvanAno ghAraka puruSa che ema jANavuM. 28. madhyasthatA-nirguNI jIva pratye madhyasthatA." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.201) dehabhAva TaLI jatAM, AtmamAM nimajjatAM, saMsAra sau vicAratAM ane bhagavAna e. maitrI 29 artha :- uparokta cAreya yogyatA ApanArI bhAvanAone bhAvatAM jyAre dehabhAva TaLI jAya ane AtmAmAM nimatAM eTale AtmAmAM nimagna thatAM saMsArabhAvanI sarvathA jene vismRti thAya te puruSa bhagavAna bane che. rA. suyogathI zravaNa thAya, durAgraho daMre palAya, vivekadIpa pragaTAya svabhAvathI sujANa e. maitrI-30 artha - evA bhagavAnasvarUpa jJAnI puruSano samyak yoga thAya, tenA boghanuM zravaNa thAya tyAre anAdinA khoTA Agraho dUra thAya che. ane AtmasvabhAvamAMthI vivekarUpI dIpakano prakAza pragaTa thAya che, tene sujANa eTale samyatattvano jANanAra mAnavo. (30 subhAvanA sukArya-hetu durdazAno dhUmaketu, bhavodadhimAMhI setu pAme bhAgyavAna che. maitrI031 artha :- A cAra maitrI, pramoda, kAruNya ane madhyasthatAnI samyabhAvanAo te AtmAnA kalyANarUpa sukArya karavAnA hetu mATe che. je AtmAnI anaMtakALanI ajJAnamaya durdazAne nAza karavA dhUmaketu eTale pUchaDIyA tArA jevI che. temaja bhavodadhi eTale saMsArarUpI samudramAMthI pAra utAravA mATe setu eTale pula samAna che. A bhAvanAone je bhAgyavAna puruSa che te ja pAmI zake. bIjA sAmAnya vyaktinuM gajuM nathI ke je A utkRSTa bhAvanAone bhAvI zake. /31aaaa karmagati vicitra che. niraMtara maitrI, pramoda, karuNA ane upekSA bhAvanA rAkhazo. maitrI eTale sarva jagatathI nirverabuddhi, pramoda eTale koI paNa AtmAnA guNa joI harSa pAmavo, karuNA eTale saMsAratApathI duHkhI AtmAnA duHkhathI anukaMpA pAmavI ane upekSA eTale nispRhabhAve jagatanA pratibaMghane visArI AtmahitamAM AvavuM. e bhAvanAo kalyANamaya ane pAtratA ApanArI che." (va.pR.183) aho!paramakRpALunAtha, sAco mane maLyo sAtha, graho have prabhujIM hAtha, lAgo ekatAna e. maitrI 3ra artha :- aho Azcarya che ke AvA bhayaMkara ThaMDAavasarpiNI kALamAM paNa mane paramakRpALanAthano sAco sAtha maLyo. mATe he prabhujI! have mAro hAtha jhAlo arthAt mane sAcuM mArgadarzana Apo ke jethI huM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 jagatane bhUlI ApanI bhaktimAM ekatAnapaNe lIna thaI jAuM. / / 32 / / 4 8 maitrI Adi cAra bhAvanAonuM saMpUrNa svarUpa jANavA mATe ke sakaLa padArthonuM yathArtha svarUpa jANavA mATe satzAstro ApaNane parama upakArI che. jJAnIpuruSanA virahamAM to te supAtra jIvane saMsArathI taravA mATe parama AghArabhUta che. "AtmAdi astitvanA, je nirupaka zAstra; pratyakSa sadguru yoga nahIM, tyAM AghAra supAtra.'' Atmasiddhi zAstra eka apekSAe jotAM bhagavAnanI pratimA karatAM paNa satzAstrono ApaNA upara parama upakAra che. kAraNa ke bhagavAnanI pratimAnuM mAhAtmya jaNAvanAra paNa te ja che. sAstra kaho ke bhagavAnanI vANI kaho banne eka ja che. evA satzAstronuM parama mAhAtmya che, je AgaLanA pAThamAM vistArathI varNave cheH-- (7) satzAstrano upakAra * ahoho! parama zruta-upakAra! vine zruta parama AdhAra.-dhruva. parama zAMti pAmyA te narane, namuM nitya ullAse; parama zAMtirasa preme pAye, varte te vizvAse. -ahoTho parama zruta-upakAra. 1 artha : ahoho! zruta eTale zAstrono mArA upara parama upakAra che. bhavyAtmAone mokSano mArga batAvanAra dIvA jevA zrutano amane parama AdhAra che. parama eTale utkRSTa AtmazAMtine pAmyA evA zrI paramakRpALu paramAtmAne huM nitya ullAsabhAve namaskAra karuM chuM. je amArA AtmAne parama zAMti Upaje evo jJAnarasa premapUrvaka pAe che. mATe huM sadA temanA vizvAse ja vastuM arthAt te kahe tema ja karuM, temanI AjJAmAM ja mAruM klyANa mAnuM. ahoho ! Azcarya che ke zrutajJAne amArA upara parama upakAra karyo che. / / 1 / / sarjIta zAMta rame chalakAtuM zAMta sarovara jANe, zAMta rasa-hetue sarve 2sa garbhita pramANe ahohora artha :-- zAMtarasudhI chalakAtuM evuM sazruta to jANe zItaLa jaLathI bharela zAMta sarovara hoya tevuM bhAse che. ke je bIjA anekanI tRSA chIpAvavA samartha che. te samruta eTale satzAstromAM mukhya zAMtarasanuM pratipAdana karela che, bIjA paNa temAM vI22sa, hAsyarasa, vibhatsarasa ke zrRMgA22sa AdinuM varNana hoya, paNa te mAtra zAMtarasarUpa auSadhane ApavA mATe 'gola sAthe golI' ApavAnI jema varNavelA che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) sanzAstrano upakAra 4 9 "zAMtarasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasanA hetue jeno samasta upadeza che. sarve rasa zAMtarasagarbhita jemAM varNavyA che, evAM zAstrano paricaya te satkRtano paricaya che." (va.pR.618) //rA trivigha tApathI baLatA jagane sadbhuta zAMti Ape, zAMta hRdayanA ugAro te kaLiyaLa sarve kApe ahoho.3 artha :- Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trivigha tApathI baLatA jagatanA jIvone satkRta parama zAMti ApanAra che. te satkRta mahApuruSonA zAMta hRdayanA udgAro che. tethI saMsArI jIvonA sarve kaLiyaLane eTale pAparUpa maLane kApavA samartha che. ahoho! satkRtano amArA upara parama upakAra che. gAyA saMsAra vAsanA uramAM jene te zuM satya jaNAve? asaMsAragata vANI suNa je te saMsAra haNAve -ahoho 4 artha :- jenA hRdayamAM saMsAranI vAsanAo UbharAI rahI che evA vAsitaboghavAlA nAmaghArI guruo te amane zuM satya tattva jaNAvI zake? paNa jeno saMsArabhAva nAza pAmI gayo che evA mahApuruSonI vANI sAMbhaLavAthI ja amAro saMsArabhAva haNI zakAya; e ja eno sAco upAya che. "asaMsAragata vANIno asvacchaMda pariNAme jyAre AghAra prApta thAya che tyAre te saMsArano AkAra-nirAkAratAne prApta thato jAya che." (va.pR.363) I/4 mahAmohathI mIThA lAge jagajIvone bhogo, kalpita kathA mohIM jana joDe; apathya vaghAre rogo -ahoho05 artha - mahAmoha eTale darzanamohanA kAraNe jagatavAsI jIvone pAMca indriyanA viSayabhoga mIThA lAge che. temAM vaLI mohI puruSo kalpita kathAone joDI te mohamAM vizeSa vRddhi thAya tema kare che. jema apathya bhojana karavAthI rogonI vRddhi thAya che tema mohavAlI kalpita kathAo vAMcavAthI jIvono moharUpI roga vizeSa vRddhi pAme che. zrI banArasIdAse zRMgArarasano graMtha lakhyo hato paNa samayasAra vAMcatA te khoTo lAgavAthI nadImAM pagharAvI dIdho. "nAga Dasyo taba jAnIo, rucikara nIma cavAya; moha Dasyo taba jAnIo, jinavANI na suhAya."ApA ratnadIpa jaI lAvelo nara ratno janane Ape; tema jJAnIjana zabdarana daI duHkha-dAridro kApe ahoho.6 artha - ratnadvIpamAM jaIne ratno lAvelo manuSya jema bIjAne ratno Ape tema jJAnI puruSo zabdaratna eTale bogharUpI bahumUlya ratno daIne jIvonA duHkha dAridrane kApe che. satparuSo dvArA ApelI eka eka zikhAmaNa te bahumUlyavAna ratno karatAM paNa vizeSa che. kemake ratna to eka bhavanA duHkhane kApe paNa sAcI samaja to anaMta bhavanAM anaMta duHkhane kApavA samartha che. kA. jagamAM je je zubha AcAro, suvicAro, upakAro, te satkRta thakI samajI lo aneka puNyaprakAro -ahoho07 artha :- jagatamAM pracalita je muni ke gRhasthanA zubha AcAra tathA viSaya kaSAya kharAba che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0. prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vagerenA suvicAro athavA duHkhI pratye upakAra karavo vagere puNyanA prakAro che te satkRta thakI samajAya che. mATe ahoho! A satkRtano upakAra to jIvanamAM kadI bhulAya tema nathI. zA sanzAstro sAdhunA netro mokSamArga jovAne; zAstrayoga" satraddhALune pramAdamaLa TaLavAne ahoho.8 artha - sAdhupuruSone paNa mokSamArga jovA mATe sanzAstro te divya netra samAna che. tenAthI traNe lokamAM rahelA padArtho jaNAya che. zuM karavAthI narake javAya? zuM karavAthI svarge javAya? tiryaMca kevA bhAva karavAthI thAya? vagere badhu sallAstra jaNAve che. tema sastraddhALu jIvane sanzAstrano yoga thavo te tenA pramAdarUpI maLa TALavAne mATe sat sAghanarUpa che. "jevI rIte aMghakAravALA mahelamAM, hAthamAM dIvo laI baghA padArtho ApaNe joIe chIe, tevI rIte tribhuvanarUpa maMdiramAM pravacanarUpI dIvAvaDe sUkSma, pUla, mUrtika ke amUrtika padArthone dekhIe chIe. pravacanarUpI netravaDe munizvara cetana Adi guNavALA sarva dravyonuM avalokana kare che." (samAdhisopAna pR.233) //TA gurugama viNa sau zAstro zastro, apAtrane duHkhadAyI, supAtrane AghAra parama che guru-virahe sukhadAyI ahoho09 artha :- gurugama vagara sau zAstra zastrarUpa che. "gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che" (va.pR.221) apAtra jIvane te duHkhadAyI che. paNa supAtra jIvane te parama AghArarUpa che. te zAstrone sad gurunA virahamAM pratyakSa satparuSa tulya jANI vAMcatA parama sukhanA ApanAra siddha thayA che. pratyakSa sadguru yoga nahIM, tyAM AghAra supAtra" -zrImad rAjacaMdra ahoho! satkRtano upakAra to kaMI kahyo jAya ema nathI ke je zrI sadguru bhagavaMtanA virahamAM paNa sadguruno bogha ApavA samartha che. InlA sajjana sAthe ati nirjarA satkRtanA svAdhyAye, gharmadhyAnanuM kAraNa satkRta caDhatA adhyavasAye-ahoho.10. artha :- sajjana puruSo satkRtanA svAdhyAyathI caDhatA adhyavasAye eTale caDhatA pariNAmathI atyaMta nirjarAne sAthe che. sadbhUta e gharmadhyAnanuM prabaLa kAraNa che. chaThThA guNasthAnake gharmadhyAna madhyama che. jyAre sAtamA guNasthAnake gharmadhyAnanI utkRSTatA che. ||10nA zukla dhyAnamAM paNa AlaMbana kevaLajJAna sudhI te, sanzAstrone kema visAre hita-icchaka suM-ghI je? ahoho. 11 artha :- AThamA guNasthAnathI zukladhyAnanI zarUAta che. te zukladhyAnamAM paNa satkRtanuM AlaMbana che, ane te cheka bAramA guNasthAnanA aMta sudhI jyAM kevaLajJAna pragaTe che tyAM sudhI satkRtanA Azayano AghAra che. mATe potAnA hita-icchaka evA su-ghI eTale samyak che buddhi jenI evA ArAghano sanzAstrone kema bhUle? na ja bhUle. ahoho! kevaLajJAna pragaTavA sughI paNa jenI jarUra che evA zAstrono amArA upara parama upakAra che. bArame guNasthAnake vartatA AtmAne nididhyAsanarUpa dhyAnamAM zrutajJAna eTale mukhya evAM jJAnInAM vacanono Azaya tyAM AghArabhUta che, evuM pramANa jinamArgane viSe vAraMvAra kahyuM che." (va.pR.455) 11aaaa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) sanzAstrano upakAra 5 1 zravaNa karI jJAnInAM vacano oNva ullAsa gharato, bhinna svarUpe jaDa-cetananI satya pratIti karato -ahoho. 12 artha - jJAnIpuruSanA vacanone sAMbhaLIne ullAsane ghAraNa karato evo jIva jaDa ane cetana banne bhinna bhinna dravya che, tenI satya pratItine pAme che arthAta tene sAcI zraddhA upaje che ke jaDa evA zarIrAdi mArA AtmasvarUpathI sAva bhinna che. jJAnInAM vAkyanA zravaNathI ullAsita thato evo jIva, cetana, jaDane bhinnasvarUpa yathArthapaNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che." (va.pR.642) I/12 yathAsthita anubhava AsvAdI svaapasthiti eNva varato; sanzAstro saguruthI zIkhI zuM zuM jIva na karato? ahoho. 13 artha :- dehathI bhinna AtmAnI sAcI pratIti AvyA pachI yathAsthita eTale jema che tema AtmAnA anubhavane AsvAdI te jIva svarUpasthitine pAme che. "yathAsthita anubhava thavAthI svarUpastha thavA yogya che." (va.pR.142) ema sadgagame zAstronA marmane jANI jIva zuM zuM nathI karato? arthAt sarvotkRSTa evuM mokSapada paNa meLavI le che. [13nA svarRpasthiti para laI Ave che zabda brahma, mRtadevI, darpaNa sama nija rUpa batAvI, alopa thaI jAya evI -ahoho14 artha - aho mRtadevI kevI che? to ke potAnA zabda brahma eTale brahmane batAvanAra evA zabdo vaDe jIvane potAnA zuddha svarUpanI sukharUpa sthiti para laI Ave che, ane pote zarIranuM rUpa batAvanAra evA darpaNa samAna banI AtmAnuM svarUpa batAvIne alopa thaI jAya che. ahoho! A zrutadevIno upakAra to parama adbhuta che ke je jIvane zAzvata sAcA svarUpasukhamAM birAjamAna karI pote alopa thaI jAya che. 14mA zAstra' zabdanI vyutpatti to rakSaNa, zikSaNa" jANo; bhayabhIta jIMvane karma-trAsathI trAtA zAstra pramANo ahoho. 15 artha - "zAstra' zabdanI vyutpatti karIe to teno artha "rakSaNa" ane "zikSaNa thAya che. rakSaNa eTale je khoTA pApa karavAthI bacAvI saMsAranA zoka saMtApathI rakSaNa Ape ane "zikSaNa" eTale je sarva duHkhanA nAzano upAya batAvavA zikSaNa Ape. temaja saMsArathI bhayabhIta evA jIvane Adhi, vyAdhi, upAdhi ke janma, jarA, maraNanA kAraNarUpa karmanA trAsathI bacAvanAra evA trAtA zAstrono ahoho! amArA para anaMta upakAra che. ||15nA. mokSamArga upadeza zAstro, jIvanmuktanI vANI, zravaNa thayuM to mahAbhAgya ArAgho UlaTa ANI -ahoho016 artha - mokSamArgane upadezanArA zAstro te jIvanmukta eTale jIvatA chatAM mukta evA jJAnI puruSonI vANI che. te vANI jo sAMbhaLavAmAM AvI to tamAruM mahAbhAgya samajo. te vANInI UlaTa eTale Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 utsAhapUrvaka ArAdhanA kara arthAt bhagavAnanI vANIne sAMbhaLI, zraddhI te pramANe vartavAno puruSArtha karI to avazya mokSanI prApti thAya. I // 16 // 52 A bhava para bhava banne sudhare tevo gharma batAve, tevA vaktA, zrotA maLatA pUrve sahaja svabhAve ahoho.17 artha :- bhagavAnanI vANI, ApaNane A bhava, parabhava banne sudhare tevo Atmadharma batAve che. tevA vaktA eTale jJAnIpuruSo tathA zrotA eTale temanA boghane sAMbhaLanAra puruSo pUrve arthAt cothA ArAmAM sahaja svabhAve maLI AvatA hatA. ||17mA to paNa tevA yugamAM durlabha aMgIkAra karanArA, vartamAnamAM vartana te zuM? kyAM vaktA, suNanArA?ahoho18 artha :-- to paNa tevA satyugamAM te bhagavAnanA vacanone aMgIkAra karanArA to durlabha ja hatA. = paNa vartamAnamAM to vartananI vAta dUra raho paNa tevA vaktA eTale sAcA AtmajJAnI mahApuruSo ke tenA upadezane bhAvapUrvaka sAMbhaLanArA paNa maLavA muzkela thaI paDyA che. / / 18 / gaphalata-nIMda karI dUra jananI vivekanetra ughADe, hita viSe vartAvI sarve kaSAya zAMta pamADe. ahoho-19 artha :- jJAnIpuruSanA virahamAM paNa mohanI gaphalata nidrAne dUra karI je vivekarUpa netra ughADe tathA jIvane potAnA AtmatimAM lagADI sarva kaSAyabhAvone zAMta pamADe, evI jJAnIpuruSonI vANI che te sadbhAgya vinA kyAMthI sAMbhaLavAmAM Ave. / / 19 / samyak tattvarUpI AtmAno nirNaya jeha karAve, evI saMta puruSanI vANI kyAMthI zravaNe Ave?-ahoho020 artha :- sAta tattvomAM mukhya evuM Atmatattva teno nirNaya karAvI zake evA saMtapuruSonI vANI bhAgya vinA kyAMthI sAMbhaLavAmAM Ave. ahoho ! A zAstro to amArA upara parama upakAra karanAra che; paNa te upakArane pAmavA mATe jIvanI yogyatA joIe. / / 20 / / satzAstro sadgurukRpAthaeN yogya thavA bhaNavAnAM, satpradghA ne sadAcaraNanI dRDhatA pachI devAnAM. "ahoho.21 artha :- satzAstro sadguru bhagavaMtanI kRpAdRSTine pAtra thavA mATe bhaNavAnA che. kemake 'satpuruSonI kRpAdRSTi e ja samyakdarzana che.' zrImad rAjacaMdra satzAstrono abhyAsa thaye te pratye prathama sAcI zraddhA pragaTaze, pachI sadAcaraNamAM dRDhatA eTale sabhyazcAritramAM paNa sthiratA Avaze. ema sazruta vaDe jIvane parama upakAra thAya che. / / 21 / / vidhi-niSedho, baMgha-mokSanI samajaNa zAstra karAve; amuka kALa sudhI tethI te sau sAdhakane bhAve. ahoho 22 artha H- vidhi-niSo eTale A pramANe karavA yogya che ane A pramANe karavAyogya nathI, temaja karmabaMdhano mArga zuM? ane sarva duHkhathI mukta thavAno mArga zuM? tenI samajaNa paNa zAstra Ape che. - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) satzAstrano upakAra mATe te amuka kALa sudhI arthAt chaThThA guNasthAnaka sudhI te sau sAdhaka jIvonA manane game che. ahoho ! sarva sukhanA kAraNabhUta zAstrono upakAra mahAna che. bhavijIvone kalyANa karavAmAM zruta ! parama AdhAra che. sArA * padmanaMdI muni bhAve bhAvanAH ''kadI kleza nahi ghAruM, guruvacana jo ure jAgatuM nitya saukhya denAruM. ahoho 23 artha :-- vagaDAu evA padmanaMdI muni bhAvanA bhAve che ke huM kadI paNa manamAM klezane ghAraNa karIza nahIM. kemake zrI gurunA sauSya eTale sukhane ApanArA evA vacana mArA hRdayamAM sadA jAgRta che. / / 23 / / bhikSA bhale gRhI nA Ape, munijana sneha na rAkhe, nirdhanatAmAM bhale ribAuM, roga zarIre Akhe. ahoho024 artha - mane bhale gRhIjano bhikSA na Ape, munijano paNa mArA pratye sneha na rAkhe, bAhya sAmagrI na maLavArUpa nirdhanatAmAM bhale ribAu, athavA AkhA zarIre roga vyApe to paNa mane guru vacano vaDe sadA zAMti ja raheze. / / 24 / / nagna dekhI mujane jana niMde, hAMsI kare, dhikkAre, muktidAyaka guru-vacanothI zAMti sarva prakAre." ahoho.25 -- artha :-- mane nagna joI koI mArI niMdA kare, hAMsI kare ke dhikkAra Ape to paNa muktine devAvALA evA zrI gurunA vacanAmRtanA pAna thakI mArA hRdayamAM sarva prakAre zAMti ja raheze. / / 25 / / je koI sAcA aMtaHkaraNe satpuruSonI vANI grahaze te to satya pAmaze', 'kahe rAjagurujJAnI. ahoho026 5 3 je koI sAcA hRdayathI satpuruSonI vANIne grahaNa karaze te jarUra satyane pAmaze ema zrImad rAjacaMdra jJAnI guru bhagavaMta upadeze che. "je koI sAcA aMtaHkaraNe satpuruSanA vacanane grahaNa karaze te satyane pAmaze emAM saMzaya nathI." -zrImad rAjacaMdra (va.pR. 004) ||2|| rAgadveSanAM prabaLa nimitto pragaTya kSobha na vyApe, te jJAnInA AtmajJAnano vicAra nirjarA Ape. ahoho027 artha ::- rAgadveSanA prabaLa nimitto maLavA chatAM paNa jenA manamAM kSobha utpanna thato nathI. tevA jJAnIpuruSanA AtmajJAnano vicAra karavA mAtrathI paNa jIvanA ghaNA karmonI nirjarA thAya che. / / 27 / / keLa-thaDe aMdara paDa je satyaMtanA artho paNa tevA, camatkRtirUpa bhAse, nirmaLa jJAna prakAze. ahoho028 artha :- keLanA thaDane aMdarathI tapAsatA paDa upara paDa jAmelA joI camatkArarUpa bhAse che; arthAt eka paDane ukheDatAM bIjuM paDa nikaLe, tene ukheDatA vaLI trIjuM nikaLe, ema TheTha sudhI paDa upara paDa nIkaLyA kare che. tema nirmaLajJAnanA prakAza vaDe samrutanA arthone vicAratAM temAMthI paNa judA judA artho nIkaLyA kare che. / / 28 / / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 satpuruSanA vAkya vAkye anaMta Agama vyApe, mAtra maMtrarUpa zabda paNAnAM bhavaduHkha sarve kApe. ahoho 29 artha -- 'satpuruSanA ekeka vAkyamAM, eka eka zabdamAM, anaMta Agama rahyAM che.' (va.pU.246) satpuruSanA vAkye vAkye anaMta Agama vyApela che. satpuruSe Apela mAtra maMtrarUpa zabda 'sahajAtmasvarUpa paramaguru' ghaNAnA bhavaduHkhane kApavA samartha thayela che. mATe satpuruSanA satkRtano martimA to aparaMpAra che. / / 29 / / viSaya-kaSAye je dina vItyA te to sarve bhUMDA, satzAstronA abhyAse je vIte te dina rUDA. ahoTho 30 artha : viSayakaSAyanA bhAvomAM Aja sudhI je divaso vyatIta thayA te sarve bhUMDA che paNa satzAstronA abhyArsa je divaso vyatIta thaze, te ja rUDA che. 'nathI thayuM. deha viSaya vadhAravA; nathI gharyAM deza parigraha ghAravA.' - zrImad rAjacaMdra (305) satzAstronA svAdhyAye zubha dhyAna viSe mana rAkho, pramAda, pAtaka to jhaTa chUTe, upazama-aIrasa cAkho. ahoho 31 artha :- sAstronA svAghyAya vaDe zubha dhyAnamAM mana rAkho to pramAda ane pAtaka eTale pApothI zIghra chUTakAro thaze ane svAghyAyavaDe kaSAyonuM zamana thavAthI upazamarUpa amRtarasano AsvAda maLaze. / / 31 / / satzAstronA sevana viNa to bhava, tana, bhogAdimAM, vRtti pharatI kadI na aTake, kyAMthI virAga vadhe tyAM?-ahoho.32 artha :-- satzAstronA sevana vinA to bhava eTale saMsAra, tana eTale zarIra ane bhoga eTale pAMca indriyo AdinA viSayomAM pharatI vRtti kadI aTake nahIM. to pachI te pratye vairAgya kyAMthI Avaze? "zAstrane jALa samajanArA bhUla kare che. zAstra eTale zAstApuruSanAM vacano. e vacana samajAvA dRSTi samyak joIe.'" zrImad rAjacaMdra vi.pR.663) II3rA AgamanA abhyAse ujvala sau vyavahAra saghAto, poSAye paramArtha-vicAro, ujvala yaza phelAto. ahoho33 artha - - mahApuruSo dvArA racita Agamano abhyAsa karavAthI athavA AtmajJAnI mahApuruSonA vacanAmRtanA abhyAsathI sau vyavahAra paNa ujvala rIte athavA paramArthane poSe ema sadhAya che. tethI paramArthanA eTale jIvane AtmArtha sAdhavAnA vicAra paNa udbhave che. jenA pariNAme sahaja ujjvala cA paNa jagatamAM phelAya che, te AgamonI racanA mahApuruSoe zA mATe karI che tenuM kAraNa paramakRpALudeva jaNAve che :- "te puruSanAM vacano AgamasvarUpa che, topaNa vAraMvAra potAthI vacanayoganI pravRtti na thAya tethI, tathA niraMtara samAgamano yoga na bane tethI, tathA te vacananuM zravaNa tAdRza smaraNamAM na rahe tethI, temaja keTalAka bhAvonuM svarUpa jANavAmAM parAvartananI jarUra hoya che tethI, ane anuprekSAnuM baLa vRddhi pAmavAne arthe vItarAgazruta, vItarAga zAstra eka baLavAna upakArI sAdhana che; jo ke tevA mahAtmApuruSa dvArA ja Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra' vacanAmRta vacanAmRta vItarAganA, paramazAMtarasa mULa auSagha je bhavaroganAM, kAyarane pratikULa." zrImad rAjacaMdra 'jeNo AtmA jAya teeo sarva jANyuM. -nigraMtha pravacana zrImad rAjacaMdra Azrama agAsa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) sanzAstrano upakAra 5 5 prathama tenuM rahasya jANavuM joIe, pachI vizuddha draSTi thaye mahAtmAnA samAgamanA aMtarAyamAM paNa te zruta baLavAna upakAra kare che, athavA jyAM kevaLa tevA mahAtmAono yoga banI ja zakato nathI, tyAM paNa vizuddha draSTivAnane vItarAgadhruta paramopakArI che, ane te ja arthe thaIne mahatmapuruSoe eka zlokathI mAMDI dvAdazAMgaparyata racanA karI che." (va.pR.778) //33ii. samyajJAna ja uttama ghana che, sRhada zreSTha vicAro, svAdhIna Apasa-saMpadamAM ura-kaMThe zobhana ghAro. ahoho 34 artha - A jagatamAM samyakajJAna ja uttama ghana che. te jJAnavaDe zreSTha vicAro karavA te suhRda eTale sagAM bhAI samAna hitakArI che. te vicAro ane jJAna te svAdhIna ghana che. te samyakajJAna Apatti samaye duHkhamAM garakAva na thavA de, ane saMpatti samaye phulAvA na de evuM che. mATe tene hRdayamAM temaja kaMThe eTale mukhapATha karIne ghArI rAkho. te jJAna vaDe hRdayanI ke kaMThanI zobhA che. mATe tene jarUra ghAraNa karI jIvana ghanya banAvo. 34 jJAna-dAna potAne dejo vaLI saMtAnAdine, koTi ghanathI paNa te aghikuM, haNaze mada Adine. -ahoho 3pa artha - jJAnarUpI dAna potAnA AtmAne dejo. vaLI potAnA saMtAna Adine paNa jJAnadAna ApavuM. te temane karoDonuM ghana ApavA karatA paNa vizeSa che. je temanA mada eTale ahaMkAra Adi doSo haze tene haNI nAkhaze. 3pA zloka, kaDI, lITI ke pada paNa nitya bhaNe je bhAve, te pAraga zAstrono banaze pravacana-bhakti-prabhAve.ahoho 36 artha - eka zloka, kaDI, lITI ke pada paNa je bhAvapUrvaka nitya bhaNaze te puNyAtmA pravacana pratyenI bhaktinA prabhAve sarva zAstromAM pAraMgata banaze. ahoho! satkRtano prabhAva kevo adabhUta che. 36aaaa samyajJAna guruM. Ape te ja parama upakArI, traNe lokamAM tenA sama nahi, hRdaye rAkho ghArI. ahoho037 artha - zrI guru je samyakajJAna eTale sAcI samajaNa Ape te ja parama upakArI che. traNe lokamAM tenA jevI upakAra karanAra koI vastu nathI. mATe zrI guru dvArA Apela samyakajJAnanI draDha zraddhA karIne, hRdayamAM sadA tene ghAraNa karIne rAkho. kadI tenI vismRti na thAya e ja jIvane kalyANakAraka che. "samakitadAyaka guru taNo, pratyupakAra na thAya; bhava koDAkoDI lage, karatAM kroDa upAya." 3NA akhaMDa nizcaya A choDuM to meM AtmArtha ja tyAgyo, kharA upakArInA upakAro oLavanAro pAkyo." -ahoho. 38 artha :- zrI sadguru bhagavaMta samAna traNe lokamAM bIjo koI parama upakAra karanAra nathI. evo akhaMDa nizcaya aMtaramAM rAkhuM. te nizcaya huM choDuM to meM AtmArthano ja tyAga karyo ane kharA upakArI evA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sadguru bhagavaMtanA upakArane oLavanAro huM pAkyo ema mAnIza. 38 ema vicArI kadI kRtaghI banI na guru-guNa loDo, AjJAMkita vinayI bana gurunA, bogha-bIja ura ropo. ahoho39 artha - uparanI gAthA pramANe vicArIne kadI paNa kRtadhrI eTale karelA upakArane oLavanAra banI zrI gurunA guNano lopa karo nahIM. arthAt je guruthI pote jJAna pAmyo, guNo prApta karyA te gurune potAnI moTAI meLavavA kadI gauNa karo nahIM. paNa zrI gurunA vinayapUrvaka AjJAMkita banI, zrI gurue je bogha Apyo hoya te bogharUpI bIja tamArA hRdayamAM ropo arthAtu vAvo ke jethI AgaLa jatAM te samyakajJAnarUpa bIja kevaLajJAnarUpa vRkSa thaIne mokSarUpa phaLane ApanAra thAya. AtmasiddhizAstra" zrI devakaraNajIe AgaLa para avagAhavuM vaghAre hitakArI jANI hAla zrI lallujIne mAtra avagAhavAnuM lakhyuM che; topaNa jo zrI devakaraNajInI vizeSa AkAMkSA hAla rahe to pratyakSa sapuruSa jevo mArA pratye koIe paramopakAra karyo nathI evo akhaMDa nizcaya AtmAmAM lAvI ane A dehanA bhaviSya jIvanamAM paNa te akhaMDa nizcaya choDuM to meM AtmArtha ja tyAgyo ane kharA upakArInA upakArane oLavavAno doSa karyo ema ja jANIza, ane AtmAne puruSano nitya AjJAMkita rahevAmAMja kalyANa che evo bhinnabhAvarahita, lokasaMbaMthI bIjA prakAranI sarve kalpanA choDIne, nizcaya vartAvIne, zrI lallujI muninA sahacArIpaNAmAM e graMtha avagAhavAmAM hAla paNa aDacaNa nathI. ghaNI zaMkAonuM samAghAna thavA yogya che." (va.pR.558) Il39aaaa. parama zAMtarasa-pratipAdaka, je vItarAganI vANI, te satkRta, auSagha uttama, de citta-sthiratA ANI. ahoho 40 artha :- parama zAMtarasa eTale viSaya kaSAyarahita saMpUrNa AtmazAMtino mArga batAvanAra zrI vItarAga puruSonI vANI te satkRta che, ane AtmabhrAntirUpI rogane nAza karanAra te uttama auSagha che tathA caMcaLa evA cittanI sthiratAne paNa ANI ApanAra te ja che. parama zAMta zratanuM manana nitya niyamapUrvaka kartavya che." (va.pR.641) satsamAgamanA abhAve vItarAgakRta, parama zAMtarasa pratipAdaka vItarAgavacanonI anuprekSA vAraMvAra kartavya che. cittastharya mATe te parama auSagha che." -zrImad rAjacaMdra 40 indriya-nigraha saha ArAdho satkRta amRtavelI, zaMkA tarjI, satraddhA pAmI, karajo asaMga-kelI. -ahoho 41 artha - indriya-nigraha eTale viSaya kaSAyamAM jatI vRttine rokI, puruSonI vANIne tame vAMco, vicAro. kemake te satkRta amRtanI vela samAna che. jema vela vRddhi pAme tema jJAna paNa vRddhi pAme che. mATe te samyakajJAna vaDe zaMkAone tajI daI saRddhAne pAmI, AtmAnA asaMga svarUpamAM kelI karajo arthAtu ramaNatA karajo. ahoho! satkRtano parama upakAra che ke je AtmAnA parama asaMga zuddha svarUpane paNa meLavI Ape che. "indriyonA nigrahapUrvaka satsamAgama ane sadbhuta upAsanIya che." (va.pR.939) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) sanzAstrano upakAra 5 7 "parama zAMta kRtanA vicAramAM indriyanigrahapUrvaka AtmapravRtti rAkhavAmAM svarUpasthiratA apUrvapaNe pragaTe che." (va.pR.640) //41| upazama svaphaeNpa jinAgamanuM, upadezaka upazamavaMtA, upazama arthe upadezyAM, upazama AtmArtha gaItA. ahoho042 artha - jina Agama che te upazama svarUpa che, arthAtu kaSAyanuM upazamana karAvanAra che. e jina AgamanA upadezaka puruSo paNa upazamavaMta che, arthAt jenA kaSAyo saMpUrNa zAMta thaI gayA che. te puruSoe bIjA jIvonA kaSAyo paNa upazama pAme te arthe A graMthomAM upadeza Apyo che. kemake kaSAyabhAvone upazamAvavA ene ja jJAnI puruSoe AtmArtha gaNyo che. jinAgama che te upazamasvarUpa che. upazamasvarUpa evA puruSoe upazamane arthe te prarUpyAM che. upadezyAM che. te upazama AtmArthe che, anya koI prayojana arthe nathI." (va.pR.331) //4rA AtmArthe jo nA ArAdhyAM vAcana-zravaNa nakAmuM, ArjevikA, kIrti, mada mATe sAdhe baMghana sAmuM. ahoho 43 artha - AtmAnA kalyANa arthe jina AgamanuM ArAghana karavAmAM na AvyuM to te graMthonuM vAMcana zravaNa nakAmuM che. AjivikA arthe ke kIrti eTale mAna meLavavA mATe athavA te zAstrono abhyAsa karI mada eTale ahaMkAra vadhAravAmAM teno geraupayoga karyo to te zAstro tene sAmA karmabaMgha karAvanAra thaze arthAt te zAstro tene zastrarUpa thaI pariNamaze. "AtmArthamAM jo tenuM ArAghana karavAmAM na AvyuM, to te jinAgamanuM zravaNa, vAMcana niSphaLarUpa che; e vArtA amane to niHsaMdeha yathArtha lAge che." (va.pR.331) 43. cAra veda sama jina-Agama paNa cAra bhedaphaeNpa jANo, caraNa, karaNa ne dravya, prathama-e anuyogo ura ANo. ahoho 44 artha :- vedAMta gharmamAM jema Rgaveda, yajurvaveda, atharvaveda ane sAmaveda ema cAra veda pracalita che. tema jaina gharmamAM paNa jina AgamanA cAra bheda che. te caraNAnuyoga, karaNAnuyoga, dravyAnuyoga ane prathamAnuyoga che. teno bhAva hRdayamAM samajavA prayatna karo. kemake AzcaryakAraka evuM potAnuM svarUpa te A sadbhuta vaDe jIvane prApta thAya che. upadezanA cAra mukhya prakAra che : (1) dravyAnuyoga. (2) caraNAnuyoga. (3) gaNitAnuyoga. (4) gharmakathAnuyoga." (1) lokane viSe rahelAM dravyo, tenAM svarUpa, tenA guNa, tharma, hetu, ahetu, paryAyAdi anaMta anaMta prakAre che, tenuM jemAM varNana che te "dravyAnuyoga." (2) A dravyAnuyoganuM svarUpa samajAyA pachI kema cAlavuM te saMbaMghInuM varNana te "caraNAnuyoga." (3) dravyAnuyoga tathA caraNAnuyogathI tenI gaNatarInuM pramANa, tathA lokane viSe rahelA padArtha, bhAvo, kSetra, kALAdinI gaNatarInA pramANanI je vAta te "gaNitAnuyoga." (4) sapuruSonAM gharmacaritranI kathAo ke jeno ghaDo laI jIvane paDatAM avalaMbanakArI thaI pariName Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 te "gharmakathAnuyoga.' (va.pR.755) "upara jaNAvela cAra anuyoganuM tathA tenA sUkSma bhAvonuM je svarUpa, te jIve vAraMvAra vicAravA yogya che, jANavA yogya che. te pariNAme nirjarAno hetu thAya che, vA nirjarA thAya che. cittanI sthiratA karavA mATe saghaLuM kahevAmAM AvyuM che; kAraNa ke e sUkSmamAM sUkSma svarUpa jIve jo kAMI jANyuM hoya to tene vAste vAraMvAra vicAra karavAnuM bane che; ane tevA vicArathI jIvanI bAhyavRtti nahIM thatAM aMdaranI aMdara vicAratAM sudhI samAyelI rahe che." -vyAkhyAnasAra - 1 (va.pR.756) 44 kaSAya TaLe prathamAnuyoge, pramAda caraNe TALo, jaDa jevuM mana jagADavA, karuNAnuMyoga vALo. -ahoho045 artha - prathamAnuyoga eTale gharmakathAnuyoga vaDe jIvanA kaSAyabhAvone TALI zakAya che. mahAna zatru evA pramAdane TALavA caraNAnuyoga hitakArI che. jaDa jevA thayelA manane jagADavA mATe karaNAnuyoga kalyANakArI che. 4pA AtmAdi tattvono nirNaya ho dravyAnuyoge, citta niHzaMka haze to phaLaze yatno mokSa-prayoge.ahoho046 artha - AtmA che, te nitya che vagere tattvono nirNaya karavA mATe dravyAnuyoga parama upakArI che. jIva ajIvAdi tattvonA nirNayamAM citta niHzaMka haze to ja mokSa mATe karelA prayatno phaLIbhUta thaze; nahiM to nahiM thAya. "mana jo zaMkAzIla thaI gayuM hoya to "dravyAnuyoga' vicAravo yogya che; pramAdI thaI gayuM hoya to "caraNakaraNAnuyoga" vicAravo yogya che; ane kaSAyI thaI gayuM hoya to "gharmakathAnuyoga" vicAravo yogya che; jaDa thaI gayuM hoya to "gaNitAnuyoga' vicAravo yogya che." (va.pR.165) //46aaaa jina-Agama che kalpataruM sama, jyAM jIvAdi padArtho, phaLa-phula sama zrata-staMgha namAve anu-ekAMtika artho. ahoho 47 artha - jina Agama che te kalpavRkSa samAna che. jemAM jIva, ajIva, AsTava, saMvara, baMgha, mokSa nirjarA, pApa, puNya vagere tattvonuM varNana, phaLa, phUla, samAna banIne te zrutaskaMgharUpI kalpavRkSane namAve che. arthAtu uparokta tattvonuM varNana jemAM bharapUra bhareluM che te tattvonA artho anekAMtika rIte eTale syAdvAdanI rIte karavAmAM AvelAM che. syAdvAda e vItarAga darzanano prANa che ke jethI anaMta guNa gharmAtmaka vastunuM vAstavika svarUpa yathArtha rIte jANI zakAya che. I4LA. vacanaparNathI pUrNa chavAyuM aneka nayazAkhAo, samyakramatioNpa mULa prabaLa, manamarkaTa tyAM ja ramAvo. ahoho 48 artha - te zruta skaMdorUpI vRkSa vacanaparNathI eTale uttama vacanorUpI pAMdaDAothI pUrNa chavAyela che. jenI aneka nayazAkhAo che, arthAt aneka naya, nikSepa, pramANathI jenuM varNana karavAmAM AveluM che. te jina AgamarUpa kalpavRkSanuM mULa prabaLa che; arthAt je pUrvApara avirogha che. kemake tenuM mULa samyakramatirUpa che, arthAt saMpUrNa samyamati jene prApta thaI che evA kevaLI bhagavAna dvArA upadiSTa te vacanAmRto che. mATe tamArA markaTa eTale vAMdarA jevA atyaMta capaLa manane te bhagavaMtanA uttama vacanAmRtomAM ja nizaMkapaNe ramAvo ke jethI te paNa sthira thAya. ahoho! zratano parama upakAra che ke je anAdi evA capaLa manane paNa sthira karI de, mATe te bhavijanone parama AdhArarUpa che. 48aaaa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) satzAstrano upakAra satzAstrone vicAravAno suyoga nizadina sAthe, tenuM citta na cAhe capaLA, bhAva-mokSa ArAghe. ahoho 49 artha :- satzAstrone vicAravAno nizadina je suyoga sAthe che arthAt je haMmezAM niyamita satzAstronuM ciMtana manana kare che, tenuM citta capaLA eTale caMcaLa strI athavA lakSmImAM Asakta thatuM nathI. te bhavya prANI pratidina bhAvathI mokSanI ArAdhanA kare che. 5495 jJAna-samudre nirbhaya vicaro, satzAstro che vahANo; yukti zukti samajI saMgrahI lyo, virati mauktika ANo. aThoTho 50 59 artha H-- he bhavyo ! jJAnarUpI samudramAM nirbhayapaNe vihAra karo. emAM bIjA samudranI jema DUbavAno bhaya nathI. kAraNa jemAM vihAra karavA mATe satzAstrorUpI vahANo che. zAstrarUpI vahANomAM besI mokSa prApta karavAnI yuktirUpI zakti eTale chIpone samajI teno saMgraha karo. ane temAMthI viratirUpI mauktika arthAt sAcA tyAgarUpa motIone grahaNa karo. kemake 'jJAnasya phaLa virati' che arthAt jJAnanuM phaLa virati eTale tyAga che. mATe samyajJAna meLavI jIvanamAM sAco aMtarvAMga pragaTAvI zAzvata sukha zAMtirUpa mokSane pAmo. ||50nA aloka-lokane kevaLa zAne jANI kI je vANI, satzAstromAM te gUMthANI, anaMta nayanI khANI. ahoho51 = artha :-- lokAlokane kevaLajJAna vaDe jANIne bhagavaMte 'anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI' evI vANIne upadezI che. te satzAstromAM 'anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che' arthAt te vANI anaMtanayanI khANarUpa hovAthI satzAstromAM gUMthAyelI che. 51 jinavANI saune upakArI mozatrune mAre, mokSamArgamAM nizadina prere, bhavathI pAra utAre. ahoho para artha :- jinavANI jagatanA sarva jIvone upakAra karanAra tethI 'sakala jagata hitakAriNI' che. vaLI moha zatrune mAranAra hovAthI 'kAriNI moha' che tathA bhavasamudrathI pAra utAranAra hovAthI 'tAriNI bhavAbdhi' che. temaja mokSamArgamAM nizadina preranArI hovAthI 'mokSa cAriNI' che tathA paramasatyano upadeza karanArI hovAthI 'pramANI' che. ahoho! AzcaryakArI evI jinavANIrUpa paramazrutano upakAra to jagatanA jIvo upara atyaMta che ke je bhavyAtmAne bhavasAgaramAM buDatA gharI rAkhavAmAM parama AdhArarUpa che. parA satzAstro ApaNA parama upakArI hovA chatAM paNa jAva pramAdavaza teno lAbha laI zakato nathI. mATe pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra AgaLanA pAThamAM karavAmAM Ave che te nIce pramANe che :- 'pramAda = pra eTale prakRSTapaNe, mada eTale cUkI javuM. AtmAno lakSa cUkIne bIjA kAmamAM pravartavuM te pramAda che.'' bo. bhA.2 (pR.116) 'gharmanI anAdaratA, unmAda, ALasa, kaSAya e saghaLA pramAdanA lakSaNa 15.' (pR.94) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 o prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra (indravajA) je tIvratA jJAnanI apramAde, sAthI, prakAzI guru rAjacaMdra, I te sarva rIte avirogha jANI levuM, namI nitya agAgha vANI. 1 artha :- je AtmajJAnanI tIvradazAne apramAdapaNe kahetAM niraMtara sadA AtmajAgRti sevIne gurudeva zrImad rAjacaMdra prabhue sAdhya karI te ja AtmadazA bIjA jIvo paNa pAme tenA mATe te AtmajJAna prAptino mArga paramakRpALudeve prakAzyo che. te ja mokSamArgane sarva prakAre avirogha jANIne huM paNa evuM arthAt temanA dvArA upadiSTa agAdha eTale ati UMDA gaMbhIra AzayavAlA vacanone sadA praNAma karIne huM paNa te pramANe vartavA prayAsa karuM. "sarva vibhAvathI udAsIna ane atyaMta zuddha nija paryAyane sahajapaNe AtmA bhaje, tene zrI jine tIvrajJAnadazA kahI che. je dazA AvyA vinA koI paNa jIva baMghanamukta thAya nahIM, evo siddhAMta zrI jine pratipAdana karyo che; je akhaMDa satya che." (va.pR.454) I/1aaaa AtmajJa to AtmasamAdhi sAthI; jAgRti seve, kadI nA pramAdI, tethI sadA nirbhaya hoya meni; nitye pramAde bhayamAM amuni. 2 artha :- AtmajJa eTale AtmAne jANanAra evA jJAnI puruSo to potAnA AtmAnI samAdhi eTale AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthakara "samAdhi' kahe che.' evI AtmasamAdhine sAthI te jJAnI puruSo haMmezAM svarUpa jAgRti seve che. arthAt pramAdavaza thaIne kadI paNa svarUpane bhUlatA nathI. tethI te AtmajJAnI muni mahAtmAo sadA nirbhaya hoya che. paNa nitya pramAdane sevanArA munio cAra gatirUpa saMsAramAM rajhaLavAnA bhayathI grasita hovAthI amuni che. munino veSa hovA chatAM paNa munipaNuM nathI. kahyuM che ke - "je jIvo mohanidrAmAM sUtA che te amuni che; niraMtara AtmavicAra karI muni to jAgRta rahe; pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI, ema zrI jine kahyuM che." (va.pR.451) //rA AtmA maLeluM svachUpe ya bhUle, DUbI pramAde, bhavamAM phaile che; tethI mahAzatru gaNI tajo te, zikSA ure kotarI rAkhajo e. 3 artha - AtmAne potAnA svarUpanuM bhAna thayuM hoya chatAM pramAdavaza te svarUpane bhUlI jaI, pharIthI saMsAramAM rajhaLato thaI jAya che. "pramAdane lIdhe AtmA maLeluM svarUpa bhUlI jAya che. (va.pR.164) "caudapUrvaghArI agiyAramethI pAcho paDe che tenuM kAraNa pramAda che. pramAdanA kAraNathI te ema jANe ke "have mane guNa pragaTyo." AvA abhimAnathI pahele guNasthAnake jaI paDe che; ane anaMta kALanuM bhramaNa karavuM paDe che. mATe jIve avazya jAgrata rahevuM; kAraNa ke vRttionuM prAbalya evuM che ke te hareka prakAre chetare che." (va.pR.689) mATe pramAdane potAno mahAzatru gaNI tajI dejo. A zikSAne hRdayamAM kotarI rAkhajo, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 1 arthAt A vAtane kadI bhUlazo nahIM. caudapUrvaghArI bhAnudatta muni paNa nidrA ane pramAdane vaza thavAthI caudapUrvane bhUlI jaI yAvat nigodamAM paDyA che. mATe sadA jAgrata rahI pramAdane dUra karavo. AvA AyuSyadorI tUTI te tUTI jo, te sAMghavAnI na jage baeNTI ko, tethI maLelI taka nA javA de, zANA gumAve paLa nA pramAde. 4 artha :- AyuSyarUpI dorI jo ekavAra tUTI gaI to tene sAMghavAnI A jagatamAM koI jaDIbuTTI nathI; arthAt ratnaciMtAmaNi jevo A manuSyadeha hAthamAMthI cAlyo gayo to te pharI maLanAra nathI. tethI zANA eTale vicAravAna samaju puruSo to AvI maLelI takane vyartha javA detA nathI. teo AvA uttama avasaranI eka paLa paNa pramAdamAM vyartha vahI javA na detAM teno pUro sadupayoga kare che. zrI yazovijayajI mahArAja A viSe jaNAve che ke - "avasara pAmI ALasa karaze, te mUrakhamAM pahelojI; bhUkhyAne jema ghebara detAM, hAtha na mAMDe ghelojI. sevo bhaviyAM vimala jiNesara, dulahA sajjana-saMgAjI." nityakrama (pR.138) vaLI zrImad rAjacaMdra graMthamAM jaNAve che ke - "durlabha yoga jIvane prApta thayo to pachI thoDoka pramAda choDI devAmAM jIve mUMjhAvA jevuM athavA nirAza thavA jevuM kaMI ja nathI." (va.pR.619) I4 kALa khare pAna pILA banIne, jIvita tevuM jananuM gaNI le; tethI maLelI taka nA javA de, zANA gumAve paLa nA pramAde. 5 artha - kALa pAye jhADanA pAna pILA banIne kharI paDe che tema manuSyonuM jIvana paNa tevuM ja jANo. AyuSyakarma pUruM thaye A manuSya paryAyano paNa avazya nAza thaze. kALa vyatIta thatAM jhADanA sUkA pAMdaDA sapheda thaIne kharI paDe che. tevuM ja manuSyanuM jIvana che. tethI he gautama! samaya mAtrano paNa pramAda na kara." -'uttarAdhyayana sUtra' drumapatraka adhyayana (pR.70) tethI AtmakalyANa sAdhavAnI maLelI A takane javA na devI. zANA puruSo to eka paLano paNa pramAda karatA nathI. "ati vicakSaNa puruSo saMsAranI sarvopAthi tyAgIne ahorAtra gharmamAM sAvaghAna thAya che. paLano paNa pramAda karatA nathI. vicakSaNa puruSo ahorAtranA thoDA bhAgane paNa niraMtara gharmakartavyamAM gALe che, ane avasare avasare gharmakartavya karatA rahe che. paNa mUDha puruSo nidrA, AhAra, mojazokha ane vikathA temaja raMgarAgamAM Ayu vyatIta karI nAkhe che. enuM pariNAma teo aghogatirUpa pAme che."(va.pR.94) pA! TIpuM Take keTalI vAra ghAse? vAthI kharI jAya, sukAI jAze; tevuM ja vighothI oNvita tUTe, mATe mumukSu khUba lAbha lUMTe. 6 artha - ghAsa upara paDela jhAkaLanuM TIpuM keTalI vAra Takaze? vA Avye kAM to kharI jaze athavA taDakAthI sukAI jaze. tevI rIte aneka prakAranA vidhrothI A jIvitano nAza thAya che. jemake pANImAM DUbI maravAthI, agnimAM baLI javAthI, jherathI ke asAdhya rogathI athavA aNaciMtavyo akasmAta vagerethI A AyuSya pUrNa thaI jAya che. tethI avasarano jANa evo mumukSu potAnA AtmAnuM kalyANa Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 karavAnuM rahI na jAya ema vicArI bhakti, satsaMga, svAdhyAya, smaraNa karIne khUba lAbha lUMTe che. e viSe zrImad rAjacaMdra graMthamAM jaNAvela che ke - bhagavAne uttarAdhyayana sUtramAM gautamane kahyuM ke, he gautama! manuSyanuM AyuSya DAbhanI aNI para paDelA jaLanA biMdu jevuM che. jema te biMdune paDatAM vAra lAgatI nathI, tema A manuSyAya jatAM vAra lAgatI nathI. e boghanA kAvyamAM cothI kaDI smaraNamAM avazya rAkhavA jevI che. "samartha goyama mA pamaU' - e pavitra vAkyanA be artha thAya che. eka to he gautama! samaya eTale avasara pAmIne pramAda na karavo ane bIjo e ke meSAnumeSamAM cAlyA jatA asaMkhyAtamA bhAgano je samaya kahevAya che teTalo vakhata paNa pramAda na karavo. kAraNa deha kSaNabhaMgura che; kALazikArI mAthe ghanuSyabANa caDhAvIne Ubho che. lIgho ke leze ema jaMjALa thaI rahI che, tyAM pramAdathI gharmakartavya karavuM rahI jaze."(va.pR.94) //phA. kyAMthI maLe mAnavajanma Avo? mATe maLelI paLa nA gumAvo. juvAnI cAlI jatI A jaNAya, utAvaLe AvI rahI jarAya; 7 artha :- Avo zrI sadguru bhagavaMtanA yogasahitano mAnava janma pharI kyAMthI maLe? mATe maLelI AvI uttama paLone vyartha gumAvavI nahIM. paNa 'jhabake motI parovI le tema te paLa paLano pUro sadupayoga karI AtmAnuM hita karI levuM. "jJAnIo kahe che ke, e bhava bahu durlabha che; ati puNyanA prabhAvathI e deha sAMpaDe che; mATe ethI utAvaLe AtmasArthaka karI levuM. ayamaMtakumAra, gajasukumAra jevAM nAnAM bALako paNa mAnavapaNAne samajavAthI mokSane pAmyA. manuSyamAM je zakti vadhAre che te zakti vaDe karIne madonmatta hAthI jevAM prANIne paNa vaza karI le che; e ja zakti vaDe jo teo potAnA manarUpI hAthIne vaza karI le to keTaluM kalyANa thAya!" (va.pR.58) yuvAna avasthA samaye samaye vyatIta thaI rahI che ane jarA avasthA utAvaLe AvI rahI che; teno khyAla karI cetI jAo; nahIM to Akhare pastAvuM paDaze. A viSe zrI laghurAja svAmI, upadezAmRtamAM jaNAve che ke - "jyAM sudhI kAyA sArI che tyAM sughI gharma karI lo; pramAda kartavya nathI. manuSyabhava mahA durlabha che. ekalo Avyo che ane ekalo jaze. eka gharma sAthe che. mATe cetI jAo. Avo joga pharI maLavo durlabha che. A zarIra sAruM che, tyAM sughI tenAthI kAma karI levuM. bhakti karavAmAM A manuSya dehano upayoga karI levo. A hADakAM, cAmaDAM, lohI e kAMI AtmA che? AtmA apUrva vastu che. tenuM sukha aciMtya che." -upadezAmRta (pR.369) jarA na paDe jyAM sughI, vyAdhi vaghI na jAya; maMda paDe nA indriyo, tyAM sughI gharma saghAya." pU.zrI brahmacArIjI //zA vyAdhi, pIDA, phikara ne upAdhi, gherI rahI, kyAMthI maLe samAdhi? tAkI rahelo vaLI kALa bhALo, tethI pramAde nahi kALa gALo. 8 artha :- A saMsAramAM trividha tAparUpa vyAdhi, pIDA, phikara-ciMtA ane upAthie sarva saMsArI jIvone gherI lIghA che, to tyAM AtmAne zAMtirUpa samAdhi kyAMthI prApta thAya. vaLI, tAre mAthe kopI rahyo kALa re, UMgha tane kema Ave, pANI pahelAM bAMghI lene pALa re UMgha tane kema Ave?" ema mAthA upara kALa tAkIne Ubho che tene bhALo ane pramAdamAM have eka paLa paNa na gALo. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 3 kALarUpI ajagaranA moDhAmAM beTho che te moTuM kyAre baMgha karaze tenI khabara nathI mATe eka samaya paNa pramAda na karavo. "jIvane pramAdamAM anAdithI rati che, paNa temAM rati karavA yogya kAMI dekhAtuM nathI." OM (va.pR.613) I/8aaaa utpatti, mRtyu vaLI zoka, duHkha TALI pamADe paramAtma-skha, evA sugharme mana joDI devuM, zAne pramAde nara-Ayu khovuM? 9 utpatti eTale janma, mRtyu ane vaLI zoka cintA ke duHkha e baghA saMsAramAM rahelA che. janma, jarA ne mRtyu, mukhya duHkhanA hetu." zrImad rAjacaMdra A badhA duHkhone TALI paramAtmasukhane sarva kALane mATe pamADe evA sudharmamAM manane jarUra joDI devuM, paNa pramAdamAM paDyA rahI A durlabha manuSyaAyune zuM kAma hovuM joIe. koI sagraMthanuM vAMcana pramAda ocho thavA arthe rAkhavA yogya che." (va.pR.383) "pramAda viSe prathama Apane lakheluM "eka paLa khovI te eka bhava gumAvavA tulya che." te viSe pAchaLanA patromAMthI jovA vinaMtI chejI. paramAM vRtti rame te kharI rIte pramAda che. te anAdinI kuTeva TALavA draDha nizcayanI jarUra che. te ocho karavAno jeNe nizcaya karyo che te mahApuruSo kALanA mukhamAM pesatI aneka paLone jhUMTavI laI jeTalo avakAza maLe temAM mokSamArga ke AtmAnA vicAramAM rahe che. pramAda ocho karavo ja che e lakSa cukAya nahIM to je karavuM che teno vicAra thAya; ane "kara vicAra to pAma" kahyuM che tema AtmasvarUpano nirNaya thaye temAM pramAda na thAya tyAM suthI apramatta rahevAya te ja mArgamAM ke AtmAmAM sthiti che." - othAmRta bhAga-3, patrAMka-222 ll nirmULa sau duHkha thavA batAve, sanmArga je vIra mahA prabhAve; saMkSepamAM te samajAya tevuM, A kAvyamAMthI hita ghArI levuM. 10 artha - saMsAramAM janma, jarA, mRtyu ke Adhi, vyAdhi, upAdhi ke roga, zoka, ciMtA ke ISTa viyoga, aniSTa saMyoga vagere duHkho rahelA che, te sarva duHkhone nirmaLa karavA mATe zrI vIra paramAtmAe mahAna atizayonA prabhAva sahita je upadeza Apyo che te saMkSepamAM samajAya tema A kAvyamAM varNavyuM chuM. tene jANIne te pramANe vartI AtmAnuM hita sAthI levuM. 10nA saMpUrNa je jJAnavikAsa sAthe, ajJAna ne moha azeSa ghAte; je rAga ne Sa samULa chede, te mokSa-ekAMtika-sukha vede. 11 artha - je bhavyAtmA potAnA saMpUrNa jJAnavikAsane sAthe che arthAt kevaLajJAnane pragaTAve che, te ajJAna eTale darzanamoha ane cAritramohano paNa azeSa eTale saMpUrNapaNe nAza kare che. ema je rAga ane dveSane samULagA chede te ja mokSanA ekAntika eTale jyAM mAtra avyAbAdha sukha rahyuM che evA mokSasukhano bhoktA thAya che. 115 teno kahuM mArga suNo sucitte sadgaru, moTA nara sevavA te, ajJAnanA saMgathI dUra nAso, svAdhyAya salgAsnataNo upAso- 12 artha:- te zAzvata sukharUpa mokSano mArga kahuM chuM, tene cittanI ekAgratApUrvaka sAMbhaLo. tenA mATe Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 moTA puruSa evA zrI sadaguru bhagavaMtanI prathama zogha karIne tenI sevA karavI arthAtu temanI AjJA upAsavI. ane ajJAnI evA kugurunA saMgathI sadA dUra rahevuM, tathA pratidina sanzAstrano svAdhyAya karavo. ||12aaaa ne svasthatAthI paramArtha khojo, ekAntamAM gharmarahasya jojo. sAdhu, tapasvI susamAdhi poSe, pAmI mitAhAra rahita-doSa. 13 artha - cittanI sthiratA karIne paramArtha eTale AtmAne hitarUpa evA tattvanI khoja karavI ane ekAntamAM besI gharmanuM rahasya zuM che te jANavA prayatna karavo. sAdhu ane tapasvI puruSo paNa dehane TakAvavA 46 doSarahita mitAhAra eTale mApasara AhAra karIne susamAdhine poSe che arthAt AtmapariNAmanI svasthatAne jALavavAno prayAsa kare che. 13. ekAnta zothe sthaLa nirupAdhi; nipuNa tattvajJa susAthI sAthI, vizeSa guNI na susAthI hoya, to zoghavAno samaguNI koya. 14 artha - vaLI nirupAthimaya ekAMta sthaLane zodhe che. tathA tattvamAM nipuNa eTale tattvane sArI rIte jANanArA evA sAthIdArane zodhI tenI sAthe rahe che. vizeSa guNavAna evo sAthIdAra na maLe to potAnA samAna guNavAlA sAthIdAranI zodha karI tenI sAthe rahe che. 14 jo joga tevo ya maLe na sAro, ekAkI vihAra-vidhi vicAro, niSpApa varte tA~ bhoga-icchA, vairAgyavRddhi saha zAMti-vAMchA. 15 artha :- jo samAna guNavALA sAthIdArano paNa sAro joga na maLe to ekAkI vihAra-vidhi eTale ekalAne vicaravAno je vidhi bhagavAne kahyo hoya te jANIne vicaravuM. paNa pAMca indriyanA bhogonI icchAne sadA tajIne niSpApa bhAve vartavuM tathA vairAgyanI vRddhi kema thAya te sadA lakSa rAkhavo. ane AtmazAMtinI vAMchA eTale icchAne kadI bhUlavI nahIM. "parama zAMtipadane icchIe e ja ApaNo sarva sammata gharma che ane te icchAmAne icchAmAM maLI jaze." (va.pR.170) /(15aa. iMDAthI pakSI, vaLI tethI iMDuM, tRSNA ane moha samAna joDu; tRSNAthI jo moha thato jaNAya, ne moha tRSNA-bIja e ja jAya. 16 artha - jema iMDAthI pakSIno janma thAya ane pakSIthI iMDu janme, tema tRSNA ane mohano eka sAthe saMbaMgha che. tRSNA hovAthI parapadArthamAM jIvane moha thato jaNAya che ane parapadArthano moha e ja navI tRSNAnA bIjane ropanAra che, arthAt parapadArthanA bhogathI navI navI tRSNA vRddhi pAme che. e ja nyAya che, arthAt tRSNAthI moha ane mohathI vaLI tRSNA e prakAre thayA kare che. /16aaaa che rAgane veSa vaDe ja karma, karmo thatAM mohathI, te agharma, kameM phare jIva bhave anAdi, janmAdi duHkho ati ghora sAdi. 17 artha :- rAga ane dveSa vaDe ja navA karmano baMgha thAya che. "rAga dveSa ajJAna e mukhya karmanI graMtha." -zrImad rAjacaMdra rAgadveSa ane ajJAna e mohanIya karmanA ja bheda che, mohanIya karmathI navA karmono baMdha thAya che Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 5 ane e ja adharma che, arthAtu potAnA AtmAno te dharma eTale svabhAva nathI paNa vibhAva che. e karmone laIne jIva anAdikALathI A saMsAramAM bhame che. tathA janma, jarA, maraNAdinA ghora duHkhone azaraNa evo A jIva anubhavyA kare che tathA navA navA karmo bAMghI pharI pharI tenI sAdi eTale navI navI zarUAta karyA kare che. "janma, jarA,maraNAdi duHkhe karI samasta saMsAra azaraNa che." (va.pR.454) 1LA nirmohInuM duHkha gayuM bhaLAya, tRSNA nathI to nathI moha-lAya; tRSNA gaI jo nahi lobha pAMDe, nirlobhIne karma kadI na bhIDe. 18 artha - nirmohI evA jJAnI puruSonuM duHkha cAlyuM gayuM ema kahI zakAya. kemake temane tRSNA nathI to mohanI lAya eTale baLatarA paNa nathI.jo tRSNA cAlI gaI to tene lobha kaSAya pIDI zakato nathI. evA nirlobhI puruSane karma paNa kadI bhIDamAM letA nathI. kemake -"janma, jarA, maraNa konAM che? ke je tRSNA rAkhe che tenAM janma, jarA, maraNa che. mATe jema bane tema tRSNA ochI karatA javuM." (va.pR.455) I18nA upAya rAgAdi nivAravAne, boghela vIre suNa sAvaghAne - dUghAdi dItikara sau rasone, sevo nahIM nitya yatheccha, jone. 19 artha - rAga dveSAdi bhAvakane nivAravAno upAya zrI mahAvIra prabhue boghela che. tene huM kahuM chuM te tuM sAvadhAnIpUrvaka sAMbhaLa. dUgha, ghI, sAkara, miSTAnna Adi rasone indriyo mATe dItikara eTale uttejana ApanAra gaNyA che. mATe tenuM haMmezAM icchA pramANe sevana karavuM nahIM. 19o. jhADe phaLo suMdara miSTa dekhI, ToLe maLI tyAM ghasatAM ja paMkhI; tevI rIte kAmanI vAsanAo, UThI ghase dIsa dile balAo. 20 artha :- jhADa upara sundara mIThA phaLone joIne pakSIonA ToLeToLA tyAM AvIne ghase che. tevI rIte uttejita AhAra vaDe kAmanI vAsanArUpa balAo paNa dilamAM AvIne vasI manane dIpta eTale uttejita kare che. //rA jo brahmacArI jamaze yatheccha, to viSayAgni zamaze na, vatsa! dAvAgni gADhA vanano zame nA, jyAM vAyuno vega vaghI ghame, hA! 21 artha - jo brahmacArI mananI icchA pramANe bhojana leze to he vatsa! tenI viSayarUpI agni kadI zamaze nahIM, arthAt olavAze nahIM. jema gADhA vanano dAvAnala olavAya nahIM ke jyAM vAyuno vega vaghIne te dAvAnalane vizeSa ghamaNanI jema ghamyA kare che tema. vAyunA vegathI jema agni vadhe che tema dUgha, miSTAnnAdi vizeSa khAvAthI indriyonI unmattatA vizeSa vRddhine pAme che. //ra1TI vyAdhi samo rAga-ra6 gaNAya, indriya jItye jhaTa te haNAya; AhAra ocho karajo davA te, ekAntamAM vAsa kharI havA che. 22 artha :- zarIramAM vyAdhi eTale roga samAna rAga paNa jIvano zatru gaNAya che. indriyono jaya karavAthI te rAgarUpa zatrune zIdhra haNI zakAya che. indriyono jaya karavA AhArane ocho karajo, e ja kharI davA che. tathA brahmacArIe ekAntamAM vAsa karavo e ja AtmAnI taMdurastI mATe kharI havA che. gArA bilADIno trAsa samIpavAse, mAnI bhalA uMdara dUra nAse; mAne muni strI-sahavAsa tevo, strInA mukAme nahi vAsa levo. 23 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - bilADIno trAsa samIpamAM jANIne uMdara dUra nAsI jAya che, tema muni paNa strInA sahavAsane bilADI jevo jANI dUra vase che. jyAM strIno nivAsa che tevA mukAmamAM munie ke brahmacArIe kadI vAsa karavo nahIM. 23 nA brahmacArI strI-surUpa ciMte, vilAsa-hAsya mana kema rUMghe? maMjula vANI vaLI aMga-ceSTA, bhAve na jue kadI AtmadraSTA. 24 artha - je kharA brahmacArI che te surUpavAna strInuM ciMtana paNa kare nahIM, to tenI sAthe vilAsa ke hAsya karavAmAM manane kema roke? maMjAla eTale mIThI che vANI jenI evI strInI aMga ceSTAne je kharA AtmadraSTA eTale jene AtmA jovAnI draSTi che evA AtmajJAnI puruSa rAgabhAve kadI jue nahIM. //rajo strI-kIrtane kema ghare prati te? strI-suMkha nA svapna viSe ya ciMte; jo dhyAna ne brahmayame vicAro, to Acaro A hitanA prakAro. 25 artha - evA AtmajJAnI puruSo strI-kIrtane eTale strInA guNagAnamAM ke tenI prazaMsAmAM kema prIti ghare? te to strInA sukhane svapnamAM paNa ciMtavatA nathI. jo dhyAna ane brahmacaryane yamarUpe eTale AjIvana vratarUpe ghAravA vicAratA ho to A upara kahyAM che te hitanA prakAro pramANe AcaraNa karo. rapA muni bhale uttama deva joye, nA moha pAme, gharI gupti toye, ekAMta, nArIthI rahita vAsa, tene ya jANo hitakArI khAsa. 26 artha:- je muni uttama devIne joI bhale moha pAmatA nathI ane mana vacana kAyAnI gatine ghAraNa karIne rahe che; tene paNa strIthI rahita mAtra ekAMtavAsa ja khAsa hitakArI che ema jANo. 26aaaa sAdhu, mumukSu bhavabhIru koya, je mokSamArge sthira hAla hoya, tene nahIM dustara koI evuM, yuvAna nArI rUpavaMta jevuM. 27 artha - je sAdhu hoya athavA saMsArathI bhaya pAmelo evo koI mumukSu hoya, ke je bhale hAlamAM mokSamArge sthira hoya; chatAM tene paNa yuvAna evI rUpavaMta strI jevuM koI dustara kArya nathI, arthAt AvA anukULa prasaMgane jitavA te mahAtmA puruSone paNa duSkara thaI paDyA che. mATe sadA pramAda choDIne temanAthI dUra rahevuM e ja bhagavAnano upadeza che. ArabA strI-kAmanA je mULaMthI ukheDe, te kAmanA sarva sadAya choDe; moTA samudro taranAra koya, gaMgAnadIno na hisAba joya. 28 artha - je strInI icchAne jaDamULathI ukheDe te bIjI badhI icchAone sadA choDI zake che kemake : A saghaLA saMsAranI, ramaNI nAyakarUpa; e tyAgI, tyAguM baghuM, kevaLa zokasvarUpa. zrImad rAjacaMdra jema koI moTA samudrone taranAra hoya, tenA mATe gaMgA nadI taravI te koI hisAbamAM nathI. eka viSayane jItatAM, jItyo sau saMsAra, nRpati jItatAM jItiye, daLa, pura ne aghikAra. -zrImad rAjacaMdra strI kAmanAne jeNe jItI lIdhI teNe sarva saMsAra para jaya meLavI lIdho. jema rAjAne jItatAM tenuM daLa, pura ane adhikAra sarva ApoApa jitAI jAya che tema. 28 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 7 trilokanA duHkhataNuM ja mULa, che kAmanA bhoga taNI ja zULa; te bhogano rAga tajI dIghAthI, tritApa chUTe, TakatI samAdhi. 29 artha:- traNeya lokanA duHkhanuM mULa pAMca indriyonA viSaya bhoganI kAmanA che. te ja haMmezAM zULa eTale kAMTAnI jema cUbhyA kare che. te indriya bhogono rAga tajI devAthI Adhi vyAdhi upAdhinA traNeya tApa chUTI jAya che ane AtmAnI samAdhi eTale svasthatA paNa TakI rahe che. rA. tatkALa bhogo rasavarNavaMta, kiMpAka jevA paNa duSTa aMta; sAdhu samAdhi, tapa icchatA je, paMcendriyAthuM na jarAya rAce. 30 artha :- bhogo, kiMpAkaphaLa jevA tatkALa to sundara rasavALA ane raMgaberaMgI varNavALA bhAse che paNa teno aMta kiMpAka phaLanI jema du maraNa karAvanAra che arthAtu AtmAnA guNonI ghAta karanAra che. sAdhu puruSo je Atma-samAdhine icche athavA je icchAone rokI tapa vaDe karmane tapAvavA icche te pAMca indriyanA bhogomAM jarAya paNa rAcatA nathI. //30mAM, indriya sarve viSaye pravarte, ne viSayo, indriya yogya varte, vyApAra evo sahaja bane jyAM, apriya ke priya chaeNvo gaNe tyAM. 31 artha - sarva indriyo potapotAnA viSayomAM pravarte che, ane viSayo paNa potAnI indriyone yogya vartana kare che. evo vyApAra paraspara jyAM saheje banI rahyo che tene saMsArI jIvo joI, A mane priya che ane A mane apriya che ema rAgadveSa karyA kare che. [31] te rAga ke dveSathI duHkhI thAya, draSTAMta tenAM jagamAM ghaNAMya - rUpe pataMgo daMpamAM baLe che, saMgItathI vyAgha mRgo chaLe che. 32 artha :- rAga ke dveSa karavAthI jIva duHkhI thAya che. tenA draSTAMta jagatamAM ghaNAya che. jema ke rUpamAM Asakta banI pataMgIyA dIpakanI jvAlAmAM baLI mare che ane saMgItanA mohathI AkarSAyela mRgone vyAgha eTale zikArI chaLathI pakaDI le che. IT32aaaa ko nAga jhAle jaDI-buTTagaMdhe, jo matsya-tAluM rasazuLa vadhe, sparzI mare che eNMDa-mukha pADo, hAthI na joto manadoSakhADo. 33 artha - nAkano viSaya graMtha che. jaDIbuTTInA gaMthamAM Asakta evA nAgane koI jhAlI le che. rasanAmAM Asakta thavAthI matsya eTale mAchalAnuM tALavuM kAMTAthI viMghAI jAya che. sparzendriyane vaza jhUDa-mukha eTale moTA magara jevA mukhavALo pADo paNa maraNane zaraNa thAya che temaja sparzendriyane vaza thavAthI hAthI paNa banAvaTI hAthaNIne joI doDIne khADAmAM paDI rIbAIne prANa gumAve che; paNa tene A khADo che te sparzendriyane vaza khyAlamAM AvatuM nathI. [33. nIrAgIne viSayaduHkha zAnA? lepAya nA paMkaja paMkamAMnA, bIjAM mahApApa viSe taNAya, je viSayAsakti vaDe haNAya. 34 artha :- nIrAgI puruSone viSayanA duHkha zAnA hoya? kemake jema paMkaja eTale kamala, paMka eTale kIcaDamAM janmavA chatAM paNa tenAthI levAtuM nathI. tema nIrAgI puruSo paNa sadA indriya-vijayI hovAthI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 viSayomAM lekhAtA nathI. jyAre bIjA jIvo viSayAsakti vaDe haNAyelA hovAthI aneka mahApApomAM taNAya che. arthAt viSayavaza aghora pApo karatAM paNa DaratA nathI. [34 sukhI thavA anya oNvo haNe te, duHkhI kare, vANI jUThI bhaNe che, mAyA race, corI karI na lAje, parigrahe tatpara sAdhu, gAje. 35 artha - viSayAsakta jIvo pote sukhI thavA anya jIvone haNe che. duHkhI kare che, vANImAM jUTha bole che, mAyA race che, corI karatAM paNa lajAtA nathI ane parigraha ekaTho karavAmAM ja tatpara rahe che. koI sAdhupuruSo paNa potAnA svadharmane bhUlI parigrahamAM rAcI kaSAyavaDe gAjI UThe che. 3pA. durdamya doSe oNva duHkhI thAya, nA vAMka temAM parano jarAya; kyAMthI vicAre guDhyoga vinA, ke viSayArthI kadI ko sukhI nA? 36 artha - durdamya eTale duHkhe karIne jenuM damana thaI zake evA viSaya kaSAyAdi doSa vaDe jIva svayaM duHkhI thAya che, temAM para jIvano jarAya vAMka nathI. paNa zrI sadguru bhagavaMtano tene yoga thayA vinA te evuM kyAMthI vicArI zake ke viSayamAM Asakta jIva, kadI koI sukhI nathI. IT36aaaa. prApti ane rakSaNakAja duHkhI, ne bhogakALe vyayathI na sukhI, viyoganuM duHkha sadAya sAle; tRpti thavAnI nahi koI kAle. 37 bhoganI sarva avasthAo duHkharUpa che. te vAta have jaNAve che : artha :- bhogonI prApti karavAmAM duHkhe prApta thayelA bhoga nAza na pAmI jAya tenI rakSA karavAnuM duHkha temaja bhogavatA samaye ghanAdino vyaya thAya te paNa jIvane rUcikara nathI. ema bhoganI sarva avasthAo duHkharUpa che. tathA te bhogono jo viyoga thaI jAya to te duHkha sadAya sAlyA kare che. evA bhogothI jIvane koI kALe tRpti thaI nathI ane thavAnI nathI, paNa ulTA te bhogone bhogavavAthI tRSNAnI vRddhi thAya che. [37nA sabogha vinA nahi moha jAya, saMsAranA sukha nahIM tajAya; zraddhA vinA nA dukha dUra thAya, Atmika AnaMda nahIM cakhAya. 38 artha - jJAnIpuruSanA sabogha vinA moha kadI jAya nahIM ane saMsAranA kAlpanika pAMca indriyonA sukha paNa kadI tajAya nahIM. jJAnIpuruSanA vacano upara zraddhA AvyA vinA saMsAranAM duHkha dUra thAya nahIM; ane AtmAnA nirAkuLa AnaMdano AsvAda kadI cakhAya nahI. | sadaguruno yoga sadA vicAro, mokSAbhilASA uramAM vaghAro, AjJA sugurunI uThAvazo jo TALI pramAdo, sukha pAmazo to. 39 artha - te Atmika AnaMda prApta karavA mATe prathama sadguruno yoga meLavavAnI jarUra che, ema sadA vicAro, tathA mokSa prApta karavAnI abhilASAne paNa hRdayamAM vaghAro. sadguru maLe jo temanI AjJAne uThAvazo to sarva pramAdone TALI tame jarUra sAcA Atmika sukhane pAmazo. "A manuSyabhavamAM gharmakArya karI levAno uttama avasara Avyo che, teno vAraMvAra khyAla rahe ane jo pramAda ne ALasamAM A alpa AyuSya vyatIta thaze to lakhacorAzInA pherA pharatAM koI vakhate Avo Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 6 9 lAga AvavAno nathI. mATe game tema karIne paNa A bhavamAM to jarUra AtmAnuM oLakhANa karI levAnuM che. anaMtakALa Ama ne Ama pramAdamAM gayo. paNa have te doSa TALI, AtmAne zAMti prApta thAya tevo yoga Avyo che to te vakhata UMgha Adi lUMTArA bahu lUMTI na jAya to jiMdagI sukhe lAMbI lAgaze. doSa thayA pachI paNa pazcAttApa jIvane thAya to pharI tevo prasaMga AvatAM pahelethI cetavAnuM bane. mATe jIvane doSa karatA aTakAvavA Thapako paNa ApatA rahevuM ke Ama ne Ama vartIne tAre kaI gatimAM javuM che? jhADa thaIne UMdhyA ja karavuM che? ke vAgoLanI peThe laTakI ja rahevuM che? jo halakI pravRttimAM paDI rahIza to pachI Dhora-pazunA bhavamAM paroNAnA mAra khAvA paDaze, Aro ghoMcAze ke ADAM baraDe paDaze tyAre zuM karIza? mATe samajIne atyAre gharmanuM ArAdhana karI le ke jethI pachI adhogatimAM javuM ja na paDe ane mokSamArga ArAdhI zakAya tevo bhava pharI maLe. Ama vAraMvAra jIvane jAgRti ApatA rahevuM ghaTe chejI." bo. bhAga-3 (pR.292) I/39 ajJAna ne saMzaya TALavAthI, gharma sadA Adara ghAravAthI, nA rAga ke dveSa vaze vasyAthI, smRti-bhulAvAthI dUra khasyAthI. 40 have pramAdane kema tajavo teno upAya darzAve che - artha :- anAdikALathI cAlyuM AvatuM ajJAna eTale mithyAtva tene TALavAthI tathA saMzaya eTale bhagavAnanAM vacanomAM thatI zaMkAone dUra karavAthI, gharmakriyAmAM sadA AdarabhAva rAkhavAthI, rAga ke dveSane vaza na vartavAthI, AtmAno bhulAvo maTI jaI tenI smRti rAkhavAthI pramAdano nAza thAya che. 40nA ne sAvaghAnI traNa yoga kerI vinAza viparyayano karyAthI e ATha rIte tajatAM pramAda, jJAnI gaNe jAgRti apramAda. 41 artha - vaLI mana vacana kAyAnA yoga zAmAM pravarte che tenI sAvadhAnI rAkhavAthI, tathA viparyaya eTale dehamAM Atmabuddhi vagere samajaNamAM viparItatA che tene TALavAthI pramAdano nAza thAya che. uparokta ATha rIte je pramAdane taje che tene jJAnI puruSo AtmajAgRtti gaNe che athavA apramAdadazA mAne che. IT41nA indriyanA viSaya pAMca ghAra, ne krotha, mAyA, mada, lobha cAra, strI-rAja-AhAra-baeNmi kathAo, nidrA-prIti-paMdara e pramAdo. 42 artha :- have pramAdanA paMdara bheda batAve che :- pAMca indriyanA pAMca viSayo, krogha, mAyA, mada eTale mAna tathA lobha e cAra kaSAya, pachI strI kathA, rAjakathA, bhojanakathA tathA dezanI bhUmi viSenI kathAo, temaja nidrA ane sneha maLI pramAdanA mukhya paMdara bheda che. 4rA. gomaTTasAre' bahu bheda bhAkhyA, vistAra-gruci jIMva kAja dAkhyA; TALe muni sUkSma vicArI doSa, to zuddha AtmA karI jAya mokSa. 43 artha - gomaTTasAra jIvakAMDamAM gAthA naMbara 35 thI A pramAdanA paMdara bhedano vistAra karIne sADA sADatrIsa hajAra bheda batAvela che. te vistAra rucI jIvane mATe upayogI che. tene vicArI muni potAnA sUkSma doSone TALe che. tethI temano AtmA zuddhatAne pAmI mokSe jAya che. 43 saMsAramAM vRtti rahe lagAra; mumukSatA tIvra laho na sAra; mATe pheMkIne parabhAva sarva ghAro svabhAve mana, mUka garva.44 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 have bhavyone dhyAnamAM rAkhavA yogya vAta jaNAve che - artha :- saMsAramAM jo lagAra mAtra vRtti rahI gaI to tIvra mumukSatA je sArarUpa che tene pAmI zakazo nahIM. "A lokanI alpa paNa sukhecchA" e ghaNuM karIne tIvra mumukSatAnI utpatti thayA pahelAM hoya che. te hovAnAM kAraNo niHzaMkapaNe te "sat" che evuM draDha thayuM nathI, athavA te "paramAnaMdarUpa" ja che ema paNa nizcaya nathI. athavA to mumukSatAmAM paNa keTaloka AnaMda anubhavAya che, tene lIdhe bAhyazAtAnAM kAraNo paNa keTalIka vAra priya lAge che (!) ane tethI A lokanI alpa paNa sukhecchA rahyA kare che, jethI jIvanI yogyatA rokAI jAya che." (va.pR.289) mATe sarva parabhAvane mUkI manane svabhAvamAM rAkho kemake svabhAvamAM rahevuM, vibhAvathI mUkAvuM' e ja mukhya to samajavAnuM che. (va.pR.695) vaLI pramAdathI thato guNaprAptino garva paNa mUkI devo kAraNa ke - "caudapUrvaghArI agiyAramethI pAcho paDe che tenuM kAraNa pramAda che. pramAdanA kAraNathI te ema jANe ke "have mane guNa pragaTyo." AvA abhimAnathI pahele guNasthAnake jaI paDe che; ane anaMta kALanuM bhramaNa karavuM paDe che. mATe jIve avazya jAgrata rahevuM; kAraNa ke vRttionuM prAbalya evuM che ke te dareka prakAre chetare che." (va.pR.689) //44l unmAda ne ALasa choDa, joDo AjJA viSe caMcaLa citta-ghoDo; jo vyartha kArya paLa eka khozo hArI jazo, hA! bhava sarva, rozo. 45 artha - he bhavyo! unmAda eTale gharma pratyenI atyaMta bedarakArI, mohanuM gAMDapaNa ane ALasa eTale vizeSa UMgha levAnuM mUkI daI A manarUpI caMcaLa ghoDAne sapuruSanI AjJAmAM joDo. kemake- "MID thI nAgAI to !' "AjJAnuM ArAghana e ja gharma ane AjJAnuM ArAghana e ja tapa." (AcArAMga sUtra) (va.pR.260) jo AtmA sivAya viSaya, kaSAya, vikathA, nidrA ane sneha Adi vyartha kAryo karavAmAM eka paLano paNa durupayoga karazo to hA! Azcarya che ke tame sarva A amUlya manuSyabhavane hArI jazo ane pariNAmamAM aMte raDavA jevo vakhata Avaze. 4pA tho lakSa ocho karavA pramAda to mArgavicAra Take susAdhya, vicArathI mArga viSe sthiti che, evA prayatna smRti nA ceMkIje, 46 artha :- pramAdane ocho karavA lakSa Apo kema ke-"ocho pramAda thavAno upayoga e jIvane mArganA vicAramAM sthiti karAve che, ane vicAra mArgamAM sthiti karAve che, e vAta pharI pharI vicArI, te prayatna tyAM viyoge paNa koI prakAre karavuM ghaTe che. e vAta bhUlavA jogya nathI." (va.pR.361) jIvamAM pramAda vizeSa che, mATe AtmArthanA kAryamAM jIve niyamita thaIne paNa te pramAda TALavo joIe, avazya TALavo joIe." (va.pR.563) "kaMIka vAMcavuM, kaMIka vicAravuM ane kaMIka gokhavuM. pramAdamAM vakhata na jAya te sAcavavuM." o.bhA.1 (pR.223) jIvane navaro rAkhavo nathI. kaMIka kaMIka kAma soMpavuM. "jIvane pramAdamAM anAdithI pati che." pramAda sAro lAge che, mITho lAge che. Ubho hoya to besavAnuM mana thAya. pramAdamAM rati che te kADhavAnI che." bo.bhA.1 (pR.223) jo pramAda ocho thaze to mokSamArganA vicAra susAdhya eTale samyak prakAre TakI zakaze. vicAra vaDe ja mokSamArgamAM sthira rahI zakAya che. kaliyuga che mATe kSaNavAra paNa vastu vicAra vinA na rahevuM." -zrImad rAjacaMdra Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra 7 1 vicAramArgane ArAghavA pramAdane ocho karavAno puruSArtha, smRtimAMthI kadI bhUlazo nahIM. he Aryo! hAla te pramattabhAvane ullAsita vIryathI moLo pADI, suzIla sahita, satkRtanuM adhyayana karI nivRttie AtmabhAvane poSajo." (va.pR.655) //46aaaa mRtyu pramAde jIMvane satAve ke moha ajJAna vaDe mujhAve; viyoga sau priyajano taNo ke lakSmItaNAM sukhataNo ya loke. 47 artha - pramAdanA kAraNe jIvane mRtyu satAve che ke huM marI jaIza to A bhogo bhogavavAnA rahI jaze. athavA ajJAnane kAraNe A moha mUMjhave che ke A mArA strI, putrAdi priyajanono mane viyoga thaI gayo to? athavA A lokamAM prApta lakSmI Adi sukhano viyoga thaI gayo to huM zuM karIza? mATe kahyuM che ke -"pramattabhAve A jIvanuM bhUMDuM karavAmAM kAMI nyUnatA rAkhI nathI, tathApi A jIvane nijahitano upayoga nathI e ja atizaya khedakAraka che." (va.pR. 655) /47nA ke durgatino Dara jo DarAve tethI azAMti UbharAI Ave. mATe bhajI lyo bhagavaMta bhAve, te Azraye jJAnathI zAMti Ave. 48 artha - pramAdane laIne jIvane mArI durgati thaze to? evo Dara lAgavAthI manamAM azAMti ubharAI Ave che. to have bhagavaMtane bhAvapUrvaka bhajI lyo. ane te sapuruSanA Azraye arthAt tenA zaraNe samyakajJAnano vicAra karavAthI jIvane jarUra AtmazAMti prApta thaze. e viSe jaNAve che ke : je jJAnI puruSo bhUtakALane viSe thaI gayA che, ane je jJAnI puruSo bhAvikALane viSe thaze, te sarva puruSoe "zAMti' (baghA vibhAvapariNAmathI thAkavunivRtta thavuM te)ne sarva gharmano AghAra kahyo che. jema bhUtamAtrane pRthvI AghArabhUta che, arthAt prANImAtra pRthvInA AghArathI sthitivALAM che, teno AghAra prathama temane hovo yogya che, tema sarva prakAranA kalyANano AghAra, pRthvInI peThe "zAMti'ne jJAnI puruSe kahyo che." (sUyagaDAMga) (va.pR.391) 48. tIrthakaro karma kahe pramAda, AtmA akarme gaNa apramAda; saMsAra kAryo avakAza che jyAM, mAno prasAde nija vartanA tyAM. 49 artha - zrI tIrthakara bhagavaMto pramAdane karma kahe che. ane jyAM AtmAnI akarma sthiti che arthAt jyAM navIna karmabaMdha thato nathI tene zrI jina apramAdadazA kahe che. "samaya mAtra paNa pramAda karavAnI tIrthakara devanI AjJA nathI." (va.pR.348) jyAM jIvane saMsArakAryamAM avakAza che arthAt saMsAranA kAryomAM jyAM mana sahita pravartana che tyAM AtmAnI vartanA pramAdamAM che ema mAno. 49aaaa nA koI bhAvo avakAza pAme AtmA vinA, kevaLa apramAde, svapna ya saMsAra cahe na tevA jJAnI, sadA udaya veda levA. 50 artha - AtmA sivAya jyAM bIjA saMsArI bhAvone avakAza nathI ane kevaLa apramAdamAM ja sthiti che tevA jJAnI puruSo svapnamAM paNa saMsArane icchatA nathI. temanuM saMsAramAM je pravartana che te mAtra udaya-karmane vecavA pUratuM che. paNa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 saMbhALa saMbhALI dazA TakAve-vyAmohano saMbhava che pramAde. mumukSue e smRti rAkhavAnI vairAgya atyaMta vaghAravAnI. 51 artha - jJAnI puruSo AvA bhayaMkara mohamayI saMsAramAM saMbhALI saMbhALIne potAnI dazAne TakAvI rAkhe che kemake pramAdamAM rahevAthI pharI vyAmoha eTale AtmabhrAMtino udaya thavAnI saMbhAvanA che. "svapnaya jene saMsArasukhanI icchA rahI nathI, ane saMpUrNa nisArabhUta jene saMsAranuM svarUpa bhAsyuM che, evA jJAnIpuruSa paNa vAraMvAra AtmAvasthA saMbhALI saMbhALIne udaya hoya te prArabdha vede che, paNa AtmAvasthAne viSe pramAda thavA detA nathI. pramAdanA avakAza yoge jJAnIne paNa aMze vyAmoha thavAno saMbhava je saMsArathI kahyo che, te saMsAramAM sAghAraNa jIve rahIne teno vyavasAya laukikabhAve karIne Atmahita icchavuM e nahIM banavA jevuM ja kArya che; kemake laukikabhAva ADe AtmAne nivRtti jyAM nathI AvatI, tyAM hitavicAraNA bIjI rIte thavI saMbhavatI nathI. ekanI nivRtti to bIjAnuM pariNAma thavuM saMbhave che. ahitahetu evo saMsArasaMbaMdhI prasaMga; laukikabhAva, lokaceSTA e saunI saMbhALa jema bane tema jatI karIne, tene saMkSepIne Atmahitane avakAza Apavo ghaTe che." (va.pR.423) mATe mumukSu puruSoe sadA vairAgyabhAvane atyaMta vaghAravAnI smRti rAkhavI. "pramAdamAM vairAgyanI tIvratA, mumukSatA maMda karavA yogya nathI; evo nizcaya rAkhavo yogya che." (va.pR.313) //palA kArya prasaMge zIkha A na bhUle, to te Take jAgRti-mokSamUle. saMsAramAM nirbhayatA na ghAro, prArabdha kALe samatA vaghAro. para artha - saMsAranA koIpaNa kAryamAM ke prasaMgamAM vairAgya vadhAravAnI zikhAmaNane je bhUlaze nahIM; te mokSanuM mULa evI AtmajAgRtimAM sadA TakI raheze. je prasaMgamAM mahA jJAnI puruSo saMbhALIne cAle che, temAM A jIve to atyaMta atyaMta saMbhALathI, saMkSepIne cAlavuM, e vAta na ja bhUlavA jevI che ema nizcaya karI, prasaMge prasaMge kAryuM kAryo ane pariNAme pariNAme teno lakSa rAkhI tethI mokaLuM thavAya tema ja karyA karavuM e zrI vardhamAnasvAmInI chAstha municaryAne draSTAMte ame kahyuM hatuM." (va.pR.423) A bhayanA sthAnarUpa saMsAramAM kadI paNa pramAdavaza nirbhayapaNe rahezo nahIM, paNa vairAgyabhAvane vaghAratA rahejo. kemake - "sarva prakAranA bhayane rahevAnA sthAnarUpa evA A saMsArane viSe mAtra eka vairAgya ja abhaya che. e nizcayamAM traNe kALane viSe zaMkA thavA yogya nathI." (va.pR.490) tathA prArabdhanA udaya samaye paNa samatAbhAvane vaghAravAno puruSArtha karajo. mumukSujana satsaMgamAM hoya to niraMtara ullAsita pariNAmamAM rahI AtmasAghana alpakALamAM karI zake che, e vArtA yathArtha che; tema ja satsaMganA abhAvamAM samapariNati rahevI e vikaTa che; tathApi ema karavAmAM ja AtmasAghana rahyuM hovAthI game tevA mAThAM nimittamAM paNa je prakAre samapariNati Ave te prakAre pravartavuM e ja yogya che. jJAnInA AzrayamAM niraMtara vAsa hoya to sahaja sAghana vaDe paNa samapariNAma prApta hoya che, emAM to nirvivAdatA che, paNa jyAre pUrvakarmanA nibaMghanathI anukULa nahIM evAM nimittamAM nivAsa prApta thayo che, tyAre game tema karIne paNa tenA pratye adveSapariNAma rahe ema pravartavuM e ja amArI vRtti che, ane e ja zikSA che." (va.pR.348) //parA. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 AThamA pAThamAM pramAdanA vizeSa svarUpanuM varNana karyuM. have e pramAdane kAraNe bhagavAna mahAvIra svAmInA jIvane lagabhaga eka koDAkoDI sAgaropama sudhI A saMsAramAM rajhaLavuM paDyuM. temanuM kevI rIte paribhramaNa thayuM te A "mahAvIra deva' nAmanA pAThomAM varNana karavAmAM Ave che. (9) mahAvIra devA bhAga 1 (harigIta) jaya! deva, agaNita guNa svAmI, vIra, mahAvIra svAmI je. suravara paeNje jene chatAM pote sadA niSkAma che. vaLI maLI mahAvIrathI zake sukha mokSanuM mATe namuM ativIra, mahAvIra, sanmati prabhu-guNamAM bhAve ramuM. 1 E artha - he agaNita guNanA svAmI bhagavAna mahAvIra deva! Apano sadA jaya ho jaya ho. sarva karmone haNI nAkhavAthI Apa kharekharA vIra cho, mahAvIra cho. Apane suravara eTale indra paNa pUje che, chatAM Apa to sadA niSkAmI arthAt nispRha cho. Apane koI mAna pUjAdikanI icchA nathI. vaLI Apa mahAvIra svAmInA upadeza anusAra vartavAthI amane paNa mokSanuM sukha maLI zake ema che. mATe jenA aneka nAma ativIra, mahAvIra athavA sanmati che evA prabhunA guNamAM huM paNa bhAvapUrvaka ramaNatA karuM. ./15 baLavAna bIjo pApa haNanAro mahAvarathI nathI, juga juga jaeNnI lAMbI kathA saMkSepathI kahIM A mathI. saMsAra trAsa bharela tethI chUTavA jana icchaze, vaLI mokSamArga pamAya zAthI, ema pote pUchaze. 2 artha :- jene bIjA trevIza bhagavAna jeTalA karma che evA mahAvIra bhagavAna jevo bIjo koI pApane haNanAra baLavAna puruSa nathI. jene bhagavAna RSabhadevavaDe pUrve samakitano sparza thayela evA bhagavAna mahAvIranI lagabhaga eka koDAkoDI sAgaropamathI paNa adhika junI kathAne saMkSepamAM atre dahIMne mathI jema mAkhaNa kADhe tema sArarUpe kahI che. A saMsAra janma jarA maraNanA trAsathI bharelo che. tethI je puruSa chUTavAnI bhAvanA rAkhaze te puruSa bIjAne pUchaze ke mokSamArga zAthI pamAya? tene mATe AvA mahApuruSonA caritro mArgadarzaka nIvaDaze. rA. je kSetramAM munigaNa anaMta videha mukta thayA hatA, bhAvi viSe paNa mukta thAze, hAla paNa mokSe jatA, tevA videha viSe manohara madhuka vana vilasI rahyuM yAtrA jatAM sAgara munine karmayoge zuM thayuM? 3 artha :- je kSetramAM anaMta munigaNa videha mukta eTale saMpUrNapaNe A dehathI mukta thaI mokSane Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 pAmyA hatA, bhaviSyamAM paNa muktine pAmaze tathA hAlamAM paNa muktine pAmI rahyA che, tevA mahAvideha kSetrane viSe manohara evuM madhuka nAmanuM vana vilasI rahyuM che. tyAM yAtrA karavA jatAM sAgaramuni AvI caDhyA. tyAM karmayoge zuM thayuM te have jaNAve che :- 5gA 74 te vana viSe purUravA bhIlarAja sAthI saha vase, mRga mAI munivarane are! te bhIla haNavAne ghase; kalyANakArI kAlikA rANI manA karatI kaheH-- "he nAtha, haNavA nA jatA, vanadeva e, saune dahe. 4 artha :-- te vanamAM pururavA nAmano bhIlono rAjA potAnA sAthIdAro sAthe vase che. tyAM Avela A munivarane mRga eTale haraNa jevA mAnIne are Azcarya che ke e bhIlono rAjA temane haNavAne mATe taiyAra thayo tyAM tene pApa karatAM vAranAra kalyANakArI kAlikA nAmanI tenI rANI nA pADatI bolI ke 'he nAtha! e to vanadevatA che. ene haNavA nA jatA. nahIM to e saune bALI bhasma karI deze. // 4 // tene namI pUjA karo, bhaluM bhIla sarvenuM thaze", suNI vANI rANInI bhalI, bhIla bhAvasaha bhaktivaze munine namI pUjA kare, tyAM muni dayALu uccare H "re! dharmathI traNa lokanI lakSmI maLe jo Acare. 5 artha :- A vanadevatAnI to namaskAra karIne pUjA karo. jethI sarva bhIla lokonuM bhaluM thaze. evI potAnI rANI kAlikAnI vANI sAMbhaLI, bhIla bhAvapUrvaka bhaktine vaza thaI munine namI pUjA karavA lAgyo. tyAM dayALu evA muni bhagavaMta upadeza ApavA lAgyA ke he jIvo! jo tame sadgharmanuM AcaraNa karazo to tamane traNa lokanI lakSmI maLaze arthAt muktine pAmI traNeya lokanA tame nAtha thazo. / / 5 / / madirA, madhu ne mAMsa, aMjIra, umaraDAM, TeTA tajo, sAcA jinezvara mAnI hiMsAdi tajI aNuyama bhajo; vrata bAra pALo zrAvakonAM, te sadA sukhadAryo che, jo Teka rAkhIne nibhAve svargasukha anuyAyI le.'' 6 artha :-- vaLI he bhavyo ! zrAvakanA ATha mULaguNane Adaro. te mATe A madirA eTale dArU, madhu eTale magha ane mAMsa, aMjIra, umaraDA tathA vaDanA TeTA, pIpaLanA TeTA, pIpaLAnA TeTAo khAvAno tyAga karo. zrI jinezvara bhagavaMtane sAcA mAnI aNuyama eTale aNuvratarUpe hiMsA, jUTha, corI, abrahmacarya tathA parigrahano tyAga karo. ema zrAvakanA bAreya vratanuM pAlana karo. te sadA sukhane ApanArA che. jo tene maraNanI chellI ghaDI sudhI jIvanaparyaMta Teka rAkhI nibhAvazo, to tenuM anusaraNa karanAra anuyAyI svargasukhane pAmaze.||6|| munivAta mAnI mokSamArge cAlatAM bhIlabhava gayo, aMte samAdhi sahita marI te deva gharma-baLe thayo; varSI avadhibaLathI jANI sura te jJAnI bhakti kare, bhava devano pUro karIne bharatasuta thaI avatare. 7 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 7 5 artha :-- muni mahArAjanI evI vAta svIkArIne te pramANe mokSamArge vartatA bhIlano Akho bhava gayo. temaja aMtamAM samAghi sahita maraNa karI dharmanA baLe te deva thayo. tyAM paNa avadhijJAnanA baLathI potAnA pUrvabhavamAM zrI gurunI kRpA jANI jJAnIpuruSanI bhaktimAM rata rahevA lAgyo. tethI devano bhava surkha pUro karI zrI bharata mahArAjAnA putrarUpe avatAra pAmyo. tenuM nAma marIci rAkhavAmAM AvyuM. / / 7 / / dAdA RSabha sAthuM thayA tyAre marIci muni bane, na cakravartI tAtane dAThA sahita vasatA vane; dAdA UbhA dhyAne varna sthira mAsa paN mesamA akaLAya bhUkhe marIci Adi rAkhI tenI nA tamA. 8 artha H-- jyAre temanA dAdA zrI RSabhadeva sAdhu banyA tyAre marIci paNa muni banyo. potAnA pitA cakravartI bharata mahArAjAne choDI ThAThA sAthe vanamAM vasavA lAgyo. dAdA to vanamAM meruparvatanI jema aDola sthira mudrAe cha mAsa sudhI dhyAnamAM UbhA rahyA. tyAre A marIci Adi munio bhUkhathI akaLAvA lAgyA. tenI dhyAnamAM UbhelA prabhue kaMI paNa tamA eTale darakAra rAkhI nahIM. / / 8 / / thoDA dino kharmI duHkha thAkyo, bhekhathI bhUkha nA TaLe, gha2 sAMbharyuM paNa cittamAM bhaya bharatano te aTakaLe; khAvA phaLo, pIvuM sarovara-jaLa ane vasavuM varna, evA vicAre vartatAM te niMdya-AcArI bane. 9 artha :- marIci thoDA divasa sudhI duHkha khamIne thAkyo ane vicAravA lAgyo ke muniveSa mAtrathI A bhUkhanuM duHkha bhAMgI zakAtuM nathI. mATe pAcho ghera cAlyo jauM, paNa cittamAM pitA bharata mahArAjAno bhaya khaTakavA lAgyo ke e zuM kaheze ke tuM cAritrathI bhraSTa thaI pAcho gharamAM Avyo. mATe vanamAM ja vAsa karI phaLo khAvA, sarovaranuM pANI pIvuM evA vicArathI vartatA niMdA karavA lAyaka evA muninA AcArane sevavA lAgyo. hyA te veSa mUkI vartavA vanadeva dhamakAvI kahe, tethI tapasvI-veza dhArI vana viSe pharato rahe; zAstro race viparIta matanAM ziSyane zIkhave vaLI, grahato nahIM, nirde kahe je dharma RSabha kevaLI. 10 artha :- tyAre vanadeve tene dhamakAvIne kahyuM ke jo A rIte tAre vartavuM hoya to A bhagavAna RSabhadevanA munino veSa mukI de. tethI te tapasvIno vaiSa dhAraNa karI vanamAM ja pharato rahe che. bhagavAnathI viparIta matanA zAstro race che ane potAnA ziSyone paNa te zIkhave che. vaLI bhagavAna RSabhadeva kevaLI thaI je dharmano upadeza Ape che tene grahato nathI; paNa te vacanonI niMdA karyA kare che. / / 10 / / je dharmanA AdhArathI bhIla surasukho pAmyo ati, te, cakravartI-kumA2pada pAmI, tattve zuM thaI gati? ajJAtatapathI deva1 thaI brAhmaNa jaTila nAme thayo, UcharI ayodhyAmAM have te vedazAstro bhI gayo. 11 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha:- je gharmanA AdhArathI pote bhIla chatAM devalokanA atyaMta sukhane pAmyo, te ja jIva bharata cakravartIno putra marIci banI te gharmane tajatA temaja kulano mada karatA tene kevI kevI gatiomAM rajhaLavuM paDyuM che te have marIci pachInA mahAvIra prabhunA 27 moTA pUrvabhavo AMkaDAthI darzAve che. marIcinA bhavamAM ajJAna tapanA kAraNe pAMcamAM brahmadevalokamAM dasa sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI teno satyAvIzamAno pahelo bhava gaNAya che. devalokathI cyavIne have bIjA bhavamAM jaTila nAmano ayodhyAmAM brAhmaNa thaI vedazAstrono jANakAra thayo. 11aaaa saMnyArsI thaI tapa tapa pharI te deva thaI brAhamaNa thayo, te puSpamitra sunAmathI vaLI te ja nagare Ucharyo saMsAra tyAgI sAMkhyamata vistArato te vicaryo marI deva gatimAM Upajyo vaLI viprarUpe avataryo. 12 artha :- tyAM paNa saMnyAsI banI tapa tapIne pharI saugharma nAmanA pahelA devalokamAM be sAgaropamanA utkRSTa AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI cyavI te ja ayodhyA nagarImAM have puSpamitra nAmano brAhmaNa thayo. tyAM pharI saMsAra tyAgI sAMkhyamatane vistArato vicAravA lAgyo. tyAMthI marI pharI pahelA sautharma devalokamAM eka sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI cyavI vaLI brAhmaNarUpe avataryo. 12nA te agnisahanA nAmathI vaLI tyAga parivrAjaka banyo, pachI deva thaI vaLI vipra maMdirapuramAM zAstro bhaNyo; saMskAra jUnA jAgatAM saMnyAsa laI tapa AdaryuM, marI deva thaI, maMdiranagare vipra karma karyA karyuM. 13 artha:- te A chaThThIbhavamAM agnisahanA nAmathI brAhmaNa thayela tyAM paNa saMsAra tyAgI parivrAjaka saMnyAsI banyo. tyAMthI ajJAnatapanA pariNAme sAtamA bhavamAM devalokamAM sAta sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI cyavI maMdirapuramAM pharIthI AThamA bhave agnimitra nAme vipra eTale brAhmaNa thaI zAstro bhaNyo. tyAM junA saMskAro jAgRta thatAM pharI saMnyAsa laI tapa AdaryuM. tenA phaLamAM marIne navamAM bhavamAM cothA mAhendra devalokamAM deva thayo. tyAMthI cyavI pharI maMdiranagaramAM brAhmaNa thayo. 13mA ghara nAma bhAradvAja te tridaMDa thaI svarge gayo, tyAMthI marI kukarmanA udaye aghogatimAM rahyo; ekendriyAdi bhava karyA saMkhyArahita varSo sughI. mithyAtvanA phaLa duHkhadAyI cetajo zANA su-thI. 14 artha :- ahIM dasamA bhavamAM tenuM nAma bhAradvAja brAhmaNa rAkhavAmAM AvyuM. tyAM tridaMDI thaI ajJAnatAnA phaLamAM pharIthI pAcho cothA mahendra devalokamAM sAta sAgaropamanA utkRSTa AyuSyavALo devatA thayo. have devalokathI cyavIne kukarmanA udaye ahIMthI adhogatimAM gayo. tyAM ekendriyAdikanA eTale ekendriya, be iMdriya, traNa iMdriya, caturendriya ke saMjJI asaMjJI paMcendriyanA asaMkhya varSo sudhI bhavo karyA. ema mithyA mAnyatAonuM phaLa atyaMta duHkhadAyI che, ema jANIne he zANA su-ghI eTale samyaka Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 1] buddhivALA prANIo, sadA cetatA rahejo. arthAt vItarAgagharma sivAya koIpaNa mithyA mAnyatAone hRdayamAM sthAna Apazo nahIM. 14 baLavuM bhaluM agni viSe ke jhera pI maravuM bhaluM, ke DUbavuM dariye bhale vA siMhasaMge ekaluM vasavuM vane te to bhaluM; paNa sevavo kusaMga nA. saMkaTa naDe sau eka bhava, mithyAtva naDatuM bhava ghaNA. 15 artha - agnimAM baLavuM bhaluM ke jhera pI maravuM bhaluM, dariyAmAM DUbavuM bhaluM ke vanamAM siMha sAthe ekalA vasavuM te bhaluM paNa kusaMga sevavo sAro nahIM. kemake agni, jhera, jaLa ke siMhanA saMkaTa jIvane eka ja bhava mAre; paNa kusaMga to mithyA mAnyatAo karAvI jIvane bhavobhava saMsAramAM rajhaLAve che. moTAmAM moTo kusaMga te kuguruno che. 15aa. hiMsAdi pAMce pApa ne mithyAtva toLo tAjave to pApa mithyAtve thatuM meruM giri sama sarasave; jJAnI kahe tethI tajo mithyAtva bhayakArI mahA, mumukSa to te TALavA sama sevatA nahi ko ihA. 16 artha - hiMsA, jUTha, corI, abrahma, parigraha e pAMce pApane trAjavAnA eka palaDAmAM mUkI ane bIjA palaDAmAM mAtra ekalA mithyAtvanA pApane mUkI juo, to mithyAtvathI thatuM pApa te meru parvata jevuM mahAna thaze ane bIjA pAMce pApo te sarasavanA dANA samAna jaNAze. tethI ja jJAnI puruSo mahA bhayaMkara evA mithyAtvane zIdhra tajavAno upadeza kare che. mumukSu puruSo paNa te sarva pApanA mULarUpa mithyAtvane TALavA samAna bIjI koI mukhya ihA eTale icchA manamAM rAkhatA nathI. "mumukSune ajJAna sivAya bIjo koI bhaya hoya nahIM." -zrImad rAjacaMdra 16aaaa bahu nIca yonimAM bhamI, te jIva marIcino have thaI rAjagRhImAM vipra sthAvara gharma kuLano sAcave, mithyAtvanA saMskArathI bhaNI veda tridaMDI thayo, tapa kAya-phlezAdi tapI te pAMcame svarge gayo. 17 artha - have marIcino jIva ghaNI nIca yoniomAM bhamIne rAjagRhI nagaramAM sthAvara nAmano brAhmaNa thaI potAnA kuLatharmane sAcavavA lAgyo. mithyAtvanA saMskArathI veda bhaNIne pharI tridaMDI thayo. kAyaklezAdi tapa tapI pAMcamA brahmadevalokamAM te sAta sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. 1NA pachI rAjagRhImAM 12vizvanaMdI pATavI kuMvara thatAM, tenA pitAe eka dina nabha-abhra naSTa thatAM dIThAM; vairAgyavege rAjya soMpI bhAIne, dIkSA lIghI, yuvarAjapada para vizvanaMdIe svabaLa-vRddhi kIthI. 18 artha :- have devalokathI AvI rAjagRhI nagaramAM vizvabhUti rAjAno vizvanaMdI nAmano pATavI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 kuMvara thayo. eka dina AkAzamAM zaradaRtunA vAdaLAne naSTa thatA joI rAjAne atyaMta vairAgya thayo. tethI turaMta potAnA bhAIne rAjya soMpI pote dIkSA lIdhI. yuvarAja pada upara vizvanaMdIe rahI potAnA baLathI rAjyanI vRddhi karI. 18. vizAkhabhUti nAma nRpanuM, putra svacchedI ati, yuvarAjabAga- vilAsa dekhI karI pitAne vinati; ke mohavaza nRpa mokale yuvarAjane ari jItavA, pAchaLa samAcAro maLyA e bAga-vaMcaka avanavA. 19 artha - vizvanaMdInA kAkA vizAkhabhUti hAlamAM je rAjA che, teno putra vizAkhanaMdI, te atyaMta svacchaMdI hato. yuvarAja vizvanaMdIne manohara nAmanA bAgamAM vilAsa karato joI potAnA pitA je hAlamAM rAjA che temane vinaMtI karI ke e bAga mane Apo; nahIM to huM deza choDI cAlyo jaIza. te sAMbhaLI rAjAe mohavaza yuvarAja vizvanaMdIne bahAnuM karI zatruone jItavA mokalyo. pAchaLa vizvanaMdIne samAcAro maLyA ke tamAro bagIco levA mATe avanavA ThagavAnA upAyo karI temane bahAra mokalyA che. 19aaaa yuvarAja kozabharyo pharyo pAcho, gayo nija bAgamAM, nRpasuMta saMtAto phare tene lIgho tyAM lAgamAM; jyAM staMbha paththarano hato, tenI pUMThe saMtAyelo jANI, meMThIthI staMbha toDyo, dekhI ari gabharAyelo. 20 artha - yuvarAja krodhathI pAcho pharyo ane potAnA udyAnamAM gayo. tyAM tene Avelo jANI rAjAno putra vizAkhanaMdI doDIne saMtAto phare che. tene lAgamAM lIdho. tyAre eka paththaranA thAMbhalA pAchaLa te saMtAI gayo. te jANIne vizvanaMdIe potAnI muThI mArI te thAMbhalAne paNa toDI nAkhyo. te joI vizAkhanaMdI khUba gabharAI gayo ke kadAca mane paNa mArI nAkhaze. 20gA. dhikkAra viSayo para chUTyo yuvarAjane vairAgyathI, tethI tajIne rAjasukha, dIkSA grahe e bhagavatI; vizAkhabhUti paNa have pastAya pApI kAmathI, jhaTa jaina dIkSA te grahe saMsAratApa virAmatI. 21 artha - have vizAkhanaMdIne gabharAyelo joI vizvanaMdIne viSayo upara khUba dhikkAra chUTyo ke aho viSayo kevA che ke jenA mATe jIvo maraNamAM paNa sapaDAI jAya che; ema vicArI rAjyasukha tajI daI vizvanaMdIe bhagavatI dIkSAne grahaNa karI. te joI kAkA vizAkhAbhUtine paNa putrane mohavaza karela pApI kAmathI pastAvo thayo. ane tenA prAyazcittamAM pote paNa saMsAratApathI virAma pamADanArI evI jaina dIkSAne zIdhra grahaNa karI. If21aaaa nRpaputra vyasanI nIkaLyo, re! jAya vezyAmaMdire, nija rAjya sarva gumAvIne nIca nokarI nRpanI kare; te eka dina beTho hato mathurA viSe vezyAvare, tyAM oLakhyA muni vizvanaMdI, ghora tapa je Adare. 22 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 artha - rAjA vizAkhabhUti temaja yuvarAja vizvanaMdIe dIkSA lIdhI. tethI have rAjya vizAkhanaMdInA hAthamAM AvyuM. paNa A rAjAno putra vyasanI nIkaLyo. te potAnuM sarva rAjya khoI nAkhI koI rAjAno dUta banIne mathurA nagarImAM Avelo hato. tyAM eka vezyAnA makAnamAM chata upara beTho hato. te vakhate muni vizvanaMdI ghora tapa karatA hatA, temane tyAM thaIne jatA joyA ane oLakhyA. rarA sUkuM zarIra maDadA samuM zakti vinAnuM laI phare, govatsanA ghakkA vaDe paDatA dIThA rastA pare; te duSTa hAMsImAM kaheH "baLa staMbha-toDa, batAva re! e kyAM gayuM baLa AkaruM? durbaLa dIse tana sAva re." 23 artha - vizvanaMdI tapazcaryAne kAraNe sUkuM thaI gayela zarIrane maDadA sama zakti vagaranuM laIne phare che. gAyanA vAcharaDAnA ghakkA mAtrathI rastA para paDatA temane joI duSTa evo vizAkhanaMdI hAMsImAM bolI UThyo ke have tAruM thAMbhalA toDa AkaruM baLa kyAM gayuM? batAva. have to tAruM zarIra sAva durbaLa thaI gayuM jaNAya che. rA . muni mAnavaza krodhe bharAyA lAla netre uccare : hAMsItaNuM phaLa cAkhaze muja tapabaLe tuM Akhare." sarvasva tAruM huM haruM" evuM nidAna karI mare. nidAna saMto niMdatA, de durgati, tapa sau hare. 24 artha :- muni vizvanaMdI paNa mAnavaza krodhe bharAI lAla netra karIne kahevA lAgyA ke "are mArI hAMsI karavAnuM phaLa tuM mArA tapabaLe Akhare cAkhIza.' 'tAruM sarvasva huM haraNa karanAra thAuM.' evuM nidAna manamAM karIne AyuSyapUrNa thaye svarge gayA. mATe saMtapuruSo nidAna karavAnA bhAvane niMde che ke je kAlAntare paNa durgatinA phaLanuM kAraNa thAya che. temaja karela sarva tapane naSTa karanAra nivaDe che. 24 te deha tarjIne devalokeza3 devarUpe vilase; vizAkhabhUti paNa te ja svarge zuddha tapabaLathI vase. vizAkhabhaitino jIva podanapuramAM pachI avatare narapati ghare, baLarAmapada saha vijaya nAme Uchare. 25 artha - tyAMthI vizvanaMdI muni deha choDI mahAzukra nAmanA sAtamA devalokamAM 16 sAgaropamanA AyuSyavALA devatA thayA. vizAkhabhUti paNa te ja devalokamAM zuddha tapanA baLathI AvIne vasyo. devalokamAMthI cyavIne vizAkhabhUtino jIva podanapuramAM rAjAne ghera avataryo. tyAM temanuM nAma vijaya rAkhavAmAM AvyuM tathA baLarAmapadane ghAraNa karyuM. rapAA jIMva vizvanaMdIno thayo laghubhAI vijayano have, tyAM prathama harirUpe sukho *tripRSTa nAme bhogave; karanAra muninI mazkarI te duSTa duHkhe bahu bhamI, ati puNyayoga vaDe thayo vidyAghareza parAkramI. 26 artha - vizvanaMdIno jIva paNa devalokamAMthI AvI have vijayano nAno bhAI thayo. tyAM prathama Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tripRSTa nAmanA hari eTale nArAyaNa (vAsudeva) banI sukha bhogavavA lAgyo. muninI mazkarI karanAra duSTa evo vizAkhanaMdIno jIva cAragatimAM bahu duHkha bhogavI ghaNo bhamIne ati puNyanA yoge have parAkramI evo vidyAthareza eTale vidyAgharono rAjA thayo. jenuM nAma azvagrIva pADyuM. 26aaaa. e azvagrIva traNa khaMDa jItI arthacakrI-pada ghare, alakApurImAM cakraratna sahita sukha mANyA kare. tripRSTa vidyAghara-sutA paraNyo, suNI krodhe bharyo A azvagrava je arthacakrI, yuddha karavA saMcaryo. 27 artha - e azvagrIva traNa khaMDa jItIne ardhacakrIpada eTale traNa khaMDano adhipati banI prati vAsudevanI padavIne ghAraNa karI alakApurImAM cakraratna sahita sukha bhogavavA lAgyo. tyAM tripRSTa vAsudeva vidyAgharanI putrIne paraNyo. te sAMbhaLI A ardhacakrI azvagrIva krodhe bharAyo ane tripRSTa vAsudeva sAthe yuddha karavA nIkaLI paDyo. 2aa hArI gayo tripRSTathI tyAM cakra haNavA pheMkiyuM, tripuSTanI jamaNI bhujA para zAMta thaI virAjiyuM. e azvagrIva te cakrathI marI sAtamI narake paDe, kyAM ardhacakrIsukha ne kyAM kaSTasAgaramAM raDe! 28 artha - tyAM yuddhamAM tripRSTa vAsudevathI hArI gayo jANI, tene haNavA mATe cakraratna pheMkyuM. paNa te cakraratna tripRSTanI jamaNI bhujA para AvIne zAMta thaI virAjamAna thaI gayuM. have tripRSTa dvArA pheMkela A cakraratnathI athagrIva marIne sAtamI narakamAM jaI paDyo. kyAM to ardhacakrIpaNAnuM sukha ane kyAM narakanA duHkhano samudra, ke jyAM mAtra raDavA jevuM duHkha ja che. 28. te cakrarane jatiyA traNa khaMDa tripuSTa pachI. le sarvanI te zreSTha vastu bhogave e nRpati. che rANI soLa hajAra, tevI sarva sAmagrI ati, paNa bhogamamatA pApanAM maeNLa ApatAM khoTI gati. 29 artha :- te cakraratna vaDe nArAyaNe traNa khaMDa jItyA. tathA sarvanI zreSTha vastune laI bhogavavA lAgyo. soLa hajAra rANIo tathA tevI sarva atyaMta sAmagrIne paNa pAmela che chatAM bhogamAM rahelI mamatA ke je pApanA mULarUpa che, te nahIM javAthI tripRSTa nArAyaNa khoTI gatine pAmyA. rilA sadgharmane bhUlI parigrapApamAM maratAM lagI, tripRSTa vAsudeva vasiyo tarjI dayAne mUlagI; marI" sAtamI narake gayo, trAsI are! pastAya tyAM : "mAryA ghaNA jIvo, are! narabhava gayo anyAyamAM. 30 artha - sagharma eTale Atmadharmane bhUlI, maratA lagI parigrahanA pApamAM dayAne samULagI choDI daI trivRSTa vAsudeva tallIna thaI rahyo, tenA pariNAme marIne sAtamI narake gayo. tyAM duHkhathI trAsI pastAya che ke are! meM vAsudevanA bhavamAM ghaNA jIvone mAryo. mAro narabhava anyAya karavAmAM ja cAlyo Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 8 gayo. have huM ahiM zuM karuM? It30aaaa durbaddhivaza pApo karI re! ghanataNA DhagalA karyA, khAghA akhAdya padArtha meM, AcAra bhUMDA AcaryA re! parama gharma gharyo nahIM, vrataniyamo visArIyA, zIla, dAna, tapa bhAvo kSamAdi narabhave nA ghAriyA. 31 artha :- kubuddhivaza pApo karI meM ghananA DhagalA karyA. meM nahIM khAvA yogya akhAdya padArtha khAdhA. bhUMDA AcAra sevyA. re! meM ahiMsA parama gharmane ghAraNa karyo nahIM. vaLI vrata niyamone visArI dIdhA. dAna, zIla, tapa, bhAva ke kSamA, Arjava, mArdava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcana ane brahmacarya jevA uttama dazavigha ghamane meM narabhavamAM paNa ghAraNa karyA nahIM. 31aaaa hA!hA! paDyo dukhasAgare, konuM zaraNa zodhuM have? huM kyAM jauM? kone pUMchuM? re! koNa mujane sAcave ? tyAM to pakaDatA nArakI bIjA bhayaMkara krorthI ,' aMgo cIre ne netra kADhe, cheda chedI rAMthI de. 32 artha - hA! hA! have A narakanA duHkha samudramAM paDyo huM konuM zaraNa zodhuM? huM kyAM jauM? kone pUchuM? have mane koNa sAcave? teTalAmAM to bIjA bhayaMkara krothI nArakI jIvoe tene pakaDI laI tenA aMgopAMga cIrI, netra kADhI, chedI chedIne rAMghavA lAgyA. 3rA pAchuM zarIra AkhuM thatA te vana viSe doDI gayo, tyAM siMharUpI nArakInA nakha-mukhe duHkhI thayo; re! narakabhaiminI vedanA vaghu vIMchI DaMkha hajArathI, khAvApIvAnuM nA maLe, dukhI tarasa bhUkha apArathI. 33 artha - chedeluM zarIra pAchuM AkhuM thaI jatAM tyAMthI te vana viSe doDI gayo. tyAM siMhanuM rUpa ghAraNa karIne rahela nArakInA nakha ane mukhathI chedAtA tyAM paNa duHkhI thayo. are! narakabhUminI vedanA to hajAra vIMchInA DaMkhathI paNa vizeSa che. jyA khAvA pIvAnuM maLatuM nathI, tethI bhUkha ane tarasathI paNa jIva tyAM apAra duHkhI che. 33 vANI agocara duHkha bhAre; TADha kema khamAya tyAM lokhaMDano meruM mUkyuM zatakhaMDa zItathI thAya jyAM? mana-vacana-ttanathI, para thakI ne kSetrathI dukha thAya jyAM dinarAta duHkho bhogave, nahi AMkha paNa mIMcAya tyAM!34 artha - narakabhUminA bhAre duHkho te vANIthI agocara che, vANI dvArA kahI zakAya ema nathI. tyAMnI TADha kema khamAya ke jyAM meru parvata jeTalo lokhaMDano golo mUkIe to tyAMnI pRthvIne aDatA pahelAM ThaMDInA kAraNe tenA so TukaDA thaI jAya. potAnA ja mana, vacana, kAyAthI ke para jIvo vaDe ke narakanA kSetrathI jyAM dinarAta duHkho ja bhogave che. evI narakamAM AMkha paNa mIMcAtI nathI. [34] Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tripuTanA viyogathI baLabhadra vairAgI bane, munipada gharI tapa-dhyAnathI te sarva karmone haNe; te mokSapadavI pAmiyA, jyAM jJAna-vIrya-anaMtatA bAghArahita trikALa tyAM che Atma-paramAnaMdatA. 35 artha - tripRSTa vAsudevanuM maraNa thavAthI viyoga duHkhe baLabhadra vairAgya pAmI munivRta ghAraNa karI tapa ane dhyAnathI sarva karmone haNI mokSapadavIne pAmyA, ke jyAM jJAna, darzana, sukha ane vIryanI anaMtatA che. tathA jyAM bAghA pIDArahita traNe kALa AtmAnI paramAnaMdatA ja che. [3pa be bhAImAM gatibheda pADe karmazatru jo, are! agaNita varSo naraka-duHkhe jAya, rIbI, Akhare vanisiMha giri upare te siMha rUpe avatare, hiMsAdi pApe siMha marI, phara narakakhADe17 Utare. 36 artha - baLadeva ane vAsudeva e be bhAIomAM gatibheda pADanAra kharekhara karma zatru che. baLadeva svarge gayA ane tripRSTa vAsudeva agaNita varSo sudhI sAtamI narakanA duHkho bhogavI rIbAIne, Akhare AyuSya pUrNa thatAM-jaMbudvIpanA bharatakSetramAM gaMgAnadInA taTa pAsenA vanisiMha nAmanA parvata upara siMharUpe avataryo. tyAM paNa hiMsAdi tIvra pApo karI marIne pAcho pahelI ratnaprabhA nAmanI narakamAM jaI paDyo. tyAM eka sAgaropama suthI bhayaMkara duHkho bhogavyA. /36aaaaN tyAMthI pheMTI A bharatanA himavAna parvata upare, te siMha banI vikarALa rUpe kuratA karato phare. mRga mArIne khAto hato, cAraNa muni tyAM AviyA, AkAzathI UtarI muni paththara upara birAjiyA. 37 artha - te pahelI narakamAMthI nikaLI Aja jaMbudvIpanI pUrva dizAmAM Avela bharatakSetranA himavAna parvata upara pharI siMha banI vikarALarUpe krUratA karato phare che. te ekavAra haraNane mArI khAto hato. tyAM AkAzamArge jatAM paramadayALa evA cAraNamuni tyAM AvyA. te muni AkAzathI UtarI patthara para birAjamAna thayA. 3zA. zrI tIrthapati zrIghara kane videhamAM munie suNI hatI vAta ke himavAna para vasanAra siMha mahAguNI; te te ja bharate tIrthapati covIsamA, dazame bhave, nAme mahArvara avatarI bahu tAraze jIvo have. 38 artha :- zrI tIrthakara zrIghara jina pAse mahAvidehakSetramAM A munie vAta sAMbhaLI hatI ke himavAna parvata upara vasanAra siMha mahAguNavAna jIva che.te teja bharata kSetramAM AjathI dazamA bhave covIsamA tIrthaMkara mahAvIra nAme avatarIne ghaNA jIvone tAraze. 38. tethI smRti bhava pUrvanI ApavA muni bolatAH "he!bhavya mRgapati, zabda suNa, tuja hitapaDadA kholatA, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 8 3 tripRSTa nArAyaNa thaI indriya sukha teM Adaryo, traNa khaMDano svAmI chatAM nA gharmakAryo teM karyAM. 39 artha - tethI te siMhane pUrvabhavanI vAta ane AgalA bhavanI smRti ApavA muni bolyA ke he bhavya mRgarAja! huM kahuM te sAMbhaLa te tArA hitamAM che ane tArA karmarUpI paDadAne dUra karanAra che. pUrvabhavamAM tuM tripRSTa nArAyaNa thaI indriyanA sukhomAM tanmaya rahyo. tyAM traNa khaMDano svAmI hovA chatAM teM gharmanA kAryo karyA nahIM. 39 viSayAMgha rahI, pApo karI, marI sAtamI narake gayo, tyAM nArakI jIvo vaDe ati ghora pIDA pAmiyo, tyAM tuM zaraNa bahu zoghato paNa koI rakSaka nA jaDyo, tyAMthI marIne siMha bana hiMsAthI pharI narake paDyo. 40 artha :- pAMca indriyanA viSayomAM Asakta rahI, pApo karIne marI tuM sAtamI narake gayo. tyAM nArakI jIvo vaDe ati ghora pIDAne pAmyo. tyAM tuM zaraNa bahu zoghato hato paNa koI tArI rakSA karanAra jaDyo nahIM. tyAMthI marIne siMha banI hiMsA karIne marI pharI tuM narakagatimAM gayo. 40nA te trAsadAyaka sthAnathI hUMTa siMha bhava A pAmiyo, toye are! krUratA taje nA, naraka duHkho bhUMlI gayo? jo zIdhra krUratA tuM tajI sallekhanA vrata Adare, to pApa-kAraNa-vAraNe zubha devagati hajIMye vare."41 artha - te trAsadAyaka narakanA sthAnathI chUTIne have tuM pharIthI siMhano bhava pAmyo chuM. toye are ! Azcarya che ke haju tuM krUratAne choDato nathI. to zuM tuM narakanA duHkhone bhUlI gayo. jo zIdhra tuM krUratAne tajI daI sallekhanA vratane Adare to pApanA kAraNe vAravAthI eTale nivAravAthI hajI paNa tuM zubha devagatine pAmI zake che. 41aaaa muni-vacanathI jAtismaraNa sujJAna pAmI jAgiyo, saMsAranA duHkho vicArI sarva aMge kaMpiyo; re! AMkhathI AMsuM vahe pastAya atizaya pApathI, huM siMhabhavamAM zuM karuM?" evuM vicAre ApathI. 42 artha - munimahAtmAnA vacanathI siMha jAtismaraNajJAna pAmavAthI jAgRta thayo ane saMsAranA sarva duHkhone vicArI sarvAge kaMpAyamAna thayo. Azcarya che ke jenA AMkhamAMthI AMsu vahe che, pApathI je atizaya pastAya che, tathA have huM A siMha bhavamAM zuM karuM? ema pote potAnA mATe vicAre che. In4rA preme muni pAse paghAryA zAMta vRtti oLakhI, bhava pUrvanA sau yAda de mAMDI purUrava bhIlathI. 'dazame bhave tuM tIrthapati bananAra che" e sAMbhaLI cetAvavA huM Aviyo, tuja puNya AvyA UchaLI. 43 artha - siMhanI zAMtavRtti oLakhIne muni tenI pAse padhAryA. purUravA bhIlathI mAMDIne pUrvanA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sarva bhavonI tene yAdI ApI tathA AgAmI dazame bhave tuM tIrthapati eTale tIrthakara bananAra che ema mahAvidehakSetramAM tIrthakara bhagavAna pAse sAMbhaLIne huM tArA puNyano uchALo AvavAthI tane cetavavA mATe ahIM Avyo chuM. In43ii. sAdhu ajitajaya have upadeza de karuNAkara : bhava-hetu A cirakALanuM mithyAtva vama tuM AkaruM. tuM Atmazuddhi-hetu A samyakatva ghAraNa jo kare, to tIrthapatipada pAmIne gailokyanI vibhUMti vare. 44 artha - have sAghu ajitaMjaya karuNA karIne upadeza Ape che ke "saMsAranA hetubhUta anAdikALathI cAlyuM AvatuM AkaruM A mithyAtva eTale viparIta zraddhAna tene tuM vamI nAkha. ane AtmAnI zuddhi mATe jo tuM samyatvane ghAraNa kare to tuM tIrthapati pada pAmIne traNa lokanI vibhUtino svAmI thaIza. //4jA sAghaka nahIM sau hitano samyakatva sama sadgharma ko; mithyAtva sama nahi pApa bIjuM, koSa sarva anarthano." samyakatva saha vrata bAra ne saMnyAsa paNa te Adare, mAMsAdi hiMsAhetu tajatAM maraNano Dara nA ghare. 45 artha - samyakdarzana samAna AtmAnuM hita karanAra evuM sadgharmanuM bIjuM koI sAdhana nathI. temaja sarva anarthano koSa eTale bhaMDAra evA mithyAtva samAna bIjuM koI pApa nathI. muni upadeza sAMbhaLI siMha samyakatva sAthe bAra vratane aMgIkAra kare che tathA bhAvathI saMnyAsa laI anazana paNa laI le che. mAMsAdine hiMsAnA kAraNo jANI tene choDI detAM maraNano Dara paNa rAkhato nathI. II4pA munimukha thakI sargharmapa amRtarasa jharato pIne, vizuddha manathI siMha munine parikramA traNa ApIne, mastaka namAvI vrata vicArI saMyamI bhAve rahyo; citrala siMha samAna dIse, boghamAM tanmaya thayo. 46 artha - muninA mukhakamaLathI jharato sadgharmarUpa amRtarasa pIne vizuddha manathI siMha, munine parikramA eTale pradakSiNA traNa ApI, mastaka namAvI, vratanI bhAvanA karIne saMyamabhAve boghamAM evo tanmaya thaI gayo ke jANe citramAM citrala siMha na hoya tevo dekhAvA lAgyo. 46aaaa susamAdhi saha te siMha marIne siMhaketuM sura9 thayo, ne tIrthapati Adi taNA upadeza suNavA paNa gayo; yAtrA pUMjAdi bhakti saha sukha svarganAM pUrA karI te ghAtakI khaMDe videhe rAjaputra thayo marI. 47 artha - samyaka samAdhi sAthe maraNa karIne te siMha, siMhaketu nAmano saugharma devalokamAM be sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAMthI tIrthakara bhagavAna AdinA upadezane sAMbhaLavA paNa gayo. tIrthonI yAtrA, pUjAo, bhaktibhAvasaha karato svargamAM sukhapUrvaka kALa nirgamana karI, AyuSya pUruM thaye Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahAvIra deva bhAga-1 marIne ghAtakI khaMDanA mahAvideha kSetramAM kanakapuMkha nAmanA vidyAghara rAjAnA putraNe utpanna thayo. / / 47 / / ghI nAma 20kanakojvala suzAstro bhI sumeru giri gayo; tyAM muni avadhijJAnIno tene samAgama zubha thayo. te gharmanI prApti thavA vaMdana karIne pUchato H-- "munirAja, dharmasvarUpa zuM, jIva jethI mokSe hoMcato?'' 48 artha :-- tenuM nAma kanakojjavala rAkhavAmAM AvyuM. te satzAstro bhaNyo. ekavAra te sumeru parvata para gayo hato tyAM puNyayoge avadhijJAnI munino pavitra samAgama thayo. tyAM dharmanI prApti thavA arthe vaMdana karI munine pUchavA lAgyo ke he munirAja ! gharmanuM svarUpa zuM? ke jethI jIva mokSane pAme che. / / 48 / / hitakArI vANI jJAnI muni karuNA karIne uccare : "suNa buddhimAna, sudharma te che tRNa samA je raMka te A lokamAM paNa saMpadA je bhava-jaLethI uttare, trilokapati tethI bane, pAmI prasAre kIrtine. 49 85 artha H-- jJAnImuni paNa karuNA karIne AtmAne hitakArI evI vANI kahevA lAgyA ke he buddhimAna! = sAMbhaLa. sAco dharma te che ke je saMsArarUpI jaLamAM DUbatA prANIno udghAra kare, athavA tRNa samAna raMka jIvo paNa te dharmanA prabhAvathI traNe lokanA adhipati banI jAya, temaja A lokamAM paNa bhautika evaM Atmika saMpatti pAmIne potAnI kIrtine jagatamAM prasarAve che. evo e dharmano mahimA che. 549 / / uttama pado jaganAM badhAM sudharma pALyAnAM phaLo, te gharma kevIe ahiMsAmaya kahyo che nirmaLo; yatidharma mokSa-upAyarUpa sarvAMga yauvanamAM gharo, ne krotha-kAmAdi ari nirmULa tapa-zastra karo.'" 50 artha H-- jagatamAM je je jinendra, indra, candra, nAgendra ke narendra vagerenI uttama padavIo che te baghA sadgharma pALyAnAM ja phaLo che. te dharma zrI kevaLI bhagavaMte nirmaLa evo ahiMsAmaya kahyo che. zIghra mokSaprAptinA upAyarUpa yatidharma eTale kSamA Adi dasa lakSaNarUpa munidharma bhagavAne bhAkhyo che. te sarvAMgapaNe eTale saMpUrNapaNe yauvana avasthAmAM ghAraNa karavA yogya che. tathA taparUpa zastra vaDe krogha kAmAdi zatruone jaDamULathI naSTa karavA yogya che. pagA suNIvANI e guNakhArDI vidyAdhara vicAre che : "are! mRtyu phare mAthA pare, bahu bALane paNa te hare! je gharma bhUle te baghA karI pApa mRtyumukha paeNre" tag saMga sau dIkSA gharI; ullAsa bahu tenA ure. 51 artha :- evI muni bhagavaMtanI guNanI khANarUpa vANI sAMbhaLIne vidyAdhara kanakojjavala rAjA vicAravA lAgyo ke are! A mRtyu to mAthA upara ja phare che. te to ghaNA bALakone paNa harI le che. je dharmane bhUle che, te badhA pApanA poTalAM bAMdhIne mRtyunA mukhamAM pesI durgatine sAthe che. ema vicArI sarva Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 saMgano tyAga karI rAjAe hRdayamAM utsAha sahita dIkSA grahaNa karI. /palA aMte tajIne deha-mamatA vara samAdhi, te marI sukha bhogave suralokanAM paNa gharma jAya na vIsarI, zubha bhAvanA bahu ciMtave, samakita-baLa citte ghare, tyAMthI cyavIra hariSeNa nRparUpe ayodhyA avatare. para artha:- aMtamAM dehanI mamatAne choDI daI samAdhimaraNane sAthI sAtamA devalokamAM tera sAgaropamanA AyuSyavALo devatA thayo. tyAM devalokanA sukha bhogave che chatAM gharmane kadI bhUlatA nathI. tyAM rahyAM paNa zubha bhAvanAonuM ghaNuM ciMtavana kare che. tathA samakitanA baLane cittamAM dhAraNa karIne rAkhe che. tethI te devalokamAMthI cyavI hariSeNa rAjArUpe have ayodhyA nagarImAM avatAra pAme che. parA. (10) mahAvIra deva bhAga 2 (harigIta) yauvana vaye hariSaNa rAjA rAjya-pada-sukha vilase. samyakatva saha yama bAra gharI, munibhAvamAM mana ullazeH te eka dina vicAratA vivekapUrvaka zAMtimAM ki ne "huM koNa chuM? A zarIra zuM? kyAM sudhI bhamavuM bhrAMtimAM? 1 artha - yuvAvaya pAye hariSeNa rAjA banI rAjya padanA sukha vilAsane anubhavavA lAgyA. samakita sAthe bAra yama eTale zrAvakanA bAra vratane ghAraNa karIne muni banavAnA bhAvathI temanuM hRdaya ullAsamAna rahevA lAgyuM. te eka divasa zAMtithI beThA vivekapUrvaka vicAravA lAgyA ke huM koNa chuM? A zarIra zuM che? A bhrAMtimAM mAre cAra gatimAM kyAM sudhI bhamyA karavuM? 1aaaa avinAzI sukha zAthI maLe? tRSNA zame zAthI have? kartavya zuM saMsAramAM? vaLI ahita zuM zuM saMbhave? A moha ne viSayo samuM nathI ahitakartA koIe, che viSayasukha to viSa samuM, tapa Atmahite joIe. 2 artha :- je sukhano kadI nAza nahI thAya evuM avinAzI sukha zAthI prApta thAya? have A paravastuone meLavavAnI tRSNA zAthI zame? A saMsAramAM huM Avyo chuM to have mAre karavA yogya zuM haze? vaLI zuM zuM karavAthI mArA AtmAnuM ahita thaI zake? ema vicAratAM lAgyuM ke A paravastuono Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 moha ane A pAMca indriyonA viSaya jevuM A jagatamAM jIvanuM ahita karanAra bIjuM koI nathI. viSayasukha to viSa samAna che, jethI AtmAnA kalyANa mATe to tapa ja tapavuM joIe. ArA huM zarIra-mamatAne tajI, bhajIM te ja tapa, mukti varuM; A rAjya ta huM jJAna vairAgya munipada AcaruM." evuM vicArI, lIthI dIkSA kuMtasAgara muni-kare, bhaNa, siMha sama ekAkI vicarI AkarAM tapa Acare. 3 artha - huM have zarIranI mamatAne tajI daI icchAone rokavArUpa tapane bhajI, muktirUpI kanyAne ja varuM. tema karavA mATe prathama A rAjyane tajI daI huM jJAna vairAgya sahita munipada ghAraNa karIne samya prakAre tenuM AcaraNa karuM. evuM vicArIne zrI zrutasAgara muninA kare eTale hAthe dIkSA grahaNa karI. pachI zAstro bhaNIne siMha samAna nirbhaya banI ekalA vicarI AkarA tapa tapavA lAgyA. IIkA ArAghanAo seva cAra samAdhimRtyuthI mare, pachI deva3 dazamA svargamAM thaI Atmahita nA vIsare; tyAMthI avI puMDarakiNI puramAM janama nRpaghara ghare, priya mitra nAma yathArtha ghAre; pUrva puNya sukhI kare. 4 artha - samyadarzana, jJAna, cAritra ane tapa e cAreya prakAranI ArAghanAone sevI samAdhi sahita mRtyu pAmIne mahAzukra nAmanA dazamA svargamAM sola sAgaropamanA AyuSyavALA devatA thayA. tyAM paNa Atmahitane visaratAM nathI. devalokamAMthI cyavIne puMDarIkiNI nagaramAM rAjAne ghera janma pAmyA. tyAM temanuM nAma priyamitra rAkhavAmAM AvyuM. te sarvane priya thaI paDyA mATe te nAma yathArtha hatuM. pUrve bAMdheluM puNya hatuM te temane sukhanuM kAraNa thayuM. [4. te rAjya karatAM ratna caude pAmiyA, cakrI banI SaTu khaMDa jItI, indra sama devAdi-sevA le ghaNI. dina eka darzana te kare jineza kSemakaMra taNAM, pUjI prabhune bhAvathI vacano suNe hitanAM ghaNAM. 5 artha - have te priya mitra rAjA banI rAjya karatAM cauda ratnone pAmyA. cauda ratnano prabhAva nIce pramANe che :-caudamAMnA sAta ratno ekendri (pRthvImaya) ratno che : (1) cakraratna - cha khaMDa sAdhavAno mArga batAvanAra che. (2) chatra ratna - bAra yojana lAMbI ane nava yojana cauDI chAyA karanAra che. taDako tathA ThaMDIthI bacAvanAra che. (3) daMDarana - rastAmAM saDaka banAve che. vetADanI banne guphAnA daravAjAne ughADe che. (A traNa ratna cAra cAra hAtha lAMbA hoya che.) (4) khaDaga ratna - pacAsa AMgaLa lAMbu, soLa AMgaLa cauDuM ane artho AMgaLa jADuM, ati tikSNa ghAravALuM khaDuga hajAro kosa dUra rahelA zatrunA zirane kApI lAve che. (A cAra ratno Ayudhya zALAmAM utpanna thAya che.) (5) maNiratna- cAra AMgaLa lAMbu, be AMgaLI cauDuM enAthI bAra yojana sughI caMdramAnI jema prakAza thAya che. e ratna hAthInA kAne bAMdhavAthI vidhra nAza thAya che. (6) kAMgaNI ratna - cAra cAra AMgaLa cAre Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bAjAthI hoya che. ATha sonaiyA jeTaluM vajana hoya che. aMdhakArathI vyApta evI guphAmAM ekeka yojananA aMtare 49 maMDaLa pAMcaso pAMcaso ghanuSyanA goLAkAra kare che. (athavA thAya che, tethI cakravartI jIve tyAM sudhI caMdramAnI samAna prakAza rahe che. (7) carmaratna - be hAtha jeTaluM lAMbu hoya che. ane gaMgA siMdhu jeTalI moTI nadImAM 12 yojana lAMbI ane nava yojana cauDI nAva samAna thaI jAya che. emAM sarva sainya besIne pAra thaI jAya che. (A traNa ratna lakSmI bhaMDAramAM utpanna thAya che.) sAta paMcedri ratno nIce pramANe hoya che :(1) senApati ratna - vacalA be khaMDa choDI AsapAsanA cAra khaMDa sAthe, guphAnA kamADa khole. (2) gAthApati ratna - carma ratna pRthvInA AkAramAM jyAre banI jAya tyAra pachI temAM pahelAM pahoramAM covIsa prakAranA anAja (thAna) ane sarva prakAranA phaLaphula, pattAbhAjI, mevA masAlA vAve, bIjA pahoramAM sarva taiyAra thaI jAya. trIjA pahoramAM mIThuM taiyAra kare, cothA pahoramAM sarvane jamADI de. (3) vardhakIratna - cakravartInuM jyAM paDAva hoya tyAM eka muhUrtamAM bAra yojana lAMbu nava yojana cauDuM nagara vasAve, cakravartIne mATe beMtAlIsa bhomiyA mahela pauSadhazALA yukta banAve. (4) purohitaratna - muhUrta batAve, sAmudrika zukana, svapnanuM phaLa batAve, zAMtipATha bhaNe (japa kare) A cAra ratna cakravartInI nagarImAM utpanna thAya che; ane cakravartI jeTalI ja UMcAI hoya che. (5) strIratna- zrIdevI. vetAThya parvatanA uttara dizAnI vidyAgharanI zreNimAM rAjakanyA thAya che. cakravartInI UMcAI karatA cAra AMgaLa ochI hoya che. mahAdivya rUpavaMta, sadA kumArikAnI jema yauvanavaMtI rahe che. putra thAya nahIM. (6) atharatna - ekaso ATha AMgaLa pUMchaDAMthI mukha sudhI lAMbo ane paganI kharIthI te kAna sughI eMsI AMgaLa UMco ghoDo, kSaNa mAtramAM icchita sthAne pahoMcADe, saMgrAmamAM vijaya kare. (7) gajaratna - hAthI. cakravartIthI be guNo UMco, mahAzobhAyamAne, avasarano jANa, savArImAM kAma Ave. (azvaratna ane gajaratna e banne vetAdya parvatanA mULamAM utpanna thAya che.) navanidhio nIce pramANe che: (1) naisarva nidhi - grAmAdika vasAvAnI, kaTakanA eTale senAnA paDAvanI rIti batAve. (2) paMDuka nidhi - tolamApanI prApti thAya. (3) piMgaLa nidhi - manuSya ane pazunA sarva prakAranA AbhUSaNonI prApti thAya. (4) savarayaNa nidhi - sarva prakAranA ratna, jhaverAtanI prApti thAya. (5) mahApA nidhi - sarva prakAranA vastra tathA raMgane ghovAnI vastunI prApti thAya. (6) kALa nighi - aSTAMga nimittanA itihAsa, kuMbhakArAdikanA karmanA pustakonI prApti thAya. (7) mahAkAla nidhi - suvarNAdi sarva ghAtunI prApti thAya. (8) mANavaka nidhi - saMgrAmanI vidhinA pustaka, subhaTonI prApti thAya. (9) zaMkha nidhi - gharma, artha, kAma, mokSanI vidhi batAvavALA zAstronI prApti thAya. ane sarva prakAranA vAjiMtranI prApti thAya. nava nithAna :- A nava nidAna peTI samAna 12 yojana lAMbI, nava yojana pahoLI, 8 yojana Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 UMcI ane ATha cakravALI hoya che. A nava nizAna jyAM gaMgA nadI samudramAM bhaLe che tyAM rahe che. cakravartI ene sAthe pachI enI paganI nIce cAle che. A nava nidAnamAMthI dravika vastu to sAkSAt nIkaLe che ane karmIka vastu banAvavAnI vidhinA pustaka nIkaLe che. ene vAMcIne icchita kArya siddha kare che. A nava nidAna, cauda ratnanA ekeka hajAra deva adhiSThAyaka hoya che. te kArya kare che. phaTakara riddhi :- AtmarakSaka deva be hajAra, cha khaMDanuM rAja, batrIsa hajAra deza, teTalA ja mukuTabaMgha rAjA, cosaTha hajAra rANI (digaMbaramAM channa hajAra rANI hoya che ema kahe che) hAthI, ghoDA ane ratha corAzI corAzI lAkha, pAyadaLa channu kroDa, nATaka karavAvALA batrIsa hajAra, rAjasthAnI soLa hajAra, dvIpa soLa hajAra, baMdara navANu hajAra, grAma channa karoDa, bagIcA ogaNapacAsa hajAra, moTA maMtrI cauda hajAra, mleccha rAjA soLa hajAra, ratnonI khANa soLa hajAra, sonA cAMdInI khANa vIsa hajAra, pATaNa (nagara) aDatAlIsa hajAra, gokula traNa kroDa, (daza hajAra gAyanuM eka gokula hoya che.) Ayugha zALA traNa karoDa, hakIma (vaida) traNa karoDa, paMDita ATha hajAra, beMtAlIsa mALavALA mahela causaTha hajAra, cAra karoDa maNa anna nitya vaparAya. dasa lAkha maNa mIThuM nitya vaparAya. bottera maNa hIMga nitya vaparAya ityAdi ghaNI riddhi jANavI. A sarva riddhi saMpUrNa bharatakSetra (cha khaMDa)mAM hoya che. traNaso tresaTha rasoIA to mAtra temanI sevA kare che. A sarvane choDI saMyama le to svarga ke mokSa prApta thAya. ane te na choDe to sAtamI narake jAya. -jaina tattaprakAza (pR.76) cakravartI banIne chae khaMDone jItI indranI samAna deva, manuSya AdinI sevAnA upabhogI thayA eka divasa kSemaMkara nAmanA jinezvara prabhunA darzana karI, prabhune bhAvathI pUjI temanA dvArA upadiSTa AtmahitakArI ghaNA vacanone te sthiratApUrvaka sAMbhaLavA lAgyA. //pA. bhagavAna bAre bhAvanAno bogha daI aMte kahe: sukhI sukhavRddhi sAghavA, dukhI duHkha daLavA jo cahe, to gharmasevana jarpheranuM gaNI te ja kArya karyA kare; AyuSya ne saMsAra sau kSaNa kSaNa vinAzika che, are! 6 artha :- bhagavAna kSemaMkara prabhu bAre bhAvanAno bogha ApI aMtamAM kahevA lAgyA ke sukhI puruSo sukhanI vRddhi karavA mATe, temaja duHkhIjano potAnA duHkhane daLavA icchatA ho to gharmanuM sevana karavuM jarUranuM che. ema jANI te ja kArya karyA karavuM. kemake AyuSya ane saMsAranA sarva paudgalika padArtho aho! kSaNa kSaNamAM vinAza pAmI rahyA che. kA ghara sApanA dara rUpa jANI buddhimAne tyAgavuM, tRSNA tajI sagharma-sevanamAM ahoniza jAgavuM." pachI cakravartI ciMtave A divya dhvaninA marmane nahi tRpti mana mAne kadI avalaMbatAM A karmane. 7 artha - gharane to sApanA dara samAna jANI buddhimAna puruSe teno tyAga karavo. parapadArtha meLavavAnI tRSNAne tajI daI sadhdharma eTale AtmadharmanuM sevana karavAmAM rAtadivasa jAgRta rahevuM. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 A prabhunI divya dhvani sAMbhaLIne cakravartI manamAM te vANInA marmane ciMtavavA lAgyA ke kharekhara karmanA avalaMbane A mana parapadArtho bhogavavAthI tRti pAmatuM ja nathI. zA re! mUrkha koI lAgatAmAM tela reDI olave, tevuM karyuM meM zAMti sAruM viSaya bhogo bhogavya. je zarIrathI bhogo maLe te mUtramaLanI khANa che, A pApakAraNa rAjyane dhikkAra! ghULa samAna e. 8 artha :- are! koI mUrkha mANasa saLagatI agnimAM tela reDI tene olavavA icche, tevuM meM paNa viSaya bhogo bhogavI zAMti meLavavA mATeno prayAsa karyo. je zarIravaDe bhogonI prApti thAya te zarIra to mUtra ane maLanI khANa che. khANa mUtrane maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM ghAma, kAyA evI gaNIne, mAna tajIne kara sArthaka Ama." -zrImad rAjacaMdra A pApanA kAraNarUpa rAjyane paNa dhikkAra che ke je saMtoSa ghana AvyuM dhULa samAna bhAse. tA. channa hajAre rANIo re! pApanI sau khANIo, kuTuMbanA baMdhujano baMghana samAna pramANa lyo; vaLI vitta vezyAsama gaNo, nahi ekane seve kadI, re! viSaya-sukha sau jhera jANo, kSaNika sAmagrI baghI. 9 artha - are! A channa hajAra mArI rANIo che. te paNa pApa bhAvane karAvanArI hovAthI pApanI ja khANarUpa che. kuTuMbanA bhAI vagere svajano paNa moha karAvI karmabaMghana karAvanAra che. A vAtane tame pramANabhUta mAno. vaLI vitta eTale ghanane to vezyA samAna gaNo ke je kadI ekane sevatuM nathI. are! A pAMca indriyonA viSayasukhane jhera samAna jANo ke je jIvane parAdhIna banAve che ane kSaNika che. ll huM jJAna talavAre have A mohabaMghana kApIne, jagapUjya dIkSA AdaruM chuM, prabhu-pade zira thApIne. saMyama vinA dina ATalA khoyA are! meM pApIe, te dina pAchA koI de to rAjya saghaLuM ApIe. 10 artha :- have huM samyakajJAnarUpI talavAra vaDe A mohanA baMdhanane kApI nAkhI jagatapUjya evI vItarAgadIkSAne prabhunA caraNamAM (AjJAmAM) mana rAkhIne grahaNa karuM chuM. indriyone rokavArUpa saMyama vinA meM pApIe jIvananA ATalA divaso vyartha khoI nAkhyA. te divasone koI pAchA lAvI Ape to huM ke saghaLuM rAjya ApI dauM. /10nA ahaMta-dIkSA durlabhA, sau deva, tiryaMcAdine, re! cakravartI mukti mATe pALatA dukha veThIne." sadgharmanI daI dezanA karatA sadAya prabhAvanA, saMnyAsa saha sAthI samAdhi-maraNathI ArAghanA. 11 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 9 1 artha :- ahaMta bhagavaMta dvArA upadezelI dIkSA te deva, tiryaMca ke nArakIone durlabha che. aho! Azcarya che ke cakravartI paNa muktine mATe duHkha veThIne te dIkSAnuM pAlana kare che, ema vicArI pote paNa eka hajAra rAjAo sAthe dIkSA lIdhI. sagharmanI bhavyone dezanA ApatAM sadAya gharmanI prabhAvanA karavA lAgyA. aMte saMnyAsa sAthe samAdhimaraNanI ArAdhanA karIne svarge sidhAvyA. ||11 te surarapa sahastrAre thayA, che sUryaprabhanuM nAma jyAM, avadhi vaDe jANI lIdhuM ke gharmaphaLa sukharUpa tyAM. vaLI gharmacarcA, devapUjA, bhakti, kalyANaka same tatpara rahe ullAsathI, sukhapUrNa jIvana nirgame. 12 artha - te AThamA sahastrAra svargamAM aDhAra sAgaropamanA AyuSyavALA aneka RthighArI sUryaprabha nAmanA devatA thayA. tyAM avadhi jJAna vaDe jANI lIdhuM ke gharmanuM phaLa sukharUpa che. tethI tyAM paNa gharma carcA, devapUjA, bhakti vagere karavA lAgyA. ane prabhunA paMcakalyANaka utsava samaye ullAsabhAvathI hAjarI ApavA lAgyA. ema sukhapUrvaka tyAM jIvana vyatIta thavA lAgyuM. 12 te nagara chatrAkAramAM tyAMthI cyavIne avatare, ne naMdakuMvara nAma ghAre naMdivardhana nRpa-ghare. samyakatva saha nirmaLa ghare vrata bAra samajuM ummare, pachI rAjya maLatAM gharmavRddhi-kArya ullAse kare. 13 artha - have devalokathI cyavIne chatrAkAra nagaramAM naMdivardhana rAjAne ghera avataryA. tyAM temanuM naMdakumAra nAma rAkhavAmAM AvyuM. samajaNI uMmara thaye samyakatva sAthe nirmaLa bAra vratone ghAraNa karyA. pachI rAjya maLatAM gharmavRddhinA kAryo ullAsapUrvaka karavA lAgyA. II13mA proSThila muninA darzanArthe eka dina rAjA gayA, suNa bogha daza yatigharmano, te mohanadathI jAgiyA. nirmaLa mane vicAratA: "saMsAra dukhadariyo, khare! A kroghakAmAgni bhabhUke dehajhUMpaDImAM are! 14 artha - proSThila nAmanA munivaranA darzanArthe ekavAra rAjA gayA. tyAM kSamAdi daza munigharmano upadeza sAMbhaLIne mohanidrAthI jAgRta thayA. jethI nirmaLa mane vicAravA lAgyA ke aho! kharekhara A saMsAra duHkhano dariyo che. are ! A krotha, kAmAgni vagere A deharUpI jhUMpaDImAM bhabhUkI rahyo che, ane huM A moharUpI nidrAmAM nizcitapaNe sUto chuM. I/14 indriyacoro gharmaghanane coratA ghoLe dine; jyAM cakravartI duHkhiyA tyAM sukha zuM raMkAdine? indriyasukha vicAratAM nahi bhogayogya jaNAya che." evuM vicArI muni banI, zrutapAragAmI thAya te. 15 artha - indriyarUpI coro gharmarUpI ghanane ghoLe dine eTale divasanA prakAzamAM paNa corI le che. jyAM cakravartI paNa saMsAramAM duHkhI che tyAM raMkAdine sukhanI zI AzA rAkhavI. ema indriyasukhano Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vicAra karatAM, te bhogavavA yogya jaNAtuM nathI. ema jANI, pote paNa muni banIne zrutanA pAragAmI thayA. ||1po tapa bAra bhede Acare, dhyAne rahe ati magna e, maitrIpramukha sau bhAvanAo bhAvatA muni sujJa te, darzanavizuddhi Adi soLe hetu tIrthakarapade, vRDha bhAvathI bhAvI upAmyuM jina-baja je mokSa de. 16 artha - bAra prakAranA tapa AcaravA lAgyA tathA AtmadhyAnamAM vizeSa magna rahevA lAgyA. maitrI che pramukha jemAM evI maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyastha sarva bhAvanAone bhAvatAM sujJa evA A munie tIrthaMkara pada prAptinA kAraNarUpa darzana vizuddhi Adi soLe bhAvanAone draDha bhAvathI bhAvIne jina-bIja eTale tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. je aneka bhavyone mokSapada ApanAra che. 16aaaa ArAghanA ghArI samAdhi-maraNa karI muni pAmiyA zubha iMdrapada ayyatara svarge sukhanI tyAM pArTI nA. sau sAhyabI puNya maLI te gharmanuM phaLa jANIne uttama rIte ArAghanAnI yogyatA nathI, mAnIne- 17 artha - Ama ArAghanAne ghAraNa karI samAdhimaraNa sAthIne muni bAramA azruta svargalokamAM bAvIsa sAgaropamanA AyuSyavALuM indrapada pAmyA. tyAM sukhanI kaMI khAmI nathI. tyAM traNa hAtha UMcuM zarIra che. bAvIsa pakhavADiyAmAM ekavAra zvAsa letA hatA. bAvIsa hajAra varSamAM ekavAra mAnasika amRtano AhAra letA hatA ane bIjA zreSTha prakAranA bhogothI sadA tRpta rahetA hatA. A sarva sAhyabI puNyathI maLI che ane tenuM kAraNa paNa A gharma che, ema jANatA hatA. paNa tyAM devalokamAM uttama rIte saMyamagharma ArAghavAnI gati Azrita yogyatA nathI. devo ke indro devalokamAM sarva saMga parityAga karI zakatA nathI. ema mAnIne ArAghanAno bIjo upAya AcaratA hatA. /1LA. yAtrA, pUMjA, bhakti, zravaNa, carcAdimAM bhava gALatA; prArabdha pUrvika bhogave, samyakatvathI mana vALatA. A bhAratamAM videha sama videha deze nagara A kuMDalapurI nAme virAje bIjuM ayodhyA samuM mahA. 18 artha - tIrtha sthAnonI yAtrA karavI, pUjA, bhakti, bhagavAnanA upadezanuM zravaNa tathA gharmacarcAo AdithI devalokamAM samaya nirgamana karavA lAgyA. tyAM pUrvanuM bAMghela prArabdha karma bhogavatA chatAM samyaka darzananA baLe manane te bhaNIthI pAchuM vALavA lAgyA. have A bharatakSetramAM videha samAna videha nAmanA dezamAM kuMDalapurI nAmanuM suMdara nagara che. te jANe bIjI ayodhyA nagarI na hoya evuM jaNAtuM hatuM. 18 tyAM zobhatAM zAM maMdiro! zuM dhvajA-karathI teDatAM? zuM svargavAsI indrabhUnamAM muktisukha-rasa reDatAM! siddhArtha rAjA, trizalA paTarANIH devI deva be; saugharma indra cha mAsa pahelAM bhaktithI Adeza de19 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 9 3 artha - tyAM UMcA maMdironI zobhAnuM zuM varNana karuM! tyAMnA maMdironI pharakatI dhvajAo jANe kara eTale hAtha vaDe teDatI eTale bolAvatI hoya tema jaNAtuM hatuM. te jANIne svargavAsI indranA manamAM jANe muktisukhano rasa reDAto hoya ema lAgatuM hatuM. kemake te nagarImAM deva devI jevA siddhArtha rAjA ane trizalA paTarANI rahetA hatA. tyAM bhagavAna mahAvIranuM garbha kalyANaka thavAnuM jANI saugharma iMdra cha mahinA pahelAthI ja bhaktipUrvaka kuberane Adeza Ape che. 19o. kuberane ke ranavRSTi nitya varSAvo bhalI, prabhu garbhamAM AvyA prathama Azcarya sau karatA vaLI sugandhI jaLavRSTi, kusuma varSAvatA nRpa-maMdire. mahimA ahoho! jagataguruno nitya nayanAnaMda re!20 artha - saugharmendra kuberane jaNAve che ke A rAjA siddhArthanA bhavananA AMgaNAmAM sADA sAta karoDanI pratidina vRSTi karo. prabhu garbhamAM AvyA pahelAM ja A ratnonI vRSTi joIne sau Azcarya pAmatA hatA. vaLI sugaMthI jaLanI vRSTi tathA kusuma eTale phUlonI vRSTi paNa rAjAnA mahelamAM varSAvatA hatA. ahoho! jagataguruno mahimA aparaMpAra che ke je nitya nayanane Ananda ApanAra che. 20nA re! eka dina te trizalA mAtA sukhe rAte jue AnaMdadAyI soLa svapno, ura ati UbharAtuM e. acyuMtathI evI indra trizalA mAtAnA garbhe rahyA e vAta patimukhathI suNIne daMpatI rAjI thayAM. 21 artha :- have eka dina trizalA mAtAe rAtre sukhapUrvaka AnaMdadAyI evA soLa svapnone dIThA. jethI ura eTale hRdaya harSathI ubharAI gayuM. bAramA ayyata devalokathI indrano jIva cavIne trizalA mAtAnA garbhamAM AvIne rahyo che. eja bhagavAna mahAvIrano jIva che. evI vAta patimukhathI sAMbhaLIne beya daMpatI ghaNA rAjI thayA. ||11|| zrI vIra jinanA garbha-kalyANaka mahotsava kAja A ekatra thaIne deva cAre jAtinA tyAM AviyA; mAtA pitAne bhaktithI abhiSeka karIne pUjiyAM, smarI garbhamAM prabhune pradakSiNA daIne vaMdiyAM. 22 artha - zrI vIra jinezvaranA garbha kalyANaka mahotsava karavA bhuvana, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnika e cAre jAtinA devo tyAM AvI caDyA. bhagavAnanA mAtApitAne bhaktithI abhiSeka karIne pUjI garbhamAM prabhu birAjamAna che ema smarI pradakSiNA ApIne prabhune vaMdana karyA. gArA zobhe mahA-mA ratnagarbhA bhUmi sama, jina ghArIne; pacha mAsa navamo pUrNa thAtAM caitra suda terasa dine janmA mahAvara, avadhi Adi jJAna guNathI zobhatA, zuM pUrva-puNya-ravi Ugyo? trilokamAM thaI jJAtatA. 23 artha - have zrI jinezvara prabhune garbhamAM ghAraNa karavAthI, ratnagarbhA bhUmi eTale guNarUpI Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ratnonI khANa samAna prabhunI mahA mAtA jagatamAM zobhavA lAgyA. pachI nava mAsa pUrNa thatAM caitra suda terasanA divase bhagavAna mahAvIrano janma thayo. je mati, zrata, avadhi evA traNa jJAnaguNathI zobhatA hatA. zuM pUrvapuNyarUpI sUryano udaya thayo? ke jenuM traNeya lokamAM jANapaNuM thaI gayuM. vaLa kalpatarunAM puSpanI vRSTi, sugaMthI vAyu, jo bahu deva doDI AviyA, bharI nagaranI sau bAjuo; tyAM AMgaNAmAM IndraindrANI ghaNAM zobhI rahyAM, indrANI to prasUMtigRhe darzana prabhunAM pAmiyAM. 24 artha - vaLI kalpavRkSanA phUlonI vRSTi thaI, sugaMdhI vAyu vAyo ane ghaNA deva devIo paNa doDIne AvI pahoMcyA. AkhuM nagara copherathI bharAI gayuM. tyAM prabhunA ghara AMgaNAmAM UbhelA iMdra iMdrANI ghaNA zobhatA hatA. iMdrANI to prasutigRhamAM jaIne prathama prabhunA darzanane paNa pAmyA. 24 jinamAta ne jinane namI stuti zacI tyAM uccare : "jinadeva-sutane prasavanArI mahAdevI ghanya he! trilokapatine janma Apyo tethI jagamAtA tame, tuma sama nahIM strI anya koI, tethI sau namIe ame." 25 artha - have zacI eTale iMdrANI jinamAtAne temaja jinezvarane namIne stutirUpe uccAra karavA lAgyA, ke he jinadeva-putrane janma ApanArI mahAdevI tamane ghanya che. trilokapatine janma Apyo mATe tame jagatanI mAtA cho. tamArA samAna jagatamAM bIjI koI strI nathI. mATe tamane ame sau namaskAra karIe chIe. /rapA pachI devamAyA-nIMda ApI mAtane indrANIe mAyAmayI bALaka maiMkIne indrane prabhu ANI de. prabhu teDatAM AnaMdiyAM te indra-indrANI ati; sau deva jinamukha dekhI anupama bhAvathI karatA stuti. 26 artha :- pachI iMdrANIe devAyA vaDe prabhunI mAtAne nidrA ApI, tyAM mAyAmayI bALaka mUkI prabhune laI indrane ANI ApyA. prabhune teDatA indra ane iMdrANI khUba AnaMda pAmyA. temaja sarva devo paNa jinamukha nirakhatAM AnaMda pAmI anupama bhAvathI stuti karavA lAgyA. rA. airAvate caDhI indra vIrane godamAM laI cAliyA, meruM upara karIne mahotsava Ava mAne AliyA; nidrA karI dUra mAtanI laI pitR-aMke prabhu ghare, bahu loka puranA AviyA abhiSekanI vAto kare. 27 artha - airAvata hAthI upara caDhI saudharmendra prabhu vIrane godamAM laIne cAlyA. meru girI para jaI janma mahotsava UjavI prabhuno abhiSeka karI pAchA mAtA pAse lAvI ApyA. have mAtAnI mAyAmayI UMgha nivArI prabhune laI pitAnA khoLAmAM mUkyA. pachI ghaNA nagaranA loko prabhunA darzana karavA AvyA ane prabhuno abhiSeka karavAnI vAto karavA lAgyA. terA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 te sarvane saMtoSavAne indra nATaka Adare, siddhArtha vIrane godamAM laI sarva darzAvyA kare. meru upara abhiSeka kIdho te badhuM nATaka karI, vaLI pUrva bhava vIranA batAvyA, indra-zakti vAparI. 28 artha :-- te sarva lokone saMtoSa pamADatA indra nATakano Adeza kare che. pitA siddhArtha rAjA, putra vIra bhagavAnane godamAM laIne sarva nATaka darzAve che. meru zikhara upara prabhuno abhiSeka karyo che te sarva nATakarUpe nagarajanone batAvyuM tathA prabhu mahAvIranA pUrva bhavo paNa indre potAnI zaktivaDe nATakamAM batAvI ApyA. // 28 // te indrajAla samAna nATaka dekhI sau rAjI thayAM, bahu devadevI pArmI samyadRSTi sau svarge gayAM. pachI AThame varSe prabhu vrata bAra dharI janamana hare, bahu rAjaputro sahra sukhe vanamAM jaI krIDA kare. 29 artha :-- te indrajAla samAna nATaka dekhIne sarva rAjI thayA. tathA ghaNA devadevIo te nATaka joIne = 9 5 sabhyaSTi pAmI svarge gayA. pachI ATha varSanA prabhu thayA tyAre bAra vratane ghAraNa karI, lokonA manane haraNa karavA lAgyA. ghaNA rAjaputro sAthe vanamAM jaIne sukhapUrvaka krIDA karavA lAgyA. / / 29 / / dina eka indre surasabhAmAM vIravIrya vakhANiyuM, paNa saMgame nijabaLamade sAcuM na tene mAniyuM. tethI parIkSA kAja Avyo vIra je vRkSe hatA. vikarALa nAga banI caDhe vIMTAya gALA para jatAM. 30 artha :- eka divase devatAonI sabhAmAM vI2 5ramAtmAnA vIrya eTale baLanA indre khUba vakhANa karyA. paNa saMgama nAmanA devatAe potAnA baLamadathI te vAtane sAcI na mAnI. prabhunA baLanI parIkSA karavA mATe je vRkSa upara prabhu mahAvIra hatA tyAM Avyo ane nAganuM vikarALarUpa dhAraNa karIne vRkSa upara caDhavA lAgyo. AgaLa jatAM thaDamAMthI jyAM DALa judI paDe te gALA upara jaI vIMTAI gayo. / / 29 / / sau rAjaputro DALa parathI paDI paDI nAThA DarI, paNa vIra jina niHzaMka UbhA sarpa-zira para paga tharI; upasarga nAnAvidha dukhada ati AkarA dhruve karyAM, re! prANa chUTe anyanA tevA chatAM vIra nA DaryA. 31 artha :-- sau rAjaputro to DarIne DALa parathI paDI paDIne nAThA. paNa mahAvIra jina to sarpanA mAthA upara paga daIne nizaMka thaI tyAM ja UbhA rahyA. nAnA prakAranA duHkhane de evA ati AkarA upasarga deve karyA, jethI bIjAnA to prANa chUTI jAya; chatAM baLavAna mahAvIra tethI DaryA nahIM. / / 31 / / Azcarya pAmI pragaTa thaI te deva vIraguNane stave-- "ghIra, vIra Apa aho ! namuM chuM jagamahAvIra gI have. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 ! vardhamAna, sudeva nakkI siddhi-vahU~ vazo tame, he! deva sAcA, ApanA smaraNe dhIraja varIe ame.' 32 artha :-- Azcarya pAmI, deva pragaTa thaIne mahAvIranA guNanI stavanA karato bolyo ke aho! dhairyavAna, vIra Apa ja cho. huM have tamane jagatamAM mahAvIra gaNIne namaskAra karuM chuM. huM hai vardhamAna, tame ja sat deva cho. tame jarUra siddhi rUpI strIne varazo. te sAcA deva, ApanA smaraNathI ame paNa ghIrajane pAmIe chIe. / / 32 / / svarge gayo te, vIra jina paNa puNyAne bhogave, komaLa kamaLa sama zarIra paNa nahi vajraghAne lekhave. bala atula toye duHkha de nA niraparAdhI jIvane, trIsa varSa sukhamAM kSaNa samAM vItyAM, have bharayauvane- 33 artha - ema stuti karIne saMgamadeva svarge gayo. mahAvIra jina paNa puNyaphaLane bhogavA lAgyA. = jenuM komaLa kamaLa samAna zarIra hovA chatAM paNa je vajranA ghAne gaNatA nathI. prabhunA bhagavAnamAM atulya baLa hovA chatAM niraparAdhI jIvane te duHkha ApatA nathI. trIsa varSa sukhamAM kSanna samAna vyatIta thayA. have prabhu bhara yauvana avasthAmAM AvyA. / / 33 / / vicAra jAgyo vIrane cAritramoha ghaTI jatAM : janmo karoDo re karyA, nahi pAra pAmyo te chatAM, karyo bhUla bhava-bhavamAM rahI ke bhava hajI karavo paDyo? pharI pharI vicArI TALI devI,' e vicAra kare ghaDyo. 34 - artha :- have cAritramoha ghaTI jatAM prabhune vicAra jAgyo ke are ! karoDo janma dhAraNa karatAM chatAM paNa A saMsAra samudrathI huM pAra pAmyo nahIM. evI kaI bhUla bhava bhavamAM rahI jAya che ke jIvane hajI bhava karavA paDe che. te bhUlane have pharI pharI vicArIne jarUra TALI devI evo vicAra hRdayamAM ghaDI rAkhyo. ''vicAronI utpatti thayA pachI vartamAnasvAmI jevA mahAtmA puruSe pharI pharI vicAryuM ke A jIvanuM anAdikALathI cAre gati viSe anaMtathI anaMta vAra janmavuM, maravuM thayAM chatAM, hA te janma maraNAdi sthiti kSINa thatI nathI, te have kevA prakAre sInna karavAM? ane evI kaI bhUla A jIvanI rahyA karI che, ke je bhUlanuM ATalA sudhI pariNamavuM thayuM che? A prakAre pharI pharI atyaMta ekAgrapaNe sadbodhanAM vardhamAna pariNAme vicAratAM vicAratAM je bhUla bhagavAne dIThI che te jinAgamamAM ThAma ThAma kahI che; ke je bhUla jANIne tethI rahita mumukSu jIva thAya. jIvanI bhUla jotAM to anaMtavizeSa lAge che; paNa sarva bhulanI bIjabhUta bhUla te jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che, ke je bhUlano vicAra karyAthI sarve bhUlano vicAra thAya che; ane je bhUlanA maTavAthI sarve bhUla maTe che. koI jIva kadApi nAnA prakAranI bhUlano vicAra karI ne bhulathI chUTavA icche, topaNa te kartavya che, ane tevI aneka bhulathI chUTavAnI icchA mULa bhulathI chUTavAnuM saheje kAraNa thAya che.'' (va.pU.399) '"mULa bhUla e ja che ke vairAgya upazama nathI, mumukSuttA nathI. mumukSutA Ave to zuM karavA jevuM che, te ene samajAya. e moTI bhUla pahelI kADhavAnI che. vairAgyaupazama jema jema vadhArazo tema tema badhuM samajAze. e kevaLajJAnanuM kAraNa che. vairAgyaupazamanI bahu jarUra che. ene Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 vaghAratAM vaghAratAM kevaLajJAna thAya che. vairAgyaupazama vadhe evuM zAstramAM ghaNuM kahyuM che ane siddhAMtabogha to thoDo ja che." .bhA. 2 (pR.168) 34. saddaboghanA vaghatA baLe ekAgratA ati AdarI, meMLa bhUla bhagavAne daThI je TALavI ati AkarI. vairAgyavRddhi tyAM thaI, puruSArthabaLa jAgyuM ati, nizcaya karyo ke "alpa vayamAM TALavI cAre gati. 35 artha :- sadgoghanuM baLa hRdayamAM vaghavAthI ekAgratA atyaMta prApta thatAM jIvanI mULa bhUla bhagavAne dIThI. je TALavI atyaMta AkarI che, ema jANI vairAgyanI vRddhi thaI ane puruSArtha baLa atyaMta jAgRta thayuM. tethI evo nizcaya karyo ke have alpa vayamAM mAre cAre gatine avazya TALavI ja che. (35aa A moha haNavAne have gharI ratnatraya tapa AdaruM; traNa jJAna che paNa jJAnaphaLa virati vinA gharamAM pharuM? te ghanya! neminAtha Adi rjIvana TUMkuM jANIne, kumArakALe mokSa mATe tana pIle tapa-ghANIe. 36 artha :- A anAdinA mohane haNavAne mATe have samyakdarzana, jJAna, cAritra e traNeya ratnane ghAraNa karI sarva karmone bAra prakAranA tapa vaDe tapAvI tethI mukta thAuM. mati, zruta, avadhijJAna vidyamAna che paNa "jJAnasya phaLa virati' jJAnanuM phaLa virati eTale tyAga AvavuM joIe. paNa e vinA hajI huM gharamAM ja pharuM chuM. e neminAtha Adi bhagavaMtone ghanya che ke jeNe potAnuM jIvana TUMku jANIne saMsAramAM paDyA vinA ja kumArakALamAM mokSa mATe tArUpI ghANImAM potAnA tanane pIlavA lAgyA hatA arthAta icchA nirogha karavArUpa tapa karavA lAgyA hatA. 36aaaa ajJAnatAmAM pApa kIghAM te TaLe jJAne, khare! je jJAna pAmI pApa karato, te ghUMTe zAthI, are? re! bAlyakALa tathA juvAnImAM rahI gharamAM ghaNAM, jIMva pApa seve, tethI tajavAM pApa gRllaMghana taNAM. 37 artha - ajJAna avasthAmAM karelA pApono samyakajJAna vaDe jarUra nAza karI zakAya che. paNa je samyakajJAna pAmIne paNa pApa ja kare te jIva arere! kaI rIte pApothI chUTI zakaze? arere! bAlya avasthAmAM ke yuvAna avasthAmAM jIva gharamAM rahIne ghaNA pApa seve che. tethI mAre have gRhatyAga karIne gharamAM rahevAthI thatAM pApono jarUra tyAga karavo che; ema zrI vIra jina trIsa varSanA bhara yauvanamAM gharamAM beThA ciMtavana kare che. 3zA yauvanavaye je kAma jIte sarvane jIMtanAra e, ne AtmajJAne karma haNIne mokSasukha varanAra te." te rAjyabhogAdi thakI niHspRha vira brahmacArI che gRha keda sama samajI cahe banavA asaMganavihArI te. 38 artha - yauvanavayamAM je kAmarAgane jIte te sarva viSayone jitanAra thAya che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 eka viSayane jItatAM, jItyo sau saMsAra; nRpati oMtatAM jItiye, daLa, purane aghikAra." -zrImad rAjacaMdra tathA AtmajJAna vaDe karmarUpI zatruone haNI te mokSasukhane pAmanAra thAya che. te bhavyAtmA rAjyabhoga Adi indriyanA kSaNika sukha thakI nispRha thayelo evo vIra brahmacArI che ane te ja jIva gharane keda samAna gaNIne asaMga apratibaddha vihArI eTale muni banavA cAhe che. "varthamAnasvAmIe gRhavAsamAM paNa A sarva vyavasAya asAra che, kartavyarUpa nathI, ema jANyuM hatuM. tema chatAM te gRhavAsane tyAgI municaryA grahaNa karI hatI. te munipaNAmAM paNa AtmabaLa samartha chatAM te baLa karatAM paNa atyaMta vathatA baLanI jarUra che, ema jANI maunapaNuM ane anidrApaNuM sADAbAra varSa lagabhaga bharyuM che, ke jethI vyavasAyarUpa agni to prAye thaI zake nahIM. je vardhamAnasvAmI gRhavAsamAM chatAM abhogI jevA hatA, avyavasAyI jevA hatA,niHspRha hatA, ane sahaja svabhAve muni jevA hatA, AtmAkAra pariNAmI hatA, te vardhamAnasvAmI paNa sarva vyavasAyamAM asArapaNuM jANIne, nIrasa jANIne dUra pravartI; te vyavasAya, bIjA jIve karI kayA prakArathI samAdhi rAkhavI vicArI che, te vicAravA yogya che. te vicArIne pharI pharI te caryA kAryo kAryo pravartane pravartane smRtimAM lAvI vyavasAyanA prasaMgamAM vartatI evI ruci vilaya karavA yogya che. jo ema na karavAmAM Ave to ema ghaNuM karIne lAge che ke haju A jIvanI yathAyogya jijJAsA mumukSapadane viSe thaI nathI, athavA to A jIva lokasaMjJAe mAtra kalyANa thAya evI bhAvanA karavA icche che. paNa kalyANa karavAnI tene jijJAsA ghaTatI nathI; kAraNa ke beya jIvanAM sarakhAM pariNAma hoya ane eka baMdhAya, bIjAne abaMghatA thAya, ema trikALamAM banavAyogya nathI." (va.pR.415) //38aaaa have zrI vardhamAna bAra bhAvanAonuM ciMtavana kare che. temAM pahelI anitya bhAvanA : vairAgyabhAve bhAvanA bhAve vivigha vicArathI "mRtyu phare mAthA pare, yauvana jarAratha-sArathi, sAmrAjya, lakSmI, bhoga sau vinAzI vAdaLa sama ahA! kSaNamAM jato lUMTAI narabhava devane durlabha mahA. 39 artha :- vairAgyabhAva AvavAthI muni banavAnA lakSe vividha prakAranA vicArathI zrI vIra jina bAra bhAvanAone bhAve che. temAM pahelI anitya bhAvanA A prakAre vicAre che - A maraNa to sadAya mAthA upara phare che. vaLI yauvana che te jarA eTale vRddhAvasthArUpa rathane calAvI lAvanAra sArathi samAna che. A sAmrAjya, vaibhava, lakSmI, pAMca indriyonA bhoga Adi sarva paulika vastuo vAdaLa samAna aho! vinAzakArI che. tathA devane durlabha evo A manuSyabhava paNa kSaNamAM lUMTAI jAya evo che; emAM zuM moha karuM? ema pahelI anityabhAvanA bhAve che. [39aaaa have bIjI azaraNabhAvanA bhAve che : kSaNa kSaNa vinAzI vastu jaganI sarva vicArI karuM, udyama mahA, jhaTa mokSanAM sukha kAja tatparatA gharuM. vaLa maraNa kALe zaraNarRpa nathI koI saMsArI jano; saddharma, gharmAtmA samA nA prabaLa ko avalaMbano. 40 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitasvAmI zrI mahAvIra bhagavAna-nandiyA tIrtha Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 artha - kSaNa kSaNamAM vinAza pAmatI evI jagatanI sarva vastuono vicAra karIne have jhaTa mokSanA zAzvata sukha meLavavA mATe huM mahAudyama karuM. vaLI maraNa samaye koI paNa saMsArI jIvo jIvane zaraNarUpa nathI. te samaye saddharma ke gharmAtmA samAna samAdhimaraNa karAvanAra bIjAM koI prabaLa avalaMbana nathI 40 zuM zaraNa ajJAnI janonuM ke kudeva, ghanAdinuM? duHkhadAyI Akhara nIvaDe, te mULa che mohAdinuM. nirmohI narane Azraye sva-svarRpa-sthiti saMbhave; tethI na buddhimAna evuM zaraNa le je bhUlave. 41 artha :- maraNa samaye ajJAnI evA sagAMkuTuMbIonuM ke kudevonuM ke ghanAdinuM zuM zaraNa levuM? te jIvane Akhare duHkhadAyI ja nivaDe che. kemake te moha, rAgadveSAdinA mULa che, nirmohI nara evA AtmajJAnI sapuruSonA Azraye ja potAnA svarUpamAM sthiti thavAno saMbhava che. tethI buddhimAna evA puruSo evuM zaraNa kadI grahaNa na kare ke jethI jIvane svasvarUpano bhulAvo thAya. //41aaaa have trIjI saMsArabhAvanAno vicAra kare che : "saMsAra-vananI tanaguphAmAM siMharUpa dukhavAsa che; indriya lUMTArA rahe tyAM karma-arino trAsa che. bhava, bhAva, dravya, kSetra sAthe kALa raeNpa saMsAra to pAMca prakAre re! bhamyo chaMva, mokSa eka ja sAra jo. 42 artha - saMsArarUpI vanamAM Avela tana eTale zarIrarUpI guphAmAM, siMharUpe jIvano du:khamAM vAsa che. zarIramAM vaLI indriyarUpa lUMTArA rahe che. tenA kAraNe jIvane karmarUpI ari eTale zatruono ghaNo trAsa sahana karavo paDe che. dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhava e pAMca prakAranA parAvartana karato A jIva saMsAramAM anaMtakALa bhamyo ane duHkha pAmyo. mATe A saMsAramAM eka mokSa ja sArabhUta tattva che, bAkI badhuM asAra che. "sahajasukhasAghana'mAMthI - "A saMsAra agAdha, anAdi ane anaMta che. A saMsArI jIve pAMca prakAranA saMsAra parAvartana anaMtavAra karyA che. pAMca parAvartana:- 1. dravya parAvartana. 2. kSetra parAvartana. 3. kALa parAvartana. 4. bhava parAvartana 5. bhAva parAvartana. tenuM ati saMkSepamAM svarUpa nIce pramANe che : (1) dravya parAvartana :- pudgala dravyanA baghAMya paramANu ane DhaMghone A jIve kramapUrvaka grahaNa karI karIne ane bhogavI bhogavIne choDyAM che. evA eka dravya parAvartanamAM anaMtakALa vyatIta karyo che. (2) kSetra parAvartana - lokAkAzano koI evo pradeza bAkI rahyo nathI ke jyAM krama kramathI jIva utpanna thayo na hoya. evA eka kSetra parAvartanamAM dravya parAvartanathI paNa dIrgha anaMtakALa vitAvyo che. | (3) kALa parAvartana : - utsarpiNI eTale je kALacakramAM Ayu, kALa, sukha vaghatAM ja jAya che. avasarpiNI eTale je kALamAM e baghAM ghaTatAM jAya che. A banne yugonA sUkSma samayomAM koI evo samaya bAkI rahyo nathI ke jemAM A jIve krama kramathI janma ane maraNa karyA na hoya. evA eka kALaparAvartanamAM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 kSetraparAvartanathI paNa adhika anaMtakALa vyatIta karyo che. (4) bhava parAvartana :- cAreya gatimAM nava greveyika paryata koI bhava zeSa rahyo nathI ke je A jIve ghAraNa karyo na hoya. A eka bhavaparAvartanamAM kALaparAvartanathI paNa adhika anaMtakALa vItyo che. (5) bhAva parAvartana - A jIva ATha karmonAM baMghana thavA yogya bhAvone prApta thayo che. A eka bhAvaparAvartanamAM bhavaparAvartanathI paNa adhika anaMtakALa gayo che. ema saMsArabhAvanAnuM smaraNa karyuM."II4rA have cothI ekatvabhAvanAnuM ciMtavana kare che : saMsAramAM rjIva ekalo janma, mare dukha-pAMgaLo, vaLa karma bAMdhe ekalo ne choDaze paNa ekalo; sukhaduHkha karmothIna saune, ko na le-Ape jarI, AtmA asaMga vicArI kevaLa jJAna pAmI rahyuM TharI. 43 artha - A saMsAramAM jIva ekalo ja janme che. ane trividha tApanA duHkha bhogavI bhogavIne pAMgaLo thayelo jIva ekalo ja mare che. vaLI karma paNa pote ekalo ja bAMdhe che ane te karmane choDaze paNa ekalo ja. sau jIva potapotAnA karme karI sukha duHkhane anubhave che. koI koInuM sukha ke duHkha jarI paNa koI levA ke ApavA samartha nathI. AtmA svayaM mULa svarUpe jotAM bhautika sukha duHkhathI rahita asaMga svabhAvavALo che. te svarUpane vicArI, puruSArtha baLe kevaLajJAna pAmIne svasvarUpamAM sarva kALane mATe sthira thaIne rahuM e ja zAzvata sukha prAptino sAco upAya che. 43 have pAMcamI anyatvabhAvanAno vicAra kare che - mAtA, pitA, parijana judAM; nathI koI jagamAM jIvanuM sAthe rahe A zarIra nitye toya tattva ajIvanuM. mana, vacana, kAyA sarva judAM, karmakRta sau anya che, mATe grahuM huM ratnatrayamaya zuddha rUpa ananya che. 44 artha - mAtApitA sagAMsaMbaMdhIo e sarva mArAthI judA che. jagatamAM A jIvanuM koI nathI. A zarIra je sadA sAthe rahevA chatAM paNa te ajIva tattvanuM che, paNa mArA jIvatattvanuM nathI. mana vacana kAyA e sarva jIvathI jAdA che. e sarva karelA karmanuM phaLa che. mATe mArAthI sarva anya che. tethI huM to mAruM je ananya ratnatrayamaya zuddha svarUpa che, tene ja grahaNa karavA prayatna karuM. I4jA have chaThThI azucibhAvanAnuM ciMtavana kare che : jyAM kuMDa cAmaDiyA, taNo maLa, mAMsa, carma, rudhira ne bahu hoDa, AMtaraDA, naso, kapha, lALathI bharapUra je jovA kahe koI jarI to nAka maraDe dekhatAM, tyAM thuMkavA paNa jAya nA; tevuM ja saunA dehamAM. 45 artha - cAmaDiyAne tyAM maLa, mAMsa, cAmaDA, lohI ane ghaNA hADakAM, AMtaraDA, naso, kapha, lALathI bharapUra evA kuMDa hoya che. tene koI jarA jovA kahe to te joIne paNa durgadha sahana na thavAthI nAka Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) mahAvIra deva bhAga-2 1 0 1 maraDe, tyAM thUkavA paNa jAya nahIM. tevuM ja sarva jIvonA dehamAM bhareluM che. e durgaghamaya sata ghAtuthI ja banelo sarvano deha che. temAM he jIva! tuM zuM rAga kare che. 4pAA. so zarIra naranArItaNAM che cAmaDe kapaDe kUMDAM, banne karI gho dUra to dekhAya kuMDa thakI kUMDAM. re! re! avicAre rRpALI deha mAnI jIMva bhame, durgathI, gaMdI kedamAM mumukSu jIvo nA rame. 46 artha - sarva nara ke nArIonA zarIra mAtra mAMkhInI pAMkha jevA cAmaDInA paDathI temaja upara raMgaberaMgI kapaDAMnA DhAMkaNa vaDe zobhe che. te bannene jo dUra karI dyo to te cAmaDIAnA kuMDathI paNa vizeSa bhayaMkara bihAmaNuM lAgaze. re! re! Azcarya thAya che ke zarIranuM evuM kharuM svarUpa hovA chatAM paNa jIva avicArathI te dehane rUpALo mAnI, temAM moha karI A cAragatirUpa saMsAramAM bhamyA kare che. paNa AvI durgaghamaya gaMdI zarIrarUpI kedamAM ke jemAM A jIva karmavaza sapaDAyelo che; temAM mumukSa jIvo mohavaza ramaNatA karatA nathI. 46aaaa. bahu puSTa ho ke zuSka ho, paNa deha ceha viSe jaze; A bhoga roga vaghAratAM; tapa jJAna kevaLa Apaze. basa, zarIra-sukha-icchA tajI, apavitra tanathI tapa karuM; ratnatrayI-jaLa-snAnathI vara mokSa-hetuM AdaruM. 47 artha :- A zarIra bahu puSTa ho ke sUkAI gayeluM ho paNa aMte to te ceha eTale maDadA mATe khaDakelI citAne viSe baLIne bhasma thaze. temaja zarIrathI bhogavAtA bhogo paNa roganI vRddhinuM kAraNa che. paNa Aja zarIra vaDe jo huM tapa karuM to te mane kevaLajJAnane Apaze. mATe basa, have A zarIra sukhanI icchAne tajI daI apavitra evA zarIra vaDe mAtra icchA rothanarUpa tapa karuM; ane mokSanA heturUpa zreSTha ratnatrayI evA samyadarzana, jJAna, cAritrarUpI jaLamAM snAna karIne mArA AtmAne saMpUrNa zuddha karuM. I47nA have sAtamI AsravabhAvanA vicAre che : A rAga-roSAdi ghaNAM chidro vaDe oNvanAvamAM, pANI samo che karma-Asrava, jo na jIva-svabhAvamAM; jJAnAdithI te chidra je rUMghe na, te bhavamAM bhame, bahu AkarAM tapa cho tape paNa ziva-sukhamAM nA rame. 48 artha :- A jIvarUpI nAvamAM rAgadveSAdirUpa ghaNA chidrovaDe pANI samAna kamano Asrava thaI rahyo che, jo jIva svabhAvamAM nathI to. samyakajJAna darzanacAritravaDe te rAgadveSAdirUpa chidrone rUMghaze nahIM te jIva A saMsAramAM ja bhamyA karaze. te bhalene ghaNA AkarA tapa tape paNa mokSasukhanI ramaNatAne pAmaze nahIM. [48aaaa have AThamI saMvarabhAvanAnuM ciMtavana kare che : vrata guptithI jo vartatA muni jJAna-dhyAna upAyamAM to karma-Asrava-dvAra rUMdhya, svachUMpa-saMvara thAya tyAM; Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 2. prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 paNa tapa vaDe je pApa roke zubha mane Asrava kare, te mokSa pAme nA kadI; manazuddhithI siddhi vare. 49 artha - AtmajJAnI muni paMca mahAvrata ane traNa guti vaDe jJAnadhyAnamAM vartatA, karma AvavAnA sattAvana AstravadhArane rUMghe che. ane tethI svarUpa-saMvara thAya che arthAt navIna kama AvIne temanA AtmA sAthe joDAI zakatA nathI. paNa je AtmajJAna vagara mAtra bAhya tapavaDe pApone roke che te to zubhabhAvathI pharI navIna kamoMno Asrava kare che; tethI te kadI mokSa pAmI zake nahIM. paNa mananA zuddhabhAvathI jIva mokSasiddhine pAme che. "teha zubhAzubha chedatAM Upaje mokSa svabhAva." -zrImad rAjacaMdra 49o. have navamI nirjarAbhAvanAno vicAra kare che : pratyeka oNvane karma phaLa ApI hUMTe te nirjarA, paNa te ja kALe navana karmo bAMghatA jana nirbaLAsavipAka nAme nirjarA te mokSano heta nathI; avipAka nAme nirjarA saMvara vaDe tapathI thatI. 50 artha :- pratyeka jIvane karmanuM phaLa ApI je chUTe te nirjarA tattva che. paNa te ja samaye nirbaLa evo jIva pharI rAgadveSanA bhAvo karIne navIna karmano baMgha kare che. udayamAM AvIne karma nirjare te savipAka nAmanI nirjarA che. te jIvane mokSanuM kAraNa thatI nathI. paNa avipAka nAmanI je nirjarA che te mokSano hetu thAya che. paNa te jJAnasahita tapavaDe navIna kamano saMvara karavAthI thAya che. 50gA. have dasamI lokabhAvanAnuM ciMtavana kare che : nIce naraka che sAta loke, madhya loke ApaNe, che Urdhva loke deva gaNa ne siddha lokAMte bhaNe. cAre gatimAM bhaTakatAM bahu lokayAtrA to karI; paNa bodhirRpa traNa ratnanI prApti thavI bahu AkarI. 51 artha :- A lokamAM nIce sAta narako che. madhyalokamAM ApaNe chIe. tathA UrdhvalokamAM devono samUha vase che. temaja siddha bhagavaMto lokanA aMtamAM birAjamAna che. mArA AtmAe cAre gatimAM bhaTakatA ghaNI lokayAtrA karI, to paNa samyadarzana, jJAna, cAritrarUpa bodhi-ratnanI prApti thaI nahIM. te ratnatrayanI prApti thavI A saMsAramAM bahu AkarI che. 51aaaa. have agiyAramI bodhidurlabha bhAvanAne vicAre che : vaLI bodhilAbha thayA chatAM tapa nA pramAde je kare, to te rakhe! bodhi-jahAja tajI paDe ratnAkare. durlabha ati yatigharma daza, mumukSune te mokSa de; sarvoparI puruSArtha sAthuM-tharma-marma alakSa che." para artha - vaLI ratnatraya35 bodhinI prApti thayA chatAM paNa pramAdavaza je bAra prakAranA anazana, UNodarI ke svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga vagere tapanuM AcaraNa karatA nathI, to te rakhe! eTale kadAca bodhirUpa jahAjane choDI daI pAchA ratnAkara eTale saMsArarUpI samudramAM paDI jaze. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 0 3 have bAramI gharmadurlabhabhAvanAnuM ciMtana kare che : daza lakSaNarUpa kSamAdi yatigharma prApta thavo te ati durlabha che. te yatigharma saMsArathI chUTavAnA icchuka evA mumukSune to mokSa ApanAra thAya che. mATe sarvoparI puruSArtha AdaruM. kemake tharmano marma je dehAdhyAsa choDavArUpa che te sahaje lakSamAM Avavo durlabha che. gharma e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzoghanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtasaMzoghanathI te prApta thAya che, te aMtasaMzoghana koIka mahAbhAgya sadguru anugrahe pAme che." (va.pR.178) //parA prabhu-bhAva jJAne jANa lokAMtika devo AviyA, te prArthanA prabhunI kareH "tapakALa taka zubha AvI A. tara tArazo bahujana tame; vaLI koI tama sama paNa thaze, tapa AdarI samakita saha mokSe mahAbhAgye jaze." pa3 artha :- prabhunA yatidharma ArAdhavAnA bhAva avadhijJAnathI jANIne lokAMtika devo tyAM AvI pahoMcyA, ane prabhune prArthanA karavA lAgyA ke he prabhu! tapa ArAghavAnI zubha taka AvI gaI che. Apa saMsAra samudrane tarI bIjA aneka bhavyone tArazo. vaLI koI to ApanA pasAye Apa samAna tIrthaMkara pada prApti karanAra paNa thaze. ApanI kRpAe mumukSuo icchAono nirogha karavArUpa tapane AdarI samakita pAmI mahAbhAgya vaDe mokSapadane pAmaze. ApaNA (11) mahAvIra deva bhAga 3 (harigIta) devarSi laukAMtika devo devaloke jyAM gayA, tyAM indra Adi anya suragaNa bhaktithI bhegA thayA. taiyArI tapa-kalyANa-utsava kAja sarva kare have, abhiSeka kSIrodadhi-jaLa prabhune karI devo stave. 1 artha - devomAM RSi samAna laukAMtika devo prabhune dIkSA mATe prArthanA karIne devalokamAM jyAM gayA ke tyAM indra Adi bIjA devatAo paNa bhaktithI bhegA thayA ane bhagavAnanA tapakalyANaka utsava mATenI sarva taiyArI karavA lAgyA. pachI prabhu pAse AvI kSIrodadhi samudranuM jaLa lAvIne prabhuno abhiSeka karI temanI bhAvapUrvaka stuti karI. lA. mAtApitAne zrI mahAvIra maghura vacane boghatA, vairAgyabhara vANI vaDe bahu bahu karI samajAvatA. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 AjJA maLI dIkSA taNI ke turta cAlI nIkaLyA, indre racelI pAlakhImAM besI vana bhI saMcaryA. 2 artha :-- have dIkSA levA mATe mAtApitAne zrI mahAvIra prabhu madhura vacane boghavA lAgyA. vairAgyabharI vANIthI ghaNA ghaNA prakAre prabhu temane samajAvavA lAgyA. jyAre dIkSA levAnI AzA maLI ke turata tyAMthI cAlI nIkaLyA ane indre racelI pAlakhImAM birAjamAna thaI vana bhaNI ravAnA thayA. gherA khaMkA mahAvanamAM zilA para UtarI samabhAvathI vastrAdi tA~ niHspRha tana prati, siddha vaMde bhAvathI; pachI mohanA phAMsA samA zirakeza ukhADI do~ghA jo, paMcamuSTithI vIre; vrata uccarI pAMce lIMghA. 3 artha :-- khaMkA nAmanA mahAvanamAM AvI pAlakhI parathI UtarI samabhAvathI zIlA upara jaI potAnA zarIra upara rahela vastra AbhUSaNAdine tajI, zarIra pratye padma sAva niHspRha thaI siddha bhagavaMtane bhAvathI vaMdanA karI. pachI vALanA kAraNe zarIranI suMdaratA rahe che ane tethI jIvane moha thAya che; ema jANI mohanA phAMsA samAna zirakezane paMcamuSTinA loMca vaDe ukhADI dIdhA ane pAMce mahAvratano uccAra karI prabhue paMca mahAvrata dhAraNa karyA. "vALa upara jeTalI Asakti che teTalo dehAdhyAsa che, e sahaja vicAre samajAya tevI vAta che. mAthuM hoLatAM vALa kAMsakA upara AvyA hoya tene gharanA koI khUNAmAM rAkhavA koI icchatuM nathI, tathA hajAmata karAvelA vALa dUra pheMkI de che. koI kapaDAmAM bharAyo hoya to kheMca khUMca kare. tevI nirarthaka cIjamAM vAraMvAra vRtti rAkhI tenI ThIkaThAkamAM manuSyabhavanI moMghI paLo gumAvavI e vicAravAnane kema pAlave?'' aubhA-3 (pR.428) ||3|| kArtikI vadanI dazamasAMje ekalA vIra muni thayA tyAM jJAna manaparyAya upanyu, stuti karI devo gayA. pachI pAraNuM vIranuM prathama khIranuM thayuM nRpamaMdire-- kularAya bhaktimAna dAtA, pAtra uttama jJAnI e. 4 = artha :-- kArtika vada dazamanI sAMje prabhu mahAvIra ekalA ja muni thayA. munivrata grahaNa karatAM ja prabhune manaHparyavajJAna utpanna thayuM. pachI prabhunI stuti karIne devo baghA devaloke gayA. prabhu mahAvIranuM prathama pAraNuM khIranuM rAjAnA mahelamAM thayuM. rAjA kularAya bhaktimAna dAtA hatA, ane jJAnI bhagavaMta mahAvIra jevA uttama pAtra hato. // 4 // tyAM paMca Azcaryo thayAM, anumodanA loke karI, manavacana-kArya puNya bAMdhe pAtra-dAtAne smarI; ALasarahita patidharma pALe svArmI upayogI ati, svapneya doSa na dekhatA, vRDha parama cAritre mati. 5 artha :- prabhu mahAvIranA pAraNA samaye pAMca Azcaryo athavA paMca divya pragaTa thayA. te A pramANe :-- 1. temanA gharamAM sugaMdhI jaLa 2. puSpanI vRSTi 3. AkAzamAM duMdubhIno gaMbhIra dhvani 4. vastranI vRSTi ane pa. dravyanI eTale sonaiyAnI vRSTi. te joI lokoe tenI anumodanA karI. te nimitte Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrane karelA nirI aneka upasarga che ha Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 0 5 uttama pAtra prabhu mahAvIra ane bhaktimAna dAtA zrI kularAya rAjAnuM smaraNa karI lokoe mana vacana kAyAthI puNya bAMdhyuM. atyaMta upayogapUrvaka ApaNA svAmI bhagavAna mahAvIra ALasa rahita thaI daza lakSaNarUpa yatidharma pALavA lAgyA. je svapnamAM paNa paranA doSa jotA nathI ane jenI buddhi draDhapaNe utkRSTa cAritragharma pALavAmAM ja lAgelI rahe che. pA re! sakhata ThaMDImAM prabhuM nirvastra vanamAM vicare, nahi TADhane lIghe kadI kara bagalamAM ghAlI phare; ThaMDI asahya pacce prabhu upayogasaha ghaDI cAlatA, nidrA pramAda vaghAranArI jANI jAgrata thaI jatA. 6 artha - re! Azcarya che ke sakhata ThaMDImAM paNa prabhu sAva vastra vagara vanamAM vicare che, TADhane lIdhe kadI bagalamAM hAtha ghAlIne paNa pharatA nathI. sahana na thaI zake evI asahya ThaMDImAM paNa prabhu Atmaupayoga sAthe ghaDIbhara cAlatA hatA. nidrAne pramAda vaghAranArI jANI zIdhra jAgRta thaI jatA hatA. kA taDake rahIne grISmamAM suvicAracoga vaghAratA; varSARtumAM vRkSa nIce dhairya chatrI ghAratA. ochuM jame zakti chatAMye, mauna gharane vicare, nahi AMkha coLe, ke valUre gAtra, arati nA ghare. 7 artha - prabhu grISma RtumAM paNa taDakAmAM UbhA rahI suvicAra-yoga vaghAratA hatA. suvicAra eka mahAna yoga che. je vaDe AtmAnuM mokSanI sAthe joDANa thaI zake. varSARtumAM paNa vRkSa nIce zairyarUpI chatrIne ghAraNa karI kAyotsarga karatA hatA. zakti hovA chatAM paNa bhagavAna ochuM jamatA. mauna ghAraNa karIne vihAra karatA. AMkha jevA komaLa aMgane paNa kadI coLatA nahotA ke khAja khaNavA mATe kadI gAtra eTale zarIrane paNa valUratA nahotA arthAtu khaNatA nahotA. temaja koI pratye paNa arati eTale aNagamo gharatA nahotA. zA vaLa lADha deza viSe paDe jana, kUtarAM karaDe, naDe, samabhAvathI janamAra sahatA, dUra-vihAre AthaDe; strIonI sAme najara nA de, dhyAnamAM nimagna e, A koNa che? evuM paeNche, to " bhikhu" zabda sadA va. 8 artha - vaLI lADha jevA anAryadezamAM bhagavaMta vicaratA hatA. tyAMnA loko ghaNI pIDA Ape, zikArI kUtarAM karaDe, loko aneka prakAre naDatararUpa thAya, mAre to paNa bhagavAna samabhAvathI badhuM sahana karatA hatA. dUra dUra vihAra karI kaSTa sahana karIne paNa prabhu karmonI nirjarA karatA hatA. strIonI sAme najara karatA nahotA, potAnA AtmadhyAnamAM sadA nimagna rahetA. koI pUche ke A koNa che? to mAtra huM " bhikhu eTale bhikSuka chuM eTalo zabda sadA bolatA hatA. ATalA prabhu ujjayinI nagaranA pitRvane vaLI AviyA, kAyANI mamatA tajI UbhA mahAvIra yorgI A; pagane paNa protAtemaja " aSe pIDe "vihAre che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ghArI pratimAyoga nizcala girisamAM UbhA rahe, tyAM sthANu nAme rudra aMtima vIrabaLa jovA cahe. 9 artha - have prabhu ujjayanI nagarInA pitRvana eTale smazAnamAM AvyA. tyAM kAyAnI mamatA mUkI daI yogI evA prabhu mahAvIra pratimAyoga ghAraNa karIne nizcalapaNe parvata samAna aDola sthira thaI dhyAnamAM UbhA rahyA hatA, tyAM sthANuM nAmano rUdra Avyo. te paNa aMtamAM bhagavAna mahAvIranuM baLa jovA icchA kare che. lA. te AMkha phADI, raudra rIte, dAMta kADhIne hase pizAcarUpe bahu DarAve, toya prabhu to nA khase; hathiyAra saha bUma pADI, ghasatAM upasargo bahu kare, vIra-ura nizcala dekhI, hajIM te siMha-sarpa-rUpo ghare. 10 artha :- rudra AMkho phADIne raudra eTale bhayaMkara rIte dAMta kADhIne aTTahAsya karavA lAgyo. pizAca eTale rAkSasanuM rUpa gharI bahu DarAvavA lAgyo chatAM prabhu to tyAMthI khasyA nahIM. hathiyAra sAthe bUma pADIne ghasI AvI aneka upasargo karyA. to paNa vIra bhagavaMtanuM hRdaya nizcala jANIne hajI te siMha, sarpa vagerenA rUpa dhAraNa karavA lAgyo. 10nA vaLI pavana, agni AdithI, durvacanathI de trAsa te; to ye mahAvIra nA caLe, baLavAna AtmavikAsa che. nizcala rahyA vIra jANIne te rudra lajjA pAmiyo, stuti kare, "he!deva, jagaguru Apa varavara-svAmI cho. 11 artha - vaLI, tIvra pavana vaDe, ke agni AdinA upasargo karI ke durvacana kahIne aneka prakAre trAsa ApyA to paNa mahAvIra prabhu calAyamAna nahIM thayA; kemake jemanA AtmAno vikAsa ghaNo ja baLavAna che. prabhune evA nizcala jANI te rudra aMte lajjA pAmI prabhunI stuti karavA lAgyo, ke he! deva, Apa ja jagaguru cho, Apa ja vIromAM zreSTha evA svAmI cho. 11aaaa. niHkheda pRthvI sama mahAvIra nAma zabda yathArthathI, jagamAM gavAzo sanmati, ativIra pheMpa paramArthathI." te pArvatI saha nAca karI AnaMda ghara cAlyo gayo; zuM yogabaLa sAcA puruSanuM! zatru paNa rAjI thayo. 12 artha - tame nimmada eTale aMtaramAM kheda rahita cho, pRthvI samAna ghIrajanA gharanAra cho. ApanuM mahAvIra nAma yathArtha che. jagatamAM tame sanmatinA nAme paNa gavAzo. temaja paramArthathI jotAM paNa tame ativIra cho kemake anAdinA mahAmoharUpI zatrune Ape haNyo che. te rudra pArvatI sAthe bhagavAna samakSa nAca karIne AnaMda sahita svarge gayo. aho! sAcA puruSanuM yogabaLa kevuM che ke jethI zatru paNa rAjI thaIne gayo. 12aaaa Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ET sAMkaLathI bAMdhelI caMdanabAlA caMdanabAlA phUTI vadhAre vatA devI Niu bhagavAnane vahorAvatI caMdanabAlA aho dAnama *ma dIkSA laI deza ApatI caMdrabhAlA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 che caMdanA nRpakuMvarI ceTakataNI ati rUpavatI, vidyAghare kudRSTithI upADI lIdhI te satI; vidyAdharI pAchaLa dIThI tethI tajI mahAvana viSe, sI to prabhunuM nAma letI dharmabhAva viSe dIse. 13 artha :-- ceTaka rAjAnI putrI caMdanA ati rUpavatI hatI. te vanamAM krIDA karatI hatI. tene joI vidyAdhara kAmabANathI pIDita thayo. tethI te satIne tyAMthI vidyAnA baLe upADI lIdhI. pachI pAchaLa potAnI strI vidyAdharIne AvatA joI te caMdanAne mahAvana viSe ja mUkI dIdhI. te satI to prabhunuM nAma letI dharmabhAvamAM ja magna hoya ema dekhAtI hatI. / / 13 / / te bhIlapati-hAthe caDhI, ghanalobhathI vecI dIdhI, rAkhI vRSabha zeThe chatAM zeThANIe duHkhI ko~ghI; rUpasaMpadAthI zokya banaze ema zaMkA ANNane, khorAkamAM de kodarI ne bAMghI che paga tANIne. 14 107 artha :-- te caMdanA satI jaMgalamAM bhIlapatinA hAthe caDhI. teNe vRSabhadatta zeThane ghananA lobhathI vecI dIghI. vRSabhazeThe tene gharamAM rAkhI chatAM zeThANI subhadrAe tene duHkhI karI. caMdanA potAnA rUpanI saMpatti vaDe mArI zokya banI jaze ema manamAM zaMkA lAvIne zeThANI tene khorAkamAM kodarI ApatI hatI. ane tenA paga sAMkaLathI bAMdhIne rAkhatI hatI. / / 14 / / prabhu te ja kauzAMbI purImAM pAraNArthe nIkaLyA, darzana thatAM baMdhana tUTyAM, e pUrva-puNyantaruM phaLyAM. te caMdanAe bhAvanAe prArthanA prabhune karI, ke tAvaDI barnI kanakanI subhAta bI gaI kodarI. 15 artha :- bhagavAna mahAvIra te ja kauzAMbI nagarImAM eka divasa tapanA pAraNA arthe AhAra levA nIkaLyA. bhagavAnane joIne caMdanA temanA sAme javA lAgI. bhagavAnanA darzana thatAM ja caMdanAnA sAMkaLanA baMdhano tUTI gayA, pUrve karelA puNyarUpI vRkSa upara phaLa AvyA. caMdanAe bhaktibhAvathI prabhune AhAra grahaNa karavAnI prArthanA karI ke tenA hAthamAM rahelI mATInI tAvaDI te kanaka eTale sonAnI banI gaI ane kodarI te uttama bhAta banI gayuM. / 15 / / tyAM pAraNuM prabhune karAvyuM caMdanAe bhaktithI, Azcarya pAMce UpajyAM adbhuta vIranI zaktithI. te puNyayoge caMdanAnAM svajana paNa AvI maLyAM, sudAna uttama ucca bhAve AdaryuM du:kho TaLyAM. 16 artha :- caMdanAe prabhune bhaktithI pAraNuM karAvyuM ke tyAM bhagavAna mahAvIranI adbhuta zaktinA prabhAve paMca Azcarya pragaTa thayA. (1) sugaMdhI jaLa, (2) puSpa vRSTi, (3) AkAzamAM duMdubhino gaMbhIra dhvani, (4) vastronI vRSTi, (5) dravya (sonaiyA, ratno)nI vRSTi. temaja caMdanAno puNyayoga vadhI jatAM tenA svajana kuTuMbIo paNa AvI maLyA. A sarva duHkho dUra thavAnuM kAraNa uccabhAva sahita uttama supAtradAna Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ApyuM te che. I16nA vaLI varSa sADAbArathI vadhu kALa vara-chaghasthatA, Ave RjuMkUlA-kinAre grAma che jyAM jaMbhikA, te gAmanA suMdara vane suMdara zilA para zobhatA, zubha zAla taru nIce pratimAyoga ghara chaTha ghAratA. 17 artha :- have jagatabaMdhu mahAvIrane chadmastha avasthAmAM sADAbAra varSathI vadhu kALa vyatIta thayo. te eka divasa jabhikA nAmanA gAmanI pAse Avela jAkUlA nadInA kinAre suMdara vanamAM suMdara zilA upara zubha zAla vRkSanI nIce chaTha tapano niyama laI pratimAghArIne birAjamAna thayA; je ati zobhAspada jaNAtA hatA. /17nA thara zIla bakhtara para mahAvrata-bhAvanAapa vastra jo, saMvega-hAthI para caDhI, le ratnatrayaraeNpa zastra, ho! cAritra-raNamAM jhUjhatA jhaTa duSTa karma-ari haNe yoddho mahAvIra joI lyo, samabhAvane te baLa gaNe. 18 artha :- prathama paMca mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanArUpa vastra paherI tenA upara zIlarUpI bakhtara ghAraNa karyA. te pratyeka ahiMsAdi paMca mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanAo nIce pramANe che : sahaja sukha sAghana'mAMthI - e pAMca mahAvratonI draDhatA mATe eka eka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo che, jenA upara vatI dhyAna rAkhe che. (1) ahiMsAvratanI pAMca bhAvanAo :- (1) vacanaguti (2) manoguti (3) IrSA samiti (4) AdAna nikSepaNa samiti (5) Alokita pAnabhojana eTale - dekhI tapAsIne pIvAnA padArtho ke bhojana karavuM. (2) satyavratanI pAMca bhAvanAo :- (1) krothano tyAga (2) lobhano tyAga (3) bhayano tyAga (4) hAsyano tyAga, kemake A cArane vaza thaI asatya bolI javAya che, (5) anuvIcI bhASaNa eTale - zAstrokta vacana kahevuM. (3) acauryavratanI pAMca bhAvanAo :- (1) zUnyAgAra-zUnya ekAnta jagAe rahevuM. (2) vimocitAvAsa-choDI dIdhelAM ujjaDa thayelAM sthAnamAM rahevuM. (3) paroparoghAkaraNa-pote jyAM hoya tyAM bIjA Ave to manAI na karavI, athavA jyAM koI manAI kare tyAM na rahevuM. (4) zaikSyazuddhi-zuddha bhikSA aMtarAya ke doSa TALIne levI. (5) sAgharmI avisaMvAda-sAgharmI gharmAtmAo sAthe visaMvAda athavA takarAra na karavI. (4) brahmacarya vratanI pAMca bhAvanAoH- (1) strI rAgakathA zravaNatyAga-strIonI rAga vaghAranArI kathAono tyAga, (2) tanmanoharAMga nirIkSaNa tyAga-strIonAM manohara aMgone dekhavAno tyAga, (3) pUrvaratAnusmaraNa tyAga-pahelAM bhogavelA bhogonA smaraNano tyAga, (4) vRSToSasa tyAga-kAmoddIpaka puSTa rasano tyAga, (5) svazarIra saMskAra tyAga-potAnA zarIranA zRMgArano tyAga. (5) parigrahatyAga vratanI pAMca bhAvanAo :- manojJa ane amanojJa pAMca indriyonA padArthone Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 09 pAmIne rAgadveSa na karatAM saMtoSa rAkhavo. (pR.543) pachI saMvega eTale mAtra mokSa abhilASarUpa hAthI para caDhIne ratnatraya evA samyakajJAna, darzana cAritrarUpa zastrane hAthamAM laI, cAritrarUpa raNabhUmimAM jhajhUmatA, jhaTa duSTa karmorUpI zatruone haNe che evA mahAvIrarUpa yoddhAne joI lo ke je samabhAvane ja mahAna baLa gaNe che. 18 te karma haNatAM siddha-gaNanA ATha guNane ciMtave:saMpUrNa samyaka jJAna-darzana-vIrya-sukha anaMta ne sUkSmatva, avagAhana agurulaghu guNamAM ekatvathI, ghanaghAta karmo kSaya karI, vira thAya kevaLI tattvathI. 19 artha :- A pramANe karmane haNatA zrI mahAvIra, siddha bhagavaMtamAM samUharUpe rahelA ATha guNone ciMtave che ke-siddha bhagavaMtamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya ane mohanIya e cAra ghAtIyAkarma kSaya thavAthI kramazaH temanAmAM anaMta saMpUrNa samyajJAna, darzana, vIrya ane sukhaguNa pragaTa thayela che, tathA aghAtIyA evA nAmakarma javAthI amUrtika athavA sUkSmatva guNa, AyuSyakarmano kSaya thavAthI akSaya sthiti guNa athavA aTala avagAhanA prApta thaI che, je have koI divasa badalAvAnI nathI. tathA gautrakarmanA kSayathI aguru laghu guNa prApta thayo temaja vedanIya karmanA kSayathI avyAbAda sthiti guNa pragaTyo; ema e guNonA ciMtavanamAM ekatvabhAva pAmI zrI mahAvIra paNa cAra ghanaghAtI karmono kSaya karIne kevaLajJAna pAmyA. ||19aaaaN vaizAkhanI sudi dazama-sAMje labdhi kevaLa pAmiyA, devo vijaya-AnaMdathI jayakAra karatA AviyA. kubera deva race have samavasaraNa ati zobhatuM, je eka yojana goLa ne nabhamAM ghaNuM UMcu hatuM. 20 atha- vaizAkha suda dazamanI sAMje zrI mahAvIra prabhu kevaLajJAnanI nava labdhione pAmyA, te A pramANe :- "te bhagavAna (1) kSAyika samyakatva, (2) kSAyika cAritra, (3) kevaLajJAna, (4) kevala darzana, (5) anaMta dAna, (6) anaMta lAbha, (7) anaMta bhoga, (8) anaMta upabhoga ane (9) anaMta vIrya, e nava kevalajJAnanI labdhiothI vibhUSita thaIne zivaramaNI eTale mokSalakSmInA manane raMjana karanAra pati thayA che. A jJAnakalyANakanA mahimAne sAMbhaLIne sau koI sukha pAme che."-nityaniyamAdi pATha (pR.272) devo paNa bhagavAnane cAra ghAtIyA karma upara vijaya prApta thayo jANI, AnaMdathI jayajayakAra karatA tyAM AvyA. have indranI AjJAthI kubera deva atyaMta zobhAyamAna samavasaraNanI racanA kare che. je eka yojana pramANa golAkAra ane nabha eTale AkAzamAM ghaNuM UMcu hatuM. //20NI. traNa pIThikA te maMDape vacce suzobhita ratnanI, karI gaMghakuTa te upara siMhAsana race suyatnathI. dvAdaza pariSada gherI rahI, vara-vacana suNavA te maLI, indrAdine paNa sevavA jevA prabhu seve vaLI. 21 artha :- samavasaraNamAM bAra sabhAonI barobara vacce ratnonI traNa pIThikA suzobhita banAvI tenA upara gaMdakuTI karI. te gaMdakuTI upara suMdara kamaLanI racanA deve karI. te kamaLa upara Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhagavAna addhara birAjamAna thayA. bhagavAnanI cophera, AMtarA pADIne dvAdaza pariSada eTale bAra sabhAo banAvI. te bAra sabhAomAMthI pahelImAM munio ane gaNaghara, bIjImAM kalpavAsI devonI devAMganAo, trIjImAM AryA (sAdhvI)o, cothImAM jyotiSI devonI devIo, pAMcamImAM vyaMtara devonI devIo, chaThThImAM bhavanavAsI devIo, sAtamImAM bhavanavAsI deva, AThamImAM vyaMtara deva, navamImA jyotiSa deva, dazamImAM kalpavAsI deva, agiyAramImAM manuSya ane bAramImAM pazu beThA hatAM. te badhA bhagavAna mahAvIra svAmInA vacana sAMbhaLavA mATe bhegA maLyA hatA. indro Adine paNa sevavA yogya prabhu hovAthI sarva prabhunI sevA eTale AjJA uThAvatA hatA. 21 tyAM vAdaLAM sama deva sahu varSAvatA puSpo bahu, mudrA manohara dekhI vIranI ghanya netra gaNe sahu. indra stuti prabhunI karI bahuvigha buddhi vAparI, sva-sthAnamAM besI rahyA sau; divya vANI nA kharI. 22 artha - vAdaLAM jema jaLa varasAve tema sarva devo AkAzamAMthI ghaNA puSpo varasAvatA hatA. temaja prabhunI manohara mudrAne joI sarva potAnA netrane ghanya mAnatA hatA. tyAM samavasaraNamAM indra bahu prakAre buddhi vAparIne bhagavAnanI prathama stuti karI. sarva devo ke manuSyo Adi potapotAnA sthAnamAM besI rahyA che, chatAM prabhunI divyavANI kharI nahIM. rA. indra avadhijJAnathI lahe khAma gaNagharadevanI, nahi munivaromAM yogyatA dIThI atulya prabhAvanI; vaLI eka vAra suNI prabhunI divya vANI je race sau zAstra, tevA prabaLa dIThA eka gautama viprane. 23 artha :- indra prabhunI vANI nahIM kharavAnuM kAraNa avadhijJAnathI joyuM, to tyAM gaNagharadevanI khAmI jaNAI. munivaro tyAM je hAjara hatA temAM atulya prabhAvaka evA gaNaghara jevI yogyatA koImAM dIThI nahIM, ke je ekavAra prabhunI divyavANI sAMbhaLIne dvAdazAMgI vagere zAstronI racanA karI zake. tevI prabaLa yogyatAvALA eka indrabhUti gautamane indra avadhijJAna vaDe joyA. ra3yA "jaI brahmapuramAM, lAvavA gUDhArtha kAvya dorIne nirNaya kare ke jarphera lAvuM vikatAghara-ghorIne; pachI veza laIne vipravarano indra gautamane maLe, savinaya kaheH "he Aryavara, saMdeha muja tumathI TaLe. 24 artha - te indrabhUti gautamane bhagavAna pAse lAvavA mATe indra nirNaya karyo ke brahmapurImAM jaIne guDha che artha jeno evA kAvyano artha vedAMtanA vidvAnomAM prathama evA A gautamane pUchIne tene na AvaDavAthI yuktithI ahIM bhagavAna pAse dorI lAvuM. tenA mATe vipra vara eTale zreSTha brAhmaNano veza laIne indra gautama pAse AvIne savinaya kahevA lAgyo ke he AryomAM zreSTha! mane je saMdeha che te mAtra tamArAthI TaLI zake ema che. ra4. upakAra mAnaza Apano, yazavRddhi tamane prApta ho! muja guru mahAvIra bolatA nathI, kAvya artha mane kaho." Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 abhimAnI gautama uccare :' re ! dvija kahuM jhaTa artha huM, to daI zake zuM?'' vacana bolyA, zarata karavA, marmanuM. 25 artha :-- te saMdeha TaLavAthI huM tamAro upakAra mAnIza. temaja tamArA paNa yazanI vRddhi thaze. mArA guru zrI mahAvIra bolatA nathI, mATe A kAvyano artha mane kaho. te sAMbhaLIne abhimAnI evA indrabhUti gautama bolI UThyA ke re! dvija eTale brAhmaNa huM tane jhaTa jo artha kahuM to tuM mane zuM ApIza? evuM marmanuM vacana zarata karavA bolyA. / / 25 / / te vipra vadato : "jo mane saMtoSa arthI thAya to huM ziSya banI sevA karuM; tamane na jo samajAya to ?'' gautama kahe : "to bhAI ne ziSyo laI tuja guru kane dIkSA lauM, e vacana ApuM; ANa zaMkA nahi mane." 26 artha :- tyAre brAhmaNarUpe rahela indra bolyA ke jo mane arthathI pUro saMtoSa thaze to huM tamAro ziSya banI sevA karIza. paNa tamane jo teno artha na samajAya to zuM karazo? tyAre indrabhUti gautama kahejo na samajAya to huM mArA bhAIone tathA sarva ziSyone laI tArA guru pAse jaI dIkSA lauM; e tane vacana ApuM chuM. emAM jarA paNa zaMkA manamAM ANIza nahIM. / / 26 / / indre karAvI supratijJA, kAvya gUDha kahe have trikALamAM SaT dravya, gati sau, nava padArtho saMbhave; vrata, samiti, gupti, sama tattvo astikAyo paMca che sudharma sidghimArga samyag, jIMva chakAya anaMta je. 27 111 artha :- indre Ama supratijJA karAvI, have te gUDha arthavALuM kAvya kahyuM ke 'traNe kALamAM cha dravya, sau maLIne cAra gatio ane nava padArtho saMbhave che, pAMca vrata, pAMca samiti, traNa gupti, sAta tattvo temaja pAMca astikAya che. daza lakSaNarUpa sadgharma, siddhino mArga samyagdarzana che, temaja cha kAyavALA jIvo jagatamAM anaMta che. / / 27 / / varSI vizva, lezyA, vidhi-janita phaLa; jJAna AnuM je ghare, te muktigAmI bhavya AtmA Atmadarzana paNa kare.' gautama ghaNA gabharAya, 'nahi to A vAta veda viSe dIse, nathI sAMbhaLI kardI ke vicArI, kema karavuM te viSe? 28 artha :- tathA vizva keTaluM moTuM che, lezyAo keTalI che? temaja vidhipUrvaka vartavAnuM phaLa zuM che? enuM jJAna je ghare te bhavyAtmA Atmadarzana paNa kare ema kahyuM che to teno artha mane kaho. indrabhUti gautama ghaNA gabharAvA lAgyA ke A vAta to vedamAM kyAMya dIThI nathI, ke sAMbhaLI nathI ke kadI vicArI nathI to have te viSe kema karavuM? / / 28 / / ati gUDha artha bharela kAvye vipra mujane mUMjhave, sarvajJa ke zrutakevaLI viNa koNa uttara sUcave? Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sAmAnya vipra samakSa zuM A mAnabhaMga khamAya ke? tenA guruM pAse vivAde hAratAM zuM jAya che?" 29 artha - ati gUDha artha bharela kAvyathI A brAhmaNa mane mUMjhave che paNa sarvajJa ke zrutakevaLI vinA Ano uttara koNa ApI zake? sAmAnya evA A vipra eTale brAhmaNa samakSa mAruM mAnabhaMga kema khamI zakAya? enAM karatAM to tenA guru pAse jaI vivAda karIne hAratAM zuM jAya che? gAro. evuM vicArIne vadeH "he vipra, tuja gurunI kane AnuM vivecana karI, vivAde jItavAnuM mana mane." te pAMcaso ziSya laI, sau bhAI sAthe UpaDyo; vATe vicAreH "viprane uttara nathI devA jaDyo; 30 artha - indrabhUti gautama AvuM vicArIne kahevA lAgyA ke he vipra ! tArA gurunI pAse A praznanuM vivecana karI, vAdavivAda karIne jItavAnuM mAruM mana che. ema kahI potAnA pAMcaso ziSyo tathA sarva bhAIone sAthe laI bhagavAna mahAvIra pAse javA ravAnA thayo. rastAmAM vicAre che ke A vipranA praznono uttara kAMI jaDyo nahIM. 30nA kevA ya tenA guru haze, to jItavAnI Aza zI? to paNa samAgama sapuruSano thAya puNya-vikAsathI, nahi hAni temAM koI rIte; yogya A sau thAya che." zubha mAnastaMbho dekhatAM mada viprano gaLI jAya che. 31 artha :- to enA guru paNa kevA haze? mATe jItavAnI kaMI Aza jaNAtI nathI. to paNa evA sapuruSono samAgama ghaNA puNyanI vRddhi thaye thAya che. temAM koI rIte hAni to nathI ja. A sau yogya ja thaI rahyuM che ema vicAratAM vicAratAM prabhunA samavasaraNamAM Avela mAnastaMbhone dUrathI jotAM ja vipra evA indrabhUti gautamanuM mada gaLI gayuM. [31aaaa pachI namra bhAve divya viti dekhI maMDapamAM gayA, tyAM divyamUrti zrI mahAvIra dekhI AnaMdita thayA; ati bhaktithI prabhune pradakSiNA daI caraNe name, stuti kare bahu bhAvathI, prabhunAma manane bahu game. 32 artha - pachI namrabhAvathI bhagavAnanA atizayothI pragaTelI A divya vibhUtine joI teo maMDapamAM pravezyA. tyAM divyamUrti bhagavAna zrI mahAvIrane joI khUba AnaMda pAmyA. have indrabhUti gautama ati bhaktivaDe prabhune pradakSiNA daI temanA caraNamAM namI paDyA. tathA prabhunI ghaNA ja bhAvathI stuti karavA lAgyA. prabhunuM nAma temanA manane bahuM ja priya lAgyuM. 3rA "he! gharmarAjA, gharmacakrI, gharmI, gharmAtmAguruM suMdharmanetA, gharmaghorI, gharmartA, jagaguruM; he zvermabAMghava, gharma-thI, gharmaza, utIrthakara, 13vibhu, he vizvanAyaka, vizvajJAyaka, vizvanAtha, namuM prabhu. 33 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 1 3 artha - have aneka upanAmathI indrabhUti gautama bhagavAnanI bhAvavaDe stuti kare che. te A pramANe H he! gharmazAsananA ghorI evA gharmarAjA, he! karmarUpI zatruone haNavAmAM cakravartI samAna gharmacakrI, svabhAvamAM rahenAra hovAthI gharmI, gharmAtmA jIvone mArgadarzana ApanAra hovAthI gharmAtmA-guru, samyaka gharmane batAvanAra hovAthI sugharmanetA, gharmamAM pramukha sthAne hovAthI gharmaghorI, gharma eTale svabhAvanA ja mAtra kartA hovAthI gharmakartA, traNeya lokanA nAtha hovAthI jagaguru, "mokSano mArga batAve te maitrI' ema hovAthI gharmabAMghava, gharmasaMbaMdhI sakaLa jJAnanA ghAraka hovAthI gharma-ghI, jagatamAM rahela sarva vastunA gharmane sarva prakAre jANanAra hovAthI gharmajJa, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e cavigha tIrthanA sthApaka hovAthI tIrthakara, jJAna apekSAe sarva vyApI hovAthI vibhu, vizvamAM sarvanA uparI hovAthI vizvanAyaka, sakaLa vizvanA jANanAra hovAthI vizvajJAyaka, sakaLa vizvanA nAtha hovAthI vizvanAtha evA he prabhu! huM Apane bhaktibhAve namaskAra karuM chuM. ||33aaaa. draSTA, mahAjJAnI, 20mahAtrAtA, mahAdAtA, cavratI, jagamAnya3, 24jaganA nAtha, rapajagamAM jyeSTha, saujaganA pati, sAcA mahAyogI, mahAvIra deva, he! vizvAgraNI, jagasevya, "trijagapUjya, trijagabaMghu, trijaganA ghaNI. 34 artha - rAgadveSa rahita paNa jagatane jonAra hovAthI he prabhu! tame mAtra dRSTA cho. kevaLajJAnanA ghAraka hovAthI mahAjJAnI cho. sarva jIvonI rakSA karanAra hovAthI mahAtrAtA, sarva jIvone abhayadAnanA ApanAra hovAthI mahAdAtA, saMpUrNa mahAvratone aMgIkAra karela hovAthI vratI, jagatanA sarva bhavya jIvone mAnya hovAthI jagamAnya, jagatamAM sarva jIvonuM bhaluM icchanAra hovAthI jaganA nAtha, jagatamAM sarva zreSTha bhUmikAne prApta hovAthI jagamAM zreSTha, Urdhva, agho ane madhya traNeya lokanA svAmI hovAthI sau jaganA pati, AtmAne mokSa sAthe joDanAra hovAthI sAcA mahAyogI, AtmAnuM mahA vIratva pragaTa karavAthI mahAvIra deva, vizvamAM sauthI agra sthAne hovAthI vizvAgraNI, jagatanA sarva jIvone sevavA yogya hovAthI jagasevya, traNeya jagatamAM Apa pUjAo cho mATe trijagapUjya; devo, manuSyo ke nArakIo sarvane sukha ApanAra hovAthI trijagabaMghu tathA Urdhva, agho ke tiryaloka sarvanA nAtha hovAthI he prabhu! Apa trijaganA ghaNI cho. [34o. sarvajJa", "sarvAcAra, sarvoparI, dayA karatA mahA, tuja zuddha manathI nAma eka ja Apa sama karI de, ahA!" mithyAmati TaLI, jJAna samakita pAmiyA gautama gaNI, dIkSita banI cAritra ghArI thAya munimAM agraNI. 35 artha - jagatamAM rahela sarva dravyo, tenA guNo tathA tenA paryAyone jANanAra hovAthI Apa sarvajJa cho, jagatanA sarva jIvone sukhanA AdhAra hovAthI sarvAdhAra tathA jagatamAM rahela sarva tresaTha glAdhyapuruSonI mahApadavIomAM sarvotkRSTa padavInA ghAraka hovAthI Apa ja sarvoparI cho. Apa sarva jIvo upara mahAna dayAnA karanAra cho. jo zuddha manathI ApanuM eka nAma ja levAmAM Ave to te bhaktone ahA! Azcarya kAraka che ke te Apa samAna ja banAvI de evuM che. zrI indrabhUti gautamanI mithyAmati TaLI gaI ane samyajJAna pAmyA. tethI bhagavAna pAse dIkSA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 laI samyak cAritraghArI banIne muniomAM agraNI eTale AgevAna banI gayA. rUpA gautama pUche prazno sabhAmAM sarvajanahita sAghavA, de uttaro tenA mahAvIra pUrva karma khapAvavA : rjIva tattva viSe he prabhu, kahoH vArNa mathurI ApanI. cAre gati zAthI thatI? kaho vAta pApa-apApanI." 36 artha - have sarva lokanuM hita sAdhavA mATe zrI gautamasvAmI bhagavAnane sabhAmAM prazno pUchavA lAgyA. bhagavAna mahAvIra paNa potAnA pUrva karma khapAvavA mATe te praznonA uttaro devA lAgyA. temAM pahelo prazna e che ke he prabhu! ApanI madhurI vANIvaDe prathama jIva-tattva viSe vAta kaho. pachI jIvane cAra gatiomAM zA mATe javuM paDe che? tathA pApa ane apApa eTale puNya saMbaMdhI paNa vistArathI vAta jaNAvo. 36 "je prANathI vato hato, jIve ane hajIM jIvaze, te "jIva" sArthaka nAma, gautama bhavya jana mana bhAvaze. mana, vacana, tana, iMdriya pAMce, Ayu zvAsozvAsa e daza prANa bhAkhe buddhimAno, rAkhavo vizvAsa te. 37 artha :- have bhagavAna prathama jIva tattva viSe jaNAve che ke je vyavahArathI dasa prANa vaDe jIvato hato, jIve che ane jIvaze te jIva che. te "jIva' nAma tenuM sArthaka che ke je sadA jIva jIva ja kare che. koI kALe te marato nathI mATe he gautama! A vAta bhavya jIva haze tene samajAze ane gamaze. mana, vacana, kAyA, pAMceya indriyo, Ayu ane zvAsozvAsa ane buddhimAna puruSo dasa prANa kahe che, teno vizvAsa rAkhavo. 3zA pRthvI, udaka, vAyu, vanaspati, agnikUMpa kAyA ghare te jIva ekendriya pAMce, trasa sahita SaTuM kAya e. jo zveta sUtara raMgabhede bhinna bhAta race chatAM je zvetatA mULamAM rahI te pragaTaze raMgo jatAM. 38 artha - te jIvonA cha prakAra che. pRthvIkAya, udaka eTale pANInA jIvo te jaLakAya, vAyukAya, vanaspatikAya tathA je agnirUpa kAyAne ghAraNa karanAra che te agnikAya, ema A pAMce ekendriya sthAvara jIvo che tathA be indriyathI mAMDIne paMcendriyanA jIvo sughInA sarva jIvo te trasakAya kahevAya che. ema baghA maLIne cha kAyanA jIvo kahevAya che. have jIvane cAra gatimAM kema rajhaLavuM paDe che te jaNAve che ke jema sapheda sutara para aneka prakAranA kAcA raMgo caDhavAthI te raMgabhede jotAM aneka jAtanuM jaNAya che; paNa sUtaranA mULamAM je zvetatA eTale saphedAI rahelI che, te raMgo UDI jatAM pharIthI pragaTa thAya che. (38) tevI rIte oNva karmanA saMyogathI bhavamAM bhame, cAre gatinI bhAta TaLatAM, nitya, zuddha banI rame. jugAra, madirA, mAMsa, corI, paravaghu-AsaktatA, zikAra ne vezyAgamana A vyasana pApe raktatA. 39 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 15 artha : - tevI ja rIte A jIva paNa rAgadveSAdi karmanA saMyoge cAra gatirUpa saMsAramAM bhame che. paNa cAre gatirUpa karmaraMganI bhAta TaLatA pharIthI AtmAnI zvetatA eTale zuddhatA pragaTa thAya che ane AtmA potAnA zuddha svarUpamAM sarvakALane mATe ramaNatA kare che. have kharekhara pApa kone kahevAya te viSe bhagavAna samajAve che : jugAra, dArU, mAMsa, corI, parastrImAM Asakti, zikAra ane vezyAgamana e sAteya vyasanamAM lIna rahevuM e kharekhara pApa che. 3aaaa bahu pApanA ghaMghA ane bahu ghana viSe mastAnatA, ne jUTha, hiMsA, corI, jArI lUMTamAM gulatAnatA; kukarmamAM bahu moha ne niMdA are! gharmI taNI, vaLI pApanI je preraNA, narake pIDA Ape ghaNI. 40 artha - je ghaMghAmAM bahu hiMsA, jUTha, mAyA Adi sevAtAM hoya tevA pApanA ghaMghA karavA ane AtmAne bhUlI ghana kamAvavAmAM masta rahevuM, tathA jUTha, hiMsA, corI jArI eTale vyabhicArapaNuM tathA parigrahamAM Asaktivaza lokone lUMTavAmAM gulatAna rahevuM e sau pApanA kAryo che. khoTA kAma karavAmAM ghaNo moha rAkhavo ane are ! gharmI puruSonI niMdA karavI, vaLI koIne pApa karavAnI preraNA karavI, e sau jIvane narakamAM ghaNI pIDA ApanAra thAya che. 40nA. karIne kapaTa parathana hare, dinarAta vaLI khAyA kare, matimUDha, mithyAzAstra-paMDita, pIMpaLa pherA phare, bahu vAra dinamAM nAhya ne zuddhi gaNe kutIrthathI, re! zIla, vrata sevyA vinA marI jAya pazu-kukarmathI. 41 artha - kapaTa karIne paraghanane haraNa karavuM, rAtadivasa khAghA karavuM, samyakajJAnathI ajANa evA matimUDha rahevuM, khoTA zAstromAM paMDita banI lokone mithyA mArge vALavA, athavA ajJAnavaza pIpaLAmAM deva mAnI pratidina tenI pradakSiNA karavI, divasamAM anekavAra snAna karavuM ke kutIrthamAM snAna karIne AtmAnI zuddhi gaNavI, athavA zIla ke vrata sevyA vinA mAtra pazukarma jevA bhogAdimAM ja jIvana vyatIta karI marI javuM, e sau jIvanA pApane puSTa karanAra ane durgatimAM laI janAra kAryo che. I41TI. je tIrthapati vA jJArne gurunI bhakti bhAva vaDe kare, vaLI temanI AjJA uThAve, vratatapAdi Adare, samyakatva-hAra ghare ure, cAritramoli mastake, sujJAna-kuMDala kAnamAM, zubha bhAvathI svarge Take. 42 artha - have jIvane puNyano baMgha zAthI thAya che? te viSe jaNAve che : je jIva tIrthapati eTale tIrthakara bhagavAnanI ke jJAnI gurunI bhakti bhAvavaDe kare che, je temanI AjJA uThAve che, je zrAvakanA vrato ke bAra prakAranA tapa Adine seve che, je tattvonA samyak zraddhAnarUpa hArane hRdayapaTa para ghAraNa kare che, je samyakAritrarUpa mauli eTale mukuTane mastaka para ghAraNa kare che, je samyakajJAnarUpa kaMDalane kAnamAM pahere che arthAt je samyakajJAnanuM pratidina zravaNa kare che, evo jIva Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 potAnA zubhabhAvathI svargamAM nivAsa kare che. II4rA. komaLa, saraLa, saMtoSa, vinayI, satyavaktA zAMta je, suMdeva-suMguru-gharma-rAgI, dAna-zalaghara, dAnta je, ati puNyathI te Arya khaMDe zreSTha kuLamAM nara bane, samyakatvasaha cAritra pALI, mokSane ANe kane."43. artha - je jIva svabhAve komaLa, saraLa, saMtoSI, vinayI, satyavaktA ane zAMta che, je sadeva, saguru ane sagharmano rAgI che, dAna ane zIla eTale sadAcArano ghAraka che ane dAnta eTale indriyone damana karanAra che, evo jIva potAnA ati puNyathI Arya khaMDanA zreSTha kuLamAM manuSya avatAra le che, ane krame karI samyakdarzana sAthe samyakucAritra pALI, mokSane potAnI pAse lAve che. I43aaaa saMkSepamAM prabhue kaheluM, svalpa matimAM lyo gharI. gautama muni prabhune pUMche: "kaho mokSamArga kRpA karI." "saMpUrNa guNanithi Atma-bhagavarUpanI zraddhA banI nizcaya kahI samakita dazA te svAnubhavakaeNpa paNa gaNI. 44 artha :- mATe he bhavyo! saMkSepamAM prabhue kahelI jIvatattvanI, cAre gati thavAnA kAraNanI,pApanI ke puNyanI vAtane potAnI svalpa matimAM ghAraNa karo. vaLI gautama muni bhagavaMtane prazna pUche che ke he prabhu! Apa kRpA karI amane mokSano mArga batAvo. tyAre bhagavaMta pratyuttaramAM kahe che ke "saMpUrNa guNano bhaMDAra evo je zuddha AtmA te ja bhagavarUpa che. tenI jo zraddhA thaIne te AtmAno svAnubhava thayo to tene nizcaya samakita dazA kahI che, arthAt te jIva nizcayanayathI samyakdarzanane pAmyo ema kahyuM che. I44aa jo parama pada AtmAtaNuM oNva svAnubhavathI oLakhe, to jJAna samyak nizcaye tene anubhavIo lakhe. sau bAhya-aMtaranA vikalpo chUTatAM je sthiratA tharTI AtmamAM, te nizcaye cAritra samyak vIratA. 45 artha :- jo jIva svAnubhavathI AtmAnA paramapadane oLakhI le to tene anubhavIo eTale jJAnIo nizcayanayathI samyakajJAnadazA kahe che. tathA sarva bAhya ane aMtaranA vikalpo chUTI jaI AtmAmAM sthiratA thAya tene nizcayanayathI samyakucAritradazA kahe che. evI AtmAmAM sthiratA karavArUpa samyaka cAritradazA pragaTAvavI e ja AtmAnuM sAcuM vIrapaNuM che. //4pA ratnatrayI A nizcaye sAkSAta mukti Apaze, je je mumukSu sevaze te moha-phAMso kApaze. trikALamAM mokSe gayA, ne jAya che ke je jaze te sarvano A mArga eka ja ratnatrayarUpI haze."46 artha - A nizcayaratnatraya eTale svarUpano anubhava karavArUpa samyagdarzana, svarUpanuM jJAna karavArUpa samyajJAna ane svarUpamAM ja ramaNatA karavArUpa samyakyAritra, e nizcaya ratnatraya jIvane sAkSAta mukti ApanAra che. je je mumukSu jIva A ratnatrayanI ArAdhanA karaze te anAdikALathI gaLAmAM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 paDela mohanA phAMsAne jarUra kApI nAkhaze. traNe kALamAM je jIvo mokSe gayA che, vartamAnamAM jAya che ane bhaviSyamAM paNa jaze, te sarva jIvone mATe mokSamArga A ratnatrayarUpa eka ja raheze. te sivAya bIjo koI satya mokSamArga traNeya kALamAM ho nahIM. ||4nA praznottaro bahuvidha thayA te mULa dvAdaza aMganuM, AdhAra che te tIrthano, phaLa e parama satsaMganuM; gautama vicAre : "ghanya huM, puNye prabhu Aje maLyA, vI mokSamArga batAvatA prabhu bhAvathI meM sAMbhaLyA.'47 artha :- Ama aneka prakAranA praznottaro bhagavAna sAthe thayA. te dvAdazAMgInuM mULa che, tathA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa tIrthane mokSamArga ArAghavAmAM parama AghArabhuta che. bhagavAna sAthe parama satsaMga karavAnuM AvuM phaLa Ave che. 117 gautama muni vicAre che ke Aje mArA mahApuNyanA udaye AvA prabhu maLavAthI mAruM jIvatara ghanya banI gayuM. vaLI Aje prabhune mokSamArga batAvatA meM bhAvathI sAMbhaLyA. 43|| sau bhAIo, ziSyo ane bahu anya jana sAdhu thayA, bahu rAjakanyAo vaLI strIo bIjI sAdhvI thayAM; gRgharmInAM vrata uccare naranArI mumukSu bhalAM, varSI siMha Adi pazu gRhInAM vrata laI temAM bhaLyAM. 48 artha : have indrabhUti gautamanA vAyubhUti Adi bhAIo tathA sarva ziSyo ane bIjA paNa ghaNA lokoe prabhu pAse dIkSA lIdhI. aneka rAjakanyAo tathA bIjI strIo paNa sAdhvI thayAM. tathA mumukSu evA naranArIoe paNa gRhasthagharmanA bAra vrata bhagavAna pAse uccaryA. temaja siMha Adi pazuoe paNa gRhasthagharmanA vrata aMgIkAra karyA. // 48 // "mokSArthI jIvo vrata vinAnA dAna, pUjAdi cahe, zakti pramANe bhakti, utsava, bhAvathI karyAM che. pachI indra vIrane vInave vihAra dezAMtara thavA, tyAM mohanidrAmAM sUtelA bhavya kraeNvane bodhavA. 49 artha :bIjA mokSArthI jIvo deva, manuSyAdi ke je vrata levAne zaktimAna nathI, te dAna, pUjA Adi karavA lAgyA tathA zakti pramANe bhakti temaja mahApuruSonA kalyANako nimitte thatAM utsavomAM bhAvathI bhAga laI karmone bALavA lAgyA. pachI indra mahAvIra prabhune dezAMtaramAM vihAra karavA mATe vinavavA lAgyA ke jethI mohanidrAmAM sUtelA bhavya jIvone paNa bodha thAya. / / 4 / / prArabdha jANI vIra jina paNa rAjagRha nagare gayA; vipulAco padharAmaNI suNI rAya zreNika AviyA. pUjA, stuti karI, bodha surNI, nija pUrva bhava pUche vaLI, gautama kahe : "bhIlanA bhave saddharma vAta bhalI maLI. 50 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- zrI vIra paramAtmA paNa potAnuM evuM prArabdha jANI rAjagRha nagaramAM AvyA. tyAM vipulAcala parvata upara prabhunI padharAmaNI thaI che ema jANI rAjA zreNika tyAM AvI pahoMcyA. pachI prabhunI pUjA, stuti karI, bogha sAMbhaLIne potAnA pUrvabhava viSe pUchavA lAgyA. tyAre gautamasvAmIe kahyuM ke pUrve bhIlanA bhAvamAM sadgharmanI vAta zrI guru pAsethI tamane bhalI maLI hatI. //50 re! kAgaDAnuM mAMsa muninA vacanathI tarjI TekathI karI deva bhava zreNika nRpati thAya jo tuM vivekathI. sAcA puruSanI sAkSIe ke alpa vrata baLa keTaluM? bhalabhava maTADIne mahAvIra sama banAve teTaluM. 51 artha - te bhIlanA bhAvamAM kAgaDAnuM mAMsa jJAnI muninA vacanathI tajI dIdhuM. te vrata TekapUrvaka pALavAthI tyAMthI marIne deva thaI have zreNika rAjA thayA. te bhIlanA bhavamAM paNa vrata nahIM toDavAnA vivekathI A sthitine pAmyA. sAcA jJAnI puruSanI sAkSIe lIgheluM alpa paNa vrata keTaluM baLavAna che ke je bhIlano bhava maTADI jIvane bhagavAna samAna tIrthaMkara pada ApI zake teTaluM baLavAna che. palA darzanavizuddhi Adi kAraNa bhAvanA bhAvI bhalI, caraNe mahArvarane vavAze tIrthapatipada beMja vaLI. re! narakagati bAMthI dathI che, tethI mArI narake jazo; paNa AvatI covIzImAM to prathama tIrthaMkara thazo." para artha - darzanavizuddhi Adi soLa tIrthaMkara pada prAptinI kalyANakAraka bhAvanAone bhAvI tame mahAvIra prabhunA caraNakamaLamAM tIrthaMkara pada prAptinA bIjanI vAvaNI karazo. re! Azcarya che ke ajJAnavaza tame A bhavamAM narakagati bAMdhI dIdhI che, mATe ahIMthI marIne narake jazo; paNa AvatI covIzImAM tame prathama padmanAbha nAmanA tIrthakara thazo. IfparA vihAra bahu deze karI bahu jIvane jAgrata karyA, caMpApurInA bAgamAM aMte prabhujI UtaryA. e varSa trIsamuM tIrthanuM; tyAM yoga rothI sthira thayA, divALIe sau karma bALI vIra prabhu mokSe gayA. 53 artha - prabhue aneka dezomAM vihAra karIne ghaNA jIvone mohanidrAmAMthI jAgRta karyA. have caMpApurInA bAgamAM, paNa pAThAMtaramAM sakaLakIrtikRta "mahAvIra purANa" anusAra pAvApurImAM aMta samaye prabhue AvI utAro karyo. bhagavaMtane kevaLajJAna pAmI tIrthanI sthApanA karyAne e trIsamuM varSa hatuM. tyAM have mana,vacana, kAyAnA yogane rothI bhagavaMta AtmadhyAnamAM sthira thaI gayA. divALInA divase sarva kamone bALI bhasmIbhUta karIne mahAvIra prabhu mokSe padhAryA. bhagavAna gRhasthAvasthAmAM trIsa varSa, dIkSA laI chadmastha avasthAmAM sADA bAra varSa ane kevaLajJAna thayA pachI trIsa varSa maLIne kula 72 varSa lagabhaga AyuSya bhogavI siddha gatine pAmyA. pa3I. agiyAra gaNaghara ApanA ne sAtaso vaLI kevaLI, cauda hajAra badhA munivarane namuM bhAve vaLI; Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAvIra deva bhAga-3 1 19 chatrIsa hajAra susAghavI, traNa lAkha zrAvikA bhalI, vratavaMta zrAvaka lAkha pUje prabhucaraNakamalAvalI. 54 artha - bhagavAna mahAvIra prabhunA kula agyAra gaNadhara hatA, sAta so kevaLI hatA tathA cauda hajAra munivaro hatA. te sarvane huM bhAvapUrvaka namaskAra karuM chuM. vaLI chatrIsa hajAra satsAdhvIo hatI, tathA traNa lAkha bhalI evI zrAvikAo hatI temaja bAra vratanA ghAraka evA eka lAkha zrAvaka hatA. je hamezAM prabhunA caraNakamaLanI pUjA karatA hatA. 54 vaLI devadevI che asaMkhyAtA, pazuM saMkhyAta che, mAne prabhu mahAvIrane sau AtmazraddhAvaMta e; nirvANa kalyANaka taNo utsava kare indrAdi jyAM, gautamagaNIne jJAna kevaLa te dine pragaTela tyAM. 55 artha - vaLI bhagavaMta pAse asaMkhyAta devadevIo Ave che ane saMkhyAta evA pazuo paNa Ave che, je prabhu mahAvIrane mAne che ane sarva AtmazraddhAvaMta che arthAtu saune AtmA nAmanA tattvanI zraddhA che. prabhu mokSe padhAryA mATe nirvANa kalyANakano utsava indrAdi devo Adi karatA hatA. te ja divase gautamagaNI eTale gautama svAmI evA gaNagharane kevaLajJAna utpanna thayuM. papA upasaMhAra "saMyama hajAro varSano moTA munijana saMghare, tethI vadhu vairAgya vara jina gRhavAsa viSe ghare. je vIrane mati, dhRta, avadhi jJAna janma thakI hatAM te puruSanAM guNagAna karatAM karma koTI chUTatAM."56 artha - hajAro varSanA saMyamI evA moTA munijana je vairAgyane saMghare che, tethI paNa vadhu vairAgyabhAva zrI mahAvIra jina jyAre gRhasthAvAsamAM hatA tyAre temanAmAM hato. je mahAvIra jinane mati, zruta, avadhijJAna to janma thakI ja hatA. te puruSanA guNagrAma karatAM koTI karmonI nirjarA thAya che. "zrImada rAjacaMdra'mAMthI :- "mahAvIra svAmI grahavAsamAM rahetA chatAM paNa tyAgI jevA hatA. hajAro varSanA saMyamI paNa jevo vairAgya rAkhI zake nahIM tevo vairAgya bhagavAnano hato. jyAM jyAM bhagavAna varte che, tyAM tyAM bathA prakAranA artha paNa varte che. teonI vANI udaya pramANe zAMtipUrvaka paramArtha hetuthI nIkaLe che, arthAta temanI vANI kalyANa arthe ja che. teone janmathI mati, zrata, avadhi e traNa jJAna hatAM. te puruSanA guNagrAma karatAM anaMtI nirjarA che." -upadezachAyA (va.pR.730) //pakA varSo pacIsaso to thavA AvyAM chatAM tenI dayA, saMsAranI krUra vAsanAne dUra karI de yAda A. A ekavIza hajAra varSo vIra-zAsana cAlaze, tyAM sudhI jIMvane zaraNa ApI mukti mArge vALaze. 57 artha :- bhagavAna mahAvIrane thayAne pacIsaso varSa thavA AvyA chatAM paNa temanA dvArA upadezela Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 dayA-gharma hajA vidyamAna che. "tene pacIsaso varSa thayAM chatAM temanAM dayA Adi hAla varte che. e temano anaMta upakAra che. -upadezachAyA (va.pR.730) bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, gharma na bIjo dayA samAna; sarva prakAre jinano bogha, dayA dayA nirmaLa avirogha!"-mo.zikSApATha-2 (va.pR.59) A dayA gharmanA boghanI yAdI saMsAramAM rahelI evI jIvanI krUra pAMca indriyonI vAsanAne paNa dUra karI de evI che. bhagavAna mahAvIranuM A zAsana ekavIza hajAra varSa sudhI cAlaze. eonuM A gharmatIrtha pravarte che. te 21,000 varSa eTale paMcamakALanI pUrNatA suthI pravartaze ema bhagavatIsUtramAM pravacana che." -mo.zikSApATha 53 (va.pR.96) ekavIsa hajAra varSanA aMta sudhI bhagavAnanuM A zAsana mumukSa jIvane zaraNa ApI muktimArge vALaze. //pazA. bahu matamatAMtara pachI thayA te mArgamAM kaLikALathI: madhyastha jana nahi AgrahI, le satyanI kharI kALajI, viveka- vicAre ghare mULa tattva para prIti ati, zIlavAna muni para bhAva gharIne, mana dame sva-vicArathI. 58 artha :- bhagavAna mahAvIranA gayA pachI bahu matamatAMtara vItarAga mArgamAM paDI gayA, te A kaLikALano prabhAva che. temAM madhyastha AtmArthIjano matano Agraha rAkhatA nathI. paNa satyanI zodha karI tenI ja kharI kALajI rAkhe che, tathA vivekapUrvaka vicAra karIne AtmagharmanA mULa tattvo upara atyaMta premabhAva rAkhe che, temaja zIlavAna evA AtmajJAnI munio upara sadubhAva rAkhIne, svaAtmavicArathI potAnA manane dame che arthAt potAnA manane vaza kare che. //5TA. bhagavAna mahAvIrasvAmI saMpUrNa karmano kSaya karI potAnA zuddha AtmasvarUpane pAmyA, tema huM paNa mArA zuddha sahajAnmasvarUpane pAmavA mATe nIce pramANe A traNa manorathane sevuM ke jethI mArA AtmAnuM paNa kalyANa thAya. "parigraha mamatA tajI karI, paMca mahAvrata ghAra; aMta samaya AlocanA, karuM saMthAro sAra. tIna manoratha e kahyA, jo dhyAve, nita manna; zakti sAra varte sahI, pAve zivasukha ghanna." -nityakrama (pR.274) (12) traNa manoratha | (iMdavachaMda) (rAga-beThata rAma hi, UThata rAma hi, bolata rAma hi, rAma rahyA hai.) je guru rAja samAdhirase paripUrNa sukhI paramAtama pote, sarva vikalpa rahita thayA, nahi koI manoratha Atama-jyote; Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) traNa manoratha 1 21 te padamAM praNamI manathI, taoM sarva manoratha laukika je je, sarva vikalpa javA traNa sevIza zubha manoratha sAghaka te te. 1 artha :- zrImad rAjacaMdra gurudeva svarUpa samAdhirasa vaDe paripUrNa sukhI che, pote paramAtmasvarUpane pAmyA che. sarva vikalpathI je rahita thayA che. jenI AtmajyotimAM koI prakArano manoratha nathI arthAta jene koIpaNa padArthanI icchA nathI, evA sahajAtmasvarUpI paramakRpALudevanA caraNakamaLamAM bhAvathI praNAma karIne huM paNa je je laukika manoratha ghana, kuTuMba, mAnAdinI icchAnA che te sarvano tyAga karuM, tathA sarva prakAranA vikalpone dUra karavA mATe zubha evA traNa manorathane ja evuM ke je mane AtmasAdhanAmAM parama sahAyaka che. tenA kALa anaMta gayo mamatAvaza, ghArI parigrahabhAra, arere! mohavaze nahi dekhI zake duHkha, janma-jarA-maraNe ja phare re! hiMsaka vRtti nahIM chUTatI hajI, nirdayatA sukhakAja ghare re! TALa have mana, indriyakhanI cAha gaNI viSa-dAha khare re! 2 artha - have prathama parigrahanI mamatA viSe vicAre che ke - arere! pUrve mAro anaMtokALa mamatAvaza parigrahano bhAra vaghAravAmAM ja vahI gayo. darzanamoha eTale mithyAtvanA gADhapaNAne lIdhe A jIva potAnA Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trividha tApAgninA duHkhane paNa joI zakato nathI; ane tenA phaLamAM janma, jarA, maraNanA anAdithI pherA ja pharyA kare che. have paMca mahAvrata ghAraNa karavAmAM bAghaka evI jIvanI prathama hiMsakavRti viSe jaNAve che ke - pAMca indriyonA sukha sAja mATe cha kAya jIvonI hiMsA karavAnI vRtti hajA tArI chUTatI nathI. pRthvI, jaLa, vAyu, agni, vanaspati tathA trasakAyanI hiMsAmAM nirdayatApUrvaka vartatA tane vicAra paNa Avato nathI ke huM A zuM karuM chuM. e vRttine he jIva! have tuM TALa ane indriyasukhanI cAhanAne viSa-dAha eTale viSanI baLatarA samAna jANI tyajI de, kemake te kharekhara duHkhanuM ja mULa che. //rA satya viSe sukha-zAMti vase, nahi evI pratIti ure draDha ghArI, satya-kasoTI take Takato nara te harizcaMdra samo vratadhArI; satyavratI-uramAM vasaze nija satya svarUpa sadA sukhakArI, samyagruSTi ja satyavratI paramArathane nIrakhe hitakArI. 3 artha :- have satya mahAvratanuM mahAbhya darzAve che : jIvanI sAcI sukhazAMti satyamAM vase che. evI draDha pratIti eTale vizvAsa hajA sudhI jIvamAM Avyo nathI. jo Avyo hoya to satyanI kasoTI samaye satyavratadhArI rAjA harizcaMdranI jema sarvasva jAya to paNa te TakI raheze. satyavratane draDhapaNe ghAraNa karanAranA hRdayamAM sadA sukhane ApanAra evuM potAnA AtmAnuM satya svarUpa eTale zuddha svarUpamAM teno vAsa thaze arthAtu tene te svarUpa prApta thaze. kharekhara to samyakudraSTi ja satyavratI che kemake te paramArthane ja hitakArI mAnI paramArtha satya bhASA bole che arthAtu prathama AtmA joIne pachI tenA paryAyane jue che. 3aaaa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 cora taje nahi corarTI vRtti, ati ghana vaibhava hoya bhale jo, pArakI thALI viSe rasa kalpata jIbha, rasoI ananya maLe to; je nija Atmasukhe nahi tRsa, cahe paracIja aneka prakAre, gAya harAyI samAna bhamI para kSetra viSe bahu duHkha vadhAre. 4 artha :- have paMca mahAvratamAM trIjuM acaurya mahAvrata che. temAM bALaka evI coraTI vRtti viSe bogha Ape che ke - jIvane corI karavAnI Adata paDI gaI hoya to ati ghana, vaibhava bhale hoya to paNa te coraTI vRtti jIvamAMthI jatI nathI. jema gharamAM ananya evI zreSTha rasoI maLatA chatAM paNa jIbha pArakA gharanI thALImAM rasa kahyuM che, arthAt pArakA gharanI rasoI jIvane mIThI lAge che. tema je jIva potAnA Atmasukha vaDe tRpta nathI te ja aneka prakAre paravastune icche che. ane tenA phaLamAM cAra gatimAM bhamIne anaMta duHkha pAme che. jema harAyA Dhora samAna gAya bhamIne paranA kSetramAM moTuM ghAle to DaphaNAno mAra paNa tene khAvo paDe che. jo kAma-vikAra vaze oNva jhUra sahe ati duHkha bhavobhava bhArI; sparza-viyoga nahIM kardI, tethI anAdi vaghI nIMca viSaya jArI. mULa mahAna parigrahanuM rati-vRtti haNe satsaMgati sAcI, A kaLikALa viSe ati durlabha sajjanayoga kare ja ayAcI. 5 artha - have cothA brahmacarya mahAvratamAM bAghaka evA kAmavikAro viSe jaNAve che - kAma vikArane vaza thaIne jIva jhUre che ane tenA phaLamAM bhavobhava atyaMta duHkhone sahana kare che. koI kALe jIvane sparzendriyanA viSayano viyoga thayo nathI. tethI anAdikALanI jIvanI nIca evI viSaya vAsanA chUTatI nathI. sau AraMbha ane parigrahanuM mULa te rati-vRtti eTale kAmavRtti che. te kAmavRtti sAcA puruSonI saMgatithI haNAya che. satsaMga che te kAma bALavAno baLavAna upAya che." -zrImad rAjacaMdra A kaLikALamAM evA sajjana puruSono yoga maLavo ati durlabha che ke je jIvane sarvakALane mATe ayAcI eTale bhautika sukhanA bhikhArIpaNAno nAza karI de. ApaNA "gharma bheMle ghanamAM jananAM mana, lAbha thatAM bahu lobha vadhe che; loka gaNe ghana uttama zArthI? maLe sukhane yaza, loka vade che. e sukha ne yaza kAyama ko nara Aja suthI ghanathI nathI pAmyo, toya gamAra vicAra kare nahIM, AMghaLI doDa thakI na virAmyo." artha - have paMcama parigraha tyAga mahAvratamAM vidana karanAra ghana pratyenI AsaktinI vicitratA jaNAche che ke - lokonA mana ghanamAM Asakta thaIne gharmane bhUlI jAya che. kemake lAbha thatAM jIvano lobha baha vadhI jAya che. te viSe "mokSamALA'mAM zrImad rAjacaMdra jaNAve che ke : koNa jANe lakSmI AdikamAM kevIye vicitratA rahI che ke jema jema lAbha thato jAya che tema tema lobhanI vRddhi thatI jAya che; gharma saMbaMghI keTaluMka jJAna chatAM, gharmanI dRDhatA chatAM paNa parigrahanA pAzamAM paDelo puruSa koIka ja chUTI zake che; vRtti emAM ja laTakI rahe che; paraMtu e vRtti koI kALe sukhadAyaka ke AtmahitaiSI thaI nathI. jeNe enI TUMkI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) traNa manoratha 1 2 3 maryAdA karI nahIM te bahoLA duHkhanA bhogI thayA che." (va.pR.76) loko ghanane uttama zAthI gaNe che? to ke ethI sukha ane yaza maLe che, ema lokavAyakA che. paNa e ghanathI sukha ane yaza Aja divasa sudhI kAyamane mATe koI pAmyuM nathI. toya gamAra evo A pAmara jIva hajA sudhI te mATe vicAra karato nathI ane mAtra AMthaLI doDa ja doDyA kare che; paNa tethI virAma pAmato nathI. kAA mAtapitA, priya strI, tanujo sahu svArthavighAta thatAM ari jANo, prIti gharo ati te ja padArtha kare bahu baMghana, sajjana mAno; te dina ghanya haze mAM je dina baMghana choDI vasuM vanavAse, dhyAna viSe nizadina rahuM, nahi vRtti phare zarIre jagavAse. 7 artha - have bAhya parigrahanuM svarUpa jaNAve che. te jANI teno tyAga karavA yogya che. A saMsAramAM mAtApitA, priya strI, tanujo eTale putro Adi sarva potAnA svArthano ghAta thatA zatrurUpa thaI jAya che. jemake ghananA lobhathI mAtAe potAnA putra amarane vecI dIgho. rAjyanA lobhathI rAjA potAnA putranA aMga khaMDita karato hato, jethI te rAjA banI zake nahIM. potAnI vAsanA poSAtI nathI ema jANI sUryakAntA rANIe pati paradezI rAjAne viSa ApyuM. potAnI viSayavAsanA poSavAmAM potAnA ja putra brahmadatta ADo Ave che ema jANI tene mArI nAkhavAno prayatna karyo athavA koNike rAjyanA lobhathI potAnA pitA zreNikane jelamAM nAkhyA. evA kuTuMbIjano upara atyaMta prIti karavI te jIvane karmabaMghano ja hetu che, ema he sajjana puruSo tame mAno. te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM sarva karmabaMghanane choDI vanamAM vAsa karIza, tathA AtmadhyAnamAM nizadina rahIza, temaja mArI vRtti paNa zarIramAM ke jagatanA bhoga vilAsamAM pharaze nahIM. te divasa mAro parama kalyANakArI thaze. zA. paMca mahAvrata zuddha svabhAvathI jIvana-aMta sudhI niravANuM, vartana jinanI ANa pramANathI raMca catuM na atikramavA huM; kevaLajJAna thatAM sughI ANa zire gharI samyaka bhAva vadhAruM, vyAdhi-jarA-maraNe nahi deha viSe mamatA manamAM paNa ghAruM. 8 artha:- A gAthAmAM aMtaraMga parigrahane tyAgI bhagavAnanI AjJAne ja upAsuM ema jaNAve che : mArA AtmAnA zuddha svabhAvano anubhava karI, aMtaraMga kaSAya, nokaSAyane sarvathA tyAgI paMca mahAvratano jIvananA aMta sudhI nirvAha karuM. tathA mAruM vartana jinezvaranI AjJA pramANe ja rAkhuM. te AjJAne raMca mAtra paNa atikramavA eTale ulaMghavA icchuM nahIM. kevaLajJAna thatAM sudhI bhagavAnanI AjJAne ziroghArya karI haMmezAM samyabhAvane vaghAryA karuM tathA vyAdhi, vRddhAvasthA ke maraNanA prasaMge, dehapratye mamatAbhAva manamAM paNa ghAraNa karuM nahIM. dA. pApa-upAdhi tajuM, munibhAvavrate draDhatA, maraNAMta suthAruM, e traNa muMja manoratha A bhavamAMthI sadAya gharuM, na visAruM; AtmasvabhAva surakSita ho muja, dehataNI darakAra na rAkhuM, mauna mahAvrata aMtaramAM gharI, satya sadA vacane zubha bhAkhuM. 9 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- parigraha e pApa che, pApano pitA che evI parigraharUpI pApaupAdhino tyAga karuM, paMca mahAvrata dhAraNa karavArUpa munibhAvamAM draDhatA rAkhuM, tathA maraNAMta samaye pApanI AlocanA karIne maraNa sughAruM arthAt samAdhimaraNa karuM. A mArA traNa manoratha A bhavamAM sadAya ghAraNa karIne rAkhuM, paNa kadI tene visAruM nahIM. mArA AtmAno sabhya jJAna, darzana, cAritramaya je svabhAva che te sadA surakSita raho, tenI kALajI rAkhuM paNa dehanI darakAra karuM nahIM, arthAt nAzavaMta evA dehanI saMbhALamAM manuSyabhavano amUlya samaya vyatIta karuM nahIM, tathA mahAvrata jevA maunavratane hRdayamAM dhAraNa karIne jarUra paDye sadA zubha satya vacanano ja uccAra karuM. lA. oLakha he! jIva, zuddha guruMpada, te viNa deha gharI bhaTake tuM, dehataNI nahi oLakha sAcI, na deksagAI jarI hita-hetu. bhAna vinA bhaTake bheMta-preta samAna, kahe mULa mUTha ja bIjuM, khAya, pIe, dina sarva, phare, nahi baMghana-trAsa pazusama kIdhuM. 10 artha - have traNa manoratha pUrNa karavA hoya to sadguru meLavI AtmAne oLakhavA mATe satsaMga, bhakti, vairAgya lAva. he jIva! have tArA zuddha gurupadanuM oLakhANa kara, arthAt zuddha AtmasvarUpamaya evA guru eTale mahAna Atmapadane oLakha. athavA zuddha Atmapadane prApta evA zrI gurunI oLakhANa kara. te vinA tuM navA navA deha ghAraNa karIne A caturgatirUpa saMsAramAM bhaTaka bhaTaka kare che. dehane tuM tAruM svarUpa mAne che paNa te tArI oLakhANa sAcI nathI. A deha sAthenI sagAI eTale deha pratye je tAro prema che te tArA AtmAne jarApaNa hitanuM kAraNa nathI. he jIva! tuM tAruM bhAna bhUlI, bhUta-preta samAna A saMsAramAM bhaTake che. tuM tAruM mULa svarUpa je anaMta sukharUpa che, tene mUkI bIjAM ja kare che. tuM karmAnusAra khAya che, pIe che, Akho divasa pharaphara kare che, paNa karmabaMdhanano trAsa haju tane lAgato nathI. mATe tAruM jIvana pazu samAna che ema mahApuruSo kahe che. 10nA bhAva phare satsaMga thaye; paNa tyAMya na boghanI soTIM ya lAge, te jIMva kema have suthare? nahi hita ahitanavicArathI jAge. karma mahA baLavAna chatAM puruSArtha sadAya vase chaMva pAse; e ja upAya upAsa raho, zubha sAghananuM phaLa zubha ja thAze. 11 artha :- satsaMga thavAthI jIvanA bhAva phare che, paNa jene satsaMgamAM paNa satparuSanA boghanI soTI lAgatI nathI, te jIva have kema sughare? kemake satsaMgamAM AtmAnuM hita zAmAM che, ahita zAmAM che, evI vicAraNA thavA chatAM paNa jIva jAgato nathI. tenuM kAraNa karma mahA baLavAna che. to paNa jIvanI pAse sadAya puruSArtha vase che. e puruSArtha karmane haNavAno sAco upAya che. mATe puruSArthanI ja haMmezAM upAsanA karyA raho to zubha sAghana karavAnuM phaLa kAlAntare zubha ja Avaze. zrImad laghurAja svAmI kahe che ke paDyo rahe satsaMgamAM, sAMbhaLa sAMbhaLa kara to koI divasa kAma thaI jaze. 11aaaa. mAtra manoratha tArI zake nahi, bina-manoratha sAghana kyAMthI? sAghana satya, yathAratha zoghI, subhakti kare zarUAta ja tyAMthI. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) traNa manoratha 1 2 5. bhakti karI bhagavAna pichAnI ahoniza tallInatA sukha Ape, draSTi samAna gaNI batha sRSTi, karo savaLI pachI pApa na vyApe. 12 artha - mAtra manoratha eTale mAtra manavaDe karelI bhAvanA te jIvane saMsAra samudrathI tArI zake nahIM. temaja bina manoratha eTale mananI sAcI bhAvanA vinA paNa jIva AtmakalyANanA sAghanane kyAMthI meLave. mATe prathama te vastu meLavavAnA bhAva karI, tenA satya sAghana zrI sadguru, satsaMga Adine yathArtha zoghI, tenI sArI rIte bhakti kare to tyAMthI mokSamArganI zarUAta thAya che. te bhagavAnanI bhakti karIne tenuM svarUpa pichAnI eTale svarUpanI oLakhANa karI, temAM rAtadivasa tallIna rahe to te jIvane sAcuM sukha pragaTe che. potAnA AtmA samAna jagatanA sarva jIvone gaNI koIne duHkha na Ape evI savaLI draSTi jo jIva kare to tenA AtmAmAM pApa vyApI zakatuM nathI; ane te chUTI zake che. 12aa. mohavikAra vaDe jaga duHkha, TaLe suvicAra thakI ja vikAro, samyavruSTi sadAya sukhI gaNa, hoya bhale narake bahu mAro; cakrataNAM sukha pRthvI viSe bahu, toya na tRpti anubhavanAro; tyAga-virAga sudraSTi sahita anaMta sukhI jIMvane karanAro. 13 artha :- AkhuM jagata mohanA vikAra vaDe duHkhI che. e mohanA vikAra samyaka vicAra vaDe ja TALI zakAya che. darzanamohanA vikAra TaLI jaI jenI samyaka draSTi thaI che te jIvane sadAya sukhI jANo. pUrva karmAnusAra tevA jIvane narakamAM paNa bahu mAra khamavA paDatA hoya to paNa samyadraSTinA kAraNe te tyAM paNa sukhI che. jyAre cakravartInA sukha A pRthvI upara ghaNA badhA prApta hoya, chatAM A jIva jo vRtine anubhavato nathI to te sadA duHkhI ja che. samyakadraSTi sahitanA tyAga vairAgya, jIvane sarvakALane mATe anaMta sukhanA ApanAra thAya che. II13aaaa. samyajJAna dIvo samajo, gharI dIpaka hAtha phUve paDaze te je nahi viratibhAva ghare, nahi aMta samAdhi sukhe karaze je; moha tajI, laghubhAva sajI, khamI sarva, khamAvI mare jIvatAM je te ja sujAgya mahAjana nA pharI janma ghare, banI mukta bhavAMte. 14 artha:- samyakajJAnane tame dIpaka samAna samajo. te jagatamAM rahela sarva hitAhita padArthane spaSTa jaNAvanAra che. e jJAnarUpa dIpakane laI arthAt tattva jANIne paNa je jIva saMsArarUpI kUvAmAM paDaze, athavA jJAnanuM phaLa virati che ema jANavA chatAM je viratibhAvane eTale tyAgabhAvane hRdayamAM ghAraNa karaze nahIM, te jIva potAnA jIvanano aMta samAdhisukha sahita karI zakaze nahIM. paNa je jIva mohabhAvane tajI, laghutvabhAva ghAraNa karI, potA para Avela upasargone khamaze, sahana karaze tathA bIjA sarva jIvone khamAvaze eTale potAnA karelA aparAdhonI mAphI mAgaze, temaja jIvatA chatAM jANe marI gayo evo bhAva lAvI bAkInuM jIvana mAtra AtmArthe ja gALaze; te ja mahAjana sadA samyak prakAre jAgRta che. tevA uttama puruSa bhavanA aMte mukta banIne pharI navA janma ghAraNa karaze nahIM, arthAtu mokSasiddhine sarvakALane mATe pAmaze. ||14mA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 je jIva traNa manorathane sAcA bhAve ghAraNa kare te kALe karIne cAra sukha zayyAne pAme che. te cAra sukhazayyA kaI kaI che tenuM varNana have A pAThamAM kare che - : (13) 126 cAra sukhazayyA (doharA) * anaMta sukhazayyA viSe sthira thayA guru rAja, ayAcaka pada ura gharI, sukhazayyA kahuM Aja. 1 artha :- AtmAnI anaMtaguNarUpa sukhazayyA pAmIne paramakRpALu zrImad rAjacaMdra gurudeva svasvarUpamAM sthira thayA te ayAcaka padane eTale je pada pAmyA pachI kaMI paNa mAMgavAnuM rahe nahIM evA uttama zuddha Atmapadane hRdayamAM dhAraNa karI, cAra sukhazayyAnuM varNana Aje karuM chuM. // 1 // mokSasukha sarakhAvavA kahe suSuptirUpa, paNa kyAM mohAIta dazA kyAM nidrA avakRpa! 2 artha :- mokSasukhane sarakhAvavA mATe jIvananI suSuptirUpa nidrAvasthAnuM dRSTAMta vyavahArathI ApavAmAM Ave che. paNa kyAM AtmAnI mohAtIta dazAnuM adbhuta sukha ane kyAM aghakUpa eTale pApanA ghararUpa evI nidrAno sukhAbhAsa. "je nidrAne viSe bIjA sarva padArthathI rahitapaNuM che, tyAM paNa huM sukhI chuM evuM je jJAna che, te bAkI vadhyo evo je jIva padArtha tenuM che; bIjAM koI tyAM vidyamAna nathI, ane sukhanuM bhAsavApaNuM to atyaMta spaSTa che; te jenathI bhAse che te jIva nAmanA padArtha sivAya bIje kyAMya te hakSaNa joyuM nathI.'' (va.pR.368) ||2|| mAtra vikalpa-rahitatA darzAve bhAna nahIM duHkhanuM bhale, paNa kyAM sukha = artha :- A uparanuM suSuptinuM dRSTAMta to kevaLa vikalpa-rahitapaNuM darzAvavA mATe che ke kharUM sukha to mAtra vikalpathI rahita thavAmAM ja che. dRSTAMta, ekAMta!3 UMghamAM bhale ene duHkhanuM bhAna nathI, paNa mokSamAM AtmasvabhAvanuM je ekAMta nirAkuLa sukha teno anubhava kyAM ane A nidrAvasthAno sukhAbhAsa kyAM? e to mAtra jIvane nidrAnA sukhAbhAsano anubhava hovAthI kaMIka khyAla Ave te mATe tulanA karI samajAvavA prayatna karyo che. gA zeSanAga-zayyA 52e poDhe prabhu sAkSAt paurANika kathA viSe gUDha kahI kaMI vAta. 4 artha :- zeSanAganI zayyA upara viSNu bhagavAna sAkSAta poDhe che evI vaiSNava dharmanA purANomAM kathA kahI che. paNa te kaMI gUDha AzayavALI vAta hoya ema jaNAya che. / / 4 / kSIrasAgara samyaktva jo, zeSanAga prArabdha, seve jAgRti-lakSmI pada, AtmA-hari abaddha. 5 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) cAra sukhazayA 127 artha - kSIra sAgararUpa samyakatva pAmIne zeSanAgarUpa prArabdha karma para AghArita thaI, sadA lakSmIrUpa AtmajAgRtine sevanAra hari evo zuddha AtmA te sadA abaddha che; arthAtu navIna kamoMthI baMghAto nathI. pA. vaLI siddhAMtika vAta paNa kahe sukhazayA cAra: svAnubhava, saMtoSa ne saMyama, ghIraja ghAra. 6 artha - vaLI saiddhAMtika vAta je Atma anubhavathI siddha thayelI che, te have jaNAve che ke sukhazayyA cAra che arthAtu sAcA Atmika sukhane pAmavA mATenI cAra sukhazayyA che. te 1. svAnubhava, 2. saMtoSa, 3. saMyama ane 4. ghIraja che. kA. dukhamAM jIMva UMghI rahyo, para vastumAM magna, dehasukho dukhageha jo, sukha aMta-duHkha-lagna. 7 artha - have prathama svAnubhava nAmanI sukhazayyA viSe jaNAve che ke - anAdikALathI jIva duHkhamAM ja sukha mAnI mohanidrAmAM UMghI rahyo che. AtmAthI para evA deha, strI, putra, ghanAdi padArthomAM ja magna banIne rahe che. paNa dehathI prApta thatA sukho e ja duHkhanA ghararUpa che ema tuM jANa. kemake indriyothI prApta thatuM sukha te aMtaranI duHkha laganI sAthenuM che, arthAt indriya sukha hamezAM aMtaramAM thatI aneka prakAranI icchAonI baLatarA sahitanuM che. mATe te aMtardAharUpa zAtA che, paNa kharuM sukha nathI. IILA baMdhanakArI bAMghavo, alaMkAra jaDa bhAra, kapaDAM kapaTa vaghAratAM, nArI ari vicAra. 8 artha - bhAIo pratyenA rAgane karmabaMghana karAvanAra jANa. zarIra upara paherAtAM alaMkAra eTale sonA vagerenA dAgInAone jaDanA bhAra upADavA samAna jANa, kapaDAM paNa zarIranI ubaDa khAbaDa evI kadarUpI vastune uparathI suMdara batAvanAra hovAthI mAtra kapaTane ja vaghAranArA che, tathA nArI eTale strI pratyeno potAno rAga tene paNa zatru samAna jANI ghaTADa to sva AtmAno tane anubhava thaze. ITA. viSa-zara narano sneha gaNa, putraprema ahiviSa; jyAM jyAM mana mahimA ghare, te ja kapAve zIza. 9 artha - strIoe paNa puruSa pratyenA snehane viSanA zara eTale jherI bANa samAna jANavo. tathA putrapremane ahi eTale sarpanA jhera samAna jANavo. jheranuM bANa zarIramAM pravezI vivilATa karAve tema puruSa pratyeno rAga paNa jIvane atyaMta AkuLavyAkulatA ja upajAve che. sarpanuM viSa maraNa karAve tema putraprema paNa mohavaza jIvane asamAdhimaraNanuM kAraNa thAya che. jyAM jyAM uparokta padArthomAM manane mAhAbhya buddhi rahe, tyAM tyAM jIvane zIza eTale mastaka kapAvA jevuM che, arthAt te janmamaraNanA ja kAraNa thAya che. lA rAga-roSa maLa TALavA gharavo ura viveka; sadaguru-bogha vicAratAM jhaTa TaLaze aviveka. 10 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - rAgadveSarUpa maLane TALavA mATe jIve hRdayamAM hitaahitanA bhAnarUpa viveka pragaTAvavo joIe. te arthe sadaguruno bogha vicAratAM avivekabhAva zIdhra TaLaze. ||10nA sadagurubogha vicAravA uramAM kara avakAza, iMdriya-viSaya-vAsanA, kaSAya kacaro khAsa. 11 artha :- sadaguruno bodha vicAravA mATe prathama bIjA vicAro mUkIne hRdayamAM avakAza lAva. te boghane vicAravAmAM khAsa bAghaka kAraNo te paMcendriyanA viSayanI vAsanA tathA kaSAyarUpa kacaro che; tene prathama dUra kara. /11aaaa upazama-tyAga-virAgathI sanmukha vRtti thAya, gurukRpAthI jIvane svAnubhava samajAya. 12 artha - viSaya kaSAyanuM upazamana karavAthI jIvamAM vairAgya ane tyAgabhAva pragaTe che. tethI jIvanI Atmasanmukha vRtti thAya che, ane gurukRpAthI jIvane svaAtmAno anubhava kema karavo teno upAya samajAya che. 12aaaa vastu-ciMtana-dhyAnathI mana jyAre sthira thAya. iMdriyAtIta nijasukhe rahIM, anubhava vedAya. 13 artha :- AtmavastunA ciMtana ke dhyAnathI mana jyAre sthira thAya tyAre indriyathI atIta eTale judA evA nija AtmasukhanA anubhavanuM potAne sAkSAt vedana thAya che. "vastu vicArata dhyAvate, mana pAme vizrAma; rasa svAdat sukha upajai, anubhava yAko nAma." -samayasAra nATaka ||13mA sthiratA be ghaDI tyAM thatAM pragaTe kevaLa jJAna; karmataNA ghakkA thakI Take na tenuM dhyAna. 14 artha - svarUpamAM be ghaDI sudhI sthiratA thatAM jIvane kevaLajJAna pragaTe che. paNa karmanA ghakkAthI dhyAnanI te zreNI be ghaDI sudhI TakavI ghaNI muzkela che. 14 anubhava jana maMDyA rahe abhyAse ghara khaMta, kare nirjarA karmanI karI AtmA baLavaMta. 15 artha :- Atma anubhavI jJAnI puruSo utsAha gharIne te dhyAnanI zreNIne be ghaDI sudhI TakAvavA puruSArthanA baLe maMDyA rahe che, ane AtmAne atyaMta baLavAna banAvI aMte sarva karmanI nirjarA karI kevaLajJAnane pragaTa kare che. 1po (2) bAhya vRtti bahu doDatI, karavA para vyavahAra; lobha sarvanuM mULa che, lAbha lobha apAra. 16 artha - have bIjI saMtoSa nAmanI sukhazayA viSe bodha Ape che :anAdikALathI jIvanI bAhyavRtti te para padArthanA le mela karavAnA vyavahAramAM ja AnaMda mAnIne Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) cAra sukhazapyA 1 29 doDatI phare che. te sarvanuM mULa kAraNa lobha che. para padArthanI icchA mAtra karavI te sarva lobha kaSAyanuM kAraNa che. jema jema bhautika vastunI jIvane prApti thAya che tema tema apAra evo lobha paNa vadhato jAya che. II16aaaa kIrti-kanaka-kAntA viSe lobhataNo nivAsa; moha ghaTe jo tehano to saMtoSa-vikAsa. 17 artha :- jIvane anAdithI kIrti, ghana ke strI meLavavAno lobha vizeSa che. A traNa vastuno jo moha ocho thAya to saMtoSabhAva vRddhi pAme ema che. ||1LA. vAraMvAra vicArathI lobha-lUMTa samajAya; tuccha lobhanA yogathI AtmA pAmara thAya. 18 artha:- vAraMvAra vicAra karavAthI A lobha kaSAya mArA Atmaghanane lUMTI rahyo che ema samajAya che. saMsAranI nAzavaMta evI tuccha vastuono lobha karavAthI AtmA pAmarapaNuM bhaje che, arthAt tuccha vastuo meLavavA mATe game tevA kAma karavA te taiyAra thaI jAya che. 18 vA-vaMToLa tRNa UMDe, tema ja jIva taNAya; lobha-thobha jeNe karyo te sau sukhI jaNAya. 19 artha - havAno vaMToLo Ave tema taNakhalA uDe temaja jIva paNa lobha kaSAyamAM taNAI jAya che. jeNe lobhano thobha karyo te sau jIva jagatamAM sukhI jaNAya che. "saMtoSI nara sadA sukhI." II19nA nilabhI sadagurutaNA sevo preme pAya; to saMtoSa ure vase e ja acUka upAya. 20. artha - nilabhI evA sadaguru bhagavaMtanA caraNakamaLanI premapUrvaka sevA karo arthAta temanI AjJA upAso to saMtoSabhAva jarUra hRdayamAM AvI vasaze. lobha kaSAyane dUra karavAno e ja acUka upAya che. 20NA (3) viSaya viSe vRtti phare e ja asaMyama jANa, bAhya tyAga paNa naTa-dazA, zuM sAthe kalyANa? 21 artha - have trIjI sukhazayyA saMyama che. tenA viSe samajAve che - pAMca indriyanA zabda, rUpa, rasa, gaMgha, sparza viSayomAM jIvanI vRtti pharyA kare e ja asaMyama che ema tuM jANa. mananA evA asaMyama pariNAma hovA chatAM bAhya padArthono tyAga karI jagatane sAghu kahevarAvavuM te nATaka karanAra naTanI sthiti jevuM che. jema naTa rAjA bane paNa te rUpa te nathI tema "veSa gharyA jo siddhi thAya to bhAMDa bhavaiyA mokSe jAya." athavA "upara veSa accho banyo, mAMhe moha bharapUrajI." evA jIvo AtmAnuM kalyANa zuM sAdhI zake? "upara taje ne aMtara bhaje, ema navi sare arthajI; vaNasyo re varNAzrama thakI, aMte karaze anarthajI, tyAganA Take re vairAgya vinA." -niSkulAnaMda21AA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 30 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhava, tana, bhoga vicAratAM Upaje je vairAgya, udAsInatA sevatAM arpe aMtaru-tyAga. 22 artha :- bhava eTale saMsAra, tana eTale zarIra ane bhoga eTale pAMca indriyanA viSayono vicAra karatAM jIvane vairAgya utpanna thAya. tenAthI parapadArtho pratye udAsInatA Ave che. tenuM vAraMvAra sevana karatAM jIvamAM sAco aMtara tyAga pragaTe che. mArA. dehadraSTi dUra thAya to bhoga roga samajAya; saMyamasukha cAkhe kharuM, bhogI bhUMDa bhaLAya. 23 artha :- dehamAM Atmabuddhi jo dUra thAya to pAMca indriyanA bhoga te roga upajAvanAra samajAya. pAMca indriyo ane chaThThA manano saMyama karavAthI je sukhazAMti prApta thAya che teno kharekhara svAda jo jIva cAkhe to A saMsAranA bhogI jIvo tene bhUMDa jevA jaNAya. /23 kAdavamAM krIDA kare, bhUMDa-bhUMDaNI jema, mohavaze nara, deva paNa, phare phulAyA tema. 24 artha - kAdavamAM krIDA karIne bhUMDa-bhUMDaNI jema potAne sukhI mAne che tema mohavaza manuSya ke deva paNa saMsAranA kIcaDa jevA tuccha indriya bhogomAM sukha mAnI phalAIne pharyA kare che. 24. deha-snehanI nAthathI pazu sama nara dorAya; adhogati ja asaMyame, sukha nahi satya jarAya. 25 artha - deha pratyenA sneharUpI nAthamAM sapaDAyelo manuSya pazu samAna viSayomAM dorAya che. te viSaya vRttirUpa asaMyama tene adhogatinuM ja kAraNa thAya che. temAM sAcuM sukha jarA paNa nathI. / rapAI samakita pazutA TALaze, deze ziva-sura-suMkha; ka davA sama saMyame TaLaze bhavanAM duHkha. 26 artha :- samakita eTale sukha AtmAmAM che evI sAcI mAnyatA, te pazu-vRttine TALaze, ane ziva eTale mokSa tathA sura eTale devatAnA sukhone paNa Apaze. "pazu TALI surarUpa kare je, samakitane avadAta re. e guNa vIra (rAja) taNo na visAruM, saMbhAruM dinarAta re;" kaTu eTale kaDavI davAnuM sevana jema roganA duHkhane TALe che tema indriya saMyama ane prANI saMyamanuM pAlana karavAthI saMsAranA badhA duHkha nAza pAmaze. ||26aaaaN satya saMyame sukha vase AtmasthiratArUpa; nathI sarvArathasiddhimAM evuM suMkha anUpa. 27 artha :- AtmajJAna sahita sAcA saMyamamAM AtmasthiratAnuM je sukha anubhavAya che tevuM anupama sukha sarvArthasiddhi vimAnamAM rahenArA ekAvatArI jIvone paNa nathI. zA jaDa, cala jaganI eMThathI kaMTALe matimAna; suMdara Atma-svarUpanuM bhoga bhulAve bhAna. 28 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) cAra sukhazayyA 131 artha - jaDa ane calAyamAna evA jagatanA eMThavADA samAna bhogothI buddhimAna jJAnI puruSo kaMTALe che; jyAre ajJAnIne te ja bhogo suMdara evA AtmasvarUpanA bhAnane paNa bhUlAvI de che. 28 bhoga anukULa vidhra che bhalabhalA bhUMlI jAya, mATe daMrathI te tajo; juo oNvana vahI jAya. 29 artha - indriyonA bhoga jIvane anukULa vipna samAna che. temAM bhalabhalA jIvo paNa saMyamathI paDI jAya che. mATe evA bhogone tame dUrathI ja tajo. kemake kSaNabhaMgura evuM jIvana kSaNe kSaNe vinAza pAmI rahyuM che. ra9o nardIjaLa mIThAM vaha vahI dariye khArAM thAya, jIvana bhoga viSe vRthA jAya, pApa baMghAya. 30 artha - nadInuM mIThuM jaLa paNa vahetuM vahetuM dariyAmAM bhaLI jaI khAruM thaI jAya che tema A alpa jIvana paNa bhogamAM vaparAIne vRthA jAya che ane vaLI uparathI pApano baMgha karAve che. ll30aaaa dukha bhogavavuM nA game, deha duHkhanI khANa; paramAnaMda svarUpanuM karI le oLakhANa. 31 artha - he jIva! jo tane duHkha bhogavavuM gamatuM na hoya to A deha ja duHkhanI khANa che ema mAna. "khANa mUtrane maLanI, roga jarAne nivAsanuM thAma; kAyA evI gaNIne, mAna tajIne kara sArthaka Ama." -zrImad rAjacaMdra jo tane sAcA sukhanI kAmanA hoya to paramAnaMdamaya evA AtmAnI oLakhANa karI le. 31aaaa (4) bhAna nahIM nijarUpanuM tethI oNva mUMjhAya, ghIraja duHkhamAM nA ghare, AkuLa-vyAkuLa thAya. 32 artha :- have cothI sukhazayA "thIraja' che te zairyaguNane pragaTAvavA bogha Ape che : jIvane potAnA AtmasvarUpanuM bhAna nathI. tethI rogAdi duHkhanA prasaMgomAM te mUMjhAya che, ghIraja gharI zakato nathI ane AkuLa-vyAkuLa thAya che. ghIraja kartavya che.......dareka mANase Aphata ane aDacaNone mATe sadA tatpara ja rahevuM ghaTe che. nasIbamAM game te lakhyuM hoya-sukha ke duHkha-tenI sAmA jovAno, thavAno eka ja upAya "samatA kSamA ghIraja' che. kadI himmata hAravI nahIM." -upadezAmRta (pR.66) I/3rA. akaLAye dukha nA TaLe, karma dayA nahi khAya; to kAyara zAne thavuM? tyAM ja samaja parakhAya. 33 artha - ghIraja mUkIne akaLAvAthI kaMI duHkha jatuM rahetuM nathI. udayamAM Avela karmo kaMI ApaNuM duHkha dekhI dayA khAtA nathI. to pachI zA mATe kAyara thaI potAnI nabaLAI jAhera karavI? tema karavAthI potAnI keTalI sAcI samaja thayela che tenI paNa parakha eTale parIkSA thaI jAya che. 33aaaa Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vIra banIne jo sahe sarva prakAre duHkha, kALe karI duHkha sau TaLesamatA aMtarmukha. 34 artha - vIra banI Avela sarva prakAranA duHkhane ghIraja rAkhI je samabhAve sahana kare tenA sarva prakAranA duHkha kALe karI nAza pAme che. kemake aMtarmAtmAne sukha ApanAra sAcI samatA ja che. [34 bhUkha-roga-dukha bahu sahe nahi zatru dekhAya, dukha denArA jo dIse to nahi duHkha khamAya." 35 artha:- bhUkha ane roganA duHkhane A jIva bahu sahana kare che, paNa te duHkha ApanAra karmarUpI zatru tene najara samakSa dekhAtAM nathI, tethI zuM kare? paNa jo te duHkha ApanAra zatru najara samakSa dekhAya to te duHkha tenAthI khamAya nahIM; ane ghIraja mUkI zatranI sAme thAya. 3pA bAhya nimitta ja mAnatAM karma tarapha nahi lakSa; laDe bAhya nimitta saha, dukha vede pratyakSa. 36 artha :- A jIva bAhya nimittane ja duHkhanuM kAraNa mAne che. paNa tenuM mULa kAraNa to karma che. chatAM tenA tarapha jIvano lakSa nathI. bAhya nimittakAraNa sAthe A jIva laDavA maMDI paDe che ane tenuM pratyakSa phaLa duHkha vede che. 36aaaa viralA sahana kare vacana, UMDuM UtarI jAya; ghA jhuMjhAye zastrano vacana-ghA na rujhAya. 37 artha :- vIralA jIvo ja kaDavuM vacana sahana kare che. "ghIraja rAkhavI. koI game te kahe te sahana karavAnI Teva pADavI. tethI bahu lAbha thAya che." (u.pR.107) jene ghIraja nathI tene kaDavuM vacana hRdayamAM UMDuM UtarI jAya che. zAstrano ghA rujhAya paNa kaDavA vacanano paDela ghA te hadayamAM rujhAto nathI. 3zA. mana, motI ne kAca e tUTyAM nahi saMthAya; saMta-samaja savaLuM kare, ari paNa mitra manAya. 38 artha - mana, motI ne kAca e jo tUTI gayA to pharI saMghAya nahIM. mATe ghIraja rAkhI Avela duHkhane sahana karavAnI Teva pADavI. paNa koIne potAno zatru mAnavo nahIM. saMtapuruSonI samaja sAcI hovAthI te sadA avaLAnuM paNa savaLuM kare che, jethI temanAthI zatrubhAva rAkhanAra pratye paNa temane to mitra bhAva ja che. (38 aMtara lAkho gAunuM nabhanayAne ya kapAya, gAna vilAyatamAM thatAM ahIM beThAM ya suNAya. 39 artha - vartamAnakALamAM lAkho gAunuM aMtara hoya to paNa nabhacAna eTale AkAzamAM uDatA vimAna vaDe kapAI jAya che athavA vilAyatamAM thatAM gAyana paNa ahIM beThA sAMbhaLI zakAya che. pudgalanI evI zaktione bahAra lAvavAmAM jIvano te vijaya gaNAya che. e badhA kAma ghIraja rAkhavAthI thAya che. 39aaaa Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) cAra sukhazapyA 1 33 yuddha-kalA-vijJAnamAM janamana vijaya jaNAya, paNa manane je vaza kare te ja mahAna gaNAya. 40 artha :- yuddha, kalA ke vijJAna viSayamAM A kALamAM ghaNI pragati thaI che. tethI manuSyonA manamAM te eka prakArano vijaya jaNAya che. paNa kharekhara to je ghIraja rAkhI manane vaza kare te ja mahAna vijayI che ema gaNavA yogya che. uttarAdhyayanasUtramAM namirAja maharSie zakeMdra pratye ema kahyuM ke daza lAkha subhaTane jItanAra kaMIka paDyA che, paraMtu svAtmAne jItanArA bahu durlabha che; ane te daza lAkha subhaTane jItanAra karatAM atyuttama che. mana ja sarvopArthinI janmadAtA bhUmikA che. mana ja baMgha ane mokSanuM kAraNa che. mana ja sarva saMsAranI mohinIrUpa che. e vaza thatAM AtmasvarUpane pAmavuM lezamAtra durlabha nathI." (va.pR.108) I40nA bAhya nimitto nahi chatAM mana ghaDatuM bahu ghATa, pIMpaLapAna samAna mana upajAve ucATa.41 artha :- bAhya nimitto nahi hoya to paNa mana aneka prakAranA ghATa ghaDatuM rahe che. pIMpaLanA pAna samAna hamezAM caMcaLa rahI te jIvane ucATa upajAve che. aneka prakAranA vikalpo karAvI te jIvane duHkha Ape che. 41aaaa parama prema prabhu para vadhye manabaLa bhAMgI jAya, Atma-ramaNatA rUpa e satya tharaja samajAya. 42 artha - parama prema prabhu upara vaghavAthI caMcaLa evA mananuM baLa bhAMgI jAya che. ane jagatane bhUlI AtmasvarUpamAM ramaNatA karavArUpa sAcI ghIraja jIvane samajAya che. 42aaaa jo, chaMva, icche parama pada, to ghIraja guNa ghAra, zatru-mitra, maNi-tRNa bhaNI samadraSTi ghara sAra. 43 artha - he jIva! jo tuM parama pada evA mokSapadane icche che to ghIraja guNane ghAraNa kara. kAraNa ke "dhIrajanAM phaLa mIThAM che." sarva karmAnusAra thaI rahyuM che ema jANIne, zatrumitra AdimAM ke maNimANikya ke tRNa vageremAM samadraSTine ghAraNa kara. udaya pramANe je banI Ave te sarvamAM ghIraja rAkhI khamI khuMdavAno abhyAsa kara. "kaSAyanuM svarUpa jJAnI ja jANe che. maraNa samaye kaSAya tophAna macAve che, vezyA bagADe che. mATe pahelo pATha zIkhavAno che. te e ke "ghIraja." oho! e to huM jANuM chuM, ema nahIM karavuM. ghIraja, samatA ane kSamA-A traNano abhyAsa vaghAravo. roga ke vedanI khamI khUMdavAno abhyAsa karavo." -upadezAmRta (pR.356) //43o. upara potAnuM mAnavuM, paralAbhe abhilASa, bhogecchA, AkuLatA-dukhazayA gaNa khAsa. 44 artha - have cAra duHkhanI zayyA zuM che tenuM varNana kare che - parigrahanI mamatAno tyAga karI svAnubhavamAM AvavAne badale zarIra, ghana, strI Adi parane potAnA mAnavA e pahelI duHkha zayyA che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 sarva bAhya ane aMtaraMga parigrahano tyAga karI saMtoSabhAva lAvI paMca mahAvrata dhAraNa karavAne badale jagatanI para evI paudgalika vastuo meLavavAno abhilASa rAkhavo e bIjI duHkhazayyA che. paMcendriyanA bhogono tyAga karI saMyamamAM AvI, aMta samaye pApanI AlocanA karavI joIe tenA badale te bhogonI icchA karyA karavI te trIjI jIvane duHkhakAraka evI zayyA arthAt pathArI jANavI. aMtasamaye jagatanA sarva viklpothI mukta thaI ghIraja rAkhIne AtmAne nirAkula banAvavo joIe; tenA badale bhAvomAM jo AkuLatA ja rahI to te paNa jIvane adhogatimAM laI janAra hovAthI cothI dukhIthyA ja jANavI. / / 44 134 cAre dukhazayyA taje to sukhazayyA Apa; paNa nA sAle duHkha to TaLe zI rIte tApa ? 45 artha :uparokta cAreya prakAranI duHkhazayyAne jo jIva taje to potAnuM svarUpa ja sukhazayyArUpa bhAsaze. paNa jIvane saMsAranA trividha tApanuM duHkha ja sAle nahIM arthAt khUMce nahIM to te trividha tApanuM duHkha kevI rIte TaLe ? / / 450 nija doSo dekhI haze te ja mumuklR jIva, mULa doSa mithyAtvane haNI, vare sukha ziva. 46 artha :-- potAnA doSo joI, tene dUra karaze te ja mumukSu jIva jANavo. sarva doSonuM mULa parane potAnA mAnavArUpa athavA paramAM sukha buddhirUpa mithyAtva che. tene je haNaze te mumukSu jIva zivasukhane varaze arthAtu pAmaze. 'dIThA nahIM nija doSa to, tariye koNa upAya ?' -zrImad rAjacaMdra ||46 // AtmA sauSyasvarUpa che, nija guNa zayyA ghAra, anaMta catuSTathI varyA. te prabhu muja AdhAra. 47 artha :potAno zuddha AtmA ja anaMta sukhasvarUpa che. zuddha buddha caitanyaghana svayaM jyoti sukhadhAma'' " che. tathA AtmAnA jJAnadarzanAdi guNo ja sAcI sukhazayyAnA mULa AdhAra che. potAnA AtmAnA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, moinIya ane aMtarAya karmano kSaya karI kramazaH anaMtajJAna, anaMta darzana, anaMtasukha ane anaMtavIrya, je anaMta catuSTaya kahevAya che tene je pAmyA evA prabhu mArA AtmAnA klyANa mATe parama AghArarUpa che. 47aa je samyagdaSTipaNe zraddhe zuddha svarUpa, gurukRpAthI te tare bhavasAgara duHkharUpa. 48 artha :je jIva samyakdraSTi pAmIne AtmAnA zuddha svarUpanI zraddhA karaze te bhavya prANI gurukRpAthI duHkharUpa evA bhavasAgarane jarUra tarI jaI zAzvata sukhazayyAne pAmaze. / / 48 / / cAra sukhazayyA prApta karavA mATe, cAra gatimAM rajhaLatA jIvonA vyAvahArika bheda jANavA jarUranA che, ke jethI corAzI lAkha jIvayonimAM bhaTakavAnuM jIvane baMtha kema thAya ane teno upAya zothI jIva zAzvata sukha zAMtine pAme, te bhedo nIce pramANe vistArathI varNavavAmAM Ave che - Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) vyAvahArika jIvonA bheda 1 3 5 (14) vyAvahArika jIvonA bheda (anuSTrapa) kevaLa jJAna-bhAnunA prakAze jaga jANIe; upakArI prabhu zrImakRpAthI sukha mANIe. 1 artha - kevaLajJAnarUpI bhAnu eTale sUryanA prakAzathI AkhuM jagata jaNAya che. te kevaLajJAna pragaTavAmAM upakArI evA zrImad rAjacaMdra prabhunI kRpAdraSTithI ame paNa sukha mANIe chIe. lA. jANe jIva padArthone lokonA abhiprAyathI; padArtha-bogha pAmyo nA jJAnInA abhiprAyathI. 2 artha - lokonA abhiprAya pramANe jIva jagatanA padArthonuM svarUpa jANe che. paNa jJAnInA abhiprAya pramANe jIva jagatanA padArthono bogha pAmyo nathI. rA. je jJAnInA abhiprAye bogha pAme vicakSaNo, samyagdaSTi thaze teo; AmAM saMzaya nA gaNo. 3 artha :- je vicakSaNa puruSo jJAnInA abhiprAya pramANe padArthano bogha pAmaze te jIvo samyakudraSTi thaze. temanI draSTi samyaka eTale savaLI thaze. AmAM koI saMzaya eTale zaMkA rAkhazo nahIM. "jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bogha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bogha pAmyo che te jIvane samyakradarzana thAya che." (va.pR.325) sA. jIva-ajIva bhedone ekAgra manathI suNI, mumukSu saMyame varte samyak prakArathI guNI. 4 artha - jIva tathA ajIva tattvonA bhedone ekAgra manathI sAMbhaLIne je mumukSa te jIvonI rakSA karavAmAM samyak prakAre saMyamamAM pravartaze te jIva guNI thaze arthAt guNano bhaMDAra thaze. jo caitanyalakSaNe sarve jIvo eka prakArathI; siddha, saMsArI evA be bhedo che vyavahArathI. pa artha :- saMsAramAM rahelA sarva jIvo caitanya lakSaNe eTale jJAnadarzana upayoga lakSaNe jotAM sarva eka prakAranA che. vyavahArathI eTale paryAyathI jotAM te jIvo siddha ane saMsArI evA be prakAre che. ApaNA siddhomAM bheda nA jANo, bhedo saMsAranA bahu; siddho pUrNa guNe zobhe, karmovALA bIjA sahu. 6 artha - siddha thayelA jIvomAM koI bheda nathI. saMsArI jIvonA ja ghaNA bheda che. siddha bhagavAna to saMpUrNa guNa vaDe zobhI rahyA che. jyAre bIjA sarva jIva to karmamaLathI yukta che. kAA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 36 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 trasa, sthAvara-saMsArI jIvo be mukhya bhedathIH bhayathI trAsa pAmIne cAle te trasa khedathI; 7 artha :- saMsArI jIvonA mukhya be bheda te trasa ane sthAvara che. bhayathI trAsa pAmIne je jIvo khedathI cAlavA mAMDe te trasakAyanA jIvo che. ||zA sthaLAMtare na zaktimAnuM sthAvaro duHsthiti-jaDA. strI-nR-napuMsako vede jIvo trivigha sarvadA. 8 artha:- sthaLAMtara karavAmAM je jIvo zaktimAna nathI te sthAvara jIvo che. te jANe jaDa jevA thaIne duHkhI sthitimAM paDyA rahe che. strI, nR eTale puruSa ane napuMsaka ema jIvonA traNa veda che. te prakAre jotAM jagatanA sarva jIvo e traNeya vedamAM samAI jAya che. dA. ekendrI vikalendriya, paMcendriya bIjA traNe. vikasendriyane indrI cAra, be traNa gaNe. 9 artha - bIjI rIte jotAM ekendriya, vikasendriya ane paMcendriya ema traNa prakAramAM sarva jagatanA jIvono samAveza thAya che. vikalendriya jIvone vaghAremAM vadhAre cAra indriyo hoya che. koIne sparza ane mukha ema be indriya ane koIne sparza, mukha ane nAka ema traNa indriya ane koIne sparza, mukha, nAka ane AMkha ema cAra indriyo hoya che. lA. devo, nAraka, tiryaMco, manuSyo bheda cAra e gatibhede sukhI-duHkhI - pazutA mokSa-kAraNe. 10 artha - deva, nArakI, tiryaMca, ane manuSya ema gati bhedathI paNa jIvo cAra prakAranA jaNAya che. temAM devo bhautika rIte sukhI che. nArakI jIvo sadA duHkhI che. tiryaMca jIvomAM pazutA eTale viveka buddhi nathI, temane hitAhitanuM bhAna nathI. jyAre manuSyo mokSa prApti paNa karI zake che. manuSyagati sivAya bIjI koI gatithI jIvano mokSa thato nathI. /10LA mAtra sparzendriya yukta te ekendriya jIva che; di-tri-co-paMca indriya akekI aghikI krame- 11 artha - mAtra jene sparza indriya ja che te ekendriya jIvo che. te jIvo be, traNa, cAra ke pAMca indriya kramapUrvaka potAnA karma pramANe aghikI prApta kare che. I/11nA jihA, ghANa, nayano ne karNa indriya pAmatA, evA pAMca prakAre jo saMsArI jIva sAmaTA. 12 artha - eka indriyavALA jIvone mAtra sparza indriya eTale zarIra hoya che. be indriyavALA jIvone jillA eTale jIbha prApta thAya che. traNa indriyavALA jIvone vaghAremAM dhrANa eTale nAka, cAra indriyavALA jIvone nayana eTale AMkha ane pAMca indriyavALA jIvone kAnanI prApti hoya che. ema pAMca indriyonA pAMca prakArathI saMsAranA sAmaTA eTale sarva jIvo temAM samAI jAya che. [12nA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) vyAvahArika jIvonA bheda 1 37 pRthvI, pANI ane agni, vAyu, vanaspativarSa ghAre ekendriyo pAMca; chaThThA trasa tagharuM. 13 artha :- have jIvonA cha prakAra batAve che :- pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e vadhu eTale kAyA che jenI evA ekendriya jIvonA pAMca prakAra tathA chaThTho prakAra traNa-ttanuM eTale trasakAyane ghAraNa karanAra evA trasakAyanA jIvo maLIne kula jIvonA cha prakAra thayA. A cha prakArane cha kAyanA jIvo kahe che. emAM paNa jagatanA sarva jIvo samAI gayA. II13aaaa. chakAya jIvanI rakSA bhagavaMte bhaNI ghaNI; sarva jIvo sukhI thAya, vANI evI prabhutaNI. 14 artha :- A che kAyajIvanI rakSA karavA mATe bhagavaMte ghaNo bodha Apyo che. sarva jIvo sukhane pAme evI prabhunI vANIno Azaya che. 14 ekendrI pAMca jIvo ne paMcendrI, vikalandriya, sAta bhede baghA jIvo, jANe jJAna atIndriya." 15 artha - pRthvI Adi ekendriyanA pAMca sthAvara jIvo tathA paMcendriya, vikasendriya maLIne kula sAta bhede joIe to paNa jagatanA badhA jIvo temAM samAI jAya che. ema atIndriya eTale indriyothI rahita evA kevaLajJAna vaDe bhagavAne jANyuM che. 15nA ekendriya", viklendriya, saMjJI, asaMjJA ATha e be paMcendrI taNA bhede, saMsArI jIMva pATha teH 16 artha - pRthvI Adi sthAvara jIvonA pAMca, vikasendriyano eka bheda tathA saMjJI eTale manavALA ane asaMjJI eTale mana vagaranA paMcendriya jIvo maLIne saMsArI sarva jIvonA kula ATha bheda thayA. Ama zAstromAM jIvonA ATha prakAra gaNavAno pATha che. (16) pAMca ekendrI ne cAre trasanA bheda e nava, jinAgame kahelA te; rokavA pApa-Asrava. 17 artha :- pAMca ekendriya jIvo te pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAyanA tathA cAra traNa jIvo te beindriya, triindriya, caurendriya ane paMcendriya maLIne kula nava bheda paNa jinAgamamAM jIvonA kahelA che. te sarva bhedo jIvone bacAvI pApa Azraya rokavA mATe kahelA che. ||17thA vanaspatitaNA bhedo sAghAraNa, pratyeka be; daza thAye gaye judA. bhedo evA aneka che. 18 artha - vanaspatikAyanA vaLI be bhedo che. sAghAraNa vanaspatikAya ane pratyeka vanaspatikAya. ema uparanI sattaramI gAthAmAM kahela bhedomAM eka vanaspatikAyanA jAdA judA A be bheda gaNIe to jIvonA nava bhedane badale dasa bheda thAya che. A pramANe evA aneka bhedo jIvonA thaI zake che. I/18 bAdara, sUkSma bhede sau sthAvaranA daza bheda jo, ekAdaza trasa sAthe bhedo jANe ja sujJa tA. 19 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- sau sthAvara eTale pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAyanA jIvo bAdara paNa che ane sUkSma paNa che. ema jo gaNIe to pAMca sthAvaranA ja dasa bheda thAya che. ane sAthe bIjA baghA trAsa jIvone gaNatA kula agiyAra bheda sarva jIvonA thAya che. sujJa puruSo A pramANe paNa jIvonA bheda jANe che. 19 daza sthAvara, paMcendrI, vikasendriya bAra e; saMjJI, asaMjJI paMcendrI judA jotAM ja tera te. 20 artha - upara pramANe sthAvara jIvonA bAdara ane sUkSma maLI daza bheda tathA eka paMcendriyano bheda tathA bIjo vikalendriyano bheda gaNatAM kula bAra bheda paNa jIvonA thAya che. have upara jaNAvela paMcendriya jIvonA paNa be bheda che. te saMjJI eTale mana sahita ane asaMjJI eTale manarahita paMcendriya te be bhedone judA pADatA, jIvonA bAra bhedane badale tera bheda thAya che. sArA saMjJI, asaMjJI paMcendri, vikalendrI traNe vaLI, sUkSma, bAdara ekendrI : bhedo sAta baghA maLI. 21 artha :- have jIvonA cauda bheda batAve che :- saMjJI ane asaMjJI paMcendriya e be bheda tathA be iMdriya, traNa iMdriya ane cAra iMdriyavALA vikalendriyanA traNa bheda temaja ekendriyanA sUkSma ane bAdara maLI be bheda, ema badhA maLIne kula sAta bheda thayA. 21aaaa sau paryA, aparyApta caude jIva-samAsa e; corAzI lAkha jAtinA saMsArI jIva-vAsa che - 22 artha - te sAteya bhedanA jIvomAM keTalAka paryApta che. ane keTalAka aparyApta jIvo paNa che. mATe sAteya prakAranA jIvone bamaNA karatAM kula jIvonA cauda bheda thayA. ema cauda prakAre jIva samAsa arthAtu samUha gaNAya che. have saMsArI jIvonA badhA maLIne kula corAzI lAkha jAtinA vAsa che. arthAt rahevAnA sthAna che. tenA prakAra nIce jaNAve che. |rarA pRthvIkAya, jaLakAya, agni ne vAyukAyanI, nitya, itara nigode, sAghAraNa haritanI- 23 artha :- pRthvIkAya, jaLakAya, agnikAya ane vAyukAyanA tathA nityanigoda ane itaranigodamAM rahela sAghAraNa harita eTale sAdhAraNa vanaspatikAyanA jIvonI have vAta kare che. riyA jAti darekanI sAta lAkha, AgamamAM gaNI; ne daza lAkha pratyeka vanaspati-tane bhaNI. 24 artha :- uparokta dareka prakAranA jIvonI sAta sAta lAkha jAti che. arthAt pRthvIkAya, jaLakAya, agnikAya, vAyukAya tathA nityanigoda ane itaranigodamAM rahela sAghAraNa vanaspatikAyanA jIvo, e darekanI sAta sAta lAkha jAti AgamamAM kahelI che. temAMthI nityanigodanI sAta lAkha jAti ane itaranigodanI sAta lAkha jAti maLIne cauda lAkha sAghAraNa vanaspatikAya paNa tene kahevAya che. tathA pratyeka vanaspatikAyanA jIvonI daza lAkha jAti AgamamAM jaNAvI che. 24 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) vyAvahArika jIvonA bheda 139 be-indrI, trISna, corendrI babbe lAkha dareka jo; devatA, nArakI, tiryaka-paMcendrI lAkha cAra sau. 25 artha - be indriya tathA traNa indriya tathA cAra indriyavALA jIvonI darekanI babbe lAkha jAti che. jyAre devatA, nArakI tathA tiryaMca paMcendriya darekanI cAra cAra lAkha jAti che. ArapA cauda lAkha manuSyonI yoni corAzI lAkha e. dayALuM jIva, jANI A, sva-dayA dila rAkhaje. 26 artha - manuSyonI cauda lAkha jAti che. ema saMsAramAM baghA jIvonI maLIne corAzI lAkha jIva yoni thAya che. dayALu jIve to A sarva jANI potAnA AtmAnI sva-dayA dilamAM lAvI, tene A sarva duHkhamAMthI choDAvavo e ja yogya che. ||rakA jAtibhede gaNo kula, saMkhyA tenI gaNAya che : anukrame bhemikAya, akAya, agnikAya ne- 27 artha :- jAtinA bhedane kula kahe che. bhUmikAya eTale pRthvIkAya, akAya eTale jaLakAya, agnikAya Adi jAti che. te jAtinA bhedane kula kahe che. jemake manuSyamAM kSatriya, vaizya kula athavA tiryaMcomAM gAya, ghoDA vagere ke mAkaDa, kIDI vagere kula che. temaja vanaspatimAM vaDa, pIMpaLa vagere kula kahevAya che. te kulonI saMkhyAnI gaNatarI nIce batAve che. 2aa vAyukAya taNAM kula bAvIsa lAkha kroDa jo sAta lAkha, traNa lAkha, sAta lAkha karoDa sau. 28 artha - vAyukAya paNa eka jAti che. tenA anukrame eTale prathama pRthvIkAya jIvonA bAvIsa lAkha karoDa kula che. pachI jaLakAya jIvonA kulanI saMkhyA sAta lAkha karoDa che, agnikAya jIvonA kula traNa lAkha karoDa che tathA vAyukAyika jIvonA kulanI saMkhyA sAta lAkha karoDa che. [28aaaa bendrI, trIndI, caturindrI harita kAyanAM dase, kroDa lAkha bathe, sAta, ATha, nava, aThAvaze. 29 artha - be indriya, traNa indriya, cAra indriya ane haritakAya eTale vanaspatikAya jIvonA kramazaH sAta, ATha, nava ane aThThAvIsa lAkha karoDa kula che. arthAta be indriyanA sAta lAkha karoDa, traNa indriya jIvonA ATha lAkha karoDa, cAra indriya jIvonA nava lAkha karoDa ane vanaspatikAyIka jIvonA aThThAvIsa lAkha karoDa kula che. rA. jaLacaro, nabhagAmI, pazu, gho-sarpanAM krame sADAbAra tathA bAra, deza, nava yathAgame. 30 artha - jaLacara eTale jaLamAM rahenAra paMcendriya jIvo mAchalA, magaramaccha vagere, nabhagAmI eTale AkAzamAM uDanArA paMcendriya jIvo haMsa, bhAraMDa pakSI vagere tathA bhUcara pazu eTale bhUmi upara cAlanAra siMha, vAgha vagere paMcendriya jIvo tathA chAtIne AdhAre cAlanArA bhUcara caMdana gho tathA sarpa vagere paMcendriya jIvo tenA kramapUrvaka sADAbAra lAkha karoDa, bAra lAkha karoDa, daza lAkha karoDa ane nava Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvodha-vivecana bhAga-1 140 lAkha karoDa kulonI saMkhyA AgamamAM kahI che. / / 30 / / nara, nArakI, devonAM cITha, paccIsa, chavvIsa karoDa lAkha kuLo che krame; kula gaNAvIza. 31 artha :- nara eTale manuSya jAti, nArakI eTale naraka vAsiyonA tathA devalokamAM vasanArA devonA kramazaH cauda lAkha karoDa, paccIsa lAkha karoDa tathA chavvIsa lAkha karoDa kulo che. have te sarva kulonI bhegI saMkhyA gaNAve che. / / 31 / / eka kroDa ane sADI navvANu lAkhane gulye eka kroDa thatAM kuLo sarva Agama dAkhave. 32 = artha :-- upara pramANe sarva saMsArI pRthvIkAyika jIvothI lagAvIne paMcendriya manuSya devAdi jIvo paryaMta sarva jIvonA phulonI saMkhyA A pramANe thAya che --eka karoDa ane sADA navvANlR lAkhane eka kroDa sAthe guNatAM je saMkhyA Ave teTalI saMsArI jIvonA kulonI saMkhyA che. tene eka keADAkoDI tathA navvANuM lAkha ane pacAsa hajAra karoDa saMkhyA kahevAmAM Ave che. A sarva vAta AgamamAM kahela che. / / 32 / / kAyA, kaSAya, indriya, gati, yogAdi kAraNe, 'mULAcAra', viSe bhedo aneka vidhie gaze. 33 artha :-- upara pramAnne saMsArI jIvonA evA cauda sthAno che ke jemAM koI paNa saMsArI jIvane zodhavAthI te maLI Ave che. te kAyA, kaSAya, indriya, gati, yoga, veda, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMnnI ane AhAra e cauda mArgaNAo che. e vaDe jIvonA aneka bhedo vidhipUrvaka 'mULAcAra' graMthamAM varNavavAmAM Avela che. temaja 'sahaja sukhasAghana' graMthamAM paNa Apela che. tyAMthI saMkSepamAM atre ApIe chIe. cauda mArgaNAo :- A cauda mArgaNAo eka sAthe dareka prANImAM maLI Ave che. e cauda mArgaNAo ane tenA bhedo nIce pramANe che :- (1) kAya che H-- pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. (2) kaSAya cAra H- krodha, mAna, mAyA, lobha. (3) indriya pAMca - sparzana, rasanA, prANa, cakSu, zretra : (4) gati cAra :- naraka, tiryaMca, manuSya, deva. (5) yoga traNa H- mana, vacana, kAyA. (6) veda traNa :- strIveda, puruSaveda, napuMsaka veda. H-- * (7) jJAna ATha :- mati, zruta, avadhi, manaHparyava, kevala ane kumati, kuzruta, kuadhi. (8) saMyama sAta :- sAmAyika, chedopasthApana, parihAra vizuddhi, sUkSmasAMparAya, yathAkhyAta, dezasaMyama ane asaMyama. (9) darzana cAra :- cakSu, acakSu, avadhi ane kevala. (10) lezyA cha :- kRSNa, nIla, kApota, pIta, padma ane zukla, Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) vyAvahArika jIvonA bheda 141 (11) bhavya be - bhavya ane abhavya. (12) samyakatva cha :- upazama, kSayopazama, kSAyika, mithyAtva, sAsvAdana ane mizra. (13) saMjJI be :- mana sahita te saMjJI, mana rahita te asaMjJI. (14) AhAra be - AhAra, anAhAra. sAmAnya draSTithI A cauda mArgaNAo eka sAthe dareka prANImAM maLI Ave che. jANane virati sAthe, asaMsArI thavA mathe, tene sujJa, supaMDita sarva jJAnIjano kartha. 34 artha - upara pramANe corAzI lAkha jIva yonimAM ghaNuM duHkha che ema jANIne je virati sAthe che arthAt saMsAra tyAga karavA prayatnazIla che, temaja bhAvathI asaMsArI thavA je mathe che tene sarva jJAnI puruSo sujJa eTale samyakatattvane jANavAvALo ane supaMDita eTale kharo vidvAna kahe che. 34 satsaMge savicAre je AjJA sadgurunI vahe, sukhe sukhe sadA AtmA unnatipathane lahe. 35 artha :- satsaMgamAM rahI sarvicAra karIne je sadgurunI AjJAne uThAve che, teno AtmA sukhe sukhe sadA unnatipatha para AruDha thaI AgaLa vadhyA kare che. (35aa. vAMcI sanzAstra abhyAse vairAgya, tyAga keLave, deha-moha maTADe te mokSanAM sukha meLave. 36 artha :- je abhyAsapUrvaka sAstrane vAMcI, vairAgya ane aMtaratyAganA lakSapUrvaka bAhyatyAgane keLave che tathA deha pratyenA mohane maTADe che te bhavyAtmA mokSanA zAzvata sukhane pAme che. 36 AtmalakSa-apekSAe bheda che traNa jIvanA: AtmahitataNuM kAMI ekane kazuM bhAna nA. 37 artha - AtmalakSanI apekSAe jotAM jagatamAM jIvonA traNa bheda che. temAM pahelA prakAranA jIvone to Atmahita karavAnuM kAMI paNa bhAna nathI. te to strI, putra, ghanAdimAM tadAkAra thaIne jIvana vyatIta kare che. "doSa kare che evI sthitimAM A jagatanA jIvonA traNa prakAra jJAnI puruSe dIThA che. (1) koI paNa prakAre jIva doSa ke kalyANano vicAra nathI karI zakyo, athavA karavAnI je sthiti temAM bebhAna che, evA jIvono eka prakAra che. (2) ajJAnapaNAthI, asatsaMganA abhyAse bhAsyamAna thayelA boghathI doSa kare che, te kriyAne kalyANa svarUpa mAnatA evA jIvono bIjo prakAra che. (3) udayAthInapaNe mAtra jenI sthiti che, sarva parasvarUpano sAkSI che evo boghasvarUpa jIva, mAtra udAsInapaNe kartA dekhAya che; evA jIvono trIjo prakAra che. ema traNa prakAranA jIvasamUha jJAnI puruSe dIThA che. ghaNuM karI prathama prakArane viSe strI, putra, mitra, ghanAdi prApti-aprAptinA prakArane viSe tadAkAra-pariNAmI jevA bhAsatA evA jIvo samAveza pAme che." (va.pR.294) 3LA mana vinA zuM vicAre? manavALA ya mohamAM taNAtA karmanA pUre, tallIna deha-mohamAM. 38 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- jene pAMca indriyo che paNa mana nathI te bicArA jIvo to zuM vicAra karI zake? paNa manasahita paMcendriya jIvo paNa mohavaza karmanA pUramAM taNAya che ane dehanA mohamAM tallIna thaIne rahe che. 38aaaa bIjA koI vicArIne saMsAra taravA cahe, unmArge vartatAM mAne mokSano mArga, je grahe. 39 artha- bIjA prakAranA jIvo je saMsAra samudrane duHkharUpa jANIne taravA icche che paNa unmArge eTale kalyANathI viparIta mArge vartatAM chatAM pote grahela mArgane ja mokSano mArga mAne che. "judA jAdA gharmanI nAmakriyA karatA evA jIvo, athavA svaccheda-pariNAmI evA paramArthamArge cAlIe chIe evI buddhie gRhIta jIvo te bIjA prakArane viSe samAveza pAme che." (va.pR.294) //39mAM asaguruM manAve te mAnane bhava gALatAM, Agraho grahI cUke te, satyayoga maLe chatAM. 40 artha:- upara jaNAvela bIjA prakAranA jIvo asadguru je manAve te pramANe mAnIne potAno bhava gALe che. tathA matano Agraha grahaNa karavAthI sAcA sadaguruno yoga maLato hoya to paNa tene cUke che. "pratyakSa saguruyogamAM, varte draSTi vimukha; asagurune draDha kare, nija mAnArthe mukhya." -zrImad rAjacaMdra//40NI trIjA jJAnI suvairAgI, sAkSI, boghasvarUpa che, udAsInapaNe kartA dekhAtA, AtmatA bhaje. 41 artha - trIjA prakAranA jIvo te jJAnI che. je samyakjhakAre vairAgyane ghAraNa karanAra che, para padArthanA te sAkSIbhUta jJAtA draSTA che, boghasvarUpa eTale jJAnasvarUpa che, udAsInapaNe eTale anAsaktabhAve mAtra karmanA kartA dekhAya che paNa sadA AtmatA eTale AtmasvarUpane bhajanArA che. "strI, putra, mitra, ghanAdi prApti aprApti e Adi bhAvane viSe jene vairAgya utpanna thayo che, athavA thayA kare che; svaccheda-pariNAma jenuM gaNita thayuM che, ane tevA bhAvanA vicAramAM niraMtara jenuM rahevuM che, evA jIvanA doSa te trIjA prakAramAM samAveza thAya che. je prakAre trIjo samUha sAdhya thAya te prakAra vicAra che. vicAravAnI che tene yathAbuddhie,sagraMthe, satsaMge te vicAra prApta thAya che, ane anukrame doSarahita evuM svarUpa tene viSe utpanna hoya che. A vAta pharI pharI sUtAM tathA jAgatAM ane bIje bIje prakAre vicAravA, saMbhAravA yogya che." (va.pR.294) //41|| gALI svacchedabhAvo te udayAthI vartatA, saMyoge na tadAkAra, mokSa mATe ja jIvatA. 42 artha - te jJAnI puruSo potAnA svacchedabhAvone gALI mAtra udayAthInapaNe varte che. prApta saMyogomAM paNa tadAkAra thatA nathI, paNa mAtra mokSa prAptine mATe ja jIve che. evA jJAnI puruSo svayaM sAcuM jIvana jIvI jagatanA jIvone mArgadarzaka rUpa thAya che. I4rA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) traNa AtmA 143 vyAvahArika jIvonA bheda jANI, corAzI lAkha jIvayoninA duHkhamAMthI nivRtta thavA arthe bahirAtmA, aMtaraAtmA ane paramAtmA; ema traNa AtmAnuM svarUpa jANavuM jarUranuM che. te A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che (15) traNa AtmA (apUrva avasara evo kyAre Avaze?-e rAga) * jaya zrI sadguru rAjacaMdra dodha, A pAmara 52 ati karyAM. upakAra jo; koTi upAye paNa badalo devAya nahi, parama pada darzAvI gho sahakAra jo. jaya01 artha :zrImad rAjacaMdra sadguru bhagavaMtano jagatamAM sadA jayajayakAra ho ke je dayodadhi kahetAM dayAnA udadhi arthAt samudra che, jeNe mArA jevA pAmara para ati upakAra karyo che, karoDo upAya karIne paNa jeno badalo ApI zakAya ema nathI, evA paramakRpALu paramAtmA mane have paramapada arthAt zuddha AtmapadanA darzana karAvavA sahAyatA Apo. dayAnA bhaMDAra evA zrI rAjacaMdra prabhu jagatamAM sadA jayavaMta varto. / / 1 / / bhava bhava bhamatAM je pada jIva na pAmiyo, guru-kRpA viNa kema karI samajAya jo; tethI zrImad rAjacaMdra-caraNe rahyo, stavana namana karI yAcuM mokSa-upAya jo. jaya02 artha :- anaMtakALathI saMsAramAM bhamatA je zuddha Atmapadane jIva pAmyo nathI, te pada gurunI kRpA vinA kema samajAya? 'sadgurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa.' -zrImad rAjacaMdra tethI zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM vAsa karIne rahyo chuM. temanuM bhAvathI stavana, namana karIne mokSaprAptinA upAyanI yAcanA karuM chuM, paramakRpALu sadgurudevano sadA jaya ho. / / 2 / / zuddha svarUpe nija akhaMDita AtamA, samajI anubhavavAno sahaja prakAra jo; apUrva karuNA karI AvA kaLikALamAM darzAvyo che, karavA ama uddhAra jo. jaya0 3 artha :-- zuddha svarUpanI apekSAe potAno AtmA akhaMDa che. te kadI khaMDita thayo nathI. te zuddha svarUpane samajI, tene anubhavavAno je sahaja prakAra te jeNe apUrva karuNA karIne amArA uddhAra mATe AvA kaLikALamAM paNa darzAvyo evA paramakRpALu paramAtmAno jagatamAM sadA jaya jayakAra ho. IIII te ja samajavA traNa bhedo vicArIe : bAhya dazA, aMtara, paramAtamarUpa jo, TALI bAhya dazA aMtarthI sArthIe paramAtama-pada nirmaLa nija cittUpa jo. jaya0 4 artha :te zuddhasvarUpane ja samajavA mATe have traNa bhedono vicAra karIe. te AtmAnI bahirAtmadazA, aMtaraAtmadazA ane paramAtmadazA che. bahirAtmadazAne TALI, aMtaraAtmadazA pAmIne paramAtmapadanI sAdhanA karIe ke je potAnA AtmAnuM sahaja nirmaLa cittUpa eTale zAnasvarUpa che. evA nirmaLa jJAnasvarUpane pAmelA zrImad rAjacaMdra sadguru bhagavaMta jagatamAM sadA jayavaMta vA~. / / 4 / / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bahirAtmA to mithyA draSTi jANiye, mULa dravyanuM jene nahi oLakhANa jo; bAhyadazAmAM saMyoge tallIna te dehadRSTine kiMcita nahi nija bhAna jo. jaya0 5 artha :- have prathama bahirAtmAnA svarUpanuM varNana kare che :-bahirAtmAne to mithyAdraSTi ja jANo. kemake jene mULa AtmadravyanuM ja oLakhANa nathI. bahirAtmadazAnA kAraNe je hamezAM parapadArthanA saMyogamAM ja tallIna rahe che. evA dehadraSTivALA jIvane to kiMcit mAtra paNa potAnA AtmasvarUpanuM bhAna nathI. paNa karmabhAvamAM tanmaya tenI vRtti che, mAne ke "suMdara', "zyAmasvarUpa" jo, huM jADo', 'huM kRza", "nIrogI" "roga" ke "brAhmaNa', 'bhaMgI' "nara" "nArI" tadrupa jo." jaya0 6 artha :- karmone lIdhe utpanna thatAM rAgadveSanA bhAvomAM ja tenI sadA tanmaya vRtti che. je dehane ja potAnuM svarUpa mAne che. jethI huM suMdara chuM ke zyAma chuM, huM jADo chuM ke kuza eTale pAtaLo chuM, nIrogI chuM ke rogI chuM, brAhmaNa chuM ke bhaMgI chuM, nara chuM ke nArI chuM, ema tadrupa eTale te rUpone ja je potAnuM svarUpa mAne che, te bahirAtmA che. kA. digaMbara" "zvetAMbara", "sAdhu "sAghavI", "vedAntI", "vaiSNava', vAbuddha', "phakIra jo; mAta, pitA, pati, patnI, ghana saMbaMghanI 'dekhata-bhelImAM bahu mUMjhAya bahira jo. jaya0 7 artha - huM digaMbara chuM, zvetAMbara chuM, sAdhu chuM, sAdhvI chuM, vedAntI chuM, vaiSNava chuM, athavA buddha chuM ke phakIra chuM ema potAne mAne che. mAtA, pitA, pati, patni ke ghana Adi pUrva karmAnusAra thayela saMbaMghane joI joIne "dekhata bhUlI'mAM paDyo che. te bahira eTale bahirAtmA A para padArthone potAnA mAnI, joIne rAgadveSa karI potAnA vAstavika AtmasvarUpane bhUlI mohamAM bahu mUMjhAya che. ILA. deha, deza, jJAti khyAti mArAM gaNI, apayaza, dukha zatruvaTa nA bhUMsAya jo; aMtagrathi gADha kalpanAnI vaNI bahirAtmA hA! saMsAre reMsAya jo." jaya0 8 artha - je dehamAM pote rahela che tene tathA je dezamAM ke jJAtimAM pote janmyo che tene ane khyAti eTale kIrti Adine potAnA mAne che. tethI kyAMya apayaza thaI jAya to pote duHkhI thAya che ane tenA pratye zatruvaTano bhAva rAkhe che; je bhusAvavo muzkela thaI paDe che. AvI kalpanAnI aMtagraMthine gADha vaNI, A bahirAtmA hA! Azcarya che ke A saMsAramAM reMsAya che arthAt rIbAya che. AvI bahirAtmadazAne dUra karanAra zrImad saguru rAjacaMdra prabhuno A jagatamAM jaya jayakAra ho. 8aaaa. (2) sadbhAgye jo sadgazyoge jIvane kevaLI kathita sugharma svaraeNpa samajAya jo, to viSayAdika dehasukho duHkho gaNe, AtmAnA sukha kAje udyamI thAya jo. jaya0 9 have bIjI aMtaraAtmadazAnuM svarUpa samajAve che : artha :- sadbhAgyano udaya thatAM jIvane saguyoge kevaLI prarUpita sAcA AtmadharmanuM svarUpa jo samajAya to pAMca indriyanA viSayathI utpanna thatA dehasukho tene duHkharUpa bhAse ane AtmAnA svabhAvathI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) traNa AtmA 14 5 utpanna thatAM sAcA sukhanI prApti mATe te udyamI bane che. "sukha vase AtmA viSe, teno nahIM nirdhAra; sukha zodhe hIna vastumAM, jaDamAM nahIM jaDanAra."AlA samyagvaSTi aMtara AtmA te thayo, jJAna ane vairAgya sahita vartAya jo; ahaMmamatva doSa anAdino gayo, vizva-vilokana, vibhrama TALI, thAya jo. jaya0 10 artha - uparanI gAthAmAM kahyuM tema AtmasukhanI icchaka thavAthI te samyavRSTi aMtaraAtmA thayo. have tenuM vartana jJAna ane vairAgya sahita hoya che. tethI anAdikALano jIvamAM rahelo ahaMbhAva, mamatvabhAvano doSa nAza pAme che. tathA te jIvanI vibhrama eTale padArtha saMbaMdhanI bhrAMti sarvathA TaLI jaI kAlAntare te vizva vilokana karanAra thAya che, arthAt samyagdarzana vaDe te AtmA kevaLajJAna pragaTAvIne AkhA vizvanuM vilokana eTale darzana kare che. "ahaMbhAva mamatvabhAva nivRtta thavAne arthe jJAnI puruSoe A cha padanI dezanA prakAzI che." (va.pR.395) 10nA AtmA goro, kALo, rAto nA gaNe, nahi te brAhmaNa, bhaMgI ke nara, nAra jo. deva, manuja ke nAraka, pazu te nA bane, guruM-ziSya nahi, nahIM veSa-vyavahAra jo. jaya0 11 artha :- samyakudraSTi jIva AtmAne goro, kALo ke rAto mAnato nathI. AtmA brAhmaNa, bhaMgI, manuSya ke strI nathI. cAre gatimAM AtmA deva, manuSya, nArakI ke pazu svabhAvathI banato nathI. AtmA guru nathI ke koIno ziSya nathI. deva, manuSya, nArakI ke tiryaMca e badhA karmanA veSa che. tevo veSa-vyavahAra AtmAne nathI. AtmA to svabhAve saMpUrNa zuddha che. I/11aaaa judo dehathI potAne je jANaze, deha acetana mAne myAna samAna jo; te parano paNa deha acetana mAnaze, sva-para viSenI bhUla taje vidvAna jo. jaya0 12 artha :- je samyavruSTi AtmA potAne A dehathI jAdo jANaze te A dehane paNa talavArane rahevAnA sthAnarUpa acetana myAna jevo jANaze, te bIjA jIvonA dehane paNa acetana eTale jaDa jevo mAnaze. ema sva zuM? ane para zuM? e anAdithI cAlI AvatI bhUlane te TALaze. tene ja jJAnI puruSo kharo vidvAna kahe che. II12aa. jADe kapaDe deha na jADo jANiye, jUne kapaDe deha na gharaDo hoya jo; rAte kapaDe deha na rAto mAniye, vastra-vinAze deha-vinAza na joya jo. jaya0 13 artha - jADAM kapaDAM paheravAthI dehane ApaNe jADo jANatA nathI. jUnA kapaDAM paheravAthI deha kaMI gharaDo thaI jato nathI. rAtAM kapaDAM paheravAthI dehane kaMI rAto mAnatA nathI. temaja vastranA vinAzathI ApaNA dehano kaMI vinAza thaI jato nathI. 13. temaja jADA dehe jADo rjIva nahIM, jIrNa dehamAM jIva na jIrNa gaNAya jo; rakta dehamAM jIva na rakta bane jarI, deha-vinAze jIvavinAza na thAya jo. jaya0 14 artha - temaja deha jADo thatAM jIva jADo thato nathI. deha jIrNa thatAM jIva gharaDo thato nathI. deha lAla thatAM jIva lAla banI jato nathI. temaja dehano vinAza thatAM jIva kadI vinAza pAmato nathI. /14 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 paramANu bahu deha viSe pese, khare, paNa AkRti enI e ja jaNAya. jo; eka ja kSetre jIva-tana kSIra-nIranI 52e, paNa vilakSaNa lakSaNarthI oLakhAya jo. jaya0 15 a - navA navA ghaNA pudgala paramANu A dehamAM pese che ane jUnA khare che. chatAM tenI AkRti enI e ja jaNAya che. eka ja kSetramAM jIvanA pradezo ane zarIranA pudgala paramANuo kSIranIra eTale dUdha ane pANInI jema rahelA che, chatAM vilakSaNa eTale asAdhAraNa lakSaNa vaDe jIva ane pud galanI oLakhANa karI zakAya che. jIvanuM asAdhAraNa lakSanna jJAna ane darzana che, te bIjA koI dravyamAM nathI. temaja pudgalanuM asAdhAraNa lakSaNa, rUpa, rasa, gaMdha, sparza che, te koI bIjA dravyamAM nathI. tethI jIva ane pudgalanI bhinna oLakhANa karI zakAya che. / / 15 / / aMtarra AtmA tattvasvarUpane oLakhe; tethI kyAMthI rAgArdika karAya jA? 146 jagajIvone zatru-mitra na te lakhe; jJAnIne jANe te tevo thAya jo. jaya0 16 artha H- aMtarAtmA jIva ajIva AdinA tattvasvarUpane oLakhe che. mATe tenAthI parapadArthamAM rAgAdika kema thAya? te jagatanA jIvone zatru ke mitrarUpa mAnato nathI. evA jJAnIpuruSanA svarUpane je jANe te paNa tevo ja thAya che. / / 16 / / buddhimAM nA AtamajJAna vinA bIjuM jJAnI ghAre adhika samaya haiM kAma jo; vANI, kAyAthI varte jo jarUranuM kAma paDyuM, paNa mana rAkhe niSkAma jo. jaya0 17 artha :-- buddhimAM AtmajJAna vinA adhika samaya taka jJAnIpuruSo bIjuM koI kAma dhArI rAkhatA nathI. koI jarUranuM kAma AvI paDe to vANI ke kAyAthI pravarte che. paNa manane to niSkAma ja rAkhe che; arthAt manane koI bIjA bhAvamAM tanmaya thavA detA nathI. "AtmajJAna vinA kyAMya, citta dyo cirakALa nA; AtmArthe vAI kAyAthI, vartI tanmayatA vinA.'' samAdhizataka||17nA aMtar AtmA AtmavicAre jAgato, vyavahAre varte suSupta samAna jo; jagata-kuzaLa nA AtmarasI prArya thato, viSaya-kaSAye ke bhUlI bhAna jo. jaya0 18 artha :- aMtarAtmA sadA AtmavicAre jAgRta rahe che. te vyavahAramAM suSupta eTale sUtelA samAna varte che. tene jagatanA mithyA vyavahAra karavAmAM rasa nathI. AtmAno rasika evo A jIva prAye jagata vyavahAramAM kuzaLa thato nathI. paNa jo svarUpanA bhAnane udayAdhIna bhUlI jAya to viSayakaSAyanA khADAmAM thaI paDe che. "vyavahAra sUto mUke, to jAge Atma-kAryamAM; ciMtave vyavahAro je, te UMghe Atma-kAryamAM.'' samAdhizataka / / 18 / / je dekhAtuM rUpati jagamAM badhuM, te nA jANe kAMI, vRthA vyavahAra jo; jANe tenuM rUpa na najare AvatuM, konI sAthe vadavuM? kara vicAra jo. jaya0 19 artha :-- jagatamAM je rUpasahita badhuM dekhAya che, te to pudgala dravya che. te jaDa che, te kaMI jANatuM : nathI. mATe tenI sAthe vyavahAra karavo te vRthA che. ane je sarvane jANe che evo svapara prakAzaka AtmA tenuM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) traNa AtmA 147 rUpa najare AvatuM nathI. kemake te arUpI padArtha che. to konI sAthe vadavuM? arthAt bolavuM? eno he jIva tuM vicAra kara. "je mane rUpa dekhAya, te to jANe na sarvathA; jANe te to na dekhAya, konI sAthe karuM kathA?" -samAdhizataka (19aaaa koI mane samajAve', "parane bogha dauM" gAMDAnI ceSTA sama sarva gaNAya jo; vacanAtIta, svarUpe nirvikalpa huM', ema vicAryuM vANI paNa rokAya jo. jaya0 20 artha - koI mane svarUpa samajAve athavA huM koIne svarUpano bogha ApuM, evo je sarva vyavahAra te aMtarmAtmAne gAMDAnI ceSTA samAna jaNAya che. kemake AtmA to vacanAtIta eTale vacanathI agocara che, vacanathI te jaNAvI zakAya ema nathI. tathA te AtmA nizcayathI jotAM to nirvikalpa svarUpa che. ema vicAra karavAthI tenI vANI paNa maunapaNAne bhaje che ane aMtarmukhavRtti thAya che. pariNA bAhya ane aMtarvAcAne rokatAM, yogI pragaTAve paramAtma-pradIpa jo; sarve indriyanA saMyamane sAghatAM kara mana sthira, paramAtmA, teja samIpa jo. jaya0 21 artha :- bAhyavANI ane aMtarvAcA eTale saMkalpavikalpane rokIne yogIpuruSo paramAtmasvarUpamaya prakaSTa dIpakane pragaTAve che. sarva indriyonA saMyamane sAthI manane sthira kara to paramAtmasvarUpa tArA, samIpamAM ja tane bhAsaze. "iMdriyo sarva rokIne, karIne sthira cittane; jotAM je kSaNamAM bhAse, paramAtmasvarUpa te." -samAdhizataka ||1| tA~ bahirAtmapaNuM aMtamAM sthira thA; sarve saMkalpothI bhinna sva ma jo paramAtmAnuM, bhAve aMtar AtamA; dRDha abhyAse thAye sthira tadrupa jo. jaya0 22 artha :- bahirAtmapaNuM tyAgIne tuM tArA aMtarAtmAmAM sthira thA. kemake paramAtmAnuM svarUpa sarva saMkalpa vikalpathI rahita che. ema aMtarvAtmAnI sadA bhAvanA hoya che. te potAnA draDha abhyAsathI samaya Abe tadrupa eTale zuddha AtmasvarUpamAM tallIna thAya che. rA. nitya, niraMjana, paramAnaMda svarUpa che, jJAna anaMtanuM paramAtmA to ghAma jo; zuddha, buddha ne zAMta, ziva anUpa te, deharahita ne dehasahita be nAma jo. jaya0 23 have paramAtmasvarUpanuM varNana kare che : artha - paramAtmAnuM paramAnaMda svarUpa te sadA nitya che, zAzvata che, niraMjana eTale karmarUpI kAlimAthI rahita che. paramAtmA to anaMtajJAnanA ghAma che. te zuddha che, buddha eTale jJAnI che ane kaSAyarahita hovAthI zAMta che. te anupama ziva eTale mokSasvarUpa che. evA paramAtmAnA deharahita ane dehasahita evA be nAma che. arihaMta bhagavAna ke kevaLI bhagavAna te dehasahita hovAthI sAkAra paramAtmA che ane siddha bhagavAna te deharahita hovAthI nirAkAra paramAtmA kahevAya che. 23 varNa, gaMtha ke sparza, zabda rasa jyAM nahIM, janma-maraNa viNa jeha niraMjana nAma jo; krogha, mAna, mada, mAyA, moha rahyAM nathI, sthAna-dhyAna viNa te ja niraMjana rAma jo. jaya0 24 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- paramAtmasvarUpamAM varNa, gaMdha, sparza, zabda ke rasa nathI. je janmamaraNa vagaranA hovAthI karmarUpI aMjanathI rahita che, mATe jenuM niraMjana evuM nAma che. jemane krogha, mAna, mada, mAyA ke moha rahyAM nathI. jene have koI dhyAna karavAnA sthAnanI jarUra nathI. je sadA zuddha AtmAmAM ja ramatA rAma che. te ja kharekhara niraMjana paramAtmA kahevA yogya che. veda, zAstra, indriya jANyo jAya nahi, nirmaLa dhyAne gamya, sadA durlakSya jo; anaMta catuSkAya, kevaLa labdhi jyAM rahI, saMta niraMtara ghare alakSya lakSya jo. jaya0 25 artha :- e paramAtmasvarUpa kaMI veda, zAstra ke indriyo dvArA jANyuM jAya ema nathI. nirmaLa evA zukladhyAne ja te gamya che. paNa evA nirmaLa dhyAnano jIvane sadA durlakSa rahe che. paramAtma svarUpa pAmelA evA paramapuruSane jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya karma e cAra ghAtIyA karmano kSaya thavAthI kramazaH anaMtajJAna, darzana, sukha ane vIrya e anaMta catuSTaya prApta thayelA che. athavA cAra ghAtIyA karmano kSaya thavAthI nIce pramANe nava labdhio pragaTelI hoya che : jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI (1) anaMtajJAna labdhi darzanAvaraNIya karmanA kSayathI (2) anaMta darzana labdhi mohanIya karmanA be bheda che. temAMthI darzanamohanIya karma javAthI (3) kSAyika samyakatva labdhi ane cAritramohanIya karma javAthI (4) kSAyika cAritra labdhi pragaTela che. tathA aMtarAya karmanA pAMca bheda che. temAMthI dAnAMtarAyakarmano kSaya thavAthI (5) anaMtadAna labdhi, lAbhAMtarAya karmanA kSaya thavAthI (6) anaMtalAbha labdhi. bhogAMtarAya karmanA kSayathI (7) anaMta bhogalabdhi. upabhogAMtarAya karmanA kSayathI (8) anaMta upabhoga labdhi tathA vIryaMtarAyakarmanA kSayathI (9) anaMtavIrya labdhi prApta thayelI che. ema kula nava labdhio kevaLI bhagavAnane prApta thayelI che. evA alakSya paramAtmasvarUpanI prAptino saMta evA jJAnI puruSo niraMtara lakSa rAkhe che. deva-devaLe vasatA je vyavahArathI, kevaLajJAnakUMpI taghArI deva jo, tenI bhakti thAya virAga-vicArathI; to bhava-velI baLI jaze svayameva jo. jaya0 26 artha - prArabdha karma bhogavavAnA kAraNe vyavahArathI jeno A deharUpI devaLamAM nivAsa che evA sAkAra paramAtmA, te nizcayathI to kevaLajJAnarUpI zarIrane ja ghAraNa karanArA deva che. evA A devanI bhakti jo vairAgyasahita vicArathI thAya to saMsArarUpI vela svayameva eTale ApoApa baLIne bhasma thaI jaze. rakA tAro eka anaMta gagana viSe dase kevaLajJAne tema ja vizva-vilAsa jo; tevA kevaLI paNa A vizva viSe vase, paNa jagarUpa nahIM, paramAtma-prakAza jo. jaya0 27 artha - anaMta evA gagana eTale AkAzamAM jema eka tArAno prakAza dekhAya paNa te kadI AkAzarUpa thato nathI. tema eka kevaLajJAna vaDe AkhA vizvano vilAsa mANI zakAya arthAt jANI zakAya che tathA tevA kevaLI bhagavaMto paNa A vizvamAM ja vase che ane tenA paramAtma prakAzamAM AkhuM vizva jhaLake che chatAM pote kadI te vizvarUpa thatAM nathI. rA. maMDapa largI velI vardI varSo patharAya che, temaja zeya padArtho saMthI jJAna jo. sarva jANavAnI zakti UbharAya che, paNa nahi joya maLe to aTake jJAna jo. jaya0 28 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) traNa AtmA 149 artha :-- jyAM sudhI maMDapa hoya tyAM sudhI vela vaghIvadhIne patharAya che. temaja jyAM sudhI zeyapadArtho vizvamAM che tyAM sudhI bhagavAnanuM kevaLajJAna pahoMce che. kevaLajJAnamAM sarva jANavAnI zakti UbharAya che paNa vizeSa zeya padArtho ja na maLe to tyAM jJAna aTakI jAya che, arthAt evA anaMta vizva hoya to paNa jANavAnI zakti kevaLajJAnamAM rahelI che. / / 28 / / jJAnasvarUpa je munigaNanA manamAM vase, dehadhArInA dehe dehAtIta jo, divya deharUpa tribhuvanaguru jo ullase, nija manamAM gaNa mukti taNI e rIta jo. jaya0 29 artha :-- kevaLajJAnanuM svarUpa pragaTAvavAno bhAva munigaNanA manamAM sadA vase che. te kevaLajJAna paNa dehadhArI evA sAkAra paramAtmAnA dehe dehAtIta eTale dehathI jAduM rahela che. evA kevaLajJAnarUpa divya dehane ghAraNa karanAra tribhuvanaguru pratye jo manamAM sAco premabhAva sadA ullasato rahe to ene ja tuM mukti pAmavAnI sAcI rIta jANaje. kemake bhakti vinA koInI mukti thatI nathI. / / 29 / / viSayapsukhamAM aMgha banelA jIvane divya yoga muktidAyaka duSprApya jo; ziva svarUpe kevaLa zAMta muni bane, jaya pAmo te zivasukha jene prApya jo. jaya0 30 artha - pAMca indriyonA viSayomAM aMdha banelA jIvane muktidAyaka evo prabhuno divyayoga prApta duSkara che. ziva eTale mokSasvarUpane to viSayakaSAyathI kevaLa zAMta banelA evA munio ja pAmI zake che. evuM zivasukha jene prApta che evA bhagavaMto jagatamAM sadA jayavaMta varto. / / 30 / / thavo parama puruSa to mukti mUrtimAna che, botharUpI hAthe karatA uddhAra jo; bhava-samudre bhavya hU~be bebhAna je, tene tAre yojI hita-upacAra jo. jaya0 31 artha :- 'mUrtimAna mokSa te satpuruSa che.' te bodharUpI hAtha vaDe karIne jIvono uddhAra kare che. saMsArasamudramAM bhavyAtmAo svasvarUpanA bebhAnapaNAthI DUbI rahyAM che. te jIvone aneka prakAranA hita upacAronI yojanA karIne je tAre che. "pUrve thaI gayelA moTA puruSanuM ciMtana kalyANakAraka che; tathApi svarUpasthitinuM kAraNa hoI zakatuM nathI; kAraNa ke jIve zuM karavuM te tevA smaraNathI nathI samajAtuM. pratyakSajoge vage2e samajAvyuM paNa svarUpasthiti thavI saMbhavita mAnIe chIe, ane tethI ema nizcaya thAya che ke te joganuM ane te pratyakSa ciMtananuM phaLa mokSa hoya che. kAraNa ke mUrtimAna mokSa te satpuruSa che.'' (va.pR.287) II31|| paramAtmAnI vacanavilAse ati stuti karanArA viddhAno thoke thoka jo; brahmAnaMda-sudhA sAgaranA snAnathI bhava-saMtApa taje, hA! viralA koka jo. jaya0 32 artha H-- jagatamAM paramAtmAnI vacanavilAse aneka prakArathI stuti karanArA vidvAno thoke thoka che, arthAt bhagavAnanI vacanadvArA stuti karanArA to jagatamAM aneka che. paNa brahmAnaMdanA amRtane anubhavanArA evA satpuruSonA vacanAmRtarUpa amRtasAgaramAM snAna karIne sarvakALane mATe saMsAranA trividha tApane zamAvanArA to hA! A jagatamAM koIka viralA ja che. AvA trividha tApane zamAvavAmAM prabaLa nimittakAraNarUpa paramakRpALu zrImad sadguru rAjacaMdra prabhuno jagatamAM sadA jaya jayakAra ho. / / 32 / / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 paMdaramAM pAThamAM traNeya AtmAnuM svarUpa varNavI have aMtarmAtmA thavAno upAya jaNAve che - sAmAnya rIte lokabhASAmAM darzana eTale jovuM - darzana karavuM evo artha thAya che. athavA matanA arthamAM darzana eTale cha darzana - jaina darzana, vedAMta darzana, sAMkhya darzana, bauddha darzana, naiyAyika darzana ane nAstika darzana ema artha thAya che, athavA darzanAvaraNIya karmamAM darzana eTale sAmAnya pratibhAsarUpa darzana eTale avalokana ema artha thAya che. jemake padArthanuM jJAna thatAM pahelAM A kaMIka che evo bhAsa thavo tene darzana kahevAya che. paNa ahIM to darzana eTale samyagdarzana arthAt sat zraddhAnA arthamAM A zabdano prayoga karela che. zraddhA traNa prakAranI che. mithyA zraddhA, samyaka zraddhA ane zAzvata zraddhA. mithyA zraddhA te mithyAdarzana che, samyaka zraddhA te samyagdarzana che ane zAzvata zraddhA te lAyaka samyagdarzana che. have A pAThamAM evA samyagdarzana viSe vistArathI samajAvavAmAM Ave che - (16) samyagdarzana (iMdavachaMda) (Aja mane ucharaMga anupama, janma tAratha joga jaNAyo) je bhavakAraNa jJAna anAdithI bhAna bhulAvI kumArga batAve, - te kSaNamAM bhava-nivRtti kAraNa samyagdarzana-sUrya banAve; (1) samyagdarzananuM paNa kAraNa sagurudeva kRpALunI vANI, 2 sarva apUrva suhetu namuM guru rAjapade ura UlaTa ANI. artha :- je saMsAranuM kAraNa evuM mithyAjJAna jIvane anAdikALathI bhAna bhulAvIne kumArga eTale saMsAravRddhino ja mArga batAve che, te mithyAjJAnane kSaNamAtramAM bhAva eTale saMsArathI nivRtta karavAne mATe samyagdarzana te sUrya samAna che. te pragaTa thatAM ja mithyAtvarUpa aMghakAra te ja kSaNe nAza pAme che. anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra." (va.pR.625) te samyakdarzana prAptinuM paNa kAraNa zrI sadaguru paramakRpALudevanI vANI che. "sapuruSanI kRpAdraSTi e ja samyagdarzana che." -zrImad rAjacaMdra sarva apUrva evA samyakdarzana, jJAna, cAritra prAptinA suhetu eTale sAcA kAraNa zrI gururAjanA caraNakamaLa che. tene huM hRdayamAM UlaTa eTale ullAsabhAva ANIne namaskAra karuM chuM. 1aaaa samyagdarzana-dAyakano upakAra vaLe nahi koI prakAre; TALI pazugati ne narakAdika mokSata bIja vAva vaghAre; siddha thayA bhUtakALa viSe, vaLI bhAvi viSe nara siddha thaze je, hAla vare nara siddhagati, sahu samyagdarzanavaMta haze te. artha - samyagdarzanadAyaka evA zrI guruno upakAra koI prakAre paNa vaLI zake ema nathI. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 1 5 1 "samakitadAyaka gurutaNo, pratyupakAra na thAya; bhava koDAkoDI lage, karatAM kroDa upAya." -zrI yazovijayajI zrI guru, jIvanI pazugati ane naraka nigodAdika gatione TALI mokSarUpI vRkSanA bIjanI vAvaNI karI, tene bogharUpI pANI pAvIne vaghAre che. pazu TALI surarUpa kare je, samakitane avadAta re; e guNa rAja taNo na visAruvAlA saMbhAruM dinarAta re." -ATha dRSTinI sajhAya je jIvo bhUtakALamAM siddha avasthAne pAmyA, vaLI bhAvi eTale bhaviSyakALamAM paNa je manuSyo siddha padane pAmaze, temaja hAlamAM paNa mahAvideha kSetramAMthI je manuSyo siddhagatine pAme che, te sarva samyagdarzanavaMta ja haze, arthAt samyagdarzana vagara koI paNa jIva muktine pAmI zake nahIM. jarA kevaLathI nahi koI adhika sudeva manAya manohara bhAve, graMtharahita guruthI nahIM aghiko jagamAM guru urathI lAve; kevaLI-bhASita gharma dayAmaeNLa aMkura ura viSe pragaTe che, te vyavahArathI samyagdarzana, nizcaya Atma-anubhava da te. have vyavahAra samyagdarzana kone kahe che te jaNAve che - artha - A jagatamAM kevaLajJAnathI adhika koI jJAna nathI. evA jJAnane je ghAraNa kare tene manoharabhAve arthAta aMtaHkaraNanA pUjyabhAve je sAcA deva mAne, tathA jenI mithyAtvarUpI graMthi eTale gAMTha gaLI gaI che arthAt je AtmajJAnI che evA guruthI jagatamAM koI mahAna guru nathI, evo bhAva jenA hRdayamAM hoya. temaja kevaLI prarUpati dayAmULa gharma e ja sarvotkRSTa gharma jagatamAM che evA bhAvanA aMkura jenA hRdayamAM pragaTa thayA hoya. te jIvane vyavahArathI samyagdarzana che ema kahI zakAya. nizcaya samyagdarzana to AtmAno sAkSAta anubhava Ape tene kahevAya che. "bhagavat tIrthaMkaranA nigraMtha, nigraMthinIo, zrAvaka tathA zrAvikAo kaMI sarvane jIvAjIvanuM jJAna hatuM tethI tene samakita kahyuM che evo siddhAMtano abhiprAya nathI. temAMthI kaMIka jIvone tIrthakara sAcA puruSa che, sAcA mokSamArganA upadeSTA che, jema te kahe che tema ja mokSamArga che evI pratItithI, evI rucithI, zrI tIrthakaranA AzrayathI, ane nizcayathI samakita kahyuM che." (va.pR.599) //3 samyagdarzananI jhUraNA saha samyagdarzana ciMtavatA je, te jIMva tyAga-virAga vaghArI, gusaMgama ghArI sudraSTi thatA te; svapna viSe paNa samyagdarzana dUSita je na kare suvicArI, te jIMva samyabhAva viSe rama, karma khapAva vare zivanArI. artha - samyagdarzana prApta karavAnI jene jhUraNA jAgI che te darzana pariSaha che. tene ghIrajathI vedAya to temAMthI samyagdarzananI prApti thAya che. e viSe zrImadjI jaNAve che ke - "paramArtha prApta thavA viSe koI paNa prakAranuM AkuLavyAkuLapaNuM rAkhavuM-thavuM-tene "darzana pariSaha' kahyo che. e pariSaha utpanna thAya te to sukhakAraka che; paNa jo ghIrajathI te vedAya to temAMthI darzananI utpatti thavAno saMbhava thAya che." (va.pra.317) te jIva samyagdarzana eTale bhedajJAnane ciMtave che. jema ke : Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 "jaDa cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNe kALa ca bhAva." zrI AtmasiddhizAstra samyagdarzananI yogyatA mATe tyAgavairAgyane vadhAre che kema ke :- "tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna.' zrI AtmasiddhizAstra tyAga vairAgya vadhArIne gurugama eTale gurue Apela samajane yathArtha ghAraNa karI te jIva dRSTi eTale samyagdaSTivaMta bane che. samyagdarzananI yogyatA meLavavA zrImadla jaNAve che ke-- "koI paNa prakAranI AkuLatA vinA vairAgyabhAvanAe, vItarAgabhAve, jJAnI viSe pa2mabhaktibhAve satzAstrAdika ane satsaMgano paricaya karavo hAla to yogya che.'' (va.pR.318) 152 evo jIva svapnamAM paNa je samyagdarzana eTale deha te huM nahIM paNa AtmA chuM evA bhAvane samyak vicAravarDa ghArI rAkhe che paNa dUSita karatA nathI, te jIva samyakdbhAvamAM sadA ramI sarva karma khapAvIne zivanArI eTale mokSarUpI lakSmIne pAme che. e viSe zrImad jaNAve che - "ajJAnadazArUpa svapnarUpayoge A jIva potAne, potAnAM nahIM evA bIjAM dravyane viSe svapa mAne che; ane e ja mAnyatA te saMsAra che, te ja ajJAna che, narakAdi gatino hetu te ja che, te ja janma che, maraNa che ane te ja deha che, dehanA vikAra che, te ja putra, te ja pitA, te ja zatru, te ja mitrAdi bhAva kalpanAnA hetu che, ane tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mokSa che; ane e ja nivRttine arthe satsaMga, satpuruSAdi sAghana kahyAM che; ane te sAdhana paNa jIva jo potAnA puruSArthane temAM gopavyA sivAya pravartAve to ja siddha che, vadhAre zuM karIe? ATalo ja saMkSepa jIvamAM pariNAma pAme to te sarva vrata, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, zAstrajJAna Adi karI chUTayo emAM kaMI saMzaya nathI. e ja vinaMtI.'" (va.pR.436) II4 // samyagdarzana zuddha ghare nara te vara kA2Na mokSataNuM le, tethI gaNAya ja jIvanmukta, mahAguNavaMta sujANa gaNuM te; te vIra, dhanya, kRtArtha, manuSya, supaMDita, Arya, mumukSu, suSTi, je jaDa, cetana bhAva vicArI, gaNe nija jIvana AtamapuSTi. artha :- je mumukSu samyagdarzanane zuddha rIte dhAraNa kare che te mokSaprAptinA vara eTale zreSTha kAraNane pAme che. tethI te jIvanamukta gaNAya che. te ja mahAguNavaMta ane sujANa eTale jIvAdi tattvane samyakrIte jANanAro che. te ja vIra dhanya ane kRtArtha che. te ja mAnavapaNAne samajyo che, te ja kharo paMDita, Arya, mumukSu ke sudRSTivALo jIva che ke je jaDa cetanabhAvane vicArI potAnA jIvanane AtmAnI puSTi arthe ja gALe che. ja "maiM sarvotkRSTa sukhanA setubhUta samyakdarzana! tane atyaMta bhaktithI namaskAra ho. A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta anaMta jIvo tArA Azraya vinA anaMta anaMta duHkhane anubhave che. tArA paramAnusAthI svasvarUpamAM ruci thaI. parama vItarAga svabhAva pratye parama nizcaya Avyo. kRtakRtya thavAno mArga grahaNa thayo." (pR.824) INIT lAbha trilokato na adhika gaNo yadi samyagdarzana Ave, rAjya trilokataNuM ghUMTI jAya, jarUra sudarzana mokSa apAve; Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 1 53 sainya parISahanuM bahu hoya chatAM nahi samyagdaSTi Dare che, mRtyu-paLe paNa samyagdarzana je na bheMle, susamAdhi vare te. artha - jo samyagdarzana jIvane prApta thAya to e traNeya lokanA rAjya maLavA karatAM paNa adhika che. maLeluM traNa lokanuM rAjya to chUTI jAya paNa samyagdarzana jIvane jarUra mokSa apAve che. game teTalA pariSaha-konI senA hoya chatAM paNa samyavruSTi AtmAo tethI DaratA nathI. mRtyunA paLe paNa je samyagdarzana eTale AtmabhAvane bhUlatA nathI te puNyAtmA samyaprakAre samAdhimaraNane sAthe che. dA. samyagdarzana, saMyama, jJAna ane tapa jJAnanI bhaktithI Ave, jema vidhithI anAjana vAvaNI vRSTi vaDe bahu pAka pakAve; samyagdarzana-vAhana-ArUMDha, saMvara-bakhtara saMyama ghAre, jJAnaghanuSya sajI tapa-bANa calAvI arirUpa karma vidAre. artha - samyakdarzana, samyakajJAna ane saMyama eTale sammacAritra tathA samyak tapa e badhuM jJAnInI bhaktithI Ave che. kemake zrImadjIe jaNAvyuM che ke - "bhaktinA baLe jJAna nirmaLa thAya che. nirmaLa jJAna mokSano hetu thAya che." (va.pR.430) "AsapuruSanA vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucikara, svacchaMdaniroghapaNe AptapuruSanI bhaktirUpa, e prathama samakita kahyuM che." (va.pR.570) jema vidhipUrvaka prathama anAjanI vAvaNI karavAmAM Ave, arthAt khetara kheDIne samayasara bIja vAvavAmAM Ave to vRSTi thaye tenA vaDe ghaNo anAjano pAka meLavI zakAya che. tema jJAnI bhagavaMta pratyenA guNAnurAga sahita AjJAnI vidhipUrvaka samyakdarzana, jJAna, cAritra ane tapanI ArAdhanA karavAmAM Ave to ghaNo lAbha meLavI zakAya che. samyakdarzanarUpa vAhana para ArUDha thaI karma AvavAnA dvArane rokavA mATe saMvararUpa bakhtara paherIne saMyamI puruSa jJAnarUpI ghanuSyane sajja karI, tArUpI bANa calAvI karmarUpI zatruonuM vidAraNa kare che arthAt temane vIMdhIne haNI nAkhe che. IINA saMyamayuddha viSe jItI te vara zAzvata rAjya anupama pAme, kSAyika samyagdarzana Adi anaMta catuSTayavaMta sunAme; deha tajI, nahi deha ghare pharI, deharahita rahe nijabhAve, ervI alaukika uttama lakSmaya zAzva samyagdarzana lAve. artha:- saMyamarUpI yuddhamAM indriyo ane manane jItI te vIra puruSa zAzvata evA mokSanA anupama rAjyane pAme che. mokSa rAjyamAM maLela Atmika riddhi te kSAyika samyagdarzana tathA cAreya ghAtIyAkarmanA kSaya thavAthI utpanna thayela te anaMta jJAna, darzana, sukha ane vIrya nAmanI zaktio paNa tyAM pragaTa thayela che. te puNyAtmA kevaLajJAna pragaTa thavAthI have deha tajI pharI navo deha dhAraNa karaze nahI. paNa deharahita potAnA zuddha AtmabhAvamAM ja niraMtara vAsa karIne raheze evI alaukika uttama zAzvata mokSa lakSmIne ApanAra to samyagdarzana ja che. IITA. indriya-viSaya-icchaka, Atmika suMkha cahe nahi te nija verI, jema tajI ama, naMdana bAga viSe, viSapAna kare jana jherI. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 54 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 durlabha caMdana bAvaLa mAphaka mUrakha rAkha karI raDavAno, temaja viSayalobha viSe bhava durlabha he! jIMva, vyartha javAno. artha :- pAMca indriyanA viSayano icchaka jIva Atmika sukhane cAhato nathI, te pote ja potAno vairI bane che. "viSayathI jenI indriyo Arta che, tene zItaLa evuM Atmasukha, Atmatattva kyAMthI pratItimAM Ave?" (va.pU.620) jema manuSyabhavarUpI naMdana bAgamAM AvI koI amRta pIvAnuM mUkI daI viSapAna kare tenA jevuM che. athavA durlabha evA caMdananA lAkaDAne bAvaLanI jema bALIne rAkha karavAthI aMte raDavAno vakhata Ave; tema he jIva! pAMca indriyonA viSayamAM gALela durlabha evo manuSyabhava vyartha khovAthI aMte durgatimAM raDavAno ja samaya Avaze. gAlA ratna na le jana ratnabaeNmi jaI, saMgraha kASTha taNo kara lAve, gharma tajI, bhava bhoga-parigraha-saMgrahamAM nara tema gumAve; paththara-bhAra samAna gaNo zama, saMyama, bogha, tapAdi guNo ye samyagdarzana yukta baghA guNa ratna samAna amUlya gaNo e. artha :- ratnabhUmimAM jaIne paNa je jIva ratnone na letA, kASTha eTale lAkaDAnA bhArAno ja saMgraha karIne lAve, tema gharma tajI A manuSyabhavane bhoga tathA parigrahanA saMgrahamAM je jIva vyartha gumAve te paNa tenA jevuM ja AcaraNa kare che. te saMbaMdhI paramakRpALudeva draSTAMtathI jaNAve che : "cAra kaThiyArAnA draSTAMte cAra prakAranA jIvo che -cAra kaThiyArA jaMgalamAM gayA. prathama sarvee kASTha lIghA. tyAMthI AgaLa cAlyA ke sukhaDa AvI. tyAM traNe sukhaDa lIdhI. eka kahe "e jAtanA lAkaDAM khape ke nahIM, mATe mAre te levAM nathI, ApaNe roja laIe chIe te ja mAre to sArAM.' AgaLa cAlatAM sonurUpuM AvyuM. traNamAMthI bee sukhaDa nAkhI daI sonuMrUpuM lIdhuM, eke na lIdhuM. tyAMthI AgaLa cAlyA ke ratnaciMtAmaNi Avyo. bemAMthI eke sonuM nAkhI daI ratnaciMtAmaNi lIgho. eke sonu rahevA dIdhuM. (1) A jagyAe ema draSTAMta ghaTAvavuM ke jeNe lAkaDAM ja lIghA ane bIjAM na lIdhuM te prakArano eka jIva che; ke jeNe laukika karmo karatAM jJAnI puruSane oLakhyA nahIM; darzana paNa karyA nahIM; ethI tenAM janma jarA maraNa paNa TaLyAM nahIM; gati paNa sugharI nahIM. (2) sukhaDa lIdhI ane kASTha mUkI dIdhAM tyAM draSTAMta ema ghaTAvavuM ke jeNe saheje jJAnIne oLakhyA, darzana karyA tethI tenI gati sArI thaI. (3) sonuM Adi lIdhuM te draSTAMta ema ghaTAvavuM ke jeNe jJAnIne te prakAre oLakhyA mATe tene devagati prApta thaI. (4) ratnaciMtAmaNi jeNe lIgho te draSTAMta ema ghaTAvavuM ke je jIvane jJAnInI yathArtha oLakhANa thaI te jIva bhavamukta thayo." (va.pR.990) zama eTale kaSAyanuM upazamana, saMyama eTale indriyo, mana Adino saMyama, sapuruSano bogha tathA tapa Adi guNo e sarva samyagdarzana vagara paththaranA bhAra samAna gaNAya che. jyAre samyagdarzana yukta e baghA guNo amUlya ratna samAna gaNavAmAM Ave che. "zama, bogha, vRta, tapAdi guNa, pASANa-bhAra-samA vRthA, paNa teja jo samyakatvayuta to pUjya uttama maNi yathA." -AtmAnuzAsana /10nA che jIMva karma-malina anAditha, baMghana ATha rIte karato e; Asrava, baMghataNuM bIja, te paNa krogha, madAdi thakI gharato te; Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 1 5 5 te paNa avratathI paje, bIja eka kudarzana sarva taNuM che. uttama yogathI eka sudarzana jIva lahe, bIja mokSataNuM te. artha - anAdikALathI jIva karma vaDe malina che. te ATha prakAre navina karmano baMgha kare che. karmono Azrava che te ja karmabaMghanuM bIja che. te karmonA Azrava paNa krodha, mAna, mAyA, lobhAdi bhAvothI thAya che. te kaSAyabhAvo paNa jIvamAM avrata eTale asaMyama hovAthI Upaje che. te asaMyamabhAva vagere sarvanuM bIja ekamAtra kudarzana arthAt mithyAtva che. uttama jJAnI puruSano yoga prApta thaye jo jIva sudarzana eTale sampradarzanane prApta karI le to te mokSasukhanA bIjane pAmyo ema gaNavA yogya che. I11aaaa samyagdarzana-kAraNa-yoga samyajJAna pramANa banAve, sarva padArtha-prakAzaka jJAna ja hita-ahita yathArtha jaNAve. hita-ahita-vicAraka kuzIla choDa, suzIla ghare puruSArthI, zIla mahodaya de, pachI uttama mokSataNAM sukha le paramArthI. artha - samyakdarzananA kAraNa vaDe ja samyajJAna pramANabhUta bane che. tathA sarva padArtha prakAzaka evuM samyakajJAna ja AtmAne hita ke ahitarUpa zuM che te yathArtha jaNAve che. hita ahitano vicAraka evo puruSArthI jIva te kuzIla eTale kharAba AcaraNane tajI suzIla eTale sadAcAra athavA samyakracAritrane ghAraNa kare che. pachI zIla eTale svarUpamAM ramaNatArUpa samyakracAritrano mahAna udaya thaye te paramArthapremI jIva mokSataNAM uttama sukhane pAme che. (12aaaa te traNa loka viSe ya praghAna gaNAya supaMDita pAma sudraSTi, zAzvata suMkha-nizAna ja kevaLajJAna lahe ziva-sAghana-puSTi; indriya viSayamAM mana jema ghare rati, tema rame nija bhAve, to nahi mokSa ati Era; ema mahApuruSo rjIvane samajAve. artha :- sudraSTi eTale samyagdarzana pAmela jIva traNeya lokamAM praghAna gaNAya che. te ja supaMDita arthAta sAco vidvAna che ke jeNe potAnA svarUpane yathArtha oLakhI lIdhuM. evo jIva zivasAghananI puSTi karIne arthAt mokSa prAptinA sAghana je jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhakti Adi che tene sevI zAzvata sukhano bhaMDAra evuM kevaLajJAna ja che, tene pAme che. indriyonA viSayomAM mana jema ati rAgapUrvaka pravarte che tema jo potAnA AtmabhAvamAM rame to mokSaprApti ati dUra nathI. ema mahApuruSo jIvane samajAve che. "kAma vIrya vaze jema bhogI, tema Atama thayo bhogI re; zUrapaNe Atama upayogI, thAya tehaNe ayogI re. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAMgu re." -zrI AnaMdaghanajI 13 nirmaLatA sthiratAdi guNo gaNa samyagdarzana jo traNa bheda, AtmapratIti baghAya viSe gaNa, kSAyika bheda bahu baLane de; aMzathI siddhapaNuM pragaTAvata e ja ruci kahIM mokSanI sAme; tethI malinapaNe pratIti kSaya-upazame vaLa vedaka nAme; Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 5 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - nirmaLatA, sthiratA Adi guNothI gaNIe to samyagdarzananA traNa bheda thAya che. te upazama, kSayopazama ane kSAyika samyagdarzana che. AtmAnI pratIti eTale zraddhA to traNeya samakitamAM che. paNa temAM kSAyika samyagdarzana nAmano bheda to AtmAne bahu baLa Ape che. tene ghAraNa karanAranI AtmapratIti kadI jatI nathI. samyagdarzana aMzathI siddhapaNAne pragaTa kare che. arthAt siddha bhagavaMto kevuM sukha anubhave che teno aMza anubhava karAve che. kemake "sarva guNAMza te samakita.' ema kahyuM che. AtmAnA sukhano anubhava thaye temAM sadA rahevAnI rUci utpanna thAya che. ane te ja jIvane mokSanI sanmukha kare che. kSayopazama samyagdarzanamAM malinapaNe AtmAnI pratIti che. kemake tyAM samakita mohanIyano udaya hoya che. vaLI vedaka nAmanuM paNa samyagdarzana che, je kSAyika samyagdarzana thatAM pahelAM alpa pudgalanuM jyAM vedavuM rahyuM che tene kahevAya che. "nija svabhAvajJAnamAM kevaLa upayoge, tanmayAkAra, sahajasvabhAve, nirvikalpapaNe AtmA pariName te "kevaLajJAna" che. tathArUpa pratItipaNe pariName te "samyakatva" che. niraMtara te pratIti varyA kare te "kSAyikasamyakatva" kahIe chIe. kvacit maMda, kvacit tIvra, kvacit visarjana, kvacit smaraNarUpa ema pratIti rahe tene "kSayopazama samyakatva' kahIe chIe. te pratItine sattAgata AvaraNa udaya AvyAM nathI; tyAM sudhI "upazama samyakatva' kahIe chIe. AtmAne AvaraNa udaya Ave tyAre te pratItithI paDI jAya che, tene "sAsvAdana samyakatva" kahIe chIe. atyaMta pratIti thavAnA yogamAM sattAgata alpa pugalanuM vedavuM jyAM rahyuM che, tene 'vedaka samyakatva' kahIe chIe. tathArUpa pratIti thaye anyabhAva saMbaMghI ahaMmamatvAdi, harSa, zoka, krame karI kSaya thAya." (va.pR.720) I/14o. kALa ghaNo rahI kSAyika ruci bane; kardI karma-kusaMgathI bhUle, to bhaTake bhavamAM paNa Akhara kSAyika dRcithI kaivalya te le; aupazamika samyakatva Take nahi be ghaDIye, paNa nirmaLa sAruM, thAya kSayopathamika kadAcita, bhrAMti viSe paNa te paDanAruM. artha :- kSayopazama samakita ghaNA kALa sudhI eTale chAsaTha sAgaropama sudhI paNa rahI zake che. temAMthI kSAyika samyagdarzana thaI zake che. paNa karmanA kusaMgathI jo kadI jIva svabhAvane bhUlI jAya ane samakitane vamI nAkhe to pharIthI saMsAranI cAra gatiomAM bhaTakavA lAge che. chatAM paNa Akhare kSAyika samyagdarzana pAmI te jIva kaivalyajJAnane prApta kare che. aupazamika samyagdarzana be ghaDI eTale aDatAlIsa miniTa sudhI paNa TakI zakatuM nathI, paNa tenI nirmaLatA sArI che. kAraNa tyAM darzana mohanIya karmanI sAteya prakRti upazama pAmelI che, ekano paNa tyAM udaya nathI. be ghaDInI aMdara aupathamika samyakatvamAMthI kAMto te kSayopathamika samyakatvamAM Ave che athavA pharI te AtmabhrAMtine pAmI mithyAtvamAM cAlyo jAya che. 15aa. samyagdarzana nizcayathI kSaNa eka kadI oNva pAmI jaze je, pudgala artha parAvartane paNa niyamathI gaNa siddha thaze te; e ja alaukika bhAva sutharmataNo dRDha raMga kadI nahi chUTe, nAma kaho bIja bhaktataNuM, na anaMta jugo bhamatAM ya vachUTe. artha :- samyagdarzane nizcathI eTale AtmAnubhavarUpe eka kSaNa mAtra paNa eTale rAIno dANo Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 157 gAyanA zIMgaDA para Take teTalI vAra paNa je jIva pAmI jaze te niyamathI kevaLajJAnane pAmaze. upadezachAyA'mAM A viSe zrImadjI jaNAve che ke : samakitane kharekharuM vicAre to navame samaye kevalajJAna thAya; nahIM to eka bhavamAM kevaLajJAna thAya; chevaTe paMdarame bhave kevaLajJAna thAya ja. mATe samakita sarvotkRSTa che." (va.pR.722) te pavitra darzana thayA pachI game te vartana ho, paraMtu tene tIvra baMdhana nathI. anaMta saMsAra nathI, soLa bhava nathI, atyaMtara duHkha nathI, zaMkAnuM nimitta nathI, aMtaraMga mohinI nathI, sat sat nirupama, sarvottama zukla, zItaLa, amRtamaya darzanajJAna; samyaka jyotirmaya, cirakALa AnaMdanI prApti, adbhuta sasvarUpadarzitAnI balihArI che! jyAM matabheda nathI; jyAM zaMkA, kaMkhA, viDigicchA, mUDhadraSTi emAMnuM kAMI nathI. che te kalama lakhI zakatI nathI, kathana kahI zakatuM nathI, mana jene manana karI zakatuM nathI. che te." (va.pR.206) jo kadI jIva samyagdarzanane vamI nAkhe arthAtu choDI de to paNa te pharIthI AtmajAgRti pAmI addhapudgala parAvartanamAM to siddha gatine pAmaze ja evo niyama che. samyadarzanano bhAva te alaukika bhAva che. e Ave samyaka Atmagharmano draDha raMga kadI chUTato nathI. navapadajInI pUjAmAM zrI yazovijayajI mahArAja jaNAve che ke : samyagdarzana teha namI je, jina gharme draDha raMga re, bhavikA siddhacakra pada vaMdo."-pUjAsaMcaya (pR.174) te samyakatvane bhaktataNuM bIja kaho arthAt A samakitanuM bIja jo bhaktanA hRdayamAM ropAI gayuM eTale ke tene ekavAra jo AtmAno anubhava thaI gayo ane kadAca mohavaza te samakitane vamI nAkhI anaMta yugo suthI saMsAramAM bhaTake to paNa te bIja tenA aMtaramAMthI jatuM nathI. kAraNa ke te jIvanA mohanIya karmanA have traNa TukaDA thaI gayA. pharIthI kadI te anAdi mithyAtvI thavAno nathI. te traNa TUkaDA mithyAmohanIya mizramohanIya ane samakita mohanIyarUpe gaNAya che. jJAna be prakAranAM che - eka bIjabhUta jJAna; ane bIjuM vRkSabhUta jJAna. pratItie banne sarakhAM che; temAM bheda nathI. vRkSabhUta jJAna, kevaLa nirAvaraNa thAya tyAre te ja bhave mokSa thAya; ane bIjabhUta jJAna thAya tyAre chevaTe paMdara bhave mokSa thAya." (va.pR.708) /16 samyadraSTi ja sAhasa A karatA DaratA nahi jo jaga Dole, tema paDe nabhathI kadI vaja caDhe jananAM mana to cagaDoLe. nirbhaya samyagvaSTi sadA, bhaya mRtyu taNo uramAM nahi ghAre; jJAnazarIra avadhya sadA gaNa nija anubhavane na visAre. artha - je samyadraSTi hoya che te ja A sAhasa kare che ke AkhuM jagata DolavA lAge arthAt pralayakALa AvI jAya to paNa te DaratA nathI. kadAca nabha eTale AkAzamAMthI vaja paDe to manuSyonA mana to cagaDoLe caDhI cakkara khAvA lAgI jAya, paNa samyavruSTi to te samaye paNa nirbhaya hoya che, kemake temanA hRdayamAM mRtyuno bhaya hoto nathI. te to AtmAnA jJAnarUpI zarIrane avadhya jANI arthAt AtmAne koI chedI bhedI zake nahIM ema jANI, potAne thayelA Atma anubhavane te kadI bhUlatA nathI. ||17ii. prANa phUMTyAthI kahe jana mRtyu, chatAM jIva cetana-prANathI jIve; jJAna ja cetanarUpa sadA, nahi jJAnaprakAza haNAya kadIye. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 Ama mare nahi jIva kadI, bhaya jJAna samIpa kadI nahi Ave, jJAna ja nitya niHzaMkapaNe sahaje samaju jana to mana lAve. artha - have AgaLanI gAthAomAM samyagdarzananA ATha aMga jaNAve che. temAM prathama niHzaMkita aMganuM svarUpa samajAve che. karma saMyoge jIvanI sAthe rahela pAMca indriyo, manabaLa, vacanabaLa, kAyabaLa tathA zvAsocchavAsa ane AyuSya e daza prANano nAza thavAthI mANasanuM mRtyu thayuM ema loko kahe che. chatAM jIva to potAnA cetana prANathI sadA jIvato rahe che. AtmAnuM jJAna ja cetanarUpa che. teno jJAnaprakAza kadI haNAto nathI. Ama jIvanuM kadI mRtyu thatuM nathI. te to sadA ajara amara ane avinAzI che. tethI maraNano bhaya jJAnIpuruSa samIpe kadI Avato nathI. AtmAnuM jJAna ja trikAlika hovAthI te sadA nitya che ema niHzaMkapaNe sahaje samyaphaSTi samaju jana to manamAM lAve che. ema nizcayathI samyakadraSTinuM A niHzaMkita nAmanuM paheluM aMga che. 18 deha kapAya bhale chUTI jAya, saDe, bagaDe ya, bhale baLI jAto; jema thanAra thaze, nahi e muja-jJAnI na sAta bhaye gabharAto. karma-vipAka aneka rIte jina varNavatA, nahi te muja bhAvo, AtmasvabhAva sudraSTi gaNe nija; eka ja jJAna viSe mana lAvo. artha - pharIthI e ja aMgane spaSTa kare che -deha kapAya ke bhale chUTI jAya, saDe bagaDe ke bhale baLI jAya, jema thavAnuM hoya te thAya, e deha mAro nathI ema jJAnI mAne che. tethI Alokabhaya, paralokabhaya, maraNabhaya, vedanAbhaya, arakSAbhaya, aguptibhaya ke akasmAtabhaya e sAte bhayathI te gabharAtA nathI. karma vipAka eTale karmanA phaLanuM aneka rIte jinezvara bhagavAne varNana karyuM che. te karmanA kAraNa rAgadveSanA bhAvo che. nizcayanayathI jotAM te bhAvo mArA nathI. mAro to eka zuddha AtmasvabhAva che. ema samyakadraSTi mAne che. te to mAtra eka AtmAnA zuddha jJAna viSe manane rAkhe che. A niHzaMkita aMga upara aMjanacoranI kathA prasiddha che te nIce pramANe che : pahelA niHzaMkita aMga upara aMjana coranI kathA - eka ghanavaMtara nAmano rAjA ane vizvaloma nAmano purohita be mitra hatA. rAjA jaina gharmI ane purohita vedAMtI hato. beya deha choDI amita prabha ane vidyuta prabha nAmanA deva thayA. tyAM beyanI carcA thaI ke kayo gharma zreSTha. te tapAsavA beya cakalArUpe banI pahelA vedAMtanA traRSi jamadagni tapa karatA hatA, tenI dADhImAM AvI beThA ane bolyA ke aputyAnI gati nathI. A sAMbhaLI teo calAyamAna thayA ane lagna karyA. pachI banne devo jinadatta zeTha upavAsa karI jyAM smazAnamAM dhyAnamAM UbhA hatA. temane AkhI rAta upasarga karyA paNa te calAyamAna thayA nahIM. tethI devatAo temane AkAzagAminI vidyA ApI svarge gayA. mALI pAsethI roja te zeTha phula laIne AkAzamAM UDatA joI mALIe te vidyA mane zIkhavo ke jethI huM paNa tamArI sAthe bhagavAnanA darzana karavA AvI zakuM. tethI zeThe kahyuM ke kALI caudasanI rAtre vaDanI DALIe 108 doraDAnuM zIkuM bAMghI tenI nIce jamIna para talavAra bhAlA vagere hathiyAro UbhA goThavavA. pachI zIkAmAM besI navakAra bolIne eka eka doraDAne kApavuM. tema karavA jatAM mALIne zaMkA thaI ke jo vidyA siddha na thaI to A bhAlA talavArathI mAruM mRtyu thaI jaze. tethI tyAM caDha Utara kare che. eTalAmAM aMjanacora je vezyA mATe Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 159 prajApALa rAjAnI rANIno hAra corIne AvatAM koTavALe joyo. tethI hArane tyAM ja nAkhI daI je vaDa nIce mALI caDha Utara karato hato tyAM AvIne badhI vAta pUchI ane kahyuM ke tane A maMtra ApanAra puruSa sAco che? mALI kahe huM temane roja AkAzamAM UDatA joUM chuM. tyAre aMjanacora kahe to lAva mane zIkAmAM besavA deeNe besIne maMtra bolatA eka sAthe ja 108 dorIo kApI nAkhI eTale turaMta vidyA siddha thaI. aMjane vidyAne kahyuM ke mane A maMtra ApanAra zeTha pAse laI jA. vidyA tyAM laI gaI. zeThane bathI hakIkata jaNAvIne aMjanacore muktino upAya batAvavA kahyuM. tyAre zeTha tene cAraNa muni pAse laI gayA. temaNe mAtra sAta divasanuM AyuSya bAkI che ema jaNAvyuM. tethI dIkSA laI kevaLa jJAna pragaTAvI zIdhra muktine pAmyA. ema satya vastu maLatAM niHzaMkapaNe gharmanI pUrNa ArAdhanA karavAthI tatkALa mokSa meLavI zakAya che. 19o. bhogarvI cIja bheMle samajuM jana, bhAvi taNI nahi lAlaca rAkhe. hAla maLela padArtha cahe nahi, heya gaNe ratibhAva na cAkhe; roga samAna gaNe sahu bhoga sudraSTi trikALa anicchaka mAno, je paraloka tathA parabhAva cahe nara samyavruSTi ja zAno? have bIjAM niSkAMkSita aMga che, tenuM varNana kare che : artha - samA puruSo eTale jJAnI puruSo bhogavela vastu pAMca indriyonA viSayo Adine bhUlI jAya che, bhaviSyamAM tenI lAlaca rAkhatA nathI. vartamAnamAM maLela padArthane paNa aMtarathI cAhatA nathI, sarvane heya gaNe che, tenA pratye ratibhAva eTale AsaktipUrvaka rAgabhAva rAkhatA nathI. gharma janita paNa bhoga ihAM tema lAge aniSTa te manane re, e guNa rAjataNo na visAruM vAlA saMbhAru dinarAta re." -ATha dRSTinI sajhAya puNyathI maLela bhogone paNa te to manathI aniSTa mAne che. sarva bhogone te roga samAna gaNe che. "bhoga bUre bhavaroga baDhAve, vairI hai jaga jI ke; bairasa hoya vipAka samaya, ati sevata lAge nIke." -chaha DhAlA evA samyaka draSTi puruSone traNe kALamAM anicchaka eTale niSkAMkSita aMgavALA mAno. paNa je devalokAdi paralokanA sukhane icche tathA parabhAva evA rAgadveSamAM ja AnaMda mAne te nara samyavruSTi zAnA? arthAt parapadArthamAM ja tenI sukhabuddhi hovAthI te nara samyaka draSTivAna gaNAya nahIM. A niSkAMkSita aMga upara anaMtamatInI kathA pracalita che te nIce pramANe che : bIjA niSkAMkSita aMga upara anaMtamatInI kathA - zeTha priyadatta ane mAtA aMgavatInI putrI anaMtamatI hatI. pitAe AcArya pAse ATha divasanuM brahmacarya vrata letA anaMtamatIne paNa te pramANe vrata grahaNa karAvyuM. anaMtamatI moTI thaI. sagapaNa vakhate teNIe kahyuM mAre to brahmacarya vrata che. pitA kahe te to mAtra ATha divasanuM vrata lIdhuM hatuM. anaMtamatI kahe - AcAryuM evuM kAMI spaSTa karyuM nahotuM. mATe mAre to AjIvana brahmacarya vrata che. pachI hamezAM te vidyAkaLA ane zAstrAbhyAsamAM vakhata gALavA lAgI. eka vakhata bagIcAmAM hIMcakA khAtA vidyAgharanA rAjAe tene joI. tenA para mohita thavAthI tene upADI laI jato hato, teTalAmAM tenI strIne sAme AvatA joI anaMtamatIne laghu vidyA ApIne mahA aTavImAM choDI dIdhI. tyAM bhIlono rAjA Avyo. teNe teNInI sAthe rAtre durvyavahAranA vicAra karatAM tenA ziyaLanA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 prabhAve vanadevatAe bhillane mAravA mAMDyo. tethI tene koI devI jANI tyAMthI jatA vepArIne ApI dIghI. te vyApArIe paNa tenI sAthe paraNavAnI icchA darzAvI, paNa anaMtamatIe mAnyuM nahIM. tethI tene vezyAne tyAM ApI. tyAM paNa vezyA thavA saMmata thaI nahIM. tethI siMharAja rAjAne ApI. rAjAe rAtre baLAtkAra karatAM nagaradevatAe AvI rAjAne upasarga karyo. tethI bhaya pAmIne rAjAe tene gharanI bahAra choDI dIdhI. tyAM rUdana karatI joIne kamalazrI sAdhvIe potAnI pAse rAkhI. ATalA upasarga thayA chatAM vighAghare Apela vidyAno upayoga karyo nahIM. athavA ziyaLa gharmathI mane devadevI madada kare evI icchA paNa karI nahIM. e teno niSkAMkSita guNa hato. have anaMtamatInA pitA zokanA kAraNe tIrthayAtrAo karatAM jyAM anaMtamatI che tyAM AvI pahoMcyA, tyAre pharIthI meLApa thayo. pachI pitAne putrIe kahyuM - meM saMsAranuM bhayaMkara svarUpa joI lIdhuM. mATe have mane dIkSAnI anujJA Apo. pachI dIkSA laI tapa tapIne sahastrAra nAmanA AThamA devalokamAM deva rUpe teno avatAra thayo. rA. nirvicikitsaka guNa ghare vaLI samyagdaSTi sadA sukhakArI, bhedavijJAnathI oLakhatA cIja, pugala kema gaNe duHkhakArI? duHkha na de nija bhAva vinA kadI koI, vicAra sadA zama vede, koI same na ruce para cIja chatAM baLa vAparI veSa taje te. artha - have samyavRSTinuM trIjuM aMga nirvicikitsaka che. tene samajAve che. koIpaNa vastu pratye dugaMchA ke aNagamo na lAvavo te nirvicikitsaka guNa che. te sukhakArIguNane samyagruSTi jIva sadA ghAraNa kare che. te samyadraSTi bhedavijJAnanA baLe jaDa cetanAtmaka vastunA svarUpane oLakhe che. te ema mAne che ke jaDa evA pudgala te mane kadI duHkha ApI zake nahIM. mArA ja rAgadveSanA bhAva vinA mane koI kadI duHkha ApavA samartha nathI. ema vicArIne te sadA kaSAyabhAvone upazamAve che. samyadraSTine koI paNa samaye para cIja pratye ruci nathI ke rAga nathI. chatAM baLa vAparIne para cIja pratye te kadI dveSabhAva ke aNagamo lAvatA nathI. A aMga upara udayana rAjAnI kathA A pramANe che : - trIjA nirvicikitsA aMga upara udayana rAjAnI kathA : - ekadA saugharmendra potAnI sabhAmAM udayana mahArAjAnA nirvicikitsaka guNanI prazaMsA karI. tenI parIkSA karavA vAsava nAmano eka deva jaLodarathI pIDAtA muninuM rUpa laI Avyo. tene AhAra mATe bolAvatAM mAyA vaDe sarva AhAra jala ArogIne pachI atyaMta durgaghamaya UlaTI karI. tenA durgadhathI sarva sevako nAsI gayA. tyAre rAjArANIe te muninI sevA karI badhuM sApha karyuM. paraMtu pharIthI munie rAjA ane rANI prabhAvatI upara ja vamana karyuM. tyAre rAjAe svaniMdA karI ke A munine ame kaMI viparIta AhAra Apyo che, tethI bicArA duHkhI thAya che. ema vicArI ghaNI bhaktipUrvaka badhuM sApha karyuM. paraMtu durgAchA ANI nahIM. tyAre deve pragaTa thaI baghI vAta karI ane stuti karIne svarge gayo. udayana rAjA aMte zrI mahAvIra svAmI pAse dIkSA laIne mokSe padhAryA. ane prabhAvatI rANI saMyama grahaNa karIne tapa tapI, pAMcamA brahma devalokamAM deva thaI. ra1 zubha azubha bahira padArtha samAna gaNI, nahi mUDha bane che, samyavruSTi amUDhe gaNAya, na mohavaza para nija gaNe te; Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 1 61 siddha bhajI; "upabRhaNa ke upagRhana guNa sudraSTi ghare je, puSTa kare nija Atamazakti, dabAva vibhAva, svabhAva vare che. artha - have samyavRSTinuM cothuM aMga amUDhadraSTi ane pAMcamuM aMga upagRhana aMga che, tenA viSe samajAve che : je deva-kudevane, gurUkugurune, tharma-adharmane, bhakSya-abhakSyane, puNya-pApane evA zubha-azubha sarva bAhya nimitta padArthone samAna gaNI potAnA AtmAne mUDha banAvatA nathI. e amUDha draSTivAna kahevAya che. A vyavahArathI kathana che. e upara revatI rANInuM draSTAMta te A pramANe : amUDha draSTi upara revatI rANInI kathA - ekadA vidyAghara rAjAe guNAcArya pAse kSullaka dIkSA grahaNa karI. pachI tIrthe jatAM, AcAryane pUchyuM ke koIne kaMI kahevuM che ? tyAre guNAcArya bolyA ke suvratamunine vaMdana kahejo ane mahArANI revatIne AzIrvAda kahejo. gurue mahArANI revatIne AzIrvAda zA mATe kahyA haze? tenI parIkSA karuM ema vicArI eka divasa deve asurothI vaMdana karAtA brahmAnuM rUpa dhAraNa karyuM. bIjA baghA jovA gayA paNa revatI na AvI. pachI viSNunuM ane pachI jaTAdhArI zaMkaranuM rUpa ghAraNa karyuM. to paNa revatI na AvI. tethI have muniothI namana karAtA tIrthaMkaranuM rUpa ghAraNa karyuM. badhA loko AvyA paNa revatI na AvI. rANI revatIe vicAryuM ke tIrthakara covIza ja hoya. A koI mAyAvI che. pachI kSullake vAstavika rUpa laI revatIdevIne vaMdana karyuM. ane gurunuM AziSavacana saMbhaLAvyuM. tathA badhI vAta kahI. lokomAM tenA amUDhadraSTi guNanI prazaMsA karI. te deva svasthAne gayo. revatI rANI paNa aMte dIkSA pALIne pAMcamA brahma devalokamAM devarUpe avatarI. evA samyaphaSTi jIvo amUDhadraSTivAna gaNAya che. je mohane vaza thaI AtmAthI sarva paravastune kadI potAnI mAnatA nathI. parapadArthane potAnA mAnavA e nizcayathI mUDhatA che. samyavruSTi jIva potAno AtmA je siddha jevo che tenA zuddha svarUpane bhajI upabRhaMNa kaho ke upagRhana kaho te aMgane ghAraNa kare che. arthAt svarUpane bhajI potAnI Atmazaktine puSTa kare che. ane vibhAva eTale rAgadveSanA bhAvone dabAvI arthAt tenuM upagRhana karI potAnA zuddha svabhAvane prApta kare che. e nizcayathI kathana che. jyAre koInA doSane jAheramAM pragaTa na karavo te vyavahArathI upagRhana aMga kahevAya che. A viSe jinadatta zeThanI kathA pracalita che te nIce pramANe : upagRhana aMga upara jinendra zeThanI kathA - rAjA yazogharano putra suvIra nAme hato. sAte vyasano sevanAra hovAthI gharathI tene kADhI mUkyo. pachI te corono AgevAna thayo. jinendra zeThe atyaMta kImatI vairyamaNinI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA karAvI hatI. te jANI coronI pallImAMno eka sarya nAmano cora tene A pratimA corI lAvavAnuM kAma soMpyuM. te kSullakano veSa laI lokomAM nAmAMkita thato zeThanA ghare Avyo. zeThane paNa tenA upara vizvAsa Avyo ane pArzvanAtha prabhunI pratimAno rakSaka karyo. ekadA zeThanI samudrayAtrAe javA mATenI taiyArI thatI joI te ja rAtrie mUrti laI teNe bhAgavA mAMDyuM. paNa maNinA tejathI rastAmAM koTavALa tene pakaDavA pAchaLa paDyo. have pakaDAI jaze ema jANI te zeThane zaraNe gayo. zeThe tene cora jANyo paNa gharmanI niMdA na thAya temaja teno doSa DhAMkavA mATe koTavAlane ema kahyuM ke A pratimAne to meM ja maMgAvI hatI. ema kahI samakitInA upagRhana aMganuM rakSaNa Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 karyuM. pachI te lUka rUpe Avela corane rAtorAta rajA ApI ravAnA karyo. ema samyakadraSTie ajJAnI baLahIna sAgharmIo vaDe gharmamAM lAgela doSone DhAMkI, tene paNa zikSA karavI. rarA sthira kare nija bhAva, kumArga bhaNI DhaLatA aTakAvI sudraSTi, te sthitikArI suguNa ghare ziva-mArga viSe sthitisthApaka draSTi; ratnatrayI zivamArga-susAghaka upara vatsala bhAva ghare je, vAtsalya guNa sahita sudraSTi svarUpa prati anurAga kare che. have samyagdaSTinuM chaThuM sthitikaraNa ane sAtamuM vAtsalya aMga che tenuM svarUpa samajAve che. artha - samyagdaSTi jIva potAnA bhAvone kumArga eTale mokSanA mithyAmArga bhaNI DhaLatA aTakAvI potAnA svabhAvamAM sthira kare che, e sadgaNavaDe jenI zivamArga eTale mokSamArgamAM sthitisthApakadraSTi che arthAt je potAnA bhAvone mokSamArgamAM ja sthita kare che, vibhAvamAM javA detA nathI; e tenuM nizcayathI sthitikaraNa aMga che. koI jIva gharmathI bhraSTa thato hoya tene aTakAvI punaH gharmamAM sthira karavo te vyavahArathI sthitikaraNa aMga che. A upara kathA che te nIce pramANe : sthitikaraNa aMga upara vAriSaNanI kathA - rAjA zreNikano putra vAriSeNe vairAgyabhAva pAmI dIkSA grahaNa karI. maMtrIputra puSpaDAlane tyAM vahoravA mATe gayA. mitra puSpaDAla temane vahorAvI, vaLAvavA mATe sAthe Avyo. tyAM gurune kahI vAriSaNa munie puSpaDAlane dIkSA apAvI. paNa potAnI strI somilA je kAMNI kadarUpI hovA chatA tene te bhUlI zakyo nahIM. bAra varSa pachI bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM eka devane nATaka karato joI potAnI strInuM smaraNa thavAthI tyAMthI UThIne cAlavA mAMDyuM. vAriSaNa paNa tenA mananI vAta jANI tenI sAthe gayo. ane pharIthI gharmamAM sthira karavA arthe tene potAne ghera laI gayo ane potAnI 32 suMdara strIone batAvI kahyuM ke A mArI strIo ane yuvarAja padane tuM grahaNa kara. A sAMbhaLI puSpaDAla atyaMta lajjA pAmyo ane vicAravA lAgyo aho! eNe kevo adbhuta tyAga karyo che ane huM mArI kAMNI ane kadarUpI strIne paNa bhUlI na zakyo. pachI parama vairAgya pAmI tapane viSe tatpara thayo. ema koIne gharmathI bhraSTa thatA prANIne gharmamAM sthira karavo te sthitikaraNa nAmanuM samyaka vRSTinuM chaThThuM aMga kahevAya che. samyakdarzana, jJAna, cAritra e ratnatraya che. e ratnatrayamayI mokSamArganA satsAghaka evA mumukSa jIvo upara je sadA vAtsalyabhAva ghare che; e samyavruSTinuM vyavahArathI vAtsalya aMga che. te A pramANeH viSNukumAra muninI vAtsalyaaMga upara kathA :-- avaMti dezamAM ujjayinI nagarImAM zrIvarmA nAme rAjA hato. te nagarImAM akaMpanAcArya 700 munio sAthe AvyA hatA. AcArya vicAryuM ke ahIMnA cAre maMtrIo svachaMdI che. mATe kaMI bolavuM ja nahIM ema badhA munione kahyuM. rAjA maMtrI vagere darzana karavA AvyA paNa koI bolyuM nahIM. eka muni bahAra AhAra mATe gayelA hatA. rAjA maMtrIo sAthe sAme maLyo. tyAM maMtrIo sAthe vAdavivAda thatAM munie maMtrIone jItI lIdhA. tethI AcArye kahyuM ke je jagyAe tamAre vAdavivAda thayo che tyAM jaIne UbhA raho nahIM to AkhA saMghane vipna Avaze. te muni rAtanA tyAM jaI UbhA rahyA. cAre maMtrIonuM apamAna thayeluM hatuM. tethI saMghane mAravA mATe teo AvatA hatA. tyAM ja rastAmAM te munine joI cAre jaNe mAravA mATe talavAra ugAmI ke nagaradevatAe Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 163 muninI rakSA karavA tyAM ja maMtrIone thaMbhI dIghA. rAjAne khabara paDatAM cAre maMtrIone potAnA nagaramAMthI kADhI mUkyAM. hastinApuramAM rAjA padmane tyAM jaIne cAre maMtrIo rahyAM. padma rAjAnA rAjyamAM eka rAjA jItAto nahoto. maMtrIe jItI lIdho. tethI varadAna mAMgavA kahyuM. teNe kahyuM mAguM tyAre Apajo. pachI akaMpanAcArya 700 munio sahita hastinApuramAM AvyA jANI maMtrIe 7 divasa mATe rAja lIdhuM ane munione upasarga karavA lAgyo. tyAre munio to dhyAnamAM lIna thaI gayA. zratasAgarAcArya mithilA nagarImAM hatA. temaNe rAtrie avadhijJAnathI jANI kahyuM ke hastinApuramAM munione upasarga thaI rahyAM che. tethI eka kSullaka munine kahyuM ke eka pahADa upara viSNu muni che te vikriya RddhivALA che eTale ke te potAnA zarIrane merU parvata jeTaluM moTuM karI zake ane nAnAmAM nAnuM paNa karI zake. te A upasarga dUra karI zakaze. te kSullaka tyAM jaI viSNumunine badhI vAta karI. tethI hastinApuramAM AvI vAmanarUpa laI baLI pAse AvyA. baLIe kahyuM tane zuM ApuM? brAhmaNe kahyuM mane traNa DagalAM pRthvI Apo. baLI kahe vadhAre mAgo. te kahe traNa DagalA ja Apo. pachI viSNumunie eka pagaluM merU parvata upara, bIjo paga monuSottara parvata upara mUkyo. ane trIjo pagaluM baLInA pITha upara mUkI tene dAbI dIdho. ema muniono upasarga dUra karyo. e vAtsalya aMga che. cAre maMtrIoe baghA munionI mAphI mAgI. ane cAre zrAvaka banyA. nizcayathI to e aMgasahita samyagdaSTi jIva potAnA zuddha svarUpa pratye sadA anurAga arthAt vAtsalyabhAva rAkhe che. 23mA. jJAnanI vRddhioNpI ratha-ApaeNDha samyavruSTi manorathapaMthe, AtmaprabhAva vaghAra phare, guNa te ja prabhAvana aSTama aMge; nizcaya samyagdarzananAM ghara ATha suaMga are! chaMva, nitya, to zivamArga saghAya, ghUMTe sahu karma thakI banIne kRtakRtya. artha :- samyajJAnanI vRddhi karavArUpa ratha upara ArUDha thaIne samyavRSTi jIva traNa manorathanA paMthe AgaLa vadhe che. parigrahanI mamatAno tyAga, paMca mahAvratane ghAraNa karavA tathA aMtasamaya AlocanA karI samAdhimaraNa sAghavAnA traNa manorathane upAse che. ema potAnA AtmaguNonA prabhAvane vaghAratA phare che. e guNa nizcayathI emanuM AThamuM prabhAvanA aMga che. vyavahArathI jotAM gharmanA anuSThAno vaDe gharmanI prabhAvanA karavI te paNa prabhAvanA aMga kahevAya che. te prabhAvanA aMga upara nIce pramANe draSTAMta: prabhAvanA aMga upara urvilA rANInI kathA - mathurAmAM rAjA pUtigaMgha ane tenI rANI urvilAdevI hatI. te urvilA rANI samyakadraSTi hatI. jinarmanI prabhAvanAmAM te atirakta hatI. varSamAM traNavAra naMdIzvara aThThAI vakhate jinendra rathayAtrA kADhatI. e ja nagaramAM eka zeThanI putrI hatI. tenA mAtApitA mRtyu pAmavAthI te daridrA pheMkI dIdhelA anna khAtI hatI. raste jatA munie kahyuM A bApaDI bahu kaSTathI jIve che. tyAre bIjA munie kahyuM ke e to ahiMnA ja rAjAnI priya paTTarANI thaze. A vAta gharmazrI nAmanA bauddhakavaMdake sAMbhaLI. teNe vicAryuM ke muni vacana anyathA hoya nahIM. tethI te bAlikAne potAnA maThamAM laI gayo. tenuM AhAra vagerethI zarIranuM poSaNa karavA mAMDyuM. te yauvanavayamAM AvI tyAre ekavAra rAjAnA jovAmAM AvI. rAjA tenA upara mohita thayo. tethI te bauddhavaMdakane vAta karavAmAM AvI. tyAre teNe kahyuM ke tame bauddhagharma svIkAro to A kanyA tamane paraNAvuM, tyAre rAjAe bauddha gharma svIkAryo. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 prAvadha-vivecana bhAga-1 pachI lagna karyA. have phAgaNa mahinAnI naMdigharanI aThThAI AvI tethI rANI urvilAe khUba dhAmadhUmathI rathayAtrAnI taiyArI karI. te joI bauddhamatI rANIe kahyuM ke mAro ratha pahelA nagaramAM pharaze. rAjA kahe bhale pahelAM phare. urvilAe kahyuM pahelA mAro raghu pharaze to ja AhAra karIza. urvilA AcAryanA darzana karavA gaI tyAM sarva hakIkata jaNAvI. tyAre vajramunie devanI sahAyathI eno ratha pahelA pheravyo. te joI rAjA tathA paTTANI pratibaMdha pAmI jaina dharmano svIkAra karyo. mATe he jIva! nizcayathI samyagdarzananA ATha aMgane tuM nitya dhAraNa kara jethI tane mokSamArganI prApti thAya ane sarva karmathI chUTI kevaLajJAna pAmI nuM kRtakRtya banI jAya. / / 24 / samyavaMta mahaMta sadA sama bhAva ghare duHkha-saMkaTa AvyuM, baMgha navIna paDe nahi, pUrava baMgha DhUMDhe nija Atama bhAvyuM; pUraNa aMga sudarzanarUpa, tharo zrutajJAna anubhava vAghe, ema sardha zivamArga niraMtara, mokSa viSe sukha zAzvata lAve. = ja artha :-- samyagdaSTivaMta te mahaMta eTale mahApuruSa che. te sadA duHkha-saMkaTa Avye samabhAvane dhAraNa kare che. jethI temane navina karmano baMgha paDato nathI. temaja potAnA AtmAnI bhAvanA bhAvavAthI pUrvakarmanI paNa baLavAna nirjarA thAya che. ATheya aMgane pUrNa ghAraNa karavA e ja samyagdarzana che. e samyagdarzana sahita zrutajJAnano abhyAsa karo to anubhavamAM vizeSa vRddhi thaze. ema niraMtara puruSArtha karavAthI mokSano mArga sadhAya che. ane mokSa prApti thaye tyAM AtmAnuM zAzvata anaMta sukha anubhavAya che, teno kadI paNa nAza dhato nathI. / / 25 / / jIva-ajIva vicAra karI, prabhu, Asrava-baMdha-nirotha upAsuM, saMvara-nirjara bhAva viSe rahna, mukti vinA nahi anya vimAsuM dehapramukhathI bhinna gaNI nija zuddha svarUpa-anubhava cAkhuM, zuddha karI mana, dharma-vicAra, samAghi viSe upayoga ja rAkhuM. artha :- he prabhu! have huM paNa jIva ane ajIva tattvano vicAra karI Azrava ane baMdha tattvanA nirodhano upAya karuM. tathA saMvara ane nirjarA e mokSa prAptinA upAya che. mATe krarmono saMvara kema thAya arthAt karmone AvatA kema rokavA ane baMdhAI gayelA karmonI kema nirjarA karavI arthAt tene kema dUra karavA tenI bhAvanAmAM ja cittane rokuM. have to mAtra mokSa abhilASa vinA anya padArthanA vimAsaNamAM paDuM nahIM. kemake e badhAM jIvane karma baMdhananA ja kAraNa che. mukhya evA dehathI AtmAne bhinna gaNI potAnA zuddha svarUpanA anubhavano AsvAda cAkhuM. temaja hamezAM manane zuddha karI, dharma vicAramAM rokI AtmAnI svasthatA kema jaLavAI rahe temAM ja mArA upayogane joDI rAkhuM; kemake upayoga e ja sAdhanA che ane upayoga e ja dharma che ema bhagavaMtano upadeza che. / / 26aa samakitanA 67 bola : 4 sahaNA jIva ajIva padArtha-vicAra gurugamathI samajyuM saMtu 'zraddhA, bIjI muni samakri taNI karavI guNaratna vicArI zuzruSA; Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 165 darzanabhraSTanI saMgati tyAgavI e manamAM gaNa trIjIM suzraddhA, *anya-matAgrahIM-saMgati tyAgavI cotha surakSaka zuddha prasiddhI. artha - samakita eTale samyagdarzananA 67 bola arthAt tenA bheda che, temAMthI prathama saduhaNA eTale zraddhAnA cAra bhedanuM svarUpa jaNAve che : jIva ajIva vagere tattvone gurugamapUrvaka samajIne cittamAM tenuM niraMtara ciMtavana karavuM te prathama satu zraddhA nAmano bheda che. e viSe abhayakumAranuM draSTAMta A pramANe che : abhayakumAranuM draSTAMta - jIvAdi tattvo upara draDha zraddhA. abhayakumArane paramArtha saMstava eTale gharma pratye bahumAna nAmanI prathama zraddhA hatI. mahAvIra bhagavAna rAjagRhamAM samavasaryA. temane vaMdana karavA mATe abhayakumAra gayA. tyAM atyaMta kRza thayelA maharSine joIne abhayakumAre bhagavAnane pUchyuM ke A mahAtmA koNa che? tyAre bhagavAne kahyuM ke vItabhayapatananA rAjA udayana che. temaNe amArA upadezathI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI che. A chellA rAjarSi che. te sAMbhaLI abhayakumArane thayuM ke jo huM rAjA thaIza, to dIkSA nahIM laI zakuM. mATe mAre to have zIdhra dIkSA levI che. tethI pitAzrI zreNikane pUchavA gayA. tyAre zreNike kahyuM huM tane kahyuM ke tuM ahIMthI jato rahe tyAre dIkSA leje. e pahelA nahIM. eka vakhata zreNikarAjA koI kAraNasara aMtaHpurane saLagAvAnuM abhayakumArane kahI bhagavAna mahAvIrane vaMdana karavA gayA. tyAM bhagavAnane pUche che ke celaNA satI che tyAre bhagavAne kahyuM ke tArI badhI rANIo satI che. tethI abhayakumArane pAcho nA pADavA AvatA hatA, tyAM sAme ja abhayakumAra maLyA. rAjAe pUchyuM ke aMtaHpura saLagAvI dIdhuM? abhayakumAre kahyuM hatuM, mahArAja. e sAMbhaLIne zreNike kahyuM ke jA mArI najara AgaLathI jato rahe, teM evuM kAma vicAryA vagara kema karyuM? abhayakumAre jhaTa jaIne bhagavAna pAse dIkSA laI lIdhI. emanA aMtaramAM bhagavAne kahelA jIvAdi tattvo upara niraMtara ciMtana ane draDha zraddhA che jethI temane saMsAra duHkharUpa ja lAge che. aMtaramAM kevo vairAgya jhaLahaLI rahyo haze ke tarata ja jaIne temaNe dIkSA laI lIdhI. e paramArtha saMstava nAmano zraddhAno pahelo bheda gaNAya che. abhayakumAra samAdhimaraNa sAthI sarvArthasiddhi vimAnamAM devatArUpe avataryA. guNanA ratnarUpa samakitI munio che ema vicArI temanI zuzraSA eTale sevA karavI te bIjo zraddhAno bheda che. te sevA tattvajJAnamAM puSTi ApanArI che. e viSe draSTAMta nIce pramANe - puSpacUlA sAdhvInuM draSTAMta -- guru sevAthI kevaLajJAna. jaMbudvIpanA bharatakSetrane viSe pRthvIpura nAmanA nagaramAM puSpaketu nAme rAjA ane puSpAvatI nAme rANI hatI. teNe puSpacUla nAmano putra ane puSpacUlA nAmanI putrIne eka sAthe janma Apyo. bannene paraspara gADha prIti hovAthI rAjAe bhAIbenanA ja lagna karI dIghA. te joIne rANIe vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. tapazcaryA karIne devaloke gaI. tyAM potAnA putra ane putrIno Avo vyavahAra joIne putrIne vairAgya pamADavA mATe svapnamAM narakanA duHkho tathA svarganA sukho batAvyA. teNIe bhaya pAmIne rAjAne enI vAta karI. rAjAe anya darzanIyone pUchavAthI teno sarakho uttara na maLyo. tethI agnikAputra AcAryane bolAvIne pUchyuM. teNe naraka tathA svarganuM AbehUba varNana karyuM. tethI rANIe vairAgya pAmI potAnA pati rAjAnI AjJA laIne AcArya bhagavaMta pAse dIkSA laI lIdhI. ekavAra duSkALane kAraNe AcArya bhagavaMte sarva ziSyone bIjA dezamAM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 66 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mokalyA, ane pote vRddha hovAthI tyAM ja rahyAM. tyAM pUSpacUlA sAdhvI AcArya bhagavaMtane zuddha AhAra pANI lAvI gurunI vaiyAvRtya karavA lAgI. gItArtha jJAnI muninI sevAmAM Asakta thayelI mahAsatI sAdhvI puSpacUlA sarva karmano kSaya karavA vaDe ujjavala kevaLajJAnane pAmI. darzana eTale zraddhAthI je bhraSTa thayelA che evA kadAgrahI jIvono saMga na karavo ema manamAM rAkhavuM te trIjI satsuddhA nAmano bheda che. e viSe jamAlInuM draSTAMta nIce pramANe che : jamAlInuM draSTAMta - darzanabhraSTanI saMgati tajavI. jamAlimuni emanA ziSyo sAthe vihAra karatA zrAvasti nagarIe pahoMcI udyAnamAM UtaryA. tyAM jamAline dAhavara utpanna thayo. tethI kahyuM ke mAre mATe saMthAro taiyAra karo. ziSyo saMthAro karavA lAgyA. thoDIvAra pachI jamAlie pUchyuM ke saMthAro thayo? sAdhue kahyuM - hA thaI gayo. tyAM AvI jamAlie joyuM to saMthAro karavAnuM kAma haju cAlu che. ane tame saMthAro thaI gayo ema kema kahyuM? je kAma karatuM hoya te karyuM kema kahevAya. bhagavAnanuM A vacana khoTuM che. te vakhate mithyAtvano udaya thaI javAthI ema bolavA lAgyA. sthavira munie samajAvyA to paNa samajyA nahIM. tethI amuka munio bhagavAna pAse cAlyA gayA. paNa priyadarzanA sAdhvI je bhagavAnanI putrI ane jamAlinI strI hatI te temanI sAthe ja vihAra karavA lAgI. eka divasa priyadarzanAno DhaMkanAmanA zrAvakanA gharamAM utAro hato. tyAM paNa potAnA mananI vAta DhaMkane samajAvI. tethI eka divase priyadarzanA svAdhyAya karatI hatI tyAre vastra upara DhaMke aMgAro nAkhyo. te joIne sAdhvI bolI ke he zrAvaka, teM mAruM vastra bALI nAkhyuM. tyAre TaMka bolyo e mata to bhagavAna mahAvIrano che, tamAro nathI. e sAMbhaLIne sAdhvI bUjhayAM ane jamAli pAse AvI kahyuM ke bhagavAna mahAvIra kahe che te ja sAcuM che. chatAM paNa teNe nahi mAnyuM. tyAre priyadarzanA sAdhvIe bhagavAna pAse jaI mAphI mAgI, ane pharIthI mArgamAM AvyA. ema je samakitathI bhraSTa thayA hoya teno saMga karavo nahIM. DhaMka zrAvakane darzanabhraSTano saMga thayo to paNa zraddhAno tyAga karyo nahIM, paNa sAdhvIne ThekANe lAvI. ema karavuM. have anya matanA mithyAdraSTi AgrahIonI sobatano tyAga karavo. e samyagdarzananI sArI rIte rakSA karanArI cothI prasiddha zuddha zraddhA che. e viSe gautama svAmInuM draSTAMta jANavuM. gautamasvAmInuM draSTAMta - anya matAgrahIonA saMgano tyAga karavo. jema indrabhUti gautamane bhagavAna mahAvIrano samAgama thavAthI potAne satuvastu samajAI gaI, tethI anya matAgrahIonA saMgano tyAga karI bhagavAnanA kahelA vacanamAM ja zraddhA rAkhatA thayA. te anyamati pAkhaMDIonA saMgano tyAga karavArUpa cothI zraddhAno bheda che. |27LA traNa liMga zrutaruci gaNa liMga sudraSTitaNuM vaLI gharmaruci paNa bIjuM; ALasa chor3a kare gurudevanI seva gaNo zubha liMga ja trIjuM. artha - liMga eTale cihna. samyagdaSTinuM paheluM cihna te zruta ruci arthAt satparuSanA boghane sAMbhaLavAnI ruci utpanna thavI te. e viSe draSTAMta : sudarzana zreSThInuM vRSTAMta - sapuruSano bogha sAMbhaLavAnI pipAsA. rAjagRha nagaranI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 1 67 bahAra udyAnamAM mahAvIra bhagavAna padhAryA che. tenA khabara sudarzana zrAvake sAMbhaLyA. tethI bhagavAnanA vacanAmRta sAMbhaLavAnI icchA thavAthI mAtApitAne kahyuM ke huM bhagavAnane vAMdavA jAuM chuM. mAtApitAe kahyuM tyAM javAthI anamALIno upasarga thaze. te sAMbhaLI sudarzana bolyA ke bhagavAnano upadeza sAMbhaLyA pachI ja huM bahAra pANI karIza, te pahelAM karuM nahIM. e pramANe kahI mAtApitAnI rajA laIne bhagavAnanA darzana karavA gayA. tyAM rastAmAM arjunamALI mAravA mATe Avyo. te vakhate sudarzana zrAvaka sAgAra anazana karIne kAyotsargamAM UbhA rahyA. temanA prabhAve arjAnamALImAMthI yakSa nIkaLIne cAlyo gayo. pachI arjuna mALIe paNa sudarzana zrAvaka sAthe bhagavAna pAse AvI upadeza sAMbhaLyo. tethI vairAgya pAmI arjAnamALIe dIkSA grahaNa karI. tema hamezAM bhagavAnanA upadeza sAMbhaLavAnI icchA rAkhavI te samyagdarzananuM paheluM liMga che. bIjA liMga te bhagavaMte upadezela gRhasthagharma ke munigharma pratye sabhAva thavo te. e viSe draSTAMtaH cilAtIputranuM draSTAMta - gharmaprAptinI ruci. cilAtI putranA hAthamAM kApela mastaka hovA chatAM jaMgalamAM kAyotsarga dhyAnamAM UbhelA cAraNamunine joI kahyuM ke muMDA mokSa Apa, nahIM to A strInA mastakanI jema tAruM mastaka paNa chedI nAkhIza. munie yogya jIva jANI tene upazama viveka ane saMvara ema traNa zabdo ApyA. TUMkAmAM traNa zabdomAM Akho cAritragharma Apyo. e traNe zabdonA vicAra karatAM, muninI jema kAyotsargamAM UbhA rahyA. AkhuM zarIra rUdhirathI kharaDAI gayeluM hovAthI kIDIoe AkhA zarIrane cAraNI jevuM karI dIdhuM. aDhI divasamAM te mahAvedanAne samatAbhAve sahana karI te bhAvamuni AThamA sahastrAra devalokamAM devatA thayA. ema ratnatrayarUpa gharma pratye atyaMta prIti UpajavI te samakitanuM gharmarAgarUpa bIjAM liMga gaNAya che. trIjAM zubha liMga te ALasa choDIne sadgurudevanI sevA karavAno bhAva Upajavo te. A viSe draSTAMta - jJAnI muni bhagavaMtanI sevA karavArUpa trIjA liMga viSe - naMdISeNa muninuM draSTAMta - sevA karavAno utkRSTa bhAva. naMdiSeNa brAhmaNaputra kadarUpo hovAthI koI tene putrI ApatuM nahIM. tenA mAmAnI ATha putrIoe paNa nA kahevAthI tene bahu du:kha thayuM. tethI jaMgalamAM jaI parvata uparathI paDI marI javA taiyAra thayo. tyAM muni bhagavaMta maLyA. temanA upadezathI vairAgya pAmI dIkSA grahaNa karI. vinayapUrvaka zAstrono abhyAsa karI gItArtha thayo. pachI evo abhigraha lIdho ke chaThTha tapa karIne pAraNAne divase vRddha, glAna, bALamuninI vaiyAvRtya karIne pachI AyaMbila karavuM. deve paNa emanI parIkSA karI. to paNa sevA karavAmAM glAnIbhAva lAvyo nahIM. paNa munine kema zAMti thAya tevA upAya ja karavA lAgyo. te joI deva pragaTa thaI temane vaMdana karyA. devalokamAM paNa indra emanI vaiyAvRtyanI prazaMsA karI, te samyagdarzananuM trIjuM liMga kahevAya che. A traNe zubha liMga samyagdaSTinA che. daza prakAre vinaya vinayanA daza bheda suNoH "arihaMta videhInI jinapratimA, "Agama, "gharma, muni, sUri, vAcaka, saMgha ane samakita mahimA. have samakitane sUcavanAra evA vinayanA kula dasa bheda che te sAMbhaLo. arihaMta bhagavaMtano vinaya karavo, videhI eTale siddha paramAtmAno, jinezvara prabhunI pratimAno, Agama graMthono, vItarAga gharmano, Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 68 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 AtmajJAnI munino, sUri eTale AcAryano, vAcaka kahetA sUtra bhaNAvavAvALA evA upAdhyAyano, saMgha eTale sAgharmIbhAIono, tathA samakitanI mahimAno hRdayamAM sadA ahobhAva rahevo te samakitano vinaya che. A dasa prakArano vinaya samyagdaSTinA hRdayamAM hoya che. e viSe nIce pramANe draSTAMta che - bhuvanatilaka rAjakumAranuM draSTAMta - sarvano yathAyogya vinaya karavo. kusumapuramAM ghanada nAmano rAjA rAjya kare che. te rAjAno putra bhuvanatilaka nAme rAjakumAra che. sabhAmAM maMtrI vagere beThA che tyAM ratnasthala nAmanA nagarano rAjA amaracaMdrano praghAna tyAM Avyo. teNe kahyuM ke amArA rAjAnI putrI yazomati ApanA putranA vidyAgharIonA mukhathI gavAtA guNagAna sAMbhaLIne kumAra upara te anurakta thaI che. te sAMbhaLIne ghanada rAjAe tenI sAthe putranA vivAha karavAnuM svIkAryuM ane pradhAno sAthe kuMvarane ravAnA karyo. rastAmAM jatAM acAnaka mUcha khAIne te rathamAM paDyo. tene bolAvavA chatAM mUMgAnI jema te bolato nathI. maMtra taMtra vagerethI ghaNA upAya karyA chatAM phera paDyo nahIM. te samaye thoDe dUra kevaLI bhagavaMta kamaLapatra upara besI dezanA ApatA hatA. tyAM praghAno gayA. dezanA sAMbhaLyA pachI prathAne kevaLI bhagavaMtane pUchyuM ke kumArane acAnaka duHkha prApti thavAnuM kAraNa zuM? kevaLI bhagavaMta bolyA ke ghAtakIkhaMDanA bharatakSetrane viSe bhavanAgAra nAmanA nagaramAM sUri potAnA gacchasahita paghAryA hatA. te sUrino vAsava nAmano ziSya hato. te mahAtmAonA zatrurUpa hato. avinayavALo hato. guru tene ghaNuM samajAvatA ke vinayanuM phaLa gurunI sevA karavI ke jethI jJAnanI prApti thAya. jJAnathI virati Ave che. vagere aneka prakAre samajAvavA chatAM te mAnato na hato. eka divasa munione mAravA mATe te vAsava ziSya pANImAM tAlapuTa viSa nAkhI dIdhuM. pachI bhaya lAgavAthI jaMgalamAM bhAgI gayo. tyAM dAvAnala lAgavAthI raudradhyAnathI mRtyu pAmI pahelI narake gayo. ahIM zAsanadevatAe sUri vagerene tAlapuTavALuM pANI pItA aTakAvyA. vAsavano jIva masyAdi aneka bhavomAM bhaTakIne karmanI laghutA thavAthI have e rAjakumAra thayo che. tenI pAse jaI eno A pUrvabhava kahezo to te bolaze. tema karavAthI tene jAtismaraNa jJAna thayuM. pachI kevaLI pAse AvI vairAgya pAmIne teNe dIkSA grahaNa karI. pachI ahaMta, siddha jinapratimA vagereno daza prakAre yathAyogya vinaya karavA lAgyo. A pramANe vinaya karavAthI saMpUrNa kamano kSaya karI te mokSe padhAryA. tema samakita pAmavA mATe sarvano yathAyogya vinaya karavo. 28aaaa traNa zuddhi deva-guruM-vacane manazuddhi", kare guNakIrtana vANI-vizuddhi; vaMdana, sevana deha vaDe nahi anyataNuM ghara gharmanI buddhi. have samyagdarzanane nirmaLa karanArI mana vacana kAyAnI traNa zuddhi che. te A pramANe - artha - sAcA deva vItarAga prabhue ke nigraMtha gurue boghelA vacanone ja satya mAnavA ane mithyAtvIonA zAstrone asata mAnavA te prathama manazaddhino prakAra che. tenA upara draSTAMta - jayasenAnuM draSTAMta - sadaiva mana zuddhi rAkhavI. ujjayinI nagarImAM vRSabha nAme eka zreSThI raheto hato. tenI jayasenA nAmanI strI samakitavaMta ane pativratA hatI. tene putra na hato. jayasenAnA AgrahathI RSabha zreSThIe bIjA lagna karyA. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 169 bIjI strInuM nAma guNasuMdarI hatuM. tene eka putra thayo. eka divase guNasuMdarInI mAtAe guNasuMdarIne pUchyuM ke kema tane sukha che ne? tyAre te bolI ke zokya upara ApavAthI mane zuM sukha hoya? mAro pati to zokyamAM ja Asakta che. jyAre jayasenAe to gharano badho bhAra ene ja soMpI dIdho hato. chatAM enA upara e khoTo dveSa rAkhatI hatI. eka divasa guNasuMdarInI mAtAe yogIne vaza karIne jayasenAne mAravAno upAya karyo. tethI yogIe rAtanA maradAmAM vetAlano praveza karAvIne kahyuM ke jA jayasenAne mArIne Ava. te vetAla gayo paNa jayasenA to nizcala citte kAyotsargamAM hatI. gharmanA prabhAvathI te jayasenAne mArI zakyo nahIM, paNa tene pradakSiNA daIne te pAcho Avyo. yogI bhayane lIghe bhAgI gayo. ema traNa divasa karyuM paNa jayasenA to dhyAnamAM ja sthita hoya. cothe divase yogIe kahyuM ke je duSTa hoya tene mArIne Avaje. tethI pramAdI evI guNasuMdarIne mArI nAkhI. jayasenA marI gaI haze ema ghArIne guNasuMdarInI mAtAe tyAM AvIne joyuM to potAnI putrIne ja marelI dIThI. tenI khabara rAjAne karI tethI rAjA jayasenAne darabAramAM laI gayA. rAjAe pUchyuM ke teM guNasuMdarIne mArI che? tyAre jayasenA kAMI bolatI nathI. yogI ja zAsanadevInI preraNAthI rAjadarabAramAM Avyo ane je rAtanA banyuM hatuM te kahI dIdhuM . jayasenA nirdoSa TharI. tethI rAjAe mAnapUrvaka tene ghera mokalI. syAdvAdagharmanA vicAramAM ja citta rAkhanArI tathA mithyAdarzana upara kiMcita paNa rAga nahIM rAkhanArI evI jayasenA mananI zuddhithI anukrame anaMta sukhavALuM mokSapada pAmaze. AnaMdazrAvakanuM draSTAMta - AnaMda zrAvakane manazuddhithI avadhijJAna prApta thayuM. tethI te upara pahelA saugharma devaloka sughI ane nIcenI pahelI naraka sughI tathA tistRlokamAM lavaNa samudra sughI tathA pUrva pazcima ane dakSiNa ema traNa dizAmAM pAMcaso yojana sudhI ane uttara dizAmAM zuddha himAcala sudhI sarva vastuo jAe che. te paNa manazuddhinuM ja kAraNa che. bIjI vacana zuddhi. vANI vaDe bhagavAnanA guNanuM kIrtana kare. tathA bhagavAne jIva ajIvAdi tattvonuM je pramANe svarUpa jaNAvyuM hoya te pramANe ja vANI vaDe kahe, viparIta na kahe te vANInI vizuddhi che. te upara draSTAMta - kAlikAcAryanuM draSTAMta - nirbhayapaNe satya kahevuM. kAlikAcAryano bhANeja datta nAme hato. turamaNi gAmano rAjA jitazatru nAme hato. dattanI cAturyatA joIne rAjAe tene praghAnapada ApyuM. pachI rAjyavargane potAnA karI rAjAne pada bhraSTa karI dIdho, ane pote rAjA thaI beTho ane pazuone yajJamAM homI yajJa karavA lAgyo. eka vakhata dattanA rAjyamAM kAlikAcArya padhAryA. mAtAnA AgrahathI te kAlikAcArya mAmA thAya mATe temane vAMdavA Avyo. datte sUrine prazna karyo ke yajJanuM phaLa zuM? sUrie rAjAno bhaya rAkhyA vinA kahI dIdhuM ke yajJanuM phaLa naraka che. vaLI kahyuM ke AjathI sAtame divase kuMbhIpAkanI vedanA bhogavIne tuM narake jaIza. A sAMbhaLI datta rAjAne krodha AvavAthI sUrine pUchyuM ke sAta divasa pachI mAruM mRtyu che tenI nizAnI zuM? sUrie kahyuM ke tArA mRtyunA samaya pahelAM tArA mukhamAM manuSyanI viSThA pesaze. te sAMbhaLIne sUrine mAravA mATe vicAra karyo paNa pAcho vicAra Avyo ke sAta divasa pachI jIvato rahIza tyAre mArIza. ema vicArI potAnA mahelamAM jaIne rahyo. sAta divasa pUrA thayA ane Aje AThamo divasa che ema jANI te surine mAravA mATe cAlyo. rastAmAM mALIe viSTA karela hatI. tenA upara Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 ghoDAno paga paDavAthI viSTA UchaLIne tenA moDhAmAM AvIne paDI. sUrinA kahelA vacana para vizvAsa AvavAthI teNe sevakone pUchyuM ke Aje keTalAmo divasa che. sevakoe kahyuM Aje sAtamo divasa che. tethI datta pAcho mahela tarapha vaLyo ke jitazatru rAjAnA sevakoe tene pakaDI lIgho. ane kuMbhImAM nAkhIne pakavyo. te marIne narake gayo. zrI kAlikAcArye rAjAno paNa bhaya rAkhyo nahIM ke mane rAjA zikSA karaze paNa je satya hatuM te kahI dIdhuM. e vacanazuddhinuM samakitanuM bIjuM dvAra che. = trIjI kAyazuddhi sadevagurudharma vinA bIjA mithyAtvI devone dharmabuddhithI kAyA vaDe vaMdana kare nahIM ke temanI sevA kare nahIM. te trIjI kAyazuddhino prakAra che. je samyagdaSTimAM hoya che. te upara dRSTAMta vajrakarNa rAjAnuM dRSTAMta :- kAyAthI darzana karavAmAM dRDha. dazapura nagarano vajrakarNa nAme mahAparAkramI rAjA hato. te vyasanothI dUSita thayelo hato. ekadA jaMgalamAM zikAra karatAM haraNInA garbhamAMthI baccuM bahAra paDyuM. tene taraphaDatuM joI rAjAne dayA AvI. tethI vicAryuM ke meM narake javAya evA kAmo karyA che. ema vicArato jaMgalamAM bhramaNa karavA lAgyo. tyAM eka muni bhagavaMtane joIne pUchyuM ke he bhagavaMta! Apa zuM karo cho ? mahAtmAe kahyuM - huM Atmahita karuM chuM. rAjAe kahyuM ke he svAmI! mane paNa Atmahitano rasto batAvo. tyAre muni bolyA ke hiMsAno tyAga karavo. deva guru ane dharma pratye dRDha zraddhAna karavuM. arihaMta ane sAdhu bhagavaMta sivAya bIjA koIne namaskAra karavA nahIM. e sAMbhaLIne rAjAe bIjA koIne paNa nahIM namavAnuM paccakhANa karyuM. nagaramAM AvyA pachI vicAra karyo ke mAro uparI rAjA avaMtinagarIno che. tene mAre praNAma karavA paDaze. ema vicArI teNe vIMTImAM munisuvrata bhagavAnanI nAnI pratimA banAvI temAM maDhAvI ane manavaDe bhagavAnane ja namaskAra karato hato. jyAre uparathI siMharatha rAjAne praNAma karato dekhAto hato. koI khaLa puruSe rAjA AgaLa tenI A vAta karI. tethI tene mAravA mATe rAjAe dazapura nagare caDhAI karI. tene ghero ghAlyo. pachI dUtane mokalI kahevaDAvyuM ke he vajrakaraNa, tuM mane vIMTI paheryA vinA praNAma karavA Ava. vajraka2Ne kahevarAvyuM ke mAre rAjyanI jarUra nathI. mane mAtra dharmadvAra Apo ke jethI bIje sthAne jaIne mArA niyamanuM pAlana karuM. ema kahyAM chatAM paNa rAjA mAnyo nahIM paNa vizeSa krodhita thayo, ane tenA killAne gherI rahyo. tyAM lakSmaNa Ave che ane siMharathane samajAve che chatAM te samajato nathI. tethI tenI sAthe laDAI karI tene jItI le che. pachI lakSmaNa, vajrakaraNane ujjayinInuM rAjya Ape che ane siMharathane teno sevaka banAve che. A kathAno sAra e che ke vajrakaraNa rAjAe saMkaTa AvyA chatAM paNa niyamano bhaMga karyo nahIM ane kAyazudghi pALavAthI te svarge gayo. tyAMthI anukrame mokSane pAmaze. paMca dUSaNa 170 e traNa darzanazuddhi kahI, vaLI dUSaNa paMca tattve jaitaDaMkA, nirbhayatA nahi pAmI zake mana jo gha2ze satamAMhIM kuzaMkA. upara pramANe traNa samyagdarzananI zuddhi kahI. have samyagdarzananA pAMca dUSaNa kahe che. te tajavAthI vijayano DaMko vAgI jaze ema jANavuM. samakitanuM paheluM dUSaNa te kuzaMkA che. vItarAge prarUpelA gharmane viSe saMdeha buddhi rAkhavI te kuzaMkA kahevAya che. je prANI AvA satyadharmamAM paNa kuzaMkA rAkhaze tenuM mana kadI nirbhayatA pAmI zakaze nahIM. te upara dRSTAMta :-- Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 171 bALakonuM draSTAMta :- kuzaMkAnuM viparIta pariNAma. eka gAmamAM koI vyaktine be putro hatA. eka putra zokyano hato. eka divasa aDadanI dALa banAvI. temAM kALA kALA chotarA dekhAyA. te joIne zokyanA putrane zaMkA thaI ke rAbaDImAM A badhI mAkhIo che. A mArI zokyamAtAe karyuM che. A pramANe zaMkA rAkhavAthI tene vamana thayuM. te ja rIte roja kaMI ne kaMI zaMkA rAkhavAthI UlaTIo thavA lAgI. urdhvatAno vyAdhi thayo ane chevaTe te mRtyu pAmyo. pahelo bALaka niHzaMkapaNe bhojana karavAthI sukhI thayo. ene pUrNa vizvAsa hato ke mArI mAtA makSikAvALuM bhojana Ape nahIM. tema bhagavAne kahelA tattvamAM koI divase paNa zaMkA karavI nahIM. bhagavAne kahyuM te saMpUrNa satya ja hoya ema niHzaMkatA rAkhavI. //rA. kumata-bAvaLa iSTa gaNe tarjI surataruM sama suMguru "kAMkSA; saMzaya gharmataNA phaLamAM manamAM UgatAM gaNavI vicikitsA, kumata-ghArIMtaNI stavanA vaLI saMgati" aMtima doSa gaNo che. ATha prabhAvaka darzananA jinazAsana-dIpaka sujJa suNo teartha - samakitanuM bIjAM dUSaNa te kAMkSA che. kAMkSA eTale icchA. bIjA gharma viSeno aMza ke sarvathA abhilASa karavo te. sadagururUpI kalpavRkSane tajIne kumatavAdIrUpI bAvaLanA vRkSane iSTa gaNavuM. arthAta tenI icchA karavI te kAMkSA nAmanuM dUSaNa che. je samakitane malina kare che te upara draSTAMta - - zrIgharanuM draSTAMta - koI paNa deva pAse kaMI mAMgavuM nahIM. gajapura nagaramAM zrIghara nAme vaNika raheto hato. te jaina gharmanuM zravaNa karIne roja trikALa pUjA karato. sarpa Avyo to paNa te bhagavAnanI bhakti karavAmAM nizcala ja rahyo. tenI nizcalatA joIne zAsanadevIe te sarpanA mAthAmAMthI maNi laI tene Apyo, te sukhe rahevA lAgyo. have gharamAM koIne vyAdhi AvavAthI koInA kahevAthI te anya aneka devone pUjavA lAgyo. eka divasa gharamAM coro AvyA ane sarva ghana laI gayA. tethI duHkhI thavAthI aneka devo pAse ghananI AkAMkSA karavA lAgyo; koIe kaMI ApyuM nahIM, paNa badhA devo tenI mazkarI karavA lAgyA; ke jA gotradevI Ape. te kahe jA caMDikA pAse. chevaTe zAsanadevI pAse jaI ArAdhanA karavA lAgyo. te joI zAsanadevI bolI ke are mUrkha! teM A badhuM zuM karyuM? ghaNI bhUla karI che. kudevone mUkI have sAcA devAdhidevane ja bhaja. koI paNa jAtanI AkAMkSA rAkhyA vinA bhaja. AkAMkSA rAkhavI e to dUSaNa che. samakitane dUSita karanAra che. te sAMbhaLI badhuM choDI daI zrIghara icchA rahitapaNe pharIthI bhagavAnane ja bhajavA lAgyo. thoDAM kALamAM te mokSapadane pAmaze. - trIjuM dUSaNa te vicikitsA nAme che. karelI gharmakriyAnuM phaLa haze ke nahIM evI aMze ke sarvathA manamAM zaMkA utpanna thavI te athavA te kAraNe gharmamAM aNagamo athavA gharmakriyAmAM utsAha na thavo te vicikitsA nAmanA samakitamAM doSa gaNAya che. te upara draSTAMta - eka zreSThI putrI ghanazrInuM draSTAMta - kadI jugupsA karavI nahIM. ghanazrI nAme eka zreSThInI putrI hatI. eka vakhata grISmaRtumAM muni bhagavaMta voharavA padhAryA. te vakhate zeThe ghanazrIne kahyuM ke munione vahorAva. te vahorAvavA lAgI paNa unALAne lIdhe munionA zarIramAMthI parasevAnI durgagha AvavA lAgI. tethI ghanazrIe potAnuM mukha maraDyuM. ane vicAravA lAgI ke A sAdhuo prAsuka jaLavaDe snAna karatA hoya to temAM zo doSa? e pramANe eNe jAgupsA karI. jAnusArUpa pApakarmanI AlocanA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 karyA vagara maraNa pAmIne te gaNikAnA udaramAM putrIpaNe utpanna thaI. tenA zarIramAM atyaMta durgaMdhane lIdhe gaNikAe viSThAnI jema tene rAjamArgamAM nAkhI dIdhI. tethI koI divasa paNa jugupsA karavI nahIM. kumatadhArI eTale khoTI mAnyatAnA dharanAra ke vartanAra evA mithyAmatavAdIonI stavanA eTale temanI prazaMsA karavI te samakitanuM cothuM dUSaNa jANavuM. te upara dRSTAMta * sumati ane nAgilanuM dRSTAMta :- mithyAtvIonI prazaMsA karavI nahIM. sumati ane nAgila banne bhAI 5radeza kamAvA mATe gayA. rastAmAM sAdhuono bheTo thayo. tethI temanI sAthe cAlavA lAgyA. nAgilane keTalAka divasa pachI lAgyuM ke sAdhuonI ceSTA ane vANI kuzIlIyA jevI lAge che. mATe nAgile sumatine kahyuM ke bhAI A sAdhuonI sAthe cAlavuM yogya nathI. ApaNe to kuzIlIyAnuM moDhuM paNa na jovuM ema bhagavAna neminAtha pAse nizcaya karyo che tyAre sumatie kahyuM--tuM to doSa jonAro jaNAya che. mane to e sAdhuo sAthe vAta karavI yogya lAge che. vaLI kahyuM ke jevo tuM buddhi vinAno che tevA te tIrthaMkara paNa haze ke jeNe tane Avo niSedha karyo. e pramANe mithyAtvIonI prazaMsA ane tIrthaMkaronI niMdA karIne teNe bhayaMkara karma upArjana karyuM. tethI te anaMta kALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa ka2ze. jyAre nAgile mithyAtvIonI prazaMsA karI nahIM tethI te ja bhave te muktine pAmyo. vaLI tevA mithyAtvIonI sAthe vAtacIta, goSThI ke temanI saMgati karavI te samakitanuM aMtima pAMcamuM dUSaNa jANavuM. te upara dRSTAMta - dhanapAla kavinuM dRSTAMta :- bhAvathI mithyAtvIonI saMgata karavI nahIM. dhanapAla kavine dravyathI rAjA vage2e mithyAtvIono paricaya hovA chatAM paNa bhAvathI tevA pApasaMganA nAzanI spRhAvALA dhanapAle sarva doSarahita samakitane ghAraNa karyuM tevI rIte sarva jIvoe karavuM. samyagdaSTi AtmA e pAMce dUSaNathI dUra rahe che. have jinazAsanane dIpAvanAra dIpaka samA ane sujJa evA jaina darzananA ATha prabhAvakanI vAta sAMbhaLo. / / 30 / / AThe prabhAvaka je zrutano 52mArtha apAra chatAM guNaghAma muni-ura sphure, dharmakathA karanAra sacoTa prabhAva vaDe janasaMzaya care, vArthI prabhAvaka tarka baLe paravArtI jItI jina-zAsana ope, joSI prabhAvaka bhAkhI bhaviSya sudharma viSe jananAM mana rope. je artha :-- vItarAgadarzananA ATha prabhAvakamAMnA pahelA pravacana prabhAvaka viSe jaNAve che :-- zruta / eTale zAstrano paramArtha apAra hovA chatAM paNa, guNanA ghararUpa muninA hRdayamAM te zrutano Azaya bhAva skurAyamAna thAya che evA muni samaya anusAre AgamanI prarUpaNA karI caturvidha saMghane zubhamArge pravartAve te pravacana prabhAvaka nAme oLakhAya che. te upara dRSTAMta vajrasvAmInuM dRSTAMta :- pravacana prabhAvaka. teo ATha varSanA thayA tyAre temanA pravacanathI prabhAvita thaIne sUrie temane AcAryapada ApyuM. eka vakhata bA2varSano duSkALa paDavAthI sarva saMgha atyaMta vyAkuLa thayo. te joI vajasvAmI sarva Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 173 saMghane eka kapaDAM para besADI AkAzagAminI vidyAnA baLathI sukALavALI nagarIe laI gayA. gharmanA saMkaTa vakhate mahApuruSo vidyAno prayoga karI A pramANe prabhAvanA kare che. je muni, hetu, yukti ane draSTAMta vaDe gharmakathA karIne janasamuha upara sacoTa prabhAva pADI temanA saMzaya eTale zaMkAone cUrI nAkhe te gharmakathaka nAmanA bIjA prabhAvaka kahevAya che. te upara draSTAMta - | sarvajJasUrinuM dhRSTAMta - gharmakathA prabhAvaka. zrIpati nAme eka zreSThino putra kamala nAme hato. te gharmathI parAgamukha ane sAte vyasanomAM tatpara hato. zeThanA kahevAthI AcArye tene upadeza Apyo paNa kiMI asara thaI nahIM. pachI sarvajJasUri padhAryA. temane zeThe kahyuM ke mArA putrane ghamenI ruci thAya tema karo. tethI gurue tenI vRtti jANIne kahyuM he kamala! strIo cAra prakAranI hoya che. padminI, hastinI, citraNI ane zaMkhinI. strI sabaMghI vAta karatAM kamalane temAM rasa paDavA lAgyo. tethI guru eka mAsa tyAM rahyA tyAM sughI roja te AvavA lAgyo. sUrie jatI vakhate kahyuM ke tuM kaMIka niyama le. tyAre kamala kahe niyama zeno ? paththara nahIM khAuM, iMTa na khAuM teno niyama Apo. ema kahI gurunI mazkarI karI. tyAre gurue kahyuM ke kamala ema karavAthI karma baMghAya. pazu thavuM paDe ke narakamAM jAya. amArA samAgamathI kaMIka tAre niyama levo joIe. te sAMbhaLI te zaramAI gayo ane kahyuM : amArI sAme eka TAlavALo kuMbhAra rahe che tenI TAla joIne huM jamIza e niyama Apo. sUrie evo niyama Apyo. te niyamanuM roja pAlana kare che. eka divasa moDuM thavAthI jamavA beTho ane niyama yAda Avyo. tethI kuMbhArane ghera gayo. paNa kuMbhAra mATI khodavA gayo hato tethI tenI pAchaLa gayo. kuMbhArane mATI khodatAM caru nIkaLyA. tyAM kamala tenI TAla dekhavAthI bolyo ke joyuM-joyuM ema kahIne doDavA lAgyo. tyAre kuMbhAre bolAvIne kahyuM ke bhAI bUma mAra nahIM. bhale tuM badhuM laI leje. pachI tyAM AvIne joyuM to caru joyA. carumAMthI thoDuM ghana kuMbhArane ApyuM ane bIjuM pote lIdhuM. tenA parathI te vicAravA lAgyo ke aho! pratijJA pAlanathI mane caru maLyA. mATe te mahAtmA maLe to have huM zrAvaka gharma aMgIkAra karuM. pachI gurune zodhI, temanI pAsethI bAravrata aMgIkAra karI kalyANa sAdhyuM. je AcArya naya nikSepa ke pramANa graMthonA baLe ke siddhAMtanA baLathI ke tarkathI paramatavAdIone jItI jinazAsananI zobhAne vadhAre te trIjA vAdI prabhAvaka kahevAya che. te upara draSTAMta - zrI vRddhavAdI sUrinuM draSTAMta :- vAdI prabhAvaka. siddhasena nAmano brAhmaNa paMDita vikrama rAjAno ghaNo mAnIto hato. te mithyAtvI hovAthI potAnI buddhinA atizayapaNAne lIdhe AkhA jagatane nRNa samAna mAnato. teNe pratijJA karI ke "mane vAdamAM jIte teno huM ziSya thaI jAuM." vRddhavAdInI kIrti sAMbhaLI te sahana nahIM thavAthI siddhasena temanI sAthe vAdavivAda karavA cAlyA. rastAmAM te maLI jatAM te bolyo ke mArAthI vAda karo. tyAre vRddhavAdI bolyA ke bahu sAruM paNa sAkSI koNa che? siddhasena bolyAH A govALa loko sAkSI che. govALako bolyA ke siddhasena tuM ja prathama vAda zarU kara. siddhasena tarkazAstranI vAto saMskRtamAM bolavA lAgyo. tethI govALIyAo kaMI samajI zakyA nahIM. tethI te bolyA ke e to bheMsanI jema barADA pADI kAna phoDI nAkhe che. mATe A to mUrkha che. tethI he vRddha! tame kAMIka kAnane sAruM lAge evuM bolo. te sAMbhaLI vRddhavAdI sUri avasaranA jANa hovAthI bolyA ke "koI prANIne mAravo nahIM, koInuM ghana coravuM nahIM, parastrI pratye namana karavuM nahI....." e sAMbhaLI govAlIyAo Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bahu AnaMda pAmyA ane bolyA ke A sUrie brAhmaNane harAvyo. A pramANe potAnI niMdA sAMbhaLI siddhasene kahyuM ke "he pUjya! mane dIkSA Apo. tyAre vRddhasUrie kahyuM ke rAjasabhAmAM vAda karIzuM. pachI tyAM vAda vivAda zarU thayo ane vRddhasUri jItyA. tethI siddhasene vRddhasUri pAse dIkSA lIdhI. jaina zAstramAM pravINa thayA. pachI siddhasena divAkara evuM temane birUda ApI gurue potAnuM sUripada ApyuM. ema vAdavivAda karIne sUrie jainadharmanI prabhAvanA karI. je muni aSTAMga nimitta jJAnavaDe bhaviSya bhAkhI sAcA Atmika gharmamAM manuSyanA manane rope arthAt sthira kare te joSI prabhAvaka kahevAya che. te upara dRSTAMta - - zrI bhadrabAha svAmInuM draSTAMta - jyotiSa prabhAvaka. dakSiNa dezamAM pratiSThAnapurane viSe bhadrabAhu ane varAhamihira nAmanA be paMDita bhAIoe yazobhadrasUri pAse dIkSA grahaNa karI. moTA bhAI bhadrabAhae anukrame caudapUrvano abhyAsa karyo. tethI yogya jANIne gurue temane sUripada ApyuM. eka divasa varAhamihire jJAnanA garvathI moTAbhAI pAse sUripadanI mAgaNI karI. tyAre moTAbhAIe kahyuM ke he bhAI! tuM vidvAna cho paNa abhimAnI hovAthI tene sUripada apAya nahIM. e sAMbhaLIne varAhamihire dIkSA choDI daI brAhmaNano veSa aMgIkAra karyo. lokomAM potAnI prasiddhi karavA mATe te kahevA lAgyo ke sUryadeve mArA para prasanna thaI temanA vimAnamAM besADIne badhuM jyotizcakra batAvyuM. te jANIne huM kRtArtha thayo chuM. te sAMbhaLI rAjAe varAhane rAjyapurohita banAvyo. varAha garvane lIdhe jainamunio upara dveSa rAkhI temanI niMdA karato hato. jethI zrAvakoe bhadrabAha svAmIne moTA utsavapUrvaka nagaramAM praveza karAvyo. te joI varAha kheda pAmyo. thoDA divasa pachI rAjAne ghera putrajanma thayo. tenI janmapatrikA varAhe karIne kahyuM ke te so varSanA AyuSyavALo thaze. pachI rAjAne ghera putraprasavano harSa dekhADavA mATe gAmanA loko AvyA. tyAre varAhe rAjAne kahyuM ke irSALu bhadrabAhusUri tamane maLavA AvyA nathI. tyAre rAjAe maMtrIne bhadrabAhusvAmI pAse mokalyA. Apa kema rAjaputranA janmanA harSa mATe AvyA nahIM. tyAre sUrie kahyuM ke be vakhata AvavAnuM kaSTa zA mATe karavuM? kemake sAta divasamAM tenuM bilADIthI mRtyu thavAnuM che. maMtrIe te vAta rAjAne jaNAvI. tethI zaheramAnI badhI bilADIone bAhara kADhI mUkI. pachI sAtame divase bilADInA AkArano AgaLo tenA upara paDyo ane te marI gayo. rAjAe varAhano tiraskAra karyo. bhadrabAhusvAmIe nimitta jJAnavaDe jANyuM. tethI rAjA jainadharmI thayo. ema nimittajJAnavaDe prabhAvanA karanAra zrI bhadrabAhusvAmI prasiddha thayA. /31aaaaN aMtar bAhya, tape muni gharma-atizaya loka viSe prasarAve deva sahAyathI, maMtrabaLe vaLI koI prabhAvaka saMgha bacAve; aMjanayogathI koI prabhAvaka ghArmika kAryathI gharma gajAve, kAvya vaDe pratibogha kare nRpa Adi mahAjanane muni-bhAve. artha - aMtaraMga ane bAhya aneka prakAranI tapazcaryA karIne je muni lokamAM jaina gharmanI atizaya prabhAvanA kare te pAMcamA tapasvI prabhAvaka kahevAya che. te upara draSTAMta - zrI kASThamuninuM draSTAMta - tapasvI prabhAvaka. rAjagRha nagaramAM kASTha nAme zreSThI raheto hato. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 175 ' nA, gharano bhAra potAnI strIne soMpI paisA kamAvavA mATe te paradeza gayo. tenI strI vajA kulaTA hatI. kASTha zreSThI paradezathI ghera AvyA tyAre potAnI strInuM AvuM caritra sAMbhaLI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. pachI aneka prakAranI tapazcaryA karIne jainadharmano prabhAva vadhAryo. tethI te tapasvI prabhAvaka nAme prasiddha thayA. je muni devanA sahAyathI ke maMtra, yaMtra vagere vidyAnA baLe karIne saMghane saMkaTamAMthI bacAve te chaThThA vidyA prabhAvaka gaNAya che. te upara draSTAMta - zrI hemacaMdrAcAryanuM draSTAMta :-- vidyA prabhAvaka. zrI hemacaMdrAcArye vidyAnA prabhAvathI kumArapALarAjAne draDha jainadharmI banAvyo. navarAtrinA divase devInA pUjArIe AvIne rAjAne kahyuM ke he mahArAja ! kuLadevI AgaLa sAtamane divase sAtaso pADA, AThamane divase AThaso pADA ane nomane divase navaso pADAno vagha karavAnI kuLa paraMparA AgaLathI cAlI Ave che. te pramANe nahIM karazo to devI vighna karaze. te sAMbhaLIne rAjAe sUri pAse jaI badhI vAta karI. sUrie kahyuM ke je divase jeTalA pADA haNAya che teTalA prANIo te devI pAse gharIne kahevuM ke - he devI! A zaraNarahita pazuo tamArI pAse mUkyA che, have jema tamane yogya lAge tema karo. pachI rAjAe sUrinA kahevA pramANe karyuM. devIe eke prANInuM bhakSaNa karyuM nahIM. paraMtu navamInI rAtrie hAthamAM trizULane ghAraNa karI devIe AvI rAjAne kahyuM ke he rAjA! paraMparAthI cAlatI AvatI rItane teM kema bhUlavI dIdhI? rAjAe javAba Apyo ke huM jIvuM tyAM sudhI to eka kIDIno paNa vagha karIza nahIM. te sAMbhaLI devIe rAjAnA mAthA para trizULano prahAra karyo. tethI tatkALa koDhano vyAdhi utpanna thayo. rAjA maravAne taiyAra thayA. te vAta udayana maMtrIe sUrine kahI. tethI sUrie jaLa maMtrIne udayana maMtrIne ApyuM. te rAjAne chAMTavAthI teno deha pAcho suvarNanI kAMti jevo thaI gayo. prAtaHkALe rAjA gurunA darzana karavA gayo. tyAM eka thAMbhale bAMdhelI devIne rudana karatI dIThI. tyAre sUri bolyA-he rAjA! tenI pAsethI kaMI mAMgI le. tyAre rAjAe te devI pAse aDhAra dezamAM jIvarakSA mATe koTavALapaNuM mAMgyuM. te vAta devIe svIkArI. eTale tene AcArye baMghanathI mukta karI. vidyAnA prabhAvathI hemacaMdrAcArye camatkAra batAvI jaina gharmanI prabhAvanA karI jethI kumArapALa rAjA draDha jainadharmI thayo. aMjana, cUrNa ke lepa vagere siddha karelA prayogathI koI ghArmika kArya karIne je gharmane gajAve te sAtamA siddha prabhAvaka kahevAya che. te upara dRSTAMta - pAdaliptasUrinuM draSTAMta - siddha prabhAvaka. pAdaliptasUri vihAra karatA anyadA kheTakapura nagaramAM AvyA. tyAM pAdalepa vidyAnA baLe karI pratidina pAMca tIthae jaI vaMdanA karIne pachI bhojana karatA hatA. ekadA sUri DhaMkapure AvyA. nAgArjuna nAmano yogI pAdalepa vidyA zIkhavA mATe sUri pAse AvI zrAvaka thaIne rahyo. roja sUrinA caraNane vaMdana karavAthI auSathIone oLakhI lIdhI. tethI te sarva auSathIone pANImAM meLavI potAnA page lepa karI AkAzamAM UDavA lAgyo. paNa thoDe dUra jaI pAcho paDI jAya. tethI tenA zarIre cAThA paDI gayA. te joI sUrie tene kahyuM ke zarIre kSata zAnA che. yogIe satyavAta kahI. tethI sUrie raMjita thaI tene vidyA zIkhavADI ke sarva auSadhione cokhAnA osAmaNamAM ekatra karI pachI lepa karavo. tethI tene te vidyA siddha thaI. pachI te yogI paNa draDha zrAvaka banI gayo. ekavAra nAgArjune ghaNA dravyano vyaya karI suvarNasiddhi nipajAvI. pachI guruno upakAra vALavA mATe eka rasakupI bharIne guru pAse mokalI. te joI gurue ziSyane kahyuM ke ame tRNa ane suvarNane sarakhuM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 gaNIe chIe. ane te kupImAM potAnuM mUtra bharIne te yogInA ziSyane ApyuM. te laI ziSya nAgArjunane ApyuM. tethI teNe krogha pAmI te kupIne patthara upara pachADI ke te Akho patthara sonAno banI gayo. te joI yogIe vicAryuM ke sUrinA zarIramAM kevI kevI siddhio pragaTelI che. meM suvarNasiddhi mATe khoTI mahenata karI. ema vicArI nAgArjuna kalpavRkSa samAna gurunI sevA tathA vaMdana karavAmAM tatpara thayo. lepa vagere aneka siddhio vaDe jainazAsananI aneka prakAre prabhAvanA karI AcArya svarge padhAryA. je muni abhuta bhAvathI yukta kAvya racIne rAjA Adi mahAjanone pratibodha pamADe te kavi prabhAvaka nAmanA AThamA prabhAvaka gaNavAmAM Avela che. te upara draSTAMta mAnatuMgasUrinuM draSTAMta - kavi prabhAvaka, ghArAnagarImAM bANa ane mayUrI nAmanA be paMDito rahetA hatA. bANa, mayUrano sALo hato. bahenanA zrApathI bANa kuSTI rogavALo thayo hato. banne paMDito rAjasabhAmAM ekaThA thayA. tyAre mayUre potAnA sALA bANane kuSTI kahIne bolAvyo. tethI teNe moTo khADo karI temAM aMgArA bharyA. pachI upara zIkuM bAMdhI tenI aMdara beTho. pachI sUryanI stuti karatAM dorI kApatAM chaThThI zloke chaThThI dora kapAtAM aMgArAmAM nahIM paDatAM sUrya deve pratyakSa thaI tenA dehane vyAdhirahita suvarNamaya karI dIdho. tethI bANe mayUrane kahyuM ke he kSudra pakSI! garuDanI pAse kALA kAgaDAnI jema mArI pAse tArI zI zakti che? jo hoya to mArI jema pratyakSa dekhADa. tyAre mayUre paNa potAnA hAtha paga kApI nAkhyA. pachI caMDIdevInI stuti karatA tenA hAthapaga sAjA thaI gayA ane zarIra vajamaya banI gayuM. te joI rAjAe Azcarya pAmI mayUrane ghaNuM mAna ApyuM. te joI jainadharmanA dveSI brAhmaNoe rAjAne kahyuM ke "jo jainomAM paNa koI Avo prabhAvazALI hoya to ja A dezamAM jainone rahevA devA; nahiM to te sarvane deza bahAra kADhI mUkavA joIe." AvuM vacana mAnatuMga AcAryanA sAMbhaLavAmAM AvyuM. tethI jaina zAsanano prabhAva batAvavAnI icchA karI. rAjasabhAmAM AvyA. rAjA pAse potAnA zarIra para cUmmAlIza beDIo nakhAvI ane oraDAnI aMdara oraDo evA cUmmAlIza oraDAmAM pote beThA. badhA oraDAone paNa tALA lagADI dIghA. pachI mAnatuMga sUrie bhaktAmara stotra racyuM. eka eka gAthA bolatAM jAya tema tema zarIra uparanI eka eka beDI tUTatI jAya ane eka eka oraDAnuM tALuM paNa tUTatuM jAya. ema badhA tALA tUTI gayA. eTale sUri mahArAja sabhAmAM AvI pahoMcyA. ema uttama kAvya racIne sUrie jainazAsanano moTo prabhAva pragaTa karI sarvane Azcarya cakita karyA. 3rA paMca bhUSaNa bhUSaNa paMca sudarzananAM vidhi-kuzaLatA, vaLa tIratha-sevA, deva-guru prati pUjanabhakti, sudarzana-bhAva caLe nahi tevA; paMcama bhUSaNa gharma-prabhAva aneka prakArathI loka vakhANe; tema suvartana, dAna, dayA, tapa, jJAna ghare nija zakti pramANe. artha :- have bhUSaNa eTale je samakitanuM ghareNuM che. tenA pAMca prakAra che. temAM vivigha kuzaLatA eTale cha AvazyakAdika kriyAo karavAmAM je kuzaLa hoya te samakitanuM paheluM bhUSaNa che. (1) pratikramaNa, (2) paccakhANa, (3) sAmAyika, (4) stavana eTale bhagavAnanA guNagAna, (5) vaMdana eTale bhagavAnanA darzana tathA (6) kAyotsarga. e cha Avazyaka kriyAo gaNAya che. te upara draSTAMta - Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 177. Avazyaka kriyAomAM kuzaLatA-AvazyakAdika kriyAone viSe jenI kuzaLatA hoya te samakitanuM paheluM bhUSaNa kahevAya che. tenuM bhavya prANIe AcaraNa karavuM. te saMbaMdhamAM udAyI rAjAnuM draSTAMta nIce pramANe che : udAyI rAjAnuM draSTAMta :- rAjagRha nagaramAM koNika rAjAnI rANI padmAvatIe putrane janma Apyo tenuM nAma udAyI pADavAmAM AvyuM. jyArathI udAyI rAjA banI pATalIpuramAM Avyo tyArathI tenA pratAparUpI sUryanA udayane nahIM sahana karatA evA zatru rAjAo ghuvaDanI jema aMgha thaI gayA. udAyI rAjAe pratidina dAna, yuddha ane gharmano ghaNo vistAra karyo. jainagharmanI pRthvI para sarvatra prabhAvanA karI, sadguru pAse bAravrata aMgIkAra karyA. tenuM samakita atyaMta draDha hatuM. mahinAmAM cAra divasa upavAsa karI, devagurune vaMdana karI, cha AvazyakAdi kriyAo karI, pauSadha grahaNa karIne AtmAne pavitra karato hato. teNe aMtaHpuramAM ja pauSadhazALA karAvI hatI. temAM rAtrIne samaye vizrAMti laI sAghunI jema saMthAro karato hato. A pramANe te jainadharmanI sarva kriyAomAM atyaMta kuzaLa hato. e ja emanuM bhUSaNa eTale AbhUSaNa hatuM. bIjAM bhUSaNa tIrthasevA che. jethI tarAya te tIrtha che. saMsArabhAvathI virakta che evA satparuSo to jaMgama eTale hAlatAM cAlatAM tIrtharUpa che. ane mahApuruSoe sparzela bhUmio te sthAvara tIrtha che. evA tIrthonI sevA karavI te samakitanuM bIjAM bhUSaNa che. te upara draSTAMta - jethI tarAya te tIrtha che. jyAM satsaMga ke satparuSano joga thAya evA satutIrthanI sevA moTo guNa utpanna kare che. puruSo jaMgama tIrtharUpa che. paNa aprazastatIrthanI sevA kAMIpaNa guNanuM kAraNa thatI nathI. te jaNAvavA nIce pramANe draSTAMta che - gautamI zrAvikAnuM draSTAMta - tuMbaDIne tIrthasnAna chatAM kaDavAza gaI nahIM. viSNu sthaLa nagaramAM gautamI nAme eka sArthavAhanI strI parama zrAvikA hatI. tene goviMda nAme putra hato. te mithyAtvI hato. mAtAe tene jainadharma pamADavA mATe ghaNo samajAvyo paNa te mAnyo nahIM. goviMda laukikatIrthanI yAtrA karavA nIkaLyo. tene pratibogha karavA mATe mAtAe eka kaDavI tuMbaDI ApIne kahyuM ke gaMgA vageremAM tuM snAna kare tyAre ene paNa snAna karAvaje. e vAta mAnya karI te yAtrAe gayo. pote gaMgA vageremAM snAna karI muMDana vagere karAvIne pAcho ghera Avyo. mAtAnA hAthamAM te tuMbaDI ApI. mAtAe tenuM zAka banAvyuM. goviMda jamatI vakhate zAka cAkhatAM te kaDavuM lAgavAthI kahe ke mAtA tuMbaDInuM zAka to bahuM kaDavuM che. tyAre mAtAe kahyuM - tuMbaDIne gaMgA vagere tIrthomAM snAna karAvyuM to pachI temAM kaDavAza zenI? goviMda kahe jaLamAM snAna karAvavA mAtrathI kaMI aMdaranI kaDavAza jAya nahIM. tyAre mAtAe kahyuM : tema hiMsA, asatya, corI, maithuna vagerethI lAgelA pAponA samUha te kaMI jaLamAM snAna karavA mAtrathI jAya nahIM. te sAMbhaLI goviMda mAtA sAthe sammata thaI guru pAse gayo ane bAravrata aMgIkAra karyA ane prAMte zatruMjaya tIrtha para siddhi sukhane pAmyo. satudeva guru pratye sAcI aMtaraMga bhakti upajavI te samakitInuM trIjAM pUjana bhakti nAmanuM bhUSaNa che. te upara dRSTAMta - jIraNazeThanu vRSTAMta - aMtaraMga pUjana bhaktibhAvanuM phaLa. vizALa nagarInA udyAnamAM mahAvIra bhagavAna cAturmAsI tapa karIne pratimA ghAraNa karI rahyA hatA. te nagarano rahevAsI jIrNa Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 zreSThIe prabhune joI vijJapti karI ke he prabhu! Aje pAraNA mATe mAre ghera padhAravA kRpA karajo." ema karatA cAra mahinA sudhI roja bhagavAnane vinaMtI karato hato. Aje vicAryuM ke comAsuM puruM thavAthI jarUra bhagavAna mAre ghera pAraNA mATe padhAraze. ema bhAvanA karatAM motIno thALa laI bhagavAnane vaghAvavA mATe gharanA dvAra pAse ubhA che. bhAvanA kare che ke prabhu padhAraze. prabhune vaghAvIne pAraNuM karAvIza vagere aneka prakAranI bhAvanA bhAvatA hatA. pachI bAkI raheluM anna huM khAIza. ityAdi manorathanI zreNipara ArUDha thaI temaNe bAramA devalokane yogya puNya upArjana karyuM. paNa pUraNazeThane tyAM bhagavAnanuM pAraNa thavAthI deva-duMdubhInA nAdathI vicAravA lAgyA ke mane dhikkAra che ke bhagavAnanuM pAraNuM mAre tyAM thayuM nahIM. ema vicAratAM temanA dhyAnamAM bhaMga paDyo. nahIM to e vicAranI ghArAmAM ne ghArAmAM zreNI mAMDIne kevaLajJAna prApta karata. ema prabhunI bhaktivaDe kevaLajJAna sudhI pahoMcI zakAya che. jenA sudarzana eTale sagharmamAM draDhatAnA bhAva-zraddhA, te devanA upasargavaDe paNa calAyamAna nahIM thAya te sudarzana-bhAva athavA dhairya nAmanuM samakitInuM cothuM bhUSaNa che. tenA upara draSTAMta satI sulasAnuM draSTAMta - vItarAga darzanamAM acaLa sthiratA. ekadA caMpAnagarImAM zrI mahAvIrasvAmIne namI aMbaDa nAmano parivrAjaka je jainadharmane pAmyo hato te rAjagRhI nagarI tarapha javAno hato. te vakhate zrI mahAvIra svAmIe tene kahyuM ke - "tame rAjagRhI nagarImAM sulasA zrAvikA rahe che tene amAro gharmalAbha kahejo." te prabhunuM vAkya aMgIkAra karI aMbaDa zrAvake rAjagRhI nagarIe AvI vicAra karyo ke bhagavAne sulatAne gharmalAbha kahevaDAvyo che to tenI gharmamAM kevI draDhatA che tenI parIkSA karuM. ema vicArI pArivrAjake judI judI dizAomAM traNa divasa brahmA, viSNu, mahezanA judA judA rUpa vikryA. tethI gAmanA baghA loko tenA darzana karavA gayA. sulatAne lokoe kahyuM ke vaMdana mATe cAlo. to paNa vItarAga gharmamAM sthiratAvALI evI sulasA vaMdana karavA gaI nahIM. tethI cothe divase teNe uttara dizA tarapha samavasaraNamAM birAjela tIrthakaranuM rUpa vikuvyuM. to paNa tulasA vaMdana karavA gaI nahIM. tyAre aMbaDe tene bolAvavA mANasa mokalyo ane kahevaDAvyuM ke paccIsamA tIrthaMkara padhAryA che to vaMdana karavA kema jatA nathI. tyAre sulatAe kahyuM ke bhAI! te jinezvara nathI paNa koI vidyAghArI pAkhaMDI lokone chetare che. evI rIte sulasA calita thaI nahIM. pachI aMbaDa, zrAvakanuM rUpa laI sulatAne ghera Avyo tyAre tenuM Adara karyuM. teNe sulatAne kahyuM ke bhagavAne tamane gharmalAbha kahevaDAvyo che. te sAMbhaLIne harSita thayelI sulasAe UbhA thaI bhagavAnanI dizAmAM stuti karI. evI draDhatA gharmamAM joIe; to samyakdarzana nirmaLa rahe che. aneka prakArathI loko gharmanA vakhANa kare evAM gharmanA vivigha kAryo karI jainazAsananI unnati kare te gharmaprabhAvanA nAmanuM samakitInuM pAMcamuM bhUSaNa che. jemake suvartana eTale sadAcArapUrvaka vartI potAnI zakti pramANe dAna, dayA, tapa ane jJAnane ghAraNa karI jaina gharmanI zobhAne vadhAre che. te upara draSTAMta - devapAlanuM dRSTAMta - uttama kAryo vaDe gharmanI prabhAvanA. gharmanA aneka kAryo karavA vaDe niraMtara jainazAsananI unnati karavI, te prabhAvanA nAmanuM samakitanuM bhUSaNa jANavuM. acalapura nagaramAM jinadatta nAme eka zreSThI raheto hato. tene tyAM devapALa nAmano cAkara hato. te vanamAM gAyone carAvavA jAya. eka divasa varSARtumAM nadInA kAMThA upara AdinAtha bhagavAnanI mUrtinA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana tene darzana thayA. tethI devapALe ghAsanI jhUMpaDI banAvI temAM te mUrtine sthApanA karIne puSpavaDe tenI pUjA karI ane niyama karyo ke huM ApanAM darzana-pUjA karyA vagara bhojana karIza nahIM. varasAdanA kAraNe sAta divasa sudhI darzana karavA javAyuM nahIM, tethI sAta upavAsa thayA. pachI AThame divase pANInuM pUra UtaryuM eTale darzana karavA gayo. bhagavAnanI mUrti AgaLa siMha beTho hato chatAM tenAthI DaryA vinA bhagavAna pAse jaI darzana karIne stuti karI kahyuM ke he bhagavAna! ApanA darzana vinA mArA sAteya divaso vRthA gayA. tenA satvathI deva prasanna thaIne bolyo ke - mAga tAre je joIe te mAga. devapALa kahe mAre bhagavAnanI bhakti sivAya kAMI joItuM nathI. chatAM deve tuSTamAna thaI tene rAjya ApyuM. tethI bhagavAnanuM moTuM maMdira banAvI temAM bhagavAnanI pratimAne sthApita karI pachI traNe kALa bhagavAnanI pUjA bhakti karatAM tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. ane gharmanA aneka kAryo karI jainadharmanI prabhAvanA karIne aMte dIkSA laI svargane pAmyo. [33mA pAMca lakSaNa lakSaNa pAMca sudarzananAM zama, mokSaruci, bhavakheda, dayA ne niHspRhIM saMtanI vANI viSe mana-tallInatA gaNa "AstikatA e. artha - have samyagdarzananA pAMca lakSaNa jaNAve che. je samyavruSTi jIvane hoya che. temAM paheluM zama eTale jenA krodhAdi kaSAyo upazamelA hoya. te upara draSTAMta - kugaDuM muninuM draSTAMta - kaSAyonuM zamana. je moTo apakAra karanAra upara paNa samabhAva rAkhIne krodhAdikane zAMta kare. tenAmAM zama nAmanuM paheluM lakSaNa che. tenAthI samakita oLakhAya che. kuragaDuM muni tiryaMca gatimAMthI AvyA hovAthI tapazcaryA thatI nahotI. tethI gurue kahyuM ke he vatsa! tuM kSamAno ja Azraya kara. tema karavAthI te sarve tapanuM phaLa pAmIza. bIjA cAra tapasvIo hatA. te kuragaDuM munine nityabhojI kahIne tenI niMdA karatA. eka divase devIe kuragaDuM munine vaMdana karyA ane kahyuM ke AjathI sAtame divase eka munine kevaLajJAna thaze. sAtame divase kuraguDuM munie khIcaDIno zuddha AhAra lAvI guru ane tapasvIone batAvyo. tyAre kroghathI tapasvIoe temAM kaphano baLakho nAkhyo. to paNa manamAM tene ghI mAnI samabhAvathI potAnA nitya bhojana karavAnI manamAM niMdA karatAM ane khIcaDI mathatA mathatA zreNI mAMDIne kevaLajJAna pAmyA. ema kaSAyane zamAvI sArA khoTAmAM samabhAva rAkhavo e samakitanuM paheluM lakSaNa che. bIjAM mokSaruci eTale jene mokSa prApta karavAnI ja ruci hoya. te upara draSTAMta - anAthImuninuM draSTAMta - mAtra mokSa abhilASa. anAthI kumArane AMkhanI vedanA utpanna thaI. mAtApitAe aneka prakAranI davA karAvI to paNa vedanA ghaTI nahIM. tethI anAthI kumAre eka divasa ema vicAryuM ke jo huM vedanAthI mukta thAuM to khaMtI, daMtI ane nirAraMbhI evI pravajyA ghAraNa karuM. ema vicArIne zayana karI gayo. tenA uttama mAtra mokSa abhilASathI te vedanA zamI gaI. pachI bIje divase teNe dIkSA lIdhI. ema mAtra mokSa abhilASa thavo te samakitanuM saMvega nAmanuM bIjuM lakSaNa che. trIjAM bhava kheda eTale jene saMsAra pratye vairAgya hoya. te upara draSTAMta - harivahana rAjAnuM draSTAMta -- he jIva! have ghaNI thaI thobha. saMsArarUpI kArAgRhane tyAga Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 karavAnI jenI buddhi hoya te puruSa nirvedavAna kahevAya che. bhogavatI nagarImAM kevaLI bhagavaMta padhAryA. te harivahana rAjAnA pitA che. temane vAMdavA harivAhana rAjA gayo. tyAM kevaLI bhagavaMta dezanA Ape che ke viSayarUpI mAMsamAM lubdha thayelA prANIo A jagatane zAzvata mAne che, paraMtu samudranA mojAM jevA capala AyuSyane te jotA ke jANatAM paNa nathI. ityAdi gharmadezanA sAMbhaLIne rAjAe kevaLI bhagavaMtane pUchyuM ke he bhagavaMta! mAruM AyuSya keTaluM bAkI che? kevaLIe kahyuM ke navaprahara mAtra. te sAMbhaLIne saMsArane kArAgRha samAna mAnI he jIva have ghaNI thaI thobha ema vicArI rAjAe dIkSA laI ekatva bhAvanAvaDe zubhadhyAna dhyAtAM mRtyu pAmIne sarvArthasiddhi vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. cothuM dayA eTale jene jagatanA sarva jIvo pratye dayAbhAvarUpa anukaMpAbuddhi hoya. te upara draSTAMta- cAra rANIonuM draSTAMta - sarva jIvo pratye svAtmatulya buddhi kartavya. vasaMtapuramAM aridamana nAme rAjA hato. te eka divasa potAnI cAra rANIo sAthe gokhamAM beTho hato. te vakhate eka corane vathasthAna para laI javAto joI moTI rANIe rAjAne kahyuM ke eka divasa ene mukta karI mane soMpo. pachI rANIe tene sukhI karavA eka hajAra rUpiyAno kharca tenI pAchaLa karyo. bIjI rANIoe paNa vizeSa vizeSa kharca karIne tene sukhI karavA mATe prayatna karyA. cothI rANIe te corane kahyuM ke tuM have corI na kare to tane phAMsImAMthI mukti karAvI dauM. core kahyuM ke have huM kadI corI nahIM karuM. tethI rANIe tene corI nahIM karavAno niyama Apyo. pachI rANIe anukaMpA karI rAjAne kahIne tene phAMsImAMthI mukta karAvyo. eTaluM ja nahIM, paNa corIno tyAga karAvavAthI teno parabhava paNa suthAya. bIjI rANIoe kahyuM ke chellI rANIe ene zuM sukhI karyo? eka paisAno paNa kharca to karyo nathI. ema vivAda karavA lAgI. pachI rAjAe corane ja bolAvIne pUchyuM ke tane vaghAre sukhI kaI rANIe karyo. tyAre te kahe ke mahArAja ApanI chellI rANIe mane vizeSa sukhI karyo che. bIjI rANIoe to suMdara bhojana snAna vagere karAvavA chatAM paNa mArA manamAM to ema hatuM ke kAle savAre to mAre phAMsIe caDhavAnuM che. tethI mane kaMI sukha bhAsyuM nahIM. paNa chellI rANIe to mane abhayadAna ApyuM. tethI mArA AnaMdano pAra rahyo nahIM. A pramANe sarva jIvone potA samAna mAnI anukaMpA buddhi rAkhavI te samyakdarzananuM cothuM lakSaNa che. tathA jene niHspRhI evA saMtapuruSonI vANImAM mananI tallInatA hoya, tene AstikatA arthAt zraddhA ke AsthA lakSaNa kahyuM che. te upara dRSTAMta - sadevagurugharmamAM draDha zraddhA. bIjA gharmamatanuM zravaNa karyA chatAM paNa vItarAga prabhue je kahyuM te ja satya che ema je niHzaMka paNe mAne tene AvI AsthA hoya che. padrazekhara rAjAnuM draSTAMta - pRthvIpurano padmazekhara nAme rAjA, vinayaMghara nAmanA AcAryazrIthI pratibodha pAmIne jainadharmI thayo hato. jainagharma ArAdhavAmAM te sadA tatpara hato. te rAjasabhA samakSa niraMtara loko pAse gurunuM A pramANe varNana karato hato. je guru anya janone upadeza vaDe jAgRta kare, mokSanI icchAvALA jIvone hitakArI upadeza Ape te suguru kahevAya che. emane koI vaMdana kare to rAjI thatA nathI ane niMdA kare tethI kheda pAmatA nathI. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 181 ityAdika gurunA guNonuM varNana karIne te rAjAe ghaNA lokone gharmamAM AsthAvALA karyA. paraMtu eka jaya nAmano vaNika nAstika hato. te ghaNA lokone bharamAvato ke puNya, pApa, parabhava vagere kaMI nathI. tethI rAjAe tene zikSA karavA mATe potAno hAra jayanA dAgInAmAM gupta rIte mukAvI dIdho. pachI ghoSaNA karAvI ke rAjAno hAra khovAI gayo che tene lAvIne je Apaze tene zikSA karavAmAM Avaze nahIM. nahIM to zikSA karavAmAM Avaze. pachI baghI tapAsa karatAM jayanA gharamAMthI hAra nIkaLavAthI jayane bAMdhIne rAjA pAse lAvyA. rAjAe vadha karavAnI AjJA karI. svajanoe ene choDAvavA mATe rAjAne prArthanA karI. tyAre rAjAe kahyuM ke telano bharelo thALa laI AkhA gAmamAM pharIne Ave. TIpuM eka paNa paDaze to talavArathI mAthuM uDADI devAmAM Avaze. e bacavAnA upAya maLavAthI te jaya telano thALa laI upayogapUrvaka AkhA gAmamAM pharIne rAjA pAse Avyo. pachI rAjAe tene Astika gharmano upadeza Apyo. tethI pratibogha pAmI teNe zrAvaka gharmanA vrato aMgIkAra karyA. rAjAne bhagavAne kahelA tattva upara jevI draDha zraddhA hatI tevI zraddhA rAkhavAthI samyakdarzana nirmaLa thAya. e pAMceya lakSaNa viSe zrImadjI jaNAve che ke :"samyakdazAnAM pAMca lakSaNo che: zama, saMvega, nirveda, AsthA, anukaMpA." kroghAdika kaSAyonuM samAI javuM, udaya AvelA kaSAyomAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI, athavA anAdikALanI vRttio samAI javI te 'zama". mukta thavA sivAya bIjI koI paNa prakAranI icchA nahIM, abhilASA nahIM te "saMvega. jyArathI ema samajAyuM ke bhrAMtimAM ja paribhramaNa karyuM tyArathI have ghaNI thaI, are jIva! have thobha, e "nirveda'. mAhAbhya jenuM parama che evA niHspRhI puruSonAM vacanamAM ja tallInatA te "zraddhA-"AsthA". e saghaLAM vaDe jIvamAM svAtmatulya buddhi te "anukaMpA". A lakSaNo avazya manana karavA yogya che, smaravA yogya che, icchavA yogya che, anubhavavA yogya che. aghika anya prasaMge". (va.pR.226) //34o. cha jayaNA che jayaNA SaTu bheda sudarzana-dIpaka te vyavahAra dIpAve, kuguru-deva pratikara joDI na zira namAva bhaje gurubhAve. dAnana de bahu vAra bhalA gaNa, vAta kare na paricita dAkhe. lAbha-alAbha-vicAra karI varate, jayaNA vyavahArathI rAkhe. artha - have samyagdarzananI jayaNA eTale jatanA arthAt sAvadhAnIo che. tenA Sa eTale cha bheda che. te samyakadarzanarUpa dIpakane dIpAvanAra hovAthI samakitInA vyavahArane paNa dIpAve che. je kuguru, kudevane hAtha joDe nahIM e pahelo bheda, bIjo te kuguru kudevane zira namAve nahI te e viSe draSTAMta - mithyAtvI devone hAtha joDavA ke zira namAvI vaMdana karavuM nahIM. (1) kudeva kagarune hAtha joDavA nahIM ane (2) temane zira namAvavuM nahIM te viSe. (1) anya tIrthIonA zaMkarAdi devonuM vaMdana vagere karavuM nahIM ke zira namAvavuM nahIM. (2) sAMkhya, bauddhAdika anya darzanIoe grahaNa karela arihaMta mUrtionuM paNa pUjana vaMdana kadApi karavuM nahIM. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 saMgrAmasUra rAjAnuM dRSTAMta H- eka saMgrAmasUra nAmano rAjA hato. teNe samudranI aMdara rAjakanyAne joI tene levA mATe gayo. tyAM tene maraNAMta saMkaTa AvyuM. tyAM rAkSase ema kahyuM ke tuM mArI pratimAne banAvIne pUja, nahiM to tane huM khAI jaIza. te kahe bhale mArA prANa jAya paNa huM tema karavAno nathI. pachI te rAkSase kahyuM ke viSNu sAthe jinapratimA che tene praNAma karI pUjana kara; nahIM to huM A kanyAnuM bhakSaNa karIza. te sAMbhaLI kumAra bolyo ke "kalpAMta kALe paNa tArA kahevA pramANe huM karavAno nathI, to zA mATe vAraMvAra pUchyA kare che.'' A pramANe tenA dRDha nizcayathI saMtuSTa thayelo rAkSasa tarata ja potAnuM divyarUpa pragaTa karIne bolyo ke 'he sAhasika ziromaNi ! indre karelI tArI prazaMsAne nahIM mAnato evo huM tArI parIkSA karavA mATe Avyo hato. tArA prasAdathI mane paNa samakita prApta thayuM che. pachI te deva rAjakanyA sAthe saMgrAmazUranA gAMdharva lagna karAvI potAnA sthAne gayo. saMgrAmasUra rAjA samakita zuddhi arthe be yatnAne viSe sAvadhAna cittavALo thaIne kaSTamAM paNa ahiMsAdika niyamo pALI pAMcamA devalokamAM gayo. tyAMthI cyavI eka avatAra laI mokSapadane pAmaze. trIjo bheda ke temane gurubhAve bhaje nahIM, cotho bheda te kuguru kudevane bhalA jANI ghaNIvAra pUjyabuddhie dAna Ape nahIM. AvI caDhe to anukaMpAbuddhithI ApI chUTe. temanI sAthe vAta kare nahIM e pAMcamo bheda ane temanI sAthe paricaya vadhAre nahIM e jatanAno chaThTho bheda che. sadevagurune vaMdana, pUjana vagere ka2vAmAM AtmalAbha jANI tathA kuguru kudevane vaMdanAdi karavAthI mithyAtvane poSaNa maLatuM jANI taje. ema lAbha-alAbhano vicAra karI vyavahArathI jatanAne samyagdaSTi jIva pALe che. kuguru bhajana, tene dAna, vAta, paricayano tyAga. mithyAtve karIne likSa che citta jenA evA tApasone gurubhAve bhajI temane kuzaLa pUchavuM ke temane gurumAnI dharmabuddhithI ekavAra athavA anekavAra bhojanAdi ApavuM, te mithyAtvane poSaNa ApanAra che. paNa te kriyAnuM varjavuM te samakitanI trIjI ane cothI yatnA kahevAya che. temaja te mithyAtvIo sAthe vAta karavI nahIM ke paricaya vadhAravo nahIM. te samakitazuddhinI pAMcamI tathA chaThThI yatnA kahevAya che. te upara dRSTAMta-- saddAlaputranuM dRSTAMta :- pollAsapura nAmanA nagaramAM saddAlaputra nAmano zrAvaka raheto hato. te gozALAnA niyatavAdane mAnanAra hato. te gozAlakane guru mAnato hato. paNa ekavAra bhagavAna mahAvIrano upadeza sAMbhaLyo. te kuMbhAra hovAthI bhagavAne tene pUchyuM ke he saddAlaputra! A mATInA vAsaNo kema banAvyA? te kahe mATIno piMDa cakra upara mUkIne taiyAra karyA che ? bhagavAne kahyuM A to udyamathI taiyAra karyA ke udyama vinA? tyAre niyatavAda pramANe eNe kahyuM ke te udyama vinA thAya che. pharI bhagavAne pUchyuM-e vAsaNo koI phoDI nAkhe to tene tuM zuM daMDa kare ? tyAre potAnA niyatavAda pramANe to je thavAnuM hoya tema thAya che te vAta mUkI huM tene tarjanA karuM. tyAre bhagavAne kahyuM je kaMI paNa thAya che te puruSArthathI ja thAya che. chatAM udyama vinA thAya che ema tAruM kahevuM mithyA che. ekAMte mAneluM sarva asatya che. paNa syAdvAdathI mAne te ja satya che. ityAdi bhagavAnanI yuktithI pratibodha pAmelA zreSThIe potAnI strI sahita zrAvakanA vrata aMgIkAra karyA ane gozALA pratyenI zraddhAno tyAga karyo. 182 have ekavAra saddAlaputrane tyAM gozALo Avyo. paNa tene gurubhAve sevyo nahI. paNa tenI sAme mahAvIra bhagavAnanA yathArtha guNagAna karyA ane bolyo ke tamane bhojana, vastra vagere je ApuM chuM te dharmabuddhithI Apato nathI ema kahI tenI sAthe vizeSa vAta paNa karI nahIM tathA paricaya paNa vadhAryo nahIM. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana ema tene dharmamAM dRDha jANI gozALo vilakho thaI tyAMthI vihAra karI gayo. zrI jinendranA vAkyathI jenuM citta bodha pAmyuM che, jeNe gozALAnA mithyApakSano tyAga karyo che ane je samyaktvanI yatnAone ghAraNa karavAmAM pravINa che tevo saddAlaputra zrAvaka dharmanI ArAdhanA karI svarge gayo. / / 35 / / cha AgAra chUTa cha bhedI zAstra viSe kahI Apa-dharma samAna, na bhAve; rAjabaLe, samudAyavaze, vaLI phoja viSe, "suratrAsa satAve, tema pavaDIla-dabANa thatAM; vana, ghora dukALa viSe gvikArthe jo viparIta sudRSTitaNuM paNa vartana hoya, na doSa parArthe. 183 artha :- have zAstromAM samyagdarzananA cha AgAra arthAt cha prakAranI chUTa jaNAvela che; te gharmamAM Avela Apatti samAna gaNI chUTono upayoga samyadRSTi jIva bhAvapUrvaka karatA nathI. temAMnI pahelI chUTa te rAjAnA baLathI koI kAma karavuM paDe, bIjAM lokonA samudAyavaza koI kArya karavuM paDe, trIjuM phojamAM jaI koI kArya karavuM paDe, cothuM devatAnA trAsathI kaMI karavuM paDe ane pAMcamuM mithyAtvI evA mAtApitA vagere vaDIlonA dabANathI kaMI karavuM paDe tathA chaThThuM-koI vanamAM AvI paDyA hoIe ke bhayaMkara duSkALamAM AjIvikA arthe koI niSedha karela kArya karavuM paDe to te sarva AgAra eTale chUTarUpe gaNAya che. A sarvamAM samyagdaSTi jIvanuM viparIta vartana hoya to paNa tene vratAdino bhaMga mAnela nathI. kemake te paranA dabANathI karavAmAM Avela che, svecchAe nahIM. te upara dRSTAMta - kArtikazeThanuM dRSTAMta :- rAjAnA baLathI kArya karavuM paDayuM. pRthvIbhUSaNa nagaramAM munisuvrata svAmIthI pratibodha pAmelo kArtika zeTha raheto hato. eka divasa nagaramAM gairika nAmano tApasa Avyo. kAyama eka mahinAnA upavAsa karIne pAraNuM karato hato. kArtika zeTha sivAya sarva loko tenA bhakta banyA. tethI tApasa kArtika zeTha upara dveSa rAkhavA lAgyo. eka divasa rAjAe tApasane potAne tyAM pAraNA mATe bolAvyo. tyAre tApasa kahe ke kArtika zeTha mane pIrase to ja huM pAraNuM karuM. tethI rAjAe zeThane bolAvI kahyuM ke A tApasane mArA ghare AvI jamADo. zeThe kahyuM - ApanI AjJAthI huM jamADIza. manamAM AgAra che tethI vratano bhaMga nathI. paNa mArI icchAthI jamADato nathI. jamADatI vakhate tApase potAnA nAka upara AMgaLI ghasIne izAro karyo ke have tAruM nAka kapAyuM ke mane jamADavA AvavuM paDyuM. avasara Avye kArtika zeThe vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. ArAdhanA karI saudharmendra thayA ane te tApasa marIne sau dharmendrano erAvaNa nAmano hAthI thayo. indra enA upara besavA jAya che ke te hAthI aneka rUpa kare che. indra upayogathI joyuM to e airika tApasano jIva che ema jANI tenI tarjanA karI. tethI te mULasvarUpamAM Avyo. kArtika zeTha indrano jIva che, te mahAvideha kSetramAM manuSya avatAra laI mokSapadane pAmaze. ema svecchAe nahIM paNa samudAyavaza, ke devanA trAsathI ke vaDIlonA dabANathI vagere kaMI karavuM paDe to tene cha AgArarUpe gaNavAmAM Avela che. / / 36 / / cha bhAvanA samyagdarzananI upamA SaT ciMtavavI upayogI gaNI che :mokSataruMAla, dvAra sutharmataNuM, zivamaMdira-pITha bhaNI te. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 *guNa-nighAna tijorI samAna, bhUmi sama sarva sahe samakitI, bhAjana che sat, zIlataNuM, nahi pAtra vinA Takato rasa, nIti. artha :- have samyagdarzananI cha bhAvanAo jaNAve che :-- samyagdarzananI nIce pramANe cha prakAranI upamAonuM ciMtavana karavuM te AtmAne kalyANarUpa mAnela che. temAM paheluM e ke samyagdarzanane mokSarUpI vRkSanuM mUla jANavuM, bIjuM tene AtmadharmamAM praveza karavAnuM dvAra jANavuM, trIjuM tene mokSamaMdira caNavAmAM pITha eTale pAyA samAna jANavuM, cothuM tene tijorI samAna guNano bhaMDAra jANavuM kemake 'sarva guNAMza te samakita che.', pAMcamuM tene bhUmi samAna jANavuM kemake samakitI jIva pRthvI samAna sarva saMkaTane sahana kare che. chaThThuM samyagdarzanane sat eTale AtmA ane zIla eTale sadAcAranuM bhAjana arthAt pAtra jANavuM kemake pAtra vinA AtmaanubhavarUpa 2sa TakI zakato nathI. e ja nIti arthAt rIti che. e viSe zrImadjIe kahyuM ke - "pAtra vinA vastu na rahe, pAtre AtmikajJAna; pAtra thavA sevo sadA, brahmacarya matimAna." -zrImad rAjacaMdra cha bhAvanAo upara dRSTAMta nIce mujaba - vikramarAjAnuM dRSTAMta :- cha bhAvanAthI yukta samakitamAM rAkhela dRDhatA. kusumapurane viSe haritilaka nAme rAjA hato. tene vikrama nAme putra thayo. tene batrIsa rAjakanyA paraNAvI hatI. ekadA azubha karmanA udayathI kumArane kAsa, zvAsa ane jvarAdika vyAdhiono upadrava thayo. teNe nivAravA mATe ghaNA maMtra taMtra ane auSadhAdi karyA chatAM roga maTyo nahIM. chevaTe vyAdhi zAMta thavA mATe rAjAe ghanaMjaya nAmanA yakSanI mAnatA karI ke jo putrane sAruM thaI jaze to so pADAnuM balidAna ApIza. to paNa roga maTyo nahIM. = eka divasa nagaranA udyAnamAM kevaLI bhagavaMta padhAryA. tenA darzana mATe rAjA tenA putrane paNa sAthe laI gayo. dezanA sAMbhaLyA pachI rAjAe pUchyuM ke mArA putrane A mahAvyAdhi thavAnuM kAraNa zuM? kevaLI bhagavaMta bolyA ke - pUrve A kumAra padmanAme rAjA hato. teNe eka divasa ghyAnamAM UbhelA munine bANavaDe mArI nAkhyA. tethI pradhAnoe te rAjAne pAMjarAmAM nAkhI tenA putrane rAjya para besADyo. thoDA divaso pachI rAjAne pAMjarAmAMthI choDI mUkyo. tyAMthI jaMgalamAM gayo. tyAM pharIthI munine joI tADana karyuM. tenA phaLamAM aMte marIne sAtamI narake gayo. badhI narakomAM babbe traNa traNavAra utpanna thayo. pachI tyAMthI pAMce sthAvaramAM tathA anaMtakAyamAM ghaNuM bhaTakyo. anaMta avasarpiNi utsarpiNio vyatIta karI pachI akAma nirjarAvaDe pUrva bhavamAM zeTha putra thaI tyAM tApasI dIkSA lIdhI. tyAMthI have A bhavamAM tAro putra thayo che. munighAtanA bAkI rahelA pApa karmonAM udayathI A roganI utpatti thaI che. e sAMbhaLI kumArane jAtismaraNajJAna UpajyuM. tethI kevaLI bhagavaMtane kumAre kahyuM ke he pUjya! mArA para kRpA karIne mane saMsArarUpI kuvAmAMthI dharmarUpI doraDAvaDe kheMcI kADho. te sAMbhaLI kevaLI bhagavaMte dayAvaDe upara jaNAvela bhAvanAthI yukta evA samakitanuM mAhAtmya varNavyuM. tethI samakita sahita teNe zrAvakadharma aMgIkAra karyo. eka divasa te yakSa Avyo ane kahe ke mArI zaktithI tAro A vyAdhi zAMta thayo che mATe mane so pADA Apa. kumAra hasIne bolyo ke mAro roga to kevaLI bhagavaMtanI kRpAthI gayo che. mATe tane pADA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 18 5 mAMgatA zarama kema nathI AvatI? huM eka kuMthuAnI paNa hiMsA karavAno nathI. tyAre yakSa kahe huM mAruM baLa batAvIza. ema kahI adrazya thaI gayo. eka divasa vanamAM Avela maMdiramAM prabhunI pUjA karIne kumAra ghare Avato hato. te vakhate mArgamAM kumAranA be paga pakaDIne tene pRthvI para pachADIne yakSa bolyo ke are ! hajA sudhI tuM tAro Agraha mUkato nathI? tyAre kumAra kahe ke he yakSa! tuM jIva hiMsA choDI de. kahyuM che ke paropakAra karavo te puNyane mATe che. ane parane pIDA ApavI te pApane mATe che.' kumAranuM AvuM vacana sAMbhaLI yakSa bolyo ke tuM jIva hiMsA na kare to mAtra mane praNAma kara. kumAra kahe - praNAma ghaNA prakAranA che. hAsyapraNAma, vinayapraNAma vagere ghaNA tenA prakAra che. tyAre yakSa kahe bhAvapraNAma kara. kumAra kahe - tuM ja saMsArasAgaramAM Dubelo che to tane bhAvapraNAma karavAthI mane zo lAbha thAya. A pramANe yuktithI rAjakumAre yakSane pratibogha pamADyo. eTale saMtuSTa thaI teNe kumAra upara puSpavRSTi karI ane kahyuM ke saMkaTa samaye yAda karaje. ema kahI potAnA svasthAnake cAlyo gayo. vikramarAjAnI jema samakitanuM cha bhAvanAthI yukta mAhAsya jANI tene vaLagI rahevAthI A bhava parabhava bannemAM zubhano udaya thAya che. In3LA cha sthAnaka sthAnaka samyagdarzananAM Sa sujJa vicAra karI samajI le, haMsa samAna viveka-sucaMcu anubhava-amRtano rasa pI leHche jIva cetana-lakSaNavaMta, ajIva zarIra sadA zaba jevuM; jIva vinA na jaNAya kazuMya, nahIM nija bhAna, gaNAya ja kevuM? che jIMva nitya, vicAra karo, zizune stanapAna na koI zikhAve, pUrva bhave puruSArtha karela anubhavamAM vaLI koIka lAve. artha :- have samyagdarzananA cha sthAnaka che tene jaNAve che : A cha sthAnakane he sujJa! tuM vicAra karIne samajI le. tathA haMsa pakSInI jema vivekarUpI samyaka cAMcavaDe jaDa cetanano bheda karI AtmaanubhavarUpa amRtarasanuM pAna karI le. tenA mATe nIce pramANe che sthAnakanuM svarUpa vicAravuM. paheluM sthAnaka te "prathama pada AtmA che." te jIva cetana lakSaNavaMta che. jyAre ajIva eTale acetana evuM zarIra te to sadA zaba eTale maDadA jevuM che. jagatamAM jIva nAmano padArtha na hoya to kazuMya jaNAya nahIM. ApaNA AtmAne potAnuM bhAna nathI to te kevuM jJAna kahevuM. "ghaTa paTa Adi jANa tuM, tethI tene mAna; jANanAra te mAna nahIM, kahIe kevuM jJAna."-Atmasiddhi bIjA sthAnaka te "AtmA nitya che." jo te jIva nitya na hoya to janmatA bALakane stanapAna karavAnuM koNa zIkhave che? koI nahIM. te to enA pUrvabhavanA saMskAra che, pUrvabhavamAM zIkheluM ja che mATe tene AvaDe che. pUrvabhavamAM je je puruSArtha karyA hoya te vaLI koIka ne koIka bhavamAM anubhavamAM AvI jAya che. arthAta jAtismaraNajJAnaDe pUrvabhavamAM teNe zuM zuM karela te jANI jAya che. ethI e ja AtmA pUrvabhavamAM hato, te tenA nityapaNAnI siddhi kare che. te upara draSTAMta - Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 indrabhUti gautamanuM draSTAMta - AtmA che, te nitya che. indrabhUti gautama potAnI buddhithI vyAkaraNa vagere sarva zAstro bhaNIne vidvAna thayA. paraMtu temane vedano artha vicAratAM jIvanA hovApaNA viSeno saMzaya hato. paraMtu tene sarvajJapaNAnuM DoLa karatAM hovAthI koIne pUchIne saMzaya dUra karI zakatA nahotA. mahAvIra bhagavAnane vAdamAM jItavA mATe indrabhUti gautama bhagavAna pAse AvyA. bhagavAnanI samavasaraNanI riddhi joI vicAra karatA hatA. teTalAmAM bhagavaMta bolyA ke he indrabhUti gautama! tamane sukha zAtA che? te sAMbhaLI gautame vicAryuM ke aho! zuM mAruM nAma paNa e jANe che? vaLI vicAra thayo ke jagatamAM prasiddha evuM mAruM nAma koNa na jANe? paNa emanA mIThA vacanathI huM saMtoSa pAmuM tema nathI. jo mArA mananA saMzayane dUra kare to huM kharA sarvajJa mAnuM. teTalAmAM prabhue kahyuM "he indrabhUti! tuM jIva che ke nahIM evI zaMkA kare che ane temAM dalIlo kare che ke ghaTa, paTa, lAkaDA vagere padArthonI jema jIva hoya to te pratyakSa kema dekhAto nathI? mATe te che nahIM evuM je tAruM mAnavuM che te ayogya che. he AyuSyamAna ! te AtmA iMdriyo vaDe agrAhya hovAthI, te AtmA nathI ema kahyuM. paNa jema tArA manano saMzaya meM jANyo temaja huM pratyakSa rIte sarvatra evA jIvane jouM chuM. kevaLa huM ja jouM chuM ema nathI; paraMtu tuM paNa "huM' evo zabda bolI tArA dehamAM AtmA rahelo che ema batAvI Ape che. chatAM teno tuM abhAva kahe che A to jema koI kahe ke mAtA vaMdhyA che athavA mArA moMDhAmAM jIbha che ke nahIM e vAkyanI jema tArA potAnA vAkyamAM virogha Ave che. te AtmAnuM svasaMvedana pratyakSa che mATe teno tuM svIkAra kara. A pramANe traNa jagatanA svarUpane jANanAra bhagavaMte sarva jIvone pratibogha karavAnA upAyanI nipuNatAthI gautamano saMzaya dUra karyo ane sarvane te AtmA nitya che ema samajAvI ApyuM. eTale pacAsa varSanI vaye indrabhUti gautame pAMcaso ziSya sahita bhagavAna pAse dIkSA grahaNa karI. bhagavAne temane prathama gaNadhara pade sthApana karyA. -u.prA.bhA.bhA.1 38. che karatA jIMva jJAnataNo, samabhAva-vibhAva rRpe bananAro, karma vibhAva vaDe vaLage bahu, zubha azuMbha anAdi vacAro; bhogavato rjIva karma-phaLo, pharI cAra gati dukhadAyI, are re! puNyathI sukha maLe paranuM, vaLI pApathI duHkha, na tethI tare re! artha :- nizcayanayathI jIva potAnA jJAnAdi guNono ja kartA che. paNa vyavahAranayathI te AtmA samabhAva ke vibhAvabhAvano kartA bane che. jema kuMbhAra mATI, cakra ane daMDa vaDe ghaDAno kartA thAya che tema AtmA kaSAyAdika vibhAvabhAvo vaDe azubha ke zubhabhAvo vaDe zubha karmono kartA bane che. vibhAva bhAvathI jIvane ghaNA karmanuM vaLagaNa thAya che. A zubha azubha bhAvanA vicAro jIvane anAdikALathI lAgelA che. have cothuM sthAnaka te "AtmA bhoktA che." A jIva potAnA ja bAMdhelA karmonA phaLane bhogave che. te karmaphaLa bhogavatA chatAM arere! pharI rAgadveSa karI navA karma bAMghI duHkhadAyI evI cAra gatimAM rajhaLyA kare che. temAM puNyavaDe tene para evA bhautika padArthonuM zAtAvedanIya sukha maLe che ane pApathI janma jarA maraNa ke Adhi vyAdhi upAdhi vagerenA duHkho jIvane bhogavavA paDe che. e zubhAzubha bhAvanA kAraNe jIva saMsArathI pAra pAmato nathI. mATe zrImadjI kahe che ke : "teha zubhAzubha chedatAM, upaje mokSa svabhAva." e upara draSTAMta che te nIce pramANe : Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 187 agnibhUtinuM draSTAMta - AtmA karmano kartA bhoktA che. have agnibhUti paNa potAnA pAMcaso ziSyone sAthe laI prabhu pAse doDI Avyo. zrI mahAvIra prabhue tene paNa tenA gotra ane nAmanA saMbodhanathI bolAvI tenA manano saMdeha kahI Apyo ke he gautama gautrIya agnibhUti! tane karma che ke nahIM? e viSe niraMtara manamAM gUMcavADo rahyA kare che ! tane A zaMkA paraspara viruddha bhAsatAM vedapadothI thaI che. vaLI tuM ema mAne che ke "arUpI AtmAne rUpI evA karmanuM grahaNa ane nAza kema saMbhave?" te tAruM mAnavuM ayukta che. kAraNa ke AtmAno mukhya guNa jJAna che ane te arUpI che. chatAM brAhmI jevA auSadho vaDe athavA ghI, dUgha vagere sAttvika padArthovaDe tene lAbha thato joIe chIe, temaja madirA ke jhera jevA padArthovaDe jJAnaguNa haNAto jovAmAM Ave che. eTale amUrta evA AtmAne paNa mUrta evA padArthovaDe lAbha ke hAni thavI jarUra saMbhave che. jo karma na hoya to eka sukhI ane bIjo duHkhI, eka zeTha ane bIjo nokara, evA bhedo tathA A sRSTinI baghI vicitratAonuM bIjAM kayuM kAraNa saMbhave? rAjA ane raMkanI uccatA-nIcatAmAM kaMIka kAraNa to avazya hovuM joIe, ane te kAraNa temanA zubhAzubha karma che. koIpaNa kriyA niSphaLa jatI nathI. dAna vigere zubha kriyAo ane hiMsA vigere azubha kriyAonA phaLa avazya hoya che. tethI trIjuM pada AtmA karmano kartA che to cothuM pada AtmA karmaphaLano avazya bhoktA bane che. e pramANe prabhunA mukhathI prakAza pAmatI yuktio sAMbhaLI agnibhUtino karma viSayaka saMzaya UDI gayo. tene zraddhA thaI ke "karma che ane tenA phaLa paNa che. tethI teja vakhate teNe paNa potAnA pAMcaso ziSyo sAthe prabhu pAse dIkSA grahaNa karI. -kalpasUtra /39o mokSa mahA sukhadAyI niraMtara, karma ghaTADI, maTADI vare je, te jIMva ghanya, ghare nahi janma pharI bhavamAM, jagane zikhare te; mokSa-upAya sugharma gharo tapa, jJAna, sudarzana, bhakti, virAge, karma ghuMTe samabhAva, kSamAditha; mukti vare sahu karma ja tyAge. artha - have pAMcamuM sthAnaka te "mokSapada che. "mokSa kahyo nija zuddhatA." -zrImad rAjacaMdra AtmAnI karmamaLa rahita saMpUrNa zuddha avasthA te ja mokSapada che. te mokSa sthAnaka niraMtara mahAsukhadAyI che. te mokSanuM aMze sukha, karmamaLa ghaTavAthI samyagdarzanavaDe maLe che. ane te kamano sarvathA nAza thaye kevaLajJAna pragaTavAthI jIva zAzvata sukhazAMtine pAme che. te jIva ghanya che ke je pharI saMsAramAM kadI janma levAno nathI ane jagatanA zikhara upara eTale lokanA aMte mokSa sthAnamAM jaIne birAjamAna thAya che. e mokSanuM sukha kevuM che? to ke traNa lokanA indro, devo ke cakravartIone je sukha che, te sarvane ekatra karIe to paNa te mokSasukhanA anaMtamA bhAgamAM paNa AvI zake nahIM. ema jinezvaroe potAnA anubhavathI mokSapadane anaMtasukhathI bharapUra tathA avinAzI jaNAvyuM che. have chaThThuM sthAnaka te "mokSano upAya che te mokSano upAya sAco Atmadharma che. te bAra prakAranA tapa vaDe, samyakajJAna vaDe, samyakdarzanavaDe, devagurunI bhaktivaDe tathA samyakracAritrarUpa vItarAgabhAva vaDe sAdhI zakAya che. udayamAM Avela sukhaduHkhanA prasaMgomAM samabhAva rAkhavAthI tathA krodhAdi kaSAyonA udayamAM kSamAdi bhAvone ghAraNa karavAthI bAMdhelA kamane choDI zakAya che. ane sarvakarmano tyAga thaye Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 AtmA potAnI zuddha muktadazAne pAme che, je anaMta sukharUpa che. e upara draSTAMta - prabhAsa gaNagharanuM draSTAMta - mokSa che, mokSano upAya che. caMpAnagarImAM soma brAhmaNane tyAM yajJa thato hato. tyAre indrabhUti vagere vidvAno paNa AvelA hatAM. ane prabhAsa paNa Avyo hato. have indrabhUti vagere vipro mahAvIra svAmI bhagavAna pAse gayA che e vAta lokonA mukhethI sAMbhaLIne prabhAsa vicAra karavA lAgyo ke kharekhara rUpaghAraNa karIne sAkSAt Izvara ja potAnA ghAmathI amane pavitra karavA mATe AvyA jaNAya che. tethI emanI caturAI vagere huM paNa jouM to kharo. A pramANe vicArI te prabhAsa paNa zrI bhagavAna mahAvIra pAse Avyo. tene joI prabhu bolyA ke "he AyuSyamAna prabhAsa! tArA manamAM zaMkA che ke mokSa che ke nahIM? tane Avo saMzaya thavAnuM kAraNa paraspara viruddha evA veda vAkyo che. vaLI he prabhAsa! vedamAM paNa saMsAra ane mokSanuM svarUpa batAvela che. temAM zarIranI sAthe je rahe te jIva che. zarIra sAthe ekameka thaIne rahelo jIva sukhaduHkha pAme che ane zarIrarahita eTale mokSaavasthAmAM rahela jIva sukhadu:khane sparzato nathI. ema kahevAno Azaya A che ke mokSamAM rahela jIva bhautika sukhadu:khane sparzato nathI. te to potAnA svabhAvathI ja utpanna thatAM sukhane anubhave che. vaLI te mokSa sukha prAptino upAya zuM che? to ke samyagdarzana, jJAna ane cAritra vinA bIjA koI upAyathI te mokSasukha meLavI zakAtuM nathI. te ja teno sAco upAya che. te viSe darzana-sasatikAmAM kahyuM che ke : samyagdarzana, jJAna ane saMyama saMpUrNa prApta karavA e ja mokSa sAthavAno sAco upAya che. te upAya narabhavane viSe ja sAthavA yogya che; kAraNake tattvanA jANa puruSo svazaktivaDe ahIM ja prathama mokSa eTale kamathI mukti meLave che. pachI AyuSyano aMta Avye mokSa sthAnamAM jaI birAje che bhagavAnanA mukhathI uparokta yuktiyukta vacano sAMbhaLIne prasanna thayelA prabhAse potAno saMzaya dUra thavAthI potAnA traNaso ziSya sahita bhagavAna pAse AvI dIkSA grahaNa karI. uparokta pramANe samakitanA 67 bola eTale bheda saMpUrNa thayA. 40 je mana samyagdarzanamAM ati nizcala, te pada uttama leze, jJAna tapAdi sudraSTi vinA nahi koI rIte zivasAghana deze: saMyama, jJAna taNuM bIja samyagdarzana, te zama-jIvana jANo, zruta tapAdi taNuM adhiSThAna, kahe munipuMgava te ja pramANo. artha - jenuM mana samyagdarzanamAM ati draDha che te uttama mokSapadane pAmaze. jJAna, tapa, saMyama Adi samyagdarzana vinA koI rIte paNa mokSanA sAdhana banaze nahIM. yathArtha saMyama eTale samyaka cAritra ane samyaka jJAnanuM bIja paNa samyagdarzana che. samyagdarzana sahita jJAna ane cAritrane ja zama-jIvana jANo, arthAtu A ratnatrayathIyukta mahAtmAnuM jIvana ja zAMtimaya ke samatAvALuM jANo. samasta gruta ke tapAdinuM adhiSThAna eTale AghAra paNa A samyagdarzana che, ema zrI munipuMgava eTale muniomAM zreSTha evA jinezvara bhagavAna kahe che. tene ja pramANabhUta mAno. navapadajInI pUjAmAM paNa samyagdarzana viSe jaNAve che : "je viNa nANa pramANa na hove, cAritra taru navi phaLiyo; sukha nirvANa na je viNa lahiye samakita darzana baLiyo re." bha0 -zrI yazovijayajI //41aaaaN Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 189 jema kRpALu kahe zivamArga acUka jaNAya, chuTAya ja tethI, te vitarAga sulakSaNavaMtanI thAya pratIti, sudarzana ethI; je vItarAga, kahe ja yathArtha, kharo zivamAraga te ja svIkAruM, e suvicAra gaNAya sujJAnaja, jIva-ajIvanuM kAraNa sAruM. artha :- jema paramakRpALuprabhu kahe che temaja mokSamArga acUka jaNAya che. e mArgane ArAghavAthI ja saMsAranA duHkhothI chUTI zakAya. tevA sulakSaNavaMta vItarAganI pratIti thAya to ethI vyavahAra samakita Ave che. je vItarAga puruSo kahe che te ja yathArtha hoya. tene kharo mokSamArga mAnIne svIkAra karuM. e suvicAra ja samyajJAna gaNAya. je jIva ajIvanA bhedajJAnanuM sAcuM kAraNa che. jema A paramakRpALu kahe che tema ja mokSamArga che, tema ja mokSamArga hoya, te puruSanAM lakSaNAdi paNa vItarAgapaNAnI siddhi kare che, je vItarAga hoya te puruSa yathArthavaktA hoya, ane te ja puruSanI pratItie mokSamArga svIkAravA yogya hoya evI suvicAraNA te paNa eka prakAranuM gauNatAe jIvAjIvanuM ja jJAna che." (va.pR.599) //42aa. evI pratIti, ruci, guru-Azraya, nizcaya ANa anusaravAno de sphaTa, vistRta jJAna jIMvAjIMvanuM kramathI, samakita thavAno: ema sugurunI ANa upAsI, karI kSaya rAga thaze vItarAgI. suMguru-joga vinA samakita thavuM ja kaThina gaNo, sadbhAgI. artha - upara kahI tevI bhagavAnanA vacano pratyenI pratIti eTale zraddhA, ruci ke zrI gurunA AzrayathI, te jIva nizcaya eTale nakkI zrI gurunI ANa eTale AjJAne anusaraze. tethI tene skUTa eTale spaSTa vistRta eTale vistArathI kramapUrvaka jIvaajIva tattvonuM jJAna thaze. pachI te nizcaya samyagdarzanane pAmI Atmaanubhavane mANaze. ema sadguru bhagavaMtanI AjJAne upAsI kAlAntare rAgadveSano saMpUrNa kSaya karI te vItarAgI banI jaze. paNa he sadbhAgyavAno! sadagurunA pratyakSa yoga vinA AvuM nizcaya samakita prApta thavuM kaThina che ema jANo. "te pratItithI, te rucithI ane te AzrayathI pachI spaSTa vistArasahita jIvAjIvanuM jJAna anukrame thAya che. tathArUpa puruSanI AjJA upAsavAthI rAgadveSano kSaya thaI vItarAga dazA thAya che. tathArUpa sapuruSanA pratyakSa yoga vinA e samakita AvavuM kaThaNa che." (va.pR.599) //43ii. ko avirAghaka thAya sudraSTi suzAstrathai, tIvra mumukSa dazAthI, te paNa saguru-mArga taNo na upekSita, garva ghare nahi AthI; pratyakSa koI saeNri guru-vANIthI koIkane samakita jagAve, duSama kALa viSe ziva-mArga na taddana lopa, sudarzana bhAve. artha - koI avirAghaka eTale pUrvanA ArAdhaka jIva hoya ke jenI tIvra mumukSudazA eTale saMsAranA duHkhothI chUTavAnI tIvra kAmanA hoya evo jIva jJAnIpuruSanA vacanarUpa zAstrothI samyavRSTipaNuM pAme che. te paNa sadagurunA kahela mArgano upekSita na hoya arthAtu te paNa guru vinA jJAna hoya nahIM, ema mAne che ane potAne pUrvabhavamAM guru maLavAthI A bhavamAM prApta thayela yogyatAno te garva karatA nathI. koI tIvra AtmArthIne evo kadApi sadaguruno yoga na maLyo hoya, ane tenI tIvra kAmanAmAM ne Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 kAmanAmAM ja nijavicAramAM paDavAthI, athavA tIvra AtmArthane lIdhe nijavicAramAM paDavAthI AtmajJAna thayuM hoya to te sadgurumArgano upekSita nahIM evo, ane saguruthI potAne jJAna maLyuM nathI mATe moTo chuM evo nahIM hoya." (va.pR.530) pratyakSamAM koI sUri eTale AcArya jema ke 5.pU.prabhuzrIjI jevA paramakRpALudevanI vANIthI pU.zrI brahmacArIjIne samakita prApta karAve tema paNa banI zake che. kemake duSamakALamAM mokSamArgano taddana lopa thaI gayo nathI. sagurunA AzrayathI temanI AjJAe Aje paNa bhedajJAnanI bhAvanA karavAthI samyagdarzananI prApti thaI zake che. "tevA puruSanAM vacanarUpa zAstrothI koIka pUrve ArAghaka hoya evA jIvane samakita thavuM saMbhave che; athavA koI eka AcArya pratyakSapaNe te vacananA hetuthI koIka jIvane samakita prApta karAve che." (va.pR.599) 44. sadguru de upadezaH "aho! butha, moharaeNpI madirA na pIvAnI, samyagdarzana-bhAna bhulAvatI; Atma-anubhava cAkha, sujJAnI. bhogaNI abhilASa, dazA viparIta, TaLe nija zuddha vicAre; samyagdarzana caMdana jevI ure zamatA-sukhazAMti vaghAre. artha :- sadguru bhagavaMta A pAThanA sArarUpe have upadeza Ape che ke aho! he bugha eTale he samajA jIva! have tAre A ahaMbhAva ke mamatvabhAvarUpa mohanI madirA eTale dArU pIvo nahIM. kemake samyagdarzana eTale pote ja AtmA hovA chatAM tenA ja bhAnane bhulAvanAra evo A saMsArano moha che. mATe he sujJAnI eTale samyakubuddhine gharanAra! have to tuM A mohane choDI Atma anubhavane cAkha ke enuM kevuM anupama sukha che. sukhanI prApti mATe bhogono abhilASa karavo e tArI viparIta dazA che. kAraNa ke te sAcA sukhano upAya nathI. e bhogonI icchA potAnA zuddha AtmAmAM rahela anaMtajJAna, darzana, sukha, zaktino vicAra karavAthI TaLe che. tathA samyagdarzana eTale AtmAno anubhava, te kaSAyabhAvane ghaTADI caMdana jevI zItaLa upazamasvarUpa sukhazAMtine hRdayamAM vadhAre che. 4pA jJAnasamudra samA bhagavAna sva-Atma-pratApa vaDe UchaLe che, zAMta rase jaga sarva DubADI hare bhrama-cAdara eka paLe e. nizcaya eka, vizuddha, amohIM sudarzana-jJAna vaDe jIMva pUrNa; tanmaya tyAM rahIM AtmasamAdhi-baLe kara karmataNuM, budha, cUrNa. artha - potAnI aMdara ja rahelA jJAnanA samudra samAna zuddha AtmArUpa bhagavAna, te hamezAM potAnA jJAna, darzana, cAritrAdi anaMta guNonA pratApa vaDe sadA UchaLyA kare che; arthAt tenI jJAna jyoti sadA jvAjalyamAna che. te bhagavAnarUpa AtmA jyAre potAnA nirvikalpa zAMta anubhavarasano AsvAda kare che tyAre AkhuM jagata temAM DUbI jAya che, arthAt jagata saMbaMdhI sarva vikalpo tyAM nAza pAme che ane AtmabhrAMtirUpa cAdara eTale paDadAne te eka paLamAM khaseDI nAkhe che arthAt AtmabhrAMtino tyAM vinAza thAya che. nizcaya eTale mULasvarUpe jotAM to AtmA eka che, saMpUrNa zuddha che, moha rahita che tathA samyagdarzana jJAnavaDe te paripUrNa che. mATe he bugha eTale samyajJAnanA icchuka evA mumukSu! tArA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) samyagdarzana 191 AtmasvarUpamAM ja tanmaya rahIne AtmasamAdhi eTale AtmasthiratAnA baLe sarva karmone cUrI zAzvata sukhazAMtine pAmI le. II46aaaa huM muni, zrAvaka, sevaka, svArmI rUpe mamakAra, ahaMmati mAne; te vyavahAra viSe DUbI, nA paramArtha svarUpa yathArtha pichAne. te tuSa-jJAna viSe meMDha cAvalabuddhi gharI kuzakA ja phUTe che; deha-gRhAdithI jANI judo chaMva, samyagdaSTi acUka hUMTe che. artha - dehamAM ja jenI Atmabuddhi che evo ahaMmati jIva potAne AtmajJAna vagara ja muni mAne, AtmajJAna sahita zrAvakanA bAra vrata vagara zrAvaka mAne, mumukSatAnA lakSaNa vagara potAne bhagavAnano sevaka mAne ke bhagavAnamAM svAmIrUpe mArApaNuM kare, paNa te jIva AvA upalaka vyavahAramAM ja DUbelo rahI AtmasvarUpa prAptinA yathArtha marmane oLakhI zakato nathI. te jIva to mAtra vyavahArajJAnarUpa tuSa eTale photarAmAM ja cAvalanI buddhi dharIne kuzakA eTale chotarAne ja kUTa kUTa kare tenA jevo che. paNa semyavRSTi jIva to A zarIra, ghara AdithI potAne judo jANI A saMsAranA duHkhothI avazya chUTe che. 4thA dUra bagho kakaLATa karI SaT mAsa bhalo thaI Atama zothe, to tuja ura viSe vasaze nijarUpa alaukika saguru boghe; pudgalathI para cetana jyoti niraMtara nija dazA samaje che, lita bane nahi mohavaze kadI, lakSa rahe draDha jo nija teje. artha:- dehAdi parapadArthamAM ahaMbhAva mamatvabhAvarUpa bagho kakaLATa dUra karI he jIva! have tuM bhalo thaI arthAt tArA AtmAnuM bhaluM icchI mAtra cha mahinA sudhI eka AtmAnI ja zogha kara. to tArA hRdayamAM sagurunA boghavaDe alaukika evA AtmAnA zuddha svarUpano anubhava thaze. je bhavyAtmA " galathI para evI caitanyajyotine ja niraMtara potAnI dazA samaje che, tathA te AtmAnI caitanya jyoti pratye ja jeno sadA draDha lakSa rahe che, te jIva kadI mohavaze saMsAramAM levAze nahIM. 48 vIrasena ane eNrasena hatA be suta udAyana bhUpa taNA, janmathI aMdha hato varasena zIkhe gItazAstra, vakhANa dIse nA, sUrakumAra ghanuSya kaLA bhaNI, loka viSe vakhaNAya sadAya, tethI pitAnI rajA vIrasena laI, banI namra gurukula jAya. artha - vIrasena ane sUrasena te udAyana rAjAnA be putro hatA. janmathI vIrasena AMghaLo hato. te gItazAstra zIkhI gAyaka banyo chatAM tenA koIe vakhANa karyA nahIM. tenA bhAI sUrakumAre ghanuSyakaLA zIkhavAthI te sadA lokamAM vakhaNAvA lAgyo. tethI vIrasena paNa pitAnI rajA laI namra banI bANa vidyA zIkhavA gurukulamAM gayo. 49aaaa. te vinayAnvita aMgha kumAra karI puruSArtha thayo svarathI; Aza ghare yazanI bahu citta, gaNe nahi aMghapaNuM paNa tethI. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 eka dine daLa duzmananuM oNtavA varasena kahe bahu bhAve, Agraha jANI bheMpALa rajA daI sainya sahita vidAya apAve. artha - gurunA vinaya vaDe te aMghakumAra paNa puruSArtha karIne svarabhedI bANavidyA zIkhyo. have te yaza eTale mAna moTAI meLavavAnI manamAM tIvra kAmanAne lIdhe potAnA aMghapaNAne paNa gaNato nathI. tethI eka divasa duzmananA daLane jItavA mATe vIrasena bahu bhAvapUrvaka potAnA pitAne kahevA lAgyo. teno khUba Agraha jANI rAjAe paNa rajA ApI ane senA sahita yuddha karavA mATe vidAya karyo. pA. zabda suNI, zara choDaeN, harAva nasADI dIdhuM daLa vIrakumAre; suNI parAkrama aMghakumAra ripu pakaDe bina zabda lagAre. tyAM suMrasena caDhe madade ripu-sainya jItI nija bAMghava lAve. tema na samyagdarzana to, phaLaze nahi jJAna, kriyA; rajhaLAve. artha - zabdo sAMbhaLIne svarabhedI zara eTale bANa choDI duzmanone harAvI vIrasene badhAne nasADI mUkyA. pachI jANyuM ke A vIrasena kumAra to AMghaLo che mATe lagAra paNa zabda karyA vagara parAkramI evA vIrasenane duzmanoe pakaDI lIdho. pachI teno bhAI sUrasena madade AvI zatrusenAne jItI potAnA bhAI vIrasenane pAcho choDAvI lAvyo. tema jo samyagdarzanarUpa netra nahIM haze to zastravidyArUpa jJAna ane zastra calAvArUpa cAritra sarva phoka jaze, arthAt mokSanA kAraNarUpa nahIM thAya; paNa e puNya ene saMsAramAM ja rajhaLAvaze. ||panA. darzana-jJAna-cAritranI AgaLa "samya' zabda lakhe muni mAtra, te nIrakhI, muni zotha, suziSya kare vinati racavA ziva-zAstra, mAnava janma lahI jIMva durlabha, satkRti, samyagdarzana pAme te puruSArtha karI virati ghara zAzvata sukha lahe ziva-thAme. artha :- eka zrAvake "mokSazAstra' racavA mATenI icchA karI. tenuM prathama sUtra darzana jJAna cAritrANi mokSamArgaH" ema potAnI bhIMta upara lakhyuM. tyAM umAsvAmI muni vahoravA padhAratAM te joIne temaNe te sUtramAM samyak zabda umerIne "samyak darzana jJAna cAritrANi mokSamArga ema sughAra karyo. te zrAvake joyuM tethI teNe potAne te kArya mATe ayogya jANI te muninI zodha karIne temane zivazAstra eTale "mokSazAstra' racavA vinayapUrvaka vinaMtI karI. jethI temaNe "mokSazAstra' racyuM. tema jJAna to sarva AtmAmAM che paNa te mithyAjJAna che. te samyak hovuM joIe; to ja samyagdarzana, jJAna, cAritranI ekatAvaDe jIva muktine pAme che. je prANI durlabha evo manuSyajanma pAmIne satkRti eTale samyajJAna ane samyagdarzanane meLave che, te jIva satpuruSArtha karIne samyagvAritrarUpa viratine ghAraNa karI, mokSaghAmamAM sadAne mATe sukhazAMti pAme che. e zAzvata mokSasukha meLavavAnuM mULakAraNa te, samyagdarzana che. parA samyagdarzana saMbaMdhI vistAra 16mAM pAThamAM vAMcI gayA. have te samyagdarzanane paramAvagADha karI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) pArkanAtha paramAtmA bhAga-1 jeNe kevaLajJAna pragaTa karyuM evA mahAyogIndra zrI pArzvanAtha paramAtmAnuM nirmaLa caritra atre varNavavAmAM Ave che. mahApuruSonA jIvanacaritra ApaNane sAcI sukhazAMtinA mArgadarzaka che. (17) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-1 (doharo) vaMdana gurucaraNe thatAM prabhu pArzva vaMdAya; abheda dhyAne pariNamyA te rUpa zrI guru rAya. 1 artha :- paramakRpALu zrImad rAjacaMdra sadguru bhagavaMtanA caraNakamaLamAM vaMdana karatA prabhu pArzvanAdhanA paNa vaMdana thAya che. kemake bhagavAna pArzvanAthe je zuddha AtmasvarUpano anubhava karyo che te ja zuddha AtmAno anubhava paramakRpALudeve karela che. dhyAnamAM bhagavAnanA svarUpa sAthe abhedarUpe pariNamavAthI zrI gururAjanuM svarUpa paNa teja che. 193 IDaramAM gaMTIyA pahADa upara zrImadbhu je zilA upara birAjamAna thayela te viSe jaNAvyuM ke A siddhazilA ane beThA te siddha; ame ahIM siddhanuM sukha anubhavIe chIe.||1|| praNamI pragaTa svarUpane sarva siddha, jinarAya, sahaja svarUpe sthiratA yAcuM, karo sahAya, 2 artha :- jeNe AtmasvarUpa pragaTa karela che evA zrI gururAjane ke sarva siddha bhagavaMtone ke sarva jinezvara prabhune praNAma karIne huM paNa evA sahaja AtmasvarUpamAM sthiratA karavA Apa samakSa yAcanA karuM chuM. te phaLIbhuta thavA Apa prabhu mane sahAyabhUta thAo. / / 2 / / te pArzvacarita maMgala mahA, suNatAM maMgala thAya; satpradghA maMgala-karaNa, maMgala mokSa manAya. 3 = te artha :- pArzvanAtha bhagavAnanuM caritra mahA maMgalakArI che, arthAt AtmAnuM mahAna hita karanAra che. tenuM zravaNa karatAM jIvanA mamu+gala eTale sarva pApo galI jAya che. te prabhu pratye sAcI zraddhA thavI te paNa maMgala-karaNa eTale AtmAnuM kalyANa karanAra che, ane AtmAnuM kalyANa karavuM ene ja mokSa mAnavAmAM Ave che. nANA * podanapura suMdara nagara dakSiNa bharate sAra, indrasamo araviMda nRpa dayA-dharma bhaMDAra. 4 artha :-- dakSiNamAM Avela bharatakSetramAM sArabhUta evuM podanapura nAmanuM suMdara nagara che. tyAM indra samAna araviMda rAjA rAjya kare che. je dayAdharmano bhaMDAra che, arthAt dayAdharmanuM sArI rIte pAlana karanAra che. / / 4 / / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 prAvadha-vivecana bhAga-1 vizvabhUti maMtrI pheMDo tene be saMtAna; moTo maTha kuputra ne sa2La "marubhUti mAna. 5 che. artha :-- teno rUDo evo vizvabhuti maMtrI che. tenA be saMtAna che. moTo kamaTha nAmano kuputra ane bIjo marubhUti nAmano sa2La svabhAvI putra 9.11411 che. // 5 // : mAthe paLiyuM pekhIne maMtrI kare vicAraH maraNa-dUta cetAvato zastra zodhavuM sAra, 6 artha :-- mAthAmAM paLiyuM eTale sapheda vALa joIne maMtrI vicAra karavA lAgyo ke A maraNa-skrUta AvIne cetAve che ke have maraNa najIka che mATe koI satpuruSanuM zaraNa zodhavuM hitAvaha che. kA sadguru-zaraNa grahI, taje asArarUpa saMsAra, nRpakaramAM soMpI gayo banne nija kumAra. 7 artha :- maMtrIzvare sadgurunI zaraNa grahaNa karI asArabhUta saMsArano tyAga karI, potAnA beya putrone rAjAnA haste suparata karI gayo. / / 7 / aa marubhUtinI nItithI, rAjA rAjI thAya, maTha maMtrI-kumArarUpa, rAjya viSe poSAya. 8 artha :- maMtrInA nAnA putra marubhUtinA nItimaya vartana vaDe rAjA rAjI thAya che. temaja kamaTha paNa maMtrIno putra hovAthI rAjyamAM poSaNa pAme che, kA eka samaya araviMda nRpa ripune jeMtavA jAya; marubhUti sAthe gayo, kamaTha nagarapati thAya. 9 artha :-- ekavAra araviMda rAjA potAnA zatrune jItavA mATe gayA tyAre marubhUti paNa sAthe gayo. tyAre kamaTha nagarapati thayo. tenA hAthamAM rAjyano adhikAra AvI gayo. ||hyA dekhI strI marubhUtinI kamaTha kAmavaza thAya; nArI nAnA bhAInI putrI tulya gaNAya 10 artha - te vakhate potAnA nAnAbhAI marubhUtinI strIne joIne kamaTha kAmavaza thayo. jyAre nAnAbhAInI strI to potAnI putrI tulya gaNAya che. / / 10 / / chatAM kamaTha kAmAMdha thaI, kare nArI-zIla-bhaMga; hAhAkAra bartha thayo, vikka!vikAra anaMga. 11 artha - chatAM paNa kamaThe kAmAMgha thaI te strInuM zIlabhaMga karyuM. tethI badhe hAhAkAra thaI gayo. A anaMga eTale kAma vikArane sadA dhikkAra che. / / 11 / nRpa nagaramAM AvatAM jANe A utpAta; ekAnte marubhUtine vAta kahI sAkSAta. 12 artha -rAjA araviMda nagaramAM pAchA pharyA tyAre thayela A utpAtane jANI ekAntamAM marubhUtine bolAvI A sAkSAt banela banAvanI vAta jaNAvI. / / 12 / / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-1 mata maMtrIno rRpa pUche : '"kaho zI zikSA thAya ?' "prathama gunhe mAphI paTe, vaLI muja bhAI gaNAya.' 13 = artha :- marubhUti maMtrI che mATe rAjAe AvA aparAdhanI zI zikSA thavI joIe teno mata ApavA jaNAvyuM. tyAre marubhUtie javAbamAM kahyuM ke A eno prathama gunho che ane vaLI mAro bhAI paNa gannAya che mATe ene mAphI ApavI ghaTe. 514/ surgI e utta2 maMtrIne nRpa kahe : ''karavo nyAya; rAnItithI vartIzuM, zoka na karIza jarAya'' 14 artha :- maMtrI marubhUtino Avo uttara sAMbhaLI rAjAe kahyuM ke eno yathAyogya nyAya karavo paDaze. ame rAjanIti pramANe vartIzuM. tuM jarAya paNa te viSe zoka karIza nahIM. / / 14 / / vidAya karIne maMtrIne, teDyo kamakumAra, dhamakAvyo jana dekhatAM; dhruje kamaTha apAra. 15 artha - maMtrIne vidAya karI rAjAe kamaThane bolAvyo. lokonA dekhatAM tene bahu dhamakAvyo. tethI te tharathara dhrujavA lAgyo ke jANe have mane rAjA zuM karaze? / / 15 / / zyAma mukha zarame banyuM, upara lagAvI meza, mastaka mUMDAvI, hU~ne dhoLAve ja nareza. 16 195 artha - eka to zaramane lIghe mukha zyAma banI gayuM ane vaLI te mukha upara rAjAnI AjJAthI kALI meza lagADI tenuM mastaka muMDAvIne AkhA zarIre cunAnuM potuM mAravAmAM AvyuM. / / 16 / / vAnara-mukhA pazuIpa karyo gadheDe svAra, zerI zerIe pheravI kADhyo rAjya bahAra. 17 - artha :-- tenuM vAnara jevuM mukha banAvI pazurUpe tene gadheDA upara svAra karyo. pachI zerIe-zerIe pheravIne tene rAjyanI hada bahAra kADhI mUkyo. / / 17 / / bhUtAcala giri para vase tApasa loka aneka, temAM bhaLI tapa te kare sarpa samo ghI Teka. 18 artha : - bhUtAcala nAmanA parvata upara aneka tApasa loka vase che. temAM te bhaLI jaI tapa karavA lAgyo. paNa hRdayamAM to jene sarpa samAna krodhano Aveza bharelo che. / / 18 / / be kara UMcA karI ghare zilA zira para teha, jANe phIghara pheNa e vera-viSe bharI deha, 19 artha :- kamaTha potAnA be hAtha UMcA karI zira upara moTI zilAne pakaDIne rahela che. te evo dekhAva Ape che ke jANe phaNIghara eTale phalane ghAraNa karanAra nAge potAnI pheNa caDhAvI hoya kemake kamaThano deha to verarUpI viSathI bharapUra bharelo che. 196 samAcAra surNA bhAInA, gayo maMtrI nRpa pAsa, vInave : "AzA hoya to, tApasa-darzana-Aza.' 20 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- potAnA bhAI kamaTha tApasa thayo che evA samAcAra sAMbhaLIne maMtrI marubhUti rAjA pAse jaI vinavavA lAgyo ke ApanI AjJA hoya to mArA bhAI tApasanA darzana karavAnI icchA che. mArA rAjA kahe, "karavo nahIM durAcArIno saMga; duSTa taje nahi duSTatA, veza mAtra bahiraMga." 21 artha - tyAre rAjAe kahyuM ke he marubhUti! durAcArIno kadI saMga karavo nahIM. kemake duSTa loka kadI paNa duSTatAne choDatA nathI. teno tApasa vagereno veSa gharavo e to mAtra bahAranA raMga che; aMtaramAM evo tapano tene koI bhAva nathI. 21 bhrAta-mohavaza nA khaLyo, vInave vAraMvAra; sajjana saraLa svabhAvathI kare sneha, upakAra. 22 artha - bhAInA mohavaza marubhUti rokyo rahyo nahIM, ane vAraMvAra rAjAne vinavavA lAgyo. kemake saraLa svabhAvI sajjano hamezAM sarva pratye sneha ane upakAra ja kare che. sArA caMdana cheda khame chatAM kare suvAsita ghAra, vaLI darpaNa ujvaLa bane rAkha ghasya nirdhAra. 23 artha - jema caMdananuM vRkSa potAnA upara karela ghAne sahana karI chedanAra evA kuhADAne suvAsita ja kare. athavA darpaNa upara rAkha ghasavAthI te paNa potAnI ujvaLatAne ja pragaTa kare che. 23aaaa haTha karI maMtrI ekalo gayo sahodara pAsa; kahe: "kSamA karajo, muni, aparAthI huM dAsa. 24 artha - tema haTha karIne maMtrI arubhUti potAnA sahodara eTale bhAI kamaTha pAse ekalo gayo. tyAM kamaThane kahevA lAgyo ke he muni! mane kSamA karajo. huM aparAthI chuM, huM tamAro dAsa chuM. rajA rAye muja mAnyuM nahIM, tamane dIgho trAsa; thanAra te sau thaI gayuM, tuma viNa rahuM udAsa. 25 artha - rAjAe mArI vAta mAnI nahIM ane tamane rAjyamAMthI bahAra kADhI trAsa Apyo. je thavAnuM hatuM te thaI gayuM. paNa have huM ApanA vinA udAsa rahuM chuM. //rapA ema kahI caraNe name; duSTa lahI e lAga, zira para zilA pheMkato; thAya prANano tyAga. 26 artha - ema kahIne marubhUti kamaThanA caraNamAM paDyo ke duSTa evA kamaThe lAga joIne tenA mastaka upara hAthamAM rahelI zilA pheMkI dIdhI. tethI marubhUtinA prANa cAlyA gayA. rajA tApasa maLI kADhI mUke, thayo cora bhIla-saMga, pakaDAtAM pUro thayo, mAra khamI atyaMta. 27 artha - tApase paNa maLIne ahIMthI kamaThane kADhI mUkyo. tethI te have bhIlono saMga karIne cora thayo. te ekavAra pakaDAtAM atyaMta mAra khamIne marI gayo. razA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-1 197 avadhijJAnI muni maLe, naMdI pUche rAya : "maMtrI muja Avyo nahIM, kAraNa nahIM kaLAya." 28 artha :- ekavAra avadhijJAnI muni maLatAM temanI vaMdanA karIne rAjA pUchavA lAgyo ke mAro maMtrI marubhUti pAcho Avyo nahIM ane tenuM kAraNa paNa kaLavAmAM AvyuM nathI. 28 suNI marubhUtinuM maraNa nRpa thayo dilagIra, vAya paNa vege gayo, dariye gaMgA-nIra. 29 artha - avadhijJAnI muninA mukhathI marubhUtinA maraNane sAMbhaLIne rAjA ghaNo dilagIra thayo, ane vicAravA lAgyo ke meM tene ghaNo vAryo chatAM paNa te bhAtRpremanA vegathI tene maLavA gayo. jema gaMgAnA pANIne vAryuM paNa vArI zakAya nahIM paNa te samudramAM bhaLI jaI potAnuM astitva khoI de che tema marubhUti paNa vAya na vaLyo ane vegathI jaIne motane bheTI potAnA astitvane khoI nAkhyuM, arthAt hato na hato thaI gayo. ra9vA sukhadAyaka saMgati baeNlI kare duSTano saMga, adhogati te notare, karo na koI kusaMga. 30 artha -sukhadAyaka evI satsaMgatine bhUlIne je duSTa lokono saMga kare che te adhogatine ja notare che. mATe kadI paNa koIe kusaMga karavo nahIM. 30nA ArtadhyAna aMte thatAM maMtrI hAthI thAya, salaka vanamAM vicare, giri sama suMdara kAya. 31 artha - marubhUti maMtrIne maraNa vakhate ArtadhyAna thavAthI, te marIne hAthI thayo; ane salakI nAmanA vanamAM pharavA lAgyo. te hAthInI kAyA pahADa jevI vizALa ane suMdara hatI. ||31aaaa eka dina araviMda nRpa dekhe vAdaLa rUpa; jina-maMdira banAvavuM, AvuM eka anupa-32 artha - eka dina rAjA araviMda vAdaLAnuM rUpa joIne tenA AkAranuM eka anupama jinamaMdira banAvavuM evo vicAra karavA lAgyo. 3rA ema vicArI cItare tyAM vAdaLa vikharAya, ura aMkura vairAgyano pragaTI vaghato jAyaH 33 artha - ema vicAra karI te vAdaLAno AkAra cItaravA lAgyo. teTalAmAM to vAdaLA vIkharAI gayA. tethI tenA hRdayamAM vairAgyano aMkUra phUTyo ane te samaye samaye vaghavA lAgyo. 33yA. Ama zarIra chUTI jaze, asthira sarva jaNAya, moha nahIM de sUjhavA, Atmahita rahI jAya. 34 artha - te vairAgya dizAmAM vicAravA lAgyA ke mAruM A zarIra paNa akasmAta Ama chUTI jaze. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 prAvodha vivecana bhAga-1 vAdaLAnI jema A jagatamAM sarva asthira jannAya che, chatAM A moha mane kaMI savaLuM sUjhavA deze nahIM. ane mAruM AtmaThita karavuM rahI jaze. / / 34 / khAtAM meNA kodarA bhAna rahe nahi jema, bhAna vinA bhava-duHkha huM sahuM movaza tema. 35 artha :- jema melA kodarA khAvAthI tenA nazA vaDe kaMI bhAna rahetuM nathI tema mArA svarUpanA bhAna vagara huM paNa mohavaza saMsAranA anaMta duHkhone sahana karyA karuM chuM, / / 35 / / ema vicArI aMtare sadguru-zaraNe jAya, uttama dIkSA AThare, avadhijJAnI thAya. 36 = artha :- ema aMtaramAM vicAra karIne araviMda rAjA saddagurunA zaraNe jaI uttama dIkSA AdarIne puruSArtha karI avadhijJAnI thayA. / / 36 / / sArthavAha saMge muni yAtrA arthe jAya, sallI vanamAM AvatAM kopyo te gajarAya. 37 artha :- have e muni koI sArthavAhanI sAthe yAtrA arthe jatAM te sallakI nAmanA vanamAM AvyA. tyAM te marubhUtino jIva je hAthI thayo hato te A badhA sAthevA vagerene jotAM kopAyamAna thayo. / / 37 / / chinnabhinna karI saMghane mAryAM prANI aneka, je muni bhaNI doDaco karI madajharato aviveka, 38 artha :-- AkhA saMghane chinnabhinna karIne teNe aneka prANIone mArI nAkhyA. madajharato avivekI evo te karI eTale hAthI have araviMda muni bhaNI doDavA lAgyo. / / 38 / / AtmadarzInA darzane, pUrvika pApa paLAya, puNyataphaLa cAkhatAM, zAMti 2 bhaLAya, 39 artha :-- AtmAnuM darzana jene thayela che evA AtmadarzI araviMdamuninA darzana mAtrathI tenA pUrve karelA pApa bhAgavA lAgyA, arthAt pApanI avadhi pUrI thavA lAgI ane puNyarUpI vRkSanA phaLano udaya thayo. te phaLano rasa cAkhatA tenA hRdayamAM zAMtino udaya thayo. / / 39 / / muni-ura para zrIvatsanuM dekhI lakSaNa sAra, gaja jANe araviMda A, pUrvasmRti-anusAra. 40 artha - araviMdamuninA hRdaya upara zrIvatsa eTale sArthIonuM sArabhUta lakSanna joIne hAthIne = jAtismarannajJAna UpajyuM tethI jANyuM ke oho! A to mArA pUrvajanmanA araviMda rAjA che. II40 municaraNe mAthuM AkI karato pazcAttApa, kRpA karI muni bodha de haravA gajasaMtApaH 41 artha :- have munibhagavaMtanA caraNamAM mAthuM mUkIne te hAthI pazcAttApa karavA lAgyo. muni paNa kRpA karIne hAthIno saMtApa dUra karavA botha devA lAgyA. / / 41|| Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-1 199 maMtrI mara hAthI thayo, ArtadhyAnano doSa; pApa karyA teM bahu are! pazuyoni dukhakoSa. 42 artha - he gajarAja! tuM pUrve maMtrI hato. paNa maraNa vakhate ArtadhyAnanA doSasahita maraNa karIne tuM hAthI thayo chuM. teM bahu pApa karyA che. are! A pazuyoni to duHkhano ja koSa eTale bhaMDAra che. 4rA. gharmadhyAna ghara he karI samyagdarzana ghAra, prANa Take tyAM lagI have pALa aNuvrata bAra.43 artha - he! karI eTale hAthI have tuM gharmadhyAna kara. tathA samyagdarzanane ghAraNa karIne jyAM sudhI tArA prANa Take tyAM sudhI bAra aNuvratanuM pAlana kara. II43 komaLahRdayI hAthI e mana nide nija pApa; satya gharma-vidhi munie upadezI niSpApa.44 artha - komaLa hRdayavALo have te thaIne potAnA pApanI manamAM niMdA karavA lAgyo. tethI munie paNa hAthIne have niSpApa evI satya gharmavidhino upadeza Apyo. 4pA samyagdarzana saha ghare gaja vrata gurunI sAkha, muni saMgha saha cAliyA, vana suthI hAthI sAtha. 45 artha -samyagdarzana sAthe gurunI sAkSIe teNe bAra vrata ghAraNa karyA. have muni saMgha sAthe cAlavA maMDyA tyAre te hAthI paNa vana sudhI temanI sAthe Avyo. 4pA vartI gajapati vanamAM vase, vaghArato vairAgya, saguvacana na vIsare bhAvamuni mahAbhAgya. 46 artha :- vratI thayelo gajarAja have vanamAM vairAgya vaghArato vasavA lAgyo. te sadagurue Apela pratijJAorUpa vacanane bhUlato nathI. te have mahAbhAgyazALI bhAvamuni banela che. 46aaaa haNe nahIM trasa jIvane, sAvaghAna gajarAja, maitrI, kSamA, samatA ure, jIve saMyama kAja. 47 artha :- trasajIvone have haNato nathI. jIvadayA pALavAmAM sadA sAvadhAna rahe che. jenA hRdayamAM sarva jIvo pratye maitrIbhAvanA che, kSamA che tathA samatA che. tenuM jIvana have saMyamane mATe che. I47nA upavAsa-sAhasa kare, khAya seMkA tRNa pAna, vaparAte raste phare, DaoNLA jaLanuM pAna.48 artha - upavAsa karavAno paNa je sAhasa kare che. sUkhA ghAsanA pAMdaDAne khAya che. vaparAyela rastAmAM ja phare che. ane DoLAelA jaLanuM ja je pAna kare che. 48. dekhyA viNa Daga nA bhare, nahi jaLa-paMke nhAya, zIla-bhaMga kardI nA kare, hAthaNI bhaNI na jAya. 49 artha - joyA vagara paga mUkato nathI. paMka eTale kIcaDa jevA pANImAM jIvajaMtuno sadbhAva Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 joIne je nAhato nathI. kadI potAnuM zIlabhaMga karato nathI. brahmacarya pALe che, mATe kadI hAthaNI bhaNI paNa jato nathI. II49aaaa AtmavicAra viSe rahe, deva, guruM para prema; tapathI nirbaLa, kSINa tana thayuM hAthInuM ema. 50 artha - je AtmavicAra kare che, deva, guru para jene prema che. upavAsa Adi tapanuM ArAghana karavAthI hAthInuM zarIra have nirbaLa ane kSINa banI gayuM. //5vA eka dine tRSApIDita peTho nadIpaTa mAMya, kAdava-khANa viSe kaLyo, maraNa vicAre tyAMya. 51 artha - eka divase pANInI tarasathI pIDita thayelo te nadI paTa eTale nadInI pahoLAImAM peTho. pANInI aMdara kAdavanI khANamAM te kaLI gayo. have tyAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI. mATe ahIM maraNa thaze ema vicAravA lAgyo. palA. jJAnInuM zaraNuM grahI, banI nirbhaya, taiyAra, Ubho karma khapAvavA; sahanazIlatA sAra. para artha - manamAM jJAnInuM zaraNa grahIne nirbhaya banI, have maravA taiyAra thayo. sahanazIlatAne ja sArarUpa gaNIne have karma khapAvavA tyAM Ubho rahyo. parA kamaTha kalaMkI marIM thayo, UDaNa sApa nardI-tIra, gaja upara paDI te Dase, maraNa kare gajavIra. 23 artha - karmathI kalaMkita evo kamaTha marIne have te nadInA tIra upara uDaNa sarpa thayo. te hAthI upara paDIne tene Dasyo. tethI jeNe Atma vIratva vaghAryuM che evA gajavIranuM tyAM maraNa thayuM.pA. nirmaLa bhAve marI karI svarga bArame jAya, gharmaprabhAva mahAna che; guru-zaraNe sukha thAya. 54 artha - nirmaLabhAvathI karI eTale hAthInuM maraNa thavAthI te bAramA azruta nAmanA svargamAM utpanna thayo. gharmano prabhAva mahAna che ke jethI guruzaraNa vaDe hAthI jevA pazune paNa sukha thayuM. 54o. lokottama sau saMpadA, anupama indriya-bhoga, suphaLa phaLyuM tapa-kalpataru, maLyo sakaLa sukha joga. 55 artha - lokamAM uttama evI saMpattine te pAmyo. svargamAM anupama indriyabhoganI tene prApti thaI. karela tArUpI kalpavRkSanA salphaLa tene maLyA. jethI svargamAM sakaLa sukhano joga tene maLI Avyo. //papA jayavaMto vartA sadA, jaina gharma jagamAMya, pazu sarakhAM te sevatAM, dukhadariyo tarI jAya. pa6 artha - jagatamAM jainadharma sadA jayavaMta vargo ke jenI sevana karavAthI pazu sarIkhA prANIo paNa saMsAranA duHkha dariyAne tarI jAya che. pakA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-1 2 0 1 sukhamAM te khaLI nA rahyo, gharma ghare uramAMya, yAtrA, kalyANaka pUMjA, gharma-zravaNa priya tyAMya. 57 artha - devalokamAM paNa te pArzvanAtha bhagavAnano jIva indriyasukhamAM maLI rahyo nahIM, paNa gharmane hRdayamAM ghArI rAkhIne tIrthonI yAtrA ke bhagavAnanA kalyANakamAM jAya che. tyAM prabhunI pUjA kare che tathA prabhunA mukhe gharmazravaNa karavuM e tene priya lAge che. palA videhamAM vijayArthano vidyutagati bhUpALa, agnivezakumAra rRpa thayo deva cava bALa. 58 artha - mahAvideha kSetramAM vijayArtha nAmanA parvata upara vidyAtharono rAjA vidyutagati rahe che. tyAM bhagavAna pArzvanAthano jIva je devarUpe thayela che te svargamAMthI cyavI agnivegakumAra nAme vidyAghara rAjAnA putrarUpe janmyo. paTA. ummara saha bhakti ane bhalAI vaghatI jAya; jJAnI sAdhu-saMgathI jJAna-virAgI thAya. 59 artha :- temanI uMmaranI vRddhi sAthe bhagavAna pratyenI bhakti tathA bhalAI paNa vaghatI gaI tathA jJAnI sAdhupuruSonA saMgathI tene jJAna vairAgyanI prApti thaI. /palA gharI mahAvrata muni thayA, zAstra-nipuNa paNa teha; himagirinI guphA viSe ghare dhyAna videha. 60 artha - jethI paMcamahAvrata ghAraNa karIne muni banyA. tathA zAstrajJAnamAM paNa nipuNatA meLavI. ekavAra himagiri nAmanA parvatanI guphAmAM videha eTale dehabhAna bhUlIne te dhyAnamAM lIna thayA. 60nA kamaTha jIva narake jaI duHkha sahI cira-kALa, ajagara himagirimAM thayo, deha ati vikarALa. 61 artha :- kamaThano jIva narake jaI cirakALa sudhI duHkha bhogavIne A himagiri para ajagara thayo, jeno deha ati vikarALa eTale bhayaMkara hato. prerita kusaMskArathI gayo guphAmAM kura, gaLe muninA dehane; muni samabhAve zura. 62 artha -pUrvanA kusaMskArathI prerAIne krura evo te guphAmAM gayo. tyAM muninA zarIrane gaLI gayo chatAM zUravIra evA muni to samabhAvamAM ja sthita rahyA. //6rA svarga soLame Upajyo munirjIva padeva mahAna, avadhijJAne jANiyuM: sukha nahi gharma samAna. 63 artha :- munino jIva kALadharma pAmI soLamAM devalokamAM mahAna riddhighArI devapaNe utpanna thayo. tyAM paNa avadhijJAnathI jANyuM ke gharma samAna jagatamAM koI sukhI karanAra nathI. 63 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 prAvodha-vivecana bhAga-1 bhIDa bhoganI ghaNI chatAM deva na vIsare dharma; samyagdarzana nizadina darzAve ziva-zarma. 64 artha :-- devalokamAM bhogonI ghaNI bhIDa hovA chatAM paNa te deva, dharmane visaratA nathI paNa samyagdarzana hovAthI te hamezAM ziva-zarma eTale mokSasukhane ja sarvazreSTha darzAve che. 64 azvapure videhamAM vajravIrya nRpanAma; vijayA paTarANI-kUMkhe deva-janma abhirAma. 65 artha :-- videhakSetramAM azvapuramAM vajavIrya nAmanA rAjAnI vijayA nAme paTarANInA kUkhe pArzvanAtha bhagavAnano jIva devalokathI cyavIne abhirAma eTale manohara svarUpe avataryo. tenuM nAma vajranAbhi rAkhavAmAM AvyuM. A bhagavAnano chaThTho bhava che. / / 5 / / vajranAbhi sulakSaNo janamana-raMjanahAra; vidyA bhaNNa yaza pAmiyo, rAjya kare sukhakAra. 66 artha - vajranAbhi sulakSaNAyukta hovAthI lokonA manane raMjana karanAra thayo. aneka prakAranI vidyA bhaNIne jagatamAM yaza pAmyo, tathA moTo thaye te sarvane sukha Apato rAjya karavA lAgyo. / / 66 // cakraratna puNyodaye Ayudha-zALAmAMya, pragaTyA pachI SaT khaMDane jItI vase sukhamAMya. 67 artha :-- puNyodaye tenI Ayu zALAmAM cakraratna pragaTyuM. tethI cha khaMDane jItIne sukhamAM vasavA lAgyo. AzcaryanI vAta e che ke te cakravarDa ekapaNa jIvanI hiMsA karyAM vagara teNe te khaMDane sAdhyA. // 6 // cauda ratna, nava nidhi sau sukha-sAmagrI hoya, pUrva puNyanI velanAM anupama phaLa e joya, phrUTa artha :-- :- tenA rAjyamAM cauda mahAratno tathA nava nidhAna hatA ke je vaDe icchita vastra, zastra, alaMkAra, zAstra, vAjIMtra, vAsaNa ane ratnAdi meLavI zakAya. tathA chatuM karoDa gAma tenA tAbAmAM hatA. batrIsa hajAra rAjA mahArAjAono te svAmI hato. sAtaso uttama ratnanI khANa hatI tathA jene channu hajAra rANIo hatI. karoDonI senA tathA cA2AzI hajAra hAthI vagere hatA. adbhuta siMhAsana, chatra, cAmara vagere teno vaibhava hato. ema sarva prakAranI bhautika sukhasAmagrI jene tyAM upalabdha hatI. A sarva pUrva janmamAM karela paLyarUpI velanA, anupama phaLo tene prApta thayA. kATA kheDUta dANA khAya paNa, bIja sAcavatA jema; cakravartI sukha bhogave dharma sAcavI tema. 69 artha : kheDUta loko dANa khAya che paNa pharIthI anAjanI vAvaNI mATe bIjane sAcavI rAkhe che, = tema A cakravartI paNa sukhane bhogavatA chatAM dharmarUpI bIjane sAcavI rAkhe che. lA kSemaMkaramuni-Agamana suI harakhyo nRparAya, sadgurubhaktivegathI vaMdana kAje jAya. 70 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-1 20 3 artha - kSemakara nAmanA muni bhagavaMtanuM Agamana sAMbhaLIne rAjAnuM mana ghaNuM harSita thayuM. saguruktinA vegathI eTale ati utsAhathI te rAjA muni bhagavaMtane vaMdana karavA cAlyA. //70nA pradakSiNA traNa daI name guru-caraNe gharI bhAva, vinaya sahita bese samIpa, gaNI saphaLatA-dAva. 71 artha - zrIgurune traNa pradakSiNA daI bhAvapUrvaka gurunA caraNamAM namana karyuM. ane mArA jIvanane saphaLa banAvavAno dAva Avyo che ema jANI vinayasahita temanA samIpamAM beTho. II71aaaa guru-upadeza suNI vadhyo vajanAbhi-vairAgya; ramaNI, rAjya baghAM nIrasa mAne bhUpa subhAgya. 72 artha - zrI guruno upadeza sAMbhaLI vajanAbhi cakravartIno vairAgyabhAva ghaNo vadhI gayo. tethI subhAgyavAna evo rAjA te ramaNI, rAjya Adi sarvane nIrasa mAnavA lAgyo. 172aaaa bhava-tana-bhoga-svarUpano naravara kare vicAraH "bhavATavImAM bahu bhamyo, toya na pAmyo pAra. 73 artha - have naravara eTale naromAM zreSTha evo cakravartI rAjA bhava eTale saMsAra, tana eTale zarIra ane pAMca indriyanA bhoganA svarUpano vicAra karavA lAgyo, ke aho! huM saMsArarUpI aTavI eTale jaMgalamAM ghaNo bhamyo to paNa A saMsAranA pArane pAmyo nahIM. trAhi trAhi pokArato naraka viSe bahu vAra; pazuM parAthI mUDha thaI pAmyo duHkha apAra. 74 artha - cakravartI rAjA cAragatirUpa saMsAranA duHkhono have vicAra kare che : jyAre narakagatimAM janmyo tyAre duHkhano mAryo ghaNIvAra "trAhi trAhi' eTale mArI koI rakSA karo, rakSA karo ema pokAra karato hato. pazuyonimAM paNa janma laI parAdhIna avasthA bhogavI mUDha thaIne apAra duHkhane huM pAmyo. 74 parasaMpatti pekhIne jhUryA suragatimAMya, naragatinAM dukha to pragaTaH bhavamAM sukha nahi kyAMya. 75 artha - devagatimAM paNa paranI saMpatti joIne IrSyA vaDe ghaNo jhuryo. tathA manuSyagatimAM garbha janma, bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhAvasthA, roga, maraNAdi duHkhe to pratyakSa jaNAya che. mATe cAragatirUpa saMsAramAM kyAMya sukha nathI. 75aa. puNyAdri tIrthakaro tajatA sukhasaMyoga, bhavavAse sukha hota to sAghata nahi zivayoga. 76 artha - puNyAdri eTale puNyanA parvata jevA tIrthakara bhagavaMto paNa A saMsAramAM maLela devatAI sukhasaMyogano tyAga kare che. jo A saMsAravAramAM sukha hota to te paNa mokSanI sAthe joDANa thAya evA zivayoganI sAdhanA karatA nahIM. 76aaaa tana asthira vRNAjanaka, temAM sAra na koya; sAgarabhara jaLathI zuo toya pavitra na hoya. 77 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 04 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - have zarIranuM svarUpa kevuM che te cakravartI vicAre che : A zarIra asthira che, nAzavaMta che. dhRNA utpanna kare tevA maLa-mUtranI khANa che. temAM kaMI sArabhUta tattva nathI. samudra jeTalA pANIthI ene ghovAmAM Ave to paNa te pavitra thAya ema nathI. /77LA. sata ghAtumaya maLa-bharI carma kothaLI kAya; ulaTAvI jarI jo juo ati apavitra jaNAya. 78 artha :- cAmaDAnI kothaLI evI A kAyAmAM sAta ghAtumaya maLa bharela che. ene jarA ulaTAvIne juo arthAt aMdaranuM bahAra lAvIne juo to hADa, mAMsa, maLa, mUtrAdi evA ati apavitra padArtho ja draSTigocara thaze. 78 nizadina nava tAro malina, trivitha tApanuM mUla; temAM sukha zuM zoghavuM? he! jIMva, have na bhUla. 79 artha - zarIranA malina evA nave dvAramAMthI rAtadivasa mela ja nikaLe che. e Adhi, vyAdhi ane upAdhinuM mULa che, arthAt zarIra che to Adhi, vyAdhi ane upAdhi che. siddhone zarIra nathI to A trividha tApa paNa nathI. mATe AvA maLamUtranI khANa samA zarIramAM zuM sukha zodhavuM? he jIva! have tuM bhUla mA. //79aaaaN poSAtAM dukha-doSa de, zoSAtAM sukhakAra; durjana-deha-svabhAva sama, upakAre apakAra. 80 artha - A zarIrane poSatAM te vikAranuM kAraNa thaI duHkharUpa evA aneka doSa UbhA kare che. ane ene tapAdi vaDe zoSatA zAMta paDyuM rahI sukhanuM kAraNa thAya che. durjana ane A dehano svabhAva barAbara che. upakArano apakAra Ape evo A kRtadhrI deha che. 80nA naratana pAmI tapa karuM, e nahi mamatA kAja; Atmayoga upajAvIne karuM saphaLa ziva-sAja. 81 artha - mAnava deha pAmIne have huM icchAone rokavArUpa tapa karuM. A zarIra mamatA eTale mArApaNuM karavAne lAyaka nathI. paNa A deha vaDe Atmayoga eTale AtmajJAna pragaTe evA jJAnI puruSano yoga meLavI tenI AjJAthI mokSa prAptinA sAghana sevI tene saphaLa karuM. 81aaaa are! ari jaga jIvanA bhoga ja de bhava-roga; bhogavatAM lAge bhalA, pachI paDAve poka. 82 artha - have cakravartI rAjA bhoganI bhayaMkaratAne ciMtave che - are! Azcarya che ke A bhoga ja jagata jIvonA zatru che. e ja saMsAra rogane vaghAre che. bhogavatAM te mIThA lAge paNa tenA phaLamAM duHkha ApIne poka paDAve che. "kAma bhoga pyArA lage, phaLa kiMyAka samAna; mIThI khAja mujAvatA, pache duHkhI khAna!" -bRhada AlocanA 82aaaa viSathara-viSathI paNa vadhuM, dukhadAyI bahu kALa; gharma ratna hara jAya vaLI, poSe lAlaca-lALa. 83 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-1 2 0 5 artha - viSaghara eTale sarpanA viSathI vadhAre duHkhadAyI evA A bhoga che. viSa to eka bhava mAre paNa A bhogo to ghaNA kALa sudhI, ghaNA bhavo sudhI jIvane du:khanA ApanAra thAya che. gharmarUpI ratnane A bhogo harI jAya che ane tenI lAlaca-lALa eTale bhogonI lAlasAne vizeSa te vadhArI de che. "viSayarUpa aMkUrathI, TaLe jJAnane dhyAna; leza madIrA pAnathI, chAke jyama ajJAna." -zrImad rAjacaMdra 83yA. jema jema maLatA rahe bhoga coga je vhAya, tema tema tRSNA vadhe, ahi-viSa-laharI vAya. 84 artha - jema jema jIvane icchita bhogano yoga maLato rahe tema tema vizeSa meLavavAnI tRSNA paNa vadhatI jAya che. jema ahi eTale sarpanuM jhera zarIramAM vadhatuM jAya tema tema tenA ghenanI laherIo paNa vadhatI jAya che. 84. vaMtUro pInArane kaMcana sarva jaNAya, tema mohavaza jIvane bhoga bhalA samajAya. 85 artha - jema ghatUro pInArane bIjAM badhuM pILuM sonA jevuM jaNAya che tema mohane AdhIna evA jIvane bhoga paNa bhalA eTale sukhakara bhAse che. pA. cakravartI-pada pArTIne bhoga viSe garakAva, rahyo, toya mana nA ghare jarAya tRtibhAva. 86 artha - huM cakravartI pada pAmIne bhogomAM cirakALa garakAva thaIne rahyo. chatAM mana jarA paNa tRtine pAmatuM nathI. 86aaaa. rAjasAja bIja pApanuM, pAya verasRpa jhera, vezyA sama lakSmI capaLa, moharipuno kera. 87 artha - A rAjano sAja eTale ThAThamATha te pApanuM bIja che. te bIjA sAthe zatruvaTa bAMdhIne veranuM jhera vaghAre che. A lakSmI paNa vezyA jevI capaLa che, puNyavaMtanI dAsI che. puNya paravAryuM ke te jatI rahe che. A badho kera eTale jAlma te moharUpI zatruno ja che. II87nA keda samo gRhavAsa gaNa, paga-beDI nija nAra, svajana sipAI sAcave, saMkaTarRpa AhAra.88 artha - he jIva! have tuM gRhavAsane keda samAna jANa. potAnI strIne paganI beDI samAna jANa. putra, sagAM, Adi kuTumbIjanone sipAhI samAna jANa ke je tane sAcavIne e kedamAMthI bahAra nIkaLavA detA nathI. ane te kedamAM paDyo paDyo tuM trividha tAparUpa saMkaTane bhojanarUpe sadA Aroge che. II88aaaa samyagdarzana-jJAna-vRtta, tapa Adi che sAra, A bhava, parabhava sukha de; bAkI sarva asAra."89 artha - samyagdarzana, jJAna, cAritra ane tapa Adi padArtho ja A jagatamAM sArarUpa che. je A bhava temaja parabhavamAM paNa sukha ApanAra che. te sivAya bAkI badhuM asAra che. 89ll Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ema vicArI tyAgI de cakravartI-pada-bhAra, soMpI sutane rAjya te bane mahA aNagAra. 90 artha - ema vicArIne cakravartIpadano badho bhAra manathI utArI potAnA putrane rAjya soMpI teo mahA aNagAra eTale mahA muni mahAtmA banI gayA. /90nA ghanya!samaja denArane, ghanya! samaja gharanAra, ghanya vIrya ne dhairyane, mokSamArga-saradAra. 91 artha - evI uttama samaja denAra sadaguru bhagavaMtane ghanya che. temaja evI samaja lenAra evA nikaTa mokSagAmI cakravartIne paNa ghanya che. enA zuravIrapaNAne temaja enI ghIrajane paNa ghanya che ke je mokSamArganA saradAra arthAt mokSamArgamAM paNa mukhiyA banIne rahyA. II91aaaa zruta-sAgaramAMhI rame, vahe mokSane paMtha, nija svabhAve sthira thatA, vajanAbhi nigraMtha. 92 artha :- have vajanAbhi cakravartI nigraMtha muni banIne zAstra samudramAM ja sadA ramI, mokSanA mArge AgaLa vadhyA kare che, tathA nija svabhAvamAM sthira rahIne AtmadhyAnane ja poSe che. 9rA eka dine vanamAM UbhA munivara gharane dhyAna, staMbha samAna aDola che; pUrva karma baLavAna. 93 artha :- eka divasa vanamAM munivara staMbha samAna aDola dhyAna gharIne UbhA che. paNa pUrvakarma baLavAna hovAthI Avela upasargane sahana kare che. II93yA kamaTha jIva ajagara maTI chaThThI narake jAya, bAvIsa sAgara dukha khamI bhIla bhISaNa te thAya. 94 artha - kamaThano jIva ajagaranA bhavamAMthI marI chaThThI narakamAM jAya che. tyAM bAvIsa sAgaropama sughI duHkha bhogavIne bhISaNa eTale bhayaMkara evo bhIlano avatAra pAme che. II94 zikAra bhIla karato phare, Avyo jyAM bhagavAna, yogArUDha rahyA, gaNe kAdava kaMku samAna. 95 artha - te bhIla jaMgalamAM zikAra karato phare che. have jyAM muni bhagavaMta dhyAnamAM UbhA che tyAM te AvI caDhyo. muni bhagavaMta to mana, vacana, kAyAnA yogane damI AtmadhyAnamAM ArUDha thaIne rahyAM che. temane mana to kAdava ho ke kaMku banne samAna che. II9pA kaMcana kAca samAna che, tema mahela masANa, duSTa, dAsa; jIvana, maraNa; nahIM dehanuM bhAna. 96 artha - samabhAvavALA A muni bhagavaMtane to sonuM ke kAcano TukaDo beya samAna che. mahela ho masANa eTale smazAna ho banne samAna che. koI duSTa banIne duHkha Ape ke dAsa banIne sevA kare, athavA jIvana ho ke maraNa ho, banne pratye tene samabhAva che. AtmAkAra vRtti thatAM potAnA dehanuM paNa jene bhAna nathI, evA A muni bhagavaMta che. I96aaaa Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) pArzvanAtha paramAtmAbhAga-1 2 0 7 nirmama, nirbhaya, nagnaphaeNpa dekhI kope bhIla; bANe munitana vIMghato te nirdaya, kuzIla. 97 artha - nirmamatvabhAvavALA, nirbhaya evA muninuM nagnarUpa joIne te bhIla kopAyamAna thayo. nirdayI ane kuzIla svabhAvavALA evA bhIle te muni mahAtmAnA zarIrane bANathI vIMdhI nAkhyuM. thIraja munivara nA taje, gharmadhyAnamAM lIna; deha tajI raiveyake Upaje muni pravINa. 98 artha -bANathI vIMghAtA chatAM paNa munivare gharmadhyAnamAM lIna rahIne ghIrajano tyAga karyo nahIM. tethI A nazvara dehano tyAga karI AtmadhyAnamAM pravINa evA muni mahAtmA raiveyaka svargamAM jaIne utpanna thayA. 98. avadhijJAne jANI le : gharmataruM sukhadAya bhAve, poSe tyAM rahyA taMdI sau jinarAya. 99 artha - tyAM avadhijJAnavaDe jANI lIdhuM ke gharmarUpI kalpavRkSanuM ja A sukhadAyaka phaLa maLyuM che. tethI tyAM paNa sarva jinezvarone vaMdana karIne gharmabhAvane ja bhAve che ane poSe che. II99aaaa ahamiMdra-sura ekaThA maLatA sahaja svabhAva; gharmakathA, munigaNa-kathana kare vaghAre bhAva. 100 artha - sahaja svabhAve ahamiMdra devo ekaThA maLe tyAre gharmakathA karIne ke muni mahAtmAonA guNonuM stavana karIne potAnA bhAvomAM vRddhi kare che. 100 kAma-dAha nahi temane, strI-sukha cahe na citta; samAna ahamiMdro viSe rUpa, kaLA ke vitta. 101 artha - te ahamiMdra devone kAma vAsanAnI baLatarA nathI. te strI sukhane manathI cAhatA nathI. tethI tyAM strIo paNa hotI nathI. sarva ahamiMdronA rUpa, kaLA ke riddhi samAna hoya che. 101aaaa raudra-dhyAnathI bhIla marI muni-hatyAthI jAya, naraka sAtamI bhayabharI, tyAM te bahu pastAya. 102 artha :- raudra dhyAna vaDe marIne te bhIla muni hatyAnA kAraNe bhayathI bharelI evI sAtamI tamane tamaprabhA narakamAM jaIne paDe che. tyAM te bahu pastAya che, paNa chUTavAno koI upAya nathI. /102aaaa tyAMnA duHkha nA kahIM zake sarva prakAre koya, jANe zrI bhagavAna ke je bhogavatA hoya. 103 artha :- narakanA duHkho sarva prakAre koI kahevA samartha nathI, kAM to zrI kevaLI bhagavAna potAnA jJAna vaDe jANe che, kAM je bhogavatA hoya te ja anubhave che. /103 duHkha khamyuM nava jAya paNa nahi ko zaraNa sahAya, kSaNa kSaNa icche maraNa paNa maraNa akAla na thAya. 104 artha -narakanuM duHkha khamI zakAya evuM nathI. paNa tyAM jIvane koI zaraNa ApanAra nathI ke sahAya Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 karanAra nathI. tyAM jIva kSaNe kSaNe maraNane icche che. paNa akAle tyAM maraNa thaI zakatuM nathI; AyuSya pUruM thaye ja maraNa nIpaje che. 104 duHkha niraMtara bhogave, nahi nidrA nirAMta; teno lava sva-vaza sahe to rjIva lahe bhavAMta. 105 artha :- tyAM narakamAM jIva niraMtara duHkha bhogave che. te duHkhamAM tene nidrA nathI temaja kSaNa mAtra paNa nirAMta nathI. te duHkhano lava eTale aMza mAtra paNa A jIva svAdhInapaNe A bhavamAM samabhAve bhogavI le to te jIva A duHkharUpa saMsAranA aMtane pAmI jAya, arthAt mokSane meLavI le. /105/ (18) pArTsanAtha paramAtmA bhAga-2 (doharA) ayodhyA uttama nagara bharata khaMDamAM jANa; vajabAhu narapati mahA IkvAkuM-kula-bhANa. 1 artha - bharatakhaMDamAM uttama evI ayodhyAnagarI che temAM IkvAkuM kulamAM bhANa eTale sUryasamAna vajabAhu nAmano rAjA rAjya karato hato. lA. prabhAkarI rANI-khe kuMvara yazano kaMda, raiveyaka-sura avatare, nAma ghare 'AnaMda. 2 artha - te rAjAnI prabhAkarI nAmanI rANInA kukhe yazano kaMda evo deva je raiveyaka vimAnamAM hato. te tyAMthI cavIne avataryo. ahIM tenuM nAma AnaMda rAkhavAmAM AvyuM. A bhagavAna pArzvanAthano jIva che. rA yauvanavaya-saMpa vathI, maLyo sakaLa sukhajoga; mahA-maMDaLIka pada ghare, pUrva puNyasaMyoga. 3 artha - te kumAranI yauvanavaya ane saMpatti vRddhi pAmI tathA bhautika sarva sukha sAmagrIno tene yoga maLI Avyo. have pUrva puNyanA saMyogathI te mahA-maMDaLIka rAjAnI padavIne pAmyA. 13 nRpa AnaMda-pade name rAjA ATha hajAra, nakSatro sama narapati zarza AnaMda vicAra. 4 artha - AnaMdarAjAnA caraNamAM ATha hajAra rAjAo namavA lAgyA. tArA nakSatra samAna bIjA rAjAo madhye AnaMda rAjA zazI eTale caMdramA samAna zobhAne pAmyA. 4 vipulamati munine pUMche vaMdI AnaMdarAyaH "saMzaya muja manamAM thayo, Apa-kRpAthI jAya. 5 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-2 209 artha - ekavAra AnaMdarAjA vipulamati nAmanA munirAjane kahe che ke mArA manamAM eka saMzaya thayo che, te ApanI kRpAthI jAya ema che. pA. pratimA paththara AdinI, pragaTa acetana Apa; pUjaka-niMdakane maLe kema puNya ke pApa?" artha - paththara AdinI bhagavAnanI pratimA te pragaTa acetana eTale jaDarUpa jaNAya che to tenI pUjA karanArane ke tenI niMdA karanArane puNya ke pApanuM phaLa kevI rIte ApI zake? IkA jJAnI munivara boliyAH "samAghAna suNa, rAya; zuMbha azubha bhAvo vaDe puNya, pApa baMghAya. 7 artha - muniomAM zreSTha evA vipulamati jJAnI bhagavaMta bolyA ke he rAjA! tenuM samAghAna sAMbhaLa. zubha ane azubha bhAvo vaDe jIva puNya ke pApano baMgha pADe che. AvA puSpa-raMganA yogathI sphaTika kAMti badalAya, tema nimittAghIna nija bhAvo paNa palaTAya. 8 artha - jema raMgIna phalano saMyoga thavAthI sphaTika ratnanI kAMti paNa te raMgavALI jaNAya che tema nimittane AdhIna potAnA bhAva paNa palaTAya che. dA. dvivigha nimitto jANiye : aMtaraMga, bahiraMga; satya vase tene ure, je samaje sarvAga. 9 artha - nimitto be prakAranA che. aMtaraMga ane bahiraMga. tenA hRdayamAM satya vase che ke je sarvAge A nimittAnA svarUpane jANe che. te jIva bahirnimitto vaDe aMtarmAtmAnI zuddhi kare che. gAlA aMtaraMga-arthe gaNo bAhya hetu-samudAya; jevA aMtarabhAva nija, tevo baMgha sadAya. 10 artha - aMtaranA bhAva sudhAravA mATe ja bAhya nimittonA sAghano che ema jANo. jevA aMtaranA bhAva che tevo ja hamezAM karmano baMgha paDe che. 10nA vItarAga mudrA nIrakha, sAMbharaze bhagavAna; te ja bhAva kAraNa samaja mahA puNyakara jANa. 11 artha - vItarAga bhagavaMtanI mudrAnA darzana karatAM bhagavAnanA guNonuM smaraNa thaze. AvA zubha nimitto vaDe je bhAva thAya che te ja mahApuNyanA karanAra jANa. ||11|| darpaNavat bhagavAna che, sukha-dukha-dAtA nAMhi, rAgadveSa nahi temane; samajo e ura mAMhi. 12 artha - bhagavAna to darpaNa samAna rAgadveSarahita nirmaLa che. tenA jJAnarUpI darpaNamAM AkhuM vizva jhaLake che. te bhagavaMta koIne paNa sukhanA ke duHkhanA denAra nathI. kAraNa temanAmAM rAgadveSano sarvathA abhAva che. A vAtane hRdayamAM khUba vicArIne samajo ke bhagavAna to vItarAga che. [12aaaa Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 prAvadha-vivecana bhAga-1 tenuM ciMtana, dhyAna, japa, stuti, pUjAdi vidhAna; suphaLa phaLe nija bhAvathI ke mukti-sukha-dAna. 13 artha :vItarAga bhagavAnanI mudrAnuM ciMtana karavAthI ke e vItarAga bhagavAnanI mudrAnuM dhyAna karavAthI ke tenA Apela maMtrono jApa karavAthI ke tenA guNonI stuti karavAthI, ke tenI pUjA Adi vidhAna eTale anuSThAna vaDe bhakti karavAthI potAnA ja bhAvAnusAra te satphaLanA ApanAra thAya che. ane aMte mokSasukhanA dAtAra bane che. / 13 / jevA guNa prabhunA kahyA, tevI ja jinamudrA ya sthira svarUpa, rAgAdi viNa, dhyAnamUrti dekhAya. 14 artha - zAstromAM prabhunA jevA guNa kahyA che tevAM ja jinamudrAmAM jaNAya che. bhagavAna rAgadveSathI rahita hovAthI svasvarUpamAM sthita che. tevI ja bhagavAnanI mUrti paNa ghyAnAvasthAmAM svasvarUpamAM sthita jaNAya che. / / 14|| kRtrima, kArIgara-racita, jinavarabiMba gaNAya; to paNa tenA darzane prabhu-bhAve ura jAya. 15 artha :- jinezvara bhagavAnanI pratimA te kRtrima, kArIgara dvArA banAvela hovA chatAM paNa tenA darzana karavAthI prabhunA zuddha bhAvomAM ApaNuM mana jAya che. I / 15 / e upara dRSTAMta che; suNa, bhUpati guNavAna; vezyA-zaba smazAnamAM, tyAM muni, vyasanI, dyAna. 16 artha - enA upara eka dRSTAMta che te hai guNavAna evA rAjA! tuM sAMbhaLa. smazAnamAM eka vezyAnuM maDaduM paDeluM hatuM. tyAM muni, vyasanI ane zvAna eTale kUtarAnuM AvavuM thayuM. / / 16 / zaba khAvA kUtaro caDhe, vyasanImana lobhAya- jIvatI gaNikA hoya to vAMchita bhoga pamAya. 17 artha :-- te maDadAne kUtaro khAvA icche che, vyasanInuM mana te vezyAmAM Asakta thAya che ke jo A gaNikA eTale vezyA jIvatI hota to huM enA vaDe icchita bhoga pAmI zakta. / / 17 / / huM muni maDaduM dekhI kahe : 'narabhava durlabha toya, gaNikAe tapa nA karyuM; snUlazo kve na koya.' 18 artha : jyAre muni bhagavaMte vaizyAnA maDadAne joIne kahyuM ke devadurlabha evo manuSya dehra pAmIne paNa A vezyAe icchAnirodyarUpa tapa karyuM nahIM, arthAt tattva samajI icchAone ghaTADI nahIM. tethI The bhavyo! evI bhUla tame karazo nahIM, arthAt Avo manuSyabhava pAmIne icchAone ghaTADajo. / / 18 / Ama acetana aMgathI trividha bhAva-phaLa thAya, vyasanI nara narake gayo, bheMkha-dukha cAna kamAya. 19 artha :-- Ama acetana eTale jaDa evA vezyAnA zarIra vaDe traNa prakAre jIvonA bhAva thayA, ane tenuM phaLa paNa teo potAnA bhAva pramANe pAmyA. vyasanI manuSya tene bhogavavAnA bhAvavaDe marIne Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-2 2 1 1 narake gayo. ane kUtarAne vezyAnuM maDaduM joI bhUkhanuM duHkha UbhuM thayuM. ./19o. sAdhu svarga viSe gayA, lahI bhAva-phaLa jema; tema acetana biMba paNa phaLa de, bhAve tema. 20 artha - tathA sAghu muni mahArAja uttama bhAva vaDe svarganA bhogI thayA. jema A muni, vyasanI ane kUtaro, jaDa evA zabavaDe bhAva pramANe judA judA phaLanA bhoktA thayA, tema acetana evI pratimA paNa jIvone potAnA bhAva pramANe phaLa ApanAra siddha thAya che. sArA jema ratnaciMtAmaNi manavAMchita-dAtAra; tema acetana biMba de vaNa mAgye phaLa sAra. 21 artha :- jema acetana evo ratnaciMtAmaNi manavAMchita phaLano dAtAra bane che tema acetana evI prabhunI pratimA paNa vagara mAgye ja sArarUpa phaLane ApavAmAM nimittabhUta bane che. 21 ghara abhAva pratimA prati, niMdA kare ajANa; triloke trikALamAM aghamAghama te jANa." 22 artha - mokSanA kAraNasamI pratimA pratye abhAva ANIne je ajJAnI tenI niMdA kare tene tuM traNeya lokamAM ane traNeya kALamAM aghamamAM paNa aghama jANa. ema vipulamati muni bhagavaMte AnaMdarAjAne jaNAvyuM. 22aaaa. ityAdika upadezathI AvI ura pratIti; jinapratimA-pUjana viSe rAya ghare dRDha prIti. 23 artha - AvA aneka upadezathI AnaMdarAjAne pratimA pratye hRdayamAM satya pratIti AvI ke prabhu pratimAnuM vidhAna zAstrokta che. tethI jinapratimAnA pUjana viSe rAjAne draDha prIti utpanna thaI. //ra3o eka dina AnaMda nRpa dekhe paLiyuM eka, bhoga-udAsIna bhAva saha kare vicAra-viveka- 24 artha :- eka divasa AnaMdarAjA mAthAmAM eka sapheda vALa joIne pAMca indriyonA bhogo pratye viraktabhAvavALA thayA; ane AtmAnA hita ahitanA vivekapUrvaka vicAra karavA lAgyA ke - sArA. bAyakALa kuMpaLa samI, yauvana pAna samAna, pAkuM pAna jarA-samaya, maraNa vAyaro mAna. 25 artha - bALakanI kAyA te to jhADapAnanA kuMpaLa jevI che. yauvana avasthA pAna samAna che ane jarAvasthA te pAkelA pAna samAna che, ke je kharI javAnI taiyArImAM che. tathA maraNa che te vAyarA samAna che. maraNarUpa vAyarAno jhapATo Avyo ke vRddhAvasthArUpa pAkela pAna zIdhra kharIne nIce paDI jaze. evI A dehanI kSaNikatA che. garapA koI garbha viSe mare, mare janmatAM koI, bALapaNAmAM paNa mare, juvAna maratA joI- 26 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - koIka jIva garbhamAM AvIne marI jAya che, koI janma samaye maraNa pAme che. koI bALapaNamAM mare che ane vaLI koI to yuvAvasthAmAM ja maraNa pAmI jAya che. rA. niyama nahIM varSo taNo, maraNa acAnaka thAya, eka niyama nakkI kharo-janme te marI jAya. 27 artha - ATalA varSa cokkasa jIvIzuM evo koI niyama nathI. maraNa acAnaka thAya che. paNa eka niyama cokkasa che ke je janme che te jarUra marI jAya che. rakSA giri nIce nada Utare, tema eNvana vahIM jAya; bhogamagna rjIva UMghato maraNa samaya pastAya. 28 artha - jema pANI pahADa uparathI nIce UtarI nadIrUpe sadA vahyA kare che. tema samaye samaye manuSyanuM jIvana paNa mRtyu tarapha vahI rahyuM che, arthAt samaye samaye jIvana ghaTI rahyuM che. chatAM bhAgamAM magna banelo jIva mohanadrAmAM UMdhyA kare che ane maraNa samaye pastAya che ke meM kaMI sAruM karyuM nahIM. riTA. pArTI pahelI pALa je bAMdhe te ja sujANa; AtmahitamAM DhIla kare, te nara nahi vidvAna. 29 artha - pANI AvatA pahelAM je pALa bAMdhI le te ja sujANa eTale samyakrarIte tattvano jANanAra che. paNa je AtmahitamAM DhIla kare te manuSya vidvAna eTale vicakSaNanI koTImAM gaNAya nahIM. saMtapuruSoe kahyuM che ke - "tAre mAthe kopi rahyo kALa re, UMgha tane kema Ave, jotajotAmAM AyuSya jAya re, UMgha tane kema Ave, pANI pahelAM bAMthI le ne pALa re, UMgha tane kema Ave, tArA DahApaNamAM lAgI lAya re, UMgha tane kema Ave" 29o. jIvana-jaLa ulecatI rAtadivasa-ghaTamALa, sUrya-caMdra be baLada jo, kALareMTa nihALa. 30 artha - jIvanarUpI pANIne rAtadivasarUpI ghaTamALa ulecI rahI che. arthAtu bahAra pheMkI rahI che. reMTane ghaTa eTale ghaDAnI mALa hoya che. te kuvAmAMthI pANIne bahAra kADhI ulece che. sUrya eTale divasa ane caMdra eTale rAta. ema rAtadivasarUpI be baLada vaDe te kALarUpI reMTa sadA pharyA kare che ane te jIvanarUpI pANIne rAtadivasarUpI ghaDAonI mALa vaDe bahAra pheMkyA kare che. arthAt samaye samaye jIvana ochuM thatuM jAya che. mATe samayasara A amUlya jIvanane tuM AtmArthe upayogamAM laI le, nahiM to Akhare pastAvuM paDaze. 30aaaa. bhUpati, ghanapati, surapati, suMdara-jhuMpa-avatAra; hAthI hoddA choDIne, senApati maranAra. 31 artha - have AnaMdarAjA bAra bhAvanAone vicAre che : 1. anityabhAvanA:- rAjA ho ke zeTha ho, indra ho ke rUpanA avatAra samI suMdarI ho, hAthI upara savArI karanAra ho ke ucca hoddAone pAmelA ho ke senApati ho, sarvane pota potAnuM AyuSya pUrNa thaye Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-2 2 1 3 avazya karavuM paDaze. evuM A saMsAranuM anitya svarUpa che. //31aaaa "daLa -baLa, devI-devatA, mAtapitA parivAra, koI bacAvI nA zake maraNa -samaya, vicAra. 32 artha - 2. azaraNa bhAvanA - senAnuM baLa hoya ke devI devatAnuM zaraNa hoya, mAtA, pitA, strI, putrAdino parivAra ke vaidya, hakIma, DaoNkTara vagere hAjara hoya chatAM paNa maraNa samaye jIvane koI bacAvI zakanAra nathI. jema jaMgalamAM siMha haraNane pakaDe che tyAM tene koI bacAvanAra nathI tema A saMsAranuM svarUpa sadA azaraNamaya che. 3rA nirghana ghana vinA dukhI, tRSNAvaza ghanavAna; kyAMya na sukha saMsAramAM, vicArI jo, vidvAna. 33 artha :- 3. saMsAra bhAvanA - A saMsAramAM nirjana puruSa ghananA abhAve potAne duHkhI mAne che. temaja ghanavAna paNa tRSNAne vaza thaI vizeSa meLavavAnI kAmanAe du:khI che. mATe A saMsAramAM kyAMya sukha nathI. ema he vidvAna eTale he samajAjana! A vAtane tuM sthira cittathI vicArI jo. //33ii ajIva ekalo avatare, mare ekalo e ja; svapna samAM sAthI-sagAM, jara dukha koI na le ja. 34 artha - 4. ekatva bhAvanA - A saMsAramAM jIva ekalo ja janme che ane mare tyAre paNa ekalo ja mare che. baghAM sagAMsaMbaMdhIo duHkha prasaMge svapna samAna banI rahe che, arthAt te duHkhane jarIka paNa levA samartha thatA nathI. pote ekalo ja karmanA phaLarUpe AvelA duHkhane bhogave che. ema ekatvabhAvanAnI vAstavikatA ciMtavavA yogya che. 34 "kAyA paNa para vastu to, jagamAM nija zuM hoya? svajana' zabda yathArtha nahi, anya ghanAdika joya. 35 artha :- 5.anyatva bhAvanA :- A saMsAramAM dugha ane pANInI jema ekamekapaNe rahela potAnI kAyA eTale zarIra paNa para pugala vastu che, arthAtu para evA pugala paramANunuM banela che. to A jagatamAM bIjAM potAnuM zuM hoI zake? mATe bIjA sagAM vahAlAone svajana kahevA e zabda yathArtha nathI, arthAta mithyA che. tema ghana Adi to potAnA AtmAthI pratyakSa jAdA jaNAya che. tethI te potAnA koI kALe hoI zake nahIM ema anyatva bhAvanAnuM ciMtavana niraMtara kartavya che. rUpA tvacA cAdare dIpatA, asthi-piMjara deha, aMdara najara karI juo, dugathI-ghara eha. 36 artha - 6. azuci bhAvanA - tvacA eTale cAmaDIrUpI cAdara vaDe A hADakAnA piMjara jevA A dehanI zobhA jaNAya che. e zarIranI aMdara zuM zuM bharela che te tarapha jarA najara karI jozo to te durgaghamaya evA hADa, mAMsa, lohI, maLa, mUtrAdinuM ja ghara jaNAze. tenuM pramANa zarIranA nave dvAra maLathI kare che. ema zarIranuM svarUpa azuci eTale apavitra jANIne teno moha tyAgavA yogya che. 36aaaa Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jhokAM khAtA jagajano, moha-nIMdanuM jora; lUMTatA sarvasva ja badhe are! karma phaeNpa cora. 37 artha - 7. AjhAva bhAvanA moharUpI nidrAnA baLe jagatanA jIvo jhoMkA khAI rahyA che. tethI karmarUpI coro AvIne jIvanuM sarva Atmaghana lUMTI jAya che. karmanuM AvavApaNuM te Asrava kahevAya che. mATe AsravabhAvanAne jANI ATheya karmarUpI corone potAnA Atmaghanane lUMTatA bacAvavA. 3thA. sagurunA upadezathI moha-nIMda UDI jAya; to upAyo Adaryo, karmacora rokAya. 38 artha - 8. saMvara bhAvanA - sadgurunA upadezathI moharUpI nidrAnuM baLa nAza karI zakAya che. mATe samyakdarzana, jJAna, cAritra ane tArUpI DhALa vaDe AvatA ATheya karmarUpI bANone rokavA. saMvara eTale AvatA karmane rokavA. e ja muktino sAco upAya che. 38 jJAna dIpa tapa-tela bharI, ghara zodhuM bhrama khoI; pUrva cora kAThuM baghA, chUpo rahe na koI. 39 artha - 9. nirjara bhAvanA:- samyakajJAnarUpa dIpakamAM tArUpI tela bharIne AtmAnI bhrAntine choDI daI, sahajAtmasvarUpamaya potAnA AtmArUpI gharanI have zogha karuM. pUrve bAMdhelA karmarUpI corone udayAvalImAM AvatAM pahelAM ja bAra prakAranA tapa AdarIne AtmadhyAna vaDe naSTa karuM. temAM eka paNa karmarUpI corane chUpI rIte aMtaramAM rahevA dauM nahIM. ema sattAmAM paDelA karmonI nirjarA karavI e ja mokSaprAptino sAco upAya che. "nija kALa pAya vighi jharanA, tA sau nijakAja na saranA; tapa karI jo karma khipArve, soI zivarukha darasAvai." -chaha DhALA artha - potAnA samaye pAye karma jhare tethI potAnA AtmAnI siddhi thAya nahIM. paNa je tapa karIne kamane khapAve te ja mokSasukhane pAme che. [39aaaa paMca mahAvrata pALatAM, samiti paMca prakAra, prabaLa paMca indriya jIMtye, thAya nirjarA sAra. 40 artha - paMca mahAvrata temaja pAMca samitine samyakaprakAre pALatA tathA prabaLa evI pAMca indriyone aMtarathI jItatA, sArarUpa evI sakAma nirjarA sAthI zakAya che. mATe nirjarA bhAvanAne bhAvI karmonI nirjarA kartavya che. 40nA caudarajju bhara lokanuM puruMSa sama saMsthAna; temAM jIva anAdithI bhame bhUlI nijabhAna. 41 artha - 10. lokasvarUpa bhAvanA:-mApamAM caudarajjA pramANa ane cha dravyathI bharelo puruSAkAre A loka che. tene koIe banAvyo nathI. temAM ApaNo jIva anAdikALathI karmAnusAra potAnA svarUpanuM bhAna bhUlIne cAragatirUpa saMsAramAM bhamyA kare che. In41aaaa "mAgyuM surataru suMkha de, ciMtAmaNi paNa tema; viNa mAgye, viNa ciMtavya, sukha ke sudharma-prema. 42 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-2 215 artha - 11. gharmadurlabha bhAvanA - kalpavRkSa pAse je mAge te bhautika sukha Ape che, tema ratnaciMtAmaNi paNa Ape che. paNa vItarAga bhagavaMte boghelA satutharma pratyeno prema to vagara mAgye temaja vagara ciMtavya paNa sukhano ApanAra thAya che. "sahajAnaMda pada re nIko, gharmaghuraMthara zrI jinajIko; bhavajala tAraNa nAvA, bhAkhyo dazavitha sahaja svabhAvA. sa. vAMcchita sukhanI re dAtA, surataru sama jasa che avadAtA; durgati paDatAM re ghAre, gharma te kahIe cAra prakAre. sa"ArA kanaka, kIrti, sura-rAja sukha, sarvasulabha chaMva, jANa; durlabha che saMsAramAM samyaka darzana-jJAna."43 artha - 12. bodhidurlabha bhAvanA - suvarNa, yaza ke devatAnA sukha athavA rAjyavaibhava vagere A jagatamAM pAmavA te sarvasulabha che, ema he jIva tuM jANa. paNa A saMsAramAM samyak eTale sAcuM, yathArtha darzana ane jJAna pAmavuM te ati durlabha che. jIva nava grevaiyaka sughI anaMtavAra jaI Avyo chatAM hajA samyakdarzana jJAnane pAmyo nathI. mATe jagatamAM sarvathI durlabhamAM durlabha vastu te ja che. IT43nA hita-udyama manamAM gharI, sAgaradatta muni pAsa; sarva tajI saMyama lItho; eka mokSanI Aza. 44 artha -have mArA AtmAnuM hita thAya-kalyANa thAya evo udyama ja mAre karavo che. ema AnaMdarAjAe manamAM vicAra karIne sAgaradatta nAmanA muni bhagavaMta pAse sarva rAjyavaibhava tajIne saMyama grahaNa karyo. jene have mAtra mokSanI ja abhilASA che. II44 tIrthaMkarapada sthAnako samyaka darzana sAtha, bhAvyAthI AnaMdamuni thanAra pArasanAtha. 45 artha - have AnaMdamuni A bhavamAM samyakadarzana sAthe tIrthaMkarapada prAptinA sthAnakone bhAvavAthI bhaviSyamAM pArasanAtha bhagavAna thanAra che. 4pAA kuza karI kAya kaSAya muni tapa tapatA ati ghora, pragaTI bahuvidha labdhio jaNAya Atama-jora. 46 artha - kAyA ane kaSAyabhAvone kuza karI have muni atyaMta ghora tapa tapavA lAgyA. jethI aneka prakAranI labdhio pragaTa thaI tathA AtmAnI zaktionuM jora vadhavA lAgyuM. [46aaaa muni je vanamAM vicare tyAM jaLa, phaLa bharapUra; siMha-mRga, ahi-mora paNa kare vera-bhaya dUra. 47 artha - AnaMdamuni je vanamAM vicare tyAM jaLa ane phaLa bharapUra che. tathA temanA prabhAve tyAM siMha ane mRga, ahi eTale sApa ane mora paNa potAnA verabhAvone bhUlIne nirbhayapaNe pharyA kare che. I4LA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 dehabhAva bhUlI AtmamAM magna UbhA munirAyaeka dine kSIravana viSe; suNo, have zuM thAya. 48 artha :-- eka divasa kSI2vana nAmanA jaMgalamAM dehabhAvane bhUlI AtmAmAM magna banIne muniyomAM zreSTha evA AnaMdamuni dhyAnamAM UbhA che. tyAM have zuM thAya che te sAMbhaLo. 548 / / kamaTha jIva marI narakathI kSIravane siMha thAya; pUrva-bhavAMtara verathI munine phADI khAya. 49 artha :-- kamaThano jIva narakabhUmimAMthI nikaLIne te ja kSIravanamAM siMha banIne bhramaNa kare che. tyAM munine dhyAnamAM UbhA joI pUrvabhavonA verabhAvathI AnaMdamunine phADIne khAvA lAgyo. / / 49 / / pazukRta upasargo sahe kSamAzUra munirAya, maraNa sudhI ghI bhAva zubha, Anata-surendra thAya. 50 artha :- siMha jevA hiMsaka pazunA karela upasargone kSamAmAM zUravIra evA A muni maraNanA aMta sudhI zubhabhAvone dhAraNa karIne sahana karavA lAgyA. tenA pariNAme samAdhimaraNa sAghI navamA Anata nAmanA devalokamAM surendra eTale devonA indrarUpe avataryA. // 50 / / avadhijJAne jANiyuM : "karyuM hatuM tapa ghora, azubha karma daMDyA hatAM dharma-dhanikanA cora; 51 artha - tyAM avadhijJAnathI surendre jANyuM ke manuSyabhavamAM ghaNuM ghora tapa karyuM hatuM, tathA gharmarUpI ghanane ghAraNa karanAra ghanikonA cora evA azubha karmone khUba daMDyA hatA. tenA pariNAme A indranA vaibhavane huM pAmyo chuM. // 5 // kaSAya tacheM pALyuM hatuM sucAritra nirdoSa, samyagdarzana saha karyo jina-AjJAno poSa. 52 artha :-- krothAdi kaSAyabhAvo tajIne nirdoSapaNe samyakcAritranI pratipAlanA karI hatI tathA samyakdarzana sAthe jinezvaranI AjJAne poSaNa ApyuM hatuM, arthAt bhagavAnanI AjJA pramANe varto hato tenuM A phaLa che. 52aa ema aneka prakArathI sevyo gharma mahAna, durgati-pAta nivArI te de suravaibhava-dAna. 53 artha :- ema aneka prakArathI mahAna evA vItarAga prarUpita Atmadharmane meM sevyo hato. te dharmanA prabhAve durgatinA pApone nivArI huM A devatAI vaibhavanuM dAna pAmyo chuM. / / 53 // samyagdarzana nirmaLuM, mAtra eka AdhAra; vrata-tapa-yogya na deha A, jinavara-bhakti sAra." 54 artha :-- have ahIM A devalokamAM mAtra mane eka nirmaLa samyagdarzanano ja AdhAra che. kemake vrata ke tapa karavAne yogya A deha nathI. devatAo gati Azrita vrata ke tapa kadI karI zakatA nathI. mATe mAre to have sArarUpa evI eka jinezvaranI bhakti ja kartavya che. / / 54 / / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-2 2 17 pAMce kalyANaka viSe bhaktibhAvathI jAya; jaI samavasaraNamAM suNe divya vANI sukhadAya. 55 artha - have pArasanAtha bhagavAnano jIva je indra thayela che te bhaktibhAvathI tIrthakara bhagavaMtonA janma Adi pAMce kalyANakomAM jAya che tathA samavasaraNamAM jaIne bhagavAnanI sukhadAyaka evI divya vANInuM paNa zravaNa kare che. papA. mithyAvRSTi devane daI gharma-upadeza, samyagdarzana-dAna de, karuNAmUrti sureza. 16 artha - devalokamAM paNa karuNAnI mUrti samA evA A indra mithyAdraSTi devone gharmano upadeza ApI samyagdarzananuM dAna de che, arthAt samyagdarzananI prApti karAve che. pakA kAzI deza A bharatamAM nagara banArasa sAra, tIrtharAja jana sahu kahe; azvasena nRpa ghAra. 57 artha - A bharatakSetramAM kAzI nAmanA dezamAM banArasa nAmanuM sArabhUta nagara che. tene sarva loko tIrtharAja kahe che. tyAM azvasena rAjA rAjya kare che. ApaNA avadhijJAna sahita te sakaLa sAra guNaghAma; prabhurRpa ravinAM udayagiri vAyArANI nAma. 18 artha :- rAjAnI rANInuM nAma vAmAdevI che. te vAmA rANIrUpa girI eTale parvatamAMthI avadhijJAna sahita temaja sarva sArabhUta guNonA ghararUpa evA prabhu pArasanAthanA jIvano ravi eTale sUryarUpe udaya thayo. 58aaaa. mahApuruSa-motI taNI vAmAdevI chIpa; Anata-indra cavI rahe vAmA-udara samIpa. 59 artha - mahApuruSarUpa motIne janma ApanAra vAmAdevIrUpa chIpa che. tenA udaramAM Anata nAmanA navamAM svargathI indra cyavIne bhagavAnarUpe AvI vasyA. jema samudramAM rahela chIpanA mukhamAM svAti nakSatramAM varSela varSAdanuM biMdu sIdhuM paDatAM te motI banI jAya che tema. palA svapna soLa zubha dekhIne mAtA mana harakhAya, pati sanmukha vidita karI pUMche "suphaLa zuM thAya?' 60 artha - bhagavAna udaramAM AvavAthI temanI mAtA soLa zubha svapnone joIne ati harSa pAmI. tathA pati sanmukha te sarva vidita karIne pUchavA lAgI ke A svapnonuM zuM zubha phaLa thatuM haze? 60aaaa. avadhijJAne jANIne rAya kahe phaLa sAra: "gajendra-darzana-kAraNe jagapati putra vicAra. 61 artha - azvasena rAjA avadhijJAnathI jANIne teno sAra kahevA lAgyA ke prathama svapnamAM gajendra eTale uttama airAvata hAthInA darzana thavAthI tamAro putra jagapati eTale traNa jagatano nAtha thaze. IkarA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vRSabha-svapnathI zreSTha te, siMha-suphaLa baLavAna; *lakSmI-snAna-phaLa snAtra che, suragiri para sanmAna." 62 artha - bIjA svapnamAM vRSabha eTale uttama baLadanA darzana thavAthI A sarvamAM zreSTha thaze. trIjA siMha svapnanuM A salphaLa che ke te jaMgalanA rAjA siMha samAna ati baLavAna thaze. cothA svapnamAM uttama hAthI vaDe snAna karAtI lakSmIdevInA darzana thavAthI tenA phaLamAM te putrane janmatA ja suragiri eTale suvarNamaya evA meruparvata para devo laI jaI kSIra samudranA jaLavaDe abhiSeka karIne temanI snAtrapUjA karaze, tathA temanI bhAvapUrvaka bhakti karIne bahumAna karaze. karo "be mALA-phaLa suNa sakhI, dvivigha gharma-upadeza; zazI-sUrya-darzana phaLe, zAMti-kAMti vizeSa. 63 artha - be phUlanI mALAnA pAMcamA svapnamAM darzana thayA tenuM phaLa he sukhanI sahelIrUpa vAmAdevI tame sAMbhaLo ke te dvivigha eTale be prakAre gharmano upadeza karaze. eka munigharmano ane bIjo zrAvaka gharmano. chaThThA zazI eTale caMdramAnA svapnanA phaLamAM te putra sarva jIvone zAMtino ApanAra thaze. tathA sAtamA svapnamAM sUryanA darzana thavAthI te putra vizeSa kAMtivAna eTale prabhAvazALI thaze. I63 masya-yugala-phaLa jANa A sakaLa sukhanI khANa; kaLaza-phaLa nidhi pAmaze, 10sarathI lakSaNavAna. 64 artha - matsya yugala eTale mAchalAnA joDAnA AThamA svapnamAM darzana thayA tenA phaLamAM ema jANo ke te putra sarva sukhanI khANarUpa thaze. navamAM svapnamAM uttama kalaza dITho. tenA phaLamAM te nithi eTale uttama ghana-vaibhavane pAmaze. dazamA sara eTale sarovaranA svapnathI te uttama lakSaNavAna putra thaze. 64 11sAgara-phaLa gaMbhIratA, siMhAsana jagarAya, vimAna-phaLa gaNa amara-jIMva tuja kaiMkhamAMhI samAya. 65 artha - agyAramA kSIrasAgara svapnanA phaLamAM te sAgara jevo gaMbhIra thaze. bAramA siMhAsana svapnanA phaLamAM te jagarAya eTale jagatamAM rAjA thaze. teramA devavimAna svapnanA phaLamAM ema mAnavuM ke te kUkhamAM Avela jIva amara eTale devalokamAMthI AvIne avatarela che. I6pA wgharaNIndra-gRha-darzane avadhijJAna sahita, uparatnarAzinA svapnathI guNagaNa-ratnajaDita. 66 artha - gharaNendranA gharanA darzana caudamA svapna thavAthI te putra avadhijJAna sahita janma leze. tathA paMdaramA ratnarAzinA svapnavaDe te guNonA samUharUpa ratnothI jaDita evo putra janmaze. 66aaaa aMgArA dIThA thakI karmadahana guNa mAna; mukhathI gaja peTho dITho te ja pArzva-bhagavAna." 67 artha - soLamA svapnamAM agnizikhAnA darzana thavAthI te putramAM kamane dahana karavAno eTale bALavAno mahAna guNa haze. mukhamAMthI gaja eTale hAthIno praveza thatAM joyo mATe te ja pArzvanAtha bhagavAnano jIva che." I6nA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-2 2 19 caitra vadi bIjanI nizA garbhakALa vikhyAta, asaMga ghaTa-nabha ghaTa thakI tema pArzva ne mAta. 68 artha - caitra vadI bIjanI rAtrie prabhunuM svargalokathI cyavana thaI vAmAmAtAnA garbhamAM AvavuM thayuM. te garbhakALa jagatamAM vikhyAta che. ghaDAmAM rahela AkAza jema ghaDAthI alipta che, asaMga che tema vAmA mAtAnA udaramAM rahelA hovA chatAM paNa pArzvanAtha prabhu asaMga che. II68aaaa prabhunA puNya-prabhAvathI sura-Asana kaMpAya; avadhijJAne jANiyo prabhu-garbha-mahimAya. 69 artha - prabhunA puNya prabhAve devatAonA Asana kaMpAyamAna thayA. tethI avadhijJAnanA baLe devoe jANyuM ke aho! A to prabhuno garbha praveza mahimA che ke jenA prabhAve ApaNA Asana kaMpAyamAna thayA. phalA harSa sahita indrAdi sura utsava kAje jAya; vArANasI nagarI viSe mAtapitA pUjAya. 70 artha - indrAdi devo harSa sahita prabhuno garbha mahotsava karavA vArANasI nagarIe gayA; ane tyAM jaI prabhunA mAtApitAnI pUjA karI. II70aaaa pUjI bheTa gharI name garbhavartI-prabhu-pAya, jaya jayakAra karI bahuM vAdya sahita gIta gAya. 71 artha - pachI garbhamAM rahela prabhune bhAvathI pUjI, temanA caraNamAM bheTa gharIne namaskAra karyA. tathA bahu jaya jayakAranA zabdo uccArI vAdya eTale vAjiMtra sahita prabhunA guNagAna karavA lAgyA. II71nA dizAkumArI devao bhakti UlaTa ghara ura, indrarAja- AdezathI vasI nRpa- aMtaHpura. 72 artha - daze dizAnI dizAkumArI devIo hRdayamAM bhaktino ati ullAsa ANIne indrarAjanA AdezathI rAjAnA aMtaHpuramAM jaIne vasI. 72aa utsava UjavI kRtArtha thaI deva gayA nija sthAna; upajAve sukha mAtane bahuvigha devI sujANa. 73 artha :- garbha kalyANakano utsava UjavI kRtArtha thaI sarva devo potapotAnA sthAne gayA. pachI sujANa eTale vilakSaNa evI devIo bahu prakAre prabhunI mAtAne sukha upajAvavA lAgI. //73ii vasatA nirmaLa garbhamAM jJAnatraya bhagavAna; sphaTika haNyamAM dIpatA ratnadIpaka sama mAna. 74 artha - nirmaLa evA mAtAnA garbhamAM mati, kRti, avadhi e traNa jJAnathI yukta bhagavAna nivAsa kare che. te sphaTikanA harmsa eTale mahelamAM jema ratnano dIpaka dedIpyAna thAya tenA samAna jANo. ||74 pUrva dizA ravi UgatAM zobhe suMdara jema, tribhuvanapati suta ura gharI zobhe mAtA tema. 75 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 0. prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - jema sUryano prAtaHkALamAM udaya thatAM pUrva dizA suMdara rIte zobhAyamAna bane che tema traNabhuvananA nAtha evA suta eTale putrane kukSImAM dhAraNa karavAthI mAtA paNa zobhAyamAna thayA. /7pA garbha agAu cha mAsathI, vaLI nava mAsa kubera, nitya paMca Azcaryasaha kare bhakti nRpa-ghera. 76 artha - prabhunA garbha-praveza agAu cha mahinAthI tathA vaLI prabhu garbhamAM rahyA te nava mahInA sughI indranA AdezathI kuberadeva prabhunA pitAne ghera hamezAM ratnonI, suvarNanI, puSpanI vRSTi karIne e paMca Azcarya vaDe potAnI bhakti pradarzita kare che. II76nA mAgazara vadi ekAdazI jagyA pArzvakumAra; mAtapitA saha tribhuvane vyApe harSa apAra. 77 artha - mAgasara vadI agyArasanA divase prabhu pArzvakumArano janma thayo. mAtApitAnA harSanI sAthe traNeya lokamAM apAra harSa vyApyo. narakanA jIvone paNa kSaNamAtra sukha upajyu. II7LA vArANasIne pradakSiNA de vada sura jayakAra, indra sakala zacivRnda sau UbhA nRpaghara vhAra. 78 artha -te samaye devatAoe AvI vArANasI nagarInI pradakSiNA karIne jayajayakAranA zabdoccAra karyA tathA sarva indro potAnI zaci eTale indrANInA vRnda arthAt samUha sAthe rAjAnA gharanI bahAra AvIne UbhA rahyA. 78. indrANI aMdara gaI, gupta stave jinarAya, UMghADI jinamAtane, sparze prabhunA pAya. 79 artha - saugharmendranI iMdrANI prathama mahelanI aMdara gaI ane jinezvaranA darzana karIne gupta rIte manamAM prabhunuM stavana karavA lAgI. pachI prabhunI mAtAne avasthApinI nidrA vaDe UMghADIne prabhunA caraNano sparza karyo. arthAt prabhunA caraNamAM potAnuM mastaka mUkI namaskAra karyA. I79aaaa mAyAmaya bALaka khUMkI prabhune zaci laI jAya; soMpe patinA hAthamAM, darzana saune thAya. 80 artha - prabhunI mAtA pAse mAyAmaya eTale mAyAthI banAvela bALaka mUkIne indrANIe prabhune laI jaI potAnA pati saugharmendranA hAthamAM soMpyA. tethI have sarvane prabhunA alaukika darzana thayA. //80LI prabhune khoLAmAM sUMkI indra ane sau sera, sahastra navANuM yojane jAya meru para dUra. 81 artha - saugharmendra prabhune potAnA khoLAmAM mUkI sarva devo sAthe navvANuM hajAra yojana dUra meru giri para javA mATe ravAnA thayA. 181nA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-2 2 21 meru-zikhara pAMDuka zilA arthacaMdra-AkAra, hema siMhAsana para ghare padmAsana prabhu sAra. 82 artha - meru girInA zikhara upara ardhacaMdrAkAre pAMDuka nAmanI eka zilA che. te zilA upara Avela hema eTale sonAnA siMhAsana upara sArabhUta evA prabhu padmAsane birAjyA. 82aaaa kSIra-sAgara-jaLathI bharI amara kalaza laI jAya, prathama indra ghArA karI ndavarAve jinarAya. 83 artha :- kSIra samudranA jaLathI bharela kalazAone amara eTale devo laI javA lAgyA. te jaLavaDe prathama indra prabhunA zira para abhiSeka karIne prabhune navarAvyA. 83nA nIlavarNA prabhu-deha para kalaza-nIranI ghAra; jANe nIlagiri para thatI vRSTi aparaMpAra. 84 artha - nIlavarNa eTale AsamAnI varNa vAlA prabhunA deha upara pANInA kalazAonI paDatI ghAra jANe nIlagiri parvata upara aparaMpAra varasAdanI vRSTi thaI rahI hoya ema jaNAyuM. 84 gaMthodaka snAne paeNrI vidhi karI lUche kAya; divya vastra-bhUSaNa vaDe zaNagAre jinarAya. 85 artha - gaMthodaka eTale sugaMghavALA jaLavaDe prabhunI snAnavidhi pUrI karIne temanI parama audArika kAyAne lUMchI divya vastra tathA AbhUSaNavaDe tene zaNagAravAmAM AvI. II8pA. dekhI janma-mahotsava surapatinI prabhuprIta, bahu sura satraddhA kare, tarjI zraddhA viparIta. 86 artha - janma mahotsavamAM indronI prabhu pratyenI prIta eTale bhakti joIne ghaNA devatAo satraddhAvaMta thayA arthAt potAnI viparIta zraddhAne tajI daI vyavahAra samakitaghArI thayA. TakA jaya jaya zabda deva sau gayA banArasa pura, nRpamaMdira prabhune meMkI, mAtanIMda karI dUra. 87 artha - jaya ho, jaya ho, prabhu pArzvanAthanI jaya ho, ema zabdoccAra karatA karatA sarva devo banArasa nagaramAM gayA. rAjamaMdiramAM prabhune padharAvI, mAtAnI avasthApinI nidrAne harI lIdhI. II8zA utsava UjavI deva sau jAtA nija nija sthAna; rAjA paNa AnaMdathI devA lAgyA dAna. 88 artha - tyAM prabhuno janmotsava ujavIne sarva devo potapotAnA sthAne gayA. rAjA azvasena paNa putranA AnaMdathI sarvane dAna devA lAgyA. 88aaaa. indra amRta mUkIyuM prabhu-aMgUThe sAra, poSaNa pAme te cUMsI, ghAve nahIM kumAra. 89 artha - indra prabhunA aMgUThAmAM amRtano saMcAra karyo. prabhu paNa te aMgUTho cUsIne poSaNa pAme Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvodha-vivecana bhAga-1 222 che; paNa kadI mAtAnuM dhAvaNa letA nathI. / / 8 / / vagara zISye vidyA badhI, kaLA aneka prakAra, jANe, mArge sukha mahA, pUrva-karma-anusAra, 90 artha - prabhu pArzvakumAra vagara zISye badhI vidyAone, aneka prakAranI kaLAone jANe che. tathA pUrvakarmAnusAra mahAna sukhane mANe che; arthAt indriya sukhonI bharamAramAM paNa AtmAnA mahAna evA nirdoSa sukhane anubhave che. / / 9 / / (19) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-3 (doharA) * purNa juvAnI khIlatAM prabhutana zobhe ema; zarada pUnamanI cAMdanI nirmaLa nabhamAM jema, 1 artha :- prabhu pArzvakumAranI pUrNa yuvAnI khIlatAM prabhunA zarIranI zobhA evI lAgatI hatI ke jANe AkAzamAM zarada pUrNimAnA caMdramAnI nirmaLa cAMdanI khIlI hoya tema jaNAtuM hatuM. IIII soLa varSanA prabhu thayuM, azvasena bhUpALa, sne-salila bhInAM vacana vaDe pitA premALa, 2 artha :- prabhu soLa varSanA thayA tyAre temanA pitAzrI azvasena rAjA sneharUpI salila eTale pANIthI bhInA evA premALa vacana kahevA lAgyA. ||2|| "eka rAjakanyA varo, karo ucita vyavahAra; vaMza-vela AgaLa vadhe, sukha pAme parivAra. 3 artha :-- ke pArzvakumAra! eka rAjakanyA sAthe pAnnigrahaNa karo ane jagatane ucita evo A vyavahAra Adaro. jethI vaMzanI vela AgaLa vadhe ane parivAranA badhA sadasyo sukhI thAya. II3nA nAbhirAjanI Aza paNa pUrI prathama avatAra; tema amArI kAmanA pUro, pArzvakumAra.' 4 : artha :- nAbhirAjAnI Azane paNa prathama avatAra zrI RSabhadevajI bhagavAne pUrI karI hatI. tema amArI kAmanAne paNa he pArzvakumAra! tame pUrI karo. / / 4 / / pitAvacana suNI prabhu kahe vinaya sahita te vAra, "RSabhadeva sama huM nahIM Apa ja karo vicAra. 5 artha :- pitAnA vacana sAMbhaLIne te samaye ja vinayapUrvaka prabhu kahevA lAgyA ke he pitAjI! huM Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-3 223 RSabhadeva samAna AyuSyavALo nathI. mATe e saMbaMthI Apa ja gaMbhIratApUrvaka vicAra karI juo. pA muja jIvana so varSanuM, soLa gayAM che! tAta, trIsa varSe tyAgI thavuM, pharI na kaho e vAta. 6 artha :- mAruM jIvana to so varSanuM mAtra che. temAMnA paNa che tAta! soLa varSa to vItI gayA che. ane trIsa varSanI vaye mAre saMsAra tyAgI dIkSA grahaNa karavI che. mATe pharIvAra evI vAta kRpA karIne mane karazo nahIM. // 6 // alpa jIvanamAM alpa sukha, alpa prayojana kAja, koNa upadrava saMghare? samajuM cho, nararAja.' ka artha :- alpa evA A kALanA manuSya jIvanamAM alpamAtra indriyasukha che. te alpa indriyasukha prayojana arthe A gRhasthAzrama svIkArI trividhatAparUpa upadravane koNa saMghare ? he naronA rAjA ! Apa to samaju cho, mATe A vAtane sArI rIte Apa samajI zako cho. IIII surNI uttara gRpanAM nayana AMsuthI bhIMjAya, putra vivAha nahIM kare jANI mukha karamAya. 8 artha :- prabhu pArzvakumArano Avo uttara sAMbhaLIne rAjAnA nayana AMsuthI bhIMjAI gayA, ane vicAravA lAgyA ke A putra have vivAha karaze nahIM ema jANI mohavaza temanuM mukha karamAI gayuM. IILII kamaTha jIva muni-dhAtathI paMcama narake jAya, sattara sAgara dukha khamI, traNa sAgara bhaTakAya. 9 artha :- have kamaThano jIva muni bhagavaMtanI ghAta karavAthI pAMcamI narake gayo. tyAM sattara sAgaropama sughI duHkha khamIne pazugatimAM paNa traNa sAgaropama sudhI bhaTakyo. / / / / pazugatimAM bahu dukha sahI pApa purNa jyAM thAya, kriyA zubha karatAM thayo mahIpAla na22Aya. 10 - artha :-- pazugatimAM ghaNA duHkha sahana karIne jyAM pApa pUrNa thavA AvyA tyAre zubhakriyA karatA te mahIpAla nAmano rAjA thayo. / / 10 / / vAmA mAtAnA pitA, mAtAmaha prabhunA ya, paTarANI maratAM ghare tapI bhekha dukhadAya. 11 artha :-- te mahipAla rAjA, prabhunI mAtA vAmAdevInA ja pitA che, mATe prabhu pArzvakumAranA paNa - mAtAma eTale nAnA thayA. te rAjA mahIpAle potAnI paTarANInuM maraNa thatAM duHkhadAyI evo tApasano veSa aMgIkAra karyo. ||11|| bhamatAM tapasI Aviyo nagara banArasa bAra, vanavihAra karI pure Ave pArzvakumAra. 12 artha :-- te tApasa bhamato bhamato have banArasa nagaranI bahAra AvI caDhyo. tyAM vanakrIDA karIne pArzvakumAra paNa nagaramAM AvI rahyA hatA. / / 12 / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tapasI dekhI oLakhe, gaja-ArUMDha bhANeja; vaMdana paNa karato nathI-uddhata bALa gaNe ja. 13 artha :- tApasa pArzvakumArane dekhIne oLakhI le che ke A to hAthI para ArUDha thayelo mAro bhANeja che. chatAM te mane vaMdana paNa karato nathI. mATe A bALaka uddhata che ema gaNavA lAgyA. /13mA. tApasa tapato dhUNao, kASTha kApavA jAya, tyAM prabhu hita gaNI boliyA: mA haNa, tApasarAya. 14 artha :- vanamAM A tApasa potAnI cArebAjA dhUNI ghapAvIne tapa tape che. tyAM dhUNI arthe kASTha eTale lAkaDuM kApavA te javA lAgyo tyAre aMtaramAM prabhu tenuM hita jANIne bolI UThyA ke he tApasarAya! A kASTane haNa mA! arthAt teno cheda kara nahIM. 14 nAgacugala e kASThamAM peThuM che chupAI; vagara vicAryuM kApaze to jANe chedAI." 15 artha - kAraNa ke A lAkaDAnI aMdara nAga-nAgaNinuM yugala chupAIne beThela che. vagara vicAryuM A lAkaDAne kApavAthI te bicArA jIvo chedAI jaze. 15aa. tapasI krodhe ghamaghamyo, "re bALaka, nAdAna, hari-hara-brahmA sama ghare zuM sacarAcara jJAna? 16 artha :- prabhunA AvA dayAmaya vacana sAMbhaLIne te tApasa krothathI ghamaghamI uThyo ane kahevA lAgyo ke are bALaka, nAdAna tuM zuM brahmA, viSNu, mahezanI jema sacarAcara jJAna gharAve che? cara eTale hAlatA jIvo ane acara eTale sthira evA ekendriya jIvo viSenuM kaMI jJAna gharAve che? I16aaaa tapasI mAtAmaha chatAM, kare na vinaya-vighAna? madavaza jJAnI mAnIne kema kare apamAna?" 17. artha - huM tapasI chuM, tArI mAtAno pitA chuM, tAro nAno chuM. chatAM paNa tuM mArA pratye vinayanI rIta Acarato nathI ane vaLI ahaMkAravaza potAne jJAnI mAnI mAruM apamAna kare che ? 1NA. ema vadI kuhADIthI kApe kASTha mahAna, nAga-nAgaNI paNa haNe, te krothI ajJAna. 18 artha - ema kahIne tApase kuhADIthI te moTuM lAkaDuM kApI nAkhyuM. te kroghI evA ajJAnInA kAraNe nAga-nAgaNI paNa haNAI gayA. 18aaaa kaTakA sarpa-zarIranA dekhI vade kumAra: "dayA gharmanuM mULa che, jJAna ja prathama vicAra. 19 artha - sApanA zarIranA kaTakA thayelA joIne pArzvakumAra bolI UThyA ke "gharmanuM mULa dayA che." gharma ArAghatA pahelA jJAna meLavavA prayAsa karavo joIe. 19aaaa tapasI pApa-tapa tuM kare, poSe nija ajJAna, dayA ghare na ura viSe; vase na tapamAM jJAna." 20 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaTha tApasa AvI zrI zArthIkAza thI lArtAlALa WITTTTTTTT !' Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-3 225 artha :- he tapasI! jethI pApa upaje evuM tapa tuM kare che ane potAnA ajJAnane ja poSe che. kemake dayAgharmane tuM hRdayamAM gharato nathI ane kevaLa tapa karavAthI jJAna upajatuM nathI. 20nA "tuM kuMvara niMdA kare," tApasI bole ema, paMca paeNNI nizadina tapuM, bALaka samaje kema? 21 artha :- tapasI kahe tuM kuMvara mArI niMdA kare che. huM to rAtadivasa cArebAju dhUNI lagADIne ane upara sUryano tApa ema paMca prakAre tApAgnine sahana karuM chuM. tuM bALaka A vAtane zuM samaje? pAranA vaLI upavAsa ghaNA karuM, khAuM sUkAM pAna; eka page Ubho rahuM, kahuM kharuM, tuM mAna." 22 artha - vaLI upavAsa ghaNA karuM chuM. bhojanamAM paNa sUkAM pAna khAuM chuM ane eka page Ubho rahuM chuM. A huM tane kharuM kahuM chuM te mAna. //rarA. prabhu kahe, "hita nA thatuM jo tapa hiMsAyukta; viveka vaNa varcA thakI nahi jIMva-vaghathI mukta. 23 artha - prabhu pArzvakumAra javAbamAM kahevA lAgyA ke jo tapa hiMsAyukta che to tethI AtmAnuM kaMI hita thatuM nathI. viveka vagara vartana karavAthI ke jIvonA vaghathI kamoMthI mukta thaI zakAtuM nathI. //ra3rA. dayA vinA tapa pApar3epa, jJAna vinA tanaphleza; khAMce choDAM kaNarahita zramaphaLa maLe na leza. 24 artha - jIvadayA vinAnuM tapa pAparUpa che ane jJAna vinAnuM tapa te mAtra kAyakleza che. dANA vinAnA choDA khAMDavAthI karela zramanuM phaLa maLatuM nathI, tema jJAna vinAnuM tapa paNa niSphaLa che. jIrA dAvAnalamAM aMgha na doDe, paNa baLI jAya; tema karo ajJAna tapa, paNa nahi mukti thAya. 25 artha - dAvAnalamAM AMdhaLo mANasa bhale doDe paNa draSTi nahIM hovAthI kyAM javuM te jANI zakato nathI, tethI dAvAnalamAM te baLI mare che. tema ajJAnasahita tapa game teTaluM karo paNa te muktine ApanAra thatuM nathI. rapA paMgu dekhe vana baLe, paNa doDI na zakAya; tema kriyAvaNa jJAna paNa nahi mokSe laI jAya. 26 artha - pAMgaLo thayela mANasa vanane baLatuM dekhe chatAM paNa te doDI zakato nathI. tema kriyA karyA vinA ekaluM jJAna paNa jIvane mokSe laI jAya ema nathI. ra6 jJAnasahita AcAra jo, to zivanagara javAya; A hita-vacana vicArajo, zAMtithI sukha thAya." 27 artha:- paNa samyak jJAnanI sAthe samyak AcaraNa hoya to ja mokSanagaramAM javAya evuM che. kahyuM che ke - "jJAna kriSNAm mokSa:' - mokSazAstra "jJAna sAthe kriyA hoya to ja mokSanI prApti che." Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 A AtmAne parama hitakArI vacana che, teno vicAra karajo. vicAra karI AcaraNamAM mUkavAthI jIvanA vikalpo zamI jaI zAMti thAya, ane hRdayamAM zAMti thaye AtmAnuM nirAkula evuM sAcuM sukha anubhavAya. ||rA nAgacugala suNa jinavacana, krUra bhAva bhela jAya; padmAvatI-gharaNendra thaI gAya gharma-mahimA ya. 28 artha :- nAga-nAgaNI banne bhagavAna pArzvanAthanA AvA vacana sAMbhaLIne aMtaramAM krUra bhAva bhUlI gayA ane bhagavAnanA zaraNamAM dehatyAga karIne bhavanavAsI gharaNendradeva ane padmAvatIdevI nAme avataryA. ane tyAM paNa vItarAga tharmano sadaiva mahimA gAvA lAgyA. If28aaaa nAga-yugalanA bhAgyano mahimA kahyo na jAya, prabhudarzana-prApti thaI maraNa-samaya sukhadAya! 29 artha :- nAga-nAgaNI yugalanA bhAgyano mahimA kahyo jAya tema nathI, ke jene maraNa vakhate sukhadAyaka evA prabhunA darzananI prApti thaI ane uttama vacano karNagocara thayA. rA. maraNAMte tapasI thayo jyotiSa saMvaradeva, prabhu pArzva sahaje ghare paropakAranI Teva. 30 artha:- te tApasa karIne saMvara nAmano jyotiSI deva thayo. ane prabhu pArzvakumAra sadA paropakAra karavAnI Tevane ghAraNa karIne jagatanA jIvone sukha ApatAM kALa nirgamana karavA lAgyA. IT30nA trIsa varSanI vaya thatAM banato eka banAva; dUta ayodhyA nRpataNo darzAve zubha bhAva. 31 artha :- bhagavAna pArzvakumAranI trIsa varSanI uMmara thatAM eka banAva banyo. ayodhyAnagarInA rAjAno dUta AvI prabhunA darzana karI kahevA lAgyo ke amArI ayodhyA nagarInA mahArAjA jayasenane ApanA pratye ghaNo ja prema che, tethI A uttama ratno vagere vastuonI bheTa Apane mokalAvI che. 31aaaa pArzva prabhu dUtane pUMche : "kema ayodhyA sAra?" hAtha joDI dUte kahyA tIrthaMkara-avatAra. 32 artha - pArthaprabhu dUtane pUchavA lAgyA ke ayodhyAnagaramAM sArabhUta zuM che? tyAre hAtha joDI dUta bolI UThyo ke prabhu! ayodhyA nagarImAM to aneka tIrthakaroe avatAra lIdhA che. bhagavAna RSabhadeva, ajItanAtha, abhinaMdana svAmI, sumatinAtha ane anaMtanAtha prabhunI te janmabhUmikA che. 3rA dIkSA, mokSataNI kathA suNI jAgyo vairAgya "svarga-sukho bahu bhogavyAM devabhave, ava jAgya. 33 artha :- pUrva tIrthakaronI tathA mokSaprAptinI kathA sAMbhaLIne prabhune tIvra vairAgya utpanna thayo. are! pUrve devanA bhavamAM svargalokanA sukho paNa A jIve ghaNIvAra bhogavyA chatAM tRpti thaI nahIM, mATe he jIva, have tuM jAga. 33 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-3 22 7 tyAM tRpti jo nA thaI, narabhavamAM zuM thAya? sAgarajaLathI nA chIpI tRSNA TIpe jAya? 34 artha - svarganA sukhothI paNa jIvane tRpti thaI nahIM to A manuSyalokanA tuccha sukhothI tRpti kevI rIte thaze? samudranA jaLathI je tRSA chIpI nahIM te mAtra jaLanA biMdu vaDe kema chIe? 34 ghanathI agni vadhe, nathI na jaladhi gharAya, tema ja tRSNA paNa vadhe bhoge kadI na zakAya. 35 artha :- lAkaDA nAkhavAthI jema agni vadhe che, nadIonA jaLathI jema jaladhi eTale samudra gharAto nathI. tevI ja rIte tRSNA paNa bhogathI vRddhi pAme che paNa kadI zakAtI nathI. rUpA asi-ghAre magha cATatAM kSaNa mukha mIThuM jema, jIbha kapAtAM dukha ghaNuM viSama viSaya-phaLa tema. 36 artha - asi eTale taravAranI ghAra upara coMTela maghane cATatAM kSaNa mAtra moTuM mIThuM lAge, paNa taravAranI ghArathI jIbha kapAI jatAM tenuM duHkha ghaNuM bhogavuM paDe che. tema pAMca indriyanA viSayo bhogavatA to bhalA lAge paNa tenA phaLa ghaNA viSama duHkhakara Ave che. 36 jIva viSayavaza nA ghare hRdaye guru-upadeza; pApa bahuvigha Acare, dayA ghare nahi leza. 37 artha - viSayane vaza paDelo A jIva zrI gurunA upadezane hRdayamAM ghAraNa karato nathI ane aneka prakAranA pApa Acare che, paNa potAnA AtmAnI dayAne leza mAtra paNa hRdayamAM vicArato nathI. //3NA asatya, corI, jArInuM viSaya-poSa che mULa; parigraha, AraMbho sahuM te arthe, jIMva-zuLa. 38 artha - jUTha bolavuM ke corI karavI ke vyabhicAra sevavA e baghAnuM mULa to viSaya poSavAnI kAmanA che, parigraha bhego karavo ke pApa kAryanA AraMbho karavA te sarva AnA arthe che. AvI mohamayI pravRtti jIvane karma baMghAvanAra hovAthI te zULarUpa ja che. [38aaaa jana sAmAnya samAna meM khoyAM varSa aneka, mamatAvaza tapa nA karyuM, have gharuM dRDha Teka. 39 artha :- sAmAnya lokonI jema meM aneka varSa jIvananA khoI nAkhyA. mamatAne vaza thaI tapa paNa nA karyuM. have tRDhapaNe Tekane ghAraNa karuM, arthAt RSabhadevAdi bhagavaMto je mArge gayA te mArge javAno have draDha nizcaya karuM. 39. karavI DhIla ghaTe nahIM, narabhava A vahIM jAya." bhoga-vimukha thaIne prabhu tyAge tatpara thAya. 40 artha :- have DhIla karavI ucita nathI, arthAt sAmAnya manuSyanI jema saMyama vagara have kALa nirgamana karavo mane ucita nathI. manuSyabhavanI amUlya kSaNo samaye samaye vyatIta thaI rahI che ema vicArI prabhu pArzvakumAra bhogathI vimukha thaI saMsArane tyAgavA tatpara thayA. 40. l Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 lokAMtika sura AviyA jANI jina-vairAgya; stutimaMgalamaya uccareH gha !jina, mahAbhAgya. 41 artha - bhogathI vimukha ane mokSanI sanmukha evA prabhunA vairAgya jANI lokAMtika devo tyAM AvI caDhyA. bhagavAnanI maMgalamaya stuti karIne kahevA lAgyA ke he mahA bhAgyavAna! indriyone jItanAra jina Apane ghanya che." II41nA udAsIna-asi ApanI dekhI moha palAya, ziva-ramaNI rAjI thaI, bhavijana-mana harakhAya. 42 artha - prabhunI udAsInatArUpI asi eTale taravArane joIne cAritramohanI senA bhAgavA mAMDI. tethI mokSarUpI ramaNI rAjI thaI ke have mane prabhu AvIne maLaze. temaja bhavyAtmAonA mana paNa prabhuno vairAgyabhAva joI harSita thayA. 4rA bhavajaLa nija bhujA baLe kema apAra tarAya? prabhuvANIvimAnathI bahujana zivapura jAya. 43 artha :- A saMsArarUpI apAra samudra potAnA bhujabaLe kema karI zakAya? e to prabhuvANIrUpa vimAnamAM besIne ghaNA bhavo bhavasamudrane oLaMgI mokSanagarIe jAya che. mATe Apano A saMsAratyAga ghaNA jIvone kalyANakAraka thaze. 43. svayaMbuddhane bogha A, ravi jovAne dIpa; aNaghaTatuM amane chatAM, vinati Apa samIpaH 44 artha :- svayaMbuddha evA Apa prabhu samakSa AvA boghasvarUpa vacano uccAravA to sUryane jovA mATe dIpaka gharavA samAna che. te amane aghaTita che, chatAM Apa samIpa ame eka vinaMti karavA AvyA chIe. II44 avasara A dIkSAtaNo jaNAvavAne kAja, ame niyoge Aviye; jANo cho jinarAja."45 artha :- A avasara Apano dIkSA grahaNa karavAno che. ema jaNAvavAne mATe ame niyogathI AvyA chIe. te he jinarAja ! Apa to sarva jANo che. anAdikALathI AvI prathA che ke bhagavAnane vairAgya upaje tyAre pAMcamA devalokanA aMtamAM rahenArA A brahmacArI ekAvatArI lokAMtika devo AvIne prabhune gharmoddhAra karavA dIkSA grahaNa karavAnI vinaMti kare che. pApA prabhu-caraNe vaMdana karI lokAMtika sura jAya, sautharmAdi svarganA indrAdika harakhAya. 46 artha:- prabhunA caraNakamaLamAM vaMdana karIne A lokAMtika devo potAnA sthAne gayA. pachI prabhunA dIkSA grahaNa karavAnA bhAva jANI saugharma Adi svargalokanA indro paNa harSita thayA. ||46 tapa-kalyANaka kAraNe Ave deva aneka; kSIra-sAgara jaLa lAvIne kare prabhu-abhiSeka. 47 artha :- prabhunA tapa kalyANaka athavA dIkSA kalyANaka nimitte lAkho devo AvI pahoMcyA. kSIra Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-3 2 29 samudrathI jaLa lAvIne prabhuno abhiSeka karyo. II4nA vastrAlaMkAre sajI vimaLA pAlakhImAM ya. pArthaprabhu pagharAvIne meMke azvavanamAM ya. 48 artha - vastra ane alaMkAravaDe prabhune zaNagArI vimaLA nAmanI pAlakhImAM pArthaprabhune birAjamAna karyA. te pAlakhIne upADI prabhune azva nAmanA vanamAM laI gayA. 48aaaa indra upADe pAlakhI, apAra jina mahimA ya! vaDanI nIce UtarI, prabhu digaMbara thAya. 49 artha - prabhunI pAlakhIne indroe upADI. kemake jina evA prabhuno mahimA aparaMpAra che. azvavanamAM prabhu vaDanI nIce UtarI sarva vastrAdine pariharI digaMbara thayA. digu eTale dizA ane aMbara eTale vastra, arthAta dizA che vastra jenA evA digaMbara thayA. IT49aaaa. prabhu paMca muSTi vaDe upADe zira-keza, sarve parigraha tarjI banyA yathAjAta parameza. 50 artha :- have prabhue paMca muSTi vaDe mAthAnA sarva vALa ukheDI nAkhI, sarva parigrahane tajI daI, yathAjAta eTale jevA janmyA hatA tevA digaMbara banIne te paramezvararUpe have zobhavA lAgyA. /pA. mAgazara vadi ekAdazI paMca-mahAvratavAna, pArzva-prabhu saMyama baLe le manaparyavajJAna. 51 artha - mAgazara vadI agyArasane divase prabhu paMcamahAvratadhArI muni banyA. te ja divase saMyamanA baLe pArthaprabhune manaparyavajJAna uparyuM. 1pa1pa. deva gayA nija sthAnake, prabhu ArAghe yoga, ghare mauna samabhAva saha, TaLe karmaphaeNpa roga. para artha :- sarva devo potapotAnA sthAne gayA. ane prabhu have mana vacana kAyAnA yogane sthira karavAmAM tatpara thayA. maunavrata ghAraNa karyuM. ane Avela karmanA udayane samabhAve sahana karavA lAgyA. jethI temano karmarUpI roga nAza pAmavA lAgyo. parA dayA svAmInI sau upara, sarvataNA rakhavALa; jagavijayI mohAdinA kharekharA kSaya-kALa. 53 artha :- prabhunI dayA sarva jIvo upara che. te jIvanI rakSA karanAra che. paNa jagata upara vijaya meLavanAra evA mohAdi zatruone kSaya karavA mATe to kharekharA te kALa jevA che. piyA vera taje vanacara oNvo, ghare paraspara prIta, siMha ramADe ajazizuM talluM vartana viparIta.54 artha :- prabhu jyAM vicare che tyAM vanacara jIvo verabhAvane bhUlI jaI paraspara premabhAve varte che. siMha jevA kura prANIo paNa potAnuM viparIta vartana tajI daIne aja eTale bakarInA baccAne premapUrvaka ramADe che. A badho prabhAva jIvadayAthI bharapUra evA pArzva prabhuno che. pittA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 30 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 eka vakhata dIkSAvane prabhu UbhA bana zAMta; jyotiSI saMvara kamaTharjIva jAya gagana ekAMta. 25 artha :- eka vakhata, jyAM dIkSA lIdhI hatI te ja vanamAM zAMta banIne prabhu dhyAnamAM UbhA che. tyAM kamaThano jIva je saMvara nAme jyotiSI deva thayo che te ekalo AkAzamAM thaIne jAya che. papAA vimAna prabhu para khaLI rahe nabhamAM chatra samAna; avadhijJAne devane thayuM veranuM bhAna. 56 artha :- saMvaradevanuM vimAna prabhu upara AvatA chatra samAna thaIne aTakI gayuM. tyAre avadhijJAnathI jANatAM te devane prabhu sAthe potAnA pUrvabhavanA veranuM smaraNa thayuM. /pakA krogha karI varSAvato varSA muzaLaghAra, prabaLa vAyu phUMkI kare jaLathaLa ekAkAra. 57 artha :- tethI have krogha karIne prabhu upara te muzaLadhAra varasAda varSAvavA lAgyo. mAyAnA baLe prabaLa vAyu pheMkIne jaLa ane thaLa ekAkAra bhAse, sarvatra pANI ja dekhAya ema karavA lAgyo. //paNA ghara karALa vaikriyarRpa bana nirdaya de trAsa; aDola prabhu UbhA rahyA, upasargo sahIM khAsa. 58 artha :- vaikriya labdhivaDe bhayaMkara vikarALa rUpa ghAraNa karIne nirdaya banI te prabhune trAsa ApavA lAgyo. paNa prabhu to upasargone sahana karatAM aDolapaNe tyAM ja UbhA rahyAM. pa8 ratnadIpanI jyoti nA hAle pavane jema, citta acala prabhunuM rahyuM ApattimAM tema. 59 artha:- ratnadIpakanI jyoti kadI pavana vaDe calAyamAna thAya nahIM, tema ApattimAM paNa prabhunuM citta sthiratAne bhaje che. palA merugiri Dole nahIM pralaya-pavanamAM jema, pArzvaprabhuno deha paNa hAlyo alpa na ema. 60 artha - pralayakALano pavana phUMkAya tyAre paNa meruparvata DolAyamAna thAya nahIM. tema pArthaprabhuno deha paNa kiMcitmAtra hAlyo nahIM. 60nA vizvapUjya jinacaMdra para zULa nAkhe e deva, nija zira para AvI paDe, thika durjana kuTeva. 61 artha :- vizvapUjya tathA jinomAM caMdramA samAna evA prabhu upara te deva dhULa nAkhe paNa te ja potAnA zira upara AvIne paDe che. durjananI AvI kuTevane sadA dhikkAra che. 61. prabhuM thakavavA pArTInI rela caDhAvI turta, kaTi-kaMTha-paeNra paeNra caDhyuM cahe mAravA ghUrta. 62 artha - prabhune thakavavA mATe teNe vegamAM pANInI rela caDhAvI. kaTi eTale kamara sughI tathA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pArzvaprabhu upara kalAkanI upasArtha Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-3 kaMThapura eTale gaLA sudhI pANInuM pUra caDhAvI te dhUrta prabhune mAravA icche che. karA puNya-udayathI kaMpatAM Asana ekAeka; gharaNIndra padmAvatI doDI Ave cheka. 63 artha - prabhunA puNyodaye ekAeka dharaNIndra tathA padmAvatInA Asana kaMpAyamAna thayA. tethI avadhijJAnavarDa jANIne tarata ja prabhu pAse te doDI AvyA. / / 3 / / prabhu-caraNa-taLa sparzIne, nija pIThe ghI pAya, jaLa upara prabhu ANiyA; phaNA chatrarUpa thAya. 64 231 == artha :- prabhunA caraNataLano sparza karI, te caraNane potAnI pITha upara dharI, Avela pUranA jaLanI upara prabhune lAvI dIdhA, tathA prabhunA zira upara chatrarUpe nAganI phaNAo dhAraNa karIne rahyo. ||64nA padmAvartI pUjA kare stuti manohara gAya; saMvara phargApati-vRSTithI DarIne nAsI jAya. 65 artha :-- padmAvatI devI prabhunI pUjA karIne manohara stuti gAvA lAgI. have te saMvaradeva je prabhune - upasarga karato hato te A phaNIpati gharaNendranI dRSTi paDatAMja DarIne bhAgI gayo. / / 65 / / kolAhala maTatAM prabhu saptama guNasthAna, sthira thaIne Ada2e nirvikalpaka dhyAna. 66 artha H- A kolAhala maTatAM prabhu dhyAnamAM je sAtamA guNasthAnamAM hatA, tyAMthI have vizeSa svarUpamAM sthiratA karIne nirvikalpa dhyAnane AdaravA lAgyA. II) prathama zuklapada ghyAnamAM kSapazreNi baLa sAra; banI zake to sarvano moha dahe, nahi vAra. 67 artha :- have prabhu AThamA gunnasthAnamAM AvIne zukladhyAnano prathama bheda te pRthakatvavitarka vIcAra nAme che, tene AdaravA lAgyA ane baLavAna sArarUpa je kSapazreNi che te para ArUDha thayA. A zukladhyAnanI kSapakazreNimAM eTaluM baLa che ke jo banI zakatuM hoya to sarva jIvonA mohanIyakarmane te bALI nAkhe, temAM vAra lAge nahIM. paNa bIjAnA karmone koI laI zakatuM nathI, tethI tema thaI zakatuM nathI. / / 63|| bIjA zuklapada ghyAnathI pragaTe kevaLajJAna; phAgaNa vadi caudaza dine jJAna-mahotsava mAna. 68 artha :- have pRthakatvavitarka vIcAra nAmanA zudhyAnanA prathama bhedavaDe jenA kaSAyo kSaya thaI gayA che te mahAmuni bIjA ekatvavitarka avIcAra nAmanA zukladhyAnane ghyAvavAne yogya bane che. tethI kSaNamAtramAM te sarva dhAtIyAkarmano nAza karI devaLajJAna pragaTAve che. A ekatvavitarka avIcAra nAmanA bIjA zukladhyAnamAM yogIpuruSa pRthakatvarahita eTale judI judI rIte vicArarahita paNa vitarka eTale bhAvazrutasahita evuM dhyAna karatA eka dravya, eka aNu athavA eka paryAyane eka yogathI ciMtavana kare che. tethI A ghyAnarUpI agninI jvAlAthI darzanAvaraNa, jJAnAvaraNa, Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mohanIya ane aMtarAyakarmanA AvaraNone kSaNamAtramAM te naSTa karI de che. ane kevaLajJAna pragaTAvI atyaMta zuddha banI samasta lokAlokane te yathAvat nihALe che. te samaye bhagavAna sarvakALane mATe sarvajJa banI jAya che. ane anaMta jJAna, darzana, sukha, vIryanA svAmI thAya che. bhAvathI te bhagavaMta mukta banI jAya che. evuM kevaLajJAna prabhu pArzvanAthane phAgaNa vadI caudasanA divase utpanna thayuM. te divasa prabhunA kevaLajJAna mahotsavano che. 68 sarvopara upakAra A kalyANakane kAja, ati utsAhe Aviyo devendrAdi samAja. 69 artha :- sarvoparI upakArI evA A kevaLajJAna kalyANakane UjavavA mATe ati utsAhapUrvaka indro devo vagere tyAM AvI pahoMcyA. anupama samavasaraNa race umaTe bhavirjIva tyAMya, pAme sura-nara-vRMda ne pazu-paMkhI zivachAMya. 70 artha :- devoe anupama samavasaraNanI racanA karI. je joIne bhavya lokonA ToLA umaTavA lAgyA. tyAM samavasaraNamAM devo ane manuSyonA vRMda eTale samUha tathA pazupakSIo paNa zivachAMya eTale AtmakalyANa karavA mATe prabhunA upadezathI zItaLa chAyAno anubhava karavA lAgyA. I70aaaa dayAgharma-mUrti prabhu, anahada dhvani-upadeza, samaje sau nija vANImAM rahe na saMzaya leza. 71 artha - dayAgharmanI mUrti samA prabhu anahada evI OMkAra dhvanivaDe upadeza ApavA lAgyA. sarva jIvo prabhunA vacana atizayavaDe potapotAnI bhASAmAM prabhunI vANIne samajavA lAgyA. koIne paNa lezamAtra saMzaya rahyo nahIM, arthAt sarvanI zaMkAnuM samAdhAna thaI gayuM. 71nA zatru mitra banI jatA samavasaraNanI mAMya, sarpa-pheNa para deDakAM rame, bhIti nahi kAMya. 72 artha - prabhunA samavasaraNanI aMdara zatruo paNa mitra banI jAya che. sarpanI pheNa upara deDakA rame che, temane paNa sarvathI koI bhItI eTale bhaya lAgato nathI. II7rA bilADI-paga phUMkatA uMdara bhaya sau khoya, mRgapatizira mRga cATatA, prema paraspara hoya. 73 artha - bilADInA pagane nirbhaya banIne uMdara phUMke che. mRgapati eTale siMhanA mastakane mRga eTale haraNa cATe che. ema paraspara eka bIjA pratye premabhAva darzAve che. samavasaraNamAM evo prabhuno pratApa che ke jenA yogabaLe zatruo paNa potAnA zatrutvane bhUlI jAya che. ll73mA indra pUMjA prabhunI kare stuti karI besI jAya; svayaMbhUM gaNaghara guNa mahA prazna pUMche sukhadAyaH 74 artha - samavasaraNamAM prathama indra prabhunI stuti karIne besI jAya che. pachI daza gaNagharomAMnA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIrapuramAM zrI bhIDabhaMjanapArzvanAtha bhagavAnanI pratimA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-3 233 mukhya evA svayaMbhU nAmanA mahAguNI gannaghara, bhavyonA kalyANa arthe sukhadAyaka evA prazno prabhune pUchavA lAgyA. // 4 // "zuM prabhu jagamAM jANavuM? bhajavuM, tajavuM zuM ya? cAra gati zAthI thatI? icchuM suNavA huM ya." 75 artha :- he prabhu ! A jagatamAM jANavA yogya zuM che ? tathA bhajavA yogya ane tajavA yogya zuM che ? temaja cAragatimAM jIvane zA kAraNathI javuM paDe che? e viSe huM paNa ApanA mukhethI sAMbhaLavA icchuM chuM, te kRpA karI kaho. / / 75) * '"suNa svayaMbhU," prabhu kahe,'sasa tattvasamudAya, mukhya jANavA yogya che; tethI zraddhA thAya.' 76 artha :- tyAre have prathama zuM jANavA yogya che te prabhu kahe che - prabhu kahe, he svayaMbhU! te sAMbhaLa. sAta tattvono samudAya e ja mukhya jANavA yogya che. jIva, ajIva, Asrava, saMvara, baMdha, mokSa ane nirjarA A sAta tattvo che. te jANavAthI ja jIvane potAnA vAstavika svarUpanuM jJAna thAya che ane tenI zraddhA thAya che. / / 76 / / janma-maraNa jethI TaLe, mokSa-mArga samajAya, zivakAraNa je bhAva te grahavA yogya gaNAya. 77 artha - tathA te zraddhA sahita saMyamadharma pALavAthI jIvanA sarvakALanA janmamaraNa TaLe che. A mukhya sAta tattvo jANavAthI mokSano mArga jIvane samajAya che. tathA mokSanA kAraNarUpa je zuddhabhAva che te grahaNa karavA yogya che ema jIvane lAge che. [77]aa pragaTa-AtmasvarUpa nara bhajavA yogya mahAna, jenA vacanabaLevo pAme padma nirvANa. 78 artha :- have zuM bhajavA yogya che te jaNAve che ke : mokSanI prApti arthe jene AtmasvarUpa pragaTa che te ja mahAna puruSa sadaiva bhajavA yogya che. te mahApuruSanA vacanabaLa jIvo mokSamArga pAmI nirvANa eTale mokSapadane pAme che. / / 8 / / duHkharUpa jagavAsa A, viSayasukho dukhamULa; viSama bhayaMkara bhava gaNI, taja bhavabhAvanI zULa. 79 artha :-- have zuM tajavA yogya che te prabhu jaNAve che H- A jagatamAM vAsa karavo e ja duHkharUpa che. pAMca indriyanA viSayamAM sukhanI kalpanA e ja duHkhanuM mULa che. A saMsArane viSama ane bhayaMkara jANI, te bhavabhAva eTale saMsArabhAvanAnA mULa kAraNa evA rAgadveSane zULarUpa jANI teno sarvathA tyAga kara. 5795 nakAdika jagaduHkhanuM pApakarma che mULa; svargAdika sukhasaMpadA puNya thakI anukULa. 80 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 34 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 have cAra gatimAM javAnA kAraNa zuM che te jaNAve che : artha - jagatamAM naraka, tiryaMcAdi gatiomAM duHkha bhogavavAnuM mULa kAraNa te pApakarma che. hiMsA, jUTha, corI, abrahma, parigraha mUrchA athavA sAta vyasana vagerethI jIvane pApano baMgha thAya che. tathA svarga, manuSyAdi gatiyomAM sukhasaMpattinI anukULa sAmagrI maLavI te puNya thakI maLe che. dAna, zIla, tapa, bhAva, bhakti, svAdhyAya ane japa Adi karavAthI jIvane puNyano baMdha thAya che. 180nA satatattvamAM prathama jIMva, nija bhUMlathI bhamanAra, vyavahAre saMsAra rjIva karmayoga gharanAra. 81 artha - have jANavA yogya je sAta tattva che, tene vistArathI samajAve che : sAta tattvamAM prathama jIva tattva che. jIva potAnA svarUpane bhUlI jaI parane potAnuM mAnI te pratye rAgadveSa karI A saMsAramAM bhamyA kare che. vyavahArathI A saMsArI jIva karmayoga sahita che. 181aaaa nizcaya nija svarUpa to zivasukhano bhaMDAra; sarva karma satsAghane kSaya kIghe bhavapAra- 82 artha - nizcayanayathI eTale mULasvarUpe jotAM to potAno AtmA ja mokSasukhano bhaMDAra che. sarva kamane satsAghana vaDe eTale mokSanA upAya evA jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhaktiAdi vaDe kSaya karavAthI A jIva bhavapAra thaI zake ema che. 82aa. lokazikhara para siddha oNva anaMta zivapadamAMhIM, pragaTa anaMta guNo sahita, vase AtmasukhamAMhI. 83 artha - lokazikhara eTale lokanA aMtabhAgamAM bhavapAra thayelA anaMta siddha jIvo sarvakarmathI mukta evA zivapadamAM potAnA anaMta pragaTa guNo sahita AtmasukhamAM birAjamAna thaIne rahelA che. davA pudgala, gharma, atharma, nabha, kAla, arjIva avaghAra; jIva, arjIva be tattvakaeNpa, dravya chaye vicAra. 84 artha :- cha dravyonuM baneluM A AkhuM vizva che. temAMnA jIva dravyanI vAta uparanI gAthAo vaDe jaNAvI. have bIjA dravyo te pudgala, gharmAstikAya, adharmAstikAya, nabha eTale AkAzAstikAya ane kALa dravya che. A pAMce ajIva dravya che ema huM mAna. saMkSepamAM jIva ane ajIva tattva kahetA temAM A chae dravyono vicAra samAI jAya che, kema ke eka jIva dravya vinA bAkInA baghA dravyo ajIva kahetA jaDa dravyo che. je pote koNa che tene paNa jANatA nathI. 84 Asrava, saMvara, nirjarA, baMgha, mokSa paNa tema; jIva-ajIva-dazA kahI sau sarvajJa ema. 85 artha - tema Asrava, saMvara, nirjarA, baMgha ane mokSatattva e jIva ane sajIva ema be tattvonA mizraNathI utpanna thayelI sarva avasthAo che ema zrI sarvaze jaNAvyuM che. 8pAA pugala mukhya ajIvamAM, karmarUpa e thAya, paMcendriya, manano viSaya zUlapaNe samajAya. 86 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pArzvanAtha paramAtmA bhAga-3 23 5. artha - jIva tattva sivAya bAkI badhA ajIva tattva che. te ajIva tattvamAM paNa mukhya pugala dravya che, je karmarUpe pariName che. pudgalanI banelI kArmaNa vargaNAone karmarUpe pariNAvavAmAM pAMca indriyo ane mana dvArA thatA rAgadveSanA bhAvo che. mATe karma bAMghavA e pAMca indriyo ane manano viSaya che ema sthaLapaNe samajAya che. sUkSmapaNe jotAM to AtmAnA bhAva ja karmabaMghanuM kAraNa che. divya jJAne sUkSma paNa mUrta svarUpa jaNAya; bAkI pAMce dravya to amUrtarUpa manAya. 87 artha divyajJAna eTale kevaLajJAna vaDe pudgala paramANunuM sUkSma mUrta eTale rUpI svarUpa che te jaNAya che. bAkI pudgala dravya sivAya bIjA jIva, gharma, agharma, AkAza ane kALa dravya e pAMca dravyo to amUrta eTale arUpI dravyo che. 8LA gati sthiti pudgala-jIvanI trilokamAM je thAya; temAM gharma-agharma de udAsIna sahAya. 88 artha - pudgala ke jIva dravyanI gati eTale cAlavApaNuM ke sthiti eTale eka ThekANe sthira rahevApaNuM, je traNeya lokamAM thAya che, temAM lokamAM sarvatra rahela gharmAstikAya dravya te te padArthane cAlavAmAM temaja agharmAstikAya dravya te te padArthane sthira rahevAmAM udAsInarUpe sahAyaka hoya che. udAsInarUpe eTale pote calAve nahIM paNa je padArtha cAlavA mAMDe temAM te udAsInapaNe sahAyaka hoya athavA je padArtha sthira rahe te sthiratAmAM paNa te udAsInapaNe sahAyaka hoya che. 88. tema ja nabha avagAhane, pariNamane de kALa; ema arjIva jaDa tattva sau lakSaNathI ja nihALa. 89 artha - tevI ja rIte nabha eTale AkAza dravya che. te padArthone avagAhanA eTale avakAza Ape che. arthAt jagyA Ape che tathA kALa dravya che te padArthanA pariNamanamAM sahAya kare che. jagatamAM rahela sarva dravyono pariNamanazIla evo svabhAva che. temAM A kALadravya sahAyabhUta che. ema pAMceya ajIva evA jaDa tattvone tenA lakSaNothI jANI zakAya che. dA. jIMva-lakSaNa upayoga che, te traNa bhede hoya; zubha, azubha ke zuddhajhuMpa; mokSa zuddhathI jAya. 90 artha - jIva dravyanuM lakSaNa jJAna upayoga che. tenA traNa bheda che. te zubha upayoga, azubha upayoga ane zuddha upayogarUpe che. zuddha upayogathI ja jIvane mokSa prApti thAya che. II90nA zubha-azuMbha bhavahetupheMpa puNya-pApanuM mULa; bhAvAstravarRpa bhAva te, dravyAstrava anukULa. 91 artha - zubha ane azubha upayoga te saMsAranA kAraNarUpa che athavA puNya, pApanA mULa che. zubhabhAva karavAthI zubha karmono Asrava ane azubhabhAva karavAthI azubha karmono Asrava thAya che. te zubha ke azubha bhAva dravya karmonA AmravanuM eTale AvavApaNAnuM kAraNa bane che. tene Asrava tattva kahevAmAM Ave che. II91aaaa Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 36 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 *AsravapUrvaka baMgha che, kSIra-nIra sama jANa; sarve AtmapradezamAM aSTakarmanuM sthAna. 92 artha - karmono Asrava thavAthI te jIvanI sAthe baMghAya che, tene baMdha tattva kahe che. paNa jIva sAthenA A karmabaMghane kSIra-nIravatu jANavo, arthAt dUgha ane pANInI jema judA hovA chatAM ekameka thaIne rahyAM che, tevI ja rIte karma ane AtmAno saMbaMgha jANavo. AtmAnA asaMkhyAta pradeza che. te AtmA saMsArI avasthAmAM potAnA sarva pradeze jJAnAvaraNIyAdi ATheya karmothI baMghAyelo che. I9rA. temAM mukhya mohanIya sadgothe vahIM jAya; vItarAgatA Adarye ghaNI nirjarA thAya. 93 artha - te ATheya karmomAM mukhya mohanIya karma che. tenA vaLI be bheda che. teno pahelo bheda darzana mohanIya che. te satpaSanA boghathI haNAya che. ane bIjo bheda cAritramohanIyano che. te jema vItarAgatA vadhatI jAya tema cAritra mohanIyane Azraye rahelA kamanI ghaNI nirjarA thatI jAya che. II93aaaa pasaMvara Atma-sthiratA, bhAva-nirjarA te ja, sarva karmano kSaya thatAM mokSatattva pote ja."94 artha - AtmAmAM sthiratA thatAM dravyakarmo AvatA rokAya che. tene saMvaratattva kahe che. ema vItarAgabhAvane AdaravAthI sattAmAM paDelA ghaNA karmonI nirjarA thAya che tene nirjarAtattva kahe che. ema karatAM karatAM sarve karmo jyAre AtmA uparathI nirjarI jAya arthAt kSaya thaI jAya tene mokSatattva kahevAmAM Ave che. sarva karmothI mukta thayelo AtmA pote mukta svarUpa ja che. 'cho mokSasvarUpa." I94 jinavANI suNa sarvane thayo ati AnaMda; sUrya-kiraNa sparzI khIle jema kamaLanAM vRMda. 95 artha :- A pramANe jinezvara prabhunI vANI sAMbhaLIne sarvane ghaNo AnaMda thayo. jema sUryanI kiraNanA sparzathI kamaLanA samUho khIlI UThe che tema sarvajano ati ullAsane pAmyA. II9pA ghaNA mahAvrata Adare, aNuvrata gharamAM koI; pazu-pakSI paNa vrata bane, surane samakita hoya. 96 artha :- ghaNA mumukSuoe paMca mahAvrata ghAraNa karyA. vaLI koIe zrAvakanA aNuvrata aMgIkAra karyA. pazupakSIoe paNa vrata lIghA ane keTalAya devatAo samatine pAmyA. II96aaaa. kamaTha-jIva paNa prabhu kane pAmyo samakita ratna, tApasa-jIvo sAtaso, suNI sAthe zivayatna. 97 artha - prabhu sAthe aneka bhavasughI vera lenAra evo kamaThano jIva paNa prabhu pAse AvI upadeza sAMbhaLIne samakitarUpI ratnane pAmyo. sAtaso tApasa jIvo paNa prabhuno bogha sAMbhaLIne mokSa mATe sAco puruSArtha karavA lAgyA. I9zA. indataNI vinati suNI karavA jana-upakAra, aneka deza viSe prabhu, karatA rahyA vihAra. 98 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pArzvanAtha 52mAtmA bhAga-3 237 artha :-- zakendranI vinati sAMbhaLIne prabhu, lokonA upakAra arthe aneka deza videzamAM vihAra karatA vicaryAM. dhyA prabhukRpAthI muni thayA soLa hajAra pramANa; chavvIsa hajAra sAdhavI, zrAvaka lAkha sujANa. 99 artha :-- - prabhunI kRpA vaDe soLa hajAra sAdhu thayA, chavvIsa hajAra sAdhvI banI ane eka lAkha manuSyo zrAvakadharmane pAmyA. ||llA zrAvikA traNa lAkha gaNa, pazugaNa paNa saMkhyAta, asaMkhya devI deva sau zivapaMthe prakhyAta. 100 artha :-- bhagavAna pAse traNa lAkha zrAvikAoe gRhasthagharma aMgIkAra karyo tathA saMkhyAta evA pazunA samUhoe paNa bhagavAnano upadeza sAMbhaLyo. temaja asaMkhyAta devI devatAo paNa mokSanA mArge vaLyA. evA paropakArI prabhuno jagatamAM sadA jaya jayakAra ho. 100aa * vicarI varSa sitterathI kaMIka ocho kALa, sametagiri-zikhare prabhu kare yoga-saMbhALa. 101 artha :-- sittera varSathI kaMIka ochA kALa sudhI A pRthvItalane pAvana karI have bhagavAna pArzvanAtha sametizakhara parvata para AvI pahoMcyA. tyAM manavacana-kAyAnA yoganI saMbhALa karavA lAgyA arthAt manavacanakAyAnA yogane ghyAnavaDe sthira karavA lAgyA. / / 101 / / trIjA zuklapada ghyAnathI taje sayogI sthAna, sUkSma kAyayoge rahI yoga nirodhe, mAna, 102 = artha :- have bhagavaMta sUkSmakriyA apratipAti nAmanA trIjA zukladhyAnanA bheda vaDe teramA sayogI guNasthAnane tajavA lAgyA. tenA mATe AtmAne prathama bAdara kAyayogamAM sthira karIne bAdara vacanayoga ane bAdara manayogane sUkSma karavA lAgyA. pachI bAdara kAyayogane choDIne sukSma vacanayoga ane sukSma manoyogamAM sthiti karIne bAdara kAyayogane sUkSma karavA lAgyA. tyArapachI sUkSma kAyayogamAM sthiti karIne kSaNamAtramAM te ja samaye vacanayoga ane manoyoga beyano nigraha karavA lAgyA. ema sUkSma eka kAyayogamAM sthiti karIne je dhyAna karavA lAgyA te sUkSmakriyAapratipAtI nAmano zukladhyAnano trIjo bheda che. ema sUkSma kAyayogamAM rahIne manavacanakAyAnA yogano prabhu nirodha karavA lAgyA. / / 102 / / zukla dhyAna aMtima pade kriyA sUkSma paNa nAMti, alpa kALa ayorgI rahI, sadA vase zivamAMhI. 103 artha :- have zukladhyAnano aMtima cotho bheda te vyupa2takriyAnivartI nAmano che. te dhyAnamAM sUkSmakriyA paNa chUTI jAya che. ane alpakALa eTale a i u R ? ATalA hrasva akSara mAtra bolIe teTalo kALa te aMtima caudamA ayogI guNasthAnakamAM sthiti karIne sarva karmothI rahita thaI te zuddhAtmA UrdhvagAmI svabhAvavALo hovAthI upara UThIne mokSasthAnamAM jaI sadA tyAM nivAsa kare che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 38 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 A caudamA ayogI guNasthAnamAM zailezIkaraNa eTale meruparvata jevI aDaga samAdhi hoya che. jyAM manavacanakAyAnA baghA yoga sthira thAya che. kevaLI bhagavaMtane deha choDatI vakhate evI aDaga samAdhi hoya che. pAMca hrasva akSara upara kahyA te bolIe teTalo ja vakhata te aDaga samAdhi rahe che pachI saMpUrNa karmothI rahita thayela AtmA siddha avasthAne pAmI lokAtte jaI sarvakALa sukhamAM birAjamAna thAya che. II103 zrAvaNa suda sAtama dine, prabhu pAmyA nirvANa; zivakalyANaka kAja sau deva maLe te sthAna. 104 artha -zrAvaNa suda sAtamanA divase prabhu pArzvanAtha sametazikhara upara nirvANa eTale mokSapadane pAmyA. prabhunA mokSakalyANakane ujavavA mATe sarva devo te sthAne AvI maLyA. 104 dahananakriyA-bhakti karI nija nija sthAne jAya, sudarzana, maitrI, kSamA, graho sAra sukhadAya. 105 artha :- prabhunI bhaktibhAve dahanakriyA eTale agnisaMskAranI kriyA karIne sarva devo potapotAne sthAne gayA. mATe he bhavyo! tame paNa A saMsArane choDI mokSapadane pAmo. tenA arthe samyagdarzananI prApti karo tathA sarva jIvo pratye maitrIbhAva bhAvo ane je karma udayamAM Ave tene samatAe bhogavI laI kSamAbhAvane ghAraNa karo. kemake jagatamAM A uttama guNo ja sArabhUta che. je pariNAme AtmAne anaMta zAzvata sukhanA ApanAra che. 105. bhagavAna pArzvanAtha kevaLajJAna pAmI sarvathA asaMga thayA. te asaMgatA kone kahevAya? to ke sarva parabhAvathI chUTIne AtmAnA sahajAtmasvarUpamAM ramaNatA karavI e ja "mahApuruSonI asaMgatA' che. te asaMgatA paramasukharUpa che. te kema prApta thAya? tenA upAya jemAM batAvavAmAM AvyA che te A pATha che. (20) mahAtmAonI asaMgatA (sadguru zrotriya brahmaniSThapada sevAthI zuddha jJAna thaze - e rAga) ne , saha karyA karuM A viSaya-virecarAjacaMdra guru huM vaMdana sadgurupAda-padyamAM punita prema saha karyA karuM, cakora-citta sama rAjacaMdra guru huM ya niraMtara hRdaya gharuM; -virecaka vacanAmRta tuja aMtargoLa thavA UMcaruM, e vAraMvAra vicArI AjJA uThAvavA puruSArtha karuM. artha - paramakRpALu zrImad guru bhagavaMtanA pAda padma eTale caraNakamaLamAM punita eTale pavitra, nirmaLa premabhAva sahita vaMdana karyA karuM tathA cakora pakSInA cittamAM jema caMdramAno vAsa che tema huM paNa zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtane sadA mArA hRdayamAM ghAraNa karIne rAkhuM evI mArI abhilASA che. pAMca indriyanA viSayonuM virecana karAvanAra evA ApanA vacanAmRtone mArA aMtaraAtmAnI Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) mahAtmAonI asaMgatA 239 zodha karavA mATe vAraMvAra teno pATha karuM. ane temAM darzAvela AjJAone paNa vAraMvAra vicArI te pramANe vartavA puruSArtha karuM. ||1|| jJAnadazA saha vartyA sadguru mAtra asaMga svarUpa thavA, jaLa-kamaLa sama yoga viSe nirlepa rahyA bhavaroga javA; kaLikALamAM vikaTa kArya karavA kaTibaddha prabuddha thayA, athAga yatna aMtarmukhayoge sAthI bhavIja bALI gayA. artha :-- zrImad sadguru bhagavaMta mAtra asaMgasvarUpane pAmavA mATe arthAt bAMdhelA karmone bhogavI tethI nivRtta thavA arthe AtmajJAnadazA sahita mAtra udayAdhInapaNe vartyA. temaja bhavaroga eTale saMsArarUpI roganuM nivAraNa karavA mATe manavacanakAyAnA yoga pravartAvavAmAM paNa jaLamAM kamaLa rahe tema nirlepa rahyA. A bhayaMkara kaLikALamAM paNa AtmAnuM vikaTa kArya karavA teo kaTibaddha eTale kamara kasIne jAgrata rahI prabuddha eTale jJAnI thayA. tathA athAga puruSArtha karIne aMtarmukha upayoga rAkhI AtmakalyANane sAthI bhavabIja eTale saMsAranuM bIja evuM je mithyAtva tene bALIne bhasma karI gayA. / / 2 / / "sahaja svarUpe sthiti jIvanI thaye mokSa varvItarAga kahe, sahajasvarUpa rahita nathI ya, paNa nahiM te nijabhAna lahe; sahajasvarUpanuM bhAna thavuM te sahajasvarUpe sthiti samajo, sahajasthiti bhUlyo jIva saMge, bhAna thavAne saMga tajo. artha :- sahaja AtmasvarUpamAM jIvanI sthiti dhAya tene zrI vItarAga prabhu mokSa kahe che. 1. sahajasvarUpe jIvanI sthiti thavI tene zrI vItarAga 'mokSa' kahe che.'" (va.pu.469) ApaNo AtmA mULasvarUpe sahaja AtmasvarUpathI rahita nathI. paNa haju sudhI te potAnA svarUpanA bhAnane pAmyo nathI. te potAnA sahaja svarUpanuM jIvane bhAna thavuM, te ja jIvanI sahaja svarUpe sthiti che ema jANo. 2. 'sahajasvarUpathI jIva rahita nathI, paNa te sahajasvarUpanuM mAtra bhAna jIvane nathI, je thavuM te ja sahajasvarUpe sthiti che.'" (va.pR.4:) 525dArthano mohabuddhie saMga karavAthI A jIva potAnA AtmAnI sahajaAtmasvarUpamaya anaMtaRddhine ja bhUlI gayo che. mATe tenuM bhAna thavA have sarva prakAranA saMgano tyAga karo. 3. "saMganA yoge A jIva sahajasthitine bhUlyo che; saMganI nivRttie sahajasvarUpanuM aparokSa bhAna pragaTe che.'" (va.pR.469) ||3|| tIrthaMkara, gaNaghara sau vadatA, uttama eka asaMgapaNuM; sarve satsAghana te arthe upadezAyAM ema gaNuM. sakaLa sazruta-vacana-udadhi-jaLa asaMgatA-aMjali viSe, samAya che; vidvAna, vicAro; sAra sarvano e ja dIse. artha :- tIrthaMkara bhagavaMto ke gaNadharo e sarve eka asaMgapaNAne ja sarvottama kahe che. tathA bhakti, svAdhyAya, japa, tapa vagere sarve satsAghano paNa te mAtra asaMgapaNuM pAmavA mATe ja upadezavAmAM AvyA che ema jANo. 4. "e ja mATe sarva tIrthaMkarAdi jJAnIoe asaMgapaNuM ja sarvotkRSTa kahyuM che, ke jenA aMge sarva AtmasAdhana rahyAM che.'' (va.pR.469) Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sarva salphAstranA vacanarUpI udadhi eTale samudranuM jaLa te mAtra asaMgatArUpI hAthanI aMjalimAM ja samAI jAya che. mATe he vidvAno A asaMgatAnA svarUpano vicAra karo. kemake sarva zAstrono sAra te mAtra asaMgapaNuM pAmavuM e ja jaNAya che. 5. "sarva jinAgamamAM kahelAM vacano eka mAtra asaMgapaNAmAM ja samAya che; kemake te thavAne arthe ja te sarva vacano kahyAM che." (va.pR.469) jA. varNana paramANuthI mAMDI cauda rajubhara lokataNuM vaLI zailezIkaraNa sughInI sarva kriyAnuM saphaLapaNuM gaNAya, asaMgapaNuM jo Ave. te arthe sau koI karo; asaMga lakSa cUMkI jJAnAdi kriyA karI bhavamAM na pharo. artha:- eka paramANuthI mAMDIne cauda rajupramANa A lokanuM varNana karyuM che. te tathA meSonmeSathI mAMDIne eTale AMkhanA palakArAnA asaMkhyAtamAM bhAga mAtra samayanI kriyAthI mAMDIne cheka caudamAM guNasthAnanI aMtima zailezIkaraNa eTale parvata jevI aDola sthiti prApta thAya tyAM sughInI sarva kriyAnuM varNana bhagavaMte karyuM che. te mAtra A asaMgatA prApta karavA arthe karyuM che. sarva kriyAnuM saphaLapaNuM paNa A asaMgatA Ave to ja gaNAya che. te asaMgapaNuM prApta karavA arthe ja sarva kriyA karo. paNa asaMgatA prApta karavAno lakSa cUkI jaI jJAnAdi ke tapAdi kriyA mAtra karI tenA phaLamAM cAragatirUpa saMsAramAM paribhramaNa na karo. "eka paramANuthI mAMDI cauda rAjalokanI ane meSonmeSathI mAMDI zailezIavasthA parvatanI sarva kriyA varNavI che, te e ja asaMgatA samajAvavAne arthe varNavI che." (va.pR.469) //pA. sarva bhAvathI asaMgatA thavI duSkaramAM duSkara karaNI, AlaMbana vaNa tenI siddhi thavI duSkara atyaMta gaNI, zrI tIrthakara tethI boghe satsaMgati bhavajaLa taravA, anupama AlaMbana jagajIMvane sahajasvarUpa-asaMga thavA. artha - sarva parabhAvathI chUTavArUpa asaMgapaNuM pAmavuM te duSkaramAM duSkara kArya che. mATe AlaMbane eTale koI AghAra vinA tenI siddhi thavI te atyaMta duSkara gaNI che. tethI zrI tIrthakara bhagavaMto bhavajaLa taravA mATe satsaMgano Azraya karavA bogha Ape che. te jagatavAsI jIvane sahajasvarUpamaya asaMgadazA prApta karavAmAM anupama AlaMbana che. kemake te satsaMga paNa eka prakArano saMga hovA chatAM AtmAne asaMga banAve che. 6. "sarva bhAvathI asaMgapaNuM thavuM te sarvathI duSkaramAM duSkara sAghana che; ane te nirAzrayapaNe siddha thavuM atyaMta duSkara che. ema vicArI zrI tIrthakare satsaMgane teno AghAra kahyo che, ke je satsaMganA yoge sahajasvarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvane utpanna thAya che." (va.pR.469) 6aaaa. satsaMgati paNa ghaNI vAra bhava bhamatAM jIMvane maLI gaI, ema vade vItarAga prabhu, satsaMga-saphaLatA nathI thaI; kAraNa ke satsaMga oLakhI jANyo nathI ati hitakArI, parama snehathI nathI upAsyo, prAsa take mUMDhatA ghArI. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) mahAtmAonI asaMgatA 241 artha :-- "satsaMga paNa jIvane saMsAramAM bhramaNa karatAM anekavAra maLI gayo ema zrI vItarAga bhagavaMta kahe che. paNa te satsaMga saphaLapaNAne prApta thayo nahIM. kemake te satsaMgane oLakhI AtmAne te paramahitakArI che ema jANyuM nahIM. ane paramapreme te satsaMgamAM thayela bodha athavA AjJAne bhAvapUrvaka upAsI nahIM. ema taka prApta thayA chatAM paNa muDhatAne ghArI te takano upayoga jIva karI zakyo nahIM. 7. "te satsaMga paNa jIvane ghaNI vAra prApta thayA chatAM LavAna thayo nathI ema zrI vItarAge kahyuM che, kemake te satsaMgane oLakhI, A jIve tene parama hitakArI jANyo nathI; parama snehe upAsyo nathI; ane prAsa paNa aprAsa phaLavAna thavA yogya saMjJAe visarjana karyAM che, ema kahyuM che." (2.pR.469) II7 / / A ja vAtanI vicAraNAthI AtmaguNa amane pragaTyo, sahajasamAdhi sudhI javAyu; te satsaMgati bhajo bhajo." e udgAro guru rAjanA sarva vicAraka ura dharo, bIjI vAta TUMkAvI, jana sau sadA susaMga karyA ja karo. artha -- uparanI gAthAmAM kahI e ja vAtanI vicAraNA karavAthI amArA AtmAmAM AtmaguNa AvirbhAva pAmyo eTale AtmaguNa pragaTyo ane cheka AtmAnI sahajasamAdhi eTale AtmapariNAmanI svasthatA sudhI javAyuM, te A badho pratApa zrI satsaMgano che. mATe te maLyo ! tame paNa evI satsaMgatinI bhajanA karo arthAt AtmajJAnI puruSono ke tenA vacanAmRtono ja samAgama karyAM karo eja AtmakalyANano sarvathI zreSTha ane sugama upAya che. "A ame kahyu te ja vAtanI vicAraNAthI amArA AtmAmAM AtmaguNa AvirbhAva pAmI sahajasamAghi paryaMta prApta thayA evA satsaMgane huM atyaMta atyaMta bhaktie namaskAra karuM chuM." (va.pR.469) upara kahyA te udgAro paramakRpALu zrI gururAjanA che. mATe sarva vicAraka maLyo! A vAtane hRdayamAM dhAraNa karI, tathA bIjI sarva saMsArI vAtane TUMkAvI sadA satsaMga karyA ja karo. "satsaMga e sarva sukhanuM mULa che; 'satsaMga maLyo' ke tenA prabhAva vaDe vAMchita siddhi thaI ja paDI che.'' (va.pR.75) IIaa prathama gauNa gaNI sau sAdhanane, upAsavo satsaMga sadA, mukhya hetu nirvANa taNo te, sarvArpaNa saha ati umadA; jarUra tethI sulabha thaze sau sAthana ziva-sApaka kAje, 'Atama-sAkSAtkAra amAro' vacana dIdhuM A guru rAje. artha :-- sahuthI pahelA bIjA sarva sAdhanane gauNa karI satsaMganI sadA upAsanA karavI. kemake nirvANa eTale mokSa prAptinuM mukhya kAraNa te che. te satsaMga ati umadA eTale ghaNo ja zreSTha hovAthI tenI sarvArpaNapaNe eTale manavacana kAyAnA traNeya yoga vaDe tenI upAsanA karavI. te satsaMganA baLe mokSane sAthe evA sarva sAdhananI prApti sulabha thaI jaze. evo amAro 'Atma-sAkSAtkAra' eTale Atma- anubhava che tethI kahIe chIe. ema paramakRpALu zrI gururAje ApaNane A vacana ApyuM, 8. "avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa jANI, nirvANano mukhya hetu evo satsaMga ja sarvArpaNapaNe upAsavo yogya che; ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che, evo amAro AtmasAkSAtkAra Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 prAvadha-vivecana bhAga-1 che." (va.pR.49) "sarva duHkhathI mukta thavAno abhiprAya jene thayo hoya, te puruSe AtmAne garvaSavo, ane AtmA gaveSavo hoya teNe yamaniyamAdika sarva sAghanano Agraha apraghAna karI, satsaMgane garvaSavo; tema ja upAsavo.'' (va.pR.393) ||9|| "te satsaMgati prApta thaye klyANa kamAya na jova to, jarUra A jIvano ja vAMka che, ati-hetuM nathI tajato. satsaMga-yoga apUrva, alabhya ja, ati durlabha jagamAM jANo, tene bApa kare te mAAM kAraNa cAra kare. ANo : artha :-- te satsaMga prApta thayA chatAM paNa jo jIva AtmakalyANarUpI kamANI kare nahIM to jarUra A jIvano ja vAMka che. kemake tevA yogamAM teNe AtmAne atikArI evA mAThA kAraNono tyAga karyo nahIM. satsaMgano yoga prApta thavo te apUrva vAta che. te alabhya eTale teno lAbha prApta thavo sulabha nathI. te satsaMgane AvA pApamaya jagatamAM pAmavo te ati durlabha che. evo satsaMga prApta thayo hoya chatAM paNa tene bAgha kare athavA phaLavAna thavA na de evA cAra mAThA kAraNa che. tene tame khAsa karIne hRdayamAM dhAraNa karI tethI rahevA sadA jAgRta rahejo. * 9. "te satsaMga prApta thaye jo A jIvane kalyANa prAsa na thAya to avazya A jIvano ja vAMke che; kemake te satsaMganA apUrva, abhya, atyaMta durlabha evA yogamAM paNa teNe te satsaMganA yogane bAtha karanAra evA mAThAM kAraNono tyAga na karyo !'' (pR.4694 / / 10 / / 'mithyAgraha, 'svacchaMdapaNuM, paramAda ane viSayo--cAre rokI rahe jana-mana, tethI sat-saMga upekSA jIMva thAre; tethI ja satsaMga thAya saphaLa nA, niSThA eka na satsaMge; jarUra saphaLa satsaMga thAya jo apUrva bhaktithI ura raMge. artha :-- te cAra mAThA kAraNa nIce pramANe che :-- (1) mithyAgraha (2) svacchaMdapaNuM (3) pramAda ane (4) pAMca indriyanA viSayo. e cAre vastuo lokonA manane rokI rAkhe che. tethI jIvo satsaMganI upekSA kare che, arthAt satsaMga karavAnI kharI abhilASA thatI nathI. ane uparokta kAraNomAM manane rokI rAkhavAthI maLela satsaMga paNa temane phaLavAna thato nathI. athavA satsaMgamAM ekaniSThA eTale dRDhazraddhA na AvI hoya ke AthI ja mAruM kalyANa thaze to paNa satsaMga phaLavAna thAya nahIM. paNa jo hRdayanA sAcA apUrva bhaktibhAvathI satsaMganI upAsanA karI hoya to jarUra satsaMganI saphaLatA thAya. 10. "mithyAgraha, svacchaMdapaNuM, pramAda ane iMdriyaviSayathI upekSA na karI hoya to ja satsaMga phaLavAna thAya nahIM, athavA satsaMgamAM ekaniSThA, apUrvabhakti AjJI na hoya to phaLavAna thAya nahIM." (1.pR.469) ''aciMtya jenuM mAhAtmya che evuM satsaMgarUpI kalpavRkSa prApta thaye jIva daridra 2he ema bane to A jagatane viSe te agiyAramuM Azcarya ja che.'' (pR.52) "satsaMga ne satyasAdhanA vinA koI kALe paNa kalyANa thAya nahIM. jo potAnI meLe kalyANa thatuM hoya to mATImAMthI ghaDo thavo saMbhave. lAkha varSa thAya topaNa ghaDo thAya nahIM, tema kayANa thAya nahIM.' (va.pu.4036 ||11|| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) mahAtmAonI asaMgatA 243 evI eka apUrva bhakti saha upAsanA satsaMgataNI alpakALamAM naSTa kare mithyAgraha Adi kuTeva ghaNI; ema anukramathI sau doSa chUMTI jIMva thAya asaMga sadA, eka asaMga thavAne sevo satsaMgati sahu nara-amadA. artha:- jo evI eka apUrva bhAvabhakti sAthe satsaMganI kharA hRdayathI upAsanA karI hoya to jIvanA mithyAgraha eTale khoTI mAnyatAo ke khoTA Agraho karavA AdinI ghaNI kuTevo alpakALamAM nAza pAmI jAya. tathA krame karIne te jIvanA sarva doSo chUTI jaI sadAne mATe te asaMgadazAne pAme. mATe evI anaMtasukharUpa asaMgadazAne pAmavA mATe he nara ke pramadAo eTale nArIo! tame sarva eka satsaMganI ja upAsanA karyA karo. "jo evI eka apUrvabhaktithI satsaMganI upAsanA karI hoya to alpa kALamAM mithyAgrahAdi nAza pAme, ane anukrame sarva doSathI jIva mukta thAya." (va.pR.469) I/12aaaa. parahita-hetuM satsaMganI oLakha ati durlabha bhavamAM, thAya mahat ko puNyayogathI oLakhANa UMDI oNvamAMke nizcaya karI A ja satsaMga, sapuruSa ura sAkha pUre; to saMkocavI japhaeNra pravRtti jIve taka samajI ure. artha - AtmAne paramahitakArI evA satsaMganI oLakhANa thavI jIvane jagatamAM ati durlabha che. koI mahatuM eTale mahAna puNyano udaya thavAthI ja te satsaMganI kharekharI UMDI oLakhANa jIvamAM thaI zake che. tevI oLakhANa thaye jo nizcaya thAya ke A ja satsaMga che, A ja sapuruSa che ema potAnuM hRdaya sAkSI pUratuM hoya, to teNe hadayamAM A taravAnI sAcI taka maLI AvI che ema mAnIne saMsAranI mithyApravRttine jarUra saMkocavI. kemake AraMbha ane parigraha e ja vairAgya upazamanA kALa che. 11. "satsaMganI oLakhANa thavI jIvane durlabha che. koI mahatuM puNyayoge te oLakhANa thaye nizcaya karI A ja satsaMga, sapuruSa che evo sAkSIbhAva utpanna thayo hoya te jIve to avazya karI pravRttine saMkocavI." (va.pR.470) /13NI. vaLI doSa potAnA jovA kSaNe kSaNe, kAryo kAryo, prati prasaMge, bArka najare, joI kSaNa karavA Aryo; maraNa svIkAro, paNa nA bhakti-sneha bIje vaghavA dejo, te satsaMga ja jIvana jANI bhavahetuM bhaNI ghUMTha dejo. artha :- tathA potAnA doSo kSaNe kSaNe koIpaNa kArya karatAM athavA pratyeka prasaMge bArIka najare eTale tIkSNa upayoga karI jovA, ane AryapuruSoe te doSane joyA pachI parikSaNa karavA. pari eTale cAre bAjAthI joI te doSone kSINa karavA, rahevA devA nahIM. te satsaMgane mATe dehatyAga karavAno avasara Ave to maraNa svIkAravuM paNa te satsaMgathI vizeSa bhaktisneha bIjA koI padArthane viSe thavA devo nahIM; evo draDha nizcaya rAkhavo. te satsaMgane ja potAnuM jIvana jANI saMsAranA kAraNo bhaNI pUTha dejo, arthAt pramAde karIne svAdalapaTatA Adi doSonA kAraNe satsaMgamAM puruSArtha gharma maMda rahe che ane satsaMga phaLavAna thato nathI, ema jANIne puruSArtha vIrya Atma Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 kalyANa sAdhavA mATe gopavazo nahIM. "potAnA doSa kSaNe kSaNe, kAryuM kAryo ane prasaMge prasaMge tIkSNa upayoga karI jovA, joIne te parikSaNa karavAnuM ane te satsaMgane arthe dehatyAga karavAno yoga thato hoya to te svIkAravo, paNa tethI koI padArthane viSe vizeSa bhaktisneha thavA devo yogya nathI. tema pramAde rasagAravAdi doSe te satsaMga prApta thaye puruSArtha gharma maMda rahe che, ane satsaMga phaLavAna thato nathI ema jANI puruSArtha vIrya gopavavuM ghaTe nahIM." (va.pR.470) 14 satsaMgati te sanduruSa che; thaI oLakha paNa jo na rahe yoga niraMtara, to satsaMge prApta thayelo bogha cahe; pratyakSa saguru tulya jANa te bogha vicAre pharI pharI. te ArAdhye samakita Upaje; apUrva vAta A kharekharI !" artha :- satu eTale AtmA. evo AtmA jene prApta che evA puruSano saMga te satsaMga che. evA satsaMganuM ke evA satparuSanuM oLakhANa thayA chatAM paNa teno yoga niraMtara raheto na hoya to satsaMgathI je bogha prApta thayo che te boghane pratyakSa sadaguru ja mane upadeza karI rahyA che ema jANIne vAraMvAra vicAravo tathA ArAghavo arthAt te pramANe vartavuM. e pramANe ArAghana karavAthI jIvane pUrve kadI UpajyuM nathI evuM apUrva samyagdarzana pragaTe che. A kharekharI adbhuta vAta che, arthAt sapuruSanA parokSapaNAmAM paNa te satpaSanI vItarAga mudrAne ke temanA vacanAmRtone pratyakSa satparuSa tulya jANI ArAghana karavAthI samakita pAmI zakAya che. 12. "satsaMganuM eTale puruSanuM oLakhANa thaye paNa te yoga niraMtara raheto na hoya to satsaMgathI prApta thayo che evo je upadeza te pratyakSa satparuSa tulya jANI vicAravo tathA ArAghavo ke je ArAghanAthI jIvane apUrva evuM samyakatva utpanna thAya che." (va.pR.470) 15nA "jIMve mukhyamAM mukhya rAkhavo avazya nizcaya A rIte, mAtra AtmahitArthe jIMvavuM, karavuM te paNa te prIte; udayabaLe triyoga-vartanA thatI hoya te bhale thatI. to paNa yogarahita thavAne karuM ghIme ghIme kamatI. artha - jIve mukhyamAM mukhya evo nizcaya avazya rAkhavo ke mAre je kaMI paNa karavuM che te AtmAnA hita arthe ja bhaktibhAvasahita karavuM che, ane tene mATe ja jIvana jIvavuM che. te AtmakalyANano lakSa bhUlyA vagara karyodayanA baLathI manavacanakAyArUpa e triyoganI pravartana jema thatI hoya tema thavA daIne paNa te traNeya yogathI rahita evI ayogI kevaLInI dazA prApta karavA mATe ghIme ghIme sarva pravRttine ghaTADatA ghaTADatA teno sarvathA aMta ANuM. kemake sarva duHkhathI mukta thavAno sAco upAya e ja che. 13. "jIve mukhyamAM mukhya ane avazyamAM avazya evo nizcaya rAkhavo ke je kaMI mAre karavuM che, te AtmAne kalyANarUpa thAya te ja karavuM che, ane te ja arthe A traNa yoganI udayabaLe pravRtti thatI hoya to thavA detAM, paNa chevaTe te triyogathI rahita evI sthiti karavAne arthe te pravRttine saMkocatA saMkocatA kSaya thAya e ja upAya kartavya che." (va.pR.470) /16aaaa te mATe mithyAgraha tajavo, vaLI svaccheda pramAda tajo, indriyanA viSayo jIMtavA, e mukhya upAya sadA samajo; Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) mahAtmAonI asaMgatA 24 5. satsaMga-yoga viSe ArAghana avazya AnuM karyA ja karo; viyogamAM to javaeNra jarphera te ArAghana kada nA vIsaro. artha - te pravRttine saMkocavA mATe mithyAgrahane tajavo ane svacchaMdapaNe vartavAnuM mUkI devuM, tathA anAdino zatru evo pramAda che tene choDavo, temaja pAMca indriyonA viSayomAM jIvanI Asakti che tene tyAgI indriya vijayI banavuM. pravRttine saMkocavA mATeno indriya vijaya e prathama mukhya upAya che ema sadA dhyAnamAM rAkhavuM. satsaMganA yogamAM to A cAra bAbatonuM avazya ArAghana karyA ja karavuM tathA satsaMganA viyogamAM to jarUra jarUrathI AnuM ArAdhana karyA ja rahevuM. e vAtane kadI paNa visaravI nahIM. te upAya mithyAgrahano tyAga, svacchaMdapaNAno tyAga, pramAda ane indriyaviSayano tyAga e mukhya che. te satsaMganA yogamAM avazya ArAghana karyA ja rahevA ane satsaMganA parokSapaNAmAM to avazya avazya ArAghana karyA ja karavA;" (va.pR.470) //vazI susaMga-prasaMge nyUnapaNuM jIMvanuM dUra thAya susaMga-baLe; svAtmabaLa viNa viyogamAM to sAghana anya na koI maLe. nijabaLa paNa satsaMge prApta thayelA bogha bhaNI na vaLe, varte nahi jo bogha pramANe, taje pramAda na paLe paLe, artha - satsaMganA prasaMgamAM jIvanuM puruSArthabaLa ochuM hoya to satsaMganA baLe te jIvanuM jUnapaNuM dUra thavA yogya che. paNa satsaMganA viyogamAM to mAtra eka potAnuM svaAtmabaLa ja sAdhana che. te sivAya bIjAM koI tene baLa ApanAra sAghana nathI. mATe satsaMganA viyogamAM satsaMgathI prApta thayelA boghane vicArI potAnuM baLa vAparIne te pramANe varte nahIM, vartavAmAM thatA pramAdane paLe paLe choDe nahIM, to jIvanuM koI divase paNa kalyANa thAya nahIM. kemake satsaMgaprasaMgamAM to jIvanuM kaMIka nyUnapaNuM hoya to te nivAraNa thavAnuM satsaMga sAghana che, paNa satsaMganA parokSapaNAmAM to eka potAnuM AtmabaLa ja sAghana che. jo te AtmabaLa satsaMgathI prApta thayelA evA boghane anusare nahIM, tene Acare nahIM, AcaravAmAM thatA pramAdane choDe nahIM, to koI divase paNa jIvanuM kalyANa thAya nahIM." (va.pR.470) //18 to kalyANa na koI divase thAya jIvanuM koI vaDe," A zikhAmaNa amRta sarakhI jIva baeNlI bhavamAM rakhaDe. asaMgatAno mArga anupama, ati saMkSepe Ama kahyo; samakita pAmyA viNa nahi kadIye asaMgatAmAM koI rahyo. artha :- upara pramANe satsaMganA viyogamAM AtmabaLa pragaTAve nahIM, to koI bIjA sAghana vaDe jIvanuM kalyANa koI divase paNa thAya nahIM. A paramakRpALudeve ApelI amRta sarakhI zikhAmaNa che. tene jo jIva bhUlI jaze to pharIthI anaMta saMsAramAM ja rakhaDyA karaze. asaMgatA prApta karavAno A anupama mArga paramakRpALudeve ati saMkSepamAM ApaNane upara pramANe jaNAvyo che. samakita pAmyA vagara koI paNa jIva kadIe asaMgatAmAM rahI zakyo nathI. mATe prathama satparuSanI AjJAne anusarI samakita pAmI asaMgatA prApta karavI e ja jIvane zreyarUpa che. "saMkSepamAM lakhAyelAM jJAnInA mArganA Azrayane upadezanArAM Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 A vAkyo mamaHjIve potAnA AtmAne viSe niraMtara pariNAmI karavA yogya che; je potAnA AtmaguNane vizeSa vicAravA zabdarUpe ame lakhyA che." (va.pR.470) I/19o. samyagdaSTi mahApuruSanI aMtarcaryA gahana kahI, bole to paNa mauna sadA te, khAya chatAM upavAsa sahI. mahArAjya-vaibhavanA bhogI, yogI anupama to ya kahyA, ghora raNe mAnava-vagha karatA, aho! ahiMsaka to ya rahyA. artha - samyavruSTi mahApuruSanI aMtardhAtmacaryA ghaNI gahana hoya che. te bole che chatAM sadA mauna che kemake temane bolavAno bhAva nathI. khAtA chatAM paNa upavAsI che kemake e mAtra zarIra TakAvavAM Asakti rahitapaNe bhojana le che. mahAna cha khaMDa rAjyavaibhavanA bhogI hoya to paNa temane anupama yogI kahyAM che. kemake temane rAjya pratye aMtarathI mamatvabhAva nathI. temaja ghora raNabhUmimAM mAnavano vagha karavA chatAM paNa aho! Azcarya che ke temane ahiMsaka gaNavAmAM AvyA che. kemake temanuM pravartana rAjyanI nyAyanIti pramANe duSTane zikSA ane sarjananI rakSA karavA arthe kevaLa icchArahitapaNe hoya che. ekavAra bharata cakravartIne yuddha bhUmimAM mAnavavagha karatA jANI puMDarika gaNaghare bhagavAna RSabhadevane pUchyuM ke bhagavaMta! hamaNAM bharatanA pariNAma kevA vartatA haze? tyAre prabhu kahe--tArA jevA. aho! kyAM cAra jJAnanA ghartA zrI puMDarika gaNathara ane kyAM yuddha karatA bharata mahArAjA. pariNAmanI lIlA AzcaryakAraka che. 20 dadhi mathatAM mAkhaNa je jAyuM piMDaape rahe chAza viSe, topaNa temAM kadI bhaLe nahi; jJAnadazA ya apUrva dIse. Atma-anubhavano mahimA kavi koI pUro nahi gAI zake; aMtaryAga sudraSTi ure vasato, vacane na samAI zake. artha :- dathi eTale dahiMne mathatAM nikaLela mAkhaNa je chAsa upara piMDarUpe jAmI rahe che, te pharI kadI paNa chAsamAM bhaLatuM nathI. tema jJAnI puruSonI jJAnadazA paNa tevI ja apUrva che ke je ekavAra pragaTyA pachI pharI te jJAnI puruSo saMsAramAM prathamanI jema bhaLI zakatA nathI. kemake temanA aMtaramAM bheda paDI jAya che. ekavAra anAdi mithyAtvanA mithyAtvamohanIya, mizramohanIya ke samakita mohanIyarUpe traNa TukaDA thayA pachI te pharI kadI ekarUpe thavAnA nathI. bhale te samakitane vamI nAkhe topaNa te TukaDAo eka thavAnA nathI. Ama Atmaanubhavano mahimA koI kavi game teTalA kAvya race to paNa gAI zake nahIM. je samyavruSTi mahAtmAnA hRdayamAM sAco aMtaryAga vase che, tenuM varNana vacana dvArA koI rIte paNa thaI zake ema nathI. kemake te aMtaraMga AtmacaryA che. garavA masyavagha karanAra janone jaNAya jaLamAM joI rahyo, paNa zara sAthI nabhamAM pharatuM matsya vadhavA lakSa kahyo; tema mahAtmA samyavruSTi jaNAya jana sAmAnya samA, kriyA aneka kare nahi cUke Atma-mahAbhya, na anya tamA. artha :- have e mahAtmAonI kevI asaMga aMtaraMga AtmacaryA hoya che te nIce samajAve che : Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) mahAtmAonI asaMgatA 247 masyaveda eTale mAchalIne vIMghanAra vyaktine joI lokone ema jaNAya ke A to nIce jalamAM joI rahyo che paNa te to zara eTale bANane kheMcI nabha eTale AkAzamAM rahelA matsya kahetA mAchalAnI putalIne vIMghavA mATe tAkI rahyo che. tema samyavruSTi mahAtmAo dekhAve sAmAnya mANasa jevA jaNAya, kriyA paNa aneka karatA hoya chatAM temanA hRdayamAM rahela AtmAnuM mAhAtma tene kadI cUkatA nathI. arthAt bhUlatA nathI. temanA manamAM bIjA koI jagatanA padArthanI tamA eTale icchA nathI. te to hRdayathI sAva nirlepa che. purA cakravartI yuddhothI pApI parigrahI che ya khaMDa taNo, kayI gatimAM jAze evo vaNika kare vicAra ghaNo; bharata cakravartI tyAM thaIne jAya jano sanmAna kare, vaNika vimukha vicAre DULyo besI rahe nija hATa pare. artha :- cakravartI aneka yuddho karavAthI pApI che, cha khaMDano adhipati hovAthI mahA parigrahI che. mATe te kaI gatimAM jaze, e saMbaMdhI ghaNA vicAra eka vaNika potAnI dukAna upara beTho beTho karato hato. te samaye bharata cakravartInI savArI te tarapha thaIne javA lAgI. tyAre sarva nagarajano temanuM sanmAna karavA lAgyA. paNa te vaNika to AvA vimukha eTale viparIta vicAramAM DUbelo hovAthI potAnI dukAna upara ja besI rahyo ane bharata mahArAjAnuM sanmAna karyuM nahIM. 23. bharatabhUpa-najare caDhatAM te avadhijJAne kaLI gayA, sainika pAse pakaDAvIne vaNika para ati zuddha thayA; pharamAvI phAMsInI zikSA, mahAjano tyAM vInavI rahyA, "alpa aparAthI-zira bhAre daMDa ghaTe nahi, karo dayA." artha - bharata mahArAjAnI najare te vaNika AvI gayo. mahArAjAe avadhijJAnathI bacI paristhitine yathAyogya jANI lIdhI. pachI sainikane mokalI te vaNikane pakaDAvI, mahArAjA tenA upara ati krodhAyamAna thayA ane phAMsInI zikSA pharamAvI dIdhI. tethI nagaranA mahAjano cakravartIne vinaMti karavA lAgyA ke mahArAja! ATalA alpa aparAdhIne zire ATalo bhAre phAMsIno daMDa karavo ghaTato nathI mATe tenA upara dayA karo. rajA "eka ja zarate rahe jIvato; "kahe bhUpa,"jo Ama kare, Toke tela vaDe bhara thALa laI zira para sahu nagara phare; TIpuM tela DhaLe te sAthe zira kapAze asi-ghAre, cokI vaNika taNI karaze A rakSaka khullI taravAre." artha :- tenA javAbamAM mahArAjA bharatacakrI kahevA lAgyA ke A eka ja zarate jIvato rahI zake; jo huM kahuM chuM tema kare to. te A ke Toke eTale Toca sughI telano bharelo thALa zira para laIne AkhA nagaramAM phare. telanuM TIpuM eka paNa DhoLAvuM joIe nahIM. nahIM to talavAranI ghAre zira kApI nAkhavAmAM Avaze. tenA mATe khullI taravAre A rakSako A vaNikanI cokI karaze. rapA bhayabharI zarate paNa bacavAnI bArI suNI taiyAra thayo, thALa bharI cauTAM corAzI pharI nagara nRpa pAse gayo. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ghaNI sAvaghAnIthI thALI nRpa-caraNe eNka namana kare, "Apa kRpAthI rahyo jIvato" kahI zvAsa nirAMte bhare. artha - bhayathI bharelI zarata hovA chatAM paNa maraNathI bacavAnI bArI maLI gaI ema jANI te tema karavA taiyAra thayo. telathI bharelA thALane upADI AkhA nagaranA corAzI cauTAmAM pharIne rAjA pAse AvI ghaNI sAvadhAnIthI thALane rAjAnA caraNamAM mUkIne kahevA lAgyo ke mahArAja ! ApanI kRpAe jIvato rahyo chuM. ema kahI nirAMtano zvAsa lIdho. tyAM sudhI zvAsa addhara hatA ke jo TIpuM paDI gayuM to mAruM mAthuM kapAI jaze. 26aaaa bharata bhUpa smita saha upadeze: "Aja nathI maranAra tame; prathama jANI zikhAmaNa kAje kRtrima krogha karela ame. nagara viSe utsavanI AjJA karI hatI sau sthAna viSe kaho badhe pharatAM zuM joyuM? kayI cIja suMdara atize?" artha - have bharata mahArAjA smita eTale sahaja moTuM malakAvIne kahevA lAgyA ke Aja tame maranAra nathI e ame prathama avadhijJAnathI jANIne zikhAmaNa ApavA mATe ja A kRtrima krogha karela che. tathA nagaramAM utsavanI AjJA karIne sau sthAnane zaNagAravA jaNAvela, te badhAmAMthI kaho tame badhe pharatA temAMthI zuM zuM joyuM? temAM kaI cIja ati suMdara che? te kaho. 2zA. vaNika kaheH "nathI meM kaMI dIThuM, jIva hato muja thALa viSe; koI prakAre rahuM jIvato e vaNa vAta na anya dIse. maraNa taNo bhaya bhAre mAthe, UMcA zvAse nagara pharyo, game tema karI najara na cUkyo; Apa kRpAthI huM Ugaryo." artha - tyAre vaNika kahevA lAgyo ke mahArAja! meM emAMthI kaMI joyuM nathI. mAro jIva to thALamAM hato. huM koI prakAre paNa jIvato rahuM e vinA bIjI vAta mArA hRdayamAM kAMIpaNa hatI nahIM. mAre mAthe to maraNano bhaya hato, tethI UMcA zvAse huM to AkhuM nagara pharyo chuM. game tema karIne paNa thALamAMthI huM najara cUkyo nahIM ane ApanI kRpAthI Aje huM UgarI gayo chuM, arthAt bacI gayo chuM. 28 bharata cakravartI kahe, "bhAI, eka ja bhavanuM maraNa TaLe, te mATe tuM najara na cUkyo, utsava-AnaMde na bhaLe; paNa mAre che maraNa TALavAM bhavo anaMta taNAM hamaNAM, to kahe kema najara huM cUkuM? rAjya, riddhi ne yuddha ghaNAM. artha :- have bharata cakravartI kahevA lAgyA ke bhAI, eka ja bhavanuM tAruM maraNa TaLe tenA mATe tuM najara cUkyo nahIM ane utsavamAM thatA AnaMdamAM tuM bhUlyo nahIM. jyAre mAre to anaMtabhavanA maraNa Aja bhavamAM TALavAM che. to kahe huM kema najara cUkuM ? mAre to aneka rAjakAja, riddhi ane yuddha karavA paDe che. temAM huM bhAvapUrvaka Atmaupayogane lagAvuM to mArA janmamaraNa kema TaLe? Il29 2SabhadevanuM vacana niraMtara muja mana mAMhI ramaNa kare, tuccha jagata tethI bhAse che udAsInatA ura Ubhare; Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharatI cakravatInI jItIzukrathI -dukAne beTho vicAra karato vaNika kI Rohe bharata catavartInI bajAramAM savArI sabhAmAM bharatI cakkavartIo karela vaNikane zikSA vaNike lIdhelA dIkSA bajAramAM telanI barelI thALI) upADIne pharatI vaNike I potAnI aMtaradazA varNavatA cakravartI zrI bharata Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) mahAtmAonI asaMgatA 249 to kahe pApa praveze kyAMthI? krama hUMTavAno maLI gayo, te niHzaMkapaNe ArAzuM, muktabhAva draDha ure rahyo." artha - bhagavAna RSabhadevanuM vacana niraMtara mArA manamAM ramaNa karI rahyuM che. tethI A AkhuM jagata mane tuccha bhAse che. tathA vairAgyanA hRdayamAM ubharA Ave che. to kaho mArAmAM pApa kyAMthI pravezI zake? kemake bhagavAna RSabhadevanA pratApe mane karmothI chUTavAno krama maLI gayo che. tenI nizaMkapaNe ArAghanA karuM chuM tathA mArA hRdayamAM saMsAranA duHkhothI mukta thavAno bhAva draDhapaNe rahelo che. ll30aaaa vaNika kahe: "muja ghanya bhAgya!prabhu, zivagAmI-najare caDhiyo, AtmajJAnanI gahana dazAno ukela muja zravaNe paDiyo, maraNasvarUpa batAvI Ape, caDhAviyo sAcI vATe, satya, dayA, prabhu pALI Ape, amApa, raMka hRdaya mATe. artha - have vaNika kahevA lAgyo ke aho! mArA ghanya bhAgya che ke AvA mokSagAmI alipta prabhu mArI najare caDhayA tathA AtmajJAnI puruSanI aMtaraMga gahanadazAno ukela Aje mArA zravaNe paDyo athotu mArA kAne te dazAno marma Aje spaSTa sAMbhaLavAmAM Avyo. maraNanuM sAkSAt svarUpa kevuM hoya te Aje Ape mane batAvI sAcA mokSanA mArge caDhAvI dIdho. he prabhu! mArA jevA raMkanA hRdayane jAgRta karavA mATe Ape amApa satya dayA pALI che ema have huM mAnuM chuM. In31nA zaraNa ApanuM sadA raho, bhava-jaLa taravA muja nAva bano, Apa kaho te karuM have huM, vItyo moha svajana-bhavano." bharata bhUpa kahe, "nikaTa bhavya cho, namaskAra karavA jevA, huM saMsAra-upAdhimAM chuM, gharuM bhAva dIkSA levA. artha:- Apa jevA mahAna AtmAnuM mane have sadA zaraNa raho. tathA saMsArarUpI samudranA jaLane taravA mATe Apa nAva samAna banI raho. Apa je kaho te karavA taiyAra chuM. kemake A bhavanA svajano pratyeno mAro moha have UtarI gayo che. te sAMbhaLI bharatezvara bolyA ke tame to nikaTa bhavya cho, namaskAra karavA jevA cho. jyAre huM to prArabbAthIna saMsAranI upAdhimAM paDyo chuM; paNa dIkSA grahaNa karavAnA bhAva rAkhuM chuM. IkarA paNa prArabdha hajI kheMce che, tyAga taNuM baLa nahi bhALa; Apa cAho kalyANa acUMka to RSabha zaraNa lyo raDhiyALuM. akhila vizvanA nAtha samIpe asaMgatA-rasamAM ramajo, prathama citta dubhAvyuM te muja vartana, bhAvamuni, khamajo." artha :- cakravartI kahe haja mAruM prArabdha ane saMsAra bhaNI kheMce che. tethI karIne joIe tevuM bAhyatyAganuM baLa mArAmAM hajA huM joto nathI. paNa Apa jo acUkapaNe AtmakalyANane ja icchatA ho to RSabha paramAtmAnuM raDhiyALuM evuM zaraNa aMgIkAra karo. akhila eTale samasta jagatanA nAtha evA RSabhadeva prabhunI samIpe sarvasaMga parityAga karI Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 5 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 AtmAnA anubhavarasamAM sadA kelI karajo tathA he bhAvamuni! prathama meM tamAruM je citta dubhAvyuM tenI tamo mArA prati kSamA karajo. 33 vikaTa kArya cheeka samaya paNa kevaLa asaMga banI, TakavuM; trilokane vaza karavA karatAM vadhu vikaTa che sthira thavuM. evA asaMgapaNe trikALa rahe puruSArtha vizeSa gharI, te jayavaMta mahAtmAonI oLakhANa paDavI agharI. artha :- eka samaya paNa kevaLa asaMga banIne svarUpamAM sthira rahevuM te traNeya lokane vaza karavA karatAM paNa vadhu vikaTa kArya che. evA asaMgANAmAM puruSArtha vizeSa AdarIne je traNe kALa rahe che, evA karmone haNI vijaya pAmelA mahAtmAonI oLakhANa jagatamAM paDavI ghaNI durlabha che. eka samaya paNa kevaLa asaMgapaNAthI rahevuM e trilokane vaza karavA karatAM paNa vikaTa kArya che; tevA asaMgapaNAthI trikALa je rahyA che, evA satparuSanAM aMtaHkaraNa, te joI ame paramAzcarya pAmI namIe chIe." (va.pR.269) I[34o. anya padArthano tAdAtma adhyAsa jeTalo nija bhAve nivartavo te tyAga gaNe jina, asaMgatA tethI Ave; dravya, kSetra ne kALa, bhAvathI asaMgatA varte jene, aTaLa anubhava svarRpa-lInatA thaye mukta dazA tene. artha - anya padArtha pratye anAdithI thayelo tAdAbhya adhyAsa eTale ekameka bhAve thayelo gADha abhyAsa te AtmAmAMthI nivartavo tene zrI jina tyAga kahe che. tethI ja asaMgatA jIvamAM Ave che. "AtmapariNAmathI jeTalo anya padArthano tAdAbhyaadhyAsa nivartavo tene zrI nityAga kahe che."(pR.452) jagatamAM rahelA sarva dravyo eTale padArtho pratye jene Asakti nathI, koIpaNa prakAranA kSetra pratye jene rAga nathI, game tevo kALa eTale samaya hoya to paNa jene koI bAdha nathI athavA game tevA rAgadveSanA nimitta hovA chatAM paNa jenA bhAvamAM koI aMtara paDato nathI, evuM asaMgapaNuM jene varte che tene AtmAno aTala anubhava thAya che. ane svasvarUpamAM lInatA thaye te mahAtmA jIvatA chatAM muktadazAne pAme che. "bIjA sarva dravyathI asaMgapaNuM, kSetrathI asaMgapaNuM, kALathI asaMgapaNuM ane bhAvathI asaMgapaNuM sarvathA jene varte che te "mukta" che. aTaLa anubhavasvarUpa AtmA sarva dravyathI pratyakSa judo bhAsavo tyAMthI muktadazA varte che." (va.pR.604) //3pA. abola, apratibaddha, asaMga, vikalparahita thaI mukta thatA; te bhagavAna samA satparuSo Ama asaMgapade caDhatA; traNe kALamAM potAno maiM dehAdithI saMbaMdha nathI, evI apUrva asaMga dazAne namana karuM huM tana-manathI. artha - evI muktadazAne pAmelA puruSo abola eTale mauna thAya che. temane bolavAno bhAva nahIM hovAthI paramArthe bolatAM chatAM paNa teo mauna che. apratibaddha eTale sarva prakAranA pratibaMghathI teo Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) sarvotkRSTa siddhi 25 1 mUkAya che. koIno paNa saMga karavAno abhilASa nahIM hovAthI asaMga bane che. tathA udayAthIna mAtra vartana hovAthI sarva prakAranA vikalpathI teo rahita thAya che. evA puruSo kevaLajJAna pAmI sarvathA ghAtIyA kamoMthI mUkAI jaI jIvatAM chatAM muktapaNe pAme che. uparokta pramANe bhagavAna samAna sanduruSo asaMgapadamAM dina pratidina vRddhi kare che. "te puruSa mauna thAya che, te puruSa apratibaddha thAya che, te puruSa asaMga thAya che, te puruSa nirvikalpa thAya che ane te puruSa mukta thAya che." (va.pR.404) traNe kALamAM potAne A dehAdi padArthothI koI saMbaMgha ja nathI evI apUrva asaMgadazA jeNe prApta karI che, tevA mahAtmAone huM tanathI eTale zarIra namAvIne dravyathI tathA manathI eTale sAcA hRdayanA utkRSTa bhAvollAsathI vAraMvAra praNAma karuM chuM. jeNe traNe kALane viSe dehAdithI potAno kaMI paNa saMbaMgha nahoto evI asaMgadazA utpanna karI te bhagavAnarUpa sapuruSone namaskAra che." (va.pR.904) I/36aaaa mahAtmAone asaMgatA ja priya che. te prApta thaye jIvanI sarvotkRSTa zuddhi thAya che. te mATe "zrImad rAjacaMdra" patrAMka 832mAM jaNAve che ke - "sarvotkRSTa zuddhi tyAM sarvotkRSTa siddhi" arthAt pAMca indriyanA viSayo. krothAdi kaSAyo tathA parigrahAdimAM mamatvabhAvano tyAga karI AtmAnI zuddhi karo. jeTalI zaddhi teTalo AtmAno AnaMda anubhavavAmAM Avaze. evI sarvotkRSTa siddhirUpa mukti kema meLavavI tenA upAya atre batAvavAmAM Ave che. (21) sarvotkRSTa siddhi (manamaMdira Avo re kahuM eka vAtalaDI-e rAga) manamaMdira Avo re, mahA prabhu, rAja ghaNI, dila darzana tarase re, apUrva pratyakSa gaNI. mana0 1 artha - he mahAprabhu rAja rAjezvara! Apa mArA ghaNI eTale AtmAnA nAtha cho. mATe mArA manarUpI maMdiramAM Apa padhAro. mAruM mana samyagadarzana mATe talasI rahyuM che. jenI prApti pUrve anAdikALanA bhavabhramaNamAM kyAreya thaI nahIM, te have ApanA dvArA pratyakSa thaI zakaze, ema mAnIne mArA manamaMdiramAM paghAravA Apane huM vinaMtI karuM chuM. /1|| tuja vANI manohara re svabhAva-prakAzazazI, UDe citta-cakorI re zrI rAjaprabhA-tarasI. mana 2 artha :- he prabhu! ApanI anaMta anaMta bhAva ane bhedathI bharelI vANI manohara che, arthAt mArA manane haraNa karanArI che. tathA mArA AtmasvabhAvane prakAzavAmAM te zazI eTale caMdramA samAna che. vaLI mAruM cittarUpI cakora pakSI Apa rAjaprabhunA caMdramA samAna jJAnaprakAzane pAmavA arthe ja tarasI rahyuM che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tethI he nAtha! Apa jarUra mArA manarUpI maMdiramAM pathArI mane AtmazAMtinA dAtAra thAo. sArA sarvotkRSTa siddhi re prabhu tuja ura ramI, tuja bhakti-prasAde re mane paNa eha gamI. mana0 3 artha - he prabhu! AtmAnI sarvotkRSTa siddhi eTale paramapadanI prApti te to ApanA hRdayamAM sadAya ramI rahI che. paNa ApanA zuddha AtmAnI bhaktirUpI prasAdI mane maLavAthI mArA manane paNa e ja AtmAnI sarvotkRSTa siddhi gamI gaI che kemake "bhaktinA baLe jJAna nirmaLa thAya che. nirmaLajJAna mokSano hetu thAya che. (va.pR.530) /phA. samyakatva dazAthI re Rddhi-siddhi jIva vare, samyaka tapa-jJAne re vaLI bahu labdhi vare. mana 4 artha :- AtmAnI zuddha svarUpamaya nirmaLa samyakdazA prApta thaye jIva Rddhi-siddhine pAme che arthAt darzana prApta thayA pachI AvI nirmaLa dazA AtmAnI hoya che tathA samyakajJAna ane sammacAritrarUpa tapa vaDe vaLI te nirmaLa AtmA bahu labdhine pAme che. jema gautama svAmIe labdhinA baLe khIranA pAtramAM aMgUTho rAkhI paMdaraso tApasane jamADyA hatA. "aMgUThe amRta vase, labdhitaNo bhaMDAra." athavA viSNu munie namuci maMtrInA munio para thatA upadravane vikriyA Rddhi vaDe moTuM zarIra karIne nivAryo hato. temaja 5.u.5.pU. prabhuzrIjIe saMdezara gAmamAM bhakti nimitte Avela traNa hajAra mANasanuM akasmAta pAMca hajAra thaI javAthI TUMka samayamAM rasoI banI zakaze nahIM ane baghAne jamADI zakAze nahIM, ema mumukSuonA kahevAthI pa.u.pa.pU. prabhuzrIjIe akSINa mahAna RddhinA baLe bhojana sAmagrIne vastra vaDe DhaMkAvI badhAne jamADavAno Adeza Apyo hato. jethI baghA jamI rahyA pachI paNa bhojana sAmagrI vadhI hatI. te riddhionA prakAra A pramANe che : 1. ATha riddhio : (1) buddhi Rddhi (jJAna vRddhi), (2) cAraNa kriyA Rddhi (jyAM icche tyAM gamana karavAnI zakti), (3) vikriyA Rddhi (zarIranAM nAnA prakAranAM rUpa banAvI levA te), (4) tapa Rddhi (jethI kaThina tapa karI zakAya te), (5) bala Rddhi (jenA vaDe mana vacana kAyAnuM baLa manamAnyuM karI zakAya), (6) auSadhi Rddhi (jeno parasevo athavA zarIranI havA sparzavAthI lokonA roga dUra thaI jAya te), (7) rasa Rddhi (jenA baLathI lakhuM sUkuM bhojana paNa rasamaya ane pauSTika thaI jAya) (8) akSINa mahAna Rddhi (jenA prabhAvathI bhojana sAmagrI athavA sthAna vadhI jAya.)" nityaniyamAdi pATha (pR.265) aSTa mahAsiddhio nIce pramANe che :1. mahimA siddhi - kahetA zarIrAdikane meruparvata karatAM paNa moTAM karavAnI zakti. 2. laghimA - kahetA zarIrAdikane vAyu karatAM paNa laghu karavAnI zakti. 3. garimA :- kahetA zarIrAdikane indranA vaja thakI paNa atyaMta bhAre karavAnI zakti. 4. prApti - kahetA bhUmie rahyAM chatAM aMgulane merUnA zikhare pahoMcADavAnI zakti. 5. prAkAmya :- kahetA pANIne viSe paNa pRthvInI peThe gamanAdi karavAnI zakti. 6. IzitA :- kahetA railokya riddhikaraNa tathA tIrthakara, cakravartI, indraAdi riddhi vidurvAnI zakti. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) sarvotkRSTa siddhi 2 53 7. vazitA - kahetA sarva jIvane vaza karavAnI zakti. 8. apratighAta - kahetA parvatamAM paNa praveza karavAnI zakti. vaLI te uparAMta paNa aMtardhAna, adrazyakaraNa, nAnArUpakaraNa ityAdi aneka camatkArika zakti jIvane prApta thaI zake che. "(2)labdhi = prApti; koI guNa samyakatva Adi prApta thAya te labdhi che tathA riddhi siddhi camatkAra Adine paNa loko labdhi kahe che." -boghAmRta bhAga-3 (pR.205) zrImad rAjacaMdra' mAMthI - "je kAMI siddhi, labdhi ityAdi che te AtmAnA jAgRtapaNAmAM eTale AtmAnA apramatta svabhAvamAM che. te bathI zaktio AtmAne AzIna che. AtmA vinA kAMI nathI. e sarvanuM mULa samyaka jJAna, darzana ane cAritra che." -vyAkhyAnamAra-2 (pR.779) "labdhi, siddhi sAcI che; ane te apekSA vagaranA mahAtmAne prApta thAya che; jogI, vairAgI evA mithyAtvIne prApta thatI nathI. temAM paNa anaMta prakAra hoIne saheja apavAda che. evI zaktiovALA mahAtmA jAheramAM AvatA nathI; tema batAvatA paNa nathI. je kahe che tenI pAse tevuM hotuM nathI. labdhi kSobhakArI ane cAritrane zithila karanArI che. labdhi Adi, mArgethI paDavAnAM kAraNo che. tethI karI jJAnIne teno tiraskAra che. jJAnIne jyAM labdhi, siddhi AdithI paDavAno saMbhava utpanna thAya che tyAM te potAthI vizeSa jJAnIno Azraya zodhe che. AtmAnI yogyatA vagara e zakti AvatI nathI. AtmAe potAno adhikAra vaghAravAthI te Ave che." -vyAkhyAnasAra-2 (pR.779-80) "aSTa mahAsiddhi Adi je je siddhio kahI che, "OM' Adi maMtrayoga kahyAM che, te sarva sAcAM che. Atmazvarya pAse e sarva alpa che. jyAM AtmasthiratA che, tyAM sarva prakAranA siddhiyoga vase che. A kALamAM tevA puruSo dekhAtA nathI, tethI tenI apratIti AvavAnuM kAraNa che, paNa vartamAnamAM koIka jIvamAM ja tevI sthiratA jovAmAM Ave che. ghaNA jIvomAM sattvanuM nyUnapaNuM varte che, ane te kAraNe tevA camatkArAdinuM dekhAvApaNuM nathI, paNa tenuM astitva nathI ema nathI. tamane aMdezo rahe che e Azcarya lAge che. jene AtmapratIti utpanna thAya tene saheje e vAtanuM niHzaMkapaNuM thAya, kemake AtmAmAM je samarthapaNuM che, te samarthapaNA pAse e siddhilabdhinuM kAMI paNa vizeSapaNuM nathI." (va.pR.467) "upadezAmRta' mAMthI :- atre koI adabhuta vicAro ane Atmika sukha anubhavamAM Ave che te kahI zakAtuM nathI. anaMta zakti che, siddhio che, pUrvabhava paNa jaNAya che, AnaMda AnaMda varte che, eka ja zraddhAthI! kahyuM-lakhyuM jatuM nathI." (pR.16) vItarAga svabhAve re mahAmuni moha haNI, vare kevaLa-labdhi re nave nija guNa gaNI. mana 5 artha - mahAmuni to potAnA AtmAno vItarAga svabhAva pragaTAvI, parapadArtha pratye rahelA mohane sarvathA haNI kevaLajJAnarUpa labdhine pAme che. kevaLajJAna pAme AtmAnA guNone ghAtanAra cAra ghAtIyA karma te mohanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karma che, teno kSaya thaI nava labdhionI prApti thAya che. te nIce pramANe : mohanIya karmano kSaya thavAthI (1) kSAyika samyakatva ane (2) kSAyika cAritraguNa pragaTe che. jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI (3) kevaLajJAna. ane darzanAvaraNIya karmanA kSayathI (4) kevaLadarzanaguNa Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 54 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 pragaTe che. tathA aMtarAya karmanA kSayathI (5) anaMta dAna, (6) anaMta lAbha, (7) anaMta bhoga, (8) anaMta upabhoga ane (9) anaMta vIrya guNa pragaTe che. A baghA AtmAnA guNo che athavA AtmAnI ja zaktio che te saMpUrNa pragaTa thAya che. ApaNA sukha pAme anaMtuM re have nahi kAMI kamI, bahu indra-narendro re paeNje prabhu-pAya namI. mana- 6 artha :- have kevaLa labdhine pAmavAthI mahAmunio AtmAnuM anaMtasukha pAme che. temanA sukhamAM koIpaNa prakAranI khAmI nathI. evA kevaLajJAnane pAmelA tIrthakarone ghaNA indro tathA narendro eTale cakravartIo paNa AvIne prabhunA caraNakamaLamAM namaskAra karI temanI pUjA kare che. IkA puruSottama uttama re pragaTa upakAra kare, upadeza anupama re suNI bahu jIva tare. mana0 7 artha :- sarvotkRSTa Atmasiddhi jeNe prApta karI che evA zreSTha tIrthaMkara puruSottama prabhu jIvone tAravA mATe have pragaTa upakAra kare che. temano anupama upadeza sAMbhaLIne ghaNA jIvo saMsAra samudrane tarI jAya che. tethI prabhucaraNa upAsI re prabhurUpa koI thaze, tajI saMsAra-skho re, banI muni mokSe jaze. mana 8 artha - sarvotkRSTa siddhinA ghAraka evA prabhunI AjJA upAsI koI zrIkRSNa, rAvaNa ke zreNika mahArAjA jevA to prabhurUpa thaze arthAt pote paNa tIrthakara banaze ane bIjA aneka jIvo paNa saMsArasukhane tyAgI muni banIne mokSe jaze. sanatakumAra cakravartI hovA chatAM paNa sarva tyAgI muni banIne mokSe padhAryA. TTA. deza-saMyamI gRhI re yathAzakti bhakti kare, bhAvo muni sarakhA re sadA uramAMhi ghare. mana 9 artha :- je munidazAne aMgIkAra na karI zake te jIvo deza-saMyama eTale zrAvakanA vratone grahaNa karIne yathAzakti bhagavAnanI bhakti kare che. zrI hemacaMdrAcArya lakhe che ke bhagavAna mahAvIrano zrAvaka parivAra eka lAkha ogaNasATha hajAra tathA zrAvikAno parivAra traNa lAkha aDhAra hajArano hato. temAnAM mukhya daza zrAvakonI ArAdhanAne bhagavAne paNa vakhANI hatI. te daza zrAvakamAM (1) AnaMda, (2) kAmadeva, (3) culaNIpitA, (4) surAdeva, (5) cullazataka (6) kuMDakolika (7) saddAlapura, (8) mahAzataka, (9) nanTinI piyA ane (10) sAlihI piyA nAme hatA. sAco zrAvaka te kahevAya ke jene muni thavAnI bhAvanA hoya; paNa zaktinA abhAve te munivrata laI zakato nathI. paNa muni sarakhA bhAvo rAkhavAnI je hamezAM koziza kare che. bharata cakravartI gharamAM rahetAM chatAM paNa tevI bhAvanAvALA hatA. bharata cakravartIne laDAI karatAM jANI bhagavAna RSabhadevane puMDarika gaNaghare pUchyuM ke bhagavana!bharata cakravartInA have kevA pariNAma haze? tyAre bhagavAne kahyuM ke tArA jevA. kayAM gaNadhara bhagavAna ane kyAM bhayaMkara yuddha karatAM bharata mahArAjA. paNa bannenA bhAvo bhagavAne sarakhA kahyA. Ama pariNAmanI lIlA ajaba che. janaka videhI paNa gharamAM rahevA chatAM videhIpaNe vasatA hatA. lA. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) sarvotkRSTa siddhi 2 5 5 cakravartI-pade paNa re nahIM sukha te gaNatA, vaLI siddhadazAnA re apUrva guNo suNatA. mana, 10 artha:- samyavRSTi bharata cakravartI jevA cakravartI pada para sthita hovA chatAM paNa temAM sukha gaNatA nathI. sukha to Atma anubhavamAM gaNe che. tethI divijaya mATe jatAM vacce suMdara guphA joI tyAM ja paMdara divasa AtmadhyAnamAM lIna rahI gayA. vaLI siddhadazAnA anaMta jJAna, darzana, sukha, vIrya Adi apUrva guNone sAMbhaLI cakravartIpadane paNa teo tuccha gaNe che. [1] ema mokSanA paMthe re bhAva-kriyAthI vahe, vratazakti na dekhe re te satraddhA lahe. mana0 11 artha :- ema mokSanA mArgamAM pravartavA arthe bhAva mokSanA rAkhI udayAthIna kriyA karIne AgaLa vadhe che. je samyavruSTi AtmAo potAmAM dravya vrata pALavAnI zakti jotAM nathI evA zreNika mahArAjA jevA bhagavAnanA vacano pratye aMtarathI draDha zraddhA rAkhe che ke bhagavAne jema padArthanuM svarUpa kahyuM che tema ja che, tema ja hoya, bIjI rIte hoI zake ja nahIM. 11aaaa vrata-vIrya vadhe ke re aNu-mahAvrato ghare, gaNI ghora bhavATavI re vaTAve prabhu-Azare. mana. 12 artha :- je samyadraSTinA apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya maTI jaI vrata pALavAnuM vIrya vadhe to te zrAvakanA aNuvratone grahaNa kare che. tathA jenA pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya cAlyA jAya te zrAvaka muninA paMca mahAvratone ghAraNa kare che. te A saMsArane ghora bhayaMkara jaMgala jANI prabhunA boghanA AdhAre baLa meLavIne tene vaTAvI pAra kare che. "gIca jhADImAM bhUlA paDelA mANasane vanopakaMThe javAno mArga koI dekhADe ke "jA, nIce nIce cAlyo jA. rasto sulabha che, A rasto sulabha che." paNa e bhUlA paDelA mANasane javuM vikaTa che; e mArge jatAM pahoMcazuM ke nahIM e zaMkA naDe che. zaMkA karyA vinA jJAnIono mArga ArAdhe to te pAmavo sulabha che." (va.pR.668) sarvotkRSTa zuddhi re thatI yoga-karma gaye, sarvotkRSTa siddhi re sadA sahajAtma rahe. mana0 13 artha - AtmAnI sarvotkRSTa zuddhi to kramAnusAra puruSArtha karatAM jyAre mana, vacana, kAyAnA yogathI rahita thaye tathA nAma, gotra, AyuSya ane vedanIya e cAra aghAtIyA karmano paNa nAza thaye pragaTa che. e ja bhAva paramakRpALudeve "apUrva avasara'mAM vaNyo che te nIce pramANe : "mana vacana kAyA ne karmanI vargaNA, chUTe ja haM sakaLa pudagala saMbaMgha jo; evuM ayogI guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMgha jo. apUrva sarvotkRSTa zuddhi prApta thavAthI te AtmA sadA sahajAtmasvarUpamAM ja ramaNatA kare che ane te ja sarvotkRSTa siddhi che. tyAM zuddhAtmAne, para evA eka pudgala paramANuno paNa saMga nathI. te to have sarva karma kalaMkathI rahita zuddha niraMjana paramAtmA che. ll13 "eka paramANu mAtranI maLe na sparzatA, pUrNa kalaMka rahita aDola svarUpa jo; zuddha niraMjana caitanyamUrti ananyamaya, agurulaghu amUrta sahajapadarUpa jo." apUrva Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 5 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 gharmadhyAna prayoge re azubha vicAro TaLe, vaghe Atma-vicAro re atIndriya sukha maLe. mana. 14 artha - bhakti, svAdhyAya, smaraNa Adi gharmadhyAnano prayoga karavAthI AtmAnA azubha vicAro TaLe che ane zubha vicAro Ave che. vaLI te Atma vicAro vaghatAM aMtaramAM dehathI bhinna evo AtmA che teno bheda paDI jAya che. ane tenA phaLasvarUpe atIndriya evuM AtmAnuM sukha anubhavamAM Ave che. "vastu vicArata dhyAvate, mana pAme vizrAma; rasa svAdata sukha upaje, anubhava yAko nAma." -samayasAra nATakI/14o gharmadhyAnamAM lezyA re sadAye zukla rahe; AtmArtha ja sAthe re karma aneka dahe. mana. 15 artha - jyAre sammadraSTi mahAtmA zarmadhyAnamAM lIna hoya che tyAre temanI sadAya zukla vezyA rahe che. tyAM samyagadraSTi jIva AtmArtha ja sAthe che ane aneka prakAranA karmone dahe che arthAtu karmone bALI nirjarA kare che. 15nA vairAgya-viveke re dehAdithI bhinna gaNI, nIrakhI nija zuddhi re nihALe ziva-ramaNI. mana. 16 artha - te samyagdaSTi jIva vairAgya ane viveka arthAt bhedajJAnanA baLe dehAdithI AtmAne bhinna bhAvatAM bhAvatAM potAnI vizeSa vizeSa Atmazuddhine pAmI mokSarUpI lakSmIne nihALe che, arthAtu mokSanA zAzvata sukhane pAme che. I16aaaa. uttama gharmadhyAne re rahe apramattadazA, vaghatA pariNAme re Take be ghaDI sahasA. mana. 17 artha :- uttama gharmadhyAnamAM AvavAthI te samyadraSTi jIva sAtamA guNasthAnakanI apramattadazAne pAme che. tyAM vaghatA pariNAme jo sahasA eTale ociMtu te gharmadhyAnamAM be ghaDI sudhI TakI rahevAyuM to tyAMthI AThamA guNasthAnamAM javAnI zreNino prAraMbha thAya che. (17thA to zreNi manohara re jIva AraMbha zake, zukla dhyAnanI zuddhi re niSkriyatAthI Take. mana 18 artha - AtmakalyANane ApanArI te zreNi hovAthI manohara che. evI zreSTha zreNIne tenA dazAvAna puruSa AraMbhI zake che, arthAt tenI zarUAta karI zake che. tyAM zukladhyAnano prathama bheda pRthakatvavitarkavIcAra nAmano hoya che. te zukladhyAnanI vizeSa zuddhi, tyAM niSkriyatA eTale sthiratA karavAthI thAya che. I/18 dhyAna-ghAraNA chUTe re iMdriyAtIta sthiti, kevaLa aMtarmukha re vikalparahita mati. mana. 19 artha :- A zukladhyAnanA prathama bhedamAM piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta dhyAnanI ane ghAraNAo baghI chUTI jaIne indriyathI atIta eTale jAdI sthiti thAya che. tyAM AtmAno upayoga kevaLa aMtarmukha bane che ane mati vikalparahita hoya che. te vaDe jIva mohanIya karmano kSaya kare che. 19aaaa Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) sarvotkRSTa siddhi 2 57 koTi karma khapAve re muni kSINamohI bane, zrata-ekatva dhyAne re baghAM ghAtakarma haze. mana. 20 artha :- upara pramANe zreNimAM karoDo kamane khapAvI AThamuM, navamuM, dasamuM guNasthAnaka vaTAvIne muni bAramA kSINamoha guNasthAnakane pAme che. tyAM zukla dhyAnano bIjo bheda ekatvavitarkaavIcAra nAmano hoya che, te dhyAna vaDe zrata-ekatva eTale bhAvakRtanA AghAre eka zuddha AtmAnuM ja dhyAna dharIne ghAtIyA karma je jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya nAmanA zeSa rahela che tene paNa tyAM haNe che. rA. kevaLadarzana-jJAne re AtyaMtika zuddhi vare, lokAloka nihALe re prabhu bhAva-mukti ghare. mana0 21 artha - have cAreya ghAtIyAkarma naSTa thavAthI te mahAtmA kevaLajJAna ane kevaLadarzana pAmI AtmAnI AtyaMtika eTale saMpUrNa zuddha dazAne pAme che. tethI lokAloka sarva tenA jJAnamAM sahaje darzita thAya che. te samaye sayogIkevaLI bhagavAna A dehamAM birAjatAM chatAM paNa bhAvathI to te mokSamAM ja birAjamAna che. rilA thayA deva sarvajJa re sadAya anaMta sukhI, zIla-aizvarya-svAmI re sarvopakArI-mukhI. mana. 22 artha - te have sarvajJadeva thayA che. mATe te sadAya anaMtasukhanA bhoktA che. tathA zIla eTale AtmasvabhAvarUpa aizvaryanA svAmI che. temaja sarvano upakAra karavAmAM mukhya che. rajA jenuM nAma ja letAM re janamanA roga ghaTe, bhavabhrAMti anAdi re bhavya jIvonI maTe. mana. 23 artha - je sahajAtmasvarUpI che evA prabhunuM nAma letA paNa janmamaraNanA roga ghaTe che tathA saMsAramAM sukha che evI je anAdinI bhavya jIvonI bhrAMti che te paNa maTe che. zrI vrajabhAI gaMgAdAsa - paramakRpALudeva eka mahino vaso rahI zrI uttarasaMDAnA sImADAmAM eka baMgalo hato tyAM birAjamAna hatA. tyAre huM darzana karavA mATe gayela. darzana karatI vakhate gaLagaLIne prabhune meM kahyuM prabhu mane kaMI AvaDatuM nathI, bhaNela nathI to mArI zI vale thaze? tyAre bhagavAne kahyuM ke A bhavamAM tamane vizeSa samajaNa nathI to tamo eka bhagavAnanuM lakSa rAkhajo, zraddhA rAkhajo ema kahI "paramaguru sarvazadeva" no maMtra Apyo ane jaNAvyuM ke e ja smaraNa rAkhajo; bhaNelA karatAM tamAruM kalyANa vaheluM thaze. AvatA bhavamAM jJAna thaze ane trIje bhave mokSa thaze ema kahyuM hatuM. sArA tenA jJAna-caraNanuM re parama aizvarya, aho! yogIone agocara re kahI zake koNa, kaho. mana. 24 artha - prabhunA anaMtajJAna ane kSAyika cAritranuM je parama utkRSTa aizvarya che te aho! yogIone paNa agocara che, arthAt anaMtajJAna vaDe bhagavAna je bhUta, vartamAna ane bhaviSyamAM thatA padArthanA anaMta paryAyone jANe che te yogIonA jJAnathI paNa bahAranI vAta che. to pachI te aizvaryanuM varNana bIjA to koNa karI zake. rajA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 58 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 chellA aMtarmuhUrve re prabhu sUkSma kriyA kare, pachI thAya ayogI re dazA akriya vare. mana. 25 artha - terame guNasthAnake sthita evA sayogI kevaLI paramAtmA te have ayogIdazAne pAmavA mATe AyuSyanA chellA aMtarmuhUrta zarIranI kriyAne sUkSma kare che, arthAt zukladhyAnano trIjo bheda je sUkSmakriyA apratipAtI nAmano che te vaDe A zarIrathI rahita thavA mATe sarva kriyAne sUkSma kare che. pachI te mana vacana kAyAnA yogathI paNa rahita banIne akriyadazAne pAme che. te ayogI kevaLI nAmanuM caudamuM guNasthAnaka che. tyAM bhupatakriyAnivarsI nAmano zukladhyAnano cotho bheda hoya che. vyuparata eTale aTakI javuM tyAM sarva kriyAo aTakI jaI nivRtta thAya che. A ayogI guNasthAnamAM prabhu A pAMca hrasva svara 'phu 3 8 ' bolIe teTalo samaya rahe che. ApaNA cheka chellA samaye re nirmaLa, zAMta bane; janma-jarAdi chUTyAM re rahe AnaMdaghane. mana 26 artha - caudamA guNasthAnakanA chellA samaye parvata jevI aDola zailezIkaraNa avasthA pAmIne prabhu saMpUrNa zuddha banI svabhAvamAM sarvathA zAMta thAya che. sarvakALanA janmajarAmaraNAdi jenA chUTI gayA che evA prabhu have AnaMdaghana banIne rahe che, arthAta bhaviSyamAM AvanAra anaMtakALa sudhI teo anaMta AnaMdano anubhava karaze. 26aaaa siddhAtmA prasiddha re niraMjana zuddha sadA, ati nirmaLa niSkala re pragaTa nija sau saMpadA. mana. 27 artha :- sarva karmothI rahita thayela paramAtmA siddhadazAne pAme che te sarvotkRSTa kRddhinA kAraNe sarvotkRSTa siddhine pAmyA che. jagatamAM evA siddhAtmAo prasiddha che ke je sadA karmarUpI aMjanathI rahita thaIne niraMjana banI sadA zuddha svarUpamAM nivAsa kare che. teo ati nirmaLa che tathA niSkala eTale zarIrathI rahita che. temaja potAnA AtmAnuM sarva svAdhIna aizvarya temane pragaTa thayela che. rakSA yathAkhyAta cAritra re vIrya anaMta ghare, jJAna-darzana karI re sarvottama zuddhi vare. mana28 artha :- jemane yathAkhyAta eTale kSAyika cAritradazA tathA anaMta vIryaguNa pragaTa thayela che temaja anaMtajJAna ane anaMta darzanane pAmela hovAthI teo sarvottama AtmazuddhinA ghAraka che. 28 karma-mukta prabhu te re sighAve lokAgra bhaNI, Urdhva gatithI sahaje re acaLa sthiti tyAM ja gaNI. mana0 29 artha - have sarva karmothI mukta thayela prabhu lokanA agrabhAge rahela mokSanagarIe sighAve che. AtmAno urdhvagAmI svabhAva hovAthI sarvakarmathI mukta evo AtmA saheje upara uThIne lokAMte potAnI acaLa evI AtmasthitimAM sarvakALane mATe birAje che. rA. siddha devAdhidevanuM re saukhya akathya kahyuM, atyaMta atIndriya re bAghArahita rahyuM. mana. 30 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) sarvotkRSTa siddhi 259 artha - devAdhideva eTale devonA paNa deva evA siddha paramAtmAnuM sukha akathya kahyuM che, arthAt te sukhanuM varNana vANIthI kadI paNa kahI zakAya ema nathI. te mokSa sukha atyaMta eTale saMpUrNapaNe atIndriya eTale indriyothI rahita che, arthAt AtmAnA svabhAvathI ja utpanna thayeluM hovAthI te sadA bAghApIDA rahita che. 30 kRtakRtya prabhunuM re sukha anaMta chatAM, kahI zake na koI re pUruM bahu varNavatAM. mana. 31 artha - karavAnuM jeNe sarva karI lIdhuM che evA kRtakRtya prabhunA AtmAnuM sukha anaMta che. te sukhanuM varNana ghaNuM ghaNuM karavA chatAM paNa tenuM pUruM varNana koI karI zake ema nathI. /31 je sukha sura, nara re bhogave indriyathI, traNa kALanA bhogo re Rddhi, siddhi-saMcayathI. mana 32 artha :- je sukha devatAo ke manuSyo, bhUta, bhaviSya ke vartamAna traNe kALamAM puNyabaLe aneka prakAranI Rddhi ane siddhiono saMcaya karIne indriyo vaDe bhogave che, te sukho paNa AtmAnA sukhanI tulanAmAM AvI zake nahIM. 3rA te manohara sukho re tuccha gaNAya ati, jIrNa tRNane tole re siddhinA sukha prati. mana 33 artha :- indriyothI bhogavAtA sukho manane manohara lAgatAM chatAM paNa te AtmaanubhavanA sukha AgaLa to sAva tuccha gaNAya che. te sarvotkRSTa siddhi eTale mokSanA sukhanI tulanAmAM to te indriyasukha sAva jIrNa thayelA tRNa eTale taNakhalAnI tole Ave che. [33NA. sukha eka samayanuM re atIndriya siddha taNuM, svabhAve UpajatuM re sauthI anaMtagaNuM. mana 34 artha - atIndriya evA siddha paramAtmAnuM svabhAvathI ja utpanna thayeluM eka samayanuM sukha te traNeya kALanA deva manuSyonA bhautika indriya sukhothI anaMtagaNuM che. 34 lokAloka svarUpe re vyoma anaMta baLe, che jJAna ghanIbhUta re siddhanuM sarva nabhe. mana0 35 artha - vyoma eTale AkAza dravya sarvatra loka aloka svarUpe anaMta patharAyela che. temaja siddha bhagavaMta paNa jJAnaghananA piMDa hovAthI temanuM jJAna paNa sarva nabha eTale sarva lokAlokane viSe phelAyela che. rUpA jaga traNeya jotAM re siddha samuM na jaDe, tethI siddhane siddhanI re upamA devI paDe. mana. 36 artha - urdhva, agho ane madhya ema traNeya lokane jotAM siddha bhagavAna samAna koI jaDatuM nathI. te siddha bhagavaMta konA jevA che? to ke siddha jevA. ema siddha bhagavaMtanI upamA siddhane ja ApavI paDe che. kemake tenA jevo saMpUrNa karmamalathI rahita zuddhAtmA jagatamAM bIjo koI nathI. 36aaaa Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 60 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 nabha-kALano cheDo re jaNAya na koI thakI, tema guNo svAbhAvika re anaMta prabhunA nakI. mana. 37 artha :- jema AkAza ke kALano aMta koIthI jANI zakAya ema nathI. tema zuddha svabhAvathI pragaTela prabhunA anaMtaguNone paNa koI jANI zake ema nathI. IT3LA sarvajJa ja jANe re mAhAsya e siddha taNuM, kahe satya ghaNuM te re toya hajIya UNuM. mana. 38 artha :- e siddha paramAtmAnuM saMpUrNa mAhAbhya to sarvajJa bhagavaMta ja jANI zake che. te sarvajJa bhagavAna siddhonA mAhAbhyanuM ghaNuM satya varNana kare che. chatAM paNa temAM hajI uNapa ja rahe che. ||38 vANI agocara re ghaNA guNa siddha taNA, sarva zaktinI vyakti re rahI nahIM kAMI maNA. mana 39 artha - siddha bhagavaMtanA ghaNA guNo to vANIthI agocara che arthAt vANI dvArA te varNavI zakAya ema nathI. te siddha bhagavaMtane sarva Atmika guNonI vyakti eTale pragaTatA thaI gaI che. temanAmAM have koI paNa prakAranI maNA eTale khAmI rahI nathI. //3lA. trilokanA tilaka re dhanvAtIta vase; trilokanI Toce re, niraMtara nija rase. mana 40 artha - te siddha bhagavaMta traNa lokanA tilaka samAna che, arthAt sarvanA uparI che. tathA dhaMdhAtIta eTale rAgadveSa, mAna apamAna, harSazoka, jIvanamRtyu vagere baghA kaMkathI je rahita che. temaja traNa lokanI Toca upara arthAta lokAnta mokSasthAnamAM hamezAM potAnA Atma anubhava rasamAM nimagna banIne tyAM ja nivAsa kare che. 40nA svAbhAvika, nirupama re jJAna-sukhAmRtano AsvAda anuttara re mANavA siddha bano. mana0 41 artha - svAbhAvika eTale AtmasvabhAvathI pragaTelo, nirUpama evo jJAnarUpI sukhAmRta eTale AtmAnaMdano AsvAda mANavA he bhavyo! tame paNa siddha avasthAne pAmo. kemake te avasthA anuttara che, arthAta jagatamAM tenAthI caDhiyAtI bIjI koI avasthA nathI. te ja sarvoparI che ema mAno. 41aaaa barno dIvo upAsI re davAoNpa Apa bane, tema siddhanI bhakti re kare yogI sthira mane. mana 42 artha :- battI eTale diveTa, te divAnI upAsanA eTale teno sparza karIne pote paNa dIvArUpa che. tema siddha bhagavAnanI bhakti, yogIpuruSo sthira mane karI te siddhadazAne pAme che. II4rA sabuddhithI TALI re vikalponI jALa jUnI, sthirapada-paricayathI re tadrupa thAya muni. mana 43 artha :- prathama mahAmuni potAnI sabuddhivaDe anAdinI junI vikalponI jALane TALe che. pachI sthirapada evA zuddhAtmAno vAraMvAra dhyAnamAM paricaya karIne te svarUpamAM tadrupa bane che, arthAtu temAM Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) sarvotkRSTa siddhi 261 tanmaya thAya che. 43ii. kuzAgra vicAraka re kare mati sthira sadA, eka zuddha svarUpe re vare siddha-skha tadA. mana 44 artha - temAM kuzAgra eTale tIkSNa buddhivALA vicAraka yogIo potAnI matine sadA samyabhAvamAM sthira rAkhe che. vAraMvAra eka zuddha svarUpamAM ja sthiratA karatAM karatAM aMte zreNi mAMDIne kevaLajJAna pAmI siddhanA zAzvata sukhane sarvakALane mATe meLavI le che. II44. karyo anya vicAro re nahIM nija sukha maLe, gaMgAjaLa mIThuM re DhaLI jaladhimAM bhaLe. mana 45 artha - je jIva zuddha sahajAtma svarUpanuM ciMtana mUkI daI anya vicAro ja karyA karaze te nija Atmasukhane meLavI zakaze nahIM. jema gaMgAjaLa mIThuM hovA chatAM jaladhi eTale samudramAM bhaLI jaIne khAruM thaI jAya che, tema AtmavicAro mUkI daI anya sAMsArika vicAro karanAra manuSyanuM jIvana trividha tApanA duHkho bhogavIne khAruM jheramaya banI jAya che. 4pA. tethI tIvra mumukSu re mohano DhALa tajI, zuddha paMtha na choDe re guruM-gamathI samajI. mana 46 artha - tethI je tIvra mumukSu che te to A mohanA anAdinA DhALane have tajI daI, gurugamathI mokSaprAptino zuddha mArga jANI, tene kadI choDaze nahIM. "tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM." (pR. 288) II46aaaa zeya heya, upAdeya re yathArtha jo jIva lahe, heyatattva taje te re siddhinuM bIja grahe. mana 47 artha - gurugamathI jo padArthanA svarUpane joya eTale jANavA yogya, heya eTale tyAgavA yogya ane upAdeya eTale grahaNa karavA yogya jema che tema jo jIva yathArtha samajI le ane tyAgavA yogya vastune tyAgI de, to te sarvotkRSTa siddhinuM bIja je sammadarzana che tene te jarUra pAme. //4mA susaMga, suzAstro re upAsavAM siddhi cahI, mokSamArga ja cUkyA re AzA jo bIjI rahI. mana0 48 artha - jo tame sarvotkRSTa AtmasiddhinA sukhane pAmavA icchatA ho to satsaMga ane salphAstronI upAsanA karo arthAt satsaMga karIne ke sanzAstro vAMcIne te pramANe vartavA puruSArtha karo. te zAstro vAMcIne jo mAnAdinI ke devalokAdinI icchA rahI to tame mokSa yA ema mAnajo. I48 priya ghana strI Adi re jyAM suthI na siddha mIThA, jJAna, kriyA kahyA karo re, nathI hajI nAtha dIThA. mana 49 artha - jyAM sughI ghana, strI Adi priya lAge che tyAM sudhI siddhinA sukha mIThA lAgyA nathI. "jJAnIpuruSane joyA pachI strIne joI jo rAga utpanna thato hoya to jJAnI puruSane joyA nathI, ema tame jANo." (pR. 376) Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvodha vivecana bhAga-1 jJAnanI moTI moTI vAto karo ke game teTalI kAyaklezavALI kriyA karo paNa hajI sudhI teNe guNonA piMDa evA paramakRpALunAthane bhAvabhaktipUrvaka dIThA nathI, ema jJAnIpuruSo kahe che. 262 "saMsAra spaSTa prItithI karavAnI icchA thatI hoya to te puruSe jJAnInAM vacana sAMbhaLyAM nathI; athavA jJAnIpuruSanA darzana paNa teNe karyA nathI, ema tIrthaMkara kahe che.'" (pR. 376) 549 / / suvRSTithI dekhyuM re re siddhasvarUpa - maNi, bhoga roga manAye re taje rAjya nRNa gaNI. mana 50 artha :- samyagdaSTi jo jIvanI thAya to siddha bhagavaMtanuM paramotkRSTa zuddha svarUpa tene kaustubhamaNi karatAM paNa vizeSa mUlyavAna jaNAya. tathA saMsAranA bhoga tene roga samAna bhAse. evA jIvo rAjyane paNa tRNa samAna gaNIne tajI de che. pA deza bhinna ja bhAse re pArakI veTha go, rahe nitya udAsIna re murkha sidgha-guNa bhaNe. mana 51 artha :- samyagdaSTi mahAtmAne to potAno deha paNa potAnA AtmasvarUpathI bhinna bhAse che. jethI bhojana, snAna Adi devanI kriyA karavI ke gharanA kAmakAja karavA te temane pArakI veTha karavA jevAM lAge che. "jAlasI jagabilAsa, bhAlasI bhuvanavAsa, kAlasI kuTuMbakAja, lokalAja lArasI;'' banArasIdAsa te to haMmezAM udAsInabhAve jagatamAM nirlepa rahe che ane mukhathI hamezAM siddhano mukhyaguNa je sahAjAtmasvarUpa che tene bhaNyA kare che arthAt teno lakSa rahyAM kare che. / / 51 / / artha : = evI siddhanI bhakti re siddhinI sIDI kharI, tevA bhaktanA saMge re lo satya raMga jarI. mana para sahajAtmasvarUpane niraMtara bhajavArUpa je siddhanI bhakti che, te ja sarvotkRSTa Atmasiddhi prApta karavAnI sAcI sIDI arthAt nisaraNI che. tevA bhagavAnanA svarUpane bhajavAvALA bhaktanA saMge tame paNa jarA sAcA dharmanA raMgane pAmo. 'sAco raMga te dharmano sAhelaDIyA, bIjo raMga pataMga re guNavelaDiyA; tharma raMga jIraNa nahIM sAhelaDIyA, de te jIraNa thAya re guNavelaDiyA.' ||5|| sarvotkRSTa zuddhinuM kAraNa bhagavAna vItarAga dvArA upadiSTa syAdvAdayukta siddhAMta che. pratyeka vastu potAnA guNothI oLakhAya che. anaMta guNadharmothI yukta vastunA svarUpane samajAvanArI apekSA sahita kathana paddhatine syAdvAda, apekSAvAda athavA anekAntavAda kahe che. e jainadharmano prANa che. anekAntavAdathI yukta vArtA pramANabhUta che, satya che. tethI viparIta koI paNa vAtane ekAnte kahevI te mithyA che. A pAThamAM anekAntavAdanI prAmANikatA eTale satyatAne aneka dRSTAMtothI samajAvavAno prayatna karela che, je nIce pramANe che :-- = Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) anekAMtanI prAmANikatA 263 (22) anekAMtanI prAmANikatA (anurupa) vAda-vivAdathI jAdu sahajAtmasvarUpa che, siddha syAdvAdathI, pAmyA, vaMdu zrI guru rAja te. 1 artha - pratyeka AtmAnuM mULasvarUpa sahajAtmasvarUpa che, arthAt te vAdavivAdathI sAva juduM che. kemake sahajAtmasvarUpane pAmelA mahAtmAomAM koI vAda vivAda hoto nathI, te sarvano Atma-anubhava eka sarakho hoya che. siddha bhagavaMta paNa syAdvAdathI kahevAya che. mULa svarUpe jotAM te paNa zuddha AtmA che. siddhapaNuM te to temanI eka paryAya arthAt avasthA che. evI sahajAtmasvarUpamaya dazAne pAmelA zrI gururAjane huM bhAvabhakti sahita vAraMvAra praNAma karuM chuM. 1|| ekAMtika mato sarve dekhe madhyastha draSTie; samyaka netre badhuM sIdhuM, vRSTi tevI ja sRSTi che. 2 artha - ekAntavAdathI yukta sarva matone arthAt tharmone madhyastha draSTithI eTale syAdvAdayukta samyaka draSTithI jotAM temanuM kathana paNa savaLuM jaNAya che. kemake jevI draSTi tevI sRSTi dekhAya che. //rA virogho khaMDavA mATe syAdvAdI ja samartha che, yathArtha vastugharmono jaNAve paramArtha te. 3 artha - matamatAMtaranA virodhone khaMDavA arthAt bhAMgI nAkhavA mATe eka syAdvAdI ja samartha che. kemake te pratyeka vastumAM rahela anaMta guNadharmonA paramArthane syAdvAda zailIthI yathArtha jaNAve che. aA gharmo anaMta vastumAM vase che te vicAratAM, anekAMta prakAre te darzAvAya ucAratAM. 4 artha - pratyeka vastumAM anaMta guNa vase che, te vicAratAM jaNAya che. te anaMta guNagharmone anekAntavAda vaDe kahevAmAM Ave to eka pachI eka darzAvI zakAya che. jo mANase mANase bhinna mati vasu-vicAranI, sAghano sarvanAM bhinna, ruci bahu prakAranI. 5 artha :- mANase mANase vastu saMbaMdhI vicAra karavAnI buddhi bhinna hoya che, tathA tenA sAghano paNa jAdA jAdA hoya, temaja temanI ruci paNa bahu prakAranI hoya che. pA. tethI vicitra vANInA abhiprAyo ukelavA, enekAMtika draSTi che; upAso sau sukhI thavA. 6 artha :- tethI vANInA AvA vicitra abhiprAyone ukelavA mATe eka mAtra anekAMtika draSTi Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-1 264 eTale apekSAyukta kathana paddhati ja zreSTha che. tethI viparIta mAnyatAone TALI sukhI thavA mATe tenI ja upAsanA karo. 56nA prasiddha eka dRSTAMta kahuM, lejo vicAramAM; rAjamaMdira pAse che hAthI madhya bajAramAM. 7 artha :-- te apekSAvAdane samajavA mATe eka prasiddha dRSTAMta kahuM chuM. tene ghyAnathI vicAramAM lejo. rAjamaMdira pAse bajAranI madhyamAM eka hAthI Ubho che. zA cAre bhAgoLanA loko kahe vAto aneka e; pUrva bhAgoLamAM bole, "hAthI pazcima bAjue.'' 8 artha :- cAreya dizAnI bhAgoLamAM UbhA rahelA loko aneka judI judI vAto karavA lAgyA. pUrva dizAnI bhAgoLamAM Ubhela vyaktie kahyuM ke A hAthI pazcima dizAe Ubho che. / / 8 / / loko pazcimanA bole, "hAthI pUrva bhaNI bhalo,' uttare vAta A cAle, 'dakSiNe hAthI sAMbhaLyo.'' ha -- artha :-- pazcima dizAmAM Ubhela vyakti kahe ke A hAthI pUrva dizAmAM Ubho che. uttara dizAmAM A vAta cAlavA lAgI ke hAthI to dakSiNa dizAmAM Ubho che. AhyA A dakSiNa bhInA loko dekhADe, 'hArthI uttare'; virothI vacano sarve, suNI roSa na ko ghare. 10 artha :- dakSiNa dizA bhaThThI UbhelA loko hAthIne uttara dizAmAM batAve che. A sarva paraspara viroghI vacano che. chatAM je apekSAvAdane jANe che te A badhuM sAMbhaLIne manamAM roSa lAvatA nathI. kemake apekSAthI jotAM A badhuM kathana satya che. / / 10 / aa apekSA bolanArAnI samaje samajuM jano, tenuM nAma anekAMta, tattve Agraha ekano. 11 artha :- je syAdvAne jANe che evA samAjano bolanAranI apekSAne jANe che. tenuM ja nAma anekAntavAda che. je ekAntanA Agrahane taje che tene te samajAya che. / / 11 / / buddhimAM vAta beThI to vAdavivAda nA rahe : potAnA bApane koI kAkA zabda bhale kahe. 12 artha :-- anekAntanI vAta jo buddhimAM besI gaI to kaMI paNa vAdavivAda rahetA nathI. pachI bhalene koI potAnA pitAne kAkA zabdathI bolAve. / / 12 / / mAmA, bhANeja, bhatrIjA, pitA, pitrAI, putra ke sagAI joIne bole, anekAMtika sUtra te. 13 artha :-- mAmA, bhANeja, bhatrIjA, pitA, pitarAI ke A mAro putra che ema je kahe te potapotAnI bIjA sAthenI sagAI joIne bole che. temAM kaMI khoTuM nathI. e ja anekAMtika sUtra che arthAt e ja syAAda zailIyukta kadhana paddhati che. 13 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) anekAMtanI prAmANikatA 2 65 aneka aMze nihALe hAthIne hAtha pheravI, tapAsI pUchaDI bole "aho! sAvaraNI navI." 14 have pharI bIjAM draSTAMta A vAtane vizeSa samajAvavA mATe Ape che : artha :- aneka AMghaLAo bhegA thayA. te hAthI upara hAtha pheravIne jovA lAgyA ke te vaLI kevo hoya? je AMghaLAnA hAthamAM pUMchaDI AvI te bolyo ke aho! hAthI to sAvaraNI jevo che. ||14. kAnane sparzato koI kahe che "jhUMpaDA samo', suMDhane sparzato bole "sAMbeluM mAnI lo tamo." 15 artha :- je AghaLAe hAthIno kAna spardho te kahevA lAgyo ke hAthI to sUpaDA jevo che. sUMDhane sparzanAra AMghaLo bolyo ke hAthIne tame sAMbelA samAna mAnI lyo. //pAA cophera peTane sparzI eka "koThI samo' kahe; tapAsI pagane koI staMbharUpa ja' te lahe. 16 artha:- cophera peTano sparza karanAra AMthaLo bolyo ke hAthI to koThI jevo che. jenA hAthamAM paga Avyo te AMghaLo tapAsIne kahevA lAgyo ke te to staMbharUpa che arthAt thAMbhalA jevo che. 16aaaa. e AkAre ja hAthIne grahe AgrahI aMgano, sarvAge hAthI nA mAne, ekAMta mata aMghano. 17 artha :- ema eka aMganA AkAre hAthInuM svarUpa AgrahathI mAne ane hAthInA bIjA sarva aMgane na mAne. te AMdhaLAno ekAnta mata jANavo. 1thI potAno pakSa sAco che', sarva vAda vade ati; sAcA mahAvate saune, choDAvyA nija aMgathI. 18 artha - potAno pakSa sAco che ema kahI sarva AMthaLAo paraspara ati vAdavivAda karavA lAgyA. tyAre satyane batAvavA mATe mahAvate saune pota potAnA jhAlI rAkhela hAthInA aMgathI choDAvyA. 18 pharI pharI bIjAM aMgo jhalAbe hAtha oLakhe; yathArtha AkRtivALo hAthI sarva have lakhe. 19 artha - sau AghaLAone hAthInA bIjA aMgo paNa pharI pharI jhalAvIne batAvyA. tethI sarva aMgothI yukta e ja hAthInI yathArtha AkRti che ema te sarvanA khyAlamAM e vAta samajAI gaI. 19aaaa sarvAge tema AtmAne anekAMtamati lakhe, aneka gharmane jANI AtmA yathArtha oLakhe. 20 artha - tema anekAMtamativALo arthAt syAdvAda buddhivALo vItarAgano anuyAyI AtmAne sarvAge eTale tenA sarva prakAranA ghamasahita jAe che. svAduvAdathI te AtmAnA aneka guNadharmone jANI tenA vAstavika svarUpane oLakhI le che. ra0nA Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ekAMte mokSanI siddhi koI rIte nahIM bane : AtmA nathI', kahe te to mokSa kono thavo gaNe? 21 artha :- AtmAnA guNadharmone ekAMte mAnavAthI mokSanI prApti koI rIte paNa thAya tema nathI. cAravAka darzanavALA eTale nAstika matavALA AtmA nathI ema mAne che to pachI AtmAne mokSa prApta thavAno prazna ja nathI. 21}aa. "AtmA eka ja mAne to ananya zuddha rUpa te; bhave duHkho gaNe zAne? mokSa sAdhya na temane. 22 artha :- A vizvamAM "eka ja AtmA che' ema vedAMta mAne che. to te ananya che arthAt te bIjA rUpe nathI mATe te zuddha svarUpe ja che. to pachI saMsAramAM zuddha AtmAne duHkha zAnuM? ane AtmAne duHkha ja nathI to pachI mokSa sAdhya karavAno upAya zA mATe karavo. te vyartha jaNAya che. 22aaaa "mAtra kSaNika AtmA" jo mokSa zAzvata nA ghaTe; izvarI yojanA" mALe, nA parAghanatA maTe. 23 artha :- "AtmA to kSaNika mAtra che." ema bauddha matavALA mAne che. ema mAnavAthI te AtmA mokSamAM paNa zAzvata Tharato nathI. tathA A jagatane "izvarI yojanA' eTale izvaranI lIlA mAnavAthI prANIbhUtane sadaiva IzvaranI parAdhInatA rahI. te kadI svataMtra thaI zake ja nahIM. ane svataMtratA vinA parAdhIna avasthA jIvane kadI sukhanuM kAraNa hoI zake nahIM. 23 akartA mAtra AtmA" jo, baMghAyo kema te dase? karma-kartA sadA" mAnya karma-mukta na ko thaze. 24 artha - sAMkhya matavALA AtmAne mAtra akartA mAne che. te covIsa prakRtti ane paccIsamo puruSa te AtmA ema mAne che. covIsa prakRtithI puruSarUpa AtmAnuM bhinna thaI javuM tene mokSa mAne che. paNa jo AtmA akartA ja che to pachI te karmothI baMghAyo kevI rIte? teno vicAra Avavo joIe. koI matavALA ekAnta AtmAne karmano sadA kartA ja mAne che. ema mAnavAthI koI paNa AtmA kadI paNa karmathI mukAI zakaze nahIM. 24. sarva jema jAmyo che AtmA tema ja mAnatAM, virogho koI nA dIse syAdvAda-gharma sAthatAM - 25 artha - sarvajJa puruSoe kevaLajJAna vaDe AtmAne jema jAmyo che tema ja mAnavAthI koI paNa virodhAbhAsa Avaze nahIM. sarva viroghanA nAzane arthe bhagavaMte svAduvAda-gharmano upadeza karyo che. te pramANe sarvatra jovA yogya che. garapA "AtmA' caitanya rUpe "che', "nathI te jaDa sarvathA; sarva jJAnAdi guNono 'eka' AghAra sarvadA; 26 syAdvAdapUrvaka sarva AtmAne kevI rIte jANyo te have jaNAve che - artha :- AtmA sadA caitanya svarUpa che. te sarvathA jaDarUpe kadI thato nathI. nigodamAM paNa akSaranA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) anekAMtanI prAmANikatA 267 anaMtamAM bhAge jJAna hoya che. vanaspatikAyamAM te jaDa jevo lAge paNa te jaDarUpa nathI. tyAM paNa enI suMdaratA AtmAne laIne che. sarva jJAna darzanAdi guNono sarvadA eka mAtra AdhAra te AtmA ja che. / / 26 / / svadravye 'eko, nitya', paryAve 'bahu' rUpa te; azuddha sthitimAM AtmA 'karma-kartA' gaNAya che. 27 artha :- potAnA svaAtma dravyamAM te asaMkhyAt pradezAtmaka AtmA ekalo ja che. te svabhAve nitya che. teno trikALamAM nAza nathI. paNa paryAyanI apekSAthI jotAM te bahurUpa che. paryAyanI apekSAe te AtmAnI avasthA samaye samaye palaTAya che. jyAre AtmA karmayukta azuddha sthitimAM hoya che tyAre te AtmA karmano kartA gaNAya che. / / 27aaaa avasthAo 'vinAzI' sI, AtmAdi dravya 'nitya' che; hoya teno nahIM nAza, nathI te nahi Upaje. 28 artha :-- sarva dravyonI avasthAo eTale paryAyo vinAzI che. paNa AtmA Adi sarva mULa dravyo nitya che. teno traNe kALamAM nAza thato nathI. kemake je dravya vartamAnamAM che teno kadI paNa nAza thaI zake nahIM. ane je dravya vartamAnamAM nathI te kadI utpanna thaI zake nahIM. "hoya teno nAza nahIM, nahIM tema nahIM hoya; eka samaya te sau samaya, bheda avasthA joya.'' zrImad rAjacaMdra|28|| anAdi karma-saMyogo jIva sAthe vibhAvathI, svabhAvanuM thatAM bhAna tUTe karmanI saMtati. 29 artha :- anAdikALathI rAgadveSa ajJAnarUpa vibhAvanA kAraNe karmanA saMyogo jIva sAthe vaLagelAM che. paNa jIvane jJAna darzanAdi potAnA svabhAvanuM bhAna thatAM karmanI saMtati eTale karmano pravAha tUTavA mAMDe che. rahyA muktabhAve varga mokSa, bhavya jIvo suyogathI; muktAtmA pUrNa sukhI che, chUTyA saMsAra-saMgathI. 30 artha :- 'muktabhAvamAM mokSa che' paNa rAgadveSa ajJAnano sarvathA nAza thaye jIva bhAva mokSane pAme - che. te rAgadveSa ajJAnano sarvathA nAza bhavya jIvo sadguruno samyag yoga prApta thavAthI ja karI zake che; bIjI rIte svacchaMde ke kuguru Azraye te karI zakato nathI. sarvakarmathI mukAyelA muktAtmAo saMpUrNa sukhI che, kemake rAgadveSa ajJAnarUpa saMsAra saMgathI je sarvathA chUTayA che mATe. / / 30 / zuddha Izvara, saMpUrNa, tevA sarva banI zake, mokSamAM sAmya saMpUrNa kahyuM sarvajJa zAsake. 31 = artha :-- 'sarva jIva che siddha sama' tethI sarva jIvo zuddha, Izvara ane saMpUrNa banI zake che. potAnI saMpUrNa AtmazuddhatAne pragaTAvI Izvara banI zake che. mokSamAM gayela sarva jIvonuM saMpUrNa sAmyapaNuM arthAt sarakhApaNuM che. tyAM koI prakAranuM nyUnAdhikapaNuM nathI. sarva potAnA svabhAvamAM rahI sarakhA sukhanA bhoktA bane che. ema sarvajJa eTale sarvane jANanAra evA zAsaka tIrthaMkara bhagavaMte kahyuM che. / / 31 / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 saguru-yogathI draSTi sAdhya-grAhaka sau karo. bhulabhulAmaNI choDI sanmArge yatna Adaro. 32 artha :- zrI sadaguru bhagavaMtano yoga pAmI have sau potAnI draSTine, sAdhya evo mAtra AtmA che te prApta karavAnI bhAvanA jAge evI karo arthAt have sau Atma-grAhaka thAo. asaddaguruthI thatI bhulabhulAmaNIne choDI daI have sAcA mokSamArge cAlavAno puruSArtha Adaro. e ja A amulya mAnavadeha maLyAnuM sArthakapaNuM che. 32aaaa anekAMta eTale svAduvAdapUrvaka gurugame tattvane jANavAthI mananI bhrAnti nAza pAme che. "anaMta kALathI potAne potA viSenI ja bhrAMti rahI gaI che; A eka avAcya, adbhuta vicAraNAnuM sthaLa che." (va.pR.250) ajJAnavaza jIvane aneka prakAranI bhrAnti thaI gayela che. jemake dehane AtmA mAnavo, ghanamAM sukha mAnavuM, strI, putrAdine potAnA mAnavA, ema saMsAramAM sukhabuddhi anAdithI cAlI Ave che. te mananI bhrAMtine kema dUra karavI tenA upAyo A pAThamAM darzAvavAmAM Ave che. (23) mana-bhrAMti (vasaMtatilakA vRtta) jene nirAMta manamAM samakita pAme, AtmA kRtArtha samajAya, yathArtha jAmyuM; bhrAMti gaye mana taNI svarUpe rame che, te rAjacaMdra-caraNe zira A name che. 1 artha :- jene samyagdarzana prApta thavAthI anaMtakALanuM paribhramaNa maTI gayuM ane mokSa nizcita thayo evA jJAnI puruSonA manamAM have sadA nirAMta che. tathA jema che tema svarUpamAM sthiratA jAmavAthI arthAt thavAthI jene AtmA kRtArtha jaNAyo che, kRtArtha eTale A dehe karavA yogya je samakita hatuM te karI lIdhuM, evo jaNAya che. tathA jene dehamAM Atmabuddhi karavAnI, anAdinI mananI bhrAMti TaLI jaI svarUpamAM ramaNatA thaI che, evA zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM A mAruM zira bhaktibhAvathI namI paDe che. [1] saMsAra pAra karavA zaraNuM grahuM huM, vikSepa-doSa daLavA karuNA cahuM chuM; AjJA sadA hRdayamAM ramamANa rAkhuM, bhakti-pravAha-paeNramAM bhava gALI nAkhuM. 2 artha - A bhayaMkara saMsArarUpI vanane pAra karavA mATe paramakRpALudevanuM huM zaraNa svIkAruM chuM. anAdikALathI huM dehAdisvarUpa chuM, dehastrI putrAdi mArA che evI AtmabhrAMtine laIne thato mArA manano vikSepa, tene daLavA eTale cUrI nAkhavA mATe Apa prabhunI mArA para sadA dayA icchuM chuM, ApanI parama kRpA cAhuM chuM. vaLI AtmazAMtine pAmavA, Apa prabhunI sahajAtmasvarUpanA smaraNamAM rahevAnI AjJAne sadAya hRdayamAM ramamANa eTale ramatI rAkhuM arthAt AtmajAgRtine kadI bhUluM nahIM. tathA ApanI bhaktirUpI nadInA pravAhanuM pUra Avela che. temAM bhaLI jaI bAkI rahela AyuSyane temAMja puruM karI nAkhuM. rAA Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) mana-bhrAMti 2 69 AghAra eka manano jagamAM jaNAya, vizvAsa, hitakara vAta viSe, gaNAya; saMbaMgha sarva pachInA vaghatA vizeSa, atyaMta gADha mamatA vaghatI azeSa. 3 artha - jagatanA sarva kArya karavAmAM AdhArabhUta eka A mana che. bhAvamane AtmA pote ja che. A mana vibhAvabhAvamAM pravRttavAthI bagho saMsAra Ubho thayo che. baMgha ane mokSanuM kAraNa paNa A mana ja che, jyAM manane hitarUpa eTale sukharUpa jaNAya tyAM te vizvAsa karIne zIdhra doDI jAya che. "buddhine hita jyAM lAge, zraddhA temAM ja coTatI; zraddhA jyAM coTatI tyAM ja, cittanI lInatA thatI."-samAdhizataka jyAM manane sukharUpa bhAse tyAM pachInA sarva saMbaMdho vizeSa vadhavA lAge che. ane tyAM atyaMta gADha mamatvabhAvane azeSapaNe eTale saMpUrNapaNe vaghArI de che. [3] mAtA prati zizu taNuM mana jAya zAthI? 'e hitakAra jagamAM" manamAM vasyAthI; jhAjho paricaya thaye mamatA ghaDe che, teno viyoga jara vAra thatAM raDe che. 4 mananI bhrAMtine laIne jagatamAM jAdA jAdA padArthomAM jIva sukha buddhi kare che. te jaNAve che : artha - mAtA pratye bALakanuM mana zAthI jAya che ? to ke e mAruM hita karanArI che evuM tenA manamAM pUrepuruM vaseluM che tethI jAya che. pachI mAtAno jhAjho paricaya thavAthI temAM mane mArApaNuM sthApe che. ane teno thoDA samayano viyoga thatAM paNa te bALaka raDavA bese che. jo te rItanI ja ghanamAM mananI ruci jo; lakSmI vaDe batha maLe hitakArI cIjo; jhaMkhe sadAya dinarAta kamANa kAje, duHkho khame, nahi gaNe vaLI loka-lAje. 5 ajJAnanA kAraNe ghanamAM sukhabuddhinI bhrAMti thaI gaI che te have jaNAve che - artha - bALakanI jema saMsArI jIvane ghanamAM sukhabuddhi thaI gaI che. tethI manane ghana prApta karavAmAM ja rUci rahe che. te ema mAne che ke ghana hoya to badhI bhautika sukha sAmagrI meLavI zakAya. mATe rAtadivasa te ghana kamAvA arthe sadAya jhaMkhato rahe che. te meLavavA aneka prakAranA duHkhone sahana kare che tathA te ghananI prApti arthe game tevAM kAma karatAM lokalAjane paNa gaNato nathI. //pA Asakta sau vyasanamAM oNva je jaNAya, temAMya mAtra hitabuddhi gaNI taNAya; mukhe kahe vyasana nA chUTatuM jarAya, toye abhAva na kharA dilathI karAya. 6 vyasanIne mana vyasana ja bhrAMtithI sukharUpa jaNAya che. te have kahe che. artha:- vyasanamAM je jIvo Asakta che, te paNa temAM mAtra sukhabuddhi karIne ja taNAya che. moDhethI ema bole ke zuM karIe A vyasana jarAya chUTatuM nathI. paNa kharA dilathI te vyasana pratye jIvane abhAva thato nathI. kemake teNe mananI bhrAMtithI temAM sukhabuddhi karela che. kA. dehAdimAM mana rame mamatA gharIne, saMsAra-kAraNa viSe priyatA karIne; saMsArano bhaya nathI mana-mAMkaDAne, mAthe bhame maraNa, bhAna na rAMkaDAne. 7 saMsArI jIvonuM mana hamezAM dehAdimAM ja ramyA kare che te viSe jaNAve che :artha - saMsArI jIva bhrAMtithI deha, strI, putrAdimAM ja sukha mAnI temAM mamatA karIne tyAM ja Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ramyA kare che. je saMsAra vRddhinuM kAraNa che evA A padArthomAM ja mana priyatA ghaTe che. paNa A caMcaLa evA manarUpI mAMkaDAne arthAt vAMdarAne mohavaza A duHkharUpa saMsAravRddhino bhaya lAgato nathI. kemake ajJAna che. mAthe maraNa sadAya bhamI rahyuM che to paNa A rAMkaDAne eTale vivekabuddhithI hIna evA A garIbaDAne kaMI paNa tenuM bhAna AvatuM nathI. //LI saMsAra-bhAva janayogathI jIva ghuMTe, mAhAbhya bAhya najare paranuM na chUTe; sAdhu banI, bahu bhaNI, yazalAbha lUMTe, toye na bhrAMti ghaTatI, caDhatI ja UMTe. 8 saMsArI jIvone bhrAMtithI jagatanI bAhya vastunuM ja sadA mAhAbhya rahyA kare che te jaNAve che : artha - saMsArI jIvonA saMgathI jIva sadA saMsArabhAvane ja ghUMTyA kare che. tathA temanI draSTi sadAya bAhya bhautika padArtho upara hovAthI tenuM mAhAtma manamAMthI chUTatuM nathI. sAdhu banIne, bahu zAstrAbhyAsa karIne paNa yazano lAbha luMTavA maMDI paDe che. anAdinI je AtmabhrAMti che te to ghaTatI nathI paNa vizeSa abhimAna karIne te AtmabhrAMtine vaghArI UMTIyuM UbhuM kare che. IITA jo puNya-yoga-udaye ghaTa moha, jAge vairAgya, ne anubhavI guru hAtha lAge; sevA karI sugurunI ruci mokSanI jo, sthApe ure acaLa, te ja kharA muni tA. 9 koI sadguruno yoga maLI jAya to badhuM sIdhuM thaI jAya ema jaNAve che : artha - jo puNyayoganA udaye mohanIya karma ghaTI jaI sAco vairAgyabhAva jAge ane AtmA anubhavI saguru jo hAtha lAge to jIvanuM kalyANa thavA saMbhava che. evA saddaguru bhagavaMtanI sevA karIne arthAt temanI AjJA upAsIne rUci mAtra mokSanI ja hRdayamAM acaLapaNe sthApe, te ja kharA ArAdhaka muni kahevA yogya che. lA. samyakatva pAmI mamatA tarjI vicare je, bhrAMtirahita mana-zAMti anubhave che; sanmArga hastagata jo, nahi mokSa dUra, prArabdha pUrNa karI, le oNva ziva-pura. 10 AtmajJAnI mahAtmAo ja kharI AtmazAMtine anubhavI mokSane sAthe che. te viSe jaNAve che - artha - samyagdarzanane pAmI mamatAbhAvane tajI daI je jagatamAM vicare che, evA munio ja AtmabhrAMti rahita thaIne mananI zAMtine anubhave che. samyagdarzana vaDe sAco mokSamArga hastagata che to temane have mokSa bahu dUra nathI. te to potAnA bAMghela prArabdha karmane udayAthIna bhogavI zivapura eTale mokSanagaramAM jaI anaMtasukhamAM sarvakALane mATe birAjamAna thAya che. 10aaaa samyakatva ke suguru-Azraya mokSa mATe che uttamottama upAya ja zira-sATe; nA kAyaro karI zake manarogha keme, A vizvanAca nabhave manaDuM vaheme. 11 manabhrAMtine TALavA mATe sadguruno Azraya sadaiva kartavya che, te jaNAve che : artha - manabhrAMtine TALavAno uttamottama upAya sadguru pratye draDha zraddhArUpa samakita ane teno Azraya che. te vaDe jIvano mokSa thAya che. paNa te mokSanI prApti ziranA sATe thAya che. saMtoe kahyuM che keH harirasa moMghe amUla che, zirane sATe vecAyajI; ziranA sATAM re saMto je kare, mahArasa tene devAyajI. harirasa moMdhe amUla che." Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) mana-bhrAMti 27 1 pharI kahyuM : "harino mAraga che zUrAno, nahIM kAyaranuM kAma jone; parathama pahelAM mastaka mUkI, varatI levuM nAma jone." kAyara puruSo A manano rogha koI rIte karI zake nahIM. kemake A manaDuM to vahema eTale saMdeha, mithyAtva, saMzaya, bhrAMti ane kalpanA vaDe jIvane cauda rAjalokarUpa vizvamAM nAca nacAve che ane tene nabhave che arthAt te nAcane anAdithI A manaDuM navA karma baMghAvIne nabhAvI rAkhe che. /11aaaa. citta-prapaMcathI vikAra thatA haNe je, muktivaltha paraNaze, munio bhaNe che. savArthasiddhi sahaje mana daitya jItya; klezo baghA aphaLa caMcaLatAthI nitya. 12 manarUpI rAkSasane vaza karavAthI ja sarva siddhi sAMpaDe che, te jaNAve che - artha :- cittanA prapaMcathI eTale mananA vikalpathI utpanna thatAM vikArane je haNaze te muktirUpI strIne paraNaze ema muni mahAtmAo jaNAve che. manarUpI daitya eTale rAkSasane jItavAthI sarva arthanI siddhi sahaje thAya che, ane klezanA kAraNo paNa baghA anukULa thaI jAya che. jyAre mananI caMcaLatA to jIvane sadA klezarUpa che. kemake - "caMcaLa citta e ja sarva viSama duHkhanuM mULiyuM che." (va.pR.128) /12aaaa tAdAbhya je svaparanuM zUravIra bhede, te jJAnI caMcaLapaNuM mananuM ya chede. zuddhi kharI mana taNI, nahi kAyazuddhi; bhrAMti gaye manana, jAya upAdhi-buddhi. 13 sAcI zuddhi mananI che, zarIranI nathI, te have jaNAve che - artha - anAdithI cAlyA AvatA sva AtmAnA dehAdi evA para padArtha sAthenA tAdAbhyapaNAne eTale ekamekapaNAne je zUravIra puruSa jJAnarUpI chINI vaDe bhedI nAkhaze, te jJAnI AtmabaLe karIne A mananA caMcaLapaNAne paNa jarUra cheDaze. kharI zuddhi mananI che. "mokSa kahyo nija zuddhatA" mananI zuddhi vaDe ja jIva mokSane pAme che; nahIM ke kAyazuddhi vaDe. AtmA sivAya parapadArthamAM sukha che evI mananI bhrAMti jo cAlI gaI to parapadArthane grahaNa karavAnI buddhi paNa cAlI jAya che. pachI te saMsAranI upAdhine kadI vahorato nathI. II13nA jo cittazuddhi natha sAtha yathArtha bhAve, to mokSa-vAta vacane, phaLa anya Ave; svaccheda vartana manorathanuM na roke ne dhyAna-varNana kare, nahi lAja loke. 14 jo cittazuddhi karIne svacchaMda vartana rokaze nahIM to jIvano mokSa thaze nahIM ema jaNAve che. artha - jo mananI zuddhine sAcA bhAvathI nahIM sAthI to mokSanI vAta mAtra vANImAM raheze ane phaLa paNa mananA vyApAra pramANe bIjAM ja Avaze. zeTha sAmAyikamAM beThA hoya paNa mana bahAra vyavahAra ke vyApAramAM hoya to tenuM phaLa azubha ja Avaze. tema potAnI marajI pramANe svacchedathI vartana karavAnuM je rokatA nathI ane lokomAM dhyAnanuM varNana karatAM paNa jene lAja AvatI nathI, tevA jIvo mokSa pAmavAne yogya thatA nathI. 14 bhrAMti TaLI mana bane sthira jethI tattva te dhyAna, tattva paNa te ja gaNo mahatve; guNo palAyana kare, mana jo na zuddha, AvI ghaNA guNa vase, mana no vizuddha. 15 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 72 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 paramAM sukhanI bhrAMti TaLI jaI, jo mana zuddha thAya to ghaNA guNo pragaTe, te have jaNAve che : artha :- je AtmA saMbaMdhInA tattvajJAnavaDe saMsAramAM sukha che evI bhrAMti TaLI jaI mana sthira thAya tene ja kharU dhyAna athavA mahAna tattvajJAna jANo. jo manazuddhi nahIM haze to guNo baghA palAyana thaI jaze arthAta jatA raheze. ane mana jo vizuddha haze to ghaNA guNo AvIne tamArAmAM nivAsa karaze. 1panA jJAna, vrato, zrata, tapo, para-upakAro, iMdriyano jaya, kaSAya-zamAdi ghAro; toye manojaya vinA bhavano na Aro; pAmo nahIM kaNa karyo kuzakA-kuTAro. 16 mananA jaya vagara game teTalA tapa karo paNa tethI mukti nathI, te viSe have jaNAve che - artha - game teTalo jJAnano kSayopazama hoya, vrato pALe, zruta eTale zAstrajJAna hoya, tapa karato hoya, paropakAravALI buddhi hoya, bAhyathI indriyono jaya hoya, krodhAdi kaSAyonuM zamana hoya, paNa jo mana upara vijaya meLavyo nathI to A saMsArano pAra kadI Avaze nahIM. jema kuzakA eTale choDA khAMDyuM dANa maLaze nahIM ke pANI valoLe mAkhaNa nIkaLaze nahIM tema te jIva muktine pAmaze nahIM. mana akasmAt koIthI ja jItI zakAya che. nahIM to abhyAsa karIne ja jitAya che. e abhyAsa nirgathatAmAM bahu thaI zake che; chatAM gRhasthAzrame sAmAnya paricaya karavA mAgIe to teno mukhya mArga A che ke, te je duricchA kare tene bhUlI javI; tema karavuM nahIM. te jyAre zabdaspardhAdi vilAsa icche tyAre ApavAM nahIM. TUMkAmAM ApaNe ethI dorAvuM nahIM. paNa ApaNe ene doravuM; ane doravuM te paNa mokSamArgamAM. jitendriyatA vinA sarva prakAranI upAdhi UbhI ja rahI che. tyAga na TAgyA jevo thAya che, loka-lajjAe tene sevavo paDe che. mATe abhyAsa karIne paNa manane jItIne svAghanatAmAM laI avazya Atmahita karavuM." (va.pR.108) /16o. bhrAMti samAna nathI roga atIva bhAre, nA vaidya sadguru samA bhava je nivAre; AjJA samAna nathI pathya, vicArI jojo, saMdhyAnasUcaka vicAra davA pI jojo. 17 AtmabhrAMti jevo koI roga nathI, te nivAravA tenA upAya jaNAve che : artha - manane ajJAnavaza evI bhrAMti thaI gaI che ke deha te ja huM chuM. ema dehamAM AtmabuddhinI bhrAMti samAna atIva eTale atyaMta bhayaMkara bIjo koI roga nathI. te bhava rogane maTADavA mATe guru jevA bIjA koI niSNAta vaidya nathI. satparuSanI AjJAe cAlavA samAna bIjAM kAMI pathya nathI. kemake jJAnIpuruSanI AjJA che te, bhavamAM javAne ADA pratibaMgha jevI che." (va.pR.411) temaja gharmadhyAnanuM kAraNa thAya evA satparuSanA vacanonA vicArarUpa auSagha samAna te AtmabhrAMtine TALavA mATe bIjo koI upAya nathI. mATe puruSanA vacanarUpa auSaghane tamo jarUra pI jojo. jethI anAdikALano tamAro AtmabhrAMtirUpa roga jarUra nAza pAmaze. AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahi, auSagha vicAra dhyAna."-Atmasiddhi 1LA jo bhAvazuddhi manadoDa maTADa pAme, to je alabhya munine, pada tenI sAme je nA thayuM tapa vaDe, sahaje bane te, karmo anaMta bhavanAM kSaNamAM khape che. 18 je mananA vikalpo maTADIne bhAvazuddhi karaze te uttamapadane pAmaze ema jaNAve che : Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) mana-bhrAMti 273 artha - mananI anAdinI doDa maTADIne je bhAvazuddhi pAmaze te bhavya munine paNa durlabha evA uttama padane pAmaze. aneka bAhya tapa karatAM je padanI prApti munine nahIM thaI te bhAvazuddhi vaDe sahaje thAya che ane anaMta bhavanA karmo paNa tethI kSaNamAM nAza pAme che. 18 bhUlI baghA viSaya, zAMta asaMga yogI, akSobhavRttithI thayA paramAtmabhogI; pAtALa ne nabha viSe kSaNamAM pahoMce, te citta jItI na caLe kadI bhoga-lAMce. 19 jenI bhAvazuddhi thaI che tevA manojayI mahAtmAo bhoganA nimittomAM paNa calAyamAna thatA nathI te jaNAve che : artha - je baghA indriyonA viSayone bhUlI jaI zAMta asaMga yogI banI, mananI kSobhakArI vRttione jItIne paramAtmapadanA bhogI thayA che te mahAtmAo kadI calAyamAna thatA nathI. kSaNamAM pAtALa ane kSaNamAM nabha eTale AkAzamAM pahoMcanAra evA manane paNa jeNe jItI lIdhuM che evA mahAtmAo bhoganI lAlasAthI kadI calAyamAna thatA nathI. 19 te vizvavaMdya guru che upakArI mArA, durdazya citta jIMta boghathI tAranArA, che dehaghArI azarIrI dazA vaghArI, te bhAgyazALI nararatna ja mukti-bArI. 20 jeNe durArAdhya manane vaza ApyuM evA paramakRpALu paramAtmA te amArA paropakArI guru che. te vAtane A gALAmAM spaSTa kare che : artha - vizvane vaMdana karavA lAyaka evA paramakRpALu gurudeva te mArA parama upakArI che, ke jeNe durdamya eTale duHkhe karIne damI zakAya evA manane jItI laI jagatanA jIvone tAravA mATe upadeza Apyo che. je dehaghArI hovA chatAM paNa azarIrIbhAve jIvanAra che. jenI AtmadazA samaye samaye vRddhi pAme che evA bhAgyazALI naromAM ratna samAna sadaguru te bhavyone mokSa meLavavA mATe bArI samAna che. "ame dehaghArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.290) "azarIrIbhAvapaNe Atmasthiti che to te bhAvana caramazarIrIpaNuM nahIM, paNa siddhapaNuM che; ane te azarIrIbhAva A kALane viSe nathI ema atre kahIe, to A kALamAM ane pote nathI ema kahevA tulya che." (va.pR.354) //ra0AA satsaMga, sapuruSayoga vizeSa sAgha, ajJAna to ja TaLaze kramathI agAgha. ajJAna e ja bhaya, sAghaka sau gaNe che; saMsAra sarva baLato, prabhu ye bhaNe che. 21 mumukSane mana ajJAna eTale AtmabhrAMti e ja moTo bhaya che. tene nivAravA satsaMga ane sapuruSano yoga sAdhavA have bhalAmaNa kare che : artha - satsaMga ane satparuSano yoga meLavI tenI vizeSa ArAdhanA karavI to ja anAdikALanuM agAgha ajJAna kramapUrvaka TaLaze. sauthI moTAmAM moTuM pApa ajJAna eTale mithyAtva che. tethI sau sAdhaka puruSo ajJAnane ja mahA bhayakArI mAne che. e ajJAnanA kAraNe ja jIva saMsAramAM rAgadveSa karIne trivighatApathI Akulita thayA kare che. ema paramakRpALu paramAtmA upadeze che : mumukSu jIvana eTale vicAravAna jIvane A saMsArane viSe ajJAna sivAya bIjo koI bhaya hoya nahIM. eka ajJAnanI nivRtti icchavI e rUpa je icchA te sivAya vicAravAna jIvane bIjI icchA hoya Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 nahIM, ane pUrvakarmanA baLe tevo koI udaya hoya to paNa vicAravAnanA cittamAM saMsAra kArAgRha che, samasta loka duHkhe karI Arta che, bhayAkuLa che, rAgadveSanAM prApta phaLathI baLato che, evo vicAra nizcayarUpa ja varte che; ane jJAnaprAptino kaMI aMtarAya che, mATe te kArAgRharUpa saMsAra mane bhayano hetu che ane lokano prasaMga karavA yogya nathI, e ja eka bhaya vicAravAnane ghaTe che." (va.pR.435) 21 jo pUrva-karma haNavA jaeNva buddhi ghAre, ajJAna dUra karavA draDhatA vaghAre, satsaMga, sadguru upAya acUka gharma, ArAghatAM jarphera dUra thanAra karma. 22 pUrvakarma ane ajJAnane haNavAno acUka upAya satsaMga ane sadguruno Azraya che. te jaNAve che : artha - jo jIva pUrvakarmane haNavA mATenI buddhine ghAraNa kare temaja paramAM sukhabuddhirUpa ajJAnane dUra karavA manamAM draDhatA vadhAre ane tema karavA satsaMga ane saguruno draDha Azraya kare; to tevA AtmagharmanA acUka upAyane ArAghanAra jIvanA sarva prakAranA karmo jarUra nAza pAmaze. draSTAMta - draDhaprahArIe aneka pApa karyA chatAM sadguruno Azraya pAmI baghA karmone nAza karavAno draDha nizcaya karyo to cha mahinAmAM ja sarva karmone naSTa karI kevaLajJAnane prApta karyuM. IPrarA ajJAna mULa bhela, nA samajAya Ape, nA jANI joI bhUla ko manamAMhi thApe; jJAnI-jane jarphera oLakhIne ukhADI, tenI ja saMgati karI bheMla de maTADI. 23 anAdikALanA ajJAnanI mULa bhUla jJAnIpuruSo dvArA ja maTI zake che te jaNAve che : artha - anAdinuM agRhita mithyAtva athavA ajJAna e ja mULabhUta bhUla che. te potAnI meLe jIvane samajAtI nathI. koI jANI joIne bhUla kare nahIM ke tene manamAM sthApe nahIM; paNa te bhUlanuM bhAna ja jIvane Aja sudhI thayuM nathI. jJAnI puruSe jarUra te bhUlane oLakhI teno upAya karIne tene UkheDI nAkhI che. mATe tevA jJAnI puruSonI saMgati karI arthAt temanI AjJAe vartIne te bhUla have jarUra maTADI devI joIe. jemake prabhuzrIjIe kRpALudevane kahyuM ke ame anAdikALathI rakhaDIe chIe mATe amArI saMbhALa lo. kRpALudevanI AjJA uThAvavAthI temanI ajJAnarUpa anAdinI mULa bhUla hatI te nAza pAmI. ra3mA jo svapnamAM maraNa nija jaNAya, kone? bhrAMti viSe nahi azakya kazuM ya, jone; tevI rIte parapadAratha nija jANe, pote ja dehamaya mAnI vibhAva mANe. 24 manabhrAMtithI paravastune potAnI mAnI A jIva saMsAramAM rajhaLyA kare che. te viSe jaNAve che ke : artha - svapnAmAM jIvane potAnuM ja maraNa jaNAya che. te kone jaNAya che? to ke bhrAMtithI potAne ja jaNAya che. ema bhrAMti vaDe kazuMya azakya nathI. tevI ja rIte je padArtho potAthI sAva para che tene ajJAnavaza jIva potAnA mAne che. jemake pote koNa che? to ke A zarIra, te ja huM chuM. ema pote ja potAne dehamaya mAnI vibhAvabhAvomAM sukha kalpI racIpacIne karma upArjana karyA kare che. "svapnadazAmAM jema na banavA yogya evuM potAnuM mRtyu paNa jIva jue che, tema ajJAnadazArUpa svapnarUpayoge A jIva potAne, potAnAM nahIM evA bIjAM dravyane viSe svapaNe mAne che;" (va.pR.436) "tAro doSa eTalo ja ke anyane potAnuM mAnavuM ane pote potAne bhUlI javuM." (va.pR.212) 24 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) mana-bhrAMti 275 e mAnyatA ja bhavahetu, anAdi sevI, ajJAna e ja, jananI-janakAdi evI kuMkalpanA karI aneka gaNI sagAI, te jAya to japhaeNra mokSa thanAra, bhAI. 25 artha - huM dehAdi svarUpa chuM ane dehastrI putrAdi mArA che e mAnyatA ja bhava eTale saMsAra vRddhinuM kAraNa che. "bIjA dehotaNuM bIja A dehe AtmabhAvanA." -samAdhizataka anAdikALathI A ja bhAvanAne jIve tevI che, e ja tenuM ajJAna che. tenA kAraNe paramAM mAtApitA, strI, putra, mitra AdinI kukalpanA karIne anekagaNI sagAI A jIve vaghArI dIdhI che. paNa he bhAI, have evI bhAva kalpanAo jAya to jarUra tAro mokSa thAya ema che. e ja mAnyatA te saMsAra che te ja ajJAna che, narakAdi gatino hetu te ja che, te ja janma che, maraNa che ane te ja deha che, dehanA vikAra che, te ja putra, te ja pitA, te ja zatru, te ja mitrAdi bhAva kalpanAnA hetu che, ane tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mokSa che." (va.pR.436) //rapI te TALavA ja sahu sAghana sAdhavAnAM, satsaMga, sapuruSa Adika sevavAnAM; te kAja jo baLa badhuM vaparAya jenuM, tene ja siddhi sahaje, baLa ghanya tenuM! 26 dehamAM Atmabuddhi TALavA mATe jenuM baLa vaparAze te ja siddhine pAmaze e vAta have jaNAve che - artha - huM dehAdi svarUpa chuM ane deha strI putrAdi mArAM che, e mAnyatAne TALavA mATe ja satsaMga, sapuruSa Adi sarva sAghana upAsavAnA che. te arthe jenuM badhuM AtmabaLa vaparAze te Atmasiddhine sahaja pAmaze; ane tenuM ja AtmabaLa ghanya gaNavA yogya che. e ja nivRttine arthe satsaMga, sapuruSAdi sAghana kahyAM che; ane te sAghana paNa jIva jo potAnA puruSArthane temAM gopavyA sivAya pravartAve to ja siddha che. vaghAre zuM kahIe?" (va.pR.436) //rakA jo ATaluM ja jIMvamAM pariNAma pAme, to so vrato niyama bhakti vinA virAme; zAstro baghAM bhaNI gayo, bhrama jo maTe to, bhrAMti jaze manana, jo parathI haThe to. 27 jo dehamAM rahelI Atmabuddhi TaLe to jIve vrata, niyama, bhakti Adi sarva karI lIghA ema kahe che : artha :- jo ATaluM ja eTale dehamAM para buddhi ane svaAtmAmAM Atmabuddhi yathArtha pariNAma pAmI jAya to te sarva vrata, niyama, japa, bhakti karyA vinA ja sarva vibhAvabhAvathI virAma pAmaze; kemake sarva kriyA karIne paNa dehamAM Atmabuddhi TALavAnI che. tethI Ama jeNe karI lIdhuM te sarva zAstro bhaNI gayo. paNa AvuM thaze kyAre ? to ke parane potAnA mAnavArUpa mULa bhUla arthAt mananI bhrAMti jyAre maTaze tyAre ja kharekhara AtmasiddhinI tene prApti thaze. "ATalo ja saMkSepa jIvamAM pariNAma pAme to te sarva vrata, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, zAstrajJAna Adi karI chUTyo emAM kaMI saMzaya nathI. e ja vinaMtI." (va.pR.436) /razA rAgAdi bhAva manamAM mUMDhatA jagAve, bhrAMti ati UbhuM kare bhayamAM bhamAve; lezita, zaMkita kare mana roga-kALe, mokSArthI tethI ripu jANI vibhAva TALe. 28 AtmabhrAMtinuM mULa rAgAdi bhAva che te jaNAve che - artha - paravastumAM thatAM rAga dveSAdi bhAva manamAM mUDhatAne janma Ape che. te mUDhatA atyaMta Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 AtmabhrAMtine UbhI karI manamAM Aloka bhaya, paraloka bhaya, akasmAta bhaya, aguti bhaya, vedanA bhaya vagere lAvIne saMsAramAM ja jIvane bhamAve che. roga vakhate paNa huM marI jaIza evI zaMkA manamAM thAya che ane mArA A sagAM vhAlAno saMyoga chUTI jaze Adi bhAvo jIvane klezita kare che; mATe mokSano arthI evo mumukSu jIva to A rAgAdi vibhAva bhAvone zatru jANIne TALavAno ja puruSArtha kare che. 28. rAgAdi-kAdava manojaLanA gayA jo, sarve jaNAya, vitarAga sukhI thayA to; kamoMthI mukta vitarAga thanAra, jo, te railokyanAtha bhagavAna mahAna pote. 29 rAgAdi bhAvo gaye pote traNa lokano nAtha thAya che te jaNAve che - artha - manarUpI jaLamAM rAgadveSAdi bhAvo kAdava samAna che. te jo dUra thAya to tenA nirmaLa banela AtmAmAM AkhuM vizva jhaLake che. te vItarAga banIne sukhI thaI jAya che. jIva karmothI mukta thaIne vItarAga bane to te pote ja traNalokanA nAtha evA mahAna bhagavAnanI koTImAM gaNAya che. gArA bhrAMti vaDe azuci deha manAya sAro, ne deha je jaDa, anAtma manAya mAro; tethI sagAM, parijano nija mAnI varte, saMyogane ja avinAzI gaNI pravarte. 30 mana bhrAMtinA kAraNe badhuM viparIta bhAse che te have jaNAve che : artha:- dehamAM AtmAnI bhrAMti thaI javAthI azuci eTale apavitra evo deha paNa jIvane sAro lAge che. tathA je deha jaDa svarUpa che, AtmA nathI chatAM potAno manAya che. dehanA sagA saMbaMdhIone paNa potAnA mAne che. temaja kuTuMbIonA saMyogane avinAzI jANI temAM ja rAgadveSa karIne pravarte che. 30 viyogamAM jhUrI mare, jaga duHkha dekhe, gALe na toya suvicArarthI Ayu lekhe; bhrAMti TaLI svapara-bheda paDe zI rIte? te carca, te pUMcha gurujana pAsa nitye; 31 bhrAMti vaDe viyogamAM thatA duHkhane maTADavA zrI sadguru bhagavaMtane teno upAya pUcha ema jaNAve che : artha :- kuTuMbIonA viyogamAM jIvo jhUre che ane aMte AyuSya pUruM thaye pote paNa mare che tathA jagatavAsI jIvone duHkhI jue che chatAM ajJAnI evo jIva suvicAra vaDe potAnA AyuSyane gharmakAryamAM gALI lekhe lagADato nathI. mananI bhrAMti TaLIne potAno AtmA para evA dehAdithI bhinna che evo bheda kevI rIte paDe? teno upAya zrI sadaguru bhagavaMta pAse hamezAM pUcha ane tenI carcA karIne A jagatanA sarva duHkhano te aMta ANa. /31nA te iccha, tanmaya banI gaNa iSTa sUtra, ghelo banI ghanika jema cahe suputra, je eka vRddhavayamAM nija jIva jevo, chAno gayo ghara tajI paradeza tevo. 32 artha - anaMta sukharUpa evA AtmAnI prAptine ja tuM iccha. temAM ja tanmaya banI tene ja iSTa sUtra eTale dhyeyarUpa vAkya mAnIne hamezAM te sahajatmasvarUpanA ja smaraNamAM rahe. jema ghelo banIne ghanavAna hamezAM putranI icchA karyA kare che tema. eka zeThane vRddha umaramAM putra thayelo. te putra pUrvano saMskArI hato tethI vairAgya pAmI ghara choDI cAlyo gayo. zeThane tenA pratye ghaNo ja rAga hovAthI hamezAM tenuM ja dhyAna rahe che. koI maLavA Ave ke paradezI Ave tyAre paNa putranI ja vAta kare che. ekalA beThA hoya tyAre paNa tenuM ja ciMtana rahyA kare che. tema vicAravAna jIve bIjA badhA mananA vikalpo mUkI daIne mAtra eka AtmavicAramAM Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) tapa 277 ja rahevuM yogya che ke jethI A maLelo mAnavadeha sArthaka thAya. 3rA jenI manabhrAMti eTale AtmabhrAMtino nAza thayo te ja kharA tapasvI che. kAraNa ke AtmajJAna vagaranuM tapa mokSanuM kAraNa thatuM nathI. ane icchAno nirogha karavo e ja kharuM tapa che. tene vistArathI A 'tapa' nAmanA pAThamAM samajAvavAmAM Ave che. (24) tapa (sevo bhaviyAM vimala jinezvara dulahA sajjana saMgAjI - e rAga) vanavuM saguru rAjacaMdra prabhu, satya tapasvI-svAmIjI. narmI narmI prabhune pAye lAguM, Apa ati niSkAmIjI. vanavuM- artha - zrImad sadguru rAjacaMdra prabhune vinayapUrvaka mArA saMsArIbhAvone haNI nAkhavA mATe vinaMtI karuM chuM. kemake paramakRpALudeva te sAcA tapasvI che. temane AkhuM jagata sonAnuM thAya to paNa tRNavat che. aMtaraMga spRhA nathI evI jenI gupta AcaraNA che evA paramaguru te mArA svAmI che. temanA caraNakamaLamAM vAraMvAra paDIne huM namaskAra karuM chuM. Apa sadguru bhagavaMta to ati niSkAmI cho. jene A jagatamAMthI kAMI joItuM nathI evA nispRhI mahAtmAone amArA sadA namaskAra ho. (15) "yathAyogya nigraMtha dazA vaNa, kSaNa chaeNvavuM nA goThejI, e AdhyAtmika vIra-bhAvanA, haiye je te hoThejI. vInavuM 2 artha :- yathAyogya bAhya ane aMtaraMga nigraMthadazA vinA jene eka kSaNa mAtra jIvavuM gamatuM nathI. jene sadA AtmasvarUpamAM ja ramaNatA karavAnI AdhyAtmika eTale AtmA saMbaMdhInI zuravIra bhAvanA che. jenA haiyAmAM e ja bhAvano vAsa che tethI hoThe Ave che. kuvAmAM hoya te ja havADAmAM Ave che. vaizya veSe ane nigraMthabhAve vasatA koTI koTI vicAra thayA kare che." (va.pR.803) //rA manana mAtra paramArtha viSayanuM, nizadina jene rahe chejI, zayana, svapra, bhaya, bhoga e ja che, AhAra e ja je le chejI. vanavuM. 3 artha - paramakRpALudevanI aMtardazAnuM varNana patrAMka 133mAM jovA maLe che. te A pramANe : jene nizadina mAtra eka paramArtha eTale AtmA saMbaMdhInA viSayanuM manana rahyA kare che, je AtmAnuM sukha tyAgIne bIjAM kaMI levA icchatA nathI, jene zayana, svapna, bhaya, bhoga ke AhAra sarva samaye AtmabhAvanAnI ja jAgRti che. AvA parigraha paNa che e ja jehane, rome roma vicArejI, hADa, mAMsa, majjA sarvAgI e ja dhUna (dhvani) uccArejI. svainavuM ja artha :- jene AtmAnA guNo e ja parigraha che. rome rome jene AtmabhAvanAno ja vicAra che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 hADa, mAMsa, majjA Adi sarva aMgomAM paNa jene e ja Atmadhvanino raNakAra che. pAkA tethI nathI kaMI jovuM gamatuM, nathI kaMI suMghavuM gamatuMjI, nathI bolavuM paNa kaMI gamatuM, nathI mana maune ramatuMjI. vanavuM. 5 artha - jagatanA sarva padArthamAM parama udAsInatA hovAthI jene kaMI jovuM gamatuM nathI ke kaMI suMghavuM gamatuM nathI. jene kaMI bolavuM gamatuM nathI ke nathI jenuM mana maunamAM ramatuM. pA. nathI sAMbhaLavuM paNa kaMI gamatuM, nathI cAkhavuM gamatuMjI, nathI sparzavuM paNa kaMI gamatuM, viSaye mana nA ramatuMjI. vanavuM. 6 artha - jene kaMI sAMbhaLavuM gamatuM nathI ke kaMI cAkhavuM gamatuM nathI, ke nathI kaMI paNa sparzavuM gamatuM. ema viSayomAM jenuM mana bilakula ramatuM nathI. kA nathI besavuM-UThavuM gamatuM, sUvuM, jAgavuM sarakhuM jI, nathI upavAsa-azana paNa gamatAM, saMga-asaMga na parakhuM jI. vanavuM. 7 artha - jene nathI besavuM ke UThavuM gamatuM, jene sUvuM ke jAgavuM sarva sarakhuM che. jene upavAsa karavo ke azana eTale bhojana karavuM paNa gamatuM nathI. jene A saMga che ke asaMga che evA vicAra mATe paNa avakAza nathI. jene mAtra AtmasvarUpamAM ja lInatA priya che. //zA - lakSmI-alakSmI koI na gamatI, Uge na Aza-nirAzAjI; duHkhanA kAraNa nathI te koI, viSamAtmAthI nisAsAjI. vanavuM. 8 artha :- jene lakSmI eTale ghana gamatuM nathI ke alakSmI eTale nirthanAvasthA viSeno kAMI vicAra nathI. uparokta padArtho pratye jene koI AzA ke nirAzA paNa ugatI jaNAtI nathI. du:khanA kAraNa uparanA koI padArtha nathI. duHkhanuM kAraNa to mAtra eka rAgadveSayukta viSama AtmA ja che. viSama AtmA potAnI icchAnusAra na bane tyAre huM bahu duHkhI chuM ema nisAsA nAkhe che. dA. AtmA sama, to sarva sukha ja che, te ja samAdhi sAcIjI," dazA ApanI AvI jANI, vRtti muja tyAM rAcIjI. vanavuM9 artha - potAno AtmA jo samadazAmAM che to sarva sukha ja che. te ja sarva avasthAmAM sAcI AtmasamAdhi arthAt svasthatA che. ApanI AvI abhuta dazA jANIne mArI vRtti paNa ApanAmAM ja rAcI che. ApanI zuddha AtmadazAne pAmavA mAruM mana paNa Apa pratye AkarSita thayuM che. "AbhecchA evI ja varte che ke saMsAramAM prArabbAnusAra game tevAM zubhAzubha udaya Avo, paraMtu temAM prIti aprIti karavAno ApaNe saMkalpa paNa na karavo. rAtri ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che, AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapra paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhoga paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM? hADa, mAMsa ane tenI majjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka roma paNa eno ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kaMI jovuM gamatuM, nathI kaMI suMghavu gamatuM, nathI kaMI sAMbhaLavuM gamatuM nathI kaMI cAkhavuM gamatuM ke nathI kaMI sparzavuM gamatuM, nathI bolavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM, nathI besavuM gamatuM ke nathI UThavuM gamatuM, nathI sUvuM gamatuM ke Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) tapa 279 nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyuM rahevuM gamatuM, nathI asaMga gamato ke nathI saMga gamato, nathI lakSmI gamatI ke nathI alakSmI gamatI ema che; tathApi te pratye AzA nirAzA kaMI ja UgatuM jaNAtuM nathI. te ho to paNa bhale ane na ho to paNa bhale e kaMI duHkhanAM kAraNa nathI. duHkhanuM kAraNa mAtra viSamAtmA che, ane te jo sama che to sarva sukha ja che. e vRttine lIdhe samAdhi rahe che." (va.pR.224) III te ja tapasyA karma khapAve, gusapaNe ArAthIjI; viralA koIka samajI sAthe, TALe bhavanI vyAdhijI. vanavuM. 10 artha - samabhAva e aMtaraMga tapa che. samabhAvayukta tapazcaryA ja karma khapAve che. e gupta tapa che. paramakRpALudeve jene guptapaNe ArAdhI che. koIka viralA puruSa ja A samabhAvarUpa aMtaraMga tapazcaryAnA svarUpane samajI, sAdhI zake, ane te ja A bhavanA janmajarAmaraNarUpa rogane nivArI zake che. jemake eka kaDavuM vacana paNa samabhAvathI sahana karI kSamA rAkhe to cha mahInA upavAsa jeTalo lAbha thAya. A aMtaraMga tapa che. ane sahana na karI krodha kare to hajAro varSanuM tapa paNa niSphaLa thaI jAya. ./10/t. samyagdarzana vinA tapasyA bhAvakarma nahi kApejI, jema ahiMsA jJAna vinAnI mokSa kadI nahi ApejI. vanavuM 11 artha - samyagdarzana vinAnI tapazcaryA te rAgadveSarUpa bhAvakarmane jaDamULathI kApI zake nahIM. tenuM maMdapaNuM thaI zake paNa mULasahita cheda to AtmajJAna vaDe ja thAya che. tema AtmajJAna vinAnI ahiMsA paNa kadI mokSa ApI zakaze nahIM. mATe ja kahyuM che ke : "prathama jJAna ne pachI ahiMsA, zrI siddhAMte bhAkhyuM; jJAnane vaMdo jJAna ma niMdo, jJAnIe zivasukha cAkhyuM re." -navapadajInI pUjA samajaNa vinAnI kriyA nirarthaka che. jemake eka pADIne kUvAnA kAMThe UbhI joI mAjIne dayA AvI ke bicArI tarasI che. tethI tene ghakko mArI kuvAmAM pADI dIdhI ke bicArI pANI pIze, paNa Ama kriyA karavAthI te marI jaze tenuM ene jJAna nathI. evI jJAna vinAnI kriyA duHkhanuM kAraNa thaI paDe che. mATe prathama samajIne kriyA karavI te ja mokSano hetu che. ||11|| je saMsAra taje paNa bhItara-bhava-bhAvo nahi choDejI, kara tapa ghora cahe sura-sukha te AMkha mIMcIne doDejI. vanavuM) 12 artha - je jIva saMsAra tyAgI dIkSA grahaNa kare paNa aMtaramAM rahelI saMsArI vAsanAone choDe nahIM to te muktine pAmI zakaze nahIM. "upara taje ne aMtara bhaje, ema navi sare arthajI; vaNasyo re varNAzrama thakI, aMte karaze anarthajI; tyAganA Take re vairAgya vinA." ghora tapa AdarIne paNa jo devalokanA sukhane icche to te paNa AMkha mIMcIne ja doDe che ema mAnavuM. te AgaLa jatAM khADAmAM paDI jaze paNa potAnA sthAne pahoMcI zakaze nahIM. tema AtmArthanA lakSa vagaranI badhI kriyA AMdhaLI doDa samAna che. te jIvane mokSe laI javA samartha nathI. II12aa. taje kAMcaLI sarSa manohara, paNa nahi viSa jo tyAgejI, mahA bhayaMkara jema jaNAye saMga-yogya nahi lAgejI. vanavuM) 13 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 artha H-- jema sApa manohara kAMcaLIne tyAge paNa dADhamAM rahelA viSane tyAgato nathI. tethI te mahA bhayaMkara ja bhAse che paNa saMga karavA yogya lAgato nathI. / / 13 / / 280 tema niraMkuza vartana jenuM, viSaya-lAlasA pUrIjI, tenuM tapa nija, jaga ThagavA vA, khAvA zIrA-pUrIjI. vInavuM. 14 artha :-- tema jenuM vartana niraMkuza che arthAt je svacchaMdI che, potAnA mananI durvAsanAne rokI zakato nathI ane pAMca indriyono viSayAbhilASa pUrepUro che, tenuM kareluM tapa mAtra potAne ane jagatane ThagavA mATe che arthAt kevaLa zIrApUrI khAvA mATe che tevA jIvo AtmAnA sukhane pAmI zake nahIM. "viSayathI jenI indriyo Arta che tene zItala evuM Atmasukha, Atmatattva kyAMthI pratItimAM Ave.'' (va.pR.620) I // 14 // AkAMkSA bhavasukhanI viSa sama, samyagdaSTi bhALejI; niSkAMkSita guNa ziva-sukha-hetu, te to icchA bALejI. vInavuM. 15 artha * saMsArasukhanI ke devalokanI icchAne samyadRSTi AtmAo jhera samAna jANe che. samyagdaSTino niSkAMkSita guNa eTale jene koI paNa prakAranA bhautika sukhanI AkAMkSA nathI, te guNa ja zivasukhanuM kAraNa che. samyadRSTine mAtra mokSa abhilASa hovAthI bIjI sarva icchAone te bALIne bhasmIbhUta kare che. / / 15 / / icchA-rothana tapanuM lakSaNa, samatAnI e mAtAjI, karma kApavAnI pharasI e, mokSa-mArga-vidhAtAjI. vInavuM. 16 artha H- icchAono rodha karavo e tapanuM lakSaNa che. ethI samatAno janma thAya che. bAra prakAranA tapa vaDe icchAone rokavI te karma kApavAnI pharasI samAna che. ane mokSamArge javAnI yogyatAne ghaDanAra che. bAra prakAranA tapamAM upavAsa, uNodarI, vRtti saMkSepa, 2sa parityAga, kAyakleza ane saMlInatA e cha bAhya tapa che ane prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAghyAya, dhyAna ane kAyotsarga e cha atyaMtara tapa che. / / 16 / / zraddhA, jJAna, caraNarUpa ghanane kAma, krodha sau corejI, taparUpa rakSaka bhava-aTavImAM cora haNe nija jorejI. vInavuM. 17 artha : AtmAnA mukhya evA darzana eTale zraddhA, jJAna ane caraNa eTale cAritrarUpa ghanane A bhava-aTavImAM kAma, krogha, mAna, mAyA, lobhAdi coro sau corI rahyA che. icchAone rokavArUpa tapa A bhavA- TavImAM rakSaka samAna che. tene AdarI jIva potAnA AtmabaLe A kAma krodhAdi corone haNI zake che. ||17nA puddagalasukhano bhikhArI je anupama tapa nA sahazejI, sAtA-zIliyuM jIvana vitAvI, parabhavamAM dukha khamazejI. vInavuM. 18 artha :-- je A paulika indriyasukhano bhikhArI haze te A icchAone rokavArUpa anupama tapane sahana karI zakaze nahIM. te to ezaArAmavALuM jIvana vitAvIne, tenA phaLamAM parabhavamAM duHkharUpa pIDAne ja pAmaze. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra4) tapa 281 "kAma bhoga pyArA lage, phaLa kaeNipAka samAna; mIThI khAja mujAvatAM, piche duHkhakI khAnaH"18. smazAna bhUtAvaLIvALAM ke nirjana vana bhayakArIjI, siMha, vAgha samIpe vasatA muni nirbhayatA guNa ghArIjI. vanavuM. 19 sAcA tapasvIo kema jIvana gALe che te have jaNAve che - artha - smazAna ke jyAM bhUtapretano vAsa hoya athavA bhayaMkara nirjana vana hoya tyAM siMha vAghanI samIpa vasavA chatAM paNa muni sadA nirbhayatA guNanA ghAraka hovAthI upayogane sthira rAkhI zake che. 19mA rahI nirAkuLa svAdhyAye ke dhyAne rAtrI gALajI, anukULa pratikrULa AhAre samatA-vrata-tapa pALajI. vanavuM 20 artha - tevA bhayaMkara vanamAM paNa svAdhyAya ke dhyAnamAM nirAkuLa rahIne muni tyAM rAtrI gALe che. tyAM zarIrane anukULa ke pratikULa upasarga thAya to paNa sahana kare che tathA zuddha AhAra maLe to le che; nahIM to tapanI vRddhi thaI ema mAnI samatArUpI vratane aMgIkAra karI icchAone roke che. 20NA gharma-kriyA utsAhe karatAM kheda nahIM mana lAgejI; ALa maeNke, apamAna kare ko, sahe sahuM samabhAvejI. vanavuM 21 artha - game tevA prasaMgomAM paNa te mahAtmAo gharma kriyAne utsAhapUrvaka kare che. paNa manamAM kheda lAvatA nathI. koI temanA upara ALa mUke, temanuM apamAna kare to paNa sarva samabhAve sahana kare che. kAraNa ke samabhAva paNa tapa che. 21aaaa stuti niMdA karanArA sarakhA gaNatA te tapa sAcuMjI, grahI munipadane nA lajave, jo mana mokSe rAcyuMjI. vInavuM 22 artha - je stuti ke niMdA karanArane sarakhA gaNe che. koI pratye rAga ke dveSano bhAva lAvatA nathI, to temanuM tapa sAcuM che. mAna apamAna citta samagaNe, sama gaNe kanaka pASANa re; vaMdaka niMdaka sama gaNe, isyo hoye tuM jANa re. zAMti jina eka muja vinaMtI." -zrI AnaMdaghanajI je munipadane grahaNa karI doSo sevI lajavatA nathI ane jenuM mana mAtra mokSano ja abhilASa rAkhe che te ja kharA mahAtmA che. "mukta thavA sivAya bIjI koIpaNa prakAranI icchA nahIM, abhilASA nahIM te "saMvega'." (va.pR.226) //rarA. tapaphaeNpa vanamAM vasavuM durlabha pApabhIru jana TakazejI, sadguru-zaraNe koIka viralA vItarAga pada varazejI. vanavuM 23 artha - icchAone rokI tArUpI vanamAM vasavuM te durlabha che. je pApathI DaratA haze te ja temAM TakI zakaze. upara kahyA pramANe satya tapanA svarUpane samajI te pramANe vartIne koIka viralA jIva ja sadaguru zaraNe vItarAga padane pAmaze. 23mA sarva saMga tarjI satsaMge je tRSNA-taraNAM bALajI, te niSphaTaka tapovane vasa AtmA nirmaLa bhALajI. vanavuM 24 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - sarva AraMbha parigrahanA saMgano tyAga karI satsaMgamAM rahI je tRSNArUpI taraNAne bALaze te bhavyAtmA niSphaTaka eTale kAMTA vagaranA tArUpI vanamAM vasIne potAnA nirmaLa evA AtmAnA darzanane pAmaze. rajA. mAnava-bhavapAmI, sadgathI nija svarRpa jo jApuMjI, mamatA tarjI, samatA tapa seve, ghanya puruMSa pramANuMjI. vanavuM25 artha - ghaNA puNyanA udaye A manuSyabhava pAmIne, jo sadguru dvArA potAnuM vAstavika svarUpa zuM che? te jo jANI lIdhuM, ane tenA phaLasvarUpa parapadArthomAM mamatAbhAva mUkI daI je samatArUpI tapane sevaze te ja kharekhara ghanya puruSa gaNavA yogya che ema huM mAnuM chuM. //pA. saguru-yoge samyak tapa ghara taje, vAsanA poSejI, tene pharI tapa-yoga sulabha nahi, niraMkuzatA-doSejI. vanavuM. 26 artha :- sadgurunA yoge icchAone rokavArUpa sAcuM tapa aMgIkAra karI, je tene pAchuM tajI de che ane pharIthI vAsanAne ja poSato thaI jAya che, tene pharI AgAmI bhavomAM tapano yoga thavo sulabha nathI. kemake teNe bhagavAnanI AjJAne pALI nahIM. niraMkuza banIne doSo sevI AjJAno bhaMga karyo mATe pharIthI satparuSanI AjJA maLavI ane tapano yoga thavo tene mATe durlabha che. tathA bhagavaMtanI AjJA bhaMganA phaLa svarUpa cAragatimAM tene bhaTakavuM paDaze. rakA AtmAdikanuM svapaeNpa oLakhI mana vaza karI vairAgyejI, viSaya-vAsanA-saMga tyajIne Atama-dhyAne lAgejI. vInavuM27 artha - kharA tapasvI te ja che ke je AtmAdi cha padanA svarUpane samajI vairAgyavaDe mana vaza rAkhI varte che. tathA pAMca indriyanA viSayonI vAsanAno saMga tajI AtmadhyAnamAM lAge che. razA caLe nahIM kada kAma-vikAre, te ja tapasvI bhArejI, macchara, maghamAkho, vIMchI ke sarpa DaMkha jyAM mArejI. vanavuM 28 artha - anukuLa upasarga AvatAM chatAM paNa je kAma vikArathI calita thatA nathI, te ja bhAre tapanA ghAraka evA sAcA tapasvI che. temane macchara, maghamAkho, vIMchI ke sarpa DaMkha mAre te sahana kare che paNa akaLAtA nathI. 28aaaa. viSa vyApe paNa bhaya nA vyApe, pUrva karma tapa bALajI, duSTa vairI nara-sura-upasargo sahatAM nahi kaMTALajI. vanavuM. 28 artha :- jenA zarIramAM jherI DaMkhavaDe jhera vyApe paNa bhaya vyApato nathI, evA tapasvIo pUrve upArjana karelA karmone bALI bhasma kare che. duSTa ke vairI evA manuSya ke devatAnA karelA upasargone samabhAve sahana karatAM paNa je kaMTALatA nathI. /29ii. vera virogha vinA samabhAve, rahe tapoghana dhyAnejI, rAga-dveSa traNe jagane jIte te TaLatA tapa-jJAnejI. vanavuM. 30 artha :- koI pratye vera virodha karyA vinA samabhAvamAM rahI, parUpa che ghana jenuM evA tapodhana Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jJAna 283 mUnio sadA AtmadhyAnamAM lIna rahe che. je rAgadveSe traNe jagatane jItI lIdhA, tene paNa jJAnasahita tapa vaDe TALI zakAya che. A30nA tana-mana-vacana taNI guNimAM AtmAne anubhavatAjI, pAMca samiti pALI, TALI vikAra, tapa UjavatAjI. vInavu 31 artha - mana vacana kAyAnI guptimAM rahI dhyAnamAM mahAtmAo AtmAnA sukhane anubhave che. tathA zarIrAdinI pravRtti karavI paDe to IryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhaMDamata nikhevaNa samiti ane pAriSThApanikA samitivaDe upayogane jAgRta rAkhI, vikArane TALI tapanI ujjavaLatA kare che. 31 mUrtimAna tapa munivara sAcA karmadhULa khaMkherejI, nirmaLa zuddha svaraeNpanA boghe mokSamArgamAM prerejI. vanavuM. 32 artha - mUrtimAna tapa te sAcA munivara che ke je icchAone rokI karmarUpI dhULane khaMkhere che. tathA nirmaLa zuddha AtmasvarUpano bogha ApI jIvone sadA mokSamArgamAM prere che. evA svarUpamAM ramanArA sAcA tapasvI mahAtmAone amArA agaNitavAra vandana ho. 3rA tapa hoya paNa jJAna eTale sAcI samaja na hoya to te tapa paNa bALa tapa kahevAya che. samyajJAnasahitanuM tapa te mokSane ApanAra che. jema che tema padArthanA svarUpane jANavuM tenuM nAma samyajJAna che. e viSe vistArathI A pAThamAM samajAvavAmAM Ave che. (25) jJAna (harigIta) jJAnI guru zrI rAjaprabhujI zarapUrNazazI samA, laghurAja rUDI vAdaLI rRpa bogha-jaLa-bhAre namyA; saMsAra-sAgaramAM mumukSu chIpa sama mukha kholatA, ne maMtra-jaLabiMdu grahI racatA jIMvana-muktA-latA. 1 artha :- jJAna e AtmAno guNa che. guNa hamezAM guNImAM rahe che. tethI jJAna guNa te guNI evA jJAnImAM sadA samyaka rIte pragaTa rahe che. "jJAna jJAnImAM kaLo; jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavyo sAMbhaLo." -zrImad rAjacaMdra jJAnaguNanA ghAraka jJAnI evA gurudeva zrI rAjaprabhujI to zarada pUrNimAnA caMdramAM samAna che. tathA prabhuzrI laghurAjasvAmI te rUDI vAdaLI samAna che, ke jeNe paramakRpALudeve Apela khUba bogharUpa jaLane bharI, bhavyonA hita mATe varasAvyuM. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 saMsArarUpI samudramAM vasatA mumukSu jIvo chIpa samAna mukha kholIne maMtrarUpI jalabiMdunA boghane grahaNa karI potAnA jIvanamAM AtmakalyANarUpa motInI zreNIone racavA lAgyA. tenA punita e guruvaryanA padapaMkaje muja zira name, durlabha, manohara saMta-sevA-virahathI nahi kaMI game; e jJAnamUrti hRdaya skuratI AMkha paeNratI AMsuthI, nirmaLa, niraMjana svarRpa-preraka vacana-vizvAse sukhI. 2 artha - punita eTale pavitra guruomAM vartha arthAt zreSTha evA paramakRpALudevanA caraNakamaLamAM mAruM zira namI paDe che. tathA pa.pU.prabhuzrIjI jevA manane haraNa karanAra saMtapuruSanI sevA prApta thaIne have teno viyoga thaI gayo; tenA virahathI have kaMI gamatuM nathI. e jJAnanI mUrti samA pa.pU.prabhuzrIjInI yAdI hRdayamAM skurAyamAna thayA kare che ane AMkho AMsuthI bharAI jAya che. je nirmaLa ane navIna karmarUpI kAlimAnA baMdhanathI rahita evA niraMjana hatA. je svasvarUpa prApti karavAmAM preraka hatA, temaja temanA vacananA vizvAse Aje paNa sukha anubhavIe chIe. rAA sujJAna sukha, sujJAna AtmA, jJAna saumAM mukhya che, sujJAna guru ke divya dRSTi, jJAna ziva-sanmukha che; sujJAna dhyAna samAna, kApe jJAna-pharazI karmane, sujJAna-dAna mahAna, sthApe parabar3epa prabhu gharmane. 3 artha - sujJAna eTale samyajJAna arthAt sAcI samajaNa e ja kharuM sukha che. pa.pU.prabhuzrIjI kahe che :- "samajaNa e ja sukha che ane aNasamajaNa e ja duHkha che." sujJAna AtmA eTale samyajJAna e ja AtmA che. AtmAnA anaMtaguNomAM jJAnaguNa e mukhya che. jJAna vagara jIvI zraddhA zAnI kare ? jJAna eTale samajaNa vaDe ja AtmAnI oLakhANa thAya che. samyajJAna ja guru eTale mahAna che ane e ja divya AtmadraSTine ApanAra che. tathA jJAna vaDe ja jIvaziva-sanmukha eTale mokSa meLavavAno icchuka thAya che. jJAna vinA pazu sArikhA, jANo iNa saMsAra; jJAna ArAghanathI lahyuM, zivapada sukhakAra." -jJAnapaMcamInA pado samyajJAna e dhyAna samAna mahAna che. AtmadhyAna jema karmane kApe che tema jJAnarUpI pharazI paNa karmane kApanAra che. samyajJAnanuM dAna e ja mahAna dAna che. jema pANInI paraba ghaNA tRSA pIDita jIvone zAMti Ape tema prabhu, gharmane parabarUpe sthApI ghaNA jIvone jJAnarUpI jaLa pIvaDAvIne AtmazAMti Ape che. paramakRpALudeve ke 5.pU.prabhuzrIjIe carotara vagere sthaLomAM vicarI sagharmarUpI paraba sthApI che. tethI aneka bhavya jIvo jJAnarUpI amRtajaLanuM pAna karIne paramazAMti anubhave che. hA jJAnI kharA vitarAga vasatA karma-kAdavamAM chatAM, paMke kanaka para kATa nahi, tevA rahe nirlepa tyAM; loDhA samA ajJAnI jana bahu karma-kATa caDhe aho! pratyakSa vartana temanuM rAgI ane teSI laho. 4 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jJAna 28 5 artha - jJAnI puruSo kharA vItarAgI che tethI saMsAranI upAdhirUpa karma-kAdavamAM vasatAM chatAM paNa teo sadA nirlepa rahe che. jema aMka eTale kIcaDamAM rahela kanaka eTale sonAne kATa lAgato nathI, tema jJAnI puruSo paNa jJAna ane vairAgyazaktinA prabhAve saMsAramAM rahyA chatAM paNa alipta rahe che. paNa aho! Azcarya che ke loDhA samAna ajJAnI jIvone to karmarUpI kATa ghaNo caDhyA ja kare che. temanuM pratyakSa vartana rAgadveSavALuM hovA chatAM paNa temane tenuM bhAna AvatuM nathI. II4 dava DuMgare lAge, jhare jaLa tyAM ghaNAM jharaNAM taNAM, bhAre zilAnA samUha: evAM drazya netra viSe ghaNAM; paNa AMkha jarI nA dAjhatI, nA palaLatI, kacarAtI nA, che tema samabhAvo maghura, kaTu karma-phaLamAM jJAnanA. 5 artha - DuMgara upara dava lAge, tyAM jaLanAM ghaNAM jharaNAM jhare tathA bhAre pattharanA samUhanA drazyo AMkha vaDe dekhAya to paNa AMkha jarI paNa dAjhatI nathI ke palaLatI nathI ke pattharanA bhAra vaDe kacarAtI nathI. tema madhura eTale zubhakarmanA udayamAM jJAnI rAjI thatA nathI tema kaTu eTale azubha karmanA phaLamAM jJAnI duHkhI thatA nathI. te to sadA samabhAvamAM rahIne AtmAne taTastha rAkhe che. "sukha duHkha donuM vasata hai, jJAnI ke ghaTa mAMhi; giri sara dIse mukarameM, bhAra bhIMjavo nAMhi." -bRhada AlocanA artha :- sukha duHkha beya jJAnInA hRdayamAM vase che. paNa jema pahADa, sara eTale taLAvanuM pratibiMba arIsAmAM paDavA chatAM te arIso bhAre thaI jato nathI ke bhIMjAto paNa nathI. tema jJAnI paNa sukhaduHkhanA prasaMgamAM harSita ke zokita thatAM nathI. pA. bhUpati bhale niveza badalI raMka vinode bane; mA bAla-saMge totaDuM bole, na nijaphaeNpa te gaNe; dAsI uchere rAjakuMvaro bhAva bahu dekhADIne; jJAnI kare tevI kriyA nirlepa rRpa saMtADIne. 6 artha :- rAjA bhale potAno veSa badalI vinodamAM garIbanuM rUpa ghAraNa kare, mAtA potAnA bALaka sAthe totaDuM bole chatAM te rUpe pote nathI ema mAne che, dAsIo rAjakuMvarone uparathI ghaNo bhAva dekhADIne uchere chatAM tenA aMtaramAM mA jevo prema nathI, tema jJAnI saMsAramAM rahyAM chatAM udayAdhIna AvI paDelI kriyAo kare che paNa aMtarathI te nirlepa che. temanAmAM jJAna guNa pragaTa hovAthI aMtaramAM parapadArtho pratye saMtAyelI jAdAI te to sadA vidyamAna che. kAA ajJAnamaya dehAdinI upAsanA jagA~va kare, ajJAnanI dukAnathI ajJAna laI laI saMghare. AvI anAdi kALanI bhUMla bhAgyazALI bhAgaze, ajJAna-duHkho oLakhI, jJAnI upAsI jAgaze. 7 artha - jagatavAsI jIvo ajJAnamaya sthitimAM che. tethI deha, ghara, strI, putrAdine potAnA mAnI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 temanI ja sevA cAkarImAM samaya vyatIta kare che. ajJAnI evA kuTuMbaAdirUpa dukAnane potAnI mAnI temAM moha karIne ajJAnano ja saMgraha karyA kare che, arthAt deha te huM ane A kuTuMbIo Adi mArA evA moha bhAvone dinapratidina gADha karyA kare che. AvI anAdikALanI bhUlane koI bhAgyazALI haze te ja bhAMgaze. ajJAnathI prApta thatAM cAragatirUpa saMsAranA duHkhone oLakhI koI jJAnI puruSa ja mokSamArgane upAsI jAgRta thaze. IINA saMyama sahita sudhyAna je, che mArga mokSa taNo mahA, teno sulakSa karAvanAra gaNAya samyakajJAna A. suziSya sagurunI kRpA jo vinaya karIne pAmaze, sambotha vAraMvAra ura utAratAM guNa jAmaze. 8 artha :- saMyama eTale sammacAritra sahita gharmadhyAnathI lagAvIne zukladhyAna sudhIno je mahAna mokSamArga che, teno sArI rIte lakSa karAvanAra A samyakajJAna che. mATe kahyuM che ke : prathama jJAnane pachI ahiMsA, zrI siddhAMte bhAkhyuM; jJAnane vaMdo, jJAna ma niMdo, jJAnIe zivasukha cAkhyuM." -zrI navapadanI pUjA zrI gurunI AjJAMkita ziSya jo temano vinaya karIne temanI kRpAne pAmaze to temanA sadgoghane vAraMvAra hRdayamAM utAratAM tenAmAM paNa aneka guNo pragaTa thaze. AtmA vinayI thaI, saraLa ane laghutvabhAva pAmI sadaiva sapuruSanA caraNakamaLa prati rahyo, to je mahAtmAone namaskAra karyo che te mahAtmAonI je jAtinI riddhi che, te jAtinI riddhi saMprApya karI zakAya. (va.pR.183) "sapuruSonI kRpAdruSTi e ja samyagdarzana che." -zrImad rAjacaMdra //8 sujJAnajaLa durdamya tRSNA-dAha-zoSa zamAvaze, vyAdhi, jarA, maraNAdi dukharRpa Agane olAvaze. bhava mULane nirmULa karatI jJAnanadI vahI jAya che, sadgurujahAja grahI ghaNA zivasAgare sukhI thAya che. 9 artha - samyajJAnarUpa jaLa te durdamya eTale duHkhe karIne damI zakAya evA tRSNA eTale icchAnA dAhathI paDatA zoSane zamAvaze tathA te samyajJAnarUpa jaLa, vyAdhi, jarA ke maraNAdi samaye utpanna thatI duHkharUpI agnine paNa jarUra oLavaze. kemake paramakRpALadeva jaNAve che ke - "jJAna tenuM nAma ke je harSa zoka vakhate hAjara thAya. arthAt harSa zoka thavA de nahIM." -zrImad rAjacaMdra saMsArarUpI vRkSanA mULane jaDathI UkheDatI evI jJAnarUpI nadI vahI jAya che. temAM ghaNA jIvo sadgururUpI jahAjamAM besI zivarUpI sAgaramAM jaIne sukhI thAya che, arthAt nadI jema samudramAM bhaLI jaI akSaya thAya che tema sadguru Azraye jIva zivamaMdiramAM jaI akSayapadane pAme che. InlA stapa vinAnuM jJAna ke tapa jJAnahIMna nahi kAmanuM, tethI sutapa, sujJAna saha sAthe susukha ziva-ghAmanuM; je ugra tapathI bahu bhave ajJAna karma vikheratA, aMtarmuhUrta karma te jJAnI sahaja khaMkheratA. 10 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jJAna 287 artha - samyaktaparUpa kriyA vinAnuM jJAna ke samyakajJAna vinAnI tArUpI kriyA te kAmanI nathI. tethI samyakatapa te samyakajJAna sAthe hoya to ja mokSarUpI ghAmanuM sAcuM sukha pAmI zakAya che. "jJAna vinA kiriyA kahI, kAzakusuma upamAna; lokAloka prakAza kara, jJAna eka praghAna." -jJAnapaMcamInA pado je ghaNA bhavomAM ugra tapa karIne ajJAnI jIva karmano nAza kare, teTalA karmone eka aMtamuhUrta mAtramAM jJAnI puruSo sahajamAM khaMkherI nAkhe che. jJAnI sAsosAsameM, kare karmano kheha; pUrva koDI varasAM lage, ajJAnI na kare teha." -jJAnapaMcamInA pado "jJAnI zvAsozvAsamAM re, kaThina karama kare nAza, vahni jema IghaNa dahe re, kSaNamAM jyoti prakAza re; bhaviyaNa citta gharo, mana, vaca, kAya, amAya re. jJAna bhagati karo." -jJAnapaMcamInA pado /10nA sudhyAnamAM mana rAkhI bhava gALe gueNcaraNe paeNro, mRta zIkhato samabhAva arthe te ja ghavAtmA zro; kara vacanazuddhi satyathI, manazuddhi samyaka jJAnathI, kara kAyazuddhi guru sevI, Atmazuddhi dhyAnathI. 11 artha - je bhavyAtmA zarmadhyAnamAM mana rAkhI gurucaraNe A bhavane pUro gALaze tathA samabhAva keLavavA mATe zrata eTale jJAnIpuruSanA boghelA vacanone samajavAmAM je samaya pasAra karaze te ja AtmA ghanyavAdane pAtra che, ane te ja kharekharo zUravIra che. satya bolIne vacananI zuddhi karo, samyakajJAnanA baLe manazuddhi eTale bhAvazuddhi karo, tathA zrI gurunA caraNa sevIne athavA kAyAne uttama kAryomAM vAparavAnI temanI AjJA upAsIne kAyazuddhi karo, temaja jJAnaprApti thaye AtmadhyAna vaDe athavA hAlamAM vicArarUpa dhyAnavaDe Atmazuddhi prApta karo; e ja Atmahita karavAno sAco upAya che. 11 je vinayathArI, suvicArI, tyAgaze kuMvAsanA, te Atmahita nija sAthaze, kara jJAnanI upAsanA; vinaya gharI sujJAnathI je nitya AtmA bhALaze, tene maraNakALe na pazcAttApa-agni bALaze. 12 artha - je vinayaguNane ghAraNa karI, samyapaNe vicAra karI, pAMca indriyonI kuvAsanAne tyAgaze, te jIva samyajJAnanI upAsanA karIne potAnA Atmahitane sAvaze. je samyajJAnanA baLe vinaya gharI, namra banIne hamezAM sarvamAM AtmA bhALaze arthAta sarva jIvomAM paryAyadraSTi mUkI daI AtmA jovAnI draSTi keLavaze te jIvane maraNakALe pazcAttAparUpa agni bALaze nahIM; paNa karelI AtmabhAvanAnA baLe maraNakALe te bhavyAtmA samAdhimaraNane pAmaze../12nA bhava mAna mAnavano saphaLa jo jJAnasevanamAM gayo, pragaTAvI vIrya sa-saMyame varce ati ujvaLa thayo; Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 abhyAsa karatA jJAnano te dhyAna-svAdhyAye rahe. tapanI kare rakSA muni je mokSanAM sukhane cahe. 13 artha - A manuSyabhava jo samyajJAnanI upAsanAmAM vyatIta thayo to ja tene saphaLa mAna. temaja jJAnanuM phaLa virati che. tethI jeNe te samyajJAnanA baLe susaMyama arthAta samyakucAritra pragaTAvI lIdhuM teno to A bhava ati ujvaLatAne pAmyo. muni mahAtmAonuM mukhya kartavya dhyAna ane svAdhyAya che. te hamezAM jJAnano abhyAsa karatAM AtmadhyAnamAM ke svAdhyAyamAM lIna rahe che. je muni mahAtmAo mokSanA icchuka che te to hamezAM icchAonA nirogha karavArUpa tapanI rakSA kare che. /13 vidvAna te ja gaNAya je nija vIrya tapamAM vApare, sujJAna karma vidAravA supAtra kAje ghana ghare; tarjI viSaya-svAdanI lAlasA, jIMva apramAdI je bane, traNa ratna samyaka jJAna-darzana-caraNane nitye gaNe. 14 artha - te ja kharekharA vidvAna gaNAya ke je potAnA AtmavIryane icchAo rokavArUpa tapamAM vApare che, tathA jenuM samyajJAna paNa karmane vidAraNa eTale karma kApavA mATe hoya che ane jenuM ghana paNa jJAnadAna, abhayadAna, AhAradAna temaja auSadhadAnarUpe supAtra eTale yogya sthAnomAM vaparAya che. je indriya viSayanA svAdanI lAlasAne tajI daIne sadA apramAdI banI samyakajJAna, darzana, cAritrarUpa traNa ratnane meLavavA mATe puruSArtha kare che, te ja kharekharA vidvAna gaNavA yogya che. 14 hiMsA tajI je ekalA vanamAM upadrava sahu sahe, vanavRkSa jevA te muni, sujJAna-bhAva na jo lahe. che jAgatI jyoti ure sujJAnanI vidvAnane, vikalpa tethI nA UThe "sukha-duHkha de che A mane." 15 artha:- hiMsAne tajI daI ekalA vanamAM rahI je sarva upadravane sahana kare, paNa jo te samyagujJAnanA rahasyane jANatA nathI to tene vanamAM vRkSa jevA ja gaNavA yogya che. vRkSa paNa vanamAM sadaiva UbhA rahI ThaMDI, garamI, tApa vagerene to sahana kare che. paNa je vidvAna eTale jJAnIpuruSanA hRdayamAM sadaiva samyajJAnanI jyoti jAgRta che tene A vikalpa UThato nathI ke A mane sukha ke duHkha Ape che; te to hamezAM samyajJAnanA baLe svarUpamAM ja samAIne rahe che. ||15aa dehAbhimAnInI nIMdamAM bahu kALa jIva paDI rahyo, jANyuM have nijarUpa sadguru-boghathI beTho thayoH sarva vicAro pUrvanA mati-kalpanAthI je grahyA, te sUrya UgatA tAralA sama dUra dRSTithI thayA. 16 artha :- dehAbhimAnarUpa mohanI nIMdamAM mAro AtmA ghaNA kALathI paDI rahyo che. teNe je bhavamAM je je deha ghAraNa karyA temAM abhimAna karIne varyAM che. paNa have sadgurunA upadezathI potAnA AtmAnuM vAstavika svarUpa, je A sarva deva, manuSya, tiryaMca, nArakI paryAyathI sAva jAduM che ema jANavAthI AtmAmAM Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jJAna 289 jAgRti AvI. tathA pUrva ajJAnane kAraNe mati kalpanAmAM je je viparIta vicAryo grahyA hatA te have samyagnAnarUpa sUrya UgatA, tAralA eTale tArAo jema adRzya thaI jAya tema thavA lAgyA. / / 16 / / je zAstravanamAM bhaTakatI mati sI samI nahi jANavI, caitanya-kuLa-ghara je taje kulaTA naThArI mAnavI. matirUpa nI dUra dUra doDhe zAstra-sAgara zothatI, paramAtmavedanathI hRdaya bhedAya to sthiratA thatI. 17 - artha :- kevaLa zAstrarUpIvanamAM bhaTakatI buddhine sattI samAna jANavI nahIM. jo te AtmArthanA lakSarUpa potAnA kulIna gharane mUkI daI paraghararUpa zAstramAM ja pharyA kare to tene naThArI evI kulaTA samAna mAnavI. kAraNa AtmArthanA lakSa vagaranuM adhyayana mokSArthe thatuM nathI; paNa mAtra abhimAna poSI saMsAra vadhAranAra thAya che. buddhirUpI nadI mAtra dUra dUra doDa karIne zAstrarUpI samudrane zodhyA kare tethI kaMI vaLe nahIM. zAstrarUpI dUdhapAkamAM buddhirUpI kaDachI pharyA kare tethI kaMI te AtmAnA AsvAdane pAme nahIM; paNa viSayaSAthathI virakta banIne paramAtmasvarUpa evA AtmAnA anubhavathI hRdaya bhedAya to ja AtmAmAM sthiratA Ave che. / / 17|| je mohathI paradravyamAM aNu jeTalI rati Adara, te mUDha ajJAnI banIne svarUpa-viparItatA ghare; tarjI viSaya-Asakti, are! to oLakhI AtmA kharo, karI bhAvanA AtmA taNI, tapaSNathI mukti varo. 18 artha :-- je mohavaza banIne AtmAthI para evA paudgalika padArthamAM aNu eTale aMzamAtra paNa = karaze. tethI have to are ! rati arthAt rAga karaze te mUDha ajJAnI evo prANI svarUpa viparItatAne pAmaze, arthAt dehabhAvane tRDha A viSayAsaktine tajI daI A vAstavika AtmAnI oLakhANa karI lyo. "re Atma tAro Atma tAro, zIghra ene oLakho; sarva AtmamAM samavRSTi tho, A vacanane hRdaye lakho.'' zrImad rAjacaMdra tathA AtmabhAvanAne bhAvI, icchAone rokavArUpa tapaguNane AdarI, have zIghra muktine prApta karo. paramakRpALudeve A viSe maMtra yojI vRDha karAvyuM ke - Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lai kevaLajJAna hai.' zrImad rAjacaMdra ||18|| saMkleza mithyAbhAva tajI, jinavacanamAM rAcI rahyA, AjJA gurunI pALatA bhAve, nikaTabhI te kA; jina-vacana auSadhi armI samI, viSaye virakti ApatI, vyAdhi, jarA, maraNAdi duHkho kSaya karI bhava kApatI. 19 artha :-- AtmAmAM rAgadveSa mohathI utpanna thatA saMkaleza pariNAmarUpa je mithyAbhAvo che, tene tajI daI je vItarAga vacanamAM rAcI rahyA che, tathA je bhAvapUrvaka zrI gurunI AjJAne pALe che, tene nikaTabhavI gaNavAmAM AvyA che. vItarAganA vacanAmRta bhavarogane maTADavA mATe amRta auSagha samAna Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 che. je pAMca indriyanA viSayothI jIvane virakti Ape che tathA bhavaduHkharUpa vyAdhine maTADe che. temaja janmajarAmaraNAdinA duHkhone kSaya karI cAragatirUpa saMsArane kApI nAkhe che. 19mA svAdhyAyathI paMcendriyo, traNa yoga paNa vaza thAya che, ekAgra citte dhyAna sAthI vinaya guNa pamAya che; jo hoya soya parovI sUtre, bhUlathI khovAya nA, jo, tema sUtre magna mana to bhrama pramAde thAya nA. 20 artha :- zAstronA svAdhyAyathI pAMca indriyo ane mana, vacana, kAyArUpa traNeya yoga paNa vaza thAya che. svAdhyAyamAM cittane ekAgra karavAthI dhyAnanI sAghanA thAya che, ane svAdhyAyathI samajaNa vaghatAM vinayaguNanI prApti thAya che. vinayaguNa vaDe namra banI karmone hAMkI kADhI tattvanI siddhi kare che. jo soya, sUtra eTale dorAmAM parovelI hoya to bhUlathI paNa khovAya nahIM, tema jJAnI puruSonA vacanarUpI sUtramAM mana magna hoya to pramAdathI utpanna thatI AtmabhrAMti athavA saMsAramAM sukha che evo bhrama jIvane thAya nahIM. 20aaaa zIkhela zAstro vinaya saha te jo pramAde bhela jatAM. thoDA zrame toye pharI parabhava viSe tAjAM thatAM, bhaNatAM ane gaNatAM vinaya sujJAnano sAco thaze, jJAne sumArge cAlatAM saboghathI bhavadukha jaze. 21 artha :- Atma anubhavI puruSonA vacano te ja kharA zAstro che. tene vinayapUrvaka zIkhyA hoya ane pramAdavaza bhUlI javAya to paNa parabhavamAM thoDA parizrame te pharIthI tAjAM thAya che. sapuruSanA vacanAmRtone rUcipUrvaka bhaNatAM eTale vAMcatA tathA gaNatAM eTale vicArapUrvaka teno bhAva samajatAM, te samyajJAna pratye hRdayamAM sAco vinayabhAva pragaTaze tathA te uttama AtmaboghathI saMsAranA janma, jarA maraNAdi duHkhono nAza thaI jaze. ra1nA. vastu-svarUpa yathArtha boghe vacana zrI vitarAganAM, saMdehahara, vairAgyakara, jagahitakara tAraka taNAM; Aryo taNA vedo gaNo anuyoga cAra prakAranA, zIkhI yathAzakti rahasya kadIya jIva visAra nA; 22 artha :- zrI vItarAgapuruSonA vacanAmRto vastunA svarUpano yathArtha bogha Ape che arthAt jIvane satyAsatyanuM bhAna karAve che. te zaMkAne nivAranAra che, mohanuM haraNa karI vairAgyane ApanAra che, jagatanA jIvonuM hita karanAra che tathA saMsArarUpI samudrathI tAranAra che. zrI vItarAga dvArA upadiSTa sarva bogha, te gharmakathAnuyoga, caraNAnuyoga, karaNAnuyoga ane dravyAnuyogarUpa cAra anuyogamAM samAya che. te Arya eTale sAttvika sajjano mATe cAra veda samAna che. tenuM yathAzakti saguru boghe rahasya jANavAthI AtmA nAmano zreSTha padArtha je pote ja che tenuM kadI vismaraNa thaze nahIM. ArA "Adi purANa" samI kathA prathamAnuyoge varNavI, bodhi-samAdhi goLa-vIMTI goLa sama e jANavI; Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jJAna 291 karaNAnuyoga viSe jaNAze svaphaeNpa loka-alokanuM, ne karma-gatinuM gaNita rRpa e darpaNe avaloka tuM. 23 artha - AdipurANamAM kahelI kathA samAna prathamAnuyoga jANavo. prathamAnuyoganuM bIjuM nAma gharmakathAnuyoga paNa che. jemAM ratnatrayarUpaboghI ane AtmasamAdhirUpa goLIne gharmakathArUpa goLa sAthe vIMTIne ApavAthI te saraLatAthI jIvone gaLe UtarI jAya che ane gharmanI rUci utpanna kare che. sapuruSonA gharmacaritranI kathAo ke jeno ghaDo laIne jIvane paDatAM avalaMbanakArI thaI pariName te "gharmakathAnuyoga." (va.pR.755), karaNAnuyoga vaDe lokAlokamAM rahelA padArthonI gaNatarInuM svarUpa jaNAya che. tathA karmanA phaLamAM jIva cauda rAjalokamAM kyAM kyAM bhaTake che te jANI zakAya che. temaja kevA karmathI kaI gati thAya, kevA prakArano jIvane baMgha paDe vagere gaNita jANavA mATe A karaNAnuyoga darpaNa samAna che. A darpaNamAM joI khoTA karmo nivArI zakAya che. karaNAnuyoganuM bIjAM nAma gaNitAnuyoga paNa che. dravyAnuyoga tathA caraNAnuyogathI tenI gaNatarInuM pramANa tathA lokane viSe rahelA padArtha, bhAvo, kSetra, kALAdinI gaNatarInA pramANanI je vAta te "gaNitAnuyoga"." (va.pR.755) "karaNAnuyogamAM siddhAMtano samAveza thAya che." (va.pR.785) 23 caraNAnuyoge aMza ne sarvAza AcAro kahyA:gRhasthanA AcAra aMze, munipade pUrA rahyAM; vrata Adare kevI rIte? poSI vaghAre zI rIte? rakSA kare kevI rIte? gRhIM ke muni mukti prIte. 24 artha - caraNAnuyogamAM aMza tathA sarvAza AcAranuM varNana che. gRhasthanA AcAra aMzarUpa gaNAya che. jyAre muninA AcAra saMpUrNa gaNAya che. munio jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra ema pAMca AcArone saMpUrNa rIte zuddhapaNe pALe che. jyAre gRhasthamAM te aMze paLAya che. muni ke gRhasthanA vratone kevI rIte AdaravA athavA tene poSaNa ApI kema vaghAravA, athavA tenI kevI rIte rakSA karavI tenuM varNana caraNAnuyoganA graMthamAM jaNAvela che. te vratone muni mahAtmAo ke sadguhastho mukti meLavavAne mATe premapUrvaka pALe che. "A dravyAnuyoganuM svarUpa samajAyA pachI kema cAlavuM te saMbaMghInuM varNana te "caraNAnuyoga"." (va.pR.755) Il24o. dravyAnuyoga jIMvAdi tattvono prakAzaka dIpa gaNo, te puNya-pApa svarUpa samajAvI kare jAgrata ghaNo; vaLI baMgha-mokSa karAvanArAM kAraNo najare ghare, te jANI gurugama, jAgRti-puruSArtha karI jIMva bhava tare. 25 artha - dravyAnuyoga vastunA mULasvarUpane jaNAvanAra che. tene jIva, ajIva, gharma, adharma, AkAza ane kALa dravyo ke navatattva AdinA svarUpane prakAzavA mATe dIpaka samAna jANo. te puNya pApanuM svarUpa samajAvI jIvane ghaNI jAgRti ApanAra che, tathA jIvane baMdha ane mokSa karAvanArA kayA kayA kAraNo che tene spaSTa samajAvanAra che. te kAraNone bhavyAtmA gurugama vaDe jANI AtmajAgRti pAmI, Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 puruSArtha karI, saMsAra samudrane tarI jAya che. "lokane viSe rahelA dravyo, tenA svarUpa, tenA guNa, gharma, hetu, ahetu, paryAyAdi anaMta anaMta prakAre che, tenuM jemAM varNana che te 'dravyAnuyoga." (va.pR.755) pratyakSa satsamAgamamAM bhakti vairAgyAdi draDha sAghanasahita, mumukSue saguru AjJAe dravyAnuyoga vicAravA yogya che." (va.pR.508) rapA. sanzAstra-abhyAse samaja nija AtmahitanI Avaze, te nava navIna saMvega saha niSkapa saMvara lAvaze; tapa AkarAM aThThAI karI ajJAnI je zuddhi ghare, tethI bahuguNI zuddhi tharatA tapa vinA jJAnI khare! 26 artha - sanzAstrano abhyAsa karavAthI potAnA AtmAnuM hita zAmAM che tenI sAcI samaja Avaze. te sAcI samaja navA navA saMvega bhAvo eTale saMsArathI mukta thavAnA bhAvone janma ApI AtmAmAM niSkrapa eTale sthirapaNe saMvara karAvaze arthAta AvatA karmone draDhapaNe rokI lezo. AkarAM tapa aThThAI vagere karIne ajJAnI je zuddhi kare che tenA karatAM anekagaNI zuddhi tapa vagara jJAnIo potAnA aMtarmAtmAmAM pragaTela jJAna, vairAgya vaDe kare che. AtmajJAnathI udabhavelo parapadArtha pratyeno viraktabhAva tenuM A adbhuta pariNAma che. /rakA unmatta hAthI aMkuze vaza thAya, mana paNa jJAnathI; jJAna-upayoga rahita mana te pajavatuM tophAnathI, jo nAga kALo maMtra-vidhithI vAda-karamAM vaza thato, tevI rIte mana-doSa paNa sujJAna-yoge TaLI jato. 27 artha :- uttama hAthI jema aMkuzathI vaza thAya che tema mana paNa samyajJAna vaDe arthAt sAcI samajaNathI vaza karI zakAya che. "(tyama) jJAne bAMgyu mana rahe (sa) guru viNa jJAna na hoya" -nityakrama samyaka samajaNathI rahita mana, te aneka prakAre mohanA vikalpo karAvI jIvane pajave che. jema kALo nAga maMtranI vidhi vaDe maMtravAdInA hAthamAM vaza thAya che tevI rIte viSayakaSAyanI vRttirUpa mananA doSa paNa samyakajJAnanA yoge arthAt saboghe sAcI samajaNa AvavAthI TaLI jAya che. rakSA je citta-zuddhi saha ghare che jJAnadIpaka lAgato, tene nathI bhaya mokSa-mArge patanano, che jAgato; jo jJAnajyoti pragaTI nA to aMdha aMdhAre bhame, nahi mokSamArge te caDhe, saMsAra-dukhamAMhIM rame. 28 artha - je cittazuddhi eTale mananI zuddhi sAthe samyajJAnarUpa prakAzamAna dIpakane ghAraNa kare che, tene mokSamArgamAM AgaLa vaghatAM patita thavAno bhaya nathI, kemake te puruSanA bogha baLe sadA jAgRta rahe che. paNa jo satparuSanI kapAe sAcI samajaNarUpa jJAna-jyoti pragaTI nahIM to te ajJAnarUpa aMghakAramAM ja sadA bhaTakyA karaze. te mokSamArgane pAmaze nahIM paNa cAragatirUpa saMsAranA duHkhomAM ja saMtAkukaDIrUpe ramyA karaze. 28 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jJAna 293 mana bhaTakatuM ajJAnavaza, te jJAnasaMskAre Thare, nA sujJa AtamajJAnathI para kAryamAM mana bahu ghare; paNa kAma-paeNratuM sau kare, te vacana-kAyAthI; chatAM tanmaya bane triyogathI nA, bhAva niHspRha sevatAM. 29 artha :- anAdikALathI ajJAnavaza bhaTakatuM A mana jJAnasaMskArathI eTale savaLI samajaNa maLatAM TharI jAya che arthAta sthira thAya che. tethI sujJa eTale sArI rIte tattvano jANanAra evo puruSa, AtmajJAnathI para evA sAMsArika kAryomAM mana bahu lagAvato nathI. te vacana ane kAyAthI jarUra pUratuM sarva kAma karavA chatAM paNa mana, vacana, kAyAnA traNeya yogathI te te kAryamAM tanmaya thato nathI. manathI te niHspRha rahe che arthAtu manane te te kAryamAM Asakta thavA deto nathI. (2lA sujJAnamahimA zuM kahyuM? ravi pApa-tama haranAra e, ke mokSalakSmI-caraNane aMbuja sama AghAra te; sanmatra manmatha-sarpano ke kesarI mana-gaja taNo, saMkleza-vAdaLa-vAyaro, vaLI vizvatattva-dIvo gaNo. 30 artha - samyajJAnano mahimA tamane huM zuM kahuM? te jJAna to ravi eTale sUrya samAna hovAthI pAparUpI tama eTale aMdhakArane nAza karanAra che. "aMghakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza." -zrImad rAjacaMdra athavA mokSarUpI lakSmInA caraNane aMbuja eTale kamaLa samAna te jJAna AdhArabhUta che. manmatha eTale kAmadevarUpI sarpane vaza karavA mATe jJAna e gAruDI maMtra samAna che, athavA manarUpI hAthIne mAta karavA, jJAna e kesarI siMha samAna che, saMkleza eTale kaSAya pariNAmarUpa vAdaLAne vikherI nAkhavA mATe jJAna e vAyarA samAna che. vaLI vizvanA samasta tattvone jANavA mATe jJAna e dIpaka samAna che. 30nA sujJAna jALa samAna pakaDe viSayarUpI mAchalAM, ne rAga nada seMkAvavAne jJAna ravi-kiraNo bhalA; caitanya-raeNpanI civALA dekha durlabha bhava viSe, tethI ati durlabha kharAM adhyAtmazAstro paNa dIse. 31 artha :- samyajJAna te pAMca indriyanA viSayarUpa mAchalAne pakaDavA mATe jALa samAna che. viSayomAM bhaTakatI vRttine jJAnavaDe vaza karI zakAya che. tathA rAgarUpI nadIne sukavavA mATe jJAna e sUryanA kiraNo samAna che. caitanyasvarUpa AtmAne jANavAnI rUcivALA jIvo A bhavamAM durlabha dekhAya che. tethI ja AtmA saMbaMdhInA jJAnavALA kharekharA adhyAtmazAstro paNa maLavA A kALamAM ati durlabha thaI paDyA che. 31aaaa caitanyapada-darzaka guruM to ati ati durlabha mahA, ciMtAmaNi sama jJAna samyaka pAmavuM durghaTa, ahA! jo svarRpa zuddha jaNAya to te zreSTha samyajJAna che, je karma-raja harato niraMtara jJAnavAyu, dhyAna te. 32 artha :- caitanyamaya evA AtmasvarUpanA darzana karAvavAvALA saguru maLavA A kALamAM atyaMta atyaMta mahAna durlabha che. tethI ciMtAmaNi samAna samyajJAnanuM pAmavuM paNa aho! mahA durghaTa thaI paDyuM che. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jo AtmAnuM zuddha svarUpa anubhavAya to te zreSTha samyajJAna che. tenAvaDe samaye samaye jIva karmarUpI rajane jJAnavAyuvaDe haraNa kare che, arthAt samaye samaye jIva anaMtakarmanI nirjarAne sAthe che ane te ja sAcuM gharmadhyAna athavA AtmadhyAna gaNavA yogya che. 3rA jJAnI guruMnA bogharUpI DAMga vAgI keDamAM, saMsAra-baLa bhAgI gayuM, jANe purAyo heDamAM; te nArImukha nihALavAmAM aMgha sama vartana kare, mithyAvacana-uccAramAM te bobaDA sama mati ghare. 33 artha :- jJAnI evA zrI gurunI bogharUpI DAMga jenA keDamAM vAgI gaI tenuM saMsArabaLa badhuM bhAMgI gayuM, ane jANe pote lAkaDAnI heDamAM purAI gayo hoya evuM thaI jAya che arthAt have tene saMsAra pratyeno moha maTI jaI kyAMya javAnI icchA thatI nathI. te strInuM mukha rAgapUrvaka jovAmAM aMgha samAna vartana kare che tathA tenI buddhi jUTha bolavAmAM bobaDA jevI banI jAya che. 33 kutIrtha-paMthe pAMgaLo te, zUnyamana vyavahAramAM, ne viSayabhoge ALasuM, nirbaLa ahita-pracAramAM; zA kAmano oNva jagatamAM evo apaMga banI gayo, tethI have nija ghara viSe nizadina rahenAro thayo. 34 artha - samyajJAnanA baLe kutIrthamAM deva-devIonA mArgane anusaravA mATe te pAMgaLo thaI jAya che tathA vyavahAra kAryo karavAmAM tenuM mana have zunyavat varte che arthAt temAM tenuM mana have coMTatuM nathI. pAMca indriyanA viSayabhogo bhogavavAmAM paNa te ALasu bane che, arthAt temAM tene rasa Avato nathI. temaja AtmAne jethI karma baMghAya evAM kAMI paNa ahitakAryanA pracAramAM tenuM baLa cAlatuM nathI. evo apaMga banelo jIva A saMsAramAM zA kAmano che. tethI have te potAnA AtmasvarUparUpa nija gharamAM ja hamezAM rahenAro thAya che. [34 sujJAna ziva-upAya samajo, rAga baMgha karAvato, tethI tajI so rAga-aMzo jJAna zuddha jagAvajo. vAMce, suNe, samaje ghaNA, paNa manana koIka ja kare; zravaNa, manana, nididhyAsano krama suvicakSaNa Adare. 35 artha - samyajJAnane mokSaprAptino kharo upAya samajo tathA rAgabhAva sadA karmabaMdha karAvanAra che ema jANI rAganA sarva aMzone tajI daI zuddha AtmA saMbaMdhInA jJAnane meLavavAno prayAsa karajo. ghaNA jIvo zAstro vAMce, sAMbhaLe ke jANe paNa tenA upara manana eTale ciMtana to koIka ja kare che. paNa je suvicakSaNa che arthAt hoziyAra che, te to zravaNa, manana ane nididhyAsananA kramane Adare che. rUpA suzravaNa laharI sama Take nahi, chApa mana manane ghare, pariNAma je nididhyAsanA te bhAvakRta phUpa saMghare; jo zravaNa kara kara bahu kare to mananazakti ALase, suzravaNa pachIno krama mumukSu tethI nitye pALaze. 36 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) kriyA 295 artha - zAstronuM zravaNa pavananI lahera samAna che. pavana jema Avyo ane gayo tema te jJAna vizeSa TakI zake nahIM. paNa mana para chApa to manana karavAthI paDe che tathA nididhyAsana karavAthI te jJAna bhAvakRtarUpa banI aMtaramAM pariName che. jo zravaNa ja bahu kare to manana karavAnI zakti ALasI jAya che. tethI bhagavAnanA boghane sArI rIte zravaNa karIne pachIno je manana ke nididhyAsana karavAno krama che tene mumukSu jIva haze te jarUra nitya pALavAno prayatna karaze. kemake samyajJAnane yathArtha rIte hRdayamAM pariNamAvavAno e sAco upAya che. samyajJAna e AtmAnuM mULa ghana che ane e ja kharA sukhanuM kAraNa che. "zravaNa e pavananI lahera mAphaka che. te Ave che, ane cAlyuM jAya che. manana karavAthI chApa bese che, ane nididhyAsana karavAthI grahaNa thAya che. vaghAre zravaNa karavAthI mananazakti maMda thatI jovAmAM Ave che." (va.pR.784) //36 jJAna vaDe ghaNuM jANavA chatAM paNa te pramANe kriyA kare nahIM to jIva mukti pAme nahIM. tema kriyA ghaNI kare paNa te saMbaMdhI jJAna meLave nahIM to paNa AtmasArthaka thAya nahIM. jemake eka AMdhaLo ane eka pAMgaLo mANasa jaMgalamAM hatA. tyAM dava lAgyo. have AMdhaLo doDavArUpa kriyA karI zake paNa jJAnarUpa netra nahIM hovAthI te dAvAnalamAM baLI mare, ane pAMgaLAmAM jJAnarUpa netra che, paNa cAlavArUpa kriyA karavAmAM te asamartha hovAthI te paNa baLI mare. paNa beyano samanvaya thaI pAMgaLo AMdhaLAnI khAMgha upara caDhI jAya, ane pAMgaLo jema dore tema AMdhaLo cAle to beya bacI jAya. tema jJAna sahitanI kriyA kare to jIvano avazya mokSa thAya. jJAna ane kriyA e banne rathanA be cakra jevA che. "paDhamaM nANuM tavo dayA' 'prathama jJAnane pachI ahiMsAnI kriyA karavAnuM mahApuruSo jaNAve che. mATe jJAna sahitanI kriyA karavAno A pAThamAM upadeza kare che. (26) kriyA (durlabha bhava lahI dohilo re, kaho tarike kavaNa upAya re prabhujIMne vInavuM re) lAyanAyaka sadaguruM re bhajatAM sarva bhajAya re-gurujIne vaMdIe re rAjacaMdra guvacanane re anusarI mokSa javAya re-gurujIne vaMdIe re. 10 artha - AtmajJAna ane samatAbhAvathI yukta evA lAyaka tathA mokSamArga batAvavAmAM nAyaka eTale netA samAna paramakRpALu sadguru bhagavaMtane bhAvapUrvaka bhajatAM pUrve zuddha AtmasvarUpane pAmelA evA anaMta puruSo paNa bhajAI jAya che. kemake sarva sapuruSonuM sahajAnmasvarUpa eka sarakhuM che. tethI sadguru zrImad rAjacaMdra prabhunA vacanAnusAra vartana karavAthI mokSe jaI zakAya che. mATe evA gurudevanA caraNakamaLamAM sadA vaMdana karI pAvana thaIe. "mokSamArgamya nettAra, bhestAraM karma bhUbhutAma; jJAtAruM vizva tattvAnAm vanda taguNa labdhaye." -zrImad rAjacaMdra (pR.672) Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mokSamArganA netA, karmarUpI parvatonA bhedanAra, samagra tattvanA jJAtA evA prabhune te guNonI prAti arthe vaMdana karuM chuM. lA. "botha vaDe baMdhana tUTe re jo puruSArtha karAya re-gurujIne vaMdIe re. baMghana parigraha bhAva che re te toDyo gururAya re-gurujIne vaMdIe re. 2 artha - jo jIvathI puruSArtha karAya to boghabaLe karmabaMghanane toDI zakAya che. bAhya temaja atyaMtara parigraha pratyeno mUcchabhAva eTale mamatvabhAva e ja parigraha che. te mUcchabhAvane zrI gururAje toDI nAkhyo mATe evA gurujIne amArA sadA vaMdana ho. rA. puNya-pApa kiyA viSe re rAcyo janasamudAya re-gurujIne vaMdIe re. tattvaci pragaTAvatA re kaLikALe guru rAya re-gurujIne vaMdIe re. 3 artha - jagatamAM lokono samudAya puNya pApanI kriyAmAM rAcI rahyo che. gharma karIne kAM to pUNyanI icchA rAkhe che ke pApamaya kriyA karI durgatine sAthe che. zrI devacaMdajI stavanamAM jaNAve che : "dravya kriyA ruci jIvaDA re, bhAva gharma ruci hIna; upadezaka paNa tehavA re, zuM kare jIva navIna re. caMdrAnana jina caMdrAnana jina, sAMbhaLIe aradAsa re; muja sevaka bhaNI." paNa A kaLikALamAM tattvaruci eTale AtmaprAptinI ruci pragaTAvanAra zrI gururAja che, ke jemaNe koI paNa kriyA karatAM lakSa eka AtmArthano ja rAkhavA bhalAmaNa karI che. sarva prakAranI kriyAno, yogano, japano, tapano ane te sivAyanA prakArano lakSa evo rAkhajo ke AtmAne choDavA mATe sarve che; baMdhanane mATe nathI. jethI baMghana thAya e baghAM (kriyAthI karIne saghaLAM yogAdika paryata) tyAgavA yogya che." (va.pR.256) Il3ii. durlabha narabhava pAmiyo re kara puruSArtha apAra re-gurujIne vaMdIe re. satyaruSArtha have thaze re karatAM AtmavicAra re-gurujIne vaMdIe re. 4 artha - pUrvabhave apAra puruSArtha karIne A daza draSTAMte durlabha evA narabhavane tuM pAmyo chuM paNa have bhedajJAna mATe AtmavicAra kartavyarUpa gharma bhajavo yogya che. tevI AtmabhAvanA bhAvatAM sapuruSArtha banavA yogya che. "huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya." (va.pR.504) //4 baMghamArgamAM baha bhamyo re mokSamArga ura ghAra re-gurujIne vaMdIe re. prayojana paeNratAM thatAM re pApa aneka vicAra re-gurujIne vaMdIe re. 5 artha :- have nIcenI gAthAo pramANe jIvane bAra prakAre pApabaMgha thayA kare che te jaNAve che - anaMtakALathI jIva rAgadveSa ajJAnavaDe kama bAMdhI baMghamArgamAM bahu bhamyo che. have tuM te pApothI chUTavArUpa mokSamArgane hRdayamAM ghAraNa kara. gRhastha avasthAmAM zarIrAdinA nirvAha arthe prayojana pUratA cha kAya jIvanI virAghanA karavArUpa pApo paNa thayA kare che. e karmabaMdhano pahelo prakAra che. pA Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) kriyA kAraNa vinA paNa kare re mUDhamati jIva pApa re-gurujIne vaMdIe re. hiMsAnI kriyA kare re vera vadhArI amApa re-gurujIne vaMdIe re. 6 artha :-- bIjA prakAramAM kAraNa vinA eTale vagara prayojane paNa mUDhamati evo A jIva anarthadaMDa, vikathAo kare, niMdA kare, pApopadeza kare ke TIvI vagere joIne rAgadveSa karI karma bAMdhyA kare che, athavA hAlatA cAlatA pAMdaDA toDe vagere. trIjA prakAramAM, jIvone mArI hiMsA karIne amApa vera vadhArI de che. jemake koI sApa ke vIMchIne joI tene jherI prANI jANI mArI nAkhe che. 297 tripuSTa vAsudevanuM dRSTAMta - bhagavAna mahAvIranA jIve pUrve tripuSTa vAsudevanA bhavamAM bhUjA vaDe siMhane phADI nAkhela. te siMhano jIva bhagavAna mahAvIranA bhavamAM kheDUta thayo hato. teNe gautamasvAmI pAse dIkSA lIdhI, paNa bhagavAna pAse AvatAM pUrvabhavanA veranA saMskArathI te pAcho bhAgI gayo. 6] pApa ajANye paNa thatAM re karma sadA baMghAya re-gurujIne vaMdIe re. avaLI samajaNathI haNe re jIva nirdoSI ghaNAya re-gurujIne vaMdIe re. 7 artha ::- cothA prakAramAM ajANapaNAthI paNa jIvo pApa bAMghyA kare che, jemake pANI, vanaspati Adi pAMca sthAvara jIvo che, teno alpa upayoga na chUTake jarUra pUrato ja karavo joIe. paNa tenuM yathArtha bhAna na hovAthI chUTathI upayoga karI karma bAMdhyA kare che. athavA chaThThA trasakAya paNa ApaNA jevA jIvo ja che. tenI paNa rakSA karavI joIe. pAMcamuM kAraNa jIvanI avaLI samajaNa hovAthI paNa bicArA aneka nirdoSa prANIo haNAI jAya che. jemake abhakSya padArtho, magha, mAkhaNa kaMdamULa vageremAM kyA jIva che ema mAnI tene seve che, zreNika rAjAnuM dRSTAMta :- zreNika rAjA jevA bhagavAna mahAvIra maLatAM pahelA hiMsA vageremAM pApa che evI samajaNa na hovAthI nizAna tAkI bANa mAryuM, te garbhiNI haraNInA peTane cIrIne jhADamAM pesI gayuM, te haraNI ane tenuM baccuM marI gayuM. paNa te samaye avaLI samajaNanA kAraNe hiMsAnaMdI raudradhyAna sevavAthI narakagatinuM AyuSya bAMdhyuM. ane temane narakagatimAM javuM paDyuM. gA jUThA vacane vIMTato rerjIva nija pApa aneka re-gurujIne vaMdIe re. corI karI bhavamAM bhame re, mAThA bhAve cheka re-gurujIne vaMdIe re, 8 artha :-- graMtha mArgano chaThTho prakAra te ATha che. jUThA vacana bolI aneka prakAre jIva pApathI vIMTAI jAya che. eka jUThane chupAvavA aneka jATha bole che. vasudeva rAjAnuM dRSTAMta :- nArada parvatanA cukAdAmAM vasudeva rAjA jUTha bolavAthI devoe siMhAsana parathI tene heTho nAkhyo. marIne te sAtamI narake gayo. karmabaMdhanuM sAtamuM kAraNa corInI kriyA che. corI karIne jIva A lokamAM niMdAne pAtra bane che. athavA jela ke phAMsInI sajAne paNa pAme che. : lohakhuracoranuM dRSTAMta - zreNikanA pitA prasenajita rAjAnA bhojana samaye eka cora aMjana AMjI temanA bhego besI roja jamI leto. aMjana AMjavAthI tene koI joI zakatuM nahIM. maMtrIe yuktithI tyAM pAMdaDA pAtharyAM. te Avyo tyAre pAMdaDAno avAja thavAthI dhUpa karyo. tenI AMkhamAMthI aMjAna nIkaLI gayuM. tethI pakaDAI gayo. pachI AkhA zaheramAM pheravI tene zULIe caDhAvyo. (u.mA.bhA.bhAga-2) Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 karmabaMdhanuM AThamuM kAraNa mAThA bhAvo che. tethI jIvaaMtarmuhUrta mAtramAM paNa sAtamI narakanuM AyuSya bAMdhI le che. 298 : prasannacaMdra rAjarSinuM dRSTAMta :- prasannacaMdra rAjarSie paNa ghyAnamAM laDAInA bhAvo karI sAtamI naraka sudhInA karmanA dalIyA bAMdhI lIdhA. paNa tarata ja pAchA pharI te badhA karma khapAvI devaLajJAna paNa pragaTAvI lIdhuM evI AzcaryakArI bhAvanI lIlA che. / / 8 / / madamAto mAne karI re bhame aogatimAMya re-gurujIne vaMdIe re. svajano paNa trAsI jatAM re krUra sukhI nahi kyAMya re gurujIne vaMdIe re. 9 10 artha :-- navamuM baMdhanuM kAraNa mAna che. kula, jAti, rUpa, ghana, baLa, tapa, jJAna ane aizvarya ema ATha prakAranA madamAM mAto eTale masta banIne mAnamAM taNAI jaI adhogatimAM jIva bhamyA kare che. jema subhuma cakravartIe cha khaMDa sAdhI lIghA chatAM huM bAre khaMDa sAdhuM to vizeSa nAmAMkita thaI jagatamAM moTo gaNAIza. ema karavAthI samudramAM te buDI muo. dazamuM baMghanuM kArajJa krUra bhAva che. krUratAnA svabhAva vaDe svajano paNa trAsI jAya che tathA pote paNa kyAMya sukhI thato nathI. kaMsanuM dRSTAMta :- kaMse potAnA pitAne jelamAM nAkhI dIdhA. tathA krUra svabhAve vasudeva sAthe temanA putrone ApI devAnI zarata karI. te meLavI mArI nAkhyA. paNa daivayoge bIjAne tyAMthI marelA putro ja tene ApavAmAM AvatA hatA. paNa tevA bhAvanA phaLamAM pote marIne narake gayo. koNikanuM dRSTAMta :- kobrika paNa rAjyanA lobhe potAnA pitA zreNikane jelamAM nAkhI roja so ko2DAno mAra marAvato hato. te paNa marIne chaThThI narake gayo. / / 9 / / mAyAvI' jana tuccha che re 52ne ThagI ThagAya re-gurujIne vaMdIe re niMde nahi nija duSTatA re aghogatimAM jAya re-gurujIne vaMdIe re. 10 artha H-- karmabaMdhano agyAramo prakAra mAyA che. mAyAvI jana tuccha che ke je pa2ne ThagavAthI kharI rIte pote ja ThagAya che. jo te potAnI duSTatAne niMde nahIM to marIne adhogatimAM jAya che. "naigama eka nA2I ghUtI paNa, ghebara bhUkha na bhAgI; jamI jamAI pAcho vaLiyo, jJAnadizA tava jAgI. bhUlyo bAjI -pUjAsaMcaya (pR.143) eka vANiyAnuM dRSTAMta = naigama eTale eka vANiyAe eka nArIne chetarIne eka rUpiyo vadhAre kamAI laI tenA badalAmAM ghare ghebara banAvaDAvyA. paNa pote ghera gayo tenA pahelAM potAno jamAI tenA mitra sAthe AvIne te ghebara jamI gayo. te jANI potAnI jJAnadizA sadgurunA saMgathI saMgathI jAgRta thaI ke aho ! pApa to meM karyuM ane ghebara bIjA ja jamI gayA. have kaThi evuM pApa thAya nahIM ema vicArI dIkSA laI potAnuM kalyANa karyuM. ||10|| lobhama pApano bApa che re kare munithI mukAya re-gurujIne vaMdIe re. sAdhuovana jaeNvavA karo 2e sau samyak upAya re-gurujIne vaMdIe re. 11 artha :- baMghamArgano bAramo prakAra lobha che, lobha pApano bApa che munithI paNa kare mukAya che, = Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) kriyA 299 ratnAkarasUrinuM draSTAMta - "ratnAkara paccIsI'nA kartA zrI ratnAkarasUri hatA. temanA kSayopazamathI rAjI thaI rAjA roje temane hIrA, mANeka vagere ratno Apato. te saMgraha karatA hatA. tethI eka kuMDalIyA nAmanA zrAvake temane ThekANe lAvavA eka gAthAno artha pUchyo. gurue cha mahinA sudhI judI judI rIte samajAvyA chatAM saMtoSa na thavAthI mahArAja have huM kAle gAma jato rahIza paNa mAruM samAdhAna thayuM nahIM. te jANI ratnAkarasUrine vicAra Avyo ke huM ratno bhegA karI lobhamAM paDyo chuM to huM vANI dvArA kevI rIte kahI zakuM? tethI te sarva ratnono munie dravyathI ane bhAvathI tyAga karyo. te joI bIje divase kuMDalIo zrAvaka AvI bolyo ke "he svAmI! Aje huM ApanA darzanathI ja te gAthAno mULa artha samajI gayo. ane ApanI kSamAne ghanya che ke cha mahinA sudhI ekanI eka gAthAno artha pUchavA chatAM krogha karyo nahIM. pachI namaskAra karI potAne ghera gayo ane muni anyatra vihAra karI gayA. ema lobha je pApano bApa che te munione paNa muMjhave che. (u.prA.bhA.bhAga-4 AdhAre) have teramI gharmakriyA te sAcuM sAdhu jIvana che. te jIvavA saue samyak upAya AdaravA joIe. ratnatrayane sAthe te sAdhu. aMtarvAga sahita bahityaMga hoya to ja sAdhupaNuM yathArtha che. "upara taje ne aMtara bhaje ema navi sare arthajI." 11aaaa bAra kriyAne tyAgavI re terarmI gharma svarUpa re-gurujIne vaMdIe re. bhagavaMto traNa kALanA re kahe kriyA e rUpa re-gurujIne vaMdIe re. 12 artha :- uparokta bAra prakAranI karmabaMghana karAvanArI kriyAno jIve tyAga karavo joIe. teramI kriyA gharmasvarUpa che. tene AdaravI joIe. traNe kALanA bhagavaMto A teramI kriyAne anurUpa ja upadeza kare che. [12aa. gharma, agharma, mizrarRpe re kahaM kriyA vistAra re-gurujIne vaMdIe re. agharma tarjIne Adaro re gharma, mizra prakAra re-gurujIne vaMdIe re. 13 artha :- gharma, agharma ane mizrarUpe A kriyAnA vistArane have kahuM chuM. temAM atharmane tajI daI gharmane tathA tenA mizra prakArane Adaro; te ja AtmAne hitakArI che. ||13aa. gharmAtmA bhIkha mAgatA re dekhI karatA roSa re-gurujIne vaMdIe re. vANI kaThora kahe vaLI re "kara majaeNrIthI poSa re-gurujIne vaMdIe re. 14 artha :- adharmI kriyA sthAnaka - have prathama adharmIonI kevI kriyA hoya che te jaNAve che : koI gharmAtmA sAdhujanone bhikSA arthe jatAM joI roSa kare ane vaLI kaThora vANImAM koI temane ema paNa kahe ke majUrI karIne peTa bhara. kaThiyArA muninuM draSTAMta - eka kaThiyAro eTale lAkaDA phADanAra hato. teNe saMsArathI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. to paNa tene kaThiyArA muni ema loko kahevA lAgyA. tethI abhayakumAre eka yukti karI ke A ratnonA bharelA traNa thALa, je sacitta jaLano tyAga kare, ghanano tyAga kare tathA strIno tyAga kare tene ApavAnA che. paNa koI A vastuno tyAga karavA taiyAra thayuM nahIM, eTale abhayakumAre jaNAvyuM ke A munie jene tame kaThiyArA muni kaho cho temaNe A badhuM tyAga karyuM che. temane A ratnanA thALa Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ApavA yogya che. paNa te sarva prakAranA parigrahanA tyAgI hovAthI bilakula levA icchatA nathI. mATe havethI kadI paNa koIe temane kaThiyArA muni kahIne bolAvavA nahIM. ema zikSA ApI. 14 bAvA bAvana lAkha jo re kare bhikhArI deza re gurujIne vaMdIe re. hADa name nahi kAmamAM re ghare saMtano veza re-gurujIne vaMdIe re. 15 artha - vaLI agharmIo kahe ke AvA bAvAo bAvana lAkha thaIne AkhA dezane bhikhArI banAvI dIdho che. kAma karavAmAM hADakA namatA nathI ane mAtra saMtano veSa laI pharyA kare che. zrI AnaMdaghanajInuM draSTAMta - ekavAra zrI AnaMdaghanajI mahArAja jaMgalamAM pharatA hatA. te samaye musalamAnanuM rAjya hatuM. zAhajAdAno putra ekavAra temanI pAse AvI caDhyo, ane kahyuM ke kyuM bAvA! maphatakI roTI pacAne ko jaMgalameM dhUma rahe ho. zrI AnaMdaghanajIe javAbamAM kahyuM - nahIM bhAI, meM to khudAko TUMDhanevAlA unakA sevaka chuM. to paNa khUba mazkarI karatA nA pADI chatAM temaja karavAthI zrI AnaMdaghanajIe tene kahyuM ke zAhajAdAnA beTA khaDA rahe, ke teno ghoDo tyAM ja Ubho rahI gayo ane pote ghoDA upara coTI gayo. pachI pAchaLa enA sevakoe AvI AjIjI karatAM, zrI AnaMdaghanajIe tene pharI koI saMtanI AvI mazkarI kare nahIM ema zikhAmaNa ApI chUTo karyo. 15aa evA nAstika loka je re kare atharma-vakhANa re-gurujIne vaMdIe re. ciMtA nahi paralokanI re bhavasukhamAM gulatAna re-gurujIne vaMdIe re. 16 artha :- AvA nAstika loko adharmInA vakhANa kare ane gharmInI niMdA kare che. paNa temane paralokanI ciMtA nathI ke AvA kRtyonA phaLamAM kaI gatimAM jaIne paDIzuM. mAtra saMsArasukhamAM ja gulatAna rahIne durgatine pAme che. - zrIpALa rAjAnuM dRSTAMta - zrIpALa rAjAnA jIve pUrvabhavamAM munine kahyuM hatuM ke A to koDhIA jevo che, DuMba jevo che, tathA ekavAra munine pakaDI pANImAM jhaboLyA hatA. tenA pariNAme A bhavamAM temane koDha roga utpanna thayo, DuMbanuM kalaMka AvyuM tathA samudramAM paNa paDavuM paDyuM hatuM. II16aaaa. paranAM duHkha na lekhave re hIna kriyAmAM lIna re-gurujIne vaMdIe re. zarIra draDha karavA davA re khAya niSiddha malina re-gurujIne vaMdIe re. 17 artha - para jIvonA duHkhane je gaNatA nathI ane temane mAravA jevI hIna kriyA karavAmAM paNa pote pravRtta thaI jAya che. tathA zarIrane majabUta karavA mATe malina temaja bhagavAne niSegha karela evI davAne paNa khAya che. caMdrasiMha rAjAnuM draSTAMta - zikArInI jema ekavAra caMdrasiMha nAmanA rAjAe haraNanI pAchaLa tene mAravA ghoDo doDAvyo. bhayaMkara aTavImAM AvatAM te Thokara khAI bhaDakIne Ubho rahI gayo. te vakhate rAjA jAe che to eka bAju siMha Ubho che. bIjI bAju kALo nAga paDyo che. pote nIce Utare tyAM to potAnI ja talavAra myAnamAMthI bahAra nIkaLela vAgI javAno bhaya jaNAya che. te vakhate potAnA maraNano bhaya lAgavAthI rAjA vicAre che ke mane A vakhate koI bacAve to mAruM saghaLuM rAjya, rANIo vagere badhuM ApI daI teno sevaka thaIne rahuM. paNa tyAM koNa bacAve paNa ekavAra saMta samAgame navakAra maMtra sAMbhaLela te yAda AvatAM bolavAthI siMha, sApa vagere jatAM rahe che pachI munino samAgama kare che. tethI te paNa Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) kriyA 301 jainadharmI banI jAya che. gharma ja jagatamAM eka rakSaka che. bIjAM koI jIvanI rakSA karanAra nathI. /1LA khAna, pAna, vastrAdimAM re khAmI na rAkhe khAsa re-gurujIne vaMdIe re. zarIra zaNagAre ghaNuM re caNe navA AvAsa re,-gurujIne vaMdIe re. 18 artha - AvA nAstika loko khAna, pAna, vastrAdi paheravAmAM koI khAmI rAkhatA nathI ane zarIranA khUba zaNagAra kare che tathA rahevA mATe navA navA makAna caNyA kare che. ||18nA saMzobhita sAmAnathI re kaLA-rasika gaNAya re-gurujIne vaMdIe re. suMdara strI-parivArathI re moja aneka maNAya re-gurujIne vaMdIe re. 19 artha - tevA loko aneka paugalika suzobhita vastuo bhegI kare che. jethI te lokonI draSTimAM kaLA rasika gaNAya che. suMdara strI ke parivAra hoya to ja aneka prakAranI moja mANI zakAya ema temanI mAnyatA hoya che. ||19aaaa rozanI, nATaka, nRtyamAM re kharca karI khuza thAya re-gurujIne vaMdIe re. kAma bhoga arthe jIMve re te paramArtha manAya re-gurujIne vaMdIe re. 20 artha - gharamAM aneka prakAranI rozanI banAvIne ke nATaka, sinemA, nRtya vagere jovAmAM paisAno kharca karIne khuzI thAya che tathA kAma bhoga arthe teo mAtra jIvana jIve che ane tene ja jIvanamAM paramArtha arthAt parama prayojanarUpa tattva mAne che. 20nA. aNasamajuM evuM lave re: "e ja kharA che deva re-gurujIne vaMdIe re. enA AghAre jIMvatA re bahu jIvo karI seva re-gurujIne vaMdIe re. 21 artha :- temAM vaLI ajJAnI aNasamajA jIvo to evI lavArI karyA kare che ke pRthvI para A rAjA, maMtrI ke zeTha vagere to deva jevA che. enA AghAre ghaNA jIvo emanI sevA karIne jIvana jIve che. ra1AA Arya jano evuM vade re, "pApajIMvI e jIva re-gurujIne vaMdIe re. AtmavicAra kare nahIM re paramAM lIna atIva re-gurujIne vaMdIe re. 22 artha - paNa AryapuruSo evuM kahe che ke e baghA pApa vaDe jIvanArA jIvo che. teo AtmavicAra karatA nathI paNa para evA bhautika padArthomAM ja atIva eTale atyaMta lIna banIne potAnuM amUlya jIvana nirarthaka gumAvI de che. rarA bhava bhamatAM thAkyo nahIM re kare atharma-upAya re-gurujIMne vaMdIe re bhUMDA mote marI jaze re narake e asahAya re-gurujIne vaMdIe re. 23 artha - cAragatirUpa saMsAramAM bhamatAM hajI A jIva thAkyo nathI. tethI haju agharma eTale pApa vaghavAnA ja upAyo karyA kare che. evA jIvo bhUMDA mote marI jaI narakamAM jaI paDaze. tyAM temanI sahAya karanAra koNa che? ArakA gRhastho, tyAgI ghaNA re icche evAM sukha re-gurujIne vaMdIe re. tRSNArUpa dIve paDe re pataMga sama bhelI duHkha re-gurujIne vaMdIe re. 24 artha - saMsAramAM A kALamAM gRhastho ke tyAgI sAdhuo paNa evA ghaNA che ke je ajJAnavaza Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 evA bhautika sukhanI icchA kare che. te jIvo tRSNArUpI dIpakamAM paDI jaI pataMganI jema bhasma thaI jaze. pataMgane dIvAmAM paDatA bhAna nathI ke huM baLI marIza. tema ajJAnI jIvone viSayomAM paDatA bhAna nathI ke tenA phaLamAM huM kevA bhayaMkara cAragatinA duHkhone pAmIza. / / 24 / / kriyAsthAna adharma A 2e mAna azuddha anArya re-gurujIne vaMdIe re. anyAye e TakI rahyuM re cukAya mukti-kArya re-gurujIne vaMdIe 2. 25 artha :-- upara kahyA te badhA kriyAnA sthAnako adharmanA che. tene tuM azuddha ane anArya jIvonA kRtyo mAna. jema mithyAtvanA AghAre sattara pApo TakI rahyA che tema anyAya vaDe A adharma kriyAo TakI rahI che. jethI mukti prApta karavAnuM uttama kArya te cukAI jAya che. / / 25 / / sadA apUrNa, ayogya e re asaMyame bharapUra re-gurujIne vaMdIe re. mithyA mAnta na icchatA 2e sajjana khasatA dUra re-gurujIne vaMdIe 2. 26 artha :-- upara kahela adharmanA kAryo sadA tRSNAne lIdhe apUrNa rahe che, tathA AtmArtha mATe sAva ayogya che, temaja asaMyamathI eTale kucaritrathI sadA bharapUra che. mATe tene khoTA mAnI sajjana puruSo kadI icchatA nathI; paNa tethI sadA dUra khasatA rahe che, arthAt tevA kAryothI sadA DaratA rahe che. / / 26 / / kriyA sthAnaka gharmarUpa re kahyuM Arya, anukULa re-gurujIne vaMdIe re. kSayakAraka sau duHkhanuM re zuddha tattvanuM mULa re-gurujIne vaMdIe re. 27 artha :-- dharma kriyA sthAnaka - have sarva duHkhane haranAra evA munidharma kriyAnA sthAnakonuM varNana kare che :- Arya puruSone anukULa evA gharmarUpa kriyAsthAnakone have jaNAvuM chuM. je sarva duHkhane kSaya karanAra che tathA je zuddha Atmatattva prAptinuM mULa che. aa2aa mAnanIya kuLanA jIvo re, samajuM, garbha-zrImaMta re-gurujIne vaMdIe re. bhavadukhathI trAsI grahe re sadguruzaraNa mahaMta re-gurujIne vaMdIe re. 28 artha je mAnanIya eTale Adara karavA yogya evA uttamakuLanA samA jIvo zAlibhadra, ghanAbhadra ke jaMbusvAmI vagere garbhathI zrImaMta hovA chatAM saMsAranA trividhatApanA duHkhothI trAsI mahAna evA zrI sadgurunA zaraNane svIkAre che. '"jo bhavavAsa viSe sukha hoto, tIrthaMkara kyuM tyAge; kAhe ko ziva sAthana karate, saMyama sau anurAge.''||28|| zAzvata satkrAMti cahI re bhIMkhathI karI nirvAha re-gurujIne vaMdIe re. satya sanAtana dharmano re grahe suguruthI rAha re-gurujIne vaMdIe 2. 29 artha - je zAzvata AtmAnI satkrAMtine icchI, te meLavavA mATe sarva bhautika anukULatAno tyAga karI, bhikSA meLavIne potAno nirvAha kare che tathA satya sanAtana eTale zAzvata AtmasvabhAvarUpadharma pAmavAnA mArgane sadguru dvArA jANI grahaNa kare che. / / 29 / / sarva zaktie Acare re tao sau pApasthAna re-gurujIne vaMdIe re. sat sAdhana saMpanna te re bane siddha bhagavAna re-gurujIne vaMdIe re. 30 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) kriyA 30 3 artha - te mahAtmAo potAnI sarva zaktie aDhAra pA5 sthAnakane tajI sagharmane Acare che. ema sarva AtmasAdhanathI saMpanna thaI paMca mahAvrata pALI, zreNi mAMDI, aMte siddha bhagavAna bane che. 30nA vicare che e mArgamAM re mahApuruSa baLavaMta re-gurujIne vaMdIe re. moharahita, nigraMtha te re amala kamala sama saMta re-gurujIne vaMdIe re. 31 artha - e baLavAna mahApuruSo sadA mokSamArgamAM vicare che. te moharahita nigraMtha puruSo che. jaLamAM rahelA kamaLa samAna game tevI sthitimAM rahevA chatAM paNa alita evA te saMta puruSo che |31aaaa icchA-mamatAne tajI re AjJAe oNvanAra re-gurujIne vaMdIe re. - hiMsA sarva prakAranI re jJAna-ghAta karanAra re-gurujIne vaMdIe re. 32 artha :- sarva prakAranI icchAo ke mamatAbhAvane tajI daI je bhagavaMtanI AjJAnusAra jIvana jIvanAra che. tathA je cha kAyarUpa dravyahiMsA ane AtmAnA pariNAmomAM rAgadveSa vaDe thatI bhAva hiMsAne, AtmAnA mukhya jJAnaguNane ghAtanAra jANI tene sarva prakAre tajI de che. "dravyathakI cha kAyane, na haNe jeha lagAra; prabhujI bhAvadayA pariNAmano, ehI ja che vyavahAra. prabhujI bAhu niNaMda dayAmayI." ||32aaaa "taoM pApo eNvatAM lagI re sAvaghAna nizadina re-gurujIne vaMdIe re. klezakArI nahi koIne re vA sama baMghanahIna re-gurujIne vaMdIe re. 33 artha :- e mahAtmAo jIvanabhara AvA sarva pApone tajI daI pAMca samiti ane traNa gutine pALI nizadina sAvaghAna upayoge rahe che. evA mahAtmA puruSonuM vartana koIne paNa klezakArI hotuM nathI. vA eTale vAyune koI bAMdhI zake nahIM tema e mahAtmAone paNa navIna kamoM bAMdhI zakavA samartha nathI, tethI baMghanahIna thaI te sadA udayAthIna vihAra kare che. 33 pRthvI sama saghaLuM khame re tapa-teje dIpaMta re-gurujIne vaMdIe re. zazI sama zAMti varSatA re nabha sama nirAlaMba re-gurujIne vaMdIe re. 34 artha - te mahAtmAo pRthvInI jema Avela sarva duHkhone samabhAve sahana kare che tathA tarUpI tejathI sadA dedIpyamAna rahe che. caMdramA samAna zItaLa zAMtinA je varSAvanAra che. temaja nabha eTale AkAza samAna sadA nirAlaMba che arthAtu svAvalaMbI che. 34 apITya siMha samA sadA re abaddha paMpna samAna re-gurujIne vaMdIe re. kurma-aMga sama iMdriyo re vaza rAkhe, taDeM mAna re-gurujIne vaMdIe re. 35 artha :- je sadA apIDya siMha jevA che. apIDya eTale siMhane dekhatAM ja ziyALa khAghelA mAMsane tatkALa bahAra okI kADhe che, tema ziSya paNa potAnA doSane AvA AcArya pAse tatkALa okI kADhe che tathA pakSI samAna sadA abaddha che arthAta pakSIne koI paNa dizA ke jhADano pratibaMdha nathI tema A mahAtmAone koI dizA ke nivAsa sthAnano pratibaMdha nathI. karma eTale kAcabo potAnA aMgone DhAlamAM saMkocI rAkhe che tema je potAnI indriyone potAmAM ja saMkocI vaza rAkhe che chatAM tenuM kaMI abhimAna karatA nathI. rUpA Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 meruM sama niSkapa te re nirmaLa zArada nIra re-guruoMne vaMdIe re. jAgrata jo bhAkhaMDa samA re sAgara sama gaMbhIra re-gurujIne vaMdIe re. 36 artha :- je meru samAna niSkrapa eTale sthira che, zaradaRtunA jaLa jevA nirmaLa che, bhAraMDa pakSI samA je sadA jAgRta che tathA sAgara samAna je gaMbhIra che. 36aaaa saMyama-tapa-vAsita ure re vicare udaya-prayoga re gurujIne vaMdIe re. aMtarAya nahi koInI re daze dizAya aroka re-gurujIne vaMdIe re. 37 artha :- jenuM hRdaya saMyama eTale cAritra ane tapa AdaravAnI icchAthI vAsita thayeluM che. je potAnA karmodayanA AghAre vicare che. jene mATe dazeya dizAmAM koI rukAvaTa nathI arthAt te dizAomAM vicaratAM jene koI aMtarAya karanAra nathI. [3zA zarIra kase upavAsathI re le bhikSA nirdoSa re-gurujIne vaMdIe re. zarIra para mamatA nahIM re ghare sadA saMtoSa re-gurujIne vaMdIe re. 38 artha - je potAnA zarIrane upavAsa karIne kase che. jarUra paDye nirdoSa bhikSA le che. zarIra upara paNa jene mamatAbhAva nathI. je sadA saMtoSabhAva ghAraNa karIne jIve che. [38 dhyAna ghare sthira Asane re niyamita vartana sarva re-gurujIne vaMdIe re. vastrarahita paravA nahIM re nahi labdhino garva re-gurujIne vaMdIe re. 39 artha - sthira Asana lagAvI je dhyAna ghare che. jenuM sarva vartana niyamita che. vastrarahita hovA chatAM jene koI paravastanI paravA nathI. labdhio paNa jene prApta che chatAM viSNakumAranI jema kiMcita garva nathI. 39o. sapuruSArthe munipaNuM re jIvanabhara pAbaMta re-gurujIne vaMdIe re. pariSaha saMkaTa-kALamAM re sahu AhAra tarjata re-gurujIne vaMdIe re. 40 artha - sapuruSArtha karIne jIvanaparyata munipaNAne pALe che. deva, manuSya ke tiryaMca kRta pariSahamAM ke ghora jaMgalamAM vAgha siMhAdinA saMkaTa samaye je cAre prakAranA AhArane tyAge che athavA sAgAra paccakhANa le che. 40nA je mATe ghara nagnatA re keza upADe Apa re-gurujIne vaMdIe re. dAtaNa, joDA, snAna tajI re chatrI tarjI sahe tApa re-gurujIne vaMdIe re. 41 artha - AtmasamAdhi arthe jeNe nagnatAne ghAraNa karI che kezaloca kare che. dAtaNa karavuM, joDA paheravA ke snAna karavuM jeNe tajI dIdhuM che, tathA chatrIne tajI daI game tevA tApane paNa je sahana kare che. "nagnabhAva, muMDabhAva saha ajJAnatA, adaMtathovana Adi parama prasiddha jo; keza roma nakha ke aMge zRMgAra nahIM, dravyabhAva saMyamamaya nigraMtha siddha jo. apUrva" ||41 brahmacarya eNvatAM lagI re para-ghara bhikSAhAra re-gurujIne vaMdIe re. bhemi zayyA ke pATa para re sUtAMya AtmavicAra re-gurujIne vaMdIe re. 42 artha :- je jIvatA suthI brahmacaryavratane pALe che. paragharathI bhikSA laIne AhAra kare che. je bhUmi Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) kriyA 3 0 5 upara ke pATa upara zayana kare che. tathA sUtA sUtA paNa je AtmavicAramAM nimagna rahe che. //4rA niMdA stuti paNa nA gaNe re sahe avajJA, mAra re-gurujIne vaMdIe re. anukrULa-pratiELatA nahIM re samatA ghare apAra re-gurujIne vaMdIe re. 43 artha :- je potAnI koI niMdA kare ke stuti kare, athavA avajJA eTale tiraskAra kare ke mAre to paNa tene anukULa pratikULa na mAnatA apAra samatAne ghAraNa karIne je jIve che. II43aaaa te vastu citte ghare re ArAghanA-upAya re-gurujIne vaMdIe re. anaMta avyAbAi sukha re kevaLajJAne thAya re-gurujIne vaMdIe re. 44 artha - AtmavicArane ke samatAbhAvane je cittamAM hamezAM ghAraNa karIne rAkhe che, tene ja ArAghanAno sAco upAya jANe che. tenA phaLasvarUpa kALAMtare temane kevaLajJAna pragaTa thatAM anaMta avyAbAdha sukhanI prApti thAya che. I44 nirAvaraNa paripUrNa te re sarvottama saMpUrNa re-gurujIne vaMdIe re. chellA zvAse Upaje re karma kare sau cUrNare-gurujIne vaMdIe re. 45 artha - saMpUrNa nirAvaraNa, paripUrNa tathA sarvottama saMpUrNadazA to chellA zvAse utpanna thAya che, ke jyAM sarva karmanuM cUrNa thAya che, arthAt aMta samaye cuparatakriyAnivRti nAmano zukladhyAnano cotho bheda pragaTa thaI, zailezIkaraNa avasthA prApta thaIne sarva karmone cUrI nAkhe che. 4pA siddha buddha ne mukta te re lahe sadA nirvANa re-gurujIne vaMdIe re. AtyaMtika sau duHkhano re mokSa viSe kSaya jANa re gurujIne vaMdIe re. 46 artha - tyArabAda te AtmA siddha, buddha ane mukta thaI hamezAM mokSa sthAnamAM ja nivAsa kare che mokSamAM to sarvadA sarva prakAranA duHkhano AtyaMtika eTale saMpUrNapaNe kSaya ja che ema tuM jANa. 46aaaa. kriyAsthAna zobhAvatA re evA zrI bhagavaMta re-gurujIne vaMdIe re. te ja bhave ziva ko lahe re, alpa bhave ko saMta re-gurujIne vaMdIe re. 47 artha :- upara jaNAvela gharmarUpa kriyAsthAnakane zobhAvatA bhagavAna te ja bhave mokSane pAme che athavA koI saMtapuruSo eka be bhava karIne mukti meLave che. II4LA kriyAsthAna je mizra che re te paNa Arya, vizuddha re-guruoMne vaMdIe re. paraMparAe mokSanuM re kAraNa, bole buddha re-gurujIne vaMdIe re. 48 artha :- mizra kriyA sthAnaka - have mizra kriyAnuM varNana kare che, ke je mukhyatve zrAvaka athavA mumukSu dvArA karavAmAM Ave che. mizra kriyAnA sthAnaka je AryapuruSo Acare che, te paNa vizeSa zubha che. je paraMparAe eTale AgaLa upara mokSanA kAraNa bane che, ema buddha eTale jJAnI puruSo kahe che. 48aaaa alpa AraMbha Adare re alpa parigrahavaMta re-gurujIne vaMdIe re. nyAyayukta AjIvikA re prApta kare vratavaMta re-gurujIne vaMdIe re. 49 artha :- have kharA zrAvaka che te alpa AraMbha eTale cha kAya jIvonI hiMsA ochI thAya tema pravarte Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 che tathA parigraha paNa jarUra pUrato alpa ja rAkhe che. temaja vratadhArI evA te zrAvaka nyAyanItipUrvaka AjIvikAne meLave che. //49o. suzIla zramaNa upAsatAM re suNe saMta-upadeza re-gurujIne vaMdIe re. jIva-ajIvane oLakhe re ghare na zaMkA leza re-gurujIne vaMdIe re. 50 artha - suzIla eTale sadAcArI zrAvaka, AtmajJAnI evA zramaNa eTale sAdhu bhagavaMtanI upAsanA kare che tathA puruSonA upadezane sAMbhaLe che. upadeza sAMbhaLIne jIvatattva ane ajIva tattvanI oLakhANa kare che. tenI zraddhA kare che, arthAt sAta tattva, nava padArtha, cha dravya, ke cha padanI zraddhA kare che. paNa temAM leza paNa zaMkA karatA nathI. pA puNya-pApa pichAnatA re vaLI sukhaduHkhasvarUpa re-gurujIne vaMdIe re. Asrava, saMvara samajatA re karmabaMghanA rUpa re-gurujIne vaMdIe re. 51 artha - je puNyapApanA phaLa sukhaduHkha Ave che tene barAbara samaje che. temaja Asrava tattva karmabaMghanuM kAraNa che ane saMvara tattva karmane AvatA rokavAnuM kAraNa che ema je jANe che. palA khaDjha, muzaLa, charI Adi je re kriyA adhikaraNo ya re-gurujIne vaMdIe re. karmabaMghanA sAghano re jANa kare niyamo ya re-gurujIne vaMdIe re. para artha:- khajJa eTale taravAra, muzaLa eTale sAMbeluM, charI eTale cappa vagere bIjAne ApavAthI tenI aghikaraNakriyA lAge che. mATe karmabaMghanA sAdhano jANI bIjAne na ApavAno niyama kare che. parA vaLI nirjarA kAraNe re zubhakriyA svAdhyAya re-gurujIne vaMdIe re. saguru-AjJAe kare re dhyAnAdika upAya re-gurujIne vaMdIe re. pa3 artha - vaLI kamoMnI nirjarA karavA mATe je saguru AjJAe bhakti, pUjA, japa, tapa, sAmAyika, pratikramaNa, AlocanAdi zubhakriyAo kare che, svAdhyAya kare che, jethI azubha karmo AvatAM rokAya che. tathA sadguru AjJAthI AtmArthanA lakSe dhyAna, kAyotsarga AdinI kriyAne paNa je Acare che. pitA svarUpa samaje mokSanuM re niHspRhIM ne asahAya re-gurujIne vaMdIe re. devAdikathI nahi caLe re sazraddhAthI jarAya re-gurujIne vaMdIe re. 54 artha - je sarva karmano nAza karI potAnA AtmAnI zuddhi karavI tenuM nAma mokSa che ema jANI niHspRhI ane asahAya eTale svAvalaMbI bane che. deva, manuSya ke tiryaMca AdinA upasarga thaye paNa je satuzraddhAthI kiMcit paNa calAyamAna thatA nathI. kAmadeva zrAvakanuM draSTAMta - kAmadeva zrAvaka bhagavAna mahAvIrano ziSya hato. ekavAra indra tenI gharma acaLatAnI prazaMsA karI. tethI eka deva temanI parIkSA karavA Avyo. aneka prakAranA pariSaha upasarga karyA. chatAM te calAyamAna thayo nahIM. tethI kSamAvIne svasthAnake gayo. "kAmadeva zrAvakanI gharmadraDhatA ApaNane zo bogha kare che te kahyA vagara paNa samajAyuM haze. emAMthI tattvavicAra e levAno che ke, nigraMthapravacanamAM praveza karIne draDha rahevuM. kAyotsarga ityAdika je dhyAna gharavAnAM che te jema bane tema ekAgra cittathI ane draDhatAthI nirdoSa karavAM.' caLavicaLa bhAvathI kAyotsarga bahu doSayukta thAya che. "pAIne mATe gharmazAkha kADhanArA gharmamAM draDhatA kyAMthI rAkhe? ane rAkhe to kevI Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) kriyA 3 0 7 rAkhe!" e vicAratAM kheda thAya che." (va.pR.73) //pa4o pravacana sau vitarAganAM re mAne te niHzaMka re-gurujIne vaMdIe re. samakita-auSadhi-vAsanA re UtarI hADa paryata re-gurujIne vaMdIe re. 16 artha - je vItarAganA prakRSTa vacanone nizaMkapaNe mAne che. mithyAtvarUpa roganuM auSagha samakita che, evI vAsanA jene hADohADa UtarI gaI che. papA. Atmagharma viNa anyane re icche nahIM sujANa re-gurujIne vaMdIe re. gharmAtmA ke tharmaphaLa re AtmahitanI khANa re-gurujIne vaMdIe re. pa7 artha - evA samyagdaSTijIva Atmagharma sivAya jagatanA koIpaNa padArthane icchatA nathI, mAtra gharmAtmApuruSanA saMgane ke gharmanA phaLane je AtmahitanI khANa mAne che. //pakA gaNI, ghare nA aNagamo re pAmyA che paramArtha regurujIne vaMdIe re. saMzaya pUchI sUtranA re avaghAryA che artha re-gurujIne vaMdIe re. pa7 artha - jene gharmanA sAghana karavAmAM aNagamo Avato nathI. je AtmAne hitarUpa evA vAstavika paramArthane samajyA che. jeNe sUtramAM thatI zaMkAonA artha sArI rIte pUchIne avaghAryA che. //palA nizcita artha na bhUlatA re kahe gharmanI vAta re :- gurujIne vaMdIe re. "aho! bhAI, nigraMthanAM re pravacana je siddhAMta re-gurujIne vaMdIe re. 58 artha - bhagavaMte nizcita karelA arthane je bhulatA nathI ane bIjAne paNa gharmanI vAta kare che ke aho ! bhAI nigraMtha puruSonA pravacana che te to anubhavathI siddha thayelA siddhAMto che. temAM kadI pUrvApara virogha Ave nahIM. te to bhagavAnanI avirogha vANI che. 58 Atma-vicAra ugADatAM re sarasvatI sAkSAta re-gurujIne vaMdIe re.. ajJAnInI vANI to re jaDa vANInI jAta re-gurujIne vaMdIe re. 19 artha - bhagavAnanI pUrvApara avirogha vANI AtmavicArane janma ApavA samartha che. te to sAkSAt sarasvatI che. jyAre ajJAnInI vANI to anubhava vagaranI hovAthI jaDa jevI che. te AtmavicAra utpanna karavA samartha nathI. ema je mAne che te ja sAcA zrAvaka che. palA putrAdi ghana ghAva so re anarthakArI jANa re-gurujIne vaMdIe re. asAra A saMsAranuM re vaghavApaNuM pramANa re-gurujIne vaMdIe re. 60 artha - vaLI zrAvaka potAnA manamAM jJAnI puruSano bogha pariNAma pAmavAthI ema vicAre che ke putra, strI, ghana, ghAnyAdi e sau AtmAne anartha karanAra che. AtmaguNonI ghAta karanAra che. jethI mAtra asAra evo A saMsAra ja vadhe che. "lakSmI ane adhikAra vaghatAM, zuM vadhyuM te to kaho? zuM kuTuMba ke parivArathI vaghavApaNuM, e naya graho; vaghavApaNuM saMsAranuM nara dehane hArI javo, eno vicAra nahIM ahoho! eka paLa tamane havo!!!" (va.pR.107) //60nA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 evI vAta kare sadA re nigraMtho para rAga re-guruoMne vaMdIe re nirmaLa, hRdaya sphaTika sama re dAnavIra zo tyAga re-gurujIne vaMdIe re. 61 artha :- je uparokta vairAgyanI vAta sadA kare che. jene nigraMtha evA jJAnI puruSo upara rAga cheprema che-bhakti che, jenuM hRdaya sphaTika samAna nirmaLa che. "nirmaLa aMtaHkaraNa vinA mArA vacanane koNa dAda Apaze." -zrImad rAjacaMdra jenA hRdayamAM sphaTika jevI nirmaLatA hovAthI alpa paNa doSa puNiyA zrAvakanI jema jaNAI Ave che. tathA jemAM dAnavIra jevo sAco tyAga che. bhojarAjA dAna ApavAmAM ati udAra hatA. tema jene parapadArtha pratye mamatAbhAva nathI tene te te vastuone tyAgatA duHkha lAgatuM nathI. 61nA munIndra-darzana-lAbhathI re nirbhayatA ya apAra re-gurujIne vaMdIe re. ughADe choge phare re, nirargala gRha-dhAra re-gurujIne vaMdIe re. 62 artha - jene muniomAM indra jevA jJAnIpuruSonA darzana samAgama vaDe boghano lAbha maLatA apAra nirbhayatA AvI gaI che. je lokano bhaya mUkI daI ughADe choge bhakta banI pharyA kare che. temaja parigraha paNa alpamAtra najIvo rAkhavAthI je nizcitapaNe gharanA dvArane paNa nirargala eTale Agalo baMda karyA vagara ja rAkhe che. karA. rANIvAsa sama para ghare re praveza-bhAva na hoya re-gurujIne vaMdIe re. parva-dinomAM muni samI re caryA zIkhato soya re-gurujIne vaMdIe re. 63 artha - rANIvAsanA mahela samAna paragharane jANI jenA aMtaramAM koInA ghare praveza karavAno bhAva nathI. temaja AThama caudasa ke paryuSaNAdi parva divasomAM je proSathopavAsa karIne municaryAno abhyAsa kare che. 63aaaa. auSatha, upakaraNo tathA re AhAra-pANI deya re-gurujIne vaMdIe re. vihAra-udyamI sAthune re sevI lhAvo leya re-gurujIne vaMdIe re. 64 artha :- je AtmajJAnI muni mahAtmAone nirdoSa auSagha jIvAnanda vaidyanI samAna Ape che. tathA upakaraNo ane AhAra-pANI paNa bhAvathI Ape che. temaja vihAra karavAmAM udyamI evA sAdhupuruSonI sevA karIne je jIvanano lhAvo le che. 64 zramaNa-upAsaka bhAvathI re pALI vrata, tapa, zIla re-gurujIne vaMdIe re. jiMdagIbhara sat sAghatAM re samAdhimaraNe dila re-gurujIne vaMdIe re. 65 artha :- zramaNa eTale AtmajJAnI muni mahAtmAnA upAsaka evA zrAvaka, bhAvathI vrata, tapa, zIlane pALe che. tathA jIvanabhara satu eTale AtmAnI ArAdhanA karatAM hRdayamAM samAdhimaraNa karavAnI bhAvanA rAkhe che. II6pAA Aphata, asAdhya rogamAM re vasare nahi AtmArtha re-gurujIne vaMdIe re. kAyA, kaSAya sUkave re tyAga-niyamathI yathArtha re-gurujIne vaMdIe re. 66 artha - je koIpaNa prakAranI muzkelI AvI paDyuM ke asAdhya evA rogamAM paNa AtmArthane Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) kriyA 3 09 bhUlatA nathI. paNa kramazaH vastuonA tyAgano yathArtha niyama karIne kAyAne kRSa kare che temaja kaSAyabhAvone sUkave che. dukA samAdhi saha tarjI deha tere banatA deva mahAna re-gurujIne vaMdIe re. pachI suMdara nara bhava tharI re mokSe jaze pramANa re-gurujIne vaMdIe re. 67 artha - Ama samAdhipUrvaka dehatyAga karIne je moTA vaimAnika deva bane che. pachI devalokamAMthI cyavI suMdara manuSya avatAra pAmI mokSane sAthe che. e vAta pramANasiddha che. 6thA maMda prayatnI hoya to re sAta-ATha bhava thAya re-gurujIne vaMdIe re. kriyA mizra AvI rIte re mokSanidAna gaNAya re-gurujIne vaMdIe re. 68 artha :- koI jIva maMda puruSArthI hoya to te sAta-ATha bhava karIne mokSane pAme che, arthAt vaghAremAM vadhAre sAta bhava devalokanA ane ATha bhava manuSyanA ghAraNa karIne aMte muktine meLave che. AvI rIte zrAvakanI mizrakriyA paNa paraMparAe mokSanuM kAraNa thAya che. 68aaaa bAra kriyAsthAno viSe re vartana te ja agharma re-gurujIne vaMdIe re. pApothI nA virame re kema chUTaze karma re?-gurujIne vaMdIe re. 69 artha - prathama jaNAvela bAra kriyAsthAno viSenuM varNana te ja agharma che. te kriyAo A pramANe che. (1) prayojanabhUta, (2) aprayojanabhUta, (3) hiMsaka, (4) ajJAnathI, (5) avaLI samajaNathI, (6) jUThathI, (7) corIthI, (8) mAThAbhAvathI, (9) mAnathI, (10) krUratAthI, (11) mAyAthI ane (12) lobhathI je kriyAo thAya che te sarva agharma kriyAo che. je jIva AvI pApavALI kriyAothI virAma pAmaze nahIM, te jIva kamathI kevI rIte chUTI zakaze? IkalA. te bALaka sama mUDhane re durlabha mukti jANa re-gurujIne vaMdIe re. kriyAsthAnaka teramuM re sevI lyo nirvANa re-gurujIne vaMdIe re. 70 artha:- bAra prakAranI pApavALI kriyAmAM pravartatA bALaka jevA mUDha ajJAnI jIvane mukti prApta thavI durlabha che ema tuM jANa. mATe teramuM kriyAsthAnaka sAthe jIvana che, tene yathArthapaNe pALIne nirvANa eTale mokSasthAnane he bhavyo! tame meLavI lyo. 70nA sarva duHkhano kSaya karo re bano siddha ne buddha re-gurujIne vaMdIe re. dayA gharo nija jIvanI re svarRpa oLakho zuddha re-gurujIne vaMdIe re. 71 artha - sadguru bhagavaMtanI AjJA ArAghIne have sarva prakAranA duHkhano aMta ANI siddha ane buddha thAo, arthAt potAnA mULa siddha svabhAvane pragaTa karI buddha eTale sarvajJa banI jAo. "zuddha, buddha, caitanyaghana, svayajyoti sukhazAma; -zrImad rAjacaMdra have potAnA AtmAnI dayAne ghAraNa karo. trIjI svadayA-A AtmA anAdikALathI mithyAtvathI grahAyo che, tattva pAmato nathI, jinAjJA pALI zakato nathI, ema ciMtavI gharmamAM praveza karavo te "svadayA'. (pR.64) Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tathA potAnA mULa zuddha svarUpanI oLakhANa karo. "re!Atma tAro!Atma tAro!zIdhra ene oLakho, sarvAtmamAM samadraSTi dyo A vacanane hRdaye lakho." zrImad rAjacaMdra II71// janmamaraNa duHkho haNo re karo parAkrama sAra re-gurujIne vaMdIe re. jIva bacAvo ApaNo re kriyAsthAna tajIM bAra re-gurujIne vaMdIe re. 72 artha - janmamaraNanA duHkhono nAza karavA mATe have tamArA parAkramane vAparo kemake e ja jagatamAM sArarUpa che. upara jaNAvela bAra prakAranI pApamaya kriyAno tyAga karIne potAnA AtmAne saMsAranA duHkharUpa samudramAM paDatA jarUra bacAvo. evI samyakumati ApanAra paramakRpALu sagurudevane mArA vAraMvAra vaMdana ho. II72aa. jJAnasahita samyak kriyAne AcaravA mATe jJAnIoe AraMbha-parigrahanI nivRtti karavA upara ghaNo bhAra Apela che. te viSe vistArathI have A pAThamAM jaNAvaze. AraMbha eTale zuM? to ke jyAM cha kAya jIvonI hiMsA thAya evI badhI pravRtti te AraMbha che. jemake ghaMghAnI pravRtti, makAna baMdhAvavA ke rasoI vagerenA kAma athavA saMsAra kAmanI koIpaNa pApanI pravRtti te sarva AraMbha che. "pramAdavaze jIvone mAravAno je saMkalpa te samAraMbha; hiMsAdi pAponI pravRttinAM sAthanane ekaThAM karavAM te samAraMbha; hiMsAdi kAryo karavAM te AraMbha." -nityaniyamAdi pATha (pR.280) tathA parigraha eTale AraMbhanI pApavALI pravRtti karIne je vastu meLavavI te bAhya parigraha che, ane te te padArthomAM mamatAbhAva lAvI mUcha karavI te aMtaraMga parigraha che. parigraha pratye mUcha karI AnaMda mAnavo te parigrahAnaMdI raudradhyAna che, je jIvane narakagatinuM kAraNa che. tethI raudradhyAnanA kAraNarUpa evA AraMbha parigrahane avazya tyAgavA mATenI bhalAmaNa A pAThamAM karavAmAM Ave che : (27) AraMbha-parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra (doharA) janmI jagamAM naraape rjIvana saphaLa to thAya, jo gururAja bhajI laho mukti-mArga upAya. 1 artha - A jagatamAM manuSyarUpe avatAra pAmIne jIvana saphaLa to ja thaI zake ke jo zrI gururAja paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhunA zuddhasvarUpane bhajIne mokSamArgano upAya jANI laIe to. "chaThTha pada -te "mokSano upAya che." jo kadI karmabaMgha mAtra thayA kare ema ja hoya, to tenI nivRtti koI kALe saMbhave nahIM; paNa karmabaMghathI viparIta svabhAvavALAM evAM jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhajyAdi sAdhana pratyakSa che; je sAghananA baLe karmabaMgha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana, saMyamAdi mokSapadanA upAya che." (va.pR.395) Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) AraMbha-parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra 31 1 (1) "darzana = sarvajJa bhagavAne jaDa cetana padArtho jema dIThA che tevI kharekharI khAtarI thAya tene bhaga-vAne samyakdarzana karyuM che. "mULamArgamAM paNa te ja vAta bIjArUpe kahI che ke sagurunA upadezathI deha ane AtmA bhinna che. te AtmAnI zuddha pratIti thavI te samyakradarzana ke samakita che ema bhagavAne kahyuM che. () jJAna = "mULamArgamAM kahyuM ke dehAdithI AtmA bhinna che, jJAnalakSaNavALo ane avinAzI AtmA che evuM sagurunA upadezathI jANavuM te AtmajJAna ke samyakajJAna che. (3) samAdhi = "mULamArgamAM AtmAnI pratIti AvI, sarvathI bhinna asaMgasvarUpa jANyuM tevo sthira svabhAva pragaTavo te zuddha veSavyavahArathI bhinna (aliMga) cAritra jANavuM. te ja samAdhi che. (4) vairAgya = AtmA mATe jIva talapApaDa thAya, bIje kyAMya manane goThe nahIM te vairAgya. (5) bhakti = alpa mahattA te vairAgya; ane paramapuruSamAM tanmayatA te bhakti." -bo.bhAga-3 nA kanaka-kAminI-sUtrathI baMghAyA traNa loka; te toDI viralA bane svAthana, sukhI, azoka. 2 artha - kanaka eTale sonArUpa parigraha tathA kAminI eTale strI tenA pratyenA moharUpI sUtra eTale tAMtaNAthI urdhva, agho ane madhya e traNeya lokanA jIvo baMghAyelA che, arthAt strI ane tene laIne ghanamAM thatI Asakti vaDe sarva saMsArI jIvo Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trivitha tApamAM sadA baLyA kare che. "eka kanaka aru kAminI, do moTI taravAra; UThyo tho jina bhajana kuM, bicameM liyo mAra." -AlocanAdi pada saMgraha ArdrakumAranuM draSTAMta - AdrakumAra munine bhogAvalI karmAnusAra dIkSA lIghA pachI saMsAra mAMDavo paDyo. putra thoDoka moTo thayo ke pharIthI ghara choDI dIkSA levA mATe taiyAra thayA, tyAre putre kAcA tAMtaNAthI ArdrakumAranA page bAra AMTA mArI dIghA. te joI putra mATe pharIthI bAra varSa saMsAramAM rokAvuM paDyuM. tyArabAda pharI dIkSA laI ekavAra tApasanA AzramamAM jatAM hAthIne temanA prabhAve darzana karavAnA bhAva thavAthI tenI beDIo tUTI gaI. tethI koIe munine kahyuM ke ApanA prabhAve hAthInI beDIo tUTI gaI tyAre temaNe javAbamAM kahyuM ke lokhaMDanI beDIo toDavI sahelI che paNa rAganA kAcA tAMtaNA toDavA durlabha che. rAA huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koIpaNa mArA nathI, evI AtmabhAvanA sAcA bhAvathI bhAvIne kanaka kAminInA baMdhana toDI AtmAmAM ja rahela svAdhIna sukhane pAmavA zoka rahita banI jAya evA jIvo A vizvamAM koI viralA ja che. rA. paDI mumukSanA page beDI be baLavAna, AraMbha-parigraha-janaka kanaka-kAminI mAna. 3 artha - jene saMsAranA janmajarAmaraNAdi duHkhothI chUTavAnI icchA che evA mumukSunA pagamAM paNa karmane AdhIna be baLavAna beDIo paDela che. te AraMbha ane parigrahane janma ApanAra eka kanaka eTale sonAdi-parigraha pratyeno rAga che ane bIjo strIAdi pratyeno mohabhAva che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 A saghaLA saMsAranI, ramaNI nAyakarUpa; e tyAgI tyAguM baghuM, kevaLa zokasvarUpa." (va.pR.82) kaLiyugamAM apAra kaSTa karIne sapuruSanuM oLakhANa paDe che. chatAM vaLI kaMcana ane kAMtAno moha temAM parama prema AvavA na de tema che. oLakhANa paDyuM aDagapaNe na rahI zake evI jIvanI vRtti che, ane A kaLiyuga che; temAM je nathI mujhAtA tene namaskAra." (va.pR.299) //3| AraMbha, kaSAya, pramAdathI hiMsAmaya pariNAma, parigraha ne parasaMgharo, mamatAmaeNLa dukhadhAma.4 artha :- AraMbha, kaSAya ane pramAdathI jIvanA sadA hiMsAmaya pariNAma rahe che. kemake AraMbha che tyAM kaSAyabhAva che, ane kaSAya che tyAM pramAda che ane pramAda che tyAM dravya hiMsA ane bhAvahiMsA banneya che. AraMbha, viSaya kaSAya vaza, bhamiyo kALa anaMta; lakSa corAzI yonIse, aba tAro bhagavaMta." -AlocanAdi pada saMgraha parigraha eTale parapadArtha pratyeno mUcchabhAva. te dasamo graha che, sauthI bhAre che. te jIvane pari eTale cAre bAjuthI graha eTale pakaDe che. evA parigrahabhAvane laIne jIva para vastuono saMgraha kare che. e ja mamatAnuM mULa che. te mamatAbhAva jIvane du:khanA ghararUpa thaI paDe che. 4. narabhava uttama nAva sama, bhava taravAno dAva; parigraha-mamatA bhArathI DUbatI nAva bacAva. 5 artha :- ghaNA bhavanA puNya saMgraha vaDe maLela A manuSyabhava te nAva samAna che. saMsArarUpa samudra taravAne mATe A uttama dAva eTale lAga Avyo che teno jarUra lAbha laI levo. parigraha pratyenI mamatA eTale mUcchanA bhArathI tArI A jIvanarUpI nAva saMsArasamudramAM DUbI jAya che. mATe mUrchArahitabhAva lAvIne teno bacAva kara. subhUma cakravartInuM draSTAMta - parigrahanI mUchathI subhUme ghAtakI khaMDanA paNa cha khaMDa sAdhavA mATe samudramAM carmaratna mUkyuM. tenA upara sarva sainika vagere badhA AvI rahyA. te carmaratnanA eka hajAra devatA sevaka hoya che. temAMthI eke vicAra karyo ke devAgaMnAne to maLI AvuM. ema eka pachI eka vicAra karIne badhAya cAlyA gayA; ane carmaratna baDyuM. pApabhAvanAmAM marIne subhUma sAtamI narake gayo. mATe paramakRpALudeva jaNAve che ke - "parigraha e pApanuM mULa che; pApano pitA che; anya ekAdazavratane mahA doSa de evo eno svabhAva che. e mATe thaIne AtmahitaiSIe jema bane tema teno tyAga karI maryAdApUrvaka vartana karavuM." (va.pR.76) //pA. bhUMDA Asakti-phaLo H AraMbha, avizvAsa, asaMtoSa duHkhabaja gaNI, tajo parigraha khAsa. 6 artha - parigraha pratye Asakti karavAnA phaLo ghaNAM bhUMDA Ave che. mammaNa zeTha jIvananA aMta sughI parigrahamAM racyo pacyo rahI badhuM mUkIne aMte marI jaI sAtamI narake gayo. parigrahanI mUcchane kAraNe jIva game tevA AraMbha eTale pApanA kAryo karavA paNa taiyAra thaI jAya che. parigraharAgI puruSane bIjA pratye avizvAsa upaje che. zaMkarAcArye mohamudugaramAM kahyuM che ke : ' ' I Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) AraMbha-parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra 31 3 'arthamanarthaM bhAvaya nityaM, nAsti tataH sukha lezaH satyaM; putrADapi thanamAnAm pati; sarvagreSA vihitA rIti." -mohamudgara artha - artha eTale ghana parigraha e ja anartha che. tethI leza paNa sAcuM sukha nathI. te parigraha pratyenI mUrchAnA kAraNe jIvane potAnA putra pratye paNa avizvAsa Ave che ke kadAca e ghana vAparI nAkhe to. jagatamAM tRSNAvaza jIvonI Aja sthiti che. mATe asaMtoSa eTale tRSNAne ja duHkhanuM bIja gaNI khAsa karI parigrahano tame tyAga karo. je prANIne parigrahanI maryAdA nathI, te prANI sukhI nathI. tene je maLyuM te ochuM che kAraNa jeTaluM maLatuM jAya teTalAthI vizeSa prApta karavA tenI icchA thAya che." (va.pR.76) AraMbha parigrahane vAraMvAranA prasaMge vicArI vicArI potAnA thatAM aTakAvavAM; tyAre mumukSutA nirmaLa hoya che." (va.pR.318) "tRSNA AkAza jevI anaMta che." (va.pR.42) namirAja :- (hetu kAraNa pre.) meru parvata jevA kadAcita sonArUpAnA asaMkhyAta parvata hoya topaNa lobhI manuSyanI tRSNA chIpatI nathI. kiMcit mAtra te saMtoSa pAmato nathI. tRSNA AkAzanA jevI anaMta che. ghana, suvarNa, catuSpAda ityAdika sakaLa loka bharAya eTaluM lobhI manuSyanI tRSNA TALavA samartha nathI. lobhanI evI kaniSThatA che. mATe saMtoSanivRttirUpa tapane vivekI puruSo Acare che." (va.pR.42) IIkA rajareNuM sama paNa nahIM guNa parigrahamAMya, doSo meru sama mahA; Thare na vRtti kyAMya. 7 artha - rajareNu eTale dhULanA kaNa jeTalo paNa guNa parigrahamAM nathI, paNa doSo to meru parvata jeTalA mahAna che. parigraharAgI puruSanuM mana koI ThekANe sthiratA pAmatuM nathI. niraMtara caLavicaLa pariNAma rahe che. sItAnuM mana rAmamAM vase che. tema tenuM mana dAmamAM vase che. parigrahathI niraMtara caLavicaLa pariNAma ane pApabhAvanA rahe che; akasmAta yogathI evI pApabhAvanAmAM AyuSya pUrNa thAya to bahughA aghogatinuM kAraNa thaI paDe." (va.pR.76) IINA parigraha-ciMtana mAtrathI taMdula matsya, vicAra, chellI narake jaI paDe, tyAga-bhAva che sAra. 8 artha - parigraha pratyenA vicAra karavA mAtrathI jenuM AyuSya kevaLa eka aMtarmuhartanuM che evo taMdula eTale cokhAnA dANA jeTalo matsya eTale mAchaluM bhAva karIne sAtamI narake cAlyuM jAya che. mATe mUcha sahita bAhya parigrahano tyAga karavo e ja sArarUpa che. kevaLa parigraha to munIzvaro tyAgI zake; paNa gRhastho enI amuka maryAdA karI zake. maryAdA thavAthI uparAMta parigrahanI utpatti nathI; ane ethI karIne vizeSa bhAvanA paNa bahughA thatI nathI; ane vaLI je maLyuM che temAM saMtoSa rAkhavAnI prathA paDe che, ethI sukhamAM kALa jAya che." (va.pR.76) taMdala manuM draSTAMta - moTA mAchalAnI AMkhanI pAMpaNa upara beThela A taMdula matsya vicAre che ke A moTA mAchalAnA moDhAmAMthI seMkaDo mAchalAo Ava jAva kare to paNa te tene khAto nathI. paNa jo enA ThekANe huM houM to eka paNa mAchalAne jIvatuM javA dauM nahIM, baghAne khAI jAuM. ema mAtra bhAva karI karIne aMtarmuhUrta mAtramAM ja marI jaI sAtamI narake jaI paDe che. mATe sadaiva parapadArtha pratyenI mUcha Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ke Asaktino tyAga ja kartavya che. ITA sukha mATe ghana saMgrahe, ghana mATe paradeza, paravaza jIvana gALatAM nahi satsukhano leza. 9 artha - sukha mATe ghana bheguM kare che. ghana mATe ghara kuTuMba choDI paradeza jAya che. tyAM paravaza jIvana gALatAM tene leza paNa sAcA sukhanI prApti nathI. saghaLuM paravaza te duHkha lakSaNa, nija vaza te sukha lahIe; -ATha dRSTinI sajhAya parAthIna sapane huM sukha nAhI" svAdhInatAmAM sukha che, parAdhInatA sadaiva duHkharUpa che. "sarva paravaza duHkha, sarva Atmavaza sukha, etad vidyA samAsena, lakSaNaM sukha duHkhayoH"Alo kuTuMba sukhasAghana gaNI sahato duHkha apAra, khara sama bhAra vahe batho; nahi sanmukha lagAra. 10 artha - potAnA kuTuMbane sukhanuM sAdhana gaNI tene sukhI karavA mATe jIva apAra duHkhane sahana kare che. khara eTale gagheDA samAna sarva upAdhino bhAra pote upADIne phare che. paNa tene AtmAnA sAcA sukhano lagAra mAtra paNa anubhava nathI. /10nA nahi navaro khAvA jarI, nahi parabhava vicAra; prApta sukha-sAghana taNuM lahe na sukha lagAra." 11 artha - kuTuMbAdine poSavA vyApAra dhaMdhA AdinA kAraNe jIvane zAMtithI khAvA mATe paNa jarAya navarAza nathI. jemake zrIpALa rAjAnA rAsamAM ghavalazeTha zrIpALa kumArane kahe che ke : amane jamavAnI nahIM; ghaDI eka paravAha; zirAmaNa vALu jamaNa, karIe eka ja vAra." vaLI zrIpALa kumArane zeTha jaNAve che ke - "zeTha kahe jinavara namo, navarA tame nizcita." tame navarA nizcita cho mATe jinezvaranAM darzana karo. amane to kAmanI adhikatAne kAraNe evI navarAza nathI ke tamArI sAthe darzana karavA AvIe. vaLI kAmanA bojAne lIdhe parabhavamAM amAruM zuM thaze. ame kaI gatimAM jaIne paDIzuM. teno paNa tene koI vicAra nathI.puNyodaye bhautika sukha sAdhana sAmagrI prApta che, chatAM vizeSa meLavavAnI tRSNAmAM tenuM paNa lagAra mAtra sukha bhogavAtuM nathI. "parigrahanI prabaLatAmAM je kaMI maLyuM hoya tenuM sukha to bhogavAtuM nathI paraMtu hoya te paNa vakhate jAya che." (va.pR.76) sukha vase AtmA viSe teno nahi nirdhAra, zodhe sukha-hIna vastumAM, jaDamAM nahi jaDanAra. 12 artha - sAcuM sukha te nirAkuLa sukha che. ane te AtmAmAM che. paNa teno jIvana nirdhAra eTale nakkI nirNaya nathI ke kharekhara ema ja che. nirAkuLatA sukha che, AkuLatA che duHkha; icchAmAM AkuLatA, mATe icchA mUka." Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) AraMbha-parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra 31 5 A ajJAnI jIva jaDa evA hIna paugalika indriya viSayomAM sukhane zodhe che paNa te jaDamAM maLI zake ema nathI, kAraNa ke sukhaguNa te AtmAno che paNa jaDano nathI. "viSayathI jenI indriyo Arta che tene zItaLa evuM Atmasukha (Atmatattva) kyAMthI pratItimAM Ave. -zrImad rAjacaMdra pugala anubhava tyAgathI karavI jasu paratIta ho mitta." caityavaMdana covIzI /12aa. mithyA mArga tajI grahe mahapuruSano paMtha; chUTe parigraha-kalpanA pAme sukha anaMta. 13 artha - saMsArasukhano ke indriyasukhano je mithyAmArga che, te tajI daI mahApuruSanA batAvela mArge je cAlaze, te bhavyAtmAnI parigrahamAM sukhanI kalpanA chUTI jaze ane kAlAMtare mokSanA anaMtasukhane pAmaze. I13nA viSaye sukhanI kalpanA AraeNbhamULa jaNAya; bAhya upAyo AdarI pApe jIMva avarAya. 14 artha - pAMca indriyanA bhogamAM sukhanI kalpanAne lIdhe jagatavAsI jIvo sarva prakAranA AraMbhanA kAmo karatA jaNAya che. te bhogAdine arthe bAhya parigraha bhego karI jIva pApathI avarAya che. 14. bhavanuM maeNLa AraMbha, jo mamatA tenuM mULa; mamatA alpa karAya to mumukSune anukULa. 15 artha - saMsAravRddhinuM mULa kAraNa AraMbha eTale hiMsAnA kAmo che, ane AraMbhanuM mULakAraNa parigraha pratyenI mamatA che. puruSanA boghe karIne jo parigraha pratyenI mamatA eTale mUrchAbhAvane ghaTADavAmAM Ave to mumukSajIvane saMsAranA baMdhana toDavAmAM te anukULa che. mamatAthI baMdhAya che, nirmama jIva mUkAya; yA te gADha prayatna se, nirmama karo upAya."-ibdopadeza //15nA. paricarAgI puruSane viSaya-Thago ThagI jAya, kAmavikAro bALatA, nArI zikArI thAya. 16 artha - ghanAdi parigraha pratye jenI Asakti che tevA puruSane pAMca indriyanA viSayo chetarI jAya che arthAta te temAM lobhAya che. tevA jIvane kAma-vikAro bALe che, ane te nArIno zikAra thAya che arthAta kAmavaza te jIva nArIne AdhIna bane che. 16aaaa. ghare ure saMtoSa to bane deva paNa dAsa, kAmaghenu pAchaLa phare, nave nizAno pAsa. 17 artha - jo hRdayamAM saMtoSabhAvane ghAraNa kare to deva paNa tenA dAsa thAya che. "goghana, gajaghana, ratanaghana, kaMcanakhAna sukhAna; jaba Ave saMtoSaghana, saba ghana ghula samAna." -AlocanAdi pada saMgraha 'nispRhasya tRNam jagat" "AkhuM jagata sAva sonAnuM thAya to paNa amane tRNavat che." (va.pR.270) Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jinTe kachu nahi cAhie, te zAhana ke zAha." "jeNe potAnAM upajIvikA jeTalAM sAghanamAtra alpAraMbhathI rAkhyAM che, zuddha ekapatnIvrata, saMtoSa, parAtmAnI rakSA, yama, niyama, paropakAra, alparAga, alpadravyamAyA ane satya temaja zAstrAdhyayana rAkhyuM che, je puruSone seve che, jeNe nigraMthatAno manoratha rAkhyo che, bahu prakAre karIne saMsArathI je tyAgI jevo che, jenA vairAgya ane viveka utkRSTa che te pavitratAmAM sukhapUrvaka kALa nirgamana kare che." saMtoSI naranI pAchaLa kAmaghenu phare, temaja nave nizAna paNa tenI pAse AvavA icche che. navanidhi : (1) pAMDu, (2) kAla, (3) mahAkAla, (4) pA, (5) naisarpa, (6) manuSya, (7) zaMkha, (8) piMgala, (9) ratna e nava nithio kramathI ghAnya, dareka Rtu saMbaMdhI padArtha, vAsaNa, kapaDAM, makAna, hathiyAra, vAjiMtra, ghareNAM ane ratna Ape che. -nityaniyamAdi pATha (pR.278) sanatkumAra cakravartI badhuM tyAgI dIkSA laI nIkaLI paDyA. to paNa cha mahinA sudhI badhu kuTuMba, rAjariddhi, nava nidAna vagere temanA pAchaLa pharyA chatAM teo calAyamAna thayA nahIM. 17LA abhaya muni saMtoSathI, je sukha pAmyA gUDha, indra, cakravartI samA, pAme kyAMthI mUDha? 18 artha - abhayakumAra muni banI parama saMtoSabhAvavaDe je "caitanya camatkAra sRSTinA lakSamAM nathI' evA Atmikasukhane pAmyA, te sukha indra ke cakravartI jevA paNa je saMsArasukhamAM DUbI rahelA hoya te kyAMthI pAmI zake? "saMtoSI nara sadA sukhI, tRSNAvALo nara nitya bhikhArI." "saMtoSAmRta tRptAnAm, yatsukhaM zAMta cetasAm; kutastad dhana lubdhAnAm, itastatazca dhAvatAm" artha - saMtoSarUpa amRta pIne tRpta thayelA jIvone je zAMtinuM sukha prApta che te ahIM tahIM doDatA evA ghanalubdha jIvone kyAMthI hoya? I18. ghAnya, dhAtu, ghana, vAsaNo, ghara, khetara, pazu, yAna, dAsa, dAsI deza sau maLI bAhya parigraha mAna. 19 artha - ghana, ghAnya, sonu vagere ghAtu, vAsaNo, ghara, khetara, pazu ke yAna arthAt vAhana ke nokara tathA dAsI maLIne kula A daza bAhya parigraha che. 19aaaa krogha, mAna, mAyA ane lobha, hAsya, rati, zoka, jugupsA, bhaya, arati vaLI veda traNe viloka. 20. have cauda aMtaraMga parigraha jaNAve che : artha - krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, zoka, jugupsA, bhaya, arati temaja strIveda, puruSaveda tathA napuMsakaveda. ema traNeya veda maLIne te prakAra thayA. 20 mithyAtva maLI cauda e parigraha aMtaraMga, bane praphullita jo maLe bAhya parigraha-saMga. 21 artha :- tathA mithyAtvane aMdara bheLavavAthI baghA maLI kula cauda aMtaraMga parigraha mAnavAmAM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) AraMbha-parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra 317 Ave che. A aMtaraMga krogha, mAna, mAyA, lobhAdi cauda parigraha je upara jaNAvyA te bAhya ghana, sonu, ghara, vAhana vagere parigrahano saMga maLavAthI vizeSa praphullita thAya che, arthAt vizeSa phALI phUlIne karmabaMghana karAvanAra nivaDe che. 21nA UMDI jaDa vairAgyanI parigrahe chedAya; samajuM-jana-mana paNa ahA! lakSmImAM laTakAya. 22 artha - vairAgyabhAva gADha thayo hoya chatAM jo parigrahano saMga rahyA karato hoya to te vairAgya paNa nAza pAmI jAya che. samajA mANasonA mana paNa ahA! Azcarya che ke lakSmImAM lubdha thaI jAya che. koNa jANe lakSmI AdikamAM kevIye vicitratA rahI che ke jema jema lAbha thato jAya che tema tema lobhanI vRddhi thatI jAya che; gharma saMbaMthI keTaluMka jJAna chatAM, gharmanI draDhatA chatAM paNa parigrahanA pAzamAM paDelo puruSa koIka ja chUTI zake che; vRtti emAM ja laTakI rahe che; paraMtu e vRtti koI kALe sukhadAyaka ke AtmahitaiSI thaI nathI. jeNe enI TUMkI maryAdA karI nahIM te bahoLA duHkhanA bhogI thayA che." (va.pR.76) 22aaaa pizAca sama parigraha naDe bhoLavI lUMTe bhekha; tapa-zama-jJAnajanita sukha muni paNa tajatA, dekha. 23 artha :- pizAca eTale rAkSasa samAna parigraha che ke je muninA bhekha eTale veSane paNa bhoLavIne lUMTI le che, arthAt muni paNa parigrahamAM rAgI thaIne munino veSa mUkI daI pharIthI saMsArI thaI jAya che. kuMDarikanuM draSTAMta - kuMDarike hajAra varSa dIkSA pALIne aMte mUkI daI pharIthI rAjya grahaNa karyuM. te ja divase atiAhAra karavAthI pIDAyo. cAritrathI bhraSTa thavAthI koIe tenI sevA karI nahIM. tethI savAre badhAne phAMsIe caDhAvI daIza evA raudradhyAnathI marIne sAtamI narake gayo. icchAone rokavArUpa tapa vaDe tathA kaSAyanA upazamanathI temaja sAcI samajathI utpanna thatAM sukhane paNa tajI daIne munio parigrahanA rAgI banI jAya che. te upara eka sAthvI, garoLInA avatArane pAmI tenuM draSTAMta nIce mujaba che : eka sAdhvInuM draSTAMta - eka zrAvikAe dIkSA letI vakhate potAnA gharamAMthI cAra mUlyavAna ratno laIne eka lAkaDAnI polI pATalImAM goThavI pAse rAkhyA hatA. tenI uparanA mohathI te maraNa pAmIne garoLI thaI, tiryacapaNuM ne temAM paNa hiMsakapaNuM pAmI. te garoLI niraMtara pelI pATalI upara AvIne bese. pUrvabhavanA mohanuM avyaktapaNe paNa darzana thAya che. Ama vAraMvAra thavAthI anyadA koI jJAnI guru tyAM paghAryA. tene anya sAdhvIoe tenuM kAraNa pUchyuM. eTale jJAnano upayoga daI te garoLIno pUrvabhava jANIne jJAnIe kahI batAvyo. te sAMbhaLatA ja garoLIne jAtismaraNajJAna thayuM. teNe aNasaNa karyuM. maraNa pAmIne devagatimAM utpanna thaI. parigrahanI mUrchA AvI rIte tiryaMcagatimAM ghasaDI jAya che ane saMsAramAM paribhramaNa karAve che. cosaTha prakArI pUjA-sArtha (pR.69) //ra3I. janme kAma parigrahe, kAma krogha nihALa, krodhe sva-para-hiMsA thatI-karma azubhanI jALa. 24 artha - parigraha bhego karavAthI pAMca indriyanA viSayo bhogavavAnI icchAo tIvra bane che. temAM koI vidana kare to te pratye krotha janme che. krodhathI potAnA AtmaguNanI ghAta thAya che tathA bIjAne paNa Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 krogha utpanna karAvI tenA guNanI paNa vAta kare che, ema azubha karmanI jALa jIva UbhI kare che. "parigrahanI baLatarA kaSAyanI poSaNAnuM kAraNa che. AkhuM jagata ane vyaktigata jIvo parigrahanI jALamAM phasAI mAchalAnI peThe taDaphaDe che. aneka kutarko, anAcAra ane azAMtine anubhave che. te baLatI hoLImAMthI satparuSanA Azrita jIvo bacavA prayatna nahIM kare to bIjA zuM karI zakaze?"o. bhAga-3/24 narakagati tethI thatI tyAM dukha sahe apAra, vANI varNavI nA zake; parigraha-phaLa vicAra. 25 artha - azubha karmonA jALamAM phasAvAthI jIvanI narakagati thAya che. tyAM apAra duHkhone te bhogave che. narakanA duHkhonuM varNana vANI dvArA kahI zakAya ema nathI. te parigraha pratyenI AsaktinuM phaLa che. ema tuM vicAra kara. tenA upara sAgarazeThanuM draSTAMta nIce mujaba che - sAgarazeThanuM draSTAMta - sAgarazeTha ghaNA kaMjUsa hatA. gharamAM ghaNuM ghana hovA chatAM baghAne khAvAmAM coLA ane tela Ape. cAreya vahuo bahu kaMTALI gaI. cAreya vahuo ekavAra udAsa thaI agAsI upara beThI hatI. tyAM thaIne jatI eka yogInIe temane dIThI. pUchatAM sarva vigata jANI yogInIe khuza thaI temane AkAzagAminI vidyA ApI. tethI roja rAtre lAkaDA upara besI ratnadIpa vageremAM pharavA mATe te javA lAgI. gharanA nokare te lAkaDuM AghuM pAchuM mUkela joI rAtre tapAsa rAkhatA vahuone jatA joI pote te lAkaDAnI aMdara rahelA polANamAM pesI gayo. pote paNa ratnadIpathI ratno lAvI sukhI thayo ane have te zeThanI sAme javAba ApavA lAgyo. tethI zeThe nokarane pUchatA vahunI badhI vigata jANI. pote paNa eka divasa lAkaDAnA polANamAM peTho. ratnadIpamAMthI jeTalA ratno lAkaDAnA polANamAM bharI zakAya teTalA pUrepUrA bharI dIdhA. vahuo upara beThI UDIne pAchI ghare AvatAM rastAmAM lAkaDuM Aje bahu bhAre jaNAya che, ghIme cAle che. to zuM ene samudramAM nAkhI daIe? ema bolavA lAgI. te sAMbhaLI aMdara pravezela sAgarazeTha bolI UThyA ke tamAro sasaro huM aMdara chuM. tyAre vahuoe vicAra karyo ke A lobhI sasaro gharamAM ghaNuMye hovA chatAM pote paNa khAto nathI ane bIjAne paNa vAparavA deto nathI. mATe A lAga Avyo che ema jANI je cAdara para te beThI hatI, te cAdaranA cheDA pakaDI laI te lAkaDAne samudramAM nAkhI dIdhuM. tethI parigrahanI AsaktinA phaLamAM marIne te zeTha narake gayo. rapA iMdriya-gaNa gaNa rAkSaso, kaSAya zastra vicAra; grahI vittarUpa mAMsa te bane niraMkuza ghAra. 26 artha - pAMca indriyonA samuhane tuM rAkSasa samAna gaNa tathA krogha, mAna, mAyA, lobharUpa kaSAyane te rAkSasanA zastra samAna jANa. te ghanarUpI mAMsane pAmI indriyorUpI rAkSasa niraMkuza banI jaI paravastumAM jIvane rAga karAvI saMsAra samudramAM ghakelI de che. "yauvanam, dhanasaMpatti, adhikAram, avivekItA; okkekam api anarthAya, kima yatra catuSTayam." artha - yauvana, ghanasaMpatti, sattA ane mohanA gAMDapaNarUpa avivekItA. AmAnuM eka paNa hoya to anarthakAraka che. to pachI jyAM cAreya hoya tenuM kahevuM ja zuM? arthAt anarthano tyAM pAra nathI. sarakA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) AraMbha-parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra sarva saMga tajavA kahe, sarvajJa prabhu, saMta; kahe anyathA te jano nija-52-ghAta karaMta. 27 artha :-- uparokta kAraNone laIne sarvajJa prabhu ke saMtapuruSo sarva prakAranA bAhya temaja atyaMtara parigrahanA saMgane tyAgavAno ja upadeza kare che. tethI viparIta parigrahane grahaNa karavAno je upadeza kare te potAnA temaja paranA AtmaguNane ghAta karanAra che. / / 27 / / taje teja ravi koi dI, Dage meru kI toya, iMdriya-jaya karaze nahIM saMga-sakta muni koya. 28 artha :-- kadI koI divasa sUrya potAnA tejane mUkI de ke kadI meru parvata DagI jAya topaNa parigrahanA saMgamAM Asakta evA muni indriya jaya kadI karI zakaze nahIM. riTA artha AraeNbha parigraha mAnaje upazama kero kALa; bhavano vairAgya paNa mAMDa Take tyAM, bhALa. 29 bahu artha :-- AraMbha parigrahathI kaSAyabhAva vadhe che mATe tene vairAgya ane upazamanA kALa mAnaje. parigraha pratyenI lAlasA vadhavAthI ghaNA bhavanI sAdhanA vaDe prApta thayela vairAgya paNa mAMDa mAMDa TakI zake che. te viSe paramakRpALudeva jaNAve che ke - "jo jIvane AraMbha-parigrahanuM pravartana vizeSa rahetuM hoya to - vairAgya ane upazama hoya to te paNa cAlyA javA saMbhave che, kemake AraMbha-parigraha te avairAgya ane anupazamanAM mULa che, vairAgya ane upazamanA kALa che.'" (va.pR.408) / / 29 / aa -: 319 AraMbha parigraha jo ghaTe asatsaMga baLahIna; asatsaMga-baLa jo TaLe maLe vakhata svAdhIna. 30 artha :-- AraMbha parigraha jo ochA thAya to khoTA saMga prasaMga ochA thAya che, upAdhi ghaTe che. tethI satsaMga karavAno avasara maLe che. satsaMga thavAthI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI sadvicAra karavAno svAdhIna avakAza prApta thAya che. "AraMbhaparigrahanuM alpatva karavAthI asatprasaMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che, asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che.'" (va.pR.451) / / 30 / / AtmavicAre vakhata te gAthe thAye jJAna; AtmajJAne dukha badhAM TaLe, maLe nirvANa. 31 AtmavicAramAM maLelA te svAdhIna samayane gALavAthI jIvane AtmajJAna thAya che tathA AtmajJAnavaDe badhA duHkha TaLI jaI jIvane nirvANa eTale mokSanI prApti thAya che. "AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; ane AtmajJAnathI nijasvabhAvarUpa, sarva kleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che; e vAta kevaLa satya che.'" (pR.4pa1|||31|| zrI ThANAMge paNa juo dvi-bhaMgI-vistAra H AraMbha-parigraha thakI mati-AvaraNa ghAra. 32 artha - dvAdazAMgInA trIjA sUtra zrI ThANAMgamAM paNa tribhaMgIno vistAra nIce pramANe jaNAvela che : = Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jIvane AraMbhaparigraha che tyAM sudhI matijJAna upara AvaraNa che ema huM mAna. 32aaaa AraMbha-parigraha thakI zrutajJAna avarAya; AraMbha-parigraha thakI avadhijJAna na thAya. 33 artha :- AraMbha-parigraha vaDe zrutajJAna paNa avarAya che. AraMbha parigrahamAM mUcha che tyAM sudhI avadhijJAna paNa thatuM nathI. 33aaaa. AraMbha-parigraha vaDe manaparyaya avarAya; AraMbha-parigraha chatAM kevaLajJAna na thAya. 34 artha :- AraMbha-parigrahathI mana:paryavajJAna avarAyela rahe che tathA AraMbhaparigraha hoya tyAM sudhI jIvane kevaLajJAna paNa thatuM nathI. 34. AraMbha-parigraha-baLa ati, batAva sattara vAra; kahe vaLI ke te jatAM UpajatAM guNa ghAra : 35 artha:- ema AraMbha-parigrahanuM atyaMta baLa sattaravAra batAvIne vaLI tyAM kahyuM che ke jo AraMbhaparigrahathI jIva nivarse to tene badhA jJAna pragaTe. te guNo kayA kayA utpanna thAya te have jaNAve che : AraMbha parigraha TaLe ati matijJAna sahAyaH AraMbha parigraha TaLe bahu zrutajJAna pamAya. 36 artha :- have AraMbha-parigraha TaLavAthI tenuM matijJAna ati nirmaLa thAya tathA AraMbha-parigraha TaLavAthI zrutajJAnanI prApti paNa ghaNI sulabha thAya. |36aaaa. AraMbha parigraha TaLe avadhi-dIpa pragaTAyaH AraMbha parigraha TaLe manaparyaya paNa thAya. 37 artha :- AraMbha-parigraha TaLavAthI avadhijJAnarUpa dIpaka pragaTa thAya tathA AraMbha-parigraha TaLavAthI mana:paryayajJAna paNa utpanna thAya. /3zA AraMbha parigraha TaLe Upaje kevaLajJAnaH varNana sattara vAra pharI kare bhalA bhagavAna. 38 artha - AraMbha-parigraha TaLavAthI jIvane sarvathI zreSTha evuM kevaLajJAna Upaje che. ema bhagavAna potAnA upadezamAM jIvonA bhalA mATe sattaravAra pharI pharI A vAta samajAvavA mATe kahe che. A badho bhAva paramakRpALudeve patrAMka 506mAM jaNAvela che. bhalo thaI jIMva, mAna tuM duHkhahetu e TALaH te TALyA vinA kadI zreya na thAya, nihALa. 39 artha - he jIva! bhalo thaI have tuM A vAtane mAna ane duHkhanA kAraNa evA A parigraha pratyenA mUrchAbhAvane tuM TALa. te parigrahabhAvane TALyA vinA A jIvanuM kadI zreya eTale kalyANa thAya nahIM ema tuM draDhapaNe mAna. [39aaaa Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) AraMbha-parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra 3 2 1 anAdi asatsaMgavaze mUMDhamatine narthI bhAna; AraMbha Adi bhAva saha icche che nirvANa. 40 artha - anAdikALanA asatsaMganA kAraNe mUDhamati evA A jIvane potAnuM bhAna nathI ke sukha zAmAM che. AraMbha-parigrahanA mamatvavALA bhAva sAthe A jIva nirvANane eTale mokSane icche che paNa te kadI zakya nathI. //40aaaa. te bhAvone TALavA karato nathI jIMva yatna, te TALyA vinA kadI maLe na mukti-ratna. 41 artha :- AvA mamatvabhAva ke mUcchabhAvane TALavA mATe A jIva yatna karato nathI paNa te bhAvone TALyA vinA jIvane muktirUpI ratnanI prApti paNa kadI thavAnI nathI, ema tuM nizcaya mAna. 41|| sau AraMbha-parigraho nirmaLa karavA hoya; sAghana parama maLe nahIM brahmacarya sama koya. 42 artha - sau AraMbha-parigraha pratyenA mUcchabhAvane hRdayamAMthI nirmaLa karavA hoya to brahmacarya samAna bIjAM koI utkRSTa sAghana nathI. "sarva prakAranA AraMbha tathA parigrahanA saMbaMghanuM mULa chedavAne samartha evuM brahmacarya parama sAghana che. yAvat jIvana paryata te vrata grahaNa karavAne viSe tamAro nizcaya varte che, ema jANI prasanna thavA yogya che. (va.pR.502) //4rA. zikhAmaNa de trAjavAM jo, nIce A jAya palluM grahavA icchatuM khAlI Urdhva suhAya."43 artha - trAjavAM ApaNane zikhAmaNa Ape che ke parigrahanA bhArathI palluM bhAre thAya che te jamInane grahavA icche che, arthAt te te jIva nIcenI narakAdi gatiomAM jAya che tathA parigrahanA tyAgathI je jIvanuM palluM khAlI rahe che te jIva devAdi urdhvagatimAM jaIne zobhAne pAme che. 43 AzA-khANa apUrva che, tribhuvanathI na bharAya; khodI parigraha pheMkatA sapuruSe purAya. 44 artha - jIvanI tRSNArUpI khANa evI apUrva che ke temAM traNe lokamAM rahela devatA, manuSya ke bhuvanapatinA sukho nAkhI devAmAM Ave to paNa te khANa bharAya nahIM. paNa badhA prakAranA parigrahane te tRSNAnI khANamAMthI khodI khodIne bahAra pheMkavAmAM Ave to te jarUra purAya ema che. paNa Ama banavuM te mAtra puruSanA boghe zakya che. sapuruSanA boghe jIvane saMtoSabhAva AvavAthI anAdino tRSNArUpI khADo jarUra purAya ema che. bhogavRtti urathI tajo, karo na para-paMcAta; AtmAne uddhAravA kamara kaso, he! bhrAta.45 artha:- indriya viSayonI bhoga vRttine he bhavyo! have tenA duHkhadAyaka svarUpane vAraMvAra vicArI kADhI nAkho. to parigraha pratyenI mUcchano bhAva paNa ApoApa samAI jaze tathA AtmAthI para evA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 22 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 saghaLA padArthonI paMcAtamAM paDo nahIM, paNa mAtra tamArA AtmAno uddhAra karavA mATe ja he bhAI! have to kamara kasIne taiyAra thAo. II4pA zarIra mAtra parigrahe AraMbha-vRddhi jANa; azaraNa, anitya deha para rAga kare na sujANa. 46 artha :- A zarIra mAtranA parigraha vaDe saMsArI jIva tene sukhI karavA mATe aneka prakAranA AraMbha eTale hiMsAnA kAmo karavA taiyAra thaI jAya che, paNa sujANa eTale samyakajJAnane gharanArA evA sapuruSo te A anitya ane azaraNavALA deha pratye rAga karatA nathI. II46aaaa dveSa parigraha para karo, gharo mukti para rAga; taoM durgAna sudhyAnathI graho paramapada lAga. 47 artha - dveSa karavo hoya to A parigraha viSenI mUccha pratye karo ane rAga karavo hoya to sarva duHkhanA kSayarUpa evA mokSa pratye karo. kemake : "parigraha jeTalo che teTaluM pApa che. jeTalA paisA vadhe teTaluM pApa vadhe che. chUTavAnI bhAvanA chatAM e ene khALI rAkhe che." o. bhA.-1 (pR.260) parigrahavaDe thatA ArtadhyAna ane raudradhyAnane tyAgI daI gharmadhyAna ane zukladhyAnane AdarI paramapada prAptino Avela lAgano lAbha laI lo. 4LA lobha mamatve Upaje, lobha rAganuM mULa; rAge veSa thato tathA veSe dukhanI zuLa. 48 artha - parigraha pratye mamatvabhAva karavAthI jIvane lobha kaSAya utpanna thAya che. lobha kaSAya e rAganuM mULa che. tathA rAgabhAva jIvamAM hovAthI temAM vighna karanAra pratye dveSabhAva Upaje che. ane dveSabhAva e jIvane pratyakSa duHkhanI zULanuM kAraNa thAya che. 48 nirmamatva vara tatva che, nirmamatA sukha-khANa, nirmamatA bIja mokSanuM-jJAna-sAra A jANa. 49 artha :- mamatA rahitapaNuM e ja zreSTha tattva che. jIvane nirmamatvabhAva ja sukhanI khANa che. mokSanuM bIja paNa nirmamatvabhAva che. mATe ene ja tuM sarvajJAnano sAra jANa. taja taja banne parigraho, AraMbha jhaTa nivAra, parihara parihara moha tuM, kara kara Atma-vicAra. 50 artha - ghana ghAnyAdi dasa prakAranA bAhya parigrahano tathA kaSAya, naukaSAya ane mithyAtvarUpa atyaMtara parigrahano tyAga kara, tyAga kara. tathA hiMsAnA kAraNarUpa AraMbhane zIdhra nivAra. para padArtho pratyenA mohano parityAga kara, parityAga kara ane Atmano vicAra kara, vicAra kara. /50nA ghara ghara, jIMva, cAritra tuM, dekha dekha nija rU5; kara kara sanduruSArtha e ziva-sukha cAkha anupa. 51 artha :- he jIva! have tuM sarvasaMga parityAga karI samyakracAritrane dhAraNa kara, ghAraNa kara. tathA potAnA AtmasvarUpane dekha, AtmasvarUpane dekha. AtmasvarUpane pAmavA satyapuruSArtha kara, sat puruSArtha Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrI neminAtha prabhu bhAga-1 3 2 3 kara. tathA anupama evA mokSasukhano tuM AsvAda le, AsvAda che. 51 niSkAraNa karuNA karI saMta kare pokAraH "agni AraMbha-parigraha baLI marazo, nirdhAra." para artha - niSkAraNa karuNA karI saMtapuruSo pokAra karIne kahe che ke AraMbha-parigraha e agni jevA che. jo tene choDazo nahIM ane temAM ja paDyA rahyA to nirdhAra eTale nakkI trivigha tApAgnirUpa AraMbhaparigrahamAM baLI marazo ane tenA phaLasvarUpa janmajarAmaraNathI yukta evI corAzI lAkha jIvayonimAM ghora duHkhane pAmazo. e duHkha na gamatA hoya to alpAraMbhI ane alpa parigrahI thaI satsaMga bhaktimAM A amUlya mAnavadehano samaya gALajo. tathA AtmakalyANa mATe maLelI A adabhuta takane javA dezo nahIM. parA saMpUrNa AraMbha-parigrahanI jeNe nivRtti karI che evA zrI neminAtha bhagavAnanuM jIvanacaritra have varNave che. prabhue pazuonA AraMbha nimitte lagna karavAnuM paNa mAMDI vALI sarvasaMga parityAga karIne zAzvata evAM mokSasukhane meLavyuM; evA zrI neminAtha bhagavaMtanI kathA nIce pramANe che : (28) zrI neminAtha prabhu bhAga - 1 (harigIta) laukika draSTi dUra karI zrI rAjacaMdra guru smaruM, te pada alaukika oLakhIne namana nitya karyA karuM; je brahmapada pAmyA mahA prabhu te ja pada muja saMpadA, prabhu neminAtha-kathA kahuM, haranAra saghaLI ApadA. 1 artha - jagatane rUDuM dekhADavArUpa laukika draSTine dUra karI, mArA paramakRpALu zrImad rAjacaMdra guruvaryanuM smaraNa karuM chuM. te paramakRpALudevanA alaukika Atmapadane oLakhI temanA caraNakamaLamAM nitya huM namana karyA ja karuM evI mArI AkAMkSA che. je brahmapada eTale AtmAnA zuddhasvarUpane mahAprabhu pAmyA, te ja zuddha Atmapada mArI paNa kharekharI saMpatti che. te mArI kharI AtmasaMpadAne pAmavA mATe prabhu zrI neminAtha bhagavAnanI tamane kathA kahuM chuM. je karmane AdhIna AvatI saghaLI Apattine, mArgadarzana ApI haravA samartha che. II1aaaa huM gAna gAuM, pAda pUjuM nemi tIrthakara taNA, nava bhava karI bhava pAra pAmyA; jIva tAryA, nA maNA. che bharata kSetre acala nagarI rAya vikramazana, gaNo; tyAM rANI ghAriNI rAyane kahe: "svapna AveluM suNo : 2 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - huM tIrthaMkara neminAtha prabhunA guNagAna gAuM, stuti karIne temanA pAdapaMkajanI pUjA karuM, ke je samyakdarzana pAmyA pachI nava bhava karIne A cAragatirUpa saMsArathI sarvakALane mATe pAra pAmI gayA. pote taraNatAraNa banIne bIjA hajAro jIvone paNa tArI lIdhA. tAravAmAM koIpaNa prakAranI maNA eTale khAmI rAkhI nahIM evA zrI neminAtha prabhunA pUrve thayelA nava bhavonuM vRttAMta have jaNAvuM chuM. bharata kSetramAM acala nagarImAM zrI vikramathana nAme rAjA hato. tene ghAriNI nAmanI rANI hatI. teNe ekavAra rAjAne kahyuM ke mane Aje eka svapna AveluM che te Apa sAMbhaLo. rAA dITho puruSa muja AMgaNe AMbo manohara vAvato, koyala kare TahukA maghura, phaLa-bhArathI lalacAvato; 'bIje bIje nava vAra A AMbo vavAze,' e kahe 'uttama phaLe phaLaze anupama sukha tribhuvana-jana lahe." "3 artha - svapnamAM meM ApaNA gharanA AMgaNAmAM eka puruSane suMdara AMbo vAvatAM joyo. te AMbA para koyala madhura avAjamAM TahukA karI rahI hatI. ane te AMbo kerIonA phaLanA bhArathI bharelo hovAthI manane lalacAvato hato. vaLI te AMbo bIje bIje sthAne nava vAra vavAze, ane uttama phaLone Apaze, jethI traNe lokanA jIvo anupama sukhane pAmaze ema te puruSa kaheto hato. sA. nimittiyAne notarI nRpati pUMche phaLa svapnanuM, "suta janmaze ja sulakSaNo, jANuM na phaLa nava sthAnanuM." suNa phaLa nRpe nimittiyAne dAna daI rAjI karyo, pachI putra-janma thaye mahotsava sakaLa deza viSe thayo. 4 artha :- nimittiyAne bolAvI rAjA svapnanuM phaLa pUchavA lAgyA. tenA uttaramAM teNe kahyuM ke rAjana! Apane ghera sulakSaNathI yukta putrano janma thaze. paNa navIna nava sthAnomAM te AMbo vavAze tenuM phaLa huM jANato nathI. Ama svapnanuM phaLa jANI rAjAe nimittiyAne dAna daI rAjI karyo. pachI putrano janma thatAM sakaLa dezamAM janma mahotsava ujavavAmAM Avyo. 4. yauvanavaye vidyAkuzaLa kuMvara ati suMdara thayo, tyAM to kusumapura-bhUpa dUtane mokale harakhebharyo vaMdI kahe - "ghanavartI kumArI yogya ghanakumAra che, to prArthanA svIkArI upakArI bano, sukhakAra e. 5 artha - yauvanavayamAM AvatAM kuMvara vidyAkuzaLa ane atisuMdara AkRtine pAmyA. tyAre kusumapuranA rAjAe harSita thaI eka dUta mokalyo. te AvI vikramathana rAjAne vaMdana karIne kahevA lAgyo ke amArA rAjAnI ghanavatI kumArI ApanA putra thanakumArane yogya che, to A amArI savinaya prArthanAne svIkArI Apa amArA upakArI bano ke jethI A vArtA sarvane sukhakArI thAya. //pA. che sneha hAla paraspare ati vRddhi sagapaNathI thaze, kuMDala kanakanuM maNi jaDe to, jema, atizaya zobhaze." Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrI neminAtha prabhu bhAga-1 3 2 5. ApI nRpe anumati suNI te ghanakumAra vicArato, "daMta loka mIThI vANI pIrase, vAta A gaMbhIra jo - 6 artha - vartamAnamAM paraspara sneha to che ja, paNa A sagapaNathI te ati vRddhi pAmaze. jema sonAnA kuMDaLamAM maNi jaDavAmAM Ave to te atizaya zobhAne pAme che, tenA jevuM thaze. vikramathana rAjAe ghanavatIkumArI sAthe potAnA putra ghanakumAranA lagna mATenI anumati ApI dIdhI. te sAMbhaLI ghanakumAra vicAravA lAgyo ke dUta loko to mIThI vANImAM vAtane pIrasI de che paNa A vAta to ghaNI gaMbhIra che. kA. dukhamULa nArI duSTa che; kadI kRpaNa, kadarUpI haze, guru-deva-bhakti-hIna bhAryA bhArarUpa are! thaze." evuM vicArI rAjakuMvara jAya nija harpe bhalo, daMta patra de tyAM AvI ghanavatI kuMvarIno sAMbhaLoH 7 artha - A saMsAranA duHkhanuM mULa evI nArI duSTa che, jo te kRpaNa haze to. vaLI kadarUpI haze ke guru athavA devabhaktithI hIna hRdayavALI te strI haze to jIvanamAM bhArarUpa thaI paDaze. jemake paradezI rAjAnI strI sUryakAntA hatI tema. ema vicAra karIne rAjakuMvara potAnA harmsa eTale mahelamAM gayo. tyAM dUte paNa AvIne ghanavatI kuMvarIno patra ghanakumAranA hAthamAM Apyo. AzA "karamAyelI A kamalinI yauvana-zarada Rtu-rAtamAM, icchI rahI ravi-karagrahaNa-uSA suramya prabhAtamAM." vANI-vilAse kuMvarInuM ura jhaTa parakhI lIdhuM; jo bhAva suMdara uramAM nathI rUpa jovAnuM kIdhuM. 8 artha - te patramAM ghanakuMvarIe ema lakhyuM ke yauvanarUpI zaradaRtunI rAtamAM karamAyelI evI kamalinI te e icchI rahI che ke kyAre sUryano udaya thAya ane huM tenA kiraNone grahaNa karI khIlIne suMdara banuM. ema vANInA vilAsathI kuMvarInuM hRdaya kuMvare jhaTa parakhI lIdhuM, ane vicAryuM ke jo bhAva suMdara hRdayamAM che to rUpa jovAnuM kahyuM nathI. ll pachI patra uttararUpa kuMvara kuMvarIne paNa lakhe : "jo, kara vaDe kamalinI vikasAvI ravi ura oLakhe, te to svAbhAvika gharma che; tyAM nA kRpA ke yAcanA;" de ghanavatI prati motamALA patrasaha gUDha sUcanA. 9 artha - pachI te patranA uttararUpe kuMvare kuMvarIne paNa lakhyuM ke jo sUrya kamalinInA hRdayane oLakhIne potAnA kiraNo vaDe tene vikasAve arthAt praphullita kare to teno te svabhAvika gharma che. tyAM koI kRpA ke yAcanA karavAnI jarUra nathI. ema uttara lakhI, ghanavatI mATe motInI mALA sAthe gUDha sUcanAo lakhI, te patra maMtrIne ApI vidAya karyo. gAlA Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 26 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 pachI lagna bannenA thayAM sukhamagna daMpartIdina jatA, ghanakuMvare muni ekadA dIThA vane upadezatA; narmI bhAvathI pUje vasuMghara labdhivaMta muni bhalA tyAM tAta saha-kuTuMba AvI prazna pUMchatA sAMbhaLyA - 10 artha :- pachI bannenA lagna thayA ane sukhapUrvaka banne daMpatInA divaso vyatIta thavA lAgyA. ekavAra ghanakuMvare jaMgalamAM muni mahAtmAne upadeza ApatA dIThA. te vasuMghara nAmanA labdhivaMta muni hatA. tyAM AvI bhAvapUrvaka namI, temanI pUjA karIne te beThA. tyAM potAnA pitA kuTuMba sAthe AvIne prazna pUchavA lAgyA, te temaNe sAMbhaLyA. 10nA "prabhu, ekadA A rANIe AMbo rdITho nija AMgaNe, nava vAra e AMbo vavAze', svapramAM koI bhaNe; zuM artha te nA Ukale, tethI ure saMzaya rahe." muni labdhithI kevaLI kane nava bhava suNI sarve kahe : 11 artha :- ghanakumAranA pitA munine kahevA lAgyA ke he prabho! ekavAra A rANIe svapnamAM eka jaNane potAnA AMgaNAmAM AMbo vAvato dITho ane teNe kahyuM ke nava vAra e AMbo vavAze teno zo artha thAya che te samajAtuM nathI. tethI manamAM e viSe saMzaya rahyA kare che. te sAMbhaLI munie potAnI labdhi vaDe kevaLI bhagavAnane pUchI kahyuM ke nava vAra te AMbo vavAze teno artha ema che ke nava bhava emanA thaze ane te A pramANe thaze. ema sarva hakIkata jaNAvI dIdhI. ||11aaaa "te tIrthapati bAvIzamA zrI nemi navame bhava thaze, yaduvaMzatilaka te thaze, nahi koI nArI paraNaze." AnaMda pAmI bhUpa Adi praNamI munine, pura gayA; nRpa maraNa pAmyA eTale ghanarAya nRpanAyaka thayA. 12 artha - navamA aMtima bhavamAM tamAro A putra bAvIzamA zrI neminAtha tIrthakara thaze. te yaduvaMzamAM tilaka samAna thaze tathA koIpaNa strIne paraNaze nahIM arthAta bALabrahmacArI ja raheze. ema muni bhagavaMte jaNAvyuM. te jANIne AnaMda pAmI rAjA vagere munine praNAma karI nagaramAM gayA. kALAMtare rAjAnuM mRtyu thayuM ane ghanakuMvara rAjA thayA temaja svapratApe bIjA rAjAonA paNa nAyaka thayA. /12aaaa municaMdra muninA yogathI, samakita ghananRpa pAmiyA, vaLI pharI thatAM guru-yoga muni bana guru-caraNa upAsiyA; ghanadeva ne ghanadatta baMdhu ghanavatI sAthe taje saMsAra, maraNAMte baghA sautharma svarge Upaje. 13 artha - municaMdra nAmanA muni bhagavaMtanA yoge ghanarAjA samakitane pAmyA tathA bIjI vAra te ja munino yoga thatAM pote paNa muni banI gayA ane zrI gurunA caraNane upAsavA lAgyA. te samaye potAnA bhAI ghanadeva ane ghanadatta paNa dIkSA lIdhI tathA potAnI gharmapatnI ghanavatIe Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrI neminAtha prabhu bhAga-1 3 27 paNa saMsArano tyAga karIne saMyama aMgIkAra karyo. pachI tyAMthI maraNa thatAM baghA saugharma nAmanA pahelA svargalokamAM utpanna thayAM. 13 te devabhava pUro karI ghana-jIva vidyAghara bane, banI cakravartI-putra gharato citragati zubha nAmane; vaLI nAma ratnAvatI gharI ghanavatI ane vidyAgharI nRpa putra-vara viSe pUMche nimittiyAne notarI. 14 artha - te devano bhava pUro karIne ghanakumArano jIva vidyAdhara thayo. te sUra nAmanA khecaranA cakravartI rAjAne ghera putrarUpe avataravAthI tenuM zubha nAma citragati rAkhavAmAM AvyuM. tathA ghanavatIno jIva A bhavamAM ratnavatInA nAme vidyArIrUpe avataryo. tenA pitA asaMgasiMha nAme rAjA hatA. teNe potAnI A zreSTha putrI viSe nimittiyAne bolAvI tenuM bhaviSya pUchyuM. I/14 "je khagna devInuM dIdheluM ApanuM je harI jaze, jenA upara jinamaMdire vaLI puSpavRSTi paNa thaze, te vara varaze ratnavatane" ema kahI nimittiyo laI dakSiNA, AnaMdathI nija maMdire cAlyo gayo. 15 artha - devI dvArA Apela ApanuM khagna eTale taravArane je harI jaze tathA jenA zira upara jinamaMdiramAM puSpanI vRSTi thaze, te vIra puruSa tamArI putrI ratnAvatIne varaze ema nimittiyAe jaNAvyuM. tene rAjAe dakSiNA ApI, te laI AnaMdathI te potAnA ghera cAlyo gayo. 1po. atha cakrapuramAM rAya sugrIva-putra pava, sumitra che; nija putra mATe pA-mA sumitrane viSa-anna de; sumitrane mUrNita dekhI nRpa, vilApa kare ati, vaLI citragati te avasare vimAnamAM karato gati. 16 artha :- atha eTale have cakrapuramAM rAjA sugrIvanA pada ane sumitra nAmanA be putra che. padmanI mAM potAnA putrane rAjya maLe te mATe potAnI zaoNkanA putra sumitrane annamAM viSa ApyuM. tethI mUrzita thayelA potAnA putra sumitrane joI rAjA ati vilApa karavA lAgyo. te avasare citragati vimAnamAM besIne temanA ghara uparathI ja jato hato. [16aaaa. AjaMda suNIne kutUhale vimAnathI te Utare, ne citragatino maMtrI maMtrita pANI chAMTI viSa hare; suMmitra beTho thaI pUMche : "zA kAraNe ToLe maLyA?" bhUpati kahe, "tuja aparamAe viSa daI dukhiyA karyA; 17 artha - Avo AjaMdapUrvakano vilApa sAMbhaLIne kutUhalathI citragatino jIva vimAnamAMthI nIce Utaryo. tathA citragatinA maMtrIe maMtrita pANI chAMTIne te viSanuM haraNa karI lIdhuM. tethI sumitra beTho thaIne pUchavA lAgyo ke tame baghA zA kAraNe bhegA thayA che. tyAre rAjAe kahyuM ke tArI aparamAtAe tane viSa ApI baghAne duHkhI karyA che. ||1LA Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tuja puNyathI AvI maLyA A atithio upakAra be. mRta tulya tujane rjIvita karI, amane banyA sukhakArI e." sumitra sanmatithI gaNe, "upakAra A te mAtano, je prANadAtA mitra de, avasara gayo e ghAtano." 18 artha :- tArA puNya prabhAve be upakArI atithio AvI maLyA ane marelA jevA tane jIvIta karIne amane badhAne sukhanA ApanAra thayA che. A sAMbhaLI sumitre sabuddhithI vicAra karIne kahyuM ke A to aparamAtAno upakAra gaNavo joIe ke jeNe AvuM nimitta UbhuM karavAthI mane prANanA dAtA evA mitranI bheTa thaI tathA mArA maraNanI ghAtano avasara paNa TaLI gayo. 18 sumitra-Agraha mAnI, citragati rahe dina thoDalA, mAge rajA tyAM kevaLI vaLI nikaTa vicare, sAMbhaLyA; sau vaMdanA karavA gayA, tyAM dezanA zubha sAMbhaLe; narapati pUMche, "viSadAna-kAraNa, kaTuka phaLa kevuM maLe?" 19 artha :- sumitrano Agraha mAnIne citragati je neminAtha bhagavAnano jIva che te thoDA divasa tyAM rahyA. ghare javAnI rajA mAMgI, tyAM to vaLI nikaTamAM ja kevaLI bhagavAna vicarI rahyA che ema sAMbhaLyuM. tethI sau temanI vaMdanA karavA mATe gayA. tyAM prabhunI zubha dezanA sAMbhaLatA rAjAe pUchyuM ke bhagavan! A putrane mAravA mATe kAraNarUpe viSa ApyuM to tenuM kaDavuM phaLa tene kevuM maLaze? I19ll kevaLI kahe : "sumitrane denAra viSa rANI suNI, nahi doSa teno mAnavo; zIkha maMtrInI teNe gaNI, sAmaMtanI paNa preraNA;" suNI rAya nIrakhe temane, bhaya temane peTho, paraMtu kevaLI kahe bhUpane 20 artha - kevaLI bhagavaMta te vAtane spaSTa karatAM bogharUpe jaNAvA lAgyA ke sumitrane viSa denAra rANI che ema sAMbhaLIne teno doSa mAnavo nahIM. teNe to maMtrInI zIkha pramANe karyuM che. temAM bIjA sAmaMtanI paNa preraNA che. A sAMbhaLIne rAjA, maMtrI vagere tarapha jovA lAgyA. tethI maMtrI vagerene manamAM bhaya utpanna thayo. tethI pharI kevaLI bhagavAna rAjAne kahevA lAgyA. /20aaaa. "nirdoSa tuja sAmaMta, maMtrI; anya gRpanA te gaNo." tyAM rAya vismaya pAmiyo, gaNa koI nRpa ari ApaNo. munivara kahe : "suNa bhUpati, be jAtanAM che rAjya to AMtara ane je bAhya, temAM bAhya bhaNI nA rAja, jo. 21 artha :- tArA sAmaMta ane maMtrI nirdoSa che. te anya gRpanA kAma che ema jANo. A sAMbhaLI rAjA vismaya pAmI vicAravA lAgyo ke koI anya rAjA ApaNo zatru che ane tenA A badhAM kAma che. tyAre kevaLI bhagavaMta pharI kahevA lAgyA ke he rAjana! be jAtanA rAjya che. eka aMtaranuM rAjya ane bIjAM bAhya rAjya. paNa ahIM bAhya rAjya viSe kaMI kahevuM nathI. 21aaaa. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrI neminAtha prabhu bhAga-1 32 9 be bheda AtyaMtara viSe ya: prazasta, aprazasta e; rakSI prathama A puNyakaeNpane, pApaDaeNpa kara asta te. cAritra-gharma subhUpa che, tapa Adi sAmaMto peMDA; ne moha rAjA duSTa che, chala Adi sAmaMto kUMDA. 22 artha - aMtaranA rAjya viSe jaNAvavuM che. tenA vaLI be bheda che. eka prazasta ane bIjAM aprazasta rAjya. prathama A prazastabhAvanA phaLamAM thatA puNyarUpa rAjyanI rakSA kara ane pAparUpa rAjyano aMta ANa. prazasta rAjyamAM puNyanA phaLathI yukta cAritragharmarUpa rAjA che, tapa vagere tenA rUDA sAmaMto che. jyAre aprazasta rAjyamAM pApanA phaLathI yukta evo moha rAjA che. te duSTa che ane chalakapaTa Adi tenA baghA kUDA sAmaMto che. rA. viSayAbhilASA maMtrI mAno kuviveka sahita je mithyAbhimAna naDe nakAmuM, zubha zaktirahita che, A mohasainya naDe baghAne, jItajo zUravIra jo, sau bAhya zatru bApaDA che; zatru AMtara cIrajo. 23 artha :- A moharAjAno viSayAbhilASarUpa maMtrI che. te sadA kuvivekathI yukta che. te jIvane sadA khoTA abhimAnamAM ghakelI jaI nakAmA naDyA kare che. tathA potAmAM rahelI zubha Atmika zaktiothI paNa tene vaMcita rAkhe che. A moharAjAnA rAjyanI senA aMtaramAM baghAne naDe che. mATe zUravIra thaIne have tene jarUra jItI lejo. tenA AgaLa bAhya zatruo to bApaDA kAMI gaNatarImAM nathI. mATe potAnA ja aMtaramAM rahelA A viSayakaSAyarUpa zatruone cIravAno prayatna karajo, bahAranA nahIM. ra3AA te rANI viSa denArI DarIne nAsatAM thAkI gaI, core alaMkAro laI vecI, vaNika-gharamAM rahI; nAsI chUTI aTavI viSe dAvAnaLe baLIne mare, pIDA prathama narake khamI, caMDAlaNI banaze, are! 24 artha - bhadrA nAmanI rANIe jeNe sumitrane viSa ApyuM te vAta bahAra AvatAM DarIne te nAsI gaI. nAsatAM thAkI ane coronA hAthe pakaDAI gaI. teoe tenA baghA AbhUSaNo laI tene eka vaNikane vecI dIdhI. tenA gharamAMthI nAsI chUTI ane jaMgalamAM dAvAnaLamAM baLIne marI gaI. te raudradhyAna vaDe maraNa pAmIne pahelI narakamAM gaI. tyAM atyaMta pIDA khamIne pachI caMDAlaNI banaze. are Azcarya che ke pAponA kevA bhayaMkara phaLa jIvane bhogavavA paDe che. 24 te zokya sAthe laDI marI, jAze ya bIjI narakamAM, pIDA sahI, pazuyoni pAmI, bhaTakaze vaLI narakamAM; vaLI nara, parzI gatimAM bhavobhava zastra, viSa, dAhe mare, samakitInI upaghAta bhAve ciMtavya bhavamAM phare. 25 artha :- caMDAlaNanA bhavamAM garbhavatI thatAM tenI zokya sAthe laDaze. te tene kAtI eTale charI vaDe Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mArI nAkhaze. tyAMthI maraNa pAmI te bIjI narakamAM jaze. tyAM ati pIDA bhogavIne tiryaMca yoni pAmaze. tyAMthI pharI narakamAM bhaTakaze. tyAMthI vaLI manuSya ke pazugatimAM jaI bhavobhava zastra ke viSa vaDe athavA baLIne maraze. samakitI puruSane jhera ApI ghAta karavAnA bhAva ciMtavanathI te saMsAramAM anaMtaduHkhane pAmaze. 2pA karmo karelAM seMkaDo kalpe ya bhogavavAM paDe, jo, seMkaDo gAyo viSethI vatsane jananI jaDe; tevI rIte je karma karazo, parabhave sAthe jaze, kSaya karmano jJAna kare te mokSa lahIM sukhI thaze." 26 artha - karelAM karmo seMkaDo kalpa vItI jAya to paNa bhogavavA paDe che. cAra abaja batrIsa karoDa varSano eka kalpakALa kahevAya che. jemAM seMkaDo gAyo vaccethI vAcharaDuM potAnI mAtAne zodhI kADhe che tema je karmo karIzuM te sAthe Avaze ane abAghAkALa pUro thaye te karma ApaNane zodhI kADhI jarUra phaLa Apaze. paNa je samyajJAna vaDe te karmono kSaya karI deze te uttama puruSa muktine pAmI zAzvata sukhano bhoktA thaze. sarakA sumitra te suNIne kahe: nimitta huM tene thayo, gRhavAsa mAre nA ghaTe, muja bhoga-rAga gaLI gayo; dyo anumati he! tAta, to dIkSA grahuM huM bhagavatI, kSaya karmano karI, koIne nA karma baMghAvuM kadI." 27 artha :- sajjana evo sumitra A vAta sAMbhaLIne kahevA lAgyo ke mArI aparamAtAnI durgatinuM huM nimitta banyo. mATe mAre have A gharavAsamAM rahevuM ghaTatuM nathI. mAro bhogo pratyeno rAga A sAMbhaLIne gaLI gayo che. he tAta! have mane Apa AjJA Apo jethI huM bhagavatI dIkSA grahaNa karI sarva karmano aMta ANI bhaviSyamAM koIne paNa karmabaMdhananuM kAraNa thAuM nahIM ema karuM. gArazA Agraha karI tenA pitAe nRpati-pada AropiyuM, dIkSA grahI kevaLI kane mana Atmahite rokiyuM; pachI citragati kahe : "mitra, mujane tharma-hetuM tuM thayo; muja tAta mArI vATa jAe che" kahI nija pura gayo. 28 artha - te sAMbhaLI pitAe vaLI putrane Agraha karI potAnuM rAja-pada tene ApyuM; ane pote kevaLI bhagavAna pAse jaI dIkSA grahaNa karIne potAnA manane Atmahita karavAmAM rokyuM. sumitre potAnI aparamAtA bhadrA ke jeNe viSa ApyuM hatuM tenA putra padmane paNa keTalAka gAmo ApyA chatAM te durvinIta teTalAthI asaMtuSTa thaIne tyAMthI koI ThekANe cAlyo gayo. pachI citragati je neminAtha bhagavAnano jIva che te kahevA lAgyo ke he mitra! kevaLI bhagavAnanA darzana karAvIne mane tuM gharmavRddhinuM kAraNa banyo che. have mArA pitA mArI vATa joI rahyA che ema kahI potAnA nagaramAM gayo. tyAM paNa citragati devapUjA, gurunI upAsanA, tapa, svAdhyAya ane saMyamAdikamAM niraMtara tatpara rahevAthI te tenA mAtApitAne atyaMta sukhadAyaka thaI paDyo. 28aaaa Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrI neminAtha prabhu bhAga-1 rUpavaMtI be'na sumitra nRpanI, je kaliMgapati varI, paNa ratnavI-baMdhu kamala kuMvara gayo tene harI; nija rAjakAja badhuM tajI sumitra ciMtAtura thayo, te jANatAM jhaTa citragati sumitranI vA're gayo. 29 artha :- have sumitra rAjAnI rUpavaMtI bahena je kaliMga dezanA rAjA sAthe paraNAvI hatI. tene anaMgasiMha rAjAno putra ane ratnavatIno bhAI kamalakuMvara harI gayo. tethI potAnuM badhuM rAjakArya mUkI daI sumitra ciMtAmAM garakAva thaI gayo. khecaro dvArA A jANatAM citragati jhaTa sumitranI madada karavA mATe gayo. / / 29 / / te kulakramAgata khaDga sAthe bhaginI laI sumitranI jhaTa citragati pAcho pharyo, harI zakti zatru-netranI. pitA kamalakumAranA mhe : "duSTa, 52-strI-haraNathI, teM khaDga khoyuM, hAra khAthI; parabhave paNa sukha nathI. 30 331 artha :- tyAM yuddhamAM kamalakuMvara vagerene harAvI tenA pitAne kulakramAgatathI maLela devatAI khaga eTale ta2vA2ne tathA akhaMDa zIlavALI sumitranI bahenane laI citragati zIghra pAcho pharyo. ema zatrunI parastrI para thayela kudRSTine citragatie haNI nAkhI. pachI kamalakumAranA pitA anaMgasiMhe putrane kahyuM ke are duSTa! parastrInA haraNathI A devatAI khaDga khoyuM ane hAra paNa khAghI. vaLI tenA phaLamAM parabhavamAM paNa sukha nathI. / / 30 / / zI rItathI te ratnavInA nAthanI oLakha thaze? jinamaMdire tenA u52 hajuM deva-puSpo varasaze. tevA nimitte oLakhIzuM vI2-bhakta mahAmanA; ama kuLa paNa pAvana thaze, aMkura phUTaze puNyanA.'' 31 artha :- have khaDga javAthI pitA anaMgasiMha rAjAne thayuM ke kaI rItathI A putrI ratnavatInA nAthanI oLakhANa thaze? eka vAta to khaDga harI javAthI siddha thaI che, paNa bIjI vAta hajI bAkI che ke jinamaMdiramAM tenA upara devo dvArA puSpanI vRSTi thaze; tevA nimitte te vIrapuruSane je mahAmanA eTale je moTA udAra manavALA ane bhagavAnanA bhakta haze tenI oLakhANa thaze. te amArA jamAI thavAthI amAruM kuLa paNa pavitra thaze ane puNyanA aMkuro paNa phUTI nIkaLaze. / / 31 / / * nija be'nanA nimittathI sumitra jIvana ciMtave : "vItyA ame je dino, kyAMthI maLe pAchA have? jo tAta sAthe dharma sAghata, mokSa dUra nA hota to, konI bhiMganI? koNa sarve? dehamAM nA sAra ko.' 32 artha :-- potAnI bahenane harI javAnA nimitte sumitra rAjAne pahelA paNa saMsAra upara viraktabhAva to hato ja, te have vizeSa vRddhi pAmyo; ane potAnA jIvana viSe ciMtavavA lAgyA ke he AtmA! je Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-1 332 adharmamAM divaso vyatIta thayA te have pAchA kyAMthI maLI zake? jo pitAnI sAthe ja dIkSA laI dharmanI ArAdhanA karI hota to Aje mokSa dUra hota nahIM. A saMsAramAM konI bhiMganI eTale konI bahena? A badhA saMbaMdho A bhava pUratA ja che. bIjA kuTuMbAdi paNa sarva koNa che ? RNAnubaMdhe AvI maLyA che; sarva javAnA che. vaLI A dehamAM paNa koI sArabhUtatA jaNAtI nathI. te paNa maLamUtranI ja khANa che. ema vairAgyabhAvamAM tenuM mana nimagna thaI gayuM. II32) zrI sujasa kevI pAsa laI dIkSA sumitra muni barna, nava pUrva bhaNI, AzA laI ekArko vicaratA vane; tyAM padmakuMvara vera smarIne bhAIne bANe haNe, nirvaira buddhi rAkhI muni samatArthI karma khape gaNe. 33 artha :- upa2okta suvicAre sumitrarAjA zrI sujasa nAmanA kevaLI bhagavaMta pAse jaIne muni banI gayA. nava pUrva suthI bhaNI zrI gurunI AjJA laI ekalA ja vanamAM vicaravA lAgyA. ekavAra muni kAyotsarga dhyAnamAM UbhA che tyAM aparamAtAno putra padma AvI caDhyo. teNe pUrvanA veranuM smaraNa karIne bhAIne bANathI haNyA chatAM muni to tenA pratye nivaeNra buddhi rAkhI, karma khapAvavAmAM tene upakArI mAnI, samatAne ja sArabhUta mAnavA lAgyA. // 33 // AhAra-tyAga taNI pratijJA jIMvana lInI le muni; zubha bhAvathI marI, pAMcame svarge thayA sura-sukha-ghaNI. ne nAga rAtre padmane DasatAM dukhI thaI marI gayo, re! sAtamI narake bhayAnaka duHkhabhokatA te thayo. 34 artha = - sumitra muni mRtyune samIpa jANI sarva prakAranA AhAra tyAganI pratijJA jIvana paryaMta laI, zubha bhAvathI samAdhimaraNa karI pAMcamA brahmadevalokamAM indranA sAmAnika devapaNe utpanna thayA. tyAM uttama devatAI riddhine pAmI sukhI thayA. te ja rAtre padmakuMvarane nAga DasavAthI te duHkhI thaI marI gayo ane sAtamI narakanA bhayaMkara duHkhone te bhogavanAro thayo. / / 34 / / sumitra RSinuM maraNa suIne citragati dilagIra thayo, sindrAyatananI sukhada yAtrA kAja nija jana saha gayo; vidyAgharo bahu dezathI yAtrA viSe AvyA gaNI, tyAM ratnavIno tAta pUjA yojato vidhithI ghaNI. 35 artha :- sumitramuninuM tenA bhAI padmanA hAthe maraNa thayuM ema sAMbhaLIne citragatinA manamAM ghaNuM du:kha thayuM. tethI vaitADhya parvata upara Avela siddhAyatana nAmanA zAzvata tIrthanA darzana mATe yAtrArthe potAnA mANaso sAthe gayA. bIjA vidyAgharo paNa ghaNA dezathI AvyA jANIne tyAM ratnAvatInA pitAe vidhisahita pUjA bhaNAvavAnI yojanA karI. / / 35 / / sumitra-jaiva devo sahita yAtrA upara tyAM Aviyo, tyAM caityavaMdana citragati karato suNI bahu bhAviyo; Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrI neminAtha prabhu bhAga-1 333 karI kusumavRSTi citragati para devaloke te gayo, ne ratnavatI Adi ghaNAMne harSa Azcarye thayo. 36 artha :- sumitrano jIva je have deva thayo che te paNa avadhijJAnathI jANIne siddhAyatanamAM yAtrA karavA Avyo. tyAM citragatine khUba bhAvapUrvaka caityavaMdana karato joI sumitra devanA manamAM ghaNo AnaMda thayo. tethI citragatinA upara phUlonI vRSTi karIne pachI devalokamAM gayo. A drazya joIne ratnavatI Adi ghaNAne saharSa Azcarya Upajyu. 36aaaa tyAM citragati ne ratnavatano lagna-utsava Ujavyo, pachI citragatine bhUpa karI munibhUpa te pitA thayo nyAyanatithI citragatie saMta, janagaNa sukha karyA, kumAra be pararAjyamAM nija tAta maratAM laDI maryA- 37 artha :- have citragati ane ratnapatIno lagna utsava UjavIne pitA zUra cakravartIe potAnA putra A citragatine rAjya soMpI pote muniomAM rAjA jevA thayA. nyAyanItithI citragatie rAjyanuM pAlana karI saMtapuruSo ane prajAjanone khUba sukhI karyA. eka divase pararAjyamAM potAnA pitAnuM maraNa thatAM be kumAro rAjya mATe laDIne marI gayA. [3LA te saMNatAM saMskAra napati citragati paNa ciMtave : "sAmrAjya choDI cakravartI eka AtmA sAcave; nA viSaya-viSacuta bhogamAM lava Atmasukha-ama saMbhave, huM nRpa thayo bahu vAra toye nA gharAyo A bhave."38 artha :- sAMbhaLIne rAjA citragati saMskArI hovAthI ciMtavavA lAgyA ke aho! potAnuM che khaMDanuM moTuM sAmrAjya choDIne cakravartI paNa potAnA eka AtmAne sAcave che. paNa aghama evo huM viSayarUpa viSathI yukta evA bhogamAM lava mAtra paNa AtmasukharUpI amRtano saMbhava joto nathI chatAM; temaja rAjyasukhane anekavAra bhogavyA chatAM paNa A bhavamAM huM hajI gharAto nathI e ja mArI vivekanI khAmI jaNAya che. (38 te jIrNa tRNa sama rAjya tarjI nija saMtane soMpI gayo, damaghara saeNri pAse laI dIkSA munivara te thayo; dIkSA laIne ratnavata Adi tapoghana bahu thayAM, pAdopagama anazana karIne svarga cothe sau gayAM. 39 artha:- upara pramANe vicArI rAjyane jIrNa taNakhalA samAna gaNIne, potAnA putra puraMdarane te soMpI daI, damadhara nAmanA AcArya pAse jaIne dIkSA grahaNa karI pote muni banI gayA. ratnavatI sAthe citragatinA be bhAI manogati ane capalagati je pUrvabhavamAM paNa ghanadeva ane ghanadatta nAme baMdhu hatA. temaNe paNa dIkSA aMgIkAra karI ane tapa tapavA lAgyA. aMte pAdogamana eTale potAnI sevA pote paNa nahIM kare evuM anazana vrata svIkArIne dehatyAgI sarve cothA mAhendra nAmanA devalokamAM devatA tarIke utpanna thayA. 39o. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 34 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 te citragati eNva avatare harinardI nRpakuLamAM maNi, ne nAma "aparAjita ghare, videhasiMhapurI-ghaNI; tyAM te ja divase maMtrI-suta janma, sahodara sama bane, ghara nAma vimalabogha zubha te Ucharato kuMvara kane. 40 artha :- have citragatino jIva cothA devalokathI cyavI pUrvavidehamAM siMhapura nAmanA nagaramAM harinaMdI rAjAne ghera kuLamAM maNi samAna avataryo. pitAe tenuM nAma aparAjita rAkhyuM. tyAM te ja divase maMtrIne ghera paNa jANe sahodara hoya tema putrano janma thayo. tenuM zubha nAma vimalabogha rAkhavAmAM AvyuM. te paNa rAjakuMvaranI pAse UcharavA lAgyo. ||40gA. moTA thatAM ghoDe caDhI pharavA jatAM haya bhaDakiyA, ne ghora vanamAM mitra bannene laI jaI aTakiyA, AMbA taLe UtarI, visAmo le, vicAre be jaNA ke "siMha, hAthI, sapuruSa nahi deDakA kUvA taNA-41 artha - moTA thaye ghoDA para caDhI pharavA jatAM haya eTale ghoDAo bhaDakIne tIvra gatie bhAgI ghora vanamAM banne mitrone laI jaI thAkIne UbhA rahI gayA. tyAM AMbAnI nIce UtarI, visAmo laI banne jaNa vicAravA lAgyA ke siMha, hAthI ke satparuSa kUvAnA deDakA jevA hotA nathI ke je kUvA jeTalI ja mAtra sRSTine mAne. sRSTi to ghaNI vizALa che. mATe bhramaNa karIne have ApaNe tene nihALIzuM. 41 paNa kAga, kAyara, haraNa hamezAM rahe sva-sthAnamAM, jyAM jAya tyAM zUravIra to ghara mAnato verAnamAM; je thAya te mAnI bhaluM, kautukabharyuM jaga dekhavuM, duHkho bhale AvI paDe, nija nagara nathI hamaNAM javuM. 42 artha :- kAga eTale kAgaDA jevA ke bAyelA athavA baLahIna jevA kAyara hoya ke haraNa jevA bhayabhIta hoya te potAnA svasthAnamAM rahe che. paNa je zUravIra hoya, te to jyAM jAya tyAM verAna eTale jaMgalamAM paNa potAnuM ghara mAne che. tathA je thAya tene yogya mAne che. mATe aneka kautukathI bharelA evA jagatane jovA mATe ApaNe prayANa karIzuM. bhale duHkho AvI paDe to paNa hamaNAM ApaNe ApaNA nagaramAM javuM nathI. II4rA dezo pharI karatA parAkrama kIrti-gAna jagAviyAM, bahu rAjakuMvarIo varI, sukha pUrva-puNya dekhiyAM; jyAM kuMDapurI udyAnamAM de dezanA muni kevalI, darzana karI AnaMdiyA, stuti uccare kuMvara bhalI : 43 artha - aneka dezomAM bhramaNa karIne potAnA parAkrame kIrti vaghArIne khUba nAmanA meLavI tathA aneka rAjakuMvarIone paraNIne pUrva pUNyanA udaye bhautika sukhane pAmyA. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrI neminAtha prabhu bhAga-1 33 5 have kaMDapurI nAmanA udyAnamAM kevaLImunine dezanA ApatA joI temanA darzana karIne khUba AnaMdita thayA. tethI bhagavaMtanI bhAvapUrvaka aparAjita kuMvara nIce pramANe stuti karavA lAgyA. 43NA "videza-vAsa phaLyo, prabhu, tuma darzanAnaMde bhalo, bhava saphaLa Apa samAgame, muja eka arajI sAMbhaLoH huM bhavya chuM ke bhavya natha? mithyAmati ke samakitI?" to kevaLI kahe: "bhavya cho, samakita ne bahu bhava nathI. 44 artha - he prabhu! mAro A videzamAM vAsa Aje ApanA darzanano lAbha maLatA phaLavAna thaI gayo tathA ApanA samAgame mAro A manuSyabhava paNa saphaLa thayo. have he prabhu! mArI eka arajI sAMbhaLo ke huM bhavya chuM ke abhavya chuM? mithyAtvI chuM ke samakitI chuM. tyAre kevaLI prabhue javAbamAM kahyuM ke tame bhavya cho ane samakitI cho tathA mokSanagare javAmAM have tamane bahu bhava paNa bAkI nathI. II44 bhava pAMcame bAvIsamo arihaMta bharate tuM thaze, tuja mitra A gaNaghara thaze;" suNI beunAM ura ullaze. te nikaTanA nagare gayA, jyAM svayaMvara racanA hatI, tyAM ratnapatIno jIva jANo nRpasutA prItimatI. 45 artha - aparAjItane uddezI kevaLI bhagavaMte kahyuM ke AjathI pAMcame bhave tuM bharatakSetramAM bAvIsamo arihaMta thaIza ane A tAro mitra vimaLabogha te gaNadhara padavIne pAmaze. ema sAMbhaLI beunA hRdaya khUba ullAsabhAvane pAmyA. have tyAMthI pAse rahela nagaramAM jyAM svayaMvaranI racanA thaI hatI tyAM beu jaNa gayA. pUrvabhavamAM ranavatIno jIva je svargamAMthI eNvI rAjA jitazatrunI putrI prItImati nAme thayo hato, teno ja A svayaMvara hato. 4pA. teNe pratijJA e karI che : "vara varuM jIMtanAra je; nahi to kumArI huM rahuM, kadI nA cahuM bharatArane." varavA ghaNA sukumAra vidyAvaMta AvyA hoMsathI, paNa kuMvarInA praznano uttara hajI maLato nathI. 46 artha :- prItImatie evI pratijJA karI ke mane je jIte tene ja huM varu; nahIM to jIvanabhara kumArI ja rahIza, kadI bharatArane icchIza nahIM. tyAM svayaMvaramAM ghaNA vidyAvaMta sukumAro hoMsathI tene varavA mATe AvyA paNa kuMvarIe pUchela praznano uttara haju sudhI koI ApI zakyuM nahIM 46. aparAjita UThIne have de uttaro sau sahajamAM : praznottaro sAthe kahyuM, lyo eka zabda samajamAM; kara upara "rakSA" bAMdhatA to bALane mana bhAvatI, yogI-zarIre zobhatI "rakSA" virAga batAvatI."47 artha :- aparAjita kuMvara je bhagavAna neminAthano jIva che te UThIne sahajamAM sarvanA uttaro ApavA lAgyo. vaLI kahyuM ke sarva praznanA uttaro eka zabdamAM sAthe kahuM chuM te tamo samajamAM lo. hAtha upara "rakSA' eTale rAkhaDI bAMghatA te bALakane mana bhAve che arthAta game che ane "rakSA"no Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bIjo artha rakhyA arthAt rAkhoDI thAya che. te yogIpuruSanA zarIre zobhA pAme che te temano saMsArathI viraktabhAva batAve che. 47thI pharTI kuMvarI pUche vaLI: "cAle nahIM, priya nArIne, yamunA nadI sama zuM? kaho kyAM? eka zabda vicArane." kacavara', kahe kuMvara, "suNo, tama zira para zobhe ati." suNa kuMvarI prItimatI varamALa jhaTa AropatI. 48 artha - pharI kuMvarIe bIjo prazna pUchyo ke je nArIne priya che ane jenA vinA tene cAle nahIM te zuM? vaLI yamunA nadI samAna zuM che? tathA te kyAM rahe che? teno uttara vicArIne eka ja zabdamAM kaho. aparAjIta kuMvare eka ja zabdamAM javAba Apyo ke "kacavara.' kacavara eTale mAthAno kezapAza athavA coTalo. je strIone priya che. jenA vinA strIne cAle nahIM, tathA je kezapAza ke coTalAno vaLAMka yamunAnadI jevo che, temaja je tamArA zira upara ja zobhI rahyo che. Avo barAbara uttara sAMbhaLIne kuMvarI prItImatie aparAjIta kuMvaranA gaLAmAM zIdhra varamALA AropI dIdhI. 48nA paraNyA pachI nija deza jAtAM svajana sau rAjI thayAM, ne rAjya aparAjitane daI tAta tyAgI thaI gayA; paTarANIpada ke prItimatIne vimalane maMtrI karyo, sarve prajA sukhI thavAthI yaza ati nRpati varyo. 49 artha :- banne paraNyA pachI potAnA svadeza jatAM sau svajana rAjI thayA tathA rAjya aparAjIta kuMvarane ApI daI pitA zrI zrI rAjA dIkSA laIne tyAgI thayA. have aparAjita rAjAe prItimatIne paTarANInuM pada ApyuM tathA vimalaboghane maMtrI pade sthApyo. sarva prajAjano sukhI thavAthI rAjAne ghaNo jaza prApta thayo. I49aaaa nRpa ekadA raste Eche : "A koNa deva samo sukhI?" maMtrI kahe che : "deva sama e vaNika-janamAM che mukhI." bIje dine tyAMthI jatAM kakaLATa suNI pUche pharI, maMtrI kahe : "e kAlavALo vaNika Aja gayo marI." 50. artha - anaMgadevanuM dRSTAMta - ekavAra rAjA udyAnamAM jatAM drazya joIne pUchavA lAgyo ke A deva samAna koNa sukhI jaNAya che?" tyAre maMtrI kahevA lAgyo ke A to ApaNA nagaramAM samudrapALa nAmanA ghanADhya vyApArIno anaMgadeva nAmano putra che. te ahIM potAnI ramaNIya strIo sahita krIDA kare che ane yAcakone dAna Ape che. te sAMbhaLI aho! mArA nagaramAM vyApArI paNa AvA ghanADhya ane udAra che tethI huM ghanya chuM. ema vicArato vicArato te ghera Avyo. bIje ja divase nanAmI upADIne jatA puruSone tathA pAchaLa chAtI phATa vilApa karatI strIone joI rAjAe maMtrIne pUchyuM ke A zuM che? tyAre maMtrIe kahyuM ke mahArAja ! gaI kAle krIDA karato joyela vyApArIno putra anaMgadeva te Aje marI gayo che. tethI A chAtI phATa vilApa thAya che. pitA Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) zrI neminAtha prabhu bhAga-1 337 tyAM rAya vairAgye vade : "re! Ama saune cAlavuM mAthe maraNa nRpa-rAMkane nirAMtathI zuM hAlavuM? upacAra bIjA sau jUThA, nahi janma-maraNo te hare, sagharma mAtra upAsatAM jIMva, zivapada sahaje vare."51 artha - tyAM to rAjA vairAgya pAmI bolavA lAgyA ke -are! Ama ApaNA badhAne eka divasa badhuM mUkIne cAlyA javAnuM che. rAjA ho ke raMka ho, sahune mAthe A maraNa tAkIne ja UbhuM che, tyAM nirAMtathI bhogomAM zuM hAlavuM arthAt zuM AnaMda mAnavo. sukha prApta karavAnA bIjA badhAM upAyo jUThA che. te janmajarAmaraNanA duHkhane nivAravA samartha nathI. mAtra eka sagharma ja zaraNarUpa che ke jenI upAsanA karatAM jIva mokSapadane saheje pAme che. 51| vaLI kuDapurathI kevaLI muni siMhapura AvyA suNI, yuvarAjane daI rAjya nRpa Adi ghare dIkSA guNI. pachI AraNe sura Upaje cAritra pALI nirmaLuM, ne devabhava pUro karI te bharata zobhAve bhaluM. para artha :- kuDapuramAM rahela kevaLI bhagavaMtane siMhapuramAM AvyA jANI aparAjIta rAjAe potAnI paTarANI prItimatithI utpanna thayela pA nAmanA yuvarAja putrane rAjya ApI pote dIkSA grahaNa karI. sAthe prItimati tathA pUrvabhavanA bhAI je ahIM sUra ane somarUpe avataryA hatA teNe tathA vimaLabogha maMtrIe paNa bhagavatI dIkSAne aMgIkAra karI. baghAe tapasyA karI nirmaLa cAritra pALIne AraNa nAmanA agyAramAM devalokamAM paraspara prItivALA indranA sAmAnika devatA thayA. pachI devalokanuM AyuSya pUruM thaye jaMbudvIpanA bharatakSetramAM janmI tene zobhAvavA lAgyA. //parA (29) zrI neminAtha prabhu bhAga - 2 (harigIta) vaLa hastinApure zrISeNa nRpALa-kuLa avatare, | gharI nAma zaMkhakumAra aparAjita-jIMva jana-mana hare, te maMtra-putra matiprabha saha bharNa gaNI sukha bhogave; zatru-upadrava TALavA zUra zaMkha nRpane vInave. 1 artha :- jaMbadvIpanA bharatakSetramAM hastinApura nAmanuM nagara che. temanA kuLamAM agyAramA devalokathI cyavIne pUrvabhavano aparAjita nAmano jIva avataryo. tenuM ahIM zaMkhakumAra nAma rAkhavAmAM AvyuM. te lokonA manane haraNa karanAra thayo. tathA pUrvabhavamAM vimaLabogha maMtrIno jIva paNa agyAramAM devalokathI Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 cyavIne ahIM maMtrIputra matiprabha nAme thayo. beu jaNA sAthe abhyAsa karavA lAgyA. tathA sAthe ja sukhe kriIDA karatA beu jaNa yauvana avasthAne pAmyA.. eka vakhate prajAjanoe AvIne rAjA zrISeNane kahyuM ke parvata uparanA durga eTale killAmAM eka samaraketu nAmano pallIpatI rahe che. je niHzaMkapaNe amane lUMTe che. mATe he mahArAja tenAthI amArI rakSA karo. te samaye zUravIra evo zaMkhakumAra A zatrunA upadravane TALavA mATe potAnA pitA rAjA zrISaNane vinayapUrvaka kahevA lAgyo ke mahArAja! mane AjJA Apo to huM tene bAMdhIne ApanI samakSa lAvuM. rAjAe AjJA ApatAM sainyasahita te kumAra kArya karavA mATe ravAnA thayo. 1|| suNa samaraketuM te, karI durga khAlI krUra gayo; te kapaTa samajI, durga kabaje rAkhI, zaMkha vane rahyo. jyAM samaraketuM durga ghere ke kumAre gheriyo, be sainya vacce pUrIne karI keda pAcho cAliyo. 2 artha :- zaMkhakumArane Avato jANI cAlAka evo samaraketu pallIpati potAno durga khAlI karIne dUra jaI saMtAIne tAkI rahyo. kuzAgra buddhivALo zaMkhakumAra paNa yuktithI tenuM A kapaTa jANIne eka sAmaMtane sArabhUta sainya sAthe durgamAM praveza karAvyo ane pote keTalAka sainiko sAthe vananA latAgrahamAM saMtAIne rahyo. have chaLa karanAra pallIpati samaraketue bahArathI killAne jevo gherI lIgho ke zaMkhakumAre paNa sainya sahita AvIne bahArathI tene gherI lIdho. killAnI aMdara rahelI senA tathA bahAranI senA vacce te purAI gayo. pachI tene keda karIne rAjA pAse laI Avyo. have te rAjAno dAsa thaIne rahyo. temaja jenuM jenuM ghana lUMTyuM hatuM te badhuM tenA pAsethI pAchuM apAvyuM. /rA rAtre vane sUtA hatA tyAM rudana kuMvara sAMbhaLe, jhaTa khaga laI te zabda anusAra gayo, nirbhaya baLe; rotI vanitA dekhIne kuMvara kahe: "chAnAM raho," uttama puruSa jANI kahe "huM bhAgyahIna ghaNI, aho! 3 artha :- pallIpatine rAjA pAse laI jatAM rAtre mArgamAM paDAva nAkhyo. tyAM ardha rAtrie kumAra vanamAM sUtA hatA. tyAM karuNa rudanano svara tenA sAMbhaLavAmAM Avyo. tethI turaMta hAthamAM khaDjha eTale taravAra laIne zabda anusAra nirbhayapaNe te cAlyo. tyAM AdheDa vayanI strIne rotI joIne kuMvara kahevA lAgyo ke chAnA raho ane duHkhanuM kAraNa zuM che te kaho. kumAranI uttama AkRti ane vANIthI tene uttama puruSa jANIne te strI sarva hakIkata kahevA lAgI ke aho! "huM ghaNI bhAgyahIna chuM." gAyA caMpApurImAM jitaari gRpanI sutA jasamartI bhalI, yauvanavaye guNa-kIrti zaMkhakumAranI bahu sAMbhaLI, pati mAnI pUje pragaTa, tethI jitaari saMmata thaI, zrISeNa nRpane lagnasaMbaMghI kahAve bheTa daI. 4 artha - aMgadezanA caMpApurImAM jitaari nAme rAjA che. tene bhalI evI jasamatI nAmanI putrI che. teNe yauvanavayamAM zrISeNa rAjAnA putra zaMkhakumAranA ghaNA guNa ane kIrtine sAMbhaLatA tene ja pati Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) zrI neminAtha prabhu bhAga-2 339 mAnIne te pragaTapaNe pUjatI hatI. pitA jitaarie paNa te sneha yathAsthAne che ema jANI saMmata thaIne zrISeNa rAjA pAse bheTa sAthe potAnA dUtane mokalIne lagnasaMbaMdhI kahevaDAvyuM che. II4. maNizikhara vidyAghara hare vidyA vaDe jyAM jasamatI, vilApa karatI kuMvarIne vaLagI huM baLathI ati, te duSTa mujane nAkhI vanamAM, laI gayo muja jasamatI, tethI raDuM huM ghAyamAtA, duHkhano Aro nathI."pa artha - teTalAmAM vidyAgharapati maNizikhara potAnI vidyAnA baLe te jasamatIne harI javA lAgyo. te vakhate vilApa karatI kuMvarIne huM atyaMta baLathI vaLagI paDI. paNa te duSTa mane A vanamAM nAkhI daI mArI jasamatIne te laI gayo. huM ghAyamAtA chuM tethI raDuM chuM ke mArA vinA te kevI rIte jIvaze? mATe mArA du:khano have koI Aro nathI. pA. kuMvara kahe : "mAtA, karIne zogha lAvuM jasamatI, tyAM lagI raho sthiratA karI A sthAnake he!bhagavatI." vanamAM nizA vItI gaI, girizikhara para jaI zoghato, najare caDhe tyAM maNizikhara jasamatI satIne vInavato. 6 artha :- upara pramANe hakIkata sAMbhaLIne zaMkhakumAra have kahevA lAgyo ke mAtA! zAMta thAo, huM jasamatIne game tyAMthI zogha karIne laI AvuM tyAM sudhI tame A sthAnamAM sthiratA karIne raho. Ama rAtri jaMgalamAM ja vyatIta thaI gaI. savAre girinA zikhara upara jaI zogha karatAM eka guphAnI aMdara maNizikhara najare caDhyo ke je jasamatI satIne vivAha karavA mATe vInavato hato. phA draDhatA bharelAM netrathI AMsuM vahe, jasamatI kahe : "parabhava viSe paNa zaMkhakuMvara vagara nA mana A cahe." te duSTa sAthe khaJa-yuddha khelatAM caturAIthI maNizikhara khaga rahita karato, be laDe bAhuvatI. 7 artha :- draDhatA bharelA netrathI AMsu vahetA jasamatI te samaye kahetI hatI ke parabhavamAM paNa zaMkhakumAra vinA bIjA bhartArane mAruM mana kadI icchaze nahIM. A drazya joI zaMkhakumAra bolyo ke are paranArInuM haraNa karanAra pApI! Ubho thA A taravAra vaDe tAruM zira harI lauM. ema caturAIthI taravAra vaDe yuddha khelatAM maNizikhara taravAra rahita thaI gayo. pachI beu jaNA bAhubaLa eTale bhujAnA baLathI laDavA lAgyA. |ii. te mallavidyAmAM na phAvyo, vaLI laDe vidyAvaDe nabhathI zilA varasAvato nahi zaMkha-zira puNya paDe. maNizikhara zaraNe Aviyo, yAcI kSamA sAthI thayo; siddhAyatana jaI jina pUMjI caMpApurImAM laI gayo. 8 artha :- maNizikhara mallavidyAmAM paNa phAvyo nahIM. tethI have vidyAnA baLe AkAzamAMthI pattharanI zilA varasAvavA lAgyo. to paNa zaMkhakumAranA zira upara puNyanA prabhAve te paDe nahIM. aMte hArIne Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 maNizikhara zaMkhakumAranA zaraNe Avyo ane kSamA yAcIne mitra banI gayo. pachI potAnI sAthe vaitAgiri upara Avela siddhAyatanamAM laI jaI zAzvata jinabiMbonI pUjA karAvIne jasamatInA pitA jitaari rAjAnI nagarI caMpApurIe laI gayo. / / 8 / / jasamatI sahita ghaNI khecarI vI zaMkhakuMvara tyAM rahyo; pitA zrISeNe patrathI bolAvatAM nijapura gayo. te bhuktabhogI rAya zaMkhakumArane nija gAI de, guNadhara muni gurunI kane zrISeNa dIkSA-bhAra le. 9 artha :- tyAM zaMkhakumAra prathama jasamatI sAthe lagna karI pachI ghaNI khecarI eTale vidyAdharonI kanyAone paNa paraNI tyAM rahyo. pachI pitA zrISeNano patra AvatAM te potAnA nagara hastinApuramAM gayo. pitA zrISeNa bhuktabhogI thaI have potAnA putra zaMkhakumArane potAnI rAjagAdI ApI pote guNaghara nAmanA guru bhagavaMta pAse jaIne dIkSA grahaNa karI. / / 9 / / pragaTAvI kevaLajJAna to zrISeNa jagajana bothatA, jyAM hastinApura AviyAM naranArI-citta pramodatA. suNI dezanA ke zaMkhanRpa, jasamatI matiprabha Adi le-- dIkSA, pachI bhI zAstra, tapa sarve kare pUrA baLe. 10 artha :puruSArthavaDe kevaLajJAna pragaTAvI jagatanA jIvone bodha ApatA zrISeNa muni potAnI nagarI hastinApuramAM padhAryA. jethI naranArIonA manane ghaNo ja AnaMda thayo. kevaLI bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne rAjA zaMkhakumAra, jasamatI, maMtrI matiprabha tathA pUrvabhavanA bhAI sUra ane soma je ahIM paNa yazodhara ane guNaghara nAme bhAIrUpe hatA temaNe paNa sAthe dIkSA lIghI. pachI anukrame zAstra bhaNI zaMkhamuni gItArtha thayA tathA sarve munio mahAkaThIna tapane pUrA baLapUrvaka tapavA lAgyA. / / 10 / / te zaMkhamuni vaLI tIrthapatipada-kAraNo ArAthatA, zubha prakRti tIrthaMkara manohara zubhabhAve bAMghatA; AyuSya thoDuM jANIne te aMta anazana Adare, pAdopagamanA vidhie taru jevI te sthiratA ghare. 11 artha :-- zaMkhamuni vaLI arhambhakti vagere tIrthaMkarapada prAptinA zubha sthAnakonI ArAghanA karatA manohara evuM tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. have AyuSya thoDuM bAkI rahyuM jANIne aMtamAM pAdopagamana nAmanA anazanane vidhipUrvaka AdarI vRkSa jevI aDola sthiratAne ghAraNa karI ghyAnamAM UbhA rahyAM. / / 11 / / aMte samAdhimaraNa karI Upaje jayaMta vimAnamAM, tetrIsa sAgara sudhI 2he ahamindra-sukhanA tAnamAM; bI deva jasamatI Adi jIvo te ja vimAne vase, vrata-tapa-taruM-phaLa rUpa vaibhava-sukhamAM sau vilase. 12 artha :-- aMtamAM samAghimaraNane sAghI pAMca anuttara vimAnamAMnA jayaMta vimAnamAM utpanna thayA. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) zrI neminAtha prabhu bhAga-2 341 tyAM tetrIsa sAgaropama suthI ahamiMdrasukhanA tAnamAM magna rahyA. jasamatI, matiprabha vagere jIvo paNa deva banIne te ja vimAnamAM vAsa karIne rahyA. vrata, taparUpI vRkSanA phaLarUpa sau A vaibhavasukhanA vilAsane pAmyA. ||12aa. harivaMzamAM yAdava samudravijaya gaNAto nRpa bhalo, vasudeva Adi bAMghavo daza, puNyapuruSo sAMbhaLo; rANI zivAdevI manohara, mati pativratamAM ati, te svapna soLe dekhI rAtre, harakha pati pAse jatI. 13 artha :- harivaMzamAM yAdava samudravijaya nAmano rAjA ghaNo bhalo gaNAto hato. temane vasudeva je zrI kRSNanA pitA che te maLIne kula dasa bhAIo hatA. te baghA puNyazALI puruSo hatA. te samudravijayane manohara evI zivAdevI rANI hatI. te satInI mati pativratamAM ati hatI. te rAtre soLa svapnone dekhavAthI harSa pAmIne pati pAse gaI. 13aaaa te svapna kahIM phaLa suNavA dekhe prautithI pati prati, rAjA kahe : "Sa mAsathI ratno taNI vRSTi thatI; vaLI dikakumArI devIo sevI rahI bahu bhAvathI, to svapna sau te sUcave tuja putra thAze jagapati. 14 artha - rAjAne te svapno kahI tenuM phaLa sAMbhaLavA mATe premapUrvaka patinI sAme jovA lAgI. tyAre rAjA kahe ke cha mahinAthI ApaNA AMgaNAmAM ratnonI vRSTi thaI rahI che tathA digukumArI devIo paNa baha bhAvathI sevA karI rahI che. temaja sarva svapno paNa AvuM sUcave che jethI tamAro putra traNa jagatano nAtha thaze. 14 railokyaguru tuja bALa banaze, ghanya! tIrthakara thaze." suNI rANI harSe UchaLe jANe prabhu khoLe vase. kArtika sudi chaThane dine zubha garbha-kalyANaka thatAM, bahu deva devI UjavI harSe mahotsava sahu jatAM. 15 artha - tamAro putra traNa lokanA ArAdhaka jIvono guru banaze, tathA ghanya che jIvana jenuM evA tIrthaMkarapadane pAmaze. je aneka jIvone tArIne mokSe jaze. A vAta sAMbhaLIne rANI khUba harSAyamAna thayA ane vicAravA lAgyA ke aho! traNa lokanA nAtha mArA khoLAmAM vase che. kArtika suda chaThanA zubha divase prabhunuM garbhakalyANaka thatAM ghaNA deva devIoe AvI te divasane mahotsavarUpe UjavI, sarva potapotAnA sthAne gayA. 15aa zrAvaNa-sudi zubha pAMcame prabhu nemi naravara janamiyA, iMdrAdi suragaNa bhaktibhAve prabhusahita meruM gayA. janmAbhiSeka mahotsave bahu sura samakita pAmiyA, iMdrAdine paNa pUjya tenA bhakta bhaktithI thayA. 16 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - zrAvaNa sudI pAMcamanA divase naromAM zreSTha evA prabhu neminAthano janma thayo. indrAdi devanA samUho bhaktibhAva sahita prabhune laI meruzikhara upara gayA. tyAM janmAbhiSeka mahotsava nimitte ghaNA devo samyagdarzanane pAmyA. bhagavAna neminAthane indra Adi devo paNa pUje che ema jANI tathA temanI bhagavAna pratyenI sAcI bhakti joIne bIjA devo paNa bhagavAnanA bhakta banI gayA. 16aaaa sura-bhava paeNro kara zaMkha munino jIva navamA bhava viSe, zubhanAma nemisvAmI ghArI zauripurImAM vase; vasudeva kAkAne hatA be dIkarA prakhyAta je baLarAma ne zrI kRSNa nAme, dvArikAnA nAtha te. 17 artha - pAMca anuttaramAMnA jayaMta vimAnamAM tetrIsa sAgaropamanuM AyuSya pUruM karI zaMkhamunino jIva have navamA bhavamAM neminAtha evuM zubhanAma ghAraNa karIne zauripurImAM rahevA lAgyA. neminAtha prabhunA kAkA vasudevane be prakhyAta dIkarA hatA. eka baLarAma ane bIjA zrI kRSNa. je dvArikA nagarInA rAjA che. |1LA zrI neminine dvArikAmAM rAkhI sevA sau kare, yauvana vaye prabhu sahaja phUpa ne baLa atulya tane ghare; tyAM ekadA yAdava-sabhAmAM cAlI carcA baLa taNI, zrI kRSNane sarvoparI loko TharAve, te suNI- 18 artha - zrI neminAthane dvArikA nagarImAM rAkhI sau temanI sevA karavA lAgyA. prabhu yauvanavaya pAmatA sahaje svarUpavAna thayA ane jenA baLanI tulanA koInI sAthe karI na zakAya evA atulya zarIrabaLanA ghArI thayA. ekadA yAdavasabhAmAM baLanI carcA cAlI ke hAlamAM koNa vizeSa baLavAna che. tyAre loko kahevA lAgyA ke zrI kRSNa mahArAja baLamAM sarvoparI che. te vAta neminAthe sAMbhaLI. ||18nA zrI nemi pote kRSNane nija AMgaLI vALI kahe : "sIthI karo to sarvasammata vAta cAlI te rahe." zrI kRSNa baLa karI kheMcatA paNa AMgaLI vaLI nA jarI, be hAthathI laTakyA hari ke AMgaLI UMcI karI. 19 artha - zrI neminAthe potAnI AMgaLI vALIne kRSNane kahyuM ke A AMgaLI sIdI karo to lokomAM sarva sammata tamArA baLanI vAta cAlI che te yathArtha gaNAya. zrI kRSNa baLa karI te AMgaLIne sIdI karavA khUba kheMcI paNa te jarAya sIdhI thaI nahIM. pachI be hAthathI te AMgaLIne pakaDI hari eTale zrI kRSNa tene laTakI gayA ke zrI neminAthe potAnI AMgaLIne UMcI karI. 19aaaa vAnara samA vRkSa, hari tyAM hIMcakA zuM khAya che! te joI sarve nemijinanA baLavaDe harakhAya che. giranAra para jaLa-keli karavA eka-dina yAdava gayA, niSkAma krIDA nemijinanI nIrakhI sau harSita thayAM. 20 artha - vRkSanI DALe laTakIne jema vAMdarA hIMcakA khAya che tema hari eTale zrI kRSNa paNa dekhAvA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vaiAikuthAranuM anupamabaLA zrI nemikumAranI AMgaLIe laTakatA zrIkRSNa vAsudeva 3 % A ja che nAgazapyA upara suIne zaMkha vagADatA zrI nemikumAra Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) zrI neminAtha prabhu bhAga-2 343 lAgyA. te joIne sarve loko neminAthanA baLa vaDe harSita thayA. giranAra upara jaLakrIDA karavA eka divasa yAdavo gayA. tyAM niSkAma bhAvathI karelI zrI neminAthanI krIDA joIne sarve rAjI thayA. 20aaaa nija ghotiyuM ghovA prabhu jAMbuvatIne sucave, ke te kahe garve bharI "muja pati phaNI-zayA sve; vaLI paMcamukha zaMkhe dhvani ghanagarjanA sama je kare, je zArga nAma ghanuSya devI eka hAthe uddhare, 21 artha :- zrI neminAthe snAna karyA pachI potAnuM dhotiyuM dhovA mATe zrI kRSNanI strI jAMbuvatIne sUcana karyuM. te sAMbhaLI garvathI bolI ke mArA pati zrI kRSNa nAganI zayyA upara sUve che ane vaLI pAMca mukhavALA zaMkhathI vAdaLA jevI ghora garjanAno dhvani prasarAvI de che, temaja je zAhurga nAmanA daivI ghanuSyane eka hAthe upADI le evA che, te tame jANo cho. 21 topaNa kadI nathI temaNe AjJA karI AvI mane; diyera thaI mujane kahyuM te chAjatuM nathI Apane." bhagavAna kahe: "tAro pati adbhuta puruSArthI lave, ANI dayA, nA anya nija bala jyAM sudhI keM dAkhave." 22 artha - to paNa mArA pati zrI kRSNa AvI AjJA ghotIyuM ghovA jevI mane kadI karI nathI, ane tame diyara thaIne mane ghotIyuM ghovA kahyuM te Apane chAjatuM nathI. javAbamAM zrI neminAthe kahyuM ke tAro pati baLavAna adbhuta puruSArthI kahevAya che paNa te to jyAM sudhI dayA lAvIne bIjA potAnuM baLa koI batAvatA nathI tyAM sudhI ja samajavuM. rarA kahIM ema prAsAde jaI laI zaMkha zastrAgArathI, te nAga zayyA para seMtA ne zaMkha phUMkyo nAkathI ke kRSNa Adika kSobha pAmI zastra-zALAmAM gayA; tevuM parAkrama nemininuM joI sau harSita thayA. 23 artha - ema kahIne zrI neminAtha, prAsAda eTale mahelamAM jaI zastrAgAra eTale AyughazALAmAMthI zaMkha laIne nAga-zapyA upara sUtA, ane te zaMkhane moMDhethI nahIM paNa nAkathI ja phaMkyo. teno avAja sAMbhaLIne zrI kRSNa Adi kSobha pAmI gayA ane turanta zastrazALAmAM AvyA. tyAM A zaMkha phUMkavAnuM parAkrama zrI neminAthanuM ja che ema jANIne sau harSa pAmyA. ra3yA zaMkA kare zrI kRSNa ke "e rAjya mAruM paDAvI le?" baLarAma mana-sAMtvana kareH "jina janmatyAgI mAnI le." "paNa traRSabhadevAdi jinezvara rAjya-bhoga karI gayA-" baLarAma de uttara: "prabhu dIkSita thaze aNa-paraNiyA." 24 artha:- paNa zrI kRSNa zaMkA karavA lAgyA ke A neminAtha mArAthI vizeSa baLavAna che mATe mAruM rAjya paDAvI leze. tyAre zrI baLarAma temanA manane sAMtvanA Ape che ke zrI neminAtha e to rAgadveSane Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 344 jItanAra jina che, tethI janmathI ja te tyAgI jevA che ema tuM mAnI che, temane rAjya karavAnI icchA bilakula che nahIM. tyAre zrI kRSNa kahe ke zrI RSabhadeva Adi jinezvare paNa rAjyane bhogavIne pachI dIkSA lIdhI che. utta2mAM baLarAma kahe ke A jinezvara to paraNyA vagara ja dIkSA leze. / / 24 / / zrI kRSNa yAge toya kanyA ugrasenanI rUpavatI, je jasamatIno jIva sura thaI pachI thayo rAjImatI. pUrvabhavanA premathI ati rAgmI rAjI thaI, varane varAvA jAna paNa taiyArI turta karI gaI. 25 artha :-- to paNa zrI kRSNa zrI neminAthane paraNAvavA mATe ugrasena rAjAnI rUpavatI kanyAnI mAgaNI kare che. je pUrvabhavamAM jasamatIno jIva pAMca anuttara vimAnamAMnA jayaMta vimAnamAMthI cyavIne have te rAjImatI nAme ugrasenanI putrI rUpe janmela che. zrI neminAtha sAthe lagnanI vAta jANIne pUrvabhavanA premane kAraNe rAjImati ati AnaMda pAmI. tathA zrI neminAthane vara banAvI varAvA mATe jAnanI taiyArI paNa turta thaI gaI. / / 25 / / gherI pazugaNa mArgamAM beThA dIThA rakSaka-gaNo, te dekhI prabhu pUche : '"are ! zo vAMka A pazuo taNo ?'' tyAM vinaya karI rakSaka kahe : "yAdava abhakSya jame nahIM; paNa jAnamAM bhIlarAja AvyA, mAMsabhakSI te sahI.' 26 artha :- jAna jAtAM rastAmAM pazunA samUhone gherIne tenA rakSakone beThelA dIThA. te joIne prabhu puchavA lAgyA ke are! A pazuono zo vAMka che ke ene pakaDIne lAvyA cho? tyAM vinayapUrvaka rakSake javAba Apyo ke sAheba yAdavo to abhakSya bhojana jamatA nathI paNa jAnamAM bhIlanA rAjAo paNa AvyA che, te mAMsabhakSI che. tenA bhojana mATe A pazuone ANyA che. / / 26aa kevaLa karuNAmUrti nemi-hradaya tharathara piyuM, choDAvI mUkI sarva pazu, mana bhava-dukhomAM preriyuM H "Azcarya ke vistIrNa rAjyAdi cahe prANI chatAM, hiMsA karI nirdoSa pazunI, durgati-patha para jatAM. 27 artha :- kevaLa karuNAmUrti evA zrI neminAtha prabhunuM hRdaya A sAMbhaLIne tharathara kaMpI UThyuM ane turaMta te sarva pazuone choDAvI mUkyA, ane potAnuM mana have AvA tiryaMcAdi cAra gatirUpa saMsAranA duHkho vicAravAmAM prerAI gayuM. bhagavAna ciMtavavA lAgyA ke aho! Azcarya che ke potAnI pAse rAjyAdi ke saMpatti hovA chatAM paNa jIva tene vistAravA icche che. vaLI te rAjyavRddhi mATe bhIla rAjAone paNa raMjita karavA nirdoSa prANInI hiMsA karatAM paNa tene vicAra Avato nathI ane tema karI potAnA AtmAne paNa durgatinA mArga upara caDhAvI de che. / / 27 / / viSayo viSe Asakta bIne bhava viSe bahu huM bhamyo, narabhava maLyo toye na tethI chUTIne jaiva viramyo; Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RABI 700001 Brugg Boot 000 000 zrI nemikumAranA lagnano varaghoDo Cafecal ## Ri to Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) zrI neminAtha prabhu bhAga-2 34 5. baeNla keTalI mArI kahuM? IndrAdi pada nahi tRpti de, to alpa AyuM, tuccha sukha ADe na mokSe citta che. 28 artha - pAMca indriyonA viSayomAM Asakta banIne A saMsAramAM huM bahu bhaTakyo. have manuSya bhava maLyo to paNa tevA malIna bhAvone mUkI daI jIva virAma pAmyo nahIM. mArI bhUla keTalI thaI che te have zuM kahyuM? indrAdinI padavI prApta thaI toya huM tRti pAmyo nahIM, to alpa AyuSyamAM AvA tuccha indriyonA sukha meLavavA ADe huM hajA mokSa prApti mATe citta Apato nathI. ema zrI neminAtha vicAravA lAgyA. 28aaaa pUrve thayo vidyAgharono adhipati, sura-sukha maLyAM, narapati mahArAjA thayo, ahamiMdranA sukha sau TaLyAM; sarvoparIpada tIrthapatinuM te ya vinAzI aho! to svapna sama iMdriya-sukha, zAzvata rahe kyAMthI, kaho. 29 artha :- pUrvabhavamAM huM vidyAgharono rAjA thayo, devatAI sukha bhogavyA. rAjA mahArAjA thayo, pAMca anuttara vimAnamAM ahamiMdranA sukha paNa bhogavyA ane te paNa cAlyA gayA. have sarvathI zreSTha evA tIrthakara padanI prApti thaI che, te pada paNa vinAzI che; AyuSya pUruM thaye cAlyuM javAnuM che, to pachI svapna samAna A indriyasukho kyAMthI zAzvata raheze, ema vicAravA lAgyA. 29 auSagharRpe saMsAra-sukha bhava-mArgamAM jina sevatA, gaMdI davA zAne rahuM? huM to nIrogI chuM chatAM. che Atmahita jemAM sva-paranuM te vivAha ja AdaruM, tarjI AtmaghAtI A vivAha have mahAvrata huM gharuM." 30 artha - nikAcita karmano udaya hovAthI auSadharUpe jinezvaro paNa saMsAramAM che tyAM sudhI saMsArasukha sevana karatA jaNAya che. paNa huM to nirogI chuM arthAt evA karmarUpa rogano mane udaya nathI to huM zA mATe A saMsArasukharUpa gaMdI davAne grahaNa karuM. jemAM sva ke paranuM Atmahita samAyeluM che te svarUpa sAthe ja saMbaMdha joDuM, temAM ja prItI karuM ane temAM ja ramaNatA karuM. AtmAnA guNonI ghAta karanAra athavA rAgadveSa karAvanAra evA A laukika vivAha prasaMgane tyAgI daI have huM paMca mahAvratane ghAraNa karuM. 30nA vairAgyaraMge jhIlatA tyAM deva laukAMtika kaLe, prabhu-samIpa AvI stuti karI, tapa-kALa kahI pAchA vaLe; indrAdi devo AviyA nemi prabhu pAchA vaLyA, yAdava baghA samajAvI thAkyA, bothI saune nIkaLyA. 31 artha :- Ama bhagavAnanuM mana vairAgyaraMgamAM jhIlatA, lokAMtika devo te kaLI gayA. ane prabhu pAse AvI stuti karIne kahevA lAgyA ke bhagavaMta!tapa karavAno samaya AvI gayo che. ema kahI te pAchA vaLI gayA. bhagavaMta paNa toraNathI ratha pheravIne pAchA vaLyA. tathA dIkSA kalyANaka mahotsavano samaya jANI indrAdi devo paNa tyAM AvI gayA. te samaye prabhune lagna karavA mATe yAdavoe ghaNA samajAvyA paNa Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 aMte thAkyA. prabhue paNa baghAne bogha ApI, samajAvIne zAMta karI dIkSA levA mATe nIkaLI paDyA. /31| pachI devasenA saha prabhu giranAra para pahoMcI gayA, hari-hAtha jhAlI, pAlakhI tarjI nagna sAdhu prabhu thayA; mastaka-parigraha keza samajIne upADe vIra te, zrAvaNa sudi chaTha zubha gaNo dIkSA mahotsava dina te. 32 artha - pachI hajAro devonI senA sAthe prabhu giranAra parvatanA sahastrApravanamAM pahoMcI gayA. tyAM hari eTale indrano hAtha jhAlIne pAlakhImAMthI nIce UtaryA. pachI sarva alaMkAra tathA vastrAdino tyAga karI prabhu yathAjAta nagna sAdhu banI gayA. mAthAmAM parigraharUpa kezane jANI, vIra banIne paMcamUThI loca vaDe tene ukhADI lIdhA. zrAvaNa sudI chaThanA divasane zubha mAno ke je divase prabhue dIkSA grahaNa karI. tethI te divasa prabhuno dIkSA mahotsava dina gaNAvA lAgyo. [3rA te svAmI nemi sAthu thaI giranAra jaI tapa Adare, suNa rAjasutA rAoMmartI ati kheda pati-virahe ghare. AzvAsano de gurujano satI jhaMkhatI hRdaye pati, pati-mArga vairAgya vicAre, strI-dazA niMde ati - 33 artha :- zrI neminAtha svAmI sAdhu thaIne giranAra upara jaI tapa Adare che. evuM jANIne rAjaputrI rAjImatI patinA virahamAM atyaMda kheda pAmavA lAgI. tethI gurujano eTale vaDIlo tene AzvAsana ApavA lAgyA. chatAM paNa satI evI rAjImatI to hRdayamAM zrI neminAthane ja pati tarIke mAnavA lAgI. patie vairAgyano mArga grahaNa karyo ema vicArI pote paNa te ja mArge javA mATe manamAM draDha nizcaya karyo. temaja strInI kevI parAdhIna niMdanIya dazA che te manamAM vicAravA lAgI. ||33nA "nArI parAthana che sadA : vara nA maLe toye dukhI, duHkhI pati toye duHkhI : nArI kaho kyAMthI sukhI? vaLI duHkha moTuM zokyanuM, ke guhya duHkha gaNAya kyAM? meNuM mahA vaMdhyApaNuM, vaLI garbhaveTha vizeSa jyAM. 34 artha :- nArI sadA parAdhIna che. bALavayamAM mAtApitAne AdhIna che. yuvAvayamAM patine AdhIna che. tathA vRddhAvasthAmAM putrane AdhIna che. jo patinI prApti na thAya to kAyama bhAIo tathA bhAbhIo sAthe rahetA duHkha anubhave che. jo patinI prApti thAya te durbhAgyavazAt duHkhI hoya to pote paNa du:kha pAme. tethI kaho nArI kyAMthI sukhI hoya? vaLI potAnI zokya hoya to tenuM moTuM duHkha che athavA gupta duHkho mananA hoya to te koInI AgaLa kahevAya nahIM. koI vaLI vaMdhyA eTale jene putra thato na hoya to meNuM mAre ke tuM to vaMdhyA chuM. te paNa khamAya nahIM; athavA jyAM aneka putrone janma ApavAnI garbhanI veTha vizeSa karavI paDatI hoya to paNa te duHkhI ja che. [34o. patinA viyoge duHkha ne vighavA-dazA duHkhe bharI, oNvatAM baLe che trivigha tApe; sukha nathI nArI jarI. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nemikumAra rathanemi vamanInI dvItI thavadhinI uNake jANitI cIlI sAtI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) zrI neminAtha prabhu bhAga-2 347 samakita pAmI nA vame te strI-dazA pAme nahIM, mithyAtvanuM phaLa nArI-bhava, samakita ziva-hetuM ahIM." 35 artha - pati hoya paNa marI jAya to tenA viyoge duHkhI thAya. temaja vighavApaNuM te to duHkhathI ja bharyuM che. ema jIvatA sughI ajJAnanA kAraNe Adhi vyAdhi ane upAthinA duHkhe te baLyA kare che. tethI nArI jagatamAM kiMcit mAtra paNa sukhI nathI. samakitane pAmIne jo vame nahIM to pharI vAra te strIpaNuM pAme nahIM. mithyAtva hoya to strIno bhava maLI zake, paNa samakita to mokSaprAptinuM ja kAraNa che. //3pA rathanemi nemibhrAta UMDI prIti rAjula para ghare, rAjImatI samajAvatI paNa prIti tenI nA phare; kuMDI kanakanI ApavA rathanemine kahe suMdarI, laI okI kADhe jaI pIgheluM ne kahe: "pIvo jarI." 36 artha - zrI neminAthanA bhAI rathanemi te rAjAla eTale rAjImatI upara ghaNo prema rAkhe che. rAjImatI tene samajAve che chatAM teno prema tenA uparathI khasato nathI. ekavAra suMdarI rAjImatIe rathanemine kanaka eTale sonAnI kuMDI ApavA kahyuM. temAM pote pIgheluM jaLa okI kADhI rathanemine temAMthI thoDuM pIvA kahyuM. 36aaaa "re! zvAna vAmane rAcatAM, temAM nahIM mArI prIti." "to neminAthe je vamI strI te caho e kayI nIti? svarNa-kuMDI sama gaNo A deha durgadhI bharyo." rAjImatInI yuktithI rathanemi jhaTa pAcho pharyo. 37 artha - tyAre rathanemi kahe are ! UlaTI karelAne cATavA mATe to zvAna eTale kUtarAo maMDI paDe che, mArI temAM prIti kema hoya? tyAre rAjAla kahe ke to pachI neminAthe mane vamI nAkhI te strIne tame iccho e nItino kayo prakAra che; te paNa zvAnano ja prakAra thayo. sonAnI kuMDI samAna A dehane maLamUtrAdi durgadha padArthothI ja bharelo jANo. rAjImatInI AvI yuktithI rathanemi vikArI bhAvothI zIdhra pAcho vaLI gayo. 3LA be divasanA upavAsa ghArI, nemimuni samatA ghare; pragaTAvI cothuM jJAna te varadatta-ghara pAvana kare. chappana divasa rahIM gharmadhyAne kSapaka zreNI Adare, Aso sudi paDave savAre nemimuni kevaLa vare. 38 artha :- dIkSA laIne neminAtha prabhue be divasanA upavAsa ghAraNa karyA. samatAbhAvamAM sthita rahIne cothuM mana:paryavajJAna pragaTAvyuM. prathama pAraNuM varadattane tyAM karI tenuM ghara pavitra karyuM. pachI chappana divasa sudhI gharmadhyAnamAM rahIne kSapakazreNI mAMDI Aso suda ekamanI savAre zrI neminAtha prabhu kevaLajJAnane pAmyA. [38 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 indrAdi AvI bhaktithI samavasaraNa vaLI tyAM race, prabhu bogha-bhojana pIrase, sura nara pazu saune page; jevI rIte ghana-jaLa mIThuM vighavigha taruM-maeNLayogathI kaDavuM, gaLyuM, tUruM, tIkhuM, khATuM bane jIMva-karmathI. 39 artha - zIdhra indrAdi devoe tyAM AvI bhagavAnanI bhaktithI samavasaraNanI racanA karI. prabhu paNa samavasaraNamAM addhara birAjamAna thaIne bogharUpI bhojana evuM pIrasavA lAgyA ke je devatA, manuSya ke pazuo sarvane pacavA lAgyuM. arthAt sarva jIvo potapotAnI vANImAM teno bhAva samajavA lAgyA. jevI rIte vAdaLAnuM varaseluM mIThuM jaLa te aneka judA judA vRkSamULanA yogane pAmI jAdI jAdI rIte pariName che. jemake te jaLa lImaDAnA mULamAM javAthI kaDavuM, zeraDInA mULamAM javAthI gaLyuM, AmaLAMnA vRkSamAM javAthI tUruM, maracAMnA choDamAM javAthI tIkhuM ane lIMbunA jhADamAM javAthI khaTAzarUpe pariName che tema jIvonA karmonI yogyatAnusAra prabhuno bogha judI judI rIte pariName che. 39 varadatta gaNaghara vinayathI pUche svaparahita ciMtavI, tethI dhvani nemiprabhunI tyAM kharI ko avanavI - "AtmA ane paraloka che; ne karma paNa karatA jIMvo; sukhaduHkha tenAM phaLa maLe, vicAra sarve karI juo. 40 artha - varadatta gaNaghara vinayayukta vANIvaDe svaparanuM hita ciMtavIne prabhune prazna pUchavA lAgyA. tenA uttaramAM zrI neminAtha prabhunI avanavI eTale aneka prakAranI navI navI divya dhvani kharavA lAgI. divyadhvanimAM prabhue upaderyuM ke AtmA che ane paraloka che. paralokamAM jIva karmavazAt punaH janmavAthI punarjanma che. tethI AtmA nitya che. vaLI jIvo karma karatA hovAthI trIjA pada AtmA kartA che. vibhAva dazAmAM jIva karmano kartA hovAthI tenA phaLamAM sukhaduHkhano bhoktA paNa che. e sarvano tame vicAra karI jAo to A vAta spaSTa jaNAze. 40nA vaLI moha, rAga, virogha kAraNa klezanAM jANo, Svo; te sarva tarjIne jJAna-vairAgye lAho sAco dIvo. AtmArthI jIvo to kare puruSArtha sAco samajIne ziva hetu, Atama dhyAna ne svAdhyAya, jANyo sau jine. 41 artha - vaLI A saMsAramAM moha eTale darzanamoha e ja mahAmoha che, enuM bIjAM nAma ajJAna che tathA rAga ane virogha eTale dveSabhAva, ema rAga dveSa ane ajJAnane ja sarva klezanA kAraNa jANI teno sarvathA tyAga karavA mATe jJAna vairAgya pAmIne aMtaramAM kevaLajJAnarUpI dIpakane pragaTAvo jethI zAzvata sukhazAMtirUpa mokSane tame pAmo. je AtmArthI jIvo hoya te to mokSa prApta karavA mATe teno sAco upAya samajIne puruSArtha kare che. mokSa prAptino sAco upAya AtmadhyAna ane svAdhyAya che ema sarva jinezvare anubhavathI jANyuM che. ema cha padanA jJAna, zraddhAna ane AcaraNamAM ja samyagdarzana raheluM che. II41aaaa Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlAmAM zrI neminAtha bhagavAna zrI pratimA Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) zrI neminAtha prabhu bhAga-2 sujJAna, sudarzana ane cAritranI je ekatA, tethI ja AtamadhyAna mAnI AdaryuM de muktatA; pAyo sudarzana dharmano, tattvArtha-zraddhArUpa te, svAdhyAya paNa te tattvadarzaka vArNI suNI Upaje, 42 artha :- sabhyajJAna, samyagdarzana ane samyapcAritranI ekatA vaDe ja AtmadhyAna thAya che, ema mAnIne je tene Adare te muktine pAme che. sat dharmano pAyo paNa samyagdarzana che. je tattvonI zraddhA karavArUpa che. 'tattvArthI zraddhAnuM samyagdarzanam' -mokSazAstra zAstrono svAdhyAya karavo te paNa sAcA tattvanuM darzana karAvanAra che. tathA bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne paNa satya tattvanuM bhAna karAya che. / / 42 / che jJAna-darzana jIva-lakSaNa, karma karIne bhogave, te karma tajatAM mokSarUpa nija bhAve kSaNa kSaNa dAkhave; che honuSya pradeza toye deharUpa avagAhanA, rUpa, gaMdha, rasa, zabdAdi jaDanA koI paNa guNo vinA. 43 artha :-- AtmAnuM lakSaNa jJAna, darzana che. jIva karma kare che tethI tene bhogave che. te karmane sarvadhA tyAgavAthI jIva muktasvarUpa evA potAnA AtmasvabhAvane ja kSaNe kSaNe bhogave che, arthAt svabhAvano ja pachI te kartA bane che. A jIvanA asaMkhyAta pradeza che. te lokAkAzanA pradeza samAna che. to paNa te asaMkhyAta pradeza hAlamAM to dehanA AkAre ja avagAhanAne ghAraNa karIne rahelA che. tema rUpa, rasa, gaMdha, zabdAdi e pudgalanA gharyuM che ane te jaDarUpa che, koI panna dravya, guNo vinA chotuM nathI. dareka dravya potapotAnA guNomAM ja sadA pariNamana karyA kare che. / / 43 evA anaMtAnaMta jIvo vizvamAM saghaLe dIse; sanmArga ArAthI samAdhi-sukhamAM bahuye vase. varSI arjIva A nAma, kALa, dharma, atharma puddagala dravya che, pudgala ja jIvanavibhAvathI banI karma rUpa baMdhAya che, 44 349 artha :- jJAna darzana lakSAthI yukta evA jIvo vizvamAM anaMtAnaMta che. te jagatanA sarva sthAnomAM rahelA che. temAMnA ghaNAe jIvo to sabhyajJAnadarzana cAritrarUpa satmArgane ArAdhI AtmAnA nirmaLa samAdhisukhamAM nivAsa kare che. tathA vizvamAM ajIva tattva evA A AkAza dravya, kALa dravya, dharma dravya, adharma dravya ane pudgala dravya che. temAMnu eka pudgala dravya ja jIvanA vibhAvabhAvone pAmI, karmarUpe banI, tenI sAthe joDAI jAya che. 44 // vibhAva bhAve karma Ave, e ja Asrava jANajo; mana-vacana-kAya-pravRtti lAve prakRti, aNugaNa mAnajo, sthiti, rasa kapAya-nimittathI ATheya karma viSe vase; e cAra vidhithI karma-baMdhana Atmadeza viSe dIse. 45 artha :- jIvanA vibhAvabhAvathI ja karmanuM AvavApaNuM thAya che ane ene ja tame Asrava jANajo, = tathA mana vacana ane kAyAnA yoganI pravRtti e karmano prakRtibaMdha ane aRRgaNa eTale pradezabaMdha Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 350 karAvanAra che ema mAnajo. temaja karmano sthitibaMdha ane rasa eTale anubhAgabaMdha jIvanA kaSAyabhAvothI paDe che, ane te paDyA pachI ATheya karmamAM veMcAI jAya che. ema prakRtibaMgha, pradezabaMdha, sthitibaMdha ane 2sabaMgha arthAt anubhAga baMgha e cAre prakArathI jIvane karmanuM baMdhana, AtmapradezamAM, jIvonA bhAvAnusAra thayA kare che. 45aa che prakRti mukhya ATha bhede jJAna DhAMke eka je, je Avare darzana bIjI, sukha-duHkha hetu trIjI de, vartAvatI viparIta cothI, pAMcamI bhava rUpa dhare; chaThThIya de dehAdi, uccanIca, vidgha chellI be kare. 46 artha :- karmanI mukhya jJAnAvaraNIyAdi ATha prakRtio che. temAM jJAnAvaraNIyakarmanI prakRti AtmAnA jJAnaguNane DhAMke che, AvaraNa kare che. bIjI darzanAvaraNIyakarmanI prakRti AtmAnA darzanaguNane DhAMke che. trIjI vedanIyakarmanI prakRti jIvane sukha duHkharUpa zAtA azAtA vedanAnuM kAraNa bane che. cothI mohanIyakarmanI prakRti jIvane paramAM sukha budghi karAvI viparItatA karAve che. pAMcamI AyuSyakarmanI prakRti navA navA bhava dhAraNa karAve che. chaThThI nAmakarmanI prakRti sArA, khoTA zarIranA rUparaMgAdine Ape che. sAtamI gotrakarmanI prakRti uMcanIca gotramAM utpanna kare che tathA AThamI aMtarAyakarmanI prakRti dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIrya phoravavAmAM aMtarAya kare che. / / 46 / / kSIra-nIra peThe karma-aNu jaivanA pradeze je rahe, tene pradezika baMgha jANo, sthiti kALa-maryAdA kahe, anubhAva mUMjhAve jaivone tIvratara ke tIvra je tyAM maMdatara ke maMda duHkhe sukha gaNe ajJArnI te. 47 artha :- kSIra eTale dUdha ane nIra eTale pANInI peThe karmanA aNuo jIvanA pradeza sAthe rahe che tene tame pradezabaMdha jANo. tathA sthiti che te kALanI maryAdA batAve che, tene sthitibaMdha jANo. karmano anubhAva eTale anubhAga baMdha arthAt 2sabaMgha che te jyAre tIvratara ke tIvra hoya tyAre jIvone mUMjhave che. te karmono rasabaMgha jyAre maMdatara ke maMda hoya tyAre saMsArI jIvone duHkha ochuM hoya che ane tene ja ajJAnI evA saMsArI jIvo sukha mAnI bese che. ochA duHkhane sukha mAnavuM e ajJAnInI nizAnI che. kAraNa ke jJAnIo A ochA duHkhane arthAt zAtAvedanIyane kharuM sukha mAnatA nathI paNa tene duHkhanuM ja eka bIjuM rUpa gaNe che. ||47nA jJAnI gaNe sukha duHkha putro karma caMDAlaNa taNA, satsaukhya mANe temane AnaMdamAM zI che maNA? te sukha saMva2mAM vase-AtmA svabhAve jyAM rahe, rokAya Asava-baMgha tyAM, vaLI karma jUnAM te dahe. 48 artha :- * jJAnIpuruSo to A sAMsArika sukha ke duHkhane karmarUpI caMDAlaNanA ja putro gaNe che. je jJAnIpuruSo sAcA Atmika sukhane mANe che arthAt bhogave che temane AnaMdamAM zI khAmI hoya? kaMI ja nahIM. sAcuM Atmika sukha to AvatAM karmane jJAna ghyAna vaDe rokavArUpa saMvaramAM vase che. jyAM AtmA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29)zrI neminAtha prabhu bhAga-2 35 1 potAnA svabhAvamAM rahe che, tyAM navIna karmano Asrava tathA tethI thato baMgha rokAI jAya che ane junA bAMdhelA karma paNa samaye samaye baLIne bhasma thAya che. 48. zuddha svabhAve be ghaDI laga oNva rahe tallIna jo, ghanaghAta cAre karma jAtAM, thAya kevaLajJAna to; pachI yatna vinA sarva karmo jAya, mokSa varAya, re! suNatAM ya ziva-sukha-harSa Upaje ghanya bhAgya gaNAya che. 49 artha - potAnA zuddha AtmasvabhAvamAM jo jIva be ghaDI eTale aDatAlIsa miniTa sughI tallIna rahe to cAre ghanaghAtI evA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyakarmano kSaya thaI jIvane kevaLajJAna upaje, ane pachI prayatna karyA vinA ja ApoApa aghAtI evA nAma, gotra, AyuSya ane vedanIya karmano nAza thaI jIvane zAzvata sukharUpa evA mokSanI prApti thAya che. te mokSanA paramasukhane sAMbhaLatA ja manamAM harSa Upaje che to jene enI prApti thAya te to ghanya evo bhAgyazALI puruSa ja gaNavA yogya che. 49o. jIvAdi A tattvo taNI zraddhA karo, samakita te, ne jJAna samyaka tattva samaye, A sanAtana rIta che; te sahita tajatAM azubha vartana, ratnaphaeNpa anubhava gaNyo; bhedarRpa A ratnatrayI paNa mokSamArga bhalo bhaNyo. 50 artha:- jIva, ajIva, Asrava, saMvara, baMdha, mokSa, nirjarA Adi A tattvonI tame zraddhA karo e ja samakita che. tathA bhagavAne kahelA samyaka tattvane yathArtha samajavuM tene bhagavaMte samyajJAna kahyuM che. Aja sanAtana eTale anAdikALanI cAlI AvatI rIta che. je samyajJAna sahita azubha vartanane tajI daI zuddha bhAvanA lakSe zubha vartana Acare che, tene samyagyAritra bhagavaMte kahyuM che. A traNeyane ratnasamAna gaNIne ratnatrayanI upamA ApI che. A ratnatrayanI ekatA sahita Atma anubhavane sAco anubhava gaNyo che. bhagavAnanA upadezane jANavo, zraddhavo ane te pramANe vartavuM evA bhedarUpa samyakdarzanajJAnacAritrane paNa mokSamArga pAmavA mATe bhalo arthAt kalyANakAraka gaNavAmAM Avela che. 50nA ratnatrayI kahIM abheda tyAM che zuddha bhAvanI mukhyatA, ArAghatAM utkRSTatAthI te ja bhavamAM muktatA; ArAghanA madhyama karI jIMva mokSa traNa bhavamAM ya le; paNa bheda ratnatraya viSe zubha bhAva mukhe svarga de; 51 artha - jyAM samyakdarzanajJAnacAritranI abhedatA kahI che tyAM to AtmAnA zuddhabhAvanI ja mukhyatA che, arthAt AtmAnI zraddhA, AtmAnuM ja jJAna ane AtmAmAM ja jyAM ramaNatA che te nizcaya ratnatrayI che. tene utkRSTabhAve ArAghavAthI te ja bhavamAM jIva mokSane pAme che. tenI madhyama rIte ArAdhanA kare to traNa bhavamAM paNa jIva mokSane meLavI zake che. paNa bheda ratnatrayamAM mukhya zubhabhAva hovAthI te svargane ApanAra thAya che. ApaNA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 prAvadha-vivecana bhAga-1 te paNa gaNI ArAdhanA ati maMda bhAve jo Take, to sAta suranA, ATha naranA bhava ka2I ziva jaI zake.'' prabhuvArNIthI samakita pAmyA sura, nara, pazu te sthaLe, vrata ho pazu ne mAnavI, munimArgamAM vIra nara bhaLe. 52 artha :- bheda ratnatrayane paNa ArAdhanAnI koTImAM ja gaNela che. jo maMdabhAve paNa te ArAdhanA - TakI rahe to sAta bhava devanA ane ATha bhava manuSyanA karIne te jIva mokSane pAmI zake che. zrI neminAtha prabhunI AvI divya vANI sAMbhaLIne ghaNA deva, manuSya ane pazuo paNa te sthaLe samakitane pAmyA. temAM pazuo ane mAnavIoe zrAvakanA vrata grahaNa karyA ane je manuSyo zuravIra hatA temaNe to munidharma aMgIkAra karIne potAnuM jAvana dhanya banAvI dIdhuM. parA (30) zrI neminAtha prabhu bhAga - 3 (harigIta) * zrI kRSNa vAsudeva suNI harSa gharI madhurI dhvani, pUche vinaya karI pUrva bhava nija tyAM kahe karuNA-ghaNI : "che hastipura A bharatamAM ne zvetavAhana zeTha jyAM, baMghumatI zeThANI-khoLe zaMkha putra suAya tyAM. 1 artha :-- zrI neminAtha bhagavAnanI mIThI vANI sAMbhaLIne zrI kRSNa vAsudeva ghaNA harSita thayA = ane vinayapUrvaka potAnA pUrvabhavanuM vRttAMta pUchavA lAgyA. te viSe karuNA ghaNI bhagavAna neminAtha kahevA lAgyA ke :-- A bharatakSetramAM hastipura nagaramAM zvetavAhana nAmano zeTha tathA baMdhumatI nAmanI zeThANInA kurkha zaMkha nAmano putra thayo. (te A bhavamAM tamAro bhAI baLarAma thayela che.) / / 1 / / naMdIyazA rANI ane nRpa gaMga hastipuramAM, ko pUrvabhavano vairI pIDe sAtamo zizu garbhamAM; nRpane thaI aNamAnItI tethI taje zizu janmatAM, dhAyamAtA raivatI ucheratI ekAntamAM. 2 paNa thAyamAtA artha :-- te ja hastipura nagaramAM geMga nAme rAjA ane naMdIyazA nAme rANI che. koI pUrvabhavano vairI sAtamA garbharUpe temane kUkhe AvavAthI te rAjAne aNamAnItI thaI. jethI mAtAe bALakano janma thatAM ja tene tajI dIdho; paNa dhAvamAtA revatI ekAntamAM tene ucheravA lAgI. (tenuM nAma na pADavAthI te ninamika kahevAyo. te A tamAro ja jIva che ema zrI kRSNane bhagavaMte kahyuM.) IRI Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) zrI neminAtha prabhu bhAga-3 moTo thatAM te zaMkhano snehI thayo, upavana gayo; dekhe chaye nRpa-putra jamatA tethI bahu rAjI thayo; zaMkhe kahyuM : 'A Apano che bhAI, zuM nA oLakhyo?' sAthe jamADe bhAIo, paNa rAI-u2mAM e dukhyo. 3 artha :-- te moTo thatA zeThaputra zaMkhano snehI thayo ane tenI sAthe ekavAra bagIcAmAM gayo. tyAM rAjAnA chae putrone jamatA joI A sAtamo bhAI paNa bahu rAjI thayo. tyAre zaMkhe baghAne kahyuM ke Ane tame oLakhyo? A tamAro ja bhAI che. tethI tene jamADavA lAgyA. paNa mAtA naMdIyazA rANInA hRdayamAM e kArya gamyuM nahIM. / / 3 / / tethI uThADe lAta mArI, zaMkha kheda ghare vaLI, nimike bhI nIra netre mitranI grahI AMgaLI; udyAnamAM dekhI muni krumaSaNane banne name, nija mitranA bhava pUchavAnuM zaMkhanA manamAM 2me. 4 353 artha :-- tethI tene lAta mArIne uThADI mUkyo. zaMkhane paNa kheda thayo. Ama uThADavAthI nirnAmikanA AMkhamAM AMsu AvI gayAM. tethI zaMkhamitrano hAtha pakaDI banne cAlatA thayA. tyAM bagIcAmAM zrI krumaSeNa nAmanA munine joIne bannee namaskAra karyA. pachI zaMkhe potAnA mitra ninamikanI mAtAne tenA ja putra viSe zA mATe Avo aNagamo thayo haze? tethI tenA pUrvabhava viSe pUchavAnuM zaMkhanA manamAM 2mavA lAgyuM. / / 4 / karuNA karI muni boliyA H 'zAne dukhI thAo vRthA? dUra kheda karIne sAMbhaLo A pUrva-bhava-bhAvi-kathA - gira nagaramAM nRpa citraratha kusaMgathI vyasanI thayo, amRtarasAyana nAmano sa~da mAMsa-pAkI maLI gayo. 5 artha :- muni jJAna vaDe jANI karuNA karIne bolI UThyA ke tame zA mATe vRthA duHkhI thAo cho. tamAro kheda dUra karIne emanA pUrvabhava ane bhaviSyanA bhavo viSenI huM kathA kahuM chuM te tamo sAMbhaLo. gira nAmanA naga2mAM citraratha nAme rAjA hato. te kusaMgathI vyasanI banyo hato. tene amRtarasAyana sUda eTale rasoyo je roje mAMsa pakAvIne ApanAra maLI gayo. / / 5 / / nAmano rasarIjhathI rAjA rIMjhI daza gAmanI bakSisa de; sadbhAgyathI sudharma muni pAse suNI saddharma te, bhUMDuM gaNIne mAMsabhakSaNa, khUba nija niMdA kare, ne megharatha nija sutane nRpapada daI dIkSA vare. 6 artha :-- mAMsarasathI rAjI thaIne rAjAe tene dasa gAma bakSisamAM ApI dIdhA. pachI sadbhAgyathI sudharma nAmanA muni pAse sadgharma sAMbhaLIne mAMsabhakSaNa karavuM te atyaMta kharAba che ema jANI rAjAe potAnA AvA kukRtyanI khUba niMdA karI. temaja pApanA prAyazcittamAM potAnA putra megharathane rAjya ApI pote dIkSA aMgIkAra karI. / / 6 / / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bAre vrato rahIM megharatha nRpa mana ghare sAcA zIle, amRtarasAyanane maLelAM gAma nava nRpa laI le, tethI muni para vera rAkhI kapaTathI zrAvaka thayo, viSarUpa tuMbIdAnathI munighAta karI narake gayo. 7 artha - have megharatha rAjA bAra vratone grahaNa grahI sAcA hRdaye zIla pALavA lAgyA. pitAe Apela amRtarasAyanane dasa gAmamAMthI nava gAma rAjA megharathe pAchA laI lIghA. tethI jeNe potAne gAma ApyA hatA evA citraratha rAjA ke je hAlamAM muni thayela hatA temanA pratye amRtarasAyana vera rAkhavA lAgyo. ane kapaTathI zrAvaka banI te munine viSarUpa kaDavI tuMbaDI dAnarUpe vahorAvI, munighAta karIne te trIjI narakamAM gayo. zA. trIjI narakathI nIkaLI tiryaMcagati rRpa vana viSe bhamI, malayadeze kaNabI kuLe yakSakila nAme dase; gADuM bharI jAtAM laghu bhrAtA bahuM vAre chatAM; gADA taLe sApaNa haNI; le vera naMdIyazA thatAM. 8 artha :- trIjI narakamAMthI nIkaLI te amRtarasAyanano jIva tiryaMca gatirUpa vanamAM khuba bhaTakIne pachI malayadezamAM vakila nAmano kaNabI thayo. te ekavAra gADuM bharIne jatAM rastAmAM nAnA bhAIe khUba vAravA chatAM paNa gADA taLe Avela sApaNane teNe haNI nAkhI. te sApaNano jIva A bhavamAM naMdIzA nAme mAtArUpe thayela che. pUrvabhavanA verane lIdhe A bhavamAM tene potAnA putra pratye aNagamo thayo ane tene janmatAM ja tyajI dIdho. temaja bIjA putro sAthe jamatAM lAta mArIne kADhI mUkyo. 8aaaa amRtarasAyana-jIva nimika rUpe jANajo. suNa sarva lezo jinadIkSA jagata gaNa dukhakhANa jo; sau sarva zakti vAparI tapa AkarAM karI sura bane, tyAMthI cavI naMdIzA-jIMva thAya devaka zubha mane. 9 artha - amRtarasAyana nAmanA rasoyAno jIva pUrvabhavamAM rANI naMdizAno sAtamo aNagamo putra nirnAmika hato. Ama karelA karma koIne choDatA nathI, sarvane bhogavavA paDe che, ema sAMbhaLIne jagatane duHkhanI khANa mAnI sarve jinadIkSA aMgIkAra karazo. ema muni bhagavaMte jaNAvyuM. sarve saMpUrNa zakti vAparIne khUba AkarA tapa karI devagatine pAmazo. tyAMthI cyavIne naMdIyazAno jIva zubha pariNAma karavAthI devakIrUpe avataraze. lA. ne revatI-oNva thAya bhadrilapuramAM alakA ramA, tenA mRtaka putro jaze Sa kaMsa-karamAM kAramA; ne devakInA garbha SaTu sura saMhare alakA-ure te pAmI dIkSA te bhave sarve jaze zivapura khare!" 10 artha - ghA mAtAno jIva je revatI nAme hato te have bhadrilapuramAM alakA nAmanI strI thaze. tene cha marelA putro janmaze. je kAramAM evA kaMsanA hAthamAM jaze. ane devakInA cha garbha te haraNagamaiSI deva Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) zrI neminAtha prabhu bhAga-3 35 5 mAyAnA baLe saMharIne alakAnA khoLAmAM mUkI deze. te moTA thaI dIkSA laI sarve te ja bhave mokSane pAmaze. (10gA. A zaMkha-oNva baLarAma banIne rAga ati tuja para ghare, te dvArikAnA dAha pachI tuja virahathI dIkSA vare; ne pAraNAne dina vastImAM jatAM avikArI te, phUpa-mUDha kAminI kUpa para ghaTa-sthAna zizu-Iza bAMthI le- 11 artha :- bhagavAna neminAthe jaNAvyuM ke A zaMkha jIva have baLarAma banIne tArA upara atyaMta rAga ghare che. te dvArikAno dAha thayA pachI tArA virahathI dIkSAne ghAraNa karaze. avikArI evA te muni pAraNAne divase vastImAM jatAM temanA rUpamAM mUDha banelI evI eka strI te kuvAmAMthI pANI kADhavAne mATe ghaDAne sthAne potAnA putranuM mAthuM ja bAMghavA lAgaze. 11aaaa te dekhI vanacaryA grahI mUni vastImAM kardI nahi jaze, pariSaha sahI munibhava tajI brahmandra suraloke thaze; tyAM avaghithI tuja narakagati-dukha dekhIne narake jaze, svarge laI jAvA prayatno dukhada tujane nIvaDaze. 12 artha :- joI baLarAma muni vanamAM ja vicAravAnuM rAkhaze, paNa vastImAM kadI jaze nahIM. tyAM jaMgalamAM ja pariSaha sahana karIne munino bhava pUro karI pAMcamA brahmadevalokamAM indrarUpe avataraze. tyAM avadhijJAnathI tArI narakagatinuM (zrIkRSNanuM) duHkha joIne te paNa narakamAM Avaze. tyAMthI tane svargamAM laI javAnA prayatno karaze paNa te tane du:kharUpa nIvaDaze. /12aa. A pUrvakRta-phela bhogavI chUTIza" e vinati suNI, sura yAcaze tava sAMtvanAthe kAma ko dilagIra banI; tuM kahIza ke : "bhAvi viSe vItarAga gharma upAsatAM, narabhava gharI banI tIrthapati, pAmIza ziva, nizcaya chatAM- 13 artha - tyAre tuM kahIza ke A mArA pUrve karelAM karmanAM phaLa bhogavavAthI ja ahIMthI chUTakAro thaze, enA pahelAM huM narakamAMthI nahIM nIkaLI zakuM. evI tArI vinaMtIne sAMbhaLI te deva dilagIra thaIne tArI sAMtvanAthe kaheze ke, to bIjA huM tArA mATe tuM kahe te karuM. tyAre tuM kahIza ke bhaviSyamAM vItarAgadharmanI upAsanA karatAM manuSyabhava ghAraNa karIne huM tIrthakara banI mokSane pAmIza; e vAta to bhagavAne kahI mATe teno nizcaya che paNa hAlamAM mArA viSe thayela lokApavAdane tame dUra karo. f/13ii. te dvArikAnA dAhathI lokApavAda thayo ghaNo, suNa saMta-ura dubhAya te aTakAva, karI yaza ApaNo. suM-cakrapANi mUrti mArI bharatakhaMDe sau paeNje, kara tevI yukti madhya loke koI rIte, jo ruce." 14 artha :- dvArikA nagarI baLI javAthI lokomAM mArI ghaNI niMdA thaI che. te sAMbhaLIne sajjana puruSonA hadaya dubhAya che. mATe tene aTakAvI ApaNo yaza vadhe tema karo. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sucakrapANi eTale hAthamAM cakra sahita mArI mUrtine bharatakhaMDamAM sarva pUje evI koI rIte paNa yukti jo tamane ruce to madhya lokamAM karo. 14 te deva jaI bharate batAve kRSNarRpa suMdara gharI, maMdira racAve bhavya sarve, bhakta-icchAo paeNrI, joI camatkAro namaskAro kare jana bhAvathI, laukika jana-mana poSatI rUDhi prasaraze devathI. 15 artha - pachI te baLarAmano jIva je devarUpe haze te bharatakSetramAM jaIne kRSNanuM suMdara rUpa lokone batAvaze ane kRSNanI bhakti karanAra bhaktonI icchAo pUrI karaze. tethI bhakta loko zrI kRSNanA bhavya maMdiro banAvaze. AvA camatkAro joIne loko bhAvathI zrI kRSNane namaskAra karaze. A pramANe lokonA manane poSatI zrI kRSNanI bhaktirUpa laukika rUDhi A devanA karavAthI prasAra pAmaze. ||1paNA zrI kRSNa ne baLadeva tIrthakara thaI zivapura jaze, te sarvanuM kAraNa gaNo zraddhA acaLa AtmA viSe; je mokSa-ruci-bIja vAva poSe mokSaphaLa te pAmaze, sapuruSa zothI, zraddhI bhakti AdarI, hita sau thaze." 16 artha - kALAMtare zrI kRSNa ane baLadeva tIrthaMkara thaIne mokSanagarIe jaze. uparokta pramANe vartavA chatAM paNa temano mokSa thaze te sarvanuM kAraNa eka AtmA pratyenI temanI dRDha acaLa zraddhA e che. je mokSanI rucirUpa bIjane vAvI satsaMga bhaktivaDe tene poSaNa Apaze, te jIva mokSarUpa phaLane pAmaze. mATe koI sAcA AtmajJAnI puruSane zoghI, tenA bogha vaDe AtmAnI zraddhA karI tenI bhaktine Adaro to AtmAnuM sarva prakAre hita thaze. 16 ahamiMdra lokathI jema jaga-uddhAra-hetu avataryA, tevI rIte nemi prabhu giranAra UtarI vicaryA; soraTha, bharUca pradeza baMgAdi bahuM deze gayA, rAjA-prajA saMbothI jagahita sAthI soraTha saMcaryA. 17 artha - pAMca anuttaranA jayaMta vimAnamAM ahamindrarUpe vasIne jagatanA jIvono uddhAra karavA mATe neminAthano jIva manuSyalokamAM avataryo, tevI rIte have giranAra parvata uparathI UtarIne jagata jIvonA uddhAra mATe prabhu vicaravA lAgyA. soraTha, bharUcanA pradeza temaja baMgAdi ghaNA dezomAM vicarI rAjA prajAne upadeza ApI jagatanuM hita sAthI pAchA soraTha dezamAM padhAryA. 1LA giranAra-zRMge samavasaraNa amarakRta ati zobhatuM, sura, nara, pazuM ne mukhya yAdava vIrane AkarSatuM; tyAM devakInaMdana ladhutama gajakumAra kahe : "aho! nara-nArI suMdara veza ghArI jAya sarve kyAM? kaho." 18 artha - giranAranA zikhara upara amara eTale devakRta samavasaraNa ati zobhA pAmatuM hatuM. devatA, manuSya, pazu ane manuSyarUpe yAdava vIrone te bahu AkarSatuM hatuM. tyAM devakI mAtAnA sauthI nAnA putra Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) zrI neminAtha prabhu bhAga-3 3 57 gajasukumAra pUchavA lAgyA ke "aho! A nara nArIo suMdara veza paherIne kayAM jAya che, te kaho.' (18 sevaka kahe: "zrI nemijina yAdava-ziromaNi kulamaNi bana tIrthapati giranAra para de dezanA bhava-tAriNI." vasudeva sama suMdara svayaMvivAhI hartI ramaNI ghaNI, somalasutAthI nava-vivAhita toya prabhu-mahimA suNI- 19 artha :- tyAre sevake kahyuM ke zrI neminAtha bhagavAna je yAdavomAM ziromaNi athavA kulamaNi samAna che te tIrthakara banIne giranAra parvata upara saMsAra samudrane tAranArI evI dezanA ApI rahyA che, tyAM loko jaI rahyA che. te sAMbhaLIne vasudeva samAna suMdara evo gajasukumAra ke jene aneka ramaNIo svayaM varelI hatI tathA somala nAmanA brAhmaNanI sutA eTale putrI je hamaNAM nava vivAhita thayelI hatI, to paNa prabhu neminAthano mahimA sAMbhaLIne te gajasukumAra, bhagavAna pAse javA ravAnA thayA. 19 giranAra para jaI vaMda prabhune, vAsudeva samIpa te besI suNe dhvani divya, ura vairAgya sAco Upaje; dIkSA grahI prabhunI nikaTa, sAMje gayA smazAnamAM, ekAgra citte ciMtave AtmA alaukika dhyAnamAM. 20 artha - giranAra parvata upara jaI prabhune vaMdana karI, vAsudeva zrI kRSNa tyAM beThA hatA. temanI samIpe te paNa besI gayA. tyAM prabhu neminAthanI divya dhvani sAMbhaLIne gajasukumAranA hRdayamAM sAco vairAgya utpanna thayo. tethI prabhu pAse tyAM ja dIkSA grahaNa karIne sAMje smazAnamAM jaI dhyAnamAM UbhA rahyA. dhyAnamAM ekAgra citta karIne alaukikapaNe AtmAne ciMtavavA lAgyA. 20 bIje dine zrI kRSNa AvyA, bhaktibhAva ure rame, jina nemine vaMdI aDhAra hajAra munivarane name; zrI kRSNa kahe: "traNa khaMDa jIMtatAM thAka lAgyo nahi mane; paNa Aja ati thAkI gayo, zu maMdatA vasI muja mane?" 21 artha :- bIje divase zrI kRSNa prabhu pAse AvyA ke jenA hRdayamAM bhaktibhAva sarva munio pratye ramato hato. tethI zrI neminAtha bhagavAnane vaMdana karI Aje aDhAra hajAra munionI paNa bhAvapUrvaka vaMdanA karI. pachI zrI kRSNa zrI neminAthane kahyuM ke bhagavan! traNa khaMDane jItatA mane eTalo thAka lAgyo nahoto teTalo thAka Aje mane lAgyo che. to mArA manamAM evI kaMI maMdatA AvI haze ke jethI mane Aje ATalo thAka lAgyo. 21 zrI nemi kahe ke "thAka Utaryo, prakRti tIrthakara lahI, gati naraka sAtama TaLI gaI trIjI naraka sthiti rahI; samyakatvanI draDhatA thaI, mukti-samIpatA vaLI varI, vairAgyanI vRddhi thaI, kevI kamANI e karI?" 22 artha - tyAre zrI neminAtha prabhue kahyuM ke he kRSNa! AtmadraSTie jotAM Aje tamane thAka lAgyo nathI paNa tamAro thAka UtarI gayo che. tIrthaMkara prakRtino Aje tame baMgha karyo che tathA tamArI pUrve Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 358 baMghAyela sAtamI naraka TaLI jaI trIjI naraka sudhInI ja sthiti rahI che. vaLI samyaktvanI paNa tamane dRDhatA thaI che, jethI mukti samIpa AvI gaI che. vairAgyanI paNa tamArAmAM vRddhi thaI che. mATe Aje to tame kevI uttama kamANI karI lIdhI. / / 22 / pachI kRSNa pUche : "gajakumAra muni hajI nathI maMdiyA, nAnA navIna muni nA dIThA meM, prabhu kaho te kyAM gayA?'' "nija AtmakAja karI gayA, kaivalyapada pAmI mahA'' evI prabhunI vANI suI Azcarya pAme sau ahA!23 artha :-- pachI zrI kRSNa pUchavA lAgyA ke bhagavan! gajasukumAra munine hajI meM vAMdyA nathI. te nAnA navIna dIkSita munine meM joyA nathI to te kyAM gayA che, te prabhu kaho. prabhu kahe - te to potAnA AtmAnuM kAma karIne mahAna evA kevaLajJAnane pAmI mokSe pathAryA. evI prabhunI vANI sAMbhaLIne sarve Azcarya pAmI gayA. rA zrI hari kahe : "kevI rIte e alpakALe ziva vare?'' tyAM prabhu kahe : "muni sAMjanA pratimA smazAne jaI ghare; somala zvasura hija purvA-dukhanuM vera thI zodhyA kare, rAtre smazAne dekhI, muninA zire agni bhare. 24 artha :-- zrI hari eTale zrI kRSNa kahevA lAgyA ke alpakALamAM ja kevI rIte te mokSane pAmI gayA. tyAM javAbamAM prabhue kahyuM ke gajasukumAra muni sAMjanA smazAnamAM pratimA dhArIne UbhA rahyA hatA. tyAM ke gajasukumArano sasaro brAhmaNa somala je potAnI putrIne varI, dIkSA levAthI putrI duHkhanuM vera manamAM ghArIne gajasukumArane zodhato hato. teNe rAtre smazAnamAM gajasukumArane dhyAnamAM UbhA joI kroMghAyamAna thaine muninA zira upara mATInI pALa karI aMgArA bharI dIghA. / / 24 / / zreNI kSepaka mAMDI muni to aMtakRta kevI thayA.'' sarve suNI vairAgya pAmyA; koI to muni thaI gayA. hari bAra varSe dvArikAnA dAha parchAthI marI gayA; baLadeva pachI bahu zoka karI dIkSA gharI marI sura thayA. 25 artha :- zrI gajasukumAra muni te vakhate kSapakazreNi mAMDIne sarve karmone khapAvI aMtakRta kevaLI = banI mokSe padhAryA. A vAta bhagavAnanA mukhethI sAMbhaLIne sarva vairAgya pAmyA, ane koI to vaLI muni banI gayA. hari eTale zrIkRSNa paNa bAra varSe dvArikA nagarI baLI gayA bAda jaMgalamAM sUtA hatA. tyAM jarAkumAranA bANathI maraNa pAmyA. tethI baLadevane ghaNo zoka thayo paNa aMte dIkSA laI ArAdhanA karIne deza choDI te devalokamAM devapaNe utpanna thayA. // 25 // * A jIvana vAsudevanuM vairAgya de, sadbhAva jo : jo janma kArAvAsamAM, gAyo carAvI jIvato, jInI sahaja cANuramalane kaMsavadha te vIra kare, zizupAlane pUro karI, prati-vAsudeva-jIvana hare. 26 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) zrI neminAtha prabhu bhAga-3 3 59 artha - uparokta pramANe zrI kRSNa vAsudevanuM jIvana, jo hRdayamAM sabhAva eTale samyabhAva jAgRta hoya to vairAgya Ape evuM che. kemake prathama temano janma kArAvAsamAM thayo, pachI gokulamAM gAyo carAvI, guptapaNe temane moTA thavuM paDyuM. moTA thaI cANuramalane sahajamAtramAM jItI laI vIra evA zrI kaNe kaMsano vagha karyo. zizupAlane mArI tathA jarAsaMgha nAmanA prativAsudevanA jIvanano aMta ANI tenuM rAjya grahaNa karyuM. /2kA traNa khaMDa jItI dvArikAmAM deva sama sukhe vase, najaronajara nijavaMza saha dvArAvatI baLatI dIse; trAsI ghUMTI pAMDava kane jAtAM maraNa raste bane nA jaLa maLe, tarasyA mare, prabhunuM zaraNa nirjana vane. 27 artha - pachI traNa khaMDane jItI dvArikAmAM je devatA samAna sukhapUrvaka vasatA hatA. temaNe paNa najaronajara potAnA sarva kuTuMbIo sAthe dvArAvatI eTale dvArikA nagarIne baLatI joI. Avo trAsa joIne tyAMthI chUTI pAMDava pAse jatAM rastAmAM zrI kRSNanuM maraNa thayuM. maratI vakhate koI pANI pAnAra paNa nahotuM, bhAI baLadeva pANI levA gayA hatA. teTalAmAM zrI kRSNanA pagamAM haraNanI AMkha jevuM caLakatuM cihna joI tene haraNa mAnI jarAkumAre bANa mAryuM, ane pANInA tarasyA tyAM ja dehano tyAga karyo. zrI neminAtha prabhunuM zaraNa ja ekamAtra te nirjana vanamAM hatuM. /2thA pAMDava suNI hari-maraNa kuMtA, draupadI saha AviyA, nemi-prabhunI vANI suNI saMsAratApa samAviyA; nija pUrva-bhava suNavA, prabhune vinayathI vInave ati, saMsAra-sAgara zoSatI vANI vade karuNAnidhi : 28 artha :- zrI kRSNanA maraNanI vAta sAMbhaLIne pAMDava tathA kuMtAmAtA draupadI sAthe tyAM AvyA. zrI neminAtha prabhunI vANI sAMbhaLIne saMsAratApanuM temanA manamAM zamana thayuM. pAMDavo potAnA pUrvabhavanI vAta sAMbhaLavA mATe vinayapUrvaka prabhune ghaNI vinaMtI karavA lAgyA. tethI saMsArasamudranA duHkharUpa pANIne sukavanAra evI vANI karuNAnA bhaMDAra evA bhagavaMta kahevA lAgyA. 28 "caMpApure A bharatamAM, dvija somadeva vase bhalo, traNa putra tenA paraNiyA, mAtaMlaputrI, sAMbhaLo; varI somadatte to ghanazrI, somile mitrazrIne; nAgazrI somabhUMti vare kanyA kubuddhighArI je. 29 artha - have bhagavaMta pAMDavonA pUrvabhavanuM varNana kare che - A bharatakSetranA caMpApurImAM somadeva nAmano dvija eTale brAhmaNa vase che. tenA traNa putro mAla eTale mAmAnI putrIone paraNyA. somadatta nAmano sauthI moTo bhAI ghanazrI nAmanI kanyAne varyo. (A somadatta yudhiSThirano jIva che. ane ghanazrI te nakulano jIva che.) somila nAmano bIjo bhAI mitrazrIne varyo. (somila bhImano jIva che ane mitrazrI sahadevano jIva che.) trIjo bhAI somabhUti te kubuddhine ghAraNa karanArI nAgazrIne paraNyo. (somabhUti arjAnano jIva che ane nAgazrI draupadIno jIva che.) rAA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jyAM eka dina vairAgyavaza dvija somadeva muni banyA, nAgazrInA vinA svajana sau vrata grahe zrAvaka taNAM; nAgazrIne bahu somilA sAsu kumata tajavA kahe, paNa duSTa-buddhi sarvanI niMdA karAvAne cahe. 30 artha - jyAre eka divase vairAgyavaza brAhmaNa pitA somadeva muni banyA tyAre eka nAgazrI vinA bIjA baghA svajanoe zrAvakanA vrata aMgIkAra karyA. nAgazrIne somilA nAmanI sAsu, kumata eTale kubuddhine choDavA mATe ghaNuM kahe che. paNa te duSTa buddhi nAgazrI to sarvanI niMdA karAvavAne ja icche che. /30aaaa dhyAnI mahAmuni gharmaruci nAme pathAryA poLamAM, paDagAhIM munine nAgilA de bheLavI viSa goLamAM; vyApI gayuM tatkALa viSa, ArAghanA muni to kare, savArtha-siddhi-sukha vare; bhAI traNe munipada ghare. 31 artha - dhyAnanA abhyAsI zrI gharmaruci nAmanA mahAmuni AhAra arthe poLamAM paghAryA ke te munine paDagAhI eTale AvakAra ApI nAgilAe (nAgazrIe) goLamAM viSa bheLavIne ApyuM. te tatkALa muninA zarIramAM vyApI gayuM. muni to ArAdhanA karI dehatyAgI sarvArthasiddhi vimAnanA sukhane tatkALa pAmyA. ane saMsAranuM AvuM bhayaMkara svarUpa jANI traNe bhAIoe dIkSA grahaNa karI. /31/ sAsuM sahita be putravadhuM barnI ArthikA vrata pALatAM; sarve yathAzakti karI tapa devagati upArjatAM; nAgazrInuM muMDAva zira, khara upara re! besADIne pura zerIomAM pheravI; duHkha loka de raMjADane. 32 artha - somilA sAsu sahita be putravadhu ghanazrI ane mitrazrI paNa sAdhvI banIne vrata pALI, yathAzakti tapa karI sarve devagatine pAmyA.sAdhu bhagavaMtane viSa ApavAthI nAgazrInuM mAthuM muMDAvI, khara eTale gadheDA upara besADI nagaranI zerIomAM pheravI, tene lokoe raMjADI khUba duHkha ApyuM. 3rA marI tIvra pApe koDha roge, paMcamI narake gaI, tyAM zastrachedana, agni zalArohathI duHkhI thaI; ne samadaza sAgara rahI mArI draSTiviSa sApaNa thaI, bahu pApa karI gaI bI narake, tyAM traNa sAgara rahI. 33 artha :- AvA tIvra pApe koDhanA rogathI vyApta thaIne marI jaI te nAgazrI pAMcamI narakamAM gaI, tyAM zastra vagere dvArA chedana bhedanane pAmI, agninA ane zailI ArohaNanA ghaNA duHkhone saMsadaza eTale sattara sAgaropama sudhI bhogavIne tyAMthI nIkaLI draSTiviSa sApaNa thaI. tyAM paNa bahu pApa karIne pAchI bIjI narake jaI traNa sAgaropama sudhI tyAM duHkho bhogavyA. 33aaaa. sthAvara thaI sAgara bhamI be, pachI banI caMDAlaNI, vanamAM muni maLatAM taje maghu-mAMsa zikhAmaNa suNI; Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) zrI neminAtha prabhu bhAga-3 36 1 tethI marI caMpApurImAM putrI thaI ghanavaMtanI, ne nAma sukumArI gharyuM, paNa pAra nahi durgaghanI. 34 artha :- bIjI narakathI nIkaLI ekendriya pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAyanI sthAvara yoniomAM be sAgaropama sudhI bhamIne pachI te caMDAlaNa thaI. te bhavamAM ekavAra vanamAM muni mahAtmA maLatAM tenI zikhAmaNa sAMbhaLIne dArU ane mAMsano tyAga karyo. tethI tyAMthI marIne caMpApurImAM subandha nAmanA ghanavaMta zeThane ghera putrIrUpe avatarI. tyAM tenuM nAma sukumArI rAkhavAmAM AvyuM. (A draupadIno jIva che.) tenA zarIramAMthI nIkaLatI durgaghano pAra nathI. 34 pitA svakAre jyAM sagAI, duSTa durgaghA gaNI jinadeva to muni pAsa jaI vrata ghArIne banato muni; dIdhuM vacana ghanavaMtane lopAya nahi evuM lahe, jinadatta laghu suta kAja Agrahavaza sukumArI grahe. 35 artha - pitAe jyAre sagAI svIkArI ke A durgaghAne duSTa jANI jinadeva nAmanA moTA putre to muni pAse jaI vrata ghAraNa karI dIkSA laI lIdhI. pachI pitAe nAnA putra jinadattane kahyuM ke ApaNe ghanavAna evA subandha zeThane vacana ApeluM che te lopAya nahIM. tethI pitAnA AgrahathI nAnA bhAI jinadattane te sukumArI sAthe lagna karavA paDyA. rUpA sApaNa samI gaNa samIpa paNa jinadatta kadI jAto nathI, durgadha pUrvika pApanI jANI nasIba nija niMdatI. tyAM ekadA AhAra arthe ArthikAgaNa AvatAM, AhAra daI sukumArI pUMchatI, "kema dIkSA ghAratAM?" 36 artha :- sukumArIne sApaNa samAna jANIne jinadatta kadI tenI samIpa paNa jato nathI. pUrve karelA pApanA kAraNe mArA zarIramAM AvI durgadha vyApela che. ema vicArI sukumArI potAnA nasIbanIja niMdA karatI hatI. ekavAra AhArane mATe ArthikAgaNa eTale sAdhvIono samUha AvatA temane AhAra daIne sukumArI pUchavA lAgI ke tame dIkSA kema ghAraNa karI? kapA karI tenuM kAraNa kaho. 36 AryA kaheH "kalyANI, suNa pUrve hatI iMdrANI huM; saugharma indra sahita jaI naMdIzvare bhakti karuM; vairAgya vathatAM satya manathI meM pratijJA e karI, ke manuja bhava pAmyA pachI dIkSA grahIza huM AkarI. 37 artha :- tenA pratyuttaramAM sAdhvI bolI ke he kalyANI! tuM sAMbhaLa. huM pUrvabhavamAM indrANI hatI. saugharmendra sAthe naMdIzvara dvIpamAM jaI huM bhakti karatI. ekavAra vairAgya vadhatAM meM satya manathI evI pratijJA karI ke huM manuSya janma pAmyA pachI dIkSA grahaNa karIne AkarI caryA pALIza. II37LA sAketa nagare nRpaghare janmI ane moTI thaI, jAtAM svayaMvara-maMDape jAtismaraNa pAmI gaI; Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mArI pratijJA sAMbharI, vairAgyathI AryA thaI, saMsAra-sukhane choDatAM, zAMti parama pAmI gaI." 38 artha - pachI devalokathI cyavI sAketa nagaramAM rAjAne ghera huM janmI. moTI thayA pachI mAro svayaMvara maMDapa racAyo. temAM jatAM huM jAtismaraNajJAnane pAmI gaI. tethI mArA pUrva janmanI pratijJA sAMbharI AvI ane vairAgya pAmIne meM dIkSA grahaNa karI che. kalpita evA saMsArasukhane choDatAM have huM AtmAnA paramazAMti sukhane pAmI chuM. //38 sukamArI AjJA laI sagAMnI ekadama AryA thaI, tapamAM bahu mana joDI vanamAM eka dina pote gaI; vezyA phUpALI tyAM hatI, nara pAMca tene vInave, te dekhI sukumArI kare durgAna, tethI A bhave- 39 artha - sukumArI je durgaghathI yukta hatI teNe upara pramANe sAMbhaLIne sagAMnI AjJA laI pote paNa ekadama sAdhvI banI gaI. ane tapamAM mana ghaNuM joDI dIdhuM. paNa ekavAra pote vanamAM gaI tyAM rUpALI evI vasantasenA nAmanI vezyAne dIThI. jene pAMca jaNa mohavaza vInavI rahyA hatA. te joI sukumArI evI sAthvInA manamAM paNa dudhdhana vyApyuM ke mane durbhAgyazALIne koIe IcchI nahIM paNa Ane to pAMca pAMca jaNa vInavI rahyA che, evI bhAvanAthI draupadInA bhAvamAM satI hovA chatAM enA pAMca pati che evI lokavAyakA prasarI. 39 ati rUpa pAmI puNyathI, pALe pativrata AkaruM, prasarI chatAM jana-vAyakA ke pAMca patie mana haryuM; vratavaMta sukumArI marI thaI devI somabhUMti taNI, sura-Ayu pUrNa thaye thaI putrI bhAratamAM drupadanI. 40 artha :- ghaNuM tapa karavAthI have puNyanA prabhAve A bhavamAM te ati rUpavAna thaIne draDha pativratane pALatI hatI. chatAM lokavAyakA evI prasarI ke e to pAMca patinA manane haraNa karanArI che. vratavaMta evI sukumArI je durgaghavALI hatI te tyAMthI marIne prathama to devalokamAM somabhUtinI devI thaI. (somabhUti je pUrvabhavamAM eno pati hato ane bhAvimAM paNa e ja eno pati arjuna nAme thaze) pachI te devalokanuM AyuSya pUrNa karIne bharatakSetramAM drupada rAjAnI putrI draupadIrUpe avatarI. 40nA jyAM ucca staMbhe pharatI peMtaLI nAka para motI hatuM, te arjune gAMDIvacApe zaravaDe vIMthI lIdhuM; tethI svayaMvara-maMDape gaI dropadI arjuna kane, motI taNI mALA gaLAmAM arpavA arjunane. 41 artha - UMcA thAMbhalA upara pharatI pUtaLInA nAka upara rahela motIne ane gAMDIva cApa eTale gAMDIva ghanuSya upara zara eTale bANa caDhAvIne vIMghI lIdhuM. tethI svayaMvara maMDapamAM draupadI arjuna pAse tenA gaLAmAM motInI mALA paherAvavA mATe gaI. 41aaaa Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) zrI neminAtha prabhu bhAga-3 363 mALA akasmAte tUTI tyAM morlI pAMce para paDyAM, loko adekhA sau kahe, "vara pAMcane--gappAM ghaDyAM. te pUrvanA durgAnanuM apakIrtirUpa phaLa to kharuM; bhIme munisevA karelI to maLyuM baLa AkaruM. 42 artha - mALA paherAvatA akasmAta te mALA tUTI jaI tenA maNakA vikharAIne arjuna Adi pAMceya bhAIo para paDyA. tethI adekhA loko kahevA lAgyA ke are e to pAMceyane varI, evA gappAM ghaDyAM. eNe pUrve vezyAne joI durgAna kareluM tenuM A apakIrtirUpa phaLa AvyuM. ane bhIme pUrvabhavamAM munionI sevA karelI tethI A bhavamAM ghaNA AkarA baLano te ghAraka thayo. 4rA te somadatta yudhiSThira thayA, somila te che bhIma A, arjuna jANo somabhUti ne ghanazrI nakula A; ne mitrazrIno jIva paNa sahadevarUpe A bhave, pUrve karelA puNyathI pAMDava thaI sukha anubhave. 43 artha - pUrvabhavanA somadatta brAhmaNa have A bhavamAM yudhiSThira thayA, somilano jIva bhIma thayo, somabhUti have arjana thayo ane ghanazrI hatI te nakula thayo ane mitrazrIno jIva A bhavamAM sahadevarUpe avataryo. pUrve karelA puNyathI A bhavamAM pAMDava thaI sukha bhogavavA lAgyA. //43ii. brAhmaNabhave saMcaya karelAM puNyathI sarve maLyuM, kaurava harAvyA harikRpAthI puNyantaru te to phaLyuM; vAri valovya nahi maLe navanIta e vicArajo, A Atmahitano dAva Avyo, sAra A na visArazo."44 artha - brAhmaNabhavamAM saMcaya karelA puNyathI A sarve prApta thayuM. pAMDavonI sAme thayelA kaurava paNa hari eTale zrI kRSNanI kRpAthI hArI gayA. ema pAMDavonuM puNyarUpI vRkSa phaLavAna thayuM. A saMsAramAM indriya sukharUpa pANI valovavAthI sAcuM sukharUpa navanIta eTale mAkhaNa nahIM maLe. A vAtano vicAra karajo. A AtmakalyANa karavAno dAva Avyo che. tene sArabhUta taka jANI visArI dezo nahIM; paNa A avasarano avazya lAbha lejo. 44 prabhu samIpa dIkSA tyAM grahe pAMce ya pAMDava bhAIo, rAjula kane dIkSA grahe dropadI vagere bAIo; vihAra karI pAMDava munivara siddhagiri para AviyA, tyAM prabaLa pariSaha jItanArA dhyAnamAM laya lAviyA. 45 artha:- prabhu neminAtha pAse pAMceya pAMDavoe dIkSA grahaNa karI ane rAjAla sAdhvI pAse draupadI, zrI kRSNanI bahena subhadrA tathA pAMDavonI mAtA kuMtA vagere bAIoe paNa dIkSA grahaNa karI. vihAra karatA karatA pAMceya pAMDava munio siddhagiri eTale pAlitANAnA gaDha upara AvI pahoMcyA. tyAM prabaLa pariSahane jItanArA evA AtmadhyAnamAM layalIna thaI gayA. II4pA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhANeja duryodhana taNo giri para jatAM oLakheM gayo, mAmA haNI dhyAne UbhA gaNI, te ati nirdaya thayo; teNe tapAvyAM lAla loDhAM vivigha bhUSaNanA phUpe, pAMce ya pAMDavane zarIre jaDI kahe : "kevAM dIpe?" 46 artha - duryoghanano bhANeja pAlitANAnA girI upara jatAM pAMDavone joI oLakhI gayo ane vicAravA lAgyo ke mArA mAmA duryodhanane yuddhamAM haNIne have ahIM dhyAnamAM UbhA che. paNa te have dikSita hovAthI kaMI karaze nahIM. mATe teno badalo lauM, ema vicArI te ati nirdaya pariNAmane pAmyo. teNe loDhAnA vividha AbhUSaNo banAvI agnimAM ghamIne lAlacoLa karI pAMceya pAMDavonA zarIra upara paherAvI dIdhA. ane kahevA lAgyo ke jAo e kevAM dIpe che arthAt zobhe che. I46aaaa muni gharma, arjuna ne bhIme zreNI kSapakaoNpa AgathI bALI dIghAM kama baghAM; paNa bhAI be zubha rAgathI zreNi upazama mAMDI mArI uttama vimAne sura thayA; nemi prabhu, zailezI padamAM sthira thaI zobhI rahyA. 47 artha - muni gharmarAjA yudhiSThira, arjuna ane bhIma to te ja samaye kSapakazreNIrUpa AgathI arthAt zukladhyAnarUpa hoLI vaDe sarva kamone bALI bhasmIbhUta karI muktipurIe pahoMcyA. paNa nakula ane sahadeva e be nAnA bhAIone yudhiSThira pratye manamAM zubha rAga pragaTyo ke gharmarAjA komaLa che te kevI rIte A sahana karI zakaze, tethI te beya jaNA upazama zreNI mAMDI tyAMthI deha tyajIne uttama sarvArthasiddhi vimAnamAM devarUpe avataryA. tyAre zrI neminAtha prabhu zailezIkaraNa eTale parvata jevI aDola sthiratA kirIne dhyAnamAM zobhI rahyA hatA. //4thI aMtima mAse yoga tarjI ASADha zuklA sAtame, zubha rAtanI zaraeNAtamAM prabhu zivapura jaI virame. muni paMcazata tetrIsa prabhu sAthe kare ArAghanA, te sarva munivara mukti pAmyA; ghanya te buddhighanA!48 artha - aMtima mahinAmAM aSADha sudI sAtamanA divase bhagavaMta zrI neminAtha mana vacana kAyAnA sarva yogane tajI daI, zubha rAtrinI zarUAtamAM mokSanagare jaI, zuddha AtmasvarUpamAM sthiratA karIne sarvakALane mATe prabhu tyAM virAma pAmI gayA. prabhunI sAthe paMcazata eTale pAMcaso ane tetrIsa munioe paNa ArAdhanA karela. te sarva munivaro muktine pAmyA. samyabuddhinA ghanarUpa evA sarva muni mahAtmAo ghanyavAdane pAtra che. 48. aMtima kalyANaka kare indrAdi devo bhAvathI; giranAra giri meruM thakI zobhe vizeSa prabhAvathI. jo janma-kalyANaka vaDe meruM giri mahA tIrtha che, to jJAna, tapa, nirvANa traNa kalyANake giranAra, re!49 artha :- bhagavAnanuM aMtima nirvANa kalyANaka indrAdi devoe bhAvapUrvaka karyuM. giranAra girI, Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) zrI neminAtha prabhu bhAga-3 365 merUparvata karatAM paNa vizeSa prabhAvathI zobhavA lAgyo. meru giri para prabhunuM janmakalyANa UjavAya tethI te mahAtIrtha gaNAya to giranAra girI para bhagavAnanA jJAna kalyANaka, tapa kalyANaka ane nirvANa kalyANaka ema traNa kalyANaka thavAthI giranAra girI tethI vizeSa prabhAvazALI gaNAya. 49aaaa nemi prabhunA saMghanuM saMkSipta varNana sAMbhaLo, varadatta Adi gaNagharo agiyAra, zrutakevaLI kaLo; ne caudapUrvI cAraso, zata paMcadaza avadhi-gharA, vaLI paMcadaza zata kevaLI, navaso mana:paryaya-gharA. 50 artha :- zrI neminAtha bhagavAnanA caturvigha saMghanuM saMkSipta varNana sAMbhaLo. jemAM varadatta Adi agyAra gaNadharo che; je sarva zAstranA pAragAmI evA zrutakevaLI che. cAraso cauda pUrvadhArI che. paMdaraso avadhijJAnane ghAraNa karanArA che. tathA paMdaraso kevaLI ane navaso mana:paryavajJAnI che. pavA agiyAraso vaikriya-labdhivaMta, vAdI teTalA; sarve aDhAra hajAra muni puruSArtha karatA keTalA? rAjImatI Adi hatI cALIsa hajAra su-ArthikA, ne pAMca lAkha adhika pAMca hajAra zrAvaka-zrAvikA. 51 artha - vaLI agiyAraso vaikriya-labdhivaMta munivaro che. e labdhi vaDe jevuM rUpa vagere karavuM hoya te karI zakAya tathA agyAraso vAdI prabhAvaka che ke je graMthonA baLe ke siddhAMtanA baLathI mithyA evA paramatano uccheda karI zake. sarve maLIne aDhAra hajAra munivaro che. temAM keTalAka to ghaNo puruSArtha karatA hatA. rAjumati (rAjAla) Adi cAlIza hajAra sakhyabhAvane pAmelI evI sAdhvIo che. tathA pAMca lAkha ane pAMca hajAra zrAvaka zrAvikAono parivAra che. ||515 ati rAjyalakSmI rAmartI sama yuvatI sAthe tajI, munivara banIne jJAnalakSmI pUrNa pAme nemijI; nija gharma-cakrarne nemi sama nemi prabhune ura gharo; e nAvamAM besI sudustara bhava baghA sahaje taro. para artha - atyaMta rAjariddhine tathA rAjImati jevI yuvatIne tyAgI munivara banIne, kevaLajJAnarUpa jJAna lakSmIne saMpUrNapaNe pAmI zrI neminAtha prabhu thayA. tethI potAnA AtmagharmarUpI cakrane gatimAna karavA mATe nemi eTale ghUrI samAna banI jagatamAM satya gharmano pracAra karyo. samAna evA zrI neminAtha prabhune tame hRdayamAM ghAraNa karo. tathA zrI neminAtha bhagavaMte boghelA gharmarUpI nAvamAM besI sudustara eTale ghaNA ja du:khe pAra karI zakAya evA bhavasamudrane tame sahaje tarI jAo arthAt pAra pAmo. zrI neminAtha bhagavaMtanA draDha zuddha cAritrane amArA koTIzaH praNAma ho. zrI neminAtha prabhu 300 varSa kumArakALamAM rahyA, dIkSA lIdhA pachI 56 divase kevaLajJAna pAmyA ane 700 varSa kevaLapaNe vicaryA. kula 1000 varSanuM AyuSya pUrNa karI prabhu mokSe padhAryA. evA zrI neminAtha bhagavaMtanA draDha zuddha cAritrane amAra koTIzaH praNAma ho. //parA Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhagavAna neminAthe dIkSA letA pahelA eka varSa varSIdAna ApyuM. tathA kevaLajJAna pAmyA pachI paNa sAtaso varSa sudhI bhavyone AtmA saMbaMdhInuM jJAnadAna ApI, lAkho jIvono uddhAra karyo. tema gRhasthane paNa saMsAranA duHkhothI chUTavA mATe dAna e gharmano eka prakAra che. te viSenA aneka prakAra nIcenA pAThamAM vistArathI jaNAvavAmAM Ave che : (31) dAna (manamaMdira Avo re kahyuM eka vAtalaDI-e rAga) * jJAnI mahAdAnI re sadAvrata jenuM sadA, evuM saMtathI suNI re grahuM rAja-pAya mudI. - jJAnI mahAdAnI re sadAvrata enuM sadI. 1 artha - jJAnI puruSo sadA jJAnadAna ApanAra hovAthI mahAdAnI che. jJAnadAna sarvoparI che. jJAnadAna vaDe ja saghaLA dAnonA prakAranI jIvane khabara paDe che. enA vaDe sAcI samaja Ave che, hitAhitanuM bhAna thAya che, temaja viveka pragaTAvI jIvone sAcA sukhanA mArge vALanAra e jJAna ja che. sadAvrata eTale roja dInaduHkhIyAone annadAna ApavAnuM vrata. athavA jyAM roja annadAna apAya che te sthaLa. tenI jema jJAnI puruSanuM jJAnadAnarUpa sadAvrata hamezAM cAluM che, te kadI paNa baMdha thatuM nathI. chaThThA ArAmAM bharata ke airAvata kSetromAM jJAnI nahIM hovAthI jJAnadAna ApanAra koI nathI. chatAM te samaye paNa mahAvideha kSetramAM to sadA tIrthakaronI hAjarI hovAthI jJAnIonA jJAnadAnano pravAha sadA cAlu ja hoya che. evuM pa.pU.prabhuzrIjI jevA saMtathI sAMbhaLIne jJAnIpuruSa zrI rAjaprabhunA AnaMda ApanAra caraNakamaLano sadA Azraya grahaNa karuM. kemake jJAnadAna ApavAnuM jene sadAvrata hovAthI te ja mane jJAna pamADavA samartha che. tenA vacanAmRta pAtA re, pItAM sahu poSa lahe, bhava-davamAM baLatAM re bacI prabhu pAsa rahe. jJAnI2 artha - jJAnI puruSa bhavyAtmAone sadA vacanarUpa amRta pAvIne amara banAve che. e jJAnI puruSonuM jJAnadAna che. te pIne mumukSu puruSo parama AtmasaMtoSane pAme che. te boghabaLe jIvo saMsArarUpI dAvAnalamAM trividha tApathI baLatA bacI jAya che ane bhAvathI te hamezAM prabhunI pAse rahe che. pratyeka kAryanA prAraMbhamAM te puruSane saMbhAravo, samIpe ja che." -zrImad rAjacaMdra rA prema-pAyasa parase re vaLI utsAha-paeNrI, sattvazIlanI sukhaDI re jamADatA peTa bharI. jJAnI 3 artha - jJAnI mahAdAnI hovAthI mumukSu puruSo pratye niHsvArtha premarUpa pAyasa eTale khIra-dUghapAka pIrase che. tathA AtmArtha sAdhavAmAM utsAharUpa pUrInuM dAna kare che. temaja satu eTale AtmA ane zIla eTale sadAcArano upadeza ApavArUpa sukhaDI khavarAve che. ema AtmA saMbaMdhI puSkaLa bogha ApI bhavyone peTa bharI jamADe che. "Azramano pAyo sat ane zIla che. sat eTale AtmA ane zIla eTale mukhyatve brahmacarya.' -upadezAmRta vA Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 367 suvicAranI vAnI re ati upayogI gaNI, sAtha bhAthuM baMghAve re, vALe ziva-mArga bhaNI. jJAnI 4 artha - aneka suvicArarUpa navI navI vAnagIone mokSamArgamAM ati upayogI jANI sAthe pIrase che. tathA parabhavamAM jatAM cha padanI zraddhArUpa bhAthuM paNa sAthe baMdhAve che ane jIvane mokSamArga bhaNI vALe che. pAkA durlabha narabhava A re jIvana to svapna samuM, lobha-sAgare DULyA re tene dAna nAva samuM. jJAnI. 5 artha - daza draSTAMte durlabha evo A narabhava pAmyA chIe. chatAM A jIvana to alpa samayanA svapna jevuM che. AvA TUMkA amUlya jIvanamAM je jIvo ghanAdi parigrahane ekaTho karavArUpa lobha samudramAM DUbelA che. tene A dAnadharma taravA mATe nAva samAna che. //pA. bhaktisaha pAtrane re apAya jo dAna, ahA! vaDanA bIja jevuM re vaze vistAra mahA. jJAnI 6 artha - bhaktibhAvapUrvaka jo pAtra jIvone dAna ApavAmAM Ave to ahA! Azcarya che ke te vaDanA bIjanI jema ghaNA vistArane pAme che. have pAtra koNa? to ke AtmajJAnI muni mahAtmAo uttama pAtra che, samyadraSTi zrAvaka madhyama pAtra che, avirata samyavruSTi jaghanya pAtra che. devagurudharmamAM sAcI zraddhA rAkhanAra vyavahAra samakitI paNa pAtra jIvo che. zAlibhadra pUrvabhavamAM bhaktibhAvathI khIranuM uttama pAtramAM dAna ApavAthI A bhavamAM devatAI riddhi bhogavI uttamagatine pAmyA. kuMdakuMdAcArya paNa pUrvabhavamAM sAcAbhAvathI muni mahAtmAne zAstranuM dAna karavAthI abhuta zAstranA marmane jANanAra jJAnI thayA. paramakRpALudeve paNa potAnA mAtuzrI tathA gharmapatnInA hAthe pa.pU.prabhuzrIjI tathA pU.zrI devakaraNajI mahArAjane zAstranuM dAna apAvyuM hatuM. koI ati zrama veThI re jIMva haiM kamANI kare, svajana-jIvanathI re adhika tyAM prIti ghare. jJAnI. 7 artha :- khUba zrama veThI, dura dezAMtara jaI, aneka prakAre jIva kamANI kare che tathA svajana kuTuMbInA jIvanathI paNa adhika te ghanamAM prIti rAkhe che. ghana mATe svajanane mArI nAkhavA sudhInA vicAra paNa te karI bese che. te upara eka draSTAMta che : be bhAIonuM draSTAMta - avantI nagarImAM soma ane zivadatta nAmanA be bhAIoe paradeza jaI aneka jAtanA agharma ane AraMbhanA vyApAro karI dravya upArjana karyuM. te dravyane vAMsaLImAM nAkhI kamare bAMdhI potAnA nagara tarapha cAlyA. vArApharatI vAMsaLI jenI pAse Ave ke tene evo vicAra thAya ke mArA bhAIne mArI nAkhuM to A sarva dravya mArI pAse ja rahe ane bhAIne bhAga Apavo na paDe. AvA kuvicArathI te vAMsaLIne moTAbhAIe gaMghavatI nadImAM nAkhI dIdhI. nAnAbhAIne vAta karatAM teNe paNa kahyuM ke mane paNa Avo ja vicAra Avyo hato. aho! Azcarya che ke ghana kevuM anarthakArI che. jenA kAraNe bhAIne paNa mAravA mATe pote taiyAra thaI jAya che. zA Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 supAtre na kharace re jarAya jo e saMpadA, guNavAna gaNe te re artharUpI ApadA. jJAnI. 8 artha - paNa e saMpattine jo samyadraSTi Adi uttama supAtra jIvonA dAna mATe vApare nahIM athavA zAstromAM sAta prakAranA uttama kSetra kahyAM che te jinabiMba, jina Agama, jina maMdira, samyavRSTi evA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAonA upayogamAM vApare nahIM to guNavAna evA jJAnI puruSo te arthane arthAt ghanane mAtra Apatti ja jANe che. kemake te jIvane mamatvabhAva karAvI, buddhi bagADI aMte adhogatimAM laI janAra siddha thAya che. tenA upara eka draSTAMta che : cAramitronuM draSTAMta - vasaMtapuramAM brAhmaNa, kSatriya, vaNika ane sonI cAra mitro hatA. cAre dravya meLavavA dezAMtara cAlyA. mArgamAM rAtre eka udyAnamAM vaDavRkSa nIce vizrAma karyo. te vaDavRkSanI zAkhA sAthe eka suvarNano puruSa teonA jovAmAM Avyo. te suvarNapuruSa bolyo ke - "huM artha chuM paNa anarthane ApanAra che. te sAMbhaLI bhaya pAmI baghAe teno tyAga karyo, paNa te sonIthI teno lobha mUkAyo nahIM. sonIe te puruSane "paDa' ema kahyuM eTale te paDyo. sonIe bIjAothI chAno eka khAImAM tene gopavyo, paNa sarvanI draSTi tenA para paDI. AgaLa cAlatA be jaNa koI gAmanI bahAra rahyA ane be jaNa gAmamAM bhojana levA mATe gayA. je be gAma bahAra rahyA hatA temaNe ciMtavyuM ke gAmamAM gayelA beya Ave tevA temane taravAra vaDe mArI nAkhavA ane peluM suvarNa laI levuM. jyAre be jaNA je gAmamAM gayA hatA temane evo vicAra Avyo ke ApaNe annamAM viSa bheLavIne laI javuM ke je khAIne bahAra rahelA beya mRtyu pAme ane te badhuM suvarNa ApaNane maLI jAya. have viSavALuM anna laI jevA te AvyA ke temane gAma bahAra rahelA beya jaNe mArI nAkhyA ane peluM viSavALuM bhojana teo jamyA. tethI teo paNa marI jaI durgatine pAmyA. Ama artha che te anarthanuM ja mULa che. mohamudgaramAM paNa kahyuM che ke : "arthamanartha bhAvaya nitya nAsti tataH sukha lezaH satya; putrAdapi ghanabhAjAM bhItiH sarvatraSA vihitA rItiH'-mohamudgara artha - artha eTale ghanane niraMtara anartharUpa jANo. te anartharUpa ghanathI leza paNa sukha nathI, e vAtane kharI mAno. ghanane bhogavanArA eTale aneka dravyanI saMpattithI sukha bhogavanArA puruSone putra thakI paNa bIka rahe che. A rIti (eka ThekANe nahIM paNa) sarva ThekANe avicaLa che. -mohamudugara ghana prApta karatAM jIva duHkha pAme, tene sAcavatA paNa ciMtAdi duHkhane anubhave tathA te ghanane kharcatAM paNa jIvane sukha UpajatuM nathI. mATe ghananI sarva avasthA duHkharUpa che. paramakRpALudeva paNa e viSe jaNAve che ke : "jeo kevaLa lakSmIne UpArjana karavAmAM kapaTa, lobha ane mAyAmAM mUMjhAyA paDyA che te bahu duHkhI che. teno te pUro upayoga ke adhUro upayoga karI zakatA nathI, mAtra upAdhi ja bhogave che. te asaMkhyAta pApa kare che. tene kALa acAnaka laIne upADI jAya che. aghogati pAmI te jIva anaMta saMsAra vadhAre che. maLelo manuSyadeha e nirmulya karI nAkhe che jethI te niraMtara duHkhI ja che." (va.pR.106) pATA varA karI vApare re vittanI hoLI samA, moja-zokhamAM vere re gaI te gaI ja ramA. jJAnI 9 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 369 artha - je puNyathI maLelA dravyane mAna moTAI meLavavA mATe varA eTale moTuM jamaNa karI nAtane jamADavAmAM, hoLImAM jema lAkaDA nAkhIe tema vApare, athavA mojazokha mATe game tevA phinAla kharcA karIne vApare to te ramA eTale lakSmI gaI te gaI ja samajavI. tenI sAthe puNya paNa khavAI gayuM. navuM puNya bAMdhyuM nahIM tethI te lakSmI pUrva bhave pharI maLavAnI nathI. II paNa bhaktithI pAtre re vavAze jo vitta jarA, eka dANAnAM DaMDA re ghaNAM ghare jema gharA- jJAnI. 10 artha - paNa bhaktipUrvaka jo satpAtre dAna devAmAM e lakSmIno upayoga karavAmAM Avaze to jema eka dANo vAvavAthI tenA DaMDA upara seMkaDo dANA Ave che tathA te baghA dANAone pharI vAvavAmAM Ave to A gharA eTale pRthvI tenA aneka DraDA banAvI Ape che, tema satpAtre dAna devAthI te hajAro gaNuM phaLa ApanAra nIvaDe che. tenA para eka draSTAMta che : cAra vahuonuM draSTAMta - eka zeThane cAra vahuo hatI. te darekane zeThe cokhAnA pAMca pAMca dANA ApyA. temAMthI eka jaNIe to khAI lIghA. bIjIe tene tuccha jANI pheMkI dIdhA. trIjIe temAM koI rahasya jANI DAbalImAM mUkI aMdara kabATamAM rAkhI mUkyA. jyAre cothI vahue potAnA piyare te dANAo mokalI vAvavA jaNAvyuM. teno je pAka Ave te paNa prati varSe bagho vAvavo ema bhalAmaNa karI. - have pAMca varSa pachI zeThe te dANAo mAMgyA. pahelI vahue jeNe te dANAo khAI lIghA hatA tene rasoDAnuM kAma soMpyuM, jeNe pheMkI dIghA hatA tene gharano kacaro kADhI roja bahAra pheMkavAnuM kAma soMpyuM. trIjI vahae jeNe DAbalImAM mUkI rAkhyA hatA tene gharamAM paisA vagere saMbhALavAnuM kAma soMpyuM ane jeNe piyara mokalI te dANAo vavarAvyA hatA tene zeThe jyAre pUchyuM tyAre te vahue kahyuM ke bApujI, te dANAo maMgAvavA mATe to gADA joIze. pachI gADAo mokalI piyarathI pAMca dANAonuM hajAro gaNuM thayeluM anAja maMgAvI zeThane ApyuM. zeThe gharano baLo vahIvaTa te vahane soMpI pote nivRtta thaI gharmadhyAnamAM lAgI gayA. tema supAtramAM vAveluM ghana anekagaNuM thAya che. (10 tema pAmo puNyo re aciMtya mAhAsya vaDe, sukha saMpadA saMpaje re nahIM duHkha vigha naDe. jJAnI11 artha - dAnanA aciMtya mAhAsya vaDe puNyanI kamANI karo to aneka prakAranI sukha saMpatti AvI maLaze ane koI du:kha ke vidhra jIvane naDaze nahIM. draSTAMta - jema zAlibhadra pUrvabhavamAM bharavADanA bhAvamAM bhAvapUrvaka munine khIra vahorAvI, tenuM pariNAma devatAI riddhi manuSyalokamAM pAmyA. je khIra raDIne banAvaDAvI hatI paNa AtmajJAnI mahAtmAne vahorAvatA jarA paNa saMkoca karyo nahIM, paNa AnaMda mAnyo tenuM A pariNAma che. I/11nA mumakSa janone re je jana dAna kare; de muktinuM sAdhana re ziva-patha-prIti ghare. jJAnI. 12 artha - je kharA mumukSu che tene mukti prApta karavAmAM sahAyaka evA jJAnadAna, abhayadAna, AhAradAna ane auSathadAnanA sAdhano Ape to te ApanArane tathA lenAra bannene mokSamArgamAM prIti Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 upajAvavAnuM kAraNa thAya che. pahelAnA samayamAM sAghabhAInI nabaLI sthiti hoya to tene dUra karavA zeThIyAo gupta rIte tenA ghare paisAnI thelI paNa mUkI AvatA. kemake uttama zrAvaka kadI mAMgaNI kare nahIM. sarvotkRSTa mumukSu evA muni bhagavaMtanI RSabhadeva bhagavAnanA jIve pUrvabhavamAM jIvAnaMda vaidyarUpe sevA karI hatI. to te muktine pAmyA. te samaye jIvAnaMda vaidya je zeTha pAsethI muninI cikitsA karavA ratnakaMbaLa, bAvanAcaMdana ane lakSapAta tela vinA mUlya lAvelA. te zeTha paNa sarvottama pAtradAnanA kAraNe te ja bhave dIkSA grahaNa karIne muktine pAmI gayA. 12aa. jema maMdira caNato re kArIgara UMco caDhe, tema dAna denAro re unnati nija ghaDe. jJAnI13 artha - jema maMdirane caNanAra kArIgara nIce pAyAmAMthI caNato caNato UMce caDhe che tema dAna denAro zrAvaka paNa dinodina bhAvanirmaLatAne lIdhe Atmonnatine sAthe che. ghInA vepArInuM draSTAMta - pAlitANAmAM maMdiranA jirNoddhAra prasaMge eka garIba ghInA vepArI zrAvake ghI vecI eka rUpiyAnI kamANI karI. tene mana e sarvasva hatuM. te maMdiramAM jirNoddhAramAM ApI dIdhuM. moTA zrAvakoe tenuM nAma sauthI pahelA mokhare lakhyuM. kAraNa teNe potAnuM sarvasva ApyuM che. jyAre bIjAe to potAnI mUDImAMthI amuka bhAga Apyo che. hIrAlAlanuM draSTAMta - tevI ja rIte sabhAmadhye ekavAra paramakRpALudeva birAjamAna hatA. paramakRta prabhAvaka maMDaLanI TIpa cAlatI hatI. te TIpAM kAgaLa joI eka mumukSubhAI hIrAlAla vicAravA lAgyA ke mArI pAse khAnagI rUpiyA ekavIza DabbImAM che. te baghA jJAnadAnamAM ApI dauM, paNa bIjAnI AgaLa to mArI e jAja rakama gaNAya tyAre paramakRpALudeva jJAnabaLe jANIne bolyA ke hIrAlAla, kema vicAramAM paDI gayA? tamArI DabbImAM khAnagI ekAvana rUpiyA che tathA tamArI sarvasva ApavAnI bhAvanA thavAthI te jAja rakama nathI paNa vizeSa che. pachI temaNe ekAvana rUpiyA TIpamAM lakhAvyA. ane ghera jaI joyuM to DabbImAM pUrA ekAvana rUpiyA hatA. ema dAna denArA jIvo AtmonnatinA patha para dinodina caDhatA jAya che. 13nA zuddha tana mana vacane re AhAranuM dAna kare, supAtranA yoge re bhavodavi bhavya tare. jJAnI. 14 artha - zuddha tana, mana ane mIThA vacanavaDe je bhavyAtmA supAtra jIvono yoga pAmI AhAranuM dAna kare che te bhavya puNiyA zrAvakanI jema bhavarUpI udadhi eTale samudrane tarI jAya che. naMdISeNanA pUrvabhavanuM draSTAMta - eka zeTha brAhmaNone bhojana ApavAmAM gharma mAnI hajAro brAhmaNone jamADato. tyAM eka vyakti nokara tarIke rahyo. teNe zarata karela ke baghAne jamADatA je zuddha bhojana vadhe te mane ApavuM. te nokara A zuddha bhojana laI bhAvapUrvaka jJAnI muni mahAtmAone dAna Apato. tenA phaLa svarUpa te nokara, zreNika mahArAjAno putra naMdISeNa thaI dIkSA laI svarge gayo. jyAre hajAro brAhmaNane jamADanAra te zeTha zreNika mahArAjAno secanaka nAmano paTTa hAthI thayo. tema bAhubalinA putra zreyAMsakumAra tathA caMdanabALA jevA aneka jIvoe bhagavAna jevA sarvotkRSTa puruSone dAna ApI te ja bhave muktine meLavI che. 14 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 371 indrAdika devo re ati abhilASa ghare, maLe mAnavabhava yadi re dAnAdika gharma kare. jJAnI. 15 artha - indrAdika devo paNa evI ati abhilASA ghAraNa kare che ke kyAre amane mAnavajanma maLe ane ame paNa dAna, zIla, tapa, bhAvagharmane ArAthI muktine pAmIe. 15nA ziva-hetu sucAritra re ghara muni aMga-baLe, baLa annathI Ave re te to gRhI-ghera maLe. jJAnI16 artha - mokSaprAptinuM kAraNa samyakucAritra che, arthAtu samyaka AcAra che. te jJAnAcAra vagere pAMca prakAre muni pALe che. te AcAra pALavAmAM zarIranA aMgopAMganuM baLa jarUrI che. te zarIrabaLa annathI Ave che. ane te anna to gRhasthanA gherathI maLe che. mATe gRhastho dAna gharmavaDe munione AhAra ApI gharma ArAdhavAmAM madadarUpa banI potAnuM kalyANa sAthe che. chItubhAInuM draSTAMta :- zrI chItubhAI pahelIvAra AzramamAM AvyA tyAre zrI raNachoDabhAIno samAgama thayo. temaNe chItubhAIne kahyuM ke A mahAtmA pa.pU.prabhuzrIjInA peTamAM ApaNA anAjano eka kaNa paNa jAya to cauda rAjalokane jamADavA jeTaluM puNya thAya. kemake e sAcA AtmajJAnI muni bhagavaMta che mATe. 16aaaa AhArAdi dAne re gRhastha ja gharma ghare, gurubhakti ja tethI re sugharmanI dhurA, khare! jJAnI. 17 artha - AhAra, jJAna, auSadhi AdinA dAna vaDe gRhastho gharma pAmI zake che. tethI zrAvake gurubhaktine AhArAdi dAna vaDe sAcavI rAkhavI, e satagharmane zurA eTale ghUsarI samAna TakAvI rAkhavA barAbara che. - baLadevamuninuM draSTAMta :- baLadevamuni sadA jaMgalamAM ja rahetA hatA. tyAM eka haraNa temane koI sthAne AhArano joga hoya to izArAthI laI jatuM. ekavAra tyAM kaThiyAro Avyo. bhojana banAvyuM jANI haraNa, munine tyAM laI AvyuM. kaThiyAro bhAvapUrvaka gurubhakti sahita munine AhAradAna ApavA lAgyo tathA haraNa te badhuM joto anumodana karavA lAgyo. baghA jhADa nIce UbhA hatA. te jhADanI moTI DALa tUTIne nIce paDI. te vakhate traNeyanA eka sAthe maraNa thayA. paNa bhAvapUrvaka AhAradAnanA prabhAve tathA haraNanA paNa gurubhaktinA sAcA anumodananA kAraNe muni bhagavaMta, rathakAraka ane haraNa ema traNeya tyAMthI maraNa pAmIne pAMcamA devalokamAM utpanna thayA. ema sudharmanI dhurA eTale ghusarIne ghAraNa karanAra evA gurubhagavaMtanI AhArAdi dAna vaDe bhakti karI gRhastha uttama gatine pAmI zake che temaja pazu jevA paNa dAnanA bhAva mAtrathI ucca gatine pAmI zake che. /1LA. boghAmRta bhAga :3' mAMthI :- "tame dAnabhAvanA jaNAvI te vAMcI. eka pustaka "jIvanakaLA" pharIthI chapAya che te hAla moMghavArIne lIdhe vizeSa kharca thAya topaNa cha AnA kiMmata hAla che te cAlu rAkhavAno vicAra TrasTIono che; temAM madadarUpe te rakama ApavA vicAra thAya to paNa jJAna-dAnarUpa hitakArI chejI... kaSAyomAM lobhanI mukhyatA che. jene lobha ocho, tRSNA ochI, tenA bhAva paNa ochA. navuM meLavavAno lobha ocho karAya tathA ekaThuM kareluM dAna Adi sanmArge vaparAya te paNa lobha ghaTADavAno Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 upAya che. saMtoSI nara sadA sukhI gaNAya che. samajaNa vagara saMtoSa Avavo durlabha che. samajaNa prApta thavA satsaMganI jarUra cheja.(pR.467) potAnI hayAtI bAda paisA kharcAya tenA karatAM potAnI hayAtImAM kharcAya te potAnA bhAvanI vizeSa vRddhinuM kAraNa che. je vacanAmRto ApaNane aMta sughI madada karanAra nIvaDe che te vacano bIjA jIvone sulabha thAya te dareka mumukSunI bhAvanA sahaja hoya. jenI pAse ghananuM sAghana hoya te te dvArA potAnA bhAva pradarzita kare. eka to paDatara kiMmata karatAM kaMI ochI kiMmata rAkhavAnI zarate ghananI madada karAya, athavA te pustako prasiddha thaye amuka prato kharIdI te ochI kiMmate maphata yogyatA pramANe jIvone vaheMcI zakAya." (pR. 689) bahu pApanA puMje re azakta gRhastha ati, vrata-sAghana lUlAM re vaLI na vizALa mati. jJAnI. 18 artha:- ghaNA pApanA DhagalAthI je gRhastha gharma ArAghavAmAM ati azakta che. je bAra vrata vagere pALavAmAM bhUlo che. vaLI jenI vizALa buddhi nathI tevA jIvo paNa dAnadharmathI tarI gayA che..18AA paNa eka supAtre re dAna de bhAva karI, mana zuddhi karI jo re maLI tene nAva kharI. jJAnI19 artha - evA azakta gRhastho paNa jo supAtra jIvone, mana zuddhi karIne sAcAbhAvavaDe dAna Ape to tene bhavasamudra taravAne mATe kharekhara nAva maLI gaI ema mAnavuM. enA upara bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavanuM draSTAMta che : nayasAranuM draSTAMta - pUrvabhavamAM bhagavAna mahAvIrano jIva nayasAra nAme rAjAno sevaka hato. te lAkaDA kapAvavA mATe rAjAnI AjJAthI jaMgalamAM gayelo. tyAM bhojanano samaya thaye rasoI banAvarAvI manamAM evI bhAvanA bhAvavA lAgyo ke koI muni mahAtmA paghAre to temane vahorAvI bhojana karuM. tenA uttamabhAvathI AkarSAIne mArgathI bhUlA paDelA muni bhagavaMto tyAM AvI caDhyA. temane bhAvapUrvaka gocarI vahorAvI munine rasto batAvavA te vaLAvA gayo. tyAMthI chUTA paDatAM muni bhagavaMte kahyuM ke jema mane teM A nagarano mArga batAvyo tema tane huM mokSarUpI nagaramAM javAno mULa mArga darzAvuM chuM te tuM sAMbhaLa. ema kahI upadeza Apyo. te sAMbhaLIne nayasAra samakitane pAmyo. tyAMthI bhagavAna mahAvIranA moTA satyAvIza bhavanI gaNatrI karavAmAM Ave che. ||19aaaa mULamAM paTa nAno re nadIno vizALa thato, jatAM sAgara pAse re vistIrNa ne vegavato,- jJAnI. 20 artha:- nadIno paTa mULamAM nAno hoya che paNa te jema jema sAgara eTale samudra bhaNI jAya che tema tema te vizALa ane vegavALo banato jAya che. 20nA tema dAna-nadI jo re atithi-kare che jarI, yaza sAtha vaghe te re zivodadhi suMghI kharI. jJAnI21 artha :- tema dAnarUpI nadI atithi eTale AtmajJAnI muninA kara eTale hAthamAM thaI jo jarI paNa pasAra thAya to te yaza ApavAnI sAthe sAthe TheTha mokSarUpa udadhi eTale samudra sudhI laI jAya che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 373 jIvane kharekhara AtmajJAnI puruSone kharA atithi kahyAM che. tene alpa paNa dAna ApavAthI jIvane te TheTha mokSa sudhI laI jAya che. "jema alpa evuM paNa vaDanuM bIja pRthvImAM nAkhavAthI jaLanA yogavaDe bahu vathI paDe che, tema supAtre dAna karavAthI puNyarUpI vRkSa atyaMta vadhe che." -u.prA.bhA. bhAga-3 (pR.131) puruSArtha alaukika re karI Atma-bogha vare, te mahAtmA munine re caturvidha dAna kare - jJAnI22 artha :- alaukika puruSArtha karIne je AtmajJAna athavA kevaLajJAnane pAme che evA mahAtmA muni bhagavaMtane je AhAradAna, auSaghadAna, zAstradAna ke abhayadAna vaDe emanI je rakSA kare te bhavya prANI kALe karI muktine pAme che. tenA upara draSTAMta. sUaranuM draSTAMta - eka muni bhagavaMta guphAmAM dhyAna karatAM birAjamAna hatA. bahAra eka sUara temanI rakSA karatuM hatuM. tyAM eka vAgha Avyo. tene guphAmAM praveza karatA teNe aTakAvyo. tethI banne vacce laDAI thaI. laDAImAM banne marI gayA. sUara muni bhagavaMtanI rakSA karavAnA bhAvane kAraNe arthAt abhaya ApavAnA kAraNe marIne svarge gayuM ane vAgha marIne narake gayo. rAjAnuM draSTAMta :- jaMgalamAM eka muni dhyAnamAM UbhA hatA. tyAM cora loko AvyA. te munine mAravA jatA hatA, teTalAmAM muni mahAtmAnA prabhAve tyAM rAjA AvI caDhayo. teNe cora lokone samajAvyA paNa mAnyuM nahIM. banne vacce laDAI thaI. coro baghA mRtyu pAmyA. te marIne narake gayA. kAlAntare rAjA marI svarge gayo. ane muni bhagavaMta rAgadveSano tyAga karI samabhAvamAM rahevAthI AyuSya pUrNa thaye dehano tyAga karI mokSe pathAryA. 1rarA ghera beThAM lahe te re sahaje bIja jJAnataNuM, e ja AvI anupama re gRhe jJAna-gaMgA gaNuM. jJAnI 23 artha - Ama uttama mahAtmA puruSone koI paNa prakAranuM dAna ApavuM te ghara beThAM sahaje samyajJAnanuM bIja ropavA barAbara che athavA jJAnIpuruSarUpI jJAnagaMgA ghara beThA ghare AvI ema mAnavA yogya che. 23 mokSamArga-muninuM re smare koI nAma ghaDI, niSpApa bane jo re to dAnanI vAta baDI. jJAnI. 24 artha :- mokSamArgamAM gamana karanArA AtmajJAnI muninuM ghaDI eka jo nAma smare to te pApane hare che; to pachI temane dAna ApavAnI vAta to ghaNI moTI che. tenuM ghaNuM utkRSTa phaLa Ave che. ra4o. bhavasAgara tAre re na saMzaya citta gharo, bhAva-bhakti alaukika re pamAya su-dAna karo. jJAnI. 25 artha - AtmArtha poSaka kAryo mATe karela dAna jIvane bhavasAgarathI tAre che. emAM tame manamAM zaMkA rAkhazo nahIM. AvA uttama dAnathI mokSamArgane Ape evI alaukika bhAvabhakti pragaTa thAya che. mATe he bhavyo! tame uttama kAmomAM jarUra dAna karo. bodhAkRta bhAga :3' mAMthI :- "prazna : paisA vAparavA bhAvanA hoya to kevA zubha kAryamAM Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vAparavA? tenA uttaramAM jaNAvavAnuM ke je vaDe gharmaprApti tathA gharma-ArAghanAmAM potAne ane parane madada maLe tevAM kAmamAM vAparavA ghaTe. vaparAyA pahelAM te saMbaMghI vicAra karatAM paNa gharmadhyAna thAya chejI. jagatanA jIvo potAnI svacchaMda pravRttimAM paDyA che, te kevI rIte jJAnInA mArgane pAme, jJAnInI AjJAne pAme? te vicAratAM prathama kArya eka satsaMga samajAya chejI. jJAnInI AjJAnuM ArAghana te ja gharma che. tenI prApti ghaNA jIvone kema thAya? teno vicAra karI, jene jene ghana AdinI khAmIne laIne satsaMga Adi sAghanamAM vigha naDatAM hoya tene tevI anukULatA karI ApavAmAM ghana vaparAya te sArA mArge vaparAyuM gaNAya..... eka vibhAga to brahmacArI bhAIbaheno je AzramamAM jIvana paryata rahenAra che ane jJAnInI AjJAmAM jIvana gALanAra che, temanA khorAka, kapaDAM, davA vagere tema ja temane svAdhyAya mATe graMtha vagere tathA bhaNavA-bhaNAvavAmAM kharca karavo paDe te arthe vAparavAnuM nakkI karyuM che. bIjA vibhAgamAM jJAna khAte kharca karavAnI sUcanA karI che ke koI sanzAstra lakhAvavAM hoya, chapAvavAM hoya, mumukSu jIvone vaheMcavA hoya, ke navAM kharIdIne pustaka bhaMDAra karavo hoya te khAte vAparavA." (pR.348) "AzramamAM rahI paramapuruSe batAvela mArge jIvana gALavAnI bhAvanA aMze mUrtimaMta karavA makAna karAvavAno lakSa che; te bhAvanA have vizeSa kAryakArI bane tevI bIjI anukULatAo te ja arthe karatA rahevA bhalAmaNa cheja." (pR.343) ArapA muni-caraNe na pAvana re jo mana, ghara gRhItaNuM, smaraNe ke dAne re, to pApa-bhInuM gaNuM. jJAnI 26 artha :- AtmajJAnI muni bhagavaMtanA caraNakamaLathI, dAnanA nimitte je gRhasthanuM ghara pAvana thayuM nathI athavA AvA jJAnI bhagavaMte Apela smaraNamaMtrathI jenuM mana pavitra thayuM nathI, to tenuM ghara ke mana te pApathI ja bhIMjAyeluM che ema huM mAnuM chuM. kahyuM che ke - "sagAI sAcI sRSTimAM, che sadgurunI eka; bIjI tenA bhaktanI, bAkI juThI aneka." pArakA ghare bhAva vikArI re kahAya na deva kharA, jIva-dayA na mukhe re gaNo nahi gharma jarA. jJAnI. 27 artha:- sAcA deva, guru, gharmanI prabhAvanA nimitte, uttama dAnano pravAha vahAvA yogya che, te have jaNAve che - je rAgadveSanA citarUpI strI ke zastrane ghAraNa karI vikArI bhAvone poSe che te sAcA deva kahevAya nahIM. paNa je rAga dveSa ajJAnathI rahita vItarAga hoya te ja sAcA deva mAnI zakAya. tathA je gharmamAM jIvonI rakSA karavArUpa dayAgharmanI mukhyatA nathI te jarA paNa satagharma nathI, kAraNa ke gharmanuM mULa dayA che. "ahiMsA paramoghama' pAraNA AtmajJAna vinA jo re gaNo nahi sAghu, guru. je supAtre na dIdhuM re gaNo ghana teha bUruM. jJAnI 28 artha - je AtmajJAna rahita che tene sAghu ke guru gaNo nahIM. AtmajJAnathI yukta e ja sAcA muni athavA guru che. "AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kuLaguru kalpanA, AtmArthI nahi joya." zrImad rAjacaMdra Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 375 AtamajJAnI zramaNa kahAve bIjA to dravya liMgI re." -zrI AnaMdaghanajI AvA deva-gurgharma nimitte supAtramAM jo ghana vaparAyuM nahIM, to te ghana zA kAmanuM ke je mAtra pAMca indriyonA viSayomAM vaparAvAthI karmabaMghana karAvI bUruM phaLa ApanAra siddha thAya che. 28 supAtrane dAna re vrate vaLI gharma thato, mahA maMtra samo te re traNe jagane jIMtato. jJAnI. 29 artha - lobha choDavA arthe supAtre dAna karavAthI jIvane zrAvakakarma ke munigharma pALavAnI bhAvanA jAge che. pachI kramAnusAra jIva sarva karmano kSaya karI mokSane pAme che. jethI traNeya jagatane jItanAro evo lobha gaNAya che. mATe supAtramAM dAna karavuM tene tame mahAmaMtra samAna jANo. boghAmRta bhAga : 3'mAMthI :- "kharI rIte to lobhano tyAga karavA arthe dAna karavAnuM che. janmamaraNanuM kAraNa moha che ane temAM mukhya lobha che. te lobhane laIne jIva aneka prakAranAM pApa karIne bhava UbhA kare che. bhaktibhAvanA sahita satsaMganI icchAnI vamAnatA kartavya chejI." (pR.504) //ra9mI evA tharma-ghanIne re, kaho, kamI zAnI rahe? sukha-sAhyabI, guNo re anupama teha lahe. jJAnI 30 artha - dAnadharmane pALanArA evA gharma ghanikane kaho zAnI kamI rahe. te to deva manuSyanI anupama sukha sAhyabIne pAmI, uttama kSamA Adi guNo pragaTa karI aMte kevaLajJAnane pAmaze. /30aaaa eka dAna supAtre re kare, bhare bhAthuM bhaluM; bIjo vaibhava bhogave re are! pUrva puNya DhaLyuM. jJAnI31 artha - eka jIva supAtre dAna karavAthI ghaNuM badhuM puNyanuM bhAthuM bheguM kare che. jyAre bIjo te ghanane vaibhava vilAsamAM vAparI pUrve bAMdhelA puNyane rAkhamAM ghI DhoLe tema DhoLI nAkhe che. 31aaaa. pahelo puNyakamANI re laI paraloka jaze, bIjo khAlI hAthe re jaze, durbhAgI thaze. jJAnI32 artha - supAtramAM ghanane vAparanAra puNyanI kamANI karIne paralokamAM jaze. jyAre bIjo ahIM puNyane khAI jaI khAlI hAthe durgatimAM jaIne duHkha bhogavaze. "puNya khIna jaba hota hai, udaya hota hai pApa; dAjhe vanakI lAkarI, prajaLe ApoApa." AlocanAdi pada saMgraha karavA nara-janma maLyo to re sutapa gaNa bhava-setu, dAnapUjA vinAnuM re svaghana baMghana-hetu. jJAnI 33 artha - manuSya janma maLyo che to samyaktapane Adaro ke je bhavasamudra oLaMgavA mATe pula samAna che. "icchA nirozastapaH" -mokSazAstra manuSyabhavamAM icchAonuM svarUpa samajI tene ghaTADavI e ja kharuM tapa che. tathA dAna ke bhagavAnanI pUjAmAM vaparAyA vagaranuM potAnuM ghana, te mAtra viSayakaSAyane arthe kharcavAthI jIvane karmabaMghananuM ja kAraNa thAya che. 33aaaa. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 satata duHkha detI re durgati-dUta vaLI, dAna-hIna vibhUti re maLI jAya toya, baLI!jJAnI. 34 artha - dAna ApavAnA bhAvathI hIna, maLela ghana ke vaibhava jIvane durgatinA dUta samAna che, ke je jIvane adhogatimAM laI jaI satata duHkha Ape che. evI vibhUti maLI jAya toye baLyuM. enA karatAM to na maLe te vadhAre sAruM che. 34 ethI bhalI bhikSA re nahIM pApa-tApa tahIM, cittavRtti na coTe re bhalA-bUrA bhAva mahIM. jJAnI35 artha - bhale mAMDa mAMDa peTa bharAya athavA bhikSA mAgIne gujarAna calAvavuM paDe toya sAruM che ke jyAM ghananA madanuM pApa nathI athavA tene bhogAdimAM kharcI ciMtA karavAno tApa nathI. ghanAdi vizeSa prApta nahIM hovAthI, te nimitte sArA khoTA rAgadveSanA bhAvo karI cittavRttine coTavAno paNa jyAM avakAza nathI. rUpA prabhu-caraNe na prIti re, nahIM bhakti dAna viSe, gRha-gharma rahyo kyAM re? raho gRhI zA miSe? jJAnI36. artha :- jo prabhunA caraNamAM prIti nathI ke dAna ApavAnA uttama kSetromAM bhakti nathI to pachI gRhastha tamAro gharma kyAM rahyo? tame gharamAM kayA bahAne potAne zrAvaka mAnIne raho cho? 36aaaa bahu kALe maLyo A re narabhava bhava bhamatAM, karo kArya alaukika re sadA muni-pada ramatAM. jJAnI37 artha - saMsAramAM bhaTakatAM ghaNo kALa vItyA pachI A manuSyabhava maLyo che. have to AtmajJAna sahita munipadane aMgIkAra karI svasvarUpamAM ramaNatA karo tathA alaukika evA mokSapadane meLavavAnuM ja kArya karo. II37nA tema jo na bane to re yathAzakti vrato graho, munibhAva TakAvI re sadA dAna detA raho. jJAnI 38 artha :- munigharma aMgIkAra karavAnI yogyatA nahIM hoya to yathAzakti zrAvakanA vrato grahaNa karo. manamAM sadA muni banavAnA bhAva TakAvI rAkhI supAtre dAna detA raho. 38. yaza-bhoganA yatno re kadI puNya-yoge phaLe, supAtra-pramode re vinA dAna puNya maLe. jJAnI. 39 artha - kadI puNyano yoga thAya to yaza mATe ke bhoga mATe karelA prayatno phaLe che. paNa supAtramAM koI dAna Ape ane te joI pramoda pAme, to dAna dIghA vagara ja jIva puNyanI kamANI kare che. 39 bhale verI paghAre re sujana-ghera kAryavaze, Asana-svacane re daI mAna prasanna thaze. jJAnI 40 artha :- sajjanane ghera bhale potAno verI paNa koI kAryavazAt AvI caDhe to tene AsananuM dAna ApavAthI ke sArA vacana bolI mAna ApavAthI te paNa prasanna thAya che. 40nA Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 377 samyak guNaratna re pavitra muni narakhI, koNa sajjana evo re nimaMtre na je harakhI? jJAnI 41 artha :- to samyakdarzana, jJAna, cAritrarUpa guNaratnothI pavitra evA munine joI koNa sajjana puruSa evo che ke je temane harSa pAmIne AmaMtraNa Ape nahI; arthAta jarUra Ape. II41aaaa suMjana ema mAne re akALe suputra mare, nahi te dina bhaMDo re thavAnuM thayA ja kare- jJAnI ara artha:- sajjana puruSa to ema mAne che ke umra pAkyA pahelA ja suputranuM maraNa thaI jAya, to paNa te dina bhUMDo nathI. kemake je thavAnuM che te to sadA thayA ja kare che. jarA paNa dAna na dIdhuM re te dina dile dukhe, potAthI bane te re cUke nahi saMta sukhe. jJAnI. 43 artha :- paNa je divase dAna apAyuM nahIM te divasa sajjananA dilamAM duHkha Ape che. potAthI banI zake teTaluM te saMtapuruSone sukha pamADavA mATe karI chUTe che, paNa te avasarane cUkatA nathI. 43aaaa gharmabhAva ghanikanA re dAne sAkAra thatA, zaza-kare jhare jaLa re dIpe caMdrakAnta-prabhA. jJAnI 44 artha :- ghanavAna puruSanI gharmabhAvanA te dAna ApavA vaDe sAkAra thAya che. jema caMdrakAnta maNi sAco kyAre siddha thAya ke jyAre caMdramAnA darzana thatAM temAMthI jaLa jhare che tyAre. mAjA kone kyAre icchita re maLyA ghananA DhagalA? kyAMthI dAna devAnA re bhAvo UbharAya bhalA? jJAnI. 45 artha :- jema prANI icche tema kone ghananA DhagalA maLI gayA? evuM kyAreya banavAnuM nathI. chatAM jIva ema mAne che ke dAna to amAreya ghaNuM ApavuM che paNa ghana maLe to. evA jIvone dAna devAnA sAcA bhalA bhAvo manamAM kyAMthI UbharAya. 4pA. tethI eka koLiyo re nahIM to artho bhalo, vaLI tethI ya artha re supAtre devAnuM maLo. jJAnI46 artha - tethI je maLyuM che temAMthI eka koLiyA jeTaluM ke tenAthI paNa arthe athavA tenAthI paNa ardha supAtre dAna devAnuM mane nimitta maLo temaja pUjyabhAve ApavAnA bhAva paNa mane upajo. paNiyA zrAvakana draSTAMta :- pUNiyo zrAvaka pote eka divasa upavAsa karIne paNa sAgharmIbhAIne jamADe ane bIje divase tenI patnI upavAsa kare ane sAthaIbhAIne jamADe. pachI Akho divasa gharmadhyAnamAM vyatIta kare. ema zuddha nirmaLa jIvana gALI uttama gatine pAmyA. zAlibhadranA jIve pUrve bharavADanA bhavamAM raDIne banAvaDAvelI khIra paNa munine vahorAvI dIdhI. he bhagavAna! tevA bhAva mane paNa Apajo. I46aaaa mithyAtvI pazu paNa re sudAnanA bhAva kare, to ya kalpataruM-sukha re lahI sabhAva ghare- jJAnI. 47 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- mithyAtvI pazuo paNa supAtre dAna ApavAnA bhAva mAtra kare to paNa devalokanA sukhane pAme che. tathA muni mahAtmAno yoga thatA sabhAvathI samakita paNa pAmI jAya che. RSabhadeva bhagavAnano jIva pUrvabhavamAM vajajaMgha nAme rAjA hato. te muni mahAtmAne AhAradAna Apato hato. te samaye bharata, bAhubali, brAhmI ane suMdarIno jIva vAnara, siMha, bhUMDa, noLiyo, pazurUpe tyAM jotAM jotAM bhAva karatA hatAM. tenA phaLasvarUpa krame karI Atmonnatine pAmI mokSe paghAryA. haMsa haMsalInuM draSTAMta :- caMpApurInA caMpakavanamAM eka sarovara pAse vaDanA vRkSa upara haMsa ane haMsalI rahetA hatA. eka divase vepArIe te sarovara kinAre paDAva nAkhI bhojana banAvyuM. bhojana samaye koI muni padhAre to AhAradAna daI bhojana karuM. tenA evA bhAvathI AkarSAIne eka mAsanA upavAsI muni pAraNA arthe AvI caDhyA. harSathI AhAradAna ApatA joI haMsa ane haMsalIe paNa dAnabhAvanI anumodanA karI. tethI puNya bAMghI haMsalI padmastha rAjAnI putrI padmAvatI nAme avatarI ane haMsano jIva vIrasena rAjAnA putrarUpe avataryo. te bhavamAM dIkSA laI samyaka prakAre cAritra pALI bAramA devaloke sidhAvyA. pravezikAmAMthI //4nA to sudraSTi akAmI re supAtranI bhakti karI dAna uttama de jo re, rahe kAMI bAkI jarI? jJAnI 48 artha - to je vyavahAra samyavRSTi ke avirata samyavruSTi ke dezavirati samyavruSTi che, te jIvo akAmI eTale niSkAmabhAve supAtra evA AtmajJAnI muni mahAtmAone bhaktipUrvaka uttama dAna Ape to temane kaMI meLavavAnuM bAkI rahe? kaMI nahIM. te bhavyAtmAo sarva siddhine pAmI aMte mokSa sukhanA bhoktA thAya che. 48 khANa khodatAM hIro re maLe paNa je na jue, khoda khoda kare je re majUra te, lAga khue. jJAnI49 artha :- khANa khodatAM hIro hAtha lAge paNa tene joyA na joyA barAbara karI pharI khoda khoda ja kare te to kharekhara majUra ja che. te maLelA hIrAnA lAgane paNa khoI bese che. tema anaMtabhava bhaTakatAM sapuruSano yoga maLyA chatAM tene oLakhI lAbha na le ane bIjA sapuruSane zodhyA ja kare to A manuSyadeharUpa ciMtAmaNi te hArI bese che. I49aaaa tema sAdhu padhAryA re, anukULatA gharamAM, dAna-bhAva na jAge re gaNAya te vAnaramAM. jJAnI 50 artha - ghare jJAnI muni padhAryA hoya, gharamAM AhAradAna vagere ApavAnI badhI anukULatA hoya chatAM dAna ApavAnA bhAva na jAge to te jIva nara nathI paNa vAnara ja che. pUraNa zeThanuM draSTAMta :- bhagavAna mahAvIra cAra mAsanA upavAsa karI pAraNA arthe gocarI levA pUraNa zeThane tyAM paghAryA. paNa bhagavaMtane svahaste pUjyabuddhie dAna devAnI bhAvanA pUraNazeThane thaI nahIM. tethI nokara pAse zeThe AhAradAna apAvyuM. evI vivekabuddhinA abhAvavALA jIvo nara nathI paNa vAnara koTInA ja che. /pA Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 379 jema dariyo DoLatAM re gumAvela ratna jaDe, tema narabhava, ghana, gharma re lahI hajIye rakhaDe. jJAnI. 51 artha :- jema dariyo DoLatA gumAvela ratna paNa jaDI jAya che; tema uttama manuSyabhavamAM ghana ane gharmano joga pAmI puruSArtha vaDe Atmaratna meLavI zake che. paNa jIva hajI saMsAramAM ja rajhaLyA kare che, e ja jIvanI mUDhatA che. dAna-buddhi na jAgI re te nara ratna bhare kANI nAvamAM mUrakha re, dariyo kaho kema tare? jJAnI para artha - ghanano yoga hovA chatAM paNa jo dAna devAnI buddhi jAgRta nahIM thaI to te mUrakha evo manuSya kANI nAvamAM ratna bharavA samAna kAma kare che; to kaho te dariyAne pAra kema jaI zake, adhavacce ja bUDI mare. kahevAnuM tAtparya ke ghanano saduupayoga jIva na kare to te ghana badhuM ahIM ja paDyuM rahe; ane pote ghananI mUrchAne kAraNe saMsAra samudramAM bUDI marI durgatie cAlyo jAya. parA yaza je A bhave de re, sukhI paraloke kare, evuM dAna supAtre re kare na ghanika are!- jJAnI pa3 artha :- dAna karanAra jIva A bhavamAM yaza pAme, teno saMga karavA loko icche ane paralokamAM paNa puNyanA prabhAve te sukhI thAya, evo e dAnadharmano mahimA che. to je ghanika che te zuM are! supAtre dAna na kare? mApavA khare! te ghana-rakSaka re khara sama bhAra ghare, putrAdino nokara re marI jaze khAlI kare. jJAnI 54 artha - jo supAtre dAna na kare to kharekhara! te ghanano mAtra rakSaka che. jema polIsa beMka tijorInI rakSA kare tevo che. athavA beMkamAM lAkho rUpiyAnA nANA gaNanAra klArka jevo che. jema gagheDo bhAra upADIne phare che tenI jema mAtra ghananA bhArane upAthirUpe te vahana kare che. pote to jANe putra strI Adino nokara che. temanA arthe ghananI rakhavALI karI aMte marI jaI khAlI hAthe ahIMthI durgatimAM cAlyo jaze. kaMjUsa vaNikanuM draSTAMta - mahIsura nAmanA nagaramAM mohanadAsa nAmano vaNika ghaNo kaMjUsa hato. te divasamAM ekavAra jamato ane AhAra paNa ghI vinAno lUkho leto hato. teNe corInA bhayathI dravyane jamInamAM dATI dIdhuM hatuM. rAtre pote te ghananI cokI karato. jADA ane malina vastro paherato. gharamAM mahemAna Ave to tene game nahIM. AvI ghananI mUcchanA kAraNe mAruM mAruM karatAM badhuM ahIM ja paDI mUkI marIne ekendriya pRthvIkAyamAM utpanna thayo. tyAMthI ghaNo kALa saMsAramAM bhaTakaze. ema jJAnI bhagavaMte upadezamAM jaNAvyuM. -gautamapRcchA (pR.338) //pa4o. | jinamaMdira arthe re guru-deva-pUjA viSe, jJAna-dAne, dukhIne re AhArAdi de harSe- jJAnI 55 artha - jina maMdira mATe ke sadaiva, sadgurunI pUjA prabhAvanA arthe ke jJAnadAnamAM ke duHkhI jIvone AhArAdi ApavAmAM harSapUrvaka je ghana vaparAya te ja kAryakArI che; anyathA mAtra upAdhirUpa che. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 boghAmRta bhAga : 3'mAMthI :- "tamArI icchA hoya to zrI vavANiyA paramakRpALudevanA janmasthAna upara "janmabhuvana" nAme moTuM bhavya maMdira baMghAvyuM che tyAMthI paramakRpALudevanAM putrIe pa.u.pa.pU. prabhuzrIjInA moTI sAIjhanA citrapaTanI mAgaNI karI che te arthe, jo tamo ekalA ghAro cho te rakama mokalo to sAro eNntADa phoTo tyAM mokalI zakAya. te hAra karatAM vizeSa lAbhadAyaka samajAya che. pachI jevI ApanI bhAvanA. bIjuM, tyAM mumukSuo bahArathI Ave tene mATe eka gharmazALA paNa bAMghanAra che. temAM kaMI rakama mokalavA vicAra hoya to mokalavA yogya che." (pR.562) //papA. ghana je AtmArthe re udAra dile kharace, ghana teTaluM tenuM re bAkInuM bIjAne pace. jJAnI pa6 artha - je ghana AtmAnA kalyANArthe mAna moTAInI bhAvanArahita udAra dile kharcavAmAM Ave teTaluM ja tenuM che. 'hAthe te sAthe' e kahevata mujaba teja kharekhara potAnuM che. bAkI to badhuM pote marI gayA pachI te ghanane putrAdi vagere bIjAnA hAthamAM AvavAthI te bhogave che, tethI te tenuM che paNa potAnuM nathI. chatAM te ghana meLavavA nimitte karela kaSAya bhAvonA phaLano te bhoktA bane che. pikA puNya pUruM thatAM to re javAnI jarUra ramA, zAne dAne na kharace re niraMtara tajI tamA? jJAnI pa7 artha :- puNya pUruM thaye ramA eTale ghanarUpI lakSmI jarUra javAnI che. to "puNya chatAM puNya hota hai" ema mAnI te lakSmIne saMgraha karavAnI tamA eTale icchAne tajI daI teno dAnamAM upayoga zA mATe na karavo arthAta jarUra karavo joIe. eka zeThanuM draSTAMta - eka zeTha sonAnI thALImAM jamavA beThA hatA. puNya paravAryuM eTale gharamAMthI badhuM UDI UDIne javA lAgyuM. zeThe sonAnI thALI UDIne jatAM pakaDI lIdhI. teno TUkaDo tUTIne hAthamAM rahI gayo ane thALI cAlI gaI. pachI teNe dIkSA lIdhI. ekavAra bIjA zeThane ghera vahoravA jatAM te ja thALImAM zeTha jamatA hatA te tUTelo TUkaDo te thALIne aDADI joyo ke A ja thALI che ke kema. to te TukaDo paNa te thALIne coMTI gayo. ema pUNya hoya tyAM sudhI ja ghana gharamAM rahe che. mATe hoya tyAM sudhI navuM puNya upArjana karI levuM. boghAmRta bhAga : 1' mAMthI - bhojarAjAnuM draSTAMta - "bhojarAjA bahu udAra hato ane game tevI moTI moTI rakamo udAratAthI dAnamAM Apato. tethI maMtrIe ene samajAvavo ema vicArI siMhAsana para "Apattino vicAra karI dAna karavuM joIe" ema lakhAvyuM. rAjA samajI gayo ke dAna devAno niSegha kare che, tethI uttaramAM rAjAe vAkya lakhAvyuM ke "bhAgyazALIonI pAse Apatti kyAMthI Ave?' tenA uttaramAM pharI maMtrIe lakhAvyuM ke kadAca daiva evuM hoya ke Apatti AvI paNa jAya." rAjAe teno uttara ema lakhAvyo ke, "durbhAgyano udaya thaze to te vakhate lakSmI paNa raheze nahIM. mATe vahetI gaMgAmAM hAtha ghoI levA." pUrvapuNyane laIne prApta thayuM che, teno sadupayoga kare to sAthe jAya. jene jarUra hoya tene vivekapUrvaka dAna ApavAnuM che. to dAna denArA sukhI thAya ane lenArA paNa sukhI thAya. paisA ekaThA karyA hoya ane dAna na kare to nIca kahevAya. daridratAnI prApti dAna na karavAthI thAya che. tethI pApa sUjhe ane pApanuM phaLa duHkha Ave." (pR.294) //pI Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 381 kUpa-pANIthI khetI re karyuM nahi khAlI thaze, pANI kADhayA kare to re navuM UbharAtuM jaze. jJAnI, 58 artha :- kuvAnA pANI vaDe khetI karavAthI te pANI khAlI thaze nahIM. paNa te pANIne jema kADhyA karIe tema tema te kUvAmAM navuM pANI seromAMthI UbharAyA karaze. tema lakSmIno dAnamAM jeTalo saduupayoga thaze teTalI te vRddhine pAmaze. vidyApatinuM draSTAMta - eka vidyApati nAmano vyakti hato. tene svapna AvyuM ke sAta divasamAM gharamAMthI lakSmI cAlI jaze. tenI patnIe kahyuM ke e lakSmI gharamAMthI jAya tenA pahelAM ja ApaNe tenuM dAna karI devuM joIe ane ApaNe parigraha parimANa vrata levuM joIe. khUba dAna karavAthI tenuM puNya vadhI gayuM ane lakSmI gharamAMthI khUTe ja nahIM. te ghara choDI paragAma cAlyA gayA. te gAmano rAjA maraNa pAmyo hovAthI paMcadivya thayA ane tene tyAM paNa rAjA banAvyo. parigraha parimANa jeTaluM ja ghana potAnuM mAnI bAkI badhuM te prajAne mATe kharca karavA lAgyo. ema jema jema jIva dAnadharma Acare tema tema navuM navuM puNya vRddhi pAmyA kare che. pa8AA. jema zaMkha nakAmo re niHzabda, zveta chatAM, tema yaza nahi pAme re ghanika kaMjUsa thatAM. jJAnI 59 artha - jema zaMkha dekhAve suMdara zveta hovA chatAM jo niHzabda che. arthAt avAja karato nathI to te nakAmo che, tema ghanika paNa jo kaMjUsa che to teno yaza jagatamAM gavAto nathI. po. jIvatAM zaba jevo re ghanika te raMka are! OM kalaMka vinAno re chatAM nahi koI smare. jJAnI 60 artha - jo ghanikanuM raMka eTale garIba jevuM vartana hoya to te jIvatA chatAM paNa zaba eTale maDadA jevo che. tene bIjo koI kalaMka lAgyo na hoya chatAM paNa tenuM nAma uccAravA koI rAjI nathI. 60nA sva-prArabdha pramANe re bhaMgI, bhUpa peTa bhare, nara bhava, ghana, samajaNa re saphaLa sat-dAna karyuM. jJAnI 61 artha :- potAnA prArabdha pramANe bhaMgI ho ke rAjA ho sarve peTa to bhare ja che. paNa manuSyabhavamAM ghana pAmI sAcI samajaNa vaDe satkAryamAM jo te ghanano upayoga karavAmAM Ave to tenuM jIvana ke ghana ke samajaNa saphaLa che. vastupALa-tejapALanuM draSTAMta - vastupALa-tejapALa beya maMtrIo hatA. teo potAnA thanane jamInamAM dATI surakSita karavA mATe jaMgalamAM khADo khodavA lAgyA. to te khADAmAMthI navA ghananA DhagalA nIkaLyA. te jANI mAtAe kahyuM ke puNya prabaLa che tethI ghanane surakSita karavA jatAM navuM ghana prApta thayuM. mATe have teno uttama kSetromAM saduupayoga karI do. pachI temaNe Abu delavADA vagerenA zreSTha maMdiro baMghAvI jainagharmanI khUba prabhAvanA karI. tethI temanuM jIvana, ghana ke samajaNa saphaLa thaI. /ka1AA ghana sAthe na Ave re, svajana smazAna sughI, puNya parabhava-bhAthuM re karI le kaeN karathI. jJAnI 62 artha - ghana koInI sAthe AvatuM nathI. potAnA svajana kuTuMbIo paNa smazAna sudhI vaLAvA Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 Ave. jyAre puNya to parabhavanuM bhAthuM che. te puNya hAthe dAna ApIne kaMIka upArjana karI le, nahIM to aMte pastAvuM paDaze. boghAmRta bhAga : 1' mAMthI : sikaMdaranuM draSTAMta - "sikaMdare ghaNI laDAIo karI, dezo jItyA, aDhaLaka ghana ekaThuM karyuM. chevaTe roga thayo. keTalAya vaidyo AvyA, koI maTADI na zakyA. pachI teNe pazcAttApa karyo. AvuM thavAnuM jAyuM nahotuM, nahIM to huM ATaluM badhuM zA mATe karata? sAthe Ave evuM kaMI na karyuM! pachI bhaMDArIne bolAvI hIrA mANeka badhuM kaDhAvyuM. sikaMdaranI AMkhomAMthI AMsu AvavA lAgyAM. pachI teNe vicAryuM ke mAre to evuM thayuM, paNa have bIjA jIvo na bhUle evuM karavuM. te mATe teNe rAjyanA mANasone kahyuM ke huM maruM tyAre mane smazAne laI jatI vakhate mArA hAtha bahAra rAkhajo, jethI lokone lAge ke bAdazAha khAlI hAthe Avyo ane khAlI hAthe gayo. ane vaLI kahyuM ke hakImo hoya tenAM khabhA upara mArI ThAThaDI mUkajo jethI lokone lAge ke ATalA baghA hakImo hovA chatAM marI gayo, hakImo kaMI na karI zakyA. ethI vairAgya thaze. paNa anArya deza eTale koIne evuM na lAgyuM. evuM ApaNuM na thAya e sAcavavuM." (pR.195) "A manuSyabhava maLyo che te durlabha che, zruti durlabha che, zraddhA durlabha che ane cAritra eTale svarUpamAM sthira thavuM e to bahu durlabha che. pUrve kaMI dAnapuNya karyuM tethI manuSyabhava pAmyo che. have karaze to pharI manuSyabhava pAmaze. je atyAre karato nathI tene bhaviSyamAM maLavAnuM nathI. karaze to pAmaze. marI jAya tyAre bALI mUke che. bhAIo to smazAnamAM mUkI Ave che, paNa gharma to sAthe ja Ave che." (pR.142) IkarA. uttama kuLa, ghara, ghana re viveka, prabhAva vaLI, vidyA, ArogyAdi re sukha-sAmagrI maLI. jJAnI63 artha :- uttama kuLa, ghara, ghana, vivekanI prApti, vaLI potAno bIjA upara prabhAva paDavo, ke vidyA, Arogya Adi sukha sAmagrI maLavI e bagho pUrva puNyano prabhAva che. pUrve kayA prakAranuM puNya upArjana karyuM ke jethI AvI sAmagrI maLI te have jaNAve che. 163. tenuM kAraNa jANo re pUrve sudAna dIdhuM, te tarune poSo re rahasya A guNa kIdhuM. jJAnI64 artha - tenuM kAraNa pUrve tame satpAtre dAna karyuM che ema jANo. te dAnarUpa kalpavRkSane poSaNa ApatA raho. A gupta rahasya tamane Aje jaNAvyuM boghAmRta bhAga : 1' mAMthI - "prazra-guptadAna eTale zuM? pUjyazrI-koI jANe nahIM evI rIte dAna devuM ke jethI potAno lobha chUTe ane abhimAna na thAya. dAna lenArane paNa parAdhInatA, dInatA na thAya e guptadAna che. lobha choDavA mATe dAna karavAnuM che. devalokanI icchA vagara dAna karavuM." (pR.148) jema AMbo sAcavI re madhura phaLa khAyA karo, tema dAnAdi gharme re gharI mana sukha varo. jJAnI 65 artha :- jema AMbAnI dekhabhALa karIne tenA mIThA phaLa prativarSa khAyA karo. tema dAnAdi gharmamAM ghanano yathAzakti vyaya karI sadaiva sukhazAMtine pAmo. 65nA Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 383 mati mUkhanI evI re bahu bhaMDAra bharuM, ghara suMdara bAMghu re, putra-vivAha karuM. jJAnI 66 artha - mUrkha evA mANasanI mati evI hoya che ke ghananA ghaNA bhaMDAra bharuM. pachI suMdara ghara bAMdhu ane khUba ghAmadhUmathI putra putrI Adino vivAha karI samAjamAM mAna moTAI meLavuM. 66aaaa. pachI jo ghana vaghaze re kaMI gharma-dAna thaze, kare jUThA manoratha re, are! yama jhaDapI jaze. jJAnI 67 artha :- pachI jo ghana vaghaze to kaMI dAnapuNya karIzuM. ema jIva jUThA manoratha kare che. paNa jJAnI puruSo kahe che ke jyAre tane jama AvIne jhaDapI jaze tenI kaMI khabara paDaze nahIM. mATe dAnapuNya karavuM hoya to yathAzakti vartamAnamAM ja karI le. bhaviSyanI kalpanA karI tene mUkI de nahIM. 6thI dAna-zUrA janone re kare caDha thAka gaI. lakSmI ati athaDAtAM re jarA navarI na thaI. jJAnI. 68 artha :- lakSmI to dAnamAM zuravIra evA lokonA hAthamAM AvIne thAkI gaI. te lakSmI aneka jIvonA kAma kADhatI judA judA hAthomAM athaDAtAM jarA paNa navarI thaI nahIM, arthAt aneka jIvone te upayogI thaI paDI. jagatamAM dAnanA bIjI rIte pAMca prakAra gaNavAmAM AvyA che te A pramANe :-abhayadAna, supAtradAna, anukaMpAdAna, ucitadAna ane kIrtidAna. abhayadAna ane supAtradAne viSe kahevAI gayuM che. have trIjAM anukaMpAdAna eTale dIna ane duHkhI lokone pAtra apAtrano vicAra karyA vinA mAtra dayA vaDe annAdika ApavuM te anukaMpAdAna che. jemake bhagavAna mahAvIre kRpA karI arthe devaduSya garIba brAhmaNane ApyuM hatuM. jagaDuzAhanuM draSTAMta - jagaDuzAhe duSkALanA vakhatamAM visalarAjAne ATha hajAra muMDA, hamIra rAjAne bAra hajAra muMDA ane dillInA sultAnane ekavIza hajAra muMDA ghAnya ApyuM hatuM. pote te samaye ekaso bAra dAnazALAo sthApI hatI. tathA pote paNa parado rAkhIne lokone dAna ApatA hatA. eka divasa visalarAjAe potAnA bhAgyanI parIkSA karavA sAruM paradA nIcethI hAtha laMbAvyo. te hAtha joI koI uttama puruSano A hAtha che ema ghArI jagaDuzAhe potAnI maNijaDita vIMTI ApI. bIjo hAtha gharyo to temAM paNa bIjI evI ja vIMTI mUkI dIdhI. rAjAe jagaDuzAne rAjamahelamAM bolAvI temane praNAma karavAnuM niSedha karI hAthI para besADI mAnabhera ghera mokalyA. A uparokta dAna te anukaMpAdAna jANavuM. cothuM ucitadAna. temAM koI devagurunA AgamananI ke navA karelA jinamaMdiranI ke jinabiMbanI vaghAmaNI Ape tene je dAna ApavAmAM Ave che, te ucitadAna temaja pAMcamuM kIrtidAna. - kumArapALanuM draSTAMta :- ekavAra kumArapALa rAjAe divijaya meLavavA caDhAI karI. botera sAmaMta rAjAoe mazkarI karI ke A vANiyA jevo kumArapALa laDAImAM zuM karaze? temano abhiprAya jANI kumArapALe soLamaNa sopArInI guNI mArgamAM paDI hatI tene bhAlAnA agrabhAga vaDe UMcI karI uchALI dIdhI. temanuM A parAkrama joI catura evA AmabhaTTa kAvyamAM rAjAnI khUba prazaMsA karI. te sAMbhaLI rAjAe jeTalA te kAvyamAM akSara hatA teTalA ghoDA tene dAnamAM ApI dIghA. tene kIrtidAna mAnavuM. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u84 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 supAtradAna ane abhayadAnathI jIva muktine pAme che. jyAre anukaMpAdAnathI jIva bhautika sukha pAme. ucitadAnathI prazaMsA pAme ane kIrtidAnathI sarvatra moTAI pAme che. -u.prA.bhA. bhAga-4 (pR.36nA AdhAre) ghanaprApti thaye sajjanoe sArA mArge teno upayoga karatA rahevuM evo jJAnIpuruSono upadeza che. 68aaaa kiMjUsa-maMjUSe re ke vana-bhUmi ya viSe, niraMtara UMghe re khare! siddha jevI dIse. jJAnI. 69 artha - lakSmI jo kaMjAsanI maMjASa eTale peTImAM AvI gaI to tene te tijorImAM mUkI deze. athavA vananI bhUmimAM dATI deze. tyAM te sarvakALa paDI pachI UMdhyA karaze. kharekhara jema siddha bhagavaMta sthira thaIne birAjamAna che tema lakSmI paNa sthira thayelI tevI ja jaNAze. naMdarAjAnuM draSTAMta - "dAnarUpI alaMkAra vinAnI lakSmI paththara ane malarUpa ja che. jAo, naMdarAjAe kRpaNatAdoSathI pAtradAna karyA vinA mAtra prajAne atyaMta pIDA karIne suvarNanI nava DuMgarIo karI, te durbhAgyayoge kALe karIne pattharamaya thaI gaI. hajA sudhI te DuMgarIo pATalIpura nagara pAse gaMgAnadIne kAMThe pILA pattharamaya dekhAya che. rAjagRhI nagarImAM mammaNazreSThIe maNijaDita be baLada karyA hatA. temAM eka baLadanuM zIMgaDuM adhUruM hatuM. te pUruM karavA mATe te aneka prakAranAM kaSTa sahana karato hato; paraMtu pAtradAna nahIM karavAthI te baLada pRthvImAM ne pRthvImAM ja vinAza pAmI gayA. tethI maLelA ghananuM supAtramAM dAna karavuM joIe." -upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga-4 (pR.44) AtmajJAnI munine re uttama pAtra gaNo, AtmajJAnI aNuvratI re madhyama pAtra bhaNyo. jJAnI. 70 artha :- jene AtmajJAna che te ja sAcA muni che. "AtamajJAnI zramaNa kahAve bIjA to dravya lIMgI re.." -zrI AnaMdadhanajI evA AtmajJAnI muni mahAtmAo dAna ApavA mATe sauthI zreSTha uttama pAtra gaNavA yogya che. tathA AtmajJAna sahita aNuvratane ghAraNa karanArA uttama zrAvako dAna ApavA mATe madhyama pAtra tarIke zAstromAM gaNAvyA che. 70nA sudRSTi avirati re supAtra kaniSTha kahe, vratavaMta kuSTi re kupAtra, suzAstra lahe. jJAnI 71 artha - samyavruSTi eTale jemane AtmajJAna che paNa avirata arthAt jemane haju zrAvakanA vrata aMgIkAra karyA nathI temane paNa dAna arthe jaghanya supAtra jIvo gaNela che. paNa je vratadhArI hovA chatAM kudraSTi arthAt jene sAcA devaguru gharmamAM yathArtha zraddhAna nathI tene satuzAstromAM dAna arthe kupAtra jIvo gaNavAmAM Avela che. I71 vratahIna kudraSTi re apAtra sadAya gaNo, te te pAtranA dAne re maLe phaLa jevA guNo. jJAnI. 72 artha - jene vrata niyama paNa nathI ane kudraSTi eTale mithyAvRSTi che te dAna mATe sadA apAtra jIvo che ema mAno. jevA jevA pAtranA guNo, tevuM tevuM tene dAna ApavAnuM phaLa maLe che. "samyagdarzana sahita munipaNuM pALanAra uttama pAtra, samyakdarzana sahita zrAvakavrata pALanAra Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 385 madhyama pAtra ane vrata vinAnA samyakadarzanavALA jIvone jaghanya pAtra gaNAvyA hatA. temane bhaktipUrvaka dAna denAra mithyAvRSTi paNa bhogabhUmine yogya puNya prApta kare che. samyakaSTi ke samyakaSTi vratavaMta zrAvaka dAtAra munipaNuM pAme to mokSe jAya, nahIM to devagati pAme. vrataniyama pALanAra paNa mithyAdraSTi jIvane bhaktipUrvaka dAna denAra kubhogabhUmi ke kumanuSya yogya puNya bAMghe; ane vrata paNa na hoya ane samyakradarzana paNa na hoya tene dAna bhaktisahita denAranuM dAna vyartha jAya che, rAkhamAM ghI reDyA samAna che ema AvyuM hatuM." -oghAmRta bhAga-3 (pR.529) uttama muni-dAne re maLe phaLa uttama je, kupAtrane dAne re bUruM phaLa re! nIpaje. jJAnI 73 artha - uttama AtmajJAnI munine dAna ApavAnuM phaLa uttama maLe che. paNa kupAtra jIvo ke jene vrata paNa nathI ane samyakdarzana paNa nathI tenA mithyAtvane dAna vaDe poSaNa ApavAthI tenuM buruM phaLa Ave che. dAna ApanArane paNa te saMsAramAM rajhaLAve che. kaThiyArAnuM draSTAMta - koI mahAtmA tapanI mudata pUrI thayA pachI pAraNA mATe vastImAM AvelA. te vakhate eka kaThiyAre bolAvI temane be roTalA potAnA bhANAmAMthI ApyA. te UbhA UbhA jamIne cAlyA gayA. tenI strI je roTalA banAvatI hatI, tene thayuM e kyAMthI Avyo ke mAre be roTalA vaghAre TIpavA paDaze. tenA phaLamAM kaThiyAro marIne devano bhava laI pachI rAjA thayo ane kaThiyArAnI strI marIne Dhora pazunA aneka janmo karI caMDALane tyAM janmI. ema karelA bhAvonuM phaLa te te pramANe maLe che. -upadezAmRta (pR.315nA AdhAre) II73 dAna detAM apAtrane re savidhi chatAM na phaLe, ghI jo rAkhamAM reDyuM re kaho kyAMthI puSTi maLe? jJAnI. 74 artha - anyadarzanI apAtra jIvone vidhipUrvaka eTale bhAvabhaktisahita dAna devA chatAM paNa te vyartha jAya che. jemake ghI rAkhamAM reDyuM hoya to te zarIrane kyAMthI puSTi Ape; te to vyartha ja jAya che. caMdanabALAnuM draSTAMta - "yogya samaye supAtrane thoDuM paNa dAna ApyuM hoya to te moTuM phaLa Ape che. jema caMdanabALAe vIra bhagavAnane aDadanA bAkaLA ApyA, te tenA pApano nAza karanAra thayA." zrI vIra bhagavAne karelo abhigraha cha mAse pUro thayo te vakhate devoe sADA bAra karoDa suvarNanI vRSTi karI. tenAthI thanAvaha zreSThInuM ghara bharAI gayuM. te joIne pADozamAM rahenArI eka DozIe vicAryuM ke -"mAtra aDadanA bAkaLA ApavAthI durbala tapasvI jo ATalI badhI samRddhi Ape che, to huM koI puSTa aMgavALA munine ghI tathA sAkara sahita paramAvaDe saMtoSa pamADIne apAra lakSmI grahaNa karuM." pachI te koI hRSTapuSTa zarIravALA muniveza ghArIne bolAvI kSIranuM dAna detI satI vAraMvAra AkAza sAmuM jovA lAgI; te joIne pelA vezadhArI sAdhue te DozIno abhiprAya jANI tene kahyuM ke - "he mugdhA! mArA tapa vaDe ane tArA bhAvavaDe temaja AghArmika (udaizika) AhAranA dAnavaDe tArA gharamAM AkAzathI paththaranI vRSTi thaze, ratnanI nahIM, kemake dAna ApanAranI ke lenAranI tevI zuddhi nathI.' ityAdika kahIne te DozIne pratibogha pamADyo. -upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga-4 (pR.29) //74o pAtra AghAre pANI re aneka AkAra kare, tema pAtra pramANe re jIva ullAsa ghare. jJAnI 75 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- jevuM pAtra eTale vAsaNa hoya te pramANe temAM pANI AkArane dhAraNa kare che. tema jevA pAtra jIvone dAna ApavAmAM AvyuM hoya te pramANe jIvane te ullAsanuM kAraNa thAya che. dAna zatrune ApyuM hoya to vairano nAza kare che, sevakane ApavAthI te vizeSa bhaktimAna thAya che, rAjAne ApavAthI utkRSTa sanmAna pAmI zakAya che, ane bhATa, kavi ke cAraNa vigerene ApavAthI sarvatra yaza phelAya che. dAna koIpaNa sthAne niSphaLa thatuM nathI. temAM paNa supAtrane dAna ApavAthI te vizeSa kalyANakArI thAya che." -upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga-4 (pR.32) //7pI. ullAsa anusAra re dAnanI vela phaLe, kharo avasara Avyo re!kharo vIra kema bane? jJAnI 76 artha - dAna ApI jevo ullAsabhAva jIva rAkhe te pramANe dAnanI vela phaLe che. vartamAnamAM dAna ApavAno avasara Avyo che to kharo dAnavIra te takano lAbha levA zA mATe maLI rahe; na ja maLI rahe, dAna ApI kRtArtha thAya.. ghannAnuM dRSTAMta - ekadA cAra jJAnane ghAraNa karanArA gharmaghoSa nAmanA sUri paghAryA. ghaDyo potAnA bhAIo sahita sUrine vAMdavA gayo. sUrine vAMdI dezanA sAMbhaLIne ghannAe namratApUrvaka pUchyuM ke - "he bhagavAna! mArA traNe bhAIo kayA karmathI nirbana rahyA? te sAMbhaLI gurue temano pUrvabhava A pramANe kahyo ke - "koI eka gAmamAM traNa bhAIo kASTanA bhArA vecIne AjIvikA calAvatA hatA. eka divasa lAkaDAM levA mATe teo sAthe khAvAnuM bhAtuM laIne vanamAM gayA. madhyAhnakAle khAvA beThA, te vakhate koI sAdhu mAsakSamaNane pAraNe tyAM AvyA. temane joIne dAna ApavAnI icchA thavAthI temaNe potAnA bhAtAmAMthI dAna dIdhuM. muni gayA pachI teo pazcAttApa karavA lAgyA ke "ApaNe bhUla karI, A sAdhu phogaTanuM laIne jato rahyo ane ApaNe bhUkhyA rahyA. e sAthu kAMI uttama kulano nahoto; paNa emAM teno doSa nathI, ApaNe ja mUrkha ke phogaTa bhUkhe maryA." A pramANe pazcAttApa karatA karatA potAne ghera gayA. anukrame AyuSyanA kSaye maraNa pAmIne alpariddhivAna vyaMtarapaNuM pAmI tyAMthI cyavIne ahIM utpanna thayA che. pUrve munirAjane dAna ApIne pazcAttApa karavAthI A bhavamAM vAraMvAra nirdhanapaNuM pAmyA che. kahyuM che ke - "dAna daIne sujJa puruSoe pazcAttApa karavo nahIM. paraMtu bhAvarUpI jaLa vaDe puNyarUpI vRkSanuM siMcana karavuM." -u.prA.bhA. bhA.-4 (pR.38) dAna cAra prakAre re, abhaya, bhojana, auSathI, dAna zAstranuM cothuM re, theMke na zrImaMta su-thI. jJAnI 77 artha :- dAnanA cAra prakAra che (1) abhayadAna (2) AhAradAna (3) auSadhadAna ane (4) zAstradAna athavA jJAnadAna. je samyabuddhivALo zrImaMta hoya te to A dAnono lAbha levAno avasara kadI cUke nahIM. "je dayALu manuSya sarva prANIone abhayadAna Ape che te manuSya dehathI mukta thAya arthAt mRtyu pAme tyAre paNa tene koIthI bhaya raheto nathI." -u.mA. bhA. bhA.-4 (pR.33) ' kheMgArarAjAnuM dRSTAMta - "ekadA jUnAgaDhano kheMgAra nAmano rAjA zikAra karavA gayo hato. tyAM ghaNA sasalAono vagha karI tene ghoDAnA pUMchaDA sAthe bAMdhIne pAcho AvatA te mArgathI temaja parivArathI bhraSTa thayo. arthAtu ekalo bhUlo paDyo. tevAmAM eka bAvaLanA vRkSanI zAkhA upara caDhIne Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) dAna 387 beThelA DhaMDhala nAmanA cAraNane joIne tene pUchyuM ke - "are! tuM mArga jANe che? tyAre te dayALu cAraNe kahyuM ke - "jIvano vagha karanAra narake jAya che ane dayA pALanArA svarge jAya che; huM to e be mArga jANuM chuM. tane je game te mArge jA. A pramANe veza kare tevI dUgha jevI tenI vANI sAMbhaLIne te rAjAne tatkALa viveka utpanna thayo; tethI teNe tyAM ja jIvanaparyata prANIvagha na karavAno niyama grahaNa karyo, ane te cAraNane azvo tathA gAma vigere ApIne gurunI jema teno satkAra karyo." IkazA -upadezaprAsAda bhASAMtara bhAga-4 (pR.38) bhUmi-gAya-suvarNanuM re kahe dAna kanyAtaNuM, nahi tyAgIne kAmanuM re, thAya ahita ghaNuM. jJAnI. 78 artha:- bhUmidAna, gAyanuM dAna, suvarNanuM dAna ke kanyAdAna e tyAgI puruSane kAmanuM nathI. ethI tenuM ghaNuM ahita thAya che. zubhacaMdrAcAryanuM draSTAMta - zrI zubhacaMdrAcArya ane rAjA bhartuhari beya bhAI hatA. zubhacaMdrAcArya digaMbara banI pahADa upara tapazcaryA karatA hatA. jyAre koI nimitta banyuM bhartuharie tApasa dIkSA aMgIkAra karI bAra varSa puruSArtha karIne suvarNasiddhi meLavI. tethI suvarNarasa banAvI potAnA bhAIne te ApavA mATe gayA. bhAI zubhacaMdrAcArye te suvarNa pAtra DhoLI nAkhyuM ane kahyuM ke zuM rAjyamAM sonu ochuM hatuM. AnA mATe tame tyAga karyo. ema kahI potAnI siddhi baLe dhULanI capaTI patthara upara nAkhI tethI Akho patthara sonAno banI gayo. ema pratibogha pamADI temanuM paNa kalyANa karyuM. mATe sAdhupuruSone AvuM dAna kAmanuM nathI. tethI temanuM ghaNuM ahita thAya che. //78aaaa. jinamaMdira kAje re bhUmi Adi dAna karo, jIrNoddhAra sAthI re graMthabhaMDAra bharo. jJAnI 79 artha - jinamaMdira banAvavA mATe bhUmi, ghana ke pratimAjI AdinuM dAna karo. athavA maMdiro vagerenA jIrNoddhAra karo athavA uttama graMthono saMgraha karI graMthabhaMDAra bharo. jJAnI puruSo dvArA racita zAstro ja saMgraha karavA lAyaka ke vAMcavA lAyaka che. Aghunika munionA sUtrArtha paNa zravaNane anukULa nathI." -zrImad rAjacaMdra //79aaaa sadgharmanI vRddhi re pragaTa te dAna kare, ghaNA kALa sudhI de re sudAtAne lAbha khare! jJAnI 80 artha - jinamaMdira, vItarAga pratimA ke jJAnI puruSo dvArA racita graMtho, tethI sagharmanI vRddhi thAya che. mATe evA sanzAstronI chapAI vageremAM ke rakSaNa karavAmAM dAna ApavAthI te sudAtAne ghaNA kALa sudhI kharekhara lAbhanA ApanAra thAya che. zrI kumArapALa rAjAe evo abhigraha karyo hato ke mArA guru zrI hemacaMdrAcArya dvArA racita sarva zAstrone tADapatrImAM lakhAvuM ke jethI lAMbA kALa sudhI te TakI zake. tenA mATe sAtaso lahiyAne lakhavA besADyA hatA. evI jJAna pratyenI bhakti ke guru pratyenI bhakti jo pragaTa thAya ane maLeluM ghana ke jIvana dAnadharma vaDe sArthaka karI le to jIvanuM avazya kalyANa thaI jAya, emAM koI zaMkAne sthAna nathI. II80nA Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhagavAne dAnagharma upadezyo, paNa te saphaLa kyAre thAya? to ke jIvanamAM niyamitapaNuM Ave to. niyamitapaNuM eTale maryAdApUrvakanuM vartana. je je bhUmikAmAM jIva hoya te te bhUmikAne anurUpa maryAdApUrvaka sadAcAramAM pravRtti kare ke AtmasvabhAvamAM vartI je jIvana vyatIta kare te niyamitapaNuM che. e viSayanA prakAro nIcenA pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : (32) niyamitapaNuM (rAga : khamAjanAla ghumAlI, "vaiSNava jana' jevo) (zrI zreyAMsajina aMtarajAmI AtamarAmI nAmI re-e rAga) AtmahitArthe niyamita vRtti zIkhavI sadaguru rAye re, niyamasAra svarUpa sagurunA caraNa gharuM uramAMye re. Atmaartha - AtmAnA kalyANa arthe niyamitavRtti eTale maryAdApUrvaka vartana karavAnuM te zrImad sadguru rAjacaMdra prabhue zIkhavyuM che. mATe te saguru bhagavaMtanA caraNakamaLa je niyamasAra eTale zuddhaAtmasvarUpamaya che tene sadA huM hRdayamAM ghAraNa karuM chuM. //nA. sahaja svabhAve zuddha svarUpe sthiti, niyama kahAye re, samyak darzana-jJAnacaraNamAM satata sthira rahAye re. Atmaartha - AtmAno sahaja svabhAva te zuddha svarUpa che. te zuddha svarUpamAM sthiti karavI tene zrI bhagavaMte niyama kahyo che. pachI tenA abhyAse samyakdarzana jJAna cAritramAM satata eTale niraMtara sthira rahI zakAze. rA. anaMta catuSTaya zuddha cetanA nizcaya karavA yogya re, e ja prayojana rUpa kArya te niyama svarUpa manojJa 2. Atmaartha - AtmAnI zuddhadazA te anaMta jJAna darzana sukha vIryathI yukta che. evo nizcaya karavA yogya che. te zuddha dazAne prApta karavI e ja jIvanuM prayojanabhUta kArya che. ane e zuddhadazA ja niyamasvarUpa eTale svabhAvasvarUpa che. ane manojJa eTale manane sadA AnaMda pamADanAra che. IkA. sva-svarUpanI samyak ci, tenuM ja jJAna pramANa re, avicala tallInatA temAM te niyamathI nirvANa re. Atma artha :- potAnA AtmasvarUpane prApta karavAnI sAcI ruci jene pragaTa thaI tenuM ja jJAna pramANabhUta che. tathA te sahaja svarUpamAM avicala eTale aDola sthiratA je jIva kare te niyamathI nirvANa eTale mokSane pAme che. 4. svarUpasthiratA rUpa niyamano kara abhyAsa sadAya re, anaMta kALa sughInI sthiratA te ja mokSa manAya re. Atmaartha - mATe svarUpamAM sthiratA karavArUpa niyamano arthAt svabhAvano he jIva! tuM sadA abhyAsa Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) niyamitapaNuM 389 kara. ane anaMtakALa sudhI te sahaja svarUpamAM sthiratA karavI tenuM ja nAma mokSa che ema tuM mAna. // 5 // eka rIte to jagata-pravartaka niyama vizvamAM dekho re, te vinA aMghAdhUMdhIno khyAla karIne pekho . Atma artha :- eka rIte jotAM A jagatano pravartaka niyama eTale vastuno svabhAva ja che. = '(1) eka bhede niyama e ja A jagatano pravartaka che - jagatano pravartaka Izvara nathI ema AgaLa kahyuM hatuM temAM zaMkA thAya, te sarvanA khulAsArUpa A vAkya che. eka bheda = eka apekSAe dareka padArthamAM je dharmo che te pramANe te pravarte che. jema goLa gaLyo lAge, lImaDo kaDavo lAge ema jagatamAM niyama sarvatra dekhAya che. tethI koI jagatakartArUpe IzvaranI jarUra nathI. niyamane laIne jagata pravarte che, cAvI pramANe ghaDiyALa cAle tema niyamo pramANe jagata cAle che. tema puNya pApa karma paNa tenA niyama pramANe cAle che, "A to akhaMDa siddhAMta mAnajo ke saMyoga, viyoga, sukha, du:kha, kheda, AnaMda, aNarAga, anurAga, ityAdi yoga koI vyavasthita kAraNa (niyama)ne laIne rahyA che." (21-1) ahIM mukhyapaNe karmanA niyamo viSe kahevuM che. Akho karmagraMtha niyamo ja batAve che. amuka bhAva karavAthI amuka karma baMdhAya, te bhogavavAnAM amuka sthAna hoya ityAdi niyama che. dareka vastumAM je guNo hoya te niyamathI pariName che, molA vivecana (pR.238) "pRthvInA kaNo jenI kAyA che evA jIvo evAM karma bAMghavAthI tyAM utpanna thAya che, te pRthvIkAyarUpa deha choDI bIje janme che ne vaLI bIjA vanaspati Adi jIvo jemaNe tevAM ja karma bAMdhyAM hoya te pAchA pRthvIrUpa zarI2 ghAraNa kare che. Ama anaMta jIvo pRthvI, agni, pANI, vAyu Adi zarIro ghAraNa karI rahyA che, mare che, janme che chatAM pRthvI tenI te ApaNane dekhAya che. tevI ja sthiti sUrya, caMdra, tArA vagerenI samajavI." boMcAmRta bhAga-3 (pR.282) e niyama vinA sarvatra aMdhAdhUMdhI phelAI jAya. teno vicAra karo to samajAya evuM che. / / 6 / / dinacaryAmAM sthUla rIte je niyamita AhAra-vihAre re, svAsthya sAcavI gALI zakAze kALa vizeSa vicAre re. Atma artha :- potAnI dinacaryAmAM sthULa rIte niyamita eTale samayasara AhAra vihAra rAkhavAmAM Ave to svAsthya sAcavI zakAze, ane svAsthya ThIka haze to te samaya vizeSa AtmavicAramAM gALI zakAze. / / / / kArya niyamathI thAya tvarAthI, ghArI siddhi deze re, parizrama paNa jhAjho na jaNAze, AnaMda ura praveze re. Atma artha :-- kArya niyamapUrvaka eTale samayasara karavAmAM Ave to te tvarAthI eTale jaldI pUrNa thAya che, ane ghArelI siddhine Ape che. tema karavAthI kAma veMcAI jaze ane mane jhAjho parizrama karavo paDyo ema paNa jaNAze nahIM, tathA kArya samayasara pUrNa thavAthI hRdayamAM paNa AnaMdano anubhava thaze. "niyamathI kareluM kAma tvarAthI thAya che, ghArelI siddhi Ape che; AnaMdanA kAraNarUpa thaI paDe che.' (va.pR.15) kaTo niyamita-mukha hAsyAdi kAryo, niyamita netra-vikAre re, zravaNa, sparza, rasa, gaMdha bhaNI paNa doDa nahIM avicAre re. Atma Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- mukhathI bolavAmAM ke hasavAmAM ke haravA pharavA Adi kAryomAM sadA niyamita rahevuM. tathA vacana nayana yama nAhI' ema paramakRpALudeve kahyuM che, tethI netra vikAra eTale netravaDe rUpAdi joI rAga vagere ghaTADavAmAM pravartavuM. temaja bIjI indriyonA viSayo zravaNa, sparza, rasa, gaMgha che, te bhaNI paNa vicArarahitapaNe doDa karavI nahIM. arthAt temAM paNa na chUTake ja pravartavuM. sadA saMyamita rahevuM ane bhagavAne boghelA niyamapUrvaka ja vartana karavuM e ja AtmAne hitakArI che. chellA vacana maghura, mita zabdo saha paNa, zAMta, satya uccAro re, hitakara, komaLa, kaSAya-ghAtaka, prabhu-guNagrAme ghAro 2. Atmaartha - have vicArasahita indriyone niyamapUrvaka zubhamArge pravartAvavAnI bhalAmaNa kare che : vacana mIThA, mita eTale mApasara zabdomAM, zAMta, satya, hitakAra, komaLa ane kaSAyanA ghAtaka evA uccAro tathA vacanayogane prabhunA guNagrAma karavAmAM rokI rAkho jethI te azubhamAM pravarte nahIM ane mana zAMta rahe. "vacana zAMta, maghura, komaLa, satya ane zauca bolavAnI sAmAnya pratijJA laI AjanA divasamAM praveza karaje." (va.pR.5) I/10nA niyamita vartana sadAcAra che, durAcAra dukhadAyI re, suvicAraka naranArI, samajo satsala ati sukhadAyI re. Atmaartha :- niyamita vartana eTale maryAdApUrvaka vartavuM e ja sadAcAra che. durAcAre pravartavuM e duHkhadAyI che. "sazIlavAna sukhI che. durAcArI duHkhI che. e vAta jo mAnya na hoya to atyArathI tame lakSa rAkhI te vAta vicArI juo." (va.pR.7) "durAcArI ho to tArI ArogyatA, bhaya, parataMtratA, sthiti ane sukha ene vicArI AjanA divasamAM praveza karaje." (va.pR. 5) mATe samyak rIte vicAra karanAra naranArIoe A vAtane dRDhapaNe samajI levI ke sadAcAra e ja A bhava ke parabhava bannemAM sukha ApanAra che. II11aaaa ramo sadA nirdoSa sukhe sau, doSa tajI AnaMdo re, zarIra pheMpI kAdavamAM sukha zuM? dehadraSTi nara gaMdo re. Atmaartha - he bhavyo! sadA AtmAnA nirdoSa sukhamAM ramaNatA karo. je vaDe AtmA doSita thAya evA AnaMdamAM lakSa rAkho nahIM. nirdoSa sukha nirdoSa AnaMda lyo game tyAMthI bhale; e divya zaktimAna jethI jaMjIrethI nikaLe." -zrImad rAjacaMdra durgaghamaya sasa ghAtuothI banela zarIrarUpI kAdavanI kuMDImAM ramavuM te zuM sukha che. evA malina dehamAM prIti gharanAra manuSya gaMdI draSTivALo che. e draSTi jIvane karma baMghAvanAra che ane navA deha ghAraNa karavAnuM che kAraNa che. 'khANa mUtrane maLanI, roga jarAne nivAsanuM ghAma; kAyA evI gaNIne, mAna tajIne kara sArthaka Ama.' -zrImad rAjacaMdra /12aa. gaMdA hAthe jyAM jyAM aDazo, thaze azubha pracAro re, tethI cokhkho hAtha thatAM suthI kara niyamita saMcAro re. AtmA Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) niyamitapaNuM 39 1 artha - gaMdA hAthe ApaNe jyAM jyAM aDIzuM, te te vastuo paNa gaMdI thaI jaze. tema gaMdA bhAve deha AdimAM prIti karIzuM to moha vadhaze ane AtmA malina thaI navA karmabaMgha karaze. mATe cokhkhA hAtha thatAM sughI jema zuddha pANIno upayoga karIe chIe tema AtmAnA zuddhabhAva prApta nahIM thAya tyAM sudhI niyamita vartana karavuM arthAt bhagavAnanI AjJA pramANe maryAdApUrvaka vartavuM e ja jIvane kalyANakAraka che. 13. sadaguru-bogha vicArI virAge, upazama rasamAM jhIlo re, tajI anAdi gaMdA bhAvo, AtmadraSTi-rasa pI lo re. Atmaka artha - saddaguruno bogha vicArI, vairAgyabhAva lAvI kaSAya zamAvI upazama rasamAM jhIlo. tathA anAdikALanA viSayakaSAyathI lisa azubharAgarUpa gaMdA bhAvone dUra karI, sarvamAM AtmA jovAnI dravya draSTi keLavI, AtmazAMtirUpa amRta rasane pIo. 14 rAjamArga sama niyamita mAno mokSamArga saMskArI re, karI satsaMga samaja sughArI bano mokSa-adhikArI re. Atmaka artha - rAjamArga eTale ghorImArga samAna mokSamArga paNa nizcitapaNe saMskArI jIvone mokSe pahoMcADe che. te saMskAra meLavavA mATe satsaMga karIne potAnI samajane savaLI karI tame paNa mokSa pAmavAnA adhikArI thAo. 15aa. oNva ajJAna-pariNAmI jo niyamitapaNe ArAze re, paNa ArAghana UMdhuM tethI kaMI kalyANa nI sAthe re. Atmaartha:- anAdithI ajJAna bhAvomAM ja pariNamelo jIva bhalene te japa tapa bhakti Adi niyamita eTale maryAdApUrvaka kare, paNa te jo kuguru Azraye athavA svacchede ja karato hoya to tenuM ArAghana UMdhu hovAthI AtmAnA kalyANane te kaMI paNa sAdhI zakaze nahIM. 16aaaa. tema mohamaya laukika mArge sAdhu-rjIvana vitAve re, vrata, tapa puSpo mohavRkSanAM bhavarRpa phaLa pragaTAve re. Atmaartha - tema A loka ke paralokanA sukhanI icchArUpa mohamaya laukika mArgamAM paDI rahI bhale ne sAthe jIvana vyatIta kare, paNa tenA vrata, tapa moharUpI vRkSanA ja puSpo hovAthI te saMsArarUpa phaLane ja ApanAra thAya che. 1thA. asaMsAragata vANI suNane asvacchaMda pariNAme re, te AghAre jIva oNve te pavana bhava-ghana sAme re. AtmA artha - paNa puruSanI asaMsAragata eTale saMsArabhAvane nAza karanArI evI vANIne sAMbhaLI, potAno svaccheda mUkI, temanI AjJAnA AdhAre jIva jIvana jIve to te vighana eTale saMsArarUpI vAdaLAne uDADavA mATe pavana jevo siddha thAya arthAt tenA saMsArano AkAra nirAkAratAne pAme che. asaMsAragata vANIno asvacchedapariNAme jyAre AghAra prApta thAya che, tyAre te saMsArano AkAra nirAkAratAne prApta thato jAya che." (va.pR.363) I/18. samyagdarzana te dhruvatAro, dizA satya batAve re, vrata, niyama sau tethI savaLAM, vartAve samabhAve re. AtmA Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - samyagdarzana te dhruvatArA samAna che. dhruvatAro hamezAM uttaradizAmAM rahe che. tene laIne bIjI badhI dizAonuM paNa satyabhAna thAya che. tema samyagdarzana sAthe je vrata, niyama karavAmAM Ave te baghA savaLA che. te jIvane vItarAgatA pragaTAvI samabhAve vartana karAve che. ||19aaaa samyak tapa niyamitapaNuM, jo, tethI karma kapAze re, sahanazIlatA ne samabhAve, mokSapura oNva jAze re. Atmaartha :- samyagdarzanasahita niyamitapaNe eTale kramapUrvaka jIva jo icchAone ghaTADavArUpa tapane karato ja raheze to tethI baLavAna nirjarA thaI sarva karma kapAI jaze tathA jIvanamAM sahanazIlatA ane samabhAvane pAmI te jIva mokSarUpI nagaramAM pahoMcI jaze. 20aaaa mumukSu koI nAma-thAra te pUche prazna vicArI re, ghaNA baMghathI baMdhAyo chuM niyama-aMgha akArI re. Atmaartha :- koI nAmaghArI mumukSu vicArIne prazna pUche che ke pUrvanA anAdikALanA ghaNA karmathI huM baMghAyelo ja chuM, to pachI karmonA niyamathI eTale kamanA siddhAMtathI navo thato baMgha te to amArI eTale koI kAryakArI nathI arthAt phokaTa che. kemake huM to anAdikALathI karmo vaDe baMghAyelo ja chuM, temAM vaLI navIna baMgha thavAthI zuM pharaka paDaze. 21 A kaLikALe bahu jana evA, manamAnyuM karanArA re, AtmahitanI samaja vinAnA, svataMtra mata gharanArA re. Atmaka artha - uparokta pramANe mAtra vAto karI A kaLikALe ghaNA loko potAnuM manamAnyuM karanArA che. temane potAnA AtmAnuM hita zAmAM che tenI samaja nathI. tethI teo svataMtra mata eTale potAnI svacchaMdI mAnyatAone gharanArA che. "svaccheda mata Agraha tajI, varte sagurulakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa."-zrImad rAjacaMdra //rA prathama padathI pUrNa dazAnA bheda ure jo ghAro re, to saMzaya-zalyo nahi sAle; roga prati upacAro re- AtmA artha - prathama pada AtmA che. e padathI lagAvIne pUrNadazArUpa mokSapada che tathA te pada pAmavAne mATe chaThTha pada te mokSano upAya che. A sarva niyamonuM rahasya gurugame jo hRdayamAM ghArI laIe to zaMkAo rUpI kAMTAo duHkha Apaze nahIM. kemake aneka prakAranI bhrAMtirUpI rogono pratikAra karavA mATe A sAcA upacAro che. 23 nIrogIne davA nakAmI, rogI-mana aNagamatI re, davA pIthAnA dukhathI mahAdukha jaze, gaNI pIvI paDatI re. Atmaartha - saMpUrNa nirogI evA kevaLajJAnIone to AtmadhyAnarUpa auSaghanI jarUra nathI, kemake te kRtakRtyadazA che. tathA AtmabhrAMtirUpa rogavALA saMsArI jIvane jinavANIrUpa davAnI jarUra hovA chatAM tene te aNagamatI lAge che. tene niyamamAM rahevuM gamatuM nathI. paNa duHkharUpa evI kaDavI davA pIvAthI ja Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) niyamitapaNuM AtmabhrAMtirUpa mahArogo jaze ema mAnIne tene te pIvI paDe che. ra4nA manamAnyuM karatAM to bhaTakyo kALa anaMta, vicAro re; parAdhInatAmAM prere mana - e aMtaramAM ghAro re. Atma artha :-- potAnI matilpanAe vartatAM, anAdikALathI jIva A saMsAramAM bhaTakyo che, teno vicAra karo. ane A mana che te parapadArthamAM sukhabuddhi karAvI mane parAthInatAmAM prere che, e vAtane aMtaramAM ghAraNa karo, arthAt UMDANathI teno vicAra karo. / / 25 / / corI jAI kAje mana bhaTake, paravastune tAke re, parAdhIna sukha levA doDe parAdhInatA cAkhe 2e. Atma 393 artha :- vyavahAramAM paNa je kalaMkarUpa che evI corI ke jArI arthAt vyabhicAramAM mana bhaTakI 52vastune levA tAke che, paNa parAdhIna evA indriyasukhane levA doDatAM pote ja parAdhIna banI jaI trividhatApanA duHkhone bhogave che. "saghaLuM paravaza te duHkha lakSaNa, nijavaza te sukha lahIe.'' / / 26 / svataMtra sukha lUMTe manaDuM, jo niyama-doraDe bAMdhI re; mana vaza varte te ja nIrogI, pachI nahIM kaMI vAMdho re. Atma a H-- paNa jo A manane jJAnIpuruSanI AjJArUpa niyama doraDAthI bAMdhI rAkhIe to A AtmA potAnAthI ja utpanna thatAM svAdhIna svataMtra sukhano bhoktA bane che. je samyadRSTine manavaza va che te ja kharekharo nirogI che. tene kAMI vAMdho Avato nathI. kemake :- "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAMdhyuM, eha vAta nahI khoTI.'' -zrIAnaMdaghanajI ||rA jJAnIne nI garaja jagatanI, niSkAraNa upakArI re, krama manohara racI gayA te, Acaze suvicArI re. Atma artha :- niHspRha evA jJAnIpuruSone A jagatanI koI garaja nathI. emane kAMI joItuM nathI. chatAM niSkAraNa karuNAzIla evo emano sahaja svabhAva hovAthI bhavyone upadeza ApI tikArI thAya che. pa.u.pa.pU.prabhuzrIjI bhavyonA hitane arthe dIrghadRSTi vAparI A bhaktino manohara eTale manane AkarSanAra evo krama racI gayA che. tene samyak vicAravALA jIvo premapUrvaka Acaraze. "pa.pU.prabhuzrIjIe je kAryakrama Azrama mATe goThavyo che te bahu dIrghadRSTi vAparI cokkasa karyo che. temAM rasa na Ave teTalI jIvane mumukSutAnI khAmI che. potAnI kalpanAe pravartavAmAM Ave temAM tene kaMIka rasa jaNAya, paNa svacchaMda poSAya che ane te saMsAranuM kAraNa che ema vicArI jJAnIpuruSane mArge manane vALavuM e ja hitakArI che, na mAne to manane haTha karI kramamAM joDavuM tikara che." -dho.bhA.3 (pR.79)||rA AraMbhAdika azubha vikalpo, kArya prathama tajavAnAM re, azubha vikalpa javA vrata, niyamo, zubha bhAve gharavAnAM re, Atma artha :- AraMbha ane parigrahanA azubha vikalpo sauthI prathama tyAgavAnA che. kAraNa ke vairAgya, upazamanA e kALa che. ane avairAgya anaupazamanA mULa che mATe. saMsAra saMbaMdhI rAgadveSanA azubha vikalpo javA arthe bhagavAnanA kahelAM sama vyasana tyAga Adi Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vrata niyamone zubhabhAvapUrvaka ghAraNa karavAnA che. ra9. svapna paNa icche na azubha te, vrata-niSThA pUrI pAmI re, zubha saMkalpo niyama saMbaMghI TaLatAM, rahe nahi khAmI re. Atmaka artha - vratonA pAlanathI icchAono nirogha thatAM AtmAmAM zAMti Upaje che, tethI vratomAM pUrI niSThA arthAta zraddhA Ave che ke e ja kartavya che. pachI svapna paNa te azubha vikalpone icchato nathI. ema karatAM dazA vacce niyama pALavAnA zubha vikalpo paNa maTI jaI zuddha bhAvamAM ramatAM, Atmika sukhamAM tene koI khAmI rahetI nathI. |30nA jJAnadazAthI TaLe vikalpo, jJAnaramaNa hitakArI re; pAtra thavA vrata-niyamo sevo, malina mana saMthArI re. Atmaartha - AtmAnI jJAnadazA Avye sarva vikalpo TaLI jAya che. AtmAnA zuddha jJAnaguNamAM ramaNatA karavI e ja jIvane hitakArI che. mATe te jJAnadazAne pAtra thavA arthe viSayakaSAyathI malina evA manane sudhArI sadA vrata niyamonuM pAlana karyA karo. 31 paramapada paramAtmadazAmAM nathI niyama-prayatno re, sahaja dazA te parama zAMta che, pUrNa traNe tyAM ratno 2. Atmaartha - sarvotkRSTa evI paramAtmadazA pAmyA pachI tyAM koI paNa prakArano niyama ArAghavAno puruSArtha karavo paDato nathI; kemake te katakRtya dazA che. te sahajAtmasvarUpamaya dazA paramazAMta avasthA che, jyAM samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpe traNeya ratnonI paripUrNa prApti che. AtmAnA kalyANa arthe jJAnInI AjJAe niyamapUrvaka vartana karavuM, evuM jeNe zIkhavyuM te paramakRpALu paramAtmAne amArA sadA praNAma ho. 32aaaa jIvanamAM niyamitapaNuM hoya to kAma tvarAthI thAya che ane ghArelI siddhi Ape che. paNa te niyamitapaNuM jinAgamanA abhyAsIne yathArtha dhyAnamAM Ave che ke samayanI keTalI kiMmata che. have A pAThamAM jinAgamanA mAhAbhya viSe vistArathI jaNAve che : (33) jinAgama-stuti (sevo bhaviyAM vimala jinesara dullAhA sajjana saMgAjI--e rAga) jina-Agama jayavaMta jagatamAM, satya sarasvatI devIjI, viveka-haMsanuM vAhana sAcuM, savaLI samaja karI levIjI. jinare artha - jina eTale rAgadveSa ane ajJAna jenA jitAI gayA che evA sarvajJa jinezvaranA svamukhethI nikaLela vANIne jinAgama kahevAmAM Ave che. te traNe kALa jagatamAM jayavaMta che, arthAt traNe Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) jinAgama - stuti 395 kALa te vANInuM astitva jagatamAM vidyamAna che. tathA te ja sAcI sarasvatI eTale vidyAdevI che, ke jenA vaDe sarva lokAlokanuM jJAna thAya che. jema sarasvatI devIne haMsanuM vAhana che tema jinAgamarUpa sAcI sarasvatI devInuM vivekarUpI haMsanuM sAcuM vAhana che. jema haMsa potAnI cAMca vaDe dUdhamAMthI dUgha dUghane grahaNa kare che ane pANIne choDI de che tema jinAgama vaDe sAcI samaja prApta karI, zuM grahaNa karavA yogya che ane zuM tyAgavA yogya che evA hitAhitanA bhAnarUpa viveka pragaTAvavo e ja jIvane kalyANakAraka che. |1|| zrI gururAja-kRpAthI thAye, avaLAnuM sau savaLuM jI, sadga-vANI moha-kRpANI pariNamatAM hita saghaLuM jI. jina artha :- zrImad rAjacaMdra gurubhagavaMtanI kRpAthI Atmabodha maLe viveka pragaTe che. tethI dehamAM potApaNAnI avaLI mAnyatA TaLI jaI AtmAmAM AtmabuddhirUpa savaLI mAnyatA thAya che. saguru paramakRpALudevanI vANI che te mohane mAravA mATe pANI eTale talavAra samAna che. te vANI pramANe vartavAthI sammadarzananI prApti thaI AtmAnuM sarva prakAre hita saghAya che. "anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakaLa jagata hitakAriNI, hAriNI moha, tAriNI bhavAbdhi mokSacAriNI pramANI che."ArA. viSNu-caraNodaka te gaMgA, evuM koIka kahe chejI; patitapAvanI mAnI, temAM snAna karI sukha lahe che'. jina artha - vaiSNava matavALA evuM koIka kahe che ke gaMgAnuM jaLa che te viSNu bhagavAnanA caraNanuM ja udaka eTale pANI che, arthAt gaMgA nadI viSNu bhagavAnanA caraNakamaLamAMthI pragaTela che. tethI te gaMgAne patitapAvanI eTale pApIone paNa pavitra karanArI mAnI temAM snAna karIne potAnA pApo jANe dhovAI gayA ema mAnIne jIvo sukhI thAya che. jevA pApa-puNya pANIthI jAye" kema samajamAM besejI? paNa paramArtha vicArI, sAcuM samaje te grahI lezejI. jina artha :- paNa pANI pApa-puNyane ghoI nAkhe, A vAta kema samajamAM bese. pANI to jaDa che tenAthI jo pApa dhovAya to puNya paNa ghovAI jAya; kemake nadIne bhAna nathI ke pApa dhovuM ane puNyane rAkhI mUkavuM. tenA upara eka draSTAMta che - zrAvikAputranuM draSTAMta - eka zrAvikAno putra vaiSNavadharmI hato. te pavitra thavA mATe gaMgAsnAna karavA taiyAra thayo. tyAre mAtAe kaDavI tuMbaDI ApIne kahyuM tuM gaMgAsnAna kare tyAre A tuMbaDIne paNa karAvaje. pachI gaMgAsnAna karI ghare Avyo tyAre mAtAe te kaDavI tuMbaDInuM zAka karyuM. putra kahe A zAka to kaDavuM che. mAtA kahe gaMgAjalathI snAna karAvyA chatAM jo A tuMbaDInI kaDavAza na gaI to tArA mananA pApo te pANI kevI rIte ghoI zake. e badhI khoTI kalpanAo che. A vAtano paramArtha vicArI je sAcI vAtane samajaze te tene grahaNa karIne potAnuM hita sAdhI leze. teno paramArtha nIce pramANe che. II4. parama puruSaapa himagiri-urathI karuNagaMgA nIkaLIjI, alaukika agamya girA banI, gaNaghara-ghoghe UchaLIjI. jina Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- paramapuruSa paramAtmA zrI tIrthaMkarabhagavAnarUpa himAlaya parvatanA aMdarathI eTale emanA hRdayamAMthI karUNAthI yukta evI vANIrUpI gaMgA nIkaLI che. te bhagavAnanI vANI alaukika eTale asAdhAraNa ane agamya eTale sahaja rIte gama paDe tevI nahIM hovAthI prathama buddhizALI evA gaNadhara puruSonA hRdayamAM te ghogharUpe uchALA mAratI AvIne vasI. temaNe te vANInI dvAdazaaMgarUpe racanA karI. //pAA ramya nagarapaeNpa Agamagharane poSI AgaLa cAlIjI, ama jevA ati raMka janonI tRSA tvarAthI TALIjI. jinaka artha - have te bhagavAnanI vANIno jaLarUpa pravAha, ramya eTale suMdara evA nagararUpa Agamaghara puruSone poSaNa Apato AgaLa vaghIne amArA jevA ati raMka eTale paramArthamAM sAva ajJAnI janonI jJAna pipAsAne paNa draSTAMta dalIlothI samajAvI ajJAnane jaldI TALavA te samartha banI gayo. evI bhagavAnanI vANIno adbhuta prabhAva che. IkA ziva-sAgaramAM maLI jatI te aneka naukA sAthejI, zraddhA naukAmAM bahu besI taryA, kahyuM jaganAthajI. jina artha - pachI te vANIrUpI gaMgA aneka zraddhArUpI nAvaDAo sAthe mokSarUpI samudramAM maLI jAya che. te bhagavAna pratyenI zraddhArUpI nAvaDAomAM besIne ghaNA bhavyo saMsAra samudrane tarI gayA, ema traNa lokanAnAtha zrI bhagavAne A vAta jaNAvI che. ||LA. dvAdazAMgaraeNpa labdhighArI zrutakevaLI kahAyAjI, traNe loka-prakAzaka Agama-netravaMta saMhAyAjI. jina artha:- dvAdazaaMgarUpa labdhinA ghArI gaNaghara puruSo te zrutakevaLI kahevAyA che. zrutajJAna vaDe te traNe lokane prakAzaka evA AgamarUpa netranA ghArI hovAthI jagatamAM zobhA pAme che. bhagavAna mahAvIre zreNika rAjAnA praznottaramAM kahyuM ke-viSNukumAra, naMdimitra, aparAjIta, govardhana ane bhadrabAhu svAmI paNa zrutakevaLI thaze. ema bhadrabAhu caritramAM jaNAvela che. tA. abugha janonA aMtaramAM je samyabhAva jagADejI, anaMta Agama maMtre mUkI, ziva-sukha-aMza cakhADejI. jina artha - jJAnI puruSonI vItarAga vANI te abugha eTale ajJAnIjanonA aMtaramAM samyabhAva jagADe che. jJAnI puruSoe maMtramAM anaMta Agamano sAra mUkI dIdho che. tenuM je bhAgyazALI ArAghana karaze te samyagdarzana pAmI mokSasukhanA AsvAdano aMza pAmaze. "sapuruSanA ekeka vAkyamAM, ekeka zabdamAM anaMta Agama samAyAM che, tenI samaja suvicAraNA jAgye Ave che. eka "mAruSa, mAtuSa" bolanA avalaMbane zivabhUti muni kevaLajJAna pAmyA hatA." boghAmRta bhAga-3 (pR.769) pa.pU.prabhuzrIjIe jaNAvyuM ke caudapUrvanA sArarUpa "sahajAtmasvarUpa paramaguru maMtranuM je zraddhApUrvaka ArAghana karaze te jIva mokSasukhane pAmaze. lA. sAgara-sAra juo biMdumAM, Agama-sAra sumaMtrejI, AtmajJAna guruvaranI AjJA cAvI vidyu-yaMtrejI. jina Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) jinAgama - stuti 397 artha - samudrano sAra jema eka biMdumAM samAya che tema Agamano sAra sadguru dvArA upadiSTa samyakamaMtramAM samAya che. te maMtranuM ArAdhana karavAnI AtmajJAnI gurudevanI AjJA che, je vidyuta yaMtrane calAvavAmAM cAvI samAna che. pa.pU.prabhuzrI kahe - kIlI guruke hAtha, nahIM pArvege bheda vedameM." -upadezAmRta /10nA sarvAgamanI utpatti jo, tripadI vIre dIthIjI, yogya bhUmimAM UcharI, phAlI, aMga-pUrva surthI sIghIjI. jinA artha :- sarva AgamanI utpatti kyAMthI thaI? to ke utpAda, vyaya, duvrarUpa tripadI zrI mahAvIra bhagavAne gaNaghara puruSone ApI. te gaNaghara jevA yogya puruSarUpa bhUmimAM UcharI ane kALI phulI tathA bAra aMga, caudapUrva sudhI teno sIdho vistAra te puruSoe karI loko upara paramopakAra karyo. ./11|| so vistAra samAya asaMge e arthe so zAstrojI, samajyA te ja mAyA temAM, samajanAra supAtro'. jina artha :- bAra aMga, upAMga, caudapUrvo vagereno vistAra asaMgatAmAM samAya che, arthAt sau zAstro bhaNIne asaMgatA prApta karavAnI che. enA arthe ja badhA zAstro racAyA che. "sarva jinAgamamAM kahelAM vacano eka mAtra asaMgapaNAmAM ja samAya che; kemake te thavAne arthe ja te sarve vacano kahyAM che. eka paramANuthI mAMDI cauda rAjalokanI ane meSonmeSathI mAMDI zailezIavasthA parvatanI sarva kriyA varNavI che, te e ja asaMgatA samajAvavAne arthe varNavI che." (va.pR.469) te zAstronA bhAvone je samajyA te ja svarUpe samAyA che. te bhAvone samajanAra supAtra jIvo che. I/12aa. pAtra thavA sambogha upAso, je satparuSe dIghojI, sadAcArathI te samajAze, A ja mArga meM lIthojI. jinaka artha - te asaMgatAne prApta thavA mATe satparuSe ApelA sataboghanI upAsanA karo. sAta vyasana, sAta abhakSya vagere sadAcAranA pAlanathI te boghano marma samajAze. pU.zrI brahmacArIjI kahe che ke Aja mArga meM paNa lIgho che. 13aa. sAcI agni kAma lAgaze, graMtha lakhI nakAmIjI; tethI sadguru zothI, zoghajo satya, banI niSkAmIjI. jina artha - sAcI agnino taNakho kAma lAgaze. graMthamAM lakhela "agni" zabda nakAmo che, tethI kaMI kArya sare nahIM. tema zrI sAcA sadaguru bhagavaMtanI zogha karI, tenI prApti thaye AtmAnA satya svarUpane zodhavAno prayatna karajo. ane tema karatA koI paNa prakAranI AkAMkSA sapuruSa pratye rAkhazo nahIM, to ja AtmArthanI siddhi thaze. ||14. ura viSe vasaze Agama so, prema parama jo jAgejI, anubhava gurunI bhakti karatAM "prabhu prabhu" laya lAgejI. jinaartha :- paramaprema jo sapuruSa pratye jAgaze to tamArA hRdayamAM sarva AgamonuM rahasya AvIne vasaze. "para prema pravAha baDhe prabhuse, saba Agamabheda suura baseM." -zrImad rAjacaMdra paramakRpALudeve jaNAvyuM ke "sobhAga prema samAthimAM varte che." Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 Atma anubhavI gurunI bhakti karatAM prabhu prabhunI lAya lAge che. paramakRpALudevanI bhakti karatAM prabhuzrI kahe "amAre to prabhu rome rome eka kRpALudeva che." I15nA. prabhu-bhaktirata citta rame jyAM, kevaLajJAna prakAzajI, koNa mUrkha iMdriyasukha icche? jethI nija sukha nAzejI. jina artha :- prabhunA zuddha AtmasvarUpamAM bhakti pragaTIne jo citta temAM ja rame to kALe karIne tene kevaLajJAnanI prApti thAya. jema zrI neminAtha bhagavAna pratye rAjAlano zuddha prema pragaTyo to te kevaLajJAnanuM kAraNa thayuM. athavA zrI gautama svAmIne bhagavAna mahAvIra pratye sAcI bhakti UpajI to te paNa kevaLajJAnane ApanAra siddha thaI. mATe evo koNa mUrkha hoya ke je indriyanA kSaNika sukhone icchI potAnA AtmAthI ja prApta thatA zAzvata sukhano nAza kare. ||16aaaa. icchita zivasukha siddhi pAmo, jo sabotha upAsojI; jinAgane dIse, paNa teno Asamukhe nivAsojI. jina artha - tame tamArI icchA pramANe mokSasukhanI siddhi pAmo, paNa jo sapuruSanA ApelA sadgoghane upAso to. te sadgogha jinAgamamAM dekhAya che. paNa teno marma AtmajJAnI puruSa pAse che. te Asa eTale vizvAsa karavAlAyaka puruSa che. temanA mukhethI Atmadharmano marma jANI upAsavA yogya che; to ja Atmasiddhi prApta thaze. 1LA dvAdaza guNasthAnaka sutha Azaya Agamano upakArIjI, rAtadivasa sAdhujana seve AtmadAjha ura ghArIjI. jina artha :- bAramAM guNasthAnakanA aMta sudhI Agamano Azaya upakArI che. tethI rAtadivasa sAdhupuruSo AgamanA Azaya pramANe cAle che. tema cAlavAmAM emanA hRdayamAM potAnA AtmakalyANanI UMDI dAjha rahelI che. ||18. satsamAgama ne satkRta be satsAghana ArAghejI, te dAvAnala kaLikALano TALI zivapatha sAthejI. jina artha :- je bhavyAtmA sapuruSano samAgama tathA sanzAstrarUpa uttama be sAghanonI ArAghanA karaze, te A kaLikALanA bhayaMkara trivigha tApamaya dAvAnalathI bacI jaI mokSamArgamAM nirvine prayANa karaze. 19aaaa satsAghanahIMne sAthe loko ahaMkAramAM peThAjI; mana AhAra, vihAra, viSayamAM; ToLAM vALI beThAjI. jina. artha :- munigharmanI ArAdhanAnA satyasAghana te svAdhyAya ane dhyAna che. te sAghanothI hIna vartanavALA sAdhu loko potAne moTA mAnI, ratnatrayanA ghAraka mAnI mAtra ahaMkAra karanArA che. kemake temanuM mana to AhAra eTale khAvApIvAmAM saMlagna athavA vihAranA vikalpomAM Asakta, ke pAMca indriyanA viSayomAM Asakta che, temaja aneka zrAvakomAM potApaNuM mAnI temanA ToLAvALIne samaya pasAra karanArA che. evA kahevAtA sAdhupuruSo zuddha Atmadharmane nahIM jANavAthI potAnuM ke paranuM AtmakalyANa Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) jinAgama - stuti 399 karavA samartha nathI. mATe ja zrI devacaMdrajI mahArAje stavanamAM kahyuM ke : gaccha kadAgraha sAcave re, mAne gharma prasiddha; AtamaguNa akaSAyatA re, gharma na jANe zuddha re. caMdrAnana" nityakrama sajjana zrata-upakAra na bhUle, Amavacana ArAghejI, viSaya-kaSAyathI rahI vegaLA, vinaya vidyA sAthejI. jina artha - paNa sajjana puruSo to sAcI ArAghanAne batAvanAra evA bhagavAnanA karelA upakArane kadI bhUlatA nathI. tathA mokSamArgamAM vizvAsa karavA lAyaka evA A satparuSanA vacananA AdhAre cAle che. temaja te sajjana puruSo viSayakaSAyanA bhAvothI dUra rahIne sadA vinayapUrvaka AtmavidyAne sAthe che. arthAt sapuruSano vinaya karavApUrvaka potAnA AtmAne oLakhavA mATe sadA prayatnazIla rahe che. /ra1AA vikathA viSTA samI sAdhunA mukha suthI kyAMthI AvejI? satkRta pATha vahe jo mukhe, sukha-zAMti phelAvejI. jina artha - dezakathA, rAjakathA, strIkathA ane bhojanakathA e viSTA samAna che. te sAdhupuruSonA mukha sudhI kyAMthI AvI zake? te mahAtmAonA mukhe to sadA satkRtano pATha rahe che, arthAt uttama jJAnaplAnanI vAto hoya che. je bIjAnA hRdayamAM paNa sukhazAMti ja phelAve che. gArA zrI sarvajJa-jinezvara-vANI AgamarUpa kahANIjI, sarva kALamAM satyarUpa te avisaMvAdI jANIjI. jina artha - zrI sarvajJa jinezvara bhagavaMtanI vANI te ja AgamarUpa kahevAI che. te sarvakALamAM satyarUpa che. te vANI avisaMvAdI che arthAt te vANI syAdvAdapUrvaka hovAthI temAM koI vAda-vivAdane sthAna nathI. |23ii. sarva jaga-jaMtuM-hitakaraNI RSi-munine mana bhAvIjI; durlabha narabhava saphaLa kare jo gurugama-cAvI AvIjI. jina artha - bhagavAna jinezvaranI vANI te jagatanA sarva jIvone hitakArI che tathA moha maMda thavAthI thayuM che pavitra mana jenuM evA RSi-munione to te ghaNI ja gamI gaI che. jenI pAse e vANInA marmane samajavA mATe gurugamarUpI cAvI hAtha AvI gaI te potAnA durlabha narabhavane jarUra saphaLa karaze. 24 jina-Agama durgamya gaNAya, bhalA bhalA bhela khAtAjI; avalaMbana sadgurunuM letAM sahaja bano sujJAtAjI. jina artha - jinezvaranI AgamavANIno syAdvAdapUrvaka marma samajavo ati durgamya che. temAM bhalabhalA hoziyAra paNa bhUla khAI jAya che. paNa paramakRpALu sadguru bhagavaMtanuM avalaMbana letAM te AgamanA rahasyono saheja sugamarIte jJAtA banI jAya che "jina pravacana durgamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sadguru, sugama ane sukhakhANa." -zrImad rAjacaMdra //rapI. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 gama paDyA vaNa Agama durghaTa ratna vIMghavA jevuMjI, vIMdhelA ratna de doro, gurugamathI gaNa tevuMjI. jina artha - gama paDyA vinA Agamano marma jANavo te ratna vIMdhavA jevuM durghaTa che. paNa vIMdhelA ratnamAM doro parovavo jema sulabha che tema gurugamathI Agamano marma samajavo sulabha che. "gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. saMta vinA aMtanI vAtamAM aMta pamAto nathI.' (va.pR.222) 26aaaa jina-AgamarRpa akSaratanI anuMyogakaeNpa zAkhAjI, saMskRta, prAkRta, prAMtika bhASA-graMtha puSpa-prazAkhAjI. jina. artha - jinAgamanA akSararUpa vRkSanI prathamAnuyoga, caraNAnuyoga, karaNAnuyoga ane dravyAnuyogarUpa cAra zAkhAo che. tathA saMskRta prAkRta bhASArUpa graMtho tenI prazAkhAo che. temaja hindI, gujarAtI vagere prAMtiya bhASAonA graMtho te tenA puSpo samAna che. razI zAMta rasAdika hitakara phaLa jhahIM, mana-markaTa AnaMdajI, mahA-moha-caMcaLatA bhUlI, lIna dhyAna-sukhakaMdajI. jina artha - jinAgamarUpa vRkSanA zAMtarasa AdithI bharapUra tathA AtmAne hitakAraka evA phaLone grahaNa karI manarUpI markaTa eTale vAMdaro AnaMdane pAme che. tathA mahAmohathI utpanna thatI caMcaLatAne bhUlI jaI, kALAntare AtmadhyAnanA sukhAnaMdamAM te lIna thAya che. 28 haNe moha nahi, sAstro bhaNI, lAbhapUMjAdika icchajI, te jina-AgamatanAM puSpo toDI, tucchamati rIjhejI. jina artha - je sanzAstro bhaNIne mohane haNatA nathI paNa potAnI AjIvikAnA lAbha arthe ke mAnapUjAdinA arthe e jJAnano upayoga kare che. te tucchamati jANe ke jinAgamarUpI vRkSanA puSpo toDIne rAjI thAya che; paNa puSpo tUTI javAthI have tene mokSarUpa phaLa Avaze nahIM, tenuM tene bhAna nathI. rAA surasukha ke zivasukha-phaLa kyAMthI sarasa pakva te pAmejI? thaI suthAtura caeNlo olavya, nahi bhUMkha-duHkha virAmejI. jina artha :- je zAstro bhaNIne paNa mAnapUjAdikane ja icche che evA jIvo devalokanA sukha ke mokSanA sukharUpa sarasa pAkelA phaLa kyAMthI pAmI zake? jema koI bhUkhanA duHkhathI pIDita jIva cUlAne oLavI nAkhe to tenA mukhanuM duHkha virAma pAmatuM nathI, tema mohavaza jIva AtmajJAnanA puruSArthane mUkI de to te kadI paNa muktinA sukhane pAmato nathI. IT30gA. laukika lAbha tajI, zAzvata sukha cahI, sudraSTi vicArojI, sadguru-yoge satkRta zIkhI, satsala zAMti ghArojI. jinaartha - have sadbhutavaDe A lokanA laukika lAbhane tajI daI zAzvata sukhazAMtine icchI, samyakadraSTithI AtmAnI vicAraNA karo. tenA mATe sadagurunA yoge satkRtano marma jANI, salzIla ane AtmazAMtine hRdayamAM ghAraNa karo. 31 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa 4 0 1 agama, apAra jinAgama-gaurava, gAvAnuM muja gajAM zuM ? samaja vinA baDabaDa bolyo chuM, kSamA sujananI cahuM chuM jI. jina artha :- agama eTale sahaja rIte jenI gama paDe nahIM tathA apAra eTale aparaMpAra che mAhAbhya jenuM evA jinAgamanuM gaurava gAvAnuM mAruM zuM gajavuM che? chatAM bhakti vize samaja vagara baDabaDa bolI gayo chuM. te mATe sajjana puruSonI kSamA cAhuM chuM.jinAgamano jagatamAM sadA jayajayakAra ho. 3rA jinAgamamAM naya, nikSepa, pramANa tathA draSTAMta dalIlothI nava tattvone vistArathI samajAvavAno bhagavAne upadeza karyo che. te naveya tattvo pratyeka prANIne jANavA atyaMta Avazyaka che. te nava tattvo kayA kayA che tenuM sAmAnya saMkSepa svarUpa A pAThamAM samajAvavAmAM Ave che - (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa (doharA) vaMduM gurupada-paMkaje je traNa jaganuM tattva, nija paramapada pAmavA, javA anAdi mamatva. 1 artha - paramakRpALu saguru bhagavaMtanA caraNakamaLa je traNeya lokamAM tattvarUpa eTale sArarUpa padArtha che, tene mAruM paramapada arthAt paramAtmapada pAmavA mATe tathA anAdithI parapadArthamAM thayela mamatvabuddhine TALavA arthe praNAma karuM chuM. "deva arihaMta, guru nigraMtha ane gharma kevaLIno prarUpelo, e traNenI zraddhAne jainamAM samyakatva kahyuM che. mAtra guru asat hovAthI deva ane gharmanuM bhAna nahotuM. sadguru maLavAthI te deva ane gharmanuM bhAna thayuM. tethI sadguru pratye AsthA e ja samyakatva." (va.pR.686) //lA rAjacaMdra ratnAkaruM paramakRpALu deva, abugha, aghama A raMkane de tuja tAttvika seva. 2 artha :- zrI rAjacaMdra prabhu ratnAkara eTale guNarUpI ratnonI khANa che. te jagatanA jIvo upara paramakRpA karanAra hovAthI paramakRpALudeva che. he prabhu! have A abugha eTale ajJAnI ane pApathI patita thayelA mArA jevA aghama A raMka jIvane tuM tAtvika seva Apa, arthAt evI AjJA kara ke jethI mane AtmatattvanI prApti thAya. rA navaghA bhakti, nAtha, tuja nave ya tattvasvarUpa, samajAvI saMzaya haro, karo zuddha citUpa. 3 artha :- navadhA bhakti eTale bhaktinA nava prakAra che. te nIce pramANe kahevAmAM AvyA che. "zravaNa, kIratana, ciMtavana, vaMdana, sevana, dhyAna; laghutA, samatA, ekatA, navaghA bhakti pramANa." -pravezikA (pR.40) Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 he nAtha! A tArI bhaktinA naveya prakAra tattvasvarUpa che. arthAt Atmatattvane ja prApta karAvanArA che. teno marma samajAvI mArI sarva zaMkAo arthAta mithyA mAnyatAono nAza karo ane ApanA jevo mane cidrupa arthAt zuddha caitanyasvarUpa banAvo. /3NA jIva-arjIva Drepa vizva A, samajAve jinabhUpa; mULa dravya SaTuM jANavAM, zAzvat nija nija rUpa.4 have zrI guru gharmano marma samajAvavA mATe jagatamAM rahela tattvonuM svarUpa varNave che : artha:- A vizva, jIva ane ajIvarUpa be tattvonuM baneluM che. ema zrI jinezvara bhagavaMta jaNAve che. temAM mULa dravya jIva, ajIva, gharma, adharma, AkAza ane kALa e cha che. te sarva potapotAnI zAzvata sattAmAM rahela che ema jANavuM. (4 jIva-jAti to eka che, jIva pratyeka anaMta; lakSaNa chaeNvanuM jJAna jo, zuddha jIva bhagavaMta. 5 have jIvadravyanA svarUpanuM varNana kare che : artha - cha dravyamAM jIva dravya te caitanya jAtinuM che. jagatamAM rahela sarva jIvo e ja prakAre caitanya jAtinA che. chatAM pratyeka jIvanuM astitva, sattA apekSAe jotAM bhinna bhinna che. tathA saMkhyA apekSAe jotAM te jIvo anaMta che. te jIvonuM mukhya lakSaNa jJAna che. jJAna lakSaNa dvArA arUpI evA jIvanI oLakhANa thAya che. bhagavAna che te sarvakarmamaLathI rahita zuddha jIvano prakAra che. pAA zuddha azuddha jIMvo viSe jJAna niraMtara dekha; jIva vinA jaDaze nahIM jJAna-kiraNanI rekha. 6 artha - zuddha eTale mukta jIva ane azuddha eTale saMsArI jIvomAM jJAnaguNa niraMtara vidyamAna dekhAya che tathA jIva vinA e jJAnaguNanA kiraNanI rekhA bIjA koI dravyamAM zoghatAM paNa maLI zakaze nahIM. kemake jJAna e jIvano vizeSa guNa athavA asAdhAraNa guNa che. kA. karmataNA saMbaMghathI jIva azuddha jaNAya, tattvonI zraddhA thaye karma-kalaMka haNAya. 7 artha - karmonA saMbaMdhane kAraNe ja jIva azuddha jaNAya che. karma saMga jIva mUDha che, pAve nAnA rUpa; karma rUpa malake Tale, cetana siddha sarUpa" -AlocanAdi padasaMgraha jIvAdi naveya tattvone zraddhAna thavAthI potAnA karmakalaMka paNa nAza pAmavA lAge che. "jIva jUdA pudgala jAdA, yahI tattvakA sAra; anya sabhI vyAkhyAna bhI, yAhI kA vistAra." ||7nI ajIva pAMca prakAranAM : pugala paricita nitya, sparza, rUpa, rasa, gaMgha guNa; zabdo DhaMgha anitya. 8 have ajIva dravyanA pAMca bheda samajAve che. artha - vizvamAM rahela ajIva tattvo pAMca prakAranA che. temAM paheluM ajIva tattva pudagala che. te Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa 4 0 3 to jIvane nitya paricita che. sparza, rUpa, rasa, gaMgha e tenA asAdhAraNa guNo che. tathA zabda che te pudu gala paramANunA aMghathI bane che ane vinAza pAme che. ATA pudgalanA paramANu mULa indriyathI na grahAya; snigdha rukSa guNa pariNaye aNagaNa bahuvigha thAya. 9 artha :- pudgala dravyanA paramANu atyaMta sUkSma che. te rUpI hovA chatAM paNa indriya dvArA grahaNa karI zakAya ema nathI. te pudgala paramANumAM snigdha eTale cIkaNApaNAno tathA rukSa eTale lukhApaNAno guNa hovAthI te eka bIjAmAM pariNamI aneka prakAranA aNagaNa eTale rUMgha bane che. anaMta pudagala paramANuno aMgha bane tyAre ja te draSTigocara thAya che tyAM sudhI te thato nathI. jIMva pudgala gati karI zake, gharma-dravya jo hoya; jema jaLa malyo phare madada udAsIna joya. 10 artha - have ajIva dravyano bIjo bheda gharmAstikAya che. tenuM kArya varNave che - jIva ane pudgala e be dravyo ja gati karI zake, bIjA dravyo nahIM. vizvamAM gharmAstikAya nAmanuM dravya vidyamAna che. tethI A be dravyo gati karI zake che. jema jaLamAM masyo eTale mAchalAo phare che temAM temane cAlavAmAM udAsIna sahAyaka te jaLa che. jaLa na hoya to te mAchalAo gati karI zake nahIM. tema jIva ane pudagala dravyane vizvamAM gati karavAmAM gharmAstikAya dravya udAsIna sahAyaka che. ||10nA jIMva pudgala sthira thAya che atharma-dravyana mAMya, madada udAsIna pAmI te; jema pathika lahIM chAMya. 11 have ajIva dravyano trIjo prakAra adharmAstikAya che te jaNAve che - artha - jIva ane pudgala dravya jyAM sthira thAya che temAM paNa agharmAstikAya dravya udAsIna sahAyaka che. jema pathika eTale musAphara paNa cAlatA cAlatA jhADanI chAyA joIne vizrAma kare che, temAM paNa adharmAstikAya dravyanI udAsInapaNe sahAyatA che. ||11|| dravyo kSaNa kSaNa pariName, temAM kAraNa kALa; kALa-aNu traNa lokamAM prati pradeza nihALa. 12 have ajIva dravyano cotho bheda te kALa dravya che tenuM svarUpa jaNAve che - artha - chae dravyo samaye samaye pariNamana kare che temAM paNa kALa kAraNarUpa che. kALadravya vizvamAM na hoya to bIjA dravyonuM pariNamana thaI zake nahIM. urdhva, agho ane madhya ema traNe lokanA lokAkAzanA prati pradeze eka eka kALANuM rahela che ema tuM jANa. tene nizcayakALa kahevAmAM Ave che. vyavahArakALanA pravartanamAM nizcayakALadravya udAsIna sahAyaka che. I/12aaaa. saune je avakAza de, te "AkAza anaMta; pAMca arjIva saha jIva e dravya cha sattAvaMta. 13 have ajIva dravyano pAMcamo bheda te AkAzAstikAya che. tenuM svarUpa samajAve che :artha :- je bIjA sarva dravyone rahevA mATe avakAza Ape che te AkAzAstikAya kahevAya che. te Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 AkAza anaMta pradezI che. uparokta pAMca ajIva dravyo sAthe jIva dravyane joDatA kula cha dravyo vizvamAM vidyamAna che. e chae potapotAnI sattA dharAve che. chaenuM astitva bhinna bhinna che. koI dravya potAnI sattA khoIne bIjA sAthe kadI paNa maLI zake nahIM; e dravyono svAbhAvika guNa che. / / 13 / / zivapada jaeNva bhUlI gayo, rahyo karmane saMga, saMga anAdi kALano, TaLye thavAya asaMga. 14 404 = artha :- jIva potAnA zivapada eTale muktapadane arthAt pote sarva karmothI mukta thaI zake che evA zuddha Atmapadane bhUlI gayo che. kAraNa ke anAdithI jIvane karmano saMga sadA rahela che. te anAdikALanA karmasaMgane TALavAthI ja jIva potAnA asaMga zuddha AtmasvarUpane pAmI zake che. / / 14 / / karma-saMtati hetune samajI karo upAya; bIja bALye taru-saMtati turta ja aTakI jAya. 15 artha :- karma-saMtati eTale karmonI paraMparA je anAdithI cAlI Ave che tenuM kAraNa zuM che? te samajIne te kAraNone dUra karavAno upAya karavo joIe. jema jhADanuM bIja bALI nAkhavAthI te jhADa dvArA navA bIjavaDe thatI anaMta jhADanI saMtati turta ja aTakI jAya che. temaja karmonA mULane bALI nAkhavAthI te karmonI saMtati arthAt paraMparA te paNa sahaje aTakI jAya che. "jIvane baMghananA mukhya hetu be : rAga ane dveSa. rAgane abhAve dveSano abhAva thAya. rAganuM mukhyapaNuM che. rAgane lIghe ja saMyogamAM AtmA tanmayavRttimAna che. te ja karma mukhyapaNe che. jema jema rAgadveSa maMda, tema tema krmabaMdha maMda ane jema jema rAgadveSa tIvra, tema tema maMbaMdha tIvra. rAgadveSano abhAva tyAM karmabaMghano sAMparAyika abhAva. rAgadveSa thavAnuM mukhya kAraNa mithyAtva eTale asamyakdarzana che. samyajJAnathI samyakdarzana thAya che. tethI asamyakdarzana nivRtti pAme che. te jIvane samyacAritra pragaTe che, je vItarAgadazA che. saMpUrNa vItarAgadazA jene varte che te caramazarIrI jANIe chIe." (va.pR.819) // 15 // karmapravAha vahI rahyo nadIjaLa pAmI DhALa, samudra-sapATI pArTIne pachI nahi vahe nihALa, 16 artha :-- nadInuM jaLa DhALa pAmIne te tarapha vahe che. tema zubhAzubhabhAvane kAraNe karmano pravAha paNa -- vahI rahyo che. samudranI sapATI pAmI pachI nadInuM jaLa vahetuM nathI. tema jIvamAM zuddhabhAva Upajye karmano pravAha paNa vartato nathI. / / 16 / tema ja zubha-azubha be jIva-bhAvo gaNa DhALa, puNya-pAparUpa karmano vacce pravAha, nihALa, 17 artha :- jIvanA zubha azubha be bhAvone tuM DhALa samAna jANa. tethI puNya ane pAparUpa karmano pravAha te tarapha vahe che. 176aa pudgala-aNu mI vargaNA bane aneka prakAra; jIva-vibhAva nimittathI vahe jIva bhaNI, vicAra. 18 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa 4 0 5 artha:- pudagala paramANu bhegA maLIne aneka prakAranI vargaNAo bane che. jemake AhArakavargaNA, taijasavargaNA, bhASAvargaNA, manovargaNA, kAmaNavargaNA Adi aneka che. te jIvanA rAgadveSarUpa vibhAva bhAvonA nimittane pAmI jIva bhaNI vahevA lAge che. ||18o. Ave je je vargaNA Asrava arjIva gaNAya; jIva-Asrava vibhAvaraeNpa trIjuM tattva bhaNAya. 19 artha - je je vargaNAo jIva bhaNI kheMcAIne Ave che tene ajIva Asrava tattva gaNavAmAM Ave che. tathA jIvanA rAgadveSarUpa vibhAva pariNAma je A vargaNAone jIva bhaNI lAvavAmAM nimittarUpa che. tene jIva-Asrava nAmanuM trIjAM tattva kahevAmAM Ave che. 19nA vibhAva pAMca prakArano : karma-kamaLathI vAva; yoga, kaSAya, pramAda ne avirati", "mithyA bhAva. 20 artha - karma AvavAmAM kAraNarUpa jIvanA rAgadveSamaya vibhAvanA pAMca prakAra che. te karmarUpI kamaLane vikasAvavAmAM pANInI vAva samAna che. te nIce pramANe che : (1) yoga, (2) kaSAya, (3) pramAda, (4) avirati ane (5) mithyAtva che. sauthI moTuM pApa mithyAtva che. samakita pragaTya mithyAtvano nAza hoya che. pachI avirati jAya che, pachI pramAda ane kaSAyano nAza thAya che. aMtamAM manavacanakAyAnA yoga paNa chUTI jaI AtmA potAnI siddhadazAne pAme che. garavA ajIva AmravanA ghaNA bheda bhaNe jinabhUpa; mukhya AThe ya karmane yogya vargaNArUpa. 21 artha - karmonI vargaNAone AvavArUpa ajIva AmravanA ghaNA bheda che, ema jinabhUpa eTale jinomAM rAjA samAna jinezvara bhagavAna kahe che. jJAnAvaraNIyAdi mukhya ATha karma che. temAM karmane yogya bathI vargaNAo AvI samAI jAya che. mArA pAMca vibhAve jIMva rame, jIva-baMgha gaNa e ja; AThe karma ajIva-baMgha, cAra cAra bhede ja. 22 mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga A pAMca vibhAvabhAvomAM jIvanI ramaNatA hovAthI jIvane karmano baMgha thAya che. tene jIva baMgha nAmanuM cothuM tattva gaNavAmAM Ave che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya, nAma, gotra, AyuSya ane vedanIya e ATha karmanA mukhya prakAra che. jIvanA vibhAvabhAvonuM nimitta pAmI ATheya karmone yogya vargaNAonuM jIva sAthe coMTI javuM tene ajIva-baMgha kahevAmAM Ave che. te ATheya karmono baMgha cAra cAra prakAre thAya che. te cAra prakAra (1) prakRtibaMdha, (2) sthitibaMgha, (3) anubhAga baMgha tathA (4) pradezabaMdha che. prakRti, sthiti, anubhAga ne pradeza-baMgha vicAra: prakRti, pradeza yogathI, zeSa kaSAye ghAra. 23 artha:- (1) prakRtibaMgha, (2) sthitibaMgha, (3) anubhAga ane (4) pradezabaMgha teno vicAra karo. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 (1) prakRtibaMgha = karmarUpe pariNamavA yogya kArmaNa vargaNAo, je karmanI prakRtirUpe pariName che tene prakRtibaMgha kahevAmAM Ave che. (2) pradezabaMgha - pratyeka samaye jIva jeTalA pudgala paramANuone karmarUpe grahaNa kare che teTalA pramANane pradezabaMgha kahevAmAM Ave che. (3) sthitibaMgha - karmarUpe pariNamelA pudgala paramANuonA jhaMgho keTalA kALa sudhI AtmA sAthe joDAyelA raheze te pramANane sthitibaMgha kahe che. (4) anabhAgabaMgha - rAgAdinA nimittathI je pudagala vargaNAo karmarUpe banela che, temAM evI zakti hoya che ke te karmono udayakALa AvyuM jIvanA jJAnAdi guNono thoDo ghaNo paNa ghAta kare. karma baMghAtI vakhate jIvanA tIvra ke maMda kaSAyabhAva anusAra karmomAM evI zaktinuM ropAvuM tene anubhAgabaMgha kahevAmAM Ave che. uparokta prakRtibaMgha ane pradezabaMgha te mana vacana kAyAnA yogathI paDe che tathA bAkIno sthitibaMgha ane anubhAgabaMgha te jIvanA kaSAyabhAvothI paDe che. rA. tajI anAdi vibhAva oNva nijabhAve sthira thAya, jIMva-saMvara rRpa tattva te; tyAM Asrava rokAya. 24 artha - jIva potAno anAdi vibhAva tajI daI AtmasvabhAve sthira thAya tene pAMcamuM jIva saMvara nAmanuM tattva kahevAmAM Ave che. tethI AvatA karmono Asrava rokAI jAya che. 24 karma-vargaNA oNva bhaNI have vahe nahi, te ja - ajIva-saMvara jANajo, samatA bhAva vaDe ja. 25 artha - AtmAnA samatAbhAvavaDe jIva-saMvara thavAthI karmonI vargaNAo paNa jIva bhaNI have vahetI nathI. tene ja ajIva saMvara jANavo. 2pA. vrata, samiti, guNi, yati-gharma, bhAvanA bAra, pariSaha-jaya, cAritra e jIMva-saMvara vicAra. 26 have jIva-saMvara zAthI thAya che tenA kAraNo jaNAve che : artha - samyagdarzana sahita pAMca mahAvrata ke aNuvrata, pAMca samiti, traNa guti, uttama kSamAdi daza yatidharma, anityAdi bAra bhAvanAo, bAvIsa pariSaha jaya, tathA deza saMyama ke sarva saMyamarUpa cAritra e sarva sAghano, AvatA karmone roke che. tethI jIva-saMvara thAya che. ema vicArI te pramANe vartavA puruSArtha karavo. ra6nA oNva bhAveH "huM ekalo, zuddha cetanA rUpa, nirmama, kevaLajJAnakUMpa, draSTA, pUrNa svarUpa;" 27 have jIva nirjarA prApta karavA mATenI bhAvanA darzAve che : artha :- jIva potAnA zuddha svabhAvane pAmavA mATe evI bhAvanA bhAve che ke huM ekalo chuM, zuddha caitanya svarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, nirmama zuM arthAt mAruM A jagatamAM kaMI nathI, kevaLajJAna svarUpa chuM, jJAtAdreSTA svabhAvavALo chuM ane pUrNa svarUpa chuM. anaMta jJAnadarzana sukhavIryano svAmI chuM. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa 407 mArA svarUpamAM koI prakAranI khAmI nathI. ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya che. bhAraNA tanmaya zuddha svabhAvamAM sthiratA jIMvanI thAya, jIvanirjarA jANa tyAM pUrva-karma jharI jAya. 28 artha - ema AtmabhAvanA karatAM jyAre zuddhasvabhAvamAM tanmaya thaIne jIvanI svarUpamAM sthiratA thAya, tene chaThTha tattva jIva-nirjarA kahevAmAM Ave che. tyAM pUrve karelA karmo paNa jharavA mAMDe che. /28aaaa jhare karma evA krame, arjIva-nirjarA e ja; sarva karma kSaya thAya te ajIMva-mokSa gaNI le ja. 29 artha - upara pramANe AtmabhAvanA bhAvatAM kama jharavAno arthAtu pugalanA banelA karmonI nirjarAno krama zarU thAya che, tene ajIva-nirjarA kahevAmAM Ave che. jyAre uparokta kramavaDe sarva karmono sarvathA kSaya thAya che, tene ajIva-mokSa gaNavAmAM Ave che. rA. zuddha svarUpe sthiratA TakatI kALa anaMta, jIva mokSa samajo, jano; bhaje siddha bhagavaMta. 30 artha :- sarva karmonA saMpUrNa kSaya vaDe potAnA zuddha AtmasvarUpamAM anaMtakALa sudhI je sthiratA TakI rahe che tene sAtamuM jIva-mokSa nAmanuM tattva kahevAmAM Ave che. te saMpUrNa zuddha AtmasvabhAvanI sthiratAne siddha bhagavaMto sadA bhajI rahyA che arthAta anubhavI rahyA che. 30nA zubhabhAvaka jIMva, puNya jo; azubhabhAva jIMva pApa, dravyakarmarUpa arjIva che; phaLa gaNa sukha-saMtApa. 31 artha:- jIvanA zubhabhAvane AThamuM tattva jIva-puNya nAme ane jIvanA azubhabhAvane navamuM tattva jIva-pApa nAme oLakhavAmAM Ave che. zubha azubha bhAvonA kAraNe dravyakarmanuM AvavuM, te beyane ajIvapuNya ane ajIva-pApa kahevAmAM Ave che. e puNya pApanA phaLo kramazaH zAtA sukharUpe ane azAtAnA saMtAparUpe Ave che. 31 nave tattvanI vAta A kahI saMkSepe sAva, vicArajo vistArathI karavA samyaka bhAva. 32 artha - prayojanabhUta A naveya tattvanI vAta ahIM sAva saMkSepamAM kahevAmAM AvI che. tene jJAnIpuruSonA bIjA upadezavaDe ke sanzAstro dvArA vistArathI vicArajo. jethI jIvanI, mithyA mAnyatAo TaLI jaze ane samyabhAvo utpanna thaI AtmajJAnanI prApti thaze. sarva phlezathI ane sarvaduHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che.' (va.pR.451) je jIva, nava tattvanA svarUpane yathArtha jANe che, te jIva sArvajanika eTale jagata janatAnuM vAstavika zreya arthAta hita karI zake. A pAThamAM saMsArI jIvonuM hita zAmAM raheluM che te zreya ane preyanA saMvAdarUpe samajAve che, ke jethI jIva saMsAranA raMgaberaMgI bhautika sukhamAM bhUlo nahIM paDIne, potAnA AtmAnuM kalyANa kare. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 (35) sArvajanika zreya (rAga-hAMre mAre dharma jiNaMdazu lAgI pUraNa prIta jo, jIvalaDo lalacANo jinajInI oLage re lo) * hAMre vhAlA rAjacaMdra guru jJAnImAM mana jAya jo, tribhuvana-jananuM zreya ure je thAranA re lo. hAMre tene caraNe namatAM kaLimaLa pApa kapAya jo, zaraNAgatanAM kAraja saghaLAM sAratA re lo. hAMre vAlA = artha :-- hAMre vhAlA rAjacaMdra guru jJAnI bhagavaMta pratye mAruM mana AkarSAya che, kemake traNeya lokanA jIvonuM zreya eTale kalyANa karavAno bhAva jenA hRdayamAM sadAya vidyamAna che. e viSe eka patramAM teozrI jaNAve che ke- 'jainamArgamAM prajA paNa ghaNI thoDI rahI che, ane temAM seMkaDo bheda varte che, eTalu ja nahIM paNa 'mULamArga'nI sanmukhanI vAta paNa temane kAne nathI paDatI, ane upadezakanA lakSamAM nathI, evI sthiti varte che. tethI cittamAM ema AvyA kare che ke jo te mArga vadhAre pracAra pAme to tema karavuM, nahIM to temAM vartatI prajAne mULalakSapaNe doravI. A kAma ghaNuM vikaTa che. vaLI jainamArga pote ja samajavo tathA samajAvavo ThArA che. samajAvatAM ADAM kAraNo AvIne ghaNA UbhA rahe tevI sthiti che. eTale tevI pravRtti karatAM Dara lAge che. tenI sAthe ema paNa rahe che ke jo A kArya A kALamAM amArAthI kaMI paNa bane to banI zake; nahIM to hAla to mULamArga sanmukha thavA mATe bIjAnuM prayatna kAma Ave tevuM dekhAtuM nathI. ghaNuM karIne mULamArga bIjAnA lakSamAM nathI, tema te hetu dRSTAMte upadezavAmAM paramazruta Adi guNo joIe che, tema ja aMtaraMga keTalAka guNo joIe che, te atra che evuM dRDha bhAse che." (va.pU.517) paramakRpALudevanA caraNakamaLamAM bhAvapUrvaka praNAma karatA arthAt temanI AjJAne upAsatAM kaLimaLa eTale viSayakaSAyarUpa maLa je pAparUpa che tene dhoI zakAya che. tathA jeNe emanuM zaraNa grahaNa karyuM che tenA saghaLA kArya bhaktinA baLe siddha thAya che. "jJAnIpuruSanA vacanano dRDha Azraya jene thAya tene sarva sAdhana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya satpuruSoe karyo che.'' (va.pR.447) ||1|| hAMre suNo : zreya, preya be horDa caDhyAM saMbhaLAya jo, tuma viNa nyAya kare ko, koNa e beyano re lo. hAMre jAo rAjasabhAmAM sau sajjana sanmukha jo zreya, preya nija pakSa-guNo kahI deya, jo re lo. hAMre vhAlA artha :-- zreya eTale AtmaklyANane icchavAvALo AtmArthI jIva ane preya eTale saMsArasukhane icchavAvALo mithyAvRSTi jIva, A beya hoDe caDhayA che ema vAyakA saMbhaLAya che. paNa he nAtha! tamArA vinA e beyano nyAya koNa karI zake. have rAjasabhAmAM AvI sarva sajjanonI sanmukha zreya ane preya banne potAnA pakSanA guNo kahevA lAgyA. / / 2 / / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya vhAlA hAMre tyAM preya prathama kahe : "muja vistAra vizeSa jo; jaganAyaka prabhu, jojo saunA bhAvane re lo. hAMre juo, karNa caDhe che priya vacana, saMgIta jo; netra cahe priya cakamakatA dekhAvane relo. hAMre artha :- saMsAranA bhautika sukhanI prItivALo preya prathama kahevA lAgyo ke A jagatamAM mAro phelAva vizeSa che. he jaganAyaka prabhu! Apa saunA bhAvane jAo, sau mane ja icche che. kAna che te priya vacana ke saMgIta sAMbhaLavAne icche che, netrandriya che te jagatamAM rahelA bhautika jaDa padArthonA cakamakatA dekhAvane icche che, arthAt vastuonA rUpa, raMga, kapaDAM, alaMkAra, ghara Adine joI badhA moha pAme che. / / 3 / / hAMre koNa sugaMdha suMdhI nahi thAtA prasanna jo? rasoInA rasa rasika jano sau jANatA re lo; hAMre guhya sparza-sukhone hetAM Ave lAja jo, e ja manohara bhAva jagata-jIva mANatA re lo. hAMre vhAlA re = artha :- nAsikA sugaMdhIne cAhe che. attara, phula vagerenI sugaMdhane sUMdhI koNa prasanna thatA nathI? svAdiSTa rasoInA rasa bhojana rasiko sau jANe che ane te vAnagIone ArogI AnaMda mANe che. 409 "zAMtarasamaya tharma--kaSAyarahita AtmAnI pariNati e kharo amRta jevo rasa che. bIjA rasathI udAsa thAya to e rasa maLe.' molamAA, vivecana (pR.23) tathA gupta sparzendriyanA kahevAtA sukhone to uccAratAM paNa lAja Ave che, ema pAMca indriyonA viSayabhAvone ja manohara mAnI jagatanA jIvo AnaMdamAM garakAva thaIne rahe che. / / 4 / / hAMre juo, vana upavanane rAjavilAsa aneka jo; pura pATaNa ke deva-devI-darabAramAM re lo; hAMre juo, khuNekhAMcare varte mArI ANa jo, mAre mATe mathatAM sau saMsAramAM re lo."hAMre vhAlA = artha :-- vanamAM rahelA prANIonI paNa e ja icchA che. upavana eTale bagIcAomAM netrandriya Adi viSayone poSavA mATe loko jAya che. temaja sarva saMsArI jIvo rAjA jevA vilAsane icche che. athavA sarva rAjA mahArAjAo paNa temAM mazagula che. nagaramAM juo ke gAmamAM juo, ke vaLI devadevIonA darabAramAM jAo tyAM paNa loko indriyasukhanI icchAthI ghana, strI, putrAdi meLavavAnI kAmanA buddhithI Ave che. athavA deva devIonA vimAnamAM paNa indriyasukhanI ja bharamAra che, ema jagatamAM sarvatra khuNe khAMcare mArI ja AjJA varte che. tathA pAMca indriyonA sukho meLavavA mATe jagatamAM sarva jIvo mahenata mArI karI rahyA che. ema bhautika sukhanA rasika evA preye potAnI vAta rAjasabhA samakSa pragaTa karI. / / 5 / / hAMre have zreya kahe : "bahu loka garIba jagamAMhi jo, tethI zuM garIbAI vizeSa vadhI jatI re lo? Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 hAMre bhale aMghArI rAte bahu tArA hoya jo, tethI zuM tA2A-teja ravithI caDhe ati re lo? hAMre vhAlA artha :- have AtmakalyANano icchuka evo zreya potAnI vAta rAjasabhAmAM raju kare che H-- jagatamAM garIba loko ghaNA che. tethI zuM garIbAInI vizeSatA gaNAya che? arthAt te ATharavA yogya manAya che? jema jagatamAM musalamAna ke khristI ke svAmInArAyaNa dharmane mAnanArA loko ghaNA hoya tethI te ja dharma sAco ane bIjA khoTA eka kema kahI zakAya. aMdhArI rAtrie ghaNA tArA dekhAya tethI zuM tenuM teja sUrya karatAM vathI jAya che? nahIM. tema bhale thoDA hoya paNa satya te satya ja che. jJA hAMre prabhu. preya samo Thaga jagamAM nahi dekhAya jo, mRgajaLa sama te haraNa-maraNane sAdhato re lo; hAMre juo, saMgItanI priyatAthI mRga lobhAya jo, zikArInA zathI prANa gumAvato relo. hAMre vhAlA = artha :-- he nAtha ! A saMsAramAM sukha che ema uparathI batAvanAra A preya samAna bIjo koI Thaga A jagatamAM dekhAto nathI. jema mRgajaLane levA doDI haraNa maraNane zaraNa thAya che. tema indriyonA bhogomAM bahu sukha che ema mAnIne saMsArI prANI paNa temAM ja phasAI jaI Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trividha tApAgnine ja bhogave che. jemake kAnane saMgIta priya che. paNa haraNa saMgItanI priyatAne kAraNe lobhAya che ane zikArInA sara eTale bALathI potAnA prANa paNa gumAvI de che. / / 7 / / hAMre kevuM dIpaka dekhI pataMga-mana kheMcAya jo, jhagamagatI jyotimAM paDI baLI mare, are! re lo; hAMre kore kASTha bhramara paNa kamaLa-sugaMdhe lIna jo, kamaLa biDAtAM kaida sahI gajamukhe mare re lo. hAMre vhAlA artha :- dIpakane joI pataMgIyAnuM mana paNa te tarapha AkarSAya che ane Azcarya che ke tenI jhagamagatI jyotamAM vAraMvAra paDI te marI jAya che. vaLI bhamaro je kASTha eTale lAkaDAne paNa kotarI zake tevo hovA chatAM, kamaLapuSpanI sugaMdhImAM lIna thaI javAthI kamaLa biDAtA temAM ja kedI samAna banI bIDAIne rahe che. pachI hAthI AvIne kamaLane toDI khAya tyAre hAthInA mukhamAM maraNa pAme che. "pataMgiyuM, mAchalI Adi eka eka viSayane AghIna tIvratAne lIghe maraNane pAme che, to ApaNe pAMca indriyo che teno tIvrapaNe upayoga thAya to zI dazA thAya? mATe indriyonA pravartana vakhate vicArapUrvaka rahevuM. A jIvanuM bhUMDu karanAra indriyo che.' boghAmRta bhAga-1 (pR.3) IIII hAMre . bhalA ekalazRMgI muni rasavaza lapaTAya jo, tapasI lapasI rAmabanevI banI gayA re lo; hAMre strI-ratnanI laTa sparzI saMsmRti-pAya jo, mokSamArga bhUlI narakagArmI cakrI thayA re lo. hAMre vhAlA artha :- eklezRMgI muni rasane vaza thavAthI vAsanAmAM lapaTAI gayA. tapazcaryA karanArA tapasI paNa jillo indriyane vaza thavAthI lapasI jaIne rAmanA banevI banI gayA. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya 41 1 maMgusUri paNa rasanAnI laMpaTatAnA kAraNe marIne gAmanA gaTaranI pAsenA maMdiramAM yakSa banyA. aSADAbhUti muni paNa sugaMdhI modakanA rasamAM Asakta thavAthI naTaDInA mohamAM phasAI gayA ane gAme gAma nATaka karavA lAgyA. saMbhUtimuninuM draSTAMta - cakravartInI paTarANI je strIratna kahevAya che. teNe saMbhUti vijaya muninA caraNamAM namaskAra karyA. te vakhate tenA komaLa coTalAnA vALano sparza thatAM mokSamArgane bhUlI jaI munie cakravartIpadanuM niyANuM karI lIdhuM. tethI brahmadatta cakravartI banIne sAta so varSanuM AyuSya bhogavI aMtakALe kurumati je tenI paTarANI hatI, tenA nAmanuM raTaNa karato karato marIne sAtamI narake gayo. tyAM utkRSTa tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALo te nArakI thayo. brahmadatta cakravartIne potAnA manuSyajanmanA sAtaso varSanuM viSayasukha zuM bhAva paDyuM teno hisAba jaNAve che. te sthira cittathI vicArI indriyasukhothI vairAgya pAmI A saMsArathI zIdhra nivartavA yogya che. eka aMtarmahartinA 3700 thI kaMIka adhika zvAsocchavAsa thAya che. tevA eka zvAsocchavAsamAM jeTaluM indriyasukha bhogavyuM tenA badalAmAM 11 lAkha 58 hajAra palyopamanuM lagabhaga duHkha tene bhogavavAnuM AvyuM. te paNa sAtamI narakanuM. have eka palyopamano kALa keTalo? to ke cAra gAu pahoLo, teTalo ja lAMbo ane UMDo evA khADAmAM jAgalIAnA vALanA kaTakA karIne nAkhe ke je vALano bIjo kaTako thaI zake nahIM. evA vALathI ThAMsI ThAMsIne te kuAne bhare. pachI dara so so varSe temAMno eka eka vALa bahAra kADhe. ema karatAM jyAre e khADo khAlI thAya teTalA samayane eka palyopama kahevAmAM Ave che. evA daza koDAkoDI palyopamano eka sAgaropama kahevAya. evA tetrIza sAgaropamanuM utkRSTa AyuSya brahmadatta cakravartIne sAtamI narakamAM bhogavavAnuM AvyuM. A badhA duHkhanuM kAraNa preyanI ja ThagAI che ema zreye rAjasabhAmAM jaNAvyuM. "saparasa rasanA grAnanako, cakha kAna viSaya sevanako; bahu karama kiye mana mAne, kachu nyAya anyAya na jAne." sparzana, rasanA (jillA), dhrANa (nAsikA), cakSu ane kAna e pAMca indriyonA viSayone mathurA mAnI meM sevyA, tema karatAM manamAnyAM eTale atyaMta anaMta karmo meM bAMdhyA, ne nyAya ke anyAya, kharuM ke khoTuM kaMI meM jANyuM nahIM, kazAyanI meM paravA karI nahIM. nityaniyamAdi pATha (pR. 282) ||lA hAMre koI sadAcaraNathI jIva kamAyo hoya jo, tene prema Thaga bhoLavI lUMTI le, khare! re lo. hAMre vadhu jarUriyAte thAya kamANa vizeSa" jo, jagane jUThAM satyo zIkhavI chetare re lo. hAMre vhAlA artha - koI jIve sadAcaraNa sevIne uttama AtmahitanI kamANI karI hoya tene paNa A preya Thaga bhoLavIne tenuM jIvana barabAda karI de che. ghamila nAme zeTha putra sadAcArI hato, vairAgI hato paNa vezyAnA saMgamAM AvavAthI gharma, karma, gharabAra badhuM bhUlI gayo. "pAMca indriyone poSavI nathI. AMkha maLI che te bhagavAnanA darzana mATe che. kAna maLyA che te bhagavAnanAM vacana zravaNa karavA mATe. ema dareka indriyone savaLI karI nAkhavI. indriyo che te jJAnadazAne rokanArI che. jJAnadazA thayA pachI e ja indriyo mokSanA kAmamAM Ave che." baghAmRta bhAga-1 (pR.214) Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 jIvanamAM vadhu jarUriyAto UbhI karIe to te meLavavA mATe jIva vadhAre puruSArtha kare ane tethI tene vadhAre kamANI thAya che. evI jUThI dalIlone satya TharAvavA mathI jagatanA jIvone A preya Thaga chetarI jAya che. / / 10 / / 412 hAMre daI indriya-sukhanI sAmagrI sa-vizeSa jo, moharAyanA julamanI jaDa poSato re lo; hAMre bhalA loka ajANyA moha-madirA-matta jo, uMdara phUMkI gvana-rudhira te cUsato re lo." hAMre vhAlA artha :-- saMsArI jIvone pAMceya indriyasukhanI vizeSa vizeSa sAmagrI ApIne A preya moharAjAnA julamanI jaDane poSI rahyo che. bicArA bhalA loko to sAcA sukhanA mArgathI ajANa che tathA moharUpI dArUnA nazAthI unmatta thayelA che, tethI temanA jIvanarUpI rudhirane, viSaya lAlasArUpI uMdara vaDe phUMkI phUMkIne e cUsI rahyo che. / / 11 / / "hAMre mArI niMdA mUkI, gaNAva tArA guNa jo," preya kahe, "nirguNa niMdA viNa zuM bake re lo? hAMre tArI najare jo jarI sArvajanika sukha muja jo, dhruvaDa sama nahi ravi-kiraNo tuM gaNI zake 2 lo. hAMre vhAlA artha :- have preya gusse thaI potAnI pharI dalIlo mUkI zreyane sabhA samakSa javAba Ape che ke H-- have mArI niMdA mUkIne tArA je guNa hoya te gaNAva. tuM pote nirguNa hovAthI pArakI niMdA karyA vagara bIjuM zuM bakavAno hato? huM je sarva lokone sukha ApuM chuM te jarA sthira najara karIne nihALI jo. paNa tuM to ghuvaDa jevo chuM. tethI sUryanA kiraNo keTalA che te tuM zuM gaNI zake? / / 12 / hAMre kevI sukha-sagavaDa huM dina dina dauM chuM, dekha jo; suMdara kapaDAM mayUrakaLA sama dIpatAM re lo. hAMre mArAM yaMtro jANe ANe surataru-yuga jo, rAya, raMka saune sarakhAM sukha ApatAM re lo. hAMre vhAlA artha :-- huM badhAne kevI kevI sukha sagavaDo dina pratidina Apato jAuM chuM. suMdara raMgaberaMgI kapaDAM je hAlamAM huM ApuM chuM te to jANe mayUra-kaLA samAna zobhA pAme che, arthAt moranA pIMchAnI jema lokone AkarSaka nIvaDe che. vartamAnamAM mArA yaMtronA AviSkAroe to jANe kalpavRkSano yuga arthAt devatAI yuga ANI dIdho che. loko je vastu mAge te huM aneka vividha prakAramAM temanA samakSa gharuM chuM. rAjA ho ke zaMka ho, mArI sarva vastuo badhAne eka sarakhuM sukha Ape che. / / 13 / / hAMre mArI vIjaLI karatI UjaLI duniyA sarva jo, rAjavI vaibhava dardIna jana pAme reDiye re lo; hAMre mArI davA vividha zoghothI, detI sukha jo, moTara, relI pazunAM dukha paNa pheDiye re lo. hAMre vhAlA artha :- mArI vijaLInA AviSkAre to AkhI duniyAne rAtre paNa UjaLI karI dIdhI che. je Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya 41 3 rAjavI eTale rAjAzAhI vaibhava hato te Aje garIba loko paNa reDIo ane TelIvijhana gharamAM rAkhIne karNendriya ane negendriyanuM sukha mANI zake che. davAonI vivitha zoghothI ke Ijekazana ke lUkojhanA bATalAo vagerethI janatAnuM duHkha maTADIne zIdhra sukha ApuM chuM. moTara ane relagADInA AviSkAra vaDe to meM pazunA duHkha paNa pheDI nAkhyA che. 14ll hAMre UDI vimAne mAnava sura sama jAya jo; tAra ke tAra vinA saMdezA sAMbhaLe re lo; hAMre vaLI nabha, jaLa, sthaLanA akasmA-upAya jo, zothI jaga-janatAne sAcavuM kaLe kaLe re lo. hAMre vhAlA artha - vimAnamAM besIne A kALamAM devatAonI samAna UDIne manuSyo eka sthaLethI bIje sthaLe jAya che. tAra ke tAranA joDANa vinA ja deza videzanA samAcAro ghara beThA loko sAMbhaLI zake che, have to calacitro paNa gharabeThAM TelIvijhana vaDe joI zakAya che. vimAnone UDavA mATe AkAzanuM havAmAna kevuM che te pahelethI yaMtrovaDe jANI zakAya che, ke jaLanA upadravone TALavA bAMgha bAMdhIne ke gharatIkaMpa ke vAvAjhoDAMnA akasmAtathI nukazAna thavAnuM che to tenA upAya zodhI jagatanI janatAne jaNAvI samaye samaye temane kaLapUrvaka sAcavuM chuM. 15 hAMre mArI chApakaLA AdithI tuM paNa puSTa jo, tuja maMdira paNa zobhe mArI sahAyathI re lo; hAMre bhalA, kaMIka vicAra karelA muja upakAra jo, sukha icche to seva mane upAyathI re lo." hAMre vhAlA artha - mArI chApakaLAnA AviSkAre to tane paNa puSTi ApI che. tAruM ghArmika sAhitya paNa mArA vaDe ja chapAIne vizeSa pracAra pAmyuM che. tArA maMdiro paNa mArI chApakaLAnI sahAyathI dIpI UThe che. aneka prakAranA chapAyelA citro maMdiromAM ke gharamAM lagADavAthI te paNa zobhAne pAme che. preya zreyane kahe che ke bhalA kaMIka to mArA karelA upakArano vicAra kara; ane jo tuM paNa sukha icchato hoya to aneka upAya karIne mArI ApelI bhautika sAmagrIne seva. jemake suMdara bhojanothI tRpta rahevuM hoya to jAtajAtanI aneka sAmagrI lAvIne rasoI banAva. have to cUlA pheMkavAne badale gesanA cUlA vidyamAna che. tathA negendriyanuM ane karmendriyanuM sukha mANavuM hoya to TelIvijhana vagere gharamAM vasAvI sukhI thA. /16aaaa. hAMre have zreya kahe: "tuja samaya viSe mahAdoSa jo, tAtkAlika pariNAma viSe tuM rAcato re lo; hAMre jema cora corIMthI bane bahuM ghanavAna jo, vaLI vakhANe cora-kaLA, yaza yAcato re lo. hAMre vhAlA artha :- have zreya pratyuttaramAM jaNAve che ke he preya! tArI samajamAM mahAdoSa che. tuM mAtra tAtkAlika lAbha joIne temAM ja rAcI rahe che. jema kiMpAkanuM phaLa dekhAve suMdara hoya, khAvAmAM paNa mIThuM hoya paNa khAghA pachI te AMtaraDAne toDI nAkhaze e tuM jANato nathI. jema koI cora corI karIne ghaNo ghanavAna banI jAya ane potAnI cora kaLAne vakhANI yaza icche te yogya nathI; tema tuM paNa kare che. 17thA Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 hAMre tema karI kamANI pUrva bhave A jIva jo, dharma-mArga ArAthI A bhava pAmIo re lo; hAMre te gharmanuM phaLa bhogavatAM bhUle dharma jo, jANe nahi jIva viSaya-co2nI khAmIo re lo. hAMre vhAlA artha :-- pUrvabhave dharma-mArga ArAdhI zubhakarmanI kamANI karI A jIva manuSyabhavane pAmyo che. tathA gharmanuM phaLa zAtA sukha pAmyo che. paNa tene bhogavatAM sukhanA mULa kAraNa evA dharmane te bhUlI jAya che. enI buddhine bagADanAra A pAMca indriyanA viSayarUpI coro che. paNa te potAnI khAmIone mohavaza jANI zakato nathI. "moha nIMdake jo2, jagavAsI ghUme sadA; karma co2 cIThuM o2, sarvasva lUMTe sugha nahIM.'" / / 18 / / hAMre A indrajALa sama kSaNika sukhonuM mULa jo, puNya khavAtuM kSaNa kSaNa te nahi dekhato re lo; hAMre jIva suMdara viSayo bhogavI vAve pApa jo, phaLa tenuM du:kha maLavAnuM uvekhato 2elo. hAMre vhAlA artha H- pAMca indriyanA viSayo indrajALa jevA che. kSaNika sukhonuM mULa che. temAM lIna thavAthI kSaNe kSaNe jIvanuM puNya khavAtuM jAya che. paNa tene te joto nathI. A anAdino ajJAnI jIva suMdara AkarSaka viSayone bhogavI, te nimitte rAgadveSa karI pApanA bIja vAve che. tenuM phaLa duHkha AvavAnuM che chatAM tenI upekSA kare che; arthAt tene gaNato nathI, tenA upara paga daI cAlyo jAya che. / / 19 / / hAMre jo, jhADa mULathI kApI phaLa koI khAya jo, sajjana bIjo maeNLa poSI phaLa meLave re lo; hAMre eka tAtkAlika-sukha-dRSTi duHkhanI khANa jo, dIrghadRSTi sajjana upakAra na oLave re lo. hAMre vhAlA artha :- jema koI AMbA vagerenA jhADane phaLa khAvA mATe, tene mULathI ja ukheDI nAkhe to bIjA varSe te phaLane pAme nahIM. mATe sajjana puruSo to mULane poSaNa ApI prati varSa tenA phaLa meLave che. ema tAtkAlika sukha meLavavAnI dRSTi e duHkhanI khANa che. jyAre sajjana puruSonI dIrghadRSTi e sukhanI khANa che. tAtparya ke je dharmavaDe jIvane lAbha thayo che te dharmane sadA poSaNa ApI sajjana puruSo tenA puNyarUpa phaLone bhavobhava meLave che ane jeNe te dharma batAvyo evA satpuruSone te kadI bhUlatA nathI. / / 20 / / hAMre ati vAda-vivAde pAra na pAme koya jo, sarva jIvone hitakara zuM te yAcIe re lo; hAMre prabhu, Apa kaho te sarvamAnya ja hoya jo, tethI nyAya suNAvo, samajI rAcIe re lo.'' hAMre vhAlA artha :-- Ama ati vAdavivAda karavAthI koI pAra pAme ema nathI. mATe sarva jIvone kalyANakAraka zuM che? e ja bhagavan pAse ApaNe yAcIe. he prabhu! Apa sarvajJa cho mATe Apa je kaho te sarvane mAnya Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya 41 5 ja hoya. amArI A dalIlo badhI Ape sAMbhaLI che. have teno nyAyapUrvaka je nirNaya hoya te amane saMbhaLAvo. te jANIne ame paNa te pramANe vartavA prayatna karIe. 21| "hAMre bahu rIte jIvo cahe lokakalyANa jo, hitakara ne kartavya bhalA te bhAva ho re lo, hAMre bhavI sarve uramAM UMDo lejo lakSa jo, karI beso apakAra na letAM lhAva, jo re lo. hAMre vhAlA have bhagavAna nyAya kare che te nIce pramANe che - artha - jIvo ghaNI rIte lokonA kalyANane icche che. paNa te kalyANanI bhAvanA kharekhara sahune hitakAraka hovI joIe ane bhalA kartavyane karAvanArI hovI joIe. mATe he bhavyo! sauthI prathama hRdayamAM UMDo A lakSa rAkhajo ke jIvanuM kalyANa zAmAM che? ane te kema prApta karI zakAya? teno pUro vicAra karIne pachI pagaluM bharajo. nahIM to upakAra karavAno lhAvo levA jatAM apakAra karI na besIe teno pUrepUro khyAla rAkhajo. 22aa. hAMre jo nija yogyatAnI khAmI rahIM jAya jo, jokhamadArI jo jIva nA samajI zake re lo; hAMre to te jIva nija matamAM banI unmatta jo, kare japaeNra apakAra, bhale hita mukhe bake re lo. hAMre vhAlA artha :- jIvonuM kalyANa karavAmAM jo potAnI yogyatAnI khAmI hoya temaja bIjA jIvonuM kalyANa karavAnI javAbadArI uThAvavAmAM keTaluM bhAre jokhama raheluM che te paNa te jANato nahIM hoya; to te jIva potAnA mAnelA matamAM ke pakSanA AgrahamAM unmatta banIne bIjA jIvonuM jarUra ahita kare che. pachI bhale te mukhathI bakyA kare ke huM to jIvonuM kalyANa karuM chuM. paNa mAnavA mAtrathI jIvonuM kalyANa thatuM nathI. paNa potAnuM ke paranuM akalyANa thAya che. 23 hAMre jana sarve mUkI mAro tAro pakSa jo, nirmaLa draSTi karavA saguNa sevajo re lo; hAMre svArtha haze tyAM satya nahIM poSAya jo, satya nahIM te hoya na saunuM zreya jo re lo. hAMre vhAlA artha - bhagavaMte nyAyamAM kahyuM ke he bhavyo!have sarvee mAro tAro pakSa mUkI daI arthAt mAruM te sAruM nahIM paNa sAruM te mAruM ema karI potAnI draSTine nirmaLa karavA sadA saNanI upAsanA karajo. jyAM svArtha haze arthAta huM kahuM te ja sAcuM ema jyAM sudhI haze tyAM sudhI satya vAtane poSaNa maLaze nahIM; ane jyAM satya ja na hoya tyAM sarva jIvanuM zreya eTale kalyANa thavuM saMbhavIta nathI. 24ll hAMre zarIra-sukha-dukha pUrvakRta-AzIna jo, pUrva-kRta-bIja sahaja puruSArthe phaLe re lo, hAMre jema vAveluM khetara mAge saMbhALa jo, paNa bahu phikara karyo nahi phaLa jhAjhuM maLe re lo. hAMre vhAlA Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - vaLI bhagavaMte kahyuM ke zarIranA sukha duHkha to pUrvakRta karmane AdhIna che. pUrvakRta karmarUpa bIja to sahaja puruSArthe phaLe che. jema vAveluM khetara hoya te mAtra saMbhALa mAge che paNa tenA mATe kaMI bahu phikara karavAthI kaMI jhAjhuM phaLa maLatuM nathI, arthAt khetarano pAka kaMI vadhI jato nathI. ripI. hAMre toye kALa jIMvanano tevI phikaramAM jAya jo, kema catura nara karI vicAra na cetatA re lo? hAMre zuM sukha paravastuono saMgraha deya jo, svarRpa-vicAra vinA nahi jana sukha samajatA re lo. hAMre vhAlA artha - to paNa ajJAnI jIvano sarva samaya zarIranI sukhAkArI mATe, bhautika sukhanI sAmagrI meLavavAnI phikaramAM ja vahyo jAya che. he catura puruSo! kema have teno vicAra karIne cetatA nathI. paravastuono saMgraha he bhavyo! tamArA AtmAne zuM sukha Apaze. mAtra upAdhi ja vadhAraze. AtmasvarUpanA vicAra vinA loko sAcA sukhanA svarUpane samajI zakatA nathI. "sarva jagatanA jIvo kaMI ne kaMI meLavIne sukha prApta karavA icche che; moTo cakravartI rAjA te paNa vaghatA vaibhava, parigrahanA saMkalpamAM prayatnavAna che; ane meLavavAmAM sukha mAne che; paNa aho! jJAnIoe to tethI viparIta ja sukhano mArga nirNata karyo ke kiMcitmAtra paNa grahavuM e ja sukhano nAza che." (va.pR.620) Il2kA hAMre jo havA, ajavALuM, pANI ne khorAka jo, sarva janone zarIra TakAvA joIe re lo; hAMre tema ja sarva janonuM sAcuM zreya jo, iccho to viparIta buddhine ghoIe re lo. hAMre vhAlA artha :- sarva lokone zarIra TakAvavA mATe to mAtra havA, ajavALuM, pANI ane khorAkanI jarUra che. kemake enA vinA e jIvI zakato nathI. mATe sarva lokonA sAcA zreyane eTale kalyANane icchatA ho to saMsAramAM sukha che, indriyonA viSayo bhogavavAmAM sukha che evI viparIta buddhine sauthI pahelA ghoI nAkhavI joIe. rA. hAMre "mAruM-tAruM' to avaLI kheMcAtANa jo sAcuM te mAruM nakkI karyuM, Adaro re lo; hAMre matArtha mUkI vicAravo AtmArtha jo, sapuruSonI sevA, vacana ure gharo re lo. hAMre vhAlA artha :- "mAruM-tAruM' karavuM e avaLI kheMcatANa che. "sAcuM te mAruM' ema manamAM pahelAM nakkI karI pachI tene AdaravuM joIe; arthAt te pramANe vartavuM joIe. mArI mAnyatA che e ja sAcI che ema mAnavuM te matArtha che. tene have mUkI daI ApaNA AtmAnuM hita zAmAM che te vicAravuM joIe. pachI tene amalamAM mUkavA sapuruSonI sevA eTale AjJA uThAvavI joIe. A vacanane sadA hRdayamAM ghArI rAkhavuM evo bhagavaMtano ApaNA mATe upadeza che. 28 hAMre abhaNa na vAMcI zake, nahi te mahA doSa jo, doSita ati je vAMcI viparIta Acare re lo; Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sArvajanika zreya 41 7. hAMre tema kIDI-makoDI karI zake na vicAra jo, narabhavamAM jIMva hita-ahita citte ghare re lo. hAMre vhAlA artha - koI abhaNa hoya, vAMcI zakato na hoya, te kaMI mahAdoSa kahevAya nahIM. paNa mahAdoSI to te e che ke je vAMcIne paNa viparIta AcaraNa kare che. jema manahIna evA kIDI makoDA kaMI vicAra karavAne samartha nathI, paNa manuSyabhava pAmIne jIva hita ahitano vicAra karI zake che; chatAM je jIva potAnA hitAhitano vicAra karato nathI te mahAdoSI che. rA. hAMre mokSamArga ArAdho to laho sukha jo, manuSyamAtranI prathama pharaja e mAnavI re lo; hAMre te cUkIne karI zarIra-sukhanI zogha jo, bhUla ghaNA bhavanI A bhavamAM TALavI re lo. hAMre vhAlA artha - manuSyabhava pAmIne mokSamArganI ArAghanA karI tame zAzvata sukhazAMtine pAmo. manuSyamAtranI A prAthamika pharaja che. ema pratyeke mAnavuM joIe. paNa A bhavamAM AtmakalyANa karavAnuM mUkI daI mAtra A nAzavaMta zarIrane zAtA pahoMcADavAnA aneka sAghanonI zodha karI te meLavavAmAM ja jIva racyo pacyo raheze to AtmAnuM ahita thaze; kemake jeTalI dehane sagavaDa teTalI AtmAne agavaDa che. jema jema dehAdhyAsa vadhe che tema tema AtmArtha nAza pAme che. jJAnIo kahe che ke - deha duHkha mahA phala' dehane zAtA pahoMcADavA karatAM tene azAtAno abhyAsa karAvavAthI samAdhimaraNamAM te parama sahAyarUpa nivaDaze. A dehAdhyAsanI bhUla ghaNA bhavathI cAlI Ave che. mATe have tene A bhavamAM avazya TALavI che evo nirNaya thavo joIe. 30nA hAMre sAcA dile satya grahaNa jo thAya jo, sarva koInuM Atmazreya A bhave thaze re lo; hAMre satsaMga jevuM hitakara nahi koI kAja jo, tethI ja sarve sArI vAto Ugaze re lo. hAMre vhAlA artha - A bhavamAM sAcA hRdaye "AtmA sat jagat mithyA' e satya vAta jo grahaNa thAya to koI paNa jAtimAM utpanna thayelA jIvonuM AtmakalyANa A bhavamAM thavA saMbhava che. have satyavastune jema che tema samajavA mATe satsaMga jevuM uttama bIjAM koI sAghana nathI. satsaMgathI ja badhI sArI vAtono udaya thaze, arthAtu AtmAnuM hita zAmAM che? janma jarA maraNanA duHkhothI kema chUTI zakAya athavA AtmA potAnI zAzvata sukha zAMtine kema pAmI zake vagere sarva vAto satsaMgamAM ja sulabha hoya che. mATe AtmArthe sadA satsaMga kartavya che. 31aaaaN hAMre A kaLikALe to bhakti-mArga ja zreSTha jo, sarva saMtanI zikhAmaNa A ure gharo re lo; hAMre sadAcaraNa paNa sevA karI vicAra jo, eka lakSathI akAma bhakti Adaro re lo." hAMre vahAlA artha :- A bhayaMkara kaLiyugamAM eka bhaktimArga ja zreSTha che. sAcI samaja sAthe prabhu pratye bhakti Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 hovI joIe, to ja te jJAna saphaLa che. paramapremarUpa bhakti vinAnuM jJAna zUnyavat che. A sarva saMtapuruSonI zikhAmaNa che. tene hRdayamAM kotarI rAkhavI. tathA potapotAnI bhUmikA anusAra vicAra karIne hamezAM sadAcaraNane ja sevavA. temaja mAtra eka AtmArthanA ja lakSapUrvaka niSkAmabhAve prabhu bhaktimAM tanmaya rahevuM. e AtmakalyANano sugama upAya che. jagatanA sarva jIvonuM hita paNa AmAM ja samAyeluM che. "mahAtmA kabIrajI tathA narasiMha mahetAnI bhakti ananya, alaukika, adbhuta ane sarvotkRSTa hatI, tema chatAM te niHspRhA hatI." (va.pR.279) "prabhubhaktimAM jema bane tema tatpara rahevuM. mokSano e duraMdara mArga mane lAgyo che." (va.pR.335) bhaktiprathAna dazAe vartavAthI jIvanA svacchaMdAdi doSa sugamapaNe vilaya thAya che; evo praghAna Azaya jJAnI puruSono che." (va.pR.340) je satparuSoe sadgurunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je vyaktine prApta thavAthI sagurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa dRSTigocara thaI anya svaccheda maTe, ane saheje Atmabogha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te sapuruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho!" (va.pR.395) je bhavyAtmA potAnA AtmAnuM zreya arthAt kalyANa zAmAM che, e je jANe che te jarUra potAnA AtmAne viSayakaSAyanA bhAvothI nivAravA mATeno prayatna kare che. tenA phaLasvarUpa potAmAMja rahelA anaMta sadaguNone krame karI te pAme che. te sadaguNo kevI rIte prApta karavA ane tethI viparIta je durguNo che tene kema nivAravA vagereno bogha A "sadguNa' nAmanA pAThamAM ApavAmAM Ave che. te nIce pramANe che : | (36) sadguNa (vimala niNaMdazuM jJAnavinodI mukha chabI zazI avahelejI--e rAga) vinaya sahita vaMduM sadaguru zrI rAjacaMdra saguNIjI, durlabha AtmaguNo pragaTAvyA, zakti koI na UNIjI. vinaya artha - vinayapUrvaka zrImad rAjacaMdra saddaguru bhagavaMtane huM praNAma karuM chuM, ke je saguNothI yukta che. jeNe zuddha samakita prApta karI durlabha evA AtmaguNone pragaTa karyA che. tethI koI prakAre AtmazaktinI jemAM UNapa nathI. "muja avaguNa gururAja guNa mAnuM anaMta amApa; bALaka kara pahoLA karI de dariyAnuM mApa." |1|| AtmAnA pratyeka pradeze saguNa sarva virAjejI, karma-kalaMka TaLe to sarve ApoApa prakAzajI. vinaya artha :- AtmAnA pratyeka pradezamAM sarva sadaguNo birAjamAna che. te karmothI DhaMkAyelA che. te Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) sadguNa karmarUpI kalaMka dUra karavAmAM Ave to sarva sadguNo ApoApa prakAza pAme tema che. / / 2 / / pauSTika dUgha paNa prANa tajAve kaDavI tuMbaDI saMgejI, tema zamAdika guNa rajhaLAve mithyAtva-viSa jo aMgejI. vinaya0 artha = - pauSTika dUdha paNa kaDavI tuMbaDInA saMgathI jheramaya banI jAya che. tene je pIe te marI jAya che. tema zamadamAdi guNa hovA chatAM paNa mithyAtvarUpI viSa jo AtmAmAM che, to te jIvane cAragatimAM ja rajhaLAve che, arthAt kaSAyonuM zamana ane indriyonuM damana karavA chatAM paNa jo AtmArthano lakSa nathI ane devalokAdi sukhanI ja kAmanA aMta2mAM che to te mithyA mAnyatArUpa jhera tene saMsAramAM ja rajhaLAvaze paNa janma maraNathI mukta thavA deze nahIM. / / 3 / / dAna, zIla, tapa suMdara guNa paNa paththaratulya pramANojI, jo mithyAtva vase uramAM to, kahe jinavara, jana jANojI. vinaya0 419 artha :-- dAna, zIla ane tapa e suMdara guNo hovA chatAM, hRdayamAM jo mithyAtvano ja vAsa che to te guNone paNa patthara samAna jANo ema jinavara kahe che. kemake dAna, zIla ane tapanI ArAghanA karIne paNa jo Aloka ke paralokamAM devAdikanA indriya sukha meLavavAnI ja icchA che to te guNo tene devalokamAM laI jaI mohamAM phasAvI pharI halakI gatimAM laI janAra hovAthI te mithyAtva sahita guNone paNa patthara samAna bhavasAgaramAM DUbADanAra ja mAnavA yogya che. / / 4 / samyakdarzana sAthe te guNa ratnatulya amUlyajI, avaguNa paNa saghaLA savaLA tyAM mahimA koI atulyajI, vinaya. artha :-- dAna, zIla, tapAdi guNo jo samyakdarzana sAthe hoya to te ratnatulya amUlya gaNavA yogya che. samyakdarzananI hAjarImAM to avaguNo paNa saghaLA savaLA thaI jAya che. evo samyakdarzanano atulya mahimA che. tenuM kAraNa e che ke samyadRSTi jIvane saMsAramAM udayAthIna kArya karatA chatAM paNa hRdayamAM kartAbhAva hoto nathI. te bAhyathI kartA dekhAya che paNa aMtarathI mAtra sAkSIrUpe rahe che. tethI jJAnIpuruSo khAtA chatAM khAtA nathI, pItA chatAM pItA nathI, bhogavatA chatAM bhogavatA nathI; evo samyakdarzanano mahimA aparaMpAra che. / 5 / / alaMkAra loDhAnA sarve loharUpa mana ANojI, suvarNanA sau AbhUSaNa paNa sonArUpa pramANojI,- vinaya artha :-- loDhAnA banelA sarva AbhUSaNo loDhArUpa hoya che. tema mithyAtvasahitanI badhI kriyA mithyAtvInI loDhAnA AbhUSaNarUpa mAnavA yogya che. tathA sonAnA banelA AbhUSaNo sonArUpa hoya che. tema samyakdruSTinI sarva kriyA mithyAtvathI rahita hovAthI sonArUpa che. A vAtane pramANabhUta mAnavI e ja hitakara che. / / 6 / tema kriyA jJAnInI sarve jJAnaguNa jhaLakAvejI, ajJAnInI zubha kriyA paNa viparIta svAda cakhAvejI. vinaya artha :-- tema jJAnIpuruSonI zubha ke azubha sarva kriyAo mAtra udayAghIna hovAthI jJAnaguNane Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vaghAranArI che. jyAre ajJAnInI zubha kriyA paNa AtmArthanA lakSa vagaranI hoya to te saMsAranA duHkharUpa viparIta svAdane cakhAvanArI che, arthAt saMsAravRddhinuM ja te kAraNa thAya che. IIii koI upAye prathama ja TALo miththAmati duHkhavelIjI, sata vyasana tyAgI karI levI satsaMgati sau pahelIjI. vinaya artha - koI paNa samyaka upAya karIne duHkhanI velarUpa mithyAtvavALI matine arthAt je buddhimAM mithyA mAnyatAo rahelI che tene tame prathama dUra karo. te mithyA mAnyatAone TALavA mATe sAta vyasanono tyAga karIne sauthI pahelA satsaMga karI levA yogya che. "cUta ca mAsa ca surA ca vezyA, pApaddhi corya paradAra sevA; etAni sama vyasanAni loke, ghorAti ghora narakaM natti." artha :- jAgAra (saTTo), mAMsa, madirA, vezyAgamana, zikAra, corI, paradArasevana A sAta kuTevo jIvane ghorathI paNa ghora narakamAM laI jAya che. dA. "jugAra kusaMgatinuM kAraNa, sarva vyasanamAM paheluMjI, duHkha-apakIrti-pApamULa e, kare sadA mana meluMjI. vinaya artha - sAta vyasanamAM paheluM vyasana jugAra che. te halkI vRttivALA jAgArIo sAthe kusaMgatinuM kAraNa che. A vyasanathI nalarAjA ke gharmarAjAnI jema sarva khoI besI jIvanamAM duHkha UbhuM kare che. ane apakIrti pAme che tathA te pApanuM mULa hovAthI manane sadA meluM rAkhe che. eka vyasana sevavAthI sAte vyasana kevI rIte vaLage che tenA upara eka draSTAMta che : vyasanono rAjA jugAra - koI eka dezano rAjA duSTa puruSonI saMgata thavAthI jugAranA vyasanamAM lAgI gayo. te rAjAnA be DAhyA maMtrI hatA te ghaNA vakhatathI rAjAnI sevA karatA hatA. te maMtrIoe rAjo jAgaTu na ramavA ghaNo samajAvyo paNa teNe mAnyuM nahIM tethI te maMtrIo teno deza choDI gayA. anya dezamAM jaIne te maMtrIoe dADhI mUcha, jaTA vaghArIne veza palaTo karyo, ane temAMno eka mahaMta banyo ne bIjo teno ziSya banyo. keTaloka samaya vItyA bAda te banne potAnA dezanA zaheromAM pharavA lAgyA. tyAM prathama teo jude jude sthaLe ghana dATatAne pachI temanI pAse loko Ave temAM koI koIne gusaghana batAvatA. vaLI gAmanA nAmAMkita temaja potAne agAu paricita lokonA nAma tathA bIjI hakIkata jaNAvI sarvane vismaya karatA. vaLI teo Asana mAMDI yogasAdhanA karavAno DoLa karatA hatA; AthI temane ghaNA ziSyo thayA. lokomAM temanI bahu prasiddhi thavA lAgI. yogasAghana karavA mATe teo mAchalAM pakaDavAnI jALa oDhIne dararoja amuka vakhate dhyAnamAM besatA. ghIre ghIre temanI mahattA khUba vadhI gaI. ema karatAM teo je zaheramAM rAjA hato tyAM AvyA. ATalA vakhatamAM rAjA jAgAramAM ghaNuM ghana hArI gayo hato. paraMtu tenAthI te vyasana mUkI zakAtuM na hatuM. mahaMtanI khyAti sAMbhaLIne te paNa temanI pAse Avyo. thoDI prAsaMgika vAta karyA pachI te rAjAnI najara mahaMte oDhelI jALa para paDI. tethI teNe sAzcaryathI pUchyuM-mahArAja A jALa jevuM zuM che? Apa te kema oDho cho? mahaMta-A mAchalAM pakaDavAnI jALa che. koI koI vakhate mAchalAM pakaDavA kAma Ave che. rAjA-zuM mahArAja Apa mAchalIono zikAra karo cho? mahaMta-nAre bhAI! amArA jevA te kaMI haMmeza zikAra Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 42 1 kare? paraMtu kyAreka mAMsa khAvAnI tIvra icchA thAya che ne koI ziSya te lAvI zakatA nathI tyAre mAchalAMono zikAra karavo paDe che. rAjA-(Azcarya sAthe) zuM mahAzaya Apa mAMsa paNa khAo cho? mahaMta-are rAjA tuM bahu bhoLo che. kyAMya amArA jevA yogI mAMsa khAtA hoya? paraMtu jyAre dArUno nazo vaghAre caDhe che tyAre mAMsa khAvAnI tIvra lAlasA ApoApa thaI Ave che, tene vaza thaIne amAre mAMsa khAvuM paDe che. rAjA-mahArAja huM zuM sAMbhaLuM chuM? Apa madya paNa pIo cho? mahaMte-are amArA jevA yogI dArU pIe? dArUthI to sarva yogasAdhana nAza pAme. paraMtu jyAre koI vakhata koI vezyAne tyAM cAlyA jaIe to tyAM tene vaza thavAthI madya pIvo paDe che. rAjA-mahArAja to zuM Apa vezyA sevana paNa karo cho? mahaMta-nA nA vezyAsevana mATe dararoja javAno ane abhyAsa nathI paNa kyAreka parastrInI prApti na thAya tyAre javuM paDe che. - rAjA-mahArAja to zuM Apa parastrInuM paNa sevana karo cho? mahaMta-are nA nA. parastrIsevana karavAno ane abhyAsa nathI paraMtu koI vakhata jyAre corImAM ghaNuM vaghAre ghana hAtha lAge tyAre tene evA ja kAryamAM kharcavAnI bhAvanA thAya che. rAjA-moTA AzcaryapUrvaka) mahArAja, Apa corI karo cho? mahaMta-are mUrkha, amArA jevA yogI te vaLI corI karatA haze? paraMtu kyAreka jAgAramAM badhuM vana hArI javAya ane jAgAranI lata chUTe nahi tyAre lAcAra banIne corI karavI paDe che. rAjA-Apa jAgAra paNa ramo cho? mahaMta-hA, emAM zuM vAMdho che? yathA rAjA tathA prajA. e sAMbhaLI rAjA coMkI uThyo. pachI te mastaka namAvIne bolyo ke-mahArAja huM jugAra ramuM chuM, paNa A badhAM vyasano eka jugAramAMthI udbhave che ema huM jANato nahoto. mATe have huM AjathI e jAgArano tyAga karuM chuM. pachI rAjAe mahaMtane kahyuM ke-he mahArAja ! Apa bhaviSyavettA cho ane sarva kaMI jANo cho to kRpA karIne eTaluM batAvo ke mArA jAnA be maMtrI deza choDIne kyAM cAlyA gayA che? teo atyAre kyAM che? temanA vagara mArA rAjyanI durdazA thaI gaI che. tyAre mahaMte kahyuM ke AvatI kAle te tane maLaze. pachI maLyAthI rAjAe temane teonA pada para pharI niyukta karyA. ane duSTa jajugArI mitronI saMgata choDI dIdhI. pachI rAjyanI vyavasthA uttama rIte thavA lAgI. AthI siddha thAya che ke jAgAra sarva vyasanono rAjA che tethI sAta vyasanamAM tenuM sthAna prathama che. lA. niraMtara jaMtu jyAM Upaje prANI harnI jana lAvejI, jotAM, aDatAM caDhe cItarI, koNa mAMsa mukha cAvejI? vinaya artha :- bIjAM vyasana mAMsa che. jemAM niraMtara jaMtuonI utpatti thayA kare che. prANIone mArI je lAve che. evA mAMsane jotAM ke aDatAM ja cItarI caDhe, to evo koNa mUrkha hoya ke je ene mukhavaDe cAve. nirdayI mANaso AvA kAma karI durgatine pAme che../10nA dArUDiyo mAtAne kAntA gaNI, kuceSTA karatojI, zerImAM mukha phADI sUve, zvAna-mUtra paNa pItojI. vinaya artha - trIjo vyasana dArU che. dArUDIyo bhAna bhUlI potAnI mAtAne, potAnI strI gaNIne kuceSTA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 karavA lAgI jAya che. dArUnA nazAmAM garakAva thaI zerImAM mukha phADIne sUI jAya che. tenA moDhAMmAM kUtarA paNa mUtarI jAya che. evI durdazAmAM tyAM paDyo rahe che. /11aaaa gharma, artha ne kAma gumAve A bhavamAM paNa dArUjI, parabhavamAM bahu duHkho deze; kAma kare zuM sAruMjI? vinaya artha - dArUnA vyasanane laI prANI A bhavamAM gharma, artha ane kAma puruSArthane khove che, arthAt koI paNa kAryamAM enuM citta coMTatuM nathI. tathA dArUmAM rahela asaMkhyAta jIvonI te hiMsA kare che tethI AvA vyasana parabhavamAM paNa tene bahu duHkha ApanAra thAya che. AvA vyasano sevI manuSyabhava pAmIne te prANI zuM sAruM kAma kare che; kaMI ja nahIM. mAtra saMsAra vaghArIne ahIMthI jAya che. [12aaaa mAMsa-madirAthI gaMthAtI, narakabhUmi sama vezyAjI, ghana kAje nIca saMga kare che, khoTI nizadina lezyAjI. vinaya artha - jenA gharamAM mAMsa madIrAno vyavahAra che, evI mAMsa madirAthI gaMghAtI narakabhUmi samAna vezyA che. je ghanane mATe nIca puruSono paNa saMga kare che. kAma vAsanAnI tIvratAne lIdhe jenI hamezAM kharAba lezyA che evI A vezyA te pApanA ghara samAna che. I/13 malina vastra ghovAnI zilA, zvAna hADakAM cAvejI, tevI vezyA-saMgati gaMdI bhulabhulAmaNI lAvejI. vinaya artha - vAsanArUpa melA vastra dhovA mATe vezyA te patthara samAna che. kUtaro hADakAM cAve tyAre potAnuM tALavuM cholAI jatAM temAMthI lohI nIkaLe che tyAre kUtaro ema mAne che ke A lohI hADakAmAMthI nIkaLe che, tema vezyAnI gaMdI saMgati paNa evI bhulabhulAmaNI lAve che ke huM A vezyAthI sukha pAmuM chuM; paNa kharekhara to potAnI ja vIryazaktino vyaya karI jIva sukha kalpI le che. 14 mukhamAM nRNa saha niraparAthI haraNa azaraNa bhaya-mUrtijI, haNe zikArI gaNI bahAdurI kare pApamAM pUrtijI. vinaya artha - moDhAmAM tRNa grahaNa kare tene rAjA paNa choDI mUke che. evA tRNa eTale ghAsanA khAnArA bicArA niraparAdhI haraNo jene koI jaMgalamAM zaraNa ApanAra nathI evA bhayanI mUrti samAna arthAt ghaNA ja bhayabhIta svabhAvavALA haraNone duSTa evo zikArI haNI nAkhe che. tene haNIne vaLI bahAdurI mAnI hiMsAnaMdI raudradhyAna sevI pApamAM pUrti karIne narakagatine sAthe che. zreNika rAjAnuM draSTAMta -zreNika mahArAjAe zikAra vakhate haraNInA peTane viMghIne mArela bANa tAkela nizAna para barAbara lAgI javAthI khUba rAjI thayo ke huM kevo bahAdura ane hoziyAra ke haraNInA peTane viMdhIne paNa ghArela nizAna tAkI zakyo. ema hiMsAnaMdI raudradhyAna karavAthI marIne narake gayo. II1pAA kIDI DaMkhe topaNa kUde tevA jana zikArejI, tINa tIre nirdoSI mRgane haNI kema sukha ghArejI! vinaya artha - kIDI caTako mAre topaNa kUde tevA zikArIo tIkSNa bANavaDe nirdoSI mRgane haNIne kema sukha mAnatA haze? evAone sukha paNa kema maLaze kemake Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 4 23 "sukha dIghA sukha hota hai, duHkha dIghA duHkha hota; Apa haNe nahIM avarakuM, to apane haNe na koya." bRhad AlocanA /16aaaa je tuja svajana hatAM parabhavamAM, tuja mukha jovA krUratAMjI, vagara oLakhe haNe temane; dhikka! zikArI-krUratAjI. vinaya artha - je pUrvabhavamAM tArA ja svajano hatA. tAruM mukha jovAne mATe je jhUratA hatA. tene ja tuM vagara oLakhe haNI nAkhe che. mATe he zikArI! tArI evI duSTa krUratAne sadA dhikkAra che. vRSTAMta - eka putranI mAtA marIne kUtarI thaI. pitAnA zrAddhanA divase putre khAvA mATe khIranI rasoI banAvarAvI. temAM te ja kUtarIe AvIne moTuM ghAlyuM to mAthe lAkaDIonA mAra paDyA. ema pUrvabhavanA potAnA ja svajanone jIva ajJAnavaza haNe che. II1LA eka vAra haNe je oNva tuM, vera gharI te marazejI, parabhavamAM bahu vAra mAraze; vera vaghArI pharaze. vinaya artha - ekavAra tuM je jIvane haNe che, te jIva tArA pratye vera ghAraNa karIne maraze. tethI parabhavamAM te tane bahu vAra mAraze. tArA pratye vera rAkhI tane mAravA mATe te pharyA karaze, ema bhavobhava te veranA saMskAro cAlyA karaze. 18aaaa eka vAra ThaganAro rjIva paNa vAraMvAra ThagAzejI, dAna samAna sahastragaNuM phaLa corInuM ya cakhAzejI. vinaya have chaThThuM vyasana corI che te viSe jaNAve che : artha :- ekavAra koI jIvane Thagaze tenA phaLamAM vAraMvAra te pote ThagAze. koIne dAna ApavAnuM hajAra gaNuM phaLa maLe tema corI karavAnA phaLamAM tene hajAragaNuM duHkha bhogavavuM paDaze. coranuM draSTAMta - eka chokarAne corInA aparAghamAM phAMsInI zikSA karavAmAM AvI, tyAre teNe mAne maLavAnI icchA darzAvI. mA maLavA AvI tyAre tenA kAna karaDI khAghA. te vakhate lokoe pUchyuM ke kema Ama karyuM. tyAre teNe kahyuM ke nAnapaNamAM huM nAhIne bhIne zarIre bIjAnA talanA DhagalA pAse jaI tyAM ALoTIne tala zarIre coTADI laI Avato, tyAre mArI A mA rAjI thatI hatI. tenA pariNAme huM ATalo moTo cora thayo. tenuM kAraNa mArI A mA che, mATe meM ema karyuM. 19 "vAve tevuM laNe" bhaNe jana, zAstra vaLI pokArejI catura banI corI karatAM jIva, para-bhavaDara visArejI. vinaya artha - "jevuM vAve tevuM laNe' evI loka kahevata che tathA zAstro paNa A vAtane pokAra karIne jaNAve che ke corI karavI te duHkhanuM kAraNa che. chatAM catura banIne corI karatAM jIva A bhava parabhavanA Darane bhUlI jAya che. /2aa je mUDIthI bahu jana jIve te ja cora paNa corejI, duHkha keTaluM ghare kuTuMbI? maraNaduHkha eka korejI. vinaya artha - je ghananI mUDI vaDe ghaNA jana jIve tene cora corI jAya che. tethI tenA kuTuMbIo keTaluM Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 duHkha pAme ke tenA AgaLa maraNanuM duHkha paNa eka kore mUkAI jAya che. kemake maraNanuM duHkha to ekavAra bhogavAya paNa nirdhanatAnuM duHkha to pratidina bhogavavuM paDe che. daza prANathI mANasa jIve che. tene ghana paNa eka agyAramA prANa samAna che. para ghana letAM jANe tenA prANa ja lIdhA. kAraNa nirdhana banIne te bahu duHkha pAme che. ra1AA. ciMtA, vyAkuLatA, durbuddhi, roga, duHkha, vagha ApejI, narake bALe lohapUtaLI, paranArI-rati-pApajI. vinaya have sAtamuM vyasana parastrIgamana che. te viSe spaSTatA kare che : artha :- paranArIno saMga karavAthI tene ciMtA Upaje ke jANe koI mane dekhI na le tathA viSayanI tIvra icchAne lIdhe manamAM ghaNI vyAkuLatA thAya che. parastrIo pratye najara rahevAthI tenI buddhi durbaddhi banI jAya che. bhogo tenA zarIrane bhogavI jaI roga upajAve che. hamezAM tenI smRti rahevAthI manamAM sadA duHkha rahyAM kare che. tathA parastrI saMga karatAM pakaDAI jAya to vaghane paNa pAtra banI jAya che, arthAt loko tene mArI paNa nAkhe che. A badhA duHkha to A bhavanA che. temaja parabhavamAM paNa parastrIgamananA pApe tene narakamAM garamAgarama lAlacoLa lokhaMDanI pUtaLIne AliMgana karAvIne bALe che. "jaisI prIti harAmakI, taisI hara para hoya; calyo jAya vaikuThameM, pallo na pakaDe koya." 22aaaa dhikka! parAkrama, zika guNa, buddhi, sattA, vaga,saMpattijI, vRthA jIMvana, jo svapna paNa che, para-strI-ghana-AsaktijI. vinaya artha - tArA parAkramane dhikkAra che, tArA guNane dhikkAra che, tArI buddhi, sattA ke vaga eTale lAgavaga ke saMpattine paNa dhikkAra che tathA tAruM jIvana paNa vyartha che ke jo tane svapna paNa parastrI ke paraghana pratye Asakita che. ghavaLazeThanuM draSTAMta - ghavaLazeThane zrIpALa rAjAnI strIo pratye temaja tenA ghana pratye Asakti hovAthI marIne sAtamI narake gayo. zrIpALa potAnA mahelamAM sUtA hatA. tene mAravA mATe kaTAra laI upara caDhatAM paDI gayo ane teja kaTAra vaDe marIne te ghavalazeTha narakagatine durgatine pAmyo. /23mA sata vyasana sadgharma bhulAveH yudhiSThira gharmAtmAjI, jugAra zarate draupadI mUkI! kevA thayA mahAtmAjI? vinaya artha :- sAteya vyasana Atmadharmane bhulAve che. yudhiSThira je gharmarAjA nAme prakhyAta hatA, temaNe jAgAra ramatAM zaratamAM potAnI strI draupadIne paNa mUkI dIdhI. aho! mahAtmA hovA chatAM vyasanane AthI temanI paNa kevI mati thaI gaI. ra4. kRSNa kuLanA kulIna putro madirAthI madamAtAjI, dAha dvArikAno vicAro; vyasana baghAM dukhadAtAjI. vinaya artha :- pradyumra ane sAMbanuM draSTAMta - uttama kuLamAM janmelA kulIna evA zrIkRSNanA mokSagAmI sAMba ane pradyumra putro dArU pIne madamAtA thaI gayA. bhagavAna neminAthe jaNAvela ke dvArikAno dAha dvIpAyana dvArA thaze. tethI A beya jaNA dArUnA nazAmAM kapAyana RSi pAse jaI temane khUba herAna karyA. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 42 5 te vakhate teNe niyANuM karyuM ke mArA tapano prabhAva hoya to huM AkhI dvArikAno dAha karanAra thAuM. evA niyANAthI te marIne agnikumAra deva thayo. ane AkhI dvArikA nagarIne bALI nAkhI. Ama dArUnA vyasanathI keTaluM moTuM anartha thayuM. vyasano baghAM ja AvI rIte duHkhanA ja ApanAra che. ra5AA vidyAghara mahArAjA rAvaNa parastrIvaza zaza khovejI, eka vyasana paNa prANa hare to sata sevI zuM do'vejI? vinaya artha :- vidyAgharonA mahArAjA hovA chatAM satI sItA jevI parastrIne vaza thatAM rAvaNe potAnuM mastaka khoyuM. eka vyasana paNa tenA prANa haraNanuM kAraNa thayuM to sAte vyasana sevanAranI kevI bhayaMkara sthiti thaze? "eka pAInI cAra bIDI Ave. hajAra rUpiyA roja kamAtA baeNrisTarane bIDInuM vyasana hoya ane tenI talapa thatAM, bIDI nA hoya to eka catuthAza pAInI kiMmatanI najIvI vastu mATe valakhAM mAre. hajAra rUpiyA roja kamAnAra, anaMta zaktivaMta AtmA che jeno evo baeNrisTara mUchayoge najIvI cIja mATe valakhAM mAre! jIvane, AtmAnI ane enI zaktinI vibhAva ADe khabara nathI." (va.pR.662) eka pAInI cAra bIDI maLe che; arthAt pA pAInI eka bIDI che. tevI bIDInuM jo tane vyasana hoya to tuM apUrva jJAnInA vacano sAMbhaLato hoya topaNa jo tyAM kyAMyathI bIDIno ghumADo Avyo ke tArA AtmAmAMthI vRttino dhumADo nIkaLe che, ane jJAnInAM vacano uparathI prema jato rahe che. bIDI jevA padArthamAM, tenI kriyAmAM vRtti kheMcAvAthI vRttikSobha nivRtta thato nathI! pA pAInI bIDIthI jo ema thaI jAya che, to vyasanInI kiMmata tethI paNa tuccha thaI; eka pAInA cAra AtmA thayA, mATe dareka padArthamAM tucchapaNuM vicArI vRtti bahAra jatI aTakAvavI; ane kSaya karavI." (va.pR.689) //rA vyasana-tyAga phaeNpa nIka karI le saguNa-jaLane kAjejI, cAre puruSArtho sAthe jo sadaguNa aMga virAje jI. vinaya artha :- vyasanone tyAgavArUpa nIka eTale pANI javAno rasto karI le jethI saguNarUpI pANI tArA aMdara praveza pAme. jo sadaguNa tArA hRdayamAM birAjamAna thAya to tuM gharma, artha, kAma ane mokSa e cAre puruSArthane sAdhI zakIza. gharma, artha, kAma ane mokSa evA cAra puruSArtha prApta karavAno sapuruSono upadeza che. e cAra puruSArtha nIcenA be prakArathI samajavAmAM AvyA che. (1) vastunA svabhAvane gharma kahevAmAM Avyo che. (2) jaDacaitanya saMbaMghInA vicArone artha kahyo che. (3) cittaniroghane kAma. (4) sarva baMghanathI mukta thavuM te mokSa. e prakAre sarvasaMgaparityAgInI apekSAthI TharI zake che. sAmAnya rIte nIce pramANe : gharma-saMsAramAM aghogatimAM paDato aTakAvI gharI rAkhanAra te "gharma". artha--vaibhava, lakSmI, upajIvanamAM sAMsArika sAghana. kAma-niyamita rIte strI paricaya. mokSa-sarva baMdhanathI mukti te mokSa." (va.pR.207) //rathI "dAnaguNe puruSa notare, zIla yogyatA ApejI, tapobaLe niSkAma bane jo bhAva svarUpe sthApejI. vinaya artha - have prathama gharma puruSArtha viSe jaNAve che :dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra prakAre gharma kahyo che. dAnaguNathI yukta thaIne sapuruSane Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 AhAra arthe ghare notaruM Ape. ApaNI kRpaNatA haze to te sAMbhaLIne muni paNa ghare Avaze nahIM. zIla eTale sadAcAra, temAM mukhyatve brahmacarya e AtmajJAna prAptinI yogyatA Apaze. sadAcAra e dharmanuM paheluM pagathIyuM che. 'yogyatA mATe brahmacarya e moTuM sAdhana che ane asatsaMga e moTuM vighna che.' zrImad rAjacaMdra icchAone rokavArUpa aMtaraMga tapa che. jo bhAva svarUpa prApti karavAnA haze to te jarUra icchAone rokI bAhya tapAdine AdarI niSkAma banaze. / / 28 / / ema gharma-puruSArtha jagADI, artha-prayojana dekhejI, svArtha ane paramArtha sAMkaLI narabhava ANe lekhejI. vinaya artha H- ema dharma-puruSArthane jagADI AjIvikA arthe keTalA ghananuM prayojana che teTaluM ghana kamAvAno puruSArtha kare che. ema svArtha sAthe paramArthane joDI narabhava lekhe lagADe che, arthAt zarIra kuTuMbAdi pUrato ghanAdino svArtha sAdhI AtmArtha karavAnuM je cUkatA nathI; te ja sAcA sadguNI che. / / 29 / / pramANikatA, vacana-acalatA, paropakAra ne maitrIjI, vinaya, dayAne sahanazIlatA, sArvajanika sukha-taMtrIjI. vinaya0 artha artha puruSArthane sAdhatA nIcenA guNone dhyAnamAM rAkhe che H-- je prAmANikapaNAne choDatA nathI, Apela vacanathI pharI jatA nathI, paropakAra karavAnuM je bhUlatA nathI. tathA sahuthI maitrIbhAva rAkhavAnuM ke vinaya, dayA ane sahanazIlatAne ghAraNa karavAnuM cUkatA nathI. A badhA guNo sArvajanika eTale sarva jIvonA sukhanuM taMtra calAvavAmAM taMtrI samAna che. taMtrI eTale sArI rIte sukhanI vyavasthA karanAra che. ||30nA kSamA, saMpa ne kara-kasara guNa, dIrghadRSTi guNagrAhIjI, niyamitapaNuM, udyoga, saraLatA prajJA saha, utsAhIjI. vinaya artha :- nIcenA sadguNo paNa artha puruSArtha sAdhavAmAM jIvane madadarUpa che. kSamA rAkhavI, saMpa jALavavo, karakasara karavI, arthAt kAraNa vinA paisAno durvyaya na karavo. dIrghadRSTithI vicArIne kAma karavuM, bIjAnA guNo joIne grahaNa karavAno bhAva rAkhavo. samayasara kAma karI niyamitapaNuM jALavavuM, udyoga eTale puruSArthI thavuM-pramAdI na thavuM, prajJA sahita saraLatA rAkhavI tathA pratyeka kAmamAM utsAhavALA thavuM; e guNo meLavavAthI AtmArthanA lakSa sAthe artha puruSArthanI paNa siddhi thAya che. / / 31 / / kAmaprayojana pUratA guNa sau saMsArI jana zIkhejI kaLA-kuzaLatA, prema-pratijJA-pAlanathI te dIpejI. vinaya artha :-- kAma puruSArthane saMsAramAM rahenArA AtmArthI jIvo mAtra prayojana pUratA ja na chUTake sAthe che. temAM kaLA kuzaLatA vAparIne manane alipta rAkhavAno puruSArtha kare che. jenI sAthe laukika premanI pratijJA karI che, tenI sAthe svadArA saMtoSavratanA pAlanathI tenuM jIvana jagatamAM dIpe che arthAt zobhA pAme che. / 32 / / AhAra, jaLa kAyAne kAje bhUkha-tRSA-duHkha khovAjI, artha, kAma, puruSArtho tevA pUrvakRta sama jovAjI. vinaya0 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) saguNa 427 artha :- AhAra ane jaLano prayoga mAtra kAyAnA bhUkha ane tarasanA duHkho khovA mATe che tema artha ane kAmano prayoga paNa mAtra saMsAra taMtra calAvavA ke mananI tAtkAlika vAsanAonA zamana arthe che. pUrve jevAM ka upArjana karyA hoya te pramANe tenI prApti thAya che. 33aaaa. "mokSa-puruSArtha ja gaNa sAco, janma kRtArtha gaNAzejI, samyak draSTi saha sau sRSTi mokSArthe ja jaNAzejI. vinaya artha - A cAre puruSArthomAM mokSa puruSArthane ja sAco jANo. te AdaravAthI A manuSya janma kRtArtha arthAt saphaLa thayo gaNAze. "A puruSArthamAM prathamanA traNa puruSArtha nAzasahita ane saMsArarogathI dUSita che ema jANIne tattvonA jANanAra jJAnIpuruSa aMtano paramapuruSArtha arthAt mokSanAM sAghana karavAmAM ja yatna kare che. kAraNa ke mokSa nAzarahita avinAzI che." (va.pR.209) AtmAnI draSTi jo samyak thAya to tene sarva sRSTi mokSa meLavavAmAM madadarUpa thaze. kemake jevI draSTi tevI sRSTi che. jenI draSTi nirmaLa che tene sarva padArthamAMthI uttama bogha maLI raheze. IT34nA sasa vyasana paNa e draSTithI botha apUrva jaNAvejI, zuMbha-azubha karmodaya yuta sama jIta-hAra samajAvejI. vinaya have sAte bhAva vyasana samajAve che - artha - sAte bhAva vyasana paNa uparokta samyakudraSTi thaye apUrvaboghanA ApanAra thAya che. jema zubha azubha karmanA udayo e ja vRta eTale jAgAra samAna che ke je jIvane jIta hAra samajAve che. zubha karmanA udayamAM rAjA AdinI padavI maLavAthI harSa pAmavo te jIta samAna che ane azubha karmanA udayamAM nirdhanatAnI prApti thaye kheda mAnavo te hAra samAna che. rUpA jugAra sama je harSa-zokano ghaMgho eNva laI beThAjI, te tyAgyA viNa anaMtakALe koI na zivapura peThAjI. vinaya artha:- jAgAra samAna zubhanA udayamAM harSa mAnavo ke azubhanA udayamAM zoka karavo e ja harSa zokano ghaMgho jIva anAdithI laI beTho che. te zubhAzubhabhAvane tyAkhyA vinA to anaMtakALamAM koI paNa jIva zivapura eTale mokSanagaramAM praveza pAmyA nathI. //36 "teha zubhAzubha chedatAM, Upaje mokSa svabhAva." -zrImad rAjacaMdra sva-para dehamAM magna bane mana mAMsa-ruci ja pramANojI, cAmaDI suMdara dekhe mohe, cAmaDiyA te jANojI. vinaya artha - sva ke paranA dehamAM je mana moha karI magna bane te mAMsanI rUci rUpa bIjuM bhAva vyasana che, ema pramANabhUta mAno. tathA suMdara cAmaDIne dekhI je moha pAme tene cAmaDIyA eTale camAra jANo. kema ke camAranI draSTi cAmaDA upara hoya che. - aSTAvakranuM draSTAMta - aSTAvakra ke jenA ATheya aMga vAMkA che teNe janakarAjAnI sabhAmAM praveza karatAM ja sabhAmAM beThelA paMDito vagere temane joI hasI paDyA. tyAre jJAnI evA aSTAvakra bolI UThyA ke huM A camAronI sabhAmAM kyAM AvI caDhyo. A to baghA zarIranuM cAmaDuM jonAra che, AtmAnA guNo nahIM. je AtmAnA guNo na jotAM cAmaDuM ja jAe tene camAra jANavA. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 "zuddha caitanya jJAnamUrtine mUkIne bahAra dRSTie eTale carmacakSuvaDe cAmaDAne nahIM jouM, te to camAranI dRSTi gaNAya. je camAra hoya te ja cAmaDAne viSe raMjana thAya. huM to divya netravALo deva chuM. eTale jJAnamUrti zuddha caitanyane joIza-gurugame." -5.pU.prabhuzrIjI dvArA lakhAvela patramAMthI / / 37 / / dehAdhyAsa anAdi poSe mAMsa-vyasana bhayakArIjI, mAMsa vadhe tevA AhAre ruci paNa mAMsAhArIjI. vinaya artha :-- anAdikALathI jIva dehAdhyAsane poSe che. te bhAvathI bhayaMkara evA mAMsa-vyasanane sevanAra jANavo. zarIranuM mAMsa vadhe tevA bhAvathI AhAramAM je ruci che te paNa mAMsAhAra jANavo. "jo dehArthamAM ja te manuSyapaNuM vyatIta thayuM to to eka phUTI badAmanI kiMmatanuM nathI." (va.pR.561) svarUpa-bheda-vijJAna vinAno madirApAnI mAnojI, mohamadirA-vyasana taje te lahe ziva-sukha-khajAnojI. vinaya artha H-- jene sva-52no bheda paDyo nathI arthAt jene sva eTale pote koNa che? ane potAthI para evA padArtho kayA kayA che? ema je yathArtha jANato nathI tene moharUpI madirAne pInAra bhAna bhUlelo jANavo. je moharUpI dArUnA vyasanane tajaze te ja prANI mokSasukhanA anaMta khajAnAne pAmaze; bIjo nahIM. kahyuM che ke --moda nIva nava upazame, tava chu vane chapAya, varlDa vora bAvata ru.' / / 39 / / 428 viparIta buddhi vezyA jANo, saMga anAdi tenojI, kumati kalpanA-nAca nacAve laukika hetu jenojI. vinaya artha = indriyomAM sukha che evI viparIta buddhine bhAvathI vezyAnA vyasana samAna jANo. anAdikALathI jIvane AvI viparIta buddhirUpI vezyAno saMga cAlyo Ave che. AvI paramAM sukhabuddhinI kalpanArUpa kubuddhi jIvane cAre gatiomAM aneka prakAranAM duHkho ApI nAca nacAve che. evI kumati mAtra tAtkAlika kSaNika evA A lokanA bhautika sukhomAM ja jIvane garakAva karAve che. 40nA sadguru-zaraNe buddhi rAkhe, kardI 5ramArtha na bhUlejI, te vezyA-vyasane nahi rAce eka lakSa ziva-mUlejI. vinaya a - je bhavya prANI sadgurunA zaraNamAM buddhi rAkhIne jIve che te kadI paramArtha arthAt AtmArthane bhUlaze nahIM. te 525dArthamAM sukha mAnavArUpa vezyAnA vyasanamAM rAcaze nahIM. paNa eka mAtra zivamUla eTale mokSanuM mUla gurukRpA che ema jANIne tene meLavavAnA ja puruSArthamAM raheze. // 41 / / dayA na hRdaye gharatA te jana bhAva-zikArI jANojI, kAma, krotha rUpa vanamAM mhAle, parabhava-bhaya-bhulANojI. vinaya artha H-- jenA hRdayamAM svaAtmA pratye dayAbhAva nathI ane rAgadveSa karyA kare che. te jIvone bhAvathI zikArI jANo. je nizadina kAma, krodhAdi bhAvarUpa vanamAM vicaraNa karIne AnaMda mANI rahyA che, temane parabhavano bhaya bhulAI gayo che. parabhavamAM te keTaluM duHkha pAmaze tenuM temane bhAna nathI. 'kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAva maraNe kAM aho rAcI raho.' -zrImad rAjacaMdra / / 42 / / dayA, kSamA, saMtoSa haNe te krUra jIvo avicArIjI, AtmaghAta-zikAra taje te mokSa-mArga-anusArIjI. vinaya0 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) sadguNa 429 artha :-- AtmAnA guNo je dayA, kSamA, saMtoSa vagere che tene je haNe te jIvo krura ane avicArI che. kemake AtmaghAtI mahApApI kahevAya che. paNa AtmAnA guNone ghAtavArUpa zikArano je tyAga karaze te ja mokSamArgane anusaranAra thaze. II43 / / Atmabuddhi dehArdikamAM je te parastrI-rati jANojI, e ja anAdi bhUle bhamiyo, kAyA gharI na gharANojI. vinaya artha :-- dezamAM Atmabuddhi ane AtmAmAM de buddhi Adi che te parastrImAM ramAtA samAna jANo. e ja anAdikALanI bhUlathI jIva saMsAramAM bhamyA kare che. A dehamAM AtmabuddhinA kAraNe anaMtakALathI jIva navA navA TheTha dhAraNa karIne hajI sudhI dharAyo nathI. "bIjA deho taNuM bIja, A Theke AtmabhAvanA; videha muktinuM bIja, AtmAmAM AtmabhAvanA.' samAdhizataka||44|| kAyA-paranArImAM mAyA kreme karI nahi chUTejI, baLavaMtA zAnIno Azraya maLatAM tAMto tUTe. vinaya artha :-- kAyArUpI parastrI pratyeno mAthAmo keme karIne hajI sudhI chUTato nathI. paNa baLavAna evA jJAnIno Azraya maLatAM jarUra te snehano tAMtaNo tUTI jAya che, arthAt kAyA pratyeno mAyAmoha haTI jAya che. ArdrakumAra potAnA anubhavathI kahe che ke hAthInI sAMkaLa toDavI sahelI che paNa snehanA kAcA tAMtaNA toDavA duSkara che. / / 45 / / ghana-vaibhavamAM ati prIti te bhAva corI, mana ANojI adhika adhika grahavAnI AzA, pApataNuM maeNLa jANojI. vinaya artha :- dhana e paravastu che, dhana vaibhavamAM atyaMta Asakti che tene bhAvathI corI jANo, ghanAdine adhika adhika grahaNa karavAnI je AzA-tRSNA che tene tame sarva pApanuM mULa jANo. "ghanavRttimAM kALa jAya, narabhave Ayu khapAya; icche che dhanavAna ghana, bhale maraNa paNa thAya. dAnAdi puNya hetuthI, ghana upArjato dIna; kAdava kharaDI nhAIzuM, kahe te buddhihIna, nopadeza ||4|| sarva mUkatAM mokSa maLe to saMgrahabhAva ja UMghojI, dravya-bhAvathI sarva prakAre chUTavA yoja prabaMdhojI. vinaya artha :-- sarva parigrahane mUkatA jo mokSa maLe arthAt sarva duHkhathI mukta thavAya to parigrahane saMgraha karavAno bhAva te jarUra UMco che, arthAt saMsAra vadhAranAra che. mATe dravya ane bhAva sarva prakAre badhA vyasanothI chUTavA mATenA ja prabaMdhonI yojanA karo. / / 47aaaa dayA, kSamA, dhIraja, samatA ne maraNa-samAdhi vicArIjI, apratibaMgha, asaMga, prazAMti; sadguNa le ura ghArIjI. vinaya dravya ane bhAva vyasanothI chUTavA kema karavuM teno upAya A aMtima gAthAmAM jaNAve che H-- Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - dayA e gharmanuM mULa che. kSamA e ja mokSano bhavya daravAjo che. dhIrajanAM phaLa mIThA che, samabhAva e AtmAnuM ghara che. ane samAdhimaraNa e ja A manuSyabhavanuM kartavya che. ema jANI sarva prakAranA lokasaMbaMdhI ke svajana kuTuMba Adi baMghano toDI apratibaMgha vihArI banI, bAhya ane atyaMtara sarvasaMgano parityAga karI, AtmAnI prakRSTa zAzvata sukhazAMtine meLavavA kaTibaddha thA. A ja uttama saguNone hRdayamAM dhAraNa karavAno puruSArtha te jIvana saphaLa karavAno sAco upAya che. 48 jene AtmAnA sadaguNo pratye AkarSaNa thayuM che te bhavyAtmA jarUra dezadharma eTale aMze AcarI zakAya evA zrAvaka gharmano vicAra karIne potAnA AtmakalyANano mArga zodhe che. te deza gharma kone kahevo? ane te kevI rIte pALI zakAya? vagereno vicAra nIcenA pAThamAM savistara ApavAmAM Ave che. (37) deza gharma viSe vicAra (doharA) jenA jJAne nyUnatA deze paNa nahi hoya; rAjacaMdra guru te namuM saMzaya sarve khoya. 1 artha:- jenA jJAnamAM deze eTale aMze paNa nyUnatA arthAt uNapa hoya nahIM evA zrImad rAjacaMdra sadgurudevanA caraNakamaLamAM sarva prakAranA saMzayano nAza karIne huM praNAma karuM chuM. 15aa. kaLiyugamAM AyuSya to alya, buddhi paNa alpa, mRtavAridhi taravA nathI sAmagrI, saMkalpa. 2 artha - A huMDA avasarpiNI kaLiyugamAM jIvonA AyuSya alpa che, buddhi paNa alpa che, evA samayamAM bhagavAnanI kahelI syAdvAdavANIrUpa zrutavAridhi eTale zAstra samudrane taravA arthAt samajavA mATe joItI buddhirUpa sAmagrI mArI pAse nathI tathA evuM saMkalpabaLa paNa nathI ke mAre bhagavAnanuM kaheluM tattva A bhave samajavuM ja che. "AyuSya alpa ane aniyata pravRtti, asIma baLavAna asatsaMga, pUrvanuM ghaNuM karIne anArAghakapaNuM, baLavIryanI hInatA, evA kAraNothI rahita koIka ja jIva haze, evA A kALane viSe pUrve kyAre paNa nahIM jANelo, nahIM pratIta karelo, nahIM ArAghalo tathA nahIM svabhAvasiddha thayelo evo "mArga" prApta karavo duSkara hoya emAM Azcarya nathI; tathApi jeNe te prApta karavA sivAya bIjo koI lakSa rAkhyo ja nathI te A kALane viSe paNa avazya te mArgane pAme che." (va.pR.561) "zAstra ghaNAM mati thoDalI manamohana mere, ziSTa kahe te pramANa re manamohana mere." pArA muktidAyaka bIjaoNpa AtmahitanuM ghAma; tuja AjJA uThAvatAM, saraze mArAM kAma. 3 artha - paNa mukti ApavAmAM samartha evA samakitanA bIjarUpa tathA AtmakalyANanA ghararUpa Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) deza gharma viSe vicAra 431 evI tArI AjJA upAsatAM mArA saghaLA kArya siddha thaze evI mane pUrNa khAtrI che. saMsA sarvajJa prabhue kahyo gharma vastusvabhAva, te 'sahajAtmasvarUpa" mULa, bIjo sarva vibhAva.4 artha - have bhagavAnanI mukhya AjJA 'vibhAvathI mukAvuM ane svabhAvamAM AvavuM" e che. te svabhAva prAptine arthe jJAnIoe gharma be prakAre kahyo che. eka nizcaya gharma ane bIjo vyavahAra gharma. nizcayatharmamAM sarvajJa prabhue vastunA svabhAvane gharma kahyo che. "AtmapariNAmanI sahaja svarUpe pariNati thavI tene zrI tIrthakara gharma kahe che." -zrImad rAjacaMdra AtmArUpa vastuno mULa svabhAva "sahajAtmasvarUpa" che. te sivAya AtmA mATe bIjI badhI vastuonA gharmo vibhAvarUpa che. rAjA kaho ahiMsA, jIMva-dayA, zAMti, pUrNa svarUpa; sahajAnaMda, samAdhi ke "AtmA AtmArUpa." 5 artha - bIjA vyavahAra gharmanI aneka vyAkhyA che. jemake ahiMsA paramodharma, dayAmULa gharma, AtmAnI paramazAMti pAmavArUpa gharma, AtmAnuM pUrNa svarUpa pAmavuM te gharma, AtmAno sahaja AnaMda pAmavo te gharma, AtmAmAM sthiratA karavArUpa samAdhi ke AtmA AtmasvarUpane pAme e rUpa gharma jJAnIpuruSoe kahyo che. //pAA ArAghakanA bhedathI dezavirati, yati gharma, gRhastha ke muniyogya te samyakatva-maeNLa marma. 6 artha :- ArAdhanA karanAranA bhedathI te vyavahAra gharma be prakAre che. eka dezavirati eTale gRhasthagharma ane bIjo yatigharma arthAt munigharma. te gRhastha gharma ane munigharma samakita sahita hoya to ja kalyANakAraka che; A enuM rahasya che. IkA samyaka darzana jJAna ne cAritre traNa rUpa, kSamAdi daza yati-gharma che; ema aneka svarUpa. 7 artha :- samyakdarzana zAna cAritramaya ratnatrayatharma e mokSa prAptino sAco upAya che. temaja uttama kSamA, Arjava, mArdava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcana ane brahmacarya e daza prakArano yatidharma eTale munigharma jagata prasiddha che. ema gharmanA aneka svarUpa bhagavaMte varNavela che. zA gharma-taruM-maeNLa jIMva-dayA mokSamArga-sopAna, vrata-sukha-saMpatti taNI jananI dayA pramANa. 8 artha - gharmarUpI vRkSanuM mULa jIvadayA che. e mokSamArge javA mATe sopAna eTale pagathiyAM samAna che. tathA vratane, sukhane ke saMpattine paNa janma ApanArI mAtA dayA ja che, ane dayAvaDe ja gharma sathAya che. "A saMsAramAM indrapaNuM, ahamindrapaNuM, tIrthaMkarapaNuM, cakravartIpaNuM tathA baLabhadrapaNuM ke nArAyaNapaNuM prApta thAya che te sarva gharmanA pratApe thAya che. uttama kuLa, rUpa, baLa, aizvarya, rAjya, saMpadA, AjJA, suputra, subhAgyavaMtI strI, hitakArI mitra, vAMchita kAryasiddhi, kAryakuzaLa sevaka, nIrogatA, uttama bhoga upabhoga, rahevAne devavimAna samAna mahelo, suMdara saMgatimAM pravRtti, kSamA, vinayAdika, maMdakaSAyIpaNuM, paMDitapaNuM, Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432. prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 kavipaNuM, caturAI, hastakaLA, pUjyapaNuM, lokamAnyatA, prakhyAti, dAtArapaNuM, bhogIpaNuM, udAratA, zUravIratA ityAdi uttama sAmagrI, uttama guNa, uttama saMgati, uttama buddhi, uttama pravRtti je kaMI dekhavAmAM, sAMbhaLavAmAM Ave che te batho gharmano prabhAva che." -samAdhisopAna (pR.126) 8aaaa prathama prANI-dayA ghare AtmArthI uramAM ya; dayA vinA ghArmika kriyA jaLamAM vAdaLachAMya. 9 artha - gharma pALanAra AtmArthI, prathama prANIdayAne hRdayamAM ghAraNa kare. kemake dayA vinAnI ghArmika kriyA jaLamAM paDela vAdaLanI chAyA samAna nirarthaka che. jaLamAM paDela vAdaLanI chAyA koIne sukhanuM kAraNa thatI nathI tema dayA vagarano gharma koIne sukha ApanAra thato nathI. llA pUrva bhave pitAdi je sagAM thayAM bahu vAra, te prANI haNatAM are! kare ne kema vicAra? 10 artha :- pUrvabhavamAM je pitA. mAtA vagere ghaNIvAra thayA che. eka eka jIva sAthe anatI sagAI thaI cUkI che. evA prANIone haNatAM are ! have tuM kema kaMI vicArato nathI. /10nA karuNAvaMta munivaro tarjIne tana-darakAra, nizadina nijahita sAghatAM, karatA paropakAra. 11 artha :- have prathama munigharmanuM varNana kare che : karuNAnA bhaMDAra evA munivaro potAnA zarIranI darakAra arthAta sAra saMbhALa tajI daIne nizadina potAnA AtmAnuM hita sAdhatA bIjA jIvonI rakSA karavArUpa paropakAra karatA rahe che. "paroparAya satAM vimUtayaH' paropakAra karavo e ja mahAtmAonI vibhUti che. [11aaaa sarva jIvanuM hita kare, dUbhave oNva nahi koya, sarvaviratighara yoga te; deza-virati gRhIM hoya. 12 artha:- evA AtmajJAnI muni mahAtmAo chakAya jIvanI rakSA karIne sarva jIvonuM hita kare che. koI paNa jIvane dubhavatA nathI. "sarva jIvanuM iccho sukha, mahAvIranI zikSA mukhya." -zrImad rAjacaMdra te sarva viratine ghAraNa karanAra yogI puruSo che. te bAra prakAre, te prakAre athavA sattara prakAre saMyamanA pALanAra hoya che. pAMca indriyo tathA chaThuM mana tathA pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati tathA trasakAya ema cha kAyanI rakSA maLIne bAra prakAre saMyama thAya che. athavA pAMca mahAvrata, pAMca samiti tathA traNa gati maLIne te prakAre saMyama kahevAya che. athavA pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa guti tathA cAra kaSAyano nigraha maLIne sattara prakArano saMyama jagatamAM prasiddha che. te saMyamane pAlanahAra sarva viratighara yogIpuruSo che, tathA deza-virati eTale jene aMze tyAga karelo che evA gRhastha te dezavratane ghAraNa karanAra zrAvaka kahevAya che. 12aaaa trasa jIMvane gRhIM nA haNe vinA prayojana kyAMya; saMkalpI hiMsA taje, deze saMyama tyAMya. 13 have bIjA gRhasthagharma viSe jaNAve che - artha :- trasa eTale hAlatAcAlatA jIvone je grahI eTale gRhastha vinA prayojana kadI haNe nahIM. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) deza gharma viSe vicAra 433 saMkalpa karIne koIne mAre nahIM. kAraNa zrAvaka gharma aMgIkAra karanArane saMkalpI hiMsAno tyAga hoya che, virodhI hiMsAno nahIM. koI tene mAravA Ave to sAmano kare; te vakhate te marI jAya to zrAvakavratano bhaMga thato nathI. kemake teNe deze arthAt aMze saMyama eTale tyAgane aMgIkAra karyo che, sarvathA nahIM. 13nA zobhArRpa saMsAramAM vartana zuMbha sadAya; muni banavAnA bhAvane bhUle nahIM jarAya. 14 artha :- deza saMyamI zrAvakanuM vartana saMsAramAM sadA zubha che, tethI zobhArUpa che. te muni banavAnA bhAvane kadI bhUlatA nathI. "jeNe potAnAM upajIvikA jeTalAM sAghanamAtra abhyAraMbhathI rAkhyAM che, zuddha ekapatnIvrata, saMtoSa, parAtmAnI rakSA, yama, niyama, paropakAra, alparAga, alpadravyamAyA ane satya temaja zAstrAdhyayana rAkhyuM che, je puruSone seve che, jeNe nigraMthatAno manoratha rAkhyo che, bahu prakAre karIne saMsArathI je tyAgI jevo che, jenA vairAgya ane viveka utkRSTa che te pavitratAmAM sukhapUrvaka kALa nirgamana kare che." (va.pR.106) 14. vIrya pragaTa tevuM nathI, tethI rahe gharamAMya, upAsanA muni taNa kare deva-bhakti saha tyAMya. 15 artha:- munipaNuM aMgIkAra karavAnuM vIrya haju pragaTa thayuM nathI tethI te hajA gharamAM rahe che. tyAM gharamAM rahyA chatAM paNa deva-gurunI bhakti karatA sAthe muni banavA mATenI yogyatA meLavavAnI upAsanA sadA karato rahe che. 1pa. ghArmika baMdhu prati prIti, pAtre detA dAna, dayA lAvI dIna duHkhIne madada kare, tarjI mAna. 16 artha - sAgharmika bhAIo pratye vAtsalyabhAvanA rAkhe che. pAtra jIvone AhAradAna, auSaghadAna, jJAnadAna, abhayadAna vagere Ape che. tathA dayA lAvIne dIna duHkhI jIvo upara paNa anukaMpAdAnavaDe potAnuM mAna mUkIne madada kare che. "A jIva kone bhaje che? e jovuM. kRpALudevane bhaje che, to enA upara vAtsalyabhAva rAkhavo. je jIvanuM kalyANa thavAnuM hoya te ja jIva kRpALudevane zaraNe Ave che. vAtsalyabhAva rAkhe toya tIrthakara gotra bAMdhe."-bo. bhA.-1 (pR.331) zrI saMbhavanAtha bhagavAne vAtsalyabhAvathI tIrthaMkaranAma karma bAMdhyuM hatuM. 16aaaa tattva-vicAra sadA kare, dezavrate ullAsa; prasiddha nItimArga saha samyagdarzana-vAsa. 17 artha :- je hamezAM cha dravya, cha pada ke sAta tattvano vicAra kare che. jene dezavrata eTale zrAvakanA vrata pALavAmAM ullAsa varte che. jagata prasiddha nItimArgamAM je prayANa kare che tathA jeno samyagdarzanamAM vAsa che, arthAtu jene vyavahAra ke nizcaya samakita prApta che. te ja kharA zrAvaka gaNavA yogya che. dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgopAMga nyAyasaMpanna rahevuM tenuM nAma nIti che." (va.pR.398) ||1NA pUjya gRhasthapaNuM gayuM, AvuM bhakti-ghAma, saguNa-gaNa vinA nahIM zobhe zrAvaka nAma. 18 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - jene sapuruSa pratye bhakti jAgI che, jenA gharanA badhA bhakti karatA hovAthI ghara paNa bhaktinuM ghAma banyuM che, tenuM gRhasthapaNuM vakhaNAya che, pUjya gaNAya che. paNa saguNanA samUha vagara gRhasthanuM zrAvaka evuM nAma zobhA pAmatuM nathI. "zrAvaka kone kahevA? jene saMtoSa Avyo hoya; kaSAya pAtaLA paDyA hoya; mAMhIthI guNa Avyo hoya; sAco saMga maLyo hoya tene zrAvaka kahevA." (va.pR.729) kaLikALe to koIka ja sAcA sAdhu bhALa; nirdaya, kSudra jano paDe, Take keTalo kALa? 19 artha :- A kaLikALamAM to koIka ja sAcA sAdhu dekhAya che. pa.pU.prabhuzrIjI tathA pU.zrI devakaraNajI mahArAja viSe paramakRpALudeve jaNAveluM ke A cothA ArAnI vAnagI che. A pApanA yugamAM nirdaya ane zudra eTale halakI vRttinA loko AvA mahAtmAone paNa pIDA Ape, to te keTalo kALa temanI pAse TakI zake? jemake pa.pU.prabhuzrIjI, lokonI kanaDagatane laIne junAgaDha jevA ekAMta sthAnomAM rahevA lAgyA. temaja pU.zrI AnaMdaghanajI mahArAja paNa lokonA ayukta dabANane laIne jana sahavAsa choDI vanavAsa svIkAryo. athavA zrI yazovijayajI mahArAjanuM paNa udayAthIna vartana thavAthI bAhya kriyAno Agraha mUkI vizeSa svarUpa dhyAnamAM sthira rahevA lAgyA. tethI loko temane oLakhI zakyA nahIM. evuM bhayaMkara kaLikALanuM svarUpa che. 19aaaa jema sukAtA sara viSe mAchalIo gabharAya, pheravatA baka caMcu bahu; kyAM nAsI saMtAya? 20. artha :- jema sara eTale taLAva sukAtA mAchalIo bicArI gabharAvA lAge che. kema ke tyAM baka eTale bagalAo lAMbI cAMca pheravatA ghaNA UbhA hoya che. tyAMthI bicArI mAchalIo nAsIne kyAM saMtAya. tema A kaLiyugamAM mokSamArganA jijJAsu jIvone kugururUpI bagalAo potAnA matarUpI cAMcamAM pakaDI le to te bicArA tyAMthI chUTIne kone zaraNe jAya? e joIne kapALudevane bahu dayA Ave che. 20thA mAta-pitA sama sAghunI zrAvaka le saMbhALa, sAdhu-samAdhi sAthatAM ane gharma-rakhavALa. 21 artha - mAtA pitA samAna zrAvako AtmajJAnI sAdhu puruSonI saMbhALa le che. sAdhu puruSo AtmAnI svasthatAne sAthI gharmanI rakSA kare che. "AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthakara samAdhi kahe che." -zrImad rAjacaMdra ra1AA sAdhu sAthe Atmahita, caMdanataru sama mAna, samIpa-vAsIne vAsathI karatA Apa samAna. 22 artha - AtmajJAnI sAdhupuruSo Atmahitane sAdhe che, temane caMdananA vRkSa samAna jANo. je puruSo te sAdhu mahAtmAono saMga kare tene paNa sadAcArathI suvAsita karIne potA samAna banAve che. RSabhadeva bhagavAnane temanA aThThANuM putro bharata mahArAjAnI zikAyata karavA gayA hatA. temane paNa upadeza ApI potA samAna banAvI dIdhA. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) deza gharma viSe vicAra 435 zrI gautamasvAmI bhagavAna mahAvIra pAse gayA to temane he gautama! tane AtmA viSenI zaMkA che. ema aMtaranI vAta jaNAvI, upadeza ApI mokSamArge caDhAvI dIghA. 1rarA gRha-jaMjALI jIvanI gharma-kriyA gaja-snAna, pravRtti ati pApanI saMta-kRpA sukha-sthAna. 23 artha :- have gRhasthanI gharmakriyA viSe jaNAve che : gRha jaMjAlamAM vasanArA jIvanI gharmakriyA gaja-snAna jevI che. jema hAthI snAna karIne pAchI dhULa nAkhe. tema gRhasthanI pApanI pravRtti vizeSa che ane gharmakriyAno avasara alpa mAtra maLe che. chatAM tyAM paNa saMtapuruSonI kRpA thaye AtmajAgRtino upAya maLI jAya to te gRhastha avasthA paNa sukhapUrvaka nirgamana kare che. jema bhagavAna mahAvIranA upadezathI ke kRpAthI gRhastha hovA chatAM AnaMda zrAvaka ke kAmadeva zrAvaka ke puNiyA zrAvakanI dazA vRddhi pAmI tema ApaNe paNa paramakRpALudeva, 5.pU.prabhuzrIjI tathA pa.pU.brahmacArIjInI kRpAthI Atmasukha meLavavAnuM sthAna pAmyA tathA ArAghanAno krama paNa pAmyA; e saMtapuruSonI kRpAnuM ja phaLa che. 23aaaa. kuTuMba kAjaLa-koTaDI, kyAMya jarI aDI jAya, DAgha paDe te bhUMsatAM, kALe kALuM thAya. 24 artha :- kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDI che. temAM jarIka vAsa kare to paNa kALo DAgha lAge. te DAghane bhUMsatA kaSAyarUpI kALAzathI AtmAnI kALAza vadhe che, paNa svacchatA thatI nathI. kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDInA vAsathI saMsAra vadhe che. game teTalI tenI sudhAraNA karazo topaNa ekAMtathI jeTalo saMsArakSaya thavAno che, teno somo hisso paNa te kAjaLagRhamAM rahevAthI thavAno nathI. kaSAyanuM te nimitta che; mohane rahevAno anAdikALano parvata che. pratyeka aMtaraguphAmAM te jAjvalyamAna che." (va.pR.210) 24. gaNa sevA puruSanI sAbu, bogha jaLa jANa; sadAcAra paththara upara, AtmA vastra vakhANa. 25 artha :- sapuruSanI sevAne sAbu samAna jANa, tathA temanA vairAgyamaya boghane jaLa samAna jANIne sadAcArarUpI patthara upara AtmArUpI vastrane dhoI anAdino viSayAdika karmamela have dUra karo. rapA jema noLiyo, sApanI sAthe laDavA jAya, sarpamukhamAM viSa paNa nakula nahIM gabharAya. 26 artha - jema noLiyo sApanI sAthe laDavA jAya tyAre sApanA mukhamAM viSa hovA chatAM paNa nakula eTale noLiyo potAnA daramAM noravela nAmanI jaDIbuTTI hovAthI gabharAto nathI. pArakA sarpa Dare, nAse vaLI karaDe joI lAga, nakula doDI jaDIbuMTI suMghI pakaDe nAga. 27 artha :- sApa noLiyAne joI Dare che, nAse che, tathA lAga joIne vaLI noLiyAne karaDe paNa che. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 tyAre noLiyo tarata doDIne potAnA daramAM rahela jaDIbuTTIne sUMghI jherane utArI pharI pAcho nAgane pakaDe che. rA . ema aneka prasaMgamAM cUke nahIM upAya, aMte jIte noLiyo, maraNa sApanuM thAya. 28 artha :- ema anekavAra karaDavAnA prasaMga thatAM jaDIbuTTI suMghavAnA upAyane te cUkato nathI. tethI jenA aMgamAM jhera nathI chatAM paNa te noLiyo laDAImAM aMte jItI jAya che ane jheravALA sApane mArI nAkhe che. 28. tema mumukSu paNa gaNe viSamaya A saMsAra, sadguru AjJA jaDIbuTI gaNe parama AghAra. 29 artha - tema mumukSu paNa A saMsArane jheramaya jANI guru AjJArUpI jaDIbuTTIne parama AdhAra gaNI vAraMvAra suMdhyA kare che. vAraMvAra saMsAranuM jhera caDhe ke satsaMganI upAsanA karI ke "sahajAtmasvarUpa"nuM dhyAna gharI saMsAranA jherane vamI nAkhe che. rA. nirviSa rahIM gabharAya nahi, vikaTa kare puruSArtha, viSama udayamAM cetato rahIM sAthe AtmArtha. 30 artha :- ema saMsAramAM rahevA chatAM satsaMga bhakti svAdhyAyanA baLe karI viSayakaSAyabhAvonA jherathI rahita rahIne te mumukSu gabharAto nathI; paNa sapuruSanI AjJA ArAghavAno vikaTa puruSArtha karyA kare che. viSama evA karmanA udayamAM paNa te cetato rahe che ane AtmArthane sAthe che. II30 sadaguru-AjJA, jinadazA" bhUle nahIM lagAra, to aMte te tarI jaze viSamaya A saMsAra. 31 artha :- ema je mumukSa, sadagurunI AjJA uThAvavAno ke jinadazA prApta karavAno lakSa lagAra mAtra paNa bhulato nathI te aMte bhayaMkara evA viSamaya saMsArane jarUra tarI jaze, emAM zaMkAne sthAna nathI. 31 sAMsArika sukha viSa sama, samaje vicAravAna; satsaMge suvicAraNA poSya AtamajJAna. 32 artha :- saMsAranuM sukha jhera samAna che. ema je vicAravAnI jANe che te to satsaMgamAM AtmA saMbaMghInI suvicAraNAne poSaNa ApI AtmajJAnane pAme che. AtmajJAnane pAmI krame karI te bhavyAtmA sarvaduHkhathI mukta thAya che. "sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che." (va.pR.451) 3rA je dezagharma eTale zrAvakagharma ArAghatAM, munipaNAnI bhAvanA bhAvatA hatA, te have maunapaNuM ArAghe che. kemake maunapaNuM e ja munipaNuM che. munio prayojana vinA bole nahIM. e maunapaNAnI mahAnatAne samajAvavA nIcenA pAThamAM teno vistAra karavAmAM Ave che : Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) mauna (38) mauna (caMdrabAhu jina sevanA bhavanAzinI te--e rAga) * rAjacaMdra guru-vaMdanA, vaMdha-vaMdaka-bhAva; 5ramArthe paramAtmamAM ekatA, mauna sAva. rAja0 1 artha :- zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtane huM vaMdha-vaMdabhAve vaMdanA karuM chuM. paramakRpALudeva te vaMtha eTale vaMdana karavA lAyaka che. ane huM temane vaMdana karavA lAyaka chuM. mATe bhAvapUrvaka temanA caraNakamaLamAM mArA AtmAnA hitane arthe praNAma karuM chuM. paramArthe eTale nizcayanayathI jotAM paramakRpALudevanI paramAtmasvarUpamAM ekatA thaI che. jethI sAva maunapaNAne bhaje che, arthAt jene bolavAnI icchA nathI. mAtra udayAdhIna vacana pravRtti thAya che. bolavA mAtranI jene icchA nathI mATe te maunapaNuM che. / / 1 / / jANe je jagatattvane, muni te ja mahAna, munipaNuM te mauna che, kahe zrI bhagavAna. rAju 2 437 artha :-- je jagatamAM rahelA cha dravya ke sAta tattvane yathArtha jANe che te ja mahAna muni che. jeNe AtmA jANyo teNe sarva jANyuM' e nigraMtha pravacana anusAra traNe loka jeno viSaya che evA AtmAne jeNe jANyo te ja sAcA muni che. munipaNuM e maunapaNuM che, arthAt munio svabhAvamAM ramanArA hovAthI vibhAvabhAvathI mauna che. AtmArthanA prayojana vagara bolatA nathI, ema zrI tIrthaMkara bhagavaMta kahe che. / / 2 / "samakti te murtipaNuM, mauna te samakita,' AcArAMga viSe kahyuM; vIravacana prasiddha. rAja0 3 artha :- jyAM samakita che tyAM munipaNuM che, athavA jyAM samakita che tyAM ja kharuM maunapaNuM che, kemake aMtarathI tene kaMI paNa bolavAno bhAva nathI. AcArAMga sUtramAM A vAta zrI mahAvIra bhagavAne jaNAvI che; je jagata prasiddha che. "jaM sammati pAsahA taM moNaMti pAsahA naM moLaMti pAsahA tuM sammati pAsahA.'' AcArAMga sUtra artha :-- je samatine upAse che te munipaNAne upAse che ane je munipaNAnI upAsanA kare che te samatine upAse che. gA zithila, dhairyarati je nirbaLa manavALA, viSayAsakta, pramAdI ne ghara-mamatAvALA. rAja 4 - artha :-- je zithilAcArI che, jenAmAM dhairyatA guNa nathI paNa utAvaLe vicAra vagara kAma karanArA che, jenuM manobaLa nirbaLa che, je viSayAsakta, pramAdI ane gharamAM ghaNI mamatA rAkhavAvALA che te jIvo kevI rIte maunavrata pALI zake? / / 4 / / Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mAyAvI jaga-Thaga samA samyakatva na ghAre, mauna mahA tevA vaDe paLe kevA prakAre? rAja. 5 artha - je mAyAvI loko jagatamAM Thaga samAna che, tenI mati viparIta hovAthI samyatva eTale sAcI samajaNane ghAraNa karI zake nahIM. tevA loko mahAna evA maunapaNAne kevI rIte pALI zake? ApaNA samyagdarzanI muni te zuravIra ja sAcA, lUkhuMsUkuM khAIne vaza rAkhe vAcA. rAja0 6 artha - AtmajJAnane pAmelA evA muni ja sAcA zUravIra che ke je saMyamane mATe lUkhuM sUkuM khAIne potAnI vAcA eTale vacanane vaza rAkhe che, arthAt vANInuM paNa saMyamana kare che. 'muni to AtmavicAra karI niraMtara jAgRta rahe. pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI." -zrImad rAjacaMdra bhAravAhakanuM draSTAMta - eka jaNa dIkSA lIghA chatAM munipaNAno bhAra nahIM upADavAthI tene choDI majUra banyo. te pAMca kalazI ghAna upADI zakato. eka kalazI eTale 16 kAcA maNa. 20 kilono eka kAco maNa thAya. rAjAe tenuM baLa joI pote Ave to paNa tAre mAlanI herApherI karatAM khasavuM nahIM evI AjJA karI. chatAM ekavAra muni mahAtmAne rastAmAM AvatA joI te khasI gayo. rAjA pAse te vAta pahoMcI. rAjAe pUchyuM ke munine joI tuM kema khasI gayo. tyAre teNe kahyuM ke mahArAja! huM paNa pahelAM muni hato paNa munipaNAno bhAra mArAthI sahana nahIM thaI zakavAthI huM A anAjano bhAra upADato thayo chuM. kharekhara zUravIra to A muni mahArAja che. mATe temanI mahAnatAne joI AdarabhAva AvavAthI temane meM mArga Apyo hato. kAA choDI dehAdhyAsane kRza kAyA kase che, deha-duHkha e phaLa mahA" jene ura vase che. rAja0 7. artha :- mahAtmAo dehAdhyAsane choDI kAyAne kraza karI potAnI kasoTI kare che. "dehane duHkha ApavuM e mahAna phaLa che" ema jenA hRdayamAM sadA vaseluM che. ghannA aNagAranuM draSTAMta - kAkaMdIpurImAM ghannA nAme zeThano ghanya nAme putra hato. tenI mAtA bhadrAe batrIsa mahela karAvIne batrIsa zeThanI kanyAo tene paraNAvI hatI. te dogaMdukadevanI samAna temanI sAthe raheto hato. ekavAra bhagavAna mahAvIrano upadeza sAMbhaLI vairAgya pAmI dIkSA levA tatpara thayo. mAtAe dIkSAnI bhayaMkara kaThInatAo samajAvI. to paNa viSTAnI jema viSayabhogano tyAga karI dIkSA grahaNa karI, niraMtara bhagavAnanI AjJAthI chaThTha tapa karavA lAgyA. e pramANe tapa karatA muninuM zarIra ati kRza thaI gayuM. mAMsarahita zarIra cAle tyAre hADakAM khaDakhaDa zabda kare. chatAM manamAM teno koI kheda nathI paNa AnaMda che. aMte bhagavAnanI AjJA laI vipulagirI parvata upara jaI eka mAsanI saMlekhanAvaDe zarIranuM zoSaNa karI samabhAve samAdhimaraNa sAthI sarvArthasiddhi vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI mahAvideha kSetramAM uccakULamAM janmI dIkSA laI kevaLajJAna pAmI mokSe padhAraze. ema dehane duHkha ApavuM e mahAphaLa che. ema je mahAtmAonA hRdayamAM vasela che te zIdhra Atmasiddhine pAmaze. IILA maraNAMtika kaSTo sahe mahA ghIraja ghArI, e ja mahotsava mANatA, letA mRtyu suthArI. rAja0 8 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) mauna 439 artha - mahAna evA gheryane ghAraNa karI je maraNanI chellI ghaDI sudhI kaSTone sahana kare che. je mRtyune mahotsava mAnI uttama bhAva rAkhI maraNane sudhArI le che te ja sAcA muni che. IITA. krodAdi doSo zame bane mArgAnusArI, tattvajijJAsA jAgatAM saguru upakArI. rAja0 9 have kharuM aMtaraMga mauna prApta karavA ApaNe zuM karavuM joIe teno krama jaNAve che : artha - prathama jIve krodha, mAna, mAyA, lobhAdika doSonuM zamana karavuM joIe. te thatAM jIva mArgAnusArI bane che. te yogyatA Avya AtmAdi tattvone jANavAnI jIvane jijJAsA pragaTe che. pachI sa guru bhagavaMtano bogha tene upakArI thAya che. lo saddaguru-sevAthI bane sadbhutarasa-ghArI, jIva-ajIvanA bheda be, guru-game vicArI. rAja. 10 artha :- sadaguru bhagavaMtanA boghavaDe mArganuM bhAna thatAM temanI AjJA upAsavAno jIvane bhAva Upaje che. pachI krame karI satkRtamAM te rasa leto thAya che. tenA phaLa svarUpa, gurugame arthAt gurunI samaja pramANe te jIva ane ajIva beya jAdA dravya che ema vicArato thAya che. 10gA. bhedajJAnI banI jANato jIva, pugala bhi; parabhAvo sau tyAgIne rahe svarRpe lIna. rAja. 11 artha - jaDa cetanano vicAra karatAM te bhedajJAnI bane che. jethI jIva ane zarIrAdi pudgalane bhinna jANI, sarva parabhAvone tyAgI svasvarUpamAM lIna rahe che, te ja kharuM maunapaNuM che. II11aaaa nitya gaNe te jIvane pugala-piMDa anitya, jIva amUrtika jANato, mUrtika pugala-kRtya. rAja0 12 artha :- jIva dravyane nitya gaNe che tathA pudgalanA piMDa evA zarIrAdine anitya eTale nAzavaMta mAne che tathA jIva dravyane amUrtika eTale arUpI mAne che tathA pudgala evA zarIra, ghara, kuTuMbAdikane te mUrtika eTale rUpI jANe che. [12nA acaLa jIva-svarUpa ne pugala-piMDa pharatAM, cetana-lakSaNa jIva che, jaDa pugala taratAM. rAja. 13 artha :- mULa svarUpe jotAM jIvanuM svarUpa acaLa arthAt sthira svabhAvI che, jyAre pugalanA paramANuo pharatA rahe che. jIvanuM lakSaNa caitanyapaNuM che jyAre jaDa evA karma pudgalo acetana hovAthI jIvadravyanI upara ja taratA rahe che, arthAt AtmA sAthe te ekameka thaI zakatA nathI. II13 svabhAvano kartA bane, vaLI bhoktA jIva; kirtA-bhoktA bhAvanAM bane nahIM ajIva. rAja. 14 artha - karma kSaya thaye AtmA svabhAvano kartA bane che ane teno ja te bhoktA thAya che. paNa AtmabhAvanAnA kartA bhoktA ajIva evA pudagalo thatAM nathI. II14 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 dehAdi saMyogamAM bhedajJAnI udAsI, ura vairAgya jaLe jhIle sadA Atma-upAsI. rAja. 15 artha - jene bhedajJAna thayuM che evA jJAnIpuruSo deha, ghana, kuTuMbAdinA saMyogamAM sadA udAsa rahe che. temanuM hRdaya vairAgya jaLamAM jhIle che ane je sadA AtmAnI upAsanAmAM saMlagna rahe che. uparA sva-para-AtmahitArthanuM Atma-lakSya ja bole, zabdoccAra thayA chatAM gaNa maunane tole. rAja. 16 artha :- jJAnI puruSo sva-paranA Atmahitane arthe AtmAnA lakSapUrvaka ja bole. tethI temanA zabdoccAra thayA chatAM teo maunane tole Ave che arthAt temane mauna ja che ema tuM jANa. II16aaaa. varSo sADA bAra je vIra mauna rahyA te zabda vRthA nahi uccare, karmabhAva gayA che. rAja. 17 artha :- sADA bAra varSo sudhI prabhu mahAvIra mauna rahyA. paramArtha prayojana sivAya vRthA zabda jeo uccAratA nathI. kAraNa ke jenA rAgadveSa ajJAnarUpa karma bhAva nAza pAmyA che. ||1LA ahaMbhAva nahi udaye rahyA sAkSI-bhAve, pudagalamaya zabdo viSe nahi mamatA lAve. rAja. 18 artha - jene ahaMbhAva mamatvabhAva nathI. je mAtra udayane AdhIna sAkSIbhAve rahelA che tathA pudagalamaya zabdo bolavAmAM jene moha nathI, evA bhagavAna to mAtra maunane ja ArAghe che. 18. bole paNa nahi bolatA keme na baMghAtA, AhAra arthe jAya te khAya toya na khAtA. rAja. 19 artha - prabhu bole to paNa bolatA nathI. kemake bolavAno bhAva nathI tethI te karmothI kema baMdhAtA nathI. pa.pU.prabhuzrIjIe ekavAra kalAka sudhI bogha Apyo ane vAtamAM kahyuM ke ame Aje bolyA nathI. mumukSu kahe prabhu Apa bolyA cho. to prabhuzrI kahe ame nathI bolyA. pharI mumukSu kahe prabhu Apa bolyA cho. tyAre javAbamAM pharI prabhuzrIjIe kahyuM : zuM ame jUThuM bolatA hoIzuM? "bole paNa nahIM bolatA, cAle toya AcAla; sthira AtmasthitaprajJa te, jue na rAkhe khyAla." -ibdopadeza muni AhAra mATe gocarI levA jAya, AhAra lAvI khAya to paNa te khAtA nathI. kemake temane khAvAno bhAva nathI. mAtra karmAdhIna zarIrane TakAvavA pUratI temanI pravRtti thaI rahI che. te to mAtra tenA sAkSI che. soma ane suranuM draSTAMta - soma ane sura beya rAja putro hatA. some dIkSA lIdhI. sura rAjA thayo. ekavAra soma muni vihAra karatA te ja gAmamAM padhAryA. nadInI pelI pAra nivAsa hato. rAjA vagere sarva darzana karI AvyA. rAtre nadImAM pUra AvI gayuM. bIje divase rANIone pharI darzana karavAnA bhAva thatAM sUra rAjAe kahyuM ke jAo nadIdevIne kahejo ke sUra rAjA brahmacArI hoya to nadI devI mArga Apo. tema kahevAthI nadIe mArga Apyo. pachI tyAM bagIcAmAM rasoI banAvI munine AhAradAna ApI jamADyA. pachI munine pUchyuM rAjAnI ame ATalI rANIo chatAM rAjA brahmacArI kevI rIte? muni kahe: Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) mauna 441 tene rAjya karavAmAM ke saMsAra bhogavavAmAM Asakti nathI mATe. nadInuM pUra pAchuM pharI vaLyuM. munine javAno mArga pUchatAM kahyuM ke nadIne kahejo ke A muni azAharI hoya to nadIdevI mArga Apo. tema thayuM. rAjamahelamAM AvI rANIoe pUchatAM rAjAe kahyuM ke mahAtmAne bhojana karavAno bhAva nathI mATe khAtA chatAM paNa te khAtAM nathI. 19aaaa. e AzcaryakArI kalA viralA koI jANe; vIra samAna e maunathI ahIM zivasukha mANe. rAja. 20 artha - khAtA chatAM ke bolatA chatAM paNa bolatA nathI evI AzcaryakArI mahApuruSonI kalAne koI viralA puruSa ja jANI zake che. mahAvIra bhagavAnanI jema AtmArthe aMtaraMga mauna ghAraNa karavAthI ahIM ja mokSasukhane anubhavI zakAya che. 20nA Agama-AghAre kahyuM; have jo vyavahAraH halakA jana bahu bolatA, mauna moTA ghAre. rAja. 21 uparokta vAto AgamanA AghAre jaNAvI. have vyavahAramAM paNa maunathI zuM zuM phAyadA thAya che te jaNAve che : artha - halakA prakAranA loko bahu bola bola kare che; jyAre moTA puruSo maunane ghAraNa karI mAtra prayojana pUratuM ja bole che. "vANInuM saMyamana zreyarUpa che, tathApi vyavahArano saMbaMgha evA prakArano varte che ke, kevaLa tevuM saMyamana rAkhe prasaMgamAM AvatA jIvone klezano hetu thAya; mATe bahu karI saprayojana sivAyamAM saMyamana rAkhavuM thAya, to tenuM pariNAma koI prakAre zreyarUpa thavuM saMbhave che." (va.pR.389) rapA nanno nava duHkho haNe" TaLe sahaja upAdhi, jana jana sAthe bolatAM vaghe mananI Adhi. rAja0 22 artha :- "nahi bolavAmAM nava guNa" ema kahevAya che. vizeSa nahIM bolavAthI sahaje ghaNI upAdhio TaLI jAya che. samajIne alpabhASI thanArane pazcAttApa karavAno thoDo ja avasara saMbhave che." (va.pR.201) nahIM bolavAmAM nava guNa nIce pramANe che : (1) koIne khoTuM lAgavAno vakhata na Ave, (2) koIthI vera vadhe nahIM, (3) karmano Azrava alpa thAya, (4) vikalpo vadhe nahIM, (5) mana zAMta rahe, (6) vicArane avakAza maLe (7) smaraNa karavAnI Teva pADI zakAya, (8) zaktino durvyaya aTake, (9) gaMbhIratAno abhyAsa thAya. aneka loko sAthe vArtAlApa karatAM mananI Adhi eTale ciMtAo vadhe che; paNa ghaTatI nathI. rA. vaghe pratibaMgha, vera ne TaLe cittanI zAMti; jana-saMsarga tajI cahe yoga bhAgavA bhrAMti. rAja. 23 artha - lokonA saMga prasaMgathI pratibaMgha vadhe, vera paNa baMdhAI jAya athavA cittanI zAMtino bhaMga thAya che. mATe yogI puruSo lokono saMga tajI, AtmAnI anAdinI bhrAMtine bhAMgavA mATe puruSArtha kare che. "loka yoge vahe vANI, tethI citta caLe bhrame; loka saMsargane Avo jANI, yogI bhale vame." -samAdhizataka //ra3I Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 vaLI vicAre yogIo : dhyeya mukhya ayogI, vacana yogathI baMgha che, mauna bahu upayogI. rAja0 24 artha :- vaLI yogIpuruSo vicAre che ke mukhya to mana vacana kAyAthI rahita ayogI evI siddha dazA prApta karavI che. to pachI vacanayoganI pravRtti baMdha karavI e ja yogya che. kemake tethI jIvane mAtra karmano baMdha thAya che. jyAre mauna rahevuM e jIvane bahu upayogI che. pa.pU.prabhuzrIjIne paramakRpALudeve samAdhizataka nAmano graMtha vAMcana vicAra karavA mATe muMbaImAM Apyo. surata AvyA pachI traNa varSa sudhI mauna rahI e graMthanuM pa.pU.prabhuzrIjIe avagAhana karI AtmabhAvane draDha karyo. 24o. sajjana saMsAre rahyA mauna sAruM mAne, maithuna-muMDana-bhojane, maLa-mUtrane sthAne. rAja0 25 artha :- sajjana puruSo saMsAramAM rahelA hovA chatAM paNa maunane sAruM mAne che. maithuna samaye, ke muMDana karAvatI vakhate ke bhojana jamatAM ke maLamUtra tyAgatAM mauna rahe che. "bhogamAM yoga sAMbhare e halu karmInuM lakSaNa che." -zrImad rAjacaMdra ||rapA dIpaka paramAtmA rUpI pragaTe jhaTa pote, bAhya-atyaMtara vANa jo tajI, aMtara gote. rAja. 26 artha :- paramAtmasvarUpa dIpakanI jyota jhaTa pragaTe. paNa kyAre? to ke jIva jo bAhya ane atyaMtara vANInA vyApArane mUkI daI aMtaramAM AtmAnI zoghamAM lAgI jAya to. rajA kSobha TaLe mana-vANIno nija rUpa jaNAye, sthira jaLa mukha dekhiye, dRSTAMte bhaNAya. rAja0 27 artha - mana ane vANIno kSobha maTavAthI potAnA AtmasvarUpanI prApti thAya che. jemake sthira jaLamAM jovAthI potAnuM moTuM joI zakAya che tema sthira cittamAM AtmAnA darzana thAya che. rA. samajAve yogIjano nija manane nityeH iMdriyanA viSayo viSe bhaTake kema prIte? rAja 28 artha - mATe yogIpuruSo hamezAM potAnA manane samajAve che ke he jIva indriyanA viSayomAM premapUrvaka haju kema bhaTake che? sArA kahe, kadI hitakAra jo nija AtmAne alpa, zrama vRthA zAne kare?(taja)bhela saMkalpa-vikalpa. rAja0 29 artha - he jIva! tuM kahe ke A pAMca indriyanA viSayo tane kadI alpa paNa AtmAne hitakArI thayA che? to ke nA. to pachI indriyone poSaNa ApavA mATeno zrama tuM zA kAma vRthA kare che? mATe zIdhra tene taja. ane hRdayamAM UThatA saMkalpa vikalpane paNa bhUlI jaI guru AjJAe svarUpane bhaja. kemake : "jahAM kalpanA jalpanA, tahAM mAnuM duHkha chAMhI; miTe kalpanA jalpanA, taba vastu tina pAI." -zrImad rAjacaMdra /29mAM Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 443 roSa, toSa, saMkalpa sau mUkavAthI mukti, zI bAghA tajatAM tane?" evI yoje yukti. rAja. 30 artha :- roSa eTale dveSa ane toSa eTale rAga tathA mananA saMkalpa vikalpa mUkavAthI jIvano mokSa thAya che. to manane pUchavuM ke tArA A badhA duHkhanA kAraNone mUkatA tane kaMI bAghA Ave che ? evI yukti yojIne manane samajAvatA te samajI jAya che. "AtmAne ATaluM ja pUchavAnI jarUra che, ke jo muktine icche che to saMkalpa-vikalpa, rAga-dveSane mUka ane te mUkavAmAM tane kaMI bAthA hoya to te kahe. te tenI meLe mAnI jaze ane te tenI meLe mUkI deze." (va.pR.170) //30nI 'upadezuM huM anyane" "mane koIka bothe, bAhya vikalpo e tajI, kema zAMti na zodhe? rAja. 31 artha - huM bIjAne upadeza ApI tenuM ajJAna dUra karuM athavA mane koI bogha kare AvA bAhya vikalpo mUkIne AtmAnI nirvikalpa zAMtine kema zoghato nathI? 'svarUpa samajAvuM huM', "mane ho upadezaka', unmatta mata e mAro, AtmA to nirvikalpa samAdhizataka /31. asaMga bhAva na Upaje, karo kalpanA koTi, satsaMgathI ja pamAya che, bIje thazo na khoTI. rAja0 32 artha - maunavrata ghAraNa karIne paNa koTi kalpanAo manavaDe karIe, to asaMga bhAva kyAMthI utpanna thaze? te to satsaMgathI ja prApta thAya che. mATe bIje kyAMya khoTI thazo nahIM. paNa satsaMgamAM mauna ghAraNa karIne mAtra AtmabhAvane ja poSajo, jethI AtmAnI asaMgadazA pragaTa thaze. "satsaMganA yoge sahaja svarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvana utpanna thAya che." -zrImad rAjacaMdra "satsaMgati gaMgAjaLa, snAna kare je bhavya; tene tIrtha tapAdinuM, rahe nahIM kartavya." maunapaNuM eTale munipaNuM ghAraNa karIne sadeva AtmavicAra karI muni to jAgRta rahe che, ane zarIra je sapta durgaghamaya ghAtunuM banela che tevo bhAva sadA jAgRta rAkhI te tarapha lakSa ApatA nathI. te zarIranuM kharekhara svarUpa kevuM che te A zarIra nAmanA pAThamAM spaSTa jaNAve che : (39) zarIra /E ) . (rAga-jagata divAkara zrI namIzvara svAma jo, tuja mukha dIThe nAThI bhUla anAdinI re lo.) . jIvyA jIvana rAjacaMdra bhagavAna jo, azarIra bhAve duSama A kaLikALamAM re lo; rahe na jene dehaghAra rUpa bhAna jo, aviSama upayogI e guru raho khyAlamAM re lo. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhu A bhayaMkara duSama kaLikALamAM paNa azarIrIbhAve Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jIvana jIvyA. te viSe eka patramAM potAnI dazA jaNAve che : "caramazarIrIpaNuM jANIe ke A kALamAM nathI, tathApi azarIrIbhAvapaNe Atmasthiti che to te bhAvana caramazarIrIpaNuM nahIM, paNa siddhapaNuM che; ane te azarIrIbhAva A kALane viSe nathI ema atre kahIe, to A kALamAM ame pote nathI, ema kahevA tulya che. vizeSa zuM kahIe?" (va.pR.354) paramakRpALudevane A deha ghAraNa karela hovA chatAM tenuM paNa bhAna nathI. potA viSe lakhe che ke - "ame dehaghArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe." (va.pR.290) tathA hamezAM aviSama upayoge AtmasvabhAvamAM rahenArA evA A guru che. jenA AtmAno upayoga sadA sama rahe che paNa viSama thato nathI. e viSe eka patramAM svayaM jaNAve che ke - "aviSamabhAva vinA amane paNa abaMghapaNA mATe bIjo koI adhikAra nathI. maunapaNuM bhajavA yogya mArga che." (va.pR.617) e vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke guru karavA hoya to AvA samabhAvamAM ramanArA mahAtmAne ja guru karavA joIe; ke jethI ApaNo AtmA paNa samabhAvane pAmI sarvakarmathI mukta thAya. lA. zarIra zuM? te zI zI cIjanuM sthAna, jo, mULa tapAsIne nirNaya karavo ghaTe re lo; kAyA-mAyAmAM oNva to gulatAna jo, kAyAnI ciMtA zAne hajuM nA maTe re lo? 2 artha - A zarIra zuM che? te kayA prakAranI vastuonuM baneluM che? tenI mULathI tapAsa karIne nirNaya karavo yogya che. "khANa mUtrane maLanI, roga jarAne nivAsanuM ghAma; kAyA evI gaNIne, mAna tajIne kara sArthaka Ama." -zrImad rAjacaMdra 'bhAvanAbotha' kAyAnI mohamAyAmAM ja jIva hamezAM gulatAna eTale mastAna thaIne phare che. A kAyAne kaMI paNa duHkha na Upaje tenI ciMtAmAM rahyA kare che; paNa te du:kha kema maTatuM nathI. maraNa bhaya, akasmAta bhaya, vedanA bhaya, arakSA bhaya, aguti bhaya ke Aloka, paralokano bhaya sadA rahe che tenuM zuM kAraNa haze? te jANavuM joIe. rAA janana-rudhira saha vIrya pitAnuM bIja jo, garbha viSe AhAra prathama A jIvano re lo; gaMdA sthAne zarIra race e cIja jo, pravAhI parapoTo pahelo tyAM banyo re lo. 3 have A kAyAne sukhI rAkhavAnI ciMtA ke bhaya kema maTe teno upAya batAvavA pahelA A kAyA kevI rIte bane che tenA svarUpanuM varNana kare che : artha - A kAyAnI racanA garbhamAM prathama mAtAnA rUdira sAthe pitAnuM vIryarUpa bIja maLavAthI thAya che. mAtAnA garbhamAM jIvano prathama AhAra paNa e ja che. garbha jevA gaMdA sthAnamAM A jIva prathama vIrya ane rUdhira jevI cIjothI zarIranI racanA kare che. tyAM prathama pravAhIrUpe parapoTAno AkAra bane che. "he AtmA! A dehanA svarUpanuM ciMtavana kara. mahA malina mAtAnA lohIthI ane pitAnA vIryathI A tAruM zarIra UpasyuM che. mahA malina garbhamAM, lohI ane mAMsathI bharelI oranA parapoTAmAM nava mAsa pUrA karIne mahA durgaghavALI malina yonimAM thaIne nIkaLatAM teM ghora saMkaTa sahana karyA che. lohI, mAMsa, hADakAM, cAmaDI, vIrya, carabI ane naso e sAta ghAtunI jAlarUpa deha teM gharyo che te maLa-mUtra, kIDA-karamiyAthI bharelo mahA azuci che. zarIranA nave dvAramAMthI niraMtara durgagha, maLa jhare che. maLano Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 445 banAvelo ghaDo maLathI bharelo hoya, kANAMvALo hoya, cAre taraphathI maLa jharato hoya, tene pANIthI ghoIe to paNa pavitra zI rIte thAya ?'' amAdhisopAna (pR. 113) kALa jatAM te mAMsa-pezI rUpa thAya jo, zira, kara, caraNa taNA aMkura tyAM chUTatA re lo; indriya-racanA ApoApa racAya jo, AMkha, kAna, nAkArdi avayava UgatA re lo, 4 artha :- samaya jatAM te garbhamAM parapoTo mAMsanA locArUpa thAya che. pachI mAyuM, hAtha, pagano aMkura phUTe che. tyArabAda indriyanI racanA ApoApa racAI AMkha, kAna, nAka, AdinA avayava UgavA lAge che. eka aMtarmuhUrtanI aMdara jeTalI paryAptio prApta thavAnI hoya te pUrNa thaI jAya che. te paryAsio AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana ema kula cha prakAranI che. / / 4 / / jananI-jaThare rasa jharato pivAya jo, kRmigaNa saha e keda-dazA lyo ciMtavI re lo; ati aMdhAre jIva ghaNo pIDAya jo, dazA parArdhIna nava mahinA sudhI bhogavI re lo. 5 artha :-- mAtAnA peTamAM je rasa jhare che te phUTI dvArA laIne te jIva poSaNa pAme che. peTamAM cAre bAjI kRmionA samUha sAthe rahelA A jIvanI keda samAna durdazAnI sthitino jarA vicAra karIe to te bhayaMkara bhAsaraze. tyAM atyaMta aMghArI koTaDI samAna jaTharamAM jIva ghaNI pIDA pAme che. tathA duHkhamaya evI parAdhInadazAne jIva nava mahinA sudhI tyAM niraMtara bhogave che. "punarapi jananam punarapi maraNaM, punarapi jananI jaThare zayanam; rUti saMsAre datara voSa:, miha mAnava tava saMtoSaH'' -mohamudgura artha - A saMsAramAM vAraMvAra janmavuM tathA maravuM temaja mAtAnA udaramAM vAraMvAra sUvuM e dekhIto pragaTa doSa che, to che mAnava!tuM temAM kema saMtoSa mAne che. pa 11411 prasava-kAla paNa nija-para-pIDA rUpa jo, mAtAnI paNa ghAta gaI jana mAnatA re lo; saMkucita dvAre nIkaLatAM duHkha jo, garbha-kedathI anaMtaguNuM bugha jANatA re lo. 6 artha :- lagabhaga nava mahinA purA thatAM jyAre prasava-kAla eTale janmavAno samaya Ave che tyAre potAne ane potAnI mAtAne paNa te pIDArUpa thAya che. bALakano janma sukhe thatAM mAtAnI ghAta gaI ema loko mAne che. temaja janma thatAM samaye saMkucita dvArathI bahAra nIkaLatAM bALakane ane mAtAne ghaNuM duHkha thAya che. janma thatI veLAe bALaka, garbhanI kaida karatAM paNa anaMtagaNuM duHkha pAme che ema budha eTale jJAnIpuruSo kevaLajJAna vaDe joIne jaNAve che. "eka taruNa sukumArane rome rome lAlacoLa soyA ghoMcavAthI je asahya vedanA Upaje che te karatAM AThaguNI vedanA garbhasthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. maLa, mUtra, lohI, parumAM lagabhaga nava mahinA ahorAtra mUrchAgata sthitimAM vedanA bhogavI bhogavIne janma pAme che, janma samaye garbhasthAnanI vedanAthI anaMtaguNI vedanA utpanna thAya che.'' (va.pU.70) ||6|| bALa-avasthAnAM duHkha to pratyakSa jo, bhUkha, tarasa ke darada kaMI kahI nA zake re lo; rovuM, jovuM, ramavuM ghULamAM, lakSa jo, viveka vinA e bALavaye zubha zuM Take re lo? 7 artha :- bAlyAvasthAnA duHkha to ApaNe pratyakSa joIe chIe. bALakane bhUkha ke tarasa lAgI hoya Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 ke zarIramAM kaMI pIDA thatI hoya to paNa te bolIne jaNAvI zake nahIM. mAtra raDe ke joyA kare athavA dhULamAM ramyA kare e ja teno lakSa che. kemake vivekabuddhi hajA udaya pAmI nathI, tethI te bALavayamAM zubhabhAva kevI rIte TakI zake? "tyArapachI bAlAvasthA pamAya che. maLa, mUtra, zULa ane nagnAvasthAmAM aNasamajaNathI rajhaLI, raDIne te bAlAvasthA pUrNa thAya che." (va.pR.70) //zA roga javA, na thavAnI davA dararoja jo, pAya parANe bALakane kakaLAvIne re lo; mota taNI aNI jANI ghaNI karI khoja jo, detA DAma; UMghADe aphINa gaLAvIne re lo. 8 artha - bALakane thayela roga javA mATe ke navA roga na thavA mATe bAlaghUTI ke haraDe jevI davA dararoja parANe kakaLAvIne mAtAne pAvI paDe che. vaLI vizeSa bimArI AvI jAya to bALakane motanI najIka Avelo jANI aneka upAyo karIne paNa na phAvatAM aMte koInA kahevAthI saLIyo tapAvIne DAma paNa Ape che ke jethI tene sAruM thAya. tathA bALakane duHkhamAM zAMti pamADavA aphINa jevI nazAnI goLIo ApIne paNa UMghADe che. dA. zikSaka, vaDIla, sagAM, sarakhAMno tApa jo, sahana karI yuvAvasthAe pahoMcato re lo; ghana-upArjana, viSaya, vyasananAM pApa jo, niMdya dRSTi, unmAda, phikaramAM khUMcato re lo. 9 artha :- bALavayamAM bhaNatA samaye zikSaka, vaDIla, sagAM ke potAnI sarakhI uMmaranA baLavAna sAthIdArono tApa eTale dAba sahana karIne te yuvAvasthAe pahoMce che. te samayamAM ghana upArjana karavAmAM, viSayanI vRttiomAM ke vyasananA pApomAM bharAI javAthI tenI draSTi niMdavA lAyaka malIna thaI jAya che. tathA unmAda eTale mohanA gAMDapaNane laIne te indriyomAM sukha zodhavA jatAM trivigha tApanI baLatarAmAM paDI jaI aneka prakAranI ghaMghAnI, vyavahAranI ke kuTuMbanI phikaramAM kheMcI jaI duHkhI thayA kare che. ema sukha levA jatAM duHkha AvI paDe che. pachI "yuvAvasthA Ave che. ghana upArjana karavA mATe nAnA prakAranA pApamAM paDavuM paDe che. jyAMthI utpanna thayo che tyAM eTale viSayavikAramAM vRtti jAya che. unmAda, ALasa, abhimAna, niMdyadRSTi, saMyoga, viyoga ema ghaTamALamAM yuvAvaya cAlI jAya che." (va.pR.70) AlA saphaLa, aphaLa gaDamathala taNI ghaTamALa jo, pheravatAM juvAna acAnaka vahI gaI re lo; jarA maraNanI dUtI sarakhI bhALa jo, zveta keza phaeNpa maraNa-dhvajA, ropI rahI re lo. 10 artha - karmane AdhIna vyApAramAM ke vyavahAramAM saphaLatA maLatA rAjI thAya che. asaphaLatA maLatAM duHkhI thayA kare che. e rUpa gaDamathalanI A ghaTamALAmAM A yuvAna avasthA acAnaka pUrI thaI jAya che. ane pachI maraNanI dUtI samAna vRddhAvasthA Ave che. tyAre vALa sapheda thaI jAya che. te saphedavALa jANe maraNarUpI yamarAjAne AvavAnI jANa mATe ghajAo ropI rahyA hoya ema jaNAya che. 10 karNa sahe nahi thAtuM tuja apamAna jo, duSTa dazA tuja nayana nahIM dekhI khame re lo; kiMpe kAyA maraNa-bhaya anumAnI jo, lathaDiyAM khAto duHkhamAM dina nigame re lo. 11 artha :- vRddhAvasthAmAM kahevAmAM AvatA apamAnanA zabdone nahIM sahana karavAthI jANe kAna paNa baherA thaI jAya che. te samayanI duSTa dazAne AMkha paNa joIne khamI nahIM zakavAthI tenI draSTi maMda paDI jAya che. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 447 "yAvat vittopArjana saktaH, tAvat nija parivAro raktaH, tanu garIgA naranara he, vArtA pRcchata koDapi na de." -mohamuddgara artha :- jyAM sudhI prANI ghara mATe ghana upArjana karavAmAM zaktizALI hoya tyAM sudhI potAno parivAra tenA upara Asakta hoya che. paNa jyAre teno deha jarjarita thaI jAya che, tyAre gharamAM tene koI vAta paNa pUchatuM nathI. vRddhAvasthAmAM kAyA paNa potAnI zakti ghaTI javAthI maraNano bhaya najIka jANI kaMpavA lAge che. ane laDathaDiyA khAtA have te duHkhamAM divaso nirgamana kare che. UThavA jatAM lAkaDIno Teko levo paDe che. evI sthiti thaI jAya che. 'aMgam galitaM palitaM mUDam dazavihinam jAtam tuMDam, zaraDUta pita zobhita daMDam tapi mudyata sAzA piMDam' -mohamudgara "tyAM vRddhAvasthA Ave che. zarIra kaMpe che, mukhe lALa jhare che; tvacA para karocaLI paDI jAya che; suMghavuM, sAMbhaLavuM ane dekhavuM e zaktio kevaLa maMda thaI jAya che; keza ghavaLa thaI kharavA maMDe che. cAlavAnI Aya rahetI nathI. hAthamAM lAkaDI laI laDathaDiyAM khAtAM cAlavuM paDe che." (va.pR.70) 11aaaa ghaNA rogano durbaLa dehe vAsa jo, pachI pathArIvaza paNa paDI rahevuM paDe re lo; nAnAM moTAM saune deto trAsa jo, dina dina dehe duHkha atizaya sAMpaDe re lo. 12 artha - vRddhAvasthAmAM deha durbaLa thaI javAthI ghaNA rogano temAM vAsa thaI jAya che. pachI durbaLatAnA kAraNe pathArIvaza paNa paDI rahevuM paDe che. te samaye gharanA sau nAnA moTAne te trAsarUpa jaNAya che. temaja divase divase zaktio ghaTatAM dehamAM te atizaya pIDAne pAme che. kAM to jIvanaparyata khATale paDyA rahevuM paDe che. zvAsa, khAMsI ityAdika roga AvIne vaLage che, ane thoDA kALamAM kALa AvIne koLiyo karI jAya che. A dehamAMthI jIva cAlI nIkaLe che. kAyA hatI na hatI thaI jAya che." (va.pR.71) 12aaaa. janma thakI paNa maraNa vakhatanAM duHkha jo, kahe anaMtaguNAM jJAnI jana joIne re lo; bhalabhalA baeNlI bhAna bane ya vimukha jo, zuddha svarUpe TakatI sthiratA koIne re lo. 13 artha - have janma karatAM paNa maraNa vakhatanuM duHkha anaMtagaNuM che. ema jJAnI puruSo kevaLajJAnavaDe joIne kahe che. maraNa vakhatanI vedanAmAM bhalabhalA jIvo AtmAnuM bhAna bhUlI jAya che. te samaye zarIrane zAtA upajAvavAnA vicAramAM ke ghanAdi parigrahanA vicAramAM paDI jaI gharma vimukha paNa banI jAya che. koIka ArAghaka jIvanI je te samaye zuddha AtmasvarUpa pratye ke sahajAtmasvarUpanA maMtramAM sthiratA TakI rahe che; bAkI badhA vicalita thaI jAya che. "bALastAvat kriDA saktaH taruNastAvat taruNI raktaH, vRddhatAvat viMtA mana: pare grahaNa lokapi na janA:" -mohamudgara artha :- bALaka hoya tyAM sudhI ramavAmAM Asakta hoya. yuvAna thatAM strImAM Asakta hoya ane vRddhAvasthA Adhye ciMtAmAM magna rahe che paNa AtmAne oLakhavAnI koIne laganI lAgatI nathI. ||13nA zeraDInA rADA sama jIvana jANa jo, thaDiyuM bhoga-ayogya kaThaNa gAMTho ghaNI re lo; Toca taraphano sAMTho moLo chANa jo, vacamAM rAto roge jo chidro bhaNI re lo. 14 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- zeraDInA rADA eTale saDelA sAMThA samAna A ApaNuM jIvana che. jemake zeraDInuM thaDIyuM eTale mULiyuM sakhata hovAthI temAMthI rasa nIkaLe nahIM; tema bALavaya bhogane ayogya che. vaLI sAMThAmAM gAMTho ghaNI hoya che, tema jIvanamAM aneka prakAranI uparAupara Apattio Ave che, tathA sAMThAno Toca uparano bhAga moLo chANa eTale phikko sAra vagarano hoya che, tema jIvanano aMtima vRddhAvasthAno bhAga te paNa aneka prakAranI vyAthione laIne sAva nIrasa phIkko hoya che. tathA sAMThAnA vacalA bhAganA chidromAM je ratAza eTale lAlAza dekhAya che te teno saDelo bhAga che. tethI te vacalo bhAga paNa khAvA yogya nathI. tema jIvananI vacalI yauvana avasthA paNa aneka prakAranI Adhi, vyAdhi, upAdhionI ciMtAthI grasita che. temaja 'bhoge roga bhayaM..." te anusAra yauvana avasthAnA bhoga paNa rogAdithI vaNelA che. mATe te paNa bhogavavA yogya nathI. 14 te paNa bALa cIrIne cUsI khAya jo, mIThAzanI AzAthI dAMta dukhADato re lo; moLA rasathI mukha paNa bagaDI jAya jo, tema viSaya-zrama jIMvane dukhamAM pADato relo. 15 artha - tevI saDelI zeraDIne paNa bALaka cIrIne cUsI khAya che ke tenI miThAsathI sukha maLaze. paNa evI AzAthI te mAtra dAMta ja duHkhADe che. vaLI te zeraDInA moLA phikkA rasathI tenuM mukha paNa bagaDI jAya che. tema saMsArI jIva sukha meLavavAnI AzAmAM pAMca indriyonA viSayomAM aneka prakAre zrama karIne mAtra jIvane duHkhamAM ja pADe che. jema kUtaruM hADakAM cAvI potAnuM ja tALavuM viMdhIne rUdhirano svAda cAkhI AnaMda mAne che tema ajJAnI jIva paNa kare che. "sukha prApta karatAM sukha TaLe che, leza e lakSa laho; kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe, kAM aho rAcI raho." -zrImad rAjacaMdra // 1paNI asAra evI zeraDI sama A deha jo, bALa vaye Apada uparAuparI ghaNI re lo; jarA avasthA nIrasa niHsaMdeha jo, yauvana vaya ciMtA rogAdithI vaNI re lo. 16 artha :- saDelI zeraDI samAna A deha paNa asAra che. bAlyavasthA rajhaLI raDIne pUrNa thAya che. temaja kizora avasthAmAM paNa vaDIla, zikSaka vagerenA dAbamAM temaja bhaNavAmAM aneka prakAranA kaSTa sahana karI pUrI kare che. tathA vRddhAvasthA to niHsaMdeha nIrasa ja che. have eka yuvAvaya rahI. te paNa aneka prakAranA vyApAra ke vyavahAranI upAdhinA kAraNe jIvane duHkha ja Ape che. te avasthAmAM ciMtAonA kAraNe ke bhogAdinA kAraNe zarIra rogAdinuM ghara paNa thaI jAya che. [16aaaa. e sAMThAnI gAMTho jo ropAya to, navI zeraDI saLA vagaranI Upaje re lo, tema rjIvana jo paramArthe vaparAya to, svarga-mokSa-sukha suMdara phaLa paNa saMpaje re lo. 17 artha :- have e saDelA sAMThAnI gAMThonI paNa jo ropaNI thaI jAya to bIjA varSe navI zeraDI saLA vagaranI utpanna thAya. tema A jIvana jo AtmAnA arthe gaLAya to parabhavamAM svarganA sukha pAmI aMte mokSanA zAzvata sukharUpa suMdara phaLanI prApti thAya. /17nA UMDA UtarI sUkSma karo suvicAra jo, sva-para-deha viSe vastu kevI bharI re lo; nave dvAramAM malinatA-saMcAra jo, kapha, maLa, mUtra, rudhira ne lIMTa rahIM saMgharI re lo. 18 artha :- tame UMDA UtarIne sUkSmapaNe suvicAra karo ke potAnA ane paranA zarIramAM kevI kevI Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 449 (39) zarIra vastuo bharelI che. AMkhanA be hAra, kAnanA be dvAra, nAkanA be dvAra, moDhuM ane maLamUtranA be be hAra maLI zarIranA nave dvAramAMthI mAtra mela ja nIkaLyA kare che. temAM kapha, maLa, mUtra, rUdhira, lIMTa vagere durgaMghamaya vastuo bharelI che. / / 18 / / camAra kuMDanAM koNa kare ya vakhANa jo? gaMdakI kevI aNagamatI najare caDe re lo; mAMsa, rudhira ne hADa, cAmaDAM, chANa jo, AMtaraDAM ne vALa vagere tyAM saDe re lo. 19 artha :- zarIranI aMdara zuM zuM bhareluM che tenuM pratyakSa darzana camArane tyAM thAya che te jaNAve che :-- = camArane tyAM zarIranA judA judA bhAgo kADhIne rAkhela kuMDane joI tenA vakhANa koNa kare? tyAM cItarI caDhe evI aNagamatI gaMdakI najare paDe che. te kuMDImAM mAMsa, lohI, hADakAM, cAmaDAM, chANa, AMtaraDA ane vALa vagere paDayA paDayA tyAM saDyA kare che. ''eka bhAjanamAM loThI, mAMsa, hADakAM, cAmaDuM, vIrya, maLa, mUtra e sAta dhAtu paDI hoya; ane tenA pratye koI jovAnuM kahe to tenA upara aruci thAya, ne thUMkavA paNa jAya nahIM. tevI ja rIte strI puruSanAM zarIranI racanA che, paNa uparanI ramaNIyatA joI jIva moha pAme che ane temAM tRSNApUrvaka dorAya che. ajJAnathI jIva bhUle che ema vicArI, tuccha jANIne padArtha upara arucibhAva lAvavo. A rIte dareka vastunuM tucchapanuM jANavuM. A rIte jANIne manano nirodha karavo." (va.pU.7009 ||19|| tevI ja vastu suMdara cAmaDI heTha jo, dareka deha viSe che; jo vicArIe re lo, to kAyA samajAya jagatanI eMTha jo; deha-moha evA vicAre vArIe re lo. 20 artha = tevI ja vastuo mAMsa, hADakAM Adi dareka zarIranI suMdara dekhAtI cAmaDInI nIce rahela che. A vAtane sthira cittathI jo vicArIe to A kAyA jagatanA eMThavADA samAna bhAsaze. kAraNa ke je anna laIe chIe tenI viSTA thAya che, viSTA khAtararUpe pariNamI pharI annarUpe banI jAya che. tethI eMThavADA samAna che. e anna vaDe zarIra poSaNa pAme che. te jotAM A kAyA jagatano eMThavADo che. evA vAstavika dehanA svarUpane vicArI deha para rahelA moha, mamatvane nivAravo joIe. : zrI mallinAtha bhagavAnanuM dRSTAMta - zrI mallinAdha bhagavAna jyAre gharamAM hatA tyAre pUrvabhavanA potAnA cha mitrone bogha pamADavA mATe, potAnA zarIrAkAre sonAnI putaLI banAvI, temAM rAMdhela annano eka koLiyo cha mahinA sudhI roja nAkhatA hatA. te anna saDI jaI bhayaMkara durgaMdhamaya banI gayuM; tyAre cha mitrone batAvI jaNAvyuM ke pratyeka zarIramAM Ama ja durgaMdhamaya sasa ghAtu bharela che. tethI A zarIra moha karavA yogya nathI. evA upadezathI teo vairAgya pAmyA hatA. IIrahyA vaLI vadanamAM dAMta taNAM che hADa jo, vamana, viSTA, vALa jarI judAM juo re lo; roga-bharI vI roma-kaMTakanI vADa jo, deha vedanAmUrti tyAM zuM sukhe sUo re lo?21 artha :-- vaLI vadana eTale mukhamAM dAMtanA hADakAM che. A zarIramAM jaI bahAra Avela padArtho vamana eTale UlaTI ke viSTA kevA durgaMdhamaya che. tathA vALa paNa zarIramAMthI chUTA paDye tene koI saMgharatuM nathI. zarIramAM romarUpI kAMTAonI jANe vADa karelI che. te roma sADA traNa karoDa che. pratyeka romamAM poNA babbe rogano nivAsa che. ema A deha cha karoDa sADA bAra lAkha rogone rahevAnuM ghara che. evI vedanAnI mUrti samA A dehamAM rahIne tame zuM sukhe sUI raho cho? Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 yathArtha joIe to zarIra e ja vedanAnI mUrti che. samaye samaye jIva te dvArAe vedanA ja vede che. kvacit zAtA ane prAye azAtA ja vede che." (va.pR.650) //ra1AA eka zvAsa letAM lAge che kALa jo, temAM sattara vAra janama-maraNo kare re lo, tharTI ghargI deha taje, duHkhanI ghaTamALa jo, ema anaMta sahyAM dukha te jIMva nA smare re lo. 22 artha :- eka zvAsa letAM ApaNane je samaya lAge che teTalA samayamAM nigodanA jIvo sattAvAra janma maraNa kare che. deha ghAraNa karI karIne maraNa pAme che. tyAM duHkhanI ja ghaTamALa che. evA anaMta duHkho ApaNA jIve anekavAra sahana karyA che paNa te bhUlI gayo che. have jJAnIpuruSanA vacana dvArA te duHkhone smRtimAM laI tene nivAravAno upAya karavo joIe. "nigodamAM jIva eka zvAsocchavAsamAM sADa sattara bhava kare che. eka soyanI aNI jeTalI jagyAmAM asaMkhyAta goLA che. eka eka goLAmAM asaMkhyAta nigoda che. nigoda eTale anaMta jIvonA piMDanuM eka zarIra. eka eka nigodamAM anaMta anaMta jIva che. jeTalA siddha thayA tenA karatAM anaMta guNA jIva eka nigodamAM che..... zarIramAM sADA traNa karoDa roma che. temAM rome rome soya tapAvIne koI jIvane ghoMcavAmAM Ave tethI jeTaluM duHkha thAya che, te karatAM anaMtagaNuM duHkha nigodanA jIvane eka samayamAM thAya che. A jIve anaMtakALa sudhI nigodamAM rahIne A duHkha bhogavyuM che. ane have AtmasvarUpane na oLakhyuM to pAchuM te duHkha bhogavaze. mATe A manuSyadeha koI mahatuM puNya yoge maLyo che. teno eka samaya paNa vyartha javA devA yogya nathI. eka samaya ratnaciMtAmaNi jevo che. mATe jema bane tema Atmahita karI levuM, jethI pAchuM nigodamAM na javuM paDe. jJAnIpuruSa kRpALudeve je kahyuM che, te prakAre vartavAthI A nigoda TaLaze." -pU.zrI brahmacArIjI janma zatAbdI smAraka graMtha (pR.126) //rarA deva, naraka ke pazu, nara gatinI kAya jo, aparAthI jIMvane paeNravAnI keda che re lo; najarakeda sama devagati samajAya jo, nRpa AdinA manamAM behada duHkha che re lo. 23 artha - deva, naraka, pazu ke manuSyagatinI kAyA che te aparAthI jIvane pUravAnI keda samAna che. temAM devagati che te najarakeda samAna samajAya che. jema rAjA Adine najarakeda karavAmAM Avyo hoya to manamAM te behada du:kha pAme che. tema mithyAvRSTi devo vizeSa meLavavAnI tRSNAne laIne devalokamAM rahyA chatAM paNa duHkha pAme che. temaja samyavruSTi devo paNa devalokamAM vrato aMgIkAra karIne saMsArarUpI kedathI chUTI zakatA nathI. devonuM AyuSya nikAcita hoya che. temaja gatiAzrita tyAM koI paNa deva vrata aMgIkAra karI zakatA nathI. te najarakeda samAna che. 23 zAhukAranI keda samI nara-kAya jo, sarakhe-sarakhA ghaNA maLe, mana tyAM Thare re lo; lAga maLe to chuTakAro paNa thAya jo, hUMTavAno udyama karatAM kAraja sare re lo. 24 artha - manuSyonI kAyA te zAhukAranI keda samAna che. tyAM sarakhe sarakhA ghaNA aparAdhIo maLavAthI mana Thare che. A manuSya janmamAM sadgurunA yogano lAga maLI Ave to janmamaraNathI sarvathA chUTI zakAya che. paNa te mATe saguru dvArA upadiSTa mokSamArga pramANe ja chUTavAno puruSArtha karatAM AtmakalyANanuM kArya siddha thaI zake che, bIjI rIte nahIM. 24 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) zarIra 45 1 gAMDA jananI jela samI pazu-kAya jo, koIka samajuM davA vaDe thaI jAya che re lo; ghaNAM bicArAM duHkha viSe ribAya jo, nirdaya jananAM zastra vaDe chedAya che re lo. 25 artha - pazu jIvonI kAyA te gAMDA mANasanI jela samAna che. jema koI gAMDo mANasa davA vaDe samajA banI jAya, tema koIka pazu sadgurunA bogharUpI auSagha vaDe samyavruSTi thaI jAya che. ghaNA bicArA pazuo to duHkhamAM ja ribAya che. te jIvo nirdaya lokonA hAthamAM AvatA zastra vaDe chedAI jAya che. zrI pArzvanAtha bhagavAnano jIva pUrvabhavamAM hAthInA bhavamAMthI temaja zrI mahAvIra bhagavAnano jIva siMhanA bhavamAMthI sadagurunA boghavaDe samyagdarzana pAmela che. 25 naraka gati to dukhada sakhata ati keda jo, pe'ro jabaro tenA upara rAkhatA re lo; mahA aparAthI kare kAyano cheda jo, rAta-divasa kruratA karatAM nahi thAkatA re lo. 26 artha - narakagati te to ati duHkha devAvALI sakhata keda samAna che. tyAM jabarA paherA samAna asurakumAra devo paNa che. te nArakIone mahA aparAdhI jANI tenI kAyAno vAraMvAra cheda kare che tathA nArakI jIvo paNa narakamAM paraspara eka bIjAne duHkha daI rAtadivasa krUratA karatAM thAkatAM nathI. rA baha puNya paMjathI mAnava-kAya pamAya jo, dukha-dariyo taravAnI naukA te gaNo re lo; aniyata kALe acAnaka tUTI jAya jo, te pahelAM cetI lyo kALa hajI ghaNo re lo. 27 artha - ghaNA puNyanA DhagalAvaDe A manuSyajanmanI prApti thAya che. A mAnavadehane have saMsAranA duHkharUpI dariyAne taravAnI naukA samAna jANo. anizcita kALe acAnaka A manuSya jIvananI AyuSyadorI tUTI jAya che. te tUTI na jAya tenA pahelAM cetI laI AtmahitanuM kArya karI lo, kemake bhaviSyakALa hajA ghaNo paDyo che. nahIM cete to anaMta evA bhaviSyakALamAM cAra gatiomAM jIvane ghaNuM duHkha bhogavavuM paDaze. mArA zarIra racanA pAMca prakAre mULa jo, sthala-zarIra audArika pazu, nara ghAratA re lo; deva, nArakIne vaikriya anukuLa jo, aneka AkAre kAyA palaTAvatA re lo. 28 artha :- A zarIra racanAnA mULa pAMca prakAra che. temAM- (1) audArika zarIra - te manuSya ane pazuone hoya che. te sthULa zarIrarUpe hoya che. (2) vaikriya zarIra - te devo ane nArakI jIvone hoya che. te jIvo aneka AkAre potAnI kAyAne palaTAvI zake che. ll28aaaa sarva zarIramAM tejasa ne kArmANa jo, sUkSmarRpe be zarIra sadA saMsArIne re lo; taijasathI kAMti kAyAmAM jANa jo, karma-samUMha kArmANa zarIra che, ghArI le re lo. 29 artha - (3) tejasa zarIra ane (4) kArmANa zarIra - A be sUkSma zarIra che. te saMsArI jIvone sadA vidyamAna hoya che. taijasa zarIrathI zarIramAM kAMti eTale teja temaja jaTharAgni vagerenI garamI rahe che. tathA karmono samUha te kArmaNa zarIra che. te kArmaNa vargaNArUpI sUkSma jIMghonuM baneluM che. e pAMca zarIromAM sauthI vadhAre parama baLavAna zakti A kArpaNa zarIramAM che. AtmAnA pradezo sAthe dUdha ane pANInI jema rahela karmono samUha te kArmANa zarIrathI banela che. 29 "tejasa ane kArmaNa zarIra skUladehapramANa che. tejasa zarIra garamI kare che, tathA AhAra pacAvavAnuM kAma kare che. zarIranA amuka amuka aMga ghasavAthI garama jaNAya che, te tejasanA kAraNathI jaNAya che. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mAthA upara vRtAdi mUkI te zarIranI parIkSA karavAnI rUDhi che. teno artha e ke te zarIra skUla zarIramAM che ke zI rIte? arthAt skUla zarIramAM jIvanI mAphaka te AkhA zarIramAM rahe che. tema ja kArmaNa zarIra paNa che; je tejasa karatAM sUkSma che, te paNa tejasanI mAphaka rahe che. skUla zarIranI aMdara pIDA thAya che, athavA krodhAdi thAya che te ja kArpaNa zarIra che. kArmaNathI krodhAdi thaI tejolezyAdi utpanna thAya che. vedanAno anubhava jIva kare che, paraMtu vedanA thavI te kAmaNa zarIrane laIne thAya che. kArpaNa zarIra e jIvanuM avalaMbana che." (va.pR.755) //ra9ll muni mahAtmA labdhighArI hoya jo, saMzaya paDatAM zarIra manohara mokale re lo, tIrthakara ke kevaLI pAse koya ja, AhAraka kAyA tene jJAnI kaLe re lo. 30 artha :- (5) AhAraka zarIra - je mahAmuni mahAtmA tapasvI, labdhighArI hoya che, temane koI tattvamAM sUkSma zaMkA utpanna thatAM, tenA samAdhAna mATe eka puruSAkAranuM manohara zarIra, temanA mastaka dvArathI nIkaLI; tIrthakara, kevaLI ke zrutakevaLInA darzane jAya che. temanA darzana mAtrathI temanI zaMkAnuM samAdhAna thaI jAya che. pachI te zarIra pAchuM Ave che. tene AhAraka zarIra kahe che. te sUkSma hoya che. te AhAraka zarIra eka aMtarmuhUrta sudhI baneluM rahe che. aMte te vilaya pAme che. 30nA. paMca prakAre baMghana sarva zarIra jo, tethI judo jIva sadAya vicAravo re lo; anitya kAyA, jIMva TakanAro sthira jo, gurugamathI te zuddha, niraMjana ghAravo re lo. 31 artha - A pAMca prakAranA zarIra jIvane baMghanarUpa che. te sarva zarIrathI jIva sadAya judo ja che ema vicAravuM. A kAyA to sadA anitya che paNa temAM rahenAro jIva sadA sthirapaNe TakanAro che. te jIvanuM mULa zuddha niraMjana svarUpa che. tene gurugamathI jANI avazya avaghAravuM joIe. /31 pugala paramANunAM pAMca zarIra jo, kSaNe kSaNe palaTAtAM paraphaeNpa lekhave re lo; sau saMyogo gaNI taje te vIra jo, jJAna-zarIra che nijanuM nija rUpa dekhave re lo. 32 artha - pAMceya uparokta zarIra pudgala paramANunA banela che. te pugala paramANunA paryAya samaye samaye palaTAya che. tathA te paryAya AtmAthI sAva judA hovAthI tene pararUpa gaNavAmAM Ave che. e pAMceya prakAranA zarIrone AtmA sAthe saMyoga mAtra gaNI tenA pratyeno moha je jIva choDe te ja kharo zUravIra che. ane te jIva AtmAnA mukhya jJAnaguNane potAnuM zarIra mAnI tene ja potAnuM vAstavika svarUpa jANe che. paramANumAM rahelA guNa svabhAvAdi kAyama rahe che, ane paryAya te phare che. draSTAMta tarIke :pANImAM rahelo zItaguNa e pharato nathI, paNa pANImAM je taraMgo UThe che te phare che, arthAt te eka pachI eka UThI temAM samAI jAya che. A pramANe paryAya, avasthA avasthAMtara thayA kare che, tethI karI pANIne viSe rahela je zItalatA athavA pANIpaNuM te pharI jatAM nathI, paNa kAyama rahe che; ane paryAyarUpa taraMga te pharyA kare che. temaja te guNanI hAnivRddhirUpa pheraphAra te paNa paryAya che. tenA vicArathI pratIti ane pratItithI tyAga ane tyAgathI jJAna thAya che." (va.pR.755) //32aaaaN Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma zarIra pratye jIvane rAga vizeSa hovAthI pharI pharI navA janma ghAraNa karavA paDe che. jeTalI zarIra pratye Asakti vizeSa teTalA janma maraNa paNa vadhAre karavA paDe. jo punarjanma nahIM levo hoya to zarIrAdi pratyenI moha mamatA ghaTADavI jarUranI che. have punarjanma viSenI vistArathI hakIkata nIcenA pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che. (40) punarjanma (anuSTupa) * levo nathI punarjanma evI je dRDhatA ghare; rAjacaMdra guru evA sevavA mana Adare. 1 "punarjanma che--jarUra che. e mATe 'huM' anubhavathI hA kahevAmAM acaLa chuM' e vAkya pUrvabhavanA koI joganuM smaraNa thatI vakhate siddha thayeluM lakhyuM che.' (va.pR.361) 453 artha :-- jene punarjanma levo nathI evI je hRdayamAM dRDhatAne ghAraNa karela che evA zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtanI sevA eTale AjJA uThAvavA mAruM mana utsuka thaI rahyuM che; ema pUjyazrI brahmacArIjI jaNAve che. / / 1 / / jANyA pUrva bhavo jeNe jAti-smaraNa jJAnathI tenI kRpA vaDe boluM, saMta-darzita sAnathI. 2 artha :- jeNe jAtismaraNajJAnathI pUrva bhavo jANyA che evA paramakRpALudevanI kRpAvaDe tathA saMta evA pa.pU. prabhuzrIjI dvArA darzAvela AtmA oLakhavAnI sAnavaDe arthAt samajavaDe huM A punarjanma viSe have jaNAvuM chuM te A pramANe che. paramakRpALudevane sAta varSanI vaye jAtismaraNajJAna thayela. AgaLa jatAM junAgaDhano gaDha jotAM te jJAnamAM vRddhi thaI. muMbaImAM padamazIbhAIe pUchela ke Apane nava so bhavanuM jJAna che te vAta sAcI che? tyAre paramakRpALudeve jaNAvela ke tenA AdhAre kahevANuM chuM. pachI te viSe vizeSa khulAso karyo nahoto. / / 2 / / saMta zrI laghurAje ya jANI pUrva bhavo kahyuM : varte AnaMda, AnaMda; satpradghA thakI e lahyuM.'3 artha :- saMta evA laghurAjasvAmIe paNa potAnA pUrvabhavo jANIne junAgaDhathI lakhela patramAM jaNAvyuM ke--pUrvabhava jaNAya che, AnaMda AnaMda varte che. e badhuM thavAnuM kAraNa paramakRpALudeva pratyenI dRDha zraddhA che. ema pa.pU.prabhuzrIjIe je patramAM jaNAvela te nIce mujaba che = "atre koI adbhuta vicAro ane Atmika sukha anubhavamAM Ave che te kahI zakAtuM nathI. anaMta zakti che, siddhio che, pUrva bhava paNa jaNAya che, AnaMda AnaMda varte che, eka ja zraddhAthI ! kahyuM-lakhyuM jatuM nathI. ApanA cittane zAMti thavAno hetu jANI jaNAvyuM che. koIne jaNAvavAnI jarUra nathI. (u.pR.16) 3 / / Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 ghare utkRSTa saMvega tene te jJAna saMbhave, pratyakSa jJAna yoge te jAti-smRti anubhave. 4 artha H-- jenA hRdayamAM utkRSTa saMvega eTale tIvra vairAgya hoya tene te jAtismRtijJAna hoI zake che. "mukta thavA sivAya bIjI koI paNa prakAranI icchA nahIM, abhilASA nahIM te saMvega.' (va.pR.226) athavA pratyakSa AtmajJAna thayuM hoya te paNa jAtismRtijJAnane pAmI zake che. 45 454 satsaMge satya suNI ko bhUta bhavAdi bhALatAM, pUrva paricayAdithI oLakhI le nihALatAM. pa artha :-- satsaMgamAM paNa satpuruSo dvArA potAnA pUrvabhavanI satyavAta jANIne bhUtakALanA bhavanuM jAtismaraNajJAna varadatta ane guNamaMjarInI jema thaI zake che. "punarjanma saMbaMdhI mArA vicAra darzAvavA Ape sUcavyuM te mATe ahIM prasaMga pUratuM saMkSepamAtra darzAvuM chuM. (a) mAruM keTalAka nirNaya parathI Ama mAnavuM thayuM che ke, A kALamAM paNa koI koI mahAtmAo gatabhavane jAtismaraNajJAna vaDe jANI zake che; je jANavuM kalpita nahIM paNa samyak hoya che. utkRSTa saMvega--jJAnayoga-ane satsaMgathI paNa e jJAna prApta thAya che. eTale zuM ke bhUtabhava pratyakSAnubhavarUpa thAya che.'' (va.pR.190) uparokta pramANe jAtismaraNajJAna thaye pUrvabhavomAM thayela paricaya AdinA kAraNe te te vyaktine jotAM ja te oLakhI le che. jemake- saMpratirAjAnuM dRSTAMta :- saMprati rAjA pUrvabhavamAM bhikhArI hato. khAvAne bhojana paNa maLatuM nahIM, tethI muni banyo. paNa maraNAMte samAdhimaraNa sAghI saMprati rAjA thayo. te rAjA gokhamAM beTho hato. tyAre pUrvabhavanA guru te roDa uparathI pasAra thayA. tene joI rAjAnA manamAM pUrva paricayathI thayuM ke emane kyAMya meM joyA che, ema uhApoha karatAM jAtismaraNajJAna thaI gayuM. mRgAputranuM dRSTAMta :- mRgAputra rAjakumArane paNa cAra rastA para UbhelA munine joI pUrve pALela dIkSAnA kAraNe jAtismaraNajJAna thayuM. Ama aneka dRSTAMto jAtismaraNajJAnanA maLI Ave che. / / 5 / / vartamAne vaLI vAMcyuM patromAM, ko kumArikA jAti-smRtivatI jIve, dillInI e kathanikA. 6 artha :- vartamAna patromAM paNa vaLI vAMcyuM che ke dillImAM eka kumArIne jAtismRtijJAna thayela che. te hAla jIvita che. A kathanikA eTale A vAta pratyakSa satya jaNAya che. kA mathurAmAM pati teno pUrvano dekhI oLakhe, gupta vAto suNI sAcI; punarjanma jano lakhe. 7 artha :-- mathurAmAM teno pUrvabhavano pati che. tene dekhIne teNe oLakhI lIdho. tenI pUrvabhavanI gupta vAto sAMbhaLIne te sAcI nIkaLavAthI loko paNa punarjanma che ema mAnavA lAgyA. / / 7 / / avadhijJAnI jANe che bhAvi bhavo bIjA taNA, mana:paryayavaMto ya bhava-bhAvo bhaNe ghaNA. 8 bIjA paNa kayA kayA prakAre pUrva bhava jANI zakAya te have kahe che :-- Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma 455 = artha - avadhijJAnanA dhAraka bIjAnA bhaviSyamAM kayA kayA bhava thavAnA che te jANI zake che tathA mana:paryavajJAnI paNa bIjA jIvonA bhava temaja tenA vartatA bhAvone paNa jANI zake che. 8aa kevalajJAnI to sarva vizva trikALa dekhatA, bho jANe anaMtA te vizva nATaka lekhatA. 9 artha :-- jyAre kevaLajJAnI to vizvamAM rahelA sarva padArthonA trikALa svarUpane eka sAthe jAe che, arthAt jIvonA sarva bhUta bhAvI anaMtAbhavone te eka sAthe jue che ane jANe che. vizvamAM rahela sarva jIvonA karmanuM te nATaka mAne che. / / 9 / / purve jIva hato te che, bhaviSye paNa jIvaze, pratIti jyAM sudhI A'vI AvI nA tyAM sudhI thaze- 10 artha :-- pUrvabhavamAM je jIva hato te ja A che ane have bhaviSyamAM paNa jIvato ja raheze. evI pratIti jyAM sudhI AvI nathI tyAM sudhI te jIva zaMkAmAM ja gaLakA khAto raheze. / / 10 / / prayatno tharma mATe te, lUlA, zaMkAbharyA sadA, karyA kare chatAM jIvo pAme nA siddhisaMpadA. 11 artha :-- tenA dharma mATenA prayatno sadA bhUlA tathA zaMkAbharyA thayA karaze. tethI puruSArtha karavA *= chatAM paNa AtmasiddhinI saMpattine te pAmI zakaze nahIM. "jyAM sudhI bhUtabhava anubhavagamya na thAya tyAM sudhI bhaviSyakALanuM tharmaprayatna zaMkAsaha AtmA karyA kare che; ane zaMkAsaha prayatna te yogya siddhi ApatuM nathI.'' (va.pR.190) ||11|| che punarjanma niHzaMka, evuM jeNe nathI lahyuM, pratyakSa ke parokSe to AtmajJAna nathI thayuM. 12 artha :-- * 'punarjanma che' evuM niHzaMkapaNuM jene pratyakSa ke parokSe paNa nathI thayuM tene AtmajJAna thayuM nathI ema satpuruSo kare che. '(A) 'punarjanma che'; ATaluM parokSa - pratyakSe niHzaMkatva je puruSane prApta thayuM nathI, te puruSane AtmajJAna prApta thayuM hoya ema zAstrazailI kahetI nathI.'" (va.pR.1909 / / 12 / pUrvanI smRti pAmIne jene pratyakSa A thayuM, te zrImad rAjacaMdre A zruta-jJAnAzrita karyuM. 13 artha :- pUrvabhavonI smRti AvavAthI jene ame bhagavAna mahAvIranA ziSya hatA ke bhagavAna mahAvIra ema kahetA hatA e badhuM jene pratyakSa thayuM che evA zrImad rAjacaMdre ApaNane zrutajJAnane AdhAre A badhuM jaNAvyuM che. "punarjanmane mATe zrutajJAnathI meLavelo Azaya mane je anubhavagamya thayo che te kaMIka ahIM darzAvI jauM chuM.'' (1.pR.190) ||13 / / parokSe paNa mAne je puruSa-prIti-bo, pratyakSa jJAna pAme te, satsAyananI sAMkaLe. 14 artha :-- je paramakRpALudeve kahyuM che tene parokSa paNa je jIva mAnaze, te jIva satpuruSanI zraddhAnA baLe eka pachI eka sAMkaLanI jema satsAdhanane ArAdhavAthI pratyakSa AtmAnA anubhavane pAmaze. pa.pU.prabhuzrIjIe paNa kahyuM che ke parokSamAMthI pratyakSa thaze. / / 14 / Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 dITho nathI ya sanmArga, tene jo dekhato maLe, suNI, zraddhA karI, cAle, tenI durgamatA TaLe. 15 artha :- jeNe AtmaprAptino sanmArga dITho nathI, tene jo mArganA jANakAra evA puruSanI prApti thaI jAya ane tenI vAta sAMbhaLIne zraddhA rAkhI, te pramANe cAlavA lAge to mokSamArganI badhI muzkelIo tenI dUra thaI jAya. 1po. tema ja te mahAtmAnAM vacanAmRtathI thaze punarjanma-pratIti, to anAdi aMghatA jaze. 16 artha :- temaja jJAnIpuruSanA vacanAmatathI jene punarjanmanI pratIti thaI jaze ke mAro AtmA je pahelA hato te ja A che ane bhaviSyamAM paNa te ja raheze; to paNa tenuM anAdikALanuM ajJAnarUpI aMghapaNuM nAza pAmaze. ||16nA kahe koIH "hato pUrve, to tene yAda to nathI; hato evuM ya nA jANe, manAye kevI rItathI?" 17 artha - koI ema kahe ke tuM pUrvabhavamAM hato, to tenI mane yAdI kema nathI? pUrve huM hato evuM ya jo huM nA jANuM to punarjanmanI vAta mArAthI kevI rIte manAya? II17nA kahe jJAnI "hato garbhe, janmyo te kevI rItathI, bALakrIDA vinA-vAcA karI tenI smRti thatI?" 18 have jJAnI puruSo uparanI vAtano khulAso kare che : artha :- tuM A bhavamAM ja garbhamAM hato, pachI kevI rIte jabhyo temaja vAcA vagara teM aneka bALakrIDAo karI tenI tane smRti Ave che? I18. koIne alpa che yAda, koIne jarIye nathI, tema pUrva bhavo yAda rahe ke vismRti thatI. 19 artha - koIkane te alpa mAtra yAda Ave che ane vaLI koIne to jarIka paNa yAda AvatuM nathI. tema pUrvabhavo paNa koIkane yAda rahe che, ane moTe bhAge to tenI vismRti thaI jAya che. 19 choDatAM pUrvano deha Asakti bAhya vAtamAM, aMta sudhI rahe jene vaLI nUtana gAtramAM- 20 pUrvabhavanuM yAda kema rahetuM nathI, tenA mukhya zuM zuM kAraNo che te have jaNAve che : artha - pUrvabhavamAM deha choDatAM bAhya padArthamAM jIvane aMta sudhI Asakti rahe che. tathA vaLI nUtana gAtra eTale navuM zarIra ghAraNa kare temAM paNa jIvane ghaNo moha rahe che. 20aa Asakti gADha che tethI vismRti paNa teva che; mRtyunI vedanA bhAre, saune bhAna bhulAvI de. 21 artha :- navIna zarIra ghAraNa karIne tenA para gADha AsaktinA kAraNe tene pUrvabhavanI vismRti paNa gADha che. temaja saune bhAna bhulAvI de tevI pUrve mRtyunI vedanA bhogavIne A bhavamAM Avyo che, tethI paNa pUrvabhavanI smRti rahetI nathI. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma 45 7 " "jAtismaraNajJAna" viSe je zaMkA rahe che tenuM samAghAna A uparathI thaze -jema bAlyAvasthAne viSe je kAMI joyuM hoya athavA anubhavyuM hoya tenuM smaraNa vRddhAvasthAmAM keTalAkane thAya ne keTalAkane na thAya, tema pUrvabhavanuM bhAna keTalAkane rahe, ne keTalAkane na rahe. na rahevAnuM kAraNa e che ke pUrvadeha choDatAM bAhya padArthone viSe jIva vaLagI rahI maraNa kare che ane navo deha pAmI temAM ja Asakta rahe che, tene pUrvaparyAyanuM bhAna rahe nahIM; AthI UlaTI rIte pravartanArane eTale avakAza rAkhyo hoya tene pUrvano bhava anubhavavAmAM Ave che." (va.pR.767) 211 garbhAvAsa vaLI tevo duHkhadAyaka jANavo, mUDhatA vaya nAnImAM, sneha deha viSe navo. 22 artha - vaLI garbhAvAsanI sthiti paNa tevI ja duHkhadAyaka jANavI ke jyAM pUrvamRtine avakAza nathI. tathA janmyA pachI nAnI bALavaya paNa mUDhatAthI ja yukta che. tathA navo deha dhAraNa karyo temAM paNa jIvane ghaNo sneha rahe che. gArarAA pUrva paryAyanI smRti karavA avakAza kyAM? tethI pUrva bhavo bhUlyo, rahyo rAcI vinAza jyAM. 23 artha - ema pUrva paryAya eTale pUrvajanmomAM thayela duHkhada avasthAo yAda rahevAno tene avakAza kyAM rahyo? jethI pUrvabhavanI smRtine sAva bhUlI jaI nAzavaMta evA navIna dehamAM rAcI mAcIne A jIva ajJAnavaza mAnavadehanA amUlya samayane nakAmA karma baMdhananA kAraNomAM ja vyatIta kare che. eka mANasa vIza varSano ane bIjo mANasa so varSano thaI marI jAya te beu jaNe pAMca varSanI uMmare je joyuM athavA anubhavyuM hoya te jo amuka varSa sughI smRtimAM rahe, evI sthiti hoya to vIza varSe marI jAya tene ekavIsame varSe pharIthI jamyA pachI smRti thAya, paNa tema thatuM nathI. kAraNa ke pUrvaparyAyamAM tene pUratA smRtinAM sAghano nahIM hovAthI pUrvaparyAya choDatAM mRtyu Adi vedanAnA kAraNane laIne, navo deha ghAraNa karatAM garbhAvAsane laIne, bAlapaNAmAM mUDhapaNAne laIne, ane vartamAna dehamAM ati lInatAne laIne pUrvaparyAyanI smRti karavAno avakAza ja maLato nathI; tathApi jema garbhAvAsa tathA bAlapaNuM smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahotAM ema nathI, tema uparanAM kAraNone laIne pUrvaparyAya smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahotA ema kahevAya nahIM." (va.pR.767) /23NA. yogathI, zAstrathI koI, koI se'ja svabhAvathI, che punarjanma" e siddhi pAme AtmaprabhAvathI. 24 artha - punarjanma' nI siddhi koIkane yogasAdhanAthI thAya che. koIkane vaLI zAstranA vacano sAMbhaLavAthI pUrvajanmanI smRti thaI Ave che. jemake avaMtisukumArane nalInIgulma vimAnanuM varNana zAstra dvArA sAMbhaLatA pUrvabhavamAM pote te vimAnamAM hato te sAMbharI AvyuM ane jAtismaraNa jJAna thaI gayuM. athavA koIkane pUrvabhavamAM karela ArAghanathI sahaja svabhAve ja pUrvabhavanI smRti thaI Ave che. jemake vajakumArane janmatA ja jAtismaraNa jJAna UpasyuM. ema pUrve AtmAmAM AvA saMskAra paDelA hoya to tenA prabhAvathI Ama bane che ema jANI punarjanmanI siddhi thAya che. "punarjanma che' te yogathI, zAstrathI ane sahajarUpe aneka puruSone siddha thayela che. A kALamAM e viSe aneka puruSone niHzaMkatA nathI thatI tenAM kAraNo mAtra sAttvikatAnI nyUnatA, trivighatApanI Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mUInA, "zrI gokuLacaritra'mAM Ape darzAvelI nirjanAvasthA tenI khAmI, satsaMga vinAno vAsa, svamAna ane ayathArtha draSTi e che." (va.pR.191) jyAM sudhI AtmA kArmaNa zarIra sAthe saMbaMdha gharAve che tyAM sudhI tene pharI pharI audArika ke vaikriyaka zarIra ghAraNa karavArUpa punarjanma levA paDe che. pUrva AyunA pUrNa thavAne maraNa kahe che ane punaH eTale pharIthI navIna AyunA udayane janma kahe che. jyAM sudhI jIvanI sakarma avasthA che tyAM sudhI jIva jAnuM vastra badalAvI koI navuM vastra pahere tema A jIva junuM khoLiyuM badalAvI navuM khoLiyuM ghAraNa karIne punarjanma pAme che; ane nATakanA pAtranI jema navA navA veSamAM te dekhAva de che. A punarjanmano siddhAMta AgamathI, anumAnathI ke anubhavathI jANI zakAya che. [24] jaDa, caitanya be judAM; caitanya upayogI che, jaDa jANe nahIM kAMI; dravyo sau avinAza che. 25 artha - punarjanmanI zraddhA thavAthI A AtmA A dehathI bhinna che ema anumAnI zakAya che; kemake te A deha choDI bIjA dehane ghAraNa kare che mATe. tethI A beya dravyanA jAdApaNA viSe have vizeSa spaSTatA kare che - jaDa ane caitanya e beya dravya jAdA che. caitanya evo AtmA tenuM lakSaNa 'upayoga" che. jJAna upayoga ane darzana upayoga e AtmAnA mukhya guNa che. jyAre jaDa dravya kaMI jANatuM nathI. chatAM jagatamAM rahelA jIva, ajIva, tharma, adharma, AkAza ane kALa e sarva dravyo avinAzI che, arthAt traNeya kALamAM teno vinAza nathI. tenA paryAyo samaye samaye palaTAya che. paNa mULa dravya sadA avinAzI svabhAvavALuM che. jaDa cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNe kALa dayabhAva." -zrI AtmasiddhizAstra "che dehAdithI bhinna AtmA re, upayogI sadA avinAza, ema jANo saguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa. mULa mAraga sAMbhaLo jinano re." -zrImad rAjacaMdra "caitanya" ane "jaDa" e be oLakhavAne mATe te banne vacce je bhinna gharma che te prathama oLakhAvo joIe; ane te bhinna tharmamAM paNa mukhya bhinna gharma je oLakhavAno che te A che ke, "caitanya'mAM 'upayoga" (koI paNa vastuno je vaDe botha thAya te vastu) rahyo che ane "jaDa'mAM te nathI." (va.pR.190) //rapAI azuddha upayogI je jIva karma grahI rahyo, apUrNa padamAM te che, chadmastha paNa te kahyo. 26 artha :- AtmAnA vibhAvamaya azuddha upayogathI jIva navIna karmane grahaNa karI rahyo che. ane tethI ja jIvano punarjanma che. jyAM sudhI jIva potAnA svarUpane yathArtha samajato nathI tyAM sudhI te azuddha athavA apUrNa padamAM sthiti karela kahevAya che arthAt potAnuM zuddha upayogamaya svarUpa hovA chatAM vyavahAranaye te azuddha, apUrNa athavA chadmastha kahevAya che. jIvano mukhya guNa nA lakSaNa che te "upayoga" (koI paNa vastusaMbaMghI lAgaNI, bogha, jJAna) azuddha ane apUrNa upayoga jene rahyo che te jIva- "vyavahAranI apekSAe-AtmA svasvarUpe paramAtmA Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma ja che, paNa jyAM sudhI svasvarUpa yathArtha samajyo nathI tyAM sughI (AtmA) chadmastha jIva che--52mAtmadazAmAM Avyo nathI.'' (va.pR.190) I // 26 // zuddha, pUrNa upayogI, 5ramAtmA svabhogya che; kalpanAyukta ajJAnI azuddha upayogI te. 27 459 = artha :-- je AtmA potAnI zuddha avasthAne pAmI saMpUrNa yathArtha AtmaupayogamAM sthita che te paramAtmA kahevAya che. te potAnA anaMtasukhanA sadaiva bhogI che. para padArthamAM kadI ramaNatA karatA nathI. jyAre aneka viparIta kalpanAthI yukta ajJAnI jIva paramAM sukhabuddhi karIne potAnA AtmAne azuddha upayogamaya banAvI malina karI rahyo che. 'zuddha ane saMpUrNa yathArtha upayoga jene rahyo che te paramAtmadazAne prApta thayelo AtmA gaNAya." (2.pR.190) ||2|| azu upayogInAM pariNAma viparyaya; samyak jJAna vinA kyAMthI punarjanma-sunizcaya? 28 artha :-- azuddha upayogamaya AtmAnA kalpitabhAva te viparyaya eTale samyajJAnathI viparIta pariNAma che. tethI samyakttAnanI prApti vinA punarjanmano sabhyaprakAre nizcaya kyAMthI hoI zake? "azuddha upayogI hovAthI ja AtmA kalpitajJAna (ajJAna)ne samyajJAna mAnI rahyo che; ane sabhyajJAna vinA punarjanmano nizcaya koI aMze paNa yathArtha thato nathI.'' (va.1-190) "jJAnIe nirUpaNa karelAM tattvono yathArtha bodha thavo te 'samyAna.'' (va.pU.767) / / 28 / / viparyayapaNuM zAthI? vicArI bhUta kALa jo-- paLe paLa haThI pAcho, mULa kAraNa bhALato. 29 artha :- have AtmAnA bhAvonuM viparyayapaNuM arthAt viparItatA hovAnuM zuM kAraNa haze? te vicArI bhUtakALamAM azudgha upayogavarDa karelA karmo jaNAze. te karmo thavAnuM mULa kAraNa jIvanA vibhAvabhAve thayelA rAgadveSa pariNAma che. tethI have paLe paLa pAcho haThIne anupUrvIe eTale anukramabaMdhe arthAt dravyakarmathI bhAvakarma ane bhAvakarmathI pharI dvavyakarma thatAM jANI, te have mULa karmabaMdhananA kAraNone zodhe che. "azudgha upayoga thavAnuM kaMI paNa nimitta hovuM joIe. te nimitta anupUrvIe cAlyAM AvatAM bAbhAve grahelA karmapudgala che.'' (pR.191) IIrahyA dRDha saMkalpa kItho ke strI ciMtavavI Aja nA; paLo pAMca grI thAtAM UThI strInI ja kalpanA. 30 artha :-- evo * saMkalpa karyo ke Aje mAre strInuM ciMtavana paNa karavuM nahIM. chatAM pAMca paLo pUrI thaI ke strInI ja klpanA UThI. to tenuM kaMI kAraNa hovuM joIe. "eka mANase evo dRDha saMkalpa karyo ke, cAvajIvanakALa strInuM ciMtavana paNa mAre na karavuM; chatAM pAMca paLa na jAya, ane ciMtavana thayuM to pachI tenuM kAraNa joIe." (va.pR.191) ||30|| pUrva karmo taNuM jora, puruSa veTha te gaNo; bhUtakALe karyuM karma, gaNo vipAka te taNo. 31 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - te pUrva janmamAM karelA karmonuM ja jora hovuM joIe. te kayA karmanuM? to ke mohanIya karmanuM, ane te paNa puruSaveda prakRtinuM. bhUtakALamAM pUrva janmamAM evA karmo eTale kAryo karelA, tethI puruSaveda prakRtino baMdha paDyo hato. te prakRtinuM A bhavamAM vipAka eTale phaLa AvyuM. tethI AvA bhAvo rokavA chatAM paNa rokI zakAyA nahIM. "mane je zAstra saMbaMthI alpa bogha thayo che tethI ema kahI zakuM chuM ke, te pUrvakarmano koI paNa aMze udaya joIe. kevA karmano? to kahI zakIza ke, mohanIya karmano; kaI tenI prakRtino? to kahI zakIza ke, puruSavedano. (puruSavedanI paMdara prakRti che.) puruSavedano udaya draDha saMkalpa rokyo chatAM thayo tenuM kAraNa have kahI zakAze ke, kaMI bhUtakALanuM hovuM joIe; ane anupUrvIe tenuM svarUpa vicAratAM punarjanma siddha thaze." (1,pR.191) ||31. karmane anupUrvIe vicAryuM bhUla nAsaze; punarjanma anuMmAne satya siddhAnta bhAsaze. 32 artha :- A karmanA svarUpane anupUrvIe vicAratA A anAdinI bhUla nAza pAmaze. anupUrvIe eTale anukramapUrvaka karmonA baMghana thayA ja kare che. jemake rAgadveSa e bhAvakarma che. te karavAthI jIvane jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmano baMgha thAya che. te karmo abAghAkALa pUro thaye udayamAM Ave che, tyAre zarIra, ghanAdi, nokarmarUpa phaLa Ape che. Ama bhAvakarmathI dravyakarma ane dravyakarmathI nokarmarUpa ghaTamALa anAdithI cAlyA ja kare che. A bhAvone sthira cittathI vicAratAM anumAnajJAnathI punarjanmano siddhAMta jIvane satya draSTigocara thaze. kemake eka bhavamAM karelA karmone bhogavavA jIve bIjo janma ghAraNa karyo. vaLI bIjA janmamAM pharI navA karmo bAMdhI pharI punarjanma ghAraNa karyo. ema anAdikALathI cAlyA kare che. [32aaaa bhUkhe, duHkhe raDe bALa, ghAvatAM paNa AvaDe, pUrvanA sarva saMskAro, zIkhavuM tethI nA paDe. 33 artha - bALaka janmatAM ja bhUkhanA duHkhathI raDavA lAge che. temaja janmatAM ja tene ghAvatAM AvaDe che. e baghI pUrva janmanI saMjJA eTale saMskAra che. pUrvajanmano te abhyAsa che. tethI tene kaMI te zIkhavavuM paDatuM nathI. "bAlakane ghAvatAM khaTakhaTAvavAnuM koI zIkhave che? te pUrvAbhyAsa che." (va.pR.768) "kroghAdi pravRtionuM vizeSapaNuM sarpa vagere prANImAM janmathI ja jovAmAM Ave che, vartamAna dehe to te abhyAsa karyo nathI; janmanI sAthe ja te che; eTale e pUrvajanmano ja saMskAra che, je pUrvajanma jIvanI nityatA siddha kare che. sarpamAM janmathI krothanuM vizeSapaNuM jovAmAM Ave che, pArevAne viSe janmathI ja nihiMsakapaNuM jovAmAM Ave che. mAMkaDa Adi jaMtuone pakaDatAM tene pakaDavAthI duHkha thAya che evI bhayasaMjJA prathamathI tenA anubhavamAM rahI che, tethI te nAsI javAnuM prayatna kare che, kaMIka prANImAM janmathI prItinuM, kaMIkamAM samatAnuM, kaMIkamAM vizeSa nirbhayatAnuM, kaMIkamAM gaMbhIratAnuM, kaMIkamAM vizeSa bhayasaMjJAnuM, kaMIkamAM kAmAdi pratye asaMgatAnuM, ane kaMIkane AhArAdi viSe adhika adhika uththapaNAnuM vizeSapaNuM jovAmAM Ave che; e Adi bheda eTale krothAdi saMjJAnA nyUnAvikapaNA AdithI tema ja te te prakRtio janmathI sahacArIpaNe rahI jovAmAM Ave che tethI tenuM kAraNa pUrvanA saMskAro ja saMbhave che." (va.pR.542) //33NI Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) punarjanma 461 sarpane mora mAre che, kesarI hastine hare, bilADI uMdaro mAre; jAti-vaira na visare. 34 artha - morane sarpa pratye janmathI ja vera hovAthI tene jyAM jAe tyAM mAre che. temaja kesarI siMha paNa hAthIne joI haNe che ke bilADI janmatAM ja uMdarone mAravA lAge che. te prANIo jAtiverane kadI bhUlatA nathI. kAraNa ke te te jIvo pratye vairabhAvanA saMskAro te pUrvabhavathI ja sAthe laIne AvyA che. "sarpa ane morane; hAthI ane siMhane; uMdara ane bilADIne svAbhAvika vaira che. te koI zikhavADatuM nathI. pUrvabhavanA vairanI svAbhAvika saMjJA che, pUrvajJAna che." (va.pR.768) 34 vidyA zIkhe vinA gokhe, saMskArI pUrvanA sahu; punarjanma pratItinAM draSTAMto maLatAM bahu. 35 artha - keTalAkane gokhyA vinA paNa vidyA AvaDI jAya che. te sarva pUrvanA saMskArI jIvo che. pUrva janmamAM jeNe je vidyAno ghaNo abhyAsa karela che temane ahIM vagara zIkhe paNa AvaDI jAya che. jethI pUrva janma che ema siddha thAya che. punarjanma che evI pratItinA bIjA paNa aneka draSTAMto ahIM maLI Ave che. jemake paramakRpALudeva lakhe che ke - "laghu vayathI adbhuta thayo, tattvajJAnano bogha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zogha? je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thayo, bhavazaMkA zI tyAMya?" -zrImad rAjacaMdra (va.pR.195) zrI yazovijayajI mahArAjane pAMca varSanI uMmaramAM bhaktAmara zravaNa mAtrathI AvaDI gayuM hatuM. zrI hemacaMdrAcArya paNa nava varSanI nAnI vayamAM ja dIkSA laIne prakhara vidvAna banI "kalikAla sarvajJa'nA birudane pAmyA hatA. paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdra paNa soLa varSa sudhImAM sarva gharmanA zAstrono abhyAsa karI jainadarzananA sArarUpa mokSamALAnI racanA karI. teo zAstro bhaNavA mATe kyAMya gayA nahotA. A badho kSayopazama pUrvabhavanI sAdhanAnA AghAre UgI nIkaLyo hato. rUpA punarjanma taNI zraddhA kare nirbhaya jIvane; mRtyuthI ye Dare nA te, icche ziva sadaiva te. 36 have punarjanmanI zraddhAthI jIvane zo lAbha thAya che te jaNAve che - artha - punarjanmanI zraddhA jIvane maraNanA bhayathI mukta kare che. zrI AnaMdaghanajIe kahyuM tema -"aba hama amara bhaya na mareMge, yA kAraNa mithyAtva dIyo taja, kyuM kara deha ghareMge; aba hama amara bhaye na mareMge." -zrI AnaMdadhanajI punarjanma nizcita che evo draDha nirNaya thaye te prANI mRtyuthI Darato nathI paNa sadaiva ziva eTale muktine icche che. kahyuM che ke : "ra ne mRtyu : to mita:, name vyAdha to vyathA; nA haM bAlo nA vRddhohaM, na yuvaitAni pudgaleH" / artha - mAruM maraNa ja nathI to mane bhaya zAno? mane vyAdhi nathI to pIDA zAnI? nathI huM Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bALaka ke vRddha ke nathI yuvAna. e baghI pudgalanI avasthAo che, emAM mAruM kaMI ja nathI. 36 gharyA deho ghaNA, choDyA toye jIva nathI mAryo to A deha phruTe tyAre mare nA, nizcaya karyo. 37 artha - evA deho to pUrve meM ghaNA ghAraNa karyA ane choDyA, to paNa A jIva maryo nathI. mATe A deha chUTe tyAre paNa te maravAno nathI ema meM nizcaya karyo che. 37 jIva nityasvabhAvI che, janma-mRtyu na tehane, jarA, vyAdhi, pIDA, pAka, cheda-bhedAdi dehane. 38 artha - jIva to sadA jIvavAnA ja svabhAvavALo che. te nitya che. te kadI marato nathI. janmavuM ke maravuM te AtmAne saMbhavatuM nathI. kemake te mULa dravya che. dravyano trikALamAM nAza nathI. vRddhAvasthA, roga, pIDA ke gUmaDAM vagerenuM pAkavuM ke chedana, bhedana thavuM e baghA dehanA gharmo che, AtmAnA nahIM; ema jANIne muni sukauzala ke gajasukumAra ke avaMtisukumAra ke bhagavAna mahAvIra svAmI vagere dhyAnamAM UbhA rahI aneka prakAranA upasargone samatAthI sahana karI kamane nirjarAvI muktine pAmyA che. temAM mULabhUta kAraNa AtmA sadaiva nitya svabhAvI che evo temano draDha nizcaya che. 38 puNya-pApa karelAM je pUrvanAM Aja bhogave; A bhave je kare tenAM phaLo bhogavaze have. 39 artha :- pUrvabhavomAM karelA puNya ke pApanA phaLo A jIva A bhavamAM bhogave che, ane A bhavamAM jevA karmo karaze tenA phaLa AgaLa bhogavaze. tIrthaMkaranI padavI ke cakravartI athavA baLabhadra, nArAyaNa ke pratinArAyaNanI padavIo puNyakarmathI jIva pAme che. jyAre pApathI A bhavamAM ke parabhavamAM paNa jIva rogI ke nirdhana vagere banIne duHkhI thayA kare che. 39aaaa pAyo sadvartana kero punarjanma-pratIti che, dAna, gharma Take tethI dIrghadraSTi, sunIti te. 40 artha - punarjanmanI jIvane zraddhA thAya to sadvartanano pAyo majabUta bane che. karelA karmonuM phaLa bIjA janmamAM ke A janmamAM avazya bhogavavuM paDe che, evo nirNaya thavAthI te jIva asadAcAramAM pravRti karato nathI. punarjanmanI zraddhA vaDe jIva abhayadAna, jJAnadAna, AhAradAna, auSaghadAnamAM pravRtta che. temaja gharmadhyAna karavAthI AtmA zAzvata muktinA sukhane pAmaze, evo vizvAsa hovAthI te dIrghadraSTie vartana kare che, ane te ja vartana samya-nItipUrvakanuM hovAthI tenA jIvanane ghanya banAvI sarvakALane mATe sukhI kare che. 40aaaa. jene punarjanmanI zraddhA che te bhavya prANI, AtmajJAna pAmI sadguru Azraye paMca mahAvrata ghAraNa karIne sarva karmono zIdhra nAza karI zake che. te paMca mahAvrata viSe vistArathI atre A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) paMca mahAvrata viSe vicAra 463 (41) paMca mahAvata viSe vicAra (harigIta) vinaya sahita muja zIrSa zrI guru rAjanA caraNe name, sau karma kApe je mahAvrata tyAM sadA vRtti rame; e saphaLa dinane dekhavA parameSThIpadane sparzavA, | sadaguru-caraNa upAsavA bhAvo UMDe ura avanavA. 1 artha - pU.zrI brahmacArIjI kahe che ke vinayapUrvaka mAruM mastaka zrI gururAjanA caraNakamaLamAM namaskAra kare che. tathA sarva karmane kApavAmAM samartha evA je paMca mahAvrata che tyAM mArI vRtti sadA ramyA kare che. e paMca mahAvratane ghAraNa karI jIvana saphaLa thayela evA divasone jovA tathA parameSThIpada arthAta zuddha Atmapadane sparzavA mATe sadaguru bhagavaMtanI AjJA upAsavA mArA hRdayamAM sadA navA navA bhAvonI urmio UDyA kare che. kemake guruthI jJAna thAya ane jJAnathI ja jinadazAnI prApti thAya che mATe. "sadaguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNa mAMya." -zrImad rAjacaMdra // nizadina sahajAnmasvarU5-vicAranA vyApAramAM; sujJAna-sudhyAne rame munivara parama AcAramAM; je dehadRSTi dUra karIne parama tattva lIna che, vaLI zuddha bhAve siddha sama gaNI sarvane, rahe dIna te. 2 have A pAMca mahAvratane ghAraNa karanAra munivara kevA vicAramAM rahe che, te jaNAve che : artha - je nizadina sahajAtmasvarUpanA vicAra karavAnA vyApAramAM joDAyelA che. je samyaka jJAnarUpa svAdhyAyamAM ke upadeza ApavAmAM ke zAstra lakhavAmAM pravarte che athavA samyaka AtmadhyAnamAM je rame che athavA munivaronA parama prasiddha paMca AcAra je jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra che temAM pravarte che. je sadA dehadraSTi dUra karIne parama AtmatattvamAM layalIna che. vaLI nizcayanayathI sarva jIvone siddha samAna gaNI pote laghutA ghAraNa karIne rahe che ke sarva jIvo mArA jevA ja che; mArAmAM temanAthI kaMI vizeSatA nathI. evA pa.pU.prabhuzrIjI hatA ke je sarvamAM prabhu jotA hatA. tevA sarva mahAtmAone huM bhAvapUrvaka vinayasahita praNAma karuM chuM. purA zraddhA cha pada, nava tattvanI vA sarva dravya svabhAvanI, ne jJAna nija-para-rUpanuM satkRta-prApti pAvanI; yamarUpa pAMca mahAvrato, AcAraapa cAritra jyAM, vyavahAra-ratnatraya gaNo bhedopacAre vAta tyAM. 3 have paMca mahAvratadhArI munivaromAM zuM zuM vizeSatAo che te jaNAve che : artha : jene cha padanI ke jIvAdi nava tattvanI athavA chae dravyanA sarva guNadharmanI zraddhA che. tathA jene nija zuM ane para zuM? tenA svarUpanI samaja che. temaja pavitra evA sanzAstro sabaMghInuM jene jJAna Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 prApta che. je thamarUpe pAMca mahAvratonA AcArarUpa samyacAritranA dhAraka che. jIvana paryaMta levAmAM AvatI pratijJAne yama kahevAya che. A badhA vyavahAra ratnatrayanA bheda jANo, je nizcaya ratnatrayanI prApti mATe upacArarUpa arthAt upAyarUpa sAdhana che. / / 3 / / svasvarUpa-zraddhA-jJAna-caraNe bhAvanA zubhakAriNI, nirucAre ramaNatA nija bhAvamAM hitakAriNI; kAraNa vaDe jyAM kArya sAdhyuM sva-svarUpanuM sahaja jyAM, cAritra uttama, AtmarUpanI ekatA ne samaja tyAM, 4 have nizcaya ratnatraya viSe jaNAve che :- artha :-- potAnA zuddha AtmasvarUpanI zraddhA, tenuM ja jJAna, temAM ja 2maNatA ka2vAnI bhAvanA karavI te AtmAnuM zubha karanArI arthAt bhaluM karanArI bhAvanA che. tathA upacAra rahitapaNe arthAt kharekhara potAnA AtmAmAM ramaNatA karavI te ja AtmAne parama kalyANakArI che. vyavahArabheda ratnatrayanA kAraNavaDe jyAM nizcaya ratnatrayarUpa potAnA sahajAtmasvarUpanuM kArya sAdhyuM arthAt sahajAtmasvarUpamAM ramaNatA karI te ja uttama cAritra che, te ja AtmasvarUpanI abhedatA che; ane kharI samaja paNa tene ja gaNavAmAM AvI che. / / 4 / vyavahArathI pAMce. mahAvrata Atma-upakArI kahyAM, samakita saha AAthatAM ziva-saukhya-hetuM te lahyAM; kula, yoni, jIva-samAsa Adi sthAna jANI tAva le, Adi-mahAvrata AThare, AraMbha tyAgI sarva te. 5 artha :- jJAnIpuruSanA AzrayamAM bhagavAne jema kahyuM tema paMca mahAvratarUpa bAhya cAritra nizcaya cAritranA lakSapUrvaka pALavAmAM Ave to tene paNa AtmahitakArI kahyuM che. tathA AtmajJAna sAthe te paMca mahAvratane ArAghatA to te sAkSAt mokSasukhanA kAraNa gaNavAmAM AvyA che. "buddhi kriyA bhavala diyejI, zAnakriyA zivaaMga; asaMmoha kiriyA diyejI, zIghra muklikSa ceMga. manamohana jinajI' ApaNo AtmA, kula, yoni, jIva-samAsa Adi sthAnomAM kyAM kyAM kevI rIte bhaTakyo che te jANavAthI-tethI trAsa pAmI, sarva prakAranAM AraMbhane tyAgI ahiMsA Adi paMca mahAvratane ATharI jIva potAnuM kalyANa sAthe che, te kula, yoni vagere kevA prakAre che te nIce jaNAve che - kula :- zarIranA bhedonA kAraNarUpa nokarma vaNAonA bhedane kula kahe che, yoni H* yoni eTale janmavAnuM sthAna. kaMdamULa, ThaMDA, garbha, rasa, sveda eTale parasevo Adi utpattinA AdhArane yoni kahe che. te jIvayoni corAzI lAkha prakAranI che. jIva-samAsa :- cauda jIva-samAsa che. sUkSma ekendriya, bAdara ekendriya, dvi indriya, tri indriya, caturendriya, paMcendriya, asaMnnI ane saMnnI paMcendriya, e sAta samUha ke samAsanA paryAsa ane aparyApta maLIne kula cauda bheda thAya che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) paMca mahAvrata viSe vicAra 465 sthAna :- sthAna eTale avagAhanA, nigodIyA jIva vagere keTalI jagA roke tene avagAhanA kahe che. svayaMbhUramA samudramAM rahela mahAmatsyanI avagAhanA sauthI moTI che. te ijAra yojana lAMbo, pAMcaso yojana pahoLo ane aDhIso yojana jADo che. uparokta prakAra jANIne vairAgya pAmI paMca mahAvratane AdarI jIva sarva duHkhothI mukta thAya che. pA tyAM pUrNarUpe che ahiMsA parama dharma baghA gaNe, AraMbha aNu paNa tyAM nahIM, Azrama paramajJAnI bhaze; nigraMthatA dharatA munivara parama karuNArasa bharyA, nA dharmasAdhanamAM ya mamatA, mRgasamI carcA varyA. 6 artha :-- paMca mahAvratamAM pUrNarUpe ahiMsAnuM pAlana che. ahiMsAne sarvotkRSTa parama dharma badhA gaNe che. kemake tyAM aNumAtra pApano AraMbha nathI. tene saMnyastha Azrama paramajJAnI evA bhagavAna kahe che, e paMcamahAvratane gharanAra munivara nirgaMthatAne ghAraNa karela che, arthAt rAgadveSa ajJAnanI gAMTha jenI gaLI gaI che evA munivara parama karuNAnA sAgara che, jene dharmanA sAdhana evA pustako ke upakaraNamAM paNa mamatAbhAva nathI. pustakanuM prayojana pUruM thaye jhADanA bakholamAM paNa mUkI de. tathA mRga eTale haraNanI jema jenI carcA che, arthAt jene rahevA karavAnuM koI nizcita sthAna nathI; teo apratibaddha vihArI che. / / 6 / / sthAvara ane trasa jIvane traNa lokamAM jIvatA sudhI, haNavA pramAde nA kadI trikaraNa-yoga-prayogathI; AvuM mahAvrata che ahiMsA; mukhya e mati lAvavI, Adi-mahAvrata sthira karavA bhAvanA A bhAvavI H 7 artha -- * pRthvI, pANI, vAyu, agni ke vanaspatikAya e paMca sthAvara ane be, traNa, cAra, pAMca indriyovALA trasakAya evA traNe lokamAM rahelA sarva cha kAya jIvone jIvatA sudhI pramAThavarDa, mana vacana kAyAnA yogano prayoga karIne kadI haNavA nahIM, Avo ahiMsA mahAvratano mukhya uddezya che. mukhya Adi mahAvrata eTale prathama ahiMsA mahAvratane hRdayamAM sthira karavA nIce pramANe bhAvanA bhAvavI. nAgA vANI ane mana-gupti, samiti cAlave, leva-mUkyuM, "AhAra-pAna vilokI le - e pAMca rIti nA cUMke. jIvatAM sudhI nava leza jahuM kadI pramAde bolavuM, mRSA-virati bIjuM mahAvrata pUrNatAthI pADhavuM. 8 have ahiMsA mahAvratane sahAyakArI evI pAMca bhAvanAo jaNAve che : artha :- (1) vANI eTale vacanagupti arthAt mauna rahevuM, athavA zAstrokta vacana kahevuM (2) managupti (3) ryA samiti (4) AdAna nikSepaNa samiti arthAt levuM mUkavuM. ane (5) AhAra-pAna vilokI eTale dekhI tapAsIne beMtAlIsa doSarahita AhAra levo. e pAMca samitinI rItane ahiMsA mahAvratavALA kadI cUke nahIM. jIvatA sudhI pramAdavaza paNa leza mAtra huM kadI bolavuM nahIM. e mRSAviti eTale satya mahAvrata nAmanuM bIjuM mahAvrata che. tenuM pUrNarUpe pAlana karavuM. upayoga zUnya kriyA e badho pramAda che. / / 8 / / Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "aviruddha vacano vada vicAra, viveka nA sahasA vade, jIMta tuM kSamAthI krotha, nahi to satya haNaze sAva te; vaLI lobhavaza vecAI jAze satya, saMtoSI thaje, gaNa *hAsya-bhaya" kaya satya-zatre jIta zAMti-ghIraje. 9 have bIjA satya mahAvratanI pAMca bhAvanAo jaNAve che - artha - (1) zAstrokta anusAra aviruddha vacano vicArIne bolavA. vivekI puruSo vicAryA vagara game tema bole nahIM. (2) kSamA vaDe tuM kroghane jIta, nahIM to krotha vaDe jUThuM bolIne satyane tuM sAva haNI nAkhIza. (3) vaLI lobhane vaza thaI tuM satyane jUTha bolIne vecI nAkhIza. mATe saMtoSI thavAno prayatna karaje. tathA hAsya ane bhaya e paNa satyanA zatru che. mATe zAMti ane dhIraja rAkhI, hAsyane gaMbhIratAthI tathA bhayane nirbhayatA keLavI jItI leje, to satya mahAvratanI rakSA thaze. III bIjuM mahAvrata satya poSe pAMca AvI bhAvanA! paramArtha satya cakAya nA, vA pAmavAnI kAmanA; vyavahAra satya sadAya vada, vyavahAra viNa paramArtha kyAM? niHzalya ne nizciMta citte vartI, vasa AtmArthamAM. 10 artha :- bIjA satya mahAvratane poSaNa Ape evI uparokta A pAMca bhAvanAo jANavI. have paramArtha satya cUkAya nahIM athavA te pAmavAnI kAmanA rAkhI vyavahAra satyane sadAya vada arthAt bola. kemake vyavahAra satya vagara paramArtha satya vacana bolAya tema nathI. niHzalya eTale mAyA, mithyAtva ane nidAna zalyathI rahita thaI manane nizcita karI have mAtra AtmArthamAM ja nivAsa karIne rahe jethI paramArtha satyanI tane prApti thAya. "paramArthasatya" eTale AtmA sivAya bIjo koI padArtha AtmAno thaI zakato nathI, ema nizcaya jANI, bhASA bolavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, mitra, ghana, ghAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM bolatAM pahelAM eka AtmA sivAya bIjuM kAMI mAruM nathI. e upayoga rahevo joIe. vRSTAMta - jema koI graMthakAra zreNikarAjA ane calaNArANInuM varNana karatA hoya; to teo banne AtmA hatA ane mAtra zreNikanA bhava AzrayI temano saMbaMgha, agara strI, putra, ghana, rAjya vagereno saMbaMgha hato; te vAta lakSamAM rAkhyA pachI bolavAnI pravRtti kare e ja paramArthasatya. jevA prakAre vastunuM svarUpa jovAthI, anubhavavAthI, zravaNathI athavA vAMcavAthI ApaNane anubhavavAmAM AvyuM hoya tevA ja prakAre yathAtathyapaNe vastunuM svarUpa kahevuM ane te prasaMge vacana bolavuM tenuM nAma vyavahArasatya. draSTAMta - jema ke amuka mANasano lAla azva jaMgalamAM divase bAra vAgye dITho hoya, ane koInA pUchavAthI te ja pramANe yathAtathya vacana bolavuM te vyavahArasatya." (va.pR.75) I/10nA paramArtha samyak darzane paramArtha satya vadAya che, AtmArthI anya padArtha vadatAM bhinna bhAna rakhAya che; upayoga nizcaya satya para gharIne vade muni vacana je priyakAra ne hitakAra, vRtti-zamana-paeNratuM naeNcana te. 11 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) paMca mahAvrata viSe vicAra 467 artha - paramArtha samyadarzana eTale nizcaya AtmaanubhavAtmaka samakita prApta thaye paramArtha satya bhASA bolAya che. tyAre AtmAthI sarva anya padArtha saMbaMghI bolatAM te baghA padArtho mArA AtmasvarUpathI sAva bhinna che ema bhinnabhAva jAgRta rAkhI zakAya che. AtmAno upayoga paramArtha satya upara rAkhIne sAcA AtmajJAnI munio vacana bole che. te vacana paNa priya lAge tevuM tathA AtmAne hitakArI hoya te ja bole che. te paNa potAnI dayAnI vRtti UThavAthI, tenA zamana pUratuM bIjAne sUcana mAtra kare che. athavA koI AtmArthe prazna pUche to tenuM samAdhAna kare che. bAkI to munio mauna rahe che. I/11 bole prayojana vagara nA te mauna athavA munipaNuM, vastusvarUpa vade muni, tarjI rAga-roSAdi ghaNuMto ye gaNo te mauna; tIrthakara samAe AdaryuM, jo varSa sADA bAra sudhI vIranAthe paNa thayuM. 12 artha - jene sAcuM munipaNuM che te prayojana vagara eka akSara paNa bolatA nathI. te ja kharuM mauna che. rAgadveSa rahitapaNe munio vastunA svarUpanuM ghaNuM varNana kare chatAM tene mauna jANo. tIrthakara jevAe paNa evuM maunapaNuM AdaryuM che. sADA bAra varSa sudhI vIranAtha eTale bhagavAna mahAvIre paNa AvuM maunavrata ghAraNa karela hatuM. 12aaaa. tRNa, mATa sarakhI koI cIja ApyA vinA levI nahIM, nA levarAvartI anya pAse, lIthI ThIMka gaNavI nahIM; jIMvatA lagI traNa lokamAM, upayogathI triyogathI, trIjuM mahAvrata A adattAdAna kerA tyAgathI. 13 have trIjA acaurya mahAvrata viSe jaNAve che : artha - jemAM tRNa ke mATI sarakhI paNa koI cIja je ApyA vinA levI nahIM, bIjA pAse levarAvavI nahIM ke koI ApyA vinA muni le to tene paNa manathI ThIka gaNavI nahIM; ema jIvatA sudhI traNe lokamAM rahela sarva padArthone mana, vacana, kAyAnA upayogapUrvaka levA nahIM te trIjAM adattAdAna. je Apela nathI evA padArthono tyAga karavo, te acaurya nAmanuM trIjo mahAvrata kahevAya che. 13nA kalpa na sthAna adatta tethI zUnya ghara zothI rahe, 2ujjaDa jagA ke tRNa paNa ApyA vinAnuM nA grahe; yAcela gharamAM anya munine AvatAM nA rokavo, ke kADhI muke koI to mAlikIbhAva na rAkhavo. 14 artha - have acaurya mahAvratane sahAyakArI evI pAMca bhAvanAo jaNAve che : (1) munine adatta eTale nahIM Apela sthAna rahevA mATe kahyuM nahIM, tethI zUnya ghara ke ekAnta jagyA zothI pUchIne temAM rahe. (2) ujjaDa jagyA hoya to paNa athavA tRNa paNa ApyA vinA muni grahaNa kare nahIM. puNiyo zrAvaka hato chatAM tenI gharmapatnIe bAjAnA gharamAMthI devatA lAvatA pUchyA vagara chANano bhUko nAkhI dIdho tethI sAmAyikamAM sthiratA AvI nahIM. mATe munine to pUchyA vagara kaMI paNa Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 levAno sarvathA niSegha che. (3) pote mAMgIne rahela gharamAM bIjA muni Ave to temane rokavA nahIM ke koI potAne rahela gharamAMthI kADhI mUke to temAM mAlikIbhAva rAkhavo nahIM. mahAvIra bhagavAnanuM draSTAMta - bhagavAna mahAvIra chadmastha avasthAmAM tapa arthe morAka pradezamAM tApasInA AzramamAM rahyA hatA. AzramanA sarvoparI tApasa bhagavAna mahAvIranA pitAzrI siddhArtha rAjAnA mitra hatA. temanA kahevAthI eka jhUMpaDImAM temaNe vAsa karyo. temAM pote dhyAnastha rahetA. te samaye dukALa paDavAthI Dhoro ghAsanI jhUMpaDI paNa khAvA lAgyA. bIjA tApasoe AvI sarvoparI tApasane pharIyAda karI ke A mahAvIra potAnI jhuMpaDInI paNa saMbhALa rAkhatA nathI. e jANI sarvoparI tApase AvI bhagavAna mahAvIrane kaMIka ThapakArUpe kahyuM. tethI tApasonA manane pote kaMIpaNa duHkhanuM nimitta banyuM ema jANavAthI tyAMthI vihAra karI gayA. ll14o. *doSita bhikSA corI gaNa, doSo tajI AhAra le, pasI kleza tarjI sAgharmI sAthe saMpa sevA-ghana raLe; trIjA mahAvrata kerI pAMce bhAvanA zubha bhAvatA, sau saMtapuruSo to sadA niHsaMgatA relAvatA. 15 artha :- doSavALI bhikSAne paNa corI gaNI muni beMtAlIsa doSa rahita AhAra grahaNa kare che. temaja manamAM sau kleza ke kaMkAsano tyAga karI sahagharmI muni sAthe saMpIne rahe che ane paraspara eka bIjAnI sevA karI te rU5 ghanane raLe che. jema ke naMdISeNa muni be-be upavAsa karI pAraNAnA divase paNa sarva munionI sevA karI pachI pAraNuM karatA hatA. te dehatyAga karI zrI kRSNanA pitA vasudevarUpe avataryA. trIjA acaurya mahAvratanI A pAMceya zubhabhAvanA bhAvatA sau saMtapuruSo sadA asaMgadazAmAM magna rahe che. ||1pa. je karma bAMghe e ja para cIja vagara Aye sarva le, evA vicAre baMghane aTakAvatA saMvarabaLe; upayogathI jIMvatA lagI maithuna kayAMya na sevavuM, ne kAmabhAva haThAvI maithunatyAga-pariNAmI thavuM. 16 artha - je muni vagara ApTe paravastu sarva le te muni karma bAMdhe che, ema vicArI karmabaMdhane saMvaranA baLe aTakAve che arthAt ApyA vagara kaMI paNa letA nathI. have brahmacarya mahAvrata saMbaMdhI jaNAve che : upayoga jAgRta rAkhI jIvatAM sudhI maithuna kyAMya paNa eTale strI, pazu ke deva sAthe sevavuM nahIM tathA kAmabhAvane dUra karI sadA maithunatyAgabhAvavALA thavuM; e munino cAritradharma che. 16 cothuM mahAvrata brahmacarya brahmajJAnI muni ghare, trikaraNa yoge pALatAM te siMhavRtti Adare; temAM thavA sthira bhAvanA pAMce ya bhAve Adare; "strI-pazu-napuMsaka-vAsavALA sthAnamAM nA Utare. 17 artha :- A cothA mahAvrata brahmacaryane brahmajJAnI eTale AtmajJAnI munivaro kharI rIte ghAraNa kare che. te mana vacana kAyAnA yogathI pALatAM siMhavRttine Adare che arthAta siMhavRttithI vrata le che ane Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) paMca mahAvrata viSe vicAra 469 siMhavRttithI tene pALe che. temAM sthira thavA mATe brahmacaryane sahAyakArI evI pAMceya bhAvanAne bhAve che ane tene Adare che arthAt te pramANe varte che. te pAMca bhAvanAomAMnI pahelI bhAvanA (1) strI, pazu ke napuMsaka jyAM rahetA hoya tevA sthAnamAM te UtaratA nathI. /1NA sva-zarIra-saMskAre na rAce, nAra -aMga na nIrakhe, nA pUrva rati -sukhane smare, viSa viSayanuM vyApe, rakhe! "kAmoddIpaka ne iSTapuSTa raso taje vairAgyathI, trI-rAga -varthaka vAta kadI bhAkhe-suNe nA rAgathI. 18 artha :- (2) munio snAna karatA nathI temaja potAnA zarIrano zaNagAra karavAmAM rAcatA nathI. strInA aMgopAMgane je nIrakhatA nathI arthAt ghArIne jotA nathI. (3) pUrva rati krIDAnI smRti paNa je karatA nathI ke jethI rakhene viSayanuM viSa pharI vyApI jAya. (4) je kAmane uttejita karavAvALA evA iSTa eTale gamatA ane puSTa eTale pauSTika rasone vairAgyathI tyAgI de che. jemake pa.pU.prabhuzrIjIe bhAvathI brahmacaryanuM pAlana karavA mATe paramakRpALudevane pUchatAM nIrasa AhAra levAnI AjJA thatAM pauSTika AhAra choDI dIdho hato. (5) strI pratye rAga vRddhi pAme evI koI paNa vAta rAgathI jeo kadI karatA nathI ke sAMbhaLatA paNa nathI. 18 suMdara svapara vadhu nirakhatAM vRtti kutuhalavaza Thare, ke kAmapIDA tIvra udaye janmatI jhaTa saMhare; saMbhAra muni nija sahaja AtmA nA nimittAthana bane, ne Ugare jJAnI guruMnAM vacananA AlaMbane. 19 artha :- suMdara potAnA ke paranA vapu eTale zarIrane nIrakhatAM jo vRtti kutuhalavaza tyAM sthira thAya ke tIvra karmanA udaye kAmapIDA jo janma pAme, to muni potAnA AtmAnA sahaja zuddha svarUpane saMbhArI te rAgadveSano jhaTa saMhAra kare che; paNa nimittane AdhIna thatA nathI. "tapasvIne kadI mohe rAgadveSa jaNAya jo; bhAvajo svastha AtmA to, kSaNamAM zAMti pAmazo.' -samAdhizataka temaja jJAnI guru bhagavaMtanA vacananuM AlaMbana laIne potAno uddhAra kare che. 19 banne parigrahane tajI huM navIna saMgraha nA karuM, ke nA karAvuM, nA anuMmoTuM; sadA e anusaruMupayogathI triyoga-zuddhi nirmamatve AdaruM, paMcama mahAvrata A parigraha -tyAganuM ati AkaruM. 20 have parigrahatyAga mahAvrata viSe jaNAve che - artha :- bAhya temaja atyaMtara banne prakAranA parigrahane tajIne huM navIna saMgraha karuM nahIM, karAvuM nahIM ke saMgraha karanAranI anumodanA karuM nahIM. sadA e bhAvane anusaruM. ema muni bhagavaMta vicAre che. upayoga rAkhIne nirmamatvabhAva TakAvavA mana vacana kAyAnA traNeya yogathI zuddhine AdaruM. A paMcama Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 470 parigrahatyAga mahAvrata pALavuM ati AkaruM che. kemake anAdikALathI jIvane parigrahanA grahaNamAM sukhabuddhi rahela che mATe. II20nA te vrata TakAve bhAvanA pAMce viSaya-virAgatA : nA dveSa kara kuzabda 52, suzabda para kara rAga nA; saundarya para kara rAga nA, nA dveSa ghara mAThA rUpe; durgaMdhathI kaMTALa nA, nA thA prasanna sugaMdha pe. 21 have parigrahatyAgavratane sahAyakArI pAMca bhAvanAo jaNAve che :-- artha :-- pAMcamA parigraha tyAga vratane TakAvavA mATe pAMce indriyonA viSaya pratyenI vairAgyabhAvanA hitakArI che. kemake pAMce indriyanA viSayo mATe jIva parigrahane ekaTho kare che tethI (1) koI kuzabda bole to paNa dveSa karavo nahIM. jemake gautama buddhane koIe gALo ApI tyAre temaNe kahyuM ke meM to AmAMthI kaMI lIdhuM nathI to te kone rahyuM ? to ke kahenAra pAse ja rahyuM. ema kuzabdathI kheda pAmavo nahIM. temaja suzabda eTale mIThI vANIthI paNa moha pAmavo nahIM. jaMbukumAra potAnI strIonA game tevA mIThA vacanothI paNa rAga ke moha pAmyA nahIM. ema rAgadveSanA nimittomAM paNa je calAyamAna thAya nahIM te kharo parigraha tyAga karI zake. (2) rUpa athavA sauMdarya 52 rAga karavo nahIM. jemake kozA vezyAnA sauMdarya 52 zrI sthUlibhadre rAga karyo nahIM. koInuM mAThuM rUpa joIne paNa tenA pratye dveSa karavo nahIM. kemake e badhuM karmanuM svarUpa che. (3) nAkano viSaya sugaMdha, durgaMdha che. sugaMdhathI rAjI thavuM nahIM, temaja durgaMdhathI kaMTALavuM nahIM. naMdiSaNanuM dRSTAMta :- naMdiSeNa muni e rogI munionI sevA karyA pachI ja chaThThanuM pAraNuM karavuM evo abhigraha lIdho hato. temanI parIkSA karavA deva, muninuM rUpa dhAraNa karI naMdiSeNa muni pAse AvI kahevA lAgyo ke tame pAraNuM karavA beThA cho paNa bagIcAmAM muni to pIDA pAme che. te sAMbhaLI turaMta tyAM jaI munine khabhA upara besADI upAzrayamAM laIne Ave che. tyAM rastAmAM temanA upara bhayaMkara durgaMdhamaya maLa tyAga karyo. chatAM temaNe dugaMchA karI nahIM. paNa munino guNa ja joyo ke aho! emane hajI keTalI vyAdhi bhogavavI paDe che. naMdiSeNa muninA AvA bhAva jANI deva pragaTa thaI stuti karI devaloke gayo. temaja phulonI sugaMdhathI paNa rAjI thavA jevuM nathI. kemake te paNa aMte nAza pAmavAnI che. / / 21 / / 4ghara nA rati rasamAM ati, ati na nIrasatA prati, 5ne rAga ka2 nA madhura sparze, khIja nahi mATe ati; samabhAva sarve sthitimAM sAcA muni to sAcave, pratikULa ne anukULa pariSahamAM ghIraja kharI dAkhave. 22 artha :- (4) koIpaNa svAdanA rasamAM ati rAga karavo ucita nathI. maMgU nAmanA AcArya rasamAM lubdha thavAthI marIne yakSa banyA. temaja nIrasa bhojanamAM paNa ati eTale aNagamo karavo nahIM. zuddha bhojana maLI Ave temAM saMtoSa mAnavo. (5) sparza indriyano viSaya komaLatA che. zarIranA suvALApaNAmAM moha karavo nahIM. temaja kaThaNa sparza, bhUmi ke caTAI vagerethI aNagamo lAvavo nahIM. sAcA muni AvI sarve sthitimAM samabhAvane Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 471 sAcave che. zArIrika pratikULa upasarga ke strI AdinA anukULa pariSahamAM paNa teo ghIrajane gharI rAkhe che. pa.pU.prabhuzrIjIne sAdaDImAM AhArapANI mATe traNa divasa sudhI pratikULa upasarga Avyo, paNa kAyara thayA nahIM; ghIrajane AvA prasaMge teozrIe ghAraNa karI rAkhI hatI. sArA nA bhavya bhava-bhIru parigraha-vyaMtarIne poSaze, sadgara-bogha-sumaMtrayoge vAsanA vinAzaze; je acala nirupama mukti-sukhamAM lakSa sAco joDaze, bhavacakranA AMTA anAdi sahajamAM te toDaze. 23 artha :- je saMsArathI bhaya pAmela che evo bhava-bhIru bhavya jIva parigraharUpI vyaMtarI eTale DAkaNane poSaNa Apaze nahIM, paNa sadgurunA boghavaDe ke sumaMtranA baLathI pAMca indriyonI vAsanAno ke tene laIne thatI parigrahanI kAmanAno ja vinAza karaze. je sthira, zAzvata tathA jene upamA na ApI zakAya evA mokSa sukhanI prAptimAM potAno sAco lakSa joDaze, te bhavyAtmA anAdi saMsAra cakranA AMTAne sahajamAM toDI nAkhaze. ll13. te gAtra-mAtra-parigrahI kardI rAtri-bhukti na poSaze, prArabdha-ArthIna zuddha bhojana nIrasa laI tana zoSaze; tanayaMtrane UMjaNa samo AhAra eka ja vAra le, evA nIrAgI jaina yogIo mahAvrata-bhAra le. 24 artha - jene gAtra eTale zarIra mAtra ja parigraha che evA munio kadI paNa rAtribhojanane poSaNa Apaze nahIM. tathA prArabdhane AdhIna zuddha bhojana te paNa nIrasa laIne zarIranuM zoSaNa karaze. jema yaMtrane UMjaNa eTale tela athavA grIja ApavAthI te yaMtra sArI rIte cAlI zake tema A zarIrarUpI yaMtra sArI rIte ArAghanAmAM kAma ApI zake te mATe UMjaNa samAna mAtra eka ja vAra AhAra leze; evA vItarAgI jaina yogI puruSo ja A mahAvratanA bhArane sArI rIte aMgIkAra karavA samartha che. mArA paMca mahAvratanA pATha pachI nirdoSa nara zrI rAmanA pATho mUkI ApaNane jANe bodha ApI jJAnI puruSo jaNAve che ke sarvasaMgaparityAga karavAnI tamArI yogyatA na hoya ane prArabdhodaye tamAre saMsAramAM rahevuM paDe to zrI rAmanI jema udAsInapaNe vairAgyabhAva saMyukta nirlepapaNe rahevuM ke jethI prArabdhakarma pUruM thaye paMca mahAvrata ghAraNa karIne zAzvata sukharUpa mukti meLavI zakAya. (42) nirdoSa nara - zrI rAmA bhAga-1 (rAga-sadguru zrotriya brahmaniSTha-pada-sevAthI zuddha jJAna thaze.) Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 fe 5 je jagamAM lepAyA nahi, zUravIra bIjA zrI rAma samA, dhRti acala gharI rAjacaMdra guru nizadina seve svarRpa ramA; muja mana te zrI rAjacaMdranA caraNakamaLamAM lIna raho, 3 vAraMvAra karuM huM vaMdana guru-bhakti muja mAMhi vaho. 1 , artha :- je jagatanI mohamAyAmAM ke viSayakaSAyamAM lepAyA nahIM evA zUravIra bIjA zrI rAma samAna zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMta, acaLa zairya ghAraNa karIne nizadina potAnI ja AtmasvarUpamaya ramA eTale strImAM ramaNatA karI rahyAM che. tema zrI rAma paNa jyAre rAjyakartA hatA tyAre mohamAyAthI nirlepa rahyA hatA. temaja dhyAnamAM tanmaya samaye bAramA ayyata devalokamAM utpanna thayela sItAnA jIva sItendra AvI aneka anukULa upasarga zrI rAmane calita karavA mATe karyA, chatAM pote AtmasvarUpanA dhyAnamAM ja acaLa zairya ghAraNa karIne sthira rahyA hatA. evA zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM mAruM mana sadAya lIna raho ema vAraMvAra vaMdana karIne ApanI pAse e ja yAcanA karuM chuM ke zrI guru pratye bhaktino pravAha sadaiva mArA manamAM vahyA karo. ema pU.zrI brahmacArIjI potAnI aMtaraMga urmio bhAvasahita atre pradarzita kare che. jenA zrI rAma-lakSmIgharanI suMdara kathA kahuM saMkSepa karI, mahA puruSoe vistAre kahI rAmAyaNa graMtha bharI. bharata kSetramAM malaya dezanA ratnanagaramAM rAjya kare, prajApati nAme nRpati; nRpaputra caMdracUla nAma ghare. 2 artha - have zrI rAma ke je AtmalakSmIne ghAraNa karanAra che ane jeno avatAra bhagavAna munisuvratanA samayamAM thayela che, evA mahApuruSanI suMdara kathAne atre saMkSepamAM varNavuM chuM; ke je kathAne rAmAyaNa graMthamAM mahApuruSoe bahu vistArathI kahela che. bharata kSetramAM malaya dezanA ratnapura nagaramAM zrI prajApati nAme rAjA rAjya kare che. te rAjAne guNakAMtA rANIthI janmela eka ja putra che. jenuM nAma caMdracUla che. rA. maMtrI-putranuM nAma vijaya, yuvarAja upara bahu prema ghare, lADakavAyA banne uddhata, svacchaMdI thaI pharyA kare. nagarazeTha kuberanI kanyA datta zeThane varavAnI, rAjakumAre rUpa-prazaMsA suNI karI mati haravAnI. 3 artha - rAjAnA maMtrInA putranuM nAma vijaya che. je yuvarAja caMdracUla upara bahu prema rAkhe che. banne putro potapotAnA pitAone atyaMta priya che. tethI lADakoDathI temanuM lAlana-pAlana thAya che. te lADakavAyA hovAthI banne putro uddhata ane svacchaMdI thaI jyAM tyAM pharyA kare che. te ja nagaramAM nagarazeTha kuberanI putrI kuberadattA nAme hatI. tenA lagna vaizravaNa zeThanA putra datta sAthe thavAnA hatA. kuberadattAnA rUpanI prazaMsA pApI evA anucarathI sAMbhaLI rAjakumAra caMdracUlane tene haraNa karavAnI kubuddhi UpajI. //3 taiyArI jANI kubere prajApatine araja karI; kumArane phAMsInI AjJA nRpe karI nija pharaja smarI. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 473 nagarajano sAthe maMtrI nRpa pAse jaI namI vAta kare : "bALapaNAthI katyAkRtya-viveka bALako kema vare?4 artha - potAnI putrIne haraNa karavAnI taiyArI jANI kuberazeThe prajApati rAjAne araja karI. rAjAe nyAyamArgane anusarI potAnI pharaja jANI kumArane phAMsInI zikSA ApavAnI AjJA karI dIghI. have nagaravAsIone AgaLa karI maMtrI rAjA pAse AvI namIne vAta kare che ke he deva! bALa avasthAmAM zuM karavA yogya che? ane zuM karavA yogya nathI evo viveka A bALakone kyAMthI hoya? II4 vinaya, sunIti suta zIkhyo nA, vAMka ApaNo paNa jANo, kumAra nathI durbuddhi temaja buddhimAna hajI zANo; vagha zikSAne yogya nathI te, hajI zikhAmaNa yogya gaNo, nyAyamArgo calAvA ghAro, kApI kopa nIti-mArga taNo. 5 artha - ApaNA putro vinaya, sunIti zIkhyA nahIM temAM vAMka ApaNo paNa che. bALakane suzikSita ke sadAcArI banAvavAnI pharaja mAtApitAnI che. A kumAra durbuddhi nathI paNa pApI evA anucaranI zikhAmaNathI Ama thayuM che, putra to hajI buddhimAna ane zANo che. te vagha karavAnI zikSAne yogya nathI paNa hajI zikhAmaNa ApavAne yogya che. enI durbuddhine badalI zakAya che. mahArAja! nyAyamArga calAvavA ghAratA ho to A nItimArganA nimitte thayela kopa eTale kroghane tyAgI zAMtithI vicAra karo. ApaNA vaLI vaMzamAM eka ja e saMtAna haNo nahi, e arajI, prajA sarva maLI yAce che: "ama bhAvi bhUpa dyo, karI marajI." vaLI kalaMka sadAne mATe zira para evuM gharo nahIM ke lokonI ghaNI vinati chatAM krUratA TakI rahI."6 artha :- vaLI ApanA vaMzamAM A eka ja putra che. tene haNo nahIM e amArI araja che. prajAjano paNa baghA maLIne amArA A bhAvi bhUpa eTale bhaviSyamAM thanAra rAjAne jIvatadAna Apo e ja amArI Apane prArthanA che. vaLI mahArAja! evuM kalaMka sadAne mATe zira para ghAraNa karo nahIM ke prajAjanonI ghaNI vinaMtI chatAM paNa mahArAje krUratA mUkI nahIM. kA. vAta suNI maMtrInI nRpati nija-ura-nizcaya pragaTa kare : anucita araja svIkArI zakuM nahi, rAjapharaja muja zira pare; sneha, moha, Asakti, bhaya vaza nyAya-mArga jo nRpa caeNke, rAja-sevako, prajAjano sau sagavaDa zothI, nIti maeNke. 7 maMtrInI vAta sAMbhaLI rAjA potAnA hRdayamAM rahela draDha nizcayane pragaTa kare che. ke he mahAjano! huM tamArI anucita araja svIkArI zakuM ema nathI. kAraNa ke mArA upara rAjyanI pharaja che. nyAyanItine anusaravI e mAro dharma che. sneha, moha, Asakti ke bhayane vaza banI jo rAjA nyAyamArganuM ullaMghana karaze to pachI rAjAnA sevako ke prajAjano sau potAnI sagavaDatA zodhI nyAyamArgane UMco mUkI deze. //zA Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 dakSiNa kara paNa kuSTa hoya nija, nRpa kApI pheMkI detA, mRtyAkRtya-vivekarahita nRpane sau mUrkha gaNI letA; sajjana-pAlana, dumana e nIti nRpanI nitya To, maMtrI, mahAjana, samajuM cho to have durAgrahathI aTako'' 8 artha :-- ApaNo DAbo hAtha paNa kadi duSTa doSa kare to rAjAe tene kApIne pheMkI devo joIe. karavA yogya ke nahIM karavA yogya evA viveka rahita rAjAne sau prajAjano paNa mUrkha gaNaze. sajjana puruSonuM pAlana karavuM ane duSTa puruSonuM damana karavuM e nIti rAjAnI nItizAstramAM varNavela te hamezAM TakI raho. mATe maMtrI ke mahAjana ! tame badhA samaju cho tethI AvA durAgrahathI virAma pAmo. / / 8 / / putra-prema nahi prabaLa bhUpamAM samajI maMtrI araja kare : "mahArAjA jo hukama kare to huM zikSA dauM muja kare." nRpatinI saMmati laI maMtrI vijaya-caMdra saha paravaratA, vanagiri 52 jaI maMtrI bole : "maraNa samIpa che, nahi bItA.'' 9 = artha :-- putra upara rAjAno prabaLa prema nathI ema samajIne maMtrIe rAjAne kahyuM ke mahArAja jo hukama kare to huM mArA hAthe bannene svayaM zikSA ApuM. rAjAnI saMmati laIne maMtrI, vijaya ane caMdracUlane sAthe laI vanagara nAmanA pavitra parvata upara jaIne kahevA lAgyo ke haiM kumAra! have maraNa najIka che, karazo mA. / / 9 / / rAjakumAra kahe : "nahi DarIe; kare kAma te kema Dare? tarasyAne zItaLa jaLa jevuM maraNa suNI muja ura Thare." A bhava parabhava sudhare tevA rastA mATe zikhara pare maMtrI cAlyo tyAM gaNadhara zrI mahAbala nIrakhI nayana Thare. 10 artha :- pratyuttaramAM rAjakumAra kahe ame DarIe evA nathI. mRtyuthI DaratA hoIe to evA kAma - koNa kare. tarasyA mANasane zItaLa jaLa samAna A maraNanI vAta sAMbhaLIne mAruM hRdaya Thare che. zUravIrone varSo bhaya zAno? kumAranI AvI vAta sAMbhaLI emano A bhava ane parabhava banne sudhare tevo upAya vicArI maMtrI parvatanA zikhara upara cAlatA gayA. tyAM mahAbala nAmanA gaNadhara munivaranA darzana karI temanA netra pAvana thaI gayA. // 10 // vaMdana karI kahe maMtrI Agama-kAraNe gaNadhara munivarane, jJAnI gaNadhara kahe : "Daro nA, banne banaze navara te, bhava trIje banaze banne e kezava, rAma sudharma dharI." bolAvI lAvyo bannene maMtrI u ullAsa bharI. 11 artha :-- gaNaghara munivarane vaMdana karI maMtrIvara potAnuM Agamana kAraNa jaNAve che, tyAre mana:paryavajJAnanA dhAraka evA gaNadhara bhagavaMta bolI UThyA : maMtrIzvara! Daro nahIM, A banne kumAra naromAM zreSTha banaze. banne kumAro A bhavamAM samyak gharma ghAraNa karIne trIjA bhave eka kezava eTale lakSmaNa nAme vAsudeva thaze ane bIjA zrI rAma nAmathI baLabhadra banaze. ema sAMbhaLI maMtrI ullAsabhAva Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 475 sahita te banne kumArone gaNadhara bhagavaMta pAse bolAvI lAvyo. ||11aaaa gharma zravaNa karI saMyama ghAre banne vIra, gaNI janma navo, jJAna-dhyAnamAM lakSa eka le-gaNagharaguNa nA vIsaravo. nRpa pAse jaI maMtrI vinave : "AjJA ApanI pUrNa karI, giri guphAmAM laI jaI soMpyA bALa, azrujaLa nayana bharI. 12 artha - banne zUravIra kumAroe gaNaghara bhagavaMta pAse gharma zravaNa karIne jANe amAro navo janma thayo ema mAnI, bhAvapUrvaka saMyama ghAraNa karyo ane guru AjJAe jJAna-dhyAnamAM eka AtmazuddhinA lakSapUrvaka pravartavA lAgyA. AvA paramopakArI gaNathara guruguNanA upakArane kadI visaravo nahIM evuM manamAM draDha karavA lAgyA. have maMtrI rAjA pAse jaIne vinayapUrvaka kahevA lAgyo ke mahArAja ! ApanI AjJA pUrNa karI, parvatanI guphAmAM bALakumArone laI jaI AMkhamAM azrujaLa sahita bannene soMpI dIdhA. /12aa ugra siMvRtti meM nIMrakhI ati tIvra nija kArya viSe, ghAryuM kArya thaze A sthaLamAM, Uga AzA managagana dize; pachI kahyuM meM: 'tajI sukhecchA, ura karo tama vaja-kaThina, iSTadevanuM smaraNa karI lyo, parabhava kAje banI tallIna." 13 artha - tyAM parvatanI guphAmAM potAnA kArya viSe ugra siMhavRtti joIne manamAM thayuM ke A sthaLamAM ghAryuM kArya jarUra thaze, evA AzAnA kiraNa manarUpI AkAzamAM UgI nIkaLyA. pachI maMtrIe rAjAne jaNAvyuM ke meM kumArone ema kahyuM ke have tame saMsAra sukhanI icchAne tajI daI tamArA hRdayane vaja samAna kaThina karo; ane parabhavamAM javA mATe iSTadevamAM tallIna thaI tenuM smaraNa karI lo. I13nA bannee tyAM uttara dIghA : "phikara amArI jara na karo. daMDa kaSTa bhaNI nA jozo, karyA karmano nahi kharakharo?" paraloka javA taiyAra thayA te, kAma ema muja pUrNa thayuM, mahArAja, huM pachI ahIM Avyo, thanAra hatuM te thaI gayuM." 14 artha - tyAre banne kumAroe javAbamAM kahyuM ke "amArI phikara tame jarI paNa karazo nahIM. daMDanA kaSTa bhaNI jozo mA, kemake karelA karmanA phaLa bhogavavAmAM amane koI kheda nathI, aphasosa nathI. ema saMsArasukhanI vAsanAne mArI paraloka javA mATe te taiyAra thayA, jethI ApanuM soMpeluM kAma mArA hAthe pUrNa thayuM jANI mahArAja ! huM pachI ahIM Avyo chuM. je thanAra hatuM te thaI gayuM. I14ll vacana suNI maMtrInAM nRpa-mana ati Akulita vyathita thayuM, pavana vinAnA sthaLamAM tarusama nizcaLa nRpatana stabdha thayuM; pachI zoka saha kahe: "karyuM teM kAma kAramuM kALa samuM, puSpa manohara karamAvI de tema mane e nathI gamyuM." 15 artha :- AvA maMtrInA vacana sAMbhaLIne rAjAnuM mana atyaMta AkuLatAthI duHkhita thaI gayuM. jema Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 koI havA vagaranA sthAnamAM vRkSanA pAna hAlyAcAlyA vinA sthira rahe tema rAjAnuM zarIra stabdha eTale dimUDha banI gayuM. pachI zokasahita rAjA kahevA lAgyA ke teM A kAma kALa samAna bhayaMkara karyuM che. manohara puSpane koI karamAvI de tema A kAma mane nathI gamyuM. 1panA abhiprAya rAjAno jANI maMtrI vAta yathArtha kahe, "vanagiri parvata para muni-kesarI nirbhaya banI vanamAMhi rahe; tapaceSTAmAM ugrapaNe te varte gurunAM vacana suNI, dIkSita banne bALa banIne sAthe parabhava-kArya guNI." 16 artha :- have rAjAno abhiprAya spaSTa jANIne maMtrIzvara yathArtha vAta kahevA lAgyA ke mahArAja ! vanagirI nAmanA parvata upara siMha samAna gaNaghara-munivara nirbhayapaNe tyAM rahelA che. te ugrapaNe tapanI ceSTAmAM prayatnavAna che. evA gaNaghara gurunA vacana sAMbhaLIne banne bALakumAra dIkSita banI jaI potAnA parabhavanA uttama guNarUpa kAryane sAdhavAmAM tatpara banI gayA che. 16aaaa. prajApati saMtuSTa thayo bahu, suNI spaSTa vacano bole "beya-loka-hita-sAghaka maMtrI, mitra na koI tuja tole. kuputra samAna ja viSaya-bhoga huM gaNuM pApa-niMdA-dAtA; rAjyabhAra koI vArasane daI, zodhuM huM bhava-bhayatrAtA." 17 artha - maMtrInA AvA vacana sAMbhaLI prajApati rAjA bahu saMtuSTa thayA ane spaSTa vacana kahevA lAgyA ke he maMtrI ! A loka ane paraloka banne lokanuM hita karanAra tArA samAna A jagatamAM koI mitra nathI. kuputra samAna ja aneka prakAre duHkha ApanAra evA A viSayabhogane have huM gaNuM chuM, tathA pApane devAvALA ane mAtra niMdA na karAvanArA temane jANI have huM A rAjyano bhAra koI vArasadArane soMpI daI, saMsArabhayathI bacAvanAra evA jJAnI gurunI zodha karavA mAguM chuM. ||1LA. vanagiri jaI gaNagharapada pUjI nRpa navadIkSita prati kahe : "kSamA karo aparAza mahA muja, rAjakAja muja citta dahe." kuMvara kahe : "guru Apa amArA, A bhava-parabhava-hitakArI saMyama ghAraNa karAvanArA, lIMghA pApathI ugArI." 18 artha - rAjA have vanagirI nAmanA e ja parvata para jaI gaNaghara munivaranA caraNakamaLanI pUjanA karI navIna dIkSA ghAraNa karela evA kumAro prati kahevA lAgyA : he kumAro! mAro aparAza kSamA karo. A rAjanItinA kAraNe mAre tamane daMDa devo paDyo. AvA rAjakArya have mArA cittamAM baLatarA upajAve che. rAjAnA vacana sAMbhaLI kumAro kahevA lAgyA : "Apa to amArA A bhava ane parabhava banne sughAranAra hovAthI amArA guru cho. A saMyama ghAraNa karAvavAmAM nimittarUpa paNa Apa cho, ane vaLI amArA duSkRtyathI thanAra pApathI ugAranAra paNa Apa ja cho. |18aaaa. prajApati saMyama ghara pAmyA siddhi-pada sau karma haNI; kumAramuni banne vicaratA gayA khagapura-bAga bhaNI. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 477 AtApana yoge UbhA che tarjI kAyA-mamatA bUrI, puruSottama nAme nArAyaNa, ari haNI Avyo nija purI. 19 artha :- AvA prakAranA kumAranA vacana sAMbhaLI prajApati rAjAe sarva parigrahano tyAga karI aneka rAjAo sAthe saMyama grahaNa karyo ane A ja bhavamAM sarva karmane haNI laI siddhipadane pAmyA. banne kumAra munio vicaratA vicaratA khapura nAmanA nagaranA bAga bhaNI cAlatA gayA. tyAM kAyAnI mamatA mUkI daI AtApana yoga karatA UbhA rahyAM. tyAM ja te nagarano puruSottama nAmano nArAyaNa divijaya karI zatruone haNI potAnI nagarImAM praveza karato temanA jovAmAM Avyo. 19 aneka nRpa, vidyAghara, sura, nara Ayugha divya prabhAvabharyA nIrakhI vaibhava vAsudevano caMdraculamuni-netra TharyA; nidAna kare te : "tapa-phaLathI nArAyaNa-pada mujane maLajo," bora manohara levA bALaka taje ratna ati nirmaLa, jo. 20 artha - te nArAyaNa arthAt vAsudeva sAthe aneka rAjAo, vidyAghara, devatAo, manuSyo tathA divya prabhAvazALI Aghano vaibhava joI caMdracUlamuninA netra TharyA. jethI manamAM AvuM nidAna karyuM ke mArA tapanA phaLamAM mane Avo nArAyaNa padano vaibhava maLajo. jema bALaka manohara borane levA potA pAse ati nirmaLa ratna hoya to paNa tajI de che, tema caMdracUlamunie potAnuM ghora tapa vecI aghaTita kArya vahorI lIdhuM. 20. AyuM-aMte ArAghaka banI sanatkumAra-sura beya thayA, sasa sAgara svarga-sukho laI dazarathanaMdana banI gayA; maMtra-putra-jjaiva rAma nAma ghArI, sUryavaMza-zaNagAra thayA, rAja-putra-jIMva lakSmaNa nAme batrIsa lakSma-yukta kahyA. 21 artha - AyuSyanA aMte banne munioe cAra prakAranI ArAdhanA karI, tyAre prakAranA AhArano tyAga karyo ane sanatkumAra nAmanA trIjA devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAM sAta sAgaropama sudhI svarganA sukho bhogavI Aja bharatakSetramAM dazaratha rAjAnA putrarUpe avataryA. maMtrI putrano jIva vijaya, ahIM rAma nAma ghAraNa karIne sUryavaMzanA zaNagAra thayA ane rAjAnA putrano jIva caMdracUla te lakSmaNa nAma ghAraNa karI batrIsa lakSaNayukta thayA. 21 AyuSa tera hajAra varSanuM rAma ghare e yuga viSe, bAra hajAra varSonuM lAMbu lakSmaNanuM AyuSya dIse; rAma kumAra rahyA paMcAvana varSa lagI vidyA bhaNatA, vaya paccAse lakSmaNane ati zaktizALI sau gaNatA. 22 artha :- yugamAM zrI rAma tera hajAra varSanA AyuSyavALA thayA ane zrI lakSmaNa bAra hajAra varSanA AyuSyavALA thayA. zrI rAma paMcAvana varSa sudhI vidyA bhaNatA rahyA ane pacAsa varSanI vayamAM lakSmaNane loko atizaktizALI mAnavA lAgyA. rarA. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mithilApurImAM janaka nRpa harivaMza-ziromaNirUpa hatA, Ayurvedika yajJotsava-abhilASA eka divasa karatA; pUMche maMtrIne, "sagara Adie yajJa karyA pUrve tevA A yugamAM paNa karavA ghAruM, upAya to kevA kevA?" 23 artha - mithilApurI nagarImAM harivaMzamAM ziromaNirUpa zrI janakarAjA hatA. temane eka divasa Ayurvedika yajJotsava karavAnI abhilASA thaI. tethI maMtrIne kahyuM ke pUrve sagara Adi rAjAoe yajJa karyA che tevo yajJa huM paNa karavA ghAruM chuM. to tenA mATe kevA upAya levA? pArakA kahe maMtra : "e yajJomAM vidhro vidyAghara loka kare, parAkramI dazarathanaMdana be teDo to so vigha hare." janaka kahe: "muja mitra-putrane maLavA paNa muja mana talase, patra lakhIne dUta mokalo; mitra putra be mokalaze." 24 artha :- maMtrIe javAbamAM kahyuM ke evA yajJomAM vidyAghara loko viddha kare che. paNa parAkramI evA dazaratha rAjAnA be putrone teDo to te sahu vidgone haravA samartha che. janaka rAjA kahe : dazaratha rAjA to mArA mitra che. emanA putrone maLavA mAruM mana paNa utsuka che. mATe patra lakhIne dUta mokalo. jethI mitra potAnA beya putrone jarUra mokalaze. 24. dazaratharAya kane daMta Avyo janakarAyano patra laI, patra vAMcI nRpa pUche maMtrI atizayamatine nAma daI; samajuM janano mArga kahe che : pazunyajJo hiMsAkArI, dAna-pUMjAphaeNpa yajJa gharmamaya; hiMsA durgati denArI. 25 artha:- dazaratha rAjA pAse janakarAjAno patra laIne dUta Avyo. patra vAMcIne rAjAe atizayamati nAmanA maMtrIne te viSe pUchyuM. tyAre maMtrI samaju puruSono mArga kahe che, ke pazune yajJomAM homavA e to hiMsAkArI yajJa che. paNa yajJa nimitte dAna pUjA karavArUpa yajJa karavo te gharmamaya che. hiMsA to sadaiva durgatine ja ApanArI che. 2pA. pazu-hiMsA karI, mAMsa-prasAdI de te nahi kardI dAna gaNo. krUra devadevInI pUjA kadI ya nahi hitakArI bhaNo. anAryajana jevI karaNI nRpa Arya-ziromaNi kema kare? laukika veda nahIM avirodhI pramANarUpa, na mAnya Thare. 26 artha - pazuonI hiMsA karI mAMsanI prasAdI ApavI tene kadI dAna gaNI zakAya nahIM. krUra deva devInI pUjA karavI te kadI paNa AtmAne hitakArI hoya nahIM. anArya loko jevI karaNIne AryomAM ziromaNi evA rAjAo kema kare ? laukika veda avirodhI nathI ane pramANarUpa paNa nathI. mATe te mAnavA yogya TharatA nathI. [2aaaa karmabhUmi-pravartaka brahmA-RSabhadevanA veda viSe, Sa dravyonuM varNana che; tyAM trivitha hutAzana Ama dIseH Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 479 krotha, kAma ne udara-agni traNa Ahuti temAM detA parama dvija, muni, yati vanavAsI AtmazAMti tethI letA. 27 have kharekhara yajJa kevo hovo joIe te jaNAve che - artha - karmabhUmi pravartAvanAra brahmArUpa zrI RSabhadevanA veda eTale Agama viSe jIvAstikAya, ajIvAstikAya, gharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa evA cha dravyonuM varNana che. tyAM traNa prakAre hutAzana eTale agninuM svarUpa darzAvela che. kroghAgni, kAmAgni ane udarAgni. te traNe prakAranI agnimAM parama dvija eTale brahmamAM caryA karanArA sAcA brAhmaNa, muni, yati ane vanavAsI yogIo traNa prakAranI Ahuti ApIne AtmazAMti prApta karatA hatA. |27thA. krothAgnimAM kSamA-Ahuti, virAga-bali kAmAgnimAM; upavAsa Ahuti home mahAmuni udarAgnimAM; zarIra verdI sama, tapa agnirUpa, krothAdika pazuo bhALo, jJAnavrata AtmA yajamAna ja, satya yajJa-haeNpa rUpALo. 28 artha :- have te mahApuruSo kevA prakAranI Ahuti ApatA hatA te jaNAve che : krodhAgnimAM kSamAnI Ahuti, kAmAgnimAM baLavAna vairAgyanI Ahuti tathA udarAgnimAM te mahAmunio upavAsanI Ahuti homatA hatA. zarIrane yajJanI vedIkA samAna jANo. tapane agnirUpa jANo, krodhAdikane yajJamAM homavArUpa pazuo jANo. AtmA saMbaMdhI jJAna meLavavuM te vrata ane yajJa karAvanAra yajamAna te AtmA jANo. A satyasvarUpe yajJa che ane tene ja yajJanA rUpALA staMbha samAna mAno. 28aaaa. jaeNvaraNArUpa dvija-dakSiNA, karma kASTha, ghI yoga gaNo, saMyama-vRddhi jvALA bhajaeNke, AvA yajJathI pApa haNo. gharma-gaMga para pavitra tIratha brahmacarya kAzI samajo, AvA yajJa kare tyAM yogI, manAya satya samAgama jo. 29 artha :- yajJamAM jIvonI rakSA karavI e ja dvija eTale brAhmaNanI dakSiNA jANo. tathA karmarUpa lAkaDA ane mana vacana kAyArUpa yogathI thatA pApone ghI rUpa jANI yajJamAM homavAthI AtmasaMyamanI vRddhirUpa jvALA bhabhUkaze. AvA karmane kApavArUpa yajJa karIne sarva pApone haNI nAkho. gharmarUpI gaMgA nadInA kinAre pavitra tIrtha brahmacaryarUpa kAzI jANo. AvA yajJa kare te ja sAcA yogI puruSo kahevAya ane temano samAgama karavo e ja sAco satsaMga che. ll19o. RSi-Azraya kahIM yajJavidhi A, gRhasthayogya paNa varNavI che, upAsakaadhyayane vede; agni Ama jaNAvI che : tIrthaMkara-gaNaghara-kevalaghara-tananA aMtima saMskaraNe devamukuTathI pradIpta pUjya je agni trividha te sura yaze. 30 artha :- RSimunione anulakSIne A yajJanI vidhi jaNAvI che. gRhasthagharmane yogya paNa yajJavidhi varNavI che. bhagavAne sAtamA aMga upAsaka dazAMgamAM A prakAre agni viSe kahyuM che. tIrthakara, gaNaghara ane kevaLI bhagavaMtanA zarIrano aMtima agni saMskAra karavA mATe deva uparokta Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-1 480 A traNeyanA dehane devanuM mukuTa aDatAM temAMthI pradIpa thato je agni te Ama traNa prakAre sura-yajJa arthAt devatAono yajJa kahevAya che. / / 30 / / yajJa-kuMDa traNa karI Ahuti rUpa akSata, phaLa, puSpAdi bhaktithI homI dAna devuM te gRhasthayanne vidhi sAdI, pitA, pitAmaha siddhi pAmyA, smRti tenI karavA karatA, maMtrAkSara saha vedavidhi, nirdoSa Atmapada anusaratA. 31 artha :-- have gRhasthayajJa viSe jaNAve che :- bhagavAnanI pratimA samakSa yajJa eTale pUjA arthe traNa kuMDa arthAt kuMDALA karI temAM akSata eTale traNa varSa jUnA cokhA ane phaLa tathA puSpAdikane bhaktipUrvaka prabhune bhAvathI caDhAvavA ane zubhakSetramAM dAna ApavuM te gRhasthayajJanI sAdI vidhi che. potAnA pitA ke pitAmaha arthAt dAdA samAdhimaraNarUpa siddhine pAmyA hoya, temanI smRti nimitte maMtrAkSara sAthe Agama anusAra pUjA vagerenI vidhi, ApaNe nirdoSa Atmapadane pAmavA mATe karIe chIe. te paNa gRhastha yajJa arthAt gRhasthanI bhagavata pUjAno eka prakAra che. / / 31 / / devayajJanI vaLI vidhi che dravya, kSetra Adika bhede, tIrthaMkara-kalyANaka pAMce punita vidhi varNita vede; ema munivara-gRhastha-Azrita-yajJa-vidhi-phaLa Ama kahe : sAkSAt mukti prathama vidhithI, paraMparAe anya lahe." 32 artha :-- devayajJa eTale devonI pUjA vidhi. te vaLI dravya, kSetra, kALa, bhAva bhede judI che. tIrthaMkara bhagavAnanA pAMce pavitra kalyANakonI vidhi devo kare che. temAM uttama dravya, kSIra samudranuM jaLa vagere lAvI, meruparvata jevA kSetramAM ke naMdIzvara dvIpa kSetre aThThAI mahotsava karI, bhagavAnanA garbha avataraNa ke janma samaya vagereno kALa jANI, bhAvabhakti sahita bhagavat pUjA-yajJa karIne potAnA samakitane dRDha kare che; te samaye koI navA devo paNa samakitane pAme che. ema AgamamAM munivarane karavAyogya yajJa ke gRhasthane ke devone ka2vA yogya yajJanI vidhinuM phaLa A pramANe jaNAve che. upara jaNAvela munivarane karavA yogya prathama yajJavidhithI to sAkSAt mokSanI prApta thAya che ane gRhasthane karavA yogya ke devone karavA yogya yajJa vaDe paraMparAe te muktinuM kAraNa bane che. / / 32 / / mahAbala senApati bole tyAM : 'prastuta viSaya OMka bhaNuM, pApa-puNya game te ho paNa kuMvara-kasoTI-prasaMga gaNuM." senApatinI vAta suNI nRpa vade H "vicAra karavA jevI- ghaNI agatyanI vAta gaNuM chuM, purohita-saMmati levI." 33 artha :- rAjA dazarathanA senApati mahAbala tyAM rAjasabhAmAM bolI UThyA ke prastuta viSayamAM huM paNa kaMIka kahevA icchuM chuM. pApa ke puNyano game te A prasaMga che paNa huM to A rAjakumAronI kasoTIno prasaMga gaNuM chuM. senApatinI vAta sAMbhaLIne rAjA bolyA : A vAtane huM ghaNI vicAra karavA jevI agatyanI gaNuM chuM. emAM rAjapurohitanI paNa saMmati levI joIe. / / 33 / / Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 hita-upadeza kahe purohita nipuNa purANa, nimitta viSe : "janayajJamAM madada thatAM to kumAra-mahodaya jarUra dIse. suchyA purAze ama kezava-rAmakumAro beya thaze, rAvaNa-vadha karI traNe khaMDanuM adhipatipaNuM te varaze." 34 artha :- * purokti je purANamAM ke nimatta zAstramAM nipuNa che te Thita upadeza kahevA lAgyA ke 'janakarAjAnA A yajJamAM madada thatA A rAjakumAronA bhAgyano mahAna udaya jarUra jaNAya che. purANamAM sAMbhaLyuM che ke AThamA kezava eTale vAsudeva ane baLadeva zrIrAma nAme be kumAro thaze, te rAvaNano vadha karI traNeya khaMDanuM Adhipatya pAmaze. / / 34 / / prasanna thaI nRpa dazaratha bole : "icchuM suNavA e ja kathA." kahe purohita H "huM kSitipati che! suNo, koNa rAvaNa sItA : ghAtakI khaMDe nAkapure naradeva nRpa dIkSA dhAre, anaMta gaNaghara-bogha suNIne tapazcaraNa karatA bhAre. 35 ra artha :- prasanna thaI dazaratha rAjA bolyA ke huM e ja kathAne sAMbhaLavA mAMgu chuM. tyAre purohita kahe ke kSitipati eTale ke pRthvIpati! te sAMbhaLo. rAvaNa ane sItA koNa hatA te prathama kahuM chuM. ghAtakIkhaMDanA nAkapura nagaramAM naradeva nAmanA rAjAe dIkSA lIdhI. ane anaMta nAmanA gaNaghara bhagavaMtano bodha sAMbhaLI te bhAre tapazcaryA karavA lAgyA. / / 35 / / capalavega vidyAdhara-nRpane dekhI muni nidAna kare, karI saMnyAsamaraNa sauthameM surapada munino jIva vare, laMkApati vidyAghara-rAjA pulastya-putra muni-jIva bane, bALa janmatAM here mALA navaratnonI, paDI kane. 36 481 artha :- naradeva rAjA pora tapazcaryA karavA chatAM capalavega nAmanA vidyAdhara rAjAne joIne nidAna karyuM ke huM paNa tapanA prabhAve enA jevo thAuM. AyuSyanA aMte saMnyAsama2Na karIne te saudharma nAmanA pahelA svargamAM devarUpe avataryA. te saudharma devalokamAMthI cyavIne te munino jIva laMkApatividyAdhara rAjA pulastyanA putrarUpe avataryAM. te bALake janmatAM ja potAnI pAse paDela navaratnonI mALA potAnA gaLAmAM paherI lIdhI. / / 36 / / nava mukha temAM pratibiMdhita sau deI dazAnana nAma ghare caudasahasa varSoMnuM jIvana, pratinArAyaNa-puNya kare; vidyA thI sAthI, vidyAdharI maMdodarI suMdarlR paraNe, eka divasa krIDA karavA te jAya satI saha gAna varna. 37 -- artha :-- te navaratnonI mALAmAM bIjA navamukhanuM pratibiMba joIne ane dasamuM asala mukha; ema kula dasa mukha joIne temanuM nAma dazAnana rAkhavAmAM AvyuM. paNa bhaviSyamAM rAvaNanA nAme te jagatamAM prasiddhi pAmyA. jenuM cauda hajAra varSanuM AyuSya hatuM. tathA pUrvanA nidAnathI pratinArAyaNa eTale prativAsudevanuM puNya kamAvIne Avela hatA. ghaNI vidyAone sAghya karI suMdara evI maMdodarI vidyAgharIne je paraNyA hatA. eka divasa krIDA karavA mATe maMdodarI satI sAthe te gahana vanamAM gayA. ||37gA Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 maNimati kanyA capalaveganI tapa karatI hatI te ja vane, vidyA siddha thayelI tenI harI mohavaza dazAnane; bAra varSa upavAsa karyA tenuM phaLa maLatAM vidhra kare te naranI putrI thaI tene mArIza" ema nidAna ghare. 38 artha :- ja vanamAM rAjA capalaveganI kanyA maNimati vidyA siddha karavA tapa karatI hatI. tene joI rAvaNa mohavaza banI gayo. tene potAne AdhIna karavA maNimatinI siddha thayela vidyAne harI lIdha bAra varSa sudhI upavAsanA kleza uThAvatAM prApta thayela vidyAnA phaLamAM vighU karanAra A naranI ja putrI thaIne huM tene mArIza evuM maNimatie nidAna karI lIdhuM. 38aaaa maraNa karI maMdodara-udare e ja jIva AvI Upaje, janma thatAM bhUkaMpana Adi ati upadrava nagare nIpaje; nimitta-nipuNa janane pUMchatAM kaheH "kanyA rAvaNakALa gaNo," bhaya pAmI nRpa hukama kare: "kanyA dATI, muja mota haNo.' 39 artha :- nidAna karavAthI maNimatino jIva maraNa pachI maMdodarInA udare AvI utpanna thayo. teno janma thatAM bhUkaMpa Adi ati upadrava nagaramAM thayo. te joIne nimitta jJAnamAM nipuNa janane pUchatAM temaNe kahyuM ke A kanyAne rAvaNanA kALa samAna jANo. AthI bhaya pAmI rAjA rAvaNe hukama karyo ke A kanyAne dATI daI mArA motane dUra karo. 39aaaa mArIMcane AjJA maLatAM te maMdodarI satI samIpa vade: "mahArANa, huM dhRNArahita chuM, krUra-karma-AjJA nRpa de- kanyAne dUra karI laI jaI dATo.' satI pati-AjJA anusare, putrIne peTImAM mUkI, patra lakhI bahu dravya ghare. 40 artha - mArica maMtrIne AjJA maLatAM te maMdodarI satI samIpa jaIne kahevA lAgyo : mahArANI! huM dhRNArahita eTale dayArahita nirdaya chuM ke rAjA mane AvA krUra karma karavAnI AjJA Ape che. rAjA rAvaNa kahe che ke janmela kanyAne dUra laI jaI dATI Avo. satI evI maMdodarIe patinI AjJAne anusarI putrIne peTImAM mUkI sAthe ghaNuM dravya mUkyuM ane sAthe eka kAgaLa paNa lakhIne mUkI dIdho. 40nA mArIMcane soMpI peTI maMdodarI nayane nIra bhare, kahe: "karuNALu ura tamAruM; paNa muja mana nahi zairya ghare. tethI pharI pharI vanavI kahuM chuM, kanyAnuM rakSaNa karajo; bAghArahita jagA joIne yogya bhUmi viSe gharajo.' 41 artha :- mAricane te peTI soMpI AMkhamAMthI AMsu jharatA te bolI H tamAruM hRdaya dayALu che, chatAM mAruM hRdaya dhairya ghAraNa karatuM nathI. tethI pharI pharI vinavIne kahuM chuM ke A kanyAnuM rakSaNa karajo ane koI bAghA rahita jagA joIne yogya bhUmimAM gharajo. In41nA mithilA nagarI samIpa jaI te kheDUtanA gharanI pAse, peTI dATI zokasahita, krUra kameM nirdaya paNa trAse. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-1 483 daivayogathI te ja dine ghara karavA haLathI hada karatAM, kheDUtanI najare paDI peTI; janaka kane jaI te gharatAM. 42 artha - mithilA nagarI pAse jaI eka kheDUtanA gharanI pAse zokasahita te peTIne dATI. AvA krUra karmathI nirdaya paNa trAsa pAmI jAya. bhAgyodaye te ja divase ghara karavA mATe haLa kheDIne te gharanI hada nakkI karatAM te kheDUtanI najare AvI caDhI. kheDUte Azcarya pAmI te peTIne rAjA janaka pAse jaIne mUkI dIdhI. II4rA janaka ughADe peTI tyAM to ghana saha kanyA-ratna rame, patra vAMcI vatsalatA jAgI, rANI-mana paNa tyAM ja name; sItA nAma gharI ucherI, nija putrI sama prema ghare, mithilA nagare rAma paghAre to te janaka-sutAne vare."43 artha - janakarAjAe peTI ughADI tyAM to ghana sAthe kanyAratnane ramatuM joyuM. temAM rahela patra vAMcatA rAjAne pUrvApara badhI hakIkatanI jANa thaI gaI tethI vAtsalyabhAva jAgyo temaja rANInuM mana paNa tyAM ja ramavA lAgyuM. tenuM nAma sItA rAkhI potAnI putrI samAna prema gharI tene ucherI. mithilA nagarImAM jyAre rAma padhAraze tyAre te janakarAjAnI putrIne varaze. II43aa. ema purohita-saMmati maLatAM, rAma ane lakSmaNa sAme dekhe dazaratha nRpa prItithI, bALa gaNI saMzaya pAmeH rakhe! rAya rAvaNa tyAM Ave, akasmAt bahu mleccha maLe, kumAranI himmata zI cAle?" rAma kaLe te tarka baLe. 44 artha - ema rAjapurohitanI saMmati maLatAM rAma ane lakSmaNa sAme rAjA dazarathe premathI joyuM. tyAre manamAM temane bALa gaNIne zaMkA karavA lAgyA. rakhene tyAM rAjA rAvaNa AvI jAya ane akasmAta ghaNA mleccha maLIne sAmA thAya to A kumAronI zI hiMmata cAle? ema vicAratA hatA tyAre zrI rAma tarkabaLe pitA dazarathano bhAva kaLI gayA. //44 rAma kahe : "mahArAja, karo nahi bALa gaNI phikara koI, siMhazizu paNa gajapati jIte, tema putra-jaya lyo joI." jhADa upara je phaLa pAke te DIMTAthI dUra jema thatuM, tema parAkrama kAje nAce ura bannenuM thanaganatuM. 45 artha :- zrI rAma kahe : mahArAja! amane bALaka gaNIne phikara karo mA. siMhanuM bALaka paNa gajapati evA hAthIne jItI le che. tema putrano jaya joI lejo. jhADa upara je phaLa pAke te eka divasa tenA DIMTAthI dUra thAya che tema parAkrama batAvavA khAtara amArA bannenuM hRdaya thanaganATa karI rahyuM che. 4pA nRpa lazkara saha banne varane vidAya ke mana kaThaNa karI ne saMdezo detA dUtane mitra janakano sneha smarI : Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 "zUravIra chatAM smarI maitrI tame, ama suta-ramata jojo nIrakhI; vidma bhayaMkara AvI paDye lakhajo, to ArvIza huM harakhI." 46 artha :-- rAjA dazaratha have manane kaThaNa karIne lazkara sAthe banne vIrane vidAya ApatAM mitra rAjA janakanA snehane smarI dUtane saMdezo Ape che. janakarAjAne dUta mAraphata kahevarAve che. tame zUravIra chatAM amArI mitratAnuM smaraNa karyuM to amArA putronI ramata tame nIrakhI jojo. ane koI bhayaMkara viA AvI paDe to lakhajo, to huM paNa harSabhera tamArI paDakhe AvI Ubho rahIza. / / 46 / / mithilApura pahoMcyA ke sAme AvI nRpa satkAra kare; nagarajano bahu kare prazaMsA : "sItAyogya zrI rAma khare! pUrva puNyathI vIra nara banne rUpa-guNanA bhaMDAra lacho, uttama vara-kanyAnA yoge yAga yathArtha thanAra, aho!'' 47 artha :- mithilApurImAM pahoMcyA ke sAme rAjA janaka AvIne satkAra karavA lAgyA. nagarajano paNa bahu prazaMsA karavA lAgyA ke kharekhara A zrI rAma sItA satIne mATe yogya vara che. aho! Azcarya che ke pUrva puNyanA baLe banne vIra nara, rUpa ane guNanA bhaMDAra che. uttama vara ane kanyAnA yoge A yAga eTale yajJa paNa yathArtha dhanAra jaNAya che. jazA thoDA dinamAM yajJavidhi sau nirvighne saMpUrNa thaI, lagna kare zrI rAmI sAthe sItA tarNI saMmati laI; samAcAra dazarathane maLatAM teDe vara-vahU~ nija puramAM, indrasamA zrI rAma vAje, snehasahita sahoda2mAM. 48 artha :-- thoDA ja divasomAM yazanI sarva vidhi nirvighne saMpUrNa thatAM sItAnA lagna tenI sammati laIne rAjA janake zrIrAma sAthe karyA. A samAcAra dazaratha rAjAne maLatAM vara-vadhUne potAnA nagaramAM AvavA teDuM mokalyuM, ghera AvyA pachI indra samAna zrI rAma potAnA sarva bhAIo sAthe premasahita ayodhyA nagarImAM birAje che. 5485 (43) nirdoSa na2 - zrI rAma bhAga-2 * mAtapitAne ati saMtoSI rAmasItA nija nagara vase; bhramara-koyala svaravAyo laIne vasaMta Rtu AvI vilase; navIna aMkuro ghare vanaspati, parNa nUtana rUpa raMga ghare, latA mukulita smita kare, koI praphulla phUle hAsya kare. 1 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 485 artha - mAtapitAne ati saMtoSa ApatA zrI rAma ane sItA satI potAnA nagaramAM ja nivAsa karIne rahyAM che. teTalAmAM caitra vaizAkha mahinAnI vasaMtaRtu AvI pahoMcI. bhamarAo ane koyalo potAnA svararUpa vAdyo vaDe manohara avAja karavA lAgyA. vanaspatioe paNa navA aMkuro ghAraNa karyA. parNa eTale pAMdaDAo paNa jUnA kharI jaI navA AvIne navInarUpa raMgane ghAraNa karavA lAgyA. mukulita eTale artha UghaDelI kaLIvALI latA paNa smita eTale manamAM AnaMdita thavA lAgI ane koI latA upara phala AvI javAthI te jANe praphullita thaIne hAsya karavA lAgI. ||15. nirmaLa nabhathI caMdra-cAMdanI nayanAnaMda-janaka varSe, dakSiNa vAyu puSpaparAge saravara-zaitye ura sparze; RturAja-sukha devA dazaratha lakSmaNa-lagna-vidhi racatA, pRthvIdevI saha zata kanyA paraNAvI utsava karatA. 2 artha:- AvI vasaMtaRtumAM nirmaLa nabha eTale AkAzamAMthI caMdramAnI cAMdanI AMkhone AnaMdajanaka varSavA lAgI. dakSiNa dizAno pavana puSpaparAganI zreSTha sugaMghane sparzI sarovaranA ThaMDA jaLanI sAthe vaheto hRdayane sparzavA lAgyo. AvA RturAja eTale vasaMtaRtunA sukha ApavA rAjA dazaratha lakSmaNanA lagnavidhinI yojanA karavA lAgyA ane pRthvIdevInI sAthe ekaso kanyAo zrI lakSmaNane paraNAvI utsava karavA lAgyA. ||rA) avasara dekhI eka divasa banne vara dazarathane vInave "kAza-dezamAM nagara banArasa kulakramagata avanati suMcave, svAmI vagara samRddhi na gharatuM, hoya hukama to tyAM varsIe, ghanasaMpanna suzobhita karIe, bhujabaLane paNa kaMI kasIe." 3 artha - avasara dekhIne eka divasa banne vIra zrI rAma ane zrI lakSmaNa potAnA pitAzrI dazaratha pratye vinayasahita kahevA lAgyA ke kAzI dezamAM Avela nagara banArasa te kula kramAgata eTale ApaNA pUrvajonI paraMparAthI ApaNA ja AdhIna varte che, paNa hAlamAM te deza avanati sUcave che. svAmI vagara te deza samRddhine pAmato nathI. mATe Apano hukama hoya to ame tyAM jaIne vasIe. tene ghanasaMpatti vaDe suzobhita karI tathA amArA bhujabaLane paNa kaMIka kasI joIe ke te kevuM che? gAyA nRpa dazaratha kahe: "sahI zakuM nahi viyoga banne vIra taNo, bharatAdika pUrvaja ahIM vasiyA, A ja ayodhyA prathama gaNo. eka ja nabhamAM sUrya-caMdra vasI vistAre nija teja bathe, tema pratApa tamAro vaghaze; ahIM rahevAthI sarva saze."4 artha - dazaratha rAjA kahe : tame javAthI tamArA banne vIrono viyoga huM sahI zakuM ema nathI. ApaNA pUrvajo zrI RSabhadevanA putra bharata vagere rAjAo paNa prathama A ayodhyAmAM ja vasyA hatA. eka ja AkAzamAM jema sUrya ke caMdra vasIne potAnuM teja AkhI pRthvI upara vistAre che tema tamAro pratApa paNa ahIM rahevA mAtrathI AkhI pRthvI para vRddhi pAmaze ane sarva kAryanI siddhi thaze. [4 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 prAvodha-vivecana bhAga-1 dazaratha vAre topaNa banne kahe : "niSedho snehavaze, topaNa unnatinA utsuka nara nahi utsAha kadI tajaze. zUravIratAno saMbhava jyAM sudhI, puNyasthiti jyAM sudhI dIse, tyAM sudhI zatru para jaya karavA rAjaputranuM mana talase. pa artha :- pittAzrI dazaratha vAratA chatAM banne putro kahevA lAgyA, Apa snehavaza amane tyAM javAno niSedha karo cho, to paNa unnati sAghavAnA utsuka evA naro potAnA utsAhane kadI choDatA nathI. jyAM sudhI zUravIratAno saMbhava che temaja puNyanI sthiti paNa jyAM sudhI anukULa dekhAya che tyAM sughI zatruo upara vijaya meLavavAnI kAmanA rAjaputranA aMtaramAM rahyA kare che. IINI niSphaLa taru pakSIgaNa tajatAM, tema nirudharmIne tajaze - sarva saMpadA ekI sAthe, koI kAma naThi karI zakaze." zUravIra saMtAnone ghaTatAM vacana suNI nRpa harSa ghare, rAjamugaTa ghI rAma-zire, nRpa lakSmaNane yuvarAja kare. 6 artha :- phaLa vagaranA vRkSane jema pakSIgaNa tajI de che tema udyama vagaranA puruSane sarva saMpatti eka sAthe tajI deze pachI te koI kAma karI zakaze nahIM. zUravIra saMtAnone ghaTatAM evA vacana sAMbhaLI rAjA dazarathe harSita thaI zrI rAmanA zira para rAjamuguTa thayuM, ane zrI lakSmaNane yuvarAjanI padavI pradAna karI. / / 6 / / bhUpati-vibhUti pragaTe tevI AziSa de nRpa kharA ure, dazaratha rAya vidAya daI kahe : "vaso banArasa zubha nagare." nagara praveza kare be bhAI, nagarajano utsava karatA, dAna-mAnathI saMtoSI purajananuM hita vIra ura thatA. 7 artha :- rAjavaibhava pragaTe evI aMtaranI kharI AziSa ApatAM rAjA dazaratha temane vidAyanI AjJA saha kahevA lAgyA ke bhale tame zamanagara evA banArasamAM vAsa karo ane svaparahitamAM sadaiva tatpara rahI manuSyabhavane saphaLa karo. zrI rAma ane zrI lakSmaNa banne bhAIoe nagara banArasamAM praveza karyo tyAre nagarajanoe moTo utsava karyo. tyAM rahI prajAjanone sadA dAna tathA mAna ApI saMtuSTa karavA lAgyA. nagarajanonuM hita sA hRdayamAM dhAraNa karIne te vIrano rAjya karatA tyAM rahevA lAgyA. gAgo pUrva maryAdA moDhe nahi, nIti-puraHsara rAjya kare, jana-kalyANaka kAryo tatpara navIna rRpa bahu hoMza dhare; 'rAmarAjya' jagamAM paMkAyuM, duSTa Dare nRpadaMDa thakI, ziSTa taNuM sanmAna thatAM te paMDitapura banyuM nakkI. 8 artha :-- pUrvajoe nizcita karela maryAdAnuM te kadI ullaMghana karatA nathI temaja pUrepUrI nIti saha rAjya karavA lAgyA. lokonuM kalyANa arthAt kema bhaluM thAya evA ja sarva kAryomAM navIna rAjAnA hradayamAM bahu hoMza hovAthI temAM ja te tatpara rahevA lAgyA. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 487 jethI "rAmarAjya' jagatamAM bahu prasiddhi pAmyuM. duSTa loko zrI rAmanA rAjyadaMDathI DaravA lAgyA ane ziSTa eTale sajjana puruSonuM sanmAna thatAM te banArasa paMDita puruSonuM nagara banI gayuM. duSTonuM damana karavuM ane sajjanonuM pAlana karavuM e "rAmarAjya'nI aTala nIti banI gaI. rAjya kare laMkAmAM rAvaNa pratinArAyaNa-pada pAmI, eka divasa Ave tyAM nArada nabhacArI, kutUhalakAmI; rAvaNa daI sanmAna kahe : "kaMI vAta karo kautukakArI." nArada vaNavicAryuM vadatA : "vAta kahuM huM hitakArI- 9 artha :- have rAvaNa viSenI vAta kare che - laMkA dezamAM zrI rAvaNa pratinArAyaNanI padavI pAmI rAjya kare che. eka divasa AkAzamAM gamana karanAra ane kutUhala karavAmAM jene rasa che evA nArada tyAM AvI caDhyA. rAvaNe sanmAna ApI kahyuM ke tame badhe pharo cho to koI kautukakArI vAta kaho. tyAre nArade vagara vicAre kahyuM ke eka vAta tamArA hitanI che te sAMbhaLo. lA. nagara banArasathI huM AvuM, rAma nRpati bahu garva ghare. yajJanimitte teDI rAmane janaka kanyAdAna kare. Ama anAdara karI Apano sarvoparI suMdara varatA, rAma mahArAjA banI beThA, lakSmaNa paNa yuvarAja thatA. 10 artha :- huM nagara banArasathI AvuM chuM. tyAM rAma rAjA bahu garva gharIne rahe che. yajJanA nimitte janaka rAjAe rAmane bolAvI potAnI putrInuM kanyAdAna karI dIdhuM. Ama Apano anAdara karI te sarvoparI suMdarI sAthe lagna karIne rAma mahArAjA banI beThA ane lakSmaNa paNa yuvarAja padavIne pAme gayA. ||10|ii. sahI zakuM nahi bhAgyahInane ghera sItA gaMgA jevI. rAvaNarAya-mahodadhi zothI zobhAspada pAme tevI. yuddha viSe nahi phAvI zakazo lakSmaNa bahu baLavaMta gaNo; vicAra kara ko kaLa vAparajo, mata laI koI maMtrI taNo." 11 artha :- bhAgyahInane ghera gaMgA jevI sItA hoya e huM sahI zakato nathI. te gaMgA jevI sItA to traNa khaMDanA aghipati rAvaNarAjArUpa mahAsamudramAM AvIne bhaLe to ja te zobhAspada gaNI zakAya. paNa temanI sAthe yuddha karIne tame phAvI zakazo nahIM. kAraNake lakSmaNa bahu baLavAna puruSa che. vicAra karIne koI maMtrIno mata laI kaLa vAparajo to ja phAvI zakazo. 11. vAta suNI kahe rAvaNa : "suNazo zIdhra pratApa dazAnanano." vidAya daI nAradane, ciMteH "levo mata maMtrI-janano." maMtrImaMDaLamAM kahe rAvaNa : "dazarathanA be bALa taNomuja pada levA yatna chUpo che, te bannene zIdhra haNo. 12 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- A vAta sAMbhaLIne rAvaNe garvathI nAradane kahyuM ke A dazAnanano kevo pratApa che te zIdhra tamArA jANavAmAM Avaze. nAradane vidAya ApI rAvaNe ciMtavyuM ke maMtrI janano paNa mata AmAM levo joIe. maMtrI maMDaLa vacce rAvaNa kahe : dazarathanA be bALako rAma ane lakSmaNa nAme che, temano chUpo prayatna mAruM A rAjyapada levAno che, mATe te bannene zIdhra haNI nAkho. 12aa. rAma nAmanA duSTa puruSanI sItA nAmaneM strI haravI, bannene haNavA mATe kaho yukti saphaLa zI AdaravI?" mArIca maMtrI kahe: "parastrI-haraNa maraNa sama sajjanane, apayazakArI, satyulalaMchana, aghaTita kAma dIse amane. 13 artha - rAma nAmanA A duSTa puruSanI sItA nAmanI strI che tene haravI che ane rAma lakSmaNa bannene haNavA mATe saphaLa yukti kaMI AdaravI te kaho? mArIca nAmano maMtrI kahe : parastrInuM haraNa karavuM e to sajjananA manane maraNa samAna che. apayazakArI, satkalamAM laMchana lagADanAra evuM aghaTita kAma amane to te lAge che. /13aaaa. anya upAyo ari haNavAnA zUravIrane ghaTatA levA; kalpakALa suthI jana niMde te duSTa vicAro tarjI devA." rAvaNa kahe: basa rAkha have; bahu DahApaNamAM nahi lAbha dIse, sugama upAya seMjhI Ave to bhaNa sItA haravA viSe." 14 artha - koI bIjA ghaTatA upAya zatrune haNavAnA zuravIrane levA joIe. paNa kalpakALa sudhI loko jene niMde evA duSTa vicAro paNa tajI devA joIe. te sAMbhaLI rAvaNa kahe : basa have tArA DahApaNane mUkI de, AmAM kaMI lAbha nathI. sugama koI upAya sItAne harI lAvavAno sUjhI Ave to kahe. 14 mArIca kahe : jo Ape evuM karavA nizcaya karI lItho, dakSa daMtIthI sItA rIjhavo, mArga bIjo nathI ko sIgho. Apa prati anurAga ghare to sahaja upAye te haravI, bane nahIM anurAgI to pachI haTha ke baLajabarI karavI." 15 artha - mArIca kahe jo Ape evuM karavAno nizcaya karI lIdho che to dakSa dUtIne mokalI sItAne rIjhavo. enA jevo bIjo koI sIdho mArga tene meLavavAno nathI. ApanA pratye te anurAga ghAraNa kare to sahaja upAye te harI zakAya ane jo anurAgI nahIM bane to ja haTha ke baLajabarIno upAya che. 15nA samajAvI surpaNakhAne nabha-raste turta vidAya karI; citrakUTa para vasaMtalIlA rAma rame tyAM te UtarI. premakalaha sItAno patavI rAma phare giri caupAse; vRddha vanitA-veSa gharI surpaNakhA gaI sItA pAse. 16 artha - sUrpaNakhAne rAvaNe samajAvI AkAzamArge turta tene vidAya karI. citrakUTavana je naMdanavanathI paNa zreSTha che. tyAM zrI rAma vasaMtalIlA karatA hatA tyAM jaI te UtarI. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 488 sItA sAthe premakalaha patAvIne zrI rAma parvatanI cAre bAju pharatA hatA; tyAre vRddha strIno veSa gharI surpaNakhA sItA jyAM badhI sakhIo sAthe vRkSa nIce beThela che tyAM AvI pahoMcI. ||16aaaa Dosa kahe : "kaho kevA puNya tame ramo nRpati saMge, huM paNa tema karI A nRpanI rANI banI ramuM navaraMge." lakSmaNapatnIvarga hasI kaheH "citta taruNa A DosI taNuM." DosI kahe "muja hAMsI karo nahi, oNvana tamAruM saphaLa gaNuM."17 artha - DosImAnuM rUpa banAvI surpaNakhA kahevA lAgI : aho kevA puNyavaDe tame A rAjA sAthe ramo cho. huM paNa tenuM puNya karIne A rAjAnI rANI banI temanI sAthe navaraMge ramuM. tyAre lakSmaNanA patnIvarge hasIne kahyuM ke A DosImA thaI gayA chatAM haju temanuM mana to javAna che. tyAre DozImA kahe : mArI hAMsI karo nahIM. huM to tamAruM jIvana saphaLa gaNuM chuM. I/17thA karuNA ANI kahe satAH "re! strIbhavamAM zuM sukha mAne? jaNAya ajANI AtmahitathI, saphaLa rjIvana mAne Ane? strIbhava anubhavatI A sarve aniSTa phaLa pAmI pApe, viSaya-suMkhanI icchA pAchI parabhavamAM durgati Ape. 18 artha - te samaye dayA lAvIne satI sItAe kahyuM : mAjI! tuM A strIbhavamAM zuM sukha mAne che ? tuM AtmAnuM hita zAmAM che, ethI ajANa jaNAya che, tethI AvA strI avatArane tuM saphaLa jIvana mAne che. strIbhavamAM aneka duHkha anubhavatI A sarve pApanA aniSTa phaLane pAmI che. A strI paryAya mahApApanuM phaLa che vaLI viSaya sukhanI vAMchA rAkhavAthI pharI te parabhavamAM durgati ja Apaze. //18 aniSTa-lakSaNavaMtI kanyA koI na paraNe, dukhI rahe; kuTuMba-keda kula-rakSA kAje maraNa sudhI strI mAtra sahe. piyara sAsare zokarUpa jo vaMdhyA rahe durbhAgya vaDe; apaMga, roga thaye pati tajatA; kalahakArI pati nitya naDe. 19 artha :- strIbhavamAM kevA kevA duHkha che, te sItA satI have surpaNakhAne samajAve che - aniSTa lakSaNavALI ke kurUpavAna kanyA hoya to tene koI paraNe nahIM. tethI zoka sahita tene gharamAM ja rahevuM paDe che. kuTuMbamAM keda samAna maraNa paryata rahIne tene kulanI rakSA karavI paDe che. jo durbhAgyavaza lagna karIne vaMdhyA eTale putra vagaranI rahe to piyaramAM ane sAsare banne gharamAM te zokanuM kAraNa thAya che. apaMga ke rogI thaI jAya to teno pati paNa tene choDI de che. athavA pati kalaha karanAra maLyo to tene te nitya pIDe che. II19aaaa. dukhadAvAnalanA saMtApe baLe jema velI vananI, mAse mAse koI aDe nahi, sadAya zaMkA strIjananI. cakravartInI putrInuM paNa parAdhIna jIvana jANo, zokya taNA saMtApa sahe bahu mAnabhaMga-bhaya mana ANo. 20 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - Ama aneka prakAranI pIDA pAmatI strI duHkharUpI dAvAnalanA saMtApe vanamAM rahelI vela samAna baLyA kare che. pratimAse Rtugharma samaye tene koI aDatuM paNa nathI, evI aspRzya banI jAya che. strInA svabhAvamAM saheje mAyAvIpaNuM hovAthI tenA cAritryane viSe sadA zaMkA ja rahyA kare che. cakravartInI putrI hoya to paNa tene bIjAnA caraNonI sevA karavI paDe che. evuM parAdhIna jIvana strInuM hoya che. potAnI bIjI zokya hoya tenA saMtApa sahana karavA paDe che. athavA bIjI zokyamAM patino anurAga vizeSa hoya to potAnA mAnabhaMgano bhaya sadA manamAM rahe che ane mAnabhaMga thaye tene du:kha veThavuM paDe che. 20gA. garbha-prasava-rogAdi duHkho, putra-prasavathI zoka gaNo, saMtAna-dukhe ke maraNa-viyoge citta-citA-saMtApa ghaNo. vighavAnAM dukhano nahi Aro, gharma-kriyA nahi sabaLa bane. salAha-yogya gaNAya na nArI mahAkAryamAM capaLa mane. 21 artha - garbha ghAraNa karI nava mAsa putrabhAra vahana tathA prasavanA samaye aneka rogAdinA duHkho veThavA paDe che. temAM vaLI putrIno janma thayo to gharamAM zokanI chAyA prasarI jAya che. saMtAna thayA pachI te duHkhI thatuM hoya ke marI jAya to tenA viyogathI manamAM ghaNI ciMtAno saMtApa citAnI samAna bALe che. jo te durbhAgyavaza vidhavA banI gaI to tenA duHkhano kaMI pAra nathI. strInA paryAyamAM gharmanI kriyA baLavAna thaI zakatI nathI. strInuM mana capaLa hovAthI mahAkArya karavAmAM tenI salAha paNa yogya gaNAtI nathI. 21 AvI niMdya avasthAmAM sukha mAna cahe, viparIta-mati, re! nirlajja, jarAvayamAM paNa AtmavicAra nathI karatI. strIpada pAma satItva dIpAve to jagavaMdya kRtArtha satI, rUparahita, nirdhana, rogI ke duSTa pati paNa nahi tajatI. 22 artha :- e sivAya bIjA paNa aneka doSo sAghAraNarUpathI bIjI strIomAM jovA maLe che. mATe AvA niMdya strI paryAyamAM sukha mAnI tene tuM icche che tethI tArI buddhija viparIta thaI gaI che ema jaNAya che. je nirlajja! vRddhAvasthAmAM paNa tuM AtmavicAra karatI nathI tethI tuM durbhAgyazALI che. strI avatAra pAmIne satItvapaNAne dIpAve to te jagatanA jIvone vaMdana karavA lAyaka thAya che. ane tenuM satItvapaNuM paNa tyAre ja kRtArtha gaNAya ke jo teno pati rUparahita hoya, nirbana hoya, rogI hoya ke duSTa hoya to paNa te tene kadI choDe nahIM to. "bAI, rAjapatnI ho ke dInajanapatnI ho, paraMtu mane tenI kaMI darakAra nathI. maryAdAthI vartatI meM to zuM paNa pavitra jJAnIoe prazaMsI che. saguNathI karIne jo tamArA upara jagatano prazasta moha haze to he bAI, tamane huM vaMdana karuM chuM." (va.pR.7) cakravartI kardI kare yAcanA toya cahe nahi para pati je, kuSTi ke caMDALa samo gaNI dUra rahe sumati sata te. balAtkArathI koI satAve to sata bALI bhasma kare, pativratA satI strInI sAme maravA DagaluM koNa bhare?" 23 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 4 91 artha :- bIjA puruSanI vAta javA daIe paNa koI cakravartI tenI icchA kare to tene parapati mAnI kadI iche nahIM, paNa tene koDhI ke caMDALa samAna gaNI tethI dUra rahe. te ja samyaka mativALI satI che ema huM mAnuM chuM. balAtkArathI koI satAve to tene paNa satI strI potAnA satItvanA baLathI bALIne bhasma karI de. AvI pativratA satI strInI sAme koNa marada maravA mATe DagaluM bhare. 23 sItA-vacana suNI surpaNakhA citta viSe ciMtavatI ke : caLe acaLa meruM, paNa kadI nA citta sItAnuM caLI zake. "ghera kAma che, vAra ghaNI thaI", kahIM satIne namI dUtI gaI rAvaNa pAse pahoMcI vinaya saha dUtI vade dilagIra thaI 24 artha - sItA satInA AvA vacana sAMbhaLI surpaNakhA manamAM vicAravA lAgI ke kadAca acaLa meruparvata calAyamAna thaI jAya paNa A satI sItAnuM mana kadI paNa calAyamAna thaI zake ema nathI. ema vicArI surpaNakhA satI sItAne namIne kahevA lAgI ke mAre ghare kAma che ane ghaNIvAra thaI gaI che mATe huM jAuM chuM ema kahIne dUtI banIne AvelI te surpaNakhA rAvaNa pAse jaI pahoMcI ane vinayapUrvaka dilagIra thaIne rAvaNane badhI hakIkata kahevA lAgI. 24 "idravaja paNa bherdI zake nahi dRDha zIla-nizcaya-sItA taNo, Apa taNo abhiprAya jaNAvI zakI na, Dara pAmI ja ghaNo." krogha karI kahe rAvaNa : "jUThI vAta na mAnuM jarI kharI; bAhya DoLathI bhaDakI bhoLI, catura hUMtIpada gaI vIsarI. 25 artha - sItA zIlavatI che. sItAnA zIla pALavAnA draDha nizcayane indravaja paNa bhedI zake ema nathI. huM zIlavatI sItAnA satItvabaLathI bhaya pAmIne Apano abhiprAya paNa jaNAvI zakI nahIM. tyAre krogha karIne rAvaNa kare tArI badhI vAta jADhI che, temAMthI jarApaNa vAta huM kharI mAnI zakuM nahIM. sItAnA bAhya DoLathI tuM bhoLI bhaDakI gaI ane catura evI tuM dUtI hovA chatAM, dutIpadane ja visarI gaI. rapA nAgaNapheNa taNA phutkAre DarI vArdI zuM nahi jhAle? nArInI caMcaLa vRttine karI-karNa upamA Ale." bacAva karavA kahe surpaNakhAH "lalanA te lalacAtI nathI, vaibhava-bhoganI nahi tyAM khAmI, sura-sukha tuccha jaNAya ati. 26 artha - koI nAgaNa pheNa karIne utkAra kare to zuM maMtravAdI DarIne ene jhAlato nathI? nArInI caMcaLavRttine zAstromAM karI-karNa eTale hAthInA kAna sAthe upamA apAya che; je haMmezAM calita thayA kare che. tyAre bacAva karavA surpaNakhA kahevA lAgI ke sItA jevI lalanA te koI bhogopabhoganI vastuothI lalacAya evI nathI. kAraNa sItAne tyAM vaibhava bhoga sAmagrInI koI khAmI nathI. te sAmagrInI sAme mane to devatAI sukha paNa ati tuccha jaNAya che. [26aaaa. zUravIratAdika guNa-varNana to rAma samAna na koI taNuM; svayaM kalAmUrti sItA tyAM sarva kalAghara hIna gaNuM." Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 mArI maMtrI saha rAvaNa paNa vimAna laI nabhamAM cAle, citrakUTa vanamAM jaI pahoMce jyAM sItA sukhamAM hAle. 27 artha :- vaLI surpaNakhA kahe jo huM tamArA zUravIratAdika guNanuM varNana karI tene prasanna karuM paNa rAma samAna koI zUravIra jaNAto nathI. bIjI koI kaLA batAvIne raMjIta karuM paNa svayaM sItA ja kalAnI mUrti che; tyAM bIjA sarva kalAdharane huM hIna gaNuM chuM. AvA surpaNakhAnA vacana sAMbhaLI rAvaNa paNa mArica maMtrInI sAthe vimAnamAM besI AkAzamAM cAlavA lAgyo. ane jyAM sItA satI sukhamAM hAlI rahI che evA citrakUTa nAmanA vanamAM te AvI pahoMcyo. //ra7LI rAvaNanI AjJAthI mArIca maNimaya mRga-baccuM banato, te dekhI sItA kahe: "svAmI, bahuraMgI mRga mana-gamato!" sItAnA manoraMjana arthe haraNa pakaDavA rAma jatA, ghaDI nikaTa, ghaDI vikaTa pathe dUra dekhI rAma cakita thatA. 28 artha - rAvaNanI AjJAthI mArica maMtrI maNiratnothI yukta haraNanuM baccuM banyo. te dekhIne sItA zrI rAmane kahe svAmI! A bahuraMgI haraNa mArA manane raMjita kare che. sItAnA manaraMjana mATe te haraNane pakaDavA zrIrAma cAlatA thayA. te haraNa ghaDIkamAM nikaTa lAge ane ghaDIkamAM vikaTamArgamAM jatuM joIne zrIrAma cakita thatA hatA. 28aaaa. viparIta vidhithI mAyAmaya mRga dUra dUra laI jAya, are! zabda kare ne ghAsa care, nirbhaya thaI hAtha lagoya phare; vaLI UchaLI ya chalaMga lagAvI doDe, hAMphe dUra rahyo, gardana vALI pAchaLa bhALa; Akhara gagana alopa thayo. 29 artha - viparIta bhAgyano udaya thavAthI are! e mAyAmaya mRga zrI rAmane dUra dUra laI jAya che. kyAreka zabda kare, kyAreka nirbhaya thaIne ghAsa caravA lAgI jAya, kyAreka hAtha mAtra ja dUra jaNAya ke jANe pakaDI laIe. vaLI kyAreka chalaMga mArI UchaLIne doDe, vaLI dUra rahyo rahyo hAMphe ane kyAreka garadana vALIne pAchaLa juve, ema karatAM karatAM Akhare te mRga AkAzamAM alopa thaI gayuM. rA. jema ghaDAmAM sApa purAyo rahe nizcaSTa azakti lahI, tema ja rAma cakita mane nabhamAM nIrakhe nizcaSTa rahI, strIvaza-citta thayelA nara nija kArya-vicAra-vihIna bane, tema manohara haraNa-smaraNamAM rAma UbhA ati dUra vane. 30 artha :- jema ghaDAmAM purAyelo sApa azaktinA kAraNe ceSTA vagarano jaNAya, tema zrIrAma paNa ceSTA vagaranA thaIne Azcaryacakita banI jaI AkAzamAM ja jotA rahI gayA. kahyuM che ke strIne vaza banela naranuM citta, te potAne karavA yogya kAryanA vicArathI vihina banI jAya che. tema sItAnA manoraMjana mATe manohara haraNanA smaraNamAM zrIrAma ati dUra vanamAM ja nizcaSTa UbhA rahI gayA. 30aaaa tevAmAM to rAmaveSa gharI rAvaNa jAnakI pAse gayo, kahe: "haraNane nagara mokalyuM; nagara javAno vakhata thayo. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa na2 - zrI rAma bhAga-2 priyA, pAlakhImAM beso, A azva upara huM AvuM chuM." jAnakI pAlIrUpa vimAne beThAM ke caDhI jAya UMcuM. 31 artha :-- teTalA samayamAM to rAvaNa mAthAvaDe zrI2Amano veSa dhAraNa karIne jAnakI arthAt sItAjI pAse jaIne kahevA lAgyo ke haraNane to nagaramAM AgaLa mokalI dIdhuM che, ane have saMdhyAkALa thavAthI ApaNane paNa nagaramAM javAno vakhata thaI gayo che. piyA! tame pAlakhImAM beso. huM A azva upara savAra thaIne AvuM chuM. jAnakI-sItA mAyAvaDe banAvela pAlIrUpa vimAnamAM beThA ke te UMcu AkAzamAM caDhI gayuM, // 31 // satIzaromiNa nAgaNa sAthe rAvaNa ramavA yatna kare, pragaTa thaI puSkara vimAne duSTa vacana AvAM UMcare : "bhaya, lajjA ne rAma-prema tao, bana rAvaNanI paTarANI, sukha bhogava traNa khaMDa gharAnuM, varI mujane karuNA ANI." 32 493 artha :- satIomAM ziromaNi sItA sAthe rAvaLa ramavA yatna kare te to nAga sAthe ramavA jevuM che. sItArUpa nAgaNane potAnA mRtyu mATe ja te laMkAmAM laI Avyo. pachI potAnuM vAstavika svarUpa puSkara ja vimAnamAM pragaTa karIne AvA duSTa vacana sItA pratye kahevA lAgyo - : bhaya, lajjA ane rAmano prema tajI rAvaNanI paTarANI bana. mArA para karuNA lAvIne mane varI traNa khaMDanI pRthvInuM sukha bhogava. / / 32 / / karNa-zUla sama zabdo suNatAM satI sItA mUrchita thAtI; gagana-gAminI vidyA vinaze, zIlavatI-sparze ThI jAtI; tethI vidyAthIo dvArA zIta upacAro zIghra karyAM, thatAM saceta sItA dhIraja dharI bole bolo roSabharyA : 33 artha - AvA rAvaNanA kAnane phUla samAna zabdo sAMbhaLI satI sItA mUrchita thaI gaI. rAvaNe vicAra karyo ke jo A zIlavatIno sparza thayo to mArI AkAzagAminI vidyA zIghra naSTa thaI jaze ane vaLI te rUThI jaze. tethI vidyAdharIo dvArA tenA zIghra zIta upacAro karyo, jethI te saceta thaIne dhIraja dhAraNa karI, roSabharyA zabdo rAvaNa pratye bolavA lAgI. / / 33 / / "athamAMthama aDato nahi mujane, bola na koI bola have, pativratAno prANa zIlaguNa tRNa sama rAma vinA sau bhave. tuccha gaNI A prANa tajuM paNa zIlakhaMDana nahi kadIya thaze, zAzvata meruM sama muja nizcaya, samaja, nahIM to marI jaze.'' 34 artha :-- re adhamAdhama! mujane aDato nahIM. bolavAnuM baMdha kara. eka paNa bola have bola mA, pativratAno prANa te zIlaguNa che. A bhavamAM rAma vinA mAre mana sau tRNa samAna che. A prANone paNa tuccha gaNIne tajI daIza paNa zIlakhaMDana koIkALe nahIM karuM. zAzvata meru samAna A mAro nizcaya che. tene samaja; nahIM to tuM marI jaIza. / / 34 / Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samayocita uttara daI sItA vrata ghAraNa evuM karatI, "rAmacaMdranA kSemakuzaLanI vAta suNuM nahi satyavatI tyAM sudhI mauna niraMtara ghAruM, bhojanano paNa tyAga karuM." tapasvinI sama bhaiSaNa-azana tarjI pALe vrata evuM kaparuM. 35 artha - samayane ucita rAvaNane uttara daI satI sItAe evuM vrata ghAraNa karyuM ke zrIrAmacaMdranA kuzaLakSemanI vAta satyasvarUpe mArA sAMbhaLavAmAM Ave nahIM tyAM sudhI niraMtara mauna ghAraNa karIne rahIza ane bhojanano paNa tyAga karuM chuM. Ama tapasvinI samAna banI AbhUSaNa ane bhojanano paNa tyAga karI te kaparuM vrata pALavA lAgI. rUpA rAvaNane paNa lAgyuM ke nahi koI rIte hamaNAM palaLe, kAlakrame e rAma vIsaraze, TUMkuM udyAna azoka taLe; tarjI udyAna gayo laMkA tyAM cakra pragaTiyuM zastra-gRhe, laMkAmAM utpAta thayA te maraNa-saeNcaka gaNI, maMtrI kahe : 36 artha :- rAvaNane paNa lAgyuM ke hamaNAM A koI rIte palaLe ema nathI. samaya vItatAM e rAmane vIsarI jaze. mATe hAlamAM ene bagIcAmAM azoka vRkSa nIce mUkI dauM. sItA satIne bAgamAM mUkI rAvaNa laMkApurImAM gayo. tyAM zastrAgAramAM kAlacakra samAna cakraratna pragaTa thayuM ane laMkAmAM aneka maraNa sUcaka utpAta thavA lAgyA tene joIne maMtrI kahevA lAgyA. /36 rAmacaMdra baLabhadra thavAnA. lakSmaNa nArAyaNa samajo abhyadaya banneno dIse, satI sItAnI Aza tajo; azubha-gUMcaka utpAdo puranA samajI dUra kalaMka karo, yuga yuga nAma vagove tevuM kAma nahIM manathI ya smaro."37 artha - maMtrIoe rAvaNane jaNAvyuM ke rAmacaMdra, baLabhadra thavAnA che ane temanA nAnAbhAI lakSmaNane nArAyaNa samajo. A banneno vartamAnamAM abhyadaya eTale caDhato puNyano udaya che. mATe tame satI sItAnI AzA mUkI do. nagaramAM thatA aneka azubha-sUcaka utpAdone samajI A sItA satI pratyeno moha mUkI, kalaMkane dUra karo. yuga yuga sudhI tamAruM nAma vagove evA kAmanI tame manathI paNa smRti na karo. 3zA maMtrIne uttara de rAvaNa : "vagara vicAryuM kema kaho? yukti-viruddha vacana bolo cho, sItA haraNa zubha zukana kahoH sItArUpI strI-ratna maLyuM ke cakraratna utpanna thayuM, have aghipati chaye khaMDano banavAno, duHkha sarva gayuM." 38 artha - maMtrIone uttaramAM rAvaNa jaNAve che ke tame vicAryA vagara kema bolo cho? yukti viruddha vacana bolo cho. sItAnuM haraNa karavuM e to zubha zukananuM cihna che. sItArUpI strIratna maLyuM ke zastrAgAramAM cakraratna paNa utpanna thayuM. have to huM chae khaMDano aghipati banIza. sarva duHkha have nAza pAmI gayA. 38 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-2 495 citrakUTa para parijana sAMje rAma-sItAnI zogha kare, khedabhinna citte pharatAM dUra rAma maLyAthI harSa ghare; vyAkuLa banI parijanane pUcheH "sAthe sItA kema nathI?" kahe sevako, "chAyA sama sItAjI dUra haze na ati." 39 sItAne rAvaNa harI gayA pachI zrIrAma lakSmaNa vagerene kema jANa thAya che te jaNAve che : artha - citrakUTa vanamAM sAMje kuTuMbIjano rAma-sItAnI zogha kare che paNa te maLatA nathI. kheda khinna citte pharatA jyAre zrIrAma vanamAM dUra paNa maLI gayA tyAre sarvene harSa thayo. te samaye zrI rAme vyAkuLa banIne kuTuMbIjanone pUchyuM ke tamArI sAthe sItA kema nathI? tyAre sevako kahevA lAgyA : chAyAnI samAna ApanI sAthe rahenArAM sItAjI ati dUra nahIM hoya, ahIM ja haze. 39 sarve zodhe tvarA karI tyAM vAMsa uparathI vastra jaDe, rAma samIpa ApyuM, te dekhI sarva azubha-zaMkAe caDe; rAma kahe lakSmaNane mAyA-mRganI vAta kapaTakArI, tyAM to dUta utAvaLathI AvI de patra vinaya ghArI. 40 artha - have sarve sItAjIne zoghavA mATe utAvaLa karI tyAre vAMsa uparathI eka vastra maLI AvyuM. tene zrIrAma pAse ApyuM. te dekhIne sarva azubha zaMkAo karavA lAgyA. zrIrAma have lakSmaNane mAyAmaya mRganI baghI kapaTabharI vAta kahevA lAgyA. tyAM to utAvaLathI eka dUte AvIne vinayapUrvaka eka patra hAthamAM Apyo. 40nA vaLI kahe : he! deva, pitAe dIThuM svapna azubha AjerAhu rohiNI haraNa karIne gaganAMtara jaIne gAje; caMdra bhame nabha viSe ekalo zokAtura banI ahIMtahIM', jAgI purohitane pUche : phaLa svapna taNuM zuM zAstra mahIM? 41 artha - vaLI te dUta kahevA lAgyo : he deva ApanA pitAzrI dazaratha mahArAje Aje eka azubha svapna joyuM. temAM rAha, rohiNIne haraNa karIne dura AkAzamAM laI jaI tyAM gAjavA lAgyo. ane caMdra ekalo zokAtura banIne ahIM tahIM AkAzamAM bhamavA lAgyo. mahArAje jAgI gayA pachI turaMta purohitane pUchyuM ke A svapnanuM zAstramAM phaLa zuM kahyuM che te kaho. ||41aaaa kahe purohita : "mAyAcArI rAvaNa sItA harI gayo, sItA-viraha vane ekalA bhame rAma' suNI zoka thayo. dazaratharAye karyo ravAnA turta mane A patra daI," mAhitI A maLatAM ciMtA sItAnI vaLI vaLI gaI. 42 artha :- purohita kahevA lAgyA ke rAhu jevo mAyAcArI rAvaNa rohiNI jevI sItAne harI gayo che. ane sItAnA virahe caMdra jevA rAmacaMdra ekalA vanamAM bhamI rahyAM che. A vRttAMta sAMbhaLIne mahArAja zokita thaI gayA. jethI mahArAja dazarathe A patra daIne mane ahIM tarta ravAnA karyo che. A mAhitI Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-1 496 maLatAM sItAnI ciMtA have vaLI vadhI gaI. // 42 // prema pitAno smarI, patra te kholI vAMce rAma have H "zrI ayodhyA purrIpati dazaratha premAliMgana saha sUcave. kumArayugalanI kuzalatA cahna samAcAra vidita kare : dakSiNamAM laMkApati rAvaNa anyAye mamatta phare. 43 : artha - pitAnA premane smarI, zrIrAma patra kholIne vAMce che. temAM lakhela che ke ayodhyApurIpati dazaratha, putrone prema AliMgana sAthe beyakumAronI kuzaLatA cAhIne samAcAra vidita kare che ke dakSiNa dizAmAM laMkApati rAvaNa anyAyapUrvaka pravartIne madamatta eTale mArA jevo koNa che evA abhimAnathI unmatta thaIne phare che. / / 4355 kalaha-priya nArada sItAnI rUpa-prazaMsA khUba kare, strIlaMpaTa rAvaNa te suNatAM satI sItA prati moTha ghare; gharI rAma rUpa harI sItA sarTI, laMkAmAM laMkeza gayo, duSTa duSTatA sAthI maravA mATe te taiyAra thayo. 44 artha :-- kalahapriya nArade sItAnA rUpanI prazaMsA rAvaNa samakSa khUba karI. te sAMbhaLIne strIomAM Asakta evo rAvaNa satI sItA pratye mohita thaI gayo. jethI rAmanuM rUpa dhAraNa karIne te laMkApati rAvaNa sItA satIne laMkAmAM laI gayo che. duSTa evo te potAnI duSTatA sAdhIne have maravA mATe taiyAra thayo che. 5445 rAvaNa haNavAnI taiyArI thatAM sudhI dhIraja ghArI tana-rakSA karI nirbhaya rahevA zikSA ura hai utArI evo dUta mudrA laI sItA kane ravAnA zIghra karo, banne baMdhu dIrthavRSTithI zo, utAvaLa pariharo.'45 artha :- rAvaNane haNavAnI taiyArI thatAM sudhI satI sItA dhIrajane ghAraNa karIne potAnA zarIranI rakSA kare tathA nirbhaya rahe evI zikSA tenA hRdayamAM utArI zake evA koI dUtane zrI rAmacaMdranI mudrA laIne zIghra ravAnA karo. temaja banne bhAIo panna dIrghadRSTi rAkhIne zoka ane utAvaLane pariharajo. ane khUba vicArIne teno upAya karajo. 45 / / zirachatrano patra suNIne lakSmaNa krodha gharI ghaDUMke - "siMhazizu sAthe sasaluM zuM virodha karI raheze khaDuM ke? 'vinAzakALe viparIta buddhi' pApIne sujhe pApe, satI sItArUpa dAvAnalathI laMkAvana baLaze Ape." 46 artha :- zirachatra evA pitAzrInA patrano bhAva sAMbhaLIne lakSmaNa krodha karIne ghaDukI UThyA ke siMhanA baccA sAthe virodha karIne sasalu kyAreya UbhuM rahI zakaze kharuM ? jema vinAzakALe pApIne viparIta buddhi sUjhe che, tema satI sItArUpa dAvAnalanA teja pratApe laMkAnuM vana ApoApa baLI jaze. / / 46 / / Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) nirdoSa nara - zrI rAma-2 samAcAra surgA bhAI bharata-zatrughrAdika ekatra thayA, janakarAya paNa AvI maLiyA, vIra rasamAM sau bhaLI gayA. sItA-prAptinA vividha upAyo sarve maLI vicAre jyAM, be vidyAghara rAma samIpe ArvI anujJA yAce tyAM. 47 artha :-- sItA satInA samAcAra sAMbhaLIne bhAI bharata ane zatrughna Adi badhA ekatra thaI gayA. janakarAjA paNa tyAM AvI maLyA. ane saumAM zuravIratA AvI gaI. satI sItAnI prAptinA upAyo badhA maLIne vicAratA nA teTalAmAM be vidyAdhara zrIrAma samIpe AvIne AjJA meLavavAnI yAcanA karavA lAgyA. 4i7 / / rAma kahe : "The! vIra kumAro, koNa Apa? kyAMthI Avo ? sugrIvakumAra kahe : "baLa-rAma taNAM darzanano A lhAvopUrva puNyathI Aje pAmyo; have vAta kahuM muja mananI; dakSiNa zreNInI kiSkiMthA janmabhUmi che A tananI. 48 artha :-- zrIrAma kahevA lAgyA ke he vIra kumAro, Apa koNa cho? kyAMthI Avo cho? tyAre sugrIvakumAra kahe pUrva puNyanA pratApe mane Aje zrI baLarAmanA darzana karavAno lhAvo maLyo. have huM mArA mananI vAta kahuM chuM. dakSiNa zreNimAM Avela kriSkiMdhA nAmanI nagarI che, te mArI janmabhUmi che. / / 48 / / vidyAtha25ti balIndrane be putra vAli-sugrIva thayA, pitA vAlIne rAjya daI yuvarAja mane karI, cAlI gayA, lobhavaze muja pada chInavI laI deza-nikAla mane dIgho, 'muja pada pAchuM maLaze kyAre?' nAradane meM prazna kIdho. 49 497 artha :- vidyAdharanA pati balindane vAli ane sugrIva nAme be putro thayA hatA. pitAe vAlIne rAjya daI, mane yuvarAja pade sthApI pote paraloka sidhAvyA. lobhavaza banIne mAruM yuvarAja pada chInavI laI vAlie mane deza-nikAla Apyo. meM ekavAra nAradamunine prazna karyo ke mAruM chInavI lIdhela pada kyAre maLaze? / / 49 / / kUMThe nAradajI : 'artha bharatanA nAtha rAma-lakSmaNa banaze, citrakUTa giri para jaI yAce maitrI to tuja kAma thaze.' suNI vAta muja mitra amitagati sahita ahIM Avyo Aze, sItA-prAptimAM sahAya karIzuM; have sItA jANo pAse. 50 artha - tyAre nAradajI kahe : ardha bhAratanA nAtha rAma ane lakSmaNa banaze. te citrakUTa girI para - hAlamAM che. tyAM jaIne temanI mitratAnI yAcanA kare to tAruM kAma thaI jaze. A vAta sAMbhaLIne mArA mitra amitagati sAthe huM AzA saha ahIM Avyo chuM. satI sItAne meLavavAmAM ame sahAya karIzuM. have sItA ApaNI pAse ja che ema jANo. pA aNusama rUpa aneka gharI te muja mitra amitagati dUta bhalo, arjumAna sarve che tene jaze game tyAM, vIra kaLo.' Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 rAma kahe : "muja mudrA tuM laI, turta satAnI pAsa jaI, Ava kuzaLatA kahI laMkA jaI, AzvAsana sItAne daI." 51 artha - A mAro mitra amitagati aNusamAna anekarUpa ghAraNa karI zake che. bhalA dUta jevo che. ene sarva aNumAna (hanumAna) kahe che. A game tyAM jaI zake che ane mahAnavIra jANo. A sAMbhaLI zrIrAma kahe : mArI mudrA eTale vIMTI laIne tuM turta sItAnI pAse laMkAmAM jA. ane sItAne amArI kuzaLatA jaNAvI AzvAsana ApIne pAcho Ava. //51|| namana karIne daMta thaI cAlyo cihna satAnA sarva suNI, aNumAna nabhamAM UDI Avyo, laMkA nIrakhe Atma-guNI; bhramara banIne zodhe sItA, rAjasabhA nIrakhI lIghI, aMtaHpuramAM bhamI vaLyo paNa bhALa na kyAMya maLI sIthI. 52 artha - zrIrAmane namana karI hanumAna dUta thaIne laMkA mATe ravAnA thayA. zrIrAme sItAnA sarva cihno batAvI dIdhA ke te kevI che. hanumAna AkAzamAM UDIne laMkAmAM AvyA. jeno AtmA guNavAna che evA hanumAna have laMkAne sItAnI bhALa mATe nIrakhI nIrakhIne jue che. te bhamarAnuM rUpa laIne sItA satIne zodhe che. rAjasabhA nIrakhIne joI lIdhI. rAjAnA aMtaHpuramAM paNa bhamI vaLyo paNa kyAMya sItAnI bhALa maLI nahIM. parA bhramara-kokilA kUjita upavana naMdana nAme jyAM nIrakhe, azokataru nIce sItA satI zoka sahita dekhI harakhe; kalpalatA sama sItAne ciMtA-dAvAnalamAM dekhI, rAvaNa prati ati krogha ghare dUta paNa avasara le che parakhI. 53 artha :- bhamarA ane kokilanA svarathI guMjAyamAna evA naMdana nAmanA bagIcAne jyAM joyo ke azokavRkSa nIce sItA satIne zokasahita beThelA joIne hanumAnanuM mana harSita thaI gayuM. kalpavelI samAna sItAne ciMtArUpI dAvAnalamAM baLatI dekhIne rAvaNa pratye hanumAna dUtane atyaMta krogha Avyo paNa avasarano jANa hovAthI, have laDAIno samaya nathI paNa soMpela kAmanI siddhi kema thAya, teno ja upAya have to levo joIe. palA sAta divasamAM sItAnI zI dazA thaI te nIrakhavA, jAte rAvaNa maMdodarI saha Avyo sItA rIjhavavA. suNIza kyAre rAmakuzaLatA?' ema zocatI satI dekhI, rAvaNa cakita thaI ciMtavato, "pativratA to A pekhI." 54 artha :- sAta divasamAM sItAnI zI dazA thaI che tene jovA ane rIjhavavA mATe jAte rAvaNa maMdodarI sAthe tyAM Avyo. paNa satI sItA to rAmanI kuzaLatAnA samAcAra mane kyAre maLaze? ema vicAratI tene joIne rAvaNa to cakita thaI gayo ane vicAravA lAgyo ke pativratA strI to jagatamAM Aja joI che, ke je sAta divasathI mauna pALIne jamatI paNa nathI. I54 * Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 499 abhiprAya nija jaNAvavAne mokalI maMjarikA dUtI, dUta vinaya saha kahe satA pratiH "he devI, tuM buddhimatI. paTarANI pada arpI tujane ati sukha deze laMkapati. to yauvana zAne karamAve? tarjI de jUnI rAma-smRti. 55 artha - rAvaNe potAno abhiprAya jaNAvavA maMjarikA nAmanI dUtIne sItA pAse mokalI. teNe AvIne vinayapUrvaka sItA prati kahyuM ke he devI! tuM buddhimAna che. tane laMkApati rAvaNa paTarANInuM pada ApIne ati sukha deze to tArI A yauvana avasthAne zA mATe karamAve che? rAmanI smRti have junI thaI ema mAnIne tene tajI de. papA rAmacaMdra rAvaNane jItI, laI jAze mujane evI, AzA rAkhe niSphaLa zAne, maghura zeraDI-phaLa jevI? bhUkhyA mRgapatinA mukhathI mRga koI mukAvI nahi zakaze, janmAMtara jANI paTarANI rAvaNanI bana bhAgyavaze." 56 artha - rAmacaMdra rAvaNane jItI mane laI jaze evI zeraDInA phaLa jevI mIThI AzA rAkhavI te have niSphaLa che. jema bhUkhyA mRgapati eTale siMhanA mukhamAM pravezela haraNane koI mukAvI zake nahIM tema rAvaNanA hAthamAM Avela haraNI jevI tane koNa choDAvavA samartha che? mATe tAro navo janma thayo ema jANIne tuM rAvaNanI paTarANI banI jA; ane tArA bhAgyano udaya thayo ema jANa. //pakA (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 * acaLa hRdaya sItAnuM samajI rAvaNa kAmAthIna kahe : "kuLa-rakSA karavAnuM thAre te sau vyartha vicAra lahe; lajjA rAkha nahIM kaMI manamAM hIna saMbaMgha na muja sAthe, narthI ciraparicita prema tajAto, rAma rahyA mAre mAthe - 1 artha - aneka prayatno karavA chatAM sItA satInuM mana acaLa jANIne kAmAthIna rAvaNa sItAne kahevA lAgyo ke uccakuLamAM utpanna thaIne AvuM kAma mArAthI kema thAya. mAre zIla pALIne kuLanI rakSA karavI joIe e baghA vyartha vicAra che. mArI sAtheno tAro saMbaMdha e koI nIca kuLano nathI. tethI manamAM lajjA rAkhavI e paNa yogya nathI. rAma mAre mAthe ghaNI che, eno ciraparicita prema tajAto nathI e badhuM bhUlavA jevuM che. [1] Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 e kumati tarjI samajI jA ke saMsAre sau svajana thayAM, dezakALa badalAtAM sarve paricita jana bhulAI gayAM. rAma mane AvI laI jAze" evI vyartha na ghara AzA; tripheMTAcala parvata para laMkA, rakSaka vidyAghara khAsA. 2 artha - rAmano lAMbA kALano prema tajAto nathI e kumatine tajIne ema samaja ke A saMsAramAM sarva jIvo sAthe svajananA saMbaMgha thayelA che. temAM dezakALa badalAtAM sarve pUrvanA paricita loko bhulAI gayA che ane navA saMbaMdho thayA che. rAma AvIne mane laI jaze evI vyartha AzAne ghAraNa karIza nahIM. kAraNa ke A laMkA trikUTAcala parvata para AvelI che ane aneka vidyAgharo A laMkAnA rakSaka che. 'rA khAI rRpe dariyo vIMTAyo bhemi-gocarI nara zuM karaze? vana-upavana sau tyAMnA zothI, Akhara rAma jhUrI maraze; daivAthIna AvI caDhaze ahIM to kacarAze cakra taLe, vyartha manoratha sarva taje to sArvabhauma sukha sadya maLe. 3 artha:- A laMkAnI cAre bAju khAIrUpe dariyo vIMTAyelo che. to bhUmi upara cAlanArA manuSyo ahIM kevI rIte AvI zakaze? tArA mATe vana upavana vagere badhAM zothI Akhare rAma jhUrIne marI jaze. bhAgyane AdhIna kadAca ahIM AvI caDhaze to A cakra taLe kacarAIne maraze. A baghA vyartha manoratha tuM sarva tyajI de to sArvabhauma eTale AkhI pRthvInuM - cakravartInuM sukha tane sadya eTale hamaNAM ja prApta thAya. /3NA muja AzA pUrI kara, priyA, kALa gumAve zA mATe? vaheluM moDuM vaLavuM paDaze hasatAM, raDatAM A vATe. strI-haThathI tava abhyAgatanI AzA nahi pUrI karaze, to paTarANI-pada cUkI tuM ghaTadAsI thaI jaLa bharaze."4 artha - he priyA! have mArI AzAne pUrI kara. emAM tuM zA mATe kALa gumAve che. vaheluM ke moDuM, hasatAM ke raDatAM Aja vATe tAre vaLavuM paDaze. - strIhaTha pakaDIne abhyAgata eTale pAse AvelAnI jo tuM AzA pUrI nahIM karaze, to tuM paTarANInuM pada cUkI jaI ghaTadAsI eTale pANInA ghaDA bharanArI dAsI samAna thaIne tAre jaLa bharavuM paDaze. //4 puNyahIna nara lakSmI mATe vyartha maLe tevI rIte, rAvaNa bahu bakavAda kare paNa satI sItAne nA jIte; gharmadhyAna sama nirmaLa, nizcala samatA satI sItA ghAre, te nIrakhI nirAza thavAthI rAvaNa manamAM vicAre - 5 artha :- puNyahIna puruSa jema lakSmI meLavavA vyartha mathe che, tevI rIte rAvaNa paNa bahu bakavAda karatAM chatAM satI evI sItAne te jItI zakato nathI arthAtu lalacAvI zakato nathI. sItA satIto gharmadhyAna samAna nirmaLa ane nizcala samatAne ja ghAraNa karIne aDola rahI. te joIne rAvaNa nirAza thavAthI manamAM ema vicAravA lAgyo. pAA Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 0 1 bahu baLavaMtA nRpa meM jItyA bhujabaLathI bahu yuddha karI, rUpa-ziromaNi ramaNIo paNa muja aMtaHpura detI bharI, jItI meM strI-sRSTi saghaLI; zuM sItA mujane jIte?" ema vicArI krogha ghare tyAM maMdodarI vadatI prIte - 6 artha - rAvaNa vicAre che ke bahu baLavAna rAjAone mArA bhujabaLathI ghaNA yuddha karIne meM jItI lIdhA. anekarUpamAM ziromaNi jevI ramaNIo vaDe mAruM aMtaHpura bharI dIdhuM. meM saghaLI strI-sRSTine jItI lIdhI ane zuM A sItA mane jItI jAya? ema vicArI rAvaNane krogha upajyo ke tyAM maMdodarI premapUrvaka amRtarUpa vacana jaLavaDe tene zAMta karavA lAgI. phAA "zALInAM puSponI mALA jvALA para nava sujJa ghare, tema manohara abaLA upara krotha nahIM naranAtha kare. gaganagAminI Adi vidyA gumAvazo sata saMtApI; vidyAghara bahu duHkhI thayA che karI balAtkAro pApI. 7 artha :- maMdodarI rAvaNane kahevA lAgI ke zALAnA (DAMgaranA) puSponI mALAne koIpaNa samaju jana agninI vALA para mUke nahIM. tema manohara evI A abaLA upara naronA nAtha evA tamane krogha ghaTe nahIM. jo satIne Ama saMtApa Apazo to AkAzagAminI vagere tamArI vidyAo nAza pAmI jaze. pUrve paNa aneka vidyAgharo balAtkAranA pApo karIne du:khI thayA che. jemake svayaMprabhA mATe azvagrIva vidyAghara, padmAvatInA kAraNe rAjA madhusudana ane sutArAmAM Asakta nibuddhi azanighoSa vagere duHkhane pAmyA che. ||zA sapatnI-zalya A bole che ema gaNo nahi, kahuM sAcuM; satI satAno moha tajo e Apa kane Aje yAcuM." rAvaNa rIse baLato tyAMthI Ama kahI cAlI nIkaLe : "prANasahita sItA tajavAno, kahyuM koInuM nahIM vaLe."8 artha - A sItA mArI sapatnI zokya banI jaze mATe Ama boluM chuM ema mAnazo nahIM. paNa sAcuM kahuM chuM ke tame A satI evI sItAno moha mUkI gho. tamArI pAse mArI A Aje vinayabharI mAgaNI che. te sAMbhaLI rAvaNa krodhAgnimAM saLagato Ama kaheto tyAMthI cAlI nIkaLyo ke sItAne to mArA prANa sAthe ja choDIza; arthAt mArA prANa che tyAM sudhI to ene huM nahIM ja choDuM; ane AmAM koInuM kaheluM kAMI vaLavAnuM nathI. dA. tajI dIghelI nija putrI sama mAnI maMdodarI UMcare H "A bhava ke parabhavanA yoge muja ura sItA, sneha skure. jANe maLI muja tanujA Aje, suNa zikhAmaNa mAtataNI, mAnaza nA laMkApati-vinati, sahanazIlatA rAkha ghaNI."9 artha :- rAvaNanA kahevAthI janmatAM ja tajI dIghelI potAnI putrI samAna sItAne mAnI maMdodarI manamAM vicAravA lAgI ke A bhavanA ke koI parabhavanA saMbaMghathI A sItA pratye mane saheje sneha Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 skurAyamAna thAya che. jANe Aje mane mArI tanujA eTale putrI ja maLI gaI hoya ema mAnIne te sItA pratye kahevA lAgI ke beTI! tuM Aje tArI mAtAnI zikhAmaNane mAna ApI, laMkApati rAvaNanI vinatine kadI paNa mAnIza nahIM. zIlanI rakSA karavA mATe ghaNI ja sahanazIlatA rAkhaje. gAlA gagada kaMThe vadatAM netre nIra vahe, stana dUgha jhare; sahaja sneha maMdodarIno sItAnAM nayane nIra bhare. zatrudaLamAM mAtA sama zItaLa zikhAmaNa sneha bharI suNI, ghaDIbhara lahe sItA sukha, viyoganI ciMtA vIsarI. 10 artha - Ama gadgad kaMThe bolatAM maMdodarInA netramAMthI AMsu vahevA lAgyA, ane stanamAMthI dUgha jharavA lAgyuM. Avo sahaja sneha maMdodarIno joIne sItAnA netro paNa jaLathI bharAI gayAM. zatruonA samUhamAM mAtA samAna zItaLatAdAyaka premabharI zikhAmaNa sAMbhaLIne sItAne mana ghaDIbhara sukha thayuM ane zrIrAmanA viyoganI ciMtAne te visarI gaI. ||10nA sItA-sneha nihALI nayane maMdodarI kahe : "huM yAcuM, aMbA-vinati mAnI Aje bhojana kara, kahuM chuM sAcuM. tuja patine tuM nIrakhI zakaze, Takaze jo tuja deha ahIM, zarIra nabhe AhAre, mATe laMghana tuM laMbAva nahIM. 11 artha - sItAnI AMkhomAM potA pratye sneha nihALIne maMdodarI kahevA lAgI : tArA pratye mArI A yAcanA che ke aMbA eTale mAtAnI vinatine mAnIne tuM Aje bhojana kara. huM A tane sAcuM kahuM chuM. jo tAro A deha Takaze to tArA patine paNa tuM joI zakIza. A zarIra AhArathI nabhe che. mATe have tuM A laMghana eTale upavAsane laMbAva nahIM, pAraNuM karI le. ||11|| patidarzanano saMbhava kardIye hoya na to pacha tapa tapavAM, muja vinati nahi mAne tuM to bhojana mATe sau tajavA." suNI sItA vicAre, "mAtA nathI paNa mA sama prema ghare.' snehasahita maMdodarI-caraNe draSTi daI te namana kare. 12 artha - patinA darzanano koI divase saMbhava na ja hoya to pachI tamane tapavA joIe. mArI A vinatIne tuM nahIM mAne to huM paNa sarva prakAranA bhojanano tyAga karIza. AvI vAta sAMbhaLIne sItA vicAravA lAgI ke mAtA nathI paNa mAtAnI samAna ja mArA upara prema ghare che. tethI snehapUrvaka maMdodarInA caraNamAM draSTi daIne te temanA caraNamAM namI paDI. 12aa. Asa-dukhe dukha gharoM maMdodarI laMkA nagara bhaNI cAlI; aNumAne vidyAbaLathI rakSakane nidrA ati AlI. kapirUpe te sItA sAme vinaya sahita AvI bole : "rAmacaMdrano sevaka chuM, lyo patra;" laI sItA khole. 13 artha :- Ata eTale svajana. sItAne potAnuM svajana mAnIne tenA duHkhe manamAM duHkha gharatI. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 03 maMdodarI laMkA nagara bhaNI cAlI. tyArabAda hanumAne potAnA vidyAbaLathI vananA rakSakone atyaMta nidrA ApI. pachI hanumAne paNa plavaga nAmanI vidyArthI potAnuM baMdara jevuM rUpa banAvI te sItA sAme AvI vinayapUrvaka kahevA lAgyo : huM zrI rAmacaMdrajIno sevaka chuM. A temano patra che te lyo. te laIne sItAe te kholI joyo. 13 sarva zoka visarI gaI sItA patra vAMcI harSita thatI snehanajara karI kahe dUtane: pitA tulya upakAramati, oNvitadAna dIdhuM saMkaTamAM, nathI badalo kaMI daI zakatI." kapi karthe kara gharI daI vadato : "rAmacaMdra muja adhipati- 14 artha - te patra vAMcIne sItA sarve zokane visarI gaI; ane harSita thatI snehabharI najare te dUtane kahevA lAgI ke tame to mArA pitA tulya upakArabuddhivALA cho. tame mane AvA saMkaTamAM jIvitadAna ApyuM che. teno huM kaMI badalo ApI zakatI nathI. evuM sAMbhaLavAnuM baMdha karavA mATe pavanaputra hanumAna kAno upara hAtha gharIne kahevA lAgyA ke zrI rAmacaMdrajI to mArA adhipati che, arthAt mArA rAjA che, sarvopari che. II14nA tethI muja mAtA sama mAnuM, anya kalpanA aNaghaTatI, Aje mAtAjI, laI cAluM evI che mujamAM zakti; paNa AjJA nathI rAmacaMdranI, pote laDavA nIkaLaze, rAvaNa haNI laMkAnI lakSmI laI mAtAjIne maLaze. 15 artha :- tethI sItAjI tamane huM mArA mAtA samAna mAnuM chuM, bIjI kalpanAo A viSe karavI te aghaTita che. Aje mAtAjI, huM tamane ahIMthI laIne jaI zakuM chuM evI zakti mArAmAM che. paNa zrIrAmacaMdrajInI mane evI AjJA nathI. pote svayaM laDavA mATe Avaze. ane duSTa evA rAvaNane haNI, laMkAnI lakSmI meLavI, pachI mAtAjI tamane maLaze. 15 karI parAkrama varI kIrtine traNa khaMDanA pati banaze, mATe zoka tajI mAtAjI, bhojana lyo, sau zuMbha thaze." udAsInatA tajIM bhojana karI sItA dUta vidAya kare, hanumAna utAvaLathI UDI rAmacaraNamAM zira ghare. 16 artha :- zrIrAma parAkrama karIne traNe lokamAM kIrtine varI traNe khaMDanA adhipati banaze. mATe mAtAjI zoka tajIne tame A bhojana lyo. prabhu kRpAe badhu sAruM thaze. have udAsInatAne tajI bhojana karIne sItAjIe dUtane vidAya karyo. hanumAne paNa utAvaLathI UDI AvI zrIrAmanA caraNamAM potAnuM vinayapUrvaka mastaka mUkIne praNAma karyA. 16aaaa. prasanna vadana narakhI hanumAnanuM rAma pramoda sahita pUche - "satI sItA muja prANapriyA teM dIThI? kSemakuzaLa te che?" uttara daMta de ati vistAra, raghupati-mana raMjana karato : "svabhAvathI abhimAnI rAvaNa cakraratnano mada gharato. 17 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 04 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - hanumAnanuM prasanna vadana eTale mukha joIne zrIrAma pramodasahita pUchavA lAgyA ke muja prANapriyA satI sItAne joI? te kSemakuzaLa che? teno uttara hanumAne ati vistArathI Apyo. tethI raghukuLanA pati zrIrAmanuM mana raMjita thayuM. pharI kahevA lAgyA ke rAvaNa svabhAvathI to abhimAnI che ja. temAM vaLI cakraratna pragaTa thavAthI te abhimAnanA madamAM vRddhi thavA lAgI che. chellA apazukana-sUcaka utpAto laMkAmAM utpanna thatA, rAmavijayanAM cihna gaNuM te rAvaNa-mRtyuM sUcavatA. vidyAghara sevaka tenA sau nipuNa bahuM, vicAra karo, tame game te rIte sItAne turta lAvavA citta gharo." 18 artha - apazukanane sUcavanArA aneka utpAto laMkAmAM thayA che, tene huM rAvaNanI mRtyunA sUcaka gaNuM chuM. ane zrI rAmanI vijayanA te cihna mAnuM chuM. rAvaNanA sarva vidyAghara sevako bahu kuzaLa che. mATe sarva vAtano maMtrIo sAthe sArI rIte vicAra karI jevI rIte zakya hoya tema, game te rIte sItAjIne zIdhra lAvavAno nizcaya karavo joIe. /18nA suNI vAta te hanumAnane senAnAyaka rAma kare, sugravane yuvarAjapaTTa de, aMgada kahe te citta ghare; aMgada kahe: he! deva, trivigha nRpa: gharmajayI ne lobhajayI asurajayI; rAvaNa sama mAge daMDa-bheda upAya-jayI. 19 - hanumAnanI badhI vAta sAMbhaLI yogya vicAra karIne hanumAnane zrIrAme senApati banAvyA. ane sugrIvane yuvarAjapada ApyuM. ane aMgadamaMtrI je kahevA lAgyA te tarapha zrIrAme potAnuM citta karyuM. aMgada kahe : he deva! rAjA traNa prakAranA hoya che. gharmajayI, lobhajayI ane asurajayI. temAM rAvaNa to trIjo asurajayI rAjA hovAthI bheda ane daMDanI A be nItine ja lAyaka che, to paNa kramanuM ullaMghana na karavuM joIe. ||19yA. lobhajayI dAne rIjhe che, gharmajayI saha sAma ghaTe; topaNa sAma prathama krama saumAM, samaja phare to kalaha maTe. senApati jaIne samajAve to te kArya turata pataze, zAstrajJo vidyAbaLavALA viralA tevA nara jaDaze." 20 artha - lobhajayI rAjA dAna ApavAthI rIjhe che. gharmajayI rAjAnI sAthe sAma eTale zAMtino vyavahAra karavo joIe. to paNa sAma-dAma-daMDa-bheda-nItinA kramamAM sauthI prathama sAma eTale zAMtipUrvaka sAmApakSane samajAvAno prayatna karavo joIe. te samajI jAya to klezanA kAraNo paNa maTI jAya che. senApati jaIne rAvaNane samajAve to sItAne meLavavAnuM kArya turata patI jaze. ApaNA senApati hanumAna jevA zAstrane jANavAvALA ke vidyAbaLavALA catura nara bIjA koI viralA ja maLaze. ||20nA rAmacaMdra kaheH "kAryakuzaLa hanumAna samAna na koI dIse, prabhAvazALI mArga, nahi taNAya te parateja viSe, zatra prati vartananI nIti yathArtha rIte te samaje; mATe vira hanumAna, prathama tuM zIdhra vibhISaNa pAsa jaje. 21 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 0 5 artha :- zrIrAmacaMdrajI kahevA lAgyA : A kAryamAM kuzaLa hanumAna samAna bIjo koI dekhAto nathI. te prabhAvazALI, laMkAno mArga jANanAra ane bIjAnA prabhAvamAM taNAya ema nathI. zatra pratye kevuM vartana karavuM joIe tenI yathArtha nIti paNa e jANe che, mATe vIra hanumAna laMkAmAM jaIne pahelA vibhISaNane maLaje, mArA kahejeH "ahIM Apa ja gharmajJa, sujJa, vivekI, EradarzI, kula-kIrti-rakSaka, hitaciMtaka, vAta vicAro talasparzI : rAvaNa sItA-haraNa karI anyAya ane apakIrti vare, kalpakALa taka kalaMka kuLane lAge tevuM kAma kare. 22 artha :- vibhISaNane kaheje ke A laMkAmAM tame ja gharmaza, sajjana puruSa. vivekI ane daradarzI hovAthI anyAyapUrNa kAryanuM bhaviSyamAM zuM phaLa Avaze tenA jANanAra cho. kuLanI kIrti banAvI rAkhavAnA tame rakSaka samAna cho, baghAnA hitaciMtaka cho, mATe huM kahuM te vAtane jANIne teno talasparzI UMDo vicAra karo. tamArA moTAbhAI rAvaNa sItAnuM haraNa karIne anyAya ane apakIrtine poSaNa Ape che tathA kalpAntakALa sudhI kuLane kalaMka lAge tevuM kAma kare che. /22aaaa ratimohita rAvaNa samajAvI, salAha dyo sItA tajavA, pApa-kalaMka-kalahanuM kAraNa turta caho nirmULa karavA;' Ama vibhISaNa sAma vacanathI satya vAta le svIkArI, to sau zatru zaraNe AvyA, sItA-milana paNa le ghArI." 23 artha - vaLI vibhISaNane kaheje ke ratimohita eTale kAmAsakta rAvaNane samajAvI sItAne pAchI ApI devAnI tame salAha Apo. pApanuM kalaMka vahoravuM te klezanuM kAraNa che mATe tene nirmaLa karavAno upAya zIdhra iccho. Ama zAMtinA vacanathI vibhISaNa jo satyavAtane svIkArI le to sau zatru zaraNe AvyA ane sItAnuM milana paNa thaI gayuM ema samajI levuM. 23 laI saMdezo dUta banI hanumAna vibhISaNane maLiyA, savinaya saMdezo daI vadatA : "rAma ane lakSmaNa baLiyA; karoDa sADA traNa vidyAghara, apAra bhUmigocarI senA, sajja thaIne sAgaratIre Ave khabara suNo tenA. 24 artha - zrIrAmano Avo saMdezo laI dUta banIne hanumAna laMkA jaI vibhISaNane maLyA. vinayapUrvaka uparokta saMdezo ApIne hanumAna kahevA lAgyA ke zrIrAma ane lakSmaNa vartamAnamAM baLavAna puruSo che. sADA traNa karoDa vidyAghara ane apAra bhUmigocaronI senA sajja thaIne samudranA tIre AvI rahI che tenA khabara sAMbhaLo. rajA samajIne sItA nahi soMpe to kulakSaya karanAra thaze, laMkAnI lakSmI saha sItA, rAvaNane haNI te haraze. sujJa gaNIne rAmacaMdrajI Apa prati ati prema ghare;" suNI vibhISaNa rAvaNa pAse dUta sAthe jaI vAta kare : 25 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - rAvaNa samajI sItAne pAchI nahIM soMpI de to AvA kAmathI te kulano kSaya karanAra thaze ane zrIrAma rAvaNane haNI laMkAnI lakSmI sAthe sItAne laI jaze. vibhISaNane hanumAne kahyuM ke zrIrAma tamane sujJa eTale sArI rIte nItinA jANakAra mAnIne Apa pratye atyaMta prema rAkhe che. A vAta sAMbhaLIne vibhISaNa hanumAna sAthe rAvaNa pAse jaIne vAta karavA lAgyA. //pAnA "priya bhAI, dUta rAmacaMdrano Avyo che vinati karavA," bheTa gharI hanumAna vade tyAM: "kRpA karo vinati phaLavA; dina dina vaghatA puNyaprabhAve rAma ayodhyAmAM vasatA, Apa akhaMDa trikhaMDapatine kuzaLa samAcAro pUMchatA. 26 artha - vibhISaNe rAvaNane kahyuM : priya bhAI, A rAjA rAmacaMdrano dUta tamane vinaMtI karavA mATe Avyo che. tyAre hanumAna paNa bheTa gharIne rAvaNa pratye bolyA ke mArI vinatine phaLIbhUta karavA kRpA karazo. pratidina puNyaprabhAve vaghatA zrIrAma ayodhyAmAM rAjya karatA virAje che. temaNe mane ahIM dUtarUpe mokalyo che. te Apa jevA akhaMDa traNa khaMDanA patine prathama kuzaLa samAcAra pUche che. IFrakA. vidita kare : "bIjAnI jANI Ape sItA che ANI, paNa te to che muja paTarANI; pAchI mokalo, nahi hANI." nahi to vinami-vaMza-ziromaNi mahApuruSane aNaghaTatuM, karma gharma ne zarma vighAtaka, pApa pragaTa A haDahaDatuM. 27 artha :- vaLI zrIrAmacaMdra rAjA Apane jaNAve che ke Ape bhUlathI sItAne bIjA koInI jANIne ANI che, paNa te to mArI paTarANI che. mATe tene pAchI mokalI Apo, to emAM kaMI hAni thaI gaI ema mAnIzuM nahIM. jo sItAne pAchI nahIM mokalo to vinami vaMzanA ziromaNi ane mahApuruSa jevA ApanuM A aghaTita kArya, gharma ane zarma eTale sukhanuM vighAtaka eTale vizeSa prakAre ghAta karanAra banaze; ane A haDahaDatuM pragaTa pApa jagatamAM sarvatra prasiddhi pAmaze. ||rA sAgaranAM mojAM maLa tyAge, tema sItA tajavA jevI." rAvaNa kahe: "nathI ANI ajAye Aza sItAnI tarjI devI; mAgyAthI te nathI maLavAnI cakraratna saha rjItI levI." manamAMhIM hanumAna haseH "taka "tathAstu' jhaTa vadavA jevI." 28 artha - jema sAgaranA mojAM samudranA maLane kinArA upara pheMkI de che tema sItA paNa parastrI hovAthI tajavA jevI che. tyAre rAvaNa kahe huM ene ajANapUrvaka nathI lAvyo, jANIne lAvyo chuM; mATe sItAnI AzAne sarvathA tajI devI. mAgyAthI te maLavAnI nathI. sItAne meLavavI hoya to ahIM AvI mane jItI cakraratna sAthe laI jAya. rAvaNanA nAzasUcaka AvA zabdo sAMbhaLIne hanumAna manamAM hasavA lAgyA ke A taka 'tathAstu' eTale ema ja ho ema kahIne jhaDapI levA jevI che. 28 paNa daMta-kArya smarI kahe mIThA vacaneH "sItA soMpI dyo, parastrI-haraNa viSe zI zobhA? kapaTa pragaTa suMghArI lyo." Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 0 7 rAvaNa kahe, "e bhUla janakanI, kema rAmane paraNAvI? traNe khaMDanI milakata mArI, mane yogya te ahIM AvI. 29 artha - paNa hanumAna potAnA dUtakAryanuM smaraNa karIne mIThA vacane kahevA lAgyA : sItA satIne soMpI dyo. parastrInuM haraNa karavuM e kaMI zuravIranI zobhA nathI. sItAne mAyAvaDe chetarIne tame lAvyA cho. A kapaTa pragaTa jagajAhera che. mATe A thayela bhUlane sItAne pAchI soMpI sughArI lo. tyAre rAvaNa kahe A bhUla janakarAjAnI che. teNe sItA rAmane kema paraNAvI? traNe khaMDanI milakata mArI che. te mane yogya che; mATe huM tene ahIM lAvyo chuM. 29 yogyagrahaNamAM apakIrti zI? sarpa-phaNA para maNi gaNI, sItA levA sAhasa karato, buddhi bagaDI rAma taNI." kahe vibhISaNa : "vAda nirarthaka karavAthI nahi kAMI vaLe, Arya akArya karI na sughAre to pastAve vyartha baLe." 30 artha :- pharI rAvaNa kahevA lAgyo : mArA yogya vastune grahaNa karavAmAM apakIrti zuM? draSTi viSa sarpanI phaNA upara rahela maNine koI levA icche to tenuM maraNa ja thAya tema sItAne levA rAma sAhasa kare che te tenI buddhi bagaDI gaI jaNAya che. tyAre vibhISaNa hanumAnane kahevA lAgyA : have nirarthaka vAda karavAthI kAMI vaLe tema nathI. Arya thaI akArya karIne paNa tene sudhAre nahIM to aMte potAnA akAryamAM karela vyartha baLathI tene pastAvuM ja paDaze. 30nA "he! hanumAna, jato rahe pAcho, nahi to vAta vadhI jAze, laMkApatinA kroghAnalathI rAkha rakhe tuM jhaTa thAze." hanumAna kahe : "kAmAMgha na dekhe puNyapuMja nija prajvalato, satI sItAnA niHsAsAthI saLagyuM A rAkSasakuLa, jo." 31 artha :- vaLI vibhISaNa kahe : he hanumAna, tuM pAcho potAnA ghare jato rahe. nahIM to vAta nirarthaka vadhI jaze ane A laMkApati rAvaNanI krodhAgnithI rakhe ne tuM zIdhra rAkha banI jaze. uttaramAM vibhISaNane hanumAne kahyuM : kAmathI aMdha thayelo prANI potAnA prajvalita thatAM puNyapuMjane nathI joI zakato, temaja satI sItAnA niHsAsAthI potAnuM rAkSasakuLa paNa saLagI gayuM che tenuM paNa tene bhAna AvatuM nathI. 31aaaa ema kahI UDyo gagane te zIdhra sItA pAse AvI, samAcAra sItAnA laI jaI, kahe rAmane samajAvIH "durAgrahI rAvaNa nahi koI rIte sItAjI tajaze, tethI yuddha tvarAthI karavA taiyArI karavI paDaze." 3ra artha - ema kahIne hanumAna tyAMthI AkAzamAM UDIne zIdhra sItA pAse Avyo. temanA samAcAra laI jaI rAmane badhI hakIkata samajAvIne kahevA lAgyA ke durAgrahI rAvaNa koI rIte paNa sItAjIne tajaze nahIM. mATe tenI sAthe yuddha karavAnI taiyArI zIdhra karavI paDaze. 3rAA Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prAvodha vivecana bhAga-1 raghukuLa-kesarI rAma have caturaMgI senA sajja kare; varSAkALa vIte tyAM lI te citrakUTe vanavAsa ghare. grISmaRtu virahAgni sama saMtApa kaI saMtAI gaI, gAjavIje varSAM caDhI AvI ghana-gajasainya-samUha laI. 33 artha = * raghukuLamAM siMha samAna zrIrAma have caturaMgI senA sajja kare che. varSAkALa vyatIta thAya tyAM sudhI citrakUTa vanamAM ja nivAsa kare che. garamInI Rtu to sItAnI virahAni samAna saMtApa daIne saMtAI gaI. ane have gAjavIja sAthe vAdaLArUpI hAthIonI senAno samUha laIne varasAda caDhI Avyo. / / 34 / muzaLadhAra vRSTi thaI, vahevA lAgyA vAri-pravAha badhe, tApazatrune vegasahita hAkala daI jANe te zodhe! satpuruSo niMdA-skrutinAM vacana suNaeN che samabhAve, tema TekarA-khADA DhAMkI sahita sapATI darzAve. 34 artha :- muzaLadhAra varasAda thayo. pANInA pravAha badhe vahevA lAgyA. te pANI vega sAthe vahIne jANe tAparUpI zatrune hAkala daIne zodhato hoya tema jannAyuM, paNa zrIrAma jevA satpuruSo to niMdA ke stutinA zabdone samabhAve sAMbhaLe che, tema salila eTale pANI paNa TekarA ho ke khADA ho, bannene sarakhI rIte DhAMkI uparathI sapATarUpe ja najare paDe che. / / 34 / / svargIya pula sama suMdara raMge indradhanu yuti ramya ghare, rAmasainyane kAje jANe gaganamArga taiyAra kare. evAmAM vAlI pAsethI dUta AvI narmI vAta kahe : "pUjyapAda nRpa 25kuLadIpaka muja sevA-svIkA2 2he, 35 artha :- varSARtumAM indradhanuSa jANe svargamAM javAno pula hoya nahIM tema suMdara raMgathI vibhUSita thaIne tenI zruti eTale te ja kAMtinI ramya eTale 2maNIyatAne pradarzita kare che. te jANe zrIrAmanI senAne AkAzamAM javA mATeno mArga taiyAra karato hoya ema jaNAya che. evAmAM vAlI nAmanA vidyAghara rAjA pAsethI dUta AvI zrIrAmane namIne vAta kahevA lAgyo ke raghukuLanA dIpaka pUjyapAda zrIrAmacaMdra mahArAja mArI sevAno svIkAra kare / / 35 / / 39 to sugrIva-hanumAna tajI de, muja maitrIthI kAja sare Aja ja muja bhujabaLa ne vidyA rAma samIpa sItAjI ghare dUta visarjana karI aMgadanI salAha levA rAma pUche; aMgada teno uttara ke te saMzaya mananA sau lUche : 36 artha :-- vaLI mArI sevAne svIkAravA icchatA hoya to sugrIva ane hanumAnanI sevAne tyajI de. mArI sAthe mitratA karavAthI zrIrAmanA kAryanI siddhi thaI jaze. Aje ja mArA mujabaLa ane vidyAnA baLe laMkA jaI rAvaNanuM mAna bhaMga karI sItAjIne rAma pAse lAvIne mUkI dauM. vAlInA dUtane dUra rAkhI zrIrAma A viSayamAM aMgadane potAno abhiprAya jaNAvavA pUchavA Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 09 lAgyA. tyAre aMgade teno uttara Apyo te mananA sarva saMzayane naSTa kare evo hato. [36aaaa rAvaNa to zatru thaI cUkyo; mitra-zatru vAlI jANo, rAvaNane maLI jAya pachI to durjaya ubhaya bane mAno; vAlIne pahelo vaza karavo dUta mokalI chaMcheDo, hAthI daI laMkAmAM laDavA ahIM AvavAne teDo. 37 artha - aMgada kahe : rAvaNa to sItAne haravAthI ApaNo zatru thaI gayo, ane A vAlIne ApaNA mitra thayelA sugrIva ane hanumAnano zatru jANo. have A vAlInuM kaheluM nahIM mAnIe to te rAvaNa sAthe maLI jaze ane zatranI zakti vadhI javAthI ubhaya eTale beyane jItavAmAM ApaNane vizeSa muzkelI paDaze. mATe pahelA vAlIne vaza karavAthI rAvaNano parAjaya saraLatAthI karI zakAze. prathama ApaNo dUta mokalI vAlIne chaMcheDo ke tamAro mahAmegha nAmano zreSTha hAthI che te amane samarpita karI laMkAmAM laDavA javA mATe ahIM AvIne raho. 3LA. pachI zakti saMpatti vaghaze rAvaNa-nAza thaze helo." rAmacaMdranI saMmati maLatAM vAlidUta teDyo helo; rAma kahe : "he! dUta, amAro dUta vAlinRpa samIpa jaze, 'gaja nija daI susajja thavA saMdezo daI ghaTatuM karaze." 38 artha - Ama karavAthI ApaNI sainya zakti ane saMpatti paNa vadhaze ane rAvaNano nAza karavo sahelo thaI paDaze. A kAryamAM zrIrAmacaMdranI saMmati maLatAM, Avela vAlInA dUtane pahelAM bolAvyo. tene zrIrAme kahyuM : he dUta, amAro dUta vAlI rAjA pAse jaze. te vAlIrAjAne potAno mahAmegha hAthI amane ApIne rAvaNa sAme laDAImAM javA mATe susajja thavA jaNAvaze. ane tamArI iSTa vAtanI carcA tyAra pachI thaze evo saMdezo tamArA rAjAne daI te dUta ghaTatuM karaze. 38 bane dUtanI vAta suNI vAlI vicAra kahe Avo :"rAvaNa AgaLa vinaya-vacana kahe, mujane kahe hAthI lAvo." rAma-dUta kahe: "parastrIlaMpaTa rAvaNa maraNa-zaraNa leze, paNa jo Apa cAho jIvana to rAma-zaraNa zAMti deze." 39 artha :- banne dUtanI vAta sAMbhaLIne vAlI kahevA lAgyo ke rAma rAvaNa AgaLa to sItAne meLavavA vinayapUrvaka vacana kahevaDAve che ane mane kahe che ke hAthI laIne rAvaNa sAthe laDavA Avo. rAmanA dUte tenA uttaramAM kahyuM ke parastrImAM laMpaTa rAvaNa to maraNane zaraNa leze, paNa Apa jo jIvavA icchatA ho to rAmanuM zaraNa Apane zAMtinuM kAraNa thaze. II39aa. krogha karI vAlI boleH "jA dUta, kahe tuja svAmIne, jIMvavAnI icchA rAkhe to AzA gajanI tyAgI de. nahi to yuddha kare muja sAthe, have nathI bIjo Aro; bace, banArasa pAcho jaI jo rahe banI sevaka mAro."40 artha :- have krogha karIne vAlI bolyo : jA dUta cAlyo jA. tArA svAmIne ema kaheje ke tuM Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jIvavAnI icchA rAkhato hoya to mahAmegha hAthInI AzA tyAgI de. nahIM to mArI sAthe yuddha kara. have to banArasa pAcho jaI mAro sevaka banIne rahe to ja bacI zake. nahIM to bacavAno enA mATe bIjo koI Aro nathI. II40aaaa. dUte AvI, vAta kahI sau; rAma sajAve lakSmaNane, vAli-bRha che kriIDAMgaNa sama sugrIva ne hanumAna-mane." vAlI-senAne vana peThe lakSmaNa kApe krogha karI, jAte vAlI sAme Avyo ke zira phaLa sama jAya garI. 41 artha - vAlIne tyAMthI dUte AvIne badhI vAta karI tyAre zrIrAme lakSmaNane senAnAyaka banAvI vAlIne jItavA mATe sajja karyo. vAlInI karelI vyuharacanAne toDavI te sugrIva ane hanumAnane mana ramata samAna hatI. vAlInI senAne lakSmaNa krogha karIne jANe vaja vaDe vanane kApatA hoya tema kApavA lAgyA. senA naSTa thaI tyAre vAlI pote sAme Avyo ke lakSmaNe kAna sudhI kheMcIne tIkSNa sapheda bANa mAravAthI vAlInuM zira tADanA phaLanI jema kapAIne ghaDa parathI nIce paDI gayuM. [41]. sugrIva pAmyo adhipatipada ke rAmacaMdra pAse Avyo, bhaktibhAva sahita sarvene kiSkrighA teDI lAvyo. cauda akSauhiNI senAbaLa saha rAma zazI sama zobhI rahe, zarada RtunuM nirmaLa nabha paNa "yuddha-yogya A kALa" kahe. 42 artha:- have sugrIva zrIrAma lakSmaNanI kRpAthI potAnA gayela yuvarAjapadane badale pitAnuM saMpUrNa rAjya pAmI rAjA thayo. tethI zrI rAmacaMdra pAse AvIne bhaktibhAva sahita baghAne kiSkrighA nagarImAM teDI lAvyo. tyAM cauda akSauhiNI senAbaLa sAthe zrIrAma caMdramA samAna zobhI rahyAM che. eka akSauhiNI senAdaLamAM 21870 ratha, 21870 hAthI, 65610 ghoDA ane 1,09,350 pAyadaLano samUha hoya che. enAthI cauda gaNI senAnA zrIrAma nAyaka thayA. have varSARtu pUrI thaIne zaradaRtu je Aso mAsathI kArtika mAsa sudhI hoya che, te AvI gaI. te samaye nirmaLa AkAza paNa jANe A kahetuM hatuM ke have yuddha karavAne mATe A yogya samaya che. 4rA jagatupAda parvata para lakSmaNa sasa divasa upavAsa kare, prajJasvAdika vidyA sAthI; sugrIva paNa te citta ghare. rAmacaMdra, lakSmaNa, sugrIva, hanumAna vagere vIra ghaNA, pralayakALa sama senA sAthe paMtha vaTAve laMka taNA. 43 artha :- je jagatpAda nAmanA parvata upara zivaghoSa muni mokSe paghAryA te ja parvata upara jaIne lakSmaNe sAta divasa sudhI upavAsa karIne prajJaptiAdi vidyAo siddha karI. sugrIve paNa te pramANe karIne vidyA sAdhya karI. have zrIrAmacaMdra, lakSmaNa, sugrIva, hanumAna vagere ghaNA vIro jemAM che evI pralayakALa samAna senAe laMkA javA mATe paMtha kApavA mAMDyo. 43aaaa Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 1 1 kahe kuMbhakarNAdi svajano, rAvaNane laMkADhIpe - "ucca ApaNA vaMza viSe sUraja sama Apa-pratApa dIpe; eMTha samI para-strI saMgharavI lajjAspada saune lAge, nirmaLa kuLa kalaMkita karatI sItA tajavA sau mAge." 44 artha - hanumAna jyAre laMkAthI pAchA pharyA ke kuMbhakarNAdi bhAIo laMkAdvIpamAM rAvaNane kahevA lAgyA ke ApaNA ucca vaMzamAM Apano sUraja samAna pratApa dedipyamAna che. temAM eMTha samAna parastrIne gharamAM saMgharavI te ama saune lajjAspada lAge che. ApaNA nirmaLa kuLane kalaMkita karatI sItA satIne sau jana tajavA icche che. 44o malinamati rAvaNa kahe : "Ave rAma laI lazkara laDavA, bhayathI sItA soMpI" evuM kalaMka kema dauM caDavA? tRNasama tuccha gaNo bhUmigocarI, yoddhA Apa samAna nahIM, cakraratnanA cAkara devo; karI zake zuM rAma ahIM?" 45 artha :- sItA satImAM Asakta malinamati rAvaNa kahevA lAgyo. rAma lazkara laIne laDavA Ave che ema jANIne bhayathI sItAne soMpI dauM? evuM kalaMka mArA para kema caDavA dauM. A bhUmi upara cAlanArAone tRNanI samAna tuccha gaNo. ApanA samAna jagatamAM bIjA koI yoddhA nathI. ane vaLI cakraratnanI sevA karanArA to devo che. to rAma ahIM AvIne zuM karI zake? I4pA sAMkhI zakyo nahi kathana anyAyI tethI vibhISaNa pragaTa kahe : "sUryavaMzanA rAmacaMdranI zUravIratA nahi koNa lahe? vAlI vidyAghara baLavaMto, ramata mAtramAM jeha haNe, te zatrune tuccha kaho te kAmaghelachA sarva gaNe. 46 artha :- AvA rAvaNanA anyAyI vacanane vibhISaNa sAMkhI zakyo nahIM. tethI pragaTapaNe kahevA lAgyo ke sUryavaMzanA rAmacaMdranI zUravIratAne koNa nathI jANatuM. baLavAna vAlI vidyAgharane to jeNe ramatamAtramAM haNI nAkhyo. te zatrune tame tuccha kaho cho. e to tame kAmanI ghelachA vaDe bolo cho ema sarva mAne che. II46aaaa. parastrI pAchI soMpI detAM doSa gaNo e nyAya nahIM; parastrI-grahaNa gaNAze zUratA, Apa taNuM draSTAMta lahI. gharmapatnI saha viSayabhoga paNa tajavA jevI vaya AvI; topaNa parastrI-laMpaTatA, nA chUTe e bhUMDuM bhAvi. 47 artha - tame parastrIne pAchI soMpavAmAM doSa gaNo cho e nyAyapUrNa vacana nathI. jagatamAM ApanuM draSTAMta laIne parastrI grahaNa karavAmAM zUravIratA che ema gaNAze. have to gharmapatnI sAthe paNa viSayabhoga tajavA jevI vaya AvI che. to paNa parastrI pratyenI laMpaTatA na chUTe to bhAvi ghaNuM bhUMDuM che ema mAnI levuM. 4zA Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 guNa ja puNya gaNAye jagamAM, puNya vaDe sukha sarva maLe; parastrI-haraNa mahA durguNanA pApe lakSmI sarva TaLe. nArI narakanuM dvAra kahe che" jJAnI, huM zuM adhika kahuM? vrata lIgheluM-mane cahe nahi te strIne huM nahIM cahuM."48 artha :- jagatamAM guNa ja puNya gaNAya che. puNyathI sarva sukha maLe che. parastrI haraNa e mahA durgaNa che. enA pApathI sarva prakAranI lakSmI nAza pAme che. jJAnI puruSo nArI pratyenA rAgane narakanuM dvAra kahe che. tethI vizeSa huM pAmara zuM kahI zakuM? tame vrata lIgheluM che ke mane je icche nahIM te strIne huM paNa icchIza nahIM, tene yAda karo. 48 te toDo nahi, bhavajaLa taravA vahANa samuM vrata vicAro; satI sItAno zApa grahI nija kuLa sakaLa kAM saMhAro? sajjana prANa tajI vrata pALe, Apa pApa karI prANa tajo, kalpakALa taka TakanAruM apa-kIrti-kAraNa hajuM samajo. 49 artha :- vratane toDo nahIM. kemake te eka ja vrata tamane saMsArarUpI samudrathI pAra utAravA mATe jahAja samAna che. teno vicAra karo. satI sItAnA zApane grahaNa karIne potAnA sakaLa kuLano nAza zA mATe karo cho? sajjana puruSo potAnA prANa tajIne paNa vrata pALe che ane Apa pApa karIne prANa tajavA taiyAra thayA cho. A pApa kalpakALa sudhI tamArI apakIrtinuM kAraNa banaze, mATe A vAtane hajI samajo. 49aaaa sItA duhitA konI? e anumAna karo, smarI nija kathA, 'bhAna bhUle kAmAMtha jano' e sajjana vadatA satya tathA. garva ghaTe nahi cakra taNo re!pratinArAyaNa-prANa hare. satI sItAne soMpI detA gharma, nIti, kula sau Ugare."50 artha :- A sItA konI duhitA eTale putrI che? e tamArI potAnI ja kathAne yAda karIne anumAna karo. paNa kAmathI aMdha thayelA loko potAnuM paNa bhAna bhUlI jAya che, ane jANelI vAtane paNa nahIM jANyA samAna gaNIne mUkI de che; ema sajjana puruSo kahe che te satya che. temaja A cakrano paNa tamane garva ghaTe nahIM. kemake A cakra ja pratinArAyaNanA prANane haranAra che. jo tame satI sItAne soMpI do to gharma, nIti ane kula sauno uddhAra thaze. A5vA hitavacano suNatAM kahe rAvaNa kuddha thaI, "he! mUDhamati, AgaLa paNa te bharI sabhAmAM rAmadUta saha kahyuM ati; rAjadroha harno karyA kare che; bhAI avadhya gaNI na haNuM, dezanikAla dauM chuM tujane, kahyuM koInuM nahIM suNuM."51 artha - AvA hitakArI vacanone sAMbhaLI rAvaNa krodhita thaI kahevA lAgyo : he mUDhamati! AgaLa paNa te rAmanA dUta sAthe maLIne sabhAmadhye nahIM kahevA yogya mane ghaNuM kahyuM hatuM. ane hajI paNa rAjadroha karyA kare che. tuM mAro bhAI hovAthI avadhya eTale vagha karavA lAyaka nathI Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-3 5 13 ema gaNIne tane huM haNato nathI paNa jA mArA dezamAMthI nIkaLI jA. huM tane dezanikAla ApuM chuM. have huM koInuM kahyuM sAMbhaLavAno nathI. //51|| vibhISaNa vicAre : "rAvaNano nAza samIpa jaNAya khare! dezanikAla sajA karI sArI; rAma-zaraNa uddhAra kare." saujanyasamAM vibhISaNa rAvaNa taDeM jhaTa sAgara pAra gayA, lakSmaNa Adi kare parIkSA, nipuNa vibhISaNa pAsa thayA. para artha :- AvA rAvaNanA kaThora vacano sAMbhaLIne vibhISaNa vicAravA lAgyA ke rAvaNano nAza have kharekhara samIpa jaNAya che. mane dezanikAlanI sajA karI te sAruM thayuM. nahIM to rAvaNa sAthe mAro paNa vinAza thAta ane AvA apayazakArI kalaMkanA chAMTA mane paNa uData. zrIrAmanuM zaraNa ja mAro uddhAra karI zake ema che. ema vicArI saujanyasamA eTale bhalAIno bhAva jenA hRdayamAM che evA sajjana vibhISaNa, duSTa evA rAvaNane tajI daI zIdhra samudra pAra jaIne zrI rAmane maLyA. zrIrAme lakSmaNa Adine vibhISaNanI parIkSA karavA kahyuM ke kharekhara te ApaNA pratye sabhAvavALA che ke nahIM te parIkSAmAM nipuNa eTale hoziyAra evA vibhISaNa pAsa thayA. //parA tyAM hanumAna kare nivedana : "laMkA jaI rAvaNa pajavuM, to abhimAnI ahIM Avaze; sthAnabhraSTanuM nahi TakavuM." rAmacaMdranI saMmati maLatAM, vidyAghara zUravIra laI kapividyAthI vAnara banI raMjADe laMkA trAsa daI. 53 artha - tyAM hanumAne zrIrAmane ema kahyuM ke he deva! ApanI AjJA hoya to huM laMkAmAM jaIne bagIcA vagereno vinAza karI rAvaNane pajavuM. jethI te rAvaNa abhimAnI hovAthI ahIM Avaze. ane potAnA sthAnathI bhraSTa thayelAne jItavAnuM kAma saheluM banaze. zrI rAmacaMdrajInI saMmati maLatAM vidyAdhara hanumAna bIjA paNa zUravIra aneka vidyAgharone sAthe laI laMkAmAM gayo. tyAM kapividyAnA baLe baghA vAnara banI laMkAne raMjADIne trAsamaya banAvI dIdhI. //pa3NA rAma pUMche vibhISaNane ke "hajIM rAvaNa kema jaNAya nahIM?" kahe vibhISaNa, "vidyA sAthe rAvaNa Ave kyAMthI ahIM? lAga kharo laMkA levAno senA saha cAlo jaIe, prajJapti vidyAbaLathI bahu vimAna-racanA karI laIe." 54 artha - have rAma vibhISaNane pUchavA lAgyA ke hajI rAvaNa kema dekhAto nathI? tyAre vibhISaNa kahe te to laMkAmAM nathI paNa AdityapAda nAmanA parvata upara vidyA sAthe che tethI ahIM kyAMthI Ave? have laMkA levAno kharo lAge che. mATe senAnI sAthe cAlo jaIe. prajJapti vidyAnA baLe badhI senAne laI javA mATe ghaNA vimAnonI racanA karI laIe. //54 rAma kahe : "zubha nabha raste te sAgara pAra jarphera jaIe, AjubAjuthI vidyAghara sau, prathama baLe jItI laIe." Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samudra vidyAghara caDhI Avyo, nIle jhaTa bAMghI lItho; rAme mukta karI nija rAjya DAMgara sama ropI dIgho. 15 artha - tyAre zrIrAma kahe: tamArA kahevA pramANe zubha AkAza mArge te sAgara pAra ApaNe jarUra jaIe ane AjubAjumAM rahenArA sau vidyAgharone prathama baLavaDe jItI laIe. tema karatAM samudra nAmano vidyAghara caDhI Avyo. tene nIla nAmanA vidyAghare jhaTa bAMdhI lIgho. tene zrIrAme mukta karAvIne potAnA rAjyamAM DAMgara samAna ropI dIgho, arthAtu potAnI AjJA mAnya karAvI dIdhI. papAyA prAnta bhAganA vidyAghara sau rAma-zAsane AvI gayA, raNajaMge rAvaNane haNavA sau ekatra su-sajja thayA. Indrajita rAvaNasuta laMkA-rakSaka kahe : "devo, Avo, laDavA cAlo rAma-sainya saha, zUravIra vaNI bAMthI lAvo." 56 artha -prAnta bhAganA eTale laMkAnI sImAmAM cheDAnA bhAgamAM rahetA badhA vidyAgharo zrIrAmanA zAsanamAM AvI gayA. raNajaMga eTale moTA yuddha medAnamAM rAvaNane haNavA mATe badhA vidyAgharo susajja thaIne ekatra thayA. AdityapAda para vidyA sAdhya karavA jyAre rAvaNa gayo tyAre laMkAnuM rAjya potAnA putra indrajitane soMpI gayo. jethI have laMkAnA rakSaka jevo indrajita kahevA lAgyo ke he devo! Avo Avo. rAmanI senA sAthe laDavA cAlo ane temanI senAmAMthI zUravIrane vINI vINIne bAMdhI lAvo. //pakA (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 iLa rAvaNa paNa jhaTa AvI pahoMce kaTokaTIno kALa gaNI, siddha karelA baghA devatA kahe spaSTa, "lyo Apa suNIH prabaLa puNyanA udaye karatA ame ApanuM sarva kahyuM, have karI zakIe nahi kAMI pUrva puNya paravArI gayuM." 1 artha - rAvaNa paNa AvI kaTokaTIno kALa jANI jhaTa laMkAmAM AvI pahoMcyo. tyAM siddha karelA badhA devatAo spaSTapaNe kahevA lAgyA ke Apa amArI vAta sAMbhaLI lyo. ApanA prabaLa puNyanA udaye ame Apane Aja divasa sudhI sarva kahyuM karatA hatA. paNa have ame ApanuM kaMI paNa kArya karI zakIe ema nathI. kAraNa ke ApanuM pUrvanuM puNya paravArI gayuM che arthAt pUruM thaI gayuM che. /1aaaa. abhimAnIne UMdhuM sUjha, satya zikhAmaNa gaNe nahIM, krotha karI rAvaNa kahe : "jAo, nathI koInuM kAma ahIM. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 5 15 nIca devatA nahIM hoya to yuddha nahIM tethI aTake, siMha samA muja bhujabaLa AgaLa ziyALa sama zuM rAma Take?" 2 artha :- abhimAnI jIvane UMdhu ja sUjhe ane satya zikhAmaNane gaNe nahIM. tema rAvaNa paNa krogha karIne kahevA lAgyo : jAo, tamArA koInuM mAre kAma nathI. nIca evA devatA nahIM hoya to mAruM yuddha aTakI zake nahIM. siMha samAna mArA bhujabaLa AgaLa A rAma jevA ziyALa zuM TakI zake? ArA siMhanAda karI senApati ravi-kIrtine A hukama karyo - "raNabherI vagaDAvo, cAlo, senA sau taiyAra karo; siMhaguphA haraNo gherI le, laMkA tema dIse Aje, ziyALa, sasalAM jevA AvyA rAmAdika maravA kAje." 3 artha - siMha jevo avAja karIne ravi-kIrti senApatine rAvaNe hukama karyo ke raNabherI vagaDAvo, baghA cAlo, sarva senAne taiyAra karo. siMha guphAne jema haraNo gherI le, tema A rAmanA haraNa jevA sainikoe Aje laMkAne gherI hoya ema jaNAya che. tathA ziyALa ane sasalAM jevAM A rAma-lakSmaNAdi Aje maravA mATe ja ahIM AvyA che. saMsA thola mArI mukha rAtuM rAkhe, tema bagho dekhAva kare, paNa aMtaramAM saMzaya sAle ura amaMgala tarka bhare : "rAvaNa vaNa jaga Aja bano, paNa rAmasahita nahi rAjya karuM." ema vicArI karI taiyArI, cakraratnane agra karyuM. 4 artha - jema asamartha prANI ghola mArIne mukha rAtuM rAkhe tema rAvaNa badho dekhAva kare che. paNa aMtaramAM zaMkA duHkha ApI rahI che ke rAma mane jItI jaze to? evA amaMgaLa azubha takathI tenuM hRdaya have bharAvA lAgyuM. rAvaNa vagaranuM A jagata bhale banI jAya arthAtu bhale marI jAuM, paNa rAmanI ANa svIkArIne to huM rAjya nahIM ja karuM. ema vicArIne rAvaNe yuddhanI taiyArI karI ane cakraratnane AgaLa karyuM. 4 haya, hAthI, ratha, vimAna para sau zUravIra zobhe zauryabharyA. vAge nobata vivigha vAjAM laDavA laMkAthI nIsaryA. rAvaNanA lazkarane dekhI, rAmasainya paNa sajja thayuM, vaMdana karI vitarAga prabhune rAma-hRdaya te joI rahyuM. 5 artha :- haya eTale ghoDA, hAthI, ratha, vimAna upara sau zUravIro potAnA zaurya vaDe zobhavA lAgyA. aneka prakAranA judA judA vAjAM ane nobata vAgatAM laMkAthI rAvaNa vagere badhA laDavA mATe nIkaLI paDyA. rAvaNanA lazkarane dekhI zrIrAmanI senA paNa sajja banI gaI. prathama vItarAga prabhunA darzana hRdayathI zrIrAme karIne je thAya te jovA mAMDyuM. pA. aMjana-parvata nAme gaja para ArUMDha rAma thaI cAle, vijaya-parvata nAme gaja para caDhIM lakSmaNa ripugaNa bhALe. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 16 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sugrIva ne hanumAna vimAne sUrya-caMdra sama mana haratA, duzmana-darpa timira osaratuM, Ulase vidyAghara varatA. 6 artha - aMjana-parvata nAmanA hAthI upara ArUDha thaIne rAma cAlavA lAgyA. vijaya-parvata nAmanA hAthI upara caDhIne lakSmaNa zatruonA samUhane jovA lAgyA. sugrIva ane hanumAna vimAna upara caDhI sUrya ane caMdra samAna banI manuSyonuM mana haravA lAgyA. AvI vidyAgharonI ullAsa pAmatI vIratA ane tejanA prabhAve duzmanono darpa eTale garvarUpI aMdhakAra nAza pAmavA lAgyo. kA. nAda nagArAMnA niSphara tADanathI ghora kare tyAre, tiraskAra zaguno karatA bharatA hIpa-dizA cAre; hayaheSArava, gajagarjana ne ghanuSyanA TaMkAra thatA, zastra, astra UchaLe caLake bahu, subhaTa nIDara banI tyAM pharatA. 7 artha :- nagArAM para paDatA niSphara tADana eTale nirdaya prahAra vaDe te ghora nAda karatA hatA. te avAjo jANe zatruonA tiraskAra karatA hoya tema cAre dvIponI dizAone bharI detA hatA. te yuddha medAnamAM ghoDAo heSArava karatA, hAthIo garjanA karatA ane ghanuSyanA TaMkAra thatA saMbhaLAtA hatA. subhaTonA hAthamAM rahela mAravAnuM hathiyAra te talavAra Adi zAstra ane bANa vagere pheMkavAnA hathiyAra te astra bahu caLakatA UchaLatA jaNAtA hatA. ane tyAM subhaTo nIDara banIne pharatA hatA. ||LI tiraskAra rAvaNano karatA mahArathI vyaMge vadatA, "eka cakrathI parAkramI te, ame vRthA babbe gharatA." mahAsAgara sama senAmAM mojAM sama azvagrIvA bhALo, dhvajA daMDa saha gaja, ratha, rUDA vahANa samA bahu nihALo. 8 artha :- rAvaNano tiraskAra karatA mahArathI laMgamAM ema bolatA hatA ke A rAvaNa to eka cakrathI parAkramI kahevAya che to ApaNe rathane vRthA be cakra rAkhyA che. mahAsAgara samAna A senAmAM mojAM samAna azvagrIvA eTale ghoDAonI gardana dekhAya che ane dhvajAnA daMDa sAthe hAthI ke vahANa jevA rUDA ratha ghaNA ja draSTigocara thAya che. dA. pavana vahe pAchaLathI tethI dhvajA bathI aribhaNI UMDe, diMDa lagAma khamAya na jANe haya sama, tethI bahu phaphaDe; ghULa vaMToLa, timira-pacheDe haNavA jANe sau mathatI, athavA vRddha janonI jANe daMDa grahI mazkarI karatI. 9 artha :- pavana pAchaLathI vaheto hato. tethI baghI ghajAo zatruo bhaNI UDatI hatI. te ghajAo, potAnI lAkaDIrUpa lagAmane, jANe ke ghoDAnI lagAma samAna khamAtI na hoya tema te bahu phaphaDATa karatI hatI. vaLI te ghajAo dhULanA vaMToLiyAthI vyApela aMdhakAramAM DhaMkAIne jANe saune haNavA mathatI hoya tema jaNAtuM hatuM. athavA te ghajAo jANe vRddha puruSonI lAkaDIne pakaDI tene halAvIne temanI mazkarI Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 karatI hoya ema jannAtuM hatuM, cAlyA sthuLa zamI ke senApatinI AjJAthI sau yuddha kare, vAdaLathI jaLa-jhaDIo jevI vauMkarathI zara-vRSTi sare; nimakahalAlI nRpanI karavA, maravA sainika-gaNa talase, vetana-RNane pheDavavA te jIvanadAna devA Ulase. 10 517 artha :- * jyAre sthULa zamI gaI ke senApatinI AjJAthI sau yuddha karavA lAgyA. vAdaLamAMthI jema jaLanI jhaDIo varSe tema vIrapuruSonA hAthathI za2 eTale bANonI vRSTi thavA lAgI. jenuM namaka khAdhuM che evA rAjAnI pharaja bajAvavA mATe sainika gaNa utsuka hatA ane pagArarUpI RNane patAvavA mATe potAnuM jIvanadAna devone paNa ullAsapUrvaka taiyAra hatA. / / 10 / / nathI jovuM nija senAnuM hA! maratuM ke DaratuM koI, ema gaNIne prathama laDIne vIra mare jANI joI; bANAdika vIra taddana choDe, paNa barachI Adi ardhI, paNa asi Adi Apa na choDe; jAmI ati spardhAspardhI. 11 artha :-- potAnI senAmAM hA! koI maratuM hoya ke koI DaratuM hoya tene amAre jovuM nathI; ema mAnIne te vIra prathama ja jANI joIne laDI maratA hatA, jamaNA ane DAbA beyahAthamAM choDavA yogya, araghA choDavA yogya, ke nahIM choDavA yogya evA baghA prakAranA zastro ghAraNa karIne laDI rahyAM hatA. bANAdika astrone taddana choDatA hatA. paNa barachI Adi zastrono ardho upayoga karatA hatA. paNa asi eTale talavAra Adino upayoga alpa paNa karatA na hatA. chatAM paraspara yuddhamAM ati spardhAspardhI jAmI hatI. / / 11 / / marmabhedaka eka ja bANe prANa hare moTA gajanA, astrA sama zarathI zatrunA vALa hare ardhI mUchanA; ghaNAM bANa koI gajane vAgyAM lohI vahe jANe jharaNAM,gezikharathI jharatAM, temAM netaranAM UgyAM taNAM. 12 artha :- marmabhedaka evA eka ja bANathI moTA hAthIonA prANa harI letA hatA. dADhI karavAnA astra samA bANa vaDe koI zatrunA mUchanA ardhA vALa paNa harI letA hatA. ghaNA bANa koI hAthIne vAgavAthI evu lohI vahevA lAgyuM ke jANe koI lohInuM jharaNuM hoya ane vaLI te lAla gerunA pahADanA zikhara uparathI jharatuM hoya, ane temAM vaLI bANa che te to netara eTale soTInA jANe taraNA UgyA hoya tema bhAsatuM hatuM. / / 12 / rAvaNa dekhe nija senAne chinnabhinna thaI jI jyAre, nAkhe mAyAmaya sItAnuM mastaka rAma nagka tyAre, rAmadaya mohe mUMjhAyuM, kahe vibhISaNa, "kapaTa gaNo, satI sItAne sparzI zake nA Apa vinA ko mAta jANyo. 13 artha :- rAvaNa jyAre potAnI senAne chinnabhinna thatI jue che tyAre mAyAvaDe sItAnuM mastaka Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvodha-vivecana bhAga-1 518 rAmanI pAse lAvIne nAkhe che. ke te joIne rAmanuM hRdaya mohathI mUMjhAvA lAgyuM tyAre vibhISaNe turata kahyuM ke A badhuM rAvaNanuM mAyA kapaTa che. satI sItAne Apa vinA bIjo koI mAtAno jaNyo nathI ke tene sparzI zake. / / 13 / rAma saceta thaI saMhAre rAvaNa-senA rahI-sahI, yuddha tajI nATho rAvaNa paNa mAyAyuddhe buddhi lar3I; siMhavAhinI-vidyAratha laI rAma paDyA rAvaNa keDe, indrajita prati laDavA lakSmaNa vidyAbaLathI gagana UDe. 14 artha :-- vibhISaNanI vAta sAMbhaLI zrIrAma pharIthI saceta thaIne rahI-sahI rAvaNanI senAno saMhAra karavA lAgyA. tyAre rAvaNa yuddha tajIne nATho. paNa have tenI buddhimAM mAyAmaya yuddha karavAnI icchA thavAthI AkAzamAM jaI pahoMcyo, tyAre siMhavAhinI vidyAvaDe AkAzagAmI siMharUpa ratha upara caDhIne zrIrAma rAvaNanI pAchaLa paDyA ane indrajita pratye laDavA mATe lakSmaNa garUDavAhinI vidyAnA baLe garUDa upara caDIne AkAzamAM uDavA lAgyA. ||14|| kuMbhakarNa saha sugrIva ne hanumAna laDe ravikIrti prati, indraketu sAthe aMgada, khara-dUSaNa nIlane jAme ati, rAmapratApe rAvaNa hato. nIrakhI indrajita jhaTa Ave, rAmacaMdra jhaTa zakti-prahAre indrajitane paTakAve. 15 artha : * kuMbhakarNa sAthe sugrIva, hanumAna laDe senApati ravikIrti sAthe, indraketu sAthe aMgada ane khara-dUSaNa sAthe nIla vidyAgharane laDAI ati jAnI. rAmanA pratApe rAvaNane pAcho haThato joI indrajita jhaTa tyAM Avyo ke zrI rAmacaMdre zaktivaDe prahAra karIne indrajitane jhaTa pADI dIgho. 15 zastra laI rAvaNa doDyo tyAM vacamA lakSmaNa ghUsI gayA, zarapiMjaramAM pUre rAvaLa, vidyAbaLathI mukta thayA. tethI rAvaNa lakSmaNa haNavA cakra calAve krotha karI, pradakSiNA daI lakSmaNanA dakSiNa kara para te rahyuM TharI. 16 artha :-- :- tyAM zastra laIne rAvaNa zrIrAmane hAvA doDyo ke vacamA zIghra lakSmaNa ghUsI gayA. te samaye mAyAmaya hAthI upara caDhIne uparAuparI bANavarSA karIne rAvaNe lakSmaNane zarapiMjaramAM pUrI dIdhA. paNa baMdhavimocanI nAmanI vidyAnA baLe te zapiMjanarane toDI lakSmaNa bahAra nIkaLI gayA. A joI rAvaNa ghaNo krodhita thayo ane lakSmaNane haNavA mATe cakrane Adeza Apyo. te cakra lakSmaNanI pradakSiNA daIne temanA jamaNA hAtha upara AvIne UbhuM rahI gayuM. / / 16 / / rAvaNa-mastaka cakra vaDe, tethI marI narake ja paDe. vijayazaMkha pUrI zatrune abhayadAna lakSmaNa detA, bhramara samA rAvaNanA maMtrI rAmacaraNajasukha letA. 17 artha :-- parAkramanI mUrti evA lakSmaNe te ja cakravaDe traNa khaMDanA adhipati rAvaNanuM mastaka chedI parAkramamUrti lakSmaNa chede pApe naraka gati bAMdhelI Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) nirdoSa nara - zrI rAma bhAga-4 5 19 nAkhyuM. pApavaDe narakagati bAMdhelI hovAthI marIne te rAvaNa narakamAM ja paDyo. vijaya nAmano zaMkha vagADIne zatruone abhayadAna lakSmaNa ApavA lAgyA. jethI rAvaNanA jIvIta rahela maMtrIoe AvI bhramara samAna banI rAmanA caraNakamaLano Azraya lIdho ane sukha pAmyA. ||1LA AzvAsana de maMdodarIne, kare vibhISaNa dvIpapati; rAma thayA baLabhadra ane lakSmaNa paNa thAya trikhaMDa-pati. sugrIva, hanumAnAdike jaIne vijayotsavanI khabara kare, rAma-vijayathI azokavanamAM zIlavartI sItA harSa ghare. 18 artha - rAvaNanI rANI maMdodarI Adine duHkhamAM zrIrAme AzvAsana ApI vibhISaNane laMkAdvIpanA pati banAvyA. zrIrAma baLabhadra thayA ane lakSmaNa paNa traNeya khaMDanA pati banI nArAyaNa padavIne pAmyA. sugrIva ane hanumAnAdie azokavanamAM jaI sItAjIne vijayotsavanI khabara ApI. tyAre azokavanamAM rahela zIlavatI sItA rAmano vijaya jANIne ati harSita thaI. /18nA jema mahAmaNi hAra viSe yojAtAM yogya prabhA pragaTe, ke kuzala kavivANI sAthe anupama artha-suyoga ghaTe, athavA saMta mati nija yoje gharma svarUpe prema gharI, tema ja zobhe rAma-yogathI zrIsama sItA moda bharI. 19 artha - jema kuzaLa kArIgara mahAmaNine yogya hAra sAthe joDatAM tenI prabhAmAM vizeSa vRddhi thAya che, ke koI kuzaLa kavi kAvyamAM anupama-manohara arthane joDatAM teno suMdara bhAva pragaTa thAya che. athavA saMtapuruSo potAnI buddhine premapUrvaka gharmanA svarUpamAM joDe che. temaja zrIrAmanA yogathI lakSmI samAna sItAjI paNa zobhA pAmavA lAgyA. te joIne vibhISaNa, sugrIva, hanumAna Adi sarva ati AnaMda pAmyA. 19 prANapriya pati-virahe jhUraNA hatI ati jAnakI-ure, rAmahRdaya zokAkula rahetuM, puNyodaya-sukha karI Ere. priya-milananI puNyapaLe ghaDake ura eka thavA jANe, sakhata tApa pRthvI sahIM rahIM tyAM megha-milana zAMti ANe. 20 artha - jyAM sudhI zrIrAmanA darzana thayA nahIM tyAM sudhI jAnakI arthAt janakarAjAnI putrI sItAnA hRdayamAM prANapriya pativirahanI jhUraNA hatI. puNyanA udayathI bIjuM badhuM sukha hovA chatAM tene dUra karIne, sItAnA virahathI zrIrAmanuM hRdaya paNa zokAkula rahetuM hatuM. Aje puNyabaLe bannenA priya milanathI ekabIjAnA hRdaya jANe sukhaduHkhanI vAto karIne eka thavA mATe ghaDakatA na hoya ema jaNAtuM hatuM. jema sakhata tApathI pRthvI tasAyamAna thayelI hoya, temAM varasAda paDavAthI pRthvIne kevI zAMti thAya tema thayuM hatuM. 20 viraha samayanI vItI vAto vinimayathI smRtimAM ANe, paraspare sukha-duHkhanI vAto smarI snehIMjana sukha mANe. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sadoSa rAvaNa gaNI haNI, nirdoSa sItA-svIkAra kIgho, sapuruSo suvicAre varte e ja mahAjana-paMtha sIdho. 21 artha - viraha samayanI vItI vAtone, vinimayathI eTale paraspara vAtacItanI Apa-le karIne smRtimAM ANI snehIjana sukhane anubhave che. tema rAvaNane doSavALo gaNI, tene haNIne nirdoSa evI sItAno zrIrAme svIkAra karyo. sapuruSo Ama suvicArathI varte che ane e ja mahApuruSono samyak mArga che. 21 gayA pachI pITha-giri upara sau sarva tIrtha-jaLa ANIne, rAma ane lakSmaNa baneno abhiSeka-vidhi jANIne, eka sahasa ne aSTa kaLazathI sura-vidyAghara-rAya ghaNA utsava saha abhiSeka kare tyAM harSa varSato, nahIM maNA. 22 artha - have zrIrAma ane lakSmaNa Adi janoe laMkApurImAMthI ravAnA thaIne ati suMdara evA pITha nAmanA parvata upara jaIne nivAsa karyo. tyAM deva ane vidyAgharoe maLI sarva tIrthanuM jaLa ApyuM tathA zrIrAma ane lakSmaNano, abhiSeka vidhino prakAra jANI eka hajAra ane ATha kaLazAothI deva. vidyAghara ane ghaNA rAjAoe maLI utsava sahita temano abhiSeka karyo. tyAM atyaMta AnaMda varSato hato. temAM koI prakAranI maNA eTale khAmI rahI na hatI. pararA koTi-zilA lakSmaNa uThAve, rAma ati saMtuSTa thayA, dezo jIMtatA gaMgA-kAMThe kAMThe jaladhi samIpa gayA. puNya-udayathI devAdikane vaza karI thAya trikhaMDapati, ArvI ayodhyAmAM rvIra bane rAjya kare laI lokamati. 23 artha - tyAM koTi-zilAne lakSmaNe uThAvI. te joI zrIrAma ati saMtuSTa thayA. have gaMgAnA kAMThe Avela badhA dezone jItatAM digvijaya karatAM, te samudranI samIpa pahoMcyA. tyAM puNyodayathI mAgadha Adi devone vaza karIne lakSmaNa have traNa khaMDanA adhipatinI padavIne pAmyA. jyAre ayodhyA AvyA tyAre deva, vidyAghara ane manuSyoe maLI temano rAjyAbhiSeka karyo. have banne vIro sukhapUrvaka ayodhyAmAM lokamatane mAna ApI rAjya karavA lAgyA. 23 eka dine pura-upavanamAM guru zivagupta jJAnI jANI, lakSmaNa saha jaI rAmacaMdrajI vaMdana karI suNatA vANI. te upadeza suNI, jAgrata thaI zrAvakanAM vrata rAma ghare, | nidAnadoSe bhogAsakti lakSmaNanI nA jarI phare. 24 artha :- eka divase pura nAmanA upavanamAM zivagupta nAmaka guru padhAryA jANI lakSmaNa sAthe rAmacaMdrajIe jaIne bhAvabhaktithI temane vaMdana karyA ane temanI pAsethI mohahAriNI evI vANI sAMbhaLI. te upadeza sAMbhaLIne rAmacaMdrajImAM jAgRti AvI gaI ane zrAvakanAM vrata grahaNa karyA. paNa nidAnadoSanA kAraNe lakSmaNanI bhogAsaktimAM jarA paNa pheraphAra thayo nahIM. rajA Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) nirdoSa na2 - zrI rAma bhAga-4 bAMdheluM AyuSya narakanuM tethI nA vrata-vIrya sphure, dhArI zakyA nA lakSmaNa kaMIye, spaSTa zikhAmaNa nija re. eka dine dekhe lakSmaNa traNa svapna, jaI kahe rAma kane; rAmapurohitane ekAnte maLI, suNe udAsa mane. 25 arthaH- nidAnadoSathI narakanuM AyuSya bAMgheluM hovAthI lakSmaNamAM vrata dhAraNa karavAnuM vIrya skurAyamAna thayuM nahIM. jethI kevalI bhagavaMte ApelI spaSTa zikhAmaNone paNa te potAnA hRdayamAM ghArI zakyA nahIM. eka divasa lakSmaNe traNa svapno dIThAM. te zrIrAma pAse jaIne vidita karyAM. zrIrAme purohitane bolAvI ekAntamAM tenA phaLa udAsIna mane sAMbhaLyAM. / / 25 / / kahe purohita : "masta hI vaDa ukheDato dITho tethI, asAdhya roga thaze lakSmaNane, kezava-deha chUTe ethI; rAhugrA ravi rasAtale paDato bIje svapna dekhe, phaLa tenuM kSaya bhogajIvanano, durgatidAyaka sau lekhe. 26 521 artha :- purohita kahe svapnamAM masta hAthIne vaDa ukheDato joyo tenA phaLamAM lakSmaNane asAdhya roga thaze ane tethI A kezava vAsudevano deha chUTI jaze. bIjA svapnamAM rAhu vaDe grasAyela sUryane rasAtala eTale pRthvImAM pravezato joyo tenuM phaLa Ama che ke lakSmAnA bhoga jIvanano kSaya ane durgatirUpa pRthvImAM Avela narakAvAsamAM gamana jANavuM. 26nA UMcu rAjabhavana ghoLeluM tUMTatuM svapra viSe bhALe, tenuM phaLa A Apa tapovana jaI tapa tapazo te kAryo ' ghIra vIra gaMbhIra rAma kare nahi kheda, ure ati zAMti ghare, karI ghoSaNA : 'rAjya viSe haNavA nahi jIvo koI, are !' 27 artha :-- trIjA svapnamAM ghoLeluM UMcu rAjabhuvana tuTatuM joyuM, tenuM phaLa A che ke te samaye Apa gharabAra choDI tapovanamAM jaIne tapa tapazo. uparokta phaLa sAMbhaLIne yathArtha svarUpanA jANavAvALA zrIrAma ghIra, vIra ane gaMbhIra rahyA paNa kheda karyo nahIM, hRdayamAM ati zAMtine ja ghAraNa karIne rahyAM. ane beya lokamAM hita karanAra evI ghoSaNA karI ke koI paNa manuSya koI paNa prANInI hiMsA kare nahIM. are ! e hiMsA e ja jagatamAM sarva duHkhanuM mULa che. / / 27 / / icchita dAna dIdhA dIna janane, zAMti-pUMjana karI jana jamatA; paNa lakSmaNajI puNyakSaye jo asAdhya roge dukha khamatA. mAtha amAvasyAe lakSmaNa prANa tajI cothI narake gayA, thayA saMtapta rAma; paNa zoka na samajuM-citta Take. 28 artha :-- vaLI zrIrAmacaMdrajIe bhagavAna samakSa zAMtipUjana pATha karAvI badhAne jamADI, garIba lokone icchita dAna ApyuM, paNa lakSmaNanuM puNya kSaya thaI javAthI asAdhya roga utpanna thayo ane te azAtA vedanIyanuM duHkha khamavA lAgyA. mA mahinAnI amAvasanA divase lakSmaNa prANa tajIne caudhI zaMkaprabhA nAmanI naraka pRthvImAM jaIne paDyA. lakSmaNanA viyogathI zrIrAmanuM hRdaya ghaNuM saMtata thayuM. paNa Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 22 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 samaju puruSonA cittamAM te zoka ghaNIvAra sudhI TakI zakato nathI. 28aaaa uttara-kriyA karI, zubha vacane strIjananuM mana zAMta kare, lakSmaNa-suta pRthvIsuMdara-zira rAma mukuTa pote ja ghare. sItAnA suta sAta cahe nahi rAjyazrI vairAgya tharI, tethI ajitaMjaya nAme nAnAne de yuvarAja karI. 29 artha - have nAnAbhAI lakSmaNanI vidhipUrvaka uttarakriyA eTale saMskAra kriyA karIne, zubha vacanavaDe samasta strIjanonuM mana zAMta karyuM. pachI prajA samakSa lakSmaNanI pRthvI suMdarI nAmanI praghAna rANIthI janmela moTA putra pRthvIsaMdaranA zira upara zrIrAme potAnA hAthe ja mukuTa gharIne tene rAjya arpaNa karyuM. sAtvikavRttinA ghAraka sItAjIne vijayarAma Adi ATha putro hatA. temAMthI sAta moTA putroe vairAgya pAmI rAjyalakSmIne icchI nahIM tethI sauthI nAnA putra ajitaMjayane yuvarAja padavI ApI. rA. mithilA deza samarpe tene rAma ati vairAgya ghare, kevalI zrI zivaguNa taNI zravaNAdika bahuvigha bhakti kare; nidAnadoSe lakSmaNa cothI narake che, suNI sneha taje, hanumAna, vibhISaNa, sugrIva Adi nRpagaNa saha zivasAja saje. 30 artha - yuvarAja ajitaMjayane mithilA deza ApIne zrIrAma ati vairAgya pAmI saMsAra, zarIra ane bhogothI virakta thayA ane zrI zivaguNa kevaLI bhagavaMta pAse jaI temanA upadezane sAMbhaLI aneka prakAre bhakti karI temanI pAse saMsAra ane mokSanA kAraNa tathA kamoMnA phaLanuM svarUpa vagere sArI rIte samajyA. te kevaLI bhagavaMta pAsethI lakSmaNa nidAnadoSanA zalyathI cothI narakamAM upajyA che. ema jANI, temanA pratyenA snehano tyAga karyo ane jene saMsAra pratye atyaMta vairAgyabhAva pragaTyo che evA zrI rAmacaMdrajIe hanumAna, vibhISaNa, sugrIva Adi pAMca sau rAjAo sAthe zivasAja sajyo arthAt mokSaprAptinuM sAdhana evo saMyama aMgIkAra karyo. [30 ghaNI rANIo sItA sAthe kRtavartI sAthvI samIpa gaI, tapa, saMyama samajI mokSArthe sarve sAdhvIrUpa thaI. ajitaMjaya ne pRthvI suMdara Adi bahu gRhIvrata ghArI, zrI jinarAja-caraNakaja vaMdI, gayAM ayodhyA naranArI. 31 artha :- evI ja rIte sItAjI sAthe pRthvI suMdarI Adi ghaNI rANIoe paNa kRtavatI nAmanI sAdhvI pAse jaIne tapa, saMyamane mokSanuM kAraNa jANI dIkSA grahaNa karIne sarve sAdhvI banI gaI. temAMthI keTalIka rANIo bAramA ayyata devalokamAM gaI ane bAkInI pahelA saugharma nAmanA devalokamAM jaIne UpajI. ajitaMjaya ane pRthvI suMdara Adi ghaNA rAjAo paNa gRhIvrata eTale zrAvakanA vrata ghAraNa karIne zrI jinarAjanA caraNakamaLanI sArI rIte vaMdanA karI, sarve naranArIo sAthe ayodhyAnagarImAM pAchA pharyA. 31aaaa Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha 5 2 3 hanumAna ane zrI rAma thayA grutakevaLI zivapaMthe vicarI. munipaNe traNaso paMcANuM varSa rahI zarUM zreNi karI; varSa cha so suthI dIthI dezanA kevaLajJAnI phUpe vicarI, phAgaNa suda caudasa dina, caDhatAM sametazikhare ziva-strI varI. 32 artha :- zrI rAma ane hanumAna vidhipUrvaka mokSamArganuM anuSThAna karIne zrutakevaLI thayA. pachI traNasone paMcANuM varSa sudhI chadmastha munipaNAmAM rahI kSapakazreNi mAMDIne sarva ghAtIyA karmano kSaya karI kevaLajJAna pAmyA. kevaLajJAnIrUpe chaso varSa sudhI vicArIne dezanA ApI bhavyajIvono uddhAra karyo. pachI phAgaNa suda caudazanA divase savAramAM sameta zikhara upara trIjuM sUkSmakriyA apratipAtI nAmanuM zukladhyAna ghAraNa karIne manavacanakAyAnA traNeya yogono nirogha karyo. pachI cothA bhupatakriyAnivRtti nAmanA zukladhyAnavaDe sarva aghAtI karmano kSaya karyo, jethI audArika, taijasa ane kArpaNa A traNeya prakAranA zarIrono nAza thaI javAthI zrIrAma mokSarUpI strIne varI anaMtasukha svarUpa evI siddhagatine pAmyA. 3rA zrIrAma samyak ArAghanA karI svadezarUpa mokSamAM paghAryA, tema tame paNa A saMsAramAM anaMtakALathI rajhaLatA thAkyA ho to tamAro paNa svadeza A mokSa ja che. tene ArAghanAvaDe pAmI tyAMja nivAsa karIne raho ke jethI pharI A cAragatirUpa duHkhamaya saMsAramAM tamAre kadI AvavuM na paDe. e viSe paramakRpALudeva lakhe che ke:-"avazya karmano bhoga che, bhogavavo avazeSa re; tethI deha eka ja ghArIne, jAzuM svarUpa svadeza re. ghanya" 8 -zrImad rAjacaMdra (va.pR.801) eka kAvyamAM bhakta paNa kahyuM ke - "manajI musAphira re cAlo nija deza bhaNI; mulaka ghaNA joyA re musAphira thaI che ghaNI." manajIka sva eTale potAno, kharo deza kayo ke jyAM AtmA sarvakALa sukhazAMtimAM rahI zake? to ke te mokSa che. "mokSa kahyo nija zuddhatA' potAnA AtmAnI zuddha avasthAne pAmavI e ja kharI rIte mokSa che. have A pAThamAM te AtmAnI zuddhi kevA prakArathI karI zakAya te viSeno bogha jaNAve che. tethI A pAThanuM nAma paNa "svadeza-bogha' ema rAkhavAmAM Avela che. pahelI be gAthAo vaDe paramakRpALudevanI dazAnI stuti karIne temanA boghane zAMtacitte vicAratAM svadeza eTale svaghAmarUpa mokSane meLavI zakAya ema che, te jaNAve che : (46) sva-deza-boghA (bAhu niNaMda dayAmayI, vartamAna bhagavAna, prabhujI-e rAga) * 1T 9, rAjacaMdra prabhune namuM, nA gaNuM laukika kAja, prabhujI; nirmohI nara AdaryA, yAcakatA tarjI Aja, prabhujI. rAjave che Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- zrImad rAjacaMdra paramakRpALudevane huM bhAvabhaktisahita praNAma karuM chuM. temanA upadezane anusaravAmAM vighna karanAra evA laukika gharanA ke samAjanA kAmone he prabhu! have huM mukhyatA ApuM nahIM. kemake paramakRpALudeve patromAM jaNAvyuM che ke : loka draSTimAM je je vAto ke vastuo moTAIvALI manAya che, te te vAto ane vastuo, zobhAyamAna gRhAdi AraMbha, alaMkArAdi parigraha, lokavRSTinuM vicakSaNapaNuM, lokamAnya gharmazraddhAvAnapaNuM pratyakSa jheranuM grahaNa che, ema yathArtha jaNAyA vinA ghAro cho te vRttino lakSa na thAya. prathama te vAto ane vastuo pratye jheradRSTi AvavI kaThaNa dekhI kAyara na thatAM puruSArtha karavo yogya che." (va.pR.562) "lokanI draSTine jyAM sudhI A jIva vame nahIM tathA temAMthI aMtavRtti chUTI na jAya tyAM sudhI jJAnInI draSTinuM vAstavika mAhAbhya lakSagata na thaI zake emAM saMzaya nathI." (va.pR.560) "loka draSTi ane jJAnInI draSTine pazcima pUrva jeTalo taphAvata che." (2.5.913). "laukika ane alaukika evA be bhAva che. laukikathI saMsAra, ane alaukikathI mokSa." (va.pR.700) "laukikadraSTie tame ane ame pravartazuM to pachI alaukikadraSTie koNa pravartaze?" (va.pR.314) he prabhu! have to meM nAma mAtra kahevAtA jagatasukhanI Apa pratye yAcanA karavAnuM mUkI daI ApanI kapAthI nirmohI evA paramakRpALudevane ja mArA nAtha tarIke svIkAryA che. mArA AtmAnA hita arthe temanuM zaraNa grahaNa karyuM che. ema pU.zrI brahmacArIjI potAnA aMtarano bhaktibhAva pragaTa kare che. jenA saguru-bogha vicAratAM, TaLe deha-ahaMkAra, prabhujI; dazA videhI te varyA, bhAva-dayA-bhaMDAra, prabhujI. rAja, artha - he prabhu! sadguru paramakRpALudevanA boghane vicAratAM mArA deha pratyenuM abhimAna TaLavA mAMDe che ane deha pratyeno ahaMbhAva gaLavA mAMDe che. kema ke mArA guru zrImad rAjacaMdra prabhu videhadazAne pAmelA che ane bhAvadayAnA bhaMDAra hovAthI upadeza paNa evo ja Ape che. //rA cAre gati duHkhathI bharI, karmataNo bahu bhAra, prabhujI; mAnavadeha viSe bane sapuruSArtha prakAra, prabhujI. rAja artha :- have svadeza javA mATe paramakRpALudeve zo upadeza Apyo che te jaNAve che : he bhavyo! narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati ane devagati e cAreya gati bahu duHkhathI bharelI che. tamArA AtmA upara jJAnAvaraNiyAdi ATheya karmano ghaNo bhAra hovAthI A cAreya gatimAM te karmanA phaLamAM jIvane ghaNA ja duHkha bhogavavA paDe che. eka manuSya deha ja evo che ke jemAM svadeza eTale mokSa javAno saMpUrNa satparuSArtha banI zakavA yogya che. "zAtA vedanIya azAtAvedanIya vedatAM zubhAzubha karmanAM phaLa bhogavavA A saMsAravanamAM jIva cAra gatimAM bhamyA kare che." e cAra gati khacIta jANavI joIe. 1. narakagati- mahAraMbha, madirApAna, mAMsabhakSaNa ityAdika tIvra hiMsAnA karanAra jIvo aghora narakamAM paDe che. tyAM leza paNa zAtA, vizrAma ke sukha nathI. mahA aMghakAra vyApta che. aMgachedana sahana karavuM paDe che, agnimAM baLavuM paDe che ane chara5lAnI ghAra jevuM jaLa pIvuM paDe che. anaMta duHkhathI karIne jyAM prANIbhUte sAMkaDa, azAtA ane vivilATa sahana karavo paDe che, je duHkhane kevaLajJAnIo paNa kahI Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha 5 2 5 zakatA nathI. ahoho! te duHkha anaMtI vAra A AtmAe bhogavyAM che. 2. tiryaMcagati- chala, jUTha, prapaMca ityAdika karIne jIva siMha, vAgha, hAthI, mRga, gAya, bheMsa, baLada ityAdika zarIra ghAraNa kare che. te tiryaMcagatimAM bhUkha, tarasa, tApa, vaghabaMghana, tADana, bhAravahana karavA ityAdikanAM duHkhane sahana kare che. 3. manuSyagati- khAdya, akhAdya viSe vivekarahita che; lajjAhIna, mAtA-putrI sAthe kAmagamana karavAmAM jene pApApApanuM bhAna nathI; niraMtara mAMsabhakSaNa, corI, parastrIgamana vagere mahApAtaka karyA kare che; e to jANe anArya dezanAM anArya manuSya che. AryadezamAM paNa kSatriya, brAhmaNa, vaizya pramukha matihIna, daridrI, ajJAna ane rogathI pIDita manuSyo che. mAna-apamAna ityAdika aneka prakAranAM duHkha teo bhogavI rahyAM che. 4. devagati- paraspara vera, jhera, kleza, zoka, matsara, kAma, mada, sughA ityAdikathI devatAo paNa AyuSya vyatIta karI rahyAM che; e devagati. - ema cAra gati sAmAnyarUpe kahI. A cAre gatimAM manuSyagati sauthI zreSTha ane durlabha che. AtmAnuM paramahita mokSa e gatithI pamAya che." (va.pR.70) manuSyabhava durlabha che-bhale rogI, garIba, azakta, gharaDo game tevo hoya paNa manuSyabhava ane temAM sAcA anubhavI puruSano koI saMtanI kRpAthI maLelo maMtrano lAbha te apUrva che. to 'sahajAtmasvarUpa paramaguno jApa ane te ja bhAvanA rAkhavI uttama che." (u.pR.118) Ilal evo yoga lahyA chatAM, lAgyo na bogha lagAra, prabhujI; jAgyo na jo mohanIMdathI, Dhora samo avatAra, prabhujI. rAja artha - AvA AryakSetramAM uttamakuLa, jAti, nirogI kAyA, sapuruSanA yogasahita devadurlabha mAnavajanma pAmIne svaghAmarUpa mokSane mATe puruSanA boghanI lagAra mAtra paNa asara na thaI to A dehamAM sthita AtmAne anaMtavAra dhikkAra che. "cakravartInI samasta saMpatti karatAM paNa jeno eka samayamAtra paNa vizeSa mUlyavAna che evo A manuSyadeha ane paramArthane anukULa evA yoga saMprApta chatAM jo janmamaraNathI rahita evA paramapadanuM dhyAna rahyuM nahIM to A manuSyatvane adhiSThita evA AtmAne anaMtavAra dhikkAra ho!" (va.pR.652) AvA uttamayogamAM paNa A jIva mohanIMdrAmAMthI jAgRta na thayo to DhoranA avatAra ane A manuSya avatAramAM koI pharaka nathI, arthAt te "nara nathI paNa vAnara ja che." 'vighA vihinA pazuma: samAnA' AtmavidyAthI rahita nara pazu samAna che." I/4 ghanya! muni jeha jAgiyA, rahyA sadAya asaMga, prabhujI; moha phaMde na phasAya te, tyAgI saMga-prasaMga, prabhujI. rAja artha - te muni mahAtmAone ghanya che ke je A anAdinI mohanIMdrAmAMthI jAgRta thaIne sadAya AtmAnA asaMga apratibaddha svarUpamAM lIna rahe che. ane je sadAya saMsAranA saMga prasaMgano tyAga karI pharIthI strI putrAdirUpa mohanI jALamAM kadI phasAtA nathI. //pA. evI dazA nathI tyAM suthI upAsavo satsaMga, prabhujI; alpa AraMbha-parigrahe TaLe asatsaMga-raMga, prabhujI. rAja Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 26 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha :- evI munidazA jyAM sudhI AvI nathI tyAM sudhI AtmAdi vastunA vAstavika svarUpane samajavA mATe satsaMganI upAsanA karavI yogya che. satsaMganI upAsanA karavA mATe alpa AraMbha ane alpa parigraha rAkhavA joIe tethI asatsaMgano prasaMga TaLe che ane satsaMga karavAno avakAza prApta thAya che. "AraMbhaparigrahanuM alpatva karavAthI asatyasaMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; ane AtmajJAnathI nijasvabhAvasvarUpa, sarva kleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che; e vAta kevaLa satya che." (pR.451) kA citta vitta ne pAtranA yoga alabhyanI zotha, prabhujI; yogAnuyoge maLI jatAM sahaje Atamabotha, prabhujI. rAjaartha - citta eTale mana tene mokSa prApta karavAnI abhilASA, vitta eTale nyAyapUrNa ghanaghAnyAdino yoga ane pAtra eTale uttama evA jJAnIpuruSano yoga maLavo ghaNo durlabha che. tenI zodha karavI joIe. yogAnuyoge pUrva puNyanA baLe A traNeya kAraNo bhegA maLI jAya to sahaje AtmA saMbaMdhInuM jJAna thavA yogya che. citta, vitta ane pAtra viSe zrI RSabhadeva bhagavAnanuM dRSTAMta ghanazeThanuM draSTAMta - RSabhadeva bhagavAnano jIva pUrvabhavamAM ghanazeTha nAmano sArthavAha hato. e ekavAra vasaMtapura javA mATe loko sAthe nagara bahAra nIkaLyo. tyAM gharmaghoSa AcArya, sArthavAha pAse AvyA ane kahyuM ke ame paNa vasaMtapura javA mATe tamArI sAthe AvIe. e sAMbhaLIne ghanazeTha sArthavAha kahe--he bhagavAna, Aje huM ghanya banI gayo ke Apa mArI sAthe padhAro cho. AcArya bhagavaMtane sAthe lIdhA pachI kAmanA kAraNe ghanazeTha temane bhUlI gayA. AcArya pAse jaI zeThe potAnA pramAdAcaraNanI kSamA mAgI kahyuM : meM Apane sAthe lIdhA paNa annavastrAdivaDe Apano satkAra karyo nahIM. have Apa mAre tyAM vahoravA paghAro. tethI sUrie potAnA ziSyone AhAra levA sAthe mokalyA. zeTha gharamAM jaIne juve che to vahoravA lAyaka annapAnAdi kAMI hatuM nahIM. paNa tyAM tAju ghI Avela paDyuM hatuM te laIne potAne kRtArtha ane ghanya mAnato jenuM zarIra romAMcitta thayuM che, ane citta ullAsita thayuM che evA sArthapatie sAdhune svahaste uttama vittarUpa ghI vahorAvyuM ane bhAvapUrvaka vaMdanA karI. uttama pAtra evA munie gharmalAbha Apyo. sArthavAhane e dAnanA prabhAvathI mokSavRkSanA bIjarUpa durlabha evuM boghabIja prApta thayuM. e bogha bIja vRddhi pAmatuM bAramA bhave RSabhadeva bhagavAna tIrthaMkararUpe thaI kevaLajJAna pAmI ghaNA jIvone pratibogha pamADIne mokSe padhAryA. Ama citta. vittane pAtra traNeyano yoga maLatAM Atmabodhane pAmI kALAMtare mokSamAM jaI te birAjamAna thayA. zA. asAra A saMsAranA kSaNika bhoga-vilAsa, prabhujI; UMDo vicAra karI tajuM mAyika sarva mIThAza, prabhujI. rAja, artha :- A saMsAranA sarva bhogavilAsa kSaNika ane asAra che. te sarve mAyika eTale saMsArika sukhamAM rahela mArI mIThAza eTale sukhabuddhino UMDo vicAra karIne tene tajuM, to ja mAruM Atmahita Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha 5 27 saghAya ema che. ITA to sagurunA saMgathI pragaTe bogha-prakAza, prabhujI; nirmaLa vicAra-thArathI ghovAya mithyAbhAsa, prabhujI. rAja artha :- indriyonA viSayone mUkI daI sadaguruno saMga karavAthI temanA boghe mArA AtmAmAM kAraNarUpa samyakajJAnano prakAza pragaTavA yogya che. tethI AtmAnI vicAradhArA nirmaLa bane che. ane tenA phaLasvarUpa parapadArthamAM sukha che evo mithyAbhAsa dhovAI jAya che. vicAranI nirmaLatAe karI jo A jIva anyaparicayathI pAcho vaLe to sahajamAM hamaNAM ja tene Atmajoga pragaTe." (va.pR.451) AlA loka-svajana-tana-kalpanA baMghanarUpa saMbaMgha, prabhujI; satraddhA draDha AdarI, TALuM baghA pratibaMgha, prabhujI. rAja have svaghAmarUpa mokSaprAptimAM bAghaka evA je cAra prakAranA baMghana che tene TALavA jaNAve che : artha - lokasaMbaMdhI baMghana, svajana kuTuMba baMghana, dehAbhimAnarUpa baMghana ane saMkalpavikalparUpa baMghana. A cAreya baMghano sAthe mAre saMbaMdha rahelo che. paNa satparuSa upara draDha sazraddhA karIne temanI AjJA pramANe vartI A badhA pratibaMghane have dUra karuM, "jIvane be moTA baMghana che : eka svaccheda ane bIjuM pratibaMgha. svaccheda TALavAnI icchA jenI che, teNe jJAnInI AjJA ArAghavI joIe; ane pratibaMgha TALavAnI icchA jenI che, teNe sarvasaMgathI tyAgI thavuM joIe. Ama na thAya to baMghanano nAza thato nathI. svacchaMda jeno chedAyo che tene je pratibaMgha che, te avasara prApta thaye nAza pAme che. ATalI zikSA smaraNa karavArUpa che." (va.pR.261) /10 karmakalaMkita AtamA jethI thAya vizuddha, prabhujI; te ja svaghAma, svahita te, samajAve sau buddha, prabhujI. rAja artha :- anAdikALathI karmathI kalaMkita thayela AtmA je vaDe vizuddha thAya te ja potAnuM svaghAma che, arthAt sahaja Atma svarUpamAM sthiti e ja potAnuM zAzvata ghara che ane te sthitine prApta karavI emAM ja potAnuM anaMta hita raheluM che. ema sarva buddha eTale jJAnI puruSonuM jaNAvavuM che. paramakRpALudeva A viSe AtmasiddhimAM jaNAve che - "mokSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha." (va.pR.555) "rAga, dveSa, ajJAna e, mukhya karmanI graMtha; thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha." -zrImad rAjacaMdra (11aaaa indriya-rAkSasa jyAM bhame, rame ratirUpa siMha, prabhujI; duHkha aTavI-saMsArane taje muni nara-siMha, prabhujI. rAja, artha - jyAM indriyorUpI rAkSaso bhamI rahyAM che ane jyAM kAmadevarUpa siMha ramaNatA karI rahyo che evA duHkhamaya saMsArarUpI jaMgalane, je naromAM siMha samAna che evA AtmajJAnI munio to tajI de che. 12aaaa duHkhadAvAnaLathI baLe jagamAM jIva anaMta, prabhujI; jJAna-samudra taTe jatA tethI saghaLA saMta, prabhujI. rAja Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-1 artha :- janma jarA ne mRtyu, Adhi vyAdhi ne upAdhirUpa duHkhadAvAnaLathI jagatamAM rahelA anaMta - jIvo baLI rahyAM che. tethI saghaLA saMtapuruSo AtmazAMti arthe AtmajJAnarUpI samudranA kinAre jaIne vAsa kare che. 'sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che." (va.pR.451) ||13|| samaju jana te jANavA, ho moha ari je, prabhujI; anaMtakALathI duHkha de, durjaya jagamAM teha, prabhujI. rAja. 528 artha :- svadeza eTale svadhAmarUpa mokSaprAptinAM aneka satya upAya jJAnIo jaNAve che :--samaju - puruSo tene jANavA ke je mohanIya karmanA be bheda darzanamoha ane cAritramohane potAnA zatru samAna jANIne haNe che, anaMtakALathI A moTha ja jIvane duHkha Ape che. ane jagatamAM sarva karatAM durjeya e ja che. "moha bahu baLavAna sarve karmomAM, mRtyubhaya enA prabhAve; caMcaLatA mananI paNa tethI, dodaza bhaTake vibhAve;" -AlocanAdipadasaMgraha ||14|| kSaNa paNa sajjana-saMgati jANuM bhava-jaLa-nAva, prabhujI; pramAda ta" te Azare pAmuM nija svabhAva, prabhujI. rAja artha :-- kSaNa mAtra paNa sajjana eTale jJAnIpuruSonA samAgamane saMsArarUpI samudrajaLane taravA mATe huM nAva samAna mAnuM. "kSaLapi sannana saMgatirejA, mati mavALeva taraNe naujA." (va.pR.224) mATe pramAda tajI jJAnIpuruSonA Azraye rahI huM mArA nija AtmasvabhAvanI prApti karI lauM. kAraNa ke e ja mAruM svaghAma che. 'satsaMganA yoge sahaja svarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvane utpanna thAya che.' (va.pR.49) / / 15 / vibhAva mULa saMsAranuM suvicAre baLI jAya, prabhujI; indriya-sukhanI lAlasA gaye Atmasukha thAya, prabhujI. rAja artha :- saMsAranuM mULa vibhAva che, arthAt rAgadveSanA bhAva che. ane te dehamAM AtmabuddhinA kAraNe TakI rahelA che. te bhAvo satpuruSanA boghe suvicAraNA karavAthI baLatA jAya che. dehamAM rahelI indriyonA sukhanI lAlasA jyAre jaze tyAre ja kharA AtmasukhanI prApti thaze. "mULa saMsAra :khonuM, dehamAM Atmabuddhi te; tajI indriyavyApAra, bAhya - aMtara paisa je.' indriyahArathI cUkI, paDyo huM viSayo viSe; bhogo pAmI na meM pUrve - jANyuM rUpa yathArtha je." -samAdhizataka na 'cha bArIovALA eka makAnamAM UbhA e Akho divasa eka mUkI bIjI, bIjI mUkI trIjI, ema bArIomAMthI bahAra ja joyA kare to aMdara zuM che te dekhAya nahIM. tema pAMca indriyo ane manathI AtmA bAhya viSayamAM ja rata rahe che tyAM aMdara zuM che te zI rIte jaNAya? Ubho che aMda2, paNa dRSTi che bahAra. te dRSTi aMdara karavI. AtmA jovo. to potAnI vibhUti sarva jaNAya.'" (pR.362) ||16|| pramAda tao te kAmane bhAva gharI gharuM hAtha, prabhujI; vivekzanya rahyuM nahIM grahI sajjanano sAtha, prabhujI. rAja Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha 5 29 artha - have pramAdane tajI indriyasukhanI lAlasAne dUra karavAnuM kAma aMtaranA bhAvasahita hAthamAM lauM. have vivekazUnya eTale AtmAnA hita ahitanA bhAna vagara rahuM nahIM. e bhagIratha kAma karavA mATe sajjana evA sapuruSa ke tenA boghano sAtha grahaNa karuM. [1LA. parAthIna indriyasukho, kSaNika ne duHkhamULa, prabhujI; jIvana jhabakArA samuM mokSayatna anukULa, prabhujI. rAja, artha - A pAMceya indriyanA sukho parAdhIna che, kSaNika che ane duHkhanA ja mULa che. "saparaM bAdhAsahIyaM vichinnaM baMdhakAraNaM viSamaM / jaM indiyehI laddhaM taM sokkhaM duHkhameva tahA // " artha - indriyasukha parAdhIna, bAghAthI yukta, vinAzakArI, karmabaMdhanuM kAraNa ane viSamabhAvane karAve evuM che. jethI indriyothI prApta thatuM sukha te kharekhara duHkhanuM ja bIjuM rUpa che. ApaNuM A jIvana paNa vijaLInA jhabakArA jevuM kSaNika che. mATe A jIvanamAM svadezarUpa mokSa meLavavAno yatna karavo e ja AtmAne anukULa arthAt kalyANakArI che. "vIjaLI jhabakArA jevAM, motI parovI levAM, pharI pharI nahi maLe evAM satsaMga kIjIye; hAMre mAre sajanI TANuM AvyuM che bhavajaLa taravAnuM." -AlocanAdi padasaMgraha /18nA meghakumAra thayA muni lahI vairAgya apAra, prabhujI; rAtre UMgha na AvatAM ghera javA taiyAra, prabhujI. rAja artha - zreNika rAjAnA putra meghakumArane bhagavAna mahAvIrano upadeza sAMbhaLavAthI apAra vairAgya thayo ane dIkSA grahaNa karI lIdhI. rAtre sUtA pachI aMdhArAmAM munionA paga aphaLAvAthI UMgha AvI nahIM. tethI savAramAM potAnA ghare javA mATe taiyAra thayA. 19 prabhudarzana ne boghathI thayuM pUrva-bhava-jJAna, prabhujI; hAthI-bhavanAM duHkha-dayA dIThe AvyuM bhAna, prabhujI. rAja artha - prabhu darzana mATe jatAM bhagavAna mahAvIrano svadezarUpa mokSagamana mATeno evo bogha thayo ke jethI meghakumArane potAnA pUrvabhavanuM jJAna thaI gayuM. meghakumAranuM dRSTAMta -meghakumAra pUrvabhavamAM hAthI rUpe hatA. jaMgalamAM dava lAgyo tethI A hAthI dvArA jhADapAna vagaranI banAvelI moTI jagyAmAM badhA pazuo AvIne bharAI gayA. A hAthIne khaMjavALa AvavAthI eka paga UMco karyo ke tyAM jagyA thavAthI eka sasaluM AvIne tyAM bharAI gayuM. paga nIce mUkavA jatAM sasalAne joI dayA AvavAthI aDhI divasa sudhI hAthIe potAno paga aththara gharI rAkhyo. dava zAMta thatAM baghA pazuo cAlyA gayA. tethI have paga nIce mUkavA jatAM, paganI rago baMghAI javAthI te hAthI nIce paDI gayo. traNa divasa sudhI bhukha tarasanI pIDA bhogavI so varSanA AyuSyanA aMte marIne te hAthI zreNika rAjAnA ghare dayAnA pariNAme tenA putrarUpe avataryo. bhagavAna kahe te tuM ja cho. jagatavaMdya sAghuonA caraNanI raja te koI puNyavAna puruSanA bhAgyamAM ja hoya che. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 3 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 jAtismaraNajJAna vaDe potAnA hAthInA bhavanA AvA duHkha ane te bhavamAM AvI dayA pALavAthI thayela vartamAna sthitine vicAravAthI meghakumArane have bhAna AvI gayuM. 20nA narabhavamAM hAruM nahIM, have karuM kalyANa, prabhujI; evo nirNaya karI kahe: "niyama karuM, bhagavAna. prabhujI. rAja artha :- bhAnasahita meghakumAra muni manamAM vicAravA lAgyA ke have A manuSyabhavamAM game tevA duHkha Ave to paNa hArIza nahIM. paNa svaghAma javA mATeno puruSArtha karIne mArA AtmAnuM kalyANa ja karIza. evo manamAM nirNaya karI bhagavAna mahAvIrane kahevA lAgyA ke bhagavana! have huM vizeSa prakArano ApanI AjJAe niyama grahaNa karavA icchuM chuM. 21 deha taNI saMbhALa huM karIza nahi kardI alpa, prabhujI; sadgazaraNe huM tAjuM deha viSe vikalpa," prabhujI. rAja artha - he prabhu! ApanI kRpAe have huM A dehanI be AMkho sivAya bIjA aMganI kadI alpa paNa saMbhALa karIza nahIM. saru evA Apane zaraNe rahIne A dehanA sarva vikalpa AjathI huM tajuM chuM. 22aaaa sarva saMga Asrava mahA, lAya samA na manAya, prabhujI; strI-ghanacazanI vAsanA kema hajI na tajAya, prabhujI. rAja, artha - meghakumAranI jema svaghAma javA mATe "sarva saMga mahA AsravarUpa che, baLatarA ApanAra ja che ema he prabhu! mArAthI kema manAtuM nathI. strI pratyenI vAsanA, ghana pratyenI lAlasA ke yaza meLavavAnI AzA te he prabhu! haju sudhI mArAthI kema tajAtI nathI? pArakA kAyA maLamUtre bharI, mAtra roganI khANa, prabhujI; kema ayogya prayojane rAce hajuM muja prANa, prabhujI? rAja artha :- kAyA maLamUtrathI bharelI che, mAtra rogane rahevAnI khANa che. chatAM A kAyAvaDe nahIM karavA yogya evA ayogya kAmamAM mArA prANa haju kema rAce che. pAMca indriyo tathA mana, vacana, kAyAnA yoga ane AyuSya temaja zvAsocchavAsa maLIne A dasa prANa kahevAya che. "khANa mUtrane maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM ghAma; kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama." (va.pR.47) 24. kALarUpI ajagara gaLe janma thakI nirdhAra, prabhujI; bhoga-bhujaMga-prasaMgamAM rAcuM hajI ya apAra, prabhujI. rAja artha - he prabhu! janmathI ja kALarUpI ajagare potAnA moDhAmAM mane avazya laI lIghela che. chatAM bhujaMga eTale sarpanI sAthe ramavA jevA A bhoganA prasaMgomAM hajI huM kema atyaMtapaNe rAcI rahyo chuM. kharI rIte e pAMca iMdriyo te janmamaraNa karAvanArAM karmabaMgha pADavAmAM AgevAna che tethI mahApuruSoe temane viSaghara sApanI upamA ApI che. gharamAM sApa hoya tyAM sughI gharaghaNI nizciMte UMghato nathI, tene maraNano Dara rahyA kare che; to A to pAMce sApane soDamAM rAkhI ApaNe sukhI thavA icchIe chIe te kema bane? jyAM sughI iMdriyo vaza na thAya tyAM sudhI sukhe sUvA yogya nathI." (bo.3 pR. 44) //rapAI Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) sva-deza-bogha 53 1 uparAuparI ApadA prere pApa-prakAra prabhujI; naraka bhayaMkara notare; Take na hita-vicAra, prabhujI. rAja artha:- he prabhu! A saMsAramAM uparAuparI aneka prakAranI Adhi vyAdhi ke upAthinI ApadAo AvatAM chatAM paNa mathubiMdunA draSTAMta samAna tyAM ja vaLagI rahI pApanA prakAromAM ja mAro jIva prerAya che. paNa tene choDavA icchato nathI. to te pApanA vicAro mArA mATe narakane notaruM Apaze. kemake AtmahitanA vicAro mArA manamAM TakavA joIe te TakatA nathI. to mAre have te mATe zuM karavuM? te Apa jaNAvo. ravA nathI nirNaya nija rUpano kyAMthI thaze kalyANa, prabhujI? bhAna vinA bhamato pharuM bhUta-bhramita samAna, prabhujI. rAja artha :- he prabhu! hajI mane mArA potAnA svarUpano nirNaya nathI ke huM koNa chuM? te AtmasvarUpane jANyA vinA he prabhu! mAruM kalyANa kema thaze? moharUpI bhUta lAgavAthI bhramita thayelo evA huM svabhAvane bhUlI cAragatirUpa ghoravanamAM bhamyA ja karuM chuM. If27LA kuzAstrAdi vinodamAM gALuM huM durlabha kALa, prabhujI; karavA yogya karuM nahIM, lIthI na nija saMbhALa, prabhujI. rAja artha - he prabhu! AtmArtha poSaka zAstrone mUkI daI; mithyAtva poSaka kuzAstro ke chApAo ke mohapoSaka navalakathAonA vinodamAM mAro A durlabha manuSyabhavano samaya gALuM chuM. A mAnavadehamAM acUka karavA yogya AtmakAryane huM karato nathI. jethI mArA AtmAnI nija saMbhALa levAnuM kArya AvA prApta amUlya avasaramAM paNa paDyuM rahe che. to mAruM svadezarUpa mokSagamana kevI rIte thaze? 28 samabhAve paga nA Take, mamatA nahIM mukAya, prabhujI; veSa gharuM bhava-nATake, svabhAva nitya cakAya, prabhujI. rAja artha - samabhAva je AtmAnuM ghara che - svaghAma che, tyAM mAro paga Takato nathI, arthAt svabhAvamAM mana sthira rahetuM nathI. ane sarva duHkhanuM mULa mamatA che. te paramAM mArApaNuM karavAno bhAva haju sughI mArA manamAMthI mUkAto nathI. tenA kAraNe A saMsAramAM huM aneka prakAranA navA navA deha ghAraNa karIne nATaka karyA karuM chuM. ane je mAro nitya Atma svabhAva che tene cUkI jAuM chuM. eka bhavamAM paNa jJAnI puruSanI AjJAe gharma ArAdhuM to mAro anaMta sukharUpa AtmasvabhAva prApta thaI mAruM A bhavanATaka aTakI jAya; paNa hajI huM tema karato nathI. /29o. kRta-kArita-anumodane gharma trivigha saghAya, prabhujI; mana, vANI, tana yojatAM navaghA gharma-upAya, prabhujI. rAja artha - karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema gharma traNa prakAre sAthI zakAya che. temAM paNa mana, vANI ane zarIra sAthe tenI yojanA karatAM te gharma nava prakAre ArAdhI zakAya che. jemake manathI karavuM, karAvavuM, anumodavuM, vacanathI karavuM, karAvavuM, anumodavuM ke kAyAthI karavuM, karAvavuM anumodavuM. ema nava prakAre gharma ArAghanAnA upAya bhagavaMte jaNAvyA che. [30 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 zravaNa, kIrtana, ciMtanA, vaMdana, sevana, dhyAna, prabhujI; laghutA, samatA, ekatA-navadhA bhakti-nidAna, prabhujI. rAja, artha :- bhakti karavAnA paNa nava prakAra jJAnI puruSoe A pramANe jaNAvela che : bhagavAnanA boghanuM zravaNa karavuM, temanA guNonuM kIrtana eTale guNagAna karavuM, temanA vacanonuM ciMtana-manana karavuM, vinayapUrvaka temane namaskAra karavA, pUjya puruSonI sevAcAkarI karavI, gharmadhyAna karIne vRttine sthira karavI, guNa pragaTatAM paNa laghutA ghAraNa karavI, rAgadveSa rahita samabhAvamAM AvavuM ane paramagurunA svarUpamAM aikyapaNAno bhAva Upajavo te ekatA bhakti che. A navaghAbhakti paNa svadezarUpa mokSa prAptinuM baLavAna nidAna eTale kAraNa che. bhakti e mokSano ghuraMthara mArga mane lAgyo che." zrImad rAjacaMdra /31. ghogha samAM saboghathI TaLatAM pUrvika pApa, prabhujI; Atmika baLa ujjavaLa bane, e satsaMga-pratApa, prabhujI. rAja artha - satparuSanA sadgogharUpa ghoghavaDe jIvonA pUrve karelA saMcita pAparUpa maLa dhovAI jAya che, ane temanA AtmAnuM baLa ujvaLatAne pAme che arthAta nirmaLa bane che. nirmaLa AtmAonI kramapUrvaka saMpUrNa zuddhi thaye te mokSarUpa svaghAmamAM jaI, sarvakALa anaMtasukhamAM birAjamAna thAya che. A svaghAma mokSamAM laI javAno badho pratApa satsaMgarUpI kalpavRkSano che; ema paramakRpALudeva jaNAve che. Aje ahIM AvyA cho to kamANInA DhagalA thAya che. darzana karavA maLaze, Atmahita mATe satsaMgamAM AtmAnI vAta sAMbhaLavA maLaze, evA bhAvathI samAgama mATe ahIM AvavA bhAva karyA tyAM Dagale Dagale jagananuM phaLa kahyuM che. tIrthayAtrA ghaNI karI, paNa sAco deva kayo? AtmA. te jANyo che jeNe evA sapuruSanI vANI sAMbhaLatA koTi karma khapI jAya che, puNyanA DhagalA baMghAya che." (upadezAmRta) //3rA. svadezarUpa mokSamAM zAzvata nivAsa karavo hoya to mana, vacana, kAyAnA yogane prathama zubhamAM pravartAvavA paDaze, to ja zuddha bhAvanI prApti thaze. prazasta eTale zubha. yoga eTale mana,vacana, kAyAnA yoga. e traNeya yogane zubhamAM pravartAvavA te prazasta yoga. (47) prazasta yoga (rAga khamAjanAla ghumALI) (vAsupUjya jina tribhuvanasvAmI, ghananAmI, panAmI re-e rAga) vaMduM pada guru rAjacaMdranA yoga avaMcakakArI re; parama yoga pragaTAve hRdaye, zAMta-suthArasa ghArI re. vaMduM. artha - huM paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM vaMdana karuM chuM ke jenA mana vacana kAyAnA yoga avaMcakakArI che arthAt jenA yoga koIne ThaganAra nathI. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) prazasta yoga 5 33 jenA yogabaLe ApaNA hRdayamAM paNa mokSane sAthe evA parama yoganI sAdhanA pragaTa thAya ema che, evA paramakRpALudevanuM hRdaya zAMta sughArasathI bharapura che, temane mArA bhaktibhAve namaskAra ho. ||1|| yoga thayo je paravastuno bAhya, atyaMtara bheLe re; dehAdikano bAhya gaNAya, karma atyaMtara vede re. vaMduM artha :- sarva jIvone paravastuno be prakAre yoga thayelo che. te eka bAhya ane bIjo aMtarano che. temAM deha, kuTuMba, sonuM, rUpuM, maNi, patthara Adino yoga te bAhyayoga che, ane jJAnAvaraNIyAdi ATheya karmano yoga eTale saMbaMgha te aMtaramAM rahela AtmA sAthe che. te AtmA e ATheya karmanA phaLanuM vedana karanAra che. rA. karma-hetu traNa yoga kahyA jyAM mana, vANI, tana varte re; zubha, azubha jIMva-bhAva vaDe te prazasta ne aprazasta re. vaMduM artha :- have aMtaraMga karmano yoga kevI rIte thAya che te jaNAve che : jJAnAvaraNiyAdi ATheya karma AvavAnA kAraNa traNa yoga che. te mana, vacana, kAyAnA yoga pravartanathI karmanuM Agamana thAya che. zubha ke azubhabhAva jIva kare te pramANe, mana vacana kAyAnA yoga prazasta yoga ke aprazastayoga kahevAya che. gAyA pApa-karmamAM kare pravRtti viSayAdikane mATe re; azubha yogathI durgati bAMthI vahe anAdi vATe re. vaMduMartha - azubha yogamAM jIvo zA mATe pravRtti kare che ane tenuM phaLa zuM Ave che te jaNAve che - pAMca indriyanA viSayo poSavA mATe jIvo aDhAra pApasthAnakamAM pravRtti kare che. te azubhayogamAM pravRtti karIne durgatino baMgha karI, anAdinI caturgatirUpa bhramaNanI vATamAM jIvo pharyA kare che. [4] sadbhAgye sagurune yoge vaMdana Adika karatAM re, yoga-kriyA-phaLa hoya avaMcaka bhAva satya prati gharatAM re. vaMduMartha - sadbhAgyanA udaye koIka bhavamAM zubhakarmanA phaLamAM temane saguruno yoga maLatAM, temane vaMdana, pUjana, sevana ke upadeza zravaNa Adi karavAno joga prApta thAya che. tyAre temanA mana vacana kAyAnA yoga ke temanI pravRttirUpa kriyA ke tenA phaLa avaMcaka bane che ane temanA bhAva jema che tema AtmAdi vastunA satya svarUpa pratye vaLatA jAya che. have yoga, kriyA ke tenA phaLa kyAre avaMcaka kahevAya te jaNAve che : "sadaguruno yoga thayA pachI tenI AjJAmAM manoyoga pravartAve te yogAvaMcaka che, jJAnInI AjJAe vacana ane kAyA pravartAve, vaMdanA Adi kriyA vinayapUrvaka kare te kriyA avaMcaka che. ane sadaguru sAcA hovAthI je puNyarUpa phaLa baMghAya te paNa mokSamArgane aviroghaka evuM hoya te phlAvaMcaka che. ema yoga, kriyA ne phaLa e trivigha avaMcaka yoga thAya tyAre prathama draSTimAM jIva Avyo lekhAya." (A..sakjhAya, artha., .12) have vaMcaka yoga ke vaMcanA buddhi kone kahevAya te jaNAve che :"vaMcanAbuddhi eTale satsaMga, saguru Adine viSe kharA AtmabhAve mAhAtmabuddhi ghaTe te Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 prAvadha-vivecana bhAga-1 mAhAtmyabuddhi nahIM, ane potAnA AtmAne ajJAnapaNuM ja vartyA karyuM che, mATe tenI alpajJatA, laghutA vicArI amAhAtmyabuddhi nahIM; te satsaMga, sadguru Adine viSe ArAghavAM nahIM e paNa vaMcanAbuddhi che tyAM paNa jo jIva laghutA ghAraNa na kare to pratyakSapaNe jIva bhavaparibhramaNathI bhaya nathI pAmato ema ja vicAravA yogya che. vadhAre lakSa to prathama jIvane jo A thAya to sarva zAstrArtha ane AtmA saheje siddha thavA saMbhave che. e ja vijJApana.' (pR.4222 ||5|| eka zeThane traNa dukAno ratna, kanaka, kApaDanI re; napho-khoTa tyAM bhAva pramANe, vaLI kriyA AvaDanI re. vaMduM artha :-- mana, vacana, kAyAnA traNeya yogamAM, kayA yoganI pravRttithI vizeSa nukasAna che te kahe che H eka zeThanuM dRSTAMta :- eka zeThane traNa dukAno che. eka ratna hIrA mANeka motInI, bIjI sonA cAMdInI ane trIjI kApaDanI. temAM napho ke khoTa bhAva pramANe thAya che. vaLI temAM potAmAM ghaMghAnI kevI AvaData che ane kevo eno puruSArtha che tenA upara paNa naphA toTAno AdhAra rahe che. / / 6 / / kApaDamAM je khoTa jaNAtI, kanakalAbhathI TaLatI re; kanakadukAne khoTa AvatAM ratnanaphAmAM bhaLatI re. vaMduM artha :-- kApaDanI dukAnamAM je koI khoTa jaNAya to te sonAcAMdInI dukAnanA naphAmAMthI purAI jAya. sonA cAMdInI dukAne khoTa Ave to te ratna ke hIrA mANekanI dukAnamAMthI bharapAI thaI jAya. / / 7 / / prazasta pravRtti yoga taNI te puNyalAbha sama samajo re, azubha yoga-ja pApa khoTa sama, purAya hajI jo ceto re. vaMduM artha :-- mana vacana kAya yoganI zubha pravRtti thAya tene puNyanA lAbha samAna jANo, ane te yogovarDa azubha pravRtti thAya to pApa karmano Asrava thAya che, tene dukAnamAM thatI khoTa samAna jANo. te khoTane pUrI zakAya che, jo tame nIcenI gAthAmAM jaNAvyA pramANe cetI jAva to. IIII kAyAe dUbhavyA jana tenI kSamA yArthI jana chUTe re, vacana-viroghe vera vera vadheluM maitrIbhAve tUTe re. vaMduM artha :-- kAyAvaDe koIne ApaNe dubhavyA hoya to tenI mAphI mAMgIne chUTI zakAya che. koInI sAthe nahIM kahevA yogya vacana bolavAthI vadheluM vera, tenI sAthe pharIthI maitrIbhAva eTale premabhAva rAkhavAthI meTI zakAya che. lhA ethI UlaTo krama sevyAthI khoTa nahIM purAze re, manamAM vera gharI hitavacano vAM, vera na jAze re. vaMduM artha : ethI UlaTo krama jema ke pelA be ghola mAre to huM cAra mArIza, ke pelo be vacana kahe to huM cAra kahIza ema karavAthI thayela pApanI khoTa kadI purAze nahIM paNa vRddhi pAmaze. manamAM ve2nA bhAvo rAkhI uparathI mIThuM bolavAthI paNa te vera nAza pAmaze nahIM. / / 10 / / vacana-virogha karI kAyAthI sevA karo tana toDI re, topaNa hita nahi sAdhI zakazo, samajI lyo mana joDI re. vaMduM Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) prazasta yoga 5 35 artha - game tema bolI vacanarUpa tIra choDIne virogha mola lIdhA pachI, kAyAthI tanatoDIne tenI sevA karo to paNa tame tamAruM hita sAdhI zakazo nahIM. A vAta tame manane sthira karIne barAbara samajI lejo. 11aaaa. ratnakhoTa nahi pUrI thAze suvarNanI dukAne re, sonAnI nahi khoTa purAze kApaDanI dukAne re. vaMduM artha :- ratnanI dukAnamAM Avela khoTa sonAcAMdInI dukAnanA naphAvaDe pUrI zakAze nahIM. ane sonA cAMdInI dukAne Avela khoTa kApaDanI dukAnanA naphAvaDe pUrI zakAze nahIM. 12aaaa. manane AghAre taravAnuM ke DUbavAnuM, samajo re, tethI mananI zuddhi karavA sapuSane bhajo re. vaMduM artha :- have manoyogane prazasta karavA kevA bhAvomAM ramavuM joIe te jaNAve che : ratnonI dukAna samAna manane jANo. tenI khoTa koIthI pUrI zakAya ema nathI. manane AdhAre ja taravAnuM che ke bUDavAnuM che, mana jo satparuSanA AdhAre cAle to saMsAra samudrathI tarI zakAya che. ane mana jo tethI viparIta cAle to saMsAra samudramAM buDAvI de ema che. baMgha ane mokSanuM kAraNa manuSyonuM mana ja che. "mana zeva manuSyAm vaMgha mokSayoH" tethI mananI zuddhi karavA mATe sapuruSanA vacanone sAcA bhAvathI bhajajo, arthAt te pramANe ja vartana karavAnuM rAkhajo. "rAga-dveSAdi mojAMthI, hAle jo nA manojaLa; to Atmatattva te dekhe, te tattva anya niSphaLa." -graMthayugala /13 satpaSanI stuti karavA vacanayoga vAparajo re, jIvanabhara tenI sevAmAM mAnava kAyA gharajo re. vaMduM artha - potAno vacanayoga paNa sapuruSanI stuti eTale guNagAna karavAmAM vAparajo. tathA manuSyabhavano kAya yoga paNa jIvanabhara tenI sevA eTale AjJA uThAvavAnA upayogamAM lejo. 14 viSayakaSAya tajI aMtarathI, zAma-dama tattva vicAro re, dayA, kSamA, nirmamatA, maitrI udAsInatA ghAro re. vaMduMartha :- manamAMthI viSayakaSAyane tajavA mATe krodhAdi kaSAyanuM zamana kema thAya ke viSayonuM damana kema thAya e tattvano vicAra karajo. vaLI dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga ke udAsInatA eTale vairAgya jIvanamAM kema Ave teno vicAra karajo. paramAM mArApaNAno bhAva mUkI, jagatanA sarva jIvo pratye maitrIbhAva bhAvo jethI ApaNA AtmAnuM kalyANa thAya. A badhA zubha bhAvo vaDe manavacanakAyAnA yoga prazasta bane che. ane prazasta yogavaDe zuddhabhAvanI prApti thAya che ane zuddhabhAva vaDe samakita ke kevaLajJAna Upaje che. 15aa. dvAdaza, soLa aneka prakAre bhAva bhAvanA sArI re, sadaguru-boghe karo ramaNatA, bhavanA bhAva visArI re. vaMduM Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 36 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - samAdhisopAnamAM vistArathI varNavela dvAdaza eTale bAra bhAvanA, soLa kAraNa bhAvanA ane bIjI aneka prakAranI maitrI, pramoda, kAruNya ane madhyasthatAdi bhAvanAo je samyakdarzananI yogyatA ApanAra che; te bhAvanAone sArI rIte bhAvI sadagurunA boghamAM ramaNatA karo; ane saMsAra saMbaMghI sarva viSayakaSAyanA bhAvone visArI gho, arthAta bhUlI jAo. samAdhisopAnamAM varNavela bAra bhAvanAonA nAmo A pramANe che : (1) anitya, (2) azaraNa, (3) saMsAra, (4) ekatva, (5) anyatva (6) azuci, (7) Asrava, (8) saMvara, (9) nirjarA, (10) loka, (11) bodhi durlabha ane (12) gharma durlabha bhAvanA che. tIrthaMkara pada prAptinA kAraNarUpa soLa kAraNa bhAvanAonA nAmo nIce pramANe che - (1) darzanavizuddhi, (2) vinaya saMpannatA, (3) zIlavratadhvaticAra, (4) abhIsma jJAnopayoga, (5) saMvega, (6) zaktitaH tyAga, (7) zaktitaH tapa, (8) sAdhu samAdhi, (9) vaiyAvRtti, (10) arihaMta bhakti, (11) AcArya bhakti, (12) bahuzruta bhakti, (13) pravacana bhakti, (14) Avazyaka aparihANI (15) sanmArga prabhAvanA ane (16) pravacana vAtsalya bhAvanA che. teno vistAra samAdhisopAnamAMthI vAMcavA yogya che. 16aaaa. manaDe moha-abhyAsa karyo che, tethI mohe bhamatuM re; jJAna ane vairAgya-abhyAse rahe svarUpe ramatuM re. vaMduM artha - anAdikALathI A manaDe moha karavAno ja abhyAsa karyo che. tethI ajJAnavaDe rAgadveSa karI moharUpI vanamAM te bhaTakyA kare che. kadAca vacanathI mauna rAkhe, kAyAne paNa Asano vaDe sthira karI de, chatAM mana to aneka prakAranA ghATa ghaDyA ja kare che. paNa sapuruSonA bogharUpa samyakajJAnavaDe ane vairAgyabhAvanAnA abhyAsa vaDe te mana svarUpamAM ramaNatA karI zake che. "avidyA bahu abhyAsI, te saMskAre mana caLe; jJAnasaMskArathI citta, Atma-tattva svayaM vaLe."-graMthayugalI/17thI jene hitakArI mana mAne tenI ruci nita gharatuM re, vagara prayatna tyAM ja phare mana, tallIna banI tyAM TharatuM re. vaMduMartha :- mana je padArthane hitakArI mAne temAM hamezAM ruci gharAve che. vagara prayatna paNa mana tyAM pharyA kare che ane temAM ja tallIna banI sthira rahe che. "buddhine hita jyAM lAge, zraddhA temAM ja coTatI; zraddhA jyAM coTatI tyAM ja, cittanI lInatA thatI." -graMthayugala ||18il. sarvopara hitakArI oNvane saMta-samAgama mAno re, temAM citta parovAyuM to raMga rahe nahi chAno re. vaMduM artha - jIvane sarvoparI kalyANakartA sapuruSano samAgama che. temAM citta parovAI gayuM to te satsaMganA raMganI khumArI chAnI rahe tema nathI. tenA jIvanamAM jarUra palaTo lAvaze. ||1lA Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) prazasta yoga 5 37 jJAnInI vANI vasI hRdaye to vairAgya jhaLakaze re, tattva-vicAra-suthArasa-cArA pItAM tapa-prati vaghaze re. vaMduM artha :- jJAnInI vANI jo hRdayamAM vasI gaI to vairAgya jhaLakI UThaze. draSTAMtarUpe zrI aMbAlAlabhAI ane zrI tribhovanabhAIe amadAvAdamAM zrI juThAbhAIne lagnanA varaghoDAmAM AvavA jaNAvyuM tyAre zrI juThAbhAI kahe - "koNa pratibaMgha kare.' Avo vairAgyapUrNabhAva zrI juThAbhAImAM jhaLakI UThyo. tenuM kAraNa paramakRpALudevanI vANI temanA hRdayamAM vaselI hatI. AtmAdi mULa tattvono vicAra je suthArasanI ghArA samAna che; te pItAM tapa pratye prema vadhaze ane jagata sukhanI icchA ghaTavA mAMDaze. "icchA nirozastapaH" -mokSazAstra icchAono nirogha karavo e ja kharuM tapa che. 20aaaa sapuruSonA guNagrAme je rasanA pAvana karatA re, te jana kuMvidyA-rasa tarjIne sahaja bhavajaLa taratA re. vaMduM artha - have vacanayogane prazasta karavA viSeno upAya jaNAve che : sapuruSonA guNagrAma karIne je potAnI rasanA eTale jIbhane pAvana kare che, te bhavyAtmA kuvidyA eTale mithyAtvanA rasane mUkI daI sahaje saMsArarUpI samudrane tarI jAya che. pUjavAyogya, stuti karavAyogya, namaskAra karavAyogya koNa che? te kahe che. je vastu ApaNe joIe che te vastu jenAmAM hoya tene namaskAra karavAnA hoya che. bhagavAna evA che. kIrtana karavAyogya che. vAto karavI toya emanA guNonI karavI, e guNagrAma che." o.2 (pR.103) "jinaguNa rAga parAgathI re, manamohanA re lAla, vAsita muja pariNAma re, bhavi bohanA re lAla; tajaze duSTa vibhAvatA re, manamohanA re lAla, saraze Atama kAma re bhavi bohanA re lAla."-nityakrama 21 satya pramANika vacana vade je satuzrutane AdhAre re, vizva taNA vyApAra viSe nahi vyartha vacana uccAre re. vaMduM artha :- je satazrata eTale sanzAstramAM jaNAvyA pramANe karuNAmaya satya prAmANika vacana bole che; te vizvamAM aneka prakAranI vyApAra ke vyavahAra AdinI kriyA karatAM paNa aAyojanabhUta evA vyartha vacanane uccAratA nathI. satya bolavAnI Teva pADavI. satya bolavuM hoya teNe kAma sivAya bola bola karavuM nahIM, mauna sevavuM. (cAreya prakAranI) vikathAno tyAga karavo athavA tevI vAtomAM anumodana ApavuM nahIM. tema karavAthI jUThuM bolavAno prasaMga Ave che." -.1 (pR.10) //rA paraniMdA, kumArga-prazaMsA, marmabhedI tarjI vAcA re, zAMti-preraka vacanayogane vartAve jana sAcA re. vaMduM artha :- paraniMdA karavI nahIM. "para niMdA e sabaLa pApa mAnavuM." nava.pR.14) "paraniMdA viSTAvaDe, kharaDAyuM mukha pUrNa; paranArI nirakhI nayana, aMjAyA viSa cUrNa." -svadoSadarzana Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 38 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 - gharmanA nAme cAlatA kumArgonI prazaMsA karavI nahIM tethI mithyAtvane poSaNa maLe che. temaja vacanayogavaDe koInA manane bhedI nAkhe evI marmabhedaka vANI uccAravI nahIM. jema brAhmaNe vAghane kUtaro kahI dIgho, te ghA pandara divase paNa rujhAyo nahIM, jyAre kuhADAno ghA paMdara divase paNa rujhAI gayo. mATe sajjana puruSo zAMtipreraka vacana bolI potAnA vacanayogano upayoga kare che. rahA jana-mana dUbhave bUruM bolI te jana hiMsaka jANo re, te janane sanmArge vALe, vANI prazasta vakhANo re. vaMduM artha :- je kharAba vacana bolIne lokonA manane dubhave che tene hiMsaka jANo. evA vyaktine paNa je hita, mita ane priya vacana bolI, sanmArgamAM vALe che te puruSanI vANI prazasta che ema jANo ane tenA vakhANa karo. 24 kaSAya zamAve, bhakti jagAve, ghIraja de dukha AvyuM re, mohanIMdamAM ghore jagajana tene bothI jagAve re. vaMduMartha :- je vANI kaSAyabhAvone zamAve, sapuruSa pratye bhaktine jAgRta kare, duHkhanA avasaramAM dhIraja Ape ane mohanIMdamAM je jagatavAsI jIvo ghorI rahyA che tene paNa botha ApIne jagADe te vANI jIvane kalyANakArI che. tenI ja upAsanA karavA yogya che. 25 sahaja svabhAve skuratI vANI paramaguruMnI jANo re, zabdabrahmaphaeNpa vacanacoga te parama prazasta pramANo re. vaMduM artha - evI kalyANakArI vANI konI che? to ke evI vANI paramagurunI che ke je sahaja svabhAve temanA AtmAmAMthI phurAyamAna thaIne nIkaLe che. AtmAne sparzIne nIkaLatI vANI te zabdabrahmarUpa che. sapuruSano evo vacana-coga parama prazasta che ane pramANabhUta che ema jANo. ||rA kara-caraNAdika aneka aMge pApa thatAM je rokI re, svaparahitamAM kAyA yoje te zubha kAyA-coLI re. vaMduM artha - have kAyayoga prazasta thayo jyAre gaNAya? te jaNAve che : hAtha, paga, AMkha, kAna Adi aMgo dvArA thatA pApone je rokI, te ja kAyAne vaMdana, sevana, pUjana Adi aneka sva-para hitanA kAmomAM yoje teno kAyayoga zubha che ema kahI zakAya. razI zAstrAjJA-anusaratuM vartana kAyAthI je rAkhe re, pApa ghaNAM aTakAvI te jana parama puNyaphaLa cAkhe re. vaMduM artha - zAstromAM kahyA pramANe jJAnI puruSanI AjJA anusAra muni hoya to samitipUrvaka ane gRhastha hoya to yatnApUrvaka kAyAthI vartana jo rAkhe, to mana, vacana, kAyAthI thatA ghaNA pApone aTakAvI te bhavyAtmA kALAntare parama puNyanA phaLamAM zAzvat Atmasiddhine pAme che. sArA kriyAkuzaLatA yoga gaNyo che, akriyatA nija jANo re, karmarahita nija zuddha svabhAve sthiratA, yoga vakhANo re. vaMduM Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) prazana yoga artha - mana vacana kAyAthI thatI kriyA jJAnIpuruSanI AjJAnusAra karavAmAM Ave to te kriyA jIvane mokSa sAthe joDANa karAve che, tethI te kriyA kuzaLatAne paNa yoga gaNyo che. jyAre niSkriyapaNuM e potAnA AtmAno svabhAva che. 539 jyAre mana vacana kAyAnA yoga AtmAne karmathI rahita karAvIne potAnA zuddha svabhAvamAM sthiratA karAvaze te kharA prazasta yoga che ane te vakhANavA lAyaka che. / / 29 / / graMthibheda karI, bAhyadazA tag aMtarAtmatA pAmI re, paramAtmAnA yoge yogI thAya tribhuvana-svAmI re. vaMduM artha :-- mokSane sAghanAra yogI prathama jIvanI mithyAtvamaya bahirAtmadazAne tajI, aMtaraAtmadazAne pAmI, pachI paramAtmadazAnA yoge te tribhuvanano svAmI arthAt traNeya lokano nAtha thAya che, "bahirAtmA tajI Ama, aMtarAtmA banI aho! sarva saMkalpathI mukta, paramAtmApaNuM laho. 27 -graMthayugala ||30 // paramAtmA ya sorgIpaNuM tajI thAya ayogI aMte re, ema paramapada pAmI zobhe siddharUpe lokAMte re. vaMduM - artha :- dehadhArI paramAtmA paNa AyuSyanA aMte potAnA mana vacana kAyAnA yogone tajI daI, ayogI banI potAnA svAbhAvika paramapada svarUpa siddha avasthAne pAmI, lokAnte jaI siddha zilA upara birAjamAna thAya che. tyAM anaMta guNovaDe te zobhA pAme che. / / 31 / / prazastayoga-prabhAve yogI zubha bhAvo ArAthe re, zuddha bhAvanI zreNI caDhatAM aMtima siddhi sAthe re. vaMduM artha :-- mana vacana kAyAnA prazasta yoganA prabhAve yogI evA jJAnIpuruSa, zuddha bhAvanA lakSe zubha bhAvamAM pravarte che, paNa avasara pAmyuM AThamA gunnasthAnakathI zreNie caDhI kevaLajJAna pAmI aMtima siddhirUpa mokSapadane prApta kare che. mana, vacana, kAyAnA yogane nIce pramANe prazasta kare che H-- "je prasanna prabhu mukha grahe, teji nayana prapAna; ji jinacaraNe je nAmIe, mastaka teha pramANa ji zrI2 ariApadaja aracIe, sa kSatije te hAvya; ji prabhuguNa ciMtanameM rame, teha ja mana sukayaththa. ji. zrI03 zrI RSabhAnana vaMdiye, acala anaMta guNavAsa, jinavara;" nityakrama // 32 // mana vacana kAyAnA yoga prazasta karavA mATe jIvanamAM saraLatA guNa joIe. saraLatA hoya to jIvanamAM dharma pariNamI zake. mana vacana kAyAnI kuTilatA e dharmanA droharUpa che; jyAre 'saraLatA e dharmanuM bIjuM svarUpa che.' zrImad rAjacaMdra (va,pR.7) Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 (48) saraLapaNuM (duHkha dohaga dUre TaLyAM re sukha-saMpadazuM bheTa-e rAga) vakrapaNuM vibhAvataNuM re sagurumAM nahi leza, zuddha svabhAve zobhatA re saraLapaNe parameza. paramaguru rAjacaMdra bhagavaMta. huM vaMdu vAra anaMta, paramaguru rAjacaMdra bhagavaMta. artha - saraLapaNuM e AtmAno guNa che, AtmAno svabhAva che; jyAre vakrapaNuM e saraLapaNAno pratipakSI doSa che. je AtmAno svabhAva nathI paNa vibhAva bhAva che. te vakrapaNuM mArA sagurudeva zrImad rAjacaMdra prabhumAM leza mAtra nathI. paramakRpALudeva to saraLatA Adi guNo vaDe paramezvara banI jaI AtmAnA zuddha svabhAvamAM birAjamAna thaI sadA zobhI rahyAM che. evA paramaguru rAjacaMdra bhagavaMtane huM anaMtavAra praNAma karuM chuM. /1| sahaja svarUpane pAmavA re saraLapaNAnI jarUra, manaharatA paNa tyAM vase re vizvAse bharapUra. paramaguru artha :- sahaja AtmasvarUpane pAmavA mATe AtmAmAM saraLapaNuM lAvavuM jarUrI che. "A kALane viSe ane temAM paNa hamaNAM lagabhaganA seMkaDAthI manuSyanI paramArthavRtti bahu kSINapaNAne pAmI che, ane e vAta pratyakSa che. sahajAnaMdasvAmInA vakhata sughI manuSyomAM je saraLavRtti hatI, te ane AjanI saraLavRtti emAM moTo taphAvata thaI gayo che." (va.pR.346) saraLatA guNa jenAmAM che te AtmA bIjAnA manane paNa haraNa karanAra che. tevA vyakti upara bharapUra vizvAsa mUkI zakAya. rA saraLa siddha-gati kahI re, saraLa ati zivapaMtha; vakragati kahI sarpanI re, mAyAnuM draSTAMta. paramaguru artha - lokAMte rahela siddhagatimAM AtmAne javAno mArga saraLa arthAtu ekadama sIdho che. je sthAne AtmA deharahita thAya te ja sthAnathI upara UThI eka ja samayamAM sIghI gati vaDe lokAMte jaI siddha gatine pAme che. mokSa pAmavAno mArga saraLa che. "amane lAge che ke mArga saraLa che, paNa prAptino yoga maLavo durlabha che." (va.pR.259) sApanI gati vakra che. sApa cAle tyAre vAMko cAle che. tema mAyAvI jIvonuM vartana vakra hoya che; saraLa hotuM nathI. kA daramAM pese sApa to re sIgho tyAM thaI jAya, tema mAyA mUkyA vinA re gharma na satya sathAya. paramaguru artha - sApa jyAre daramAM praveza kare tyAre tene sIdhA thaI javuM paDe che. tema saMsAramAM rahela jIvone mAyA moha mUkyA vinA satya gharmanI ArAdhanA thaI zake ema nathI. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) saraLapaNuM 541 "mAyAnI pravRttino prasaMga pharI pharI jIvo karyA kare che. eka vakhate je vacanonI prApti thatAM jIva baMghanamukta hoya ane tArA svarUpane pAme, tevAM vacano ghaNA vakhata kahevAyAnuM paNa kAMI ja phaLa thatuM nathI. evI jIvomAM ajogyatA AvI gaI che. niSkapaTapaNuM hAnine pAmyuM che." (2..244) . manamAM hoya tevuM ja kahe re vacana vaDe jana jeha, vacanathI karavA kahe re kare kAyAthI teha. paramaguru artha - saraLa jIva, manamAM jevuM hoya tevuM kahe che. vacanavaDe paNa temaja bole che. vacana vaDe je karavA kahe te pramANe ja kAyAvaDe kare che. zrI aMbAlAlabhAIe khaMbhAtamAM zrI choTAbhAIne samAdhimaraNamAM sahAya karavAnA bhAvathI vacana ApyuM. pachI zrI choTAbhAIne plega lAgu paDyo, chatAM zrI aMbAlAlabhAIe aMta sudhI temanI kAyAvaDe saMbhALa laI samAdhimaraNa karAvyuM. temane paNa plega lAgu paDyo, chatAM "prANa jAI para vacana na jAI evuM sajjana puruSonuM vacana siddha karI batAvyuM. paNa ema triyoganI ekatA re ghare saraLa sujANa, prajJAvaMta puruSanI re saraLatA sukha-khANa. paramaguru artha - ema saraLatA guNanA lAbhane jANanAra sajjana puruSo manavacanakAyAnA traNe yoganI ekatA vaDe vartana kare che. je prajJAvaMta puruSa che tenI AcarelI saraLatA to Atmika sukhanI prANa samAna che. "saraLatA e gharmanuM bIjasvarUpa che. prajJAe karI saraLatA sevAI hoya to Ajano divasa sarvottama che." (va.pR.7) IIkA. saraLa jananuM cittapaTa re ciMtA-karacalI hIna, nathI tene kAMI DhAMkavuM re nathI garaja-AghIna. paramaguru artha - je saraLa jIvAtmA che tenuM cittapaTa eTale mAnasarUpI paTa upara ciMtAnI karacalIo jovA maLe nahIM. kAraNake tene kaMI DhAMkavApaNuM nathI. je kaMI che te badhuM khulyuM che. evA jIvomAM mAyA kapaTa na hovAthI te koInI garaja karatA nathI ke koIne AdhIna paNa rahetA nathI. zA. lokaraMjana ke bhaya taNo re bhAra ghare nahi jeha, lAbhahAnine gaNe nahi re saraLa-zUravIra teha. paramaguruva artha :- lokone raMjana karavAno bhaya ke bhAra saraLa jIvo manamAM rAkhatA nathI. je prajJA sahita saraLa jIvo che te kharA zuravIra che. te potAnI saraLatA vaDe kaMI lAbha thAya ke hAni thAya tene gaNatA nathI. dA. mAyA-kapaTa nA keLave re, mUrakha paNa nahi teha, saraLatA phaLa vIryanuM re ghare buddhighana jeha. paramaguru artha - sajjana puruSo jIvanamAM mAyA kapaTa keLavatA nathI. te kaMI mUrakha nathI. paNa mAyAkapaTathI thatA bhayaMkara doSo joIne tethI dUra rahe che. saraLatA e AtmAmAM rahela vIryaguNanuM phaLa che. tene je buddhi ghana eTale prajJAsahita sajjana puruSo che te ja ghAraNa karI zake che. gAlA Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 saraLatA bIja dharmanuM re, saraLatA sukha-mitra, mAyika sukhanI vAMchanA re kANI nAva sacitra, paramaguru artha :-- je jIvamAM saraLatA guNa che, temAM dharmanuM bIja ropI zakAya che. saraLa prANI sAthe sukhane mitratA che. te zAMtinuM sukha anubhavI zake che. jyAre mAyA karIne mAyika eTale sAMsArika sukha meLavavAnI jenI kAmanA che, te sacitra eTale pratyakSa kANI nAva samAna che, te tene bhavasAgaramAM DUbADanAra che. / / 10 / / bhavajaLa taravA jo caho re graho saraLatA-jahAja, saMtoSAze sajjano re zraddhe zatrusamAja, paramaguru artha :-- he bhavya prANIo jo tame saMsArarUpI samudrane taravA icchatA ho to saraLatArUpa jahAjane grahaNa karo. jethI sajjana puruSo tamArAthI saMtoSa pAmaze ane tamArA pratye koIne kadAca zatrupaNAno bhAva haze; tene paNa tamArA pratye evI zraddhA raheze ke AnAthI mAyA prapaMca thaI zake ema nathI. / / 11 / / saraLabhAve doSa thatAM re bhUla te ThapakApAtra; re saraLa ne sanmArgane re aMtara aMgula mAtra. paramaguru artha :- saraLa bhAvathI koI doSa thaI jAya to te jIvanI bhula ThapakA mAtrathI sudhArI zakAya che. bhagavAna zrI RSabhadevanA ziSyo saraLa ane jaDa hatA. ane zrI ajItanAya bhagavAnathI lagAvIne zrI pArzvanAtha bhagavAna sudhInA ziSyo saraLa ane prAjJa hovAthI ThapakA mAtrathI sudharI jatA hatA. jyAre mahAvIra bhagavAnanA ziSyo vAMkA ane jaDa hovAthI zIghra sudharI zakatA nathI. saraLa jIva ane samArga vacce aMgula mAtranuM ja aMtara che; arthAt saraLa jIva tattva pAmavA mATe uttama pAtra che. "vizALabudghi, maghyasthatA, saraLatA, ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNo je AtmAmAM hoya, te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che." [va.pR.171) ||1|| saraLa jIvanuM dhyeya to rehoya ja zuddha svarUpa; mAnAdine taiya gaNe chelR jANe e adharUpa, paramaguru = artha :- AtmArthI evA prajJAsahita saraLa jAvanuM dhyeya to zuddha svarUpa prApta karavAnuM ja hoya che. saraLa jIva mAnAdi, kaSAyabhAvone tyAgavA yogya gaNe che. kemake cAre kaSAyone te agha eTale pAparUpa mAne che. 13aa tyAga prapaMcono kare re, cUke na nija svarUpa; svarUpamAM saMtoSa ghare 2e oLakhI mAyArUpa. paramaguru artha :-- evA saraLa uttama AtmArthI jIvo mAyA prapaMcano tyAga kare che. ane nija AtmasvarUpa prAptinA dhyeyane kadI cUkatA nathI. tathA mAyAkapaTanA bhayaMkara phaLa jANI te potAnA AtmasvarUpamAM rahevAmAM saMtoSa mAne che. / / 14 / / ghana, svajana nija mAnatAM re kare mamatva praveza, jIva judo jANye jaze re mAyAzalya azeSa, paramaguru Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) saraLapaNuM 543 artha - ghana, kuTuMbIjano Adine potAnA mAnatA manamAM mamatvabhAvano praveza thAya che. paNa A baghAthI mAro AtmA judo che. ekalo Avyo, ekalo jaze; ema mAnavAthI zalya eTale kAMTArUpa duHkha ApatI evI mohamAyA manamAMthI kALAMtare saMpUrNa nAza pAmaze. 15nA. mAyAthI pazubhava gharI re paravaza paDI ribAya, mAyAthI abaLA banI re mAyAmAM lapaTAya. paramaguru artha - mAyA kapaTa karavAthI jIva pazuno bhava pAmI jIvanabhara paravaza paDI ribAya che. nAgadattanuM dRSTAMta - eka zeTha dukAna para badhAne Thage. mAyA kapaTathI marIne te bokaDo thayo. eka divase kasAI tene laI jatAM potAnI dukAna AvI. te joI jAtismaraNazAna thavAthI te dukAnamAM pesavA lAgyo. tenA putra nAgadatte tene mArI ghakelIne bahAra kADhyo. tyAMthI muni bhagavaMta pasAra thatAM, A joI temane sahaja hAsya AvyuM. nAgadatte sAMje apAsare jaIne muni bhagavaMtane tenuM kAraNa pUchyuM. tyAre temaNe jaNAvyuM ke e bokaDo tAro pitAno jIva hato. kasAInA paisA laI tene Thagato hato. te mAyA kapaTanA phaLamAM bokaDo banIne RNa cUkavavA te kasAInA hAthamAM Avyo. mATe AvuM mAyA kaSAyanuM svarUpa jANI te sadaiva tajavA yogya che. ane teno pratipakSI guNa saraLatA che, te ja bhajavA yogya che. mAyA karavAthI jIva abaLA eTale strIno avatAra paNa pAme che. te strI avatAramAM pharI mAyA karI te jIva karma bAMdhI lapaTAya che. bhagavAna zrI mallinAtha zvetAMbara mata pramANe strI avatAra pAmyA. tenuM kAraNa pUrvabhavamAM karela mAyA sahita tapa hatuM. temaja bhagavAna zrI traRSabhadevanA be putrI brAhmI ane suMdarIe paNa pUrvabhavamAM mAyA karela tethI strI avatArane pAmyA hatA. |16nA bALe pratIti-prItine re mAyA chUpI Aga, mAyA tarjI thAtAM saraLa re chUTe rAga athAga. paramaguru artha - ApaNA upara koIne pratIti eTale vizvAsa Avyo hoya ke prIti utpanna thaI hoya, paNa ApaNA hRdayamAM mAyAkapaTa haze to te prIti ke pratItine bALI nAkhaze. kemake mAyAkapaTa e chUpI Aga samAna che. mAyA kapaTane mUkI daI saraLa pariNAmI thatAM, hRdayamAM rahela athAga eTale atyaMta rAga paNa chUTavA lAge che. /1LA kapaTI sutano nA kare re mAtA paNa vizvAsa, moDo-vahelo kapaTano re thAya svayaM prakAza. paramaguru artha - potAno putra kapaTI hoya to te putrano mAtA paNa vizvAsa karatI nathI. moDuM ke vaheluM kapaTa svayaM bahAra Ave che. 18 mAyA tajavA bhAvanA re sajjana karatA ema : mAyA karI dekhADuM chuM re tevo banuM nahi kema? paramaguru artha - mAyA kapaTane tyAgavA mATe sajjana puruSo evI bhAvanA bhAve che ke huM mAyA karI jevuM lokone dekhADavA icchuM chuM tevo ja kema na banI jAuM? ke jethI koI vAtane chupAvavI rahe nahIM II19aaaa Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 prajJAvodha-vivecana bhAga-1 doSa thayelo DhAMkavA re doSa karuM na navIna, prAyazcittathI TALavo raeNnizcaya e samIcIna. paramaguru artha :-- mAyA kapaTathI thayelA doSone DhAMkavA mATe navA doSo karuM nahIM. paNa thayelA doSone prAyazcitta karI have TALuM. evo manamAM nizcaya karavo e samIcIna eTale yogya nirNaya che. 20 doSa karI te DhAMkatA re DhAMkyo na rahe nita, pragaTa thatAM lajjA pIDe re, khoIza huM pratIta. 52maguru artha :- doSo karIne huM DhAMka DhAMka karIza paNa te sadA DhAMkyA rahevAnA nathI. te doSo pragaTa thatAM huM lajjA vaDe pIDita thaIza ane mArA pratye lokone je vizvAsa che tene paNa huM khoI besIza. / / 21 / / bhale mane sau chetare re, nirbhaya nitya rahIza; koI samartha nathI jage re haravA karma, gaNIza. paramaguru artha :- bhale mane mAyA karIne sau chetare, to paNa huM to nitya nirbhaya rahIza. kAraNa ke bhagavAnanA siddhAMta pramANe mArA zubha ke azubha karmane ha2vA jagatamAM koI samartha nathI; te to mArA karma pramANe thavAnuM che, ema mAnIza. / / 22 / Thaga pote ja ThagAya che re, chUTe mArAM karma, satsAghana huM nA cUkuM re e ja samajano marma, paramaguru artha : :- mane ThaganAra potAnA mAyAkapaTanA bhAvothI pote ThagAya che. huM samatAe te karmone bhogavI lauM to mArA karmo chUTI jAya. mane je AtmasAdhana maLyuM che, te huM cUkuM nahIM, e ja mAre to sAcavavuM che. ane e ja prApta thayela sAcI samajaNanuM rahasya che. / / 23 / / loka kahe 'bhoLo' mane re, 'nAmarda', 'buddhihIna', mAyAmAM mati nA gharuM re, sahI lauM svAdhIna. paramaguru : artha :-- loko bhale mane 'bhoLo', 'nAmarda', ke 'buddhihIna' kahe paNa huM mAyA kapaTa karavAmAM buddhine lagAvuM nahIM. paNa je vacano mArA mATe loko kaheze tene huM svAdhInapaNe sahana karI laIza emAM ja mAruM kalyANa che. suMdarazeThanuM dRSTAMta :- eka gAmamAM suMdara nAmano zeTha ghaNo dAtAra hato. jema varasAdane loko icche paNa jaLane bheguM karanAra evA samudrane nahIM. tema te dAtAra zeTha prajAne priya hatA. chatAM eka brAhmaNI tenI niMdA karatI phare ke je paradezIo Ave te A zeThane dharmo jANI tene ghe2 dravya che; ane paradezamAM jaI mRtyu pAme tyAre A zeTha te dravyane pacAvI pADI tenAthI dAna Ape che. AvI niMdA karatAM chatAM bhadrika pariNAmI evA te zeThe, e vAtane gaNakAryA vinA dAna ApavAnuM baMdha karyuM nahIM. / / 24 / bALapaNe paravaza sahyA re 'nAdAna' Adi bola, pazupo gALo sunnI re mAra sahyA aNatola, paramaguru artha :- bALavayamAM, tuM to nAdAna che eTale samaja vagarano che, mUrkha che evA aneka bolo paravazapaNe sahana karyA che. jyAre huM pazunA bhavamAM hato tyAre paNa aneka gALo sAMbhaLI che ane Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) saraLapaNuM 54 5 aNatola eTale mApa vagaranA mAra sahana karyA che jyAre have to huM manuSya thayo chuM. rapAA narabhavamAM samajI sahuM re saraLatAnAM ALa, khaTako manamAM nA gharuM re javA dauM jaMjALa. paramaguru, artha :- A manuSyabhavamAM have saraLapaNAnA kAraNe koI ALa Ape to tene samajaNapUrvaka sahana karuM; paNa manamAM teno khaTako rAkhuM nahIM ane evI mAyAkapaTavALI jaMjALane have javA dauM; kemake mAre have saMsAra vaghAranAra rAgadveSanA bhAvothI chUTavuM che. rAA zUravIrane zobhe nahIM re mAyArRpa hathiyAra, karma arine jItavA re thayo have taiyAra. paramaguru, artha :- mukti meLavavA mATe zUravIra thanArane evuM mAyAkapaTarUpa hathiyAra zobhe nahIM. huM to have karmarUpI zatruone jItavA mATe taiyAra thayo chuM. sAgaracaMdranuM draSTAMta - zeThaputra sAgaracaMdra ane azokadattane mitratA hatI. sAgaracaMdra saraLa pariNAmI bhadrika hato, jyAre azokadatta mAyA kapaTayukta hato. ekavAra sAgaradatta zeThanI patnI priyadarzanAne ekAMtamAM azokadare mAyAkapaTavaDe potAno malina abhiprAya jaNAvyo. te sAMbhaLI satI evI priyadarzanAe tene dhikkAra ApI dUra karyo. kALAMtare sAgaracaMdra ane priyadarzanA AyuSya pUruM karI yugalika thayA. ane mAyAkapaTarUpa hathiyAravALo evo azokadatta marIne hAthI thayo. te mAyAkapaTanA phaLamAM pazu avatAra pAmyo. razA. nirdoSa mujane so gaNe re bakarI jevo hAla, maraNa sughI tevo ja rahuM re; laDavAmAM zo mAla? paramaguru, artha :- sau mane saraLa svabhAvanA kAraNe bakarI jevo nirdoSa gaNe che. to maraNa sudhI tevo ja rahuM. mAyAkapaTa karIne koInI sAthe laDavAmAM zo mAla che? pArA . koI kaheH "DasavuM nahIM re, phUMphADe zo doSa? bhaDakIne bhAgI jaze re karo uparathI roSa."paramaguruva artha - koI ema kahe che ke sApanI jema DasavuM nahIM. paNa phUMphADo karavAmAM zo doSa che? upara uparathI paNa roSa karIne mAyAvaDe potAno paraco batAvavo joIe, to bhaDakIne bathA bhAgI jaze, ane tane bAghA pahoMcADI zakaze nahIM. rA. mAruM ghana mArI kane re ThagI zake nahi koya; te cUkI paramAM paDuM re tyAre DaoNLa ja hoya. paramaguru, artha - mAruM puNyarUpI ghana mArI pAse che. te koI mane ThagIne laI zake ema nathI. te puNya vaghAravAnA bhagavadbhakti Adi zubhakAmone cUkI, jo huM mAyAkapaTa vaDe paravastu meLavavAmAM paDuM, to badhuM mAruM jIvana DahoLAI jAya ane satyane pAmI zake nahIM. 30gA. parane mAruM mAnatAM re ciMtAno nahi pAra, tema chatAM saMyogano re nakkI viyoga thanAra. paramaguru Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - jagatamAM rahelA aneka parapadArthane bhAvathI mArA mAnIne mAyAvaDe tene meLavavA mathuM, to mArI ciMtAno pAra rahe nahIM. aneka ciMtAo karI para padArthano saMyoga karuM arthAt tene meLavuM, chatAM paNa te padArthono viyoga nizcita che. puNya pUruM thAya to te padArtho cAlyA jAya athavA huM deha choDI bIjI gatimAM cAlyo jAuM. mATe mAyAkapaTa karI AvA koI kRtya karuM nahIM. [31aaaa karma ja mAyArUpa che re AtmAne bhUlavanAra, guNo pragaTa je je thatA re sahaja saraLaphepa sAra. paramaguru artha - kharekhara to pUrve bAMdhelA karmo ja mAyAsvarUpa che ke je potAnA AtmasvarUpane bhulAvI dehAdi jagatanA paudgalika padArthomAM mArApaNuM karAve che. A badhuM kAma darzana mohanIya karmanuM che ke je parapadArthomAM rAgadveSa karAvI tene meLavavA mATe mAyAkapaTa karAve che. AtmAmAM je je guNo pragaTa thAya che tenuM kAraNa saraLa pariNAma che. te ja sArarUpa che ane te saraLatA AtmAno sahaja guNa che. mATe saraLapaNuM ja sadA grAhya che ane vakrapaNuM eTale mAyAkapaTapaNuM sadAya tyAgavA yogya che; jethI mokSanA dvAramAM saraLatAthI praveza pAmI zakAya. /32aaaa mokSa prApti arthe saraLatA guNanI sAthe nirabhimAnapaNuM arthAt vinayaguNanI paNa teTalI ja AvazyaktA che. kemake gharmanuM mULa vinaya che. paramakRpALudeva kahe che : "vinaya vaDe tattvanI siddhi che." vaLI kahyuM che ke : "vinaya vinA vidyA nahIM, to kima samakita pAve re; re jIva mAna ne kijIe." (49) nirabhimAnapaNuM (anuSTrapa) jagamAM sarvanA ziSya thavA saguru icchatA, rAjacaMdra prabhu evA temane praNamuM sadA. 1 artha - jagatamAM je sarvanA ziSya thavA icche che evA sadguru zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhaktibhAve sadA praNAma karuM chuM. "AkhA jagatanA ziSya thavArUpa draSTi jeNe vedI nathI te sadaguru thavAne yogya nathI." (va.pR.158) I/15 dAsatva sarvanuM icche mumukSunuM vizeSa je, tenAmAM mAnane sthAna kyAMthI? jyAM na praveza che. 2 artha - paramakRpALudevamAM laghutA guNanI keTalI badhI parAkASTA che ke je jagatanA sarva jIvone siddha samAna gaNI temanuM dAsatva icche che. temAM paNa mumukSu ArAdhaka jIvonuM to vizeSapaNe dAsatva icche che. evA mahAtmA puruSomAM mAna kaSAyane rahevAnuM sthAna kyAMthI hoya? ke jyAM teno praveza paNa nathI. "amane pratyeka mumukSuonuM dAsatva priya che." (va.pR.259) Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) nirabhimAnapajyuM "amArA upara tamArI game tevI bhakti ho, bAkI sarva jIvonA ane vizeSe karI dharmajIvanA to ame traNe kALane mATe dAsa ja chIe.'' (va.pR.267) "koI paNa jIvane kaMI paNa parizrama devo, e aparAgha che. ane temAM mumukSujIvane tenA artha sivAya parizrama devo e jarUra aparAdha che, evo amArA cittano svabhAva rahe che.'" (va.pR.389) // 2 // 'pApamUla abhimAna' prasiddha jagamAM ati, niSpApI nirabhimAnI vinayAnvita sanmati. 3 artha - . "pApanuM mULa abhimAna che' ema jagatamAM ati prasiddha vAta che, prazna--abhimAna thavAnuM kAraNa zuM? badhuM che to pArakuM. pUjyazrI--pArakuM nathI mAnyuM. mAruM nathI ema jene hoya te abhimAna na kare. potAnuM mAnyu hoya to abhimAna thAya. sau1 (pR.151) paNa je nirabhimAnI, vinayavAna ane satbuddhivALA che te niSpApI jIvo che. te tattvane pAmI zake che. "adhamAdhama adhiko patIta sA jagatamAM hu' evuM roja bolIe chIe, paNa aMdarathI lAgavuM joIe. kRpALudeve kahyuM che ke "jagatamAM mAna na hota to ahIM ja mokSa hota.' mAnane kADhavA mATe kharo upAya vinayaguNa che.' mo.1 (1965) ||3|| jAti, kuLa, baLa, vidyA, aizvarya, zrI, tape, rUpe abhimAna kubuddhine paDe nA sujJa to kUpe. 4 547 artha H-- zAstromAM mukhyatve ATha prakAranA mada eTale ahaMkAra UpajavAnA prakAra che te A pramANe--jAtimada, kuLamada, baLamada, vidyAmada, aizvarya eTale sattAmada, zrI eTale lakSmI-dhanamada, tapamada ane rUpamada. kubuddhivAna jIvane ethI abhimAna Upaje che. jyAre sujJa eTale vastune samyak prakAre jANanAra evo AtmArthI jIva, te A abhimAnarUpI kUvAmAM paDato nathI. metAraja muni ane harikezI munie pUrvabhavamAM brAhmaNa jAtinuM abhimAna kareluM tethI temane A bhavamAM caMDAla kuLamAM utpanna thavuM paDyuM. / / 4 / jAtivRMta ghaNA jIvo kukarmo narake gayA, no kulIna bhikhArI abhimAna varza thayA. 5 = artha - uttamajAtimAM utpanna thavA chatAM jIvanamAM jAtimada Adi kukarmo karI ghaNA jIvo narakamAM jaIne paDyA. temaja uttama kulamAM janma levA chatAM tenuM abhimAna karavAthI AvatA bhavamAM bhikhArI banI gayA. maricinuM dRSTAMta - bhagavAna RSabhadevanA samayamAM bharata mahArAjAe maricine bhAvI tIrthaMkara jANI namaskAra karyAM tyAre bhagavAna mahAvIranA jIva maricie kulamadanA abhimAnamAM AvIne kahyuM ke mArA dAdA koNa che? prathama tIrthaMkara RSabhadeva, mArA pitA koNa che? cha khaMDanA adhipati cakravartI to huM AvatA bhavomAM vAsudeva, cakravartI ane tIrthaMkara thAuM to emAM zuM navAI? tenA phaLamAM lagabhaga eka koDAkoDI sAgaropama sudhI temane saMsAramAM bhramaNa karavuM paDyuM. // 5 // baLavaMtA ghaNA mato niHzastra siMhane haLuM, vyAdhigrasta bicArA te mujhAyA makSikA gaNe. 6 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 artha - ghaNA baLavAna mallo zastra vagara paNa siMhane haNI nAkhe, paNa jyAre pote vyAdhigrasta thAya tyAre makSikA eTale mAkhIonA samUhane uDADavAnI tAkAta paNa bicArA gharAvatA nathI. evA kSaNika baLanuM zuM abhimAna karavuM. "je baLa vaDe karmarUpI zatru jitAya tathA kAma, krogha, lobha jItAya te baLa prazaMsAne pAtra che." -samAdhisopAna (pR.165) IIkA vidvAno jagamAM pUjya sabhA-bhUSaNa rUpa je, kAma, unmattatA vyApya bane pAgala-bhUpa te. 7 artha - vidvAno jagatamAM pUjya temaja sabhAnA bhUSaNarUpa gaNAya che. paNa kAmanI unmattatA vyApe tyAre teo mUrkha ziromaNi banI jAya che. evI vidyAno zo mada karavo? zrI sthUlabhadra jevA daza pUrvanA pAThIne paNa vidyAmada UpajavAthI, potAnI sAthvI thayelI baheno maLavA AvI tyAre pote siMhanuM rUpa laI besI gayA. /zA sattAmatta banyo samrATa bonApArTa sipAI je, yuktibAja ghaNo toye mUo kyAMya ribAI te. 8 artha :- nepoliyananuM draSTAMta :- nepoliyana bonApArTa prathama sipAI hato. te ghaNo yuktibAja ane zUravIra hovAthI lagabhaga AkhA yuropanuM rAjya jItI samrATa banI gayo. paNa aMtima yuddhamAM te hAryo. tene eka nirjana beTa upara choDI dIdho. tyAM ribAI ribAIne kyAre marI gayo teno patto nathI. ema sattA maLavA chatAM te kyAre nAza pAmI jAya tenuM kaMI ThekANuM nathI. mATe teno mada karavo yogya nathI. subhama cakravartIe cha khaMDanI sattA meLavI paNa bAra khaMDanI sattA meLavuM to cirakALa nAmAMkita thAuM ema vicArI te meLavavA jatAM samudramAM DUbI mUo. mATe sattAmada paNa kartavyarUpa nathI. keTalA lakSmIvaMto ghaNA dIThA bhikSu pAse ya yAcatA, tapasvI lapasI jAtAM nArI AgaLa nAcatA. 9 artha - lakSmIvaMto paNa pApanA udayathI garIba banI jatAM vAra lAgatI nathI. evI sthiti paNa AvI paDe che ke peTa bharavA mATe bIjuM kaMI sAdhana na hovAthI bhikSu eTale bhikhArI pAse paNa mAMgavuM paDe. A baghA karmanA camatkAra che. mATe ghanano mada kadI kartavya nathI. tapasvI hoya te paNa lapasI jaI strInA phiMdamAM phasAI jAya che. mATe tapano paNa garva karavA yogya nathI. brahAnuM draSTAMta - tapa karatAM brahmAe tilottamA nAmanI apsarAmAM Asakta thaI tenuM nRtya jovA mATe cAreya dizAomAM moDhAM karyA. pachI te AkAzamAM nAcavA lAgI. te jovA mATe mAthA upara pAMcamuM moTuM kholavA prayatna karyo, paNa puNya paravArI javAthI tyAM gagheDAnuM moTuM kuTuM ema tapa karatAM mahAtmAo strImAM Asakta thaI paDI gayA. mATe tapamada paNa kartavya nathI. sAlA rUparAzi zazI pUrNa kSINatA roja jo bhaje; saMyogonA viyogone dekhe te madane taje. 10 artha - puNya udaye zarIra ghaNuM rUpavAna hoya chatAM pUrNimAnA caMdranI kalAonI jema pratidina te kSINa thatuM jAya che. kAraNa ke te rUpano saMyoga pratidina viyoga tarapha jato jovAmAM Ave che. vRddhAvasthAmAM te saMpUrNa nAza pAme che. mATe kSaNika evA rUpano mada karavA yogya nathI. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) nirabhimAnapaNuM 549 sanatakumAra cakravartIe te rUpano mada karyo to kAyA jheramaya banI gaI. "draSTi pheravavI che. jyAM gharmanuM mAhAbhya lAge tyAM zarIranuM mAhAbhya na lAge. zarIra to nAza pAmavAnuM che. abhimAna karIzuM toya nAza pAmaze. game teTaluM abhimAna kare to paNa rahe nahIM. abhimAna karavA jevI to koI vastu jagatamAM nathI." o.1 (pR.65) 10nA vaLI vizeSatA pratye draSTi detAM mada gaLe, zera mAthe savA zera" lokokti vinayI kaLe. 11 artha - jagatamAM eka ekathI vizeSa vastu vidyamAna che. te tarapha draSTi detAM potAno mada eTale ahaMkAra gaLI jAya che. "zera upara savAzera', hoya che ema lokomAM kahevata che. tene vinayavAna jIvo jANe che, jethI upara kahyA te ATha prakAranA mada teo karatA nathI. II11aaaa moTI lITI bane nAnI jo doro moTa upare. ' tema pUrva mahAtmAnI smRtithI mada Utare. 12 artha :- game tevI moTI lITI hoya, tenA upara tenA karatAM moTI lITI dore, to pahelAnI lITI nAnI banI jAya. tema pUrve thaI gayelA aneka mahAtmA puruSonI smRti karavAthI potAne thato ahaMkAra ogaLI jAya che. 12aa. lAMbA AyuSyanA ghArI cakravartI narendra ko, puNya pUruM thaye narke sAtame jAya, jo dago. 13 artha :- lAMbA AyuSyanA gharanAra evA naromAM indra samAna subhama ke brahmadatta jevA cakravartIo paNa puNya paravArI javAthI sAtamI narake jaIne paDyA. aho! A vizvanI mohaka sAmagrIo keTalo badho bhayaMkara dago ApanAra che, teno vicAra karo. 13nA sarva zAstra-samudronA pAragAmI muni mahA, abhimAna nahIM ghAre, bALa jevA rahe, ahA! 14 artha - sarva zAstrarUpI samudronA pArane pAmelA evA muni mahAtmAo kadI abhimAnane ghAraNa karatA nathI; paNa aho! bALaka jevA sadA nirdoSa banIne rahe che. evI nirdoSatA ja upAsavA yogya che. 14mA nirabhimAnInI vANI sau koI suNavA cahe; svaprazaMsA abhimAnI taNI vANI viSe vahe- 15 artha :- nirabhimAnI jIvanI vANI sau koI sAMbhaLavA icche. jyAre abhimAnI jIvanI vANImAM svaprazaMsAno pravAha vahyA kare che. te ApavaDAI karyA kare che. 15 pakavAne kAMkarI jevI dUbhave mana ApaNAM; vinA vAMke bane vairI abhimAnI taNAM ghaNAM. 16 artha - abhimAnI jIvanI ApavaDAI, pakavAna jamatAM vacce kAMkarI AvI jAya to kevo raMgamAM bhaMga paDe, tema te vANI ApaNA manane dUbhave che. abhimAnI jIvanA, vinA vAMke ghaNA vairI banI jAya arthAt te koInuM bUruM na kare to paNa tenA abhimAnathI tenA pratye ghaNAne aNagamo rahe che. 16aaaa Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 5 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 abhimAna jatAM guNo vinayAdi vaghu vaLI, sapuruSonI sevAthI mithyA bhAvo jaze TaLI. 17 artha - jo abhimAna nAza pAme to vinaya, laghutA, namratA Adi aneka guNo vRddhi pAme che. te guNo vaDe puruSonI sevA karatAM aneka prakAranI mithyA mAnyAtAo TaLI jAya ane AtmajJAnanI prApti thAya che. tenA AtmajJAnI thaye sAcI nirabhimAna-zIlatA, sadguruboghathI vRddhi pAme jJAna-dayA-latA. 18 artha - AtmajJAnanI prApti thavAthI sAcuM nirabhimAnapaNuM ke je potAno zIla arthAta svabhAva che te pragaTa thAya che. sagurunA boghathI te vinayAdi guNo, samyakajJAna ane samyak dayArUpa gharmanI latAne poSaNa ApI vRddhi pamADaze. 18aaaa sanzAstra-vAri siMcAye sadAcAra-supuSpathI yaza-sugaMdhI phelAze, AtmadhyAna-pratApathI- 19 artha - sanzAstrarUpI jaLanuM siMcana thavAthI te latA upara sadAcArarUpI puSpo khIlI UThaze. jethI suyazarUpI sugaMgha phelAze. pachI AtmadhyAnanA pratApe AgaLa AgaLanI dazA prApta thaze. 19aaaa kevalajJAnanI jyoti mokSasukho batAvaze; ema nirabhimAnIne ziva-nArI vaghAvaze. 20 artha :- AtmadhyAnavaDe zreNi mAMDavAthI kevaLajJAnarUpa jyoti pragaTa thaze, ane te mokSanA sukhono anubhava karAvaze. ema nirabhimAnI jIvane mokSarUpI strI vaghAvaze arthAt te vinayavAna mumukSu uparokta krama pramANe AgaLa vaghIne muktinA zAzvata sukhane pAmaze. ||20nA bhAgyazALI haze tene sadaguru-yoga goThaze, satraddhA pAmI, AjJAe vartatAM mAna chUTaze. 21 artha :- je bhAgyazALI haze tene sAcA sadguruno yoga prApta thaze; ane te tene goThaze arthAt gamaze. te sadaguru pratye zraddhA AvavAthI temanI AjJA upAsatAM tenA mAnAdi kaSAyo chUTI jaze. mAnAdika zatru mahA, nija chaMde na marAya; jAtAM sadguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya." (2.5.718) //ra1AA Akhare paravastu to mUkavI paDaze bathI, pastAvuM nA paDe chelle, vAsanA jo meMkI dIthI. 22 artha:- Akhare maraNa samaye, je paravastumAM meM mArApaNuM karyuM che te badhI vastuo mUkavI paDaze. paNa jo te vastuomAM rahelI vAsanA eTale aMtaranI mUrchA mUkI dIdhI to chelle maraNakALe pastAvuM paDaze nahIM. pararAA mahattA, vAsanA jemAM tenuM mAna ja udbhave, mAna jenuM kare jIvo te pAme nA parabhave. 23 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) nirabhimAnapaNuM 551 artha :-- je je vastunuM jIvane mAhAtmya che ke je vastunI vAsanA eTale mohamUrchA hRdayamAM rahela che, te te vastuvaDe jIvane mAna Upaje che. jemake ghana, rUpa, baLa, aizvarya, jJAna, sattA, jAti ke kuLa Adi koI paNa vastunuM jIvane mAhAtmya hoya to te pratye abhimAna udbhave che. te abhimAnanA kAraNe parabhavamAM te te vastunI prApti thatI nathI. / / 26 / apUrva mAna-parvate caDhI aDai mastake, pAme aghogati prANI; rakSA koNa karI zake? 24 artha :-- apUrva eTale vizeSa mAnarUpI parvata upara caDhIne akkaDa mastaka rAkhI jo satpuruSanA - caraNamAM name nahIM to te jIva adhogati pAme che. evA abhimAnI jIvanI rakSA koNa karI zake? / / 24 / / * nirabhimAnImAM vAso sarve guNo taNo gaNo, kalAo caMdramAM jema; te pAme prema sau taNo. 25 artha H-- je nirabhimAnI ke vinayavAna che temAM sarva guNo AvIne vase che. jema pUrNimAnA caMdranI kalAo saune prema upajAve che, tema laghutA dhAraNa karanAra evo nirabhimAnI sajjana puruSa sauno prema pAtra thAya che. 25aa prItipAtra bane saunuM pazu vinIta hoya jo; zobhA sarvoparI pAmo vinaye ura jo sajo. 26 artha :-- hAthI, ghoDA Adi pazuo paNa jo vinayavALA hoya to te paNa saunA prItipAtra bane che. tema vinayavaDe jo tamArA hRdayamAM laghutA ke namratAne ghAraNa karazo to tame paNa sarvoparI zobhAne pAmazo. puSpacUlA sAdhvInuM dRSTAMta :- duSkALa paDavAthI bIjA sAdhuo dakSiNa tarapha gayA ane ahIM puSpacUlA sAdhvIne kevaLajJAna pragaTyuM. to paNa potAnA chadmastha rahelA guru evA a2NIkAputra AcAryane AhArapANI lAvI ApavAnuM baMdha karyuM nahIM. "guru rahyA chadmastha paNa, vinaya kare bhagavAna.'' (va.pR.535) ema bhagavAna paNa zrI guruno vinaya kare che. evo vinayamArga bhagavAne prarupyo che. / / 26 / / nirabhimAnInI cAla, vANI, veza anundrata; svaguNone na darzAve anya-guNe rahe 2ta. 27 artha H-- nirabhimAnI jIvanI cAla dhImI ane gaMbhIra hoya, vANI hita, mita ane priya hoya ane veSa uddhRta na hoya, paNa sAdo hoya. te potAnA guNone darzAve nahIM, paNa bIjAnA guNo joIne ke gAIne AnaMda mAne. / / 27 / / guru jo guNa darzAve toye phulAya nA jarI; kaThora vacane zikSA de to lAbha cahe pharI. 28 artha - AvA nirabhimAnI jIvanA guNonI zrIguru paNa prazaMsA kare to paNa jarAya phulAya nahIM. Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 52 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 aDhAra dezamAM amArI paDatuM vagaDAvyo evA kumArapALarAjAnI zrI hemacaMdrAcArye prazaMsA karI to paNa nIcuM moDhuM rAkhI zravaNa karyuM paNa kAMI bolyA nahIM. "potAnA guNanuM utkRSTapaNuM sahana karavAmAM Ave to ja A saMsAramAM rahevuM yogya che; bIjI rIte nahIM." (va.pR.307) tema zrI guru kaThora vacane zikSA de to paNa bole nahIM paNa tevo lAbha pharI pharI icche ke jethI doSo dUra thaI AtmA zuddha thAya. AratA bAla-gopAlanI hAMsI sahe nirabhimAna je, prasanna vadane saune saMtoSe rahI zAMta te. 29 artha - bAla-gopAla ajJAnatA vaDe evA nirabhimAnI sajjana puruSanI hAMsI kare to paNa sahana kare. ane vaLI prasanna mukha rAkhI pote zAMta rahI, bIjAne paNa saMtoSa pamADe. rilA samyakatvanI nizAnI e : ure nirmadatA rahe AtmalAbha sadA dekhe, mAnapUjA nahIM cahe. 30 artha :- samyakatvanI nizAnI che ke jenA hRdayamAM ahaMkAra hoya nahIM, tathA je hamezAM AtmalAbha mATe prayatnazIla hoya, temaja mAnapUjAne paNa hRdayathI iccha nahIM; te ja sAcA ArAdhaka jANavA. //30nA vinA vAMke vase vAMka koInA uramAM jarI, toya mAThuM lagADe nA, vinaye vaza le karI. 31 artha - koInA hRdayamAM vinA vAMke nirabhimAnI jIvano vAMka vasI jAya, to paNa te moTuM bagADe nahIM. paNa vinayavaDe temanA aMtaHkaraNane vaza karI zAMti pamADe; evo vinayaguNa mahAna che. 'vano (vinaya) verIne paNa vaza kare" ema pa.pU.prabhuzrIjI upadezAmRtamAM jaNAve che. 31aaaa mAThA bolo gaNo mIThA "gALa ghInI ja nALa" jo, svArtha ke hAla jANIne AtmAthe e ja pALajo. 32 artha - koI mAThA eTale kaDavA vacana kahe tene paNa mIThA gaNo ane koI gALa Ape to tene ghInI nALa samAna jANo. temAM AtmAno svArtha eTale sva-artha arthAt sva eTale potAnA AtmAnuM artha eTale prayojana siddha thatuM jANIne, ke hAla eTale potAnA AtmAnuM hita jANIne, AtmArthe nirbhimAnatAne ke vinayaguNane athavA namratAne ke laghutAne ja pALajo ke jethI tamArA AtmAnI siddhadazA tamane prApta thAya. 3rA mokSaprApti arthe jema saraLapaNuM ke nirbhimAnI guNanI jarUra che, tema brahmacaryanA sarvotkRSTapaNAnI paNa teTalI ja AvazyakatA che. e vaDe zuddha AtmasvarUpamAM ramaNatA karI zakAya che. kRpALudeva kahe : "yogyatA mATe brahmacarya e moTuM sAghana che, asatsaMgae moTuM vighna che." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.292) Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 5 53 (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM (pAmazuM, pAmazuM, pAmazuM re kevaLajJAna have pAmazuM e rAga) lAgaze, lAgaze, lAgaze re parabrahmapade laya lAgaze-Teka brahmaniSTa guru rAja-pratApe anAdino bhrama bhAgaze re, parabrahmaka AtmajJAnI laghurAje jaNAvyA rAjaguNe jIMva jAgaze re. parabrahma artha - paramakRpALudevanI kRpAthI parabrahmapade eTale paramAtmApadamAM jarUra laya lAgaze, lAgaze ane lAgaze, evo draDha nizcaya pU.zrI brahmacArIjInA hRdayamAM skurAyamAna jaNAya che. brahma eTale AtmA, evA AtmAnI niSThA eTale draDha zraddhA che jene evA kSAyika samyadraSTi rAjacaMdra prabhunA pratApe, saMsArI jIvono anAdikALano AtmabhrAMtirUpa bhrama athavA indriyomAM sukha che evo bhrama nAza pAmaze. tathA AtmajJAnane pAmelA evA zrI laghurAjasvAmIe jaNAvela zrImad rAjacaMdra prabhunA guNe athavA boghavaDe A jIva jarUra mohanadrAmAMthI jAgRta thaze. /1 brahmajJAnInI bhakti karyAthI brahmacarya-ruci vAghaze re, parabrahma AtmA ja brahmasvarUpe gavAyo, indriyajayathI lAghaze re. parabrahma artha - brahma eTale AtmA jene pragaTa che evA brahmasvarUpa paramakRpALudevanI bhakti karyAthI jIvomAM brahmacarya eTale AtmAmAM ramaNatA karavAnI ruci vaghaze. mULa svarUpe jotAM zuddha AtmA ja brahma svarUpe gavAyo che. tenI prApti pAMca indriyono jaya karavAthI thaze. rA. anAdikALathI sparza-indriyano abhyAsa ADo Avaze re, parabrahma krame krame puruSArtha kare te parAkramI jana phAvaze re. parabrahma artha - anAdikALathI jIvanI sAthe AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha e cAra saMjJAo lAgelI che. tethI sparza indriyano anAdikALano abhyAsa jIvane indriya jaya karavAmAM ADo Avaze. paNa kramapUrvaka je abhyAsa karaze te parAkramI puruSa indriya jaya karavAmAM phAvI jaze. satsaMga che te kAma bALavAno baLavAna upAya che. sarva jJAnI puruSe kAmanuM jItavuM te atyaMta duSkara kahyuM che, te sAva siddha che; ane jema jema jJAnInA vacananuM avagAhana thAya che, tema tema kaMIka kaMIka karI pAcho haThatAM anukrame jIvanuM vIrya baLavAna thaI kAmanuM sAmarthya jIvathI nAza karAya che; kAmanuM svarUpa ja jJAnIpuruSanAM vacana sAMbhaLI jIve jANyuM nathI; ane jo jANyuM hota to tene viSe sAva nIrasatA thaI hota." (va.pR.413) mAyA saguru-sevAthI jAge jijJAsA, sadguru bogha relAvaze re, parabrahma sAcI mumukSatA sadguru-boghe jIva jyAre pragaTAvaze re. parabrahma artha - paramakRpALu saru bhagavaMtanI AjJA uThAvavAthI brahmacarya pALavAnI sAcI jijJAsA jAgRta thaze. pachI sadaguruno bodha tenA hRdayamAM relAze arthAta pariNAma pAmavA lAgaze. Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 54 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 sagurunA boghathI janmamaraNathI mukta thavA mATe sAcI mumukSudazA jyAre jIva pragaTAvaze tyAre kAryasiddhi bhaNI te pagaluM mAMDaze. jo saguru-AjJAthI sasturuSAratha jo karavA oNva mAgaze re, parabrahma bhAgyazALI te nara vIra jANo; vighra-pavana DolAvaze re. parabrahma artha - sAcI mumukSatA pragaTya sadguru AjJAvaDe jo sapuruSArtha karavA jIva mAMDaze to te bhAgyazALIne naromAM vIra samAna jANo. tene aMtaraMga ke bAhya brahmacarya pALavAmAM saMkalpa-vikalpa ke kAma kroghAdi vihnarUpa pavana DolAyamAna karaze to paNa tene sahana karI te AgaLa vadhI jaze, arthAtu mohanA bhAvone te sadgurubaLe hRdayamAM ghara karavA deze nahIM. "jo iccho paramArtha to, karo satya puruSArtha; bhavasthiti Adi nAma laI, chedo nahi AtmArtha." -zrI Atmasiddhi pA zIlarakSaNa ne yaza icche te A zikSA ura ghAraze re - parabrahma vAto vikArI janonI karo nA, sUtA vikAro jAgaze re. parabrahma artha - je puNyAtmA potAnA zIlanuM rakSaNa ke suyazane icchaze te A nIce jaNAvela zikSAne hRdayamAM ghAraNa karaze. mananI zuddhi mATe vikArI lokonI vAto kadI karavI nahIM. tema karavAthI sUtelA vikAro paNa jAgRta thaI jAya che. dA. nIrakhazo nA nara-nArI-aMgo malina bhAva lalacAvaze re; parabrahma durAcArInI sobata tajajo, "saMga tevo raMga'lAgaze re. parabrahma artha :- nara ke nArInA aMgone mohadraSTie tAkIne nIrakhazo nahIM. nahIM to malina bhAvo manamAM utpanna thaI AtmAne te te vastunI prApti mATe lalacAvaze. azubha karmano baMdha karAvI durgatinA kAraNa banaze. temaja durAcArI lokonI saMgatino tyAga karajo. kemake jevo saMga tevo raMga lAgI jaze. ghammilakumAranuM dRSTAMta - ghamilakumAra bALavayathI atyaMta vairAgyavAna hovA chatAM paNa durAcArI lokonA saMgathI vezyAnA vilAsamAM paDI gayo. pitAnuM badhuM ghana nAza pAmI gayuM. tyAre vezyAnI akkAe tene dArU pAvI dUra mukAvI dIdho. pachI sAna ThekANe AvI. mATe marI javuM sAruM paNa durAcArInI to saMgati ne ja karavI. kemake e saMskAra bhavobhava jIvane du:kha Ape che. //zI. bhAMga, taMbAku, kephI cIjo sau buddhi-vikAro lAvaze re parabrahma pAna-bIDI, phUla, attara Adi zIlano bhaMga karAvaze re. parabrahma artha :- bhAMga, taMbAku ane bIjI kephI eTale jethI nazo caDhe evA amala, dArU vigere pIvAthI ke khAvAthI buddhimAM vikAro utpanna thaze. pAna, bIDI, pAna parAga, brAuna sugara, phula, attara Adi vastuo paNa vyasananI jema vaLagI jaI zIlano bhaMga karAvaze. mATe evI vastuonuM kadApi sevana karavuM nahIM. pATA. Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 5 5 5 gIta, nRtya, nATaka, citro vikArI kAma-vikAra UbharAvaze re; parabrahma rAtribhojana ne bhAre bhojana paNa unmattatA ugADaze re. parabrahma artha - reDiyo vageremAM gavAtA gIto ke lagnanA gIto, athavA TI.vI., sinemAmAM dekhAtA nRtyo, nATako temaja vikAra utpanna kare evA citrone jotAM kAma vikAra ubharAI Avaze. rAtribhojana ke bhAre bhojana karavAthI paNa unmattatA eTale mohanA gAMDapaNane ja poSaNa maLaze. "rAtribhojana karavAthI ALasa, pramAda thAya; jAgRti thAya nahIM ; vicAra Ave nahIM; e Adi doSanA ghaNA prakAra rAtribhojanathI thAya che, maithuna uparAMta paNa bIjA ghaNA doSa thAya che." (va.pR. 699) rAta ane divasa laukika kAma karavAmAM ke khAvApIvAmAM ja vakhata jato rahe to svAdhyAya bhakti Adi uttama kArya kyAre thAya? divasa gamAyA khAya ke, rAta gavAI soya; hIrA janama amola thA, koDi badale jAya." gAlA citta-AkarSaka vastra-AbhUSaNa ane ekAnta bhulAvaze re; parabrahma svAda-laMpaTatA sAthe hajAro doSo AvI mujhAvaze re. parabrahma artha :- cittane AkarSita kare evA vastra ke AbhUSaNa paheravA nahIM. ane strI sAthe ekAMtamAM rahevuM nahIM. ema karavAthI jIva mohavaza banI kata akatyano viveka bhUlI jAya che. jJAnInI AjJAe vartatA evA bhadrika mumukSu jIvane "brahmacarya pALavuM eTale strIAdikanA prasaMgamAM na javuM" evI AjJA gurue karI hoya to te vacana para draDha vizvAsa karI te te sthAnake na jAya; tyAre jene mAtra AdhyAtmika zAstrAdika vAMcI mumukSatA thaI hoya, tene ema ahaMkAra rahyA kare ke, "emAM te zuM jItavuM che?" AvI ghelachAnA kAraNathI te tevA strIAdikanA prasaMgamAM jAya. kadAca te prasaMgathI eka vAra, be vAra bace paNa pachI te padArtha pratye draSTi detAM "A ThIka che" ema karatAM karatAM tene temAM AnaMda thAya, ane tethI strIo seve. jJAnInI AjJA pramANe bALobhoLo jIva to varte; eTale te bIjA vikalpo nahIM karatAM tevA prasaMgamAM na ja jAya." -upadezachAyA (pR.685) bhojanamAM svAdanI laMpaTatA haze to bIjA hajAro doSo AvIne manane malina karI mUMjhavaNamAM nAkhI deze. sarva indriyone poSaNa ApanAra A jIbha che. maMgU AcAryanuM draSTAMta - maMgU AcArya hatA paNa AhAranA svAdamAM paDavAthI AcAra pALavAmAM pramAdI thaI yakSano avatAra pAmyA. aSADhAbhUti muninuM draSTAMta :- aSADhAbhUti muni hovA chatAM naTane tyAMthI kesarIyA modaka, pharI pharI vahoravA mATe navuM navuM rUpa badalIne paNa lIdhA. tethI naTanI kanyAoe tene svAdamAM Asakta jANI bIjI vAra lalacAvI cAritrathI bhraSTa karyA. mATe zIla rakSaNanA icchake jillA indriyanA svAdane poSaNa ApavuM nahIM. 10 suNyA, dIThA, anubhavyA bhogonI smRti ati lalacAvaze re. parabrahma tevA vikArI saMgo tajo to satsaMgano raMga lAgaze re parabrahma artha :- sAMbhaLela, joyela ke anubhavela bhogonI smRti karavI nahIM. tema karavAthI mana pharIthI te Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 56 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 bhogonI lAlasAmAM AvI jAya che. ArdrakumAranuM dRSTAMta - ArdrakumAre pUrvabhavamAM pote tathA tenI strIe dIkSA lIdhela. ekavAra dIkSita potAnI patnIne jotAM anubhavela bhogonI smRti pharIthI thaI AvI; ane dIkSita patnIne pAchuM ghare javAnuM jaNAvyuM. patnIe te sAMbhaLIne anazana laI lIdhuM. AdrakumAranA jIve paNa pharIthI jAgRta thaI uttama ArAdhanA karI devagati sAdhya karI. vikAra utpanna thAya evA saMgono jIva tyAga kare to ja satsaMgano raMga lAgaze. be bhamarAonuM draSTAMta - be bhamarAo hatA. eka sugaMdhIdAra bagIcAmAM rahe. bIjo viSTAmAM rame. ekavAra viSTAno bhamaro bagIcAmAM Avyo chatAM phulonI sugaMghano svAda tene Avyo nahIM. kemake sAthe viSTAnI goLI leto Avyo hato. tema vikArI jIvono saMga haze tyAM sudhI satsaMgatinI sugaMdha tene AvI zakaze nahIM. "satsaMgano raMga cAkha re prANI satsaMgano raMga cAkha, prathama lAge tIkhone kaDavo, pachI AMbA kerI sAkha; re prANI satsaMgano raMga cAkha." ||11aaaa nAka, kAna kApelI vRddha vanitA paNa sAghunuM citta caLAvaze re parabrahma viSavela sparzI vAyu vahe te maraNa-kAraNa upajAvaze re; parabrahma artha - nAka, kAna kApelI vRddha strI paNa sAdhunuM citta calita karavA samartha che. jema viSa velane sparzI vaheto vAyu maraNanuM kAraNa banI zake che, tema strI paNa bhalabhalAne bhulabhulAmaNimAM nAkhavA samartha che. mATe tevA saMgathI hamezAM dUra rahevuM. rathaneminuM draSTAMta - giranAranI guphAmAM dhyAna karatAM rathanemine, varasAdanA kAraNe kapaDAM bhIMjAI javAthI te guphAmAM jaI satI rAjImatine kapaDAM sukAvA jatAM, tenA aMganA darzanathI rathanemi dhyAna karatAM calita thaI gayA. pachI rAjImatie bogha ApI tene sthira karyA. mATe vRttiono kadI vizvAsa karavo nahIM. strIe hADamAMsanuM pUtaLuM che. ema spaSTa jANyuM che tethI vicAravAnanI vRtti tyAM kSobha pAmatI nathI; to paNa sAdhune evI AjJA karI che ke hajAro devAMganAthI na caLI zake tevA munie paNa nAka kAna chedelI evI je so varasanI vRddha strI tenI samIpa paNa rahevuM nahIM, kAraNa ke te vRttine kSobha pamADe ja evuM jJAnIe jANyuM che. sAghune teTaluM jJAna nathI ke tenAthI na ja caLI zake, ema ghArI tenI samIpa rahevAnI AjJA karI nathI. e vacana upara jJAnIe pote vizeSa bhAra mUkyo che; eTalA mATe jo vRttio padArthomAM kSobha pAme to tarata kheMcI laI tevI bAhyavRttio kSaya karavI." (va.pR.689) I/12aa tema ja kAmIne kAminIvRtti caMcaLa citta karAvaze re, parabrahma hRdaya-siMhAsane nArI rahI to prabhu-bhakti nahi jAgaze re. parabrahma artha - viSavela samAna kAmI puruSane kAminI vRtti eTale strInI icchA hovAthI te vRtti tenuM citta caMcaLa karaze. ane hRdayarUpI siMhAsana upara jo strI beThelI haze to prabhu pratyenI bhakti jAgRta Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaze nahIM. 13/ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM nArI-kaTAkSe ura vIMdhAtA prabhu-prIti paNa bhAgaze re, parabrama strI-snehano ure DAgha paDyo to koNa pachI dhoI nAkhaze re? pa2AhA artha :-- strInA kaTAkSathI jo hRdaya bhedAI gayuM to prabhu pratyeno prema nAza pAmaze. strI pratyenA = snehano DAgha jo hRdayamAM paDI gayo to pachI tene koNa dhovA samartha che? "viSayarUpa aMkurathI, TaLe jJAna ne dhyAna; leza madirApAnathI, chaLake jyama ajJAna." -zrImad rAjacaMdra 557 kulavAlakamuninuM dRSTAMta :- kulavAlaka muni hatA. nadI kinAre tapa karatA hatA. tene calAyamAna karavA vaizyA zrAvikAnuM rUpa laI tyAM AvI. munine bhojanamAM nepALo Apyo. tethI khUba jhADA thavA lAgyA. tyAM bIjuM koI nahIM hovAthI ekalI vezyAe temanI sevA suzruSA karI. tenA kaTAkSathI muninuM hRdaya bhedAI gayuM ane cAritrathI bhraSTa thayA. mATe strIo dvArA thatI sevA suzruSAno lAbha levo nahIM ke jethI temanA pratye rAga utpanna thAya. / / 14 / zAstrasamudre ghotAM na jAze, AtmavicAra kAma lAgaze re, parabrahma bagaDeluM ura have levuM sudhArI, vairAgya-sAbu sudhAraze re. parabrahma artha H- strInehano hRdayamAM paDelo DAgha, zAstrarUpI samudramAM dhovA mATe mathatA chatAM jaze nahIM. - paNa sadgurubodha dvArA karela AtmavicAra te DAghane dUra karavA samartha che. mohathI bagaDeluM hRdaya jarUra sudhArI levuM joIe. tenA mATe vairAgyarUpI sAbu kAma lAgaze. roga ane mohane UgatA ja dAbavA. "tattvajJAnanI dRSTie AtmA saMsAramAM viSayAdika malinatAthI paryaTana kare che. te malinatAno Aya vizuddha bhAva jaLathI hovo joIe. advaitanA kahelA tattvarUpa sAbu ane vairAgyarUpI jaLathI uttama AcArarUpa paththara para rAkhIne Atmavastrane ghonAra nigraMtha guru che. AmAM jo vairAgyajaLa na hoya to bAM sAhityo kaMI karI zakatA nathI; mATe vairAgyane dharmanuM svarUpa kahI zakAya. cadi atyaMta praNIta tattva vairAgya ja bodhe che, to te ja dharmanuM svarUpa ema gAyuM,'' / / 15 / jItI bAjI have hArI na jAzo, narabhava koNa bagADaze re, parabraha mUrkha-ziromaNi te nara mAnuM je kAma-vRtti na tyAgaze re, parabrahma artha :- manuSyabhava, satpuruSano joga vagere maLyo che to have jItI bAjI hArI jaIne narabhavane koNa bagADaze. AvI jogavAI maLyA chatAM panna jo kAmavRttine nahIM tyAgaze te narane huM mUrkha ziromaNi mAnuM chuM. "eka bhavanA thoDA sukha mATe anaMtabhavanuM anaMta duHkha nahIM vadhAravAno prayatna satpuruSo kare che." (2.pR.179) ||1|| vIrya-saMcayathI bhISma bane jana, strIbhoga kSaya roga lAvaze re, parabrahma kSaya rogathI bacavA brahmacarya, zu AhAra-pAna sevaze re. parabrahma artha :- brahmacarya pAlanathI vIryano saMcaya thAya che. te bALa brahmacArI bhISma pitAmahanI jema baLavAna bane che, jyAre zrIbhogathI vIryano nAza thaI kSaya roga Ave che. kSaya rogathI bacavA mATe brahmacaryanuM pAlana ane zuddha AhArapAnanuM sevana che. Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 58 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "vartamAnakALamAM kSayaroga vizeSa vRddhi pAmyo che, ane pAmato jAya che. enuM mukhya kAraNa brahmacaryanI khAmI, ALasa ane viSayAdinI Asakti che. kSayarogano mukhya upAya brahmacaryasevana, zuddha sAttvika AhAra-pAna ane niyamita vartana che." (va.pR.970) /17nA niyamita jIvane rAma samA sau, saltAna-pAtratA pAmaze re, parabrahma paranArI prati prema ghare te rAvaNa sama duHkha dekhaze re. parabrahma artha - niyamita jIvana jIvanAra sau bhavyAtmAo svapatnI saMtoSI Adarza gRhastha banI zrIrAma samAna samyajJAnanI pAtratAne pAmaze. paNa paranArI pratye je prema rAkhaze te rAvaNa samAna A bhavamAM ke parabhavamAM narakAdi duHkhone pAmaze. ||18. sarva cAritra vaza karavAne brahmacarya jIva ghAraze re, parabrahma sarva pramAdane dUra karavAnuM brahmacarya baLa Apaze re. parabrahma artha :- sarva prakAranA cAritra eTale saMyamane vaza karavA mATe brahmacaryane jIva ghAraNa karaze to sarva pramAdane dUra karavA mATe, brahmacarya tene baLa Apaze. 19o. AtmavRtti akhaMDa cahe te brahmacarya vrata ghAraze re, parabrahma mokSa taNAM sau sAghanamAM te sahAya alaukika Apaze re. parabrahma artha - AtmavRttimAM akhaMDa rahevA je icche, te brahmacarya vratane ghAraNa karaze. te brahmacarya vrata tene mokSanA sarva prakAranA sAdhanamAM alaukika eTale divya sahAya ApanAra siddha thaze. "sarva cAritra vazIbhUta karavAne mATe, sarva pramAda TALavAne mATe, AtmAmAM akhaMDa vRtti rahevAne mATe, mokSasaMbaMthI sarva prakAranAM sAghananA jayane arthe "brahmacarya adbhuta anupama sahAyakArI che, athavA mULabhUta che." (hA.3 pR.830) /20aaaa A kALanA mUMDha, mAyArthI jIvo vara-vacana jo mAnaze re, parabrahma brahmacarya-vrata spaSTa jaNAvyuM prANa jatAM paNa pALaze re. parabrahma artha - A kALamAM mUDha eTale jaDa jevA ane mAyAvI eTale vakra jIvo jo vartamAna vidyamAna vIra prabhunA vacanane mAnaze to bhagavAne pAMcamuM mahAvrata alaga sthApI brahmacarya vratanuM pAlana karavA mATe spaSTa jaNAvyuM che, tene te prANa jatAM paNa pALaze. maNibenanuM draSTAMta - maNibena kAviThAvALAne paramakRpALudeve prANa jatAM paNa e vrata pALavuM ema jaNAvela. te temaNe temaja karI batAvyuM hatuM, malayAgirInuM draSTAMta - caMdanarAjAne svapna AvyuM. bhAre duHkho Avaze jANI rANI malayAgirI tathA be putro sAyara ane nIrane laI bIjA sthAne cAlyo gayo. tyAM eka sArthavAha malayAgirIne kapaTathI laI jaI potAnI strI thavA kahyuM. teNe koI rIte paNa mAnyuM nahIM. caMdanarAjA paNa pachI be putrone nadI pAra karatA ekane pele kinAre mUkI bIjAne levA AvatA pote nadImAM taNAI gayo. ne jyAM bahAra nIkaLyo tyAMno rAjA maraNa pAmavAthI puNya prabhAve tyAMno rAjA banyo. beya putro paNa pharatA pharatA te ja rAjyamAM AvI koTavAla banyA. sArthavAha paNa malayAgirIne laI te ja nagaramAM sahaje AvI pahoMcyo. rAjAne bheTa Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 5 59 ApI sAmAna sAcavavA be koTavAla mAMgyA. tyAM tenA putro ja AvyA. teo rAtanA eka bIjAne potAnI vitaka vArtA karatA hatA. te sAMbhaLI malayAgirIne lAgyuM ke A mArA ja putro che, ema malayAgirInuM putra sAthe milana thayuM. vAtacItamAM potAnA ja putra che ema jANavAthI rAjA pAse nyAya karavA gayA. tyAM zIlanA prabhAve caMdanarAjAnuM paNa milana thaI gayuM. ema prANa jatA karavA taiyAra thAya paNa zIla khaMDita na kare te jIvo sarva sukha sAmagrIne pAme che. 21aaaa to jagatAraka vIra prabhunI AjJA uThAva ziva sAthaze re, parabrahma pAzavavRtti ja kAma-vikAro sAco mumukSa tyAgaze re. parabrahma artha - prANa choDavA taiyAra thAya paNa vrata nahIM, evA jIvo jagatAraka vIra prabhunI AjJA uThAvIne mokSaprAptinI sAdhanA karaze. kAmavikAro che te pazavRtti ja che. sAco mumukSa haze te mohAsaktithI muMjhAIne evA pazukarmano tyAga karaze. ararA. cAre vratonA apavAdamArge va doSo na lAgaze re, parabrahma brahmacaryavrata DhIluM thayuM to AtmaghAtakatA vadhAraze re. parabrahma artha - ahiMsA, satya, acaurya ane parigraha tyAga e cAre vratomAM apavAda arthAtu chUTa ApI che. te apavAdane mArge vartavAthI doSo lAgatA nathI. paNa brahmacaryavrata jo DhIluM thayuM to rAga vagara jenI pravartI nathI evuM te abrahmacarya, AtmAnA guNonI ghAta karaze. "maithunatyAga'mAM je apavAda nathI teno hetu evo che ke rAgadveSa vinA teno bhaMga thaI zake nahIM; ane rAgadveSa che te AtmAne ahitakArI che; jethI temAM koI apavAda bhagavAne kahyo nathI. nadInuM UtaravuM rAgadveSa vinA paNa thaI zake; pustakAdinuM grahaNa paNa tema thaI zake; paNa maithunasevana tema na thaI zake; mATe bhagavAne anapavAda e vrata kahyuM che; ane bIjAmAM apavAda AtmahitArthe kahyA che; Ama hovAthI jinAgama jema jIvanuM, saMyamanuM rakSaNa thAya tema kahevAne arthe che." (va.pR.401) "bahArathI brahmacarya vrata pALato hoya ane mana bhaTakatuM hoya! "zeTha kyAM gayA che? to kahe, DheDavADe' evuM na thavuM joIe. bahArathI moTo brahmacArI thaIne pharato hoya to paNa zuM thayuM? paNa jo aMtaramAM dayA na hoya to te zA kAmanuM che? brahmacaryanuM vrata lenAre bahu jALavavAnuM che. svAda karavA na joIe; TApaTIpa zarIranI na karavI joIe; snigdha, bhAre khorAka na khAvA joIe; kharAba vAto na sAMbhaLavI joIe. nava vADo sAcavavI joIe; nahIM to, khetaranI vADa karIne saMbhALa na kare to bhelAI jAya tema, vrata bhaMga thAya. nahoto jANato tyAM suthI je thayuM te thayuM; paNa have to vrata bhaMga kare tevI bAbato upara jhera varasavuM joIe. koLiyAmAM mAkha Ave to UlaTI karI kADhI nAkhavuM paDe che, tema AtmAnI ghAta thAya tevA mAThAM pariNAma vamI nAkhavA joIe." -upadezAmRta (pR.331) //ra3I. samudra jo maryAdA mUke jaLapralaya pragaTAvaze re, parabrahma tema cothuM vrata toDI pravarte, niHzaMka DUbI, DubADaze re. parabrahma artha - samudra jo maryAdA mUke to samudranuM agAdha jaLa pralayakALa pragaTAvaze. tema cothuM brahmacarya vrata toDIne koI pravartaze to pote bhavasAgaramAM DUbI, bIjA jIvone paNa sAthe DUbADaze e vAta niHzaMka che. pArakA Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 niraticArapaNe brahmacarya (sarvathA) pote pALIne paLAvaze re, parabrahma nava vADathI surakSita te nara jJAnIne mana bhAvaze re. parabrahma artha :- pote niraticArapaNe navavADa sahita brahmacaryavratane sarvathA pALI, bIjAne paNa paLAvaze te naranuM brahmacarya vrata, navAvADathI surakSita raheze ane te puNyAtmA jJAnIne paNa AnaMda upajAvanAra thaze. 5.pU.prabhuzrIjIe ekavAra mumukSu samudAyamAM jaNAveluM ke - jamanAmaiyA bhAga Ape evo eka brahmacArI ame mUktA jaIzuM. pU.zrI brahmacArIjIe agiyAra varSa sudhI rAtadivasa pa.pU.prabhuzrIjInA sAnidhyamAM rahI tevI dazA prApta karI hatI. tethI ja pa.pU.prabhuzrIjIe dehotsarga pahelAM pU.zrI brahmacArIjIne jaNAvyuM ke tane "gharma soMpu chuM." yogyatA vagara gharmanI soMpaNI kadI mahApuruSo kare nahIM. pa.pU.prabhuzrIjI temane "brahmacArI' evA nAmathI bolAvatA. tethI temanuM nAma brahmacArIjI evuM paDI gayuM. teo naiSThika brahmacArI hatA. have navavADa viSe jaNAve che : mokSamALA zikSApATha 69 brahmacaryanI nava vADa "jJAnIoe thoDA zabdomAM kevA bheda ane kevuM svarUpa batAvyuM che? e vaDe keTalI badhI Atmonnati thAya che? brahmacarya jevA gaMbhIra viSayanuM svarUpa saMkSepamAM ati camatkArika rIte ApyuM che. brahmacaryarUpI eka suMdara jhADa ane tene rakSA karanArI je nava vidhio tene vADanuM rUpa ApI AcAra pALavAmAM vizeSa smRti rahI zake evI saraLatA karI che. e nava vADa jema che tema ahIM kahI jauM chuM. 1. vasati- je brahmacArI sAthu che temaNe jyAM strI, pazu ke paDaMga ethI karIne je saMyukta vasati hoya tyAM rahevuM nahIM. strI be prakAranI che. manuSiNI ane devAMganA. e pratyekanA pAchA be be bheda che. eka to mULa ane bIjI strInI mUrti ke citra. e prakArano jyAM vAsa hoya tyAM brahmacArI sAghue na rahevuM; pazu eTale tiyaciNI gAya, bheMsa, ityAdika je sthaLe hoya te sthaLe na rahevuM ane paDaMga eTale napuMsaka eno vAsa hoya tyAM paNa na rahevuM. evA prakArano vAsa brahmacaryanI hAni kare che. teonI kAmaceSTA, hAvabhAva ityAdika vikAro manane bhraSTa kare che. 2. kathA- kevaLa ekalI strIone ja ke eka ja strIne gharmopadeza brahmacArIe na karavo. kathA e mohanI utpattirUpa che. strInA rUpa saMbaMghI graMtho, kAmavilAsa saMbaMghI graMtho, ke jethI citta caLe evA prakAranI game te zRMgAra saMbaMghI kathA brahmacArIe na karavI. 3. Asana- strIonI sAthe eka Asane na besavuM. jyAM strI beThI hoya tyAM be ghaDI sughImAM brahmacArIe na besavuM. e strIonI smRtinuM kAraNa che; ethI vikAranI utpatti thAya che; ema bhagavAne kahyuM che. 4. indriyanirIkSaNa- strIonA aMgopAMga brahmacArI sAghue na jovAM; enA amuka aMga para draSTi ekAgra thavAthI vikAranI utpatti thAya che. 5. kuMDacAtara- bhIMta, kanAta ke trATAnuM aMtara vacamAM hoya te strIpuruSa jyAM maithuna seve tyAM brahmacArIe rahevuM nahIM. kAraNa zabda, ceSTAdika vikAranAM kAraNa che. 6. pUrvakrIDA- pote gRhasthAvAsamAM game tevI jAtanA zRMgArathI viSayakrIDA karI hoya tenI smRti karavI nahIM; tema karavAthI brahmacarya bhaMga thAya che. 7. praNIta- dUgha, dahIM, vRtAdi mathurA ane cIkAzavALA padArthono bahughA AhAra na karavo. ethI vIryanI vRddhi ane unmAda thAya che ane tethI kAmanI utpatti thAya che; mATe brahmacArIe tema karavuM nahIM. 8. atimAtrAhAra- peTa bharIne AhAra karavo nahIM; tema ati mAtrAnI utpatti thAya tema karavuM Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 5 61 nahIM. ethI paNa vikAra vadhe che. 9. vibhUSaNa- snAna, vilepana, puSpAdika brahmacArIe grahaNa karavuM nahIM. ethI brahmacaryane hAni utpanna thAya che. ema bhagavaMte nava vADa vizuddha brahmacaryane mATe kahI che. bahughA e tamArA sAMbhaLavAmAM AvI haze. paraMtu gRhasthAvAsamAM amuka amuka divasa brahmacarya ghAraNa karavAmAM abhyAsIone lakSamAM rahevA ahIM AgaLa kaMIka samajaNapUrvaka kahI che." -zrImad rAjacaMdra //rapI. jJAnI gurunI alpa kRpA paNa Atmazakti vikasAvaze re, parabrahma ravi-kiraNa eka AMkhe caDyuM to sUrya-svarUpa samajAvaze re. parabrahma artha - jJAnI gurunI AjJA upAsanAra vinayavAna ziSya upara gurunI alpa paNa kRpA thaze to te AtmAnI anaMta zaktione vikasita karaze. kemake mokSamUlaM gurukRpA che. pa.pU.prabhuzrIjI upara pa.ka.devanI kRpA thaI ane pU.zrI brahmacArIjI upara pa.pU.prabhuzrIjInI kRpA thaI, kemake banne yogya ziSyo hatA. sUryanuM eka kiraNa paNa AMkhe dekhAI gayuM to te saMpUrNa sUryanuM svarUpa samajAvaze. tema guru kRpAthI AtmajJAna thaI gayuM to te kevaLajJAnanA svarUpane paNa samajAvaze. 26aaaa. tema aDaga brahmavrate raho to Atma-anubhava Avaze re, parabrahma laukika sukhano moha macyo to svarUpa-sukha mana bhAvaze re. parabrahma artha - brahmacaryamAM jo aDaga rahezo to AtmAno anubhava prApta thaze. sapuruSanA vacanovaDe sAMsArika sukhano moha jo maTI gayo to Atmika sukhano AsvAda manane bhAvaze. "brahmacarya vrata AvyuM to manuSyapaNAnuM saphaLapaNuM che. te vrata laIne koInI sAthe pratibaMgha, draSTirAga ke prasaMga karavA nahIM; jAgrata rahevuM. kadI e vrata laI bhAMgavAno prasaMga Ave tyAre peTamAM kaTAra mArI ke jheranuM pavAluM pIne marI javuM, paNa vrata bhAMgavuM nahIM-ATalo Teka rAkhavo. vrata laIne bhAMge to narakanI gati thAya." (u.pR.496) "sata ane zIla e ja kartavya che. zIlavrata mahAvrata che. saMsArane kAMThe AvI pahoMcelAne ja te prApta thAya che. deha paDI jAya to bhale, deha jato hoya to javA devo paNa brahmacarya pALavuM. vRddhAvasthAmAM paNa e vrata Ave to mahAbhAgya samajavuM. tenI devanI gati nizcaye thAya che." (u.pR.391) (2thA. brahmacarya vrate Teka TakI to bAhya vRtti oNva tyAgaze re, parabrahma jaga-jana rIjhavavA je nahi icche te nija hitamAM lAgaze re. parabrahma artha - brahmacaryavratamAM Teka TakI rahI to bAhyavRtti eTale indriyomAM sukha che evI buddhino jIva tyAga karaze. je jagatavAsI jIvone rIjhavavA icchaze nahIM te ja potAnA AtmahitanA kAryamAM lAgaze. brahmacaryavrata levuM te ghaNuM uttama che. te letA agAu varasa be varasa akhataro karavo ane pUrNa bharoso paDe ke have pALI zakAze to levuM. vrata laIne bhAMgavuM nahIM, te bhAMge to mahAdoSa lAge. vrata laIne bhAMgavAmAM te na lIdhuM hoya tenA karatAM vadhu doSa che. lIghA pachI sAdhunA jIvana mujaba jiMdagI sughI vakhata pasAra karavo." o.1 (pR.9) 28. brahmacArI bhagavaMta gaNAyA, tuccha bhAvo te tyAgaze re, parabrahma ujvaLa kapaDe DAgho dekhAye sajjana jhaTa ghoI nAkhaze re. parabrahma artha - brahmacarya dIkSAthI yukta te brahmacArI che. brahmamAM carcA karavAno jeno bhAva che te brahmacArI to bhagavAna tulya che. te tuccha vikArI bhAvone tyAgI deze. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 62 prajJAvabogha-vivecana bhAga-1 "brahmacaryane tame kevuM jANo cho? brahmacArI to bhagavAna tulya che! "brahma e AtmA che. ATalo bhava lakSa rAkhIne khamIbuMde ane brahmacarya saMpUrNa pALe to beDo pAra thAya. e vrata jevuM tevuM nathI. sapuruSane Azraye AveluM vrata jevuM tevuM na jANavuM. bIjA baghA kAma mATe anaMta bhava gALyA to Ane mATe ATalo bhava to joI lauM, joIe zuM thAya che?--ema karIne tyAga ane vairAgyamAM vartavuM joIe. divase divase tyAga vardhamAna thavo joIe." (u.pR.331) ujvaLa kapaDAmAM DAgha dekhAtAM zIdhra tene dhoI nAkhIe chIe, tema ujvaLa manavALA sajjano potAnA manamAM alpa paNa doSa dekhAtAM tene zIdhra dUra kare che. ahaMksakanuM draSTAMta :- pitA datta, putra ahaMnnaka ane mAtA bhadrAe traNe jaNe vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. ahaMnnaka nAno hovAthI pitA tene AhAra pANI lAvIne ApatA. kALa jatAM pitA maraNa pAmyA. pachI AhAra levA mATe ahaMnnakane javuM paDyuM. taDako sahana na thavAthI te eka makAnanA nIce UbhA rahyA. tyAM te gharanI zeThANIe te munine AhAra mATe aMdara bolAvyA. mohanA vacano bolIne tene mohamAM phasAvyo. tethI te ahaMnnaka tenA gharamAM rahevA lAgyo. mAtAne khabara paDavAthI te ahaMnnaka ahaMnnaka karatI phare che. potAnI mAtAnI AvI hAlata joIne ahaMnnaka tarata ja mahela uparathI UtarI mAtAnA pagamAM paDIne bolyo ke he mAtA! kulane lajavanAra, saMyamane bhraSTa karanAra pApI ardhannaka A rahyo. pachI mAtAnA kahevAthI guru pAse jaIne pAcho saMyama laI, doSonuM prAyazcitta karI, anazana laIne bhayaMkara kaSTa sahana karI te devaloke gayo. tema potAnA doSa dekhAtAM tene zIdhra dUra karavAM joIe. rA masotAM melAM thayA kare te ghelAM bheLAM karI rAkhaze re, parabrahma brahmacArI nara niHspRha raheze paravazatA nahi pAmaze re. parabrahma artha - mananA doSorUpI masotA eTale melA kapaDAone mohamAM ghelA banelA loko bhegA karI rAkhaze. jyAre nirmaLa manavALA brahmacArI puruSa to hamezAM niHspRha raheze. jene kaMI joItuM nathI evA niHspRha brahmacArI kadI paravazatA eTale parane AdhIna raheze nahIM. ||30gA. brahmacArI nara nirmohIM jANo nirbhayatA prasarAvaze re; parabrahma brahmAnaMda bathe anubhavaze prema-amI relAvaze re. parabrahma artha :- brahma eTale AtmA. temAM ramanArA te brahmacArI. evA AtmajJAnI puruSone tame nirmohI jANo. te pote nirbhaya banI javAthI bIjAne paNa nirbhaya thavAno mArga batAvaze. te hamezAM potAnA AtmAnaMdano anubhava karaze ane jagatavAsI jIvone paNa te Atmaanubhava rasano AsvAda ApavA bhagavat pratye premabhaktirUpa amRtarasa kema pragaTe evo upadeza Apaze. 31nA nizadina masta rahI nijarUpe bhavanA bhAva bhulAvaze re, parabrahma sAkSAt mokSanI mUrti samA e, muktine paMtha caDhAvaze re. parabrahma artha - te AtmajJAnI mahAtmApuruSo nizadina potAnA AtmasvarUpamAM masta rahI saMsAranArAgadveSanA bhAvone bhUlI jaze. evA sAkSAt mokSanI mUrti samA jJAnI puruSo bIjA aneka bhavyAtmAone muktinA mArge caDhAvaze, kemake paropakAra karavo e ja mahApuruSono vaibhava che. 3rA