________________
પ્રજ્ઞાવબોધ-વિવેચન ભાગ-૧
જીવનમાં વધુ જરૂરિયાતો ઊભી કરીએ તો તે મેળવવા માટે જીવ વધારે પુરુષાર્થ કરે અને તેથી તેને વધારે કમાણી થાય છે. એવી જૂઠી દલીલોને સત્ય ઠરાવવા મથી જગતના જીવોને આ પ્રેય ઠગ છેતરી જાય છે. ।।૧૦।।
૪૧૨
હાંરે દઈ ઇન્દ્રિય-સુખની સામગ્રી સ–વિશેષ જો, મોહરાયના જુલમની જડ પોષતો રે લો; હાંરે ભલા લોક અજાણ્યા મોહ-મદિરા-મત્ત જો, ઉંદર ફૂંકી ğવન-રુધિર તે ચૂસતો રે લો.” હાંરે વ્હાલા
અર્થ :— સંસારી જીવોને પાંચેય ઇન્દ્રિયસુખની વિશેષ વિશેષ સામગ્રી આપીને આ પ્રેય મોહરાજાના જુલમની જડને પોષી રહ્યો છે. બિચારા ભલા લોકો તો સાચા સુખના માર્ગથી અજાણ છે તથા મોહરૂપી દારૂના નશાથી ઉન્મત્ત થયેલા છે, તેથી તેમના જીવનરૂપી રુધિરને, વિષય લાલસારૂપી ઉંદર વડે ફૂંકી ફૂંકીને એ ચૂસી રહ્યો છે. ।।૧૧।।
“હાંરે મારી નિંદા મૂકી, ગણાવ તારા ગુણ જો,” પ્રેય કહે, “નિર્ગુણ નિંદા વિણ શું બકે રે લો? હાંરે તારી નજરે જો જરી સાર્વજનિક સુખ મુજ જો,
ધ્રુવડ સમ નહિ રવિ-કિરણો તું ગણી શકે ૨ લો. હાંરે વ્હાલા
અર્થ :– હવે પ્રેય ગુસ્સે થઈ પોતાની ફરી દલીલો મૂકી શ્રેયને સભા સમક્ષ જવાબ આપે છે કે ઃ— હવે મારી નિંદા મૂકીને તારા જે ગુણ હોય તે ગણાવ. તું પોતે નિર્ગુણ હોવાથી પારકી નિંદા કર્યા વગર બીજું શું બકવાનો હતો? હું જે સર્વ લોકોને સુખ આપું છું તે જરા સ્થિર નજર કરીને નિહાળી જો. પણ તું તો ઘુવડ જેવો છું. તેથી સૂર્યના કિરણો કેટલા છે તે તું શું ગણી શકે? ।।૧૨।
હાંરે કેવી સુખ-સગવડ હું દિન દિન દઉં છું, દેખ જો; સુંદર કપડાં મયૂરકળા સમ દીપતાં રે લો. હાંરે મારાં યંત્રો જાણે આણે સુરતરુ-યુગ જો,
રાય, રંક સૌને સરખાં સુખ આપતાં રે લો. હાંરે વ્હાલા
અર્થ :— હું બધાને કેવી કેવી સુખ સગવડો દિન પ્રતિદિન આપતો જાઉં છું. સુંદર રંગબેરંગી કપડાં જે હાલમાં હું આપું છું તે તો જાણે મયૂર-કળા સમાન શોભા પામે છે, અર્થાત્ મોરના પીંછાની જેમ લોકોને આકર્ષક નીવડે છે. વર્તમાનમાં મારા યંત્રોના આવિષ્કારોએ તો જાણે કલ્પવૃક્ષનો યુગ અર્થાત્ દેવતાઈ યુગ આણી દીધો છે. લોકો જે વસ્તુ માગે તે હું અનેક વિવિધ પ્રકારમાં તેમના સમક્ષ ઘરું છું. રાજા હો કે શંક હો, મારી સર્વ વસ્તુઓ બધાને એક સરખું સુખ આપે છે. ।।૧૩।।
હાંરે મારી વીજળી કરતી ઊજળી દુનિયા સર્વ જો, રાજવી વૈભવ દર્દીન જન પામે રેડિયે રે લો; હાંરે મારી દવા વિવિધ શોઘોથી, દેતી સુખ જો, મોટર, રેલી પશુનાં દુખ પણ ફેડિયે રે લો. હાંરે
વ્હાલા
અર્થ :– મારી વિજળીના આવિષ્કારે તો આખી દુનિયાને રાત્રે પણ ઊજળી કરી દીધી છે. જે