Book Title: Munisuvrat Kavya
Author(s): Arhaddas, Bhujbal Shastri, Harnath Dvivedi
Publisher: Jain Siddhant Bhavan Aara
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090442/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamAvRtti 9000 devakumAra-manthamAlA kA prathama puSpa kavivara zrI arhadAsa - viracita zrImunisuvratakAvya saMskRta TIkA sahita anuvAdaka tathA sampAdaka paM0 ke0 bhujabalI zAstrI paM. haranAtha dvivedI prakAzaka nirmala kumAra jaina mantrI zrIjaina- siddhAnta-bhavana mArA mora maM0 1455 a san 16.26. I kapar3e kI jilda mUlya 2) sAdI jilda mUlya 2) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA "kAn pRcchAmaH surAH svarge nivasAmo vayaM bhuvi / kimbA kAvyarasaH ijAduH kimnA svAdIyamI subhA" // saMsArasumanodyAna kA kAvya hI phalakaNTha athavA kalpa-latikA hai| sadAva. sampanna sahRdaya-gaNoM kI manastuSTi athavA abhISTa prAptikA eka-mAtra sAdhana kAvya hI hai| kAvya-kAnana ke prakAma paryATaka tathA kaSitA-kAminI ke kaTAkSa-kora ke lakSya-bhUta kavikaNThIrava vijhavRnda ne kAvya kA hRdaya se Adara kiyA hai| merI to yahI dhAraNA hai ki isa paJcama kAla meM dArzanika tathA dharmazAstrIya gUr3ha rahasyoM ke upadeza tathA mAtA kI viralatA kA vicAra kara hI "thAcchalena bAlAnAM nItistadiha kazyate" ke anusAra AcAvyoM tathA kavi-kuMjaroMne zabdArthAlaGkAra se samalakRta, pralAda mAdhuryAdi guNoM se samu:zAsita, lATI atha ca mAdhurI Adi kAvyocita bItiyoM se vijar3ita aura vasantatilakAdi vRkSoM se sambalita kAvyoM ke dvArA kathA-kathAnaka rUpa meM darzana tathA dharma ke mArmika siddhAntoM ko darasA kara sarva sAdhAraNa zikSitoM ko lokottara lAbha pahuMcAyA hai| kauna aise sahRdaya-samudAya haiM jo vimAvAnubhAvAdikoM se abhiSpaJjita, bIra vairAgyAdi rasoM se samucchalita tathA dhvanivyaGgayAoM se mukharita kAvyakallolinI meM gotA lagAnA apanA parama puNyodaya nahIM samajhate haiM, ataH sAhitya-sadana kA sAhavaya svAmI athavA jhAnA ghI kA durvAgata kezarI yadi kAvya ko mAnA jAya to maiM samajhatA hai ki, yaha anucita nahIM hogaa| prastuta pustaka bhI kAvya hI hai| isakA nAma "munisuvata kApa" apara nAma "kAdhya rakSa" hai| yaha uttara purANa ke AdhAra para ravita huA hai| isameM dasa sage haiN| janma. kalyANakase mokSa-kalyANaka taka kI jodhana-ghaTanA zrImunisuvata deva kI bar3I rocakatA tathA prAJjala paddhati se varNita hai| Apake pitA kA nAma rAjA sumitra tathA mAtA kA mahiSI padmAvatI thaa| ApakI rAjadhAnI rAjagRha meM thii| rAjagRha jainiyoM kA kaisA prasiddha tathA pavitratama tIrtha-sthAna hai yaha yahAM batAne kI z2arUrata nahIM haiN| vahA~ kI zAntizIlatA, pavitratA tathA prAkRtika darzanIyatA yaha bAta jatalAye detI hai ki yahAM jaina-rAma Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnI avazya thI tathA jainAcAryoM tathA muniyoM ne apanI asaNDa napasyAoM aura cAmatkArika siddhiyoM se yahA~ kI dhUli puMja ke aNu-paramANuoM taka ko bhI pUta kara dikhAyA thA avazya / tabhI to Aja bhI usa divya vibhUti kI jhalaka logoM kI A~khoM ko cakAcauMtra kiye detI hai| astu munisuvrata svAmI gAIsthya-jIvana samApta kara vijaya nAmaka apane putrako rAjya bhAra de svayaM mokSa mArga ke pakke ethika bne| ApakA vivAda kahA~, kisakI kanyA se huA thA tathA Apako vijaya ke atirikta aura sarI koI saMtAna thI ki mahIM Adi bAtoM kA ullekha isa kAvya meM kahIM nahIM hai| Apake vivAha ke viSaya meM kevala yahI likhA huA milatA hai ki "pitrA vinivartitadArakarmA" arthAt pitA ne inakI zAdI isa kAvya ke saMkalayitA kavi-kuMjara parama sammAnAI zrI aIhAsa jI hai| isakI kRtiyoM ke dvArA inakA samaya-nirNaya karanA mere jaise vahu-kArya-vyApta sAdhAraNa itihAsaha saMskRta-paNDita ke liye nitAnta asambhava hai| hAM yadi koI sAvakAza itihAsavettA jaina vidvAn isa amara kavi kI kavitA kI ora kaTAkSapAta kareM to avazya samaya nirNaya tathA samAlocanAtmaka bhUmikA hosakatI hai| itanI bAta maiM avazya kahUMgA ki inake samayanirNaya karane meM logoM ko AkAza-pAtAla kA kulAvA aba eka mahIM karamA pdd'egaa| kyoMki abhI taka inake tIna kAvya upalabdha hue haiN| yaha "munisuvrata kAvya" "purudeva campU" tathA " bhvy-kpttaabhrnn"| ina tInoM kI nimnalikhita prazastiyoM se yaha bAta jJAta hotI hai ki Apane apanA kAvya-guru paNDitAcArya AzAdhara jI ko mAnA hai ! aura AzAdhara jI kI hI kavitA tathA upadeza se prabhAvita tathA ninimIlitacA hokara yaha ahahAsa kavi kavitA-racanA meM agrasara hue haiN| "mithyAtvakarmapaTalaizviramAvRte meM yugbhe dRzoH kupathayAnanidAnabhute / zrAzAyaroktiplasadajanasamprayoga : svacchIkRte pRthulasapathamAzrito'smi (mu * kAla) "sUktyaiva teSAM bhavabhIravo ye gRhAzramasthAzcaritAtmadharmAH / ta eva zeSAmiyA sahAyA dhanyAH syurA zAyarasUSiryA:" [ bhavyakaeThAbharaNa / 'mitthyAtvapakakaluSe mama mAna me'smin AzAdharoktikatakaprasaraiH prasanne / ullAsitena zaradA purudevabhakcyA taJcampudambha jalajena samujjajambhe // pu0 bha0 // paNmuita AzAdhA kA samaya itihAsa-vettAoM ne vikrama sambat 1300 nizita kara kyA hai| chAtaH inakA bhI samaya vahI yA isake lAbhaga mAmamA samucita hogaa| . Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V 1 "getes" ke vijJa sampAdaka phaDakule mahodaya meM apanI pANDitya-pUrNa bhUmikA meM likhA hai ki ullikhita prazastiyoM se kavivara arhadAsa paNDitAcArya mAzAbhara mI ke samakAlIna nirvivAda siddha hote haiM / kintu kamase kama maiM Apako isa samaya nirNAyaka saraNI se sahamata ho ApakI nirvivAditA svIkAra karane meM asamartha huuN| kyoMki prazastiyoM se yaha nahIM siddha hotA ki AzAdhara jI kI sAkSAtkRti bhaIdAsa jI ko thI ki nhiiN| 'sUti' aura 'ukti' kI adhikatA se yaha anumAna karanA ki sAkSAt AzAdhara sUri se arhadAsa jI ne upadeza grahaNa kara unheM guru mAna rakkhA thA yaha prAmANika nahIM pratIta hotaa| kyoMki 'sakti' aura 'ukti kA artha racanA-baddha grantha- sandarbha kA bhI hosakatA hai| astu maiM ApakI aura akhaNDanIya bAtoM kA khaNDana na kara sirpha ApakI nirvivAditA se sahamata nahIM hotA hU~ / pracura pAya ke paripAka se hI prakRta kavi kahalAne kI kIrti AdamI prApta kara sakatA hai| kaviyoM ke kasane ke liye bayA hI alaukika nimnalikhita kasauTI hai: "yaH kevalakavayaH kIrAH syuH kevalaM dhIrAH / vIrAH parivatakavayastAnavamantA tu kevalaM gavayaH !! "zIlA trijjAmArulAmorikAdyA: kAvyaM kartu santi vijJAH striyo'pi / vidyAM vettuM vAdino nirvijetuM vizvaM vaktuM yaH pravINaH sa vandyaH" || [ udbhaTa 0 ] kAvya-ka prAkana paddhati kA avalambana astu ullikhita kasauTI para kase jAkara hamAre prastuta kavivara arhadAsajI ne apane kAvya-kalevara kI kamanIya kAnti meM kiJcinmAtra bhI kalaGka nahIM lagane diyA hai| Apane - phalita. kalpanA- kuTIra meM kamalAsana lagAkara apanI svarNamayI amara lekhanI se zrImunisuvrata tIrthaGkara ke cAru caritra kA citraNa kiyA hai| kara hI caritra nAyaka ke nAmAnusAra isa kAvya kA bhI nAma-nirdeza kiyA hai| ApakA yaha sArA kAvya mAdhurya tathA prasAdaguNa se ota-prota haiN| pratyeka zloka meM alaGkAra ke puTa dene se isakI zobhA aura bhI kaI gunI adhika bar3ha gayI hai| Apake isa kAvyakAnana meM vicaraNa karane se kahIM mAdhurya- mAlatI kI mIThI 2 sugandha se sane hue prasAdapavana kA halakA jhoMkA khAkara citta ApyAyita ho jAtA hai to kahIM anta meM berAgya kI viraha-binAdinI vINA kA vihAga suna jar3IbhUta jIva jagaz2Ala se chuTakArA pAkara mukti dhATikA kI vizuddha saraNI kA avalambana karane ke liye Akula ho uThatA hai| isa kAvya kuMja ke sahRdaya zailAnI ko sadA zRMgAra, hAsya, karaNa tathA bairAjya sa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] se hI sarAbora honA pdd'egaa| isake agala bagala meM bhayAnaka aura bImatsa kI mahake bhUla kara bhI anubhUta nahIM hotii| zrIaIhAsa jI gadya-padya donoM ke siddhahasta lekhaka haiM / "purudevacampU" kI gurutA ne to "vazakumAra-carita" tathA "harSacarita" ke gadyoM se bhI bAjI mAralI hai| jinheM gadya-padya kA gaMgA-yamunI mela dekhanA ho ve "purudevacampU" avazya dekheN| AvazyakatAnusAra rasAvataraNa karanA to Apake bAyeM dAyeM kA khela hai| ... tIrthaGkara deva ke "munisuvana" nAma ko sArthakatA nimnalikhita zloka meM bar3I vizadarIti se dikhalAI gaI hai| . "kariSyate munimakhilaJca suvrataM bhaviSyati svayamapi subrato muniH / vivecanAditi vibhurabhyadhAyyasI viDojasA kila munisutratAkSaraiH" (6STha sarga 43 zlo0) aba maiM sahRdaya pAThako ko ApakI alaGkAra-priyatA kA paricaya nimnalikhita tIna zlokoM se karAtA huuN| "bhaTTAkalakAd guNabhadrasUreH samantabhadrAdapi pUjyapAdAta / vayo'kalaGka gugNabhadramastu samantabhadraM mama pUjyapAdam / / " ? bha0 sa0 16 zlo. bhujaMgameSvAgamavakrabhAvo bhujaMgahAre'pyajinAnurAgaH / dhUyaM pradoSAnugamo rajanyA dinakSayasso'pi dinAvasAne // ? maH sa 0 36 zlo0 ratikriyAyo viparItavRttI ratAnasAne kila pAravazyam / babhUva malleSu gadAbhighAto bhayAkulatvaM ravicandrayozca / / 7 mA0 30 shlo0|| ullikhita prathama zloka meM "yathAsaMsthAlaGkAra" kA aisA vizada udAharaNa hai ki ise dekha kara eka sAdhAraNa saMskRta bhI mugdha ho jaaygaa| usake nIce ke dvitIya aura tRtIya zloka yadi pakSAta-rahita AlaGkArika ddaSTi se dekhe jAya to yaha avazya svIkAra karanA par3egA ki ahadAsa jIne ina donoM zlokoM meM parisaNyAlaGkAra kI vizajatA dikhA. kara kadhivara bANa bhaTTa kI una paMktiyoM se Takkara liyA hai jinheM par3ha kara kavigaNa phar3aka uste haiN| yoM to ApakA samUcA "munisuvratakAvya" hI rana-jar3ita alaGkAro se vijar3ita haiM kintu apane phAdhya meM apUrvatA lAne ke liye ApakA prayakSa prazaMsanIya hai| aba Apake eka hAsyarasya kA ninnalikhita padya pAThakoM ke samakSa upasthita karane kA maiM lobha saMgharaNa . nahIM kara sakatA: Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [] mugdhAmsarAH kApi cakAra sarvAtkulakAnikala dhUpacUrNam / tereafter fapanti hasanti kAMgaracayasya buddhayA || 5 mA sa0 31 lo0| kavitA dvArA prazaMsA karanA Apa zrIyaha bAta Apake adholikhita padya se rAjA mahArAja Adi dhana-sampanna manuSyoM kI jinavANI kA atyadhika apamAna samajhate the / prakaTita hotI hai| T "sarasvatIM kalpalatAM sa ko vA samvardhayiSyan jinapArijAtam / vimucya kAJjIratarUpameSu vyAropayetzA kRta-nAyake bu" / / 1ma sa0 12 klo0 // isa zloka se ApakI nirbhIkatA tathA devaguru-zAstra-priyatA pratipada meM pratIta hotI hai| Apa apanI kavitvazakti kA "dillIzvaro vA agadozvaro vA" jaisI svArtha sakula racanA karane meM durupayoga nahIM karate the evaM prAkRta vyakti kI prazaMsA karane vAle kaviyoM ko Apa bar3I tuccha dRSTi se dekhate T : astu 'isa kAvyarata' kI eka saMskRta TIkA bhI hai| TIkA bar3I hI sarala tathA koza vyAkaraNa aura alaGkArAdike digdarzana tathA pramANoM se sambalita haiN| hAM jahAM tahA~ apekSya bAteM raha gaI haiN| duHkha hai ki paNDita-varya TIkAkAra ne apanA nAma tathA paricaya dene kA kaSTa nahIM utthaayaa| Ajakala ke jamAne meM jaba ki dUsaroM kI kRtiyoM ko har3apane vALe tathA idhara udhara kucha ulaTa pulaTa karake apanA nAma prakhyAta karane vAloM kA bAjAra garma hone athavA 'kathiranuharati cchAyAmayaM kukaviH padaM cauraH adhika parasvaddatrai sAhasakartre namaH pitre" Adi prAcIna dRSTAnta kI bharamAra hone para bhI isa kAvyarakSa ke TIkAkAra kA apanA paricaya nahIM denA unakI nissIma nisvArthatA prakaTita karatA hai / I I Apa kevala TIkAkAra hI nahIM the pratyuta eka sarasa prAJjala kavi bhI / kyoMki TIkA ke prArambha meM jo Apane nimnalikhita maMgalAcaraNa- vidhAyaka do zloka likhe haiM ve bar3e hI sundara : zrImardevendrasandohabarhiNAnandadAyinam / sutratAmbhUtaM naumi divyazravyaninAdinam // tasya garbhAvatArAdipaJca kalyANazaMsinaH / kAvyaratnAkhyakAvyasya Saye TIkAM svabhaktiH || 1 alikhita prathama zloka para dRSTi par3ate hI mujhe "bhAratendu" hindI prANa bAbU hari zrI kA nimnalikhita dohA yAda AtA hai:-- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marita neha-nadhanaura nita, parasata surasa prayora / jayati apUraba ghana koU, lali nAcata mana mora // aisA pahale zloka tathA isa dohe meM kaisA bimba-pratidhimma bhAva hai ? bhAssu jo kucha ho sophAmAda hI hara zilAn the ! kabhI 2 yaha bAta mere mana meM AjAto haiM ki kahIM artha ke anartha kara DAlane ke bhaya se aIhAsa jIne svayaM "kAvyaratna" kI TIkA rakha dI ho| balki isI liye dUsare padya meM svimasitaH" Apane likhA hai| tIrthadara munisuvrata nAtha ke caritAtmaka kAvya ko sAnopAMga nirvighna sampanna kara dene se Apake mana meM Atma-bhakti umar3a AnA koI asvAbhAvika bAta nahIM haiN| athavA svarathisa kAvya kI bhakti bhI isa pada kA artha ho sakatA haiM yA speSTa deva munisubata nAtha kI bhI bhakti sUcita hotI hai| dUsarI bAta yaha hai ki Apane apane kAvya-guru paNDita AzA. dharajI kA anusaraNa kiyA ho / kyoMki AzAdhara sUri ne apane "sAgaradharmAmRta" tathA "managAradharmAmRta" kI TIkA svayaM hI banAI hai| ataH "yadyadAcarati zreSTa" ke anusAra AIskavi ne bhI apane kAvya kI svayaM TIkA banAkara guru mArgAnusaraNa kA jvalanta udAharaNa upasthita kiyA ho|| - bhAzA hai ki sahRdaya sAhitya-rasika vijJavRnda TokAkAra ke prakRta paricaya pAne kA prayAsa kreNge| vinItaharanAtha dvivedI ( kAvya-purANa tIrtha) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya vaktavya aba se zrI jaina siddhAnta bhavana" ( The Central Jain oriental lrbiary) kI sevA meM hAtha baTAne kA zubhAvasara mujhe prApta huA tabhI se merI hArdika icchA thI ki isa saMkhA se koI pranthamAlA nikAlI jAya, jisa ke dvArA jainAcAryo kI dhavala kIrti sampUrNa bhAratavarSa hI meM nahIM varan sudUra pradezoM meM bhI prasArita aura sAtha hI sAtha usake rasAsvAdana se bhavya jIvoM kA kalyANa ho| svargIya kumAra devendra prasAda jI ne jo isa saMlA ke pradhAna sahAyakoM meM the isa ora bahuta kucha kArya kiyA thA aura bahuta aMzoM meM yaha unhIM kI sevAoM kA phala hai ki hamAre pranthoM kA pracAra aura pratiSThA bAhara bhI hone lagI hai| ___eka samaya vaha thA jaba ki hamAre AcAryoM kI tUtI bolatI thI, una kI pragAr3ha vitA tathA pUrNa pANDitya ke Age sabhI nata-mastaka hote the, the hI AcAryavayaM apanI svAbhASika paropakAra buddhi se logoM ke hita ke liye tathA unheM sanmArga para lAne ke liye bhapane usa magAdha jJAna-bhaNDAra ko apanI manomugdhakArI sarasa kAvya-kuzalatA-dvArA andharUpa meM saMcAlita kara gaye haiN| hamAre durbhAgya se kucha svArthI jIvoM ne sArvajanika paro. pakAra kI usa amUlya thAtI ke bahuta kucha aMzoM ko aMdherI koTharI meM sar3Akara naSTa-bhraSTa kara diyA hai| phira bhI o kucha bamA khunA hai| vaha apane prAsIna gaurava ko prakaTa karane ke liye paryApta hai| yadyapi aba bhI kucha bhAI chApe ityAdi kA virodha kara isa bhamUlya auSadhI se amalAmAtra ko lAbha lene denA nahIM cAhate to bhI aba yaha samaya gyaa| harSa kA viSaya hai ki bahutere jaina vidvAnoM kA dhyAna isa ora AkRSTa huA hai aura ho rahA hai| jisake phalasvarUpa do-tIna surakSita bhavana tathA kaI eka pustaka prakAzakIya saMsthApa' vigata varSoM se zrIjinavANI kI rakSA tathA pracAra meM phalavatI huI hai| "mArA zrI jaina siddhAnta bhavana" hamAre svargIya zrIpUjya pitA jI dvArA vi0 1605 I. meM sthApita huA thaa| aura zrImAn pUjya nemI sAgara jI vaNoM ( vartamAna pada dhImadabhinava vArakIrti pAetAvArthavarya svAmI jI zravodhelagola-paTTAdhIza / tapA svargIya kApU pharor3I canda jI ke udyoga se bahuta kucha unnati kara gayA hai| balki uparyukta pUjya svAmI jI kI "bhavana" para aba bhI sadA kapA-dRSTi banI rahatI hai| vartamAna meM para Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [] apane hI eka bahuta sundara 25000) ru0 kI lAgata ke 'bhavana' meM surakSita hai| isa samaya isa meM 3000 jaina evaM ajaina grantha tAr3apatrAGkita tathA hasta likhita haiN| ina ke atirikta chape hue jaina ajaina hindI saMskRta prAkRta baMgalA, kanaDI, gujarAtI mahArASTrI tathA aMgrejI Adi bhASA ke pranthoM kI saMkhyA 6000 ke karIba hai / "bhavana" ke uddezyAnusAra jaina granthoM kI ho yahA~ adhikatA hai| pitA jI apanI anyAnya saMsthAoM ke sAtha sAtha isa ke liye bhI 1500) ru0 sAlAnA AmadanI kI sthAyI jAgIra de gaye hai jisa se isakA sAdhAraNa vyaya hotA rahatA hai aura sadA hotA rahegA ! kucha dina pahale maiM ne apane pUrva vicArAnusAra eka granthamAlA nikAlane kA nizcaya kiyA tathA kAryAraMbha ke liye apane pAsa se 1950) ru0 bhavana ko diye| merI hArdika icchA hai aura maiM ceSTA karUMgA ki isa grantha-mAlA prakAzana kA sthAyI pravandha sugar3ha ho jaay| kaI vidvAnoM kI rAya pahale " zrImunisuvrata kAvya " ke prakAzana kI huI / merA vicAra thA ki jo bhI grantha prakAzita hoM ve hindI aura aMgrejI anuvAda ke sAtha hoM parantu abhI aMgrejI anuvAda kA sAdhana nahIM mila skaa| hindI anuvAda isa saMsthA ke prAcIna kArya karttA-"bhAskara" ke sahAyaka sampAdaka kAvya-purANatIrtha paNDita haranAtha dvivedIjI sathA pustakAlayAdhyakSa parijana bI jI ena. e. ena. ke. bI. ne kiyA hai| sampAdana tathA saMzodhana kA kArya bhI donoM maddAzayoM ne milakara hI kiyA hai| prathama prayAsa ke kAraNa prakAzana meM bahuta kucha bhUloM kA honA saMbhava hai aura khAsakara mere jaise vyakti ke dvArA jo isa viSaya meM anubhava-rahita tathA isa bhASA se bhI eka prakAra se anabhijJa hI hU~ / saMskRta dAipoM meM saMyuktAkSara kI viralatA tathA kampojiTaroM kI saMskRtajJatA ke atyantAbhAva se bhI azuddhiyoM kI adhikatA saMbhava hai / para yaha jyoM tyoM prakAzita hokara vijJAnoM kI sevA meM pahuMca jAya, phira unake parAmarzAnusAra dUsare saMskaraNa meM sabhI sApekSya bAteM sampanna kara dI jAyeMgI yahI merA sadA lakSya rahA / TIkA meM jitane koSoM kA nAma-nirdeza kiyA gayA hai una meM se kaI koSoM ke amudrita tathA anupalabdha hone ke kAraNa jahAM tahAM sampAdaka dvaya se sandeha-nirasana nahIM ho sakA hai| zra bhavana kI eka prati ke atirikta mUr3avitrI ke bharaDara se kevala eka prati milI thI jisa ke liye maiM mur3avidrI ke bhaTTAraka zrIpaNDitAcArya vArukIrtti jI aura pariddhata bar3A hI AbhArI huuN| inhIM do pratiyoM ke AdhAra para isakA adhika prati milane se paricinmAtra jo doSa raha gayA hai baMda lokanAtha zAstrI jI kA sampAdana kiyA gayA hai| dUra ho jAtA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 4 [ ] astu jo kucha bhI ho merA dhyeya yahI hai ki maiM apane bhAvAyoM kI kirti ko aba bhI saba ke Upara dekheM | mujhe to pUrI AzA hai ki vidvAnoM kI isa ora khAsa dRSTi hone se isa meM saphalatA avazya hogI | anta meM maiM vijJAna pAThakoM se anurodha karatA hUM ki isa granthamAlA ke prathama puSpa ko apanAyeMge aura jo kucha bhI truTiyAM hoM unheM mujha para prakaTita karane kI kRpA kareMge, jisase Age ke prakAzana meM mujhe sahAyatA mile / isake bAda maiM jaima-vaidyaka yA jaina- jyotiSa prantha ke prakAzana ke liye atyanta utsuka hUM aura saMbhavataH pranthamAlA kI dUsarI mAlA vaidhaka kI rasamayI athavA jyotirmayo maukika manikA kI piroyI huI hogI / zrIjinavANIkA eka vinna sevaka nirmalakumAra jaina / maMtrI zrIjaina siddhAnta bhavana ArA / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam // zrIjinAya namaH // zriyaM sa vaH zrIvRSabho viziSyAt yasyAlimAlAnRtavatsabhAyAm | bhau natendrokaramaulinIla- prabhAralIlAlitamabjapITham // 1 // zrImaddeveMdrasaMdoha rhiNAnaMdadAyine / naumi divyazravyaninAdinam // tasya garbhAvatArA dapaMcakalyANazaMsinaH / kAvyakAvyasya ye TI svabhaktataH // r zriyamityAdi / yasya AdinAthasya / sabhAyAM samavazaraNasasi / navendrokara maulinIvanabhAvalIlAlitaM narmatirUma natAH dante paramaizvaryamanumatanandrAH natA indrA sathoktAH teSAmutkaraH samUhaH "pujjarAzI nRtkaraH kUTamastriyAM" ityamaya tasya maulayaH kirITAni "cUDA kirITaM kezAzca saMyatA maulayatrayaH" ityamaraH teSu kirA nIlAni indranIla rAni teSAM prabhANAM rucInAM AvaliH zrabhistayA lAlitaM sevinm| aJjapaTha abjI phasaleH upalakSitaM pIThaM tathAMka amAdAt alAnAM bhramarANAM mAlA rAji: tayA AtamAdheSTitam "mAlamunnanabhUlapaktipuSpAdicAmati" iti bhAskaraH tadvat " supa ive" iti vazpratyayaH / bano bhAtisma bhAdaso viT / saH zrIvRSabhaH vRSeNa rAtrayAtmadharmeNa mAtIti nRtrabhaH "sukRte vRgbhe vRpaH" ityamaraH zriyA aMtaraMgaraMgalakSmyA upalakSito vRSabhastathoktaH zrImAnpuruparamezvaraH / vaH yuSmAkaM * "padAdvAkyasya" ityAdisA yuSmadaH SaSThIbahutve ghasAdezaH / zriyaM saMgdam puNyavataH puruSAn zrayatyAzrayatIti zrIstAm / viziSyAt vidadhyAt / ziSluvizeSaNaM liGa / upamAlaMkAraH // 1 // mA0 bhae - jinake samavazaraNa meM namra bhUta indroM ke mukuTa kA nIlamaNi se pradIpta, ata eva bhUmara paMkti se pariveSTitA kamalapoTa zobhAzAlI huA, aise ve zrIbhAdinAtha tIrthaGkara isa "munisuyata" kAvya ke Apa pAThakoM ke aizvarya kI vRddha kareM // 1 // "virAme vA " iti kAtantrIyazAstra yA makArasyAnusvAro kalpyamavalaMbya saMjAtA'sa .. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ animatakAvyam / candraprabhaM naumi yadaGgakAnti jyotsneti matvA dravatIndukAntaH / cakorayUthaM pibati sphuTanti kRSNe'pi pakSe kila kairavANi // 2 // caMdraprabhAmityAdi / yadaMgavati yasya jinezvarasya aMgasya zarIrasya kAMti kiraNaM " gAtikopAyapraviSyapradhAnake" iti vizvaH 1 jyotsneti caMdriketi / matvA mananaM pUrva pazcAtvividiti matvA buddha vetyarthaH / indukAna: cNdrkaaNtH| kRSNa pakSe'pi / dravati sati sa gatI lATa / cakoraTUthaM cakorANAM pakSivizeSANAM yUthaM kula tathoktam / piti pAnaM vidadhAti pA pAne laTi / karavANi kumudAni "site kumudakarave" ityamaraH / sphuTati phila "vArtAsaMbhAvyayoH kila"ityamaraH kiletyAgamokto yathAkhamAgame bhrUyate iti yAvat sphura vikasane laTi / yadaMgavati jyotsneti matvA karaNe paze'pi kleiti ca pratyekamabhisaMbadhyate / mirara prAniya kI barasIzaM ! naumi staumi| zu stunau lkssuttmpurussH| bhaaNtimaaghaarH| 2 / / bhA0 50--kRSNa pakSa meM bhI jise cAMdanI samajha kara cakora pIte haiM, candrakAnta maNi dravIbhUta hotI hai tathA kamala khila uThate hai aine paramaudArika divya dehA tiyAle una bhATharSa tIrthaGkara zrIcandraprabha svAmI ko namaskAra karatA hai // 2 // tamAMsi hatvA jagataH padarthAna prakAzayantaM yamiva pradIpam / nanAza mAhAdabhipatya kAma: pataGgavacchAntijinaM bhaje tam // 3 // tamAsItyAdi / tAsi timirANi / hatyA nivArya / japataH lokasya / padArthAn ghaTAdivastuni / prakAzayaMta prakAzayatIti prakAzayastaM yAtayaMtaM / pradIpamitra pradIpayat / samAMsi bhAAnAni "zokazAnadhvAMtaguNasvarbhAnuduriteSu tamaH" iti naanaarthkoshe| hatvA nihatya / agataH bhuvanasya / padArthAn / prakAzapaMta jJAnena prbonyNt| yaM jinezaM / kAmaH mnmthH| mohAn ajJAnAta "mohamicchati mU yAmavidyAyAM ca sUrayaH" iti vizvaH / patainvAt pataMga iva zalamavat / abhipasya patityA / nanAza anazyat / naza adarzana litti| taM shaaNtijin| zamatAtpAnityAzAsyamAnaH zAMtiH zAMtizcAso jinazca sathokastaM podshtiirthkr| bhaje sNthe| bhaja sevAyo laDAtmanepadam / zleSopamAlaMkAraH // 3 // mA0 a0--saMsAra ke ajJAnAndhakAra ko haTA kara anantAnanta padArthoM ko prakAzita karate hue jina para azAna se kAmadeva svayaM. dIpaka para pataMga ke aisA gira kara bhasma ho gayA, unho solavarSa tIdhara zrIzAntinAtha jI kI maiM ArAdhanA karatA // 3 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH srgH| . abodhakAloraMgalITamRDha-mabUbudhad gAruDaranavayaH / jagatkRpAkomaladRSTipAtaiH prabhuH prasadyAnmunisuvrato naH // 4 // abodheti / ya: svaamii| abodhakAloragalohamUda phAlanAso uragama tathokaH avodha para ajJAnameva kAloragastathoktaH rUpakAlaMkAraH tena lIDhaM tena mUda mugdha bahirAmAvasthApanna mUnichataM ca adhaza arodhakAloragaloda ca tat mUDhaM ceti phsH| jagat lok| gAruDAtavat garuDasyedaM gAra naJca nadrAnaM ca tadvat vipApahAramaNiyat / - sudhA sopA adhipati zAne nnicntaaltujh| prabhuH saH syAmI / munisunataH manyate pheyalayAnena lokAlokasvarU thudhyata imi muniH zomana ataM yalyAsau sunataH munizcAso sunatazceti ksH| kRpaakomlssttrssttigteH| dRSTayAH pAtAH vyApAra rupayo anukaMpayA komalAH mRtlAstaM ca te dRSTipAtAca taiH "pAtastu rakSite patame" ityAdi naanaarthrkhmaalaayaaN| naH asmAkaM "padAdAkyasya" ityAdinA nasAdezaH / prasavAt prasanno bhUyAtU padulAvizaraNetyAdI ling| upmaalNkaarH||4|| mA0 ma.--jo ajJAnarUpI kAla sarpa se use hue isa pada saMsAra ko viSApahAraka gar3a maNi se cenanAvasthA meM lAye, ve bosa nathaGkara zromunisuvrata prabhu apane sahaja saumya dRSTipAta-bArA hama saboM para prasanna ho // 4 // trAsAdidoSojjhitamuddha jAtim gugaNAnvitaM maulimaNiM yathaiva / vRttAtmaka bhAvanayAbhigama kRtakriyaM mUni dadhAmi vIram // 5 // traasaavtyaadi| prAsAdidoSonijhataM vAsaH rekhA AdiryeSAM te prAsAdayaH "prAkho. mimaNidoSayoH" iti bhAskaraH te ca te doSAzca tejijhano'paNatastaM / uprajAti uddhA prazastA jAtiH Akarajanma yasya ta "kAMDanugranallo prazasta pAvakAnyapUni, jAtisAmAnyajanmanoH" iti naapnrH| guNAnvita gugaH vipApahArAvidhamaranvita yukta "guNassvA. sizabdAdijyendriyAmukhyAntuSu" ini vaijayaMtA / vRtAtmaka vRttaM partula bhadeva bhAtmA svarUpa yasya tN| "vRttaM padhe barine tricanAte dRDhAMnastale" itymrH| bhAvalayAbhirAma mAyAH kote: "syuH prabhArudhisTiyamA" ityamaraH valayaH saMhatistena abhirAmo bhAta. mAnasta "valayaH kaMTharoge syAulayaM kaMkaNepiva" iti vizvaH / kRtakriyaM kRtA pihitA kriyA zANotale janAdividhiryasya te / molimaNi cuuddaarle| yathaiva yt| vAsAvidoSojjhita trAso bhayamAviyeSAM te tathoktAH lajjhita utsRssttstN| udghajAti umA jAti: gotraM yasya tam / guNAnvitaM guNaH keyalamAnAdibhirandhita upetastaM / prAtmaka Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suninumatakAvyam / pRtta cAritra nadeva AtmA syAI yamya hai| bhAnalyAbhigama bhAralayena bhAmaDalena amirAmo birAjApArI kRtakriya yaat| sa zizitAlamI rAti dadhAptIti porastaM / "ikAra ucyate kAmo lakSArokAra udhyo" isthekaakssrnighau| aMtimatIrthezvaraM / mUni mastake / dadhAmi dadhe / dhAGdhAraNe ca saTi / mastakena namAyAmItyarthaH / zleSopamA. kAraH // 5 // mA0 10-prAsAdi doSoM se rahina, bhAmaNDala se zobhita kevala jJAna-guNayukta, umavaMzaja tathA uttama caritravAle kRtya zrImahAvIra svAmI ko rekhAdi doSa-rahita uparyukta vizeSaNa-viziSTa zirobhUSaNa ke bayAna maiM mastaka para dhAraNA karatA hU~ 5 // svArthaprakAzidyutayo'zarIrA: ratnapradIpA iva me vasantu / tamaHprahANyai hRdi dIpyamAnAH kRAtadhivAsAH pavanAnto'pi // 6 // svArthetyAdi / svArthaprakAzidhu namaH svAni ca aAzca tathoktAH "svo zAtApAtmani svaM viSvAtmAye svaH striyAM dhne| abhizreyavastu prayojananivRttiSu" ityubhayatrApyamaraH sAn prakAzAta itavaM zAlA smArthaprakAzinI dhaniH hAnarakAzo yeSA te tthokkaaH| pavanAMtara pavanasya tanuzAmasma nare mdhye| zanAdhivAsA api kRto vihito'dhivAso nilayo yeSAM te tathokAH kRtAbhiThAnA api / dIpyamAnAH prkaashmaanaaH| azarIrAH na vidhAte zarIraM yeSAM te tathoktAH siddhaparameTina: / mbArthaprakAziya nayaH svprprkaashkaatyH| pavanAMtare vAyumathye / kRtAdhivAsA pi vihitAznayA api| dopyamAnAH ranadIpANAM vAyumadhye vidyamAnatvepi bAdhakAmAvAta dIpyamAnatvamityarthaH rakSAdIpA iva / meM mama / / "temayAyekatye" ityasmacchandasya me ityaadeshH| hRdi hRdye| tamaHprahANye tamaso'jhAnasya prakRSTachAnistamaHmahANistasyai "naH" inirasya : tamaso niravazeSaSidhyasAya / "zokAzAnadhyAMtaguNasvarbhAnuduriteSu tama:" iti naanaarthkoshe| vasaMtu tisstthtu| Sasa nivAsa khotti| zleSopamAlaMkAraH // 6 // - bhA0 40-vAyumadhyavoM gnAndIpa ke samAna prakAzanazIla tathA svapara-tatva ke posaka, zarora-rahita siddha parameTogapA azAna vinAza ke liye mere hRdaya meM virAjamAna ho||6|| . nirAkRtAntastamaso niSecyA digambaraissantatavRttadehAH / .... sunirmalAH sAdhusudhAMzavo me harantu santApamadRSTapUrvAH // 7 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravamaH srgH| nirAkRteti / nirAkRtAMtastamasaH tirAkRta tiraskRtamatastamo'jJAnaM guSThAbhyaMtaratimira pA yaiste tthoktaaH| digambaraiH "aMbaraM vyoni vAsasi ityamaraH / taiH| niSecyA: nitarAM sevitu yogyAH / saMtatavRttadehAH saMtatamanavarataM vRttaM pAritraM pakSe ghartulaM tadeva ghehaH svarUpamaSapaco thA yeSAM te tathoktAH / sunirmalA: malAnnirgatA: nirmalAH suSThu nimalAH sunirmalA: "maha purI pica pApe va kRpaNe malaH" iti vizvaH / bhaTTaSTapUrvAH pUrvamaSTA dRSTapUrNaH pariSTasudhAMzAvadgaSTArthadyotanAdaddaSTapUrghatvaM / sAdhusudhAMzayaH sAdhayo'trasUryupAdhyAyamunayajyasta eva sudhaaNshyshcNdraaH| ruupkaalNkaarH| me mama | saMtApaM saMsAratApaM tpntaapshc| paraMtu apaharantu iharaNe lotti| saMkarAlaMkAraH // 7 // bhA0 a-bhItarI a6/ko haTAnevAle, muniyoM ko nya jAnakArimAka dehavAle atyanta nirmala tathA alaukika jo sUri,upAdhyAya aura sAdhu rUpa candramA hai ye mere santApa ko dUra kareM // 7 // ratnatrayAtmA sucirAya dharmaH sArthena nAmnA mahitaH sa jIyAt / yo dhArayatyacyutadhAmni magnAnuddhRtya satvAn bhavavArirAzeH // 8 // khaprayeti / yaH dharmaH / mannAn majatisma magnAstAna / satvAn jIyAn / bhavavArirAze; vArIrAziH dhArirAziH maghamsaMsAraH sa eva vArirAzistathoktastasmAta ruupkaasNkaarH| utatya apniiy| acyutadhAni na phayuvata ityacyutaM nityaM taca tat dhAma sthAna sa tasmin mokSapada ityarthaH "gRhadehasviTprabhAvA dhAmAni" ityamaraH / dhArayati sthApayati dhR dhAraNe NitAlaT / saH rakSAtrayATamA rakSAmItra samIhitaphalatvAt rakSAnAM praya tathoktaM tadeva AtmA svarUpaM yasya sa tathoktaH / ayamapi bhekH| sAna arthena saha vartata iti sArthaH ten| nAmnA abhidhAnena / mahitaH dIrghakAlaM mahAtesma mahitaH / dhrmH| mukhirAya "cirAya cirarAtrAya virasyAghadhirArthakAH" ibhidhAnAThyayaM / jIyAt sarkaskarSeNa parsatAm "sarvotkarSe sthakarmA syAdvijaye tu sakarmakaH" iti vacanAt / ji abhimaye likha 8 // mA0 10-gire huye jIvoM kA saMsAra samudra se uddhAra kara mokSa meM pravRtta karAnevAle ratatrayAtmaka dharma apane sArthaka nAma se pUjita hotA huA ciraphAla taka japazIla hove // vIrAdiva kSIranidheH pravRttA sudhaiva vANI sudhiyA kalazyA / vidhRtya nItA vibudhAdhipairme niSevitA nityasukhAya bhUyAt // 9 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisunatakAvyam / bosadizespAdhi / kSoranidheriva kSIrANi nidhIyate'sminniti mIrArNA nidhiriti vA sonibhisammAniya / vIrAna sAmAnamyAgniH sakAzAt / pravRttA avatIrNA : vizupApita vibudhAnAmadhipAmtaiH sureMdra gaNendra zca viSudhaH paMDite deve" dila vizvaH / suzthiA zobhanA dhIssudhostayA smygjnyaanen| phalazyA alpaH kalazaH phalazI tyaa| pitya vidharaNaM pUrva pazcAtkimiditi vidhasya ubhitvA / nItA nIyatesma nItA prApitA stii| niSevitA nitarAM sevitA bhAgadhitA ca / sudheva amRtamidha "sudhAmRtastu. hImUrdhAlegapASTikAsuca" iti viztraH / dhANI srsvtii| meM mama / nitya sukhAya anantasaukhyAya / bhUyAt bhavatu / bhU sattAyAM liT / dugdhAbdhau sudhAsamaya iti laukikI kdiH| upamAlaMkAraH // il ___ bhA0 a-kSIrasamudrarUpo zrImahAvIra tIrthaGkara se nikalI huI tathA suyunikara kalaza se devendroM ke se gaNadharTI ke dvArA lAkara sevita huI sudhAkapiNI sarasvatI mere ananta sukha kI sampAdikA hoghe / 10 bhaTTAkalaMkAd guNabhadrasUreH samantabhadrAdapi pUjyapAdAt / vaco'kalaMka guNabhadramastu samantabhadraM mama pUjyapAdam // 10 // bhahAkalaMketi / mama arhaddAsanAmnaH kyaiH| vacaH vacanaM enalkAvyamityAzayaH / mahAkalaMkAt bhadRzzAsAvakalaMkazca bhaTTAkalaMkastasmAt bhaTTAphalaMkasvAminaH prasAdAt / bhakalaMka na vidyate kalaMka zrunikaTvAdirUpaM kalmaSaM yasya ts| astu bhavatu asa bhuSi loT / guNabhadrasUre: guNabhadrazcAsau sRrizca tasmAt guNabhadrasvAmino'pi / guNabhadra guNaH saukumAryAdibhibhadra maMgala dUda vaa| astu bhavatu / samaMtabhadrAt samaMtabhadraskhA minH| samatabhadra' samaMtAtsarvataH bhadra bhaMgalaM yasya tat "bhadra syAnmaMgale ni pustake krnnaaNtre| bhadro rudra vRSe gamacandra mehkdNbyoH| hastijJAsyantare bhadro vAyava SThasAdhunoH" iti vizvaH samaMtazabdo'trAbhihitasAkalyamAtanoti / tasmAlakSaNarItirasAlaMkArAdisundaramiti bhAvaH / tathA cokta candrAloke-'nirdoSA lakSaNavatI sarItiNabhUSitA / sAlaMkArarasAnekavRtti kaadhynaammaa| pUjyapAdAt pUjyau pAdau caraNau yasya sa tsmaat| pUjyarAda pUjyaH satpuruSaiH padyate pratipadyata iti pAvamupAdeyaM / . mastu bhavatu / yathAsaMkhyAlaMkAraH // 1 // mA0 a0-merA yaha "zrImunisuvrata kAdhya" bhaTTAkalAI svAmI kI kRpA se niSkalaMka, guNabhadra sUri kI kRpA se saukumAryaguNayukta, zrIsamantabhadra ke prasAda se sarvatra maMgalamaya tathA pUjyapAda svAmI kI kRpA se sajanoM se mAmanIya hove // 10 // . . Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrAkarotthaM munisArthanItaM kathAmaNi zrImunisuvratasya / suvarNadI navayuktiramyaM vidagdhakarNAbharaNAM vidhAraye // 11 // vIrAtyamiti / vorAkarotthaM vIraH sammanisvAmI sa evAkaraH khanittasmAt "ni: triyAmAkaraH syAt" ityamaraH uttiSThatisma uttha utpannastaM rUpakAlaMkAraH / munisArthamIsaM "sArthI vaNiksamUha munayo gaNadharAvyasta patra sArtho vaNigbhivahastena nIta AnotastaM svAdapi saMghAtamAtra" iti vizvaH / suvarNadIdha zobhanAni varNAni tairakSa: "varNo dvijA. do zuklAdau stutau caNaM tu vAkSare" ityamaraH pakSe suvarNena hiraNyena dIpra doSata ityevaM zolo dIdraH prakAzanazolastaM namUkampajasityAdinA zIlArthe raH / navayuktirabhyaM navA nUtanA yuktiH suGkhiAdisaMdarbhastayA rabhyaH zratisubhagastaM nayanopAyabaMdhuraM ca / zrImunisukhatasya zriyA upalakSito munisuvratastasya tIrthaMkarasya / kathAmaNi kathaMtra maNistaM garbhASatArAdikathA "ratnaM maNi yorazmA mudake'ti na" tyAparaH / vidagdhakarNAbharaNaM vidagdhAnAM viduSAM caturANAM ca karNayoH zrotrayorAbharaNamalaMkAraM / vidhAsye kariSye / sudhAkAraNeM / laDuttamapuruSaH // 11 // 1 mA0 bha0 - mahAvIrasvAmirUpa Akara se utpanna huI, gaNadhararUpI vyApAriyoM se lAyI huI, naI yuktiyoM ke kAraNa ramaNIya, varNasauSTavasampanna tathA vijJoM ke zravaNabhUSaNa- tulsa zrImunisuvrata svAmI kI rajakIso kathA maiM karUMgA // 11 // sarasvatI kalpalatAM sa kA vA saMvardhayiSyan jinapArijAtam / vimucya kAJjIratarUpameSu vyAropayetprAkRtanAyakeSu // 12 // I sarasvatItyAdi / sarakhatIkalAlatAM kalpayati vidyAti vAMchitamiti kalyA sA cAso latA va kAlanA kalpasya lateti ghA tathokA saraH prasaraNamasyA astIti sarasvatI gha kalpalatA tAM / saMghayiSyan vRddhi nivezayan / jinapArijAtam jina eva pArijAtaH kalpavRkSastaM "maMdAraH pArijAtakaH" ityamaraH / vimucya parityajya / kAMjIratarUpameSu kAMjIraraat aave tasyopamAssamAnAsteSu triSavRkSasamAneSu / prAkRtanAyakeSu prAkRtAzva te mAyakAya teSu " prAkRtazca pRthagjanaH" ityamaraH "nAyako netRriSThe hAramadhyamaNAvapi" iti vizvaH adhama maneSvityarthaH / sako vA ko vA puruSaH / vyAropayet acalaMghayet ruha bIjamiliT / na kopi sudhIrityarthaH / kintu sarasvatIkalpakatAM saMvardhayiSyan pArijAtameSa vyAropayediti bhAvaH // 12 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mugijAtakA nm| bhA0 0-sarakhatIrUpiNI kalpalatA ke mAdhArabhUta jina-kalpavRkSa ko chor3akara kauna se vijJAna unheM viSa vRkSa ke samAna adhama nAyaka kA avalambana phraayNge| arthAt phalpalatikA viSa vRkSa kA tiraskAra kara jisa prakAra kalpavRkSa kA Azraya letI hai vaise hI zrIjinayANo adhama nAyaka kI upekSA kara zrIjinecha bhagavAn kA hI Azraya letI hai // 12 // gaNAdhipazyaiva gaNeyametat bhavAmi codhnbhgvccritre| bhaktIrito nanvagacAlane'pi zakto na loke grahilo nalokaH // 13 // gaNAdhipasyetyAdi / etat crinN| gaNAdhipasyaigha gaNAnAM dvAdazagaNAnAmadhipaH 'prabhuH gnndhrstsyb| gaNeyaM gaNituM yogya tathoka mituM yogyaM / bhakIritaH bhavasyA guNAnugageNa Irita: preritassan / bhagayaccaritre bhagavato munisuvratasvAminaH caritre kathAyAM / udyana udyatazca / bhavAmi asmi bhU sasAyAM laT / tathA hi-loke bhuvane / ahila: pishcpiidditH| lokaH janaH / agavAlane prvtkNpo| udhana udyataH san / mazakovina samarthazcedapi / agavAlane na gacchatItyagaH vRkSastasya thAlane kaMpane / "zailavRzau nagAvagau" ityamaraH / na zakto nanu na .samartho na bhavati nanu apitu samartha pv| "bau natrau prakRtamaya gamayate "zivanAta sAdhAraNahAnunayAmaMtraNe nanu" ityamaraH / etattvaritramAhAtmyasarvasvaM varNayituM bhakIritassana udyannapi yathAzakti varNayipyAmIti bhAvaH / arthAtaranyAsaH // 13 // bhAragaNadharoM se varNanIya isa bhagavaccaritramaya phAdhya kI racanA karane ke liye maiM bhagavadbhakti se prerita hokara prayAsa karatA huuN| kyoMki, pizAvagrasta prANI par3e 2 parvatoM ko bhI kampita karane meM samartha ho jAtA hai| uso prakAra cAnnAna-sAdhya bhI yaha kArya bhAlpaza hotA huA bho maiM bhagavakti thala se hI sampanna karane meM samartha hUMgA / // 13 // manaH paraM krIDayituM mamaitatkAvyaM kariSye khalu bAla eSaH / na lAbhapUjAdirataH pareSAM na lAlanecchA: kalamA ramante // 1 // mama ityAdi / bAlaH bAlakaH / "bAla: phace zizau mUrkha hovare zvebhapucchayoH" iti vizvaH alpabuddhirityarthaH / eSaH pratyakSabhUno'hamaIhAsaH ! "svasmAtparokSAnardezAgamako madadainyayoH iti vacanAt svasthAnauddhatya suucyte| mama me| manaH cittN| para adhik| koyituM saMtoSayituM / etat idaM / kAya kaverbhAvaH kRtyaM vA kAvyaM munisuvratasyAmicaritra / balu sphuttN| phariSye vidhaasye| bujhA karaNe sukucmpurussH| pareSI loka Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH sargaH / janAnAM / lAbhapUjAvirasaH lAbhadha pUjA va lAbhapUje te mAvirveSAM teSu rataH prItastathoktaH sn| ma kariSye na vidhaasye| tathA hi kalamA kArapotAH kalamaH kAzAva:' ityamaraH / pareSAM anyessaaN| lAlanecchAH lAlane saMtoSakaraNe icchA abhilASo yeI te tathoktAssaMtaH / na ramate na koDaMti / ramu koDAyAM laT / kiMtu svecchayaiva ramanta ityarthaH anena kacinAha. paddhakatiprakarSassUcyate / arthAntaranyAsaH // 14 // mA0 10- maiM ahavAla apanA manoranjana karane ke liye hI isa kAvya kA praNayana pharUMgA, naki dUsaroM se sammAna pAne kI icchA se| kyoMki hAthI ke bacce apane manakI umaMga se hI kalola karate hai naki dUsaroM ko prasanna karane kI abhilASA se // 14 // zravyaM karotyeSa killa prabandhaM paurastyavanneti hasantu santaH / __ kiM zuktayo'dyApi mahApagar2yA muktAphala no subate vimugdhAH // 15 // zraSyamityAdi / eSaH athamaIhAsaH / zrayaM zrotuM yogyaM zravyaM vidvirAkarNanIyaM / prabaMdha kAvyaM / karoti kila vidadhAti kila "vArtAsaMbhAvyayA:kila" itymrH| paurastyavata purobhavAH paurastyAsta ica paurastyavat pUrvakAyaya iva / neti na phariSyatIti athavA purobhavaM paurastyaM tadiva nathokta pUrvakAvyamiva "dakSiNapazcAtpurastyak "tasyAhe kRtye vat" iti ghara / neti nabhaviSyatIti / saMta: satpuruSAH / hasantu hAsyaM kurvantu has hasane loT / teSAmahaM na pratibhaTa ityarthaH / vimugdhAH bho vimUr3hA "mugdho mUDho jaDo neDo mUko mUrkhazca kadvadaH" iti dhanaMjayaH yUyaM hsnetydhyaahiyte| zuktayaH muktasphoTA: "bhuktAsphoTaH striyAM zuktiH" ityamaraH mahAparAyaM mahaJca tat parAdhyaM ca nathoka "parAAgraprAgraharaNAprayAgrayAnIyamapriyam" ityamaraH anadhyamityarthaH / muktAphale muktAyAH phalaM tthokt'| adyApi asminkAle'pi / no suvate ki notpAdayanti kiM paGa prANigarbhavirocane laT / apitu janayaMtyeva arthAntaranyAsaH // 15 // bhA0 a0-maiM ahahAsa ise zravya kAvya banAtA hai| pUrva kaviyoM kAsA yaha prabandha mAhIM hotA hai, isake liye sajanagaNa mujhe bhale hI ha~se; para yaha nizcita yAta hai ki, jar3a tathA tuccha sIpa Aja bhI amUlya motI ko paidA karate haiM / arthAt maiM alpajJa hai to bhI sahRdaya vijJa mere isa tuccha kAvya se nAvika bAteM nikAla sakate haiM // 15 // prabandhamAkagarya mahAkavInAM pramodasAyAti mahAnihaikaH / vidhUdayaM vIkSya nadIna eva vivRddhimAyAti jaDAzayA na // 16 // prbNdhmityaadi| icha asminnie amusmin bhuvane / ekaH / mahAn kopi mahApuruSaH / mahAkavInAM mahAtaca te kacayazca tathoktAsterSA / prabaMdhaM kAvyaM / AkarNya zrutvA / pramoda Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sunisuvratakAvyam / saMtoSaM / AyAti prAprati yA prApaNe laT / tathAhi na dIna eva nadIna: aluksamAsaH / satpuruSa eva iti dhyAnaH pakSe nadInAminaH prabhuH samudraH "inaH sUrye prabho" ityamaraH sa eva / vidhUcayaM vidhozcaMdrasyokSyamutpatti / vIkSya Alokya / vidismRddhi'| bhAyAti bhaagmchti| jaDAzayA: jaDa bhAzayo'bhiprAyo yepo te tathoktA maMdabuddhaya iti dhvaniH "AzayaH syAdabhiprAye mAnasAdhArayorapi" iti vizvaH pakSe alAnyAzerate aiSviti jalAzayAH "jalAzayo jalAdhArAH" ityamaraH / na yAMti vivRddhi na gcchnti| yamakazleSacitreSu paSayoIlayora bhedaH" iti babanAt jaDAzayA jalAzayA ityubhayatrApi zleSarUpeNAnvayaH arthA taranyAsaH // 16 // ___ bhASA To---candrodaya hone para samuda hI undolita hotA hai, naki choTe 2 jalAzaya / usI prakAra mahAkaviyoM kA prabandha dekhakara vijJa hI santuSTa hote haiM ki jar3Azaya 16 // upekSitAro'pi phalantyaniSTAbhISTAni yad durjanamajjanAstat / vRthA kRtA vizvasRjA zramAya viSadrukalpadrumayohi sRSTiH // 17|| upekSitAra ityaadi| durjanasajanAH duSTAH janA dujenAH saMto janAssajanAH durjanAzca sajanAzca tathoktAH / yat yasmAtkAraNAn / "yattadyatastato heto" itmamaraH / upekSitAro'pi udAsInaM kurvanto'pi kiMpunamnatipAdanAgiNyA bhalyANa mana: / abhizApoTAni na iSTAnyaniSThAni tAni ca tAnyabhoTAni ca tathoktAni ahitahinAni / phalati niSpAdayati phala niSyato laT / nat tasmAta kAraNAt / viSadakalpadumayoH viSarUpodra vRkSastathoktA "palAzidudumAH" ityamaraH kalpazcAsau dumazca kalpasya duma iti vA tathoktastayoH viSavRkSakalpavRkSayoH / sRSTiH nirmANaM / vizvarAjA brAhmaNA "vidhAnA vizvasa vidhiH" ityamaraH / pRthA vyarthaM / "vRdhAnirarthakAvidhyoH" ityamaraH / zramAya AyAsAya / kRtA vihinaa| viSavRkSakalpavRkSayoH patyaM durjanasajanA evaM kurvatIti bhaavH| atra brahmayAH sRSTiH kavitAsamayena kathyate // 17 // bhA0 a0-sajjana, burjana tathA udasIna prANI bhI jaba kisI ke kArya meM hitAhita kara hI baiThate haiM, taba maiM samajhatA hai ki brahmA ne viSavRkSa tathA kalpavRkSa kI vyartha hI sRSTi kii| arthAt sajana aura durjana ye do mahAzaya' hI ina vRkSoM kA kAryA-sampAdana kara dete haiM // 17 // santaH svabhAvAd guNaratnamanye gRhNanti doSopalamAtmakIyam / yathA payo'straM zizavo jalaukA: jano vRthA rajyati kupyatIha / / 18 // saMta ityAdi / yathA / zizavaH bAlakAH / jalaukA: rakapAH "raktapAstu jalaukAyAm' syamaraH / payaH kssiir| "payaH kSIraM payo'mbu"catyamaraH / ana raktA ghire'saglohitAkAra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH srgH| kakSatajazoNisam" ityamaraH / gRhNanti svokurvanti graha upAdAne ltti| tathA santaH ye satpuruSAH / svAbhAvAt nisargAt / AtmakIya Atmana idamAzmakIyaM svakIrya / guNaratna guNa eva ganna gRhNanti / anye durjnaaH| mAramakoya svakIyaM / ghoSopalaM doSa popala: pASANastai "pASANaprastaramAvopalAzmAnaH" itymrH| gRhanti :bhaaddte| iha loke / janaH lokH| vRthA vyartha / rajyati tuSyati / kupyati ruSyati raji rAge kupa krodhe ltti| sadasatostatsyamAvatvAttayostoSaroSA vizeSa na sAdhayata iti mAghaH // 18 // TITA-jisa prakAra stana meM lage hue lar3ake dUdha tathA joMka khUna pIte haiM usI prakAra sajana svabhAva se hI guNagrAhI tathA durjana doSagrAhI hote haiN| isa viSaya meM logoM kA prasanna athavA aprasanna honA vyartha sA jJAta hotA hai // 18 // tikto'sti nimbo madhuro'sti ceJjaH khaM nindato'pi stuvato'pi tadvat / duSTo'pyaduSTo'pi tato'nayomeM nindAstavAbhyAmadhikaM na sAdhyam // 19 // tikto'stItyAdi / nimyaH nimbvRkssH| "pighumandastu nimbaH" ityamaraH / sva AtmAnaM / nindato'pi nindatIti nindan namyApi niktaH / stutratopistaunIti stuvan nasyApi stuti kurvato'pi tiktaH tiktarasopetaH / asti vartate / nuzca rasAlo'pi / svaM nindato'pi stuvato'pi / madhuraH madhurarasayuktaH / asti bhavati / duSTo'pi turjano'pi / aduSTo'pi sajano'pi tadvat nAviva nimbekSuvRkSau iva! madhaM nindano'pistuvano'gi aniSTeSTaphalaM prakAzeta ityarthaH / tataH tasmAddha noH| anayoH saz2ajadurjanayoH / nindAstavAbhyAM nindanastayanAmyo / me mama vadhika bahulaM / sAdhya phala na nAsti // 16 // bhASA dI0-jisa prakAra apano prazaMsA nathA nindA karanevAloM ke liye bhI nIma tItI tathA Isva moTo bano rahatA hai, usI prakAra sajana aura durjana haiN| inakI stuti athavA minyA se merA kucha sAdhya sA nahIM dostra par3atA // 16 // yahagaryate jainacaritramatramatra cintAmaNibhavyajanasya yacca / hRdyArtharalaikanidhiH vayaM me tatkAvyaratnAbhidhametadastu // 20 // ydityaadi| yaha janacaritra jinasyedAne taba tat caritraM ca tathokta' / anna asmin kAvye / paryate stUyate vaNe varNakriyAdau pharmaNi laTi / yaca caritraM / bhavyajanasya rajatrayAdhirbhapanayogyo bhavyaH sa cAso janazca tasya vineyajanasya / cintAmaNiH cintitArthapradhAno maNistathoktaH niyataliMgasvAtpuMlliGgaH / svayaM svruupenn| dhAryarata kamibhiH sadayasya priyaH idhaH "hRdayasya dayAlAiti yadasya yaNi pratyaye havAdezaH / ghamAsAvartho'bhi Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / prAyassa ca tathoka hRdyArtha para rakhAni teSAmeko mukhyaH sa cAso mibhizca tathoktaH "eke mundhAgyakevalA:" ityamaraH / me mama / sadetat kAvyaM / kAvyarakSAbhidhaM kAvyAno raNamiva kAvyarasamityabhidhA amidhAma yasya tat kaavyrtaabhidh| astu bhavatu as bhuSi loT // 20 // bhA0 pra0--isa kAvya meM maiM jisa jina-caritra kA varNama karatA hUM, vaha bhaSikoM ke liye cintAmaNi aura sundara abhiprAya rUpI rana kI ekamAtra nidhi hai, ataH yaha merA prabandha kAvyarata nAma se prakhyAta ho // 20 // yasthApana nAma bhuvaJca kAlaM dravyaJca bhAvaM prati SaTprakArAH / stutirjinasya kriyate'tra taramAt kAvyaM mamaitatstutireva bhUyAt // 21 // yavityAdi / yata yasmAtkAraNAt / atra kAvye / sthApanA sthApyate sa eva deva idaM prativicamiti sthApanA varNapramANasaMsthApanAdibhiH pratimA nadAlayAdi prazaMsana nAma jinatajanabhojanakAbhidhAnaM tamnAmaniyarcanaM ca / bhuvA jina janmAdikSetraM / cazabdaH samuSTayArthaH / kAle jinotpattipramukhakAle ilyaM ca jinajanmasUcakasyamAdi dravyaM ca / bhAyAtra kevalazAnAdiguNe prati bhAvamiti ca "pratipayanumiH" iti dvitIyA / SaT prakArA bhedA yasyAH sA "prakAro pAye / jilA atiH / juli bhgotr| kriyate vidhIyate tathaivAgamazca zrayate / syunAmasyApanAvya-kSetrakAlAbhayAstavAH / vyavahAreNa paJcArthAdekobhAvastagho'ItAm' iti / tasmAtkAraNAt / mama / tatkAvyaM / stutireva stotrameva / bhUyAta bhavatu / bhU sasAyAM likha // 21 // bhA0 0-isa kAvya meM jina-sthApana, jina-nAma, jina-janmAdikSetra, jina kevala hAnAdi guNa, jinotpattikAla tathA jinajanma-sUcaka svapnAdi cha: prakAra kI stuti kI jAtI hai, isa liye merA yaha kAvya ho stutimaya ho / 21 // athArita jambRviTapicchalena dvIpeSu garvonnatamastakasya / hIpasya bharmAbharaNe'tra khaNDe ratnAyamAno magadhAkhyadezaH // 22 // athetyAdi / atha pIThikAnaMtara "maMgalAnaMtarAraMbhapraznakAranye vadho adha" ityamaraH / vImenu / praviSicchana viTayo'syAstIti viTapI vRkSaH viTapI phalino nagaH" iti dhnNjyH| jaMbUriti liTaNI tathoktaH sa iti chalaM vyaajsten| "padaM vyatikara chala" iti dhanaMjayaH / garvonastavasya garyoNonnato mastako yasya tasya / utprekSA / dvIpasya jambUdvIpasya / bharmAbharaNe bharmaNA nirmitamAbharaNa tathokta bharmAbharaNamiva bharmAbharaNaM tasmin Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH sargaH / atra asmin khaNDe aarykhnndde| ratnAyamAnaH rakSamitra AcaratIti ramAyamAnaH / upamA / magadhAyadezaH magadha ityAkhyA nAma yasya sa tathoktaH sa cAsau dezazca tathoktaH / asti vartate / saMkarAlaMkAraH / / 29 // bhA0 a0---jambUvRkSa ke kAraNa sabhI dvIpoM meM abhimAna se unnata mastakavAle, jambUdvIpa ke svarNabhUSA-tulya AryakhaNDa meM ratna ke samAna eka magadha nAmaka deza hai| 22 / yaddharA bhUtalasevyapAdA bhUpA ivAkrAntadigantarAlAH / / indanti mattadvipakairavAkSikastUrikAkAJcanaratnakhaDgaiH // 23 // yadityAdi / bhUtalasevyapAdAH bhuvastalaM bhUtalaM tena sevyAH saMbaddha yogyAH pAdAH pratyantaparvatAmUlatalaM vA yezaM te tathoktAH pakSe "tAtsyAttan yapadeza" iti bhUtalena bhUjanena saMvyAH ArAdhayituM yogyAH pAdAzcaraNA yeSAM te tathoktAH / "pAdo vradhne turIyAMze shailprtyNtprvt|crnne ca mayUkhe ca" iti vishvH| AkrAntadigantarAlA: dizA kakubhAmantarAsamabhyaMtara AkrAMta yAptaM digantarAla yaste tathoktAH / yad gharAH yasya magadhadezasya bhUdharAH parvatAH / mattadvipakaravAkSikastUrikAkAMcanaratakhaDgaH mattAzca te dvipAzca mastadvipAH raghamiva akSiNI yAsAM tAH phairavAkSyaH mattadvipAzca karavAkSyazca kastUrikAH kastUrikAmRgAca kastUrI ca kAMcanA: rAjavRkSAzca kAMcanaM svarSa' ca ratnAni ca khaDDAH khanimRgA sayazca tthoktaastH| upmaalNkaarH| "kAJcanaH kAMcanArasyAccapake nAgakesare udughare ca punnAge haridrAyAM ca kAJcanI / kAMcanaM henni kiMjalka" iti| khaDnagaMDakaGgAsivuddhabhedeSu gaMDaka' iti ca vishvH| bhUpA inca rAjAna iva / danti paramaizvaryamanubhavanti / itu paramaizvarye ldd'| upamAlaGkAraH // 23 // __ bhA0 0-sabhI dizAoM meM vyApta tathA pRthvI ke antastala-pradeza meM jina ke paira ar3e hue haiM, aise magadhadeza ke parvata matavAle hAthI, karavAkSI, kastUrImRga, aura khaDgamRga se aizvaryazAlI hote hue anyAnya rAjAoM ke samAna zobhate haiN| // 23 // nageSu yasyonnatavaMzajAtA: sunirmalA vizrutavRttarUpAH / bhavyA bhavantyAptagugaNAbhirAmA muktA; sadA lokazirovibhUSAH // 24 // nagemvityAdi / yasya magadhadezasya / nagepu na gacchantIti nagAH teSu / "zalavRkSau nagAvau" ityamaraH / unnatavaMzajAtAH unnatA mahAntaH saMzA beNavo'nvayAzca "vaMzo dheNI phule parge pRSThasyAyayave'piya" itivizvaH / unnatAzca te vaMzAzca tathoktAsteSu jAyantesma tthokaaH| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / sunirmalA: malAt trAsAdirUpAnirgatA nirmalA: pakSe malAdarzanamohanIyAnnirgatA nirmalA: suSTu nirmalA sunirmalAH / vizru tavRttarUpAH vizrutaM prasiddha tazca tatvRttaM catulaM ca tathokta' tadeva rUpaM yAsA tAstathoktAH pakSe viziSTa zrutaM vizrutaM zutajJAnaM tazca vRttaM cAritrazca vizu tavRtta te gaeca rUpaM svarUpaM yeSAM te tathoktAH / bhavyAH tArAdiguNAvirbhavanayogyAH bhavyAH zubharUpAH pakSe ratnatrayAvirbhayanayogyAH bhavyA: vineyaaH| AptaguNAbhirAmAH Apyatesma prAptaH prAptaH sa cAsau guNastantutha tathoktastena abhirAmAH zobhamAnAH pakSe "ihApyate tattvamutsayA bhavabhramotthaduHkhApaninISayA dhudhH| anantasaukhyAmRtamokSalipsayA nirucyate'nvarthatayApta ityaso" iti vacanAdAptassarvajJastasya guNAH kSAyikasamyakta vaadystairbhiraamaaH| muktAH mauktikAni pakSe muktAH muktimApannA: "muktA tu mauktika muktaH prAptamukta ca mocane" iti vishvH| sadA sarvasmin kAle / lokazirovibhUpAH lokAnAM janAnAM zirAMsi mastakAni teSAM cibhUSAH bhuSaNarUpAH pakSe lokasya jagataH ziro'prabhAgastasya vibhUpAH maMDamabhUtAH / "lokastu bhuvane jane" ityamaraH / bhavanti jAyante / lssaalNkaarH| yaI zasthaparvateSu veNusamudra tAni mauktikAni janAnAM ziraso bhUSaNAni bhavanti teSu muktimApannA bhavyAzcate trilokazikharamaMDanatAM yAntIti bhAvaH // 24 // bhA0 a0-jisa magadhadeza ke parvatoM meM ucca vaMzaja, atyanta svaccha athavA niSi aura sundara golAkAra athavA zutajJAna tathA sadyArina-guNayukta, sundara athavA vinaya aura Apta guNoM se yukta muktA athavA mukta jIva sadA logoM ke zirobhUSaNa bane hue the| 24 / uttaMgagotraprabhavA bhavatyo bhajantu bhUcakrabahiSkRtaM kim / / iti srabantIrudadhi sarantIravaimi yatrAligaNo ruNaddhi // 25 // uttaMgetyAdi / yatra mgdhdeshe| AligaNaH AlInAM saMtUnAM sakhInAM vA gaNaH smuuhH| "AliH paMkau ca sakhyAM va seto ca parikIrtitA" iti vizvaH / uttuMgagotraprabhavAH uttuGgAH unnatAste ca te gotrAH parvatAzca tathoktAH pA usaMgAni zreSThAni gotrANi kulAni tathoktAni teSu prabhavAH jaataaH| "gotra nAmni kule kSetra kAnane cittvrmnoH| saMbhAvanIyabodhe'pi gotraH kSoNIdhare mataH // prabhavo jalamUle sthAjanmabhUmau parAkrame / AdyopalTabdhayoH syAne" ityubhayatrApi vizvaH / bhavatyaH bhAntIti bhvtyH| "bhAIbatvi" tyauNAdiko Davatu pratyayaH "nadugidi"tyAdinA kii| pUjyA yUyaM / bhUkabahiSkRtaM bhuvazcaka balayaM bhUtraka tasmASdahiSkRto dUrI kRto'cadhiniyatastaM duzcaritrAllokabAhyarAtaM nAyakamiti dhvaniH / kiM kiMkAraNaM / "kiM pRcchAyAM jugupsane" ityamaraH / bhajantu zrayantu / bhavacchabdaprayoge prathamapuruSaH / bhaja sevAyAM loTa / iti evaM prakAreNoka dhA / udadhiM udakAni dhIyante'sminnityudhista / "nAmnyuttarapadaspa ca" iti Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH sargaH / samAsagatasyodakazabdasyoda ityAdezaH pyodhi| sarantI: gacchantIH / saMyantIH nado: / "ghrayantI nimnagAgA" ityamaraH / ruNaddhi nivArayati / rudhira AvaraNe loTa / ityavaimi jAnAmi nizcinomi vA / iNa gatau ltt| utprekSAlaMkAraH // 25 // mA0 a0--deza se nikAle hue muzcariNa nAyaka ke pAsa jAtI huI kulIna nAyikA ko jisa prakAra usa kI sakhiyA rokato haiM usI prakAra bhUmaNDala se tiraskRta samudra ke pAsa jAtI huI nadiyoM ko vahA~ ke saba pula rokate hue ke aise mAlUma hote haiM // 25 // taraMgiNInAM taruNAnvitAnAmatucchapAchadalAzchitAni / * pRthUni yasminpulinAni reju: kAMcIpadAnIva nasvAJcitAni // 26 // taraMgiNInAmityAdi / yasmin mgdhdeshe| tarUNAnvitAnAM taruNA vRkSaNa jAyakavacanaM pakSe taruNayuvabhiranvitAnAM yuktAnAM "viTapI paadpstrH| ghayasthastaruNo gunA" ityubhayAtrApyamaraH / tarAMgaNAMnA taragAssatyAsAmiti sarIyastAsAM nadInAM / "taraMgiNI zaivalinI" ityamaraH / atucchapannachadalAgchitA ni na tucchA anucchAH sArabhUtA: mahAto ghA padmAnA kamalAnAM chadAH dalAni "dala parcA chadaH pumAn" ityamaraH / anucchAzca te pAcchadAzca tathoktAsta; lAMchitAni cihnitAni / pRthUni stha lAni / pulinAni sektaani| "toyosthitaM tatpulina sakate sikatAmayam" ityamaraH / nassAJcitAni nakhanakharacitAnyanvitAni / kAMcIpadAnIca kAMcInAM rasanAnAM padAni sthAnAni tathoktAni gadhanAnIvetyarthaH / "kAMcIsyAnmekhalAdhAni guJjAyAM niivRdntre| padaM zabde va vAkyaM ca vyavasAyApadezayoH // pAdapaciDayo sthAna jANyoraMkavastunoH" / ityubhayAtrANi vizvaH / rekhaH bbhuH| rAja dIptI liT / utprekSAlaMkAraH // 26 // bhA. 10-jisa magadha deza meM vRkSa-kti-se yukta nadiyoM ke sundara vikasita kamalapatroM se cihnita vistRta pulina, (jalase nikalA huA bhUbhAga) nAyikA ke nakhakSata jaghana ke samAna zobhita hote haiM / 26 / tamonivAseSu baneSu yastha marandasArdAstaraNemayUkhAH / sphuranti zAkhAntaralabdhamArgA: kuntAH graMyuktA iva shonnitaardaaH||27|| tmoniyaasvitydi| yasya magadhadezastha / tamonidhAleSu tamasAM timirANAM nivAseSu nila yeSu / niviDevyityayamarthaH / vaneSu udyAneSu / taraNeH sUryasya / "dhu maNistaraNimitra" ityamaraH / maraMdasAAH maraMdena puSparona sAH "makarando maraMdo'sya rasa" iti vaijayantI / AsAda hinnam" ityamaraH / zAkhAntaraTandhamArgAH zAkhAnAM antara madhye labdhaH prApto Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 munisuvratakAvyam / mArge yaiste tathoktAH / mayUkhAH kiraNAH / "mayUkha sviTkarajvAlA" ityamaraH / zoNitArdrAH zoNitena raktaM na ArdrAH sArdrAH / prayukAH vyApAritAH / kuntA iva AyudhavizeSA ica | "kuntaH prAse caMDabhAve kSudrajantau gavedhuka" iti vizvaH / sphuranti vibhAnti / sphura sphuraNaM laTi / utprekSAlaMkAraH / ri uSu nikuJjagateSu pRSThalagnaH prayuktAH kuntAH zoNitArdrA bhavanti yathA tathA atrApi tamoriputvAttaraNeritibhAvaH / utprekSA // 27 // bhA0 bha0 2- jisa magadha dezake nivir3a andhakAramaya banoM meM makaranda-vindu se bhIMgI huI tathA pattoM kI ora se chana 2 kara AtI huI sUrya kI kiraNeM lakSya ko bedha kara AI huI rudhirAkta varchioM sI haiM // 27 // abhraM lihAgrANi vanAni yasminnIyurghuvaM nAkataruM nikartum / ko dAnavAripratipannavRtteH kSameta saMkalpitadAna garvam // 28 // I abhra' lihetyAdi / yasmin deze / anra lihAmrANi abhra AkAzaM leDhi spRzatItyatra lihUM / "ghahAbhrAlida" iti khac / "khityamadviSatazcAnavyayasye" ti mam / abhra limaya ye tAni tathoktAni / dhanAni udyAnAni / nAkataru' nAkasya svargasya tavRkSastaM kahAvRkSamityarthaH / nikartuM nirapAya nikartuM nirAkartuM mityarthaH / dhuvaM nizcalaM / IyuH yayuH / iSThAgatau liT / tathAhi dAnavAripratipannavRtteH dAnasya tyAgasya vAri jalaM dAnavAri vittIrNajalaM tena pratipannA aMgIkRtA vRttirjIvanaM vartanaM vA yasyeti sa tasya devataroH pakSe dAnavAnAmasurANAmayo ripavastaH suraiH pratipannA vRttistasyAH / "pratipannaH strIkRte'dhIte vijJAteMgIkRtepi ca" iti vizvaH / "vRttirvarta najIvana" ityamaraH / saMkalpitadAna garva' saMkalpyate sma saMkalpito vAMchitastasya dAna vitaraNaM tasmAjJAto garvastaM / ko cA lokaH / kSameta saheta / kSamuS sahane liG / na ko'pItyarthaH / dAnavAripratipannavRtteH saMkalpitAnasyobhayatra sAmye sati tadarthamekatra kaH sadeneti bhAvaH / arthAntaranyAsaH // 28 // I bhA0 a0 - jahA~ gagana cumbI vana kalpavRkSa ko padadalita karate hue ke samAna bhAkAza taka pahuMce hue haiN| kyoMki kaunasA svAbhimAnavRkSa, dAnake jalase apanI vRtti karane vAle kalpavRkSa ke abhISTa vastupradAna kA garva saha sakatA hai ? // 28 // pAkAvanamrAH kalamA yadIyAH pAdAvanamrA iva mAtRbhaktyA / AzrAyamANAH svazirarasu bhAnti vikAsipadmAnanayA dharitryA // 26 // pAkA vanamA ityAdi / mAtRbhaktyA mAtari kRtA bhaktiH mAtRbhaktiH tayA mAtari vidhitAnurAgeNa / pAdAvanamA iva avanamantItyevaM zIlAH bhavanamAH / "naskasya jJe" tyAdinA raH / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam | pAdayoranamAstathoktAH pAdanamanazIlA iva / pAkA vanamA pAkena pariNamanena aghanamAH kalamA: biihismtaannmnshiilaaH| yadIyAH yasya magadhadezasya saMbaMdhinastathoktAH / vizeSAH / vikAsipadmAnanayA vikAsatItyevaM zIlaM vikAsi taca tat padma tadevAnanaM yasyAssA tathA / dharitra yA bhUdevyA / svazirassu sveSAM zirAMsi mastakAni teSu / AmnAyamANAH AghrAyanta iti / bhAnti rAjante / bhA dopto laTi / prAkena vikAslipadmadhvavanatazirasaH saMta evaM bhAntIti bhAvaH / utprekSAlaMkAraH // 26 // mA0 a0---pakajAne se mAtRbhakti se praNata ke samAna paira kI ora kuke hue dhAna ke gucche, vikasita padmamukhI pRthvI se mastaka dvArA sudhe jAte hue sira para zobha rahe hai / 26 / ym vibhAnti sasyAntaritAni yasmin hemAravindAni madhulvaNAni / ApAyayantyA iva zAliputrAnAntAni dhAcyA karasecanAni // 30 // vibhAntItyAdi / yasmin magadhe / sasyAntaritAni sasyAnAmantaryAntisma tathoktAni / madhUNAni madhunA puSparasena ulvaNAni pravRddhAni tathoktAni / "madhu madhe puSparase kSaudra pi" " spaSTa sphuTaM pravyakamulvaNam" ityamaraH / hemAraviMdAni kanakakamalAni / zAliputrAn zAlaya eva putrAstAn / ApAyayantyA apAyayatItyApAyayantI tathA pAnaM kArayantyA / dhAtra yA bhUmyA upamAtrA vA "dhAtrI syAdupamAtApi kSitiraSyAmalakyapi" ityamaraH / AttAni dhRtAni / karaseAnAni karasthAni secanAni karasecanAni sevanapAtrANi / "saMkapAtra tu secanam" ityamaraH / va bhAnti virAjante / bhA dIptau laTi / utprekSAlaMkAraH // 30 // bhA0 a0 - vahA~ dhAnyarUpI putroM ko dUdha pilAtI huI dhAI ke dugdhapAna ke samAna, kyArI ke bIca 2 ke puSparasa se bhare hue kanakakamala zobhate the / 30 / yate daNDAH kusumAbhirAmA vitanyate parvacayAcitAGgAH / manojarAjasya jagajigISorucAmaroDDAmarakuntalIlAm // 31 // yatretyAdi / yatra magadhaviSaye / kusumAbhirAmAH kusumaiH puSpairabhirAmA virAjamAnA stathoktAH / paryaMcayA citAMgAH parvaNAM prathinAM cayassamUhastenAcitaM nicitamaMgamavayavo yeSAM te tathokAH / "AcitaH zakaTonmeye palAnAmayutadvaye / unnepi saMgRhIte syAt" iti vizvaH / ikSAH rasAlayayaH / jagajigISoH jetumicchurjiMgIpuH "jerliTa samiti" pUrNAtparasya kavargaH / jagato jigIghustasya / manojarAjasya manasi jAyata iti manojo Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama svrgH| manmathaH manojazcAsau rAjA ca tathoktastasya / "rAjanasakhe" rityprtyyH| uccAmaroDDAmarakuntalIlA udgatAni cAmarANi yeSAM te uccAmarAH unmukhcaamraaH| "cAmaraM tu prakIrNakama" itymrH| uDDAmarA nirvAdhAste ca te kuntAH prAsAzca tathoktAH ucAmarAzca te uDDAmarakuntAzca tathoktAsteSAM lIlA taaN| citanvate vistArayanti / tanu vistAra laT / utprekSAlaMkAraH // 31 // __ bhA0-10-jahA~ gA~Tha se bharI huI dehayAle aura puruSoMse samalakRta ikSudaNDa saMsAra ko jItane kI icchA karane vAle kAmadeva ke unnata nAmara tathA anupha boM kA dRzya dikhAte hai / 31 // bhUdevatA yadvibhavaM vilokya bhUyo'vadhUtavidivaM dadhAti / nilInabhaMgasthalapadmadaMbhAnniApandatAgaNi vilocanAni // 32 // bhUdeyatetyAdi / bhUdevatA bhUreca devatA tathokA bhUmidevatA / rUpakaH / avadhUtatridivaM avadhUyate sma avadhUto'yadhRto nirAyatasthidivaH svo yenAsauM avadhUtatrididhastaM / yadvibhava yasya magadhadezasya vibhavaH aizvarya' tathoktastA / vilokya viikssy| nilIna gappa lapamadabhAta rilIyante sA liyonA hAta:ni nikosA bhRgAH madhukara: yasmin tas nilInamRgasthalapama' sthale bhUnale jAtaM para tathokta nilIna gaM ca tat sthalapadmazca nilInabhRgasthalapA nilInabhRgasthalapamamiti do vyAjastathoktastasmAt / niSpaMdatArANi niSpaMdA nizcalA tArA kanInikA yeSAM tAni "akSAkSimadhyavostArA sugrIvaguruyopitoH" itivizvaH / vilocanAgi nayanAni / bhUyaH punaH / dadhAti dudhAna dhAraNe laT / utprekSAlaMkAraH // 32 // bhA0 a-svargakI sampatti ko bhI tiraskRta kI huI magadha deza kI vibhUti ko dekha kara bhUdevatA mAnoM bhramarayukta sthalakamala ke vyAja se apane anutanayanoM se use nihAra rahe hai / 32 / yasyorvarAsAraguNasya mUrtAH pujA ivAbhAnti samantato'pi / tilAtasIkodravamudgamASagodhUmavallakSavazAlizailAH // 33 / / yasyetyAdi / yasya magadhajanapadsya / samantato'pi samantAtsamantataH parito'pi / tilA tasIkoTvamudgamASagodhUmaballakSavazAlizailA: tilazca atasI ca upamASA ca kodrayazca mudgazca mASadha godhUmazca vallo nirvAvaH guJjavRkSa vallandha kSavo rAjamApakSayazca zAlizca tilA tasIkodravamudgamASagodhUmavalakSavazAlayasteSAM zailA rAzayaH rAzeronnatye zailaprayogaH / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 munisuvratakAvyam / urvarAsAraguNalya sAra:samIcInaH sacAsau guNazca tathoktaH urvarAyAH sarvasasyotpattima meH sAraguNastasya / "urvarA sarvasaspADhyA" ityamaraH / pujAH rAzaya: "syAnnikAyaH puMjarAzi sUtkaraH phUTamastrirAm" ityamaraH / mUrtA ina mUrtibhutA iva / AbhAnti ghirAjante / utprekSA laMkAraH // 33 // bhAH 10-vahA~ cAro ora tila, tIsI, kodo, mUga, ur3ada, gehU layA dhAma Adi kI Dhera mUrtimAna urvaratvaguNa ke samAna dIkha par3ate haiM / 33 / yatrAvitvaM phalitATavIpu palAzitAdrau kusume parAgaH / nimittamAtre pizunavamAsIt niropThyakAvyeSvapavAditA ca // 34 // yo tyAdi / yatra magadhadeze / ArtavatvaM AtoM manoduHkhaM tadasyAstItyArtavAn tasya bhASaH ArtavattvaM duHsvayam nAsti tacchabdapravRttirapi nAsti kimiti cet RtabaH prAptA AsAmirayAtavatyastAsAM bhAvaH Artavatva paTakAlaniyamavatvaM "jyotsnAdibhyo'" "RtuH strI kususe mAsi vasaMtAdiSu dhArayoH" itivizvaH / phalitATavISa phalAni saMjAtAnyAsAmiti phalitAH "saMjAtaM tArakAdibhya" iti itapratyayaH tAzca tA bhaTanyazca tAsu / AsIt abhUn / as bhuvi luG / palAzitA palaM mAMsaM "palamunmAnamAMsayoH" iti vizvaH / tadanAtItyevaMzIlaH palAzI tasya bhASaH palAzitA mAMsabhakSitvaM pakSe palAzaH kiMzuka: "palAzaH kiMzuka paNe dhAtapota" itymrH| so'syAstIti palAzI tasya bhAvaH palAzitA adrI parvate yadvA palAzaM patra tadasyAstIti palAzI tasya bhAvaH parNavattA "patra palAzam" itymrH| adrau tarI "adrayo da mazailAko" ityamaraH / athavAdI vRkSa "nudamAgamaH" ityamaraH / AsIt abhayAt / parAgaH paraM ca tas Agazca tathoktaH utkRSTAparAdhaH pakSe parAgaH puSparezuH "bhAgoparAdho mantuzca" "parAgaH kusume reNoM" ityubhayatrApyamaraH / kusume pusspe| AsIt abhavat / pizunatvaM karNe japatvaM pakSe sUcakatvaM "pizunau svalasUcakoM" ityamaraH / nimittamAtra nimittametra nimittamAtra tasmin zakunamAtra / AsIt abhavat / apavAditA ca apavAdo'syAstotyapavAdI tasya bhAvaH apavAditApi nindAvatvazca "apavAdastu nindAyAmAjJAvita bhayorapi" inivizvaH / pakSe pazca vazca paco tAvAdiyasya saH pavAdiH na vidyate pavAdiyasya satathoktastasya bhAvaH apavAditA pakAravakArAdirahitatyam athavA paM badatItyevaM zIlaM patrAdI na pacAdI apavAhI tasya bhAvastathoktaH pavaIktirahitatvaM / niroSTyakAdhyaSu oSThAnnigato niroSThaH niroSTe bhavAni niro-STyAni "digAdyagAMzAdha." iti bhavAtheM yapratyayaH / niroSTyAni ca tAni kAvyAni ca teSu oSThyAkSararahitapravandheSu ! AsIt abhavat / parisaMkhyAlaMkAraH // 34 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama svarga : 20 bhA0 a0 - vahAM Arzvacaraya ( RtuoM kA bhAva vA mAnasika vyathA ) phale hue banoM meM thA na ki magadhavAsiyoM meM, palAzitA ( pattoM kA laganA kA mAMsa bhakSaNa) per3oM meM thI na ki magadhavAsiyoM meM, parAga ( puSpadhUli vA bar3A aparAdha ) phUloM meM thA na ki janatA meM, pizunadava (zakuna vA cugalakhorI) zAstroM meM thA na ki vahA~ ke logoM meM aura apavAditA ( pakAra tathA vakAra kA abhAva vA nindA ) niroSThya kAvya meM zrI naki magadhavAsI manuSyoM meM / 34 / strINAM mAlyamurojabhAre zyAmAnanatyaM jaghane jaDatvam / apAGgatA kevalamakSisImnormadhyapradezeSu ca nAstivAdaH // 35 // strINAmityAdi / mAlyaM malasya bhAvaH mAdhyaM "varNAdibhya" itidyaNa athavA malameva mAlyaM "bheSajAdi" itiTyaN malabhAvaH pakSe mAdhyaMpuSpamAlA "mAlyaM mAlAsrajau" ityamaraH / trINAM nArINAm / kace shiroruhe| AsIdityacApyanvIyate / zyAmAnanatvaM zyAmamAnanaM yasya sa zyAmAnanastasya bhAvastattvaM niSprabhamukhatvaM pakSa kRSNamukhatvaM / urojabhAre rasa jAyete iti uroje tayorbhAvastathoktastasmin payodharamaNDale / AsIt / jaDatvaM pakSe bhAravatvaM / "jar3o jAlmazca nirbuddhau zabdenAlocyakAriNi" iti vaijayantI / jadhane nitambe / AsIt / apAMgatA apagatamaMgaM yasya tasya bhAvastathoktA honAMgatva pa kaTAkSekSa "aNAMganaMgahIne syAnnetrAnte tilake'pi " iti vizvaH / kevalaM paraM "kevalo jJAnabhede syAtkevala katyoH / nirNIte kevalaM ceokta kevalaH kuhane kvacit" iti vizvaH | akSisInoH aNoHstImAnI maryAde tayoH "sImasIme striyAmubhe" ityamaraH / netrAvasAnayoH / AsIt / nAstivAdaH nAstItivacanaM nAstivAdaH paralokAdyamahavaH pa nAstivAdaH ati kutvAdupacAreNa nAstItivacanaM yadvA nAstivAdaH ISadastivAdaH "najabhAve niSedhe ca svarUpArthe vyatikrame / ISadarthe ca" iti vizvaH / madhyapradeze madhyasya pradezastasmin avalagnapraveze / AsIt / strINAmiti sarvAtrApyanvayaH / iyamapi parisaMkhyA // 35 // bhA0 a0 - mAlya [ mAlAyeM vA malinatA ] vahA~ kI striyoM ke kezaguccha meM thA na ki yahA~ ke logoM meM, zyAmAnanatva [ kAlA mukha vA hRdaya kA kAlApana ] magadhavAsinI striyoM ke stanoM meM thA na ki logoM meM, jar3atA ( gaThIlApana vA buddhi kI mandatA ) striyoM kI AMdha meM thI na ki puruSoM meM, apAGgatA [ kaTAkSa vA aGga kI vikalatA ] striyoM kI A~khoM meM thI na ki manuSyoM meM aura nAstivAda ( kRzatva vA nAstikatA ) yahA~ kI striyoM kI kaTI meM thA na ki bhagadhavAsI jIvoM meM / 35 / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 21. bhujaMgameSvAgamakabhAvo bhujaMgahAre'pyajinAnurAgaH / dhruvaM pradoSAnugamo rajanyAM dinan2ayaraso'pi divAvasAne || 36 || bhujaMgameSvityAdi / AgamavakrabhAvaH vakrasya bhAvo bhAvaH Agamasya AptapraNItasya parabhAgamasya vakrabhAvastathoktaH pravacanakuTilattvam pakSe Agamasya cakrabhAvaH "AgamaH zAstraAyAte" iti vizvaH / dhruSaM nizcayena / bhujaMgameSu bhujena gacchantIti bhujaMgamAsteSu / "gamaH kha khaDDA " iti va pratyayaH "khityayaH" ityAdinA mam AsIdityatrApyanuyadhyaH / ajinAnurAgaH na jina: ajinaH hariharAdistasmin anurAgo bhakti: pakSe ajine dharmaNi anurAgaH prItiH "ajina dharma kRttiH smara / bhuvaMgre bhujaMga eva dvAro yasya tasmin / asIt / pradoSAnugamaH prakRSTo doSaH pradIpaH duSkarma tasya anugamaH AsravaH pakSe pradoSasya rajanImukhasya anugamaH anugamanaM "pradoSaH kAlamede syAt pradoSI doSa iSyate" iti vizvaH | rajanyAM rAtrau / aasiit| so'pi dinakSayaH dinasya puNyasya kSayo nAzaH pakSe dinasya divasasya kSayo nAzaH | divAvasAne divasAnte / "divAhItyatha doSA ca na ca rajanAviti" abhidhAnAdavyayam / AsIt / iyamapi parisaMkhyA // 36 // J bhA0 bha0 - jahA~ AgamavakrabhAva (Ter3hI cAla vA zAstrakA niyamolaGghana ) kevala sA~poM meM thA na ki logoM meM, ajinAnurAga ( mRgacarma se prIti yA ajena devoM meM bhakti ) zivajI meM thA na ki janatA meM, pradoSAnugama ( sandhyA kA Agamana vA duSkarma kA Asrava) rAta meM hotathA na ki magadhavAlI jIvoM meM aura dinakSaya ( dinakA avasAna vA dina kA vyartha yApana) sAyaGkAla meM hotA thA ki vahA~ ke logoM meM / 36 / tatrAsti sA rAjagRhAbhidhAnA purI vanaiH pRSThagatairudayaiH // purArivairapratikArahetoryyamuktakezatratamAditeva // 37 // tatra tyAdi / tatra magadhadeze | yA purArivarapratikAra hetoH purANAM tripurANAm ariH fry: rustasya vairaM virodhastasya pratikArahetustasmAt tripurasaMhAriNaH pratikAravidhAnAyetyarthaH / pRSThagataiH pRSThamaparabhAgaM gacchantisma tathoktAni tairityarthaH / udayaH unnateH I ya udyAnaiH / muktakezayatam muktAH zithilitAH kezAH ziroruhA yasmiMstat mukta zaM taca tadvataca tathoka' muktakezAkhyatrataM niyamam / AditeSa AdasaMgha | hudA dAne luG / vanavyAjena tadvatamagRhAdiva bhAtItyarthaH / sA rAjagRhAbhidhAnA rAjJAM gRhaM rAjagRha tadityabhidhAnaM yasyAssA tathoktA / purI rAjadhAnI / asti varttate / utprekSAlaMkAraH // 370 bhA0 a0 -- usa magadhadeza meM pIche kI ora lage hue vizAla udyAnoM se tripurAri Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prathamaH sargaH / (zaMkara jI ) ne jo tInoM puroM ko naSTa kara DAlA hai mAnoM usI apakAra kA badalA lene ke liye muktakeza-vata kiye huI kIsI rAjagRha nAma kI purI thii|| 37 // bahirbaNe yatra vidhAya vRkSArohaM pariSvajya samarpitAsyAH // kRtAdhikArA iva kAmataMtre kurvanti saMga viTaparvatatyaH // 38 // . bahiNa ityAdi / yatra puyA / bahiNe bahirahyAne vanAd yahihirSaNantasmin / "prAganta" rityAdinA ghanazabde nakArasya Natvam / pratatyaH latAH / "vatatI vallarI lateti" dhanaJjayaH / kAminya iti dhvniH| vRkSAroham vRkSANAmArohastathokastam vRkSAvalambanamityarthaH vRkSAroha iti dampatIbandhavizeSa:-asti hi latAveSanaranAmAliGgalam / vidhAyakRtvA / paripvajya AliGgaya / samarpitAsyAH samarpitamAsyaM yAbhistAH samarpitAsyAH samarpitamukhA thA styH| kAmataMtra kAmasya tantra kAmatantra rahasyaM tasmin kAmazAstra / "tantra pradhAne siddhAnte sUtravAye paricchade" "tymrH| kutAdhikArA iva kRto vihito'dhikAro yAbhistA iya / viTapaiH zAkhAbhiH viTapurussaha / "viTapaH pallave 'ge vistAra stampazAkhayoH" iti vizvaH / saMgama sambandham / kurvanti viddhti| zleSopamAlaMkAraH // 38 // bhA0 a0-vahA~ bAharI upavano meM vRkSoM para car3hI huI latAeM kAmazAstra meM pravINa upapatiyoM ko AliGgana tathA cumbana karatI huI kAminiyoM ke samAna jAna par3atI haiM // 38 // ArAmarAmAzirasIva kelizale latAkuntalabhAsi yatra . . sakuGakumA nijharavAridhArA sImantasindUranibhA vibhAti // 36 // ArAmetyAdi / yatra puryaa| latAkuntalabhAsi latA eva kuntalA alakAstarbhAsata iti latAkuntalabhAstasmin / sAntaH shshnH| ArAmarAmAzirasIva ArAmaH upavana tadeva rAmA strI tasyAH zirastathokta' tasminniva tadvaddhAsamAna ityarthaH / kelizaile keleH zailaH kelizailastasmin athayA phelizcAsau zailazcetikelizailastasmin kriiddaapraavityrthH| sakuDakumA kuDakumena saha vartata iti sakuDakumA nimajadanitAgalitena kuDakumena yuktaa| vAnyArtha iti yahubIha sahasya sabhAvaH / nijharavAridhArA nijharasya pravAhasya vAri tasya dhArA tathoktA / sImantasindUranibhA sImantasya sindUrantathokta tasya nibheva nibhA samA ityarthaH / "strINAM pusi ca sImanta" ityamaraH / "sindurastarubhede syAtsIndUraM raktacUrNake" iti vizvaH / vibhAti rAjate zobhata ityarthaH / mA dIptau laTa utprekSAlaMkAraH // 36 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / bhA0 a-jisa rAjagRhapurI meM strIrUpiNI vATikAoM meM unake mastaka ke samAna veNIrUpaNI latAoM se maNDita krIDA-parvatoM para striyoM ke snAna karane se kaMkumamizrita jaladhArA-bharane se milA huI sImA (i) ne zikSA ke samAna zomatI thI / 36 kagaDUtizAntyai nijakarNamUlaM saMgharSayantaH sarasISu mInAH // ambhojadaNDeSu vibhAnti yasyAmAlAnabandheSviva hstipotaaH||4|| kaNDUtItyAdi / yasyAM puryyAm / sarasISu sarovareSu / kaNDUtizAntyai kaNDupana kaNDUtistalyAzzAntistathoktA tasya / nijakarNamUlam ni jAnAM sveSAM karNAstathoktAH yacA nijAmate karNAzca nijakarNAsteSAM mUlaM muulprdeshm| ambhojadaNDaMSu ambhasi jAyanta ityammojAni teSAM daNDA yssttystssu| saMgharSayantaH saMgharSayantIti tthoktaaH| mInAH matsyAH / AlAnabandheSu AlAna nAmAlAnAnyetra vA bandhAstaSu bandhastambheSu / "AlAnaM bandhaH stambhaH" ityamaraH / istipotAH hastinAM phariNAM potAH zAghA igha / vibhAnti virAjante // utprekSAlaMkAraH // 4 // bhA0 ma0-jisa rAjagRha ke tAlAcoM meM kamala kI iMTiyoM se khajulAhaTa miTAne ke liye karNamUla pisatI huI machaliyA~ khaMbhoM se kanapaTTI ragar3ate hue hAthI ke bayoM ke samAna zobhatI thIM // 4 // bItthyA hayAnAM dazayA gajAnAM zramairbhaTAnAM karaNanaTAnAm // - bhujAhataimallagaNastha yasyA jayanti bAhyAlibhuvo vizAlAH // 41 // pItthyetyAdi / yasyAH puyAH / vizAlAH vistRtaaH| bAbAlibhuvaH ghAhyAlInAmbhuvo bhumayo vhiHprdeshaaH| yAnagam azvAnAm / cItthyA zikSAgamanena shrennyaagmnenetyrthH| gajAnAm kariNAm / dazayA madAvasthayA / "dazAvatyayasthA vastrAMze syurdazA apIti" vizvaH / bhaTAnAm yobu NAm / zramaiH shstraabhyaas| naTAnAm nrtkaanaam| karIH nartanaH / "karaNaM sAdhanakSetrakAcakAyasthakarmasu gItAGgavAra samvezakriyAbhedendriyeSu ca bAlabAdau ca karaNaH smRtaH" iti vizvaH / mallaMgaNasya mallAnAM gaNastasya / bhujAhataiH bhujAnAmAhatAni tebhujaadhaarityrthH| jayanti saktipeNa vrtnte| atiza plNkaarH| 41 // bhA0 a0-usa purI ke bAhara kA vistRta maidAna ghor3oM ke katAroM ke calane se, hAthiyoM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama svargaH / 24 ke madasmAtha se, yoddhAoM kI zastra zikSA se, naToM ke nRtya se tathA subhaToM ke mallayuddha se atyanta zobhAyamAna dIkha par3atA thA // 41 // tIramarAjirAja dvicitra puSpodgamabimbitAni // utollasatpannagabhogaratnadyatIni yasyAH parikhAjalAni // 42 // sovityAdi / yasyAH purkhA | parikhAjalAni parisvAyAH khAtikAyAH jalAni tathoktAni / tIradra marAjirAjadvicitra puSpodramavimbitAni tIreSu vidyamAnA dumA vRkSAMtara mAsteSAM rAjiH paGktistayA rAjanti iti rAjanti vicitrANi nAnAvidhAni vicitrANi ca tAni puSpANi ca vivinapuSpANi tI marAjirAjanti ca tAni vicitrapuSpANi ca tathokAni teSAmudramAH patra mukulAni tairbimbitAni visvAsaMjAtAnyeSAmiti tathokAni saMjAtapratidhimyAni / " saMjAtaM tArakAdibhya" iti tapratyayaH / ahonu / bhavanti / uta athavA | ullasatpannagabhogaratnaya tIni pannAgAH svarpAsteSAM bhogAH phaNAH "bhogaH sukhestryAdibhRtAvaddezca phaNakAyayoH" ityamaraH / teSAM ratnAni maNayasteSAM dhutayaH kAntayaH ullasantItyullasantyaH sphurantyaH pannagabhogaratnayu tayo yeSAntAni tathoktAni | ahonu bhavanti / kimiti vikalpapraznaH / "nahI utAho sandeha" iti ilAyudhaH / "aho utAho kimuta vikalpe kimucyate tu pRcchAyAM vitarphe cetyubhayatrApyamaraH // saMzayAlaMkAraH // 42 // bhA0 bha0 - jisa rAjadhAnI kI khAI kA jala tIra kI vRkSa-paMkti ke bibidha puSpoM se athavA sarpa ke kaNa kI maNiyoM se pratibimbita thA // 42 // mANikyakumbho'vala gopurANAM rUpeNa yAmmUrtticatuSTayAptaH // AptassamAlakSyavilakSamArate pUrvAcala : kUTavibhAsibhAstrAn // 43 // mANikyetyAdi / kUTavibhAsibhAsvAna ke zikhare bhAsata ityevaM zIlaH kUTabhAsI mA asyAstIti bhAsvAn sUryaH kRTabhAsI bhAsvAn yasyAsau tathoka udayArka ityarthaH / pUrvAcalaH pUrvadizi sthito'calastathoktaH udadyAdvirityarthaH / yAm rAjagRhapurIm / samAlakSya samyagAlokya / mANikyakumbhojyalagopurANAt mANikArala e na kRtAH kumbhAH kalazAstaMjyAni dIptAni mANikya kummojvalAni ca tAni gopurANi ca tathokAni teSAM / rUpeNa strarUpeNa / mUrtticatuprAptaH svatvAro'vayavA asya catuSTayam atrayavAta yaDiti pratyayaH mUttinAmA kArANAJcatu prayantadAnosismeti mUrtticatuSprayApta Apnoti spetthApta AyAta ityarthaH / "ApsaH samye ca labdhe ce" ti vizvaH / vilakSam vismayena Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 munisuvratakAvyam / yuktaM yathAtathA "vilakSo vismayAnvita" ityamaraH / asti tiSThati / As upavezane laT arka cimyayuktaH pUrvAdideva ratnamaya kalazojvalagopurANAM caturNAmAkAreNa tiSThatIti bhAvaH / utprekSAlaMkAraH // 43 // bhA0 a0 - udayAcala parvata para camakatA huA sUrya mAnoM rAjagRha nagarI ko dekhakara maNimaya kalazoM se pradIpta cAroM gopuroM ko udayAcalasahita svayaM apanI cAra mUrtiyoM ke hone kA sandeha karatA huA khar3A thA // 43 // surApagApUra kRtAntarANi zRGgAyi zAlAgragatAni yasyAH || haimAni hemAmburuhANi buddhyA mugdhA jihIrSanti surarSikAntAH // 44 // surApagetyAdi / yasyAH puryAH / surApagApUrakRtAntarANi surANAmApagA sarasIH tasyAH pUraH pravAhastasmin pUre kRtamantaramavakAzI yevAntAni tathokAni / haimAni hesro vikArANa haimAni / "hemAdibhya" ityatra | zAlApragatAni zAlasya prAkArasyAna zAlAnantagacchantisma zAlAgragatAni / zRGgANi zikharANi / mugdhAH mUDhAH / surarSikAntAH surANAmRpayaH pUjyAH surarSayaH surAzcate RSayazceti vA karmadhArayasteSAM kAntA lalanAstathoktAH / hemAmburuhANi ambuni rohanti jAyanta ityamburuhANi hemarUpANi amburuhANi tathokAni / buddhyA matvA / jihIrSanti grahItu N svIkabhrAntimAnatu micchanti / grahessannantAllaT "vaziyadhiyacI" tyAdinA yaNa ik / laMkAraH // 44 // bhA0 a0 - jisa rAjadhAnI kI cahAradIvArI ke devagaMgA taka pahuMce hue suvarNa zikharoMkI bholI bhAlI devAGganAyeM suvarNakamala samajhakara lenA cAhatI thIM / 44 1 prataptacAmIkaravaikRtAni prAkArazIrSANi punarna yasyAH // patyA dizAM bhittiSu liptazeSAH pratApapiNDA viyadaGgaNe te || 15 || prataptetyAdi / yasyAH puryAH / prataptacAmIkarAni prataptaJca taccAmIkararuceti prataptacAmIkaraM vikRtAnyeva kRtAni svArthikeo'NapratyayaH prataptacAmIkaraNa vaikRtAni nirmitAni prataptacAmIkarakRtAni vikArANi vA tathokAni / prAkArazIrSANi prAkArastha pasyA prastAvasya zIrSANi zRMgANi tathoktAni / nana bhavanti / punaH punaH kAnItyarthaH / purIprabhuNA yasyAH patyeticAnvayaH / viyadaGgaNe ciyat AkAzasyAGgaNejire / vizAm kakumAm / bhittiSu kuDDeSu / liptazeSAH lipyatesma liptaH liptA dveSastathoktA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamasvarga: lepamAyaziSThA ityarthaH1 te prasiddhAH / pratApapiNDAH pratApasya parAkramasya piNDA stathoktAH / bhavantItyadhyAhAraH // 45 // apaanvaalNkaarH|| . bhA0 a0-jisa rAjagRha nagarIke prAkAra ke pratapta suvarNamaya zikhara AkAza-prANa kI digbhittiyoM meM lepa karane se bace hue nagarAdhipati ke pratApapiNDa ke samAna dIkha par3ate the|| 45 // uttoraNAnAM kila mandirANAmudyaddhvajAnAmasameSu yasyAH // dhanuSmato vAribhRtastazampAnnirmAya nirmAya namaH pramATi // 46 // uttoraNAnAmityAdi / namaH AkAzam / dhanuSmataH dhanurastyeSAmiti dhanuSmantastAn indradhanussAhitAnityarthaH / sazampAn zampayA vidhu tA saha vatanta iti sazampAstAn / "zampAzatahadA hAdIno" tymrH| vAribhRtaH vAri jalaM vibhutItivAribhRtastAna, meghaanityrthH| nirmAya nirmAya nirmANaM pUrva pazvAtkizciditi nirmAya "prAkAla"ityanena kta vA pratyaya: "ko'natrApya" iti pyAdezaH / vIpsAyAM dviH| yasyAH puryaaH| uttoraNAnAm udgatAni toraNAni yayAntAni tepAm / udya vajAnAm udyanti udgacchanti dhvajAni yeSAntAni teSAm / mandiANAm gRhANAm / asamedhu na samA asamAsteSu sttu| vAribhRdvizeSaNam / pramASTiM pariharatItyarthaH mRju zuddhau laT kila utprekSAlaMkAraH // 46 // bhA0 a-rAjagRha nagarI kI aTTAlikAoM kI UMcI nIcI dhvajAoM tathA toraNoM ko dekha kara mAnoM AkAza indradhanuSa tathA vidyu nasahita cAra 2 meghoM kI racanA karatA huA unakI samAnatA karane kI ceSTA karatA hai| 46 / yaccandrakAntApalamandirANAM jyotsnApravAhai: parivAhitA dyauH|| krIDAdhiyAmapsarasAmbidhatte divA divA divyasaraH pramoSam // 47 // yadityAdi / yacandrakAntopalamandirINAm candrakAntazcAsAbapalazca tathoktastena nirmitAni mandirANi yasyAH puSyastiAni yacandrakAntopalamandirANi teSAm / jyotsnApravAha: jyotsnAyAzcandrikAyAH pravAhAstaH / parivAhitA paribAheti riktasya ghamana so'sthasaMjAteti tathoktA / dhauH Akazam / 'dhaudibauddha striyAmi"tyamaraH / kIDAdhiyAm krIr3AyAM dhIyu dviryAsAntAstAsAm / apsarasAm devagaNikAnAm / divyasampramoSam divi bhavaM divyaM divyaJca tatsarazca divyasarastaditi pramoSo bhrAntistam / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I | I munisuvrataphAvyam / 27 divA divA dine dine / vIpsAyAmitiddhiH / vidhatte karoti / dhAtra dhAraNapoSaNayorlaT taG / bhrA0 laM0 // 47 // bhA0 a0 - jahA~ candrakAnta maNi se bane hue bhavanoM ke jyotsnA prakAza se pariplAvita AkAza sadA kIr3Asakta apsarAoM ke divya krIDAsaroM kI bhrAnti utpanna karate haiM / 47 // tArAphalAyAmbiyadAmalakyAM kSeptuM vrajantannatadArubuddhyA // yaccandrazAlAgatabAlacandrambAlaM hasanti sphuTamIzadArAH // 48 // natadArubuddha yA tAretyAdi / viyadAmalakSyAm vivadevAkAzamevAmalakI tasyAm / tArAphalAyAm tArA eva phalAni yasyAM tasyAm nakSatraphalAyAM satyAm / yacandrazAlAgata bAlacandram scandrazAlAM saudhazirogRham gacchatirUma candrazAlAgataH "candrazAlA zirogRhamiti" vidagdhacUDAmaNau / bAlaJcAsau candrazca tathoktaJcandrazAlAgatazcAsau bAlacandratha candrazAlagatabAlacandro yasyAH puryAH candrazALAgata bAlacandro yazcandrazAlAgata bAlacandrastam / nataJca tadvA ca natadAya vakayaSTiH natadAda iti buddhistayA / kSeptum kSetraNAya kSeptum / kSepo lambe nidrAyAM lAye raNalaMghane garve'pi " iti vizvaH / vrajantam bajatIti vajana, taM gaccha ntamityarthaH / bAlaM maannckm| IzadArA Izasya rAzo dvArA ramaNyaH / "dArAH puMbhUmi cAkSatA" ityamaraH / sphuTam vyaktapU / hasanti dArUpaM kurvanti / isa hasane laT / bhrAntimAnalaMkAraH / anena saudhAnAmannityaM kIrtyate // 48 // bhA0 a0 - jahAM AMvale ke vRkSarUpI AkAzameM phalarUpI tArAoM ke ugane para use tor3ane keliye rAjaprAsAda ke zikhara para udita hue bAlacandra ko Ter3hI char3I jAnakara lene ko daur3ate hue pacoM ko dekha kara rAjamahilAyeM ha~sA karatI thIM / 48 / naitAni tArANi nabharasarasyAH sunAni tAnyAdadhate sukezyaH // yaduccasaudhAgrajuSo mRSA cetprage prage kula nilInamebhiH // 46 // netyAdi / etAni imAni / tArANi nakSatrANi "bhaM nakSatra' tAraM tArake" ityAdi ilAyudhaH / na] na bhavanti / kintu nabhassarasyAH nabha eva vyomaiva sarasI kAsArastasyAH "kAsAraH sarasI saraH" ityamaraH / sUnAni kusumAni / "sUnaM prasavapuSpayo" ritivizvaH / bhavantIti zeSaH / yaduccasaudhAtrajupaH uccAca te saudhAzvovasIdhAsteSAmagrantajjuSanti gacchanti iti uccasaudhAzrajuSo yasyAH puryA saudhAvastathokaH / sukezyaH khu zobhanAH kezA yAsAntAH sukezyaH striyaH / tAni puSpANi / Adadhate svIkurvanti / dudhAJa dhAraNapoSaNayor taGa / mRSA cet anUtacet nakSatrANyeveticedityarthaH / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prathamaH sargaH / "bhUSA mitthyA ca dhitathe pakSAntare cedyadi "tyubhayatrApi amaraH / ebhiH nakSatra / prage prage prAtaH praatH| dhIpsAyAmiti dviH| "prage prAtaHprabhAte" ityamaraH / kuna kasminniti kutra prdeshe| nilInam tirobhUtamitipraznaH / apahanavAlaMkAraH // 46 // mA0 a0-granthakAra utprekSA karate haiM ki, ye tArA nahIM hai balki bhAsako lopara ke puSpa haiN| jinheM rAjagRha kI aTTAlikAoM para car3hI huI yuvatiyA~ cuna letI thiiN| nahIM to pratidina prAtaHkAla ve kahA~ vilIna ho jAte the ? / 46 / vikAsinetrAMzubhiraGganAnAM viSaktagAtrairavasaktamAtrAH // vilAsinAM sRcigRhAndhakArA vitanvate yatra sadA niyuddham // 5 // vikaasiityaadi| yatra puryAma / avasaktagAtrAavasaktaM sambaddha' gAtra zarIra yeSAnte tathoktAH / sUcigRhAndhakArAH sUnyate raho'sminniti sUtriH saMketaH sUcayateroNA dikaH pratyayaH sUcigRhANAM saMketagRhANAmandhakArA dhvAntAni | viSaktagAtraH viSaka praNitaM gAtra vigraho yeSAnte taiH| ahAnAnAm nArINAm / vikAsinetrAMzubhiH vikasantyevaMzIlAni cikAsIni tAni ca tAni netrANi ca vikAsinevANi teSAmaMzavaH kiraNAstaiH / vilAsinAm vilAsostyeSAmiti vilAsinasteSAmbiTAnAm / miyuddham yAhuyuddham / "niyuddhamyA yuddha syAt" itymrH| sadA anavaratam / vitanvate vistAra yanti tanuvistAre laT / utprekSAlaMkAraH // 50 // ___ bhA0 a0-jisa purI meM vilAsI ( lATakAmI ) puruSoM ke sAMketika gRha kI gAr3hI aMdhiyArI yahA~ kI vilAsinI nAyikAoM kI praphulla A~khoM kI camaka se barAbara bAhuyuddha kiyA karatI thii| arthAt kAmiyoM ke saMketagRha ke abhISTa gAr3hAndhakAra ko aMganAoM kI A~khoM ko camaka sadA dUra bhagAne kI ceSTA kiyA karatI thI / 50 / sadA paThakokilanandanADhyAH samullasatpANDukabhadrazAlAH // jinAlayAH saumanasAlayAste jayanti merUnapi yatra citram // 51 // sdetyaadi| yatra puTayAe / paThatkokilanandanADhyAH paThantIti paThantaH kokilA iva kokilAH kokilAzca te nandanA arbhakAzca kokilanandanAH paThantazca te kokilanandanA zca paThatkokilanandanAstarAkhyAH pUrNAH "dArako nandano'bhaka" iti dhnnyjyH| pakSe paThanto dhvanantaH kokilA yasmiMstalAThatkokilaM tavatannandanaca tannAmavanaJca tathokta ntenAyAH prpuurnnaaH| samulasatpANDukabhadrazAlAH bhadrazvAsozAlazca bhavazAlaH pANDureSa pANDukaH syArthe ka pratyayaH pANDukAzcAsau bhavazAlazca tathoktaH "pANDaH kunsIpatI site" iti Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / vizvaH / sphaTikacandrakAnta rajatamayadaDhaprAkAra ityarthaH samullasatIti samullasan prasphurana samulasan pANDukabhadrazAlo yeSAnte tathAktAH pakSe pANDakaJca bhavazAla ti pANDamabhadazAle tadabhidhAne vane samullamatI pANDakabhadazAle yeSAnte tathoktAH / saumanasAlayAH zobhana mano yeSAnta sumanasaH sumanasAM viduSAmime saumanasAH saumanasA AlayA adhyayanazAlA yeSAnte tathoktAH / "sumanAH puSpamAlatyokhize kovide'pi" iti vizvaH / pakSe saumanasasya tannAmabanasyAlayAnilAH sumanasAndevAnAmime saumanasAH saumanasA AlayA yeSu te tthoktaaH| jinAlayAH caityagehAH / merUnapi mahAmeruparvatAnapi / jayanti abhibhavanti / citram Azcaryam / zleSAlaMkAraH // 21 // bhA0 a0-Azcarya kI bAta hai ki vahA~ para kokila jaisI par3hatI huI vaTu maNDalI se yukta, vA kokila se pratidhvanita nandanavanase yukta, sphaTika aura candrakAnta maNimaya prAkAra se parivepita yA pANDuka aura bhadrazAlA vanase yukta aura bhavyoM ke AlayabhUta yA devatAbhoM ke AlayabhUta jinacaityAlaya sumeruparvata kI bhI uccatA ko tiraskRta kiye hue the||51|| gravAramaga jinAlayatvicchanne bhramadhye tapano haThena // dUrvAmbubujhyA dravadazvarodhaklezAsahaH kiM kurute'yane dve|| 52 // yatretyAdi / yatra puryAm / abhramadhye abhrasyAkAzasya madhyantasmin / asmagAjinAlayaviracchanne aspagarmo nIlaramantavArka sphaTikopalassa ca tathoktaH *aramagarbho harinmaNiH arba sphaTikasUryayo:"ityubhayatrApyamaraH / nAbhyAnnirmitA jinAlayAstathoktA: "mayUravyaMsa kAdayaH" iti tatpuruSatvAnmadhyamapadalopasteSAM sviTa kAstistayA channa liptantasmin sati "syuH prabhAcistvida" ityamaraH / dUrvAmbuddha yA dUrvA cAmyu ca durvAmbunI tayoste iti vA buddhistathA harinmaNisphaTikayoH kAnlyA dUrvAmbunorbuddhi yata ityarthaH / dravadazvarodhala zAsahaH vantIti dravantaH prayAnta ste ca te azvAzca tathoktAsteSAM nijayAnavAjino rodhaH sthApanantena jAta: klaM zastanna sahata iti vRSadazvarodhala zAsaH / tapanaH sUryaH | haThena balAtkAreNa / "prasabhastu balAtkAro haThaH" ityamaraH / dva'yane dakSiNottararUpe gtii| "ayane I patilaka dakSiNArkasya batsaraH" ityamaraH / kurute vidhtte| kimevaM syAditi shngkaa| saMkarAlaMkAraH // 52 // ___ bhA0 0-nIlamaNi tathA sphaTikamaNi se r3ita, caityAlayoM kI kAnti se paripalA. pita AkAza meM harI ghAsa aura jala kI bhrAnti se trimugdha ho unakI aura bhAgate hue ghor3oM ko rokane meM asamartha hokara hI mAnoM sUrya ne uttarAyaNa tathA dakSiNAyana kA nirmANa kiyaa| 52 / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH srgH| citraM jinendrAvasathasthaleSu pramodabASpodakapicchileSu // bhavyaiH kilopsA; sitataNDulArate phalanti yasyAM bahuza: phalAni // 53 // citramityAdi / yasyAM puyyAm / pramodavASpodakapicchileSu pramAdena santoSeNa jAtaM bASpasyAzrorudakaM pramovASpodakaM "bAyo'zca payambadhUme ca" iti baijyntii| tena picchilAni pobhUtAni tessu| "picchila sthAnijalaka paDUH syAt" ityAdi halAyudhaH / jinendrAvalathasthaleSu jinAnAmindrAstathoktA jinendrANAmAvasathA AlayAsteSAM sthalAni tessu| bhavyaiH cineyaH / utAH uptantesra uptAH kssiptaaH| te prsiddhaaH| sitataNDulAH sitAzca te taNDulAdha tathoktAH zubhrataNDulA ityarthaH ! yahazaH anekazaH / phalAni abhISTaphalAni / phalanti niSpAdayanti / phalaniSpattI laT / trijam adbhutam // 53 // bhA0 40-jahA~ bhakti-vigalita AnandAcase paDobhUta jinamandiroM meM bhavyoM se boye gaye svacchataNDula bAra vAra, phalate hai yaha Azcarya thA / 53 / devInAM maNigRhamadhyavattihaimaprAsAde sadalasakarNikAmbujAbhe // AvAse yadadhibhuvaH kRtAdhivAsA zrIrAsIvamaravindamandirA sA 54 devInAmityAdi / sadalasakarNikAmbujAbhe dalena parNana saha vartata iti sadala karNikayA saha varsata iti sakarNikam amyuni jAyata ityambujaM sadalaJca sikarNikaJca tadambujaJceti sadalasakarNikAmbujantasyAbhaH samAnastasmin parNakarNikAsahitAravinda samAna ityarthaH / devInA mahiSoNAm / maNigRhamadhyavartihamaprAsAde maNibhIrana nirmitA gRhA maNigRhAsteSAmmadhyantasmin vartata ityevaM zIlo maNigRhamadhyavastI henA nirmito haima: "hemAdibhyaH" ityaJ pratyayaH hemamaya ityarthaH sa cAso prAsAvazca haimaprAsAdaH "hAdi dhaninAM vAsaH prAsAdo devabhUbhujAm" itymrH| maNigRhamadhyavarticAsau hemaprAsAdazca tathoktastasmin / yadadhibhuvaH yasyAH puryA adhibhUradhipastasya raajgRhaadhipsy| AvAse aalye| zatAdhiyAsA kRto'dhivAso nilayA yayA sA tathoktA cihitAzrayA / sA prsiddhaa| zrI: lakSmIH / dhruvam nizcayena / aravindamandirA aravinda kamalantadeva mandiramAvAso yasyAssA tathokkA kmlnilyaabhidhaanaa| asIta abhavat / asa bhuvi lng||54 // ityahahAsakRteH kAvyarataTIkAyAM sukhabodhinyAM bhagavadabhijanavarNano nAma prathamaH sago'yaM samAptaH / / bhA0 a0-jahA~ rAjamatiSiyoM ke AvAsoM ke madhyameM patra tathA karNikA-yukta kamalakIsI AbhASAle maNibhaya suvarNa prAsAda meM nivAsa karatI huI rAjalakSmI apane kamalAsamA nAma ko caritArtha kiye huI thI / 54 / iti prathama sarga samApta Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ath dvitIyaH srgH|| athAbhavattasya purasya rAjA sumitra ityanvitanAmadheyaH // kriyArthayoH kSepaNapAlanArthadvayAdasatsadviSayAtsupUrvAta // 1 // ayetyAdi / atha rAjadhAnInirUpaNAnantare / tasya purasya rAjagRhanagarasya ! kriyArthayoH kriyA pariNatiH pravRttirvA sArtho thayostI tathokto nyoH| "kriyArtho dhAtuH" iti sUtrapAt dhAtusatorityarthaH / asatsadviSayAt asantI durjanAzca santassajanAcA. satsantaste eva viSayoM gocaro yasya tasmAt / supUrvAt suzabda eva pUrva yasya tatsupUrva tasmAt |kssepnnpaalnaarthvyaat kSepaNantipravaNazca pAlanaM rakSaNaJceti kSepaNAlane tayorathauM kSepaNapAlanArthoM tayo yantathokta tasmAt / sumitra iti suminoti nigalAti jAyate pAlayati iti sumitraH / DumiJ prakSepaNe pAlane iti supUrvakadhAtuzAtpannatvAt / anvitanAmadheya iti anvitaM sArthaka nAmadheyaM yasyAsI tathoktaH / "nAma samabhAgadheyaH" iti dheya prtyyH| dunigrahaziSTapAlanasamartha ityarthaH / rAjA bhuupH| abhaghAt AsIt / bhUsattAyAM l||1|| bhA0 a0-sajanoM kA rakSaNa aura durjanoM kA damana karane ke kAraNa apane nAma kI sArthaka karatA huA usa rAjagRha nagarI kA sumitra nAma kA rAjA huA / 1 / yaM rAjazabdAsahamanyapuMsi zrutvA bhayADhyaH suvarocirAsIt // stutiprasaktAH kavayo babhUvuryo'pi satyaM dhanado vabhUva // 2 // ymityaadi| anyapuMsi anyazcAsau pumAMzcAnyapumAna tasmin svasmAtparapuruSe / rAjazabdAsaham gajetizabdo rAjazabdastanna sahata iti rAjazamdAsahastam rAjAbhidhAnamasahamAnamityarthaH / yam sumitrarAjam / dhrutvA Akarya / sukharociH sukhamAr3Adananta paM rociH kAntiryasya sa tathokaH "rociH zocibhe globe prakAzo ghota AtapaH" ityamaraH / candra ityarthaH / bhavADhyaH bhayena bhItyA AnyaH pUrNaH pakSe bhayA kAralyA AkhyAsamRddhaH / AsIt abhavat / kavayaH kviishvraaH| stutiprasakAH stutI stavane prasaktAH priitaaH| babhUvuH Asan / bhU sattAyAM ,litt| yakSo'pi kubero'pi / dhanadaH dhanandadAtIti dhanado drvydaaykH| babhUva AsIt / satvam tatthyam / kayau Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH srgH| yakSe mRgAGka ca zake rAjavibhAsita ityabhidhAnAle prayo'pi tathA kuryuriti bhAvaH // 2 // bhAu a0-yaha sumitra rAjA dUsare kisI kI rAjopAdhi nahIM sahana kara sakatA yaha suna kara hI bhayabhIta ho rAjopAdhi vibhUSita mAnoM candramA kAntiyukta, kavigaNa stuti parAyaNa tathA yakSa dhana dene meM vyasta ho rahe the ! / 2 / / kopAruNe'pyakSiNi yasya citraM sakaJcukaiH kuNDalibhiH sanAtham zivArapadaM kAJcanavajapUrNa babhUva sarva nagaraM ripUNAm // 3 // kopAruNa ityAdi / yasya suminanRpasya / akSiNi netraM / kopApo'pi kopena rogheNAhamA raktantattamiti ! yo bhAvako mi smArNamapi ca viSa" ityamaraH / kiMpunaryu chAyata ityapi shbdaarthH| ripUNA zatra NAm / sarvam nagaram puram / sakaJca kaH kaJca kena karacena saha varttanta iti sakaJca kAstaiH sakavacasva syAtra virodhaH kaJca kena nimmaukeNa sahavartanta iti sakaJca kAstaH / "kaJca ko vAradANe sthAnnimmoka kabatre'pi / baddhApakagRhItAGgAsthitavastre ca colake' iti vizvaH / kuNDalibhiH kuNDalaM karNaveSTanamastyeSAmiti kuNDalinastaiH / kuNDalasvasya virodhaH kuNDalibhiH bhujaMgaH / "kuNDalI gUDhapA cakSuHzravAH" "itymrH| sanAdham nAthena sahitam / zivAspadam zivAnAM maMgalAnAmAspadam zivAspadam maGgalAsgadatva. sya virodhaH zivAno gAlAnAmAspadam tthoktm| "ziva mokSe sukhe bhadra salile'tha zigho hare / veda yogAntare kIle cAluke guggule'pi c| puNDarIkad me dhApi shiyaajhottaamlaussdhau| amayAmala phI gaurI kroSTrI sakta phaldAsu ca"iti vizvaH / kAJcanayajapUrNam kAzcanazca bajaJca kAJcanatraja tAbhyAmpUrNa kAJcanavajapUrNam / suvarNabaz2a pUryAstasya virodhaH kintu kAJcanairdhattarairanyavRkSavizeServA cana: sihaeDAdibhizca pUrNam / "kAJcanaH kAJcanAre syAccapake nAgakenare udhumbare ca punnAge haridAyAzca kAJcanI / kAJcanaM heni kinalake punAge kAtrabhAjane / ghaja' hIrakadambholipalakAmalakeSu ca" ityubhayatrApi vishvH| "dhatturaH kanakAdhagaH mizra yApyatha sIhuNDo pajaH snukastrIsnuhI guDe" nyubhayatrApyamaraH / babhUva jaI / bhU satAyo litt| virodhAlaMkAraH // 3 // bhA. a-sumitra rAjA kI A~kheM krodha se lAla hone para zatru oM ke sabhI nagara sApoM kA baserA, siyAroM kI mauda aura dhallUra tathA seGar3ake saghana vana ho gaye the| arthAt ghara ke mAre zatraoM ke bhAgajAne se unake nagara bohar3a bane hue the|3| . Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / prayANabherIzravaNena yasya palAyamAnAnaribhRmipAlAn // padAbhighAtAkSamayaiva sadyaH prakAzayAmAsa samIraketuH // 4 // pryaannetyaadi| yasya sumitrarAjasya / prayANabherIzravaNena pramANasya bherI prayANabherI tasyAH zravaNantena prsthaanptthdhyaanaakrssnenetyrthH| palAyamAnAn palAyanta iti palAyamAnAstAn dhAvamAnAn / "parApUrvakAdayadhAtorAnaro lopAviti" parAzabdasya rephasya lH| aribhUmipAlAn bhUmi pAlayantIti bhUmipAlAH arayazzanavadha te cate bhUmipAlAzca tathoktAstAna / padAbhighAtAkSamayaiva padAnAcaraNAnAmabhiyAta. stathoktaH ne kSamA akSamAsahanampadA bhighAtena AtAkSamApadAbhighAtasyAkSamA vA tayeva / "kSitiH kSAntau kSamA khyAtA hita zakte ca vAdhyavat" iti vizvaH / samIraketuH samIrasya vAyoH ketuH dhvajaH samIraketuH dhvajazviAha dhulirityarthaH / "namastrAn mAtarizvA ca samIrazca samIraNaH" iti jykaattiH| prakAzayAmAsa prakaTayAmAsa / kAzadIptI "NijantAhayAyityAdInAm" tatpalAyanazyAmadarzayatimayartha. . yA l bhA0 a0- sumitra mahArAja kI prayANabherI suna kara bhAgate hue zatruoM ko unake caraNAghAta sahana karane meM asamartha huI dhUli ne lI prakaTita kara diyaa| arthAt zatru oM ke bhAgane se jo unake pairoM kI dhUli ur3I usIse ve pakar3a liye gye|4| yenAsinA yuddhazirasyarINAm sAGgacchide varmaNi raktadhArA / viniyaMtI tena yathA vyarAjIdudbhUtakopAmizikheva teSAma // 5 // yenetyaadi| yena sumitrgjen| yuddhazirasi yuddhasya saMgrAmasya ziro yuddhazirastasmin / raNAna ityrthH| asinA candrahAsena khar3e netyarthaH / arINAm zatra - NAm / varmaNi kvce| sAccidai aGgena saha vartata iti sAGga sAGga chinatti sAGgachittasmin sti| "chinnaM chAta lUna ittaM dAta ditaM chitaM vRNam" ityamaraH / tena yathA tacchidramANa / viniyaMtI niSkAmantI nirgcchntiityrthH| raktadhArA ratasya dhArA pravAhastathoktA zoNi prvaahH| teSAm zatra bhupAnAm / udbhUtakoNAgnizikheba u tor3asau kopazcodabhUtakopaH sa evAgnistasya zikheva vaaleth| vyarAjIt vyavabhAsata rAja dImA lch| utprekSAlaMkAraH // 5 // ___ bhA0 a0-yuddhakSetra meM sumitrarAja se khaGga ke dvArA zatru oM ke kavaca ke sAtha 2 aGga kATe jAne para usa chinna bhinna zarIra se nikalI huI rakta kI dhArA unakI phrodhAgni kIsI mAlUma hotI thii| 5 / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH sargaH raNeSu khaDgaH karikumbhamuktAsampRtadhAro'nucakAra yasya // vidArite vaktRbile vidhAturvidhuntudasyendukuTumbakAnAm // 6 // raNedhityAdi / raNeSu saMgrAmeSu / yasya raashH| karikumbhamuktAsampRtadhAraH kariNAM gajAnAM kumbhAH karikumbhAH "kumbho ghaTebhamU(zau" ityamaraH / karikambheSu bhavA muktA mauktikAni tAbhissampRktA yuktA dhArA yasya sa tthoktH| khar3A rupaannH| vikSArite vidANe / vakra vile mukhacchidra / indukaTumbakAnAm indozcandrasya kuTumbAnyeca kuTumbakAni teSAm / vidhAtuH vidadhAttIti vidhAtA tasya kurvataH kartu: kdane prasita sthApayitumityarthaH / vidhuntudasya vidhunnuttIti vidhuntuistasya rAhoH "vidhAyurapade tujhyathane'smAd vidhvastilAttud" ityanena khaca pratyayaH "khityahaH" ityAdinA mam / anuca hAra anukarotisma / Dukana karaNe litt| indu kuTumbakAnAM vidhAturvidhuntudasya cetyumayajApi karmapaSTyA tasya sadazo'bhUdityarthaH // 6 // bhA0 Xo-mahArAja sumitra ke khaGgakI dhAra yuddhakSetra meM hAthiyoM ke mastakoM ko vidIrNa karate samaya gajamuktAoM se samalakara hotI huI candraparivAra ko grasta karane ke liye samudyata rAhu ke samAna jAna par3atI thI / 6 / kRpANabhinnaiyudhivairivIra vibhinnabimbe sati yasya bhAnau // svayambhayenaiva babhUva bhinnaH zazI na cedaya bilI kimeSaH // 7 // kRpANe tyaadi| yudhi saMgrAme / yasya prabhoH / kRpANabhinnaH kRpAyona svaIna bhinmA. shchinnaastH| vairivIraH vairiNa paba dhIrA cairivIrAstaiH zatru vIraiH / ruupkH| bhAnau sUrye / vibhinna vimce vibhinna chinna bimba maNDalaM yasya tasmin / zazI candraH / bhayena bhiityaa| svayameva Atmanyeva / bhinnaH vishornnH| yatra bhavatisma / na ces mRSAcet tarhi / eSaH sudhAMzuH / pilI bilamasyAstoti bilI chinaanityrthH| kim kadhamabhUditi vitrkH| "kiM prazna vitarke " ityamaraH / saMyuge saMsthitaradhi bhittvA vIrAssvarga prayAntIti kvitaasNketH|| anumityalaMkAraH // 7 // bhA0 a0-jisa sumitrarAja ke khada meM mAre gaye zatruoM kI AtmAoM ko sUryamaNDala ko viddhakara jAra jAte hue dekha kara mAnoM bhaya se candramA svayaM hI vidIrNa ho gyaa| yadi yaha bAta nahIM hotI to candramA vilI arthAt sacchidra kyoM kahalAtA / 7 / bAhau yadIye'rthisuradrame'pi manye'siyaSTiM viSavallimanyAm nocettayA vairiNi veSTyamAne kintepire tasya kuTumbakAni // 8 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam vaahaavityaadi| yadIye yaszayaM yadIyattasmin / dozcha" iti cha prtyyH| bAho bhuje| arthisudune'pi arthayantyevaM zIlA arthinaH surasya drumaH suSmaH murala ma itra sugcha mo'rthinAM sura mastasmina yAcakajanakalpavRkSe stypyupmaa| asiyaSTi khgltaa| anyAM bhinnAM chinnAM lokaatigaamityrthH| viSavalima viSalatAm / manye jAne / nocettayA khddultyaa| cairiNi caramasyAstIti bairI tasmin shtroN| veSTyamAne saMzrIyamANe sti| tasya vairinnH| kuTumbakAni kuttumbni| kim kinnimittam / lepire tapantisma / tapa santApe liT // utprekSAlaMkAraH // 8 // __ bhA0 a0-mahArAja sumitra kI bhujAyeM yAvakoM ke liye kalpavRkSa ke samAna abhISTaprada hone para bhI unakI talavAra ko maiM viSalatikAsI samajhatA hUM / nahIM to isake lakSya bane hue zatra oM ke parivAra varga kyoM duHkhI hote / / yasya pratApAgnizikhAvalIDhaM sarva jagatsatyamidaM vadAmi / / nedaM dviSo yaM yamaguH pradezaM taptA babhUvuH kimu tatra tatra // 6 // yasthetyAdi / id etat / sarvaM vizva / jagat bhuvnm| yasya sumitranRpasya / pratApAnizikhAvalIDham pratApaH parAkramaH sa evAgnistasya zikhA jvAlA tayAvaloDha vyAptaM pratApAgnizikhAvalIDham / "sapratApaH prabhASazca yattejaH kopadaNDajam" ityamaraH / satyam tathyam / vadAmi bravImi / idam vacanam / na nacetahi / viSaH zatravaH / "vidhipakSAhitAmitradasyuzAtravazatravaH" ityamaraH / yaM yam pradezam / aguH yantisma / iNa gatau luGa "gaityoH" iti gaadeshH| tatra tatra tasmin tasmin prdeshe| vIpsAyAmiti dviH| tatAH tapyantesma ttaaH| kiM babhUvuH kinnimittambhavantismetivitakaH / anumityale kAraH // // bhA0 a-maiM samajhatA ki, sumitrarAja ke pratAparUpI agni kI jvAlA se sArA , saMsAra vyApta ho rahA thaa| yadi yaha nahIM hotA to ina ke zatru jahA~ jahA~ jAte vahA~ 2 kyoM santapta hote / / yasyAsidhArAvinipAtabhItAstyajantu padmAkarasaMgamAni // vimuktavantaH kila rAjahaMsAH svamuttarAzAzritamAnasazca // 10 // yasyetyAdi / yasya bhUpasya / asidhArAcinipAtamItAH ardhArA asidhArA banAnam tasyA binipAto ghAtastena bhItAssantrastAsse tathoktAH pakSe asivakarA dhArA jalapravAho'sidhArA tasyA vinipAtAbhItAstathoktAH / "dhArA sNnyaanimskndhsnttyoHptnaantre| badravyaprapAte'pi turaMgagatipaJcake / baGgAdInAJca nizita Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH srgH| - mukhe dhArA'pi koyate" iti vishvH| rAjahaMsAH rAzA haMsAH rAjahaMsAH zreSThA! rAjahaMsAH bhUpendA ityarthaH pakSe rAjahaMsAH hsvishessaaH| "rAjahaso gadhaThe kAdambakalahasayoH" iti vizvaH / panAkarasaMgamAni padmA lakSmI kurvantIti pAkarANi sampavidhAya. kAni tAni saMgamAni saMsargAstathoktAni rAjyabhogAdisambandhAnItyarthaH pakSa pazakarasya pamAnAmAkarastasya tadAkaspa saMgamAni sambandhAnItyarthaH / "pamaH syAtpanna vyUhe nidho saMkhyAntare'ndI mamake visuzAdevi ' nAmoziyoti vizvaH / dhimuJcantisma vimuktavantaH / sva svakIyam / uttarAzAvitamAnasaJca uttarA bhaviSyatphalarUpAzA vAMchA tathoktA uttarAzAmAzrayatiruma tathoktamuttarAzAthitaJca tanmAnasa vittaJca tathoktam pakSe uttarA cAsAbAzA ca tathoktA usarAdika tAmAzritamusarAzAzritantavamAnasaM tanAmasarazceti tathoktam / "AzA tRSNAdizoH proktA, mAnasaM sarasi svAnte" ityubhayatrANi vizvaH / tyajantu munyctu| tyajahAnI loT / kila sambhAvite'rthe / "vArtA sammAvayoH kila" itymrH| uttaradizi dhanadasya maMtrarathanAmodyAne mAnalanAma saro'stIti laukikarUDhiH // zleSopamAlaMkAraH // 10 // bhASA a.--sumitra mahArAja ke khaddhaprahAra se bhayabhIta hokara yaDhe 2 rAjAoM ne apane rAjya ke aizvapabhoga tathA bhAvI AzAoM ko apane hRdaya se nikAla diyaa| (dUsarA pakSa ) athavA rAjahaMsa pakSI ne sumitra mahArAja ke rAjya meM tIvajalapravAha se trasta hokara padamAkara ( sarobara ) kA AnA jAnA chor3a diyA tathA uttara dizA meM virAjamAna mAnasasarovara ko bhI chor3a diyA / 10 / tejo'nale vyAptasabhastakASThe tatra sthiti kartumazaknuvAnAH // yasyArayo vAridhivAsamApurnIcettathA ke kila vArimAH // 11 // teja ityaadi| yasya narendrasya / tejo'nale tejaH prabhAvastadevAnalo'gnistasmin / "tejaH prabhAye dIptau ca bale zukra gi" ityamaraH / vyAptasamastakASThe samastAzcatAH kASThA dizazca tathoktA vyAptAH paripUrNAzca tAH samastakASThA yena sa tasmin sati "kASTotkarSe sthitI dizi" ityamaraH / indhanAni dhanyante / tatra dikSu / spitim sthAntam / kartum karagAya kattu vidhaatumityrthH| azaktuvAnAH na shknuvntiityshknuvaanaaH| "vayaH zakti zIla" iti zAna pratyayaH / azaknuvanta ityarthaH | arayaH zatrayaH / bAridhivAsam vArINi dhIyante'sminniti pAridhisamudrastasmin cAso nivAsastA samudrAvAsamityarthaH / ApuH yayuH / vyatirekaH / tathA tena prakAreNa / mocet yadi na bhvet| dhArimAH Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisunatakAvyam / pAriNi pravartamAnA bhAstathokkA jaladharamanuSyAH / ke kila ke bhavanti / phileti praznaH / anujilyalakAra: // 11 // bhA0 a0-dana nahArAta ko pratApAni ke sabhI dizAoM meM vyApta hojAne para inake zatru ne zyAra sthAna / pA sasura kA sAga laa| yadi aisA na hotA to jalacaramanuSyoM kA astitva hI miTa jAtA / 11 / . upAyanAzvebha buraprahAramadAmbunimnIkRtapUrNAmadhyam || ratnAGgagAM yatsadamA vizAlam krIDAlaropadvirarAjalakSyAH // 12 // upaAyane yAdi / yatsadasaH yasya sadastasya sumitrarAjasabhAyAH / "AsthAnI kloramAsthAna strInapuMsa myAH sadaH' ityamaraH / upayana zvenakhuraprahAramadAmbunimnIkRtapUrNamadhyam azvAzvebhAzva * azvebhA upAyanArtha upahAranimittamAnAtA azvebhA upAyanAzvabhAH khurANAM prahAraH khuraprahAro madasyAmpu madAmbu khuraprahArazca madAmya ca khuraprahAramadA-bunI upAyanAzvAnA khuragraha ramadAno tathAkta prAganimnaM idAnIM nimna kriyAma nimnArutam pUrNataH pUSam upAyanA vAyu prahAra hA bubhyAM nimna kuna. pUrva madhyaM yasya tttyaakt| yathAsaMkhyAlaMkAraH / azvAnura sahAraNa nimnAkAma nagada pu. nA pUNamadhyamityarthaH / vizAlaM vastutam / ratnAGgam lanimitamANa tathAsam / "aruNaM catvarAjire" ityamaraH / lakSmyAH shraadevyaaH| kADAsarAvat kADAsara ica kIDA. sarAyat / upamA / virarAja bbhii| rAjU dApto laT // 12 // bhA0 a0 bhaiTa meM Aya hupa ghor3oM ke khura-prahAra tathA madamatta hAthiyoM kI madaddhArAse mubhitra mahArAja kI sabhA ke rakSajar3ita prAMgaNa kA madhyabhAga gaDDhAsA hAkara lakSmA mahArANo ke kADAsarovara ke samAna jJAta hotA thA // 12 // prANezvarI tasya babhUva rAjJaH padmAvatInAmanarandrakanyA / yayAdhivinnAjani bhUtadhAtI yA cAdhivinnAjani bhUriladamyA // 13 // prANezvarItyAdi / tasya rAmaH sumitrasya / yayA ramaNyA / bhUtadhAtrI bhUdevo / "bhUtadhAtra yandhimekhalA" iti dhnnyjyH| adhiauvannA vidyate-ma vinne adhi upari vinna yasyAH sA adhicinnA sapano "kRtasApAlakAdhyUDhAdhicinnA'yasSayamyaga" htym| bhajani abhUt / janaprAdubhAve luGa "dApUrjani" ityAdinA ni; ":" iti tasya luk / yA alajamanudhyA ityrthH| * prazvAzcabhAzcativibhahe sanAGgatvanAna kavadbhAvA bhavitumucita prAsIt | Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH srgH| banArI / bhUrilamA bhUSizvAsaulakSpazceni bhUrilakSmIstayA ! adhicinnA sapatnI ani abhuut|saapdmaavtonaamaanndknyaa narANAmindro narendraH kazcidbhanistasya kanyA kumArIpamA anyA astAti pamAtA pamAvati nAma yasyAH sA tokkA sA cAso narendrakanyA va tayAra praharI praNa nAtAzvarI tayo kA vallanA / babhUva bhvtism| bhUta. dhAjonAralA satto natyanzagariti / atirAyAlaMkAraH // 13 // bhA0 a0 -mahArAja kI prANavallabhA padmAstI eka rAjakanyA thiiN| inakI kevala do sote thoN| eka pRthyo aura dUsarI rAjalakSmI // 13 // lAvaNyavArAzitarAGgakalpalatAM nRpastrImavalokya zake // tatkAmyayAdyApi karoti lakSmIstayombumadhye kamalAsanasthA // 14 // laavnnyetyaadi| lAvaNyayArAzitarAikalpalanA lAvaNyameva saurUpyameva bArAziH vArA jalAnA rAziH sanusa "cArijalasamu" iti dhana lApArAzi taratIti lAvaNyadhArAzivarA banAnetyarthaH kalpalatAza vArAsimaratvamasiddha svitra jillA dinyaH it prtyyH| aGkora kelA tAGgakalA nA lAvaNyavArAzitarA vAsAvaGgakalpalatA ca tathokkA tAm / nAstro nRn pAtAti nRpastasya strI tAmpamAvatIm / avalopapa bIzna / lakSa ge: kmlaa| tatkAmparA talalAvaNyAmacchatrAtpana iti tatkAmyA sayA mAlA capalAmecchaga "suraH kartaH kAmpaH" iti vAJchArtha kAmya pratyayaH / " pyAdyat" i.ta yat / tato'nAdyantaHmAp" iti aae| kama dAmanasthA kamalamecAsana kamalA panantasmin ti toti kamalAsanasthA pdmaasnsyetyrthH| adyApi idAnImapi / ambumaga ja madhye / sapaH pArivAjyA / karoti vidadhAti / iti zaMke manye / zaki zaMkAyAM laT / umrakSAlaMkAraH // 14 // bhaH a-mujhe mandeha hotA hai ki saundarya samudra meM tairanevAlI tathA kalpalatikAsI aGgayAlo rAjamahaSI panAvatA ko dekhakara inako sundaratA pAne kI icchA se lakSmo Aja bhI samudra ke madhya meM tapasyA kara rahI hU~ // 14 // nizAkaraspheTanimAni tanvyA nakhAni pAdAGgulisaMgatAni // . jagajjigISormakaradhvajasya prapedire kheTakamallakatvam // 15 // nizApharetyAdi / tanvyAH kRzAGga yAH / nizAkaraspheTanibhAni nizAM karoti iti nizA. karo vidhustasya spheTAH khaNDAni teSAM nibhAni samAnAni tthokaani| "nibho Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / pyAjasadkSayoH" iti vizyaH / upamA / pAvAguntisaMgatAni pAdagoraMgulyastAH saMgacchara tathoktAni | nakhAni nakhagaNi "tayo'ninakharA'snigA" itymrH| jaganimItro: jenamicchu jiMgISuH "sambhi" ityAdinA uprtyyH| jagato jigIpustA / makaradhya bhya makoyanoM yasya sa karadhvajaptamA mApatha / kheTakamallakatvA kheTakaH pharakaH ma ca bhallabhaH kuntasmana kheTaka malla ko tayorbhAvaH khettkmllktv| prapedire prajAnuH / pad gatau riTa utprekSA laMkAraH // bhA0 0 - candrA khaNDI samAna gatI paira kI aMguliyoM ke nakha, sAra ko jhInane kI icchA karane vAle kAmadeva ke anabhUta DhAla aura bhAle bana gaye / 15 / svargApagAra kasaroruhANAM majAtametadvayamityavaimi / surAMganAnAM kathamanyathAstAm cirAya sevyau caraNau mRgaakssyaaH||16|| svargetyAdi / mRgAzyAH mRsyevAkSiNI nazte yasyAstasyAH paNAkSyAH panAvatyAH / etadmagara patagezvarapAyAIyA nyokt|| svapagArakta saroruhANAm svargasthApagA nadI tathoktA marali roinnIti saroruha Ni raktAni ca sAni sarovhANi ca raktasagelhANi svargApagAyA: raktama kaTANi nathoktAni teSAm / sajAlam saha jAyatesma iti sajAtam sahodagam iti / avami jAnAmi / iNa gatau laTa / anyathA evaM nocet / sugaMganAnAm sugaNAmaMganAH sugaMganAstAgdA devamAninInAm / caraNI pAdau / "padaM ghizcaraNo'khayA" itymrH| trirAya anavanagA / "cirAya virarAtrAya dIrghakAle prayujyate" iti halAyudhaH / sevyau sevituM ArAdhita yogyau / kathaM kena prakAreNa / AstA abhavatA / as bhuvi lA utprekSAlaMkAraH // 16 // mA0 a0-padamAvatI rAnI ke donoM para svargIya nadI ke raktakamaloM ke sahodara se zAta heAte the| yadi yaha bAta nahIM hoto to ve devAGganAoM se kyoM pUjita hote 1 / 16 / saparvarambhAsadRzomtoH sajaMghayoraMgajakAhalA kA / kiyAMzca paJcAyudhapRSThatUNaH kiyattarau manmathadantidantau // 17 // saparvetyAdi / saparvarambhAsadRzoH parvaNA pranthinA saha yartata iti saparvA sA vAsI rambhA ca saparcarambhA tayA maddazau tathokto tayoH / "sadRkSaH sadRzaH sadRk ityamaraH / samandhikailIstambhasamAnayorityarthaH / upamA / sajaMghayoH jaMghAbhyAM sA vartate iti sajadhau tyoH| tAH tasyAH padmAvatyA UrU tadUrU tayostoMH purata iti zeSaH / aMgajakAhalA aMge jAyata ityaMgajo manmathastasya kAilA | kA kAkuH tadUryoH puraH kAmasya kAhalAki Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH sargaH yatI bhavatItyarthaH / paJcAyudhapRSThatUNaH pazcAyudhAni yasya sa paJcAyudho manmathastasya pRSThe zarIra caramabhAgastasmin vidyamAnastUNa iSudhiH pacAyudhapRSThatUNaH / kiyAn kiM mAnamasyati kiyAna "dhatvidaM kima" iti mAnArthe catupratyayaH "da dha ra kha pha" ityAdinA ghasya iyAdezaH "kimidimaH koza" iti ki' zabdasya kyAdezaH ugitvAnnu / manmathadantidantI manmathaH kAmastasya intI gajastasya dantI radau rUpakaH / phiyattaroM prakRSThoM kiyantI kiysrii| bhavataH / AkSepAlaMkAraH / / 17 // - bhA. a.-gA~Tha ke sAtha 2 kadalI ke khaMbhe meM samAna padamAvatI rAnI kI donoM jAMghoM ke Age kAmadeva kA kyA baza thA ? kAmadeva ke tarakasa tathA inake hAthI ke dAnaH dA~ta bhI niI kI jA~gha ke Age kucha nahIM the| 17 / parisphuratakAJcanakAJcibandhaM nibaddhanIvIvilasaddukUlam / kalanabhAraM kalikAyudho'syAzcakAra vAstraM kila cakrayAnam // 8 // parisphuradityAdi / kalikAyudhaH kalikAH korakA evAyudhAni yasya sa tathoktaH puSpAyudha ityrthH| asyAH etasyAH padmAvatyAH / parisphuratkAMcanakAzciyandhA kAczaH mekhalAna, tamora lini jhAkArAntayorabhedo lakSyate / kAJcanema nirmitaH kAzci yaH kAJcanaka nivandhaH parisphuratIti parisphugna parisphun kAJcanakAzci pandho yasya sa tathoktastara / nivaDUnIvAvilasadkUlA nidhaddhA bAsI nIcI ca nibaddhanIvI tathA prandhiracanayA vilamadirAjaddukalaM sUkSmazvetavastra yasya sa tam / "dukUlamtu kSIme sUkSmAMzukepi tat"ini bhaaskrH| kalaprabhAgA kalatrasya nitamrUpa bhaartaa| "kalatra' zroNibhAryyayA:" ityamaraH / cAstrA vastraMNa channa vAtrA"channe gtha' itpaNa pratyayaH / "rathe kAmbalavastrAdhAH kambalAdibhirAvR" ityamaraH / cakrapAna na ka rUDha grAna cakrayAnam sthamityarthaH / cakAra vidadhau / DukRta kara litt| kila sambhAvyam / utprekssaalNkaarH||18|| mA0 a0-suvarNamaya mamajvala kaTibhUSaNa aura nIcI-bandhana-yukta sAr3I se suzAbhita mahArAnI padmAvatI ke nitamya bhAra ke kAmadeva ne yatra se DhaMke hue ratha kA cakkA bamA DAlA / 18 / valivayatrAsataraGgite'sthA vilgnsaundryymhaamburaashau|| uparyudastastanazailato rarAja seturnavaromarAjiH // 16 // dhalinayetyAdi / asyAH padmAvatyAH / baliprayatrAsataraGgita dhalInAM zrayaM valitrayaM tasya mAsAdhalanAni ta eva taraGgAstathoktA balitrayabhAsataraGgAH saMjAtA smimiti baliSaya Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam jAsataraGgisastasmin / pilagnasaundaryamahApurAzI ghilagati sannati atisvAtvAditi vilagna madhyam "madhyamaJcAvalAca madhyo'strI" ityamaraH / tasya saundaryyam saurUpyam nayoktam samyUnAM gaziramburAziH matAMzvAsAdhamyurAzizca tathokto bilamasaundaryyameva mahAyurAzistasmina / upari agre / udastastanazailataryaH udasyetesma udastI unnatIca to stanau codastastanau tAzeva zaMlo tAbhyAM tAkatu yogyastakya asnayoktaH / navaromarAji: navAni ca nAmi romANi ca gavaromANi teSAM rAjiH zreNI navaromarAjiH / setuH AliH setubandha ityarthaH / rarAja babhau rAjadIptau liTa / setuH sItApatinA mahendrazailAvadhibaddhaH satcidAnIbhambudhijalamagnaravAdalakSyo'pyagrabhAge zailaM dRSTa vA yathA vitaya'te tathA bilagalaundaryyamahAmburAzI mimAravAdalakSyo'pyasyA navaromagajiggrabhAge stamazalamavalokya vitaryata iti bhaavH| rUpakAlaMkAraH // 16 // bhA0 a0 -trivalIkapI saraMgadhAle kaTi-saundarya samudra meM Upara kI ora uThe hue kuca kaSI parvatoM se anumAna kI jAnI duI aMkurita gomAdhalI setu ke samAna zobhatI thii||16|| bhujAyatA campakamAlikA syAt kuconnataH paMkajakuDmalazca // mRdutvakAThinyaguNau mRgAkSyAH kathaM dadhItobhayamapyubhayyAH // 20 // bhujAyatetyAdi |mRgaayaaH mRgaspevAkSiNI yasyAH sA mRgAkSI nasyA mRgAkSyA; paNAkSyAH / bhujAyatA bhulAvivAyatI yaspA sA bhujApatA yaahudiidhaa| campakamAlikA sampakasya hemapuSasya mAlikA tthoktaa| kuconnataH kuncaadhivonntstugstthoktH| paMkajakumalazna paMke jAyata iti paMkaja tasya kuDamalo mukulastathoktaH / syAt bhavet / tathApi ubhayamapi yagakamAlikApaMkajakuDamalAyamapi / ubhayyAH umAvayayavAvasyA ityubhayo "TiTuNitikA" tasyAH bhukucadvayasya / mRdutvakAThingaguNI mRdo vo mRdutvaM kaThinasya bhAvaH kAThinya mRtutvaJca kAThinyazva mRdutvakAThinye te evaM guNo punastau / rUpakaH / kathaM kena prakAreNa / dadhIta svIkuryAt / dudhAm dhAraNe ca liG saG / pradIpAlaMkAraH // 20 // bhA0 bha0 -- mRgAkSI pamAvatI ko jambI bAheM yadi campaka kI mAlA kahI jAya aura unnata kuca kamala-kuDamala kahe jAya~ to ye donoM bhuja aura kuca kI mRdutA tathA kaThinatA kaise dhAraNa kara sakate haiM arthAt ye dono upamAyeM apanI sArthakatA siddha nahIM kara sakatIM // 20 // zubhena rekhAtritayena tancyAH kaNThaH sphuTaM kambusamAna eva // sudhAsadANa punaH svareNa vipaMcikApyaJcata eva tasya // 21 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tra prathamaH srgH| zubhenetyAdi / tantryAH kRzAMgNAH / kaNThaH priiyaa| zubhena prazastarUpeNa / rekhAtrinayana rekhANAM prinaya regyApritayantena / phaTAkA / kambusamAna egha kamyuH zaMkhasnarUpa mamAna paca zastramaza ityarthaH / "kambunAvalAye zaMvaH' ityamaraH punaH gntui / sudhAsadANa madA bhAnavaranapAdaH sadA sudhamaH pIyoNa mAdastena / strareNa nAdena : "svaro'kAgadi. mAtrAmu madhyamAdiSu ca dhvanau / jatA dApi proktaH svaro nAmAsamIraNe"iti vizvaH / gipazcikAgi viinnaapi| tasma knntthsp| aJcata paya aJcanonnato dUrata pavetyarthaH / "maJca lapamaJca" .ni prapatrAvaraca kAra prayogAt / kimpuraH kamyuriti bhaavH|| 21 // ma. 10--kAMgI gamAvatI rAnI ke kaNTha meM jo zabha sUcaka nIna reNAe~ bhI ina se yaha zaMva ke samAna kaNTha amRtamaya sumadhura svara se vINA ko bhI padadalita kiye huA yA // 21 // yadajasaundayyatavaM mukhaJca yadambake mInaviDambake ca / nabha:zriyaH sAmyamupAgatA yA maraH zriyaH sAmyamatogatA sA // 22 // ydityaadi| yat yamAkAraNa t / musAvakatram / annandamambAra anasya candrasya kamalasya ca maundara namramavA jaundaryamakhA "rAjanamAne "isaeTa / ajo dhanvantarI candra nicule zavAma pAla"iti vishnH| yazca yammAnoH / ambake ca ny'| "gadadhinetralocanacakSurnaganAmbarekSaNAdhiSi" iti hlaayudhH| mInaviDampo maunaspa pratmyasya mInarAzezca viDampa niraskarake " mIna rAntare pats" iti vishvH| ataH asmAt kAraNAl / yA dezI / nabhaHzriga: namaso mA zrI: zobhA nathoktA nasya:sAmpA mamA bhAvaH saamyaa| upAgatA upagacchatisotyupa'gatA praaptaa| sA nmaavtii| saraHzriyaH saramaH kAsArasya zrIH zobhA naszaH vAmyA tulAra gatA praaptaa| mukhaneSayoH candramInarAzyoH tulayA nabhamaH zrImAmyAra padmapatsthayosvAmpAttu maraHzrIsAmyamiti nabhaHzrIH sara:zrI: rAzI caiti tistro'ti samAnA iti bhAvaH / upmaalNkaarH|| 22 // bhA0 ma0-pamAvatI kA makha, candramA kI sundaratA kA sahacara thA tathA AMne machaliyoM ko niraskRta kiye huI thI ataeva yaha rAnI AkAza kI sundaratA kI samAnatA karatI huI sarerAbara kI zobhA bI tulanA kiye huI tho // 22 // vilokanArItilakasya tamyAH kva kezapAzasya puro bhavAmaH // itIdamadyApyabhinetumete sadhUtayazcAmavAlahastAH // 23 // trilokmaariityaadi| trilokanArItilakasya trayazcate lokAzyatrilokAsveSa vidhamAnA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / kara gha nAritra lokanAyryastAsAmU tilaka tathokantasya tilakazabdarUpAviSTaliGgatva napuMsakam utkRSTAyA ityarthaH / tasyAH padmAvatyAH | samrata kezAnAM pAzaH kezapAzastasya milasya | purA / kutra kutrA "iti nipAtanAtsAdhuH / bhavAmaH smaH / sadgazA na bhavAsa ityarthaH / idam etadvacanam / abhinetum bhavya yAbhinetuM vijavyApAraNa darzayitum / yase ise / cAmaravA hastAH ca ime cAmarAste ca te bALa : stAzca tathAkAzcAmaravAladhiyaH "vahastazca vAladhiH" ityamaraH / adyApi ida nAmapi / sadhUtayaH vacanaM dhUHtaH dhUtyA saha pattante iti sadhUtayaH kampanA ityathaH / bhavantAtisAdhvAhAra / utyaM kSAlaMkAraH // 23 // mA0 a0 - tribhuvana kA lalanAoM meM zirobhUSaNa padmAvatA rAnI ke bAloM kI tulanA hama nahIM kara sakate isa bAta ko jatAne ke liye hI mAnoM cAmara Aja bhI kampita hote rahate haiM // 23 // manojasammohanamaMtracintAphalaM nu bhUpAlapaH phalaM nu // nu janekSaNAdRSTaphalaM na kiJcinnave sRSTeH kalazAkutissA ||24|| manAjetyAdi / nimitaH / kalAkRtiH karAvAkRtirAkAro yasvAssA kAkA: padmAvatti phalam manasi jAyata iti manojasvarUpa satAuna tasya mantrA manaHjalamohana mantravattA tathAktA tasyAH phalam manAsammohana mantrAnantaH phalam manmathavazIkaraNa manvAdimatyathaH / tu kimcA | bhUzalata pham bhuvaM pAlapatAti bhUgAlastastra tayA bhUgAlata (svarUpa phalantatha kam sutrarahArAjasya gatamavacidditata caraNaka ThamityathaH / tukA nakSA janAnAmokSaNAkSaNAni rAmadvantastra phalaM tabAkam kSokaNa puNya kalAMmatyarthaH / nu kamyeti / kiJcit kimapi / na vejha na jAne vijJAna saMzayAlaMkAraH // 24 // bhA0a0 - sAMSTa ke kalaza ke samAna nAcatA rAnA kAmadeva ke moha-maMtra ke dhyAna kA phala svarUpa haiM athavA sumitra mahArAja ko pUrva tapasyA kA phala yA janatA ke darzana saubhAgya kA phala haiM yaha yAta meM nizcita rUpa se nahIM kaha sakatA // 24 // nirmUlitAzeSavipakSakakSA nirAkulI bhUtasamastabhUtaH / yuvA sa puSpAyudhavAraNa koNavyadhAtparaM vyAkulamAnaso'bhUta // 25 // nimUM litasthAdi / nirmUlyate sma nirRlitamazeSAzca te cipakSAzcAzeSavipakSAsta eva kakSamaraNyaM tathA nirmUlitamazeSavipakSakakSa yena sa tathokaH / "vipinaM gaddanaM kakSamaraNyam" iti ghaJjayaH / samUDho, tasamastazatra vipinaH / nirAkulIbhUtasamastabhUtaH prAganirA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH srgH| kulA idAnoM nirAkulA bhavantismeti nirAkulIbhUtAH samastAzcata bhUtAzca samastabhUtA nirA. kulIbhUtAH samastamUtA yasmAtsa tthoktH| bAdhArahitasakalapajAnikaraH / "yuktamA dAbUte bhUtaM prApyatIta same tripu" ityamaraH / yuvA taruNaH / "vayasthassakaNo yuvaa"tymrH| saH sumitrhaaraajH| puSpAyudhayANakANa vyathAt puSpANyeva AyudhAni yasya sa puSpAyudhaH manAbhUstasya bANaH zarastasya koNo'gna tasya vyadhanaM vyAdho ghAtastasmAt manmathabANAnAdhanAdityarthaH / "pAdanaiekhAstralaguDAdiSu koNa" iti nAmArtharakSakoSe / param kevalam vyAkulamAnasa vyAkula mAnasaM yasya sa tathoktaH vyprdhiiH| abhUt abhavat bhUsattAyAM lujh| sAlA kAraH // 25 // bhA0a0- sabhI zatru rUpa dhanako nirmUla kara sarva prANivarga ko nirAkula karanevAle navayuvaka sumitra mahArAja kAmadeva ke vAdhAna se bedha jAne ke kAraNa vyAkula-citta ho gaye / 25 / kulAgataM varSiNi dRSTazauce samaMtrivarga'pitarAjyabhAraH / tayA samaM manmathazAsanAni babhAra bhAvAtimanoharANi // 26 // kulAgata ityAdi / kulAgate kulAdAgatastari gan vNshprmpraayte| yarSiNi varSANi santyasyeti varSI vRddha bhUtAH ina tasmina, dhArSiNi / jyAyasivRddha ityarthaH / iSTazoce TraSTaM zauca yasmintasminnupadhAzuddha ityrthH| "dhArthikAmabhayavyAjena paracittaparIkSaNamupadhA" iti rAjanItivacanAn / maMtrivarge maMtriyAM sacivAnAM vargasamUhastasmin / arpitarAjyabhAraH rAjyasya bhAro rAjyabhAro'pitaH saMsthApito rAjyabhAro yena sa tathoktaH / saH sumiprabhUpaH / tayA paTTamahiSyA pAvatyA / samaM sAkam / "sAka satrA samaM saha" ityamaraH / .bhAvAtimanoharANi vakSyamANA bhAvA AlambonohIpanakAraNAni nAgAdayo bhASAstarAlampanAdibhiratimanoharANi atyanta manoharANi tathoktAni / mammathazAsanAni manmathasya zAsanAni tathoktAni kAmarAjyAnItyarthaH / kabhAra pratisma bhRta bharaNe liT / parivatyalaMkAraH // 26 // bhA0 11-tathA vaMzaparaMparA se cale Ate chupa aura sUkSmadazI tathA bUr3he maMtriyoM para rAjyabhAra sauMpa kara vividha bhAvoM se padmAvatI ke sAtha manohara kAmadeva ke zAzana ko saharSa sampasa karane lge|26| agAyadeSA sa tatAna tAnamanRtyadaSA sa tatADa tAlam / avAdayahallakikAmathaiSA sa ballakIvAnujago dvitIyA // 27 // mAyadityAdi / eSA iyampamAvatI / agAyat gAnamakarot / ke ga ra zabda laG / saH mumitrnupH| tAnam zrutim / tatAna vistArayatisma tanu vistAra liT / eSA pannAvatI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 kAvyam / anRtyat anayat nR se gAtra-vizeSe laD / saH sumitraH | tAlam kAMsyam / tatADa tADayatirUma taDa taDane lie | atha anantare / eSA padmAvato / vallakikAm shriinnaam| adhAdayat anAvayat yada vyaktAyAM vAci laG / saH sumitraH / dvitIyA dvayoH pUrNA dvitIyA / vahalakIya cINeva / anuja anugAyatisma meM zabde liT ||27|| mA0 a0 - mahArAnI padmAvatI yadi gAtI thI to sumitra mahArAja tAna cher3ate the, vaha nRtya karatI thI to ve bAje bajAte the aura vaha kahIM vINA bajAtI thI to sumitra mahArAja apane dUsarI vINa ke samAna sumadhura kaNTha se gAte the // 27 // n saha prayAta dayitau vanAntaM saha priyau kelisaraH praviSTau / Refect ramaNa ca dolAm saha sthitau sau zirastu kAntau ||28|| sahetyAdi / dayitau dayitA ca dadvitazveti dayitau sropuruSau "samAnamekaH" ityekazeSaH / dhanAnta vanamadhyaM / sahasA / "sAkaM sa samaM saha" ityamaraH / prayAto priyau priyA priya priyamadhyekazeSaH / kelisarA kelyAH saraH kejisa koDAsarovaram / saha samam / praviSTha pravizatasma / ramaNa ramaNI ca ramA ramaNau dampatI / atrApyekazeSaH / lAm prAlikAm / "Andolana svAdAndolA dAlAsyAddolikApi ca " iti vaijayantI / saha sabhA | 'adhirUDho adhiroddataH sma tathoktau / kAnto kAntA va kAntazca kAntau ekazeSaH / saudhari sodhAnAM zirAMsi tathAkAni teSu hamyAMmAgeSu saha sAkam / sthitau tiSTha taH rUma // 28 // bhA0 a0 - kamanIya kalevara vAle ye yugala dampatI sAtha hI sAtha ghana meM jAkara sarovaroM meM jala krIr3A karate the / hiMDole para jhUlate the aura rAjaprAsAda kI chata para baiThate // 28 // urojayArAmadena tasyAH kutUhalI makaraM lilekha | vibhAvayAmAsa sa bhAvayoneH sthUlAgrajAgranmakaradhvajasya // 26 // I urojorityAdi / tasyAH pAvatyAH / urojayoH urasi jAyete ityurojau tayoH stanayoH / praNamana pAtra mada egaprahastena kastUryA / kutUhalIyam kutUhalAya matraM kutUhalIyat / "kautUhala kautukaJca kutukaJca kutUhalaM" ityamaraH / makaram jalacarAya zeSam / lilekha likhazisma likha akSaravinyAse liT / saH makaraH / bhAvayAne bhAva eva yonihatpattisthAnaM yasya sa tasya mArastha / sthUlAgrajAnan makaradhvajasya sthUlasya paTakuTyA agra sthUlAma "duSyaM sthUlaM paTa kuTI guNalayanI keNikA tulyAH" iti vaijayanto / athavA sthUlastha dRSyakUTasyAma' sthUla Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH sargaH "sthUla syAtpIyaraM krUTe niSpakSa punaranyavat" iti vizvaH / tasmina jAgIti jAgrat prasphuran makarI yasya sa sthUlAgrajAmanmakararUpa cAsoM dhvajazna tadhoktastasya / karmaNi sssstthii| vibhAvayAmAsa smaarytism| bhUkRporavakalpane liT / punazca kAmoreptimakaroditi maatrH| atizayAlaMkAraH // 26 // bhA0 bha0 --padmAvatI ke donoM stanoM para kastUrikAmaya candana se citrita kutUhalakAraka makaracita kAmadeva ke tambU ke makaradhvaja ke samAna dikhAI par3atA thA // 26 // sakhIsabhAyAM caturaGgakelo cucumba saMrakSitumAhatasya // hayasya yAcyAkapaTena kAmI muhurmuhuH rameramukhI kapole // 30 // sastrItyAdi / kAmI kAmA'syAstIti kAmI sumitraH / sakhIsabhAyAm sakhonA sabhA sakhIsabhA tasyAm vayasyAnAM gossttyaam| caturaMgakelI catvAryaGgAni yasya tat dhaturaMgam tasya kelistasyAma caturaMgakoDAyAm / AvRtasya AdriyatesmetyAdatastasya prItasya vAMchitasya vA / "Adatau sAdAcitau" ityamaraH / hayasya azyasya / saMrakSitum saMrakSaNAya saMrakSitum / kRtakAmukatyeti karmaNi SaSThI / yAtrAkapaTena yAtrAyAH prArthanAyA: kapaTena byAjena / smeramukhIm mereNa smitana yukta mukhaM yasyAssA tAm darahAlabadanAm / kapole gaeDasale / muharmuhuH punaH punaH / cucumba cumbatisma / cuvi vapatrasaMyoge lie // 3 // mA0 10-sakhiyoM kI bhaNDalI meM padmAvatI ke sAtha causara khelate hue sumitra mahArAja apane pyAre ghor3e (ghor3e ke nAma se vikhyAta eka causara kI goTI) kI rakSA ke liye prArthanA ke bahAne manda 2 musaphurAtI huI padmAvatI kA bAradhAra mukhacumbana kiyA karate the||30|| muktAguNacchAyamiSeNa tavyAH rasenalAvaNyamayena pUrNe / nAbhihade nAthanivezitena vilocanenAnimipeNa jajJe // 31 // muktAguNetyAdi / tannyAH kshaanggyaaH| lAvaNyamayena lAvaNyasya vikAroM lAyaNyamayastena dehakAntimayena / "lAvaNyam dehakAntitA ca" ityabhidhAnAt / rasena amRtadaveNa | "raso rAge viSe vIrye tiktAdau pArade ve| tasyAsnAdane hegni niryAse'mRtazabdayoH" iti vaijayantI / muktAguNacchAyamiSeNa muktAnAM guNA dAmAni "mauyaMpradhAna" ityAdi naamaarthkoss| teSAM chAyA cimuktAguNachAyaM anama tatpuruSe "senAbchAyAzAlAsurAnizA" iti khImapuMsakavizeSapAThAt SaSTItatpuruSaM chAyAzabdasya vA napuMsakatvam muktAguNachAyasya miSaM vyAjastena "chAyAtvanAtape kAnto mipaM gajanimIlanam" ityabhidhAmAt / pUrNa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ f munisuvratakAvyam / sampUrNa / nAmihade nAbhireva hastasmin "tatrAgAdhajalo hadaH" ityamaraH / nAtha nivezitena patyA niyezita tathoktantena / vilocanena nynen| animiSeNa matsyena / rUpakaH / jasaM janaiGa bhAnubhASaM karmaNi liTa jAtamityarthaH // 31 // bhA0 a0-mauzi: pAMbI ( 1 ) mezita ra munA tathA amRta rasale paripUrNa padmAvatI ke nAbhi-sarovara para sumitra mahArAja kI ekaTaka pi lagI huI thI // 31 // amarSaNAyAH zravaNAvataMsamapAGgavidyadvinivarttanena // smareNa kozAdavakRSyamANaM sthAGgamurvIpatirAzazaMka // 32 // amarSaNAyA ityAdi / urvopatiH uAH bhUmeH patiH svAmI urvIpatiH sumitravibhuH / amarSaNAyA: prnnykopyutaayaaH| agaGgavidha vinivartanena apAGgaH kaTAkSaH sa evaM vidyut apAMgavidya tu tasyA vinivartanaM punarvyAvartanaM tena / zravaNAvataMsam zravaNayoH karNayoravartasamAbhU. paNam "yumyuttaMmAvatasau dvau karNapUre va zekhare" ityamaraH / smareNa kaamen| kozAt AyudhapidhAnAt / "koSo'strI kuDmale baGgapidhAnIgharivyayoH" ityamaraH / abaSyamANam AkRSyamANam / rathAGgam cakrAyudham "caka rathAGgam" ityamaraH / AzazaMke AzaMkatesma ki zaMkAyAm liT // utprekSAlaMkAraH // 32 // mA0 ma0-sumitra mahArAja praNayakalasvatI padmAvatI ke vijalI ke samAna tyaurI bAlo para usake karNabhUSaNa ko kAmaca ke dvArA myAna se nikalA huA cakrAyudha samajhate the // 32 // rahassu vastrAharaNe pravRttAH sahAsagarjA: kSitipAlavadhvAH / / sakopakandarpadhanuSpramunnazaraughahUMkAraravA ivAbhuH // 33 // raharisvatyAdi / zitipAlavadhvAH kSiti pAlayati rakSanIti kSitipAla: sumitranarendra stasya vadhUrnArI pabhAvatI rAzI nasyAH / rahassu ekAnteSu / "tathA rahaH rahazcogAMzu cAliGga" itymrH| vastrAharaNe vastrasyAharaNantathokta tatra vmnaavkrssnne| pravRttAH jAtAH / sahAsagarjAH hAsana hasanena saha battaMnta iti sahAsAste ca te garjA garjanAni ca tathoktAH / sakopakandarpadhanuSpamuktazaroghahUkAraracA itra kopena saha vasaMta iti sakopaH sa cAso kandarpazca sakopakandarpastasya dhanuH cApaM tasmAtpramucyantesma pramuktAste zarAzceti sakopakandarpadhanuSpramuktazarAsteSAmoghaH samUhaH parampaga cA "ogho bunde gayodhege drutanRtyopadezayoH oghaH paramparAyAM ca" iti vizvaH / hU~ karatIti kAro'nukaraNadhyani: sopakandarpadhanuSmAmuktazarodhasya kArastathoktAste ca ne ravAzna tathoktA: ta iva / zramaH Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mp mAsuH / senterama bhA dIptau laD / utprekSAlakAH / / 33 / / bhA0 bha0 ekAnta meM padmAvatI rAnI kA vastrApaharaNa karate samaya jo ha~sI ke sAtha kucha zabda hue ve zarasamUhoM ko chor3ate samaya kruddha kAmadeva ke huMkAra ke samAna jJAta hote the / 33 / iti kilAbhimatauM suradampatIma timarUpakalAguNazAlinau || vividhakelirasaiH kRtasammadaiH saphalatAM yuktAmupaninyatuH // 34 // dvitIyaH sargaH / / iti ita prakAreNa phila vArttAdau / "kila zabdastu vArttAyAM sammAdhyAnunayArthayoH" iti vizvaH / abhimatau abhamanyetasmetyabhimatau zrabhISTAdhityarthaH / suradampatIpratirUpa kalAguNAni surArNA dampatI jAyApatI sugdampato rUpaM saundarya va kalAdyAH kauzalya guNo nAyaka nAyakImAvazva rUpakalAguNA sudampatya pratimAH samAnAzca se rUpakalAguNastathoktAH zAlinI samRddhAM deva mithuna mAnasaundarya saMgItAdikalAvitiguNaprapUrNa vityarthaH / kRmadaiH kriyantesma kRtAsta va te sampadAzca tathoktAnaiHpravedA medasammadA" ityamaraH / vividhakelirasaH vividhAzva tAH kelayA vividha mAM rasAsteH nAnAvidhakADAsvAdanaH / "raso rAge viSe vIyeM tilA pAra ho vAsvAdana niyamRtazabdayoH" iti vaijayantI / yuvatAm " yUna' bhAvaH tatrA yuvA tAm taruNatvam / saphalatAm phalena saha varttata iti saphalam tasya gAva mhaphaLatA tAm sArthakatvam / upaninyatuH prApayataH stra / NIJ prApaNe liT / ityarhaddAsakRta kAvyarakSasya TIkAyAM sukhabAdhinyAM bhagavajja nijina varNanA nAma dvitAyaH sarvo'yaM samAptaH // 34 // bhA0 a0 devadampatI ke samAna kalA tathA guNa ko dhAraNa karane vAle sumitra mahArAja aura rAnI padmAvatI ne abhISTa AdarzabhUta dampatI ne atyanta bhAnandaprada vividha keli koDAma se apanA yauvanakAla sArthaka kiyA / 34 / SUEICHNO37672 iti dvitIya sarga samApta JADINYOLINE S Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha tRtIyaH sargaH eSaikadA tu navakalpalateva bhUyo bhUyaH prapannaRtukA'pi phalena hInA // pAlokya keli kalahaMsavadhU sagI dadhyau dharAdhipavadhUriti dInacetAH // 1 // epetyaadi| ekadA ekasmin kAle ekadA tu vizeSo'sti / navakalAlanetra kA khAsI latA ca tathoktA nA trAsau kalpalatA ca navakalpalatA seva / bhUgo bhUyaH punaH punaH / prapanna matusAdhi prAnnA; mAnA: bhUpavaH Sar3anaze yasyAssA tathoktA pakSe prapannA turAtaca yasyAssA tathokA "RtuH snAkasume mAsi dhasAptAdiSu dhArayoH" iti vizvaH / RtyakaH" iti humyAdezAn arAdezo na bhavati / phalena santatyA zalATumA c| hInA rahitA / eSA iyam / dharAdhipavadhUH dharAyA adhipo dharAdhipastasya sumitranapAlasya vadhUvallabhA padmAvato devI / sagarmAm garbheNa saha dhartata inisagarmA tAm garbhiNomityarthaH / kelikalahaMsadhadham kalahaMsasya vadhUstokkA kelyAH kalahaMsavadhU sA tAyu krAMDAkAdambastriyam / "kalahasastu kAdambe rAjahaMse nRposame" iti vishvH| Alokya viip| dInavetAH dInaM ceto yasyAssA tathoktA adhIracittA satI / iti vakSyamANaprakAreNa / dathyoM cintayAmAsa / dhye cintAyAM liT // 1 // mA0 a-naya kalpalatAsI rAja-mahiSI pAvatI bAra bAra RtumanI hotI huI bhI phalahIna hone ke kAraNa eka dina kIr3Asaka kAlahaMsavadhU ko garbhavatI dekhakara udAsIna. khita ho socane lagI // 1 // ApuSpitApi viphaleva sAlayaSTi: menetra nAyakagatApi jayena zUnyA / kAle sthitApi ghanarAjiravarSaNeba mithyA dadhAmi hatakukSimadRSTatokA // 2 // A ityaadi| ra lAlapaNiH kSuNaka: "rasAla ikSuH ityamaraH / puSpitApi puSpaM saMjAtamasya iti yuriyatA saMjAtakusumAmi / viphalena vinaSTa' phalaM yasyAssA viphAlA segha / senA cmuuH| nAyakagatApinetRyutApi nAyakaM gacchatisma nAyakagatApi / jayena vijayena zUnyeva rahitava / ghanarAjiH meghaNiH kAle prAvRTasamaye / sthitApi tiSThatimma sthitApi / avAraNeSa na vidyate varSaNaM vRSTiryasyAssA avarSaNA seva vRphhioneva / ahaM puSitApi Rtumatyapi nAyaphagatApi patiyutAgi kAle kyasi sthitApi adRSTatokA adaSTa tokamapatyaM yayA sA tathoktA bhaprAptanandanA "tukatokaM cAtmajaH prajA" iti dhanaJjayaH / itakukSim hanyatesma hataH sa cAso Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bogsa sunisuvratakA yam kukSizca taM dagdhadaramityarthaH / mitthyA vyartham / dadhAmi dharAmi hutrAn dhAraNe ca laT / ApIDAyAm / "Astu syAt koSapIDayoH" ityamaraH / upamAlaMkAraH // 2 // bhA0 A0 puSpayukta hone para bhI phalona idaeDa ke samAna senApati se adhiSThita hone para bhI vijayazUnya senA ke tulya tathA varSA Rtu meM bhI binA vRSTi kI metramAlA ke samAna maiMne vyartha hI binA santAna kA yaha upara dhAraNa kiyA hai| arthAt RtumatI patiyukA aura yuvatI hone para bhI nissantAna hokara nirarthaka sI hUM ||2|| cintAbharAditi vahannayanodakAntAM kAnto'nupadya karapallavadattagaNDAm // vyagrIbhavatparijanAdavagamya sarvamAzvAsayatyucitasRktirasena yAvat // 3 // - cintetyAdi / kAntaH sumitramahArAjaH / iti ukarotyA / cintAbharAt cintAyA bhagastayoktattasmAt "naro'tizaya bhArayoH" iti vizvaH / karapallavadattagaNDAm kara eva pallavaH karapallavaH karapala datto galDo yayA sA tathokA tAmarasta kisalayaniviSTapolam | vahannayanodakAm nayanayorudakaM nayanodakaM vahatIti vahat nisyanda nayanodakaM yasyAssA bannayanodakA tAm padmAcatIm | anuSadha anusadanaM pUrva paJcAtkiJciditi anuSadha "ko'naJaHpyaH" iti ktvA pratyayasya pyAdezaH samIpamAzritya / vyayIbhavatparijanAt prAgasya idAnIM vyayo bhavatoti vyagrIbhavan vyagrobhavazcAsau parijanayati vyagrobhavatparijanastasmAt / "vyAM vyAsaka Akule" ityamaraH / sarvam haMsavadhUprekSaNAdisakalavRttAntam / avagamya zAkhA / yAvat yanmAnamasya yAvatkAlamityarthaH / "yAvantAvazca sAkalye saat mAne'vadhAraNa" ityamaraH / ucitasUktirasena suSThu ukti: sUktirucitA zrAsau sUktizroSitasUktistasyA rasastena yogyasuvaco'mRtena "raso rAge viSe vIrye tiktAdau pArade ve retasyAsvAda dena niryAse'mRtazabdayoH" iti vaijayantI / AzvAsayati sAntvayati zvas prANane NijantAlliT // 3 // J bhAU - mahArAja sumitra vyAkula parijanoM se sabhI vRtAnta jAnakara cintA kI adhikatA se karakamala para pola rakhe huI azrupUrNa netravAlI mahArAnI padmAvatI ke pAsa jAkara unheM apanI sarala yuktipUrNa mIThI 2 bAtoM se samajhAne lage // 3 // tAvattamambaratalAdavatIyyaM devyA mitraM dinena mitayA ramayA sametam // muktvA zriyA satata saMgatayA sanArtha bhaktuM sumitrabhitra dIdhitayo'dhijagmuH || tAvadityAdi / tAvat tanmAnamasya tAvat tadAzvAsanAvalare / devyaH devAnAM bhAyya devyo devaramaNyaH / ambaratalAt ambarasya vihAyasa stalantathoktamtasmAt vyomapradezAt / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya sargaH / amatI sAmApU pazAtkiAirinIya' bhApatya / dimena divasena zivaTikAmirityarthaH / mitayA mIyatesma mitA tayA pramitayA / ramayA lakSmyA / sametam saMyutam / mitram sUryam sakhAyamvA / muktvA tyaktvA / satatasaMgatayA anvrtyutyaa| zriyA sampadA / sanAtham yuktam / hai sumitram suSTu mitraH sumAstam viziSTaravi zobhanasuhada sumitramahArAjamyA "mitra' suhRdi mitro'H" iti vishvH| bham bhajanAya bhaktam seyitum / dIdhitaya iva dhutaya ic| adhijagmuH adhigacchantisma / gamlagatau liT / sahasrakiraNasya kiraNA dinamAtrapramitAdhitatvAt taM tyaktvA sumitranarendra zrayanti petidedhyaH upjgmritibhaavH| utprekSAlaMkAraH // 4 // bhA0 a0-itanehI meM AkAza se deyAMganAyeM mAnoM kiraNoM ke samAna kevala dina bhara sAtha dene vAle mitra (sUrya) ko chor3akara sadA sahacarI lakSmI se yukta sumitra mahArAja ke nikaTa AI // 4 // bhUpeo'thajIvajayanandapadAspadAsyAstAH prAJjalIrabhinirIkSya vilakSacakSuH / prAptAsaneSu vinivezya mudedamUce prAptA:kimatra suralokasukhaikasArAH // 5 // bhUgaityAdi / atha anantare / vilakSatrakSuH vilakSa cakSuSI yasya sa vilakSacakSuH vidhi sopetanayanaH / "vilakSo vismayAnvitaH" ityamaraH / bhUpaH bhuvampAti rakSatIti bhUpaH sumitranarendraH / jIvajayanandapadAspadAsyAH jIba jIvatAt jIvaprANadhAraNe loT jaya sarvoskarSaNa vartasva jiji abhibhaSe loT nanda samRddho bhava Tu naTu samRddhI loTa "uditvAt" nam jIveti jayati nandati padAni jIva jayanandapadAni teSAmAspadaM nilayaH Asya mukhaM yAsAntAstathoktAH / jiivetyaadyaashiirvaadshbdaadhaaraasyaaH| prAJjalIH prakaTo'JjaliyAMsAntA kRtakarakuDmalAH / "toM yuvatAvaliH pumAn" ityamaraH / tAH devakAminIH / abhinirIkSya avalokya / prAptAsaneSu prAptAni ca tAnyAsanAni ca prAptAsanAni teSu dattocitAsaneSu / vinivezya upasthApya / suralokasukhakasArAH surANAM lokassuralokastasya sukhamAnandastenakA mukhyAstAzca tAssArAzca tathoktAH svargasaukhyakevalaniAsAH yUyam / "pake mukhyAnya kevlaaH| sAro bale sthirAMze ca nyAyya loyaM pare triSu" itymrH| atra asminnatra iha bhutri| kim kiM kAraNam / prAptAH prApnuvantima prAptAH shraayaataaH| iti evaM etabacaH / mudA harSeNa / Uce va tesma bama vyaktAyAM vASi liT 1 "astitra vIbhU bacauM" iti vacAdezaH "zcyAvisvavyaca phiti" ityanena yatra ik // 5 // bhA. 10-ciraMjIvI ho, ayazAlI ho sathA prasanna raho ityAdi vadhanoM ko uccAraNa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 munisuvratakAvyam karatI hAtha jor3e huI una devAMganAoM ko Azcarya bharI dRSTi se dekha kara tathA samucita alamoM para baiThA kara mahArAja sumitra ne unase pUchA ki svargasukha kI sArabhUta Apa yahA~ kaise AyIM // 5 // zrAkarAya vAcamiti tasya suraMganAbhiH zrIrohitA kathayadAgamahetumevam // mandasmitadviguNamaMjulacAkAsUnairvatsryatphalaM kSitipateriva sUcayantI // 6 // AkarzvatyAdi / tatra sumitrarAjasya / iti evam / vAcar vANo / AkarNya zrutvA / suganAbhiH surANAmaMganAstayoktAstAH surasomantinIbhiH / IritA Iyateruma IritA preritA / zrIH zradevo / mandasmitadviguNamaMjunavAkprayunaiH mandaca tat smita mandasmitam cho guNa yevAntAni dviguNAni mandasmitenetraddhasanena dviguNAni tathoktAni vAca etra prasUnAni kusumAni tathAkAni "prasUna puSpaphalayA" ityamaraH / maMjulAni manojJAni ca tAni vAkprasUnAni ca tathoktAni "manAza' maMju maMjulam" ityamaraH / mandasmitadviguNAni ca tAni maMjuprasUnAni ca tathokAni mandasmitAni vAkprasUnAni ca tAni militasvAt viSNu yAnItyarthaH / vastphalaM toti vatsryat bhaviSyat tazca tatphalaM ca tathAkam / kSitipateH patiH tasya sumitrAno sUcayantIya sUtrayatoti sUcayansI saMva-latA yathA prasUnaibhaviSyam phalantatheyamapi jJApayantIva / Agamahetum AgamanamAgamastasya hetustam nikSAgatanimittam / evam vakSyamANaprakAreNa | akathayat atravIt / katha vAyamadhe laG // 6 // mA0 a0 - sumitra mahArAja kI yaha bAta sunakara tathA aura devAMganAoM se prerita hokara devI ne mandadAsya se dviguNita madhura bhASaNa rUpa kusuma gharSaNa ke dvArA mAnoM rAjA kA bhAvI phala kahatI huI isa prakAra apane Ane kA kAraNa kahA // 6 // bhUpArthyasvagaDa iha bhUvidite'Ggadeze campApure nRpavarI harivarmmanAmA // AsIdyazaH kvacitAvanirasradhArAsaMlAvitArinRpatavanitAvitAnaH // 7 // I bhUpa ityAdi / bhUpa bho sumitranRpa / ivasminni | AryakhaNDaM ApaNAM khaNDa bhUbhAga AyaM kharaDantasmin dhammakhaNDe " bhittaM sakalakhaNDe vA" ityamaraH / bhUvidite bhuvi vidinastaminU prasiddha "buddha budhita manitaM viditam" ityamaraH / aMgadeze aMgazcAta dezA tathoktastasmin aMga iti vA dezastasmin / campApure campeti purantasmin / I kaca citAvaniH yazasA kI kavitA vammitA taktA sAyaniH kSitiryasya sa tathoktaH kIrttivyAptabhUtalaH / aAvArA plAvitArinRpatavanitApitAnaH atra raktama yaza: Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH sargaH zrUca "pralamadha Ni zoNita" ini vizvaH / asaJcAmnati bhanne "suppa pazyeye" ityekazeSaH atrayordhArA nayoktA agyo niyamaca te navAzva tamokAmnegaM ganitAntainitA ga nRpAzca tadvanitAzcetyarinRpatadvanitAH tAmAM bitAnaM samuhaH "vitAno yajJavistArollo. ceSu vRttabhedAdhasamyoH" ini vizvaH / anadhAramA bhivArA yAvAmbudhArayA ca saMdhAvita sAdrIkRtamarinupananitAvinAnaM yasya sa tathoktaH ramatAdoMkanazatrunivadAH atha saahiikntddhnitaaniyhshcetyrthH| harivarmanAmA hagviArma nAma yasyAmau harivarmanAmA / nRpavaraH napeSu baro nRpavaro nRpazreSTha ityarthaH / AsIt abhavan agma bhuvi lar3a / atizayAlaMkAraH // 7 // ___ bhA0 a0-he rAjan ! isa loka prasiddha AryaskhaptaDa ke aMgadeza ke antargana caMpApura nagara meM yaza se bhUmagaDAla ko AcchAdita kiye huvA tathA zatra bhUna gajAmA kI striyoM ko unakI azrudhArA se sikta karanevAlA eka nRpazna ra dariyarmA nAma kA rAjA thA // 7 // jJAtvA jinAjananaduHkhamanantabIyAMdapo'vagItabhavabhAgazarIggagaH // matvA tRNAya nijarAjyapada manISI tapAdayoH kila babhAra jinendramudrAm // 8 // jJAtvetyAdi / manISI kovidaH / "zrIro manISo jJaH prAjJaH" itymrH| eSa: ayam haricarmA / anantavIryAt anantaptanavasAnaM vIrya yasya sa tasmAt / jinAt durjayakarmaThakArAtIna jayati nimUla yatIti jinastasmAt / jananaduHkhAm jananasya janmano duHstram jananaduHstra saMsArajanitaduHkham / jhAtyA vijJAya / avagItamatrabhogazIrAga: mavazca bhogazca zarIraJceti bhavamogazarIrANi teSAM teSu vA rAgo virAgastathokaH avagIta: mphuTa gahitI bhayabhogazarIrarAgo yena sa tathoktaH "avagItaH khyAtagaINaH' ityamaraH / nirastasaMsArabhogazarIrAnurAga ityarthaH "mAdA bhavaJca saMsAraH saMsaraNaM tra saMsaniH / tattvajJazcaturo dhIrastyajejanmAjavaMjavam" iti dhanaMjayaH / nijarAjyapadam rAzo bhAvaH kRtyamvA rAjyattasya padaM rAjyapada nijasya sthasya rAjyapadaM tathoktam / tRNAya matvA tuNaM matvA tuNAdayadhamatyetyarthaH / "manyasyAkA. kAviSa" ityAdi karmaNi caturthI / tatpAdayoH tasya pAdau tatpAdau tayostatpAdayoH anantayo ya'jinasya pAdayoH / jinendramudrAm minAnAmindrastasyApramattAdikSINakaSAyAvasAnekadezajinAnAmIzasyAhato mudrA tathoktA tAm digambaramudrAm / yabhAra kila darbha kila ddhaavityrthH| bhRna bharaNe liT / atra virAgasya bhavabhogazarIrabhedAtraividhyamiSyate // 8 // ___ mA0 a0-manasvI haridharmA rAjA ne anantavIrya muni se janmajanya pukhoM ko jAna kara mohamAyAdi zArIrika viSayavAsanA ko dUra kara tathA rAjya ko tuccha samajha kara ukta munimahArAja kI sevA meM jinadIkSA dhAraNa kara lI // 8 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisunatakAcyam santya sarvaviSayo'pyavarodhamuko'pyekAkSarakSaNaparo'pyanizaM yatIzaH // sambhaktasarvaviSayo'jani sAvarodhaH paJcAkSanigrahaparaH parameSa citram // 9 // santyakte tyaadi| eSaH ayam irivrmaa| santyaktamarva viSayo'pi sarve ca te viSayAzca sarvaviSayAH santyaktAH sarvaviSayA garne sa tathoktaH sarvagaJca ndriyaviSayahito. 'pi / sambhakasaviSayaH sambhaktAH sarvaviSazA yena sa tathoktaH saMsedhitavizvajanapadaH "ziNayaH vinitA de jApAdevica" iti vizvaH / avarodhamukto'pi avarodhassamavarodhastena muktastyako'pi antaHpurahito'pi / sAbarodhaH adharodhena saha vartata iti sAvarodhaH duSkarmasambarasahitaH / "zvarodhastirodhAne zubhrAnte rAjavezmani" iti vizvaH / ekAkSarakSaNa paro'gi ekamakSamindriyaM yeSAnta tathoktA ekendriyANinasteSAM rakSaNantathokta tasmin parastatpara pakendriyajIvapAlanazakto'pi / paJcAkSAnagrahaparaH paJca ca tAnyakSANi ca paJcAkSANi teSAM sparzanAdInAM nigrahaH svaviSayAsaMcaraNaM tasmin parastatparaH / "akSaH karve tuSe carka zakaTe vyavahArayoH / Atmaze pAzake cAkSaM tugalauvarcalendriye" iti vizvaH / paraM kevalam / paro'riH paramAtmA ca kevaleparamavyayam" inibhaaskrH| ajani ajAyata / janaiGa prAdubhAMdhe kattari lung|| citram adbhunama / atra masyAkamaviSayasya sambhakagnaviSayatyam avarodhamukasya sAbaroghatvam ekAkSarakSaNaparasya pazcAkSanigrahatvaM ca viruddham tatparihAro'rthAntareNa nizcitamiti bhAvaH / virodhAbhAsAlaMkAraH // 6 // bhA0 a0-Azcarya kI bAta hai ki, ukta munimahArAja viSayoM ko tyAgakara bhI sabhI viSayoM ( saMsAra ke sabhI janapadoM) kI sevA ( bhAlAI) karane vAle, avarodha (antaHpura) se mukta hone para bhI avarodha / duSkarmoM kA sambara ) ke sAtha rahane vAle tathA ekAkSa (ekendriyajIva ) ke rakSaka hote hue bhI paMcAkSa ( paMcendriyoM ) ko damana karanevAle then6|| kurvastapo jinanirUpitalakSmalakSIbhUtaM prabhRtavinayo vividhaM munIndraH // ekAdazAMgakuzalo'jani hetuyugmasAmagryasaMjanitatIrthakaratvapuNyaH / 10 / kurvannityAdi / jinanirUpitalakSmalakSobhUtam jinena nirUpita jinanirUpitaM taca tallakSma ca jinanirUpitalakSma prAgalakSamidAnI dakSa bhavatisma lakSIbhUtam "cihna lakSma ca lakSaNaM / lakSa lakSyaca' ityubhayatrApyamaraH / jinanirUpitalakSmaNo lakSIbhUta tathoktam jinapraNItakharaNAnuyAgalakSapAsya lakSyajAtamityarthaH / vividham naamaaprkaarm| tapaH icchAnirodhastapa iti paarivaajym| kurvan karotIti kurchan / prabhUtacinayaH prabhUtA bahulo vinayo yasya sa tathoktaH pracurazAnAdivinayavAn / "prabhUta pracaraM prAjyam" ityamaraH / munIndraH munInA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH sargaH mindo munIndro muniSTha ityarthaH / ekAdazAMgakuzalaH emenAdhikA dazaH ekAdaza tAni ca tAnyaMgAni kAdazAMgAni AcArasaMgAdIni teSu kuzalaH prAzastathokta ekAdazAMgazrutavedItyarthaH / hetuyugmasAmayasaMjanitatIrthakaratvapuNyaH hetvArthAzyAbhyantarasAdhanayoyugma dvandha taspa samagrasya bhAvaH sAmagrayaM sAkalyantathoktam tena saMjanita samudabhUta tasAdho henardazanavizuddha yAdiritarastu phecanTinaH zrutakevalino yA sannidhiH tIthaM karotIti tIrthakarastasya bhAvastIrtha karatvam taca tatpuNyazca tathoktam tIrthakaratvasya nAmakarmatyarthaH / "tIrthaM pravacane pA lagAyo vidaamaar| pujAro lohAre mahAparI prahAmunI" iti dhnjyH| hetuyugmasAmagryasaMjanitaM tIrthakaratvapuNyaM yasya sa tathoktaH / ajani ajryt| janaiG prAdurbhAce kartari luG // 10 // ___ bhA0 a-jina-praNIta caraNAnuyoga ko lakSyabhUna aneka prakAra kI tapasyA karate hue ekadazAMga zruta ke marmajJa muni mahArAja ne antaraMga aura bahiraMga sAdhanoM kI adhikatA se tIrthaGkara nAma karma kA bandha kiyA // 10 // ante samAdhividhisAtkRtadehabhAraH svaHmANate tadabhidhAnavimAnamadhye // sa prANatendra iti sendrapatibabhUva lokeSu taptatapasAM kimasAdhyamasti / 11 / ____ anta ityaadi| saH harivam / ante aayurvsaane| samAdhividhisAkRtadehamAraH samAdhevidhissamAdhidhidhiH samAdhivinAvadhInaM kriyatesmeti samAdhividhisAtkRtaH deva eva bhAro dehabhAra: rUpakaH samAdhividhisAnoM dehabhArA yena sa tathoktaH tajAdhInAthai sAtpratyayaH samAdhividhAnena svAyattIkRtazarIrabhAra ityarthaH / "samAdhiniyame dhyAne nIzAke va samarthane" iti vizvaH / prANate prANatanAni / svaH svarga! "svaraprayam" ityabhidhAnAt sarvatra sadRzaM rUpam / tadabhidhAvimAnamadhye tadevAbhidhAnaM yasya sat tazca tadvimAnazca tadabhidhAnavimAnaM tarUpa madhyaM tadabhidhAnavimAnamadhyam tasmin prANatanAmadhadhimAnamadhya ityarthaH / prANatendra iti praNatasyendraH mApAtandraH sa iti / sendra paniriti mandrANAM devAnAmpatiH se drapatiH surezvara ityathaH "nilimpAH svargiNaH sendrAH" ityabhidhAnAt / babhUva jo bhUsattAyAM liT / tathAhi lokapu jgtsu| taptatapasAm tapyatasmeti tapta' tapta tapo yeSA nte tatatapasasteSAntatamapasAM yAMgIndrANAm / asAdhyam na sAdhyamasAdhyamaprApyam / kimasti na kimapItyarthaH / / arthAntaranyAsaH // 11 // bho0 --anta meM ve munirAja samAdhimaraNara se zarIra tyAga kara prANata-svarga ke prANata nAmavAle vimAna meM prANatendra nAma ke devendra hue| uttama tapastriyoM ke liye saMsAra meM koI vastu alabhya nahIM hai // 11 // -. ---- Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAcyam mAsAnItya SaDayaM guDanirvizeSIbhUtataviMzatinadIpatisammitAyuH / sUnubhaviSyati ca te'tulapuNyarAzestIrthasya viMzatitamo bhavitA ca kartA / 12 mAsAnityAdi / guDanirvizeSIbhUtetaviMzatinadIpatisammitAyuH prAganircizeSamidAnI nirvizeSambhavatismAta nirvizeSIbhUtam sadazamityarthaH guhasyakSupAkasya nirvizeSIbhUtaM tathoktam etisma itaM gataM nadInAmpatayo nadIpatayaH nadIpataya iva nadIpatayo viMzati nadIpatayastathoktAstaissammita pramitaM vizati nadIpatisammitaM guddhanirvizeSIbhUta taditaJca tathoktam tadya viMzatinadopatisammitamAyuryyasya sa tathoktaH guDavatsukhapradatveneva glitviNshtisaagropmaayussmaanityrthH| ayaM hariSamaMcaraH praanntendrH| SaNamAsAn vrssaadhm| atItya atyAnaM pUrva pazcATikaJcidityatItya apasAyaM / viMzatitamaH biMzataH pUrNA viMzatitamaH munisuvatajinaH / tIrthasya dharmasya pravacanasya vA kA prbhuH| bhavitA bhaviSyatAti bhavitA tupratyayaH bhaviSyannityarthaH / atulapuNyarAzeH ma vidyate tulA yasya so'tulaH puNyAnAM rAziH puNyarAziratulaH pupayarAziyasya sa tathoktastasya anupameyasukatotkarasya atula: puNyarAziyasmAttasyeti tIrthasya yA vize. SaNam / te tava / sUnuH nandanaH / bhaviSyati janiSyata / bhUsattAyAM luT // 12 // bhA0 .-kSurasa-pAka ke svAdutulya sukhapUrvaka vyatIta hotI huI bIsa sAgara pramANa ko AyuvAle ve prANatendra, cha: mAsa ke bAda se tumhAre jaise puNyAtmAke ghara avatIrNa hokara munisuvrata nAma ke bIsaveM tIrthaGkara hoMge // 12 // tasmAiyaM jinapaterbhuvanaikavandhapAdAravindyugalasya bhaviSyato'gre // dAsyaM vipuNyajanadurlabhamadyayAtA mAturvidhAtumamarezvarazAzanena // 13 // tasmAdityAdi / tasmAt kAraNAt / bhuvanaikavandyapAdAravindayugalasya pAdAyevAravinda pAdAravinde tayoryugalaM tathoktam bhuvane ekacandha bhuvanaikavandha bhuvane phavandha' pAdAravindayugalaM yasyasa tasya / agnaM puraH bhaviSyataH mavipyatInibhadhiSyana tasya / jinapate: jinAdhAsaupatizca tathokaH jinAnAM patircA tasya munisuvrtsvaaminH| mAtuH jananyA: padmAvatyAH / vipuNyajanadurlabham vinaSTa puNyaM yeSAnta ghipuNyA: vipuNyAzcate janAtha tathoktAH duHkhena mahatAkaSThena labhyata iti durlabham sutivihitalokAlabhyam / dAsyam dAsasya bhAvo dAspam kiMkaratvamamarezvarazAsanena amarApaNAmIzvarastathoktastasya zAsana tana devendraayaa| "zAsanaM rAjadattoyA leNyAmA zAkhazAkhiSu iti vishvH| vidhAtum vidhAnAya vidhAtu' kattum / Sayam dhyaadyo'mrkhiyH| adha asmin kAle anya dAnIm / yAtAH AgatAH // 13 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH srgH| bhA0 a0 -- isIliye indramahArAja kI AjJA se ima satra Aja usa bhAvI tIrthana mahArAja kI pUjya mAtA kI sevA---jo bar3e bar3e puNyAtmAoM ko bhI durlabha hai karane ko AI haiN|| 13 / / itthaM tadIyamukhacandramasassamughadvAkcandrikAm zrutipuTena nipIya sdyH|| cetasyatrApa capalekSaNayA sameto bhUpazcakora iva bhUritarapramodam // 14 // ityamityAdi / capalekSaNayA cAle caJcale IkSaNe yasyAstA tayA caJcalalocanayA panAvatyA cakoryA ca / sametaH sametisma mameta: sahitaH / bhupaH sumitranarezvaraH / istham anena prakAremoratham uktarItyA / tadIyamukhacandramasaH tasyA: zrIdevyA idaM tadIyaM "dozcha" iti cha pratyayaH ! tava tatsadIyamusvaJca tadevacandramAstasmAt / "candramAzcandra induH" ityamaraH / samudhavAkcandrikAmu samudatoti samudhatI bAgera candrikA bAcandrikA samudyato cAso vAcandrikA ca tathoktA mAm samutpadyamAnajyotsnAm rUpakaH / cakora ina cakora pakSI iva upmaa|shrtiputtn Rtivapura tathoktantena zrotrapAtraM Na | nipIya pItvA / sadyaH tasmin kAle sayaH / cetasi cite / bhUritarapramodam prapo bhUribhU ritaraH bhUritaravAsI pramodazca tathoktastAm bahutaratoSam / avApa yayau ApalavyAptau liTa // 14 // ___ bhA0 a0 --caMcala netravAlI cakorI rUpa padmAvatI se yukta cakora ke samAna sumitra mahArAjAne una devAMganAoM ke mukharUpa candramA se nikalI huI vacana rUpI candrikA ko pAna kara tatkSaNa apane citta meM bar3I prasannatA prApta kii||14|| bhUmIpateranumatAbhigthAmarANAM bhUvallarIvilamanena bilAsikAbhiH / / bhUpAlamaulidayitA bhRtasammadAbhi lokasevyacaraNAmburuhA siSeve // 15 // bhRSIpaterityAdi / atha anantare / bhUmIpataH bhUmyAH pRthivyAH patiH strAmItasya sumitra. bhuubhujH| 5 ballarIdhilasanena bhradhAveva vasalaTayauM maJjayau~ bhra dhallayau~ tayovilasanaM tena bhra vikSepeNa / anumatAbhiH anumanyantesmetyanumatAstAbhiH sammatAmina 'bhaMgena tasseyArthapreritAbhirityarthaH / bhRtasammAbhiH bhRtassammado yAbhistAbhiH dhRtaharSAbhiH / bhamarANAm devAnAm / bilAsikAbhiH vilAsinya eva vitrAsikAmtAbhiH somantinobhiH bhuuloksenycrnnaambulch| bhuvi vidhAmAlA lAkA bhUlokAsta: sevya caraNAmburuhe yasyAssA tathokkA bhUja. naaraadhypaadkmlaa| bhUgalamaulipinA bhuvaM pAlayanti rakSantoti bhUpAlA: mauliriva mauliH zreSThaH bhUpAlAnAM maulistathoktastasya sumitranarezvarasya dayitA padmAvatI veSI tathokA / siSedhe sevyatesma pravR saMbane liT // 15 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / bhA0 a0 -- isake bAda sumitra mahArAja kI A~khoM ke izAre se anumata tathA atyansa prasanna devAMganAyeM saMsAra ke sabhI logoM ke pUjita caraNa kamalayAlI rAjamahiSI panAyatI kI sevA karane lagI / / 15 // sAdhaH kayA'pi zivasya surendranIlanavA cAmabajamaga mahauSadhIva // rejeprakANDarucirasya suragamasya dhArAntarasya ca dhanasya taTillateya // 16 // setyaadi| kayA'pi devavanitayA'pi / vidhatasya bhRtasya / cAruyalayasya cAra sundara balayaM vRttaM yasya tthoktntsy| surendranIlacchavasya surendranIlena indranIlaratnena nirmitaM samAtapatra tathoktastasya / adhaH adhobhAge / sA padmAvatI devI / prakAeDacirasya prakANDaiH zAkhAbhiH rucirA manoramastathoktastasya prakANDo viTape zaste mUlaskandhAntare tarI" iti vizvaH / suranumasya surANAM dumastathoktastasya kalpavRkSasya / adhraH adhstle| mahauSadhIva mahatI cAsAdoSadhI tathAktA saMgha saMjoknavat / dhArAntarasya dhArANAM jaladhArANAmantara vidyamAno dhArAntarastasya AsAramadhyagatasya / ghanasya meghsy| adhaH adhrdeshe| taTillaseva taTito latA taTideva latA vA sA tathoktA seva vidya vallIva / reja bamo rAja doptau litt| rAzI mahauSadhI taTillatA ca dIpAGgatvAt mithaH samAna iti bhaavH| utprekSAlaMkAraH // 16 // bhA0 a0--kisI devAMganA se lagAye gaye sundara vRttAkAra tathA indranIla maNi-jaTita chana ke nIce pahAvato zAkhopazAkhA se sumanohara kalpavRkSa ke nIce saMjIvanauSadhI ke samAna zobhatI thI // 16 // divyAGganAvadhutacAmaralAlitAGgA tiSThantyasAvarucadunnataratnapIThe // lakSmI sudhAbdhicaTulomihateva zepe cAndrIkaleva shrdbhrcitodyaadrau||17|| divyAGganetyAdi / unnataratnapIThe ratnanirmita pIThaM ratnagITa unnatazca tavRttapIThaJca tathoktantasmin uttuGgamANikyAsane / tiSThantI tiSThatAti tisstthntii| divyAGganAbadhutacAmaralAli. sAnA divi bhavA divyAstAca tA aGgamAcaM ti divyAGganAstAbhiracakSutAni tAni cAmarANi ca divyAGganAyadhutatrAmarANi tailAlirAma yasyAssA tathokkA devastrImukSiptaprakIrNaka. zobhitAGgA / "aGga gAtrAntikApAyapratIkeSvapradhAnaphe" iti vizvaH / asau pdmaavtii| zeSa mahAzeSa "zeSonanto bAsukistu sarparAjaH" ityamaraH / sudhAbdhicaTulomitA sudhArUpo. bdhiH sudhAbdhizcaTulAzvatA urmayastathoktAH sudhAbdhazcaTulommeyastAmihatA tathokkA kSIrodadhicaJcalataraGgaprotA / lakSmIriva zrIridha / unyAdau udayasyAdigdayAdristasmin pUrvAcale / zaradanacitA zaravo'na zaradabhra tena cIyatesmeticitA shrtklaanaashritaa| cAntrI candrasyeyaM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 tRtIyaH sargaH / 56 khAdI sudhAsambadhinI / kaleva kalAyat / "kalA sthAnmUlavivRddhI zilpAdAvaMzamAtrake / SoDazAMze ca candrasya kalanAkAlayoH kalA" iti vizvaH / arucat ronnatesma / yac dIptau luGa utprekSAlaMkAraH / bhA0 20-- unnata ratnajaTita siMhAsana para baiThI huI tathA devAMganAoM se lagAye gaye chatra le samudrAsita zarIravAlI padmAvatI zeSanAga ke Upara kSIrasamudra kI caMcala taraMgoM kI uchAla khAtI huI lakSmI ke samAna aura udayAcala parvata para zaratkAlIna nirmalAkoza maiM ugI huI cAMdanI kI sI zobhatI thI // 17 // sA kuMkumena parayA kuvayorviliptA karpUraklRptatilakA niTile cakAse // mambakulabhaga zirasi direphlyAmeva pallavitapuSpitakalpavallI // 18 || I setyAdi / parayA anyayA devastriyA / kutrayoH stanayoH / kukumena kAzmIreNa / viliptA vismeti vilA / niTile lalATe / karpUreksatilakA karpUreNakma tilakaM yasyAssA tathoktA ghanasAraracitatilakA / zirzasa masta ke sambaddha kuntalabharA kuntalAnAM marastathoktaH sambadhyatesma sampadaH sambaddhaH kuntalabharo yasyAssA tathoktA nanditaziroruhAtizayA / "bharo 'tizaya bhArayoH" iti nAnArtharatnamAlAyAm / sA padmAvatI devI / dvirephaSyAlA dvirepheryAtA bhramathitA / pallavita puSpita kalpallI pallavaH saMjAto 'syA iti pallacitA puSpaM saMjAtamasyA iti puSpitA sA cAsau kalpavallo ca puSpitakalpavallI pallavitA cAsau puSpikAcalI ca tathoktA kukumalepanena pallaviteva kapUra tilakena puSpiteva kuntalabhareNa dvirephavyAta kalpavallIva cAse babhAse kAmau liT / utprekSAlaMkAraH // 18 // bhA0 a0 - kilo dUsarI devAMganA dvArA zeno kutroM para kuMkuma aura lalATa para karpUra tilaka lagAye huI tathA veNI bA~dhe huI mahArAnI padmAvatI bhramaroM se pariveSita pallavita aura puSpita kalpavalI ke tulya zobhatI thIM / / 18 / / tasyAH ziroruhabhare viniyojyamAnaM kRSNAM kayA'pi camarumAvabhAse || tApicchakacchamupasarpadivAndhakAraM nilAbjakujamupayanniva bhRMgarAziH // 19 // tasyA ityAdi / tasyAH padmAvatyAH / zirovhamare zirasi rohanti iti ziroruhAsteSAM bharatayokastasmin puntalasamUhe / kayApi devastriyA / viniyojyamAnam nikSipyamANam / kRSNam zyAmalam | yamarIhaham ArohatItyArohazcamaryAmAzvamarorudattam / tApicchukaccham tApicchAstamAlA: "kAlaskandhastamAlaH syAttApiccho'pi" ityamaraH / kaccho varna pratyukta' ca rAghavapANDavIye "kacchAntareSu marutaH kRtapuSpavAsA" iti| tApicchAnAM kaccha Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / stathoktastam tmaaltrukulm| upasAta upamarpatItyupasarvat samAzrayat / andhakAramiya andha' karotItyandhakArastam dhvaantmiy| "andhakAro'striyAM zvAntam" ityamaraH / nolAThama. kulam nIlAni ca tAnyajAni neSAM kuJja' nadhoktam nIlotpalapaNDam / upayana, upatItyupayan upagaJchan / bhRgarAzirikha bhRgANAM pramANAM gAzigsamUlastathoktaH sa iva AcabhAse reje bhAsUGa dotI liT / utprekSAlaMkAra: // 16 // bhA0 a0 - mahArAnI padmAvatI ke kezaguccha meM kisI anya devAMganA se lagAyA gayA khamarI kA kAlA bAla tamAlopavanAntargata andhakAra ke samAna tathA nokamala ke kuMja meM maharAte hue bhramara samUha ke samAna jJAta hotA thA // 16 // karpUramauktikaravagendramaNiprakkamaigtATaMkahAravalayairaparopanItaiH / DiNDIritaH kvacana budbuditaH paratra zaivAlinAkyacidahI suSamAbdhiramyA:20 karpUretyAdi / asyAH pdmaavtyaaH| suSamAdhiH suSamaiyAdhiH suSamAdhiH dehkaantismudrH| "sugama cAsayoH supamA pagmaya to" iti vizvaH / aparopanItaH aparAbhirupanItAni ta anyadevastrImiya'sta: / karamauktikAgendramaNipralaptaH karizca mauktikaca khagendramaNizca karamauktikakhagendramaNayastaiH prAmAni H pUramauktikanagendramaNiprayApta: ghanasAramuktAphalagarurogAgaralacitaH / tAkahAravalayaH tATakazca hArazca valayaJcati tATakahArabalayAni taH karNabhUSaNahArakaMkaNaiH / "karNapUrastu puruSAdha. stAGago dantakAdibhiH" iti vaijayantI / pavanana kya kasmin kvacana pradeze / "asAkalye tu cicana" ityamaraH 1 iiMDIritaH DiMDorassaMjAto'syeti tathokaH sNjaatddiNddiirH| "DiMDIro'dhikapha phana." ityamaraH / paratra parasminniti para ayapradeze / budbuditaH budbuda saMjAto'syeni budabuditaH saMjAtadhuvunaH / yatrit prdeshe| zaivAlitaH zevAla eva zaivAla: zaivAla: maMjAto'syeni tathoktaH paMjAtazeyAla "jalanIlo tu zaizalaH" ityamaraH / aho AzcAryyam / atropamAnopameyapadAnAM krameNArtho'nvIyate / utprekSAlaMkAraH // 20 // bhA0 a0 -phara, motI nayA gAr3a maNi se bane hue karNabhUSaNa, hAra aura kaMkaNoM se kisI dUsarI devayAlA dvArA susajita kI gayI padmAvatI kA suSamA samudra ( saundaryajalanidhi ) kahIM phena yukta, kahIM jalayubudamaya tathA kahIM zaivAla yukta pratIta hotA thA // 20 // bAme phalavyavahite vyarucatkuco'nyastatrIvivAdanacalamjhidazAMganAyAH // bakvendunA mahacarImabhizaMkya yAtAmutkampamAna iva kAntijharIrathAGgaH 21 vAmetyAdi / nidazAMganAyAH phaspAzci vatAstriyAH / ghAme bAmakunne / phalajyahite phalena vyavahitastasmin viinnaaphlenaantrite| netrIvivAdanacalaH tatrayA vivAda nabhokta Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH sargaH tena calastathoktaH taMtrIdhvanacaMcalaH / anyaH kucaH dakSiNakucaH / vapandunA vapatrameventu. vaktraMnnustena bakvendunA mukhacandraNa / yAtAm yAtismeti yAtAm yiyuktAm / sahacaram sahacaratIti sahacarI tAm prANakAntAm / abhizaMkya AzaMkya / utkampamAnaH utkampata ityutphampamAnaH biraho katiH / kAntibharIrathAGgaH kAntireva jharI kAntijharI tasyA pravarttamAno rathAGgastadhoktaH kiraNaprayATapravarttamAnacakravAkapakSIya / "pravAho nirbharo jharI" ityabhidhAnAt I pratyayAnto'pyastyeva / vyarucat vyarAjat rubdIpto luG / utprekSAlaMkAraH // 21 // bhA0 bha0 --vINA kI tumdhIse kisI eka devAMganA ke vAmakuca ke Dhaka jAnepara mINAvAdana se calAyamAna dakSiNakusa apanI sahacarI cakravAkI ko mukhacandra se niyukta huI mAnakara kArita bAra meM pravAhita ata eva kampAyamAna dhanavAka ke samAna jJAta hotA thA // 21 // tAbhiryathAvasAmitthamupAsyamAnA sA nInaturyasabanA kila tIrthatAyaiH / / zubhrAmbarAbharaNamAlyavilepanA ca zizye sukhena ramaNena samAnatalpA // 22 // tAbhirityAdi / ityam anena prakAreNetyaM etatprakAreNa / yathAvasaram avasaramanatikramya yathAvasarama kAlAnurulamityarthaH / tAbhiH devavanitAbhiH / upAsyamAnA upAsyata ityupAsya. mAnA sevymaanaa| tIrthatoyaiH tIrthAnAM toyAni tIrthatoyAni taiH puNyodaH / nItAturyasavattA caturNA pUrva tuyaM "yachauM ca lupha "iniya pratyayazcakAralApazca turya tatsabanaJca sadhokta nIyatesmeti nIvaM nItaM turyyasavanaM yasyAssA tathoktA prApitacaturthanAnA } zubhrAmbharAbharaNamAlayavilepanA ca ambaramatracAmaraNazca mAlyaM puSpamAlyazca vilepataJca syambarA. bharaNamALyaviLepranAni zubhrANi ambarAdIni yasyAssA tathoktA / atra banAdInAM zunizeSaNamiSyate / sA padmAvatI devii| ramaNena sumitranarendra Na / samAnatalpA samAna salpaM matthAssA tathoktA sadazazayanA stii| "talpaM zayyAdvAreM" itymrH| sukhena saukhyena / zizye kila juSvAma kil| zoDa svapne liT // 22 // bhA0 a0-una devAMganAoM se sevita, tIrthajaloM se cauthe dina kA snAna kiye huI tathA sundara kapar3e gahane aura puSpamAlA pahane huI pamAvatI pati ke sAtha sAtha zayyA para soyI / / 22 // nAga vRSAdhipagajAriramAzca mAle candrArkamInayugakuMbhayugAni vApIm // aMbhonidhiM ca haripIThavimAnabhogisthAnAni ratnanikaraM ca vighRmmgnim||23|| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisunatakAdhyam svapne'tha sA sadazatApraNayAdivaitAnetAn gajendragatirAttavRpAdhipatvA // zAtodarI savibhavA sukumAragAvI caMdrAnanA sakalaviSTapasevyapAdA // 24 // mInekSaNA ghaTakucA hRdanimnanAbhirgobhIryaparyavasitiH sunitbpiitthaa|| mAnonnatA ca kRtabhogipatipramodA cetasviratnamamalA kramazo dadarza // 25!! naagmityaadi| atha rtynNtre| gajendragatiH gajAnAmindro gajendrastasyeva gatiryasthAssA tathoktA mattagajendavat mNdgmnaa| AttavRSAdhipatvA adhipasya bhAvo'dhipatvaM vRSasthAdhipatvaM tayAkta' AdhIyatesma AttaM prApta' vRSAdhipatvaM yasyAssA tathoktA saMgrAmasarmAdhiratyA "sukate vRSabhe vRpaH" ityabhidhAnAdana vRSabhArthaH zleSaNopapIyate / zAnodarI zAtasudaraM yaspAstA tavetA siMha yat kazodarI "zitaM zAtaM ca nizite kRze zAtaM ca zarmaNi" iti vizvaH / savibhavA vibhavena saha vartata iti sadhibhavA / zrIriva sasaMpat / sukumAragAcI sukumAraM gAtraM yasyAssA tathoktA puSpadhAmabatkomalAMgo "sukumArantu komala mRdule mRDa" ityamaraH / candrAnanA candra ivAnanaM yasyAH sA tathoktA sudhaaNshumukhii| sakalaviSTapaseyapAdA sakalaJca taviSTapaca tathokta tena sevyau pAdau yasyAssA tathoktA caraNI kiraNAzca bharphavannikhilalokArAdhyapAdA "pAdA razmyaMdhituzAH" ityabhidhAnAdikaraNArthaH zleSatvenopamIyate / mInekSaNA monAvivekSayoM yasyAssA tathoktA miinlocnaa| gharakucA ghaTAviva kucau yasyArulA tathoktA kubhavatpInonnatastamA / hanimnanAbhiH sadasva nimno nAbhiryasyAssA tathoktA vagaMbhIranAbhiH / gAMbhIyaMparyavasitiH gAMbhIryastha paryavasitiH tathoktA bhodhibadna bhiirtvpryvsaanaa| sunitaMbapIThA su zobhanaM nitaMbasya pIThaM yasyAssA tathoktA nitaMyameva pITha yasyA vA tathokA madrAsanavat pRthulaznoNipradezA / mAnonnatA ca mAnenonnatA tathokA mAnotkRSTa "mAna pramANe prasthAdI mAnazcistAnnatI grahaH" ityabhidhAnAdatra mAnArthaH shlessbhaavenopmiiyte| kRntabhogipatipramodA bhogo'syAstIti bhogI sa cAsau patizca bhogipatistasya pramodastathoktaH kRto bhogipatipramodo yasyAssA tathoktA vidhisabhIgIMdravadbhogI bhartRtoSA "bhogI bhujaMgame rAjJi grAmaNyAM nApite'pi ca iti vizvaH / cetasviratna cato'styAsAmiti cetasvinyastAsAM ratna' pradhAnabhUtaviziSThaliityAnnapusakatvaM . "manasviti bhavatyAyeM" iti dhnNjyH| "ratnaM svajAti'pi" ityamaraH / amalA na vidyate malaM yasyAssA'malA nidhuumvhivnirmlsvbhaavaa| lA padmAvatI devii| patAnidha prAguktaSoDazavizeSaNasyasvabhAvAniva / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 3 tRtIyaH sargaH / nAgaM gajendram / vRSAdhipagajAriramAzca vRSANAmadhipo vRSAdhipo vRSabhendraH gajAnAmaristathoktasiMho vRtrAdhipazca gajArizra ramA zrIzca vRpAdhipagajAriramAstAH vRrabha siMhalakSmyazca / mAle mAlA ca mAlA va mAle dvaMdva kazeSaH dvivacanabalena mAlAyugalamityarthaH / candrArkamInayugaku bhayugAni mInayoryugaM mInayugaM kuMbhayoryuga kuMbhayuge andradha arkA mInayugaM ca kuMbhayugaM ca tathoktAni candrasUrya matsyayugmapUrNa kalazayugmAni / vApIm sarovaraM / bhonidhiM ca aMbhAMti nidhAyaM te 'sminnityaM bhonidhista samudra ca haripITavimAnabhogisthAnAni haribhirdhRta pITha haripIThaM bhogo'styeSAmiti bhoginasteSAM sthAnaM bhogisthAna haripIThaM ca vimAnaM ca bhogisvAnaM ca tathoktAni siMhAsanavyomAnanAgendra dhAmAni / rakSanikaraM rajAnAM nikaraH bhokastaM maNirAziM / vidhUmaM vinirgato dhUmo yarumAtsa taM nirdhUmaM / ani pAvakaM ca / etAna imAn SoDaza / sadvazatApraNayAt sazasya bhAvaH sadRzatA tasyAH praNayastathoktastasmAt prAgvizeSaNaiH svasminnAropitadharmasnehAt / praNayaH premNi vizrabhe yAcyAprasarayA ra pi" iti vizvaH / svapnaM svapane / kramazaH kadreNa kramazaH "bahvacArthazyasi " iti zas pratyayaH / dadarza pazyatisma prekSaNe liT / tribhiH vizeSakam | 23 | 25 | 25 | bhA0 a0 kRzodarI aizvaryavatI, sukumArAMgI, gajagAminI, candramukhI, mInAkSI, unnata sTAnI, gaMbhIranAbhikAlo, gaMbhIratA meM AdarzabhUta sundaranitambavAlI, malarahitA, manasvi niyoM meM ziramora, dharmAtya prApta kiye huI, apane prANavallabha ko santuSTa kiye huI tathA sabhI devatAoM dvArA sevita caraNa kamaloMvAlI mahArAnI padmAvatI ne samAna sneha ke vikAza se gajendra, vRSabha, siMha, mahAlakSmI, mAlAyeM, candra, sUrya, yugala kalaza tathA mIna, sarovara, samudra, siMhAsana, ratha, nAgabhavana, ratnarAzi tathA nirdhUmAjhi aise solaha svapnoM ko dekhA / 23, 24 aura 25 / rAjJI vibudhya suravallabhakAsugItaiH kAdambinI kalakalairitra kekikAMtA // utthAya talpatalataH susamApya kRtyaM prAbhAtikaM sapadi ballabhamAsasAda // 26 // rAhItyAdi / rAnI rAjJa bhAryA rAjJo padmAvatI mhaadevii| suravalubhikAsugItaiH su zobha nAni gItAni gItAni valumA eva vanikAH surANAM valabhikAstathokAstAsAM sugItAni surabhiAgItAni taiH prabhAtaprayuktaH devaramaNI saMgItaH / kekikAMtA keA'syAstIti phekItasya kAMtA tathoktA mayUrapatnI kAdavinIkalakalairiva kAbinyAH kalakalAstaH meghamAlAkolAhalairitra "kAdaMbinI metramAlA | kolAhalaH kalakalaH" ityubhayatrApyamaraH / vibudhya vibodhanaM pUrvapacAtkiciditi vibudhya prabudhya / talpatalataH kalpasya talaM tapatalaM talpata Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9kh munisuvratakAvyam | lAzvalpatalataH zayyAtalAt / utthAya utthAnaM pUrvaM pazcAtkiMcidityutthAya / prAbhAvika prabhAtasyedaM prAbhAtika udayakAlasaMbaMdhi / kRtyaM kartuM yogyaM kRtyaM jJAnadevapUjAdikArya / sulamApya susamApanaM pUrvapacAtkiMciditi susamApya saMpUrNa kRtvA / vallabhaM prANakAMta / sapadi zIghra | "drAG maMsu sapadi dute" ityamaraH / AsasAda yayau badalavizaraNagatyava lAvateSu liT utprekSAlaMkAraH // 26 // bhA0 a0 - kAdambinI (meghamAlA ) kI gaMbhIra dhvani ke samAna devAMganAoM ke saMgIta se mayUrI ke samAna prasanna ho jagakara mahArAnI padmAvatI zayyA tyAga prAtaHkAlIna kRtya sampanna kara zIghra apane priyatama ke pAsa pahu~cI // 26 // ardhAsane priyanivezitavallabhAyai sthitvA kSaNaM zrutisukhaM viniveditAyAH || stramA valeriti jagAda phalaM kucAMte daMtArciza viracayanniva carcikAM saH // 27 // ityAdi / AsanasyArdhamardhAsanaM tasmin "same'rdham" iti samAsaH / priyanivezitavallabhAyai priyeNa nivezitA priyanivezitA sA cAsI vallabhA va priyanivezitavallabhA tasye prANakAMtenanivezitaramaNyai / kSaNa kSaNaparyantam / "kAlAdhvanoyAMno" iti kAlavAcino vyAptyarthe dvitIyA / pityA sthApana pUrva pazcAtkiciditi sthitvA / zrutisukhaM zrutyossukhaM yathA bhavati tathA kriyAvizeSaNaM / viniveditAyAH vinivedayatirUma viniveditA tasyAH vijJApitAyAH / svapnAvaleH svamAnAmavaliptathoktA tasyAH / iti vakSyamANaprakAreNa / phalaM / sH| kutrAMte kucayorataH kutrAMtastasmin mAnayormadhye dantAciMza dantAnAmarttistena dantakAMsyA arcirmayUkha zivayoH" iti vizvaH / barzvikA carceva varcikA tAM lepana "carcA cArcikya sthAsakaH" ityamaraH / viracayaziva viracayatIti viracayana, kurvanniva / uvAca / gadavyaktAyAM cAci liT utprekSAlaMkAraH // 27 // jagAda mA0 a0 - mahArAja sumitra ne arddhAsana para baiThAkara rAnI padmAvatI se bhraNaNa-sukhada pUrvokta solaha svapnoM ko sunakara apanI dantayani se unake stanoM ko pratiphalita karate hue una kA phala kar3A // 27 // . nAgena tuMgacarito pato vRSAtmA siMhena vikramadhano ramayAdhika zrIH || sragbhyAM dhRtazca ziramA zazinA kumackitsUryeA dIptimahito jhaSataH surUpaH // 28 // kalyANabhAkalazataH sarasaH sarasto gaMbhIrazrIrudadhinAmanatastadIzaH // devAhitrAsamaNirAzyanalaiH pratItadevoragAgamaguNodgamakarmadAhaH // 26 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH sargaH / evaMvidhastava bhaviSyati tIrthakatI putro jAtyavinayajanakabhitraM // mAmaroraMgakhagapramadAtizAyipugyAtizAyanaghanAyitacAramUrteH // 30 // nAgena gajendradarzanenetyarthaH / tuMgacaritaH tuMgaM caritaM yasya sa tathoktaH yazApAtAkhyamahAvAritraH ! vRSato garvedAt / vRSAtmA vRSa paba AtmA yasya sa tathoktaH dharmasvarUpaH "dharmo'yaM vRSarUpeNa" iti dharmasya vRSatvaprasina : ruupkH| siMhena mRgeMdra nn| vikrapadhana; vikama eka dhanaM yasya saH tathoko'rnasavIryaH / ramayA zrIdevyA / adhikadhI: adhikA zrIryamya sa adhikshriiH| sragbhyAM mAlAmyAM / zirasA mastakena / dhRtazca bhRtazca dharanIti dhRta iti katariktaH upayalakSmIpariNayAI ityrthH| zazinA kAMdraNa / klamacchit klamaM chinattIti klamacchita saMsAraka zanAzakaH / sUryeNa divAkaraNa / dIptisahitaH dIplyA mahitaH dehakAMtisamRddhaH / jhaSataH bhASAbhyAM kaSataH miinyuglnH| surUpaH su zobhana rUpaM yasya sa nayoktaH manohararUpaH // 28 // kalyANabhAmityAdi / kalazataH kalazAbhyAM kalazataH pUrNaghaTyugalAt / kalyANabhAk kalyANAni bhajatIti kalyANabhAk "triNabhana" iti viN pratyayaH pNcklyaannsevitH| sarastaH sarasaH sarastaH sarovarAta sarasa: rasena saha vartata iti sarasaH yAtsalyasahitaH / uddhinA udakAni dhIyate'sminnityuddhistena samAsatvAdudAdezaH smudrnn| gaMbhIradhI:gaMbhIrA dhIryasya sa tathoktaH gbhiirbuddhiH| zrAsanata: AsanAdAsanataH siMhAsanAt / tadIzaH tasya IzastathoktaH siMhAsanAdhipaH / devAhivAsamaNirAzyanalaH devAzcAtyazca devAhayasteSAM bAsastathoktaH maNInAM gazimaNirAziH devAhitrAsazca maNirAzitha anAlazca devAzciApamaNirAzyanalAste: devavimAnanAgabhavanaranirAzilibhiH / pratotadevoragAgamaguNodramakarmadAhaH devAdhoragAzva tathoktAsteSAmAgamastathokta udagamanamudramo guNAnAmumgamaH prAdurbhAvastathoktaH dahanaM dAhaH karmaNAM pAhastathokta devAragAgamazca guNodgamazca karmadAhazca tathoktA:pratItA jagadinunA devoragAgamaguNodmakarmavAhA yasya saH tathoktaH prasiddhasvasevArthi kalpavAsidevAgamanabhavanavAsideghAmamanakevalajhAnAdiguNotpasiyuto'vidhakarmadAhakazca // 26 // patravidha ityaadi| mAmaroragakhagapramadAtizAyipuNyAtizAyanaghanAyitacArumUrteH mA. zva aparAzca urasA gacchaMtoTayuggAH nAgAzca vaM gacchattoti khagA vidyAdharAste ca mAmagoragakhagAsteSAM prapadAstathokAstAH atize / ityevaM zolaM tadatizAyi tazca tatpuNyaM ca mAmaroragalagatramadAtizAyipuNyaM tasyAtizAyanaM tena ghanAyatesma ghanAyitA ghA: cAsau mUrtizca cAkArtiH mAmaroragAvagapramazatizAyipuNyAtizAyanaghanAyitacArumatiryasyAssA tathoktA tasyAH manuSyakalAvAsibhavanavidyAdharacamitAtyutkaTamuktapravanaghanIbhUtamanoramazarIrasya / evidhaH kathitaprakAraH / jagatrayavineyajanakamitra jagatAM trayaM jagadhayaM vinatuM yogya Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisutakAvyama | 99 vineyAste ca te janAzca tathoktAH jagatrayasya vineya janAstathoktAH jagatrapacineya janAnAmeka ca tat mitraM ca tathokta saddharbhavidezena zreyaspathamApakatvAt triloka bhavya jana mukhyabaMdhuH "eke mukhyAtyakevalA" ityamaraH / mitrazabdasya viziSTaliMgatvAnnapuMsakatvaM / tIrthakartA tIrthasya karttA tIrthakarttA saddharmodvAkaH / taba te yuSmadasmadoraliMgatvAt triliMgyAmekatvaM / bhaviSyati janiSyati / atizayAlaMkAraH | nAgenetyAdipadyatrayeNa putraH tanayaH / vizeSakam ityanyo vidhAtavyaH // 30 // bhA0 a0- ayi ! manuSya- kalpavAsI manavAsI tathA vidyAdharoM kI striyoM ke puNya ko pada dalita karane vAle puNya se sundara mUrtti vAlI padmAvatI ! gajendra-darzana se yathAkhyAta mahAcaritravAlA, vRSabha se dharmoddhAraka, siMha darzana se parAkramI, lakSmI se adhika zrI sampanna, mAlA se saboM kA zirodhArya, candramA se saMsAra ke santAna ko dUra karane vAlA sUrya meM adhika ne nayA mInadarzana meM sundara AkRti vAlA, kalaza se kalyANAspada arthAt paJcakalyANa dvArA sevita, sarovara se vAtsalya rasa- yukta samudra se gaMbhIra buddhi vAlA, siMhAsana se rAjya siMhAsanArohI, devadhimAna, nAgabhavana, ranarAzi tathA agni Adi ke darzana se devoM kA Agama, nAgoM kA Agamana, guNoM ke prakaTIkaraNa tathA aSTakarma dahanAdi guNoM se yukta tribhuvana ke vinIta bhayoM ke eka mAtra mitra aisA tIrthaGkara ke rUpa meM tumheM putra hogA // 28 // 26 aura 30 // etannizamya vacanaM rucitasya devI romAMcakaMcukitacaMcuragAtayaSTiH / AkarNitAnyabhRtamaMjurabA vanAMte mArkavalliriva korakitA babhUva // 31 // etadityAdi / devI padmAvatI rAkSI / racitasya rocatesma rucitastasya prANakAntasya / etat idaM / vacanaM bhASitaM / nizamya nizamanaM pUrvaM pazcAtkiciditi nizamya zrutvA / vanAMte vanamadhye ! mAkaMdacaliH mAkaMdAzvAsau balizca tathoktA AmralatA | AkarzitAnyabhRtamaMju ravA maMjuzcAsau va maMjuravaH abhyena bhriyatesma anyabhRtastasya maMjuravastathoktaH Aka tesma AkarNito'nyabhRtamaMjuravo yayA sA tathoktA AkarNitako philamanoharadhvaniyutA / "vanapriyaH parabhRtaH kokilaH pikaH, manoza' maMju maMjula" ityubhayatrApyamaraH / korakitA korakaH saMjAto'syA iti korakitA saMjAta kalikegha kokilanAdasya vasaMtasUcakatvAnni nAdena kora katA yathA vabhUva tathA ityupacAroktiH / romAMcakaMcukitacaMcuraNAryAH re mAMcaina kaMcukaH saMjJAto'syA iti romAMcakaMcukinA romAMcakaMcukitA caMcuragAtrayaSTiryasyAH seti bahupadayahubIhiH romAMcasaMjAtakaMcukamanohara dehayaSTiH / babhUva bhavatima utprekSA laMkAraH // 31 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH sargaH mA0 ma0-apane prANavallama kI yaha yAta sanakara koyala kI kuha 2 ko dhvani se jaise upavanoM meM mAnavallo mukulita hotI hai usI prakAra mahArAnI pazacatI ko dehayaSTi romAnarUpa kaMcukase Acchanna ho gayI // 31 // devo'tha pUrvagaditastridivAdupeto devyA vapuH karivapurvadanAdavikSata // pakSe pare nabhasi mAsi tithau dvitIye yoge zive zravasi bhe viratau rjnyaaH||32|| deva ityaadi| atha anaMtara / pUrvagaditaH gadyatesma gaditaH pUrvasmin gaditastathoktaH prAguktaH / deva: harivarmacara: prANateMdraH / nabhasi dhAvaNe / "zrAvaNe tu syAnnabhAH zrAvaNikazca saH" itymrH| mAsi mAse padanityAdinA mAsazabdasya maasaadeshH| para apre| pakSe kRSNapakSa ityarthaH / dvitIye dvayoH pUraNo dvitIyastasmin "tithayo yo:"ityamarasiMhanAmApayAdvizeSyasya puMstvena vivakSitatvAvizeSaNasthApi puNstvN| tithI divs| zive yoga zivanAmayoge / zravali zravaNe -jyotipikaprasiddhaprayogo'yaM / bhe nksstre| "nakSatramRkSa bha tArA" ityamaraH / rajanyA: nishaayaaH| viratau viramaNa virtistsyaamvsaane| tridivAt svargAt / upetaH upaitisma upetaH AgataH san / karivapuH karo'syAstoti karI kariNo capuriva vapuryasya saH tathoktaH gajAkArassan / devyA: pbhaavtii-mhaadevyaaH| vapuH shriirN| badanAt mukhAt ghadanavivarAt / avikSat Adhizat vizapravezane luku "prazca bhrasja" ityAdinA zasya SaH "padaH kassi" iti Sasya kaH // 32 // bhA0 a-pUrvokta prANatendra svarga se bhAkara zrAvaNa kRSNa dvitIyA ko zravaNa-nakSatra tathA ziva-yoga meM rAta bIta jAne para gajAkAra se mukhadvArA padmAvatI ke zarIra meM praviSTa hue // 32 // vijJAyAsanakaMpataH surapatistasyAvatAraM prabhoH svargAdetya caturvidhairasaha surairasyAMbikA kalpajaiH / AkalpAMbaragaMdhamAlyanivahairabhyarcyanAma stavaM gAnaM nartanamAracayya janakaM cAdRtya bhUyo gataH // 33 // vijnyaayetyaadi| surapatiH surANAM patiH surapatiH saudharmendraH / tasya prabhoH munisuvatatIrthe. zasya / avatAraM avataraNamavatArastaM garbhAvataraNaM / AsanakapataH Asanasya kaMpastathokta bhAsanakaMpAdAsanakaMpataH siMhAsanakaMpataH / vizAya viSudhya / caturvidhaiH catvAro vidhA ye. So taiH catuHprakAra: bhavanadhyaMtarajyotiSkakalpayAsibhedai rityrthH| suraiH devH| saha sAjha / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dha~da sunisuvratakAvyam ' svargAt tridivAt / etya Agatya / asya munisuvratatIrthezasya aMbikAM jananIM / janakaMtra pittaraM ca / karajeH kalpe jAyaMta iti kalpajAstaiH svargasaMbhUtaH / bhAkalpAMvaragaMdhamAlyamicahaiH AkalpAzca aMbarANi ca gaMdhAca mAlyAni tra AkalpAMvaragaMdhamAlyAni teSAM nivAstaiH Abha raNadukulagaMdhamaglAsamUhaiH / "Akalpave nepathyaM pratikarma prasAdanaH" ityamaraH | abhyarcya abhya pUrvapacA kicidityabhyarcya pUjayitvA / nAmaM namanaM nAmastaM namaskAraM / svayaM stotraM / gAnaM gItaM / nartaka AnaMdanartanaM ca / Aravadhya AracanaM pUrva paJcAtkicidityAra caya kRtvA / bhUyaH punaH / bhavyajanaM ca Agatya satkRtya / gataH gacchatisma gataH yAtaH // 33 // ityarhadAsakRteH kAvyaratnaTIkAyAM sukhabodhinyAM bhagavadgarbhAvataraNa varNamo nAma tRtIyaH sarvo'yaM samAptaH J bhA0 a0 - saudharmendra apane ke kone se to kA garbhAvatAra jAna bhavana, vyantara, jyotiSka tathA kalpavAsI devoM ke sAtha Akara svargIya bhUSaNa, vasana, gandha tathA mAlAoM se sunisujhava mahArAja ke pitA mAtA kI pUjAkara candranA, stuti tathA nRtyakara ke punaH apane sthAna ko cale gaye // 33 // iti tRtIya sarga samApta Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha caturthaH sargaH // nyagrodhazAkheva rarAja sAMdracchAyA dadhAnA puruSottamaM tam // patrodare'thA''muSNazItamuccaistanIyaM nudati priyasya // 1 // nyagrodhetyAdi / atha anaMtaram / sAMdracchAyA sAMdrA chAyA yasyA sA tathoktA niraMtara tiyutA / "dharma niraMtaraM sA / chAyA sUryapriyA krAMtiH prativizramanAtapaH" ityubhayatrApyavaraH / patrodaraM patramitrodaraM tathokta tasmina, parNavatkRzodare / puruSottamaM puruSeSUttamasmokastaM puru. SaSTham / taM munitasvAminaM / dadhAnA dhana iti dadhAnA "sala yaD" ityAdinA Anaz pratyayaH / priyasya prANanAtha Artava RNu bhavapArtavaM samastasaMbhUtaM / uSNazo uSNa ca zItaM ca uSNazItaM tadndekatvaM upazItalaM / nudati nudatIti nudati apaharati zatrupratya yAntAt "nRdugi" ityAdinA GI / uccaistanI ucca stanau yasyAH sA tathA pInottuMgapayodharA / iyaM etrA devI / sAMdrA chAyA yasyAH sA tathoktA nivijJAnAtapacatI / patro patrarUpodaraM patrodaraM tastrit paNItarbhAge ta prasiddha | puruSosamaM nArAyaNaM "zrIpatiH puruSottamaH" ityamaraH / dadhAnA dharantI / priyasya prItimaJjanasya / Artava Rtu bhavaM uSNazItaM nudati / uccaistanI uccairbhavA tathokA / "sAyaM ciraM prAge'vyayAt" iti manTU pratyayaH atimahatItyarthaH / "alpe nIcairmahatyurthaH ityamaraH / nyagrodhazAkhA nyagrodhasya zAkhA tathoktA seva / rarAja rAjU dIptau liT popamA / yadAha - "zItakAle bhaveduSNamuSNakAle tu zItalaM ! kUpodakaM vadacchAyA tAMbUlaM taruNIstanoM" iti / saptasAgarANAM parataH viSNurvapatra zeta iti laukikoktirumIyate // 1 // I bhA0 a0 - sadA jyotirmayI, unnatastAnI patravat kRzodara meM tIrthaGkara bhagavAna ko dhAraNa kiye huI padmAvatI patrAntarbhAga meM nArAyaNa bhagavAna ko dhAraNa kiye huI saghana chAgAvalI ghaTacchAyA ke samAna apane priyatama kA RtusambandhI zItoSNajanya santApa apaharaNa karatI huI zobhatI thI // 1 // sA garbhiNI siMhakizoragarbhA guheba meroramRtAMzugarbhA // veleva siMdho: smRtiratnagarbhA rejetarAM hemakaraMDikeca // 2 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 munisuvratakAvyam / setyAdi / garbhiNI garbho'syA astIti garbhiNI aMtarvatnI / sA mhaadecii| siMhakizoragarbhA siMhasya kizora: poto garbha 'ntarbhAge yasyAH sA tathoktA / "bAlaH kizoraH ityamaraH / mero: maMdaraparvatasya / guheca gaharavat / amRtAMzugarbhA amRtarUpA aMzavo yasya sa tathoktassaeva garbhe yasyAssA tathoktA caMdrayuktAMtarbhAgA / siMdhoH samudrasya / veleva tIrabhidha / "dhelA. bdhitIrAdhivRzyoH kAlamaryAdayorapi" iti bhaaskrH| smRtiratnagarbhA smRtyarthapradhAnaM ratna smRtirasna tadeva garne yasyAssA tathoktA citAmaNisadinAMtarbhAgA / "garbho bhrUNe'rbhake kukSI saMdhau panasakaTake" iti vizvaH / hemakaraMDikeva henA viracitA karaMDikA tathoktA suvarNabhAjanamiva / rejetarAM yabhAsetarI / "yorSibhajye va taraN" iti taraNa pratyayaH / garbhasthasya tasya siMhakizorAmRtAMzusmRtiratnadRSTAMtona kramAdadRzyatvaguNAbhigamyatAguNatyAgaguNabhUyiSThatvaM sUcita bhavati / tasyAstu meraguhAsiMdhuvelAhemakaraMDikAdRzAMtatyenAnAkramyatvagAMbhIryadivyoMSadhazuddhorastvAni sUcitAni bhavanti utprekSAlaMkAraH // 2 // __ bhA0 a0-garbhavatI mahAdevI pakSAdhatI siMhazizu ko raphAve huI giri guhA ke nulya, candragarbhA samudra velAke samAna aura cintAmaNiyukta suvarNa-maMjUSA ke maddazanAta honI thIM // 2 // vallI vasaMtAtsarasI ghanAMtAsaMpannayAccandramaso'bdhivelA / / yathA tathA'jAyata sA kRzAMgI garbhikAdujvalarUpasaMpata // 3 // ballItyAdi / kRzAMgI kRza aMga yasyAH sA tathoktA tanvI ! sA padmAvatI ! dharmatAt vasaMtakAlAt / vallI ltaa| ghanAMsAt ghanasya antastathoktastasmAt varSakAlAMtAt zaratkAlAdityarthaH / sarasI sarovaraH / nayAt nItimArgAt / saMpat / caMdramasaH candrAt / adhivelA andhervelA tathoktA / yathA yena prakAreNa yathA / tathA tena prakAreNa tathA / garmA bhakAt garne vidyamAno'bhako garbhArbhakastasmAt / calarUpasaMpat rUpasya saMpat rUpasaMpat ujvalA rUpasaMpat yasyAssA tthoktaa| ajAyata abhUt / janaiG prAdurbhAve laH / bhA0 -santAgamana se vallI ke samAna, zaratkAla se saraptI ke samAna, sundara naya le sampatti ke samAna tathA candramA se samudraghelA ke samAna garbhasthita bAlaka se kRzAMgI pAvatI atyanta ujvala saundarya-sampatti se sampanna huI // 3 // jinasya mAhAtmyapadena haSTau sAmipyalAbhena kucau tdiiyau|| na bibhratuHzyAmalatAM mukhe'lpAmapyeSa no harSayatIha kArakAn !!4 // shinsyetyaavi| jinasya jinavAlakasya | sAmipyalAbhena samIpamegha sAmipyaM tasya lAbhastathoktastena AsannatAlAbhena | mAhAtmyapadena mahAzcAlAyAtmA ca mahAtmA tasya Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH srgH| bhAvastathokta mahAtmyameva padaM vyAjastana mahattvavyAjena / haSTau hayetesma ho saMtuSTau / tadIyauM tasyAH naH namIyau mAtImadhinI ! kacau stanau / mule vaktraM aneca cucuka ityarthaH / alyAmapi stokAmapi / zyAmalatAM zyAmalasya bhAvaH zyAmalatA tAM kRSNatvam / na bibhratuH na dharataHmma bhRtra bharaNe litt| lathAhi --epaH ayaM saamipylaabhH| iha asminnida / kaoNskAn kAn kAna "kA~skAna sIsak" iti nipAtanAtsiddha' / no harSayati na saMtoSayati api tu sarvAn harpayatyeva / hA alIke laT atishyaalNkaarH||4|| bhA0 a0 -jinendra bhagavAna ke samIpa rahane se athavA jinendra bhagavAna ko mahimA kI adhikatA se pamAvatI ke donoM stanoM ne jarA bhI kRSNatA dhArapA nahIM ko| jinendra bhagavAna kA sAmipya lAbha isa saMsAra meM bhalA kisako prasanna nahIM kara sakatA hai // 4 // sutasya gaMbhIratarasya saMgAttasyodarigayA api rAjapatnyAH // nAbhirna tatyAja gabhIrabhAvaM guNAratyajetko guNisaMgamena // 5 // sutasyetyAdi / uriza api udaramasyA astItyudariNI tasyAH garbhiNyA api / rAja. paranyAH rAjJaH pannI tathoktA tasyA; pahAvatyAH / nAbhiH nAbhisthAna / gaMbhIratarasya prakaSTo gaMbhIro gaMbhAratarattasya atyaMta bhorasya / tasya sutasya jinabAlakrasya / saMgAt saMsargAt / gamorabhAvaM gamorasya bhAvastayoktamta nimnatvaM gaMbhIratdhaM / na tattyAja na mumoc| tyaja hAnI liT "nimnaM gabhIraM gaMgauram" ityamaraH / tathAhi . - guNisaMgamena guNAsstya syeti guNI tasya saMgamastathoktasnena guNavatas sargeNa / guNAna gAMbhIryAdisvabhAvAn / kaH ko vA puruSaH / tyajet muMcet tyaja hAnI liT / athAtaranyAsaH // 5 // bhA0 a-garbhavatI hotI huI bhI rAjahiyo padmAvatI kI nAbhI ne gAMbhIrya guNazAlI una tIrthaka rUpa putra ke samAgama se apano svabhAvika nimnnatA nahIM chodd'o| guNo ke gA jAne para kaunasA vyakti apanA guNa chor3a sakatA hai ? // 5 // garne'pi bodhanayanAyako'yamitIdamAvedayituM kilAsyAH // baliprabhAvAdalayo na naTAH sanAbhinAzaM bhuvi ke sahante // 6 // garbha ityAdi / ayaM jinavAlakaH / garme 'pi udre'pi / yobhatrayanAthakaH bodhAnAM trayaM bodhanayaM tasya nAyakastathoktaH matizrutA dhirupajJAnatrayasya svAmI / iti evaM prakAravacana | AyedayituM zApayituM / asyAH panAvatyAH / valayaH trivalayaH / baliprabhAvAt balamasyAstIti balI tasya prabhAvastasmAt "yamakala SacitreSu vayorDalayorabhedaH" iti ghAgbhaTTabhASaNAta badhayorabhedaH / balavato'naMtavIryavato'ItaH sAmAna pakSe balinAM ca prabhAvAt / na naSTAH na nazyatisma na Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kAvyam madhunA naSTAH adgazyatAM nApuH / tathAhi bhudhi bhuvAM / sanAbhinAzaM nAbhinA saha vartata iti sanAbhistasya nAzastathoktastaM saMyuktanAbhayati ki " sanAbhissagotrI baMdhuzca" iti dhanaMjayaH / ke sahante ke kSamate na kre'pItyarthaH saha marSaNe loT | arthA taranyAsaH // 6 // I mA0 bha0 -mati zruti avadhi jJAnatraya ke dhAraka ye munisuvratanAtha haiN| yaha sUcita karane ke liye hI mAne pazavatI ke garbha kI trivalI jyoM kI tyoM rhii| arthAt naSTa nahIM huI thii| ThIka hai saMsAra meM sanAbhi ( sahodara ) kA nAza kauna sahana kara sakatA hai // 6 // tatsaMgame sarvasamRddhihetau nirantaraM satyapi kukSirasyAH // samRddhimalpAmapi na prapede bhAgyAnusArINi phalAni kAmaM // 7 // tatsaMgama ityAdi / sarvasamRddhihetau sarveSAM samRddhissacaM samRddhistasyA hetustasmin saka lokapravRddhikAraNe / tatsaMgame tasya saMgamastatsaMga mastasmin tjjinkumaarsNbNdhe| nirantaraM aMtarA nirgata niraMtaraM anavarataM / satyapi vidyamAne'pi / asyAH padmAvatI-devyAH / kukSiH jaTharaH | alpamapi stokAmani / samRddhi sampUrti / na prapede na prApa pagatau liT / tathAhiphalAni labdhapaH / kAmaM STa | "kAmaM kAmaM paryApta nikAmeSTaM yathepsitam" ityamaraH / bhAgyAnusArINi bhAgyasyAnusArINi advaprAnukUlAni / bhacaMtItyadhyAhAraH / adhAtaranyAsaH // 7 // bha0 a0 - sabhI samRddhi ke kAraNa bhUta zrIjinendra bhagavAn ke garbha meM sakSa vidyamAna rahane para bhI garbha kI thor3I bhI vRddhi nahIM huii| kyoMki karma ke phala bhAmyAnusAra hI huA karate haiM // 7 // smarajjanAnAmapi nAzayaM tamaMtaratamo nRtanaratnadIpam // sAkSAd dadhatyA jinamaMtarasyAH spraSTuM tamo naiSTa bhiyeva jAtu ||8|| smarajjanAnAmityAdi / smaraMtIti smarataste ca te janAca smarajjanAsteSAM dhyAyalo. kAnAmapi / aMtastamaH aMtarbhAge vidyamAna tamaH ajJAnadhyAMtaM / nAzayaMsaM dhvaMsayaMta | nUtanaranavIcaM maca eva nUtanaH rakSamiva dIpaH nUtanaJcAsau ratnadopazca nUtana ratnadIpastaM apUrvaM aMtastamo dhvaM sakatvAnnUtanatvam / sAkSAt pratyakSaM / "sAkSAtpratyakSa tulyayoH" ityamaraH / jinaM jimavALakaM / aMtaH garbhe / dadhatyAH dadhAtIti dadhatI tasyAH gharatyAH / asyAH padmAvatyAH / aMtaH aMtaraMga tamaH ajJAnatamaH / "zokAcAnadhvAMtaguNasvarbhAnurudhireSu tamaH" iti nAnArthakope / svaSTuM sparzanAya spraSTuM bhiyaiva bhava / jAtu kadAcidapi / nai nadakSamabhUt za aizvarye luG || Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH / 73 __ bhA0 a0-smaraNa karanevAloM ke bhI antastama ko naSTa karane vAle una nUtana ratna pradIpa rUpa jinendra bhagavAna ko sAkSAt dhAraNa karatI huI padmAvatI kA ajJAnAndhakAra usa ratnapradIpa ko urake mAre chane meM bhI samartha nahIM ho sakA // 8 // garbhasya liMga paramANakalpamapyetadaMgeSvanavekSya rakSI // jagattrayoDAraNadohadena paraM nagaNAM bubudhe sasatvAM // 6 // garbhasyetyAdi / nArANAM manuSyANAM / rakSA rakSatItyecaM zIlo rakSI pAlakaH sumitrabhUpAlaH / etadaMgeSu patasyA aMgAntadaMgAni teSu pdmaavtyvyvessu| "aGga gAtrAMtikApAyapratIkeSu pradhAnakaH" iti vizvaH / paramANukalpamapi paramANusamAnamapi ISadasamAptaH paramANu: paramANu kalpasta "padasamApta'AMde:kalpadezyandezIyar" iti kalpa pratyayaH / garbhasya pinnddsy| lila ciha' / "liMga ciha'pi mAne'pi sAMkhyoktaprakRtAvaNi zivamUrtivizeSe'pi mehane'pi pracakSate' iti vizvaH / anavekSya anavekSaNaM pUrva pazcAtkiMcidityanavekSya adRSTvA / param kevalaM / jagannayoddhAraNadohadaina jagato trayaM jagalayaM tasyoddhAraNaM ca tat vohadaM ca tathokta tena trilokoddhAraNAbhilASeNa / "atha dohada kAmo'bhilASastarSazca" ityamaraH / sasatyAM satvena saha vartata iti sasatyA tAM garbhasahitAM / "zrApannasatvA syAi gurviNI" ityamaraH / bubudhe bhene budhi mani-jhAne lie anumAnAlaMkAraH // 6 // bhA0 ma0-lokapAla sumitra maharAja ne padmAvatI ke zarIra meM garbha kA tanika bhI cihna dekha kara kaMvala tribhuvana ko uddhAra karane ko abhilApA se padmAvatI ko garbhavatI samajhA // / saMbaMdhaduHkhAkhilajIvamuktahetuM tamakSArthagatarahaM ca // prasodhyatI tena samAbhavatsApyupAdhivat svacchataraM hi vastu // 10 // saMbandhetyAdi / saMbaMdhaduHkhAkhilajovamuktaH saMmbadhAdanAdikarmakRtasaMbaMdhAdAgataM duHkhameSAM te saMbaMdhadu:khA akhilAzca te jIvAzca tathoktAH saMbaMdhaduHlAzca te akhilajIvAzca tathoktAsteSAM mutistasyAH zamAdighAsanAyAtabhavaduHkhayuktasarvajIvamokSasya anAdivirodhAgatakArAgArAdiduHkhayutanikhilaprANimocanasya ca hetu kAraNabhUta' "muktiH syAnmocane mokSaH" iti vizvaH / akSArthagataspRha va akSANAmidriyANAmastiSu pakSa sparzanamAtra tasmin gatA spRhAyasya sa te sparzanAdidriyaviSayavAMchArahitamityarthaH "athAkSAmaMdriye ayo'bhidheyaraivastuprayojananivRttipu" itymrH| taM munisuvratasvAminaM / prasoSyatIti prasodhyatI prApsyato / sApi pabhAvatyapi / tena jinena / samA samAnA / abhavat abhUt / sambandha duHkhAnilaprANimodhanasya hetuH patyupabhogamAtrasparzanendriyaviSayasukhe gataspRhA bAbhavaditi Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisutakAvyam / ** yAvat / tathAhi-- svacchataraM prakuTa svaccha svacchataraM nirmalataraM / vastu sphaTikAdipadArthaH / viddhi uyaraMjaka "upAdhirdhacittAyAM kaitave'pi vizeSaNe / kuTuMbavyApRte'pisyAdupAdhirvyAdhicakrayoH" iti vizvaH / arthAntaranyAsaH // 10 // 1 bhA0 a0 - anAdikAlIna duHkhoM se vyAkula jIva kI mukti ke kAraNa tathA indriyajanya sukhoM se virata tIrthaGkara ko padmAvatI utpanna kareMgI ataH yaha padmAcato bhI unhIM ke samAna ho gyiiN| arthAt garbhastha jinendra bhagavAn kA zuddha prativimba par3ane se padmAvatI bhI unake vizuddha guNoM ko dhAraNa kara jitendra-tulya ho gyiiN| kyoMki upAdhi-bheda se vastu meM bhI svacchatA A jAtI haiM // 10 // guNAnvito'pAstatamaH prapaMca: prakAzitAtmetaravastureSa: // jinendro jare jananyAH dIpo yathA sphATikapAtramadhye // 33 // guNAndhita ityAdi / guNAnvitaH guNairanvitastathoktaH kevalajJAnAdiguNayuktaH / apA statamaH prapaMtraH tamaso prayaMtraH tathoktaH apAstaH samaH prapaMco yena saH nirAkRtasamastAjJAnavistAraH "viparyAse vistAraM na prapaMcaH" ityamaraH / prakAzitAtmetaravastuH AtmA va itarANi AtmetarANi tAni ca vastUni ca tathoktAni prakAzitAni cAtmetaravastUni ca yena saH tathoktaH prakAzitasvaparapadArthaH bahuvIherAzragatvAt puliGgatprakriyA / eSaH ayaM | jinendraH jinAnAmindraH jinendraH / jananyAH mAtuH / jaThare udare / sphATikapAtramadhye sphaTikena nirmita sphATikaM taca tat pAtra ca tathoka tasya maya sphaTikapAtramadhyaM tasmin / guNAnvitaH guNena vartikAnvito guruH "guNastvAvRttizabdAdijyeMdriyA mukhyataMtuSu" iti vaijayantI / apAstatamaH prapaMca: tamasAM timirANAM prayaMtraH samUhastathoktaH apAstatamaH prapaMco yasya saH tathoktaH / prakAzitAtmetaravastuH prakAzitAni AtmetaravastUni yena sa tathoktaH prakAzitasvaparapadArthaH / doSaH pradoSaH / yathA yena prakAraMNa / yamau mAtisma / tena prakAraNa | yau vyarAjata mA dIsoM liT / garbhAtpuraiva surastrIbhiH divyauSathaH kRtazodhanatvAt jaTharasya sphATikama | tradvaSTAMtatvam // 11 // bhA0 a0 - sphaTikamaya pAtra ke bhItara pradIpa ke samAna kevalajJAna guNa se yukta ho ajJAnAndhakAra ko dUra kiye hue tathA svapara padArtha ko samudrAsita kiye hue ye jinendra bhagavAn apanI mAtA ke udara meM pratiphalita hue // 11 // tagarbhavAse nivasannapIzaH sa bhAsvarAMgI nihatAMdhakAraH / tatyAja bodhatrityaM na tejastyajetkaraMDe'pi maNirmahArghyaH // 12 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH tadgarbhavAsa ityaadi| bhAsvarAgaH bhAmata ityevaM zIlo bhAsvaraH bhAsvaramaga yasya sa tathoktaH "bhaMjabhAs" ityAdinA vara pratyayaH / nihatAMdhakAraH nihato'ndhakAra yena sa tathokta niraakRtaaNtstmH| saH jinabAlakaH / tadarbhavAse garbhe vAso garbhavAsastasyA garbhavAsastathoktastasmin padmAvatIgarbhavAsa | nivasannapi nivasatIti nivasan tiSThannapi / IzaH svAmI / bodhatritayaM bodhAno vitayaM tathokta masitha tAvadhirUpamAnatrayaM / natatyAja na - namA tyajAnI lie mAlagAgvadhaH / nihatAdhakAraH niraakRtnimiH| mahAryaH mahAnoM yasya saH mahAryaH / "mUlye pUjAvidhAdharmyaH" itymrH| maNi: ratnaM / karaMDe krNddke| bsntpi| teja: prkaashN| na tyajeta na muMcet tyaja hAnI liG / arthAntaranyAsaH // 12 // bhA0 a0 --prakAzamaya zarIra vAle tathA ajJAnAndhakAra ko cinae kiye hue jinendra bhaga. cAn ne garbha meM vAsa karake bhI matizruti avadhi jhAnazraya ko piTArI meM rakkhI huI jAjvalyamAna bahumUlya maNi jisa prakAra apane teja ko nahIM chor3atI hai usI prakAra nahIM chor3A // 12 // mAsAnpure paMcadazAnusaMdhyaM baMdhurmahezasya basUnyavarSata / saudhA yadaMzucchuritA virejuH zailA yathA karburitAbhraliptAH // 13 // mAsAnityAdi / mahezasya IzAnasya / babhruH kuberaH / "kuberasya vakasanaH" ityamaraH / purai rAjapure / paMcadaza paMcabhiradhikA daza tathokAstAna paMcadazamitAn mAsAn paryaMtaM "kAlA dhvano yAptau iti dvitIyA / anusaMdhyaM saMdhyAM saMdhyAmanusaMdhyaM / "zabdaprathA" ityAdinAvyayIbhAvaH "saptamyAH" iti vikalpena trisaMdhyAsvityarthaH / vasUni ratnAni / "vasurmayUkhAnidhanAdhipeSu yokne cake smAdatuTake ca / vRddha yopazyAmadhaneSu ratnaM vasusmRtaM syAnmadhurenyavaca" iti. vishvH| avarSat vRSTra secane lng| yadaMzucchuritA: eSAM ratnAnAmaMzadhaH yadaMzavaH taH churitA: tathoktAH AcchAvitAH / saudhAH rAjasadanAni / karitAbhraliptAH karburaM saMjAtamasyeti karitaM karyuritaM ca tat anaca tathokta lena liptAH naanaavrnnmeghaavRtaaH| zailAH parvatAH / yathA yena prakAreNA virejuH tathA ghirejurityarthaH utprekSAlaMkAraH // 13 / / bhA0 a0-rAjapurI nagarI meM phukera ne pandraha mArata taka tInoM sandhyA ratna kI vRSTi kii| isI se citrita megha se lipta parvata ke samAna ratna kI namaka se pratibhAsita koThoM kI chateM zobhane lagIM // 13 // svanAmasArthIkaraNAya bhakticchalena gatvAtibalena rAjJA // vidhitsitaM puMsavanAdikarma puraitra zakraH svayamasya cakre // 14 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam I svanAmetyAdi / stranAma svarUpa nAma svanAma zaknotIti zakra iti nijanAmadheyaM sArthIkaraNAya prAgasArthakaH idAnIM sArthasya karaNa tathoka' tasmai saphalakaraNa nimittam zakraH deveMdraH / svayaM gatvA yAtvA / bhakticchalena bhaktireSa chalaM tathoka tena guNAnurAgavyAjena / atibalena ati prakaTavalaM yasyAsAvativalastena zaktitrayAyadhisAmarthyena / "prakarSe laMghanevyati" ityamaraH / gajJA sumitreNa / vidhisitaM vidhAtumiSTa vidhitsitaM kartumiSTa / arUpa munisuvratasvAminaH garbhasyeti vA puMsavanAtrikarma puMsavanAdiryasya tat paMsayamAdikarma kriyAM / pureca pUrvameva / cakre vidadhau DukRJ karaNe liT // 14 // bhA0 20 indra apane nAmako sArthaka karane ke liye bhakti ke vyAja se atyanta balazAlI sumitra mahArAja kI karane yogya jo puMsavanAdi kriyAye haiM unheM svayaM sampAdita kiyA || 14 || my mugdhAmarIgAnasudhAnidhAnamudacchalAnmIlitacakSureSA // vicinvatI kSemato'pi sUnoH kSemitvamAyAtsamayaM prasUteH // 15 // munyAmatyAdi / bAmarIdhAnidhAnamucchalAt mugdhAH manoharAmyastabdha tA amaryatha muradhAmastAsAM gAnaM tathoka / " mugdha: suMdaramdayoH " iti vizvaH / mugdhAmarIgAmAmeva sudhA tathoktA rUpakaH tayA nipAnaM mugdhAmarIgAna - sudhAnipA tasmAjjAtA mudaH pramodaH mud harSe iti dhAto: "jJAmIgRgupasyAtkaH" iti ka pratyayatvAdadatatvaM sa iti tasmAt manoharAMgIdevastrINAM saMgItAmRtamAkalyapAnajanitasaMtoSadhyAjAt / mIlitacakSuH bholite cakSuSI yasyAssA tathoktA / kSematoSi kSemamasyAstIti kSemavAn nabhya kSepayuktasyApi / sUnoH naMdanasya / kSepitvaM kSetramasyAstIti kSemI tasya bhAvaH tathokta' / vicinvatI cicinotIti tathoktA "dut"i ityAdinAGI zatRpratyayaH / 1 sampAdayantI / eSa i padmAvatI | prasUteH prasaghasya / samayaM kAleM / AyAt Agacchat yA prApaNe laG // 15 // mA0 a0 - bholI bhAlI devAMganAoM ke gAnAmRta pAnajanya harSa prakarSa se A~kheM mUMde huI tathA maMgalamaya hote hue bhI apane putra ( munisukta) kA kalyANa vAhatI huI padmAvatI ko prasava kA samaya A upasthita huA ||15|| zravApya caivAsitapakSapUrNAmatho tithi zravaNAmasUta || sAvahaM pUrvikayeva sUnuM bhAnuM yathaiveMdra dizA tathaiva // 16 // avApyetyAdi / atha anaMtare "maMgalAnaMnarAraMbhaprazna kAtrUnye'vayo'tha" ityamaraH / caitrAsi tapakSapUrNa caitrI paurNamAsI asyAstIti caitra: "sAsyapaurNamAsI" ityaNa caitrazvAsau mAsA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH srgH| 77 kSetramAsaH asitazcAsau pakSazva asitapakSaH caitrasyAsitapakSastathoktasya pUrNA tathoktA tAm caitramAse kRSNapakSe paMcamyAM 'naMdA bhadA jayA riktA pUrNA ca tithayaH kamAt" iti tithInAM nAmAntarasyAt / sazravaNAM zravaNena nakSatreNa saha vartata iti sabhravaNA tAM zravaNanakSatrasAhitAM tithim / avApya avApanaM pUrva pazcAtkividityavApya landhyA / asI gamAvatI devI / yathaiva yasmin kAla eva / indradizA indrasya dizA indradizA pUrvadhika "digdizAdakSakanyAgArAzAkASThAirikakubhaH" iti jayakIrtiH / bhAna AdityaM / asUta asUyata / tathaiva tatkAla eva / AIpUrvikayeva ahaM pUrvamahaM pUrvamityukta rahapUrvikA tayA iva parasparaspardhayeva "maha pUrvamaha pUrvamityapUrvikA khiyAm" ityamaraH / lUnaM jinanazanam asUta asUyata ghuGa prANiprasave luG // 16 // bhA0 ma0--pUrva dizA se sUrya ke samAna dhImunisuvatanAtha caitra kRSNa paJcamI ko zravaNa nakSatra meM mahArAnI padmAvatoM ke udara se hue // 16 // babhuH striyastannihatAMdhakAraM navoditaM vizvajanaikamitram / / vilokayaMtyaH sarasIva saudhe phullAkSipadmA iva puSkariNyaH // 17 // . parityAdi / sarasIva sarovara, itha upamA / laudhe rAjasaine / nihanAndhakAra niha. to'yakAro yena sa taM nirsttimirN| navodita nabandhAsau uditadha navoditasta nuutmjnitm| vizvajana phamitra vizva ca te jagAzca tathoktAH ekazvAsI mitrazca ekamitraH vizva. janAnAmekamitraH taM / sutpakSa mitrazabdasya napuMsakatvAsatpakSe samAsastathAghasIyaH / sakalajanamukhyasyaM sakhAyaM ca "zu, maNistaraNirmitraH / atha mitra'sakhA suhRt ityubhayatrApyamaraH / taM jinvaalk| vilokyasya: vilokayaMtIti vilokapatyaH cIkSAmAH / liyaH ghanitAH / phullAkSiAyAH phulAni ca tAnyakSINi ca phullAkSINi tAnyeSa pAni yAsAM at: unmIlitalocanakamalAH / puSkariNya ca puSkarANi saMtyAsAmiti puSkariNya: nalinya hava / yabhuH rejire bhA dIptau liTa / zlapopamA // 17 // bhA0 a0-sUryodaya se sarodhara meM vikasita kamalanetra vAlI nalinI ke samAna striyoM rAna-prAsAda meM navodita tathA vizvamAtra ke mitra zrImunisuvrata bhagavAna ko udita dekhakara zobhatekI 17 // gRhAntarAle zazikAntabhittitviSaiva nirvotatamaHprapaMce // surAMganA kApi tadA pradIpAnabodhayatkevalamaMgalArtham // 18 // gRhAMtarAla ityAdi / tadA tatlamaye / kApi surAMganA devatrI / zazikAMtamicitthivaidha zazikAMtasya mitiH zazikAMta bhittistasyAH sviT tayaiva iMdukAMtakunyakAMtyeSa / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 sunisunatakAvyam / nintitamaHprapaMce tamasA prapaMcastama prapaMdha: nitrAtastamaH prapaMco yasmin tat tasmin bihatAMdhakArasamUhe / "viparyAse vistare ca prapaMcaH" isthamaraH / gRhAMtarAle gRhalyAMtarAla tathokta tasmina raaj-sdnmdhye| kevalamaMgalArtha maMgalAya ida maMgalA kevalaM maMgalA tayottam maMgalanimitaM / "nirNIta kevalamiti niliMgaM tvekahasmayoH" itymrH| na tu tamaHprapanApanayanArtha / pradIpAna / ayodhayat bodhayatisma khudhi yodhane NipratAlaG // 18 // bhA0ma0-prasUtikA-gRha kA bhItarI bhAga candrakAntamaNimaya bhiti kI camapha se hI prajvalita ho rahA thaa| usa samaya vahA~ kisI devAMganA ne jo pradIpa jalAyA thA yaha kevala mAMgalika vidhi kI pUrti ke liye thA na ki prakAza ke liye // 18 // hatAMdhakAre'pi zizuprabhAvAta gRhodare tadyutipUrNametat // ajAnatI kAcana ratnadIpAnatiSThapad bhaktibhareNa mugdhA // 16 // datAMdhakAra ityAdi / gRhodare gRhasyodara tathokta' tasmin rAjasadanamadhye / zizuprabhASAs zizoH prabhAvastayoktastasmAt jinathAlakasya dehakAMtisAmarthyAt / bAMdhakAre'pi hato'dhakAroM yasmin nAMdhakAra stypi| etat gRhodrN| bhanvAdeze enadAdezaH / sadgha tipUrNa tasya chu tistA tiH tayA pUrNa jinvaalkniildehkaaNtipuurnnmiti| ajAnatI abudhyamAnA / kAcana kApi / mugdhA muutthaa| bhaktibharaNa bharbharo bhaktibharastena bhaktyatizayena / raladopAna rakSAnyeva dIpAstAn / atisstthpt| asthApayat / SThA gatinivRttau luG / bhrAMtimAnalakAraH // 16 // bhA. ma.-nayotpanna tIrthaGkara zrImunisuvratanAtha ke prabhAva se bhavana kA bhItarI bhAga mandhakAra rahita hone para bhI prasUtikAgRha ko prakAzamaya nahIM jAnatI huI kisI muMgadhA devakAlAne bhakti-bhArase rana kA pradIpa bAlA / 16 | ariSTaharmyasya savatavede lAMganIladyutipUritasya // madhye virejurnavadIpamAlA mAlAmaNInAmiva vArirAzeH // 20 // arissttetyaadi| savaSedeH yajusya viH tayA saha dhartata iti spnvedistsy| savajuvitarSitasya sapanavelasya ca / bAlAMganIlA tipUritasya bAlasyAMga: pAlAMgaH nIlA cAso dyutizca nIlaghu ti tathoktA tayA pUrita tasya / ariSTaharmyasya mariSTa va tat hayaM ca tathoktasya ! "ariSTa sUtikAgRha" itymrH| madhye aMtare / nava. dIpamAlA pravAzca te dIpAzca navadIpAsteSAM mAlA tathoktA nUtanapradIpapaktiH dhArirAzeH dhAraNA rAziH pArirAzissamudrastasya / maNInAM ravAnA mAleya pakti Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH riva "mAlamunnatabhUrmAlA paGktau puSpAdidhAmani" iti nAnArtharanamAlAyAM / virajaH babhuH rAja dIptau liT // upamAlaGkAraH // 20 // mA0 a0 bacce ke aMgakI nIlA ti se paripUrNa tathA bajuvedI se yukta pratikA. gRha ke madhya meM pradIpapuMja ( dIpapaMkti ) samudra kI maNirAzi ke tulya zomate the / 20 / kumArajanmAdibhavArtikatrAkRtAMgabhUSo hRSitaH kSitIndraH // vidhUtapatrodgatakorakasya vidhAmadhAnnIpatarormuhUrtam / / 21 // kumAretyAdi / kumArajanmAdimavArtikatrAkRtAMgabhUSaH kumArasya anma kumAra janma AdI bhavaH AdimaH "pazcAdAyatAgrAdimaH" iti ma pratyayaH / vArtayA jIvana vArtayA haranyA vArsikaH mAdimazvAsau bArtikazca mAvimacArtikaH kumArajanmana AdimavArtikallasya tasmai vA deyatvenAdhInAni kRtA kumArajanmAdimatrArtikatrA kRtA "vaiye prAca" iti bhA pratyayaH aMgasya bhUSA aMgabhUSA kumArajanmAdimavArtikatrA kRtA aMgabhUSAM yasya sa tathoktaH / "agaM gAtrAptikopAyaH pratIkeSu pradhAnamaH" iti vizvaH / huSitaH iSyatesma hRSikSaH saMtuSTaH romAMcitaH / kSitIndraH kSiterindrasumitraH dharAdhIzvaraH / muharsaparyaMta "kAlAdhvanoAptau" iti dvitIyA / vidhUtapatrodgatakorakasya vidhUtAni patrANi yasya saH tathokA udgacchantisma udgatAH udgatAH korakA yasya saH tathoktaH vidhUta patrazcAsau udtakArakazca tathoktastasya apagataparNasyotpanalikasya ca / nIpataroH nIpazcAsau tavazva nipatarustasya kadaMbavRkSasya / "nIpapriyakakadavAstu haripriyaH" ityamaraH / vidhA upamA "vidhA vidhau prakAraca" ityamaraH / bhavAt dharas dhA dhAraNe luGa // 21 // bhA. -putrajanma kA zubha samvAda sunAne vAle bhRtya ko mApane zarIra ke sAre bhAbhUSaNa de DAlane vAle santuSTa rAjA ne purAne pattoM ko haTAkara koraphayukta kadamba vRkSa ko upamA dhAraNa kI / 22 / / gaMdhAMbusiktA virajAH purazrIH zrIkhaNDapakena viliptadehA / / dukUlamuktAvalimAlyaramyA bhRzaM babhUvAtmapateH priyAya // 22 // gaMdhAdhulita tyaadi| gaMdhAMbusikkA gaMdhena minisamaMbu gaMdhAMbu tena sicyatesma sikkA gaMdhodakozitA / virajAH vigata rajo yasyA sA tathokA apagataviliH bhAvaSizuddhA c| rajaH syAdAtave guNe / rajaH parAge reNI" ityAdi vizvaH / zrIlaMDa. paMkana zrIkhaMDasya paka tathoktaM tena zrIgaMdhakardamaina / viliptadehA vilipyatesma vilimaH vilipto deho yasyAssA tathokA / sukuulmukaavlimaalyrmyaa| dukUlaM ca muktAnAmAvaliH Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuvratakAvyam / AtmanaH muktAvalidha mAlyaM ca dukulamukAlimAlyAni te ramyA zraumavantramukkAphalamAlAbhimanoharA / purazrI: pattanalakSmI: kAminIti dhvanyate / AtmapateH patistathoktastasya nijJAdhipasya / priyAya prItinimittaM / bhRzaM atyaMta / babhUva bhavatirUma bhU sattAyAM liT ||22|| I mA0 bha0 - gandhodaka se sikta, rajo rahita athavA bhArtava vizuddha zrI candana se liptAMga tathA sAr3I aura mAlAoM se ramaNIyatA dhAraNa kiye huI puralakSmI apane priyazAlaka kI prItimAna huI / 22 / 1 D pratyaMgaNaM kalpitapaMcaratnaraMgAlayazcakuranekabhaMgA : || jinendrajanmAva sarapraNazyatpayodhara srastadhanurvizaMkAm // 23 // pratyaM gaNamityAdi / aneka maMgA: bhaneko bhaMgo yAsAM tAstathoktAH bahuvidhAH | "bhaMgataraMge bhede bhede jayaviparyaye" iti vizvaH / pratyaMgaNaM aMgaNamaMgaNaM prati pratyaMmaNaM / kalpitapaMcaralaraMgAlayaH paMca ca tAni ratAni va paMcavidhAni rakSAnIti vA paMcaralAni raMgANAmAlayo raMgAlayaH paMcaratnaH kRtA raMgAlayastathoktAH kalpyaMtisma kalpitAstAva paMcarataraMgAlayazca tathoktAH "raMgo raNe khale rAge nRtye raMga apunyapi" iti vizvaH / jineMdra janmAvara paNazyatpayodharAstadhanurvizaMkAM jinAnAmitro jineMdrastasya janma jineMdra janma tasyAvasa rastayoktaH praNazyatIti praNazyan payodharatIti payodharaH praNazyaMzvAsoM payodharA tathoktaH jineMdra janmAvasare praNazyat payodharastathoktaH tasmAttrastaM tathoktaM "strastaM dhvastaM bhraSTa hakannaM pannaM cyutaM galitam" ityamaraH / taca tat dhanuzva jinendrajA sarapraNarapratpayodharAstadhanustasya vizaMkA tAM tathokAM jinezvarasyotpattikAle simazyanmedhAnanastasurakhA pasaMdeham / yaH kurvatisma DukRJ karaNe liT / utprekSA // 23 // 10 jilendra bhagavAna ke janma samaya meM pratyeka prAMgaNa meM paMcarakSa se racita vividha raMga ke maNDana ( citrAvalI ), vilIna hote hue megha se indradhanuSa girane kI zaMkA kiyA karate the / 23 / bhA0 bha0 utkSipta citradhvajapaMktayo'pi samIramArge jinajanmahRSTAH // cacatpatAkAgramicAmyanRtyatparasparaM gADhamivAli liMguH // 24 // utkSiptetyAdi / samIramArge samIrasya vAyormArgastathoktastasmin bhAkAze / "samIramArutamarujjagatprANasamIraNAH" (tyamaraH / utkSiptacitradhna apaMtayo'pi citrANi ca tAni jAni ca tathoktAni ukSiptAni ca tAni citradhvajAni utkSipta citra va 6 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH / 81 I jAni teSAM paMtayaH tathokA janmamitavidhidhakezana rAjayaH kiMpunarvArogamAdaya ityapi zamArthaH / jinajanmahRSTAH jinasya janma tena hRSTA tathokAH / abhyanRtyat nartana kurdhat / caMpatAkAmiva cacatyazca tAH patAkAzca caMvatpatAkAstAsAmayaM tathoktaM virulaI arthasya mam yadiva / parasparaM abhyonyaM gAmiva damiSa / AliliMguH bhaliMgavisma AliliMgurica babhuritivAnvayaH ligu tau li // 24 // bhA0 bha0 - AkAza mArga meM jinendra bhagavAn ke janma se prasanna hokara mAnoM nRtya karatI huI aneka raMga kI UMcI 2 patAkAyeM kampita baijayantI ke agrabhAga ke samAna pratIta hokara paraspara AliMgana kiyA karatI thIM // 24 // mRdaMgamandradhvanimAMsalena gItena nRtyagaNikAnikAyaH // udvelamujjRMbhitarAgavArdhestaraMgamAlA kRtimAla lambe // 25 // 1 mRdaMgetyAdi / nRtyaGgaNikAnikAyaH nRtyantoti nRtyantyaH tAdha vA gaNikA tathokAstAsAM nikAyaH nRtyalajjikAprakaraH / mRdaMgamaMdradhvanimAMsalena madrAsa dhvanimaMtradhvaniH mRdaMgasya maMdradhvanistathoktaH mRdaMgamaMdhvaniyA mAMsalaM tena murajagaMbhIrarsanamAdapuSTena "maMdrastu gaMbhIre / balavAnmAMsaloM salaH" ityubhayatrApyamaraH / gItena gAmena / uI laM belAgataM yathA bhavati tathA ujjRmbhitarAgavArtheH rAga eva ghArthistathoktaH ujjU bhalema ujjubhitaH sa vAsI rAgavArdhizca tathoktasya prvRddhprme| samudrasya / taraMgamAlAkurti taraMgANAM mAlA taraMgamAlA tasthA AkRtistathoktA tAM UrmimAlAkAraM / bAlalaMbe svIkaroti laghu vastra'same liT / utprekSAlaMkAraH // 25 // bhA0 a0 - mRdaMga kI gaMbhIra dhvanimaya gAna gA gA kara nAcatI huI apsarAyeM ucAla taraMgayukta saTa vAle Ananda- samudra kI taraMga-sAlA ke samAna zobhatI thIM / 15 / bhavyAzciraM duHsahagaMdhabandhamuktatyarthino'rimannudite vimuktim // yAsyaMti yattannayayustadaiva kSitIndradyo yadidaM hi citram // 26 // bhavyA ityAdi / asmin jinezvare / udite udetisma uditastasmin sati / ciraM dIrghakAlaM / dussahagaMdhabaMdhamukta yarthinaH duHkhena mahatA kama sAta iti duHsahaH dussahI gaMdho vAsanA yasya saH tathoktaH dussamaMdhavAsoM gaMdhaca tathoktaH muktimarthayaMta ityevaM zilA mukta - yarthinaH dussahagaMdhabaMdhasya mukta parzimastathoktAH / bhavyAH ratnatrayAdhirbha vanayogyAH bhavyAH vineyaJjanAH / vimukti svAzmopalabdhi / yAsyati gamiSyati / yat yadetadvacaH / citraM na AmA ma bhavati / kiMtu-tadeva tatsamaya patha / kSitIndrabaMdhaH kSityAH indrAH dilI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam teSAM baMdhastathoktAH zatrubhUpAlakArAbaMdhanAni "pramahopanahI baMdyAM kArA syAd baMdhanAlaye" ityamaraH / vimukti mocana "muktiH syAnmocane mokSe" iti vizvaH / yayuH aguH| yadida yadetat / citra hi ayAnuttaM khalu // 26 // mA0 ma.-vira kAla kI duHsaha vAsanA se mukti pAne kI icchA karane vAle madhya jIva jinendra- mANDa ke udita hone para mukti pAyeMge isa meM to koI Azcarya hI nahIM hai| para zatra bhUta rAjasamUha jo bandI hue ye ghe bhI mukta ho gaye yahI Azcarya hai| arthAtjinendra-janmotsaSa ke upalakSya meM sabhI bandI rAje chor3a diye gye| 26 / zrIkhaMDapaMDena jinasya gAve saurabhyamibhyaM prahito'vagaMtum / / prabhUtabhIteriva kaMpabhAnazcacAra cArumalayAdrivAtaH // 27 // zrIkhaMDe ityAdi / jinasya jinezvarasya / mAtra zarIre / ibhyaM pravRddha "ibhya Aye phareSAM tu bhavedibhyA tu zallako" iti vizvaH / saurabhyaM surabhireva saurabhyaM parimala / avagatum ye ye gatyaste te mAnArthA iti nyAyAyo / zrIkhaMDaSaDena zrIkhaMDAnAM paM tena zrIgaMdhAnAM kacena "kado SaDamastriyAm" ityamaraH / prahitaH prahIyatesma tathoktaH preritH| cAru: mnohrH| malayAdrivAtaH malayazcAsauM adrizca bhalAyAdristasya pAtastathoktaH / prabhUtabhItariya prabhUtA cAso bhItizca tathoktA tasyA va pracurabhayAdica "pracuraM prAjyam" ityamaraH / kaMpamAnaH kaMpasa iti kaMpamAnaH vepamAnaH / vacAra vijahAra para gatimakSaNayoH liT utprekSA // 27 bhA0 a0-zrIjinendra bhagavAna kI deha se pravAhita hotI huI bar3hI bar3hI huI svAbhA. Sika sugandha zrIkhaekadamba se jAnane ke lie bhejI gayI malayAdri vAyu atyanta bhaya. asta ho kaoNpa 2 kara bahatI huI kIsI bAta hotI thI / 27 / prakAzate bhAnusahasratulyaM tathApyaho netrasukhaikahetuH / / kumArako'sAviti lajjitaH kiM babhUva maMdoSNarucirvivasvAn // 28 // prakAzata ityAdi / vivasvAn suuryH| maMdoSNaruciH maMdamuSNa yasyAtA maMdoSNA ruciryasyAMsAviti punarSasaH alpoSNakiraNaH syuH prabhArumu cistviG bhA" ityamaraH / babhUSa mabhUt / asau bhayaM / kumAraH jinabAlakaH / bhAnusahamatulyaM bhAnUnAM sahasra bhAnusAhana tena tulyaM asahastrasamaM yathA tathA / prakAzate bhAsate kAzva dIptI laT / tathApi. netrasule kahetuH netrANAM sukhaM tathokta ekacAsI hetuzca ekahetuH netrasukhasya ekahesustathokaH nayanAhAvanamukhyahetuH / aho Azcaryamiti lajitaH kiM / saMzayaH // 28 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH / mA0 0. ye jinakumAra hajAroM sUrya ke tulya jAjvalyamAna hote hue bhI netra-sukhada ho rahe the yaha jAnakara hI mAnoM sUrya lajjita ho mandISNa kAnsiyukta ho gyaa| 28 / zucitvavRDerasapatnahetorjinasya bhaktyA zucayaH kurudhvam / / pradakSiNaM yUyamitIva vaktuM pradakSiNatvena zucirdidIpe // 26 // zucitvetyAdi / zucaya; bho nirmalA: yUyaM zunizcayanayApekSayA dravyabhASakarmarahitatvAvadhaSA vyavahAramayApekSayA jAtikulAcArAdhamalinasvAjanAH zucaya ityAmaMtryante bhvntH| zucitvavRddhaH zucerbhAyaH kRtya vA zucitvaM tasya vRddhizzucitvavRddhistasyAH nirmala. tvavardhanasya / annapalahatoH na vidyate sapano yasya so'sapakSaH sa cAsau hetu tathoktastasya "zatruH sapalo bhrAtRvyaH pratyanIko dviSanmanaH" iti / ilAyudhaH / madvitIyahetubhUtasyetyarthaH / jinasya mahannAthasya / pradakSiNa paritikriyAM / bhavasyA guNAnurAgaNa | kuruvaM vidacha / iti vakta miva ghacanAya vakta' emabhidhAtubhidha / zaciH agniH / "zuciH zuddha 'nugahate zRgAMrAgaDhayossite / grISme tabahe'pi syAdupadhAzuddhamaMtriNi" iti vizvaH / pradakSiNatvena pradakSiNasya bhASaH pradakSiNatvaM tena / didIpe jvalatiruma / utprekSA // 26 // mA0 a0--he pavitra dharmAtmAo! tuma pavitratA ke ekamAtra kAraNa zrIjinendra bhagavAna kI pradakSiNA karoM / mAnoM aisA kahane ko kaTibaddha hokara hI agni pradakSiNA. rUpa se prajvalita huI / 26 / rajAMsi dharmAmRtavarSaNena jinAMvuvAhaH zamayiSyatIti // nyavedayannaMbudharA nitAMtaM rajoharairgadhajalAbhivarSeH // 30 // rajAMsotyAdi / abudharAH abUdarka dharatItyaSudharAH meghaaH| rajoharaH rajosi haraMtIti rajoharAstaH dhUlipinAzakaH / gaMdhajalAmiSaiH gadhena yuktAni alAgi teSA. mabhivarSAstaH primlslilvRssttibhiH| jinAMbuyAhaH aMdhu pahaMtItyaMbuSAhaH jina e. ghAvuvAhastathoksaH jinezvarameSaH / ruupkH| dharmAmRtavarSaNena rakhatrayAtmako dharmassa evAmRta tasya varSaNaM tena dharmasudhAvarSaNena / ekaH / rajAMsi dhUlI: pApapAMzUmityarthaH / zama. viSyati vamayiSyati zamU basU upazamane laTa / nitAMta gyavedayan / sUcayatisma vid zAne laGga utprekSA // 30 // ___ mA0 ma0-jinendra-nAladhara dharmAmRta-dharSaNa se sabhI jIvoM ke pApapuMja ko naSTa kareMge aisI bAta jAnane ke liye hI mAnoM meva ne sugandha jalavRSTi se sabhI dhUlisamUha ko naSTa kara diyA / 30 / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 sunisuvratakAvyam jinasya kAlAsiMratiprasiddhiM vibudhya bhotA iva sevanAya // banAya sarve sahasAvateruvasaMtamurakhyAH samameva kAlAH // 31 // jinasyetyAdi / kAlAririti kAlasya yamasyA rizatruriti samayAriritidhvaniH / "vRtAMtAnehasoH kAlaH" ityamaraH / prasiddhi khyAti / vibudhya bodhanaM pUrvaM paJcAtkiciditi vibudhya vizAya bhItA iva bibhyatisma bhItA iva / jinasya jinezvarasya / sevanAya ArAdhanAya | saMtamurakhyAH vasaMto mukhyo yeSAM te tathoktAH / sarve kAlAH samastaRtavaH / samameva sarheva / ghanAya ityatra "karmaNaH" iti karmaNi caturthI vannamalaMkartumityarthaH / sahalA shiighrnn| "atarkite sahakhA" ityamaraH apateha: AjagmuH / pracanataraNayoH lad vibhramaH // 31 // bhA0 a0 - kAlAri ( yama ke zatru ) aisI upAdhi jAna mAnoM bhayamIta hokara hI basanta Adi sabhI RtuoM ne zrIjinendra bhagavAn kI sevA karane ke liye eka hI sAtha vana ke liye prasthAna kiyA / 31 / ho vibhukte savitAramedhA tamIzvaraM dveSTi ca pazyateti // dvirephavRtti jinajanmadaMbhAMbhojinImutpalinI jahAsa // 32 // aho ityAdi / evAyaM / savitAraM bhAnu pitara "savitrI jananI mAtA janakassavitA pitA / yamunA yamakAnonajana kavitA mataH" ityubhayatrApi dhanaMjayaH / vibhuMke anubhavati / tamIzvaraM tasyAH rAtra rIzvaraH patistaM / "rajanI yAminI tamI" ityamaraH / pakSe taM prasiddha IzvaraM ghathaM / dveSTi va krudhyati sa dviSu bhaprItau laT / aho ta adbhutaM vA / dvirepha dvirephANI bhramarANAM vRttirjIvanaM yasyAssA tAM "vRtsirvartanajIvane" ityamaraH / pajhe rephai te tIca rephavRttI adhamavartane yasyAstAH "reko yarNe samprokaH kutsite vAdhyatpunaH" iti vizvaH / pittRbhogapatividveSarUpiNIM ca vartanadvayavatImityarthaH / aMbhojina aMbhoja AnyasyAH satItyaM bhojinI yAM padminIM kAminI miti dhvaniH / pazyateti prekSadhva lokA isi / jina janmadamAt jinasya janma tathoka' jinajanmaiva v bhastasmAt jinezotpatibhyAjAt / kapaTodhyAnaM bhopaghayaH" ityamaraH / anyathA svasyAzca taddoSopapatteH / utpalinI kumudino utpalA saMdayasyA ityutpalinI / jahAsa isavihama isa isameM liTa | aruNodaye satyapi jineMdrodayaprabhAvAdasphuTaditi bhAvaH / virodhAlaMkAraH // 32 // bhA0 bha0 -- dekho ! kelI Azcarya janaka ghaTanA hai ki, padminI sUrya ( apane pitA ) kA upabhoga tathA candramA pati se dveSa karatI hai- yaha kahatI huI kumudinI ne bhramaravRti (nIcA dharaNa ) ghAlI padminI kI haMsI ur3AyI // 32 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH apyadyayAvanmadhupAnaniSThAH saMpratyapApA iti gAnabhaMgyA // bhaMgA vadaMto vivizuH pratItyai padmAgnikuMDeSu parItya vidmaH // 33 // apItyAdi / yAbadadyApi etatkAlaparyanta / madhupAnaniSThAH madhunaH puSparasasya pAnaM tasminniyA: ttpraaH| "madhu madya puSparase" itymrH| saMprati idAnIM jinajananotsava ityarthaH / bhapApA iti na vidyate pAyaM yeSAM te tdhokaaH| iti gAnabhaMgyA gAnasya bhaMgI tathoktA tayA saMgItaracanayA "bhagA tu gaNasaMjJake bhaMgI prakara" iti nAnAyaranamAlAyAM / vadantaH vadaMtIti pdNtH| bhRgAH madhulihaH / pratItyai zapathAya / pamAgnikuMDeSu agna: kuMDAni agnikuM. DAni panAnyevAgnikuMDAni tathokAni teSu rktsroruhaanlkuNddessu| parItya paryayaNaM pUrva pazcAtkaMciditi parItya pradakSiNIkRtya / vivizuH vizaMtisma iti / vidmaH jAnImaH bida jhAne laT utprekSA // 33 // bhA0 a0-jAna par3atA hai ki aba taka madhupAna meM lIna bhramaroM ne "ima niSpApa hai" isa bAta ko apane madhura gAnadvArA sUcita karate hue pratoti ( zapatha) ke liye rakta kamalarUpa agnikuNDa meM pradakSiNA karate hue praveza kiyaa| 33 / muktArajobhirbahukaMTakaizca jinaprabhAveNa samujjvalAtmA // vasuMdharA'pi pramadena jAtA sasyacchalAMkaritaromarAjiH // 34 // mukta tyAdi / jinaprabhAveNa jinasya prabhAdhastathoktastena jinezvarasAmayaMna / rajobhiH dhUlibhiH pApraizca / bahukaMTakaizca bahUni kaMTakAni tathoktAni tai; bahuphaiTakaH vighneshv| . muktA mucyatesma muktA virahitA / samujvalAtmA samujvala AtmA yasyAssA tathoktA / / smykprkaashaatmaa| vasuMdharApi bhUmpapi / pramadena sNtossenn| sasyacchalAMkaritaromAjiH sasyAnyeva cchalaM sasyacchala aMkura: saMjAtaH asyA ityaMkuritA romNAM rAja; tathoktA aMkuritA cAsau romarAjazva tathoktA sasyacchalenAMkuritA romarAjiyasyAssA tathoktA "aMkUrazcAMkuraH proktaH" iti halAyudhaH / "aMkUroM'kuramastriyo" iti vaijayaMtI c| jAtA Ayateruma AtA sambhUtA / zlapaH // 34 // ___ bhA0 a0-dhUli tathA keTakoM kA ekamAtra vahiSkAra kiye huI aura jinendra bhagavAn ke prabhAva se tejomaya AtmAvAlo pRthvI ne hAdhikyase lalyasampamatA ke bahAne bhAnanda ke roMgaTe prakaTita kiye // 34 // svabhAvazuddhA api sarvajIvAzciraM rajobhiH paribhUyamAnAH // na kevalaM nirgaliteSu teSu dadhuH prasAdaM kakubho'pi sadyaH // 35 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . munisuvratakAvyam svabhAvetyAdi / svabhAvazuddhA api svabhAvena zudrAstathoktA api svarUpeNa nirmalAzca / rajobhiH zAnAvaraNAvikamarajobhiH / ciraM bahukAlaparyaMta / paribhUyamAnAH paribhUyaMta ji parizurAmAnA: mAyAH / sajogaH sarve ca te jIvAzca srvjiivaaH| akhilabhavya jnaaH| teSu krmrjs| nirgaliteSu jinodayaprabhAvAdvigalitapu satsu / kevalaM paraM / prasAda prasannatAM / na dadhuH na cbhuH| apitu -svabhAvazuddhA api svarUpeNAmalAca ciraM dIrghakAle / rajobhiH megharajobhiH / paribhUyamANA: vyaapriymaannH| kakuMbho'pi dizo'pi / sadyaH tadaiva / teSu meghAvaraNeSu / nirgateSu vigaliteSu / prasAda prasannatAM / dadhuH dharatisma / dudhA dhAraNe ca liT sarvabhavyaprANino vizazca nirmalatA prApuriti bhAvaH // 35 // mA0 mA0--svabhAvazuddha hone para bhI hAnAbaraNodi karmakAlimA se cirakAla se kalaMkita, kevala sabhI bhavya jIvoM ne hI nahIM balki sabhI dizAoM ne bhI jina janmodaya ke prabhAva se karmaraja ke vinamra hone para turata svacchatA dhAraNa kara lI / / 35 // gRheSu zaMkhA bhavanAmarANA banAmarANAM paTahA: padeSu // jyotissurANAM sadaneSu siMhAH kalpeSu ghaMTA: svayameva neduH // 36 // gRheSvityAdi / bhavanAmarANAM bhavane vidyamAnA amaga bhavanAmarAsteSAM bhavanavAsidevAnAM / gRheSu sadaneSu / zaMkhAH zanavAdyAni 1 canAmarANAM dhane vidyamAnA bhamarA gha. nAmarAsteSAM vyaMtaradevAnAM / padeSu sthaleSu / paTahAH bheryH| jyotissurANAM jotirloke vidyamAnAssurAH 'jyotisnurAsteSAM jyotirdevAnAM / sadaneSu bhavaneSu / siMhAH siMhanAdAH / kalpeSu svargeSu / ghaMTA ghNttaanaadyaani| svayameva ananyapreraNayaca / neduH reNuH / nan avyakta zabda liT // 36 // mA0 a-jinendra bhagavAna ke janma hote hI bhavanavAsI devoM ke ghara meM zaMkha, vyantaraghAsI amaroM ke gRhoM meM bherI tathA jyotirlokavAsI devatAoM ke gRhoM meM siMhanAda Apa se Apa bajane lage // 36 // puSpAH pataMto nabhasaH sudhAMzoreNasya siMhadhvanijAtabhIteH // padaprahAraiH patatAmuDUnAM zaMkAM tadA vidravato vitenuH // 37 // puSpA ityAdi / tadA tatsamaye / namasa: AkAzAt / patantaH pataMtIti patantaH / puSpAH kusumAmi | "guSpo'strI kusumam" iti jayantI / siMhadhvanijAtabhAtaH siMhasya dhvanistayoktaH siMhadhvaninA jAtA bhItistathoktA tsyaaH| jyotirgasamudra tasiMhanAdaprabhavA. dayAt / viyataH vidravatIti vizvana tasya palAyamAnasya / sudhAMzoH sudhArUpA aMzatro Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH cng yasya saH tasya nizAkarasya saMbaMdhinaH / eNasya mugae / padaprahAraH padAnAM prahArAstaiH caraNAbhighAtaiH / patatAM pataMtIti pataMtasteSAM / uDUnAM nakSatrANAM / "tArakApyuDa vA striyA. m" ityamaraH / zaMkA saMzayaM / vitenuH cakaH / tanu vistAra liT utprekSA / / 3 / / bhA0 ara-AkAza se jo jinendra-janma-sUcaka sumana-vRSTi ho rahI thI vaha siMha garjana le bhayatrasta ataH bhAgate hupa jana-mRga ke pAda-prahAra se girate hue nakSatroM kA sandeha utpanna kara rahI thI // 37 // abhrAtpataMto maNyastadAnImucaMDaghaMTAdhvanitADanena / bhinnendrakozAlayato janAnAM matiM vitenurgalatAM maNInAM // 38|| anAdityAdi / tadAnIM tasmin kAle tadAnIM / abhrAt AkAzAt / patantaH partatIti patantaH / maNayaH rakSAni | inca ughaMTAvanitADanena dhaMrAnAM dhvaniH ghaMTAdhvaniH uccaDayAsau ghaMTAdhvanizca tathoktaH ucca iyaradhvanestADanaM tena pracaMDaghaMTAninAdaprahAreNa / bhinnendrakozAlayata: kozasyAlaya: kozAlayaH indrasya kozAlayaH indrakozAlayaH minacAso iMdakozAlayazca tamogAnamAtatA ritakA galatIti galatasneSAM patatAM / maNInAM ratnanAM / mati buddhi / janAnAM lokAnAM / virtanuH vishdhuH| tanUna vistAre liT utprekSA // 3 // bhA0 a0-isa samaya kalpaloka meM hotI huI ratnavRSTi ne ghaMTA ke gaMbhIranAda se jhima bhinna hue indra ke khajAne se giratI huI maNiyoM kA bhrama utpanna kara diyA // 38 // jAte jine mAjani bhUjanAnAM vipatkagaNo'pIti vibhutvazaktyA // baMdIkRtAnIva bhuvi grahANAM balAni rejumaNayo vikIrNAH // 36 // jAta ityaadi| vikIrNAH vikIryatesma vikIrNAH vikSiptAH / maNayaH ranAni / jine phNdiishvre| jAte utpanne sati / bhUjanAnAM bhuvi vidyamAnA janAH bhUjanAsteSAM mAnakhAnAM / viparakaNo'pi vipadaH kaNa: vipatkaNa: Apattilezo'pi / "lavalezakaNANava" ityamaraH / mAjanIti mA bhUditi janai prAdurbhAve luG "ditya DiNpedaH" / vibhutvazaka yA vibhobhAvo vibhutvaM tasya zaktiH tribhutvazaktistayA prabhutvasAmarthena / bhuvi bhUmau / grahANAM navagrahANAm balAni sainyAni / vaMdIkRtAni baMdayaH kriyatesma vIkRtAni tAmIva kArAgAra kSiNAnIva "pragrahogagrahI baMdyAm" ityamaraH / rejaH babhuH rAja dIptau liT utprekSA // 39 // bhA0 a-jinendra bhagavAna ke janma lene para ratna-vRSTi se idhara udhara bikharI huI maNiyA bhUtalavAsI jIvoM kI tanika bhI duHkha nahIM ho-aisI dhAraNA se mAnoM zAsana. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / dacha zakti ke dvArA kada navagrahoM kI ba~dhI huI senA ko so jJAta hotI haiM // 36 // devottamAMgAnyakhilottamAnAmAnamyapAdasya vibhoH praNAmaiH // sArthaM svanAmai vidhAtu kAmAnAne muratyadbhutamAtmanaiva // 40 // devamAMgAnItyAdi / akhilottamAnAM akhilAca te uttamAJca tayoktAH teSAM samasta cha janAnAm / AvazyapAdasya AnaMtuM yeogyo AnasyoM pAdau yasya sa tasya vA sakaleotkRSTajanairavi dyakramasyetyarthaH / vibhoH munisuvratasya / praNAmaiH namaskarI: 1 svanAma svarUpa nAma tathokta' svakIyamuttamAMgA bhidhAnaM / sArthaM arthena saha vartata iti sArthaM saphalaM / vidhAtukAmAniva vidhAtuM kAmAniva vidhAtukAmAni "tuma manaskAmaH" iti tumo makArasya luk / deve|ttmaaNgaani devAnAmuttamAMgAni tathoktAni amareMdra zirAMsi / Atmanaiva svenaiva / anemuH AnamaMtisma / atyadbhutaM atyAzcayaM // 40 // bhA0 a0 -- sabhI sabhyoM se vandanIya varaNavAle zrIjinendra bhagavAna kI pandanA karake, apane nAma sArthaka karane ke icchuka indroM ke mastaka Apa se Apa kuka jAte haiM yaha Azcarya hai // 40 // jinAmRtAMzoruditAta trilokyAmutkulitasya pramadAMburAzeH // pratyuccalIvizena satyaM bhadrAsanAni sadAM viceluH // 41 // jinAmRtAMzorityAdi / uditAt udetisma uditantasmAt / jinAmRtAMzAH amRtarUpA aMzo yasya sa tathoka jina evAmRtAMzurji nAmRtAMzustasmAt / trilokyAM prayANAM lokAnAM samahArastrilokIM tasyAM / utkulitasya utkUlayatirUma utkUlitastasya patrAMkurA zistathoktastasya udvelitasya / pramadAMburAzeH aMbUnAM rAzistadhokaH pramada saMtopAndheH / pratyucaladvIcivazena pratyucalaMtIti prapyuJcalaMtyastAzca tA vIcayazca tAsAM ucalataraMgAdhInatvena / dhusadAM divi sIdatIti pratyucca ho cicazastena saisteSAM devAnAM / madrAsanAni bhadrANi ca tAni AsanAni ca bhadrAsanAni / viceluH cakrepire cala kaMpane liT / satyaM tathyaM / utprekSA // 41 // vazaH mA0 a0 zrI jinendrarUpI candramA ke udaya lene se tribhuvana meM udvelita harSa samudra kI utuMga taraMga kI vazyatA se devatAoM ke zubhAsana kaspAyamAna hue // 41 // vijJAya tenAdhipajanmapIThAdutthAya sametya padAni navA // prAdApayanmeghahayo'timeghAM prasthAnabherImabhiSektukAmaH // 42 // vijJAyetyAdi / meghayaH megha eva syo'zvo yasya sa: meghavAhanazzakaH / "dano Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH srgH| . duzcyavanastarASApameghavAhanaH" ityamaraH / tena bhadrAsanakaMpanena / adhipajanma adhika pAtItyadhipaH tasya janma tathokta' jinezvarolpatti / vijJAya vibudhya | pIThAt siMhAsanAt / utthAya utthApana pUrva pazcArikaMcidityutthAya / sapta padAni / etya AyanaM pUrvaM pazcAtikacidityetya "prAkAle" iti katvA pratyayaH / "kta vo'nanaH pyaH" iti pyAdezaH "hasvasya tak piti kRti" iti lagAgamaH / 'omAGiparaH" iti pararUpatvaM / natyA vaditvA / abhipekta kAmaH abhiSecanAyAbhipektu tat kAmayatIti tathoktaH / "tumo manaskAmaH" iti makArasya luk / timeghoM meghamatikAntA atimedhA tAM / nirAkRtameyAM prasthAmabherI prasthAnasya bherI tathoktA tAM prayANabherI / prAdApayat atADayat dApa lavane laG // 42 // mA0 a0-indra mahArAja ne Asana ke kampita hone se jinendra bhagavAn kA janma jAna siMhAsana se sAta DeMga Age bar3ha, bandanA kara janmAbhiSeka karane kI icchA se gaMbhIra dhvani se megha ko bho padadalita karane vAlI bherI bajAI // 42 // zaMkhAdayo'rhajjanana praNAdarakakaloka svamabUbudharate // tatsarvalokAnabhiSekayAtrA sA bodhayAmIti madAdivApa // 43 // zaMkhAdaya ityAdi / zaMkhAdayaH zaMkha AdiryeSAM te tathoktAH zaMkhapUrvAH / AIjanana arhato janana tathokta / praNAdaH dhanibhiH / sva syIyaM / ephaikalokaM ekekacAsauM lokazca ekaikalokastaM ekamekaM loka / "vIpsAyAm" iti dviH / abudhana abodhayan Sudhimani zAne NijantAlluH "rikta" ityAdinA Niluk "kamUzri" ityAdinA G pratyayaH "nirdhAtuH" ityAdinA diH ! "loH" ityAdinA pUrvasya dIrghaH / sA bherii| tatsarvalokAn sarve ca te lokAzca tathoktAH te sa te sarvalokAzca tathoktAstAna bhavanA disakalalokAn / abhiSekayAtrAM abhiSekasya yAtrA tathoktA tAM janmAbhiSekayAnaM / bodhayAmIti jhApayAmIva dhudhimani jJAne lam / madAdiva garvAdiva ! Apa yayau Apla vyAptI liT / utprekSA / / 43 // bhA0 a0-zaMkha Adi vAdyone apane gambhIra ninAda se zrIjinendra bhagavAn ke janma kI sUcanA apane pratyeka loka ko dedii| tatpazcAt "maiM sabhI logoM ko jina-janmAbhiSa kI vinapti se vijJAna karatI hai" mAnoM aise Aveza meM Akara hI bherI bar3e abhimAna se pajI // 43 // jyotiSkabanyoragakalpanAthA bherIpraNAdAdavagatya yAtAm / / vibhUSitAMgAH saparicchadAH khe vilokayantaH zatamanyumasthuH // 44 // jyotiSketyAdi / jyotiSkapanyoragakalpanAthA: jyotIMSi eSa jyotiSkAH dhane Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai0 sunisuvratakAvyam / bhavAH kanyAH jyotiSkAzca banyAca uragAzca kalpAnAM nAthAH kalpanAthAca tathoktAH / bheripraNAdAt bheryAH praNAdastasmAt dundubhinAdAt / yAtrAM prayANaM / avagatya jJAtvA / vibhUSitAMgAH vibhUSyatesma vibhUSitaM vibhUSitamaMgaM eSAM te tathoktAH alaMkRtazarIrAH / saparicchadAH paricchadena saha vartata iti tathoktAH parivArasahitAH / zatamanyuM devendra | vilokayataH vilokayatIti tathoktAH zatrupratyayaH / vIkSamANAH stre bhAkAdo | tasthuH bhAsire SThA gatinivRttau luGa // 44 // bhA0 a0 -- jyotiSka, bhavana tathA kalpavAlI sabhI indra apane parivAra sahita ghundubhininAda se janmAbhiSeka yAtrA jAna kara vastrAbhUSaNoM se susajita ho AkAza meM devendra kI pratIkSA kara rahe the // 44 // sAmAnikairdipatiH khAtigaMdha zarIraracaiva samanvito'yaM zacyA sahA'sthAya gajaM pratasthe // 44 // sAmAnikairityAdi / sAmAnikeH sAmAnikadevaiH / dikpatibhiH dizAM patayastathokAstaiH / padAtigaMdharvahastyazvarathAdyanIkaiH padAtayazca gaMdharvAzca hastinaJca azvAzca rathAzcA padAtigandharva hastyazvarathAste AdiryeSAM tAni tayoktAni padAtigandharvahastyazvara thAdIni tAnyanIkAni ca tathoktAni taiH Adizanda ena vRtramamanikyAnI zarIrarakSaizca aMgarakSakasuraizca samantritaH samanveti samanvitaH sahitaH / zacyA indrANyA | samaM saha / ayaM saudharmendraH / gajaM airAvatagajendra' / AsthAya AsthAnaM pUrvaM pacAtkiMcidityAar | pratasthe prayayau / ThA gatinivRttau liT // 46 // bhA0 a0 - sAmAnika deva, dikpAla, gandharca, zarIra-rakSaka tathA zanI ke aura pAdAti, hayadala, gajadala tathA ratha-dala Adi sainikoM ke sAtha lekara saudharmendra ne airAvata para car3ha kara abhiSeka yAtrA ke liye prasthAna kiyA / 45 / sArthaissurendrairaribhirvimAnaissAMyAtrikoyaM jaladhiM vihAyaH // saMtIrya ciMtAmaNimIzitAraM saMcetumeyAya khaniM kuzAgram // 46 // sArthairityAdi / ayaM putraH deveMdraH / sAMyAtrikaH potazraSThI "sAMyAtrikaH potavaNik" ityamaraH | sureMdraH zeSAmareMdraH / sAthaiH vaNignivahaiH / "sArtho vaNiksamUhe syAdapisaMghAta - mAtra" iti vizvaH / vimAnaiH vyomayAnaiH / taribhiH nIbhiH / "striyAM naustaraNistariH" ityamaraH / vidvAyaH vyoma | "puMkhyAkAzavihAyasi" ityamaraH / jaladhiM aMbhonidhi | saMtIryaH saMtaraNa pUrva pAkiciditi saMtIrtha hRplavanataraNayo: "prAkAle" iti vA "lU donApya" iti pyaH Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH 61 "aMtoSAMtatAM" iti dhAtorigiti dIrghaH / IzitAraM iSTa itIzivAraM bhartendra ina IzitA iti dhanaMjayaH / cintAmaNi ciMtitArthapradAno maNizcintAmaNissaM / saMcetuM saMcayanAya saMcetuM labdhuM / kuzAgra kuzAgrAparanAmadheyaM rAjapura / khani Akara eyAtha vR gatau pUrvAlliT Ayayau rUpakAlaMkAraH // 46 // bhA0 a0 - ye devendra samudrayAtri rUpa se vyApArIrUpa anyAnya surendroM ke sAtha maukArUpI vimAnoM ke dvArA samudrarUpI AkAza ko pAra kara samasta iTa padArthoM ko denevAlI cintAmaNirUpI zrIjinendra bhagavAn ko prApta karane ke liye rakhadrIparUpI nAmaka rAjapurI meM Aye / 46 / kuzAbha iMdro'tha dravibhavaM gaNikA nikAya saMgItakeliruciraM racitASTazobhaM || bhaktyA parItya puravannRpavAsamIzaM zrAnetumaMtara cireNa sasarja kAMtAM // 47 // indra ityAdi / atha anaMtaraM / indraH puraMdaraH / rundravibhavaM rudrovibhavo yasya tad mahAsaMparametaM / gaNikAnikAyasaMgIta kelirucira gaNikAnAM nikAyastasya saMgIta gItavAdyanRtya saMgItamiti kecalagItamAtrasya gItanRtyavAdyAnAmapi saMjJAsaMbhavAt tasya keliH lIlA tayA ruciraM sundaraM / racitAzeobhaM aSTa ca tA zobhAva aprazeobhAH ravitA zobhA yasya tat nirmita toraNA zobhAsahitaM / nRpavAsaM nRn pAtIti murastasya cAso nRpavAsastaM narendra maMdiraM / puravat puramiva puravat pattanamiva / bhavaTyA bhaktistathA / parItya gharyayaNaM pUrvaM paJcAtkiciditi parItya pUrva puraM pradakSiNIkRtya pazcAdrAjamaMdiraM ca pradakSiNIkRtyetyarthaH / IzaM jinezvara / AnetuM AnayanAya AtetuM saMgrahItuM / antaH syArdhA | adhireNa zIghraNa | kAMtAM shciideviiN| sasarja preSayatisma / khuJja bisameM liT // 47 // bhajana pratyadAsakRteH kAvyaratnasya TIkAyAM sukhabodhinyAM bhagavajinanetliyavarNanaH nAma caturthaH sarvo'yaM samAptaH bhA0 a0 indra ne bahudhana-sampanna apsarAoM ke nRtya tathA gIta se sumanohara aura toraNa bandanavAra Adi azomA se yukta rAjamandira kI pradakSiNA ke bAda bhaktipUrvaka zrIjinendra bhagavAn ko lAne ke liye indrANI ko zIghra antaHpura meM bhejA / 47 / iti caturtha sarga samApta Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha paMcamaH srgH|| adRzyarUpAtha gRhe pravizya dadarza bAlAmRtabhAnumArAt / zacI jananyAH sthitamaMbarAMte sudhArasasyaMdinamIkSaNAnAm // 1 // azyarUpetyAdi / atha anNtrm| zatrI iNdraannii| adRzyArA draSTuM yogyaM dRzya na dRzyamavazyaM adRzyarUpa yasyAslA tathoktA prokssruupaa| gRhe sadane pravizya praveza pUrva pazcAtkiMciditi pravizya aMtargatvA / jananyAH maatuH| aMbarAMte aMparasya vastrasya gaganasya vA aMtattasmin "ata'syavyavahitau mRtyau svarUpe nizcayati khe / abaraM dhAsasi dhyoni" ityapyabhidhAnAt / sthita tiSThatisma sthitasta / IkSaNAnAM netrANAM / sudhArasasyaMdinaM sudhAyAH rasassudhArasaH spaMdata ityevaM zIlaH spaMdI sudhArasasya syandI tathoktastaM amRtarasanAviNaM / bAlAmRtabhAnu amRtarUpA mAnayo yasya sa tathoktaH bAla ecAmRtamAnustathoktastaM bAlacandramasaM rUpakaH / "bhAnUrazmidivAkarauM" ityamaraH / ArAt samIpe / "ArAha rasamopayoH" ityamaraH / dadarza pazyatima dRzya prekSeNe liT // 1 // bhA0 0-isake bAda alakSita rUpa se zatrI ne bhItara machala meM praveza kara A~khoM ke liye sudhArasa nAyI tathA apanI mAtA ke aMcala ke bhItara yeTe hue usa bAlacandra-rUpa zinabAlaka ko dekhA // 1 // vahaMtyasau bhaktirasapravAhe didRkSamANeva dRDhAvalaMbam // samarpya mAyAzizumaMbikAyAH puro jahAronnatavaMzamenam // 2 // vhtiityaadi| bhaktirasamvAhe bhaktireva rasastayoktastasya pravAhaH bhaktirasapravAhastasmin gunnaanuraagjlprvaahe| vahantIti dhantI majjatI zatapratyayaH "ugica" ityAdinA nam "nRdugid" ityAdinA kI / asau iyaM zacI mahAdevI / gudAvalaMyaM dRDha ca tat avalaMyaM ca tathokta gaaddhaadhaar| vidAmANeSa dikSata iti dinakSamANA "smRdaza" iti tatvAdAnaz draSTu. micchatIva / aMbikAyAH jinajananyAH 1 puraH agre / mAyAzizu' mAyArUpaH zizustathoktasta kapaTabAlaka | samarpya samarpaNa pUrva pazcAtkiMciditi sthAyitvA / enaM ima "tyadAdim" Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yUnisuvratakAvyam tathokastaM ityAdinAndhAdezaH / unnatavaMzaM unnata vaMzeo yasya saH unnatadhAmau vaMza vaMza kulamaskarI" ityaH / jahAra haratisma ham haraNe lihU prAMzuvebhuM vA 62 " zleSaH // 2 // bhA0 a0 -- bhaktirasapravAha meM pravAhita hotI huI tathA pradhAna AdhAra ko dekhane kI kapaTaya bAlaka ko rakha kara usa ujra vaMzana icchA karatI huI zatrI ne mAtA ke Age jinakumAra ko uThA liyA ||12|| tyasarna nirgatya / pArAyojinaM nyasya nirIlA hajelasa vallabhamAbhimukhyAt // dvirekamadhyAMburuheva reje sarojinI bhAnumabhisphurantI // 3 // pAyorityAdi / pANyoH hastayoH / jina jinezvaraM / nyasya pUrva pazcAtkiMciditi yasya samaye / hampat saudhAt / nirItya ghallabhaM nijaprANakAntam / abhimukhyAt abhimukhamevAbhimukhyaM tasmAt sanmutAMt / vajantI vrajatIti vajetI / asau iyaM indrANI / dvirephamadhyaburuhA dvirepho madhye yasya tat tathokta aMbuni rotItyaburuDaM dvirephamadhyamaM yayAssA tathokA aMtarvi dhamAnamadhukarakamalayuktA / mAnuM sUryaM / amisphuratI abhimukhaM sphuraMtI bhAsamAnA | saro jinIca sarojAni saMtyasyAmiti sarojinI padminI / reje babhau rAjaJ dIptau liT utprekSA // 3 // 020- jinakumAra ko donoM hAthoM meM le rAjabhavana se nikala kara apane svAmI indra ke pAsa jAtI huI indrANI, guJjAramaya bhramaroM se adhiSThita tathA sUrya ko lakSya karake darSa se kampita hotI huI kamalinI ke samAna zobhatI thI // 3 // jinAsyacaMdrekSaNamAtrato'bhUccaturnikAyAmararAgasiMdhuH // vizRMkhalo va mukhasmitAni vitenire phenavibhaMgalIlAm ||4|| jinAsyetyAdi / caturnikAyAmararAgasiMdhuH catvAro nikAyA yeSAM te tathoktAH caturni kAyAzca te amarAzca tathoktAH rAga patra siMdhustapoktaH caturnikAyAmarANAM rAgasiMdhustathoktaH catuHsamUhadevarAyasamudraH / jinAsyacaMda kSaNamAtrataH jinasyAsyaM tathokta' jinAsyacaMdrakSaNameva jinAkhyavaM kSaNamAtraM tasmAt jinAsyacaMdra kSaNamAtrataH jinamukhendudarzanAdeva | viSTa jalaH vigatA zRMkhalA yasya saH tathoktaH asikAMtavelaH | abhUt abhavat / yatra yasminyatra rAgasamudra / mukhasmitAni mukhAnAM smitAni AsyeSalsanAni / phenavibhaMga lIlAM phainAnAM vibhaMgAH phenavibhaMgAsteSAM lIlA to DiDirakhaMDalIlAM / "bhaMgastaraMge khagbhede bhe de jaya viparyaye" iti vizvaH / vitenire vistArayatisma tanUJ vistAre liT // 4 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH bhA0 a0---bhavana, dhyantara, jyotiSka tathA vimAnavAsI devatAoM kA mAnanda-sAgara zrIjinakumAra kA mukha candra dekhate hI umar3a par3A aura vahA~ una ( devoM ) kI muskurAiTa samudra ke phena bhaGga kA dRzya darasAne lagI // 4 // divaukasAM bAlasudhAmarIcirjayasvanApUritadinTAnAm / / hRdakSihastAn kumudeMdukAMtakuzezayArthAna kusatarama sadyaH // 5 // divaukasAmityAdi / bAlasudhAmaciH sudhArUpAH maciyo yasya sa tathoktaH pAla eva sudhAmarIcistathoktaH jinabAleMdu: rUpakaH / jayasvanApUrita diktaTAnAM jayeti sva. nastena ApUritAni jayaspanApUritAni dizAM taTAni dikdAni jayasvanApUritAni riktaTAni yeSAM te tathoktAsteSAM / divaukasAM divi okaH sthAna yaMpA te tathoktAsteSAM amarANAM "okarUpamAdhyazcaukAH" ityamaraH / hRdakSihastAn hucca akSiNA ca dastI ca hitAstAna, cittanevANIn / kumudeMdukAMtakuzezayArthAna kumudazca indukAntazca kuzeyaJca tAni kumudeMdukAMtakuzezayAni teSAmastAn kuvalayacaMdrakAMtakamalabAcyAni "artho'bhidheyaravastu prayojananivRntipu" ityamaraH / sadyaH sadaiva / kurutesma cakra / kuna karaNe "sme cala" iti bhUtAnadyatane'rthe sma yoge laT / jinacaMdradarzanAdamayAnAM hRdayaM kumudavAdvikasatisma akSiNI caMdrakAMta ibAdatAM hastau kuzezayavat mukulito babhUvaturityarthaH / yathAsaMkhyAlaMkAraH // 5 // ___ bhA0 a0 ---jayadhvani se dizAoM ko pratidhvanita kiye hue devatAoM ke hRdaya, netra tathA istoM kA jinakumArarUpa sudhAcandrikA ne kumuda, candrakAnta tathA kamala-rUpa meM pariNata kara diyaa| arthAt jinendra-candra ke darzana se devoM ke mama kumuda ke samAna vikasita, bA~kha candrakAntavat dravita tathA hasta kamalavat sampuTita ho gaye // 5 // jinAMgalAvaNyarasaprapUNe nizzeSamarimana jagadantarAle / vibhAsuraM tannagaraM surANAmajIjanatpAzipurgAbhazaMkAm // 6 // jinAMgetyAdi / nizzeSaM zeSAnirgataM yathA bhavati tathA nizzeSaM / jinAMgalAvaNyarasaapUNe jinasyAMga jinAMgaM tasya lAvaNyaM saundarya jinAMgalAvaNyaM tadeva rasastathoktaH jinAM. galAyaNyarasena prapUrNastasmin jinazarIrakAMtijalaparipUrNa / asmin etasmin / jagadatarAle jagatAmaMtarAla tasmin jaganmadhye / vibhAsuraM vibhAsata ityevaM zIlaM vibhAsuraM "maMjamAsamido dhura" iti dhrura pratyayaH / tannagaraM tacca tas nagaraM ca tannagara rAjapuraM / surANAM devaanaa| pAzipurAbhizaMkAM pAzo'syAstIti pAzI varuNastasya puraM pAzipuraM tasyAbhizaMkA to| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / samudrasyavaruNapurasandeha "pracetA gharuNaH pAzI" ityamaraH / ajIjanat ajanayat janaiG prAdurbhAve luG utprekSA // 6 // __ bhA0 a0-zrIjinakumAra ke zarIra-laundarya rasa se paripUrNa isa samasta saMsAra ke bIca meM atyanta prakAzamaya usa rAjya gRha nagara ne devatAoM ko paruNapurI kI zaGkA utpanna kii|| 6 // jigAya zacyA zatApahAtahaye itastannAmAnitaMgagaH // jinArbhako bhaMgakulAbhirAmaM dAmotpalAnAM maNibhAjanasthaM // 7 // jigaayetyaadi| zavyA indrANyA zatamanyuhattadvaye hastayodvayaM hastadarya tasmin pAkazAsanakarayugale / kRtaH kriyatesma kRtaH vihitaH / tannayanAcitAMgaH tasyendrasya nayanAni tannayanAni terAcitaM zaMgaM yasya sa tathoktaH zakrasya sahastranetrAlitazIraH | jinArbhakaH cinazvAsAvarbhakazca tathoktaH jinabAlakaH | bhRgakulAbhirAmam bhRkSANAM kula tenAbhirAmaM tathokta bhramarasamUhavirAjita / maNibhAjanastha maNibhinirmita bhAjanaM maNibhAjana tasmin tiSyatIti tathokta ratnapAtrasthita / utpalAnAM kuvala. yAnAM / dAma mAlyaM / jigAya jayatisma ji abhibhave liT "jeliisan" iti kvrgaadeshH| utprekSA / / 7 / / bhA0 a0-indrANI ke dvArA maNimaya pAtrarUpa indra ke donoM hAthoM meM rakkhe gaye tathA indra ke bhramararUpa sahasra iNipAta ke lakSyabhUta kamalarUpa zrIjinakumAra ne maNi-jar3ita pAtra meM rakkhe hue bhramaramaNDita kamaloM kI mAlA ko bhI vijita kara diyA // // jinAMgadIptyA pihitambakAMtivikasvarasphArasahasranetraH // surAdhinAthaH zuzubhe'janAdriyathaiva phullasthalapuMDarIkaH // 8 // jinAMgetyAdi / jinAMgadIptyA jinasyAMga tathokta jinAMgaraya doptistayA jinezvarazarIrakAMtyA / pihitasvakAMtiH svasya kAMtiH svakAMtiH pihitA svakAMtiryasyAsI tathoktaH AcchAditya ti: 1 vikasvaraskArasahasranetra vikasaMtItyevaM zIlAni cikasyarANi sahastranetrANi tathoktAni vikasyarANi sphArANi sahasranetrANi yasya saH iti bahueiyasaH "sthezabhAsa" isyAdinA vara pratyayaH vikasanazIlavizAlasahasranayanayutaH / surAdhinAthaH surANAmadhinAyaH surAdhinAthaH vRtrahA / phulasthalapuMDarIkaH spale vidyamAnAni puMDarIkANi tathokkAni phulAni sthalapuMDarIkANi yasya saH tathoktaH vikasitabhUpAyuktaH "puMDarIka sitachatre sitAMbhoje ca mAdayoH' ityamaraH / aMjanAdiH aMjanazvAsAyadrizca tathoktaH anyjngiriH| yathaiva Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH na prakAreNaiva / zuzubhe rarAja zubha dIptau liT / utprekSA // 8 // bhA0 10-zrIjinakumAra kI aGgadIpti se AcchAdita zarIrakAnti vAle tathA su vizAla sahastra netra vAle indra khile hue sthalakamala pAle aJjanagiri ke samAna zobhane lge||8|| karAraviMdvaya garAziM jinaM padAbjadvitaye praNamya // cakAra devAdhipatihitIyAmanarthyacUDAmaNimuttamAMge // 6 // kraaretyaadi| devAdhipatiH devAnAmadhipatistathoktaH devendraH / pharAraviMdadvayabhRgarAzi karAveraviMde tathokta rUpakaH karAravidayo ya tathokta bhRgANAM rAzistathoktaH bhRgarAziriva upamA karAraviMdakyorvidyamAnI bhRgarAziH tathoktastam / jina jinabAlaka / padAJjadvitaye pade eva aje padAbje rUpakaH tayoddhi tayaM padAdvitayaM tasmin / praNamya namaskRtya / uttamAMge mastake / dvitIyA dvayoM pUraNAM dvitIyAM / anaya'cUDAmaNi na vidyate adhyaM yasyAssA anA cUDAyA maNiH anA sA cAsau cUDAmaNizca tathoktA tAM amUlyacUdvAratna ratna maNiyoH" ityamaraH / cakAra vidhe DukRJ karo liT // 6 // bhA0 a0-surapati indra ne donoM kara kamaloM ke bhRGgasamUha ke samAna zrIjinendra bhaga vAn ke pAdapamatapa kI vandanA karake unheM apane mastaka para kI eka dUsarI hI amUlya maNi banA liyA // 6 // athaiSa saMsAramahAMburAzi samuttitIpujinapotamenaM // dadhatkarAbhyAM dRDhamutsavena svasidhuraskaMdhataTaM ninAya // 10 // arthatyAdi / atha anaMtaraM / saMsAramahAMburAzi caturgatibhramaNakapalsaMsAraH mahAzcA. sAyaMburAzizca mahAburAziH saMsAra evaM mahAMburAzistathItasta paMcasaMsAramahAsamudra / samuttitIrghaH samuttartumicchastathoktaH taraNecchuH / panaM imaM / jinapotaM ahaMnnAvaM pAta: zizI bahina ca" iti vizvaH / karAbhyAM hastAbhyAM / ThUla gADham / dadhat dadhAtIti dhat dharan / eSaH indraH / utsavena saMbhrameNa / svasiMdhuraskaMdhataTa svasya siMdhurassvasiMdhuraH skaMdhasya tara tathokta khasiMdhurasya skaMdhatA tathokta' airAvatA-sanampala ninAya nayatisma NoJ prApaNe liT rUpakaH // 10 // bhA0 0 -- isake bAda saMsArarUpI mahAsamudra ko pAra karane kI icchA karate hue indra ne zrIjinakumAra-jahAja ko donoM hAthoM se r3hatA-pUrvaka pakar3a kara bar3e utsaba se apane airAvata hAtho ke kandhe para baiThAyA // 10 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAcyam dvAtriMzadAsyAni mukhe'STadaMtA daMte'bdhirabdhau bisinI bisinyAM // dvAtriMzadabjAni dalAni cAbje dvAtriMzadiMdradviradasya rejuH // 11 // dvAtriMzadityAdi / vAtriMzat brAbhyAmadhikA trizat tadhoktA | "dvASTAtrayo'nazIto'iti dvAdezaH / AkhyAni mukhAni / mukhe vadane ekavacanayalAdekasmin iti jJAyate / aSTadatA aSTadazanAH |dete adhiH Apo dhIyate'sminniti adhiH ekaH kaasaarH| "abdhiH samudrasarasi" iti vizvaH / adhau ekasminsarasi / ghisinI ekA pshinii| bisinyA ammAni apsu jAyata ityajJAmi kamalAni dvAtriMzat sajJAni / ekasmin kamale dvAtriMzat dalAni chadAni / ca zabdena ekatra dale dvAtriMzatsuranaTyaH iti zeSaH / renuH yabhuH rAja dIptau liT / rUpakaH / bhA0 a0 -airAvata hAthI ke battIsa mukha the, pratyeka mukha meM ATha ATha dA~ta the, pratyeka dA~ta meM paka eka tAlAba thA, pratyeka tAlAba meM paka paka kamalinI tathA pratyeka kamalinI meM battIsa battIsa kamala aura kamala ke pratyeka patte para battAsa battIsa yAM ganAyeM nAcatI thIM / 256 dA~ta, 8162 kamala, 262145 kamala-patra aura 8388608 devAMganAyeM thIM // 11 // aspRSTanArejadalaM naTatyo naTyaH surANAmabhito nRsiMhaM / raMbho vitenunijavallabhAzAprakAzamAnA'bjanivezanAnAm // 12 // aspRssttetyaadi| nRsiMha nA siMhaH iva nRSu siMhastathoktaH ta naravaraM puruSottama ca / "syuruttarapade dhyAnapuMgavarSabhakuMjarAH / siMhazArdUlanAgAdyA: puMsi zrIdhArthamocarAH" ityamaraH / abhitaH samaMtataH / "tasparya bhi" ityAdinA am ! aspRTanIrajadalaM nore jAyata iti nIrejAni "tatpuruSa kRti bahulam" iti pratyayastha lugabhAvaH nIrajAnAM dalAni tathoktAni aspRSTAni nIrajadalAni yasmin karmaNi tat tthokt| naratyaH naTanIti naTatyaH / surANAM devAnAM / naTyaH nartakyaH / nijavallabhAzAprakAzamAnAbjanivezanAnAM nijAnAM vallamastasyAzA nijavallabhAzA tayA prakAzaMta iti prakAzamAnA: anjameva nivezanaM yAsAM tAH tathoktAH / nijavallabhAzAprakAzamAnAzca tA: ajanivezanAzca tathoktAstAsAM nijanAyakAbhiprAyaprakaTIbhavatkamalanilayAnAM lakSmINAmityarthaH / rambhaH saMbhrama / vitenuH vistArayatirUma / tanu vistAre liT / utprekSA // 12 // ___ bhA0 bha0 -puruSottama zrIjinakumAra ke cAro tarapha kamala kI khuriyoM ko binA chupa hI nAcatI huI devAMganAtheM apanA pati varane kA abhiprAya prakaTa karatI huI lakSmI ( viSNu-pakSI) saundarya kA vistAra karane lagIM // 12 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH 67 IzAnanAthaH svayamAtapatraM dadhau tadUrdhvobhayakalpanAtha // kI prAkSipatAM pare'pi yathAstramAsan karaNIyamAjaH // 13 // IzAnanAtha ityAdi / IzAnanAtha: IzAnasya nAthastathoktaH IzAneMdraH / svayaM AtmA / Atapatra cha / dau da / tadUrdhvobhayakalapanAtha tasyezAnasyodurdhvaM tadurdhva ubhayau ca tau kapa ca ubhayakalpoM taddu vidyamAnAdyubhayakalpau tadduryobhayakalpau tayornArthI tathoktau / prakIrNe cAmare "cAmare tu prakIrNakam" ityamaraH / prAkSistAM adhunutAM / kSip preraNe | parezedrA api / yathAsvaM svamanatikramya tathAsvaM yathAyogyaM / karaNIyabhAjaH kartu yogya karaNAyeM tosi tathoktAH kAryakAri phalan abhavan asU bhuli // 13 // bhA0 bha0 IzAnendra ne zrI jinendra bhagavAn ke Upara svayaM chatra lagAyA, inake Upara ke donoM kalpanAthoM ne naMbara DolAye aura anyAnya indroM ne bho bhinna bhinna Avazyaka kAryoM ko yathAzakti sampanna kiyA // 13 // saMsAragartApatitAkhilaikahastAvalaMbaM jinarAjamindraH // hRdAca dorbhyAmabalaMbamAnaH pathA surANAmatha saMpratasthe // 34 // saMsAretyAdi / atha anaMtaraM / idraH puraMdaraH / saMsAragartApatitAkhile hastAvalaMba saMsaraNa saMsAraH sa eva gartastayoktaH saMsAragarte ApataMtismeti saMsAragatapatitAH yadvA garbhAyAmacaTe patitA garbhApatitAH / "gaMDUSagarjagarAlakila jAlacchaTArabhasavartaka garta gara" iti trIpuMsayorabhasaH / saMsAragatI ca te akhilAca tathoktAH hastasyAvalaMSo hastAvalaMba ekazcAsau hastAvalaMbakA tathoktaH saMsAragarttApa tilA khilAnA mekahastAyavastathoktastaM bhavAndhakUpanipatita niHzeSaprANinAM mukhyahastAvalaMbana | minarAje jinAnAM rAjA jinarAjasta "rAjan, sakheH" ityaH samAsataH / hRdA hRdayena tadguNasmaraNarUpeNa | dorbhyAM bhujAbhyAmari / avalaMyadhAnaH avalaMbata ityavamAnaH AzliSyamANasvan / surANAM nirjarANAM / pathA mArgeNa vihAyasA / pratasthe prayayau ThA gatinivRttau liT "saMviprAvAt" iti taG / saMsAragarttApatitAkhile kahastAvalaMbatvAt tatpatitasya svasyAcalaMya kAMyeveMdro jinarAja hRdayasma iti bhAvaH rUpakaH // 14 // bhA0 a0 saMsArarUpI ga meM gire hue prANiyoM ke pakamAtra dastAvalambana zrIjinakumAra ko indra me donoM hAthoM se hRdaya se lagAye hue AkAza mArga se prasthAna kiyA // 14 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 sunisuvratakAlaya meM AkAramAtreNa tuSArazaila kA kUTarAzestava tulyateti // AkarNa yiSyanniva vipralApAnAkAzamArge'kramatAbhranAgaH // 15 // bhAkAramAtraNetyAdi / tuSArazaila tuSArairyuktaH zailastasya saMbodhana he himavatparSata / kaTarAH kuTAnAM zivarANAM kapaTAnAM ca rAziyasya saH sasya zikharaniyAhayuktasya mAyA kadayayuktasya na "mAyAnizvavyatraSu kaitavAnRtarAziH / ayodhane zailaTage mIgaMge kUTamastriyAm" ityamaraH / tava te| AkAramAtreNa AkAra eva AkAramA tena calAkasyaitra na tu guNaritizeSaH / tulyatA tulyasya bhAvastulyatA mayA saha samAnatA / keti kA bhavatIti / vipralApAna virodhavacanAni "vinAlApo cirodhoktiH' ityamaraH / AkarNayiSya. niva abhranAgaH airAvaNaH / AkAzamArge gaganAvane / akramana AyAt kapU pAdakSeipela chu / "kramo'nupasargAt" iti taG // 15 // mA0 10-he hima zaila ! parvata rAja !! Ro tuma kevala apanI AkRti se hI merI gharAgharI kara sakate ho ? mAno aisI vyaMgapUrNa yAta sunAnA huA airAvata hAthI AkAza mArga se calA // 15 // Aruhya nAnAvidhavAhanAni jinAgravAmetarapRSThadinu / krameNa banyoraMgakalpavAsiyotiSkanAthA vyacalansasainyAH // 16 // bhAruhyetyAdi / sasainyAH saMnyena saha vartata iti samanyAH senaashitaaH| banyoraga kalpavAliyotiSakanAthAH banyAzca uragAzca kalpe vasaMtItyevaMzIlA: kalpavAsinacha jyoniSkAzna tathoktAsteSAM nAthAstathoktA: vyaMtarabhavanAmara klpvaasijyotisskndraaH| nAnAvidhavAranAni nAnAvidhI yeSAM tAgi tathoktAni nAnAvidhAni ca tAni cAhanAni ca nAnAvidhavAhanAni / AyA AsthAya / krameNa anukramataH / jinAnavAmetarapRSTadikSu bhAnaca ghAmazca itaro dakSiNasya ca pRSTha' ca tathokAni agravAmetarapRSThAnAM dizastathoktAH jinasyAgravAmetarapRSThadizazca tathoktAH taasu| ataH purobhAgadhAmabhAgadakSiNabhAgapazcima bhAgeSu / vyantralan acaran / cala kaMpane laG kamAlaMkAraH // 16 // mA0 a0-bhavanaH kalA, yantara tathA jyotiSka ghAsI sabhI devendra aneka prakAra ke dhAhanoM para car3ha kara zrIjinakumAra ke cAro tarapha sainikoM ke sAtha cale // 16 // nabho'ntare nAthatanuprabhAmiH prapUrite pojvlrtnkuuttaaH|| babhurvimAnA kulizAstrabhIte: samudramamA iva sAnumaMtaH // 17 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH / 66 namo'tarAla ityAdi / nAdhatanuprabhAbhiH tanoH prabhAH tanuprabhAH nAthasya tanuprabhAstAbhiH jinezvarI kAMtithiH tadUhi ApUrNe / namo'ntare nabhasoMDataraM namo'taraM tasmin aMgarAMtarAle / projvalaratnakUTAH ratnarnirmitAni kUTAni tathoktAni probalAni ratnakUTAmi yeSAM te prasphuranmaNizikharAH / vimAnAH vyomayAnAmi "esomayAnaM nino'strI" ityamaraH / kulizAstrabhIteH kulizaM vajramevAstra AyudhakulizAstrazakastasmAjAtA bhItistasyAH iMdrasya gotrabhinnAmaprasiddhibhayAt / samudramAH majjatirUma magnAH samudra mannAstathoktAH / sAnumaMta va sAnurastyeSAM iti numaMta va anyatra "paryataH sAnumAna giriH" iti dhanaMjayaH / prabhuH rejuH bhA dIptau liT utprekSA // 17 // dharUpa saH bhA0 a0 --- zrIjinendra deva kI dehaduguti se AkAza maNDala ke prapUrita hone para atyurAma ramaya zikhara vAle vimAna vajrAyudha se Dara kara samudra meM majha parvatoM ke samAna camakane lage // 17 // jinAMgadIyA dadhurabhravIbhyAM taraMgitAyAM sitacAmarANi // suravadhUtAni kaliMda kanyAtaraMgadolAratahaMsalIlAm // 38 // jinAMgetyAdi / jinAMgadIptyA jinasyAMga jinAMgaM tasya dItistayA arhatkAya phAMtyA | taraMgitAyAM taraMgA saMjAtA asyA iti taraMgitA tasyAM saMjAtataraMgAyAM / vIdhyAM asya meghasya vIthirabhravIthistasyAM vyomavIthyA~ / surAbadhUnAni ayadhUyate sma avadhUtAni suragvadhUtAni tathokAni lekhanikSiptAni / sitayAmarANi caparIbhAni cAmarANi sitAni ca tAni cAmarANi ca tathoktAni zvetaprakIrNakAni / kadikanyA taraMgadolAra tahaMsalIlAM kaliMvasya kanyA tasyAstaraMgAstayeva dolA ramatema ratAH ratAca te haMsAca ratahaMsAH kaliMda kanyAtaraM gadAlAyAM rataImAdhoktAsteSAM lIlA tAM / yamunAnadIvInidolAyAM kIDitamarAlavilAlaM " kAliMdI sUryatanayA yamunA zamanasvasA" isyamaraH / dadhuH dharatisma DudhAJ dhAraNe ca liT / upamA // 18 // mA0 a0 - jinakumAra kI zarIrakAnti se taraMgita AkAza vItho meM devatAoM se DolAye gaye zvetac kAlindI (yamunA ) kI taraGgarUpI dolA meM lIna haMsoM kA anukaraNa kiye hue the |18| calAnyatliIyaMta jinAMgarocitrIciprapaMce'garudhUmalekhAH // harervibhItAH phaNirAjapalyastaraMgakuMjeSviva yAmuneSu // 36 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisunatakAcyam / calA ityaadi| cakAH calatIti calA clNtyH| agarudhUmalemAH agarIdhumAsta. thoktAsteyA lekhAH kAlAgadhUmadhaNayaH "resAyAmAvalau rekhA" iti vaijyNtii| jinAMgaroMcivIciprapaMce jinasyAMgaM jinAMnaM tasya rocistathokkA jinAMgarocireva rociSo vA vIcayasteSAM prapaMcastasmin jineNdrshriirkaaNtitrNgsmuuh| hareH nArAyaNAt / vibhItAH vividha * tiruma vibhiitaaH| phaNirAjAlanyaH phaNAH santyeSAmiti phaNinasteSAM rAjA phaNirAjastasya mantraH mahAzepalanitA:! yAmaneSu yamanAyAH saMbandhA yAmunAsteSu yamunAnadIsaMbandhaSu / taraMga'seSu taraMgA eva kuMjAH taraMgakuMjAH teSu vocinikuMjeSu / yamunAnadItaraMgANAM kRSNavarNatvAjinAMgakAMtisamatvaM rUpakaH / nyalIyaMta nilIyaMtesma / liGa zleSaNe laT // 3 // bhA0 a0 --idhara udhara cAro ora phailI huI agaru (sugandha dravya) kI dhUmrarekhAye' kRSNacandra se Dara kara yamunA ke taraGgakuMja meM chiyo huI sarparAjako triyoM ke samAna jinendra mahArAja kI aGgadha tirUpiNI vIci meM pralIna ho gayI // 16 // nabhasthale nAgarudhUmalekhAH sphuratphuliMgA zazizaMkayA'mI // sitAtapatragrasanAya dhAvadvidhutudA vAtaviSasphuliMgAH // 20 // namasthala ityaadi| nabhasaH sthalaM tasmin aakaashprdeshe| sphuratsphuliMgAH sphuratIti sphurantaH sphurasta. sphuliMgA yeSAM te tathoktAH prajvaladagnikaNayuktAH / amI hame / agahadhamalekhAH agaroLUmA agaradhumAsteSAM lekhAstathoktAH kAlAgarudhUparAjayaH / "lekho lekhye sure lekhA lipirAjikayormatA" iti vishvH| na na bhavati / punaH kimiti cet -- zazizaMkayA zazIti zaMkA zazizaMkA tayA caMdra iti saMzayena | sitAtaparaprasanAya sitaMba tat AtapatraM ca tathokta sitAtapatrasya prasanaM tasmai / vAMtayiSasphuliMgAH viSamayAH sphaliMgAH viSasphuliMgAH ghAMtA: viSasphuliMgA yeSAM te tathAktAH / dhAdvidhaMtuvA: vidhu tudaMtIti vidhutudAH "vidhvastilAtudaH" iti naca "khityaruH" ityAdinA mam dhAvaMtIti dhAvaMtaH dhAvatazca te vidhutudAzca tathoktAH abhigacchadAve bhyNtiityrthH| apahanutyadekAra: // 20 // bhA0 a0-AkAza meM agnikaNa ke sAtha sAtha agaru Adi kI dhUmrarekhAoM ne viSa . kI cinagArI ugalate hue rAhu jisa prakAra candramA ko grasta karatA hai usI prakAra zveta. cchantra kI pramA ko AcchAdita kiyA // 20 // aMgAranikSiptadazAMgadhUpaH saMkrAtasaMtApa iva kSaNena // pAzliSyadutthAya paTIrahArakarpUrakalahArapayoruhANi // 21 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH / I aMgAretyAdi / aMgAranikSiptadazAMgadhUpaH aMgAre nikSiptaH aMgAranikSiptaH daza aMgAni yasya laH izogaH sa trAlau dhUpazca dazAMgadhUpaH aMgAranikSitazcAsau dazAMgadhUpazca tathoktaH dhUpaghaTasyAMgAre prayuktadazAMgadhUpaH / "atha na strI syAdaMgAraH" ityamaraH / kSaNena kSaNa iti kAlabhedaH tena "tAstutriMzatkSaNaH" ityamaraH / saMkrAMta saMtApa iva saMkrAmatisma saMkrAMtaH saMkAtaH saMtAnoM yasyAsau tathoktaH saMbaddhasaMjvara iva / "santApaH saMjvaraH samI" ityamaraH / utthAya utthA panaM pUrvaM pazcAt kiJciditi UdhyaM gatvA / paTIrahAra karpUrakahAragayeohANi paTIraca hArA karpUradha kahAraM ca payeohaM va tathokAni zrIgaMdhamauktikahAraghanasArasaugaMdhikakamalAni / "zrI svAtpatra' prati AliMga ziS AliMgane laG / pateSAM saMtApahArakatvAttAntA zliSyaditiyAvat / utprekSA // 21 // bhA0 a0 - agni meM DAle gaye dazAMgadhUne santata hokara zIghra hI zrIkhaNDa, karpUra tathA sugandhita kamala ko AliGgana kara liyA / arthAt ina zItala padArthoM se milakara mAnoM usane apanI jvAlA zAnta karanI cAhIM // 21 // ' gadyena padyena ca daMDakena zazaMsa gItena ca gAthayA ca // marudgaNo'yanna paraM paro'pi guhA mukhodyatpratizabdabhAta // 22 // F gadya netyAdi / ayaM eSaH / marudraNaH marutAM gaNoM marudraNa: nirjaranikAyaH / marutau pavanAmarau" ityamaraH / gadyana aniyatagaNena vAkyakacena padyena niyatagaNena chaMdo niSaddha ena / daMDakena kathaMcigniyatagaNena caMDavRSTyAdinA / gItena tAlaniyatena saMgItena / gAthayA ca mAtrAniyatena gAthArUpanibaMdhana | paraM kevalaM "paro'si paramAtmA ca kevale paramazrayam" iti nAmArtharatnamAlAyAM / na zazaMsa na tuSTAva apitu paro'pi maruGgaNaH girinikaraH / "anura marAnilagiriSu mastU" iti nAnArtharala ke ye / "nagaH zileozrayo'dvizva zikharI trikakumant" iti dhanaMjayazca / guhAmukhadyatpratizabdadabhAt guhAyAH mukhaM tathokta udetItyudana guhAmukhenodyan, tathoktaH guhAmukheneoca cAsau pratizabdazca tathoktaH guhAmukhodyatpratizabda iti daMbhastathoktastasmAt kaMdaracicarasamutpadyamAnapratidhvAnavyAjAt / zazela tuprAca zaMGa stutau liT / trizaniravadadvinivaheo'pi stutimakaroditi bhAvaH // 22 // bhA0 a0 - marudgaNa ( devatAdigaNa ) ne gadya-padya, daNDaka, ( eka prakAra kA chandovizeSa ) gIta tathA gAthA se aura mastugaNa ( parvata ) ne kandarA se pratidhvanita zabdoM se bhagavAn kI stuti kI // 22 // viyattalaM vItaghanAghanaughamapi prapUrNa jinadevabhAsA // vibhinna nIlAMjanasaMnibhena punarvanApUrNamitrAbabhAse // 23 // ' Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 102 _ viyattalamityAdi / dhItaghanAghamodhaH ghanAghanAnAmoghaH ghanAghanaudhaH vIto ghanAghanauSo yasmAttat tathoktamapi "varSAbdavAsavamadagajerAvatasAMdradhanAyane" iti mAnArtharatako / apgtmeghsmvaaympi| viyatalaM viyatastalaM tathokta AkAzapradezaH / vibhinnanIlAMja. saMnibhena vibhinnosma vibhinna taca tava nIlAMjanaM ca tathokta vibhinna nIlAMjanasya saMnibha tena sphuTita kanjalasamAnena "kajaladiggajAnilakAtAmadhaMjana" iti naanaathrtnkaa| jinadehabhAso jinasya dehattasya bhAsarUlena jinaadhipmuurtidiiptyaa| pradhUrNa prapUryatesma tathokta pripuurnn| punaH bhUyaH / dhanApUrNa mitra ghanenApUrNa medhena paripUritamiva / prAvabhAse bhAsa dopto liT // 23 // ___ bhA0 a0 ---AkAza meva-rahita hone para bhI phaile hue kRSNakannalatulya jinendra bhagavAna kI naula dehakAnti se pariplAvita ho medha se paripUrNa jJAta hone lagA / / 23 // jinAMbudo'sAvibhadAnavRSTineTItaDidvAdyaninAdagarjaH // vimAnamAlavikA kA dilyAkAnikI prAvRSamAtatAna // 24 // jinAMbuna ityaadi| imadAnavRdhiH imastha dAna tathoka ibhadAnameva vRSTiryasya sa tathoktaH perAvatamaijalavarSa: "yutastyAgagajamadazuddhipAlanacchedeSu dAnam" iti bhaanaarthrtkosse| nadItaDit naTya evaM tar3ito yasya sa naTIDita nartakIvidyu sahitaH / vAcaninAdarAja vAdyasya ninAdo ghAninAdaH sa eva goM yasya saH tathoktaH vAdinadhyanitastadgItaphalitaH / vimAnamAlAruvikAmukaH vimAnAnAM mAlA vimAnamAlA tasyA ruciH vimAnamAlA- . sAMcareva kAmuka yasya sa tathoktaH vimAnapaMktikAMtisuracApasahitaH / "rucirmayUkhe zo bhAyAmabhiSaMgAbhilASayA:" iti vizvaH / asau ayaM / jinAMbura aMbu ddhAtItyaMbu jina. e. yAMbudastathoktaH jineshvrmessH| divi aakaashe| AkAlikI akAle bhavA AkAlikI vAM akAlAbhUtAM / "yAdimpaSTapaNaTho" iti DaN / prAvRpaM vrssaakaalN| zatatAna vistArayasisma tanU vistAra liTa // 24 // ___ bhA0 a-vimAna-paMkti kI kAnti ho hai dhanuSa jisakA tathA khAdya-dhvani hai garjana jisakA, aise naTorUpiNI bijalI aura gajamada-pravAharUpI dRSTivAle zrIjinezvara jalada meM AkAza meM asAmayika dharSA Rtu kI chaTA dikhalA dI // 24 // abhrANyabhrANi surebhadantaprotAni rejuH parito jinendram // utkSipyamANAni mudAmunetra caMdrAzmadaMDAtapavAraNAni // 25 // * abhrANItyAdi / surebhadaMtamottAni surasyebhaH surazcAsau imati pA surebhastasya datAssurebhavatAH taH protAni airAvaNaradanasaMbaMdhAni / adanANi na dabhrANyavabhrANi pazu Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 caturthaH sargaH / lAgi / "dabhra kRzaM tanu" ityamaraH / abhrANi meghAH / jiteMdra: jinAnAmiMdro jinendrastaM / paritaH samaMtAt / amunA airAvatena / mudA saMtoSeNa / utkSipyamANAni utpreryamANAni caMdrAzmadaMDAtapavAraNAni caMdrAzmanA kRtAH daMDA eSAM tAti caMdrAzmadaMDAni tAni ca tAni AtapavAraNAni ca tathokAni tAniva caMdrakAMta zilAnirmita daMDayukachajANIva / rejuH bhuH rAz2a dIptau liT / utprekSA // 25 // bhA0 a0-1 - zrIjinendra bhagavAn ke cAro ora airAvata hAthI ke dA~toM se ota prota tathA prasannatA pUrvaka avalambita o sadhana megha the ve candrakAnta maNimaya daNDayukta chatra ke samAna zobhate the // 25 // senApadA marditapAMDumeghA muktAgurunabhratale biDAlAH // haTena dadhyannadhiyA vrajeta: skaMdhAdidAnanayaMta manyuma // 26 // senetyAdi / abhra amrasya talaM abhratalaM tasmin AkAzapradeze / muktAgurUn muktAbhirmuzvaH tAn muktAphalaH sthUlAna meye'pi mauktikasaMbhava iti prasiddhiH / senApadAmarditapAMDumedhAn senAnAM padAni tathokAni senApade rAmarditAstathoktAH pAMDavazca te meghAva pAMDumeghAH senApadAmarditAJca te pAMDumeghAJca senApadAmapimeghAstAna saptAnIkacaraNa vibhinnadhavalameghAn / "pAMDuH kuntIpatI site" iti vizvaH / dadhyazadhiyA dadhnA mizritamannaM dadhyannaM taditi dhIH dadhyannadhIstayA dadhyodanabududdhyA / haTena calAtkAreNa "prasabhantu balAtkAro haTham" ityamaraH / vrajetaH gacchataH / viDAlAH vAhmamArjArAH / skaMdhAdhirUDhAn adhiruddhatiruma adhirUDhAstathoktAH skaMdhamadhiruhA skaMdhAdhirUdAstAna skaMdhamadhiSThitAna devAn / manyuM roSa | "manyuH krodhe katau danye" iti vizvaH / atayaMta prApayaMtisma NIJ prApaNe laD dvikarmakaH / bhrAMtimAnalakAraH // 26 // bhA0 a0 - bhAkAza meM mukAoM ke kAraNa gurutAra tathA senA ke caraNa-mardita hone se dhavala meghoM ko ora dadhimizrita anna samajha kara daur3ate hue vAhana bir3AloM ne kandhe para bar3he hue devatAoM ko kruddha kara diyA // 26 // prayANavegAnila nIyamAnAH payodharAH zyAmatanUnibhendrAna // sagarjitAnUrjitadAna varSAna svabaMdhubuddhyA dhruvamantrarundhan // 27 // prayANetyAdi / prayANadhegAnilanIyamAnAH prayANasya vegaH prayANa vegastasmAjjAto'mila: prayANavegAnilaH nIyaMta iti nIyamAnAH prayANavegAnilena nIyamAnAstathoktAH niryAH jayeza jAtavAnA prApyamANAH / payodharAH payasi dharatIti tathokAH meghAH / zyAmatanUna I Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisunatakAvyam / 104 zyAmA tanuryeSAM te tAn / sagarjitAn garjitena saha vartata iti sagarjitAstAna dhvnishitaan| arjitadAnavarSAn dAnasya varSa dAnavarSa UrjitaM dAnava yeSAM te tAn pravRddhamadajalavRSTIn "dAna gajamade tyAge pAlanacchedazuddhighu" iti vizvaH / ibhendrAna ibhAnAmiMdrA ibheMdrAstAn gajeMdrAn svayaMdhubucyA sveSAM baMdhavastathoktAH svayaMdhava iti buddhistrbNdhubuddhistyaaN| dhruvaM nizcalaM / avirudhana anukUlamavartanta // 27 // bhA0 a0 - prayANakAlIna bega se utpanna huI cAyuse saJcAlita meghoM ne pravAhita madhArA-rUpa vRSTivAle tathA garjana karane vAle zyAma zarIra gajarAjoM ko apane bandhu samajha kara unakA anusaraNa kiyA // 27 // sadAbhiyuktA vitadAmaraudhaiH sahotpalA bhAnusatA pratIye // jinAMgarAcinicayana digdhA vivahahemAMbujhahA ghumithuH // 28|| sdenyaadi| jinAMgaganini cayana jinamyAMgaM jinAMga tamya zacIpi tathoktAni jinAM. garociSAM nitrayo jinAMgaravirnicarastana jinezvarazarIrakAMtisamUhena | digdhAH dilyatesma digdhAH litaaH| vibuddhahemAmburuhA aMbuni rohatItyadhumaha hemakarmadhuraI tathokta vibudhyataruma vizuddha vibuddha hemAMburuhaM asyAssA tathoktA vikasitAruNAvidA / dhu siMdhuH divi vidhamAnA siMdhu siMdhuH devagaMgA / "deze nadavizeSe'trI siMdhurnA sariti striyAm" ityamaraH / sadA sarvasmin kAle sdaa| abhiyuktApi abhiyujyatesmAbhiyuktA paricitApi / amaroH amarANa oghA amaraudhAstaiH devsmuuhH| tadA ttsmye| soTAlA utpalaiH saha ghartata iti saholpalA nIlotpalasAhitA / "kAnyArtha" iti vikalpena sahasya sabhAvaH / bhAnusutA bhAnossutA tathoktA yamunAnadI / pratIye zAyatesma / ig gatI karmaNi liT // 28 // bhA0 bha0-vikasita suvarNa-kamalavAlo devagaGgA yadyapi devatAoM kI ciraparivitA thIM sathApi zrIjinendra bhagavAn kI nIladeha-kAnti se samudAsita hone se vaha unheM padmapuja-maNDita yamunA kI sI pratIta huI // 28 // vizAlamAkAzatalaM cakAze vibhuprabhAzyAmalatArakaugham // vipAkanIlaivipulaiH phalaughaiH vilaMbamAnAmabhibhUya jaMbUm // 26 // vizAlamityAdi / vibhuprabhAzyAmalatArakodha vibhoH prabhA tathoktA vibhuprabhayA zyAmalaH vibhuprabhAzyAmalaH tArakANAmodhastArakoSaH vibhuprabhAzyAmalastArakomro yasmin tat tathoka / vizAla vistRtaM / AkAzAla AkAzasya talaM. tadhokta' gaganatala / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 caturthaH srg|| vipAkanIlaH vizakena nIlA virAkanIlA: taiH pariNatyA kRtyoH| vipule: rundrii| "'dromavipulapa" ityamaraH / phalA~dhaiH phalAnAmoghA phalAMprAsta: / vilaMghamAnA vilaMyata iti vilaMbamAnA todhinamaMtAm / jaMvUm saMvRvRkSaM / abhibhUya abhimAnaM pUrva pazcAtkiJci. diti tiraskRtya / nakAze biraje kATa dIptI liT / utprekSA // 26 // bhA0 a0--bhagavAn kI nAla prabhA se zyAmasvarUpa tAmagaNayukta vizAla AkAza maNDala bar3e bar3e tathA paka jAne ke kAraNa nole 2 phaloM se jhuke hue jambUvRkSa ko tiraskRta kiye hue the / / 26 // svazUnyavAde paramAgamena sadyo niraste vizadAMtarasya // vyomno virajuH pulakopamAni jinaprabhAzyAmalatArakANi // 30 // svazanyavAda ityAdi / paramAgamena paramazcAsAvAgamazca paramAgamastena paramAgamatena / svazUnyavAde zUnyasya bAdaH zUnyavAdaH svasya zUnyavAdastayotaH tasmin nijanAstivAde / sayaH tasminkAle sadyaH tAlamape / niraste sati niraspatespa nirastattasmin sati / vizAMtarasya vizadarmataraM yasya nat nayokta tasya nirmalAMta:karaNayuktasya / "aMtaraM tu parI. dhAne bhede raMdhAvakAzayoH / AtmAMtardhivinAtmIyabahirmadhyAvadhiSvapi // tAdarthe 'vasara proktam iti vizvaH / dhyonaH AkAzastra / pulakopamAni romAMcasamAnAni / jinaprabhAzyA. malatArakANi jinasya prabhA jinaprabhA nayA zyAmalAni tathoktAni jinaprazAzyAmalAni catAni tArakANi ca tAyoktAni jinana: gazarIrakAMtyA nIla nakSatrANi / nakSatramRzamuDama jyotirdhiSNyaM ca tArakA / tArAtArakamitye kArthaH' iti jayakIrtiH virejuH yamuH / rAjabI to liT / utprekSAlaMkAraH / / 3 / / zrI jinendra bhagavAna kI nIla dehakAnti se zyAmaraMga kI tAgaye mAnoM paramAgama ke dvArA nAstikadhAda haTA dene se svacchAntastalayukta AkAza ke romAJca tulya pratIta hone lagI // 30 // mugdhApamarAH kApi cakAra sarvAnutphulavaktrAnkila dhUpacUrNam // rathAgravAsinyaruNe kSipaMti hasaMtikAMgAracayasya buddhyA // 3 // mugdhetyaadi| sthAnabAsini vasatItyevaM zoloM bAsI rathasyAne bAsI tasmin syandanamukhavartini | aruNe sUrya paarthau| "sUpasUno'vaNo'nUraH" ityamaraH / usaMtikAMgAracayasya hasaMtikAyAH aMgArazakaTyAH aMgArasteSAM vapaH saMtikAMgAracayattasya "aMgArazakaTa prAhu IsatI ca saMptikAm" iti hlaayudhH| budhyA manISayA / dhUpacUrNa dhUpasya sUrNa Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuvratakAvyam / 106 kSipati pretyati mugdhA mUDhA / kApi kAJcana / apsarA devagaNikA "striyAM bahuSvaprasa" | iti bahuvacanatvepi tatkecinna manyate tathaiva vigyacUDAmaNau ziSTaprayogasaMmatiH / "sAMdrakAMDapaTasaMvRnamUrte vida' tazayanIyazayasya / mAnitaH kulavadhUrivarAgAdaprAvyaditapArzvamAnya" | sarvAn sakalAn / utphullavaktrAn utphulaM vaktraM yeSAM tAn vikasitavadanAn / cakAra kilaviau Duku karaNe liT / bhrAMtimAnalaMkAraH // 31 // mA0 0 - rathAgravartI sUryasArathi ko aGgIThI kI Aga samajha kara kisI molI bhAlI avarAne unapara dhUmacUrNa pheMka kara saba kisI ko haMsA diyA // 31 // maMdAkinIsAlisitAraviMdadhiyAnyayA mUrdhni kRto mRgAMkaH // amanyatApUrNa sutamanyA sanIlanIreruhadugdhakuMbham // 32 // maMdAkinItyAdi / anyayA striyA | gaMza kitIsAlisitAraviMdhiyA alinA saha vartata iti sAlI sitaM ca tadaviMda ca sitAraviMda' sAli ca tat sitAraviMdaM ca tathoka maMdAkinyAM vidyamAna sAlisitAraviMdaM tathokta' maMdAkinIsAlisitAraviMdamiti dhIstayA gaMgAyAM vidyamAnabhramarayuktapuMDarI kabudhyA mRgAMkaH mRga evAMko yasya saH tathoktaH / atrocitamida mabhidhAnaM / mUrdhni maske / kRtaH kisma alaMkRta ityarthaH / anyA strI / zirodhRtaM mRgAMkathApUrNasu ApUryatesma ApUrNA paripUrNA sudhA pIyUSaM yasya taM / sanIlanIrasaha dugdha kuMbha dugdhasya kuMbhodugdhakuMH nIre rotIti noraruhantat "tatpuruSe kRti bahulam" ityazluk nole ca tat nIraM ca tatheokta' nIlanIresdeNa maha vartata iti tathoktaH sanIlanIrahavAsI dugdhakuMbhazca sanIlanIrehahadugdha kuMbhastaM iMdIvara pihitakSAradharaM / amanyata abudhyata budhimanijJAne laG / bhrAMtimAnalaMkAraH // 3 // bhA0 a0 --- kisI devAMganA ne pIyUSapUrNa mRgalAMchita candramA ko bhramara yukta gaGgAjI kA kamala samajha kara sira para car3hAyA to kisI dUsarI ne use nola kamalAcchAdita dugdha bhANDa samajhA // 32 // aghade'rhadadyutibhAnujAyAM suraddipadyutsura siMdhu saravyAm // majjatpratIhArasurAH surANAmanIkamahiM kathamapyanaiSuH // 33 // adhacchira ityAdi / suradvidhattura siMdhusavyAM surANAM dvipAsteSAM dhat surANAM siMdhuH surasindhuH suradvipatha deva surasiMdhuH tathoktA / "deze nadavizeSe'ndha siMdhurnAsarita striyAm" ityamaraH / suradvipatha tsura siMdhureva sakhI yasyA sA saMsthAM devagaja kAMtigaMgAsahaca ryAm / yatimAnujAyAM arhato dyutistayoktA bhadRSTa tiraMga bhAnujA arhayuddha timAnujA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 caturthaH srgH| talyA jinAdhipakAMtiyamunAnanyAM / "kAliMdI sUryatanayA yamunA zamanasvasA" ityamaraH / agha. cchide adha nittItyacchit tasmai pApavinAzAya / majatpratihArasurAH pratihArAca te surAzca pratihArasurAH majjaMtIti majjatazca va te pratihArasurAzca tthoktaaH| surANAM devAnAM / anIka senAM / surANAmityatrApyanvayaH / adri' mahAmemagiri / kathamapi kenacitprakAreNa / aneSuH bhavApayana / NI prApaNe luG / dvikarmakaH // 33. bhA0 a0-airAvata kI kAntirUpI gaMgA kI sahacarI zrIjinendra bhagavAna kI deha-dIpti sapa yamunA meM manonmagna hote hue pratihAradeva kisI 2 taraha apanI senA ko pApa vinAza karane ke liye mahAmeru parvata para le gaye // 33 // girIzamudyadvipadaMtavRtti ravIndutArAmarasevyapAdam // digaMbarairAvRtamenamArAdapazyadane prabhutulyamindraH // 34 // giriishmityaadi| indraH iti paramaizvaryamanubhavatItIMdraH suprvnaaykH| upadvipadeta khusi udyatItyudyataH dvipadasya daMtA iva dvipadaMnA udhatazca te dvipadaMtAzca tathoktAH teSAM vRttivatana yastha saMprogya jaminalama gare udetItyudyatI dhipadAmaMtI vipadataH udyatrI vipadattasya ghRttiryasya yasmAditi yA udyadvipadaMtavRttistaM probadApattinAzavartanayaMta etatpakSe baMjanacyutakacitrAbhiprAyeNa dakAro dhyudasyate / tadukta vidagdhamukhamaMDane"anyo'pyarthaH sphuTo yatra maatraadicyutkeypi| pratIyate vidustajJAstanmAtrAcyutakAdikam" epItArAmarasevyapAdaM vizva iduzca tArAcAmarAzca tathoktAH seyaH pAdaH mUlaM yasya taM pakSe rAjasArAmaraiH seyau sevanIyo pAdau caraNI yasya taM "pAdo prazne turIyAMze zailapratyaMta. parvate / caraNe ca mayUkhe / " iti vizvaH / digaMbara; dizazca aMbarANi ca digayarANi taiH ligAkAzaiH pakSa diza evAMvara yeSAM taH munIzvaraH / AvRtaM Aviyatesma AvRnasta avagAhita pA saMskRtaM ca / girIzaM giriinnaamiish| girIzastaM dharAdharAdhozvaraM pakSe girAmIzaH girIzastaM vAgIzvaraM "girAzo vAkyato ruI girIzo'dviAtAvati" iti vizvaH / prabhutulyaM pramostulyaH prabhutulyasta jinezasadRzaM / panaM mahAmeru / ayaM puraH / ArAt samIpe / pazyat pekSanta ziraprekSaSoM laG zleSaH // 34 // bhA. Re--indra ne gajavanta girivat. ( udIyamAna vipattiyoM kA nAzaka ) dizAkAza se ( vigambara muniyoM se Dhake hue, ( ghire hue ) sUrya candra tathA tArAoM se saMbita caraNa kamala vAle isa mahAmeru parvata (vAgIzvara) ko Age samIpa hI meM zrIjinendra tulya dekhA // 3n sajAtarUpo'pi giriH pravRttadigaMbarAkrAMtirudagrakUTaH // aghAMtakaM pApabhiyA'bhyayAsItkimityamatyairbhaNitaH kSaNAptaH // 35 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuztakAvyam / sajAtarUpa ityAdi / sajAto'pi jAtarUpeNa munIMdrAkAreNa saha vartata iti sajAtarUpaH so'gi niyAkAravAnapi pakSe jAtarUpeNa hirapa gena saha dharsata iti sajAtakapaH kAMcanamayaH / "jAptarUpaM hiraNye sthAdigaMbaravarAhato" ityabhidhAnAt / pravRttadigaMbararAkrAMtiravipravartatesma prakRyA dizazca aMbarANi ca digaMbarANi AkramaNamAkrAMtiH pravRttA digambarANAmAkAntiryasya saH vihitadigAkAzAtikamA'pi pakSe prakRSTaM vRttaM yeSAM te pravRttA: dizA eyAdharaM yeSAM te tathoktAH pravRttAzca te digaMvarAzca tathoktAH pravRttadiAvarANAbhAkrAMtiryasya saH tathoktaH viziSTacAritravanmudriAtikamavAn / udagrakUTo'pi udagrANyunnatAni kUTAni zikharANi yasya saH tathoktaH pratyuzcazikharavAnapi pakSe udana utkRSTaH kUTaH kATo yasyAsI tathoktaH bhatyaMtamAyAvAn / "mAyA nizcalayaMtreSu ketavAnatarAziH / ayodhane zailage sIrAMge kUTamastriyAm" itybhrH| giriH mehngendrH| pApabhiyA pApasya bhI: pApI tayA nijaviruddhasvabhAvaduSkarmabhItyA / adhAMtakaM adhAnAmatako'tikasta sakalakalilavairiNaM / azyA sIrika abhyagamatkiM abhimukhamabhigacchatisma kimityAzaMkA / iti evaM / amasya: nirjaraH / kSaNAptaH kSaNenAptaH kSaNAptaH kSaNaparimitakAlena-saMprAptassan / bhaNitaH bhaNyatesma bhaNitaH bhaapitH| virodhaalNkaarH||35|| ___ bhA0 a.--suvarNamaya (nipranthakA ) dizA kAza ko aAkAta ki hupa ( uttama paripra. vAle muniyoM ko atikramaNa kiye hue ) aura unnata zikhara vAle mAyApU) mahAmeru parvatako samIpastha dekhakara devatAoM ne kahA ki, mAnoM yaha parvata pApa ke bhaya se svayaM hI pApa. vinAzaka bhagavAna ke sAmane upasthita ho gayA hai / / 35 // dyumaMDalaM madhyagatasya meromaNiprabhApaMjerabhAsamAnaM // vibhoramuSyopari hemadaMDAM babhAra nIlAtapavAraNAbhAm // 36 // dhmNddlmityaadi| madhyagatasya madhyaM gacchatisma madhyagatastasya madhyabhAgasthitasya / meroH mahAmerunageMdrasya / maNiprabhApaMjarabhAsamAna maNInAM prabhA maNiprabhA saigha paMjaraM sathosa maNiprabhApaMjare bhAsata iti mAsamAna tathokta ranAyu tipaMjare birAjamAna / dhumaMDala diyo maMDala tathokta' aakaashmNddl| "yo divo striyAmabhram" ityamaraH / amuSya asya / vibhoH jinezvarasya upari agrbhaage| hamadaMDAMnA nirmitovaMDo yasyAssA tAmIlAtapadhAraNAbhAm nIlaM ca tadAtapavAraNaM ca tathoka' nolAtapavAraNAsya AmA nIlAtapavAraNAbhA tAMdranola. zreNemA / prabhAra dadhau hu bhR dhAraNapoSaNayAliT / nanu hamaDAmityAtapavAraNAvizeSatve kimAbhA-vizeSaNatvaM vyavahAradarzanAt // 36 // bhA. Wo-madhyavarsI mahAmeru parvata ko maNiyoM kI jyoti-zi se camakate hue AkAza maNDala ne bhagavAna ke Age suvarNadaNDayukta mIla chatra kI zomA dhAraNa kii|36|| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 paJcamaH srgH| agAhyataH pAMDuvanaM samaMtAduparyaTatyA surasenayA'dreH / / sajIvacitrAMkitamaMdavAyucalottarIyazriyamAvahatyA // 37 // agaahiityaadi| ataH gasmanaH / ataH parati ! uni lo / manAta, tiH / bharatyA atItyaTatI tayA gacchatyA / sajIvacitrAMkitamaMdavAyucalottarIyazriyaM zrIvena saha vartata iti sajIvaM tazca tat citraM ca tathoktaM sajIvacitreNAMkita: sajIvacitrAM kita: maMdazcAsau cAyuzca tathokta sajIvacitrAMkitazcAsau maMdavAyuzca sajIvacitrAMkitamaMdavAyuH tena yala tathokta sajIvacitrAMkitamaMdavAyucalaM ca tat uttarIyaM ca tathoka' tasya zrIH tayoktA ta sacaitanyacitralakSitamaMdamArutacaMcalasaMvyAnalakSmIm / AvahatyA AyaitItyAvahatI tayA vinatyA / surasenayA surANAM senA tayA amartyapRtanayA pAMDuvanaM pAMDu ca tat vanaM ca tathokta tadApAcipina / agAhi prAvezi gAharu yiloDane pharmaNi luk| "inazi" ityAdinA jiTa ":" iti tasya Tuk / utprekSA // 37 // bhA0 a0-isaliye parvata ke Upara cAroM ora bhramaNa karatI huI tathA manda vAyu se phar3aphar3AtI huI mUrtimatI bhaGkita cAdara ko zobhA dhAraNa karatI huI sura-senAne pANDaka ghana meM praveza kiyaa| 37 / anIkinImatra bane samastAM suradrumadAyasukhe yathArha // nivezayanpAMDuzilAmavApatpUrvottarasyAM dizi tasya jiSNuH // 38 // anIkinI mityAdi / suraSTumachAyasukhe surANAM drumAH suradumAsteSAM chAyA surachamachAyaM anaJtatpuruSe "semAzAyAzAlAsurAnizA" iti strInapuMsakazeSatvAnnapuMsakatyam suradrumachAyena mukha tasmin, kAraNe kAryasyopacArAt kalpavRkSANAM tpHsiirphetau| apa bane pAekavane / samasto sakalAM / anIkinI camUm 1 "pRtanA'nIkinI camUH" ityamaraH / yathAI aImanatikramya yathAI ythaayogy| nivezayana nivezayatIti nivezayan / jiSNuH sutraamaa| "jiSNulevarSabhazzakraH" ityamaraH / tasya pAMDakavanasya / pUrvottarasyA pUrvasyAzca uttarasyAzca yadigaMtarAla sA pUrvottarA tasyAM / dizi kakubhi IzAnyadizItyarthaH / sthitA / pAMDuzilA pAMDukamvAsI zilA ca pAMDuzilA tAM bharatajineMdrAbhiSakacitAM paaNddukaabhivyshilaa| avApat agamata mApla vyAptI lui / "satizAsti" ityAdinA aDH // 38 // bhA40-indraH kalpa vRkSa kI chAyA se sukhada isa pApaDaka dhana meM sArI senA ko yathAyogya sthApita karate hue IzAna dizA meM pANDu'ka zilAke samIpa pahu~ce / 38 / zatArdhamaSTAzatamucalAyA vizAlatAmunnatimAyatiM ca // krameNa yasyAH khalu yojanAni vadaMti sarvajJajineMdrapAdAH // 36 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / zatArdhamityAdi / sarvajJa jineMdrapAdAH sarve jAnatIti sarvazAH jinAnAmiMdrA jineMdrazaH jineMdrAzca te pAdAzca jineMdrapAdAH sarvazAzca te jineMdrapAdAya tathoktAH sarvajJajinezvarapUjyAH tatra bhavAn bhagavAniti zabdo vibudhaiH prayujyate "pUjye pAdAviti nAmAMte rAjA bhaTTArako deva" iti halAyudhaH / ujvalAyAH udbhAsamAnAyAH / yasyAH pAMDuzilAyAH / vizAlatAM vizAlasya bhAvo vizAlatA tAM vistAratAM / unnatiM utsedhaM / Ayati ca AyAmaM ca / zatArdhaM zatasyArdhaM zatArthaM paMcAzatamityarthaH / " aSTAG" ityAdezaH / zataM ca / krameNa paripATyA | yojanAni / khalu sphuTaM / ghadaMti bruvaMti vada vyaktAyAM ghAci laT / yathAsaMkhyAlaMkAraH // 36 // ' bhA0 20 -- sarveza jinendra deva te samujjvala tathA vizAla pANDuka zikSA kI U~cAI pacAsa yojana aura lambAI ATha sau yojana kI batalAyI hai / 36 / yA kilpeza parArghyapIThamadhyasthajainAsanaramyamadhyA // satoraNA ratnamayAMcA yA samaMgalA zuktisamAkRtizra // 40 // AdhetyAdi / yA pAMDuziyA | AryAca kalpeza varApIThamadhyasthajenAsana ramyamadhyA aaaaa dvikalpa A A "digAdyagAMzAMca" iti bhAcArthe ya pratyayaH / sauca atment kI tayorIzI pAdhye va te pIThe ca parArghyapIThe AdvikalpezayeoH parArdhyapIThe tathoka parAmarAyAyAzrayamapriyam" ityamaraH / madhye tiSTha. sIti madhyasthaM mAyadvikalpezarApITha yAvasthaM tathokta' jinasyedaM jaina jaina ca tat ghAsanaM ca jainAsanaM Adyadvikalpe zArApIThamadhyasthaM ca tat jenAsanaM ca tathoka tena ramyaM sokta Adyadvikalpeza parArdhya pIThamadhyasthajenAvanaramyamadhyaM yasyAssA tathoktA abhiSeka mi yuktayoH saudharmezAneMdrayoranaghepI dvayamavyasthita jineMdra viSTa ra manohara madhyapradezA | satoraNA toraNena saha vartata iti tathoktA maNitoraNasahitA / ranapayAMcA rakSavikAro rAmayaH rasamaya: aMcalo yasyAssA tathoktA mnnimyaaprmaaNgaa| samaMgalA aSTamaMgalaH saha vartata iti tathokA | zuktisamAkRtizca zuktyA samA tathoktA zuktisamA AkRtiryasyAssA tathA muktAsphoTasamAkArAca AbhAsa ityuttarapadenAnvayaH ||40| t bhA0 a0 - indra tathA IzAnendra ke bahumUlya Asana ke madhyavartI zrIjinendra bhagavAn ke siMhAsana se sundara hai madhyabhAga jisakA aisI toraNayukta ratnamaya aMcala vAlI pANDuzilA maukika guccha ke samAna zobhatI thii| 40 / yAcAca bhAse'marakalpitena mahAbhiSekotsava maMDapena // ananmaNistambhasahasramuktA vitAnacitradhvajabhUSitena // 41 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 paJcamaH sargaH vezyAdi / yA va zilA / jvalanmaNistaMbha sahasramukAvitAnacitradhvajabhUSitena sthalavIti upalataH maNibhirnirmitA staMbhA bhaNistasmAH jvalaMtazca ye maNistaMbhAca jvalanmaNisabhAsteSAM sa tathoka ucalanmaNistaMbha sahasra va mukkAyA vidhAnaM taca citrANi ca tAni dhvajAni ca citradhvajAni tAni ca tathoktAni jvalanmaNistambhasahasramukAvitAnacitradhvajairbhUSitastena prasphuratnastaM mahatraNa mauktikacitAnena vividhaketaneca maMDitena / amarakalpitena amareH kalpitastena nirjaranirmitena / mahAbhiSekotsavamaMDapena maddAMcAsaSabhiSedha mahAbhiSekastasyotsavastathoktaH mahAbhiSekotsavasya maMDapastathoktastena 1 mAbhipayeddhamaMDapena / AbabhAse rarAja mAsRG donoM liT // 41 // ma0 a0 - devatAoM se ratre gaye hajAroM maNimaya staMbhoM para muktA kI cA~danI aura citrita dhvajAoM se samalaMkRta mahAbhiSeka bhaNDapase pAMDuka-zilA dedIpyamAna hone lagI / 41 / avalaMbarahite suciraM sumerukSmAbhRtpradakSiNakRtizramabhArazAMtyai || prAptoSTamiduriva pAMDuvanaM zilaiSA prAdAtsurendra nayanosalaparA Dahaim // 42 // / / abhraM tyAdi / eSA iyaM zilA pAMDuzilA / avalaMvarahite avalaMvena rahitaM tasmin madhArarahite / ayoni / subiraM dIrghakAlaM / sumerukSmAbhRtpradakSiNakRtizramabhArazAMtye zeAbhaneA meruH sumeruH kSmAM vibhartIti kSmAbhRt sumeruzvAsa kSmAbhRca tathoktaH pradakSiNasya kRtiH pradakSiNakRtiH sumerumAbhRtaH pradakSiNakRtistathokA tayA jAtazramastasya zAMtiH zramazAMtistasyai maMdarAcalapradakSiNakaraNajanitaparizrama pazamAya | sureMdranayanottAla utpalAni tathoktAni surANAmidrastasya nayanAni tatheoktAni surendranayanAnyeva sureMdranayanAtpalAnI paMDa tasya harSastatheoktastaM tridazAdhIza netrakuvalayadaM vaparitArthaM / prAdAt prAyacchat // DudAJ dAne huD // 42 // bhA0 bha0 - isa pANDuka-zilA ne nirAdhAra AkAza meM bahuta dera taka sumeru parvata kI pradakSiNA karane se utpanna huI thakAvaTa ko zAnta karane ke lie amI ke candramA ke samAna indra ke netra-kamala- puMjako Anandita kiyA / 42 / isyaddAsakRta kAvyarakSasya TokAryA subodhinyAM bhagavansaMnayanacarNanA nAma paMcamasarvo'yaM samAptaH // 5 // * iti paJcama sargaH samAptam Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha SaSThaH srgH|| athAmarendreNa gajendra to jinaH sa nIyamAnaH pratipAMDukaM mahat / / nirAkRtogro madhuneva manmatho nitaMbamuccaiH zuzubhe hAcalAta // 1 // adhetyAdi / atha maMdAnayanAnaMtare / amareMdraMNa amarANAmidrastena lekhamukhyena / gajeMdrataH gajAnAmidro gajeMTa: gajezAn gajeMdataH airAvaNAt / mahat pRthulaM / pAMDukaM pAMDukadhanaM prati uddizya / nIyamAna: nIyata iti nIyamAnaH praapymaannH| sa jinaH munisunatAhadIzaH / madhunA vasaMtena "madhu zaudra jale kSIre marthe puSparase madhuH / datye caitre ghaptate ca jIvAzAke madhujhume" iti vizvaH / harAcalAt harasyAcalastathoktastasmAt kailAsanagAt / gitaMya tttN| nIyamAnaH praapymaannH| nirAkRtonaH nirA kriyatesma nirAkataH parAbhUta ugro rudro yena saH pakSe nirAkRto nidhUta ugro raudrarasI yena saH tadhoktaH / "umaH zUdrAsute kSatmArachoTe dhotko'nyayat" iti vizva: / manmatha iva mano mathanAtIti manmA iva / uccaH atyaMta / zuzubhe sabhI zubha dIpto liT / utprekSA // 1 // bhA0 a0-isa ke bAda indra dvArA airAvata hAthI se vizAla pANTu bana meM pahucAe jAte hue zrIjinendra bhagavAna kailAza parvata ke taTa para vasanta Rtu ke dvArA lAe gae tathA zivajI kA apamAna kie hue kAmadeva ke samAna atyanta sobhane lage // 1 // nagendrabhAlasthalabaDapaTTikAziloparisthApita eSa jiSNunA // jinArbhakaH protapuraMdaropalasphuranmanIpAmapuSadivaukasAM // 2 // nageMdrItyAdi |jissnnunaa :jayatItyevaM zolA jiSNustena pAkazAsanena / "bhUjeH stuka" iti zIlArthe sluk pratyayaH / nagendrabhAlaspalapaddhapaTTikAzilemparisthApitaH ngaanaamiNdr| nageMdra bhAlasya palaM bhAlasthalaM nageMdrasya bhAlasalaM tathokta' paTTikA iva paTTikA nageMdrabhAlasale yaddhA tathoktA nageMdrabhAlasthalayaddhA cAsau paTTikA ca tathoktA sA cAsau zilA va nareMdrabhAlasthalabaddhapaTTikAzilA tasyAH upari syApyatesma sthApitaH nageMdramAlasthalabaddhapaTTikAzilopari sthApitaH parvatanAthabhAlasthalara citapaTTabaMdhAmapAMDukazilopariSTAzivezitaH / paSaH ayaM / jinAka: jinacAlakaH / divaukasAM divi oka: sthAna yeSAM se vidhokasasteSAM devAnAM / protapuradhopalasphuranmanISAM proyatesma protaH puraM varatIti puraMdaraH "puraMdarabhagandare" Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 SaSTaH sargaH ityAdinA sAdhuH / puraMdararUpopala: puraMdaropalaH protazcAsau puraMdaropalakSa tatheoktaH sphuratIti sphuratI sAcAsau manISA ca sphurantISA protapuraMdagepala iti sphuranmanISA tathoktA tAM saMbaddha nIlamitibhAsamAnabuddhi | apuSat atupat puSa puSThau laG // utprekSA // 2 // bhA0 bha0 - indra se kailAza parvata ke zikhara para SaddhapaTTikA ke samAna pANDukA zilA para pratiSThApita zrI jinendra bhagavAna ne aisA sandeha devatAoM ke mana meM utpanna kara diyA ki yaha zilA indranIla maNi se bijar3ita haiM // 2 // taraMgitajyotiSi tacchilAtale sarojarAgahi patrairiviSTare || taraMgitAbhvau tridivaukasAM sarasyaliryathA kokanade'zubhadvibhuH // 3 // taraMgitetyAdi / taraMgitajyotiSi taraMgassaM jAto'syeti taraMgitaM jyotidyutiryasmini ti taraMgirA jyotistasmin / "jyotirbhayotadRSi" ityamaraH / tacchilAtale sA cAsau zi lA ca tacchilA tasyAH sthalaM tacchizatale tasmin / sarojarAga dvipavairiviSTare sarojasye. va rAgo'ruNa tiryasya saH sarojarAgaH dvAbhyAM pivatIti dvipAsteSAM vairiNo dvipavairiNastadhRtaM viSTaraM dvipaviSTaraM sarojarAgeNa nirmitaM dvipatrairiviTara tathokta' tasmin padmarAgamaNinirmita siMhAsane / vibhuH niSaNNo'rhatprabhuH / taraMgitAM taraMgA saMjAtA asminiti taraMgita taraMgitamaM yasmin tat taraMgatAMbu tasmin saMjAtataraMgodake / tridivaukasAM tridiva eva vAkaH yeSAM te tridivaukasAM devAnAM / sarasi sarasyAM / kokanade kotpale / "atha raktala rohe raktotpalaM kokanadam" ityamaraH / aliH bhramaH / yathA yena prakAreNa tathA / azubha zubha dIpto luG / "dyumyo luDaH" iti tip " sartizAsti ityAdinA aG // 3 // bhA0 bha0 - pradIpta jyotibAlI usa pANDuka-zilA para padmarAgamaNi se vijar3ita siMhAsana para baiThe hue zrojinendra bhagavAna taraMgita jalavAlI deva-gaMgA meM rakta-kamala para baiThe hue bhramara ke samAna zobhane lage // 3 // jinezvaraH pAMDuzilAprabhAMtare rarAja mANikyamayAsane sthitaH // hariyethA vidrumarAgaraMjite phaNIndrabhoge kalazAvAMtare // 4 // jinezvara ityAdi / pAMDuzilApramAMtare pAMDuzilAyAH prabhAH tAsAmaMtara pAMDuzilA prabhAtaraM tasmin pAMDuzilA phiraNamadhye | mANikyamayAsane mANikyasya vikAra: mANikyamayaM tacca tat AsanaM ca mANikyamapAsanaM tasmin rakSamaya siMhAsane / sthitaH tiSThatisma sthitaH / jinezvaraH / kalazArNaSAMtare kalazamayo'rNavaH kalazArNacastasmin kSIrasamudramadhye | "maMthodadhistu kSIrAbdhiH kSIrodaH kalazodadhiH" iti vaijayaMtI | vidrumarAgaraMjite vidrumalya rahagaH vidrumarAgaH vidrumarAgeNa raMjitastasmin praghAlavaNaMraMjite samudrAMtasthitatvAdukhi Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 114 samidaM vizeSaNaM / phaNIndramoge phaNInAmiMdrastathoktaH phaNIMdrasya bhoga: phaNIMdrabhogastasmin mhaashessshriire| "bhogaH sukhkhe syAdibhRtAvahezca phaNakAyayoH" ityamaraH / hari: mArAyaNaH / yathA tathA / rarAja babhau / rAju dIptI liT // 4 // mA0 0-pANDukazilA kI kiraNoM ke bIca meM maNimaya siMhAsana para virAjamAna zrIgi bhgyaa| kSArAmu kI lalitA se pratiphalita I sarparAja kI deda para viSNu ke samAna somane lage // 4 // jinendrapAMDormaNipITharazmibhiH praveNitaH kAMtirayo vyarAjata // yathA nimajjavanitAMgakuMkumadrabaijalaugho namunAtrimArgayoH // 5 // jineMdretyAdi / jineMdrapADoH jinAnAmiMdrastathoktaH jineMdrazca pAMDuzca jineMdrapAMDU tayoH - jinezvarapAzilayoH / kAMtirayaH kAMtInAM rayaH kAMtirayaH kiraNaprayAiH / "godha: pravAho veNo tra dhArA sroto rayaH smRtaH" iti halAyudhaH / maNipITharazmibhiH maNibhinirmita pIThaM tathokta maNipIThasya razmayo maNipITharazmayastaiH ratnasiMhAsanakAMtibhiH / praveNitaH praveNyatesma proNitaH jttilitH| yamunAtrimArgayoH yo mArgA yasyAlsA trimArgA yamunA patrimArgA va yamunAtrimArge tayoH yamunAnahIgaMgAnayoH / "dharmadravI trimArgAca" iti. jayaMtI / jalodhaH jalAnAmodhastadhokta jalapravAhaH" mogho vRde'mmamA rathe" ityamaraH / nimajavanitAMgakuMkumadravaH nimajjatirUma nimajjaMtyaH nimanatyazca tA: vanitAzca tathoktAH tAsAmaMgAni nimajadanitAMgAni teSAM kuMkuma tathokta nimajabunitAMgakuMkumasya draghAH nimajavanitAMgakuMkuma vAstaiH / praveNitaH / tathA / vyarAjata vyabhAsata rAja dIptau laGa 4 5 // bhA0 10--zrIjinendra bhagavAna aura pANDa ka zilA kA prabhAputra ratnakhacita siMhAsana . kI kAnti se mila kara snAna karatI huI lalanAmoM ke kuMkuma se mizrita gaMgA aura jamunA ke pravAha ke samAna lobhane lage // 5 // babhau nageMdraH prabhupIThapAMDukaprabhAvitAnaiH paritastirohitaH // yathaiva tApAtyayasAMdhyazAradairghanAghanaudhairyugapatsamAvRtaH // 6 // babhAvityAdi / prabhupIThapAMDukaprabhASitAnaH prabhuzva poTaM ca pAMDakazca prabhupIThapAMDukAsteSAM prabhAH tadhokAH prabhugoThapAMDukapramANAM vitAnAni prabhupIThapAMDakaprabhAvitAnAni te jine bhvrsiNhaasnpaaNddukshilaakaaNtismvaayH| "vitAno yazavistAroloceSukratukarmaNi sabhedhAva sarayocitAne tuAdayoH" iti vizvaH / paritaH samaMtAt / tirohitaH tirohyatesma tirohitaH pihitaH / nagenaH mahAmeSaH / tApAtyayasAdhyazArada tApasyAtyayattApAtyayaH sApatyayasyAya tApAtyayaH saMdhyAyAH vayaM sAMdhyaH zaradaH ayaM zAradaH sApAtyayazca Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTaH sargaH sAMdhyazca zAradazca tApAsyayasAMdhyazAradAstaH varSAkAlasaMdhyAkAlazaraskAlasaMbaMdhaH / dhanAdhanaudhaiH ghanAghanAnAzadhA ghanAdhanopAstaiH meghsmuuhH| "dhanAghano yano meghaH itidhanaMjayaH / jinezvarapIThapAMDukazilAnAM yathAkrama kRSNa phaNazvetavarNatvAt tApAtyayasAMdhyazAradameghaveeitatvaM / yugapat sakRt / saMvRtaH saMtriyatesma saMvRtaH veSThitaH |ythaidh tathaiva / babhau mA dIptI liT // 6 // ___ bhA0 a0-zrIjinendra bhagavAna, siMhAmane tathA pANDuka zilA kI prabhA se cAro ora se bhAcchAdita sumeru parvata eka hI samaya meM varSA, saMdhyA tathA zaratkAlIna mevoM se pari veSThita sA sobhane lagA // 6 // athedravAcA maNidaMDabhUdvibhuM dikSayopavrajato muhurmuhuH // dhanI digIzAnsaparicchadAna haThAnnija nija sthApayadAzu dhAmani // 7 // athetyAdi / atha anaMtare / iMdranAcA 'dasya yAk driyAka tathA devezavacanena / maNi. daMDabhRt maNibhirnirmito daMDastathoktaH majidaMDaM vibhIti maNidaMDabhRt rtndNdddhrH| dhamI dhanamasyAstIti dhanI kuberaH / vibhaM jinezvaraM / dikSayA dRSTumicchA didazA tayA darzanecchayA! muharmuhuH punaH punH| upatrAtaH upapratItyupayajaMtastAn samIpaM gacchataH / sariyadAna paricchadena sa6 ghartanta iti saparicchadAstAna parivAra sahitAn / digIzAna dizAmIzA di. gIzAstAna dipAlakAna haThAt balAtkArAt / "prasamastu balAtkArI haThaH" ityamaraH / nije nije svakIye / bIpalAyAmiti virbhAvaH / dhAmani sthaane| bhAzu zIghra / asthApayat . atiSThapat // 7 // bhA- 40 --sa ke bAda indra kI zazAnusAra ratnamaya eDadhArI kubera ne jinendra bhagavAna ko dekhane kI icchA se ghAra pAra samIpa meM Ate hue saparivAra dikpAloM ko haThAt apane 2 yathocita sthAna para baiThAyA // 7 // jinAbhiSekAya surAMganAjanaM surapratAnaM suranAyakAnapi // azeSakRtyaM jinabhaktibhAvitAnyathAhamagrAhayadeSa kRtyavit // 8 // jinAbhiSekAyetyAdi / tyavit kRtyaM vettIti kRtyavit kaaryvedii| eSaH dhanadaH / jinAbhiSekAya jigasyAbhiSeko jinAbhiSekastasmai jinAbhiSekanimittaM / surAMganAjanaM surANAmaganAH surAMganAstA para janaH surAMganAjamastaM suranoloka / suramatAnaM surANA pratAna tathokta devasamUha / jinabhaktibhAdhitAn jinasya bhaktiH tathoktA bhAjyatesma bhAvitA jinabhavatyA gAvitAstathoktAstAna jinezaguNAnurAgasaMskRtAna / suranAyakAnapi surANAM Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / nAyakAssuranAyakAstAn zeSasureMdrAnapi / azeSakatyaM azeSa ca tat kRtyaM ca azoSakRtya samastakArya / yathAI aImanatikamya yathAhaM yathAyogyaM / agrAhayat asvIkArayat graha upAdAne NitraMtAlaG // 8 // mA0 10 -kArya-vicakSaNA kudhera ne jinendra bhagavAna ke abhiSeka ke liye jina-bhaktilIna devaMgamAoM, devatAoM tathA vaziSTa surendroM se nyAnya samasta kRtyoM kA yathAyogya sampAdana karAyA nea anaMtaraM dakSiNavAmabhAgayorjinasya pUrvAbhimukhasya susthite // zacIpatIzAnapatI sasaMbhramau nijAsane sammukhamadhyarohatAm // 6 // anaMtara mityAdi / anaMtaraM pazcAt / sasaMbhramau saMbhrameNa saha krtete iti sasaMbhramau saMpramasahitau / zacIpatIzAnapattI zacyAH patiH zacIpamiH IzAnasya patiH IzAnapatiH zacIpativa IzAnapatizca zacIpatIzAnapatI saudhrmeshaaneNdrau| pUrvAbhimukhasya pUrvasyAbhimukhaM yasya saH tasya puurvdismsy| jilezasya jineprvrsy| dakSiNavAmabhAgayoH dakSiNazca dhAmazca pakSiNadhAmau tau ca sau bhAgau ca dakSiNavAmabhAgI tayAH dkssinnvaampaarshvyoH| susthite saMtiSThatesma susthite / nijAsane nijayorAsane punaste svakIyAsane / sammukha miyo'bhimukha yayA tathA / adhyarohatAM AruDhI rUha bIja janmani laG // 6 // mA0-isake bAda maudharmendra tathA IzAnendra pUrvAbhimustrasya zrIjinendra bhagavAna ke sAmane dAhinI aura bAI ora lage hue apane 2 Asama para baiTha gae // 3 // anekatIrthopahatairathAmbubhiH ghaToitaranApayituM jinAmakaM // yadArabhetesma mudA surAnakastavApsarogItaravAptadiktaTaM // 30 // aneketyAdi / atha nijaasnaarohnnaanNtre| anekatIrthopahataiH ma ekAnyanekAni manekAni ca tAni tIrthAni ca tathoktAni upahiyaMtesma upahRtAni anekatIrthaiH upahalAgi tH| ghaToca taiH uddhiyaMtesma uddha tAmi ghtt| uddhatAni ghaToddha tAni teH kalaza bhitH| aMbubhiH slilaiH| jinArbhaka jinacAso garbhakazna jigArbhakasta jincaalk| nApayitu abhiSenayituM / yadA yasminkAle yadA / surAna kastapApsarogItarayAptaditaTa AnakAzca stavAzca AnakastavAH surANAmAnakastavAstathoktAH apsarasAMgItAni tathoktAni surAnakastavApsarogItAni teSAM ravAta diktada yasminkarmaNitat tathokta devaTuMbhidevastotraveSagaNikAsaMgItadhvanibhiH vyAptadigaMtarAla yathA bhavati tathA / munA saMtoSeNa / bhArebhetesmA pani rAmasye laT "sme ca laT" iti smayoge bhUtArthe laT // 10 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wm SaSThaH srgH| mA0 - anantara aneka tIrtho se lAye gaye jala se paripUrNa kalasoM se zrIjinendra bAlaka ko mabhiSeka karAnA una donoM ne devadundubhi, stuti tathA apsarAoM ko gItadhvani yoM se dizAmoM ko paripUrNa karate hue prasannatA-pUrvaka bhAraMbha kiyA // 10 // tadA RbhUNAmubhayI ghaTA ghaTaiH payAMsi netuM ghaTitA prayatnataH / / sumerucuulaadisudhaarnnvaavdhiprbhniilopltiirthpddhtiH||11|| tadetyAdi / tadA tatsamaye / ghaTaH kanakakalazaiH |pyaaNsi kSIrANi "payaH kSIraM payoM'nuva" itymrH| netuM pAdAtuM / sumerucUlAdisudhArNadhAvadhipravaddhanIlopalatIrthapaddhatiH sumerozcUlA mAdismin karmaNi tat sudhArUpo'rNadhaH sudhArthavaH sa pavAdhiryasmin karmaNi tat tIrthasyapaddhatiH tathoktA nIlAca te palAzca nIlopalAH prasadhyatesma prabaddhA nIlopale nirmitA tIrthapaddhatiH tathoktA "tIrtha shaastraadhvrkssetrodhaayopaadhyaaymntrip| avatArapiMjuSTAmbhaH strIraja:supa vizrutam" iti vizvaH / prayadhyatesma prabar3A sumeruyUlAdisudhArNadhAvadhiprabaddhA nIlo. palapaddhatiryasyAssA tathoktA merugiricalikAprabhRtikSIrAbdhipayaMtaraciteMdranIlamaNiso. pAnamAyatI 1 bhUNAM nirjarANAM "vAdityA RbhadhA'sthAnAH" ityamaraH / ubhayI ubhASavayavAvasyA ityubhayo dviprakArA / ghaTA ghttnaa| "ghaTaH kuMbhe samAdhau ca ghaTA tu gjsNhto| ghaTanAyAM ca goSThayAM ca" iti nAnAtharatamAlAyAM / pratyakSataH prakRSTo yanaH prayatnastasmAt prayatnataH / gharitA ghaTyatesma gharitA racitA tadA / RbhUNAmityatra "padai tu saMhitA nityA saiva vASaye vikalpate" iti vacanAmnasaMdhiH kRtaH // 11 // ___ mA0 a0-usa sasya sumeru parvata se lekara kSorasamudra taka nIlaratna jaTita sopAnamArga se AtI huI vividha devamaNDalI suvarNakalasoM se abhiSeka jala lAne ke liye prayatnapUrvaka saMghaTita huI // 11 // babhuva'jato maNikuMbhadhAriNa: sudhAzinaH pAMDuvanAtpayovanaM // jinendrabhaktyA jalanItaye svayaM pravRttapAtrAMgasuradrumA iba / / 12 / / pabhurityAdi / pAMDuvanAt pAMDu ca tat vanaM ca pAMDavanaM tasmAt / payodhanaM payaso yana payovana "dugdhAbdhipravaNapravAsanivAsavArikAMtAreSu vanam" iti naanaarthkoshe| bajataH majatIti bajataH gacchataH / maNikuMbhadhAriNaH maNiminirmitAH kuMbhA maNikuMbhA maNikuMmAn dharatItyecaM zIlAstathoktAH / sudhAzinaH sudhAmanantIti sudhAzinaH devAH / jineMdrabhakta yA jineMdra kRtA bhaktirjineMdrabhaktistathA / svayaM / jalanItaye jalasya mathana jalanItistasyai salilAnathanAya / pravRttapAtrAMgApuradrumA ica pAtrAyaMgeSu yeSAM te tathoktAH Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 118 surANAM drumArusuradrumAH pAtrAMgAca te suramAzca tathoktAH pravRttAya te pAgasuradrumAzca tathoktAH pravRttapatrAMgakalpavRkSA iva / babhuH rejire bhA donoM liT / utprekSA // 12 // bhA0 a0 - pANDu canase kSIra samudra taka cakkara kATate hue tathA maNimaya kalaza liye devatAe' jinendra bhagavAna kI bhakti se svayaM jala lAne ke liye paMcAga kalpavRkSa ke samAna sobhate the // 12 // bhuvA ca bhItyA bhidurAtmakaM surAH svabhAvato yakSa mukhairvivarjitam // vizAlamAdyaMtavidUramadbhutaM gabhIramApuratvarayA payonidhim // 13 // bhuvetyAdi / bhuvA bhUmyA / bhIrayA na teriyAmA yasya saH bhirAtmakastaM vajramayaM "kulizaM bhiduraM pavi: " ityamaraH / svabhAvataH svasya bhASastasmAt / vyakSamukhaiH akSe yeSAM te vyazAsta eva mukhamAdiryeSAM te vyakSa nuskhAstaiH zrIndriyAdiprANibhiH "akSaH karSe tuSe caka zakaTe vyavahArayeoH / Atma pAzake cAkSa tyasauvarcaleMdriye iti vizvaH / vivarjitaM virahitaM nirjaMtukatvAtparizuddhamityarthaH / vizAla vistIrNaM / Adya tavidUraM Adi aMta Adyato tAbhyAM vidUrastaM yavAdinidhanamityarthaH ' adbhuta AzcaryabhUta / gabhIraM agAdha / payonidhi payAMsi vidhIyate'sminniti payonidhistaM sudhodadhi / svarayA zIghraNa "saMbhramastvarA" ityamaraH / bhApuH yayuH Aplu vyAptau liT / jAtiH // 13 // J bha0 a0 - ye ( devatAe ) strabhAva hI se dvIndriya jIvoM se rahita, anAdi nidhana bhUmi aura vairikA se vajramaya adbhuta tathA agAdha sutrAsamudra ko zIghra mAye // 13 // nipIDya lakSmImapahRtya cakire ThakAH svakaM jIvanamAtrazeSakaM // zrapIdamAyAMtyapahartumityagAdapAMnidhirvepathumUrmirbhina tu // 14 // nipIyetyAdi / TakA: kAryaTo thicAravaH / nipIDya nipIDanaM pUrva pazcAtkiciditi bAdhitvA mathitvetyarthaH / lakSmI kamalAM / apahRtya apaharaNaM pUrva pazcAtkiJciditi svIkRtya / ekaM kutsitaH svaH svastaM nikRSTamAtmAnaM "kuTilatAlpAzAta" iti ka pratyayaH / jIvanamAtrazeSaka jIvanameva jIvanamAtraM prANamAtramudakamAtraM vA tadeva zeSamavaziSTa yasya saM "jIvana cartane nIre putrajIghe tu jIvanaH" iti vizyaH / cakire vidadhire huka karaNe liT / idamapi jIvanamAtramaSi apahartu grahItu bhayAMti Agacchati yA prApaNe laT / iti evaM bhayAditi zeSaH / apanidhiH samudraH / "tatpuruSe kRtibahulam" ityazluk / bepathum kaMpanaM / TaveTa kaMpane iti dhAto: "duDito'tha kI itikartaryathuH pratyayaH / agAt agamat / iNU gau Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH srgH| luGga zyoH" iti gAdezaH / Urmibhistu taraMgaistu vepathu' mAgAt / apAya: // 14 // bhA0 a0-dhUrtI ne matha tathA lakSmI nikAla kara isakA jalamAtra apaziSTa rakha chor3A hai, ise bhI devatAloga apaharaNa karane ke liye mAnoM pA rahe haiM, isI bhaya se taraMgoM ke dvArA samudra kApata ho rahA // 50 // marutsu kuMbhAnyugapattipatravalaM jalAya saMkSomamiSeNa sAgaraH // jinotsavArho'hamabhUvamityabhUnmudA samunmeSita eSa kevalaM // 15 // makSasvityAdi / marutsu deveSu "garutau pacanAmarauM" ityamaraH / jalAya unakAya / kubhAna, kalazAn / yugapat sat / alaM bhRzam / "ala bhUSaNaparyAptizaktivAraNavAcakam" isyamaraH / kSipatsu satsu "yadbhAvobhAvalakSaNam" iti saptamI / sAgaraH payonibhiH / saMkSomamipeNa saMkSobha paba miSaM tena calanavyAjena "mirSa gajanimIlanam" tyabhidhAnAt / pathaH ayaM / jinotsavAI: jinasya pattavaH tathokta: jinotsavasya mahaH jinotsabAI: jhimajanmAbhiSekotsavayogyaH / abhUrva abhayaM bhU sattAyAM luG / kevalaM prN| muSA saMtoSeNa / samunmeSitaH pravRddhaH abhUt bhU sattAyAM luGa // 15 // mA0ma0--jala bharane ke liye devatAoM ke ghara-kSepaNa karane se maiM jina bhagavAna ke utsava kA yogya hubhA isa vyAja se samudra prasannatA pUrvaka bar3hane lagA // 15 // vininyurekaM mukhayojanaM ghaTairdadhabhiraSTodarayojanAni ca // jelAni sarvANyapi dugdhavAridheH svakena mArgeNa dharAdharaM surAH // 16 // vinimyurityAdi / sugaH devAH / ekamukhayojana eka musvasya yojane tathoSataM / aSTodarayojanAni udarasya yojanAmi udayojanAni bhaSTa ca tAnyudarayojamAmi ca tathoktAni punastAmi / dhanubhiH gharadiH / ghaTeH kalazaH / dugdhavAridhaH pAroNi dhIyate asminniti dhAridhiH dugdharUpI vAridhizva tathoktaH tasmAt / sarvApayapi sakalAnyapi / jalAgi salilAni / svakena svakIyena / mArgeNa pathA AkAzamArgeNetyarthaH / dharAdharaM dharA dharatIti dharAdharasta mahAmeruparvataM / cininyuH prApayatisma ko prApaNe liT // 16 // bhA0 bha0--eka yojana caur3e muMha tathA ATha yojana caur3e paidevAle ghaToM ke dvArA devatAoM ne jhIra-samudra kA jala apane AkAza mArga se sumeru parvata para pahuMcAyA // 16 // jino'yamakSINamahAnasardhibhAgbhaviSyatItyasya vivakSayA raphuTa / / vitIrNamapyambudhinA payo'khila jinAdhipAyAkSayatAmayAtpunaH // 17 // jina ityAdi / bhayaM eSaH / jinaH durjayakarmaThakArAtIn jayatIti jima: jinanAyaH makSI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisunatakAvyam / 120 NamahAmasardhibhAkakSIyatesma kSINaM na kSINamajhIyA prakSINaM mahAnasaM yasyAssA tathoktA akSINamahAnasA cAso Rddhizca tathokkA akSINamahAnasadhiM bhajatismetyakSINamahAmasardhibhAra bhaja sevAyAmitidhAtoH "vipabhaja" iti viNapratyayastasya lopo dIrghazca / bhaviSyatIti jamiSyata iti / asya arthasya / sphuTa vyakta / vivakSayA vaktumicchA viSakSA tathA uccaritu vAMchayA ghaca paribhASaNe iti dhAtohasanaMtAta strIliMge alpara ya / jinAdhipAya jinacA mAyazriyastasmai ahaMdIzi / aMbudhinA ani dhIyate'sminnityaMbudhistena kSIravAridhinA / astrilaM samasta / payaH kSIraM / vitIrNamapi prdsmpi| puna: bhUyaH / akSayatAM ne kSayaH akSayastasya bhAvo'kSayatA tAM anyUnatvaM / AyAt mAgacchat yA prApaNe 9 // 17 // mA0 a-yada jimendra bhagavAn akSaya dhana-dhAnya-samRddhizAlI hoMge isI kAraNa se samudra ne jitane jala samarpita kiye the unakI pUrti phira ho gayI // 17 // athAmaredrau suravRdaDhaukitAnbhujairanekaivikRtaiH payoghaTAn // vidhRtya janmAbhiSavaM vidhitsayA sunirbhalasyApi jinasya cakratuH / / 188 athetyAdi / atha alaanynaanNtre| amarendau saudharmezAneMdrau / vikRtaH vikriyatesma dhikRtAstaH vikriyAzaktikRtaH / anekaH samastaH / bhuje. baahubhiH| suravahaukitAn surANAM datathokta' Dhokatesma daukitA:suravRdena daukitA: suravRdaDharaikitAstAna surasamUhenAnItAn / payoghaTAn payasA pUrNA ghaTAH payAghaTAttAna kSaura kalazAn / vidhRtya dhRtvA / sunirmalasthAyi malAnirgato nirmala: suSTu nirmalaH sunirmalastamya nirganakatamanasyApi / minasya jinezvarasya janmAbhiSayaM janmano'bhiSayo jammAbhiSavasta janmAbhiSeka / vidhIcchayA vidharicchA vidhIcchA tyaa| vidhitseti pAThe vidhAtumicchA vidhitsati sanaMtaH pAtumicchA tayA / pakratuH vidhatuH dukRJ karaNe liT // 18 // mA0 a0-saudharma aura IzAnendra ne devatAoM se samarpita kiye gaye jalapUrNa kala. soM ko apanI aneka kalpita bhujAoM se atyanta svaccha zarIravAle bhI jinendra bhagavAna kA abhiSeka kiyA // 18 // suvarNagArutmatarUpyakuMbhibhi jAsaharamAdhipAvubhau // vyarAjatAM pAkazalATupuSpamilatAsaharivakalpazA khinau // 16 // suSaNetyAdi / ubhau amarAdhipo aparANAmadhipI saudhrmeshaaneNdro| suvarNagAramatakappaka mimiH suvartha va gArutmataM ca rUpyaM ca tathoktAni taH nirmivAni kubhAni seH Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. SaSThaH srgH| liNyamarakatamaNirajatAsyakalazapadadhiH gAtmataM marakatamazmI harimaNiH" ityamaraH / bhujAsahana :bhujAnAM sahasrANi bhujAmamANitaH shsrbaahubhiH| "bAhI pANI bhujovayo" iti nAnAratamAlAyAM / mahAzakhinau zAkhAssaMtyanayorirAta zAkhinI karo to zAnimo ca tathoktau RlAvRkSAviyA pAphazalAdupuruSabhiH panyatesma pAya: pAramUle'pinvAvikarNAdibhyaH kuNujAhalAvityasyArthaM vighRNvatA kauzikakaraNa ga[ka phalamityuktaM tataH phalamityarthaH / pAkazca zalAduzca puSpaM ca pAkaza-ATupuSpANi tAni saMtyeSAmiti pAkazalATupuSpANi teH pakkaphalAmalapuSSasAhitaH / "pAkazzizau jarAniSThApacanale daneSu ca" iti vizvaH / "Ame phale zalATuH syAt" ityubhayatrApyamaraH / latAsahasraH latAnAM sahasrANi latAsAnANite: sahasrazAkhibhiH / "latA jyotiSmanI spRkA zAkhAvatalI priyaMguSu" iti vizvaH / vyarAjA bhamAtAM rAja dIptI laG // utprekSA // 16 // bhA0 a0 --ye donoM suvarNa, marakana maNi aura cAMdI ke ghar3oM se yukta sahastra bhujAoM se supaka phala tathA manohara puSpoM se ladI huI hajAroM latAoM se do kalpavRkSoM ke samAna zomita ho rahe the // 16 // zizuzca zailazca dhRti parIkSituM dhruvaM sureMdrahitayena baaridheH|| niSicyamAnau yugapatsudhAjalerabhAvabhUtAM samadhaiyasaMpadau // 20 // zizurityAdi / zizuzca jinabAlakaH / zailazca mahAmeruH / dhRti dhairya / "nirdhAraNadhairya. yoH" ityamaraH / dhruva nizcalaM / parIkSaNAya parIkSituM mokSAnimittaM / sureMdradvitayena surendrayoditayaM sureMdraddhi tayaM tana sodharmezadrayugalena 1 vAridhaH kssiirsmudrsy| sudhAjalai: sudhAmayAni jalAgi sudhAjalAni taiH amRtasalilaiH / yugapat sakadeva / niSicyamAnau niSi yete iti niSicyamAnau "mAGala" ityAdinA karmaNAna; "bhagAne ' iti magAmamaH / ubhI ho| samadhairyasaMpadI dhairyasya saMpat yayostau smaandhRtiyukto| abhUtAM ajaniSAtA bhUlasAyAM - bhA0 a0- dhairya aura nizcalatA kI parIkSA karane ke liye kSIrasamudra ke amRtamaya jalake dvArA donoM indroM se snAna karAye jAte hue zrIjina bAlaka aura pANDa ka zilAeka hI sAtha samAna dherya-sampatti-zAlI se hue / / 20 / / / vahatpayaHpUrazatAni pAMDukAt babhustrilokaikagurojinezinaH // bhareNa bhinnAdabhito vinirasaratprabhUtanisarasapravAhavat // 21 // pahadityAdi / pAdukAt pAMDakopalAt / vahatyaHpUrazatAni payasAM pUrAH payapUrAH baItIvi pataH yatazca te payaHpUrAzca tathoktAstaSAM zatAni nirgacchatkSIrapurAtAti. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisunatakAvyam / trilokaikaguroH trayazca lokAzca tathoktA: ekazcAsI guruzva pakraguruH trilokAmAmekagurustriloke kagurustasya tribhuvanasya mukhyaguroH / "guni kAdikara pitrAdau suramatriNi / dusarjarAlaghanoH prokto gururmahati vAcyavat" iti vizvaH / jinezinaH ji nanAthasya / bharaNa bhAreNa / bhibhAta bhinalisma minnaM tasmAt / abhitaH sarvata: ! vinirUlagatprabhavaniryAsa. rasapravAhavat niryAsasya rasaH niryAsarasaH tasya pradhAhastathoktaH prabhUtavAsI niryAsa. rasapradhAdha tadhAktaH nissaratIni nissaran sa cAsau prabhUtaniryAsarasapravAhana tathoktastadvat nigacchatyabhUtaniryAsarasaprabAha iva "niryAsassyAdAmramarasaH vapuro gheSTakolazaH" iti vidgdhcuuddaamnnau| babhuH / rejuH mA diptI liTa // 22 // mA0 a.-pASTaka-zilA se pravAhita Bote hue saikar3o jala pravAha mAno tribhuvanapati zrIjinendra bhagavAna ke bejha se dabakara cAro tarapha se nikalatI huI Ana-rasadhArA ke sadaza mAlUma hote the // 21 // nageMdrasaMpattididvakSayA dhruvaM payAvAhAH parito'pi saMbhramAt // haTattaTIzRMgazilAguhAsarovaneSu paryATugnekadA ciraM // 22 // mageMdra tyAdi / payaHpravAhAH payasA pravAhAH tathokkAH kSorapravAhAH / namosaMpattidivAyA nagAnA iMdro nageMdastanya saMpattiH tazyoktA iSTumicchA dikSA nageMdrasaMpatividvakSA tayA mahAmeroH saMpaI ttumicchyaa| haTattaTIgazilAguhAsarovaneSu taTI ca zRMgaM ca zilA Sa guhA va sagzca vanaM ca taTogazi lAguhAsaronanAni haTatIti hadanti sati ca tAni togazilAguhAsarocanAni ca teSu ramaNIyatayA prasphuracchisvara zilAgalara. sarobaraphAnaneSu / prito'pi| saMbhramAt saMvegAt "samau saMvegasaMbhramau" ityamaraH / manekadhA anekena prakAreNa anekadhA anekavidhena / niraM bahusamayaparyantam / paryAdaH isassataH prijgmuH| aTa pasau niT // 22 // mA0 a0-jaladhArAoM ne sumeru parvata kI vibhUti dekhane kI icchA se-nadI, zikhara, giriphandarA, tAlApa tathA cane meM cAroM aura bar3e vega se dera taka cakkara lagAyA // 22 // vahatpayaHpUrazato'bhito babhau sumerugacchidya patatrayoyaM / / punazca kenApi cariSyatItyayaM giridviSA rAjatarajjubaddhavat // 23 // : vhdityaadi| giridviSA girINAM chin nayoktastena deveMdra Na / patabhayoH pakSayoH / dvaya yugalaM / mAdhchiya khaMDitvA / punazca pazcAt / ayaM eSaH prvtH| kenApi prakAreNa / bariSyati gamiSyati / rAjanaralurAddhavat rajatasyeyaM rAjatI rAjatI ghAsI rajjuzca rAjatantaH pazyatesma baddhaH rajatarajyA baddhastathoktamsa iya rUpyakrasarasvo basa ith| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH sargaH abhitaH sarvataH / baharapayaHpUrazataH payasAM pUrAH payaHpUrAH teSAM zatAni payaHpUzatAni ghatipayaHpUrazatAni pahADI tataH ! muneH mahAmekaH / so virraaj| bhA vIptau liTa / prArigarayaH sapakSAH zakravana parato gobhidA sapakSacchavamadhaH pAtitA iti hi laukikoktiH stotra mutprekSyate // 23 // bhAU -indra se donoM pAMkha kATe jAne para bhI sumeru parvata zAyada phira se kisI taraha calane laga jAya -- isa khayAla se ise saikar3oM jaladhArA-rUpo rAjatarajaU se ASaddha ke samAna sobhatA thA // 23 // virejurunmananimagnamUrtayo muhurmuhuryotissloksNshrite|| payaHpravAhe parito'pi tArakA yathaiva vispaSTavinaSTabubudAH // 24 // virajurityAdi / payaHpradhAhe payasAM pravAhastathoktastasmin / jyotiSaloka saMzrita jyotiSAmayaM jyotiSaH sa cAsau loSazca jyotiSalokastaM saMzritastasminsani / parito'pi sarvato'dhi | unmagnanima namUrtayaH unmajatisma unmagnAH nimantima nimagnAH unmanAzca nimagnAzca taktAH unmannanimagnAH mUrtayo yA po tAstathoktA unnatAMtargatA. vayavAH / tArakA nakSatrANi / "tArakApyurAstriyAm" ityamaraH / muhamahuH punaHpugaH / vispaSTavinaSTabudabudAH vispaSTAzca vinaSTAca vispapavinaSTA: teca vedhudukhudAzca sathoktAH vyaktAvyaktajaladhuvudAH / yathaiva yena prakAreja ! tathA senaiva prakAreNa ! renuH babhuH rAz2a kSIpto liT utprekSA // 24 // mA0 40 isa jalapravAha ke jyotiloka meM pahuMcane para isameM manonmala hotI huI tArAye ugate aura vinazate hue jala cudud ke samAna hokhatI thIM // 2 // nizAkarAhaskarabhArgavAsitairalakSyata kSIrataraMgiNI kSaNaM // sitAbjaraktAMbujakairavotpalaivirAjamAneva viyattaraMgiNI // 25 // nizAkaretyAdi / kSIrataraMgiNI taraMgAssatyasyAmiti taraMgiNI kSIrasya taraMgiNI "nUduk" ityAdinA kI nizAkarAhaskarabhArgavAsitaH nizAM kagetIti nizAkaraH "divAvibhAnizetyAdinA" praSTapratyayaH ahaskarotItyahaskaraH tenaiva satraNa pratyayaH bhRgau bhavo bhArgavaH nizAkarana bhArgavazca asitazca nizAkarAhaskarabhArgacAsitAstaH caMdra sUryazukrazanaizcaraH sitAratAMbujakaravotpaleH apsu jAyata ityarAja sitaM ca tat paca sitArataM ca tata aMbujaM ca karavaM ca "site kumudakarave" ityamaraH utpalaM ca sitArAraktAMbujakai ravolpalAni taiHzyetAzvaraktakamalasitopalamIlotpalaiH / vigatamAmA virAjata iti virAjamAnA "mAlaretyAdinA" Anaz pratyayaH "magAne" iti maH dhiyattaraMgiNIva Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 124 viyatI vidyamAnA taraMgiNI tathoktA seya kSaNa kSaNAparyantam / alakSyAta azyata / lakSiparzamAMkanayoH karmaNi laG / utprekSA yathAsaMkhyA ca // 25 // mA0 ma0-kSIramadI-lAla, kAle, usale kamala tathA kairava se samAcchAdita hokara canda, sUrya, zuka tathA zanigraha se pariveSTita devanadI ke samAna kucha kSaNa taka sobhane lagI // 25 // vahaMti nAnAmaNimedinIprabhAprabaddhadugdhAMSudhunIzatAnyabhuH // sureMdrabhItAcalapAline'bdhaye nagAdhipakSiptavicitravastravat // 26 // yhNtiityaadi| vahaMti bahuMtIti vahati sravati bahi prApaNe iti dhAtoH zatRpatyayaH / nAnAmaNimedinIprabhApravaddhadugdhAMbudhunIzatAni nAnAmagi medinIpramAbhiH prayadhyantesma praddhAmi tayokAni duravarUpANyambUni dugdhAmbUni teSAM dhunyaH dugdhAyudhunyastAsAM zatAni tathoktAni nAnAmaNimedinIprabhApradhaddhAni ca tAni bugdhAmbudhunIzatAni tathoktAni vividhAlakAMtibhiH rajilakSIramIranadyanekAni / sureMdrabhItAcalapAline surANAmidraH suredaH tasmATlItA sureMdrabhItAste ca te acalAzca tathoktAH sureMdrabhItAcalAna pAlayatItyevaM zIla: pAlI tathoktastasmai gotrabhigotaparvatarakSakAya / abdhaye mApo dhIyate'sminnityadhistasmai samudrAya / nagAdhipakSiptadhiSitralagat nagAnAmadhipastathoktaH kSipyatesma kSipta nagAdhipena kSipta tathokta vicitra va tas ghana' ca vicitravastra' nagAdhipakSima ca tat vicitravastra' ca tathoktaM magAdhipakSiptayicivastramiva tathokta / mAbhuH vyAjan / bhA dIptI laGa / dhAviSorjasvA" iti vikalpena jus / utprekSA // 26 // ___ mA0pra0--vividha maNimaya medinI ko prabhA se pratiphalita saikar3oM dugdharUpa jala kI nadiyAM indra se Dare hue parvatoM kI rakSA karane vAle samuda ko parvatarAja se diye gaye apUrva vastra ke samAna sobhane lagIM // 26 // mahIbhRtA tena tadopadhIkRtAH payastaTinyo bhuvanaikapAlakaM // sugotralAbaNyanivAsamarNava sametya varyAH svamaya vyadhu: kSaNAt // 27 // mahIbhRtetyAdi / tena mahobhRtA mahIM bibhartIti mahIbhRt tena rAkSA parvatena vaa| tadA ttsmye| upadhIkRtAH prAganupadhA ikSAnImupAdhAH kriyatesma tathoktA: "upAyanamupagrAhya mupadhAcApi" ityamaraH / payastarinyaH taTamastyAsAmiti taTinyaH payasA saTinyastathoktAH kSIranayaH / paryAH viziSTAH pativarAzca puruSasyavazIkaraNacaturA ityrthH| "patibarA va arthAtha mukhyatharya vareNyAca" ityamaraH / bhuvanekapAlaka ekavAsI pAlakaca eka. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThaH sargaH pAlakaH bhuvanasyai kapAlako bhuvanekapAlakasta lekasya mukhyarakSaka / sugopalAvaNyanivAsaM zobhanaM gotra viziSTAndhayaH pakSe zomagA gotrAH sugotrAH mahAgirayaH sugotra ca sugotrAzca lAvaNyaM saurUpyaM lavaNatvaM taca sugotralAvaNyAni teSAM nivAsasta "mo mAni phule kSetre kAnane vittavarmana saMbhAghanIyabodhe'pi gotraH kSoNidhara mtH| lAvaNya vehakAMtI ca laghaNatve ca kathyate' ityubhayatrApyabhidhAnAt / bharNa babudhi / sametya samayanaM pUrvapazvAskiJciditi prApya / kSaNAt mahAkAlAt / svamaya svasmAbhinna svasvarUpaM / vyadhaH akArSaH budhAnadhAraNe ca luG / zleSAlaMkAraH // 27 // __bhA0 10-usa samaya mAnoM rAjA se ( parcata se) bheMTa ko gayIM sundara dugdhamaya nadiyoM ne saMsAra ke ekamAtra rakSaka tathA uccavaMzajoM ( uttama parvatoM) kA saundaryasthAna samudra ke pAsa jAkara turatta utai nijarUpamaya banA DAlA // 27 // athAmarAstIrthajalairasurezvaradvayena sRSTe jinagaMdhavAriNi / / paTIrakarpUraniSadvarAvile'pyaho mamajjuhUtapApakardame // 28 // adhetyaadi| atha abhisscaanNtre| surezvaradvayana surANAmIzvarau tathoktI sure. zvarayosya surezvaradayaM tena saudharmezAneMdrayugalena / tIrthajalaH tIrthAni ca tAni alAni batIrthAnAM jalAni vA tIrthajalAni taiH tIrthasalila spre sUjyatesma supastammin ete| paTIrakA paniSadvarAvile paTIrazca kara ca tathokta paTIrakapUrayoniSatarastathItaH / miSavarastu jaighAlaH" ityamaraH paTIrakapUra niSAdvareNAvilastathoktastasmin 'kaluSo'maccha bAdhilaH" ityamaraH zrIgaMdhakapUrapakena kaluSe'pi / tapApakardame hiyatesma mRtaH pApameva kardamastayoktaH hunaH pApakardamo yena saH tasmin / jinagaMdhavAriNi gaMdhena yukta pAri gaMdhavAri jimasya gaMdhavAri tathokta' tasmin jinptigNdhodke| mamaH majjatisma dumajA zuddhau liT | aho adbhataM // 28 // ___ bhA0 0-isa ke yAda donoM indro se tIrtha jo hAvA kiye gaye vacana tathA kapuramaya aura pAekApahArI zrIjinendra bhagavAna ke sugandhita gandhodaka meM devatAoM ne gote lagAye // 28 // babhau tarAM pAMDukasaMjJikA zilA samIpakINaiH snapanodabiMdubhiH // yathA zaraccadrakaloDubhiH zritairyathA ca zuktinavamauktikaicyutaiH // 26 // pabhAvityAdi / pADakasaMkSikA pAMDuka iti saMzA yasbAssA tadhoktA / zilA dUSat / samIpakIrNaiH samIpe kIrNAssamIpakIrNAsta: nikaTe vikoNaH / sapanAvabidubhiH sapa. nasyopakAni. "magyodanasakta siMdUjAvidhavabhAradAragAha" ityudAdezaH / teSAM diyaH Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / snapanodaviMdayastaiH abhiSekajalavindubhiH / zritaH mAzritaH / uDubhiH nakSatraH / zaraccaMdrakalA zaradazcaprazzaraccaMdrastasya kalA tathoktA zaratkAlazazikalA / yathA / vyutaH cyavatesma vyutaast:| patiH / yahi pAra bhautikAca nadhamauktikAsta: nUtanamauktikamaNibhiH / zuktiH yathA tathA / vamI tarI prakRSTa yabhI babhau sarrA "dvayorvibhajye ca sarapa" iti tara "adhyayeskim" ityAdinA cAmbhA dIptau liT // 26 // bhA0 a0-nakSatroM se jisa prakAra zAradI candrakalA, tathA cAro tarapha piNDare hue nUtana motiyoM se jisa prakAra zuktikA zobhA pAtI hai, usI prakAra samIpa meM par3e hue bhAbhiSeka-jala-binduoM se pANDaka-zilA bhI atyanta suzobhita hone lagI // 26 // pramAr2yA nirmajjanazIkarAMstanI dUkUlacelAMcala pallavena tat // zacI vimugdhA jagadekavRddhamapyalaMcakArA'khilabAlabhUSaNaH // 30 // pramAjyetyAdi / vimugdhA vimUhA / zacI iMdrANI / dukUlacelAMcalapallavena mukUla ca tat cela ca dukUlacelaM tasya aJcalaH sa eva pallavastena / tanau shriire| nirmajanazikarAn nirmajanasya zikarAstAna abhiSekajalakaNAn / pramAya mAjayitvA / jagadekavRddha' ekazcAsau vRddha ekavRkSaH jagatAme kavRddhastathoktastaM jagatAM mukhyauta payodhika c| "budha: pRddhI paMDite'pi" ityamaraH / taM jineshe| akhilabAlabhUSaNeH bAlasya bhUSaNAni bAlabhUSaNAni makhilAni ca tAni bAlabhUSaNAni ca akhilabAlabhUSaNAni seH| malavakAra alaMkarosisma DukRJ karaNe liT // 30 // bhA. 10-molI bhAlI indrANI ne deha meM chuTe hue abhiSeka-jala kaNoM ko cAdara ke aMcala se poMcha kara saMsAra meM ekamAtra jJAnavRddha zrIjinendra bhagavAna ko bAlocita bhUSaNoM se samalata kiyA // 30 // nisargaraMdhraH zrutisaMzrayAmyAM rarAja rattopalakuMDalAbhyAM / jinAdhipaH pallavitadvipAzvoM yathA rasAla: zizirAtyayasya // 31 // nisargetyAdi / jinAdhipa: jineshvrH| nisargaraMdhazrutisaMzrayAbhyAM nisargeNa raMdhe va te zrutI ca nisargaraMdhazra tI te eva saMzrayo yayoste tAbhyAM sthAnAcikachidra krnnaashryaabhyaaN| raktopala kaMDalAbhyAM raktazvAsAyupalazca raktopalA raktopalena racite kuMkhale tAbhyAM panarAgamaNinirmitakuMDalAbhyAM / zizirAtyayasya mizirasyAtyayaH zizirAtyayastasya pasaMtakAlamAraMbhasya / pallavitadvipAyaH palladhArasaMjAlA amayoriti pallavitI ho to pAvoM va vipAyoM pallavito vipAzcauM yasyAsau tathoktaH saMjAtapAlanyukobhayapAzvaH "saMjAtatArakAdibhyaH" iti ta prtyyH| rasAla: mAkaMdaH "bhAghrazmUtorasAlAI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH sargaH / sau sahakAro'tisaurabha"ityamaraH / yathA tathA / rarAja babhau rAja dIptau liT / rasAlasya pallavitadvipArzvamA pratvasamarthanAyava vasaMtasya zizirAtyayAbhidhAnagrahaNaM / utprekSA // 31 // bhA0 10.-zrIjinendra bhagavAna svAbhAvika chidravAle donoM kAnoM meM lage hue padmarAgamaNi-nirmita karNabhUSaNoM se mAnoM vasanta Rtu meM donoM ora se pAlayita AmravRkSa ke samAna sobhane lage ||saa hArasya muktA galazaMkhamuktA iva prabhoraMgamarIcivazyAH // uraskavATIyamunAhadAMtarvitenire bubudapaMktilIlAM // 32 // hArasyetyAdi / pramoH jinAdhipasya | galazaMkhamuktAva gala eva zaMkhaH galazaMkha: mucyatesma muktAH galazaMkhena muktAH tathoktAH kaMThakabugalitA iva / aMgamarIcivazyA: aMgasya marIcayaH tathoktAH vazaM gatAH cazyAH / "pazyapathyavayasyetyAdinA" saadhuH| aMgamarIcImAM pazyAstathoktA:zarIrastha kAtyadhInAH / hArasya kaMThAbharaNasya / muktA: mauktikAni / ura:kaghATIyamunAhayAMtaH urasaH katrATI uraH kacATI ura:kavATya va yamunA tathoktA uraH kavATIyamunAyA dastasthAMta: ur:prdeshymunaandiihnmdhye| khudapaMktilIlA budabudAnA paMktistathAkA budadhupaMktayAH lIlA tathoktA to cudanudarAjivilAsaM / bitenire vistArapatisma tanu vistAre liT // 32 // mA0 a0-zrIjinendra bhagavAna ke kaNThasa.pI zakha se alaga hupa tathA aMgoM kI camaka ke adhInastha hAra ke moniyA~ mAnoM bakSasthala-rupI yamunA ke bhItara jala kI budbuda-lIlA kA dRzya vicalA rahe haiN| arthAt bhagavAna ke zyAma zarIra meM hAra ke motiyoM ke dAne kAlI yamunA ke jala-bubuda se dIkha par3ate the // 3 // mahIdhare tava niSedhivAMsaM tamAlanIlAkRtimudbahatam // payodabudhyA zritamiMdracApamasismaradralamayaH kalApaH // 33 // mahIdhara ityaadi| rakSamaya: rasnAnAM vikAro ratnamayaH / kalApaH kaTisUtraM / "kalApo bhUSaNe bAheM" ityamaraH / tatra tasmin tatra / mahodhara parvate / niSedhicAMsa niSedhati iti niSedhiSAMsaM sthitvaaNs| tamALanolAtiM tamAla va nIlA tamAlanIlA sA cAsAyAkRtizca tamAlanIlAkRtistAM tmaalniilbcchyaamaakaar| ucahaMta udahatItyudahana ta gharata / jineshN| payodabuddhayA payoda iti buddhiH payodabuddhiH tayA meghayuddha yA / zrita mAzrita / indracApa indrasya cAmipracApaM suradhanuH / asismarat ciMtayat dhye sma ciMtAyA gitAllukU / utprekSA // 33 // mA0 ma-rAmaya kaTibhUSaNa ne usa parvata para virAjamAna tamAlapakSa ke samAna Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 128 zyAma raMga ke zrIjinendra bhagavAna ko megha samajha kara uge hue indracApa kI yAda dilAyI // 33 // bAlAmRtAMzodhUvamasya pAdamekAMtataH paMkajarukprazAMteH // nibaMdhanaM duhitAya mAnurbhaje jvalannUpuraveSadhArI // 34 // baaletyaadi| bhAnuH sUryaH / ekAMtataH ekazcAsAvaMtazca tathoktaH ekAMtAt ekAtataH mtyrthN| paMkajaruSaprazAMteH paMkAt pApAt jAyata iti paMkaja "paMka: pharvamApayoH" iti vizvaH / paMkajA cAso syaca tathoktA paMkajasya kamalasya ruk tathoktA "strI rugrujA copatAparogavyAdhigadAmayA "sthuH prabhA rugrucistyibhAmAzchavidhu tidIpayaH" ityamaraH / tasyAzA. tistathoktA tasyAH pApajanitarogasya kamalakiraNasya vA zatirupazamasya / nibaMdhanaM kAraNa / asya etasya / bAlAmRtAMzAH amRtarUpA aMzavo yasya saH tathektiH bAla payAmRtAMzustasya jinabAlacaMdrasya / pAdaM caraNa kiraNaM vA / paMdhuditAya baMdhubhyo hitaM yahita tasmai bAMdhayAnAM kamalAnAM hitaM nimittaM / jvalanna puraveSadhArI jdhalatAMti jvalaMta jvalacca tat napuraM ca jvalannUpuraM tadeva gheSaH jvalAnapuraveSastaM dharatItyevaM zIlastadhoktaH prakAzamAnamanIraveSadhArI / rUpakaH / dhruvaM nizcala / bheje nigheve bhaja sevAyAM liT / utprekSA // 3 // bhA0ma0-sUrya ne apane bandhu (kamala) kI hita-kAmanA se prerita hokara padma ke (athavA pApa se utpanna hue) roga kA (athavA sampuratA) zAnta karane (athavA bikAza karane) ke ekamAtra kAraNa / jinenduvAla ke caraNa haiM, unakI ujjvala na pura kA veza dhAraNa kara sevA kii| jinendra bhagavAna kA caraNa sUrya ke aisA samujvala thaa||34|| kalaMkamutyai sakuTuMbamidu khacchalenAmajadasya pAdau / / sadAzrayaM so'pi namocayeti chalena nIlopala kiMkiNInAm // 35 // kalaMkamupaye ityaadi| iMduH cNdrH| asya jinabAlakasya / napacchalema nalA eva chale tena pAdanakharavyAjena / rUpakaH / kalaMkamukta yai mocana muktiH kalakasya muktiH phalaMkamuktistasyai kalamapatyajananimittaM / sakuTuMba kuvena saha vartanaM yasminkarmaNi tat kuTa basahita | abhajat aseSata bhaja sevAyAM laGa / so'pi kalaMko'pi apizabdadhArthaH / sadAzraya' satAM prazastAnI nakSatrANAM ca AzcayaH sadAzrayasta satpuruznakSamAzrayaM / zleSaH / "satprazasta vidyamAne triSu klIve satyatArayoH" iti zAzvataH / na mocaya na tyAjaya mulla mocaNe NitratAloT / nIlopalakiMkiNInAM mIlazcAsauM upalabdha tathoktaH nIlopalena mirmitA: kiMkiNyastAsAMdanIlakatakSudraTikAnAM "kiMkiNI kSucaTikA" ityamaraH chalena dhyAjyena / pAdau caraNau / abhajas / utprekSA // 35 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 SaSThaH sargaH / bhA010-saparivAra candramA ne apane kalaGka kI mukti ke liye natra ke bahAne se jinendra bhagavAna ke caraNa kI sevA kii| aura usa phalaka ne bhI sajanoM (maghavA nakSatro) ke sAzrayabhUta usa caraNa ( athavA candramA ) kI "maiM ise nahIM chor3atA" isa vicAra se nIlama se jar3I huI kikiNo ke bahAne se sevA kii| arthAt simenda bhagavAn ke saraNanatra candramA ke aisA samujvala thA aura nIlama se jar3I huI kiMkiNI candramA ke kalaMka ke samAna yo // 35 // muhuvilipto'pi jineMdragAne zacIzaratnojvalabhAsi zacyA // sitAvimrAjipaTIrapaTTaH sphuTo'bhavatkevalasaurabheNa // 36 // muhurityAdi / zacozaratocalamAsi zamazaH IzazzacI zastasya ratnaM tathAktaM zacI. zaratamidha ujvalAbhAH yasya tat zamIzaratnojvalabhAstasmin dranIlacaTumbalakAMtiyukta / jinedragA jinAnAmivastasya gAtra' jine gAtra tasmin jinezvarazarore / zadhyA iNdraannyaa| muraH punH| vilipto'pi pilipyatesma vilipto'pi ! sitAmravimA jipaTIrapaGka: vidhAjata ityevaM zIlo vibhrAtI sitAbhaM karpUNa vibhrAjI tathoktaH sitavAsAcanazca sitA. bhrazzAradAba sa igha dhibhrAjI tathokta iti ghA paTIrasya paGkaH paTIrapaGka: sitAmadhinAjI cAsI paTIrapaGkazya tathoktaH kapUraNa virAjamAnaH zrIgaMdhakadamaH "sitAmro himayAlukA" ityamaraH / phevalasaurabheNa surabhireva saurabha kevalaM sauramaM kevalasaurabha vena phevalaparimalena / sphuTaH pradhyaktaH / abhavat abhUt / bhU sattAyAM laG / natu ghnityNgvaariitytishyH| anu. mityalaMkAraH // 36 // bhA0bha0-indranIla-maNi kI kAnti se yukta zrojinendra-ghecha meM indrANI se cAra vAra palita hone para bhI kapUramaya svaccha tathA ujvala zrIkhaNDa candana kevala sugandha se mAlUma par3atA thA na ki apane raMga se // 36 // __ athAkhileMdraH sahito'maredraH samarcanAbhiH stavanaizca naattyaiH|| samAptajanmAbhiSavaM samagraM kuzAgramenaM punarAninAya // 37 // madhetyAdi / atha alaMkaraNAnaMtara / akhileMdaH akhilAzvate iMdrAzca akhileMdrAtaH smsteNdr| sahitaH yuktaH / amareMdraH amarANAmidastathoktaH saudharmendraH / samarcanAmiH prjaabhiH| stavaidha stotra va zassamuccayArthaH / nATya : nartanaH jammAbhiSavaM janmano'bhiSavo janmAbhiSavasta jammAbhiSeka / samagra sakalaM / samApya samApana pUrva pazcAtika. Jjiditi umityA / ena jineza / kuzA' raajpurN| punaH muhuH / AninAya prApayAMcakAra NI prApaNe liT // 37 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuvratakAvyam / 130 mA00 - isake anantara sabhI anyAnya indoM ke sAtha saudharmendra pUjana, stuti tathA nRtyAdika dvArA janmAbhiSeka sampanna karake phira jinendra bhagavAn ko kuzAgra nAmaka rAjapurI meM lAye // 375 RbhukSicakSudyutisicyamAno jinA babhau devarAje niSaNNaH // tadApi pAMDUpariratnakuMbhazatakSaratkSIraniSicyamAnaH // 38 // RbhukSItyAdi / devagaje devasya gajeA devazcAsau ganazceti thA devagajastasmin aigavatagaje / niSaNNaH niSIdasirUma niSaNNaH niviSTaH / mutrikSudyutimAnaH RbhukSiNacakSUSi tathoktAni RbhukSivakSuSAM ghutistathoktA sicyata iti sidhyamAnaH RbhukSit sicyamAnastoktaH / tathApi tasminkAle'pi / gaNDUparirakSakubhaizatakSararakSIraniSicyamAnaH pANDorupari pANDuzileopari ratnamayAH kumbhAstayoktAH rakhakummAnAM zataM tathoktaM kSatIti kSarat kSaratra tat kSIraM zaratkSIraM ratnakumbhazatAt zaratkSIraM tathokam niSicyata iti niSicyamAnaH ratnakumbhazatakSaratkSIreNa nizciyamAnastathoktaH maNimaya kalazazatena vayasA sidhyamAnaH sa iti adhyAhAraH / dhamau rarAja bhA dazau li|| 38 bhA0ma0 - airAvata hAthI para baiThe hue jinendra bhagavAna kI maitradhati se bhota prota hote hue usa samaya bhI mAnoM pANDa ka zilA para maNimaya kuMbha kI sekar3o zIradhArA se abhiSikta hote hue ke samAna seAbhate the // 38 // puraM nRpAgAramapi pravizya puraiva yakSendrakRte surendraH // nivezayAmAsa sahemapIThe sabhAgRhe ratnamaye jinendraM // 36 // 5 puramityAdi / surendraH surANAmindraH devendraH / puraM rAjapuram / nRpAgAramapi nUn pAtIti nRpasnasyAgAram nRpAgaraM nRpamandiramaNi apizabdasamunvayArthaH / pravizya / pureva prAgeva / yakSendrakRte yakSANAmindro yakSendrastena kRtaM tasmin kubera nirmite / samapIThe dekhA nirmita pIThaM tayokta imapIDena saha vartata iti samapITha tasmin suvarNasiMhAsanasahite / rAmaye rakSasya vikArI rakhamayaM tasmin rakSanirmite / sabhAgRhe samAyAH gRhaM mAsthAna sabhAgRha tasmin maNDape / jinendra jinezvaraM / nivezayAmAsa nivAsayatisma / viza pravezame NitrantAlliT // 36 // mA0 bha0 - surendra ne dAapurI satpazcAt rAjamandira meM praveza karate hI ke sAtha pUrva maiM zrI kubera-nirmita ramaya sabhAgRha meM sutra ke siMhAsana para zrIjinendra bhagavAn ko baiThAyA // 36 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH srgH| tataH sutAsyeMduvilokamAtrapravRddhaharSAmRtasiMdhumagnau // vilokya mAtApitarau smitAsyo nivedayAmAsa samastamidraH // 40 // tata ityAdi / indraH shkrH| tataH tasmin tataH niveshnaanNtre| sutAsyaduvilokamAtrapravRddhaharSAmRnamidhumagnau sutasyAsya sutAsyaM tadeveMduH rUpakaH viloka eva vilokamAtra sutAsyedAvilophamAtra pravardhatesma pravRddhaH sutAsthevilokamAtraNA pravRddhaH sutAsyedudhilophamAtrapravRddhaH amRtamayasiMdhaH amRtasiMdhuH harSA pavAmRta. siMdhustayoktaH sutAsya vilokamAtraNa pravRddhaH sutAsyentuSilokamAtrapravRddhazcAsau harSAmRtasidhuzca tathoktaH majatasma masau sutAsyacilokamAtra pravRddhaharSAmRtasiMdhI manau tathoktau jinadAlayadanacaMdradarzanamAtreNa samunnasaMtoSakSIrasamudre smaatii| mAtApitarau mAtA ca pitA va mAtApina / "prAG" iti sUtraMNa samAse pUrvakArasyAGAdezaH jananI jnkau| vilokya vIkSya / smitAsyaH smitamAsya yasya saH tathoktaH ISaddhamAnamukhasahitassan / samastaM mAyAziza nidhAya svAmimaMdaranayanAdisarva niSedazamAna AzApayAmAsa vida jJAne liT "dayAyAskAsityAdinA" Ama tadyoge asabhuvoti dhAta. ranu prayogaH // 40 // ___ mA0a0 - isake bAda indra ne puta jina-bAlaka ke praphulla mukhacandra ke darzana-mAtra se jamar3e hue Ananda-sudhA-samudra meM gotA lagAte hue gAtA pitA se muskurAte hue sArA vRttAnta nivedana kiyaa| arNata mAyAmaya bAlaka ko rakha kara, jinendra-pAlaka ko sumeru parvata para pahuMcAne Adi kA sArA vRttAnta kaha sunAyA // 40 // mAtA svayaM ca pariraMbhamiSeNa devaM romAMcanIpalikAnikaraiH kRtArdhyA / prItyAbhyaSiMcadamitapramadAzrunIraiH svacchairatucchakucakuMbhapayodvitIyaiH // 41 // ___ maatetyaadi| mAtA jinjnnii| svayaM ca / ca shbdssmuccyaarthH| romAMdhanI. pAlikAnikaraiH nIyasya nIpavRkSasya kali kAstathoktAH nIpa kalikAnAM nikarA tathoktAH romAMcA va mopakalikAnikagaH romAMcanIpAlikAnikarAstaH romaharSaNakardayakorakasamUhaH / kRtAryA kiyatesma kRta kRtamayaM yayA mA nayoktA vihitAyAM / pariraMbhamiSeNa pariraMbha iti miSa tena bhAliMganadhyAjena / svacchaiH sunirmalaiH / bhatucchakucakuMmapayAdvitIyaH na tucchau ca to kucau ca atucchakuSau tAveva kuMbho tathoktI atucchakucakuMbhayoH vidyamAnaM payaH tathokta atucchakumakuMbhagya eva dvitIya eSAM tAni atucchakucakuMbhapayAdritIyAni taiH rUpakaH pItharastanakSIra dvitiiyaadkyutH| bhamitapramavAtha moraH azru No norANyazca nIrANi na mito'mitaH sa cAso pramadazca sayokaH amita Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ footera | 132 pramadena jAtAbhyadhunIrANi taiH bahula saMtoSa saMbhUtaneodakaiH prathamAnaMdAzrubhiH pazcAtkuSa kuMbhapayobhirasyarthaH / deva jananAthaM / prItyA saMtoSeNa abhyaSicat abhyrpnnaat| vibU sevane lakS / mAtuzaliMganaddarSotkarSAt romAMcAnaMdA pakucapayaH srutayo bhavatItyarthaH // 41 // bhA0 a0 - AliMgana ke bahAne se romAMcarUpa kadamba ke kalikA samUha se pUjA kiye huI svayaM mAtA ne unnata payodhara kI svaccha dugdha-dhArA tathA bhAnanda kI azrudhArA se zrI jitendra bhagavAna ko prIti pUrvaka abhiSikta kiyA // 41 // maNikAMcana divyavastradAnaiH paTubheripaTa hotthitArayaiva // yugapatparipUritA khilAzaM vidadhe svaH patirasya jAtakarma // 42 // maNotyAdi / svaHpatiH svargastha patiH deveMdraH / maNikAMcanadivyavastradAnaiH maNayakSa kAMcanAni ca divi bhavAni divyAni divyAni tAni vastrANi divyayastrANi tathoktAni maNikAMcana divya vastrANAM jJAnAni tathoktAni te ratnadiraNyadivya va sanatyAgaiH / paTumeripaTa |tthitAH bhairyazva pahAzca bheripaTAH paTacazca te meripaTahAca tathoktAH asthIyete sma utthitAH paTumeripaTahairutthitAH tathoktAH paTubheriparahotthitAzca te mAravA pari paradotthitAraSAsteH paTudundubhipaTaddajanitadhvanibhiH / ca zabdasamuccayArthaH / paripUritAli lAzaM paripUryantesma paripUritAH akhilAca tAH AzAzca bhavilAzAH abilAzva khilA akhilAzca terekazeSaH paripUritAH pavilAzAH yasminkarmaNi tat tathokta paridhyAtasamastadizaM yathA tathA saMpUrNIkRtasamastAbhilASa ca yathA tathA / "AzA tRSNA dizaH protA* iti vizvaH / asya jinavAlakasya / jAtakarma jAtasya karma tyok| vidhe cakAra / hudhA dhAraNe va liT // 42 // bhA0 a0 - devendra ne suvarNa, maNi tathA uttama 2 vastroM ke paridhApana se aura divya dundubhi paTaha ke nAda se paripUrNa diGa maruDala meM zAstroMka vidhi se jAtakarma saMskAra sampanna kiyA ||42 // kariSyate munimakhilaM ca suvrataM bhaviSyati svayamapi sutrato muniH // vivecanAditi vibhurabhyavAyyasau biDaujasA kila munisuvratAcaraiH // 43 1 kariSyata ityAdi / alau yaM / vibhuH svAmI / majilaM ca sakalaM / mubhiM yasijanaM / ca samuccayArthaH / suvataM suzobhanaM ghataM yasya taM suSThu vasayukta' / kariSyate vidhAsyataM / svayamapi / suvataH samIzrImatayuktaH / muniH munIzaH / bhaviSyati janiSyate bhU sattAyAM luT / iti evaM vivecanAt nirvcnaat| viDojasA deveMdra "biDaujAH pAkazAsanaH" ityamaraH / I Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 SaSThaH sargaH / munisuvratAkSare: munisuvrata ityakSarANi munisuvratAkSarANi taiH munisuvAreH / abhyadhAmi / dhAraNeca karmaNi "karmabhAce" iti na pratyayaH "je." iti tasya luk zrAitaH DudhAJ luG ityarthaH // 43 // mA0 a0 - svayam uttama vratazAlI hokara sabhI muniyoM ko prazasta vrata vAle banA yeMge aisA vicAra kara amarAdhipa indra ne 'muni suvrata' na makSaroM ke AdhAra para ina kA munisuvrata nAma rakhA // 43 // devyo majjanamaMDanAdikaraNe prauDhAH prahRSTAzayAH / devAMzcApi vinodakarmaNi samAnAkRtyavasthAgatAn // devasyAsya niyujya nirjarapatiH pratyudyayau svaM jagat / prItyAnuvrajato visRjya vidhAna bhAlAbaddhAMjalIn // 44 // veSya ityAdi / nirjarapati: nirjarANAM patistathoktaH deveMdraH / asya etasya devastha svAminaH / majjanamaMDanAdikaraNe majjanaM ca maMDana ca majjanamaMDane se AviryeSAM tAni majjananAdIni teSAM karaNaM mananamaMDAnAdikaraNaNaM tasmin snAnAlaMkArAdikriyAyAM / prauDhAH caturAH / praSThAzayAH praharSavirUma prahRSTaH prahRpaH Azayo yAsAM tAH saMtuSTAbhiprAyAH / devyaH devamaNyaH / vikarmaNi vinodasya karma tasmin vinodakArye / samAnAkRsyavasthAgatAn mAkRtidha vyavasthA va AkRtyadhasthe samAne va AkRtyavasthe ca samAnAkRtyavasthe gacchatisma gatAH samAnAkRtyavasthe gatAstathoktAstAn smaanaakaaraayaagtaan| deSavApi surakumArAMzcApi / ca zabdo'tra prauDhAn prahRSTrAzayAniti liMgapariNAmena samuccineoti / mithuzya niyamya / prItyA saMtoSeNa | anuvrajataH anuvajetItyanuvrajatastAn paJcAzayAtaH mAlAprabAMjalIn mAlasyAnaM bhAlA badhyatemma yaddhaH bhAlAnaM baddho'jaliH yeSAM te bhAlaprabaddhAMjalayastAn lalATAmaracitAMjalIn / vibudhAn caturvidhAn devAn / cisRjya prahitya: svaM svakIyaM / jagat lokaM / pratyudyayau pratyujjagAma yA prApaNe liT // 44 // I bhA0 sa0-- devendra minendra bhagavAna ke khAnAlaGkAra Adi zubhakRtya sampAdana meM pravINa G tathA unmata vicAra vAlI devAMganAoM aura manoraJjana - kArya meM dakSa tathA samAna AkRti aura vyavasthA vAle hAtha jor3a Age pIche calate hue natamastaka devatAoM ko vahA~ niyukta kara Apa apane sthAna ko bala diye // 44 // ityarhaddAsakRteH kAvyaratnasya TIkAyAM subodhinyAM bhagavanmAbhiSekavarNano nAma SaSThaH sarge'yaM samAptaH / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha saptamaH srgH| na nirjarairjitasevano'yaM na kAMtisaMbhAvitazuklapakSaH // na ca pradoSAvasaraM prapannaH ka vidma bAleMduriyAya vRddhim // 1|| netyaadi| bhayaM essH| vAleSTuH bAla eva induH bAlacaMdraH / nirjaraH jarAbhyo nirgatA nirjarAstaiH devaiH / varjitaM sevanaM gharjisasevana yasya saH vihitapUjanaH nivRttabhakSaNaH / na na bhavati / nirjarAzcaMdrakalAH kRSNapakSe bhakSayati na tu zuklapakSa iti prasiddha kAMtisaMbhAvitazuklapakSaH kAtyA saMbhAvitastathoktaH zuklAnAM pakSaH zuklapakSaH kAMtisaMbhASitaH zuklapakSo yasya saH pakSe zukazvAsI pakSazca zuklapakSa: kAMtisaMbhAvitaH zuklapakSo yasya saH kiraNasaMskRtasphaTikAdidhavalavastusamUhaH pramAprokSAvitapUrvapakSamya / "pakSe mAsAIke pAye mahe sAdhyavirodhayAH / phezAcaH parase nA sakhihAyo / tatra yuliraMdhra va dedAMge raajkuNjre| zuklo yogAMtare zvete zukla va rajate matam" ityubhayatrApi vizvaH / nanabhadhati / pradoSAdhasara prakRSTA doSAH pradoSAstadhoktAH pradoSANAmaghasarastaM pakSe pradoSAvasarasyAvasarastapokastaM prakRSTapApAzrayavelA rajanImukhakAlaM ca / "sAyaM nizyavayaM doSAnidhAsA duSaNAghayoH" iti bhAskaraH / prapazaH prapadyatesma prapannaH pryaatH| na ca na bha. vati / ca samuccayArthaH / vRddhi samRddhi / iyAya jagAma / iNa gatI liT / Sagha kuch| vizna AnImaH / vida zAne laT / "vido laToM vA" iti vikahapena NazAdhAdezaH / nirarvarjisasevanaH kAMtisaMbhAvitazuklapakSaH pradoSAvasaraM prapannazca sa punaH dhRddhi eti ayaM tu tadvilakSaNaguNaH kathaM vRddhimAyAti itibhAvaH // 1 // mA0 ma0-yaha nUtana jina yAlaka candra devatAoM se virahita sevA nahIM hai arthAt isa jina-candra kalA ko devatAyeM bhakSaNa nahIM krte| kyoMki candrakalA ko kRSNa hI pakSa meM devatA loga nahIM lAte hai aisA loka prasiddha siddhAnta hai kevala kAnti se hI zuklapakSa kI sambhAvanA nahIM kI jAtI arthAt jina-candra-bAlaka kI khA~danI sadA samudhotita rahatI hai| aura yaha candra pradoSa athavA pApAvakA prApta nahIM hai to bhI bar3hatA ho jAtA hai yaha Azcarya hai| arthAt isa jinacandra tathA AkAza candra ke dharma-vaiparItya meM mahAn bhantara hai yaha bar3e mAdharya kI bAta hai // 1 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH srgH| karAMguliM liptasudhAM sa liTvA babaMdha mAtuH stanayona buddhiM // surendrabaMdhaH suradehatAyAM cirAnubhRtAmRtatRSaNyeva // 2 // kagaMgulimityAdi / sureMdravaMdhaH surANAmidrAssureMdrAH vaMdituM yogyo ghaMdhaH sureMdracastathoktaH deveNdrghNdhH| saH jinanAthaH / liptasudhAM lipyatesma liptA lisA sudhA yasyAssA to uglibhpiiyuussaaN| karAguli pharasyAMguliH kagaMguliH tA hastAMguliM / liDDyA lehanapUrva aasvaadh| suradehatAyAM surANAM veho yasya sura dehastasya bhAvaH suradevatA to tasyAM ghRtadivyazarIratve / virAnubhUtAmRtatRSNayeba anubhUyatesma ganubhUtaM sireNa anubhUta virAnubhUtaM tacca tat amRtaM ca tathoka cirAnubhUtAmRtasya tRSNA tayeva bahukAlAnubhUtasudhAchiyeSa / mAtuH jananyAH / stanayaH / puddhi matiM / na ghabaMdha na cakAra / badhi baMdhane liT // 2 // bhAma--surendroM se bandanIya zrIjina-bAlaka ne mAno deva-zarIrapane kI cirakALa se manubhUta amRta kI tRSNA se sudhAlipta apanI aMguliyoM ko pAra kara mAtA ke svanapAma se ruci httaayo||2|| - jinArbhakasyeMdriyatRptihetuH kare babhRtrAmRtamityacitraM || - citraM punaH svArthasukhaikaheturataccAmRtaM tasya kare yadAsIt // 3 // jinAmakasyetyAdi / jinAmakasya jina eva arbhakastasya jinavAlakasya / "dArako naMbano'rbhaka:* iti dhanaMjayaH / kare haste / amRtaM sudhaa| iMniyatRptihetuH iMdriyasya tRptistapokA badriyatRptyAH hetustathokaH iNdriystrpnnkaarnnN| babhUva bhavatisma / bhUsattAyAM litt| iti evaM / vacanaM / acitra na citramacitra' Azcarya na bhavati / punaH kimiti cet-tasya jinabAlakasya / kare haste / yat svArthasukhaikahetuH svasmai indaM svasmai bhayaM pA svArtha svArtha ca tava mukhaM ca svArthasukhaM ekaznAsau hetuzca ekahe tuH svArthasukhaikahetustathoktaH svAdhInasukhasya mukhyakAraNaM / amRta mokSaH : "amRtaM yakSazeSa syAtpIyUSe salile ghRte / jyAmite va mAjhe va dhanvaMtarisuparvaNoH" iti vizva: / iti / AsIdabhavat svAdhIna yabhUvetyarthaH saccA ca samukhyA: / citra Azcarya // 3 // __ mAows-jina pAlaka zrImunisunata mAtha ke hAtha meM indriya-tRpti keliye amRta thA matati mAravayaM kala isa bAtaliya kahA jA sakatA ki apane subakA eka mAtra kAraNa-bhUta amRta ( mokSa) bhI unake hastagata pA // 3 // ullokitairutpalalocanAyAH sasaMbhramotkSepaNakautukeSu // rarAja rAjAMgabhavo'tarikSe taDillatAzliSTa ivAMbuvAhaH // 4 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munimumatakAvyam / ullokitrityaadi| rAjAMgamaya: aMge bhavatItyaMgabhavaH rAjJo'gabhayastayoktaH raajkumaarH| utpalalocanAyAH utpale ina locane yasthAstasyAH kumuvAlanibhane prAyAH pamAkyA: / ullokiteH ullokate sma ullokitAni taiH urdhvadarzanaiH / sasaMbhramArakSepaNakautukeSa utkSepaNAnyeva kautukAni tathoktAni saMbhrameNa saha vartata iti sasaMbhramANi tAni ca tAnyutakSepaNakautukAni ca tathokAni teSu saMbhramasahitovevApAko umsu| aMtarikSa aakaashe| taDillatAkliSTaH mAzlinyatesma AziyaH taDillatayA AzliSTaH tathoktaH vidhu latAliMgitaH / aMdhughAha iva aMbu bahatItya yuvAho metraH sa iv| rarAja yau| rAjU dIptau liT utprekSA // 4 // bhA0 -pAkSI padmAvatI jaba rAjakumAra ko Upara kI ora daSTi kiye huIbAra 2 palaka girA kara dekha rahI thI taba ve AkAza meM vidyullatA se bhAveSTita megha ke samAna somane lage // 4 // narAdhipenorasi nIyamAno babhAra hArAMtaranAyakatvaM / / bheje calakuMDalatAM mujAgre cUDAmaNitvaM zirasi prapannaH // 5 // marAdhipenetyAdi / narAdhipena narANAmadhipo narAdhipastena sumitramahArAjena / urali vakSati | mIyamAnaH nIyata iti nIyamAnaH prApyamANa: / hArAMtaranAyakatvaM hArasyAtara hArAtaraM nAyakasya bhAvA nAyakatyaM kSArAMtare sthitaM nAyakatvaM punastat hAramadhyagatataralamaNityaM / babhAra dharatikara bhRJ bharaNe 1 bhujAna bhujayoranna' bhujAna tasmin bhugazirasi / nIyamAnaH / balatkuMkhalatAM calasa ini calatI calanto ca te kukhale va balatkuDale tayorbhAvazcalakuMcalatA tAM bilasakapaceSTanatvaM / bheje niSedhe / bhamaseSAyAM liT / zirasi mstke| niiymaanH| cUDAmaNiva cUDAmoAvazcatAmaNitva zizekhatya / "cUDAmaNiH zirAratnam" ityamaraH / prapannaH prapadyatesma prapataH nItaH // 5 // bhA0 a-sumitra mahArAja se chAtI se lagAye jAne para hAra ke madhyamaNiya ko, bhujAke aprabhAga meM lene se caMcala karNabhUSaNatva ko tathA sira para lene meM cUr3Amapitya ko rAjakumAra ne prApta kiyA // 5 // karAkara baMdhujanasya gacchan rarAja vibhrAjitahemasUtraH / salekhavaMdyaH kRtahemalesro vaNigjanasyeva nikASapadaH // 6 // karAdityAdi / baMdhujanastha yaMdhuzvAsI janazca baMdhujanastasya / karAt hastAs / kaI hasta / gacchan gaSyatIti gacchan thAm / saH jinH| lekhapadhaH lekhervadhaH devaidyaH Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 saptamaH sargaH / "AditaiyAdiviSado lekhA aditinaMdanAH" ityamaraH / dhimrAjitahemasUtraH hemnA nirmitaM sUtra' hemasUtra vibhrAjate sara vibhAjita vibhAjita hamasUtra yasya saH tathoktaH virAjitamuvarNakaTi sUtrayukaH / vaNirajanasya paNipacAsau janazca ghaNijanastasya / kRtahemalekhaH kriyate smakatA heno-lekhA hemalelA kRtA hemalekhA yasya saH tathoktaH kRtasvAlekhAsahitaH / "lekhA lekhthe sure lekhA lipirAjakayomate" iti vizvaH / nikASpaTTa ya nikAyacAsau paTTabdha tathoktaH . nikaSopala iva | rarAja babhau / gAz2a dIptI liT / utprekSA // 6 // bhA0 bha0-suvarNakaTibhUSaNa se suzobhita tathA deyatAoM se candanIya rAjakumAra munisubata parivAra-dhargoM ke hAthoM hAtha hote rahane se sone kI lakIra se samudbhAsita vaNika logoM kI kasauTI se jAna rahate the| arthAta kRSNavarNa munisuvratanAtha suvarNa ke kArabhUSaNa se samalakRta hone para sone se kasI gayI kasauTI ke samAna dIkhate the // 6 // sa jAnucArI maNimedinIpu svapANibhiH svapratibiMbitAni / . puraH pradhAvatsurasUnubuDyA pratADayannATayati sma bAlyaM // 7 // sa ityaadi| maNimedinISu maNikIlinA medinyo maNimedinyastAsu ralamaya. bhUmiSu / jAnucArI jAnubhyAM baratItyevaM zIlastathoktaH jAnugamanazIlaH bAlakaH / svaprati. bibitAni svastha pratiSitAni tathoktAni svprtimaanaani| svANibhiH svasya pANayastaH svakIyahastaiH ! pratibiMbavahutvAdvahuvacanaM / pura: nijAgrataH / pradhAyarasurasUtu. mukha yA pradhAcatIti pradhAbataH surAzca ne sUnavazca surasUnavaH pradhAvatazca ne surasUnavazva tathoktA; pradhAvatsurasUnana iti ghuddhistathoktA tayA devayAlakagatyA / pratADayan pratASTa yatIti pratApan / bArya bAlatyaM / nATayati sma nartati sm| trijJAnadharatvAdavidyamAna mAvi bAlyAvasthAvazAdvidyamAnavalloke dazeyanismetyarthaH 1 bhrAMtimAnalaM kAraH // 7 // bhA0 a0-dojAnU hokara idhara udhara maNimaya bhUbhipara kholate hupa rAjakumAra apanI chAyA ko Age daur3ate hue devayAlaka samajha kara apane hAthoM se tAr3ita karate hue bAlyabhASakA abhinaya dikhAne lage // 7 zanairasamutthAya gRhAMgaNepu sugaMganAdattakara: kumAraH // padAni kurvankila paMcaSANi papAta tadvIkSaNadInacakSuH // 8 // zanairityAdi / surAMganAdattakaraH surANAmaMganAH surAMganAstAbhiH dattaH karo yasya saH tathoka devaaNgnaabhirdshstH| kumAra: jinamAlakaH / zanaiH maMda yathA tathA / samutthAya samutthAnapUrva pavAtkiJcit / gRhAMgoSu gRhasyAMgaNAni gRhAMgaNAni teSu sadA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / jireSu "gRhAvanadaNI devalyaMga catvagAjire" ityamaraH / paMcaSANi paMcaca ghaTa va paMkhaSANi "sujvArtha" ityAdinA samAsaH / "pramANisaMkhyADchuH" iti u prtyyH| "hityaM tyAnAdeH" ityNtyaajaadelk| padAni pdnikssepnnaani| tIkSaNadInacakSuH tAsAM vIkSaNaM tathokta tadvIkSaNe dIne nakSuSI yasya saH tathoktaH devAMganAdarzanena suddhaHkhitanetraH san yadvA tadvIkSaNena dIna cigataharSa cakSuryathA tathA / papAna patatirUma pala gatau liT // 8 // mA0 ma0 -kumAra dhIre se uTha surAMganAoM kI aMgulI ekar3a aura aMgane meM pAMca cAra DeMga cala kara hI unheM (sugaMganAoM ko dekhane se kita-netra ( duHkhita netradote hupa gira par3e // 8 // sa pAMzukelau suratanAnI kAyakINa vAsoH // kRtopavIto vyazcatkumArassadivyadhanveva navAMbuvAhaH // 6 // sa ityAdi / pAzukelau pAzoH kaliH pAMzukralistasmin dhUlikrIDAyo / suratanakAnAM surAzca te tana kAzca suratarnakAsteSAM deghavAla kAnAM / pharAyakINaavakIryante sma avakIrNAH karairavakoNI: karAyakIrNAstaiH hastairvi kIrNaiH / navaratnacUrNaH naya sa tAni ratnAni ca navaratnAni navaratvAnAM cUrNAH navaratnapUrNAstaiH / "cUrNe kSodaH" ityamaraH / kRtopavotaH kRta upavIto yasya saH sathoktaH vihitavedhitaH / saH kumAraH jinakumAraH / sadivyadhandA vidhi bhava divyaM divya' ca tat dhanva ca divyadhanya divyadhanvanA saha vartata iti sadivyacanyA tadhoktaH surcaapshitH| "dhanuzcApI dhanvazAsanakodaMDakArmukam" ityamaraH / aMdhuvAha aMbu vadatItyaMbutrAha ina megha ica / vyarunnat / ruci abhiprotyAM ca luG / "dhu dvayo luH" iti tip / utprekSA // 6 // bhA0 a0-caha rAjakumAra dhUli krIDA ke samaya devathAlakoM ke dvArA pheMke gaye gaye ratnoM ke cUrNa se pari veSTita hokara indra dhApa se pratikalita natama megha ke samAna sobhate the| azeSavijJo'nimiSaiH parIkSApradhitsayavaiSa vidhIyamAnAn // niyuddhamukhyAkhila bAlakeliM nirUpayAmAma narendrasUnuH // 10 // ....... azeSavijJa ityAdi / azeSayinaH azeSa vijJAnAtItyazevitaH sarvazaH / eSaH ayaM / naradrasUnuH narANAbhidro nareMdrastasya sUnuH rAjananayaH / animiSaH na vidyate nimitro yeSAM te animiSAstaiH devaiH / vidhIyamAnAna vidhIyaMta iti vidhIyamAnAstAna kriyamA. gAn / miyuddhamukhyAjilabAlakelIna bAlAnAM phelTayaH pAlakelayaH khilAzca te bAlalayAma Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "saptamaH srgH| akhilabAlakelayastAna yAhuyulapramukhakelayazca akhilavAlakelayaH niyuddha' mukhyaM yeSAM te niyuddhamukhyAste ca te akhilavAlakelayazca niyuddhamukhyAkhilapAlakelayastAn samastabAlabilAsAn / parIkSApradhitsayeva parIkSA pradhitsatIti parIkSApradhitsA tayA vicAra. karaNecchayeva / nirUpayAmAsa nadarza | rUpa rUpakriyAyAM liT // 10 // bhA0a0-isa sarvajJa rAjakumAra ne devatAoM se ko gayo sabhI bAla-kahAnoM ko parIkSA karane ke nimitta dekhA na ki sabaMTa hokara manastRpti ke liye // 10 // gatonapAdAyutavatsarasya zritaM tato yauvanamasya gAtraM // madhuryathA naMdanapArijAtaM zaradyathAsAndhyasudhAmayUkham // 11 // gAnetyAdi / tataH tasmin tataH tadanaMtaraM / gatonapAdAyutavatsarasya anacAlI pAzca tathoktaH gata UnapAdoM yeSAM te ayutapramitA vatsarA ayumavatsarA gatonapAdA ayutavatsarA yasya tasya galitanyUnaturIyabhAgadazamitasahasramamitasaMvatsarasya malitavigalitapaMcazatAdhikasaptamahanasaMvatsarasyetyarthaH / asya jimakumArasya / yauvana yUno mAyo yauvanaM / gAtraM dehaM / zritaM prApta / naMdanapArijAta naMdagasya pArijAtastathoktastaM madanakalpavRkSa / madhuH vsNtH| yathA zarat zaratkAlaH | sAMdhyasudhAmayUkha saMdhyAyA bhavasAdhyaH sudhArUpa mayUkho yasya saH sAMdhyazcAsau sudhAmayUkhazca tathoktastam udyazcandra yathAzritaH satheti bhAvaH // 11 // bhA0 a0 --jisa prakAra vasanta Rtu nandana kalpavRkSa ko aura zarada Rtu sandhyAkAlIna candramA ko AliMgana karatI hai usI prakAra jaba munisuvratanAtha sAr3he sAta hajAra varSa ke hue taba inakI deha ko yuvAvasthAne AliMgita kiyA // 11 // adharmatA nirmalatA ca nityaM payassudhApAMktikalohitatvaM // samAkRti saMhananaM ca pUrva sugaMdhitA niMditakaiNanAbhiH // 12 // adharmatetyAdi / nityaM anavarata / adharmatA dharmasya bhAvo dharmatA na dharmatA adharmatA niHsvedatvaM / nimalatA malAnirgata nirmalaM nirmalasya bhAyo nirmalatA nirmalatvaM / ca smundhyaarthH| zyastudhApAMktikalohitatvaM payazca sudhA ca payassudhe paMktI tiSThatIti "nikaTAdiSu vasatoti" chn| payassudhayoH pAktistathokta' / payassudhApAMktika va tat leAhitatvaM ca tathokta' tasya bhAvaH payastudhApaktika loditatva kSIrAmRtarAjasthitagaurarudhiratvaM / vipi padeSu bahuvrIhirSA / samAkRtiH samA cAsAvAkRtiya tathoktA samacaturasnasaMsthAna / pUrva praathmikH| saMhanana basavRSabhanAracasaMhanana / niAdatakaiNanAbhiH nighatesma niditaH atyaMta nihito niktikaH Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 140 "kutsitArAmAte" iti kaT / nidita ka eNayo nAbhiyaMyA tathoktA tirskRtkstuurii| sumita, zomamA rAjaH zAtirabhenai dhAdiguNe" iti akaarsyekaarH| sugaMdherbhAvadhitA saurabhatvam // 12 // bhAbha-nissvedatA, svacchatA, bhora tathA amRta ke samAna zveta rudhiratA, sama. dhaturasrasaMsthAna, vajuvRSabhArAca saMhanana tathA kastUrI ko vinindita karane vAlI sugandhitA Adi salakSaNa una ke aMgoM meM the / 12 / parazzatairabujekabumatsyazrIvatsamukhyaivaralakSagauzca // savyaMjanaizvonasahasrakeNa masarikAdyairupanakSitatvam // 13 // . parazArityAdi / samvujakamyuensyazrIvatsamukhyaiH dhujaM gha kaMdhuzca matsyazca zrIvatsazca aMgrujakaMcamasthAste mukhyA yeSAM nAni aMbujavaMbumatsyagraM catmamukhyAni taH kamalazanamatsyazrIvatsapamukhaiH / parazzataH zatAtpA sakhyA yeSAM tAni parazzatAni taiH sAezataiH "para: zatAdyAsta yeSAM parA saMkhyA zanAdhikAt" ityamaraH / varalakSaNazca dhagaNa ca nAni lakSaNAni va gharalakSaNAgi teH utkRSTalakSaNaiH / mavikAdhaH manu rikA AdyA yeSAM tAni masUrikAdyAmi taH masUrikAdibhiH / UnasahanareNa UnaM ca tata sahastakaM ca UnamAnaka tena kiyadUmasaha. naNa navazatarityarthaH / savyaM janazca saMti ca tAni vyaMjanAni ca savyaMjanAmi ca te prazastavyaMjanazca lakSAH / upalakSitaspaM upalakSyate sma uralakSitaM tasya bhASaH upalakSitasvaM // 13 // ___ bhA0 a0 -eka sau ATha kamala, zaMkha, matsya aura zrIvatsa bhAdi prazasta lakSaNoM se tathA nau sau acche 2 vyaJjanoM aura masUrikAdi se ve ( jina pAlaka ) upalakSita hote the| 13 / vilocanAsecanakaM sumpaM bacAMsi pIyUSarasAraghaTTAH // jagattrayImapyatathA vidhAtuM paTIyasI kAcana divyazaktiH // 14 // ghilocanetyAdi / surupaM zomana rUpaM tathokta saurUSyamityarthaH / pilosanAseca. naka pilocanayorAsecanakaM tathokta' pradarzanena tRptyaMtarahitaM / "tadAseSanakaM tuprAstyaMto yasya darzamAt" ityamaraH / pIyUSarasAra ghaTTAH pIyuSasya rasAstathoktAH pIya parasAnAmaraghaTTAH pIyuSarasArabahA; amRtrsjlyNtraanni| "uddhATaka ghaTIyaMtrapAdAvarighaTTakaH" iti hlaayudhH| cAli vacanAni sarvapriyahitavacanAmItyarthaH / niyataliMgatvAvizeSyadhizeSaNatve'pi tAdAvA, / jagatprayI prayANAM pUraNI prayI jagatAM prayI agastrayI tAM / api / atathA vidhAMtu tena prakAreNa tathA na tazA atathA atathA vidhAmAya Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m * saptamaH sargaH / tathA vidhAtu kaMpayitu' / padIyasI prakRSTaza paTuH paTIyasI "guNAMgA STheyasuH" iti iyasu pratyayaH "mRdumit" ityAdinA Ie / kAcana kaacit| divyazaktiH divi bhavA divyA sA khAlI zaktizva tathoktA apramitavIryatetyarthaH // 14 // bhA0 a0 - jinabAlaka kA sundara rUpa A~khoM ko tRpta karane vAlA aura vANI amRtadhAra ke jala-yantra ke samAna thI / arthAt sAre saMsAra ko vicalita ( atyAzcarya pragna ) karane ke liye una meM koI apUrva hI divya zakti vidyamAna tho / 14 / yutaH svabhAvAtizayairamIbhiH kRtonnatirvizaMticApadaMDaiH // viSAgnizastrAdivighAtadUrastridoSavaiSamyabhavAbhayAriH // 15 // yuta ityAdi / amIbhiH etaiH / svabhAvAtizatheH svabhAvAt jAtA atizayA: svabhAvAtizayAstaH sahajAtizayaiH / yutaH yuktaH / viMzaticApadaMDe: cApAnAM iMDAzvApadaMDAH viMzatizca te cApadaMDAca viMzaticApadaMDAstaiH viMzatidhanurbhiH / kRtIgnasiH kRtA unnatiH yasyAsau yathoktaH / viSAgnizayAdivighAtadUra: viSaM vAgnizca zastraM ca viSAnizastrANi tAnyAdIni yeSAM te viSAgnizastrAdayasteSAM vighAtastathoktaH vivAmizastrAdividhAtAt dUrastathoktaH garalAnalapraharaNAdidhAtarahitaH / tridoSavaiSamyamatrAmayAriH zravazca te doSAzca tridoSAH viSamasya bhAvo vaiSamyaM trizeSavaiSamyAt bhavastathoktaH tridoSaveSabhyabhavazcAsAvAmazca tride| pavaiSamyabhavAbhyastasthAri : tatheoktaH vAtapittazleSmavaiSamyAt jAttatryAdhinAmagasyatvAdvipuH nirvyAdhirityarthaH // 15 // bhA0 a0 - ina svAbhAvika atizayoM se yukta bIsa dhanuSa ke pramANa unnata aura viSa, ani tathA zastrAdikoM ke ghAta se dUrastha arthAt akAla-mRtyu se rahita aura vAtapittakaphAdi rogoM ke zatru bhUta zrIjina vAlaka the / 15 / 1 triMzatsahastrImitavatsarAyuH sphuTAtasIsUnasamAnavarNaH // tadAyamutsRSTadhanuH zarasya smarasya zaMkAM janayAMbabhUva // 16 // triMzatsahastratyAdi / trizarasahastrI mittavatsarAyuH trizataH sahasrANAM samadvAra: triza tsahasrI tayA mitaM vatsarANAmAyuH triMzatsahastrI mitavatsarAyuH yasya saH triMzatsadda mitavatsarAyuSkaH / sphudrAtalI sunasamAnavarNaH atasyAH sunaM sphuTaM ca tad atasIsUna tasya samAnaH sphuTAtasIsunasamAno varNo yasya saH vikasitAtasIkusumasaGgazavarNaH / eSaH / tadA yauvanasamaye / utsRSTadhanuH dhanudha zarazna dhanuzzarauM utsRjyese sma utau dhanuzzarI yenAsAvutsRSTadhanuzzarastasya tyaktacApabANasya / smarasya manmathasya / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisunatakAvyam / zaMko saMdeha / janasaMbabhUva uddhAvapratisma / janA praadurbhaaye| "prayujyApyANNim vA iti Nim tatA "vyAyAsakAs" ityAdinA mAm tenaiva sUtraNa bhUsasAyAmityasyAnuprayogaH NiansAliT iti paMcabhiH kulaka // 16 // mA0 10 -tIna hajAra varSa kI gAyuvAle aura khile atasI-puSpa ke samAna raMgavAle zrIjinacAlaka ne dhanuNa ko alaga rakhe hue kAmadeva kI zaGkA utpanna kara dI // 16 // pitrApi nivartitadArakarmA tataH sa yUnAmadhipo'pi vRddhAM // agrAhyata svAmadhirAjalakSmI puraiva rAjA jagatAM trayANAM // 17 // pinatyAdi / tataH tasmin tataH tadanaMtare / pureva prAgetra / apANAM jagatAM trilokInAM / rAjA svAmI munisuvataH / piprApi jnmaapi| nirtitadArakarmA dArANAM kama nirvaya'te sma nirvatitaM nirtitaM dArakarma yasya saH tathoktaH kRtavivAhakAyaH / "bhAryA jAyA'tha puMmUni dArAH syAttu kuTumbinI" ityamaraH / yUnAM taruNAnAM adhipastathoko'pi / vRddhAM vardhate sma vRddhA to jarAmiti virodhaH samRddhAmiti paridvAraH / svAM svakIyAM / adhirAjalakSmI adhiko gajo adhirAja: "rAjanasoH ityat adhirAjasya lakSmIH adhIrAjalakSamIstA aprAthata svIkAryate sma prahI upAdAne iti dhAnorNijantArakarmaNi laG / svAminorjagattrayarAjatvepi svAnvayAdhirAjyagrahaNa kSatriyakarmapAlanamitimAvaH // 17 // bhA0 a0-pahale hI se tribhuvana ke rAjA hote hue zrImunisunata-nAtha ne pitA se vivahAdi kRtya karAye jAnepara' taruNoM ke zAsaka ho kara bhI vRddha rAjyalakSmI ko grahaNa kiyA arthAt pitAne vivAhAdi kArya sampanna karake muni suvatanAtha ko yuvarAjyAbhiSeka kriyA // 17 // puNyaikalabhyo'dhikasaukhyaheturvicitravarNo vizadAMtaraMgaH // nRpAsanastho'namayatrilokI sa dIpavati nidhivatpadAgre // 18 // puSaya phetyAdi / puNyai kalabhyaH puNyamedhaika puNyaika landhu yogyo labhyaH puNyakena sabhyaH sukamekena prApyaH / adhikasaukhyahetuH sukhameva saukhyaM adhikaM ca tat sauravyaM ca adhikasaurUvaM adhikasauravyasya hetustathoktaH prakRSTAtIMdriyasukhasya hetuH bahuleMdriyasukhasya kAraNa c| vicitravarNaH vicitro varNI yasya saH tathoktaH adbhutazobhAyutaH vividhamaNimayatvAmAnAvarNasahitazca / vizadAMtaraMgaH vizadama taraMgaM yasya saH nirmalAbhiprAyaH nirmalAdiprAMtAMgA thaa| nRpAsanasthaH nRpasyAsanaM nRpAsamaM tatra tiSThattIti nRpAsanasthaH / sH| padAne pakSyoragaM padAdhaM tasmin caraNayopari padasyAgraM padAma sasmin sthAnAne / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 saptamaH srgH| nidhiSata nidhirica gidhAnamiva / dIpati' dIpasya dhartiH dIpatistA pradIpavartikAM / carzidvApadazAdIpagAvAtulAnI ca / vatibheSajanirmANanayanAMjanalekhayoH" iti vizvaH / trilokI prayANAM lokAnAM samAhAstrilokI to "digo." pati kI tribhuvana / anamayat prAhayat Nam pratve zande NijantAllaU // 18 // mA0 10-puNya hI se prApta karane yogya, atIndriya-susvada athavA adhika sukhake kAraNa bhUta, Azcaryajanaka zobhA sampanna athavA vivitramANabhaya hone se nAnAvarNa se yukta tathA svacchAntaraMgavAle munisuvratanAtha ne nidhitulya doparti kA ke samAna tribhuyana ko apane pairoM para athavA nidhisthAnapara avanata kiyA arthAt samasta saMsAra unake sAmane praNata rahate the||18|| aAsthAnalakSmyA: saguNokAMtipAvalImauktikahAramadhye // sthito dadhau nAyakaratnazobhAmasauM mahAnIlarucirnRpeMdraH // 16 AsthAnalakSmyA ityAdi / AsthAnalakSmyA: sthAnasya lakSmIstathoktA tasyAH smaashriyH| nRpApalImauktikAramadhye nana pAtIti napAstaSAmAvalI napAvalI mauktikAnAM hAro napAvatyetra mauktikahArastasya madhyaM tasmin bhuuptismuuhmuktaaphlhaarmdhye| sthitaH tiSThati sma sthitaH / guNorukAtiH uIMcAsau kAtizca tathoktA guNAzvorukAMtayazca guNotakAMtayaH guNorukAMtibhiH saha vartata ti saguNorukAMti: saMdhyAdiguNamahatkAtivyayuktaH taMtuyu tiyutH| "mauvyapradhAna gAradidriyasUtramatvAdisaMdhyAdividyAdiharitAdiSu guNaH" iti nAmArthakoze / mahAnIlaruciH mahazca tat nIla ca mahAnIla tasya ciryasya saH indranIlaratna kAMniyukaH / asau ayaM / nRpendraH nRpANAmiMdrastathoktaH / nAyapharatazomAM nAyaka' ba tat ratnaM ca nAyakaratnaM tasya zobhA taralaralAbhAM / dadhau dharati sma dudhAna dhAraNe va liT // 16 // bhA0 10-guNayukta athavA tantuyukta, atyadhika prabhAzAlI aura ghahunIla kAntivAle isa rAjA munisuvratanAtha ne sabhAlakSmI ke napasamUha rUpI hAra ke bIca meM ratnoM ke svAmitva kI zobhA dhAraNa kI // 16 // sa caMdrapASANasabhApayodhau sacAmarollolataraMgamAle // zeSopamaraphATikaviSTarasthaH zriyA sanAtho harivaJcakAze // 20 // sa ityaadi| sacAmarololataraMgamAle ullolAzca te taraMgAzma ullolataraMgAH cAmarApyeSololataraMgA: cAmarollolataraMgAH teSAM mAlA cAmarololataraMgamAlA tayA saha partata Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAcyam / iti sacAmarololataraMgamAlastasmin prkiirnnkopmaarmipNktisaahite| candrapASANasabhApayodhau candrAmANena nirminA sabhA tathoktA candrapApANasabheva payodhistasmin dhaMdrakAMsazilAracita sabhAsamudra / zeSopayasphATikaviTarasthaH sphaTikena nirmitaM sphATika taca tat viraM ca sphATikariyAM zeSasyopama zoSopamaM taca nAt sphATikaviSraM ca tasmin titIti zeopamasphATikaviSTarasthaH mahAzeSopamAnasphaTikanirmitasiMhAsanasyaH / zriyA saMpattyA / sanAtha: sahitaH / sa: jinaH / dhiyA ramayA / sanAthaH yuktaH / zleSaH / haricAt haririva harivat nArAyaNa iva ! dhakAze babho / kAzi dIptI liT utprekSA Rom bhA..-cArarUpI caMcala taraMga kI mAlA ghAle candrakAnta-maNinirmita sabhAsamAna meM zeSa-tulya sphaTika racita Asana para baiThe hue munisuvratanAtha lakSmI-yukta viSNa ke samAna devIpyamAna hone lage // 20 // cakapire hemamayAH kirITA muhaH sabhAsaudhasadAM nRpANAM / / jinoktipIyUSajuSAM yathAmI maruhazAjjAhmavapadmakozAH // 21 // cakapira ityaadi| sabhAsaudhasavAM sabhAyAssaudhastathoktaH sabhAsauMdhe sIdatIti sabhAsaudhasaisteSAM sabhAsadane vidyamAnAnAM / jinoktipIyUSajaSAM jinasyoktiH jinoktissava pIyUSaM tathoktaM jinoktipIyUpaM jupaMtIni jinoktipIyUSajuSasteSAM jinavacanAmRtaM prItyA sevamAnAnAM / nRNAM rAjAM / hemamayA: hesro vikArastathoktAH samartha. mayAH / kirITA mukudAni / muhuH muhuH punaH punaH / marudvazAn marato yazo marutazattasmAta vAtAdhInAt / amI ime| idamastu saMnikRSTe'rthe'dato viprakaSTo'rthaH samIpatara vartitadA rUpaM taditi parIkSe vijAnIyAt" iti vacanAt / jAhanavapanakozAH jAnyA ida Airva lazca tat padma ca natheokta' jAhayapagrasya kAzAstotAH gAMgeya. kamalakumalA: "kozo'strI phuDmale khapinAne 'thodivyayAH" ityamaraH / yathA ca pir| celuH kapuGa calane liT utprekSA // 21 // bhA0 a.- sabhAgRha meM baiThe hue tathA jinavacanAmRta pAna karate hue rAjAoM ke suvarNa mukuTa havA ke jhoMke lagI huI jAyacI kamala-kalikA ke samAna bAra bAra kamgita hone lage // 21 // jinAMbudaH pIThanagAdhirUDho divaukasAmeSa dhinotu baMdaM / pravarSaNairvAgamRtasya citraM pramodayAmAsa ca rAjahaMsAna // 22 // jimAMghuva ityAdi / pIThanagAdhirUDhaH pIThameSa nagaH parvato vRkSoSA tathoktaH pIunagamapiro. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 sasamaH srgH| iptisma tathoktaH siMhAsanAdistha: madrAsanamasthito vA / "zailapakSau nagAvagI' ityubhayatrApyamaraH / eSaH mayaM / jinAMbudaH aMbu dadAtItyadhuraH jina evAMbudaH mahahivanIyaH / pAgamRtasya vAgavAmRtaM vAgAmuta tasya vadhaHpIyUSasya / pravarSaNaH prakRSTAni varSaNAni pravarSaNAni taH prasevanaH / divaukasA divi moko theSAM te vicaukasasteSAM amaryAnAM cA takAnAM sa"divaukAzcAtake sure" iti vishvH| nicayaM / dhinAtu prINAtudhiyu prANane loT / kiMtu rAjaddasAn rAjAno hasAstAn haMsapakSiNa; nareMdadhazci / "nRpazreSThakAdabakalaiseSa rAjahaMsaH" iti nAnArtha koshe| gha samuccayArthaH / pramodayAmAsa saMtoSayAmAsa / mudirSe Ni tAliT / citra Azcarya / atra meghasya haMsatoSakatvamaddhataM / rUpakaH // 22 // bhA0 ma0-siMhAsanAdhida athavA parvatAdhirUr3ha hokara zrIjinendra rUpI megha ne deSatAoM athavA cAtakoM ke samUha ke prasanna kiyA kintu Azcarya to yaha hai ki vAkasudhA vRSTi ke dvArA rAjAoM athavA rAjahaMso ko bhI tRpta kara diyA / / 22 / / svasthairaduHstho'tanusaukhyakRSTairjupTAmRtairaSTaguNAbhirAmaiH // vRto'jaraiH siddha ivaiSa dene vilokyana lokAni samastAm // 23 // svsthairiyaadi| svasthaH svastiSTha tIti svasthAH devAsta: "svarityavyayasthasya re phasya luka' iti luka pakSe svasmistiSThatIti svasthAstaiH svaatmsthitaiH| atanuloNyakRSTaH ma vidyate tanuryasyAsAyatanuH sukhameva saukhyaM atanAH saukhyamatanusaulya tasya kAmasukhasya mAtanUni matanUni asanani ca tAni saukhyAni ca tanuH kAye kaze cApe virale'pi ca yAcyavat" iti vizvaH / kRSyate sma kRSTAH adhInA: anaMtasukhAnA pakASTA adhInAssaiH / juSTAmRtaiH juSyate sma juSTa juTamamRtaM yastaiH anubhUtapIyUSaiH prAptanirvANazca / bhaSTaguNAbhigamaH aghaTa ca guNAzca tathoktAH aSTaguNarabhirAmAstathoktAstaH aNimAdyaSTagupIH samyakta vAdyaSTaguNAbhirAmaH / ajaraHna vidyate jaga yeSAM te ajarAstaiH devaH pane jarArahitaH upalakSaNAt jAtijarAmaraNarahitaH muktaatmbhirityrthH| vRtaH viyate sma vRtaH pariveSTitaH / adusthaH huHkhe tiSThatIti dusthaH na dusthaH adusyaH samRddhaH susthitazca / samastAM sakalAM / lokagatiM lokasya gatirlokagatistAM prajAjIvanApAya bhuvanasthitiM ca "gativizAyaryA ca jhAne yAtrAbhyugayayAH / nADISaNasaraNyA ba" iti vizvaH / vilokayan vilokayatIti vilokayan vicArayan / eSaH ayaM jinraajH| siddha ya sidhyati sma siddhaH siddhaparame SThiva / reje ckaashe| bAju dIptau liT la ssopmaalNkaarH||23|| mA0 10-svastha bhadhayA nijAtmakhita, anantasukhAnubhavI athavA kAma-sukhalita, bhamRtasevI athavA nirvANAnandhamAna, aNimAghaSTa guNoM se yukta bhaSayA samyakpAdi se Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 146 mizrita, devatAoM se athavA jagarAhitya se pariveSTita aura samRddha athavA susthita zrI. munisuSatanAtha prajAoM ke jIvanopAya kA vicAra karate hue siddha parameSThI ke samAna sobhane lage // 2 // . naroragavargimanoramAbhirupAsyamAnaH sa babhau sabhAyAm jayArthamunmudritazastrakozo jagattrayANAmiva puSpaketuH // 2 // mshergetyaadi| sabhAyAM sadasi / naroragasvargimanAramAbhiH narAzca uragAzca svargo'. styeSAmiti svaniNaste ca naroragasvargiNaH manoramayaMtIti manoramA: narogAsvani manoramA: narorarAsvarNimanAramAtAbhiH manuSyabhavamavAlikakahAcAsikanArIbhiH / upAsyamAnaH upAsyata ityupAsyamAnaH sevymaanH| jagata prayANAM yo'trayavAH saMtye. pAmiti trayANi jagatAM yANi jagattrayANi teSAM lokatrayANAM / "avayAttayaDU"iti tytt| "viSibhyAM lumbA"hati tasya luk / jagattrayANAmityanekAnyapi jagattrayANi jayediti puSpaketossaMbhAyanAbahutvaM / jayA jayAyedaM jayArtha' jayanimittaM / unmudritazastrakozaH zastrANAM kozaH zastrakozaH unmudvitaH zastrakozo yasya saH nathoktaH muvAvirahitAyudhabhAMDAgAraH / puSaketuH puSpANyeva pheturyasya saH tathoktaH manmatha iva panau bje| bhA dIptau liT utprekSA // 24 // __bhA0 a0--manuSya strI, bhavana, aura kaharavAsinI aganAoMse samAmeM sevita hote hue munisupratanAtha tribhuyana ko jItane ke liye zastrAstrase sajita kAmadeva ke samAna somate the| upAyanIkRtya gajAzvaratnAnyupAgatAnAmadhipaM nRpANAm // na kevalaM mArgarudho nageMdrA nipetureSAM duritAdrayazca // 25 // upaayniikRtyaadi| gajAzvaratnAni gajAzca pravAzya glAni ca tathoktAni samastAni jhuMjaravAjimaNIn / upAyanIkRtya prAganupAyanamidAnamupAyanakaraNa pUrva pazcAtkiMciditi tathokta upahAraM kRtvA / adhipaM svAminaM / upAgatAnAM upaayaataanaa| nRpANAM rAkSo / kevala paraM / mArgarudhaH mArga dhaMtIti mArgarudhaH varmapratibaMdhakAH / nageMdrAH nagAnAmindrAstathoktAH girivarAH / na nipetuH na patati sma apitu paSAM nRpANAM mArgaha: mokSamArganirodhakAH duritAdayazca duritAnyevAdrayaH nipetuH palla gatI liT sahoktiH // 25 // mA0 a0-(munisuvratanAtha ko ) hAthI, ghor3e tathA ratnoM ko upahAra dekara lauTate hue rAjAoM ke mArga meM rukAvaTa DAlane vAle kevala parvata hI nahIM gire pratyuta mokSamArga ke Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 * samAptaH srgH| bAdhaka pArUpI parvata bhI vinamra ho gaye // 25 // bhaktuM jineMdraM bajatAM nRpAraNAM camUpAtaparAgapAlyA // bihAya cetAMsi palAyamAnakapotalezyAvRtiranyakAri // 26 // bhakta mityAdi / jineMdram jinAnAmiMdro jinaMdrasta / bhakta bhajanAya bhakta sevitu / ghajatAM prajatIti dhajaMtasteSAM gacchatAM / nRpANA nUna pAsIti nRpAsteSAM rAjJAM / amUga. taparAgapAlyA camUnAM padAni camUpadAni cabhUpadairuddhanAstayokAH babhUpadAddha tAzca te parAgAzca tathoktAH camagAddha taparAgANAM pAlistayA senAcaraNanirgatadhUlizreNyA / "parAgaH puSparajasi dhUlismAnIyayoragi / giriprabhede vikhyAtAyuparAge cacadane / pAliH karNalatAne'zrI pkaaykprdeshyoH| pAliH prasthe ca yUkAyAM jAtazmazru striyAmaSi" ityubhayaprApi ghizyaH / cetAMsi hRdayAni / vihAya vidvAna pUrva pazcAdini / palAyamAnapAtale. zyAkRtiH palAyata iti galAyamAmA kapotAcAso lezyA ca pAtalezyA palAyamAnA vAsau apanalezyA ca tathaukA palAyamAnakaposalezyAyAH AkRtistathoktA dhAyaskapotalezyApariNAmAkAraH / anyakAri andhakiyata DukRJ karaNaM karmaNi luG // 26 // ___0 a0-zrIjinendra bhagavAna kA sevana karane ke liye jAte hue rAjAoM kI senA ke pAghAta se ur3I huI dhUlirAjiyoMne citta ko chor3a kara bhAgatI huI kAzeta-lezyA kA bhanukaraNa kiyA // 26 // citra kRpAlorjinapasya rAjyaM yatprAptabaMdhAnapi pApadasyUn // bAdhAM duraMtAM dadhato nitAMta vimocayAmAsa jagajjanAnAM // 27 // citrmityaadi| yat yasmAtkAraNAt / prAptayaMdhAnapi prApyate sma prAptAste ca te baMdhAzca pratibaMdhAH pakSa prAptA baMdhAH yeSAM te tAn prApnapratisthityAdidhAn zRkhalAdi. baMdhanayuktAn / jagajanAnAM jagani vidyamAnA janAsteSAM lokajantUnAM / duraMto avadhirahitAM / bAdhAM podd'aa| dadhataH dadhanIti datastAn vinamtaH / pApasyUna popAnyeSa masyayastathoktAstAn / "ilyazApravazatraH" ityamaraH / nitAMtaM atyaMta / vimocayAmAsa zikAra yAmAsa mucla mocane NijaMtAllie / "dayAyAsvetyAdinA" Am asamuciti dhAtAryogaH / kRpAlo kapAsyAstIti rugAlustasya "pAhadayAH" malyarthaM Alu' pratyayaH dyaayuktsy| jinapasya jinAna pAtIti jinarastasya jinanAthasya / rAjyaM gajho bhAvaH kRtya vA rAjya prabhutdha citraM Azcaryam // 27 // bhA0 13-sAMsarika jIvoM ko nissIma pIr3A pahuMcAne kI vajaha se prakRtipityAdi Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 munisuvratakAvyam / pandhana-catuSTaya athavA zRGalAdi bandhana ko prApta hupa pApahI coroM ko ekadama mukta kara diyA gayA yahI dayAlu jinendra bhagavAna ke rAjya kI vicitratA hai / / 2 / / jine'vanI rakSati sAgarAMtAM nayapratApaTTayadIrghanele // kasyApi nAsIdapamRtyurItiH pIDA ca nAlpA'pi babhUva loke // 28 // jina ityAdi / nayapratApadrayadIrghanetre nayazca pratApazca nayapratApI tayAya tathoktaM dIrgha ca netre ca dodha netra nayapratApavayameva dodha netra yarUpa sa: nayapratApavayI netrastasmin nItiparAkramadyavizAlanayanayukta / sAkaH / jine jineze / sAgarAMtAM sAgara e. ghAMno yasyAssA to samudAvamAnAM / avanI bhUmiM / rani rakSatIti rakSan tasmina sati / loke jagati / kasyApi ekasyApi / apamRtyuH akAlAraNa / iti prayAsa ativRSyAdi / "itiH pravAse DiMbe syAdativRSTyAviSaT suca" ityubhapatrApi vizvaH / nAsIt nAbhavat / agApi pIDA ca 1 na babhUva na bhavati sma / bhU sattayAM lira // 28 // bhA0 a0-moti tathA pratAgarUpI vizAla netradayase yuka zrIjinendra bhagavAna ke samudraparyanta sArI pRthyoM ke zAsana karate rahanepara saMsAra meM kisI ko bhI akAlamRtyu tathA ativRSTyAdi ko thor3o bhI pIr3A nahIM huI // 28 // adharmatA khaDgini tasya rAjye payodhare satpatharodha grAsIt // vadhUkaTAkSe zravaNAtipAtA gaje kadAcidyadi dAnaleopaH // 26 // bhadharmatetyAdi / tasya munisuvratasvAminaH / rAure rAjJaH katye / svagini / adharmasA na vidyate dharmaH puNyaM yasyAmAghadharmaH pakSaM na vidyate dharmo dhanuryamyasAdharmastasya bhAvo'dharmatA puNyarAhityaM vAparahitatva / "dharmaH puNye yame nyAye svabhAzcAra yo: krato / upamAyAmahisAyo cApe capanigadyate"iti vizvaH / mAsIta abhavat / sarapatharIdhaH saMzcAsI paMthAzca satpayaH sanmArgaH pajhe satAM nakSatrANAM paMthA; satpathaH soma / "satprakAze vidyamAne viSu klIve satyatArayoH" iti shaashvrH|"Rkt pApo't" ityat pratyayaH / tasya rodhI nirodhaH sanmArganirodhaH AkAzanirodhaH / payodhare payAMsi dharatIti payodharastasmin medhe / aasiit| zravaNAtipAtaH zraSaNastha paramAgama neH zravaNAnAM digaMbarANAM kA pakSa zravaNayoH karNa - thA: anipAtaH atipatanamanipAta: ullaMghanaM / "zravaNaM sthAvRkSabhede dhavaNaM zrutikarNayoH / zravaNo mAsapApaNDe dadhyAlyAM zravaNomatA" iti vizvaH / vadhUkaTAkSa badhUnAM kaTAkSI vadhUkaTAkSastasmin / yadi cet / dAnalopaH dAnasya lopastadhoktaH tyAgarahitatvaM pakSa mdjlaabhaadhH| "tyAmagajamazuddhipAlanachekneSu dAnam" iti nAnArthakoze / kadAcita ksmiNshcitkaale| gaje kuNjre| AsIt abhavat / parisaMkhyAlaMkAraH // 26 // . Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 saptamaH srgH| mA0 ma0-zrI munisuvratanAtha ke rAjya meM bahudhAriyoM meM adharmatA (dhanuhomatA yA puNyAhitatA ) thIma ki yahAM ke logoM meM, megha maNDala meM hI satpatha-sanmAna ( bhAkAza mArga) kI hakApaTa dhIna ki yahA~ ke janoM ke, liyoM ke kaTAkSa para hI zravaNa (kAna) kA ulana karamA arthAt kAna taka pahuMca jAnA nirbhara thA na ki vahA~ ke logoM meM zAstroM kA athavA digambara muniSoM kA anAdara karanA, aura hAthiyoM meM hI kadAcit dAna (madadhArA ) kA lepa ho sakatA thA na ki vahAM ke logoM meM / 26 / / ratikriyAyAM viparItavRttI ratAvasAne kila pAravazyaM // babhUva malleSu gadAbhighAto bhayAkulatvaM ravicaMdrayAna // 30 // rtiityaadi| viparItatti: viparItA dhRttiviparItavRttiH viruddhAvaraNa pakSe puruSapatA ratikriyAyAM ratvAH kriyAratikriyA tasyAM / babhUva bhavati sma / pAravaya parasya yazaH pASazaH tasya bhAvaH pAravazyaM zarIrAdipAyAdhIna pakSaM mUrdhAparAdhImatvaM / ratAvasAne ratasyAghasAnaM ratAvasAnaM tasmin suratati / babhUva / gavAmighAtaH gadAnAM dhyAdhInA pakSa padAyA: iMDasya amighAtaH prahAraH rogabAdhA daMDAyudhAtiH / "AyudhAmayabhrAtRviSNuSu gadaH" iti nAnArthakoze / maleSu mallabhadeSu / babhUva / bhayAkulatvaM bhayenAkulo bhayAkulastasya bhASA bhayAkulatva bhItikAtaratvaM / pakSa bhayA kAMnyA AkulasvaM saMkIrvAtvaM / ravicandrayoH ravizvavazva ravicI tayoH sUryacaMdramasozca / babhUva kila / bhU sattAyAM liT / parisaNyAlaMkAraH // 30 // mA. 10-ratikriyA meM hI kadAcit viparIta vRtti ( puSpavRtti ) yo para yahA~ ke logoM meM vistAraNa nahIM thA, saMbhoga ke anta meM hI pAravazya (zithilatA ) thA para yahA~ he logoM meM paradanyaparAdhInatA na thI, malloM meM hI gadA ke prahAra kA pracAra thA na ki vahA~ ke loga gada (vyAdhi ) prasta the aura candra tathA sUrya hI kadAcit bhA (kAnti) se paripUrNa na the na ki yahA~ ke loga bhayAkula the / 30 // iti nirupamabhatkyA sAnuraktyA'vanamratribhuvanapaticUDAcitraratnAMzuvA / / vilikhitapadapITharAjapIThe sa tasthau dazadazazatasaMkhyAna vatsarAna paMca caiva // 31 // itItyAdi / saH mumisutrataprabhuH / sAnuraktyA anuramatyA saha dharmata iti sAnuraktiH sayA anurAgaraktayA nijiyetyarthaH / iti parva prakArepA | mirupamabhaktyA upamAyA nirgatA nirupamA sA pAso bhaktizca nirupamabhaktistayA upmaatiitbhaatyaa| apanamnatrimuvanapaticUdA. vicaratAMzuvA prayANAM bhuvanAnAM samahAramibhuSanaM tasya patayaH tribhuvanAtayaH adhanaatItyevaM zolA: mavananAH te ca se tribhuvanapavayamdha teSAM khUlA tathoktA: citrANi ca Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 maniyatakAvyam / hAni ratnAni ca citraratnAni teSAmaMzavaH citraralAMzavaH adhamapratribhuvanapaticUDAnAM citraratnAMzavastathoktAH tayeva dhartistayA mavanamanazIlatriloka. ptimukuttrlkaaNtiyrtikyaa| "vartiIpadazAdopagAtrAnulepanISu ca / vartimeSajanirmANAyanAMjanalezayoH" iti vizvaH / vilikhitapazIThe padayoH poThaM padapIThaM caraNAsana vilikSita padapITha yasya tasmin / rAjapIThe rAmaH pIThaM rAjapITha tasmin / zadazazatasaMkhyAna paza cArAn zatAni dazazatAti punarapi dazavArAn dazazatAni dazadazazatAni tAnyeva saMrUpA yeSAM te dAizaza tasaMkhyAstAn / paMca va / gharasarAn varSAn / paMvAdhikadazasahastravarSaparyatamityarthaH / "kAlAdhvAnAptiau" iti vyAptyarthe dvitiiyaa| tasthau tiSThati sma / chA gati nivRttI liT // 31 // itpaIdAsakaneH kAvyaratnasya TIkAyAM sukhayodhinyAM bhagavatkaumArayauvanadArakarmasAprAjyavAnA nAma saptamaso'ya samAsaH / ___ bhA0 0- isa prakAra nizchala tathA anupama-bhakti se avanata tribhuvanapatiyoM kI mukuTamaNi se prativimbita rAjasiMhAsana para zrImunisuvrata svAmI ne ArUr3ha hokara dasa hajAra pAMca sau varSoM taka rAzya-zAsana kiyaa|31| atha aSTamassargaH atrAMtare zrutadharaH shrutdhrmtttvairbhvyottmairdmvraarvymumucmukhyH|| pAlokya yAgakaripuMgavamastaharSamApRSTa ityacakathadgajarAjavRttaM // 1 // atyaadi| atrAMtare asminnavasare patatsAmrAjya kAla ityarthaH / zrutadharmataH zrutadharmasya tatva zrUyate sma zrutaM zrutaM dharmatattva yestaiH zrU tadharmasvarUpaiH / bhavyosamaiH ratnaprayAvibhavanayogyAH bhavyAH bhavyaSasamA bhatryottamAstaH vineyajana mukhyaiH / astaharSa asto harSo yasya taM naSTasaMtAeM / yAgakarigavaM pumAMzvAso gauzca pugavastathoktaH yAgAI pharipaMga. vastathoktasta paTTabaMdhagajabara ! vilokya Alokya / mApRSTaH ApRcchate sma bhApRSTaH vijnyaapitH| zratadharaH zrutaM dharatIti bhUtadharaH paramAgamabhRt / damavarANyamumukSamuravyA damakhya baroimavaraH damavara ityAraNyA yasya saH mokSamicchavo mumukSavasteSu mukhyastathoktaH damaSAraNyavAlI mumukSumukhyazca tathoktaH damavaranAmadheyamunizreSThaH / iti vakSyamANaprakAreNa / gajanivRtta pajAnAM rAjA gajarAjastasya vRtta karIMdracaritra' / acIkathAt anItA ratha vAkyaprabaMdhe curAdibhyo.Ni kathApAmItyAdimA ak tasya lopaH luGa garisatotyAdinA Niluk saMdhatyAdinA ra virSAturityAdinA virbhAvaH sanyAlaghAvityAdinA aglubisandhamA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH sargaH / 151 " sanyAsa" itItvabhAvaH // 1 // mA0 a0 eka samaya inhIM munisuvratanAtha ke zAsana kAla meM paTTabandhagajAdhipati kI udAsI na dekha kara dharmatattva ko suneM hue uttama bhavikoM se isake viSaya meM pUche gaye damavara nAmaka paramAgamazAsA mumukSubhraM STha yativara ne hAthI kA vRttAnta yoM kahA |1| rAjAbhavannarapatiH puri pUrvatAle dAnaM dadau nikRtanirmala jainadharmaH // 1 svairaM kupAtranivahAya tato'janiSTa soyaM gajaH smRtavanaH kabalaM niruMdha // 2 // rAjetyAdi / pUrvatAle pUrvatAlAkhye / puri pattane narapatiH narANAM patistathoktaH narapatyAravyaH / rAjA svAmI abhavat abhUt / bhU sattAyAM laG / nikRta nirmala jainadharmaH nikriyate sma nikRtaH mAnitI nirmala: jinasyAyaM jainaH saMsAraduHkhAkrAMtAna jIvAnuddhRtya mokSasukhe dharatIti dharma: jainazvAsI dharmazva jainadharmaH nirmalavAmI jainadharmazca tathoktaH nikRto jainadharmo yena saH tathokaH tiraskRtAnavara latrayAtmakadharmaH san / svayaM svaSTaM / "svacchaMdayoH svaraH" ityamaraH / kupAtranihAya kutsitAni pAtrANi teSAM nivahastathoktaH tasmai kulitapatrasamUdAya / dAnaM dhanAdityAgaM / dadA~ vadAti sma / hRdAn dAne liT / tataH tasmAtkAraNAt / saH narapatiH / ayaM eSaH / gajaH karispatiH / ajaniSTa ajAyata / jaG prAdurbhAve luG / smRtavanaH smRtaM vanaM yena saH ciMtitavanan / kapale AddAraM / nirudha nivArayate dhiG AvaraNaM laT // 2 // I mA0 10 - pUrvatAla nAmaka nagara meM yaha gajarAja vizuddha jaina dharma ko tiraskRta kiye huA narapati nAmaka eka rAjA thaa| kupAtroM ko mana mAnA dAna dene se isane hAthI kI yoni meM janma liyA hai| ise apane pUrva vana kI bAta yAda AyI bhataH bhojana nahIM karatA |2| Akarya tadvacanamAptabhavasmRtirasana sadyaH sadRgvikala saMyamamagrahIt saH // zrutvA jagattrayagurustadidaM sabhAstha nirvedamAtmahRdaye vibharAM babhUva // 3 // AkaryetyAdi / saH yAgastI | tadvacanaM tasya vacanaM tathoka' munivacanaM / AkarNya zrutvA / AptabhavasmRtissan badhyate sma AptA bhavasya smRtiH AptA bhayasmRtiryena saH tathokaH prApta jAtismaraNasan / sadyaH tasminniti sadyaH tatkSaNe / saddvagvikalasaMyamaM dvazA saha ghartana iti sadRk sacAsau viphalasaMyamazca sagvikalasaMyamastaM darzanayukta deza saMyama / agrahIt agRhNAt / grahI upAdAne luG / tadidaM tadetatsarva samAvaH sabhayAM tiSThatIti sabhAsyaH syAne sthitaH / jagattrayaguruH jagatAM trayaM jagattrayaM tasya guruH lokatrayasvAmI / zrutvA | AtmahRdaye Atmano hRdayaM AtmahRdayaM tasmin svasya vize / vi rAya / bimArAMbabhUva DubhRJa dhAraNapoSaNayeAH / "bhIhImRoH luTadIti" vat / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisupratakAvyam / 152 "dvirdhAtuH ityAdinA niH / "bhAmiti" bhU sattAyAM iti dhAtA: punryogH| gharatismetyarthaH 3 // mA0 a-lasa hAthI ne alikhita manitA se apane pUrva bhava kI sabhI bAteM suna kara jAti-smaraNa hone se tatkSaNa samyagdarzana-pUrvaka dezasaMyama ko dhAraNa kiyA yaha bAta suna kara tribhuvana-guru munisuvata nAtha ke mI citta meM eka dama dhairAgya ho gayA / 3 / hatAzubhAzaraNaduHkhacale bhave'smin bIbhatsake vapuSi cetananeyayaMte // prAraMbhamiSTapariNAmakaTau ca bhoge lolo ksAmyalamalaM svahite yatiSye // 4 // htetyaadi| bhazubhAzaraNaduHkhacale na zubhamazubhaM na zaraNamazaraNa ubhayatra bahuvrIhirghA azubhaM ca tadazaraNaM ca tathokta duHkhaM ca tat calaM ca tathokta azubhAzaraNaM ca tat duHkhacala ca azubhAzaraNaduHkhacalaM tasmin prazastazaraNAhinapIDA kAraNasthiratvAhite | khaMjakuMDAdivadanyataraprAdhAnyena vizeSaNamityAdinA karmadhAraya pava smaasH| asmin etasmin / bhave saMsAre / bobhatsa ke juguptAjanake / cetanAyayaMtra netuM yogya neyaM cetanena neyaM cetananeya cetananeyaM ca tat yaMtraM ca cetananeyayaMtra tasmin avetanatvALovapIyayaMtra / vapuSi zarIre / prAraMbhamiSTapariNAmakI prAraMbhe miSTaH prAraMbhamiSTaH pariNAme kaTa : pariNAmakaTa prAraMbhamiTacAso pariNAmakaTuzca prAraMbhamiepariNAmakaTa : tasmina prathame manoraM carame paruSe / bhoge viSayadravye ca / kerala: Asaktassan / caplAmi tiSThAmi / haina hA / alamalaM paryApta paryApta / "bAla bhUSaNaparyAptizaktivAraNavAcakam" ityamaraH / svahite svasmai hitaM svahita tasmina Atmahite kAya / yatiSye prayatnaM kariSye yati prayatne lAra // 4 // ___mA0 10-maiM azubha tathA zaraNahita duHkhoM se calAyamAna isa saMsAra meM caitanayaMtra ke dvArA nAnAyoni meM janna karAne vAlI ghRNAspada deha meM rakha prAraMbha meM sukhada tathA pari. NAma meM duHkhada bhoga meM lipta ho rahA huuN| hA!!! aba maiM AtmakalyANa ke liye prayatna karUgA ( aisA munisuvrata sthAmA ne kahA ) [4] tannizcitAtmakaraNIyatayA vasaMtaM khAtaM nitAMtamavadhAryA vimuktinAyAM // saMparkalAlasadhiyeva carA vimRSTAH saMprApya sAdhu jagadurjagadaMtadevAH // 5 // tmityaadi| svAMtaH svasya ata: svAMta : atrNge| nitAMta atyaMtaM / nizcitAtmakaraNIyatayA nizcIyatesma nizcita AtmanA karaNoyamAtmaraNIyaM nizcitaM ca tat dhAtmakaraNIya ca tathoktaM tasya bhAvo nizcitAtmakaraNIyatA tayA vyavasitasvakIyaphartavya tayA / vasaMta vasa. tIti casana taM vasaMtaM tiSThata taM munisuvaajinp| abadhArTa avadhAraNa pUrva pazcArikaJciditi nizcisya / jagadaM tadevAH jagato'ttastathoktaH jagadaMta vidyamAnA devAstathoktAH laukAMtikA amraaH| saMpalAlasadhiyA lAlasA cAsI dhIzca lAla sadhoH saMpaka lAlasIstathoktA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH srgH| tayA saMbhAgAsaktabuddha yA / vimuktinAryA vimuktireva nArI vimuktinArI tayA mokSavanitayA ! rUpakaH / visRSTAH visujyaMte sma visRSTAH preritAH / carA va dUnA cha / saMprApya saMprAparNa pUrva0 smety| sAdhu manoharaM yayA tthaa| jagaduH acuH| gada vyakA yAM vAci liT / utprekSA // 5 // bhA0 mA.-munisutrata-nAtha ko apane antaraMga meM kartavya-karma ko pUrNa rUpa se nizcita kiye hue jAna kara sAtha karane kI icchA se mukti-rUpiNI yanitA ke dvArA bheje gaye dUta ke samAna laukikAntika devoM ne inakI sevA meM upasthita hokara isa prakAra nivedana kiyA / 5 / asmAttRtIyajanane jananAMdhakUpAdabhyuddhareyamakhilaM jagadityudIrNA // cintasthale tava kRpAcchalakalpavallI yA sAdya deva phalitA jagadekabaMdhoH // 6 // asmaadityaadi| deva svAmin / jagade kabaMdhoH ekazvAsI baMdhuzca ekabaMdhuH jagatAmekabaMdhustasya lokAnAM mukhydhNdhoH| tava bhvtH| cittatha ghisastha sala jale tasmin mn:prdeshe| asmAt ptsyaat| jananAta jnmnH| tRtIyajanane trayANAM pUraNaM tRtIyaM taca tat jananaM ca tUtIyabhanana tasmin "dvistiyazca Rzi" iti tIyat pratyayaH RzAdezazca / harivarmacare tRtIyajanmani / akhilaM sakalAjagat lokaM / jananAMdhakRpAt aMdhazvAsau kUpazca adhakRpaH jananamevAMdhakUpo jananAMdhakUpastasmAt saMsAranirjalapurANakUpAta / abhyudareyaM abhyuddhraanni| iti evaM prakAreNa | uttorNA utpnnaa| yA karAcchalakalpavallI kRpeva chale yasyAssA kapAcchalA kalpA cAso vallo ca tayoktA sA / adya asminnadha dAnoM / phalitA phalatisma mipannA // 6 // bhA. 10-he deva ! isa se tIsare janma meM mApa ke hRdayaspala meM yaha icchA huI tho ki maiM isa sAre saMsAra kA janmAndha kUpa se uddhAra kara so Aja Apa jaile tribhuvana ke ekamAtra sAdhu kI ghaTa jhaphArUpiNI kAlatikA phalIbhUta ho gyo|| sAMyAtrikastvamasi bodhanakarNadhAro yasmAttapapravahaNo guNaratnavAhI / / tasmAdvineyavarasArthayutA vimuktidvIpaM gamiSyasi bhavAMbunidheravazyaM // 7 // sAMyAtrika ityaadi| yasmAtkAraNAt / tvaM bhavAn / bodhanakarNadhAraH yodhanameva karNadhArA yasya saH tathoktaH samyagzAnanAvikayuktaH / tApavahaNa: tapa evaM pravahaNo yasya saH sapaecaraNanauyukaH "yAnapAtraM pravaNa bAhityaM ca yatrivat" ityabhidhAnAt / guNaratavAhI guNA eSa rakSAni guNaratnAni tAni vahatItyecaM zIlastathoktA smuulottrgunnmnnidhaarii| vineyasArthayutaH vineyA eva sAryA vinayasAstaiiryutaH bhavya shresstthibhiyuktH| soyAdhikA pota Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuvratakAvyam / 154 vaNik / asi bhavati / tasmAt kaarnnaat| bhavAMbunidheH bhaya eSAM bunidhistasmAt saMsArasamudrAt / vimuktidvIpaM vimuktireva dvIpoM vimudviIpastam meokSAMta "vyatarUpa sargAdidAnAt itIkArAdezaH / avazya nizcayaM gamiSyasi yAsyasi / gamlR gatau liT / F rUpakaH // 7 // I I bhA0 a0 - bhApa samyagjJAna rUpI nAvika cAle taporUpI nAtha vAle aura mUlovara guNarUpI ratna hone vAle haiN| isa liye bhavika rUpa zreSThava ke sAtha isa saMsAra samudra ko pAra kara muktirUpI dvIpako Apa avazya jAyaMge / 7 / svaM lokamitthamabhibaMdha gateSu teSu devo'pavargapurasAdhana nirgamaM taM // baMdhUnnivedya jananIjanako parAcaM prAjyaM niyojya tanaye vijaye svarAjyaM // 8 // svamityAdi / itthaM bhanaina prakAreNa itthaM "kathamityamuH" iti sAdhuH / abhibaMdha abhiSedana pUrvaM tutvA matvA ca / svaM svakIyaM | lokaM brahmalokaM / teSu lokAMtikeSu / gateSu yAteSu / deSaH svAmI / taM / apavargapurasAdhananirgamaM bhagavarga metra puraM apavargapuraM tasya sAdhanaM tathoka adharmapurasAdhanAya namaH apavargapurasAdhana nirgamastaM mokSarasAdhanAya vahiryANaM / baMdhUn svajanAn / jananIjanako jananI janakazca jananIjanako mAtApitarau / parodha atyakSi amAtyAdIn / ca samucayArthaH / niSedha nivedanaM pUrva0 zApayitvA / vijaye vijayAkhye / sanaye putraM / prAjyaM prayuraM / rAjyaM / rAmro bhAvaH kRtyaM vA rAjyaM rAjyabhAraM / niyojya niyojanaM pUrva0 saMsthApya // 8 // bhA0 a0 vandanApurassara yoM nivedana kara laukikAntika devoM ke apane brahmaloka meM jAne para munisuvratanAtha ne mokSapura-sAdhana ke nimitta prasthAna ko apane mAtA, pitA, bandhuvargoM tathA anyAbhya amAtyAdikoM se kaha vijayanAmaka putra kA sArA sAmrAjya kA bhAra de diyA | 8| - tIrthAmbunA'tha divijaprabhuNAbhiSikto divyAMgarAgavasanAbharaNaiH prasiddhaH // abha graha vivarttamitra sphuratImadhyAruroha zivikAmaparAjitAgyAM // yugmaM // tIrthAnetyAdi / atha rAjyaniyojanAnaMtare / divijaprabhuNA divi jAyata iti vicinAteSAM prabhurdivijaprabhustena / tIrthAryunA tIrthAnAmaMdhu tena gaMgAditIrthodakena / abhiSika: abhiSicyate sma abhiSiktaH nApitaH / divyAMgarAgavasanAbharaNaiH divi pradhAmi divyAni aMga. stha rAgoM'garAgaH aMgarAgazca vasanaM ca AbharaNaM va tathoktAni divyAni ca tAmyaMgarAgaghasanA. bharaNAni ca divyAMgarAgavasanAbharaNAni taiH svargamayAnulepanavastrAbharaNaiH / prasiddhaH - kRtaH / "prasiddha khyAtabhUSita" ityamaraH / prahavivartamitra grahANAM vivartaH pravicartasta Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH srgH| navaratnakhacitatyAmnavagrahapariNAmamiva / sphurantI mphuratoti sphuratI tAM viraajtii| apremavA agne bhavatItyanabhavA tAM pursthitaa| aparAjitAravyAM aparAjitatyArakhyA yasyAssA aparAji. tArakhyA to aparAjitanAmadheyAM / zibikA yApyayAnaM / adhyAroha adhyAgeharisma / ruha bIjajanmami liTa // 6 // bhA0 10 .. indra ke dvArA gaMgAditIrtha jala se snAna karAye jAkara tathA svarbhIya aMga gi aura vastrAbhUSaNoM se susajjita hokara muni junata nAtha ratnakhacita hone se dedIpyamAna aparAjitA nAma kI pAlakI para ArUr3ha hue| / / bhUmibhRtAmabhRta saptapadAni bhRmau vidyAdhRtAM viyati saptapadAni budaM // thArabdhapAMDuvanamapyatubhiH prapannairAninyire tadanu nIlavanaM niliMpAH // 10 // bhUmibhRtAmityAdi / bhUmau bhavatI / bhUmibhRtAM bhUmi vibhratIti bhUmibhRtasteSAM rAjJAM / vRdaM samUhaH / saptapadAni sapta tra tAni padAni ca saptAdAni saptAparyata / mabhRte adhRta / viyati bhAkAze / vidyAdhanAM vidhAM gharaMtIti vidyAdhRtasteSaNaM / vR' / saptapadAni abhRna bhRJ bharaNe luG / tadanu pazcAt / miliMgA devAH / "milipAH svaH sseiThI" ityabhidhAnAt / prapanna prapadya tasma prapannAsta / RtubhiH vatAvitumiH / bhArabdhapAtu panamaNi banazabdo'trapuNavAnakatAha viSNuparyAyavyutpattI subhUticaMdromarasiMhaTIkAkAro banamAlIti puSpamAlA tadyogAdvanamAlIti / ArabhyatesmAraspAni pAMDuni va tAni vanAni ca tadhoktAni pArabdhAni pAMDavanAni yasya nattathokta prArabdhazubhakusumayuktaM bhUtubhirArabdhasitakusumasyAsya nIlakumumayara viruddhimitypishbdaarthH| naulavanaM nIlaM ca tat vanaM ca nIlamitivanaM ghA nIlavanaM nolAni banAni yasya tannIlavana nIlapuSpopeta cetivirodhaH nAnA nIlodyAna / Aninthire praapyaamaasuH| NI prApaNe / zidhikAmiti sarvaprAdhyAhAraH // 10 // bhA0 apRthvI para rAjAoM ne upa pAlakI ko sAta Dega, vidyAdharoM ne bhAkAza meM sAta paga tathA devatAoM ne prazasya vasantAdi chaH RtuoM se samAkula aura samujjvala puSpadhAle nIlanAmaka udhAma taka doyA / 10 reje nabhasthala vigajivimAnarAjirazmipratAnabitatApavibhAgametat // attuM phalaprakaramApatata: pataMgAnAnAyavistRtamivopari nigrahIta // 11 // raMje ityAdi / nabhaspalabirAmivimAnarAjizmitAnayitatApradhibhArga nabhasaH sthala nabhapalaM virAjatItyevaM zIlA: vigajinaste ca te vimAnAzna dhirAjivimAnAH teSAM gajiH Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH srgH| mabharale virAjivimAnarAjistayoktA tasyAH razmayaH razmInA pratAna nabhasyalavirAjita vimAnarAjirazmipradhAnantena bitataH bhaprasya bhAgo'pramAga: namassala virAjivimAnarAjirazminatAnavitato'prabhAgA yasya tat rAyoktaM / etat nIlavana / phalaprakA phalAnA prakarastathoktastaM phlnmuuh| atuM adanAya tayoka' bhkssnnaay| ApatataH bhApata. tatyApatataH tAn bhAgamanaH / pataMgAn vihagAn / "pataMgo pakSiyauM ca" ityamaraH / niprahItuM nipraNAya nigrahItu aakrssttN| gari agne| AnAyavistRnapiva bhAmAyena vistRta sokasaM mAlapanchAditamiva / reje bau| rAja dIptau liT / utprekSA // 11 // . bhA0 a0 --zAkAza meM virAjamAna vimAna-paMktiyoM ke dIptipu'ja se pratiphalita zikhara vAlA yaha nIlavana phala-samUha ko khAne ke liye bhAne vAle pakSiyoM ko pakAne ke liye phailAye gaye jAla ke samAna mAluma hotA thaa|11| reje bahirghaTitaratnavimAnametadantazcarAmari galanmakaraMdadhAraM // seMdAyudhaM sacapalaM ca savAridhAramanacyutaM mitha ivAhatamabhrajAlaM ||yugm||12|| raMje ityaadi| dhahi dhaMTitaratnayimAna hiH bAhya ghaTyate sma ghaTitaH ratnanimitAH vimAnAstathoktAH ghaTitA ratnavimAno yastha tat / aMtazcarAmari aMtabaratItyaMtazcarA; aMtazrA amaryo yasya tat madhye vidharapamarastrIsahitaM / galanmakaraMdadhAraM makaradasya dhArA tathoktA galatI makaraMdadhArA gasmin tat prayatpuSparamAnavAhasahita / patat vnN| seMdrAyudha drAyudhena saha vartata iti tathApata suracApasahita / sacapalaM cAlayA sahavateta iti tathoktaM vidyutshit| taDitsaudAmino vidhu ca calA capalA api"itymrH| ca smunbyaarthH| samAridhAra bAriNAM dhArA tathoktA vAricArayA sai dhartata iti tathokta' vRSTisaM. pAtasahitaM / gidha: anyonya / Aita sNghRssttN| anacyutaM abhrAcyutaM tadhoktaM bhAkAzAspatita / anajAla abhrANAM jAla tathoktaM merasamUha iva / 'abhra namaHsvargavalAhakeSu' iti vizvaH / reje ckaashe| ratnavimAnayuktatvAtsura cAgasahita aMtazcarAmarIyuktatyAdviA tsaritaM puSparasayukatyA pTisaMpAtasahitaM kRSNavalyAvanasya meghajAlatvaM / utprekSA // 12 // mA0 Xo-bAhara rakhar3ita vimAnavAlA, jisake bhItara devAMganAyeM vicaraNa kara. rahI hai aura jahAM makaranda-dhArA pravAhita ho rahI hai aisA yaha yana indrayApa sahita vidhu . latA-maNDita tathA yAri-dhArA-yukta paraspara saMgharSita megha-samUha ke samAna sAmane lagA / 12 / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisutakAvyam / 157 yAnAdAyamavatIrya vanasya madhye zrIdena divyapaTamaMDa pikAM praklRptataM // bhavizya devapatidattakarAvalaMbaH zrIbdhamauktikacatuSkamalaMcakAra // 13 // pAnAdityAdi / atha gamanAnaMtare | devapatidattakarAghavaH devAnAM patirdevapatiH karasyAyalayaH karAvalaMbaH vahika patrapattiH karAvA yasya saH / ayaM paSaH munisutasvAmI | yAnAt zivikAyAssakAzAt / avatIrya avataraNaM kRtvaH / vamasya mIlaghanasya | madhye aMtaHpradeze zrIdena zriyaM dadAtIti zrIdaH tena kureNa / "zrIdaH puNyajanezvaraH" ityamaraH / pralaya nirmitAM / divyaparamaMDapikAM eesa maMDapikAdivi bhavA divyA sA nAso padamaMdapikA ca tatheoktA tAM manoharadUSyAM / Avizya pravizya / zrIsaragus maukikasya catuSkaM zriyA dvandhaM taca tat mautikacatuSkaM ca tathoktaM zrIdevIghara cittamatiraMgAcalaM / alaMkAra alaMkarotisa zradhyavasadityarthaH / J karaNe liT // 13 // I jAne ke bAda, munisuvrata nAtha ne vimAna se utara kara vana ke bIca meM kubera se racita maNDapa meM indra kA hAtha pakar3a kara praveza kara lakSmIjI se nirmita maNimaya cedI ko vibhUSita kiyA // 13 // SaSThopavAsaniyamI suradiGmukhasthaH patyekavAnparihRtAMbara mAlyaveSaH // tyaktAkhilopadhirUpetasahasrabhUbhRduccAryamANavara siDana marakRtizca // 14 // tyAdi / SopavAsaniyamI vaNNAM pUraNa: SaSTaH sa trAsAvupavAsazca SaSThopavAsaH mithamo'syAstIti niyamI popavAsa iti niyama tathoktaH upavAsayaniyatI / trizaighaTikAmAmeka upavAsa ityAgamapara saMbhASAzrayaNAt / suradi mujhasthaH surasya di suradi suradizi mukhaM suragmuiSvaM tasmin vitati tatheokaH pUrvAbhimukhaH / phalyaMkacAn palyeko'syAstIni patyekavAn padmAsanaH / paritAMvara mArAyaceSaH parihiyaMtesma paritAH paraM ca mAlyaM ca veSazca aMbaramAlyavedhAH paritA aMkamAlyaveyA thena saH tathoktaH paripakathAmAlAbharaNa: 1 "bhAkalpa maMDanaM SaH pratikarmaprasAdhanam" iti halAyudhaH / tyaktAkhikopadhiH akhilAcaM te upazrayazca akhilloSadhayaH tyajyaMtesma tyaktAH tyakA'khilopayo yena saH visRSTAbhyaMtaraparigrahaH / upeta sahastrabhUbhRt nAma' bhUbhRtaH sahasrabhUbhRtaH patisma upetAH sahasrabhUbhRtA yena saH tathoktaH / uccAryamANavara siddhanamaskRtizva uccAryate isa baccAryamANA varAzca te siddhAzca carasiddhAH namaskaraNaM namaskRtiH carasiddhAnAM nama Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 aSTamaH srgH| skRtistadhokA ughAryamANA gharasijhugamaskRtiH yena saH tathoktaH nama:sibhyaH" iti procAryamANasiddhanamaskAra / ca 286 uttaravizeSaNAsamuJcarArthaH // 14 // bhA0 a0 ... chaThaveM upacAla kA niyaya karane vAle, vastramAlA Adi kA tyAga kiye hue, antaraMga tathA bahiraMga parigraha ko chor3e hue ora. hajAro rAjAoM se yukta OM namaH siddha jhyaH isa sarbotkRSTa namaskAra maMtra kA uccAraNa karate hue zrImunisumata svAmI ne pUrvAbhimala ho pazAsana lagAye hue / 14 / utkhAya paMcabhirudacitamuSTibandhaiH kaizyaM ca paMca bhavamUla cayaM yathaiva // vaizAkhakRSNa dazamIdivase'parAhaNe dIkSAmupAdita yutazravaNe sitaaNshau|| 15 // utsnAyetyAdi / saH munisuvrtsvaamii| sitAMzI sitA aMzato yasya saH sitAMzustasmin cNd| yutazzrayaNe yutAH zrayaNA yena saH yutazravaNastasmin zravaNanakSatrasahita / vaizAkhakaSNazamIdivase vaizAvapUrNimAsyAstIti zAstraH "mA'syapI mAsI" isyaNa vezAkhasya kRSNa dazAnA pUrA dazamI "nomaTa ditvAt Tila, bhinyAdizA" ko dazamIdivase tathoktaH vaizAlakRSNasya dazamI divapastasmin caizAkhamAsaSpakSasya dazamyAM lithii| bhArAhe anaH apara: aparAhastasmin "saMkhyAvyayasarthAzAttat" ityattadayoge hAdezazca sAyAha / pNcmH| ucitamuSTibaMdha: udaMcate sA udanitAH mundhAH muSTibaMdhAH ucitAzca te muvidhAzca udaMcitamuvidhAstaiH unnIta mussttibndhH| paMcabharamUlacayaM paMca ca bhavAzca paMcAyAsteSAM mUlAni teSAM cayasta patramArasamUlaranamUha / yathaiva / kaizya phezAnAM samUho krazya pugastat"ke zAda:"iti paraH / utthAya utkhanana pUrva : udra ya / dIkSA naindhyaM / upAdita upAdhatta / DDa yA dAne luG // 15 // bhA0 a-dravya, kSatra, kAla, bhava tathA mAgha- paMca saMsAra-mUla-samUha kezoM kA paMcamuSTiyoM se loJcakarake baizAkha kRSNa dazamI ko candrayuta zrayaNa meM aparAha samaya meM dIkSA grahaNa kI / 15 / lokatrayaikagureSa puraiva pUrNa cAritrazIlaguNasaMyamabhAravAhI ! prAptAkhilaDirupajAtacaturthabodhiratyaMtagauravapadaM punarAsadeva // 16 // - lokatrayetyAdi / puraMdha pUrvameva / lokatraya guruH lokAnAM trayaM lokatrayaM gururA. rAdhyo Irbharazca! "gurustuniSpattau zreSTha gurau pitari durbhara"ityabhidhAmAta, pakavAsau gurudha ekagu lokatrayasyaikagurustathoktaH tribhuvanamukhyagukhaH / eSaH ayaM svAmI / pUrNacAritrazIlAparsayamabhAravAhI cAritraM ca zIlaM saguNazca saMyamaca cArizrazIlaguNasaMyamAH Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAcyam / 156 pUryate rUma pUrNAste ca te cAritrazIlaguNasaMyamAzca tathoktAH yadvA pUrNazca tacAritra ceti proktastayeva bhArastathoktaH pUrNa cAritrazIlaguNasaMyamabhAraM vahatItyevaM zIlasnathoktaH pUrNacAritraM saphalacAritra' vrataparirakSaNaM zIlaM sambhavAdiNaH yisaMyamaH pata eva bhArastasya baahii| prAptAkhiladdhiH prApyate rUma prAptAH akhilAca tAH Rddhayazca abilaOM yaH prAtA akhilaI yo yena saH tatheoktaH prAptabuddhayAdisaddhi yutaH / upajatacaturthavodhiH caturNAM pUraNaJcaturthaH sacAsau bodhizca caturthavodhiH upajAtazcaturthabodhiryasya saH tatheoktaH utpannamana:paryayajJAnaH / punaH | atyaMta gauravapadaM gurorbhAvo gauravaM taca tat padaM ca gauravapadaM atyana gauravapadaM tatheopataM punastat adhikagurutvasthAnaM / Asadeva Agamadeva | baddala vizaraNagasyavasAdaneSu luG "sadityAdinA ditvAdaG // 16 // bhA0 bha0 - yaha svAmI tribhuvana ke mukhya guru pahale the hI aba phira pUrNa cAritra, zola guNa tathA saMyama ke dhAraka sArI RddhiyoM ko prApta kara mana:paryaya jJAna pUrvaka gaurava pada para mArUr3ha hue / 16 / rejetarAM dazazatai: zravaNairupetA netrairivAmarapatiH kiragaurivArkaH // patrairivAMbujamarairiva cakraratnaM zeSaH phariva nidhAnamicaiSa yajJaiH // 17 // reMja ityAdi / dazazataiH daza vArAn zataM dazazatAstaiH sahasramitaiH / zravaNaiH munibhiH / upetaH upetirUma tatheokaH sahitaH / eSaH ayaM svAmI / amarapatiH amarANAM patistatheoktaH deveMdraH / netra ziva sahasranayanairiva / arkaH sUryaH / kiraNairiva sahasrakAMtimiriya / abujaM kamalaM pari saleriva / cakraratnaM cakra' ca tat ratnaM ca caratnaM / zarairiva sahasradhArAmiriva | zeSaH dharaNadraH / phaNairava sahasraphaNAbhiriva / "sphuTArthA tu phaNAdvayoH" ityamaraH / nidhAnaM nidhiH yakSairiva sahasrayakSadevairiva / reje yamau rAjU dIpto liT // 17 // bhA0 a0 - hajAroM muniyoM se yukta yaha munisuvrata svAmI sahasra nayanoM se indra ke samAna sahasra kiraNoM se sUrya ke samAna sahasra pharNo se zapanAga ke samAna aura sahasrayakSoM se nidhi ke samAna sobhane lage / 17 / yasmAdbabhUva lavanaM niyamena tasminneH puSpadhanyadhunataH purato jinena // tasmAttadAdi kila nIlavanAbhighAnaM tasyAbhavattribhuvanaprathita vanasya | 18 | yasmAdityAdi / ysmaatkaarnnaat| tasmin vne| jinena jinezvareNa / eH manmathasya "kAra ucyate kAmo lakSmIrIkAra ucyate" ityekAkSara nighaMToM / niyamena niyAyena / lavanaM nAzanaM / babhUva bhavatisma bhU lattAyAM hi / tsmaatkaarnnaat| tadAdi tadAdi yasmin karmaNi ma Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvrata kaavym| jinasya kuMtalAstaiH kaGgharastathoktaH jineshvraalkmishrH| abhUt mAjaniSTa / bhU sattAyAM luGa / tana tana prdeshe| saH kSIgaMdhiH kSIrasamadaH / zilokamanAsi nidazAzva te lokAzca tridazalokAH teSAM manAli tathoktAni devAnAM vittAni / hi sphuTa / karSana pharSatIti karSan svIkurvan / bAtAmadhurNilaghanAvRtadhat yAtana avadhUrNito pAtA. ghadhUNitaH sa cAsI anazana tathoktaH vAnAkadhUrNitadhanenAvRtaH tathoktassa. ica tathoktaH ghAyunA palitamenenAvRta idha / yabhAra gbho| bhArasRG dIptI liT / ghanA jalAhAmAya samudramAzrayaMtIritra prasibirutprekSyate // 20 // ___ bhA0 10-jo samudra jahAM jahAM zaivAla maMjarI ke samAna jina-kuntAla-mizrita hubhA vahA~ vahA~ vaha kAra samudra devatAgoM ke citta ko AkarSita karatA humA dhAgu-saMcAlita megha ke aisA samubhAnita hone lagA / 20 / / ta pAraNAMpalasena iti pratIto gajA'tha rAjagRhanAmani rAjadhAnyAm // zraddhAdisaptaguNavAnnavabhedabhinnaH puNyairakAra ydupsthitpuurvpunnyH||21|| tamityAdi / atha diikssopaasnaanNtre| rAjagRhanAmani rAjagRpa iti nAma yasyAstA tathokkA tasyAM / gAjadhAnyAM pradhAnanagare / yamasena iti nAnaM tizeSaH / pratItaH prasiddhaH / "pratIte prathinakhyAnavittavijJAna vizunAH" itymrH| gajA bhUpatiH / upasthitapUrvapuNya: pUrvasmin janmanyupArjitaM puNyaM upasthita pUrvapuNyaM yasya saH phaladAnapariNatapUrva surutH| zraddhAdisaptaguNavAna zraddhA ApiyopAte tathoktAH zraddhAdisaptaguNAstyasyeti tathoktaH bhaddhAdisaptaguNayuktaH / nayadabhinnaH nava ca te bhedAzma natrabhedAstaminnAni te: navaprakArabhinnaH / punnyaiH| te jinezvaraM / pAraNAM / akArayat vyadhApayat / DukRJ karaNe NitA. lA / zraddhA zaktibhaktirvijJAnamalubdhatA dayA kSAMtiH / yasyai te saptaguNAstaM dAtAra prazasaMti / sthApanamuzca sthAna pAdodakamarcana praNAmazca / vAkAyahRdayazuddhireSaNazuddhizca navavidha puNyaM" // 21 // bhA0 --dIkSA ke bAda rAjagRha nAmaka rAjadhAnI ke prasiddha vRSabhasena nAmaka rAjA ne pUrvopArjita puNyavAn hokara zraddhAdi sapta guNoM se yukta natrAmakti ke dvArA munisuvrata svAmI ko pAraNa karAyA / 21 / / AzcaryapaMcakamabhUdatharatnavRSTirAcchAditAMbaratalA ca latAMtavRSTiH / vyAptazrutIvibudhaduMdubhinisvanAhodAnasvanau surbhishiitlmNdvaayuH||22|| bhaAzcaryetyAdi / atha paarnnaanNtre| ratnavRSTiH ratnAnAM vRristthiikaa| AcchAditAbaratalA aMgarasya talamaMbaratalaM mAcchAditamaMbaratalaM yayA sA tathoktA pihitAkAza. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 aSTamaH srgH| pradezA / latAMtavRSTiH latAtAmA vRSTistathokA puSpavRSTiH / "puSpaM sumanasaH phula latIta prasaSonamamiti dhanaMjayaH / vyAptaca tI prAptAH zra tayo yAbhyAM to tathoktau 4yAptajagajanazrotrau / viSudhaduMduminisvanAhodAnasvanau duMdubhIno nisvanaH du'dubhinisvanaH ahovAnamitisvanaH mahodAnasvanaH dudu minisvanadha zradodAnasvanazca duMdubhinisvanAhovAnaspanI viyudhArmA durdubhiniHsvanAhodAnasvanI tathokto devadu'dunidhvaniH AzcaryarUpaM dAnamiti upalakSaNA bhutarUpapAtramityAdi prazaMsAdhvaniH / surabhizItalamaMdadhAyuH manvazvAsau vAyuzca mandaghAyuHzI talavAsI maMdavAyuzca tathokto surabhizcAsau zItalamavAyuzceti punaH kaptaH / shaitysaurbhymaaNdhnnshitmaarutH| ityAzcaryacakaM AzcaryANAM paMcaka tathoktaM abhUta abhavat bhU sattAyAM luka // 22 // __ bhA0 0 --pAraNa ke anantara ratnavRSTi, AkAza kA Acchanna karane vAlI puSpavRSTi cAro tarapha gUgane vAlI dedundubhivyani- kaisA dAna " aisI Azcarya sUcaka dhvani tathA zItala manda sucavAyu kA pravAdita henA ye pAMca Azcarya-mayI ghaTanAye huI / 12 // muniparibRDho nivatyaitra tanusthitimurAmA dunadhurakA yAyAzArayaM vidhAya yathocitaM / munisamudayairakSitrAtaizca pauranRNAmanubrajitacaramaH puNyAraNyaM gajeMdragatiryayau 23 ____ munItyAdi / muniparivRtaH munInAM parivRDhamnazcItaH muninAva: "prabhuHparidhRto' dhipaH" itymrH| puttamAm yogyaaN| tanusthiti tanAH sthitistanusthitiH to kAyasthiti / upacaritatvAdAhAramityarthaH / evaM iti| nirvayaM nirvartanaM pUrva0 kaa| mRdumadhurayA mRtrI cAlo madhurA ca mRdumadhurA tayA mRdumanohararUpayA / vAcA pacanena / yathocita ucitamanatikramya yazotritaM yathAyogyaM / AzAsyaM sAzAstuM yogyaM AzAlyaM AzIrvAda / vidhAya hatthA / mujilamukyaH munInAM dayAsta dhoktAstaiH munilmuuhH| pauranaNAM pure bhavA: paurA; paurAzva te narazca pauratarAspA sujanAnAM / akSitrAtaH amAM bAptA bhkssivaataasteH| anujitacaramaH anudhAvyatassa manajitaH anuvajitazcaramA yasya saH anuyAtapazcAbhAgaH / gajeMdragatiH gajAnA iMdrastayokaH gajendrasyeva matiryasya saH maMcagamana ityrthH| puNyAraNya puNyaM ca tat araNya' ca puNyAraNyaM taronilayatvAtpavitra nIlavanaM / yo agAma / yo prApaNe liT // 23 // mA0 20. munisuyAta svAmI ne yoM apanI zarIra sthiti ke hetu utkRSTa thAhAra sampakSa kara tathA sumadhuravANo se yathocita bhAzIrvAda dekara munigapA aura puravAsiyoM ke menasamUha se anugata hote hue gajendra gati se sapocana kA prasthAna kriyA / 23 / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munimuvrata kAvyam / ityaIdAsakRteH kAvyaratnasya TIkAyAM sukhayodhinyAM bhagavatpariniSkamaNavarNano nAmASTamassargaH iti aSTamaH sargaH samAptaH / ----+-9000+ -. ||ath navamaH srgH|| Alokya devamathapATitapaMcabANaM prAyeNa nazyati madhau mdhuraastrbNdhau|| velAmupetya kila viraphuritapratApa: sadyo'grahIdadhipada vipinaM nidAghaH / 1 / mAlokyetyAdi / aba anNtre| pATitapaMcayANa paMca bApA yasya saH paMcANa: pATyate sma pATitaH pATita: paMcabANo yena saH tathoktastaM vinAzitamanmathaM / devaM AInA. the / bhAlokya vIkSya ! madhurAstrayaMtrI madhuramastra' yasya saH madhurAkhna prakSucApa ityarthaH "rasavatsyAdanapriyabhedazatapuSpeSu madhuram" iti nAnArtharabakeze madhuzAstrasya yaMdhustayoktastasmina, manmadharAjamitraM / ''bhadhau ghste| bhorakSaudramavara kamadyadaityacaitravasaMteSu madhuraH" iti nAnArtharanakoze / prAyeNa prAcuryeNa / ''prAyobhUmyaMtagamanam" ityabhidhAnAt nAdazyayodataH zabdaH / nazyati nazyatIti nazyan tasmin palAyamAne sati / visphuritapratApaH vispharati sma ghisphuritaH sa ca pratApo yasya saH tathoktaH pravRddhAtapayuktaH prakRSTatejA vA / nidAdhaH prISmakAlaH / celA samayaM / upetya upayanaM pUrva prApya | aripadaM areH patra tathokta zatru sthAnaM / prAgyasaMtAdhitamiti yAvat / vipina kAnanaM / sayaH tasmin sadya: tatkSaNe / anAhItkila upAyAskila. grahI upAdAne luGa // 1 // bhA0 a6--kAmanAzaka zrI arhaddava ko dekhakara kAmadeva ke antaraMga mitra vasaMta ke nau do gyAraha hone para prakharatejasvI groSma Rtu samaya pAkara zIghra usa yana meM A phuNcii| vAtAzvavegajarajApihitAbhrabhAgamAgatya sarvamapahAya madho tasya / grISmastutIda pikabhaMgabalAnyadhAkSIta kelIvanAni rujatirama ca punnddriikm|| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvrata kAvyam / ghaatlyaadi| grISmaH nikssaaghH| vAtAzvavegajarajaHpihitAbhrabhAga cAtazca azyAzca pAtAzcAsne vego ghAtAzvavegastasmAjAyatesma dhAtAzyavegaja taya tat rajA vAtAvega tarajaH tena pihitastathokaH abhUsya bhAse'bhubhAga: vAtAzvagajarajasA pihitAbhubhAgo yasmin karmaNi tat bAtavegotthavAjivega nanitadhulyAcchAditagaganAdezaM yathA tathA / mAgatya etya / sarva sakalaM / apahAya apahAne pUrva parityajya / drutasya dravatisma dutastasya vinaSTasya / vilInazInavidrAvaNA dutaM" iti nAnArtharanAze | madho: vsNtsy| pikabhRgavalAni pikAzca bhRgAzca pikabhRgAsta eSa balAni tathoktAni kokilabhumaramanyAni / tutAda vyathayanisma / tudiyadhane liT / keliyanAni kelyA vanAni tathoktAni kroDAyanAni / adhAzIt ilisma daha bhasmIkaraNe luG / puMDarIka sitAyuja zvetacchatraM ca "puDarIka sitAbhojamatha rakasaroruhe" itymrH| rUjatisma pabhaja ko bhaMge sme va laT" iti bhUte'rthe smayogAlaT // 2 // mA0 ma0-sa grISma Rtu ne aura saboM ko hapA tathA ghor3oM ke vega se ur3I huI dhUli se Amravana ke anabhAgoM ko AcchAdita karato huI Akara naSTa hue vasanta ko koyala bhamara tathA canarUpiNI senA ko por3ita kiyA, pIDAvana ko jalAyA tathA kamaloM ko bhI tor3a maror3a diyA / 2 / tahAviduHkhamiva vIkSitumakSamatvAt kSipraM madhau vrajati tIvanidAghayogAt // saMtapyamAnamakhila taruvallijAtaM tApaJcarIva dadRze madhuviprayogAt / / 3 / / ptdityaadi| tadbhAviduHkha bhaviSyatIti bhAvi bhASi ca tas duHkhaM va bhAvituH tasya bhAviSTuHkhaM tathoktam bhaviSyaituHkhaM / cIkSitu vokSaNAya vIkSita drssttuN| akSamatvAdiva akSamastha bhAco'kSamatvaM tasmAt asamarthatvA div| madhau vasaMte / kSipraM zIghra / bajati sati bajatIti prajana tasmin gacchati sati / vIvanidAnayogAt tIvazcAsau nidAghazca tIvanidAghastasya yegistIpranidApayogastasmAt miSTha raprISmasaMbaMdhAt / saMtapyamAna / akhila samasta / taruvalijAta taravazva ballayazca tamghallayastAsAM jAtaM vRkSalatA "jAtyoghajagmatu jAtam" iti naanaathrtkoshe| maviprayogAt madhobhiyogastathoktastasmAt yasaMtaviyogAt / tApajvarIva tApena yukto jvarastApajvaraH seo'syA'stIti tathoka: sa iti ghara ra dadgaze dRzyatesma ra prekSaNe karmaNi liT // 3 // mA00-pracaNDa prISma ke yoga se bhASI duHkha ko dekhane meM asamartha hone ke kAraNa pasanta ke jhATa cale jAne para sabhI per3a paudhe santapta hote hue mAno vasanta ke viyoga se ara-prasta se dIkhane lge|| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 navamaH sargaH grISmaM vidAvana bhUmi vizAla dayyoM rejuH kanatkanakazevadhidIpragarbhAH || mAnyAbhirugra karapAdahateH praveSTuM klRptAni kugaDazatavad vanadevatAbhiH ||4|| zrISme ityAdi / prISye nidAghe / kanaTakana kazevadhidIgarbhAH kanatIti kanati tAni kanakAni yeSu se kanaTakamakAste ca te zevadhayazca tathokat dIpyata ityevaM zIlo dIpra: phalaTakana kazevadhibhirdIyoM garbho yAsAM tAstayokAH jvalatsuvarNayuktanitribhiH prakAzyadaMtamagAH / vidIrNavana bhUmi vizAladaryaH vanastha bhUmirvanabhUmiH vizAlAzca vA daryazca vizAlakSya: vidIrNA cAsau dhanabhUmizca tathoktA tasyA vizAladaryastathoktAH vibhinnArakyAvanivizAlarekhAH / mAnyAbhiH sAnituM yogyA mAnyAstAbhiH pUjyAmiH / vanadevatAbhiH arer devatA vanadevatAH tAbhiH vyaMtara devatAbhiH / ugra karapAvateH karAzca pAdAkrA karapAdAH ugrAzca te karapAdAzca tatheokAH pakSe uprAH karA: yasya laH ugrakaraH sUryastasya pAdAH razmayasteSAM iti: ugrakaraNAdahatistasyAH niSThurahastapAdaghAtAt ravikiraNopahaterSA / "balistAMza: karAH / pAdAramyaM dvituryathAH" iti ubhayatrApyamaraH / praveSTuM nipatituM / palasoni kuMDa zatacat bagna kuMDAni agnikuMDAmi klumAni ca tAnyagnikuMDAni ca tatheoktAni klRptA mikuMDAnAM zanAni tatheoktAni tAni viracitAnalakuDAnekavat / renuH yabhuH / rAz2a dIptau liT utprekSA // 4 // mA0 bha0 - proSma Rtu meM camakatI huI suvarNa-nidhiyoM se samuGgAsita garbhavAlI vidIrNa vanabhUmikI vizAla kandarAyeM mAno sUrya ke pAdAghAta athavA kiraNoM ke AkramaNa se agnikuNDavat nIce kI ora praveza karane ke samAna sobhane lagI | 4| midhyAtvakarmakRtayAzubhayeva dRSTyA jaMtuvrajAH paramatattvaghiyApyatattvaM // graiSmyA tRSA mRgagaNa mRgatRSNikAMbhaH sedurnadIrayadhiyA vata dhAvamAnAH // 5 // 4 midhyAtvetyAdi / jaMtuvajAH jaMtUnAM majAstatheoktAH jIvasamUhAH / preyA prauSme bhavA praSmI tathA nidAghajAtayA / tRSA vivAsayA "utyA tu pipAsA tuTU" ityamaraH / mRgahRSNikAMmaH mRgANAM tRSNA tathoktA mRgatRNaiva mRgatRSNikreti svArthe kaH mRgatRSNivAMbhaH marIcikAjalaM tathoktam / mithyAtvakarmakRttathA mithyAbhAvo midhyAtvaM tatha tat karma va midhyAtvakarmaNA kRtA tayA drayamithyAtvavihitayA / mazubhayA aprazasta rupayA / STa zraddhA bhAva mithyAtvenetyarthaH / atasvamapi na tattvamatasvamapi ttvaabhaasmpi| paramatatradhiyA paramaM ca tat tavaM paramatatvaM paramatatvamitidhIstathoktA tayA saddbhutavasthiti buddhayA ghAyamAnAH ghAvaMta iti dhAvamAnAH palAyamAnAH / seduriva yathA duHkhAyateruma | | Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuvrata kAvyam / tathA mRgagaNA: mRgANAM gaNAstathoktAH mRgasamUhAH / nadIrayadhiyA nadyA rayo nadIrayaH nadIraya iti dhIH nadIrayadhIstayA saritpravAha iti buddhapA / dhAvamAnAH palAyamAnAH sNtH| seduH duHlAyatesma Sadla vizaraNagatyatrasAdaneSu liT / ghata hata // 5 // bhA00-jisa prakAra sabhI jIvaMgapA pra-bhitthyAtva se kiye gaye bhASa-mitthyAtva ke kAraNa atattva ko bhI paramatatva ke vicAra se apanAte hai, usI prakAra hariNa-samUha grISma kI zuSA se pAsa hokara mRgatRSNA ke jala kI ora nadI kI dhArA samajha kara daur3a 2 kara duHkhita hote hai / 5 / tRSNAturaH svayamapi dyumaNibabhUva saMtApavAMzca samaye'tra na cetkarAgraiH // paMkAvilAnyapi jalAnyapibakimartha prAleyazaila taTamadhyuSitazca karamAta // 6 // tRSNAtura ityaadi| zatra samaye asminnidaaghe| yu maNiH sUryaH / svayamapi / tRSNAturaH supAyA AturastathoktaH tRssnnaapiidditH| saMtApAMzca saMtApo'syAstIti saMtApa. dhAna ca samuzcayArthaH saMtApayuktaH / babhUva bhavatisma / bhU sattAyAM litt| na t na bhavati / karAgI karasyAmANi karAgANi se: kiraNAnaH hstaan| paMkAvilAni paMkamAcilAni kardamakaluSANi | jalAnyapi slilaanypi| kimarthaM kasmai ida kimartha / bhapiyata apaat| azo. Sayaditi yaayt| pA pAne lucha / prAleyazailaTa prAleyasahitazalaH prAleyazailastasya taTa sadhokta' himAcalasAnu / kasmAt kAraNAt / adhyuSitaH adhiSasasismeti tapoktaH adhiSThitaH uttarAyaNagata ityAzayaH / "paso'nUpAdhyAG" ityAdhAre dvitIyA / utprekSA // 6 // bhA0 a0 ---isa grISma Rtu meM svayaM sUrya bhI tRSAtura tathA sattApadagdha ho gaye, nahIM to apanI kiraNoM se ye gadale jaloM ko kyoM pIta arthAt sukhAte tathA himAlaya parvata ke zivarArur3ha kyoM hote haiN| zaMkAmayaM janitavAn jagatA vanAMtaHkiM pATalAH kusumitaa:dvpaavkaa:kiN|| kiM mallikAH stimitabhaMgagaNAH kimete zAMtolmakA vizadabharamacayA itiity|7|| zaMkAmityAdi / kusumitAH kusumAni saMjAsAnyeSAmiti tathoktAH saMbhAta. pusspyutaaH| pAralAH paattlvRkssaaH| kiM kinnu / darapAbakAH davAzca te pAvakAzca tathoktAH dAvAgnayaH / kiM kiMdhA / stimita gagaNAH bhRgAnA gaNA bhugamaNAH stimita bhRga. gaNo yAmu tAstathoktAH nizcalamRgakulamilitAH / "stimitAbAI nizcalI iti bejayaMtI / malikAH mallikAnAmapuSpANi / "malikAH bahulaM zluSapuSpamAle" iti bahula-pratyayasya zluka mallikApuSpANi kiMvA / ete ime| zAMtAbamukAH zAMtamumukaM eSAM te tathoktAH Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 navamaH sargaH / zAMtAMgArAH / "alAtamulmukam" ityamaraH / vizavamasmacayAH vizadAni ca tAni bhasmAni ca vizadabhasmAni teSAM cayAH zubhrabhUtisamUhAH kiMvA / itthaM anena prakAreNa ityaM / ayaM eSaH / manAtaH ghanasyAMtarghanAMtaH vanamadhye bhavyayaM / ayaM prISmaH / jagataH lokasya / zaMkAM vitk| "zaMkA trAse vitarka ca" iti vizyaH / janitaSAna janayatisma janitadhAn / janaicha prAghurbhAdhe NitAta kavatu prtyyH| saMzayAlaMkAraH // 7 // mA0 sa--vana ke bIca meM khile hupa gulAba kyA dhanAgni hai, nizcala bhumara-samUha pAle mallikA puSpa zAnta aMgAra vAle bhasma-samUha hai kyA! ityAdi zaMkAeM isa grISama bhUtu ne logoM ke mana meM utpanna karadI 101 saMtaptareNunikaraM kRpayeva vAtA ninyuH suzItalajalAM dhunadI nidAghe // ekAMtataptavasudhAsthitibhItabhItA drAgadravanniva tadA mRgatRSNakaughAH / saMtaptasyAdi / nidAca promeN| pAsA: bAyayaH / marepnunira tapyatesma saMtaptAste ca te reNavaca saMtaptareNadhasteSAM nikarastathoktasta samyakataptadhUlisamUdaM / kRpayeva anukaMpayeva / zItalajalA zotale jalaM yasyAM tAM ! dhu nadIM diyo nadI dhu nadI tAM surgaa| ninyuH prApayaMtisma / NI prApayo liT / tadA tatsamaye / mRgataSNikaughaH mRgataSNikAnAM odhastathoktaH / "bodho vRda'bhasA raye' ityamaraH marocikApravAhaH / ekAMtasaptavasudhAsthitimItabhItAH ekAMta taptA ekAMtataptA sA cAsau dhamadhAca ekAMtatAmayasudhA tasyAM sthitiH toktA bhRzaM bhItA: bhItabhItAH ekAMtataptavasudhAsvityAH bhItabhItAstathoktA; atyaMtataptabhUmisthityAH asta prastAH bhRzArtha viH / zadvan zIva acam adhAyana / hu gatau laG // 8 // bhA0 ma0--mAno kRza karake icAoM ne prIma Rtu meM santapta dhaliyoM ko atyanta zotala alavAlI gaMgA ke pAsa pahuMcA diyaa| usI samaya atizaya tapI huI pRthvI para rahane se mAmoM bahuna ura kara mRgatRSNAe' jhaTa bhIMgo huI sI jJAta huii|8| hA haMta tRDbharavidIrNagalA mRgAliH paMkAbiloNamalilaM banapalbalAnAM / alpaM kathaMcidapivatkRpayAvagamya kenApyupAhRtamiboDakaSAyatoyaM // 6 // hetyAdi / tRbharavidIrNagalA tRpo bharastathoktaH vivaratirUma vidIrNaH tRDbhareNa vidIrNo galA yasyAsmA tathokA tAtizayena sphuttitkNtthaaH| mRgAliH mRgANAmAlistathoktA mRgasamUhaH / vamapalbalAnAM vanasya pAlpalAni dhanapalyanAni teSAM arapayAlAsarasA paravala cArUpasara;" ityamaraH / aha stoka / ekAvilobAsalilaM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuvratakAvyam / nAthilaM paMkavilaM paMkAvilaM ca saduSNaM ca tathokam tatsaLilaM ca paMkAvilopsalahilaMca kardamedAcchoSNajalaM / phenApi yena kenapi satpuruSeNa / avagamya avagamanaM pUrvajJAtvA / kRpayA dayayA / upAhRtaM upAyitesma upAhRtaM / uddhakaSAyatAyaM uddhavAsau kaSAyA udakaSAyastasya toyamiva / kathaMcit kenacitprakAreNa / apibat apAt pA pAne la ||2|| ma0 a0 - pyAsa kI adhikatA se sphuTita kaTavAle mRga samUha ne vanakI bAvaDI ke garma jala ko kRpA karake kisI sajjana se diye gaye garbha kaTue kAr3he ke samAna kisI taraha piyA | 6 | dhAtrIdarImukhagatairvipinasthalInAM vyAdIrNaveNugalitairmaNibhirvireje // mA lokamitra zikhino mama pIDayeti dInaM prakAzitaradeva dinAdhipAya // 10 // dhAnItyAdi / dhAtrI vasudhA / upamAtA vA / " dhAtrI syAdupamAtApi kSitirapyAmalayapi iyamaraH / vyAdIrNaveNugalitaH vyAdIryatempa vyAkSerNAste ca te deNa tathoktAstebhyaH galitAstaH sphuTitavaMzataH patitA: / vipinasthalInAM vipinasya sthalpastathoktAstAsAM vipirasyalInAM araNyapradezAnAM / zrImukhagateH daryA mukhaM darImukhaM tadgacchatisma darImukhagatAste darIvivaraprApteH / maukikaH maNibhiH | lokamitra' lokasya mitraM tatheoka' tasya saMbodhanaM he lokabaMdhoM gAnA / mama me / zikSitaH zikSAstyeSAM iti zikhinastAn putrAn vRkSAnvA "zivI putra balIvaI zare ketugrahe dume" iti vizvaH / mA pIDayeti mA bAdhayeti / pIDa gahane loTU / dinAdhipAya dinasyAdhipastathe / kastamai sUryAya / dInaM savainyaM yathA tathA prakAzitaradeva prakAzitA radA yasyAssA tathekkA prakaTitadaMteva | bireje nakAze / rAjU donoM liT // utprekSA | 10| I bhA0-- basudhA (athavA upamAtA) phaTe hue sa se gire hue tathA isara ke kinAre para par3he hue motiyoM ke kAraNa- he sUrya ! mere baccoM ( athavA vRkSoM ko ) mata pIr3ita kareM tadartha mAnoM sUrya ko prArthanA sUcaka dA~ta dikhalAtI kIso jJAta huI / 10 / saMtApitAH svaripurAhumahArupeva caMDAMzunA sadRzarAhukulAH phaNIndrAH // zaMke gatAnyazaraNApyanuvaMstadIye pAdAya evaM kRtavatra puTaprameokAH // 11 // saMtAriityAdi / caMDAMzula baMDA aMzavo yasya saH tathoktastena bhAskareNa / svaripurAhumahArupeva strasya vipuH svaripuH sa nAsauM rAhuzca svaripurAhuH mahatI cAsauruT ca mahASTra svaripurAau janitA mahArura tathA nija rAhatyamAkodhena / saMtApitaraH Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH srgH| santApyantasma santApitAH sambAdhitAH / sadazarAhukulAH rAhoH kulaM rAhukura rAhukulega sadRzaM phulaM yeSAM te tathoktAH raahukulsmvNshaaH| gatAgyazaraNA: anyacca tat zaraNaM va anyazaraNaM gataM anyazaraNaM yeSAM va tathoktAH aprAptApararakSakAH / "zaraNaM gRhara kSatroH" ityamaraH / kRtavakkrapuTapramokAH kriyatesma kRtAH varakasya pura tasya pramoko dhakkrapuTapAkaH kRtA vaktapurapramAko yaste vihitavadanapuSiSAsanAH / phaNIMdrAH phaNInAmiMdrAstathoktAH mahAsarpAH / tadIye tasyedaM tadIya tasmin tadIye "ho" iti chaH suurysNbNdhini| pAdAprameva pAdAnAM kiraNAnAmanna tasmin varaNakiraNAnaM eSa / vyasluTana luThatisma luTha pratighAte laG // 11 // bhA. 10- grISma sambandhI prakhara dhUpa meM ananya-gatika hokara sarpa-samUha muMha khole loTate hue mAno zatru bhUta rAhu janya krodha se sUrya ke dvArA sattApita kiye jAkara rAhu kula ke samAna pratIta hote the| 11 / ityeSa tIvratarabhAvanipIDyamAnaniHzeSajIvanivaho'pi nidAghakAlaH // ninye'tra jIvanivahaiH sukhamAttayogaH puNye jagadgurusvAsthita yata shaile||12|| itiityaadi| puNye puNyahetutvAdeya puNyaM tasmina pavitra / yatra yasminyatra / zaile kasmiMzcit prvte| AttayogaH bhAdhIyatasma bhAsaH Apto yogo yena saH sviikRtdhyaanH| "yogaH sannahanApAyadhyAnasaMgatiyuktiSu itymrH| jagadgarUH jagatAM guru tathoktaH lokguruH| aghAsthita tiSThatisma SThA gatinivRttI luG / "saMvinayAt" iti tng| atra asmin girii| jIvaniyaH sIdhAnAM nivahA jIvanivahAstaiH praannismuuhH| iti evaM prakAreNa / tIvratarabhAvanipIDyamAnaniHzeSajIvanivaho'pi prakRSTastIyastovasaraH sa cAsaubhAvazca tIvatarabhAvaH nipI. Dyata iti nipIDyamAnaH naubatarabhAvena nipIDyamAnastathoktaH jovAnAM nicAho jIvanivahaH miHzeSaJcAlau jIvaniyAhazca nizzeSajIvanivahaH tIvatarabhASanipovyamAno ni:zeSajIvanavaho yasya saH niSThurastrabhAvena bAdhyamAnasthAvarajaMgamamANisamUyukto'pi / paSaH ayaM / nidAyakAla: nidAghazcAsauM kAlazca nidAghakAla: priissmkaalH| sukha yathA tthaa| ninye nIyatesma / NIm prApaNe liT // 15 // bhA. bha.jisa pavitra parvata para dhyAnamagna jagadga ra munigaNa rahate the sabhI jIvoM ko dUsarI jagaha niSThura bhAva se santapta kiye huI isa bhISaNa Rtu ko bhI usa gadhaMta para ifNavarga sustapUrvaka bitAte the / 12 / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wm hm munisuvratakAvyam / gabhIragarjitabharAdatha kaMpamAnacakrAMgabAlavirahivajamabdakAlaH // chidrAvizatkaNisanRtyamayUrayUthamunmIladoSTapuTacAtaka muTThabhUva // 13 // gaMbhIretyAdi / atha nidaadhkaalaavsaanaanNtre| abdakAla: apo dAnotyabdaH la cAso kAlazca tathoktaH varSAkAlaH / goragarjitabharAta gaMbhIraM ca tata garjitaM ca gaMbhIragarjitaM tasya maro gaMbhIragarjitamarassasmAt gaMbhIrastanitAzayAt / kaMpamAnavakAMgavAlavirahinaje cakrAMgAnAM bAlA: cAMgalAH viraho'styeSAmiti virahiNa: cakrAMgayAlAzca vihiNazva cakrAmabAlavirahiNasteSAM vAstathoktaH kaMpata isi kapamAna: kaMpamAnazcakrAMgapAla virahitra jo yasmin karmaNi tat tathoka maryAvacala'sapotavihijanasamUhasahita yathA bhavati tathA / chidrAvizatkaNisanatyamayUrayUtha AvizaMnItyAvizaMtaH phaNAstyeSAmitiphaNinaH chidamAvizaMtazchidAvizaMtaste gha te phaNinazca chidrAvizatkaNinaH nRtyena saha gharta'ta iti sanRtyAste ca te mathUrAzca sanRtyamayUrA chidrAvizatphaNinazca sanRtyamayUrAzca tathoktAH chidrAvizatphaNisanRtyamayUrANAM yUthaM yasmin karmaNi tathokta raMdhrapravizatsu. natyamayUraniyaI yathA yathA / unmIladoSTara cAtaka unmAlata ityunmIlaMtI morayoH puTAvAThapuTI unmIlaMtAvoThapuTau yeSAM te tathoktA: ummIlaboTapuTAzcAtakA yasminkamaNi tat tathokta zithilIpoSTa zataka pakSe vizeSayukta yathA tthaa| udghabhUva uddetisma bhU sattAyAM liT // 13 // bhA0 ma0 --isake yAda gaMbhIra garjana se haMsa-zAvakoM ko tathA viyogI janoM ko kamti , vidhura so ko bila meM ghusane ke liye bAdhya, mayUra samUha ko nRtya manna tathA cAtakoM ke adhara puTa ko unmIlita karatI huI varSA Rtu kA prAdurbhAva huA / 13 / prAjIjanat prasRtasarvasamudradezAH zakreNa siMdhujalamagnanagagrahAya // kSiptorujAladhiSaNAM punarutpatantaH khaM nIyamAnanagazemuSiko nvaabdaaH|14|| prAjojanahityAdi / prasUtasarvasamudradezAH prastriyatasma prasRtAH samudrasya dezAH samudradezAH sarve ca te samudradezAzca sarvasamudradezAH prasRtAH sarvasamundezA yaiste tathoktAH vyAtalamastasAgarapradezasahitAH / nadhAvAH nava ca te andAzca navAdA: nUtanameghAH / zakraNa nirjaravareNa / siMdhujalamagnanagagrahAya siMdhorjalaM siMdhujalaM majatisma mannAH siMdhujale manAstadhokAH siMdhujalamannAzca te nagAzca tathoktAsteSAM praha: siMdhujalamagnanaganaistasmai smudrslilmnprvtgrhnnaay| kSiptorujAladhiSaNAM kSipyatesma kSipta uru ca tata jAle va ujAle kSipta' va tat usajAlaM ca kSiptophajAlaM taditi dhiSaNA bhito. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m hm nAmaH sargaH / rujAladhiSaNA tAM nikSiptapathalanAyabuddhi / bhAjIjanat prAjanayana jane prAdurbhAva NitAlluGa / punaH bhUyaH / utpatataH utpataMtItyutpattaH uparyAgacchataH / navandiAH pratyaprAMdAH / evaM vyoss| nIyamAnanagazemunikA nIyata iti nIyamAnAste ca ta nagAzca nIyamAnanagAH ta iti zemupikA nIyamAnanagazemuSikA tAM AkRSyamANaparvatadhuddhi prAjIjanat prAgbhAcayatisma // 14 // . bhA0 a0-mAno sabhI sAmudrika pradezoM meM ur3e hue natana meghoM ne samudra jala meM manna parvatoM ko nikAlane ke liye indra ke dvArA pheMke gaye mahA mAla kI tathA Upara kI ora uThe hue meghoM ne AkAza ko aura parvana ko baMdhane ko pravINatA ko prakaTita kiyA / 14! no vidma sAbhramaparAmbunidhegTaMtI vidyutvatAM kimu tatirbaDavAnalArtA // vAdatisaMtaniruta dhunadIkSaNArtha vyArUDhapAzivanitA makarItatirvA // 15 // no ityAdi / parAMbunidheH thapazcAlAvaMcunidhizca tathoktastasmAt pazcimayAdaH. pateH sakAzAt / anna' survtm| aTatI ajItyaraMnI gacchaMtI / sA dRzyamAmA vidyutvatAM vidyu rastyeSAmitti vidyu tvaMnasteSAM vidyutvatAM ana pratyartha iti jstvaabhaavH| ttiHraajiH| phimu syAvA / ghaDavAnalArtA yatavAnalenArtA bddvaagnibaadhitaa| bAdaMtisaMtatiH vAri vidyamAnA tino bAdatinasteSAM saMtatiH dantopazobhito jalaganasamUhaH / utta bhaveTikA dhunahIkSaNArtha divA nadI dhunahI tasyA IkSamA dhu nadIkSaNa dhu nadIkSaNAya tathoka gaMgAnadIdarzanAya / dhyAnapAzivanitAH vyAkakSyantesma vyArUDhAH pAzo'syAstIti pAzI tasya vanitA pAzi. ghamitAH vyArUDhAH pAzivanitAH yasyAssA tathoktA vaahnsvaadhaaruuddhvrunnstriismetaa| makarItati makarINAM tatistathoktA makarastrInikaro gheti / nAvijha na jAnImaH / vid. zAne laG / "vido laTo vA" iti maso maadeshH| sNshyaalNkaarH||15|| bhA0 a0-maiM nahIM samajhatA ki pazcima samudra se AkAza taka cakara lagAtI huI vizu paMktiyA~ hai ? athavA bAr3abAli se pIr3ita istisamUha hai ? yA pAkAza gaMgA ko dekhane ke liye varuNa kI triyoM se savArI kI gayo magaroM kI striyoM kA jhaMDa to nahIM hai // 15 // nIraMdhramabhrapaTalaM pihitAkhilaghu jetarAM vidhRtadIrvatarAMbudhAraM // devyAH kSitarupari laMbitadIrghamuktAmAle vizAlamiva dhAtRkRtaM vitAnaM // 16 // nIraMdhamityAdi / pihitAkhilA apidhIyatesma pihitA "dhAn iti dhAdezaH / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 sunisuvratakAvyam / "dhAbhoH ityaparakAralepaH makhilA cAsau dhauzca akhilacauH pihinA bhalilacauryena tat tathokta po'co husthaH" iti hasya: AcchAditasamastAkAza / vidhRtadIrghatagaMdhudhAra praSTara dIrghA vAyatarA aMdhubho dhArA aMdhArAvItarA trAsAcaMdhudhArA va tathoktA vinoyatema vidhRtA vidhRtA vIrdhatarAMbudhArA yena tathokta' bhRzAdhikAyatajaladhAraM / nauraMdhU' redhAnirgataM nIraMdhU nicchindr| abhUpaTalaM abhAgA paTalaM tadhokta meghsmuubH| kSitaH bhUmyAH / devyAH devatAyAH bhUdevyAH / upari ane| dhAtRkRtaM dhAyA kRtaM bramanirmitaM ! laMbitadIrghamuktAmAlaM laNyatesma lepitA mulAnAM mAlA mukkAmAlA nIrghA vAmI muktAmAlA va dIrghamuktAmAlA lapitA dIrghamukkAmAlA yamya tt| vizAlaM vistIrNa / yitAnamiva caMdrogamAnamiva / bhre jaitagaM prakRSTa bhra je bhra jainagaM mAni tridInau liT / "yo vibhatra tAm" iti sarapa pratyayaH / alpadityAdinAmpratyayaH utprekSA // 12 // mA0 -samasta namA-maNDala ko Acchanna kiye huA, bar3I prakhara jala-dhAga ko dhAraNa kiye huA, bhagavatI pRthvI ke Upara laTakI huI bar3I 2 muktA mAlA ghAlA brahmA ke dvArA phailAye gaye vizAla chidrarahita tambU ke samAna metra-maNDala mAlUma par3atA thA : // 16 // rejuH prasRtya jaladhi parito'pyazeSa meghA muhurmuhurabhiprasUtAbhrabhAgAH // pAdAnavarSaNamiSAtpayasAM payodhi vyomApi mAnta iva saMzayitAzayena // 17 // rejurityaadi| azeSa na zeSaM azeSa ta sakalaM / jaladhiM jalAni dhIyaMtesma jaladhisna samudra / paritaH sarvanaH / prasRtya prasaraNa pUrva0 vyApya / muhurmuhuH bhUyA bhUyaH / abhiprasRtAbhubhAgAH mamita: prasUtAH abhusya bhAgA: mama bhAgA: abhiprasamA abhubhAgA yeste tathoktA: abhivyAmagagarapradezayuktAH / meghAH jldhraaH| pyamA jalAnAM / bhAdAnavarSaNamiSAt mAdAne va varSaNaM va tathokta AdAnavarSaNa patra mirSa bhAdAnavarSaNamiSaM tasmAt syIkaraNAvarSaNagyAjAt / saMzayitAzayena saMzetesA saMzayitaH sa vAsASAzayaza saMzayitAzayastena zaki. taamipraayenn| payodhi jaladhiM / jyomApi divauSa / bhAta iva mAMtIti mAtastava mAmAne zatrataH pramiti kurvati iva / renuH babhuH / rAja dopto liT utprekSA // 17 // bhA. 10-sAre samudra ke cAro tarapha bAra bAra phela kara AkAza-gaNDala ko ghere hue meSa jaloM ko lene aura varSaNa karane ke bahAne se saMdigdha citta ho mAno samudra aura AkAza ko nApate haiM / 17 / kAMtArabhRmiSu vidIrNadarIvidhAnadedIpyamAnamaNirAzimupopaviSTAH // aMgArapuMjamanamA kila sevamAnAH zAkhAmRgAH zuzubhire nvvRssttishiirnnaa:||18) Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 navamaH srgH| kAMtAretyAdi / kAMtArabhUmiSu kAMtArANA bhUmayaH kAMtArabhUmayaH sAsu araNyabhUmiSu / navavRSTizIrNAH nayA cAso vRSTica navavRSTislapA zIrNAH nUtanapA kadarthitAH / vidIrNaharIbhidhAnadIpyamAnamaNigaziM vidIrNAzca tA daryazca vidIrNadaryaH dedIpyaMta iti dedIpyamAnAste ca te maNayazra tathoktA vidIrNadarISu vicamAnA dedIpyamAnamaNa yasteSAM zistaM prAganidAghabhayasphuTitasudarISa bhAmAsyamAnAkSagaziM / upopadhiSTAH ugopavizatisma tamoktAH samIpasthitAH / propotsaMpAdapUraNe dviH / aMgArapujamanA aMgArANAM jastathoktaH aMgArapuMja ini manastena aMgArarAziyuddha yA / setramAnA: sevaMta iti sevmaanaaH| zAkhAmRgAH kapayaH / zuzumire kila ghakAzira kila / zubha dIptau lin / bhAnimAnaslaMkAraH // 18 // mA00-dhana-bhUmiyoM meM vitIrNa kandarAoM meM vidyamAna rakSapuja ke nikaTa naI dRSTi se bhArI ho bhagAgja ke khyAla se baiThe hue andara sobhate the // 18 // nIlopalAyInalamaNitoraNAtabhAha parinuhurvicA hadhUkaiH // kimIritA jaladharAsturacApara yA vidyadyatA vividire nagareSu vrsseH||16|| bholaapletyaadi| nagareSu pattaneSu / aMtaH madhye / yahi bAhya / pari paritaH / muhuH punaH punH| vinaradvadhUkaH vivaratIti vicAtyaH vicaratyA vdhve| yeSAM te vicAdvadhUmAstaiH saMgharanitAyutaH / maNitAraNA: maNiminirminAstoraNAstathokAH maNiraNA aprai yeSAM te maNitAraNAyAsta: ganabhAga bntornnyuktH| nIlopalAnilayaH nIlacAsau upalabdha naulopalamtena nirmitA anilayAH nIlepalAnilayAstaH nIlaratnAcina. saudheH| kimmoritAH mizrAH / suracAdaramyAH suracApena ramyA: iMdradhanuSaH manogaH / vidya - sAH vidhatA yutAMstathokkAH tadhi nI: 1 jaladharAH malAmi dharatIti jaladharA; meSAH / varSe : vRSTibhiH / yicidira rejire / vida mAne liT / sApamAnApameyapadAnAM cipativivabhAvena parasparopamA 1 // bhA0 a0-bAhara, bhItara tathA cAro tarapha jahA~ zara 2 yuvatiyA~ vicaraNa kara rahI haiM aisI maNimaya toraNa cAlI nIlama-jaDina aTTAlikAoM se spRSTa aura indra dhanuSa tathA caMcalA-yukta metra zaharoM meM dRSTi dvArA ho jAne jAte the arthAt AkAzapazinI indramaNisvacita aTAriyoM se samudbhAsita svacchAkAza ke bhI nIla bane rahane kI vajaha se prakRta jalada vRSTi hone para hI pratIta hotA thaa| 16 / unmArgavartyapi jagajjanamAnyavRttiAlAsabhAsurakujopyuruvAppasItaH // bhabhomucAmazamayatprancayo rajAMsi pratyAhatAmala digaMbaradarzano'pi // 2. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvrtkaavym| 174 .. unmAtyAdi / unmArgavayapi udto mArgastasmin partata ityeya zolA mAvartI durbhAgavayapi pakSe vyAmamA yayapi / jagajanamAnyavRttirapi jagato janAH jagamanA: mAnitu yogyAH mAnyA: jagajanermAnyA tathoktA jagajanamAnyA vRttiryasya saH lokjaampuujyvrtnaayuktH| durbhaagvtine| jagajanamAnyavRttitvaviradhiH yAkAzamArgavartIti prihaarH| ullAsabhAsurakujeo'pi ullalanamulAsaralena bhAsaMta ityevaM zIlA ullAsamAsurA ko jAyaMta iti kumA: ullAsabhAsurAH kujAH yasya saH dnnmaasnshiilsiitaayutH| pane ballAsamA surA: palavalAzatracUnAdibhibhAsamAnAH phujAH vRkSA yarUpa saH tathokta. lApi / usayAsitaH uru yAvaM yasyAssA tathoktA uruvASpA sItA yasya saH mahada ya. sItAdevIsahitaH pakSe jamAyamANalAMgalapaddhatisahitaH / "bApo netrjlaadhmnnoH| sotA. rAmaphalatraM syAttathA lAgalapaddhatI ityubhayatrApi vizvaH / ullAsabhAmarasotAvataH ucAI sItApatya virodhaH / kintu ullasanabhAsanazIlaznavatvaM jayavRSTivazAdummAyamANalAMgalasva. pativaramiti parihAraH / pratyAitAmalAdagaMbaradarzanA'pi pratyAhAnyatasma pratyAta na vidyate malaM yasya tadamalaM diza enAMvara pAte digaMbarA: terA darzanaM tayAMta pratyAita mamala dinayAdarzanaM yena saH tathoktasso'pi nirAkRtanirmalajinamatavAnapi pakSe dizazca bheSaraM ca digaMbarANiteSAM darzana pratyAitaM samaladigambaradarzanaM yenasaH ityatrApi bahupado blH| prakSitavizadAdagAkAzavAkSaNavAnapi / "darzanaM gayanasvAmadhuddhidharmopalabdhiSu / zAnadarpaNayozvApi" iti vizvaH / aMbhomucAM aMbhAMsi muJcatyammucasteSAM mevAnAM / pracayaH prakaraH / rajAMsi pApAni reNUkhA / azamayat adamayat / zam damU upazamana l| nirAkRjinamatasya pApazamanatvaM vidhiH / pratihatanimaladigAkAzAprakSaNasthAbdakAlasya dhUlizamanatyamiti. parihAraH / ghiraadhmaasaalNkaarH|| 20 // bhA0 a0 vipatha gAmA (AkAza pathacAro ) hote hue bhI sAMsArika logoM se mAnya vRtti hokara, harpa se prakAzana-zAla sAMtA (vRkSa) yukta hote hue mA atyanta bASpa sampanna lAMgala ( sAtA devA ) sahita tathA svaccha dizAvalAMkana (pavitra jinamana darzana) ko arurUma kie hue bhI megha-maMDala ne rajaslamUha ( rajoguNa ) ko zAnta kiyA / 20 // ki ketakI kusumitA kimayaM taDitvAna saMbAdhato jalamucAM patitaH pRthivyAM / / kiMvA dhRtaduzakalastama sAM samUhaH kiM zAkinI zitaradA taruNAdanAya // 21 // kimityAdi / kusumitA kusumAgi saMjAtAnyasyAmiti tathoktA saMjAsakukhumayuktA / ketakI vRkSaH / kiM bhavet kiMnu / ayaM eSaH / jalamucAM jalaM muMcaMtAti jalamunnasteSAM / saMyAdhataH saMvAdhanaM saMbAdhastasmAt tathoktaM prsprsNmrdntH| pRthivyAM bhUbhyAM / patitaH Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 navamaH sargaH / patatisma patitaH cyutH| taDitvAn taDidasyAstAtimaDivAn "sava" jivAlAH vidyu dhu kamedhaH / kiMsyAduta / dhRteMduzakalaH noyatesma dhRtaM IdAH zakalamidhuzakalaM dhRtamiTuzaphalaM yena saH dhRtacaMdrabhAgaH / "mittazaphalakhaMDe vA" ityamaraH / tamasAM timirANAM / samUhaH nivahaH / kiM vA bhavedvA / taruNAdanAya taruNAnAmadana taruNAdanaM tasmai kAmoddIpanahetusvAdha vajanabhakSaNArthamityarthaH / zitaradA zitA radA yasyAssA tathoktA nizitaradanA "zitaM zAta ca nizite kaze zAntazca karmaNi" iti vishvH| zAkinI zAkinI nAma devI / kiM bhavati kiN| saMzayAlaMkAraH // 21 // bhA0 a0---kyA yaha vikasita ketakI kI gAcha hai yA paraspara megha ke saMgharSaNa se z2amIna para girI huI bijalo hai athavA candramA kA Tukar3A liye huA andhakAra-samUha hai yA yuvakoM kA bhakSaNa karane ke lie kaTibaddha ujale dA~ta vAlI rAkSasI to nahIM hai / 21 / gotrArigopakarakA vyarucandharAyAM meghAgamena dayitena kRtAMkapAlyAH // vyomazriyaH stnttruttitoruhaarsvrtaavkiirnnnvvidrummauktikaabhaaH||22|| goprArItyAdi / medhAgamanena AgamanamAgamaH meghasyAgamA yasmin tena prAvRSTrakAlena dayitena prANanAyakena / kUtAMkapAlyAH kriyatesma kRtA kRtA aMkapAliyasyAssA tathoktA tasyAH pihitaaliNgnaayaaH| "kroDadhAtrikApariraMbheSvaMkapAliH" iti naanaarthkoshe| vyomazriyaH vyonaH zroH vyomaiva vA zrostasyAH gaganalakSmyAH / stanatatruTitorahArastrastAvakIrNanavavidyamamauktikAbhAH stanayosta stanataTa tasmAta truTinaH tathoktaH uruzcAsau hAraca tathoktaH stanatatruTitazcAsau uruhArazca stanatatruTinoruhAra: prastAzca te avakIrNAdha strastAvakIrNAH stanatatruTitozahArAt strastAvakIrNAH vidrumAzca mauktikAna vidrumamauktikAH navAzca te vidumamauktikAzca navavidrumamauktikAH stanatatruTitoruhArasastAvakINAMzca te navavidrumamauktikAca tathoktAH teSAmAmAH kucapradezatruTitapRthuThArAcchithilitadhikIrNanUtanapravAlamukkAphalasadRzAH / gotrArigopakarakA gotrArigopAdha karakAca tathoktAH drgopkrimivrssoplaaH| dharAyAM bhUmau / vyarucana vizeSeNa renuH / ruci abhiprItyAMsa luka "yuddhapoluG" parasmaipadam / utprekSAlaMkAraH // 22 // bhA0 a0---varSA-kAla-rUpI vallabha se AliMgita AkAza-lakSmI ke stana-pradeza se TTI huI mAlA ke gire hue naye motI aura mUMge kI sI AbhA vAle indra kITa tathA ole pRthvI para camakane lage / 22 // pAlapya khalvatitarAM caturairamuSminnArUDhadhanvani satAmavamAnahetau // kAle hi rAjavikale kaluSAtmanIti kAmaM piko'bhvduriikRtmuukbhaavH||23|| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munimumatakAvyam / __ AlapyetyAdi / pikaH kokilaH | ArUDhadhanvani Aruhyatesma ArUDhaM Ala dhanva yasmin tasmin AmaDhadhanuSmati kalahatatpara ityarthaH pazye prarUr3hedrAyudhavati / satAM satpurupANAM pakSe nakSatrANAM / "satprazasta vidyamAne triSu strIsatyatArayoH" iti shaashvtH| avamAnato avamAnasya hetustathoktaH tasmin tiraskArakAraNe / rAjadhikale rAjJA viphalastathoktastasmin uttamakSatriyahone pakSe caMdraprabhArahine "rAjA caMdramahIpatyoH" iti dhanaMjayaH / kaluSAtmani kaluSa AtmA yasya tasmin pApAtmani pakSe malimasasvabhAve / amuSmin kAle pakSa etadvarSAkAle / caturaiH paMDitamanoraMjana nipuNe: pakSe paMcamadhyaninipuNaH / atitarAM atyaMta / Alapya AlapanaM pUrva0 uktvA / khalu "niSedhe'laM khalaulaketi"tyA pratyayaH / "ko'nanApyaH" prati pyAdezaH / "niSedhacAkyAlaMkArajijJAsAnunaye khalu" ityamaraH / evamAzayena / dUrIkRtamUka. bhAvaH dUrIkriyatesma dUrIkRtaH mUkasya bhAvo mUkabhAvaH dUrIkRto mUkabhAvo yena saH aMgIkRta maunaniyamaH / kAma paryApta' / "kAma prakAmaM paryAptam" ityamaraH / abhavat bhU sattAyAM laG // 23 // bhA0 a0. kalaha-tatpara athavA indra-cApa-yukta, sajjanoM athavA nakSatroM ke apamAna ke kAraNa uttama rAjahIna athavA candra prakAza se rahita pApAtmA athavA kRSNatA-yukta isa varSARtu meM kokilane paMcama rAga se manamAnA kajana kara aba ekadama cuppI sAdhalI / 23 / pratyunmiSannavakadaMbarajobhiruccaizcitraM digaMbarahadapyanuraktamAzu // cittAnyaraMjayata rAgijanasya tasyetyAzcaryamala kimu pazcimagaMdhavAhaH // 24 // pratyunmipamityAdi / atra prAvRdhi / paznimagaMdha vAhaH pazcimazcAsauM gaMdhavAhazca tathoktaH pazcimavAyuH / pratyunmiApanaghakadavarajobhiH pratyunmiSatIti pratyunmiSan navazcAsau kadaMbaca navakaSaH pratyunmipazcAsauM navakadaMvazca tathoktaH pratyunmiSanavakavasya rajI. si taiH dhikasatkusumanUtananopavRkSasya rjobhiH| digaMbarahudapi diza evAya eSAM te digaM. parAsteSAM hRt citta nadapi po dizazca aMbarANi ca digaMbarANi teSAM hRdaMtarbhAgo munIMdrahRdayamapi pajhe digaakaashmdhympi| uza: adhik| Azu zIghra / anurakta anurajyatesmAnurakta proNAti pakSe arunnit|ck viddhe| tasya prasiddhasya / rAgijanasya rAgo'syAstIti rAgI sa cAsaujanavarAgijanastasya kaamukjnsy| cittAni mnaaNsi| araMjayata amINayat / iti evaM tat / Azcarya kimu adbhutaM kiM ci na bhavati iti yAvat // 24 // bhA00-jaba pazcimI vAyu ne vikasita nUtana kadamba-puSpa ke parAgoM se AkAza ke madhyasAga athavA digambara muniyoM ke citta ko bahuta zIghra adhika anurakta kara liyA taba bhalA yA kAmI janoM ke hRdaya ko anuraMjita kare to kyA Azcarya hai / 24 / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 navamaH sargaH / ityatrAhasamayo'pi vibhamANAM vajrAnalaM janapadeSu sasarja nepat // cakre'tivRSTimitarAM na ca durdinAni tasya drumUla gatalokapateH prabhAvAt // 25 // ityetyAdi / iti evaM prakAreNa / vijRMbhamANaH pravardhamAnaH / aMbuvAhasamayo'pi aMtu vaha tvAhaH sa vAsau samayaca tayoH varSAkAlo'vi / DumUlagatalokapateH dormUlaM drumUlaM tadgacchatisma drumulagaU: lokasya patilokapatiH drumUlagatazcAsau lokapatizca mUgatalokapatistasya vRkSamUlasthita jinezvarasya / prabhAvAt sAmarthyAt / janapadeSu dezeSu / ISat stokaM va 1 vajrAnale vajrasyAnalo vajrAnastaM vajrAgniH / "vajra' hIrakabholibATa kAmalakeSu ca" iti vizvaH / na sasRje na cakAra / sRja visarge lie | ativRSTi adhikavRSTiM / itarAM anAvRSTiM / durdinAni ca meghanadinAni ca / na cakre na vidadhe // 25 // bhA0 a0 yoM bahuta bar3he bar3he hue bhI varSA kAla ne vRkSa ke nIce sthita zrIjinendra deva ke prabhAva ho se dezoM meM sabhI jagaha bajrapAta, ativRSTi, anAvRSTi tathA durdina Adi bAdhAyeM saMghaTita nahIM kAM / 25 / suSTikAMtamatha sItkRtagarbhakaMTaM nissvedadIrghasurataM svadamAnavahUni // karpUra khaMDavikalakamukopabhoga kacidvabhUva viSayaH samayo janAnAM // 26 // suzliSTaM tyAdi / atha prAvRkAlAnaMtare / kazcit ko'pi samayo'pi / kAlaH himakAla ityarthaH / suSTikAM kAMtA ca kAMtA photo ekazeSaH suliSyetesma suliSTau kAMtau yasmin karmaNi tat gADhAliMgitadaMpati yathA tathA / sItkRtagarbhakaMThaM sItkRtameva garbha yasya saH tathoktaH sItnagarbhaH kaMTho yasmin karmaNi tat sItkArAMtasahitagalayuktaM yathA tathA / "sotkRtaM bhaNitaM kAme" iti dhanaMjayaH anukaraNadhyaniH / niHsvedordhasurataM svedAnnirgataM niHsvedaM dIrgha ca taha surataM va tathoktaM niHsvedaM dIrghasurataM yasminkarmaNi tat dharmarahitAyatanidhuvanaM yathA tathA ! svadamAnava svayate iti svadamAnaH svadamAno vahnismit karmANi tat aMgakRtAyuktaM yathA tathA / karpUra khaMDavikalakamukopabhogaM karpUrAtya khaMDa tathoktaM karpUravaMDena vikalaH karpUrakhaMDavikalaH kramukasyopayogaH kramukopabhogaH karpUrekhaMDavikalaH kamukopabhogo yasmin karmaNi tat zItahetutvena dhanasArakhaMDarahitakramukeApabhogayuktaM yathA tathA / janAnAM lokAnAM / viSayaH gocaraH / "viSayaH syAdidriyArthe deze janapade'pi ca / gocare ca pravandhAye yasya jJAtastu tatra ca " iti vizvaH / babhUva bhavatisma bhU lattAyAM liT / rUpakaH // 26 // bhA0 a0 varSA kAla ke bAda paraspara dampatI ko AliGgana karAtI huI, atyanta ThaMDhaka sUcita karane vAlA sItkAra ( sIsIsI aisI dhvani ) galese nikalavAtI huI, aura adhika Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuvrata kAdhyam / 178 dera taka saMbhoga hote rahane para bhI kheda ( pasInA ) kA abhAva dikhalAnI huI kAra rahita supArI ke sevanopayukta hemanta Rtu logoM kI gaSTi-gocara huI / 26 / uccATanAya zaradaH sitasarSapaudho nirdagdhumabjanilayAnilayaM tuSAmiH // AlaMbhacUrNamasahAyajanasya kAmaMprAleyasIkaramiSeNa kuto'pyapatata // 27 // uccATanAyetyAdi / zaradaH zaratkAlasya / uccATanAya uccATanakarmanimitta / sitasarSapaudhaH sitAzca te sarvapAzca sitasarpapAsteSAmodhastathoktaH siddhArthasamUhaH / aJjanilayAnilayaM ajameva nilayo yasyAssA tathoktA aJjanilayAyA nilayastathoktastaM lakSmInivAsa kamalamityarthaH / rUpakaH / nirdagdha niHzeSa. dahanAya / tuSAgniH tuSaruyAgnistathoktaH palAlAgniH / asahAyajanasya na vidyate sahAyo yasya saH asahAyaH sa trAsau janazca asahAyajanastasya asahAyajanasya viyogijnsy| AlaMbhacUrNa AlabhArthaM cUrNa tathokta mAraNacUrNa / "pAlabhapijavizaraghAtonmAthavadhA api" ityamaraH / prAleyasIkaramipeNa prAlekhasya sIkarAstathoktAH prAleyasIkarAiti milemsokapi deva zimamAtyAnena / mAnimIlanam" ityabhidhAnAt / kuto'pi ksmaadpi| apaptata apanat / pallu gatau luG / "zartizAsti' ityA. vinA aja pratyayaH / "zcayatyazvacapratA'Gyatha gumpam" iti pamAgamaH // 27 // bhA0 a0--zaratkAla ke uccATana ke lie ujale saraso, kamala ko jalAne ke lie tuSArAgni aura jano ke lie mRtyuvarNa osa ke bindU ke bahAne na mAlUma kahAM se A juTe / 27 / rejuHprabhAtasamayeSu latAbanadrAH kSoNImahantuhinavArikaNaivikIrNaiH / / bhAliMgitastabakacArukucA ratAMtaprAdurbhavadbhiriva dharmala_yuvAnaH // 28 // rejurityaadi| prabhAtasamayeSu prabhAtAnyeva samayAH prabhAnasamayAsteSu vibhAtakAleSu / latAyanaddhAH avanahAtesma apanaddhAH lanAbhirabanadhAstathoktAH blriisNbddhaaH| AliMginastabakacArukucA cArUca to kucau ca bArakucau starakA eva cArakunI AliMgyatesma AliMgitau staSakacArukucau yaigne nayoktAH paribhaguncchakamanoramastanA: "syAdu gucchakastu stayakaH" ityamaraH / kSoNIruhaH kSoNyA bhUmyAM mahaMnIti vino hakArAMnAH vRkSAH / vikINa: viprakIrNaiH / nuhinavArikaNa: vAriNAM kaNAH bArikaNAH tuhinasya cArikaNAH taiH himajalazIkaraiH / ratAMsaprAdurbhavaddhiH ratasyAMta gtAMtaM prAdurbhayatIti pAdurbhavataH rattote prAmurbhavataH tathoktAstaiH nidhubnaaysaanaanirbhvdbhiH| dharmalavaiH ghaprasya labA dharmalavAstaiH svedbiNdubhiH| yuvAna iba naruNA iva / rejuH babhuH / rAja dIptau liT / / 28 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 navamaH srgH| ___ bhA. a-prAtaHkAtA meM lanAroM se lipaTe hudA prA zAdI sundara kucoM kA AliMgana kie hue vRkSa bikhare hue. osa ke yinduoM se saMbhogAnta meM nikale hue pasIne ke kaNoM se yudhaka gaNa ke samAna sobhane lage / 28 / kAle'la tIvahimabhAji na vAsareMdrasAMdrAMzuko'pi sahatemma himAdrivAlam // dUrasthamapyatha yayau malayAcaleMdraM gozIrSakoTaraphaNizvasitaiH kavodhAm // 26 // kAla ityaadi| nIvahimabhAji nImaca tat himaM ca nathokta nIvahima bhajanisma tInahimabhAm nasmin nIvahimabhAji nisstthurhimshite| atra asmin / kAle samaye / sAMdrAzuko'Ni sAMdramazukaM yasya so'pi dRDhavastravAnapi pakSe sAMdro'zuryamya sa nathoktaH dhanakiraNo'pi / vAsareMdra: vAsarasyevastathoktaH sUryaH / himAdrivAsa himena yukto'drihimAdriH himAnivAsastathokaH na himavatpavanayini / na sahatesma na bharSatismA pahala marSaNe "sme ca liTa" iti bhUtArthe ltt| atha annre| bhUgaspamapi viprakaSTadezasthitamapi / gozIrSakoTaraphaNizvasita: gozIryasya koTara nathoktaM gozIrSakoTare sthitAH phaNinaH gozIkoTaraphaNinasteyaM zvasitAstathoktAstaiH zrIgaMdhavRnakoTarasthinasarpanizvAsaH / kayoSNaM ISaduSNaM kaghoSaNaM tathA "kAkodoSaNe" ini koH kyaadeshH| malayAcaleMdra malayAzca te annalAzca malayAcalAstezamiTho malayAcaleMdrastaM yadvA acalAnAmidrastathoktaH sa vAsAciMdrazca malayAtraleMdramnaM / yayau praap| yA prApaNe liT || 2 || bhA0 a0-isa madhya-kAlIna niSThura hemanta Rtu meM atyanta saghana kiraNa-rUpa vastra yakta hote hue bhI sUrya himAcala parvatara nahIM raha sake, pratyuna atyAdhika dUrastha hota hue bhI candana vRkSa ke khokhale meM baiThe hue sA~poM ke phukAroM se kucha kucha uSNa malyAcala parvata ko cala dithe / 26 / laudheNa saurabhasanadritadiGmukhena raNotkareNa pihitAni vanAni rejuH // lokAtiduHsahasahasyamayAdivAttapatrAMgacArutarabhUrinizArakANi // 30 // lau NetyAdi / saurabhasanadinadiGmukhana saurabheNa sanadritaM saurabhasanadrita dizA mukhai diGmukhaM saurabhasanadrita dilamutraM yasya saH saurabhasanahitadiGamukhastena parimalavyAptadigdhivareNa / launa Na lodhrasyAyaM lodhrastena laudhasaMbandhinA 1 "mAlayaH zAyaro lodhastirITa. stilyamArjanau" ityamaraH / reNotkaraNa reNUnAmutkaro reNUtkarastena / pihinAni aphdhiIyaMtesma pihitAni AcchAdinAni / vanAni araNyAni 1 lokAtiduHsahasahasyabhayAt aniduHkhena mahatA kATana sAhyata iti duHsahastathokta lokaniduHsAhastathoktaH sa thAlau sahandha lokAtiduHsahasahastasya bhayaM tasmAt "paudhe taipasahasyau dvau" ityamaraH / janAtiduHsahasahiSNuhima Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaH srgH| kAlasya bhiitH| AttapatrAMgacAstarabhUrinizArakANIdha AdIyantesma AptAH nizAra eSa nizA rakAH bhUrayazca te nizArakAca bhUrinizArakAH praSTAcArapazcArutarA: patrAMgaNa cAratarAH patrAgacArutarAH AtAH patrAMgavArutarAH bhUrinizArakA yastAni tathoktAnova "nizAraH syAtprA. varaNe himAnilanivAraNe" itymrH| syoktagagavizeSA manoharabAlAcchAdanavanavatya iva / rejuH bbhuH| rAja dIptau liT / utprekSAlaMkAraH // 30 // bhA0 a0-sugandha se sabhI dizAoM ko vyApta kie hue aise lona ke parAga-puMja se AcchAdita vana logoM ke lie atyanta dussaha hemanta Rtu ke bhaya saM mAnoM vividha raMga ke gheTanoM se AveSTita se sobhane lge| 30 / saMtApitAratipatestrijagajjayArtha nArAcikA sunizitA iva nirvicAram / / kAtaryamaMbujadRzo didizurjanAnAM kAzmIrareNu kalitAMgalatA himatI // 31 // saMtApitA ityAdi / himatauM himazcAsau Rtuzva himatustasmin herI ra kaale| kAzmIra. reNukalitAMgalatAH kAzmIrasya reNuH tena kalitA aMgameva latA tathA kA kAzmorareNukalitA maMgalatA yAsA tAstathoktA kaMkamaparAgoddha litdehyssttyH| aMbujazazaH aMburjAmiya dazau yAsA tAstathoktAH sarojAkSyaH / ratipateH ratyAH patiH ratipatiH tasya sth| trijagajayAyaM trINi ca tAni jagati ca nijati teSAM jayastayoktastrijagayA jagajjayAI lokatrayajayanimitta | saMtApitAH saMtApyatesma saMtApitAH / sunizitAH adhikatokSaNAH / nArAvikA ica ayonArAcA zca / janAnAM lokAnAM / nirvicAra vicArarahitaM / kAtarya kAtarasya bhAvaH kAtayaM adhIratvaM / divizuH daddhatisma / diza pratisarjane liT / / 31 / / bhA0 a0- hemanta Rtu meM kezara ko dhUlo se parilipta aMgalatikA :..., aura kamala kIsI A~kha vAlI yuvatiyAM tribhuvana ko jAtane ke liye kAmadeva ke atyanta tAkSaNa tathA santapta lohe ke astra ke samAna vicAra rahita hokara logoM ko adhora karane lgaa| 31 / kAMtAviyogadahanena nitAMtadagdhAH pAMthAstuSArapatanena vizAyadaMgA: // USmAyamANabadanA: zvasitairazaMkaM cUrNopalArasamabhavansalilApalira: // 32 // kAMtetyAdi / kAMtAviyogadahanena kAMtAyAH viyogaH kAMtAviyogaH sa pava dahanaH kAMtAviyogadahanastena vanitAviyogAminA / sUyakaH / nitAMtadAtrAH dasma gvAH nitAMtaM dagdhAstayoktAH atyaMta dgdhaaH| tuSArapatanena tukArasya patanaM tena himasya patanena / vizIyadaMgA: vizIrthatIti vizIrthat vizIryadaMga yeSAM te tathoktAH mAdhyamAnAvayavAH / zcasita: upcaasaiH| USmAyamANAvadanAH: USmANamudramatItyuSmAyate USmAyate iti amAyamA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUnisunataphAvyam / 181 ghadana yeSAM te tathoktAH UNoddhamadAnanAH "vAvyomaphenAduddhami" iti tyaGga pratyayaH / pAMthAH paMthAna nitya yAMta pAthA: "nityaM NaH paMthazca" iti Na patyayaH paMthAdezazca pthikjnaaH| salilo. pasiktAH salinolikA tathoktAH jlenopsiktaaH| cUrNopalAH cUrNasyopalAH cUrNopalAH sudhAzamAnaH / "cUrga kSode kSAramere cUrNA nivAsayukni" iti vizvaH / azaMkaM na vidyate zaMkA yasmikarmaNi tat nissaMdehaM yathA tthaa| samabhavan samabhRvan / bhU sattAyAM lch| manmathAlisAH babhUvuritibhAvaH // 32 // bhA0 a0-pathikagaNa apanI kAntA ke viraha se atyanta dagdha hote hue ThaMDhaka par3ane se jar3I bhUta (vizIrNa ) aMgavAle ho tatpazcAt Aha marane se savASpa mukha hote hue jalase sIMce gaye cUne ke patthara ke samAna hogaye / 32 / satyaM tuSArapaTala: zaminA nahAH siddha: punaH paricayAya himatuladamyA / / channA dukUlabasanainu paTIrapaMliptA nu mauktikaguNairyadi bhUSitA nu // 33 // satyamityAdi / zaminaH zamamastyeSAmiti zaminaH yatayaH kAyotsargasthitA iti zeSaH / tuSArapaTale. tuSArANAM paTalAni tupArapaTalAni taH higasamudAyaiH "samUhe paTalaM na nA" ityAmaraH / ddhAtasmaruddhA: AvRtAH / na bhvti| satyaM tathyameva / punaH pazcAtkimiti cet / siddheH moksslkssnyaaH| paricayAya saMganimitta / himatulakSmyA himazcAsau Rtuzca himatuH sa eva lakSmIstathoktA tayA hemartu striyA / dukUlaghasaneH dukUlAni ca tAni vasatAni ca taiH kssaamvstrH| channAH chAdyatesma channAH saMvRtAH / nu kimu / paTopako pIrasya paMkAH paToragaMkAH taiH shriigNdhkrdH| liptA: lipyate sma liptA: upadigdhAH / nu kimu / yadi cet / mauktikagugaH mauktikAnAM guNA mauktikagumAsneH mustAmAlAbhiH / "mauryApradhAnapAradedriyasUtrasaravAdisaMjJAdiharitAdiSu" iti nAnArtharanakoza / bhUSitAH bhUSyatesma bhUSitAH alaMkRtAH / nu kimiti saMzayaH "nu pRcchAyAM bitarke " ityamaraH // 33 // bhA0 a0-khaDDAsana-pUrvaka sthita yanigaNa dimasamUha se Acchanna haiM ? yA mokSalakSmI kA sAtha karane ke liye hemanta zrI ke dvArA mahIna kapar3e se Dhake gaye to nahIM hai yAzrIcandana se upalita to nahIM hai athavA muktA-mAlA se to bhUSita nahIM hai ? arthAt kAyotsarga se par3e hue munigaNoM ko deva para zItakAla meM tuSAraNAta hone se phayi utprekSA karate haiM ki candana-lita, maNihAra-bhUSita athavA samujjvala dukulAcchanna to ye munigaNa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 navamaH sargaH / itthaM sudusmahatuSAratuSAvapAtairnirdagdhanIrajakule samaye'pi tasmin // mlAlAni naiva kamalAni mahAnubhAvo yamyA sthitaH sa bhagavAna sritHprtiire||34|| itymityaadi| itthaM anena ekAraNa "kAmatthamuH" iti sAdhuH / sudussahanuvAranuSAkpAtaiH sukha duHkhena mahatA kaSTena susahyata iti sudussAhaH sa cAsau tuSArazca tathovanaH suduHsAhatupArasya tugastathoktAsteSAmadhapAnAsta: soDhumazakyahimadezagatanaH / nirdagdhanIrajakule nirdahyatemma nirdvagdhaM nIra jAyana iti nIrajAni tapAM kula nirdagdhanIrajakula yasmintasmina niHzeSabhasmIkRtakamalayUthayukte / tasmin samaye himakAle / yamyAH kasyAzci. s| saritaH sarovarasya / panIre taTe "kRlaM rodhazca tIraM ca pratIraM canTa tiyu"ityamaraH / mahAnubhAvaH mahAnanubhAvo yasya saH tathoktaH utkRssttsaamrthyshinH| saH bhagavAna jJAnavairAgyasaMpannaH / sthitaH tiSThatimma sthiraH / natra kamalAni sarojAni / lAlAni "kayoH" ityAdinA yatasya maH hrssrhitaani| naiva naivAbhavan // 34 // ___ bhA0 a0. yoM asahya nayA joroM kI ThaMDaka par3ane se sabhI kamaloM ko jalAne vAle bhI isa zItakAla meM mahA pratApazAlI yaha zrImunisuvrata nAtha svAmI jisa nadI ke taura para padhAra te the vahAM ke kamala kamI lAna nahIM hote the / 34 / / kAyaklezAbhidhAne tapasi jinapatiniSThito varSamekam / bAhyAntavigrahadvAdaza vidhatapasAM madhyame'pyana ittham // dIkSAkalyANamAdau samabhavadabhavadyatra tatraiva bhUyo / nIlAragaye zagaye bhavacakitadhiyAmAttapugaye vareNye // 35 // kAyetyAdi / jinapaniH munisuvanAha diishvrH| bAbAMnarvigrahavAdavidharapasA thAhA ca aMtaraM ca bAyAMnA te eva vigraho yeSAM dvAbhyAmadhikA daza dvAdazavidhA yeSAM tAni dvAdazavidhAni tAni na tAni tapAMsi va nathoktAni cAhAtarvigrahANi ca nAni dvAdavidhApAMsi ca bAhmAMtaryigrahadvAdazavidhatapAMsi terI bhirNgaa-rNgdaadaabhedtpsaaN| madhyame'pi madhye marya madhyamaM tasmin "madhyAnmaH" iti ma pratyayaH mdhyegte'pi| agre uttame upari gate va | *agramAlaMbane bAte parimANe palasya c| prati purastAdadhivo pradhAne prathamojyoH ini" vizvaH kAya. kle zAmidhAne kAyasya klezastathoktaH kAyala za ityabhidhAnaM yasya tattarimaH prAyazanAmadheye / tapasi npshcrnne| itye anena prakAreNa itthaM / eka varSa emaparyataM "kAlAdhyanoAto" iti tthitoyaa| niSThitaH nistiSThatisma niSThitaH niSpannaH / yatra yasminbane / Adau pUrvasmin / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisutakAvyam / 183 dIkSA kalyANa dIkSAyAH kalyANaM tathoktaM pariniSkramaNakalyANaM / samabhavat samajAyata / tathaiva tasminneva / bhavavaktitriyAM bhave bhavAdvA cakitAdhIryeSAM teSAM saMsAra bhItabuddhinAM / zaraNye rakSaNabhUte / "zaraNaM gRharakSitroH" ityamaraH / AptapuNye AdIyatesma Anta puNyaM yasmin bhadhyopArjitsukRte / vareNye ubhayakalyANanilayatSAdutkRSTe / "mukhyavaryavareNyAzva" pratyamaraH / nIlAraNye nIlaM va tat araNyaM va nIlAraNyaM tasmin nIlaghane / bhUyaH pUrvavatyamANarIlA malavasU sUtAyAM lakS // 35 // bhA0 a0 - munisuvratanAtha svAmI vAhya tathA Abhyantara bAraha prakAra kI tapasyA ke madhya hote hue sarvottama kAyakleza nAmaka rApacaraNa meM yoM eka varSa taka sannaddha the tadana ntara pahale jahAM inakA dIkSAkalyANaka huA saMsAra se trasta jIvoM ke zaraNada tathA surU - vana meM rhe| 35 / tilakSya zraM zrAvyaratnasya TokAryA sukhabodhinyAM bhagavatapovarNano nAma naghamaH sargaH ityarddhaddArA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dazamaH srgH| zrImaMtamenamakhilArcitamAtmadhAma prAptaM svayaM sapadi tahanabhRjaSaNDam / / zAkhAkarepu dhRtapuSpaphala pranAnamAmIdivAcayitumudyatamAdareNa // 1 // bhIma mityAdi / bhAnA mAno dhAma AtmadhAma punasnat paramAtmabhAvaM "gRhadehatviTprabhAvAdhAmAni" ityamaraH / svarga Atmaneva ! prAma prApnotisma prApta kartari ktaH / zrImata zrIrasyAstIti zrImAna ta ubhayalakSmInAyakaM / agvilArcita AkhilaigarcitastaM samasta. nRsuraarcit| panaM munIzaM munisuvratatIrthAdhinAzaM / tadvanabhUjacaMDa taca tat vanaM ca tadvanaM bhuvi jAyata pratibhUjAHna inasya bhUjAHtanabhUjA: teSAM paMDa punarasat nIlabanavAkardacha / Ada. reNa bhaktyA / arcayituM arcanAya arcayituM pUjayituM / udyatamiva udhu kmiy| sapadi zoNa | zAhAkareSu zAkhA eva karAH teSu zAstrAhasteSu / ruupyH| dhRtapuSpaphalapratAnaM puSpANi ca phalAni ca puSpaphalAni neSAM pratAnaM tathoktaM dhRtaM puSpaphalapUtAnaM yena nattathoktaM AttakusumaphalamiSayaM / AsIt abhavat asa bhudhi laGga / utprekSAlaMkAraH // 6 // bhA0 a0..--saboM se pUjita tathA paramAtma-bhAva ko prApta zrImunisuvana nAtha ko mAno Avara ke sAtha arcanA karane ke liye hI usa nIla vanake sabhI vRkSa-samUha zAkhArUpI hAthoM meM puSya aura phala liye hue svayam ughata the| 1 / tasyaiva kIlakalanAH kimu pallavAni tasya sphuliMganikaro nanu kuddmlaani|| tasyaiva dhUmavitatirna punahirephA gatvA bane yamanala madano nimanaH // 2 // tasyetyAdi / bane nIlavane / madanaH ratipatiH / yaM anatAM yanayAnAgniM / gatvA mohAdupetya / nimanaH nipatinaH / tasya dhyaanaagnH| kolakalanA eva kIlAnAM kalanAH kala ini dhAtuH kavInAM kAmadhenuH jvAlAkalApA eva / pallavAni kislyaani| kimu kiMvA | tasya yaddhayA. nAnalasya / sphuliMganikaraH sphuliMgAnAM nikarastathoktaH agnikaNagaNaH / kur3amalAni mukulA. ni / nanu kiyA / punaH tasya dhyaanaagn| dhUmavitatireva dhUmAnAM vitanidhumavitatistathoktA dhUmAjikha / dvirephA: bhramarAH / na bhvti| apala tyalaMkAraH // 2 // bhA0 a0 --usa nIlAraNya meM jisa munisuvrata nAtha kI dhyAnAni meM gira kara madana svayaM bhasmI bhuta ho gaye usI kI agni-ughAlA to ye pattiyAM nahIM haiM ? usakI cinagArI. zAyada ye kaliyA~ hoM aura usake dhUnasamUha hI saMbhavataH ye samara haiN|2| Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nisuvrata kAvyam / 185 arimannamUni na palAzadalAnyadhAre ruhelazAMta rasasAgaraviDumA nu // vAntA mRgaivira virodhalavA mitho nu cnyairttaarcnmnniprkr| nu rejuH // 3 // asminnityAdi / asmin etasminvane / amUni imAni / palAzadalAni palAzAnAM dalAni tathoktAni kiMzukapuSpadalAni / na na bhavati / aghAre: aghAnAM aristathoktastasya pAhArijinezasya / uddezAMtarasasAgaravidumAH zAMtabhya rasastathoktaH zAMtarasa patra sAgaraH zaniralasAgara velAmudgana ullessa cAsau zAMtarasasAgaraca udvedasAgaraH tasya fager: tathoktAH / nu "tu praznaca vitarke va" ityamaraH / mRgaiH / vAMdAH vAstasya dhAMnAH munIMdrasanidhivazAt udgIrNAH / mithaH anyonyaM / ciravirodhalavAH virodhAnAM lavAH aster: triye sthitAH virodhavAstathoktAH bahulasthita virodhAH / tu kimu / ar: vane bhavAH vanyAstaiH vanavAsibhiH / tArcanamaNiH tatyate tataH arcanAya yogyA maNastathoktAsteSAM prakarA: arcanamaNiprakArAH netA ne arcanamaNiprakarAzva tathoktAH vistRtapUjAyogyaratnavizarAH / vimu tu rejuH babhuH / gajU dIsau liT / saMzayAlaMkAraH // 3 // 1 bhA0 a0- - isa nIla dhana meM ye palAza puruSa nahIM haiM balki aba vinAzaka zrIjinendrabhagavAna ke udgha lina zAntarasamahodadhi ke mUMge haiM ? athavA hariNoM se udrorNa kiye hue farazcita pArasparika virodhAMza to nahIM haiM ? yA ghanavAsiyoM se bikharAye gaye arthanArtha maNisamUha to nahIM lobha rahe haiM / 3 / adhyAsya caMpaka rostalamAttaSaSTho dharmyANi vibhradavalaMbitazubhralezyaH // zuddhAtmatatvamitra jAtavivanamIzo dhyAnaM dadhe dugtanacucu zukkaM // 4 // adhyAsyaityAdi / caMpakanaro: caMpakAlo taka caMpakataruH tasya haimapuSpaka vRkSasya / talaM mUlaM "zAsthAsorAdhAre" iti dvitIyA / adhyAmya adhyAsanaM pUrva pazcAt sthitvA AtapaSThaH AdIyate ma AttaH AttaH pamro yenAsau tathoktaH svIkRta popavAsaH / dharmyANi dharmAdanapetAni tathoktAni AzAvitryAdidharmadhyAnAni / vibhrat tribhanati vibhrana svIkurvan / avalaMbita zubhralezyaH athalaMdhyatesma avalaMbitA zubhrA cAsau lezyA ya zubhralezyA avalaM pitA zubhralezyA yena saH svIkRta zuklalezyaH / Iza: trilokasvAmI / zuddhAtmatattvamica tasya bhAvaH AtmanastaevaM vAtmaiva svamAtmanastvaM zuddhaca tadAtmatatvaM ca zuddhAtmatattvaM punastattadiva nirmalAtmasvarUpavat / jAtavivarta' jAtaM vivarta yasmin tat utpaznaparyAyeM / I manadhuM duritasya dUnane tathoktaM duritavUnanena vizaM duritananacaMdhu "tena vizleSa Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 dazamaH sargaH / cucaNau" iti dhuM pratyayaH pApanAzapratItaM / zukladhyAnaM zuklanAmaikAgraciMtAM / dadhe dharatisma / dhA dhAraNe liT // 4 // bhA0 a campaka vRkSa ke tala meM sthita ho dhamaM dhyAna karate hue chaThaveM upavAsa kA niyama liye hue zukra lezyA vAle munisuvrata nAtha ne zuddhAtmasvarUpa ke aisA utpannaparyAya vAlA pApanAzaka zukladhyAna lagAyA / 4 / styAnatrayaM jinapati: kramazo rajAMsi nAmni trayodaza purA hatasaptame haH // mohakaviMzatipacapayandadAha zrIgo'tha SoDazacidIkSA vijJAna // 5 // I hatyAnatrayamityAdi / purA tRtIyabhave / hatasatamohaH sapta ca te mohAra saptamohAH hatAsaptamohA yena saH tathoktaH vinssttsptprkRtiH| jinapatiH jinAnAM patistathoktaH jinezvaraH / kramazaH kramAt kramazaH "bahavalpAtyatkArakAcchasa niSTAnieM " nizas pratyayaH / kSapakazreNikA / atha AtazukladhyAnadhAraNAnaMtaraM / styAnatrayaM styAnAnAM trayaM nidrAnidrA pracalApracalA. styAnagRddhitrayaM / nAmni nAmakarmANi / trayodaza tribhiradhikA daza tathoktA I "dvASTAtrayo'nazinau prAkAdAho" ityanena trayAdezaH / rajAMsi karmANi / modekaviMzatimapi ekenAtrikA viMzatistathoktA mohAnAmekaviMzanirmohakaviMzanistAM aSTAviMzanimohanA yeSu saptaprakRtInAM tRtIyabhave vijatvAt zeSANItyarthaH / kSapayana kSapayatIti kSapayan anivRSTikara NasUkSmasAMparAyaguNasthAnadvaye nAzayannityarthaH / kSINe kSINakaSAyaguNasthAne / vidIkSaNarodha. vijJAna vizva IkSaNaM na cirdakSaNe tayoH rodhAH cidIkSaNarodhAH te ca vinAca citradIkSaparodhavinAstAn jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyAMtarAyAn / poDaza paridhikA daza tathoktAstAn " ekAdaza poDazoDaSoDhA paDhA" ityanena sAdhuH / jJAnAvaraNIyapaMcakaM darzanAvaraNIyaprakRtiSu styAnagujritrayasya prAgastattvAtta Su SaTkaM aMnarAyapaMcakaM ceti SoDazaprakRtayaH / dadAha dahatisma dadda bhasmokaraNe liT ||5|| bhA0 a0 - pahale hI tRtIya bhAva meM anantAnubandhI krodhamAna mAyA lobhAdi sapta moha ko vina kiye hue jinendra bhagavAn ne kramazaH nidrAnidrA Adi sthAna zya ko, teraha nAmaka tathA zeSa ikkAMsa mohanIya karma prakRtiyoM ko nae karate hue kSINa kavAya guNasthAna meM hAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIya Adi solaha antarAya dharma-prakRtiyoM ko bhasmI bhUta kiyA / 5 / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisunatakAvyam / ghAtInyapi prabalazaktyatigarvitAni devasya yogakaravAladitAnyabhUvan / / vAtmanaH kimiti ciMtanayeva dagdharajjUpamaM samamaghAtibalaM babhUva // 6 // ghAtItyAdi / prabalazaktyatigarvitAni prayalA cAso zaktizca pravalazaktiH atyantagarvitAnyatirvitAni prayalazaktyatigarvitAni tathokAni prabalasAmanAhakArita taani| ghAtInyapi ghAnayatyevaM zIlAni dhAtIni AtmasvarUpatirodhakAni karmANyapi apizabdena abAtiSu triSaSTiparimitadurisAnyapItyarthaH / devasya jineshvrsy| yogakaravAladitAni yoga para karavAlo yogapharavAlaH tena ditAni khaMDitAni tathoktAni zukladhyAnakhaGkana chinAni / abhUcan Asan / bhR sattAyAM lui / AtmanaH svasya / vartma mArgaH kiM iti ko ceti / ciMtagayeva ciMtanena eva / aghAtivalaM aghAtinAM balaM tathokta adhAtikarmasenAsamaM sahaghAtikSayasamaM eva ityarthaH / dagdharajjUpama' dahyatesma dagdhA sA bAsau rajjuzca dagdharajjustasyAssama niHzaktikamiti yAvat / babhUva bhavanimma bhU sastAyAM / liT // 6 // bhA0 a0-jinendra munisupata bhagavAn ke zukmyAna kapI khaDDa se atyanta zaktimattAse sagarva dhAniyA karma bhI chinna bhinna ho gye| tadanantara apanA kauna sA mArga rahA isa cintana se hI jalI huI rassI ke samAna aghAtiyA karma bhI zakti hIna ho gayA / 6 / ityastapAparipurApa sahaiva labdhi vaizAkhakRSNadazamIzravaNe'parAhane // sakSAyikIrNavadazAtizayAspadaM ca prAptodaya nabhasi paMcasahasradaMDaH // 7 // ityssetyaadi| iti uttprkaarenn| astapAparipuH pApameva ripuH pAparipuH astaH pAparipuH yena saH tathoktaH nssttkrmshtruH| saH tIrthakaraparamadevaH / vaizAkhakRSNadazamIzravaNe vaizAkhyA paurNamAsyAM yukto mAsaH vaizAkha: "sAsyapaurNamAsI" ityaNa vaizAkhasya kRSNastathA kaH baizAkhakRSNasya dazamI tathokkA vaizAkhakRSNadazamyA zravaNastathoktasmasmin vaizAkhamAsasya kRSNapakSasya dazamItithau zravaNe | aparAGke aho'paraH aparAgastasmin "saMkhyAjyayasarvA zAt" ityaTa alAdezazca sAyAha / kSAyikakarmakSayena jAtA navalabdhiH samyaktva. cAritramAnadarzanadAnalAbhabhogopabhogavIryANIti navakebalalabdhiH dazAtizayAn daza ca te atizayAzca dazAtizayAstAn ghAtikSayajagavyUtizatacatuSTayamubhikSAvidazAtizayAn / nabhasi AkAze / paMcasahanaH paMva ca tAni sahastrANi ca paMcasahasrANi paMcasahasraHpramitAH daMDAH tathokAH sai: athavA paMkhacArAn sahasrANi paMcasahasrA: "sujyAdhai" ityAdinA samAsaH paMcasahasrAzca te daMDAzca tathoktAstaiH paMcasahanacApaH / prAptodayaM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 navamaH srgH| prApyate sma prAptaH prApta udayaM yasya nat prAptodayaM putattat lbyonntik| padaM sthaan| sahaiva yugapadeva / Apa prAmotisma / Apla, vyAptI liT // 7 // mA0 a.--yoM karma-rUpo zatru ko nae kiye hue una tIrthakara deva ne baizAkha kRSNa dazamI ko zravaNa nakSatra ke aparAda meM karma kSayale utpanna hue samyak cAritra, jJAna, darzana dAna lAbhAdi naya kevala latriyoM ko ghAti-kSayaja cAra sau koza taka subhikSAdi dasa atizayoM tathA AkAza meM paMcasahasra vApa-pramita unnata sthAna ko sAtha hI sAtha prApta kiyA // 7 // atrAMtare sakalalokapateramuSya zakrAjJayA racitavAndhanada: sabhA tAm // yasyAH pramANa mudita munibhiH purAgaradhyayojanayugaM bhugnmyyaaH||8|| agretyAdi / yasyAH sabhAyAH ! yaduratnamayyAH bahUni ca tAni ratnAni ca bahuratnAni teSAM vikAro bahuratnamayA tasyAH nAnAratnanirmitAH / pramANa mAna / purANe: puurvkaalbhvaiH| "purANam"ini sAdhuH / munibhiH gnndhraadibhiH| adhyayojanayugaM yojanayoyugaMyojanayuga:adhikamadha yasya tat adhyadha lazca tat yojanagrugaM ca tayo sAdhikA yojanavyaM / uzirA u / na sa sa.va.bhUti: sakalaDApateH sakalAzca te lokAzca tathokatAH teSAM patistasya samastajagatsvAminaH / amucya etasya jinpteH| zakrAzayA zakrasyAjJA nathoktA tayA deveMdrAjJayA / dhanadaH dhanaM dadAtAti dhanadaH kuberaH / atra asmin / aMtare aakaashe| racitavAn nirmitavAna // 8 // mA0 a0 -prAcIna gaNadharAdi prAcAryoM ne isa jagatvAmA jinendra bhAdhAna ko jisa yaharata-jaTita samavazaraNa ko uccatara DhAI yojana kI batalAI hai usI kI racanA indra kI AhA se kubera ne AkAza meM ko // 8 // rejetarAM divijarAjadRSatpratiSThA saMsanmahI vinayasaMkucitAkhi lAMgA // vyomasthalIva bhuvi yaH samavApya sevyaH so'yaM svayaM guNanidhiHsamagacchati // 9 // rejetarAmityiAdi / yaH devaH / bhuvi bhUmau / lamabApya samannApanaM pUrva 50 sametya / sevyaH sevituM yogyaH sevyaH ArAdhyaH / so'yaM saH eSaH / guNanidhiH guNAnAM nidhistathoktaH anaMtajJAnAdinilayaH / svayaM Atmaiva / samagacchateti sameyAditi / "samo'rtisvaranizudbhazcidgapracchRcchaH" iti taG gamla gatau laG / vinayasaMkucitAkhilAMgA vinayena saMkucitAni vinayasaMkucitAni akhilAni ca tAnyaMgAni ca akhilAMgAni vinayasaMkucitAni akhilAgAni yasyAssA tathoktA bhaktyA sNhRtsklaavyvaa| vyomapalIva zyonaH sthalI vyoma Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvrata kAvyam | 186 sthalI AkAzapradeza: seva / vivijarAjadUtpratiSThA divijJAnAM rAjA divijarAjastasya pat tasyAH pratiSThA yasyAssA tathoktA iMdranIlAdhiSThAnayuktA / saMsanmahI saMsado mahI tayokkA nazaraNabhUmiH / rejetarAM adhika babhau / rAz2a dIptau liT // 6 // bhA0 a0 jo jinendra bhagavAn bhUtala para avatIrNa hokara atyanta ArAdhanIya hote haiM guNanidhi jinendra svayaM A mile mAno isa kAraNa se vyomasthalI ke samAna tathA bhakti se saMkucita antaraMgavAlI indranIla jar3ita samavasaraNa bhUmi atyanta suzobhita huI / 6 / prAsAda caityaparikhAlatikAdrumamA jAtA dhvajakujaharmyagaNakSamA || pIThAni ceti harasaMkhya bhuvastadaMtare kAMta ke lisadanaM jinabAMdhala damyAH // 10 // prAsAdetyAdi / prAsAdacetyaparikhAlatikAdumamAH prAsAderbhuktaM cetyaM tathoktaM prAsAdacetyaM ca parikhA va latikA va dumazca prAsAdacaitya paricAlatikAnumAsteSAM kSmAH tathoktAH caityaprAsAdabhUmiH khAdikAbhUmiH vallikAbhUmiH vanabhUmica / dhvajaya jahagaNakSamAzca dhvajazva divaH kujo kuje kujazca ha na gaNazca dhvajaya kujaharmyagaNAsteSAM kSamAH tathoktAH dhvajabhUmiH kalpavRkSabhUmi: harmyabhUmiH gaNabhUmizca / pIDAni ceti tripadAni ceti / harasaMkhyabhuvaH harANAM rudrANAM saMkhyA yAsAM tAstathoktAH harasaMkhyAzca tAH bhuvana tathokAH ekAdaza bhUmayaH / jAtAH jAyate sma jAtaH / tataH jinayodhalakSmyAH bodha eva lakSmIstathoktA tAsAmaMtastataH bhUmInAM madhye | jinasya bodhalakSmIH tasyA: jinezvara kaivalyajJAnazriyaH / ekAMtakelisadanaM kelyAH sadanaM kelisadanaM ekAMtAM ca tatkelisadanaM ca tathoktaM gaMdhakuTItyarthaH // 10 // bhA0 a0 - prAsAda caitya, khAMtikA vallikA, vana, dhvaja, kalpavRkSa hameM aura gaNa mUmi tathA vipITha Adi gyAraha bhUmiyAM thiiN| inhIM ke bIca meM jinendra bhagavAn kI mukti-lakSmI kI eka mAtra krIr3A-sthalI arthAt gandhakuTI thI // 10 // prAsAdacaityanikaraH parikhA vratatyo vRkSA dhvajAH surakujAH kamazo'STabhRSu // Asan gRhANi ca gaNAstriSu viSTareSu zrIdharmacakratrividhadhvajamaMgalAni // 11 // prAsAdetyAdi / anubhUSu atha ca tA bhuvadha aSTabhuvastAsu aSTapRthivISu / kramazaH kramAt kramazaH paripAcyA / prAsAdacaityanikaraH prAsAdazca cetyAni ca prAsAdacaityAni teSAM freeram: prathamabhUmau prAsAdacaityasamUhaH / parikhA dvitIyabhUmau khAtikA / vrataMtyaH tRtIyabhUmau latAH / vRkSAH turyabhUmau vRkSAH / dhvajAH paMcamabhUmau patAkAH surakujAH jayaMta iti kujAH surANAM kujAstathoktAH SaSThabhUmau kalpavRkSAH / gRhANi samabhUmI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH hammANi ! gaNAH aSTamabhUmau dvAdazagaNAH / triSu viSTarepu nimekhalApITheSu prathame zrIdharmacakANi zriyA upalacinAni dharmatrakANi dinoye aSTamahAdhvajAH tutIye apRyaMgalAni / Asan abhavan / asa bhUci lag bhA* a---ATho bhUmiyoM meM kramaza: prathama meM prAsAdacaityAlaya samUha, dvitIya meM parikhA, tRtIya meM khAtikA vallI, caturtha meM latAvRkSa, paJcama meM vRkSadhvaja, paTa meM panAkA kalpavRkSa, saptama meM harma, aSTama meM dvAdaza gaNa aura prathama pITha meM dharma cakra, dvitIya meM aSTa mahAyaja tathA tRtIya meM aSTa maMgala the / 11 / sAlezcaturbhirapi paMcabhirapyudAgvedIbhirunnatisvApi catuguNava / / lokonnatAdapi jinAdhipategmuSmAjjainapradakSiNakRteH phalamIdRzaM hi // 12 // sAlairityAdi / catubhirapi / sAlaiH prAkAraiH / paMcabhirapi / udAraghedIbhiH udArAzca tAH vaidyazca udAravedyastAbhiH shaacedikaabhiH| lokonnanAdapi lokAdunnako lokonnano lokasyonnano dhA lokonnatastasmAdapi jgdutkRsspaacc| amuSmAna enanmunimudhamatIrthakarAt / jinapateH jinAlAso panizca jinAnAM patiLa : mAra jinanAthAt / caturguNaiva catvAro guNA yamyAssA tathokA caturbhiga jaissahinI / unnaniH utsedhaM zreSThatvaM ca azIticAyotsedhamityarthaH / adhApi acApyata ApalavyAptau karmaNi luG / tathA hi jainapradakSiNakRteH pradakSiNasya zaniH pradakSiNaniH jinasyeyaM jainI sA cAsau pradakSiNatizca jainapradakSiNakunitasyAH / phalaM niSpattiH / IdRzaM idamiva ddazyata iti IdRzaM etAdRzaM / hi / arthAntaranyAsaH / / 12 // bhA0 a0-cAra yahAra divAliyoM tathA pAMca vediyoM ke dvArA isa samarasaraNa bhUmi ne saMsAra meM sabhI se samunnata zrImunisuvrata svAmo se bhI caugunI unjati ( uMcAI ) prApta kI thii| ThIka hai jinendra bhagavAna kI pradakSiNA kA.yahI phala hotA hai / 12 / bhAveSTya saMsadavanItalavArivAhaM prArabhyamANasukRtAmRtapUravarSam // sAlena sarvamaNicUrNamayena tene tenAvitAnasurakAmukasaMpuTazrIH // 33 // AyeSTayetyAdi / prArabhyamANasustAmRtapUravarSa prArabhyamANaM sukRtamevAmRtaM sukRtAmRta tasya pUrastathoktaH mutAmRtapUrasya varSa tathokta prArabhyamANaM sukRtAmRtapUravarSa yena saH taM upajhamyamANapuNyapharmAmRtapravAhavarSasaMyukta / saMsadavanItalayAriyAI avanyAstalamayanItalaM saMsado'canItala tathokta dhArivahatIti vAricAhaH saMsado'canitalameva cArivAhastathoktastaM samasAraNabhUtalamegha / rUpakaH / AveSTaya vicarityA / sarvamaNicUrNamayena sarve ca te Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunisuvratakAvyam / maNayazca sarvamaNayasteSAM cUrNaH sarvamaNicUNaH tasya vikAraH sarvamaNicUrNamayastena sakalaranabUlIkRtena tena / sAlena prAkAreNa / abitAnasurakArmukarampuTazrIH na vitAne avitAne pRthule "anucistArayorastrI vinAnaM ki duke" ra surakSA mArga surakSA ke avitAne va surakArmuke ca aditAnasurakArmuke nayossaMpuTarna tathokta tasya zrIstathokA rudra cApayugmasaMparkazomA tene vistAryatesma nanUG vistAra // 13 // bhA0 a0- puNyarUpI amRta-pravAha kI bRSTi prAraMbha kiye hue bhUtala para samavasaraNarUpI medha ko ghera kara usI sarva maNimaya cUrNavAlI cahAra, divAlI ne rudra tathA indra ke vizAla dhanuSa kI zobhA phailAyI / 13 / / lokeSu kUTarahiteSu mahAmahimno devasya tasya nikaTe'pi kRtAdhivAsaH // prAsAdacaityanilayAH prathayAMbabhUvuH kUTAndigaMbarapathapratirodhino dhik // 14 // lopheSvityAdi / devasya svAminaH / mahAmahinnA mahAzcAsau mahimA ca mahAmahimA tena mahAprabhAveNa / lokeSu janeSu / kUTarahiteSu kUTena rahitAstathoktAsteSu kapaTarahiteSu maMgahIneSu / *mAyAnizcalAne dhu ketavAnRtarAziH / ayodhane zailage sIraMge kuTamaliyAm" ityamaraH / tasya jinasya / nikaTe smiipe| kRtAdhivAsA api kanaH adhivAso yauste tathAkA vihi. tAsthitayo'pi / prAsAdacaityanilayAH caityAnAM nilayAstathoktAH prAsAdAzca caityanilayAzca tathoktAH praasaadcaityaacaasaaH| digaMbararAvapratirodhinaH digAMvara yeSAM te digaMbarAsteSAM paMthAH digaMbarapathaH athavA dizazna aMbarANi ca digaMbarANi teSAM paMthAstathoktAH ta rudhantyeSazIlAstathoktAstAn munimArgaghirodhinaH digAkAzamArgAtirodhakAMzca 4 phUTAn zikharANi kapaTAn / prathayAM babhUvuH prakaTayAmAsuH prathi prakhyAne liTa / dhik niMdAyAM "kudhinirbhartsana niNdyoH"itymrH| virodhAlaMkAraH // 14 // bhA0 a0-zrImunisuvrata nAtha ke samujjvala prabhAva se logoM ke kapaTa-rahita athavA zivara-hIna hone para usa bhagavAna ke nikaTa vAsa kiye hue bhI prAsAda jina-caityAlayoM ne AkAza-mArga ( digambara munimArga ) ko roke hue zikharoM (kapoM) ko prakaTita kiyA ataH unheM dhikkAra hai / 14 / mArgeSvapi tiSu cirabhramaNena bhinnA bhinnA puraiva bhavalAlanayA dhusiMdhuH // zaMke jineMdracaraNaM zaraNaM praveSTuM saMprApasaMprati sabhAM jalakhAtikAtmA // 15 // mArgacityAdi / puraiva pUrvameva / bhavalAlanayA bhavasya saMsArasya Izvarasya lAlanA bhayalAlana tathAsaMsArasya rudrasya vA tAtparyeNa / "janma yAzaMkareSu bhvH"| iti nAnArtharasako Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 dazamaH sargaH / ve / bhinnA vidIrNA / triSu mArketi triSu pathiSyati / cirabhramaNena viraM bhramaNaM cigbhramaNaM zeSa viparyayajeta / manaHsiMdhu "siMdhurnA sariti khiyAm" ityamaraH / jinendracaraNaM jinAnAM iMdro jineMdrasya caNAM tathoka' jinezvarapAdazaraNaM prarakSaNaM / praveSTa pravezAya praveSu / saMprati idAnIM / jalakhAtikAtmA jalasya khAtikA jalakhAnikA seva AtmA svarUpaM yasyAssA svIkRta jalaparikhAsvarUpA / sabhAM samaghasaraNaM / saMprApa saMyayau | Amla vyAptau liT / utprekSA // 15 // .. bhA0 a0 - pahale hI saMsAra athavA zaMkara se lAlita pAlita hokara pIche mAMgoM meM bahuta dera taka bhaTakatI rahane se khinna hotI huI deva-gaMgA ne zrIbhagavAna ke caraNoM kI zaraNIbhUta hone ke liye hI mAnoM jala-khAni svarUpa se samavazaraNa ko prApta kiyA // 15 // bahikSitau sumanaso rativallabhasya mallakriyAgatajagallayapAtakAni // saMlapya bhRMgaraNitena vizuddhiheto: kiM lokanAthamabhajansumanoniSeyam // 16 // 5 yadvikSinAvityAdi / likSitaH zinizimmisya sumanasaH puSpANi kovizva | ratilabhya tyA vallabhastathoktastasya kAmasya / bhallakiyAganajagalayapAtakAni sya kriyA bhallakiyA tathA gataH jagatAM lyo jagallayaH bhallukriyAganazca jagallayazcAsau bhallakiyA ganajagallayastena jAnAni pAnakAni tatheokAni punastAni vANavyApAreNa ganajagallayajatapApAni / bhRMgaraNitena bhRMgArnA raNitaM bhRMgaraNitaM tena bhramaradhvaninA / saMlapya saMla panaM pUrva0 Alocya vizuddhihetoH vizuddha hetustathoktaraya prAyazvizanimitta' / sumanoniSevyaM zobhanaM mano yeSAM te sumanasaH niSevituM yogya: niSevyaH sumanobhirnivyastaM vibudhajanerArAdhyaM "kutumako vidAmareSu sumanaH" iti nAnArtharatAze | lokanAthaM lokasya nAthastathoktastaM tralokyasvAminaM / abhajat asevana / bhaja sevAyAM laG / kiM kimuta / utprekSAlaMkAraH // 16 // bhA0 a0 - callomayI bhUmi para puSpoM ne kAmadeva ke puSpamaya bANa se saMsAra kA jo nAza kiyA hai usa pAtaka ko bhRgoM ke guMAra ke dvArA kaha kara mAnoM prAyazcitta ke nimitta zrI devatAoM se sevya jagatpati zrI munisuvratanAtha kI sevA kI // 16 // keke lisaptadala caMpaka cUtaSaMDA: kAmArisannidhivazAdiva zAMtakAmAH || puSpANi vAmacaraNAhaticATuvAdacchAyAkaTAkSa nirapekSamadhurvadhUnAm // 17 // kaMkelItyAdi / kakelisaptacchada caMpaka cUna SaMDAH kaMkelayazca saptai candA yeSAM te tathosaptacchaddAztra caMpakAzca cUtAzca kaMkelisaptacchadapakacUtAsteSAM paMDAH I ktAH I Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munidbhunaal| azokaviSama chadapakayUtapaMDAH drusamUhAH / kAmArisasidhiyazAt kAmasyA. ri: kAmAri: kAmAressannidhiH kAmArisanidhistanya bazastasmAta manmatha rijinezvaralya snidhaanaadhiinaat| zAMtakAmA idha zAMtaH kAmo yeSAM te tathoktAH niHkAmA iva | dhadhUnAM nArINAM / vAmacaraNAhativAdyavAdacchAyAkaTAmanirapekSaM yAmazcAsau caraNazca tathoktaH tasyAhatistathoktA cATuzcAsau vAdazca cATuvAdaH yAmadharaNAhanizca cATuvAdazca cchAyA ca kaTAkSazca nathoktAH vAmantraraNAhanicATuvAdacchAyAkaTAkSANAM nirapenaM yasminkamaNi tat vAmapAdanAunamanoharavatranacchAyopAMgadarzanApekSArahitaM yathA tathA azokAdInAM yathAkrama vaamcrnnaahtyaadinirpeksstvmityrthH| puSpANi kuraramAni / adhuH adharan dudhAGa dhAraNe luG / yathAsaMkhyAlaMkAraH // 17 // / bhA0 a0--kAma-nAzaka zrojinendra bhagavAna ke nikaTasya hone ke kAraNa mAno zAnta hue kese azoka, saptachada, campaka tathA Ana-samUha aMganAoM ke vazama caraNa prahAra, sumiSTa pacana, chAyApAta aura kaTAkSa-nikSepa kI apekSA vinA kiye hI puSpina ho gye| arthAt kaniyoM ke siddhAntAnusAra azoka striyoM ke vAyeM aura ke pracAra karane se sthA lAmachada striyoM ke sumiSTa bhASaNa se, campaka striyoM ke chAyApAta se nayA AvRkSa striyoM ke kaTAkSa-mAtra se puSpita hote haiM so jinendra bhagavAn ke vahA~ rahane se ye vRkSa ulikhita upacAra hue ghimA hI kusumita ho gaye // 17 // arcA jinamya vanacaityamahIruhANAmacchinnadhAramakarandamucAM tlessu|| cakraniratyayatapAtyayayoganiSThAniSkampagAtrajinayogivagabhizaMkAM // 18 // arcetyAdi / acchinnadhAramakaraMdamunnAM na cchinnadhArA yasya sa acchinnadhArazvAsau makaraMdaca tathoktaH ta mucatIti achinadhAramakaraMdamucasteSAM avicchinnapradhAhayuktapuSparasaho / vanacaityamahIlahANAM caityairyuktA mahIruhAzcaityamaSToruhAH vanasya caityamahImahAsteSAM vanabhUmisthitantratyakSANAM / taleSu mRleSu / jinasya jineshvrsy| arthAH prati kRtyH| niratyayasapAtyayayoganiSThAniSkapagAtrajinayogivarAbhizaMkA sapAtyayasya yogastathoktaH niratyayazcAsau tapAtyayayogazca tathoktaH niratyayatapAtyayayogasya niSThA tathoktA yogo'styeSAmitiyoginaH jinAzca te yoginazca jinayoginaH teSAM varAstathoktA: kaMpAbhirgataM niSpaM niratyayatapAtyayayoganiSThayA niSkapa gotraM yeSAM te tathoknAH niratyayatapAtyayayoganiSThAH niSkaMpagAtrAzca te jinavarAzca tathokkA miratyayatapatyayayoganiSThAH niSkampagAjinayogivarAdha tathoktAH teSAmabhizaMkA tathoktA tAM niraticAravarSAkAlayo Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH sargaH / gamiSpatyA nizcalazarIrajinamunivareNyasaMzayaM / cakra: vidadhuH juham karaNe lida / utprekSA // 18 // mA0 a0 -avicchinna rUpa se makarandadhArA pravAhita karate hue vanabhUmistra caitya vRkSoM ke nIce vimAna jinendra bhagavAn ko pratimAoM ne mAnoM aticAra-rahita varSA-kAla yoga ko siddhi se nizcala zAri SAle jina munivara kA sandeha dhAraNa kiyA // 18 // . jJAnodaye jinapate: sthirabhAvamApte loka svayaM ca taDitaH sthirabhAvamAptA / / prAyaH pralaMbitaghanAstamupAsatesma prakhatpatAkakanakadhvajadaMDadabhAta // 16 // jJAnodaya ityaadi| loke bhuvne| jinapateH jinAnAM patistathoktastasya jinezasya / jJAnodaye jJAnasyodaya tathoktastasmin kevljnyaanotpsau| sthiramApaM sthirasya bhAvastathokta khirty| bhAtaM Apnotisma Aptastasmin yAte sati / pralaMbitaghanAH pralaMbito ghano yAbhistathoktAH sNshlissttmeghaaH| taDitaH vidyutaH 1 svayaM ca / prasaspatAkakanakadhvajaDabhAn prakhaMtAMti prakhaMtyaH khaMtyaH panAkA yeSAM te paMkhalpatAkA: zvajAnAM daMDAH dhvajadaMDAH kanakena nirmitA dhvajadaMDAstathoktAH pravatpatAkAzca te kanakadhvajadaMDAdha tathAktAH akhatyatAkakanakadhvajadaMDA iti daMbhastathoktastasmAt valaddhajasahitasuvarNadaMDavyAjAt / ziramA khirasya bhAvastayoktastaM sira / saMzayayuvAsena tatveSu nizcalacittatvaM / ca AptAH prayutAH satyaH / prAyaH bhRzaM / tatArthanAyaka / upAsatesma sevatesma / Asiupavezane laT // 16 // bhA0 a0-zrojinendra bhagavAn ke kevala jJAna udaya hone para mAnoM umar3a hue maMtravAlo viya latikArya kar3akar3AtI huI patAkA ke suSaNa-dhvaja daNDa ke bahAne se svayaM sthiratA ko prApta hotI huI kAsA jina mAvAn kA sevA karane lagI / 16 / bhavyAvaledezavidhAmarabhUjakRtyaM vAJcha vinaya vidhAtyayameka eva // yattetadenamabhito'pyabhajana jineMdra ruMdrA guNairhi guNinaH samupAzrayate // 20 // bhavyAvalerityAdi / yat yasmAt kAraNAt / ayaM paSaH jinH| bhajyAbaleH bhanzanAmAvalirbhavyAvalistasyAH vineyajanasamUhasya / dazavidhAmarabhUjakRtya dazavidhA yeSAM te tathoktAH amarANAM bhUjA amarabhUjAH dazavidhAca te amarabhUjAzva dazacidhAmarabhRjAsteSAM kRtyaM hi tathoktaM punastata dshprkaarklpvRksskaary| vAMchAM abhilArya vinava aMtareNeva / vidhAti phroti| buJ karaNe laT / tat tsmaatkaarnnaat| te kalpavRkSAH / ena jinedra jinAnAmino jineMistaM / abhito'pi parito'pi / abhajana asevaMta / bhaja sevAyo lng| tathA hi guNinaH guNAH Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 165 saMtyeSAmiti tathoktAH guNavataH guNaiH audAryAdibhiH / saMdrAn mhtH| samupAzrayate sevate hi zri sevAyAM lngg| arthAtaranyAsaH // 20 // bhA0 a0 -yaha jinendra svAmI ikale cinA icchA ke bhI bhavikoM ke dasa prakAra ke kalpa vRkSa ke kArya karate haiN| isI se una kalpavRkSoM ne inakI saba prakAra se sevA ko / yaha samucita bhI hai kyoMki guNI loga guNa dvArA hI bar3oM kA Azraya karate haiM // 20 // pAkIrNakatucamarIkahatAlavRtakAlAcikAbdakalazAtapavAraNAdiH / / hAvanirjinajitadhRtapuSpaketau senAniveza iva celakuTIcito'bhAt // 21 // aakaaryaatyaadi| AkIrNa ketubamarImahatAlatakAlAcikAdakalazAtapavAramAdiH AkI yate / jAnusa nagarImahaM va lAlaca kAlAcikA ca andaM ca kalAzazca AtapacAraNaM ca ketucamarAruhatAlavRtakAlAcikAdakalazAtapadhAraNAni AkIrNAni tAnyAdIni yasyAM lA tathoktA saMpUrNadhvajacAmaravyajanapatagrAhadarpappakalazachatrAdisahitA / hAni hANAmanistathoktA prAsAdabhUmiH / jinajitadhRtapuSpaketoH jIyatesma jitaH jinena jitastathoktaH dhanisma dhRtaH * dhRtazcAsau puSpaketuzca tathoktaH jinajitazcAsau dhRtapuSpakenuzca tathoktastasya jinezvareNa pajitAlAyitukAmasya / celakuTocitaH celena viracitAH kusyaH celakuTyattAsu citaH tathoktaH vastrakuTAvikIrNaH / senAniveza ica senAyA nizastathoktassa va ziviragata iva / amAt dhyarAjata / bhA dIptaulaGa utprekssaa|| 21 // bhA0 a0-dhvajA, thAmara, darpaNa, kalaza aura chatrAdi aSTamaMgala dravya se yukta prAsAdabhUmi jinendra bhagavAn se vijita tathA palAyita kAmadeva kI vastramayI kuTo se racita senA kI chAvano koso sobhane lage // 21 // deveMdranetrakumudAtsava caMdrikAyA dedIpyamAnamaNikRtagaMdhakuTyAH / / uccabhratIriva vidinu bhRzaM virejuH koSThAHprakIrNakavadujvalarUpabhAjaH // 22 // devatyAdi / toriva RtuvimAnasyeva deveMdranetrakumudotsavacaMdrikAyAH devAnAmistasya netrANi tathoktAni tAnyeva kumudAni deveMdranetrakumudAni teSAmutsabo deveMdranetra. kumudotsavaH tasya caMdrikA devedranetrakumudotsavacaMdrikA tasyAH deveMdranayamakuvalayotsava kaumudyaaH| ucca : adhikaM / dedopyamAnamaNikRtagaMdhakuTyAH dedIpyata iti dedIpyamAnA bhRzaM prakAzamAnA vikriyatesma vikRtA vikRtaiva vaikRtA maNibhirva kRtA maNikatA . gaMdhenayuklA kuTogadhakuTo maNikatA bAsau gaMdhakuTI va maNikRtagaMdhakuTI devIpyamAnA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH srg|| bAsau maNikRtagaMdhakuTI va vedIpyamAnamaNiyaMkRtagaMdhakuTI tasyAH atyaMtaprakAzamAnarakSanirmitagaMdhakuTyAH / cidikSu koNeSu / prakIrNakannata prakorNakA iva prakIrNakavat "supa ice" iti patpratyayaH prakIrNakavimAnA itra / ujvalarUpabhAjaH ubalaM ca tat rUpaM tra ujvalarUpaM tadbharja. nItyujvalarUpabhAjaH prakAzamAnarUpayuktAH / koThAH,dvAdazakomAH / bhRzaM atyaMta / rejuH bbhuH| rAja dIptau liT // 22 // ___ bhA0 a0 -Rtu vimAna ke samAna devendroM ke netrarUpI kumuda ke liye cAMdanI kolo samunnata ratnamayo samavazaraNa sabhA ke cAro tarapha prakIrNaka vimAna ke sadRza samujvala bAraha kakSAyeM atyanta zobhAyamAna huI / 22 / teSu pradakSiNa manukramato munIMdrAH kalpAMganAca nRpadhUsahitAryakAzca // jyotiSkabhaumabhavanAmarikAz ca bhogIbhaumoDukalpasuramartyamRgAzca tasthuH / / 23 // tejityAdi / teSu kopThepu / pradakSiNaM yathA nayA / anukamataH anukramAdanukramataH pripaattyaaH| munIMdrAH munInAmidrAstathoktAH mahAmunayaH / kalpAMganAzca kalpAnAmaMganAstathoktAH svrgstriyH| va samuccayArthaH / nRvadhUsahitAryakAzna nRNAM vanaH nRyavaH tAmissahitAstathoktAH nabadhUmahinAzca nAH AryakAzva nadhoktAH manuSyastrIsahitAryakAH / jyotiSkabhaumabhavanAmarikAzca jyotirarastyeSAmini jyotiSkAH bhUmau bhavA bhaumA; jyotikAzca bhaumAzca bhavanAni ca noktAni teSAM amarikAH jyotilokapyaMtaralokabhatramalokastriyazca / bhogomomoDakA lummartyamRgAH bhogo'styeSAmini bhoginaH bhUmau bhavAH bhaumAH karapeSu vidyamonAsurAH phampasuraH bhoginazca bhaumAztra uDavazva kalpasurAzva mAMzca mRNAzva tathoktAH bhogyuelakSaNAdvAvanAmarA uDUpalakSaNAt jyotiSkAzya / tasthuH tiSThatisma // 13 // bhA0 a0-vyantara, bhavana, jyoniSka nayA kalpa-vAsI deva nathA cAra prakAra ko devAMganAeM, nara, munIndra AyikA manuSya strI aura mRgAdi tiryaMca jIya una bAraha kakSAoM meM pradakSiNA pUrvaka kramazaH baThe hue the / 23 / vIthISu nAthacaturAnananiryaduktipIyUyanadyubhayacArutaTAnukArAH // bhraSTAyatasphaTikabhittaya prAvitenurvRddhezamRtivinivezitayaSTizakAm // 24 // ghIyISvityAdi / birthISu / nAthacatugAnaniyaMduktipIyUpanA bhayabAstaTAnukArAH kvAni ca tAnyAnamAni va catugananAni nAthasya caturAnanAni tainiyanIti tathoktA nAthacaturAnananiyaMtI cAsau uktizca tathokanA nAthacaturAnananiryaduktireya pIyUSa tathokta Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / 197 tasya nadI nAthacaturAnananiryaduktipIyUSanadI cAru ca tat taTaM ca cArutaTa ubhayaM ca tat cArataraM na ubhayacAstaTaM nAthacaturAnananiyaMduktipIyUpanadyA ubhayacArumaTa tathoktaM tadanu kurvatIti tathoktA: "karmaNo'Na"ityaNa jinAnanacatuSTayaniryadivyamvanisudhAdhu bhayatIramanaSu. tyH| aSTAyatasphaTikabhittayaH sphaTikena nirminA bhittayastathoktAH AyatAzca tAH sphaTikabhittayazca tathoktAH aSTa ca tA A~ganasphaTikabhittayazna tathoktA: aSTadIrdhabhisayaH / vRddha zabhUtivinivezitayaSTizaMkAM iMzasya bhUtirIzabhUtiH vRddhA atiprakRSNA jaratI vA sA cAsau IzabhUtizca tathoktA vRddha zabhUtyA vinivezitAH tathoktAH tAzca tAH yaSTrayazca vRddha zabhUtivinivezinayaprayastAsAM zaMkA tathoktA tA samRddhajinanAvibhUtyA spApitaistAvalaMbanadaMDasadahaM / AvitenuH tanvaMtisma tanUla vistAra liT / utprekSA // 24 // bhA0 a0 --samavasaraNa kI rathayAoM meM jinendra bhagavAn ke caturmukha se nikandI huI divya dhvanirUpiNI amRtamayo nadiyoM ke donoM taToM kA anukaraNa karane vAlI ATha bar3I 2 sphaTikamayI bhittiyA~ samvRddha jinendra bhagavAna kI vibhUti se hastAvalamnananimita sthApita daNDa kA sandeha sUcita karanI thIM / 23 / / yacchrayate surapathAtsumanaHsrAvatI straratA taraMgitatanUriti pustakeSu // tattvAttadityanumime bhagavatmabhAyA yattIya'paDaticatuSTayamazilpaM // 25 // yadItyAdi / taginatanUH taraMgaH saMjAto'syAmiti taraMgitA naraMgitA tanUryasyAssA tathoktA saMjAnataraMgasvarUpayuktA / sumanaHsravatI sumanasAM svAMtoni nayoktA devgNgaa| surapathAt surANAM paMthAssurapathastasmAt "kyU:pathyayo'ityat" ityanenAt AkAzamArgAt / khastA avakIrNA / iti evN| pustakeSu zAstra / ydvcnN| zU yate Akaryate / tavacana / bhagavatlabhAyAH bhagavanassabhA bhagavatsamA tasyAH samavasaraNabhUmeH / arkazilpaM arkasya zilpa yasya tat tathoktaM sphaTikanirmitaM "arkasphaTikasUryayoH" itymrH| tIrthapaddhaticatuNyaM tIrthAnA paddhatayastIrthapaddhatayaH catvAro'vayavA yasya catuSprayaM tIrthapaddhatInAM catupayaM tathokta sopAnamArgacatuSTayaM / yat pataditi idamiti ! anumime anumanye mAG / mAne laG // 25 // mA0 a0- taraMgita deva gaMgA AkAza se girI haiM yaha bAta zAstroM meM hI dekhI jAtI thii| maiM anumAna karatAhUM ki, bhagavAna ko samavasaraNa sabhA kI sphaTikamayI cAra sIr3hiyAM isa bAta ko pratyakSa pramANita kara rahI haiM / 25 / vArAzitIrthakaravAragAsaMkhyarUpA devAdrirudranagakajjalabhRdharAstaM // daiya'spRho nikhiladiggatahemarUpyanIlAmagopuganibhAdabhajaMta devam // 26 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshmaasrgH| . pArAzItyAdi / dhArAzitIrthakarayAraNasaMkhyarUpAH vArAM rAziH tathoktaH dhArAziva tIrthakararAzca vAraNAzca teSAM saMmyA nathoktA dhArAzinArthakaravAraNasaMkhyeva rUpa yeSAM te tathoktAH catuzcaturviMzatyaSTasvarUpAH / daryaspRhaH deyaM spRhaMtIti tathoktAH mahonatyabhilASayuktAH saMtaH ! devAdvirudhanagakajjalabhUdharAH devAnAmadrivAdriH svasya nago rudranAH kajjalazvAso bhUdharazca kajjalabhUdhara: devAtizca rudranagazca kajjalabhUdharazca nathoktAH mahAmerukailAsajinapardhanAH / nikhiladiggatamarupyanIlAmagopuranibhAn ni khilAzca tAH diza. zva nikhiladizaH tA gacchatisma nikhiladiggatAni hemaM ca sapyaM ca nIlAmA ca hemarupya. nIlAzmAnastairnimitAni gopurANi hemarUpyanIlAzmapurANi nikhiladiganAni hemarUpya. nIlAzmagApurANi tAnItinirbhatathokta tasmAt sakaladigcyApnasuvarNarajatanIlagopurakhyAjAn / meM devaM munisuvratasvAminaM / abhajana aseyaMta | bhaja sevA lng| yathAsaMkhyAlaMkAraH // 26 // bhA0 a0 ---bar3I bhArI unnati ( UMcAI ) ke icchaka cAra suvarNamaya mahAmeru parbana caubIsa rajatamaya kailAza aura ATa nolamamaya aMjana parvatoM ne samo dizAoM meM vyApta hokara gopura ke bahAne se zrIjinendra bhagavAn ko sevA kI / 26 1 saMprApya cAruguNaratnanidhiM jineMdraM lokaikamaMgalamamuM samapakSarAgAt / / zatAni moktumatha no nidhimaMgalAni hAreSu tasthurakhilegviha ko vitrkH||27|| ___ saMprAdhyetyAdi / cAraguNaratnanidhiM cAravazva guNAzca cAruguNAsta era ramAni cAraguNaratnAni teSAM nidhistaM manoharaguNamaNinidhi / lokakamaMgalaM maMgaM puNyaM satAM lAtIti meM pApaM galayatyapi maMgalaM maMgalArthajJaranvarthena nirucyate ekaM ca tat maMgalaM ca ekamaMgala tathokta lokAnAmekamaMgalaM nathokta' tribhuvanamukhyamaMgalaM ! a# imaM / jineMdra' jinAnAmidrastathoktastaM jinezvara | samapakSarAgAt samazcAsau pakSazca samAzastasya iti rAgastasmAt samAnavargaprItyAH / saMprApya saMlabhya / atha asaMtare / moktaM mocanAya moktuM / no zakAni saamyrhitaani| nidhimaMgalAni nidhayazca maMgalAni ca tathoktAni navaniyaemaMgalAni / akhileSu smmtessu| dvAreSu gRhanirgamasthAneSu / tasthuH tiSThantistra / iha asmin iha / prakRte'rthe vitkebicaarH| na ko'po-tyrthH| utprekssaalNkaarH| SThA gatinivRttau liT // 27 // bhA0 a0-sundara guga-rUpo ratna ke nidhi-svarUpa tathA saMsAra ke ekamAtra maMgala zrIjinendra bhagavAna ko samAna dharma se pAkara mAno mukta hone meM asamartha hone se hI nava nidhi aura aTa-maMgala sabhI daravAjoM para virAjamAna hue to isameM Azcarya hI kyA hai // 27 // jyoti kayajJamaNi kalpasadaH krameNa tejasvinaH pratidizaM mnnidNddhstaaH|| dvAratrayadvitayayugmayugeSu tenuAilakRnyamapi janmazatairalabhyaM // 28 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punita kAvyam / 166 jyotiSketyAdi / tejasvinaH tejo'styepAmiti tathoktAH parAkramiNaH / maNihastAH maNibhirnirmitA daMDA: maNidaMDAH haste yeSAM te tathoktAH ratnakhacitadaMDapANayaH / "praharaNAtsaptamI" iti pUrvanipAtaH / jyoniSkayakSaphaNikAsadaH jyotiSkAzca yazAca phaNinazca kalpe sIdatIti kalAsadaH te ca jyotiSkayakSa phaNikalpaladaH jyotirbhI moragakalpavAsinaH / pratidizaM dikSu dikSu / krameNa adhUlizAlAdyanukrameNa / dvAratrayadvitizrayugmayugeSu sarsarat asya vayaM dvAvayavAvasya dvitayaM jayaM vadvinayaM yugmaM ca yugaM ntra tathoktAni dvArANAM trayadvitayayugmayugAni tatheokAni teSu dvAratraye dvAradvaye dvArayugme dvArayuge ca / janmazaterapi janmanAM zatAni taiH janmAnekairapi / alabhyaM laghumazakyaM / dvAlakRtyaM dvArA: pAla: hArpAlaH tasya nRtyaM punarutat dvArapAlasya kArya / tenuH vistArayAmAsuH tantra vistArai liT ||28|| I bhA0 a0 - tejasvI jyotiSka, yakSa, ugga tathA kalpavAsI devoM ne hAthoM meM maNimaya daNDa lekara kramaza: pratyeka dizA meM tIna do, do tathA do daravAjoM para janmajanmAntara meM bhI alabhya dvArapAla kA kAma kiyA / 28 / nunnAMvaraM pratidizaM navagopurANAmaSTAMtareSu bahirAdimagopurAcca // nAnAvidhAbhinavazilpamanobhirAmaM mANikyato raNazataM pRthagAvirAsIt // 26 // nAMvaramityAdi / navagopurANAM natra va tAni madhurANi ca navagopurANi teSAM / aSTAMtareSu | AdimagopurAt Adau bhavamAdimaM AdimaM ca tat gopuraM va AdimagopuraM tasmAt "pazcAdAya tAmrAdima" iti sa pratyayaH / prathamagopurAt / bahizra bAhya ca / pratidizaM dikSu dikSu | nuvaraM munnamaM baraM yena tat tathokta' cuMbitAkAzaM / "nurAnunAsta niSTya nAviddhakSipta ritAsvamAH" ityamaraH / nAnAvidhAbhinavazilA manobhigamaM nAnA vidho yasya tat nAnAvidhaM abhinavaM ca tat zikSAM va abhinavazilAM nAnAvidhaM ca tadabhinavaziyAM va nAnAvidhAbhinavazilpaM ca tanmanaso'bhirAmaM tatheokaM nAnAvidhAbhirAmazilpenAbhirAmaM nAnAprakAra kuzalena manoharaM / pRthk| pratyekamANikyatoraNazataM mANikyena racitAni teSAM zataM tathokta' ratnatoraNAne / AvirAsIt prAdurabhavat / asa bhuvi laG // 26 // 1 bhA0 a0 - nau daravAjoM meM se ATha ke bhItara tathA pahale daravAjoM ke bAhara aneka prakAra kI nUtana kArIgarI se sundara saikar3oM maNimaya toraNa pRthak 2 zobhita hue / 26 / zrAdyaMtare nihatadurmatimAnaguMkAH staMbhAcaturtha iha rAjata nATyazAlAH // pache'pi nATyanilayAH kila saptame'smin stUpAya toraNazatAMtaritA babhUvuH // 30 // AdyaMtare ityAdi / AdyaMtare Adi ca tadaMtaraM ca Ayata tasmin prathamAMtarAle | Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dazamaH srgH| nihatadurmatimAnaguphAH nihanyatemma nihataH duSTA matiryeva te durmatayaH mAnamya guMpho mAnaguMpha: durmatInAM mAnaguMphastathoktaH nihato durmanimAnaguMpho yaste tathoktAH dhinaSTamithyASTimAmaracanayukAH / staMbhA: mAnastaMbhAH / iha asmin iha / caturthe catuNI pUraNaM caturtha tasmin caturthavalaye / rAjatanATyazAlAH nATyasya zAlAH nAThyazAlA: rajatena nirmitA rAjanAH sAdha tAH nATyazAlAzca nathoktAH ruupyrcinnrtnshaalaaH| SaSTha'pi SaNNAM pUraNa nathoka sasmin SaSThAMtarAle'pi / nATyanilayA: nATyasya nilayAstathoktAH nRtyshaalaaH| niSprateti" nirupasargarakArasyAyigatAdhityasya yoge lakArAdezaH / asmin etasmin / saptame saptAnI pUraNaM saptama tasmin saptamavalaye / toraNazatAMtaritA: toraNAnAM zanAni tathoktAni toraNazasastaritAMstathoktAH shttornnvyvhitaaH| stUpAH navastUpAH / babhUvuH bhavaMtimma kila / bhU satAyAM liT / dazatoraNAnyanItya ekastUpastiSThatIti kramoktAnusaMdheyaH // 30 // bhA0 a0-pahale ke bhItara mithyA rASTriyoM ke mAna naSTa karane vAle mAnastambha, caudhe meM rajatamayI nATyazAlA tathA chaThe meM bhI nRtyazAlA, aura sAnace meM saMkar3o tAraNa se Acchanna mau stUpa the / 30 / duHkhaughasarjanapaTUstrijagatyajeyAna sAnAnnihatya caturopi ca ghAtizatrUna // staMbhAjayAdaya iva prabhuNA nikhAtA:rataMbhA:babhuHpratidizaM kila maanpuurvaaH||31|| duHkhaughetyAdi / trijagati trayANAM jagatAM samAhAra strijagad tasmin tribhubane / duHkhoghasarjanapaTUna duHkhAnAmAdho duHkhaughrastasya sarjanaM nathAkna duHkhaughasarjane paTavastAna duHgyapara parAsRSTayasamarthAn / "ogho vRde payodhege drunanRtyopadezayoH / oghaH paraMparAyAM ca ni vizvaH / ajeyAna jetuM zakyA jaiyAH na jeyAstAn abhibhacinumazakyAna / canuro'pi ca catuHsaMranyAnapi / ghAnizana yAni eva zatrabastathoktAstAna ghAnikarma riyUna sAkSAta gugapat / nipAtya nipAtanaM pUrva cihatya / prabhuNA svAminA / nikhAnAH nikhanya nesma nikhAnA: sthaassitaaH| jayAdayaH jaya evaM AdiryeSAM te tazrotA: jyshbdaadishitaaH| mbhA zva jayassA ityarthaH mAnapUrvAH mAna para pUrvasminno te tathokAH Adau mAnazabdayuktAH mAnastaMbhA iti yAvat / pratidizaM dinu dikSu / vabhuH kila cakAzira kinda / bhA dIno liT / rUpakaH // 31 // bhA0 a0--trimudhana meM duHkhasamUha ke nirmANa karane meM vicakSaNa tathA ajeya jo cAra prAtiyA karma-rUpI zatru haiM unheM sAkSAt naSTa karake hI mAno jinendra deva se Aropina ki.ga gaye vijaya-staMbha ke paise mAnastaMbha pratyeka dizA meM zobhAyamAna hote the / 31 / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 sunisutakASyam / saMsAradustara mahArNavamadmajantUttArakanAvi sadasIzvara karNadhAre // staMbhazriyaM virujvalaratnamAnastaMbhAH samIra cala ke tupaTAbhirAmAH // 32 // saMsAretyAdi / saMsAradustara mahArNavamajaMtU ttAra kanAvi caturgatibhramaNaH saMsAraH mahAMzcAsau arNatrazca mahArNavaH duHkhena tIryata iti dustarassa cAsau mahArNavazca tathoktaH saMsAra va dustara mahArNavastathoktaH majjatisma mannAH mannAzca te aMtazca magnajetacaH saMsAradustaramahArNave magnajatavastathoktaH uttaraNamuttAraH saMsAradustara mahArNavamagnajaMtUnAmuttArastathoktaH ekA cAsau nauzca pakanauH saMsAradumnaramahArNavamajaMtU ttAre ekanaustamyAM saMsAraduHplavanamahAsamudra mannAkhilajIvottaraNe mukhyavahitre / IzvarakarNadhAre Izvara eva nara yasya tammina jineMdranAvikayukta sadasi samavasaraNe samIracalaketupaTAbhirAmAH samIraNa calamsamIravalAH ketUnAM padAH ketuSTAH samIracalAca te ketupAca tathoktAH samIracalaketupaTairamirAmAH vAyunA caMcaladhvajavatra manoharAH / ujvalagkSamAnastaMbhA : ratnarnirmitA mAnastaMbhA ratamAnastaMbhAH ujvalAzca te ratnamAnastaMbhAca tathoktAH prakAzamAnamaNimayamAnastaMbhAH / staMbhazriyaM staMbhasya zroH staMbhanostAM nauguNalakSmIM / vidadhuH kaH / Du dhAG dhAraNe liT / rUpakaH // 32 // bhA0 a0 - saMsArarUpo dustara mahA-samudra meM magna prANiyoM ko pAra lagAne meM eka mAtra naukA ke sammAna tathA jinendra deva rupI karNadhArakhAlI samavasaraNa sabhA meM havA se prakampita dhvajapaTa se sundara aura samujvala ratnajar3ita mAnastaMbhoM ne nAva kI yUga-zrI kI zobhA dhAraNa kI / 32 / mAnAdhiko kanakagopurarUpyasAlavyAjena mAnamavituM bahurUpamAja // manye sumeruvijayAnagarasma mAnastaMbhAnupetya bhajatazcaturo'pi bhItyA // 33 // 1 mAnAdhikAvityAdi / mAnAdhiko mAnena pramANena garveNa cA'dhiko pravRddhau / "trittoatigrahagarbhapramANasyAdiSu mAnam" iti nAnArtharatnakAze (ve) / bahurUpabhAjo yahUni tAni rUpANi bahurUpANi tAni bhajana iti tatheokAni nAnArUpabhAjau / sumeghavijayArthanagau sumeruzca vijayArdhazca sumeravijayArthau tau tau nago va tathoktau mahAmeruvijayAparvata / mAnaM gavaM / avituM rakSituM / kanakagopurarUpyazAlAvyAjena kanakena nirmitAni gopurANi tathAkani rUpyeNa nirmitA sAlA ( zAlA ) rUpyasAlAH kanakapurANi ca rUpyasAlAkha tathoktAH knkge| purarUpyasAlA iti vyAjastasmAt suvarNagopurajataprAkArabhAt / caturo'pi catuHsaMyAn mAnastaMbhAn / bhItyA bhayena / samIpaM / upetya yAtvA / bhajana: Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH sma sevetasma / bhaja sevAyAM laT / iti manye jAne / bubhramanizAne laT utprekSA // 32 // bhA0 a0 -garva se bar3he car3he sumeru tathA vijayA parvana aneka rUpa dhAraNa karake suvarNamaya gopura tathA rajatamaya prAkAra ke vyAja se apane mAna kI rakSA ke liye hI mAnoM Dara se cAro mAnastaMbhoM ke pAsa jAkara unakI sevA karane lge| 33 / majjarapuraMbhrikucakuMkumalAlitAni payaMtakhAtasalilAni vitenureSAm // Alokanena suciropacitAbhimAnIkai vivAMtadRDhamAnagsAbhizaMkAm // 34 // ___ mnjtpudhiityaadi| mAjatpuradhikucakuMkumalAlitAni majjatIni marjatyaH tAzca nAH puradhayazca tathoktAH manjatpuraMdhrINAM kucAstathoktAmteyaM kaMkumaM tathokta majjatpura. dhiMkucakuMkumena lAlinAni majjavanitAstanakuMkumenaraMjitAni / prayanagnAnasalilAni paryanamya khAtA paryaMtakhAtA paryaMtakhAnAnAM salilA ni tathAkAni samIpasthasarobarajalAni / eSAM mAnastabhAnAM / Alokanena darzanena / suniropacitAbhimAnaH suniregopacitAmsuciropacitA: abhimAnA yeSAM te suciropacitAbhimAnAsta: virakAlena saMnitAbhimAnasahitaH / lokaH janaiH / vivAMnaDhamAnarasAbhizaMkA vivamyatemma vivAMtaH mAnasya rasaH mAnanasaH dRDhazcAtau mAnarasazca dRDhamAnarasaH vivAMtazcAsau dRDhamAnarasazca vitihamAnarasaH sa ityabhirzakA vivAMtahamAnarasAbhizaMkA to vizeSeNa yAMtagAdvAhaMkAradrava iti zaMkA / vitenuH vimtA. rayaMtimma / tanu bistArai lin // 35 // bhA. a.nAna karatI huI striyoM ke kuca kaMkamalejita nAgenarapha phaile haga khAnikA ke jAla ne ina mAnastaMbhoM ke dekhane se hI mAno nirasacina abhimAna vAle logoM se udgA dUr3ha mAnagsa kI zaMkA prakaTita kI / 34 / vizrAmasauMdaramRdaMganinAdagarjA vidyatAyitaniliMpanaTImanAthAH // nATyAlayA vijitazAgdavArivAzcittakSitau navarasAndhavapujanAnAm // 35 // vishraametyaadi| vizrAmasundaramRdaMganinAdagarjAH vizrAmeNa sauMdarI vizrAmasauMdara: mRdaMgasya ninAdo mRdaMganinAdaH vizrAmasauMdarazcAsau mRdaMganinAdazca bAyoktaH vizrAma sauMdaramRdaMganinAda evaM garja eSAM te tathoktAH vizrAmeNa manoharara rajadhvanistanita. yuktAH / vidya lanAyitaniliMpanaTIsanAthAH vidyu no latA vidyu latedha AcaratIti vidyu lutAyatesma vidyu lutAyitAH niliMpAnAM naTyo niliMpanaTyaH vidyu latAyitAzca nA: niliMpanaTyazca tathoktAH vidyu lanAyitanaTIbhislanAthAH taTila panibhadevanartakIsahitAH / vijitazAradayArivAhAH zaradi bhayaH zAradaH pAri bahatIti vAriSAhaH zArada Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvrata kAnagama ! zvAsau cArivAhazca tathoktaH vijayatesma vijitaH vijitaH zAradadyArivAho yaiste tathoktAH nirasitazAradameghasahitAH / nAghyAlayAH nATyasthAlayAstathoktAH nartanazIlAH / janAnAM prekSakalokAnAM / cittakSitau cittameva kSitiH cittakSitistasyAM manobhUmau nabarasAn navana te rasAzca nabarasAstAna caMgArAdinavarasAn abhinavajalAni ca / "raso gaMdharase svAde cittAdau dhiSarAgyoH |gaaraadau ve vIrya devadhAtau ca pArade" iti vizvaH / vaSuH siSicuH / vRSu secane liT / rUpakaH upamApi // 35 // bhA0 a0 vidhAma-samaya ke mRdaMga kI sundara dhani hai garjana jisake-vidyAlatikA AcaraNa karatI huI devAMganA nartikA se yukta tathA zaratkAlIna mezra ko jIte huI nATyazAlAoM ne logoM kI cittabhUmi para nava rasa kI dRSTi kI / 35 / sauvarNadhRpayaTanirgatadhUmajAlaM maurabhyazAli dadRze jinapUjanAya // prAyajjanabhya sucira hRdayAraviMdagaMdhAdivAsitamiva dravardadhakArama // 36 // sauvarNetyAdi / saurabhyazAli surabhireva saurabhyaM tena zAli tathokta parimalena manoharaM / sauvarNarUpavanirgatadhUmajAlaM muvarNena nirmitAH sauvarNAH dhUpasya ghaTA; dhUpaghaTAH sauvarNAzca te dhUpaghaTAdha tathoktAH nirgacchatisma nitiM dhUmAnA jAle dhUmajAle sauvarNadhUpapraTainigataM sandhokta sauvarNa dhUmaghAnirgataM ca tat dhUmajAle ca tathokta hemanimitadhUpasapUhaH / jinapUjanAya jinasya pUjanaM jinapUjanaM tmmai| Ayajjanasya etItyAyan sa cAso janazca nadhAtamya Agacchalokasya / sucira dIrghakAlaM / hRdayArarSidagaMdhAdivAsitaM hRdayameva adhiMdaM hRdayAraviMda namya gaMdhamtathoktaH hRdayAraviMdagaMdhenAdhivAsitaM tathokta vittakamalaparimalena abhisaMskRtaM / yadaMdhakAramiya dravacca tadaMdhakAra va tathokta dhAvadajJAnAMdhakAramiva / dadRze iishne| zira prekSaNe karmaNi liTa / utprekSA // 36 // mA0 a0-sugandha se sobhane vAlA suvarNamaya dhUpa ghaTa se nikalA huA dhUna-samUha jinadeva ke pUjana ke liye Aye hue logoM ke hRdaya-kamala kI gaMdha se vAsita bhAgate hue cirasaJci ra prajJAnAndhakAra ke aisA dIkha par3A ! 36 / jainI sabhA jinapadAMbujasevayaiva setsyati maMca navakevalalabdhayo vaH // ityevamunnatanavAMgulisaMjJayostupacchalAdupayatAM jinasevanArtham // 37 // jainItyAdi / jaino jinamnyeyaM jainI jinezvarasaMbaMdhinI / sabhA saMsat / jinapadAMbujase. vayava jinasya pade te pAbuje jinapadAMbuje tayossevA jinapadAMbujasevA tayaiva jineshvrcrnnaarviNdsevnenaiv| vaH yuSmAkaM / padAvAkyasvetyAdinA SaSThI vasAvezaH / natrakevalalabdhayaH Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH sargaH kevalAzca tA: lavdhayadha tathoktA: nava ca tAH kevalalabdhayazca tathoktAH samyaktvAdinaprakSAyikabhASAH / maJja zIghra / setsyati phaliSyatIti / vidhu saMrAkhau laTa / jinasevanArtha jinasya secanaM tasyai jinArAdhananimitta / uyayatA upayaMtItyupayaMtasteSAM upayattAM AbhayatAM / ucca stUpanchalAta ucca zca te stUpozca tathoktAH stUpa iti cchalaM tasmAt udaanaghastUpavyAjAt / unnatanayAMgulisaMzayA nava ca tAH aMgulayazca tathoktAH unnatAzca tAH nAMgulayazca tathoktAH unnatanavAMgulInAM saMzA tathoktA tayA prAMzunaghAMgulisUcanayA / evaM prakAreNa babhau ityadhyAhAraH / utprekSA // 37 // bhA0 a0-- jinendra deva ke gharaNa kI sevA karane se hI Apa sayoM ke sambakadhAdi nayakSAyika bhAvoM kI prApti zIghra hogI isa bAta ko samavasaraNa jinazaraNAgata bhaktoM ko jinendra kI sevA ke liye UMce 2 navastUpoM ke bahAne mAno lagyo 2 a~guliyoM se izArA karatI huI kIsI hAta hotI thI / 37 / reje vizAlagaNabhUtalaveSTitastha patitrayasya zirAsa hiparipITham / / dhartuM jinezvaramurAgatabhadrazAlarunisAnukanakAcalacUlikeva // 38 // reja ityAdi / vizAlagaNabhUtalayeSTitasya bhuvastalaM bhUtalaM gaNAnAM bhUtalaM gaNabhUtalaM vizAlaM ca tas gaNabhUtalaM ca tathaMkti' vizAlagaNabhUtalena benitaM tathAkta tasya / pIThatrayasya ayo'vayayA asyeti ayaM pIThAnAM trayaM pouvayaM tasya trimekhalApIThasya / zirasi agne / dvipacairipIThaM dvipAnAM gaNAnAM gajAnAM vairiNo dvipaveriNastadhane pI siMhAsanaM / jinezvara' jinanAthaM / dha dharaNAya dhatuM / upAgatabhadrazAlaruddhanisAnukanakAcalacUlikeva upAgacchatisma upAgataH bhadrazAlena ruddho bhavazAlaruddhaH trayassAno yasya saH trisAnuH kanakarUpo'cala: kanakAcalaH trisAnuzcAsau kanakAcalazca tathAktaH bhadrazAlaruddhazcAsau nisAnukanakAcalaca tathoktaH upAgatazcAsau bhadrazAlarunisAnukanakAcalazna tathoktaH upAgatabhavazAla. ruddhanisAnukanakAcalasya cUlikA tathoktA seva upAyAtabhadrazAlaveSThitaprasthatrayahitamerucUlikeva / reje bbhau| rAja dIptau liT / utprekSA // 38 // bhA0 a0 --vizAla dvAdaza gaNoM kI bhUmi se pariveSTita, tIna pIThikAoM ke Upara sthita siMhAsana mAno jinendra bhagavAna ko dhAraNa karane ke liye Aye hue bhavazAla se veSTita tIna taTabAle sumeru kI cUlikA ke samAna virAjamAna huA / 38 / tatra trikAlaviSayAkhilavastuvRttisAkSiprabodhamahasA sakalaM sa jAnan / jijJAsayopagatasaMghacatuSTayasya tajjJApanotsukatayeva caturmukho 'sthAt // 3 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 munimumata kaavym| tapretyAdi / tatra tasmin siMhapIThe / trikAlaviNyAkhilavastusisAkSiprayodhamahasA trayANAM kAlAnAM samAhAraH trikAlaM tasya viSayAH akhilAni ca tAni vasnUni ca akhilavastUni trikAlaviNyAzca akhilavastuni ca trikAlaviSayAkhilavastRni teSAM vRttiH utpAdanyayadravyalakSaNavRttiH tathoktA tasyAH sAkSiprabodhastathoktaH sa eva mahaH trikAlaviSayAkhilAstuvRttisAkSiprayozramahastena traikAlayaviSayanikhilapadArthasAkSAtprabudhyamAnakevalazAnatejasA / sakalaM nikhilaM / jAnana jAnAtIti jAnana budhyamAnaH / saH munisubttiirthkrprmdevH| jijJAsayA jJAtumicchA jijJAsA nayA jJAtumicchayA / upagatasaMpracatuSayasya saMghAnAM caturtha saMghaca tuSTayaM upagacchatisma upagataM tacca nat saMghacAnuSTayaM ca tathoktaM tasya AgatacatussaMghasya / nazAtosukanagena narama jhApaDalagakamya pAtraH utsukatA tajjJApane utsukatA tajajJApanotsukatA tayA sakalavastujJApanoyuktatayeva / canumurkha: catvAri mukhAni yasya saH caturmukhaH caturAnanaH san / asthAt atiSThat / chA gatinivRttau luGa / upamAlaMkAra: // 36 // mA0 . usa siMhAsana para trikAla viSayaka sabhI padArthoM kA sAkSAt karane vAle kevala jJAna kI prakharatA se sabhI bAtoM ko jAnate hue mAno jAnane kI icchA se samupasthita cAro saMgha ko sUcita karane kI utkaNThAse hI caturmugna hokara zrImunisuvratanAtha AsIna hue 1 361 bhAmaMDalena nikaToccalacAmareNa saMveSTito divi jinAdhipatizcakrAze // haMsAnyitena zaradabudamaMDalena nIlAMbuvAha iva ko'pi kRtopatrItiH // 10 // __ bhaamNddlenetyaadi| dighi aakaashe| nikaTocAlacAmareNa ucalatotyucalaM tacca na. zyAmaraM ca nayoka' nikaTonalacAmaraM tena samIpe kaMpamAnaprakIrNakalahitena / bhAmaMDalena prabhAvalayena / parivezitaH aavRtH| jinAdhipatiH jinAnAmadhipatistathoktaH jinezvaraH / haMsAnvitena dusaraniyataM hasAnvitaM tena haMsapaliyukta ne / zaradabudamaMDalena zaradoM'budAste. maMDalaM zAdaMbumaMDalaM tena zaratkAlameghayUhena / kRtopavItiH kanA upacItiryasya saH NA ! ko'pi kazcit / nIlAmvuvAha iba naulazcAsau aMbuvAhazca tathoktamsa iva kAza pau / kATa dIptau liT / utprekSA // 32 // ___ bhA0 a0-nikaTa meM Dolate hue aura bhAmaNDala se pariveSTita zrImunisuvrata svAmI AkAza meM haMsa-yukta zaratkAlIna metramaNDala se Acchanna nIla jalada ke samAna sobhate the||40|| T Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dshmHmH| asyAzarIrapadalipsutayA'zarIraM bodhAsinA hatavato bhuvanaikamallam // vIrasya pArzvamupayAti tadA tadIyadivyAyudhAnyanucakAra latAMtavRSTiH // 11 // asyetyAdi / nadA tatsamaye / lanAMnavRSTiH lanAnagya vRSTistathoktA pusspvRssttiH| "puSpaM prasavaM kusumaM prasUnamapi sumanaso lanAMta: phullaH" iti janyakIrtiH / azarIrapAlapanayA azarIrasya pada tathokta landhumicchuH lipsu azarIpadasya liptuH aMzarIra padalinuH tasya bhAvaH nayA anaMgapadaviM siddhapadaviMca lbdhuminchunyaa| bhuvanaikamalalaM / ekazcAsau malazkamala: bhuvanasya ekamalaH bhukne kamalaH taM lokamukhyavIraM / azarIraM na vidyate zarIraM yamya ne kaarm| yodhAsinA bodha evAsidhAsistena samyagjJAnakhaIna / hanavata: hanimma halavAna tasya vinAzitayataH / asya ekamya / vArasya zUrasya / pAzvaM / upayaMni upayaMtItyupani svayameva samIpaM gcchti| tadIyadivyAyudhAni divyAni ca tAnyAyudhAni ca tathoktAni nasyemAni nadIyAni tadIyAni ca tAni divyAyudhAni ca nadhoktAni punaslAni kAmasaMbaMdhidivyazastrANi / anucakAra anukarotisma / Duru karaNe liT / utprekSA // 41 // bhAra a0 -usa samaya puSpavadhi ne siddhapada vA kAmadeva ke padako pAne kI icchAse hI saMsAra meM ekamAtra zAvIra kAmadeya ko samyagjJAna-rUgI malayArame mAre hu zara.. ziromaNi zrRMmunisuvana svAmI ke nikaTa Ate hue kAmadeva ke divya atroM kA anukaraNa kiyA // 5 // divyadhvanizca sugdaMdubhinivanazca saMtyattazAsanatadIyaphalAbhilASam // utpadyamAnamubhayaM yugapajja hAra zrotraM manazca sutarAM paripajjanAnAm // 42 // divyadhyanirityAdi / divyadhvaniH divi bhayo divyaH divyazvAsau vanizca tathoktaH divyabhASA / smuccyaarthH| suraduMdubhinisvanazca suramya duMdubhistathoktaH suraduMdubheH nimvanasta. thoktaH devabuMdubhidhvanizca / saMtyaktazAsanatadIyaphalAbhillAya tasyedaM nadIya nacca nata phalaM ca tadIyaphalaM zAsanaM ca tadIyaphalaM ca zAsanatadIyaphale nayogabhilASastathoktaH saMtyajyatesma saMtyaktaH saMtyaktaH zAsananadIyaphalAbhilApo yamin karmaNi nan vihinazAkhopadezAbhilApaM vihonAjanikhyAtilAmapUjAbhilAyaM ca yathA tthaa| utpadyamAnaM jAyamAna / ubhaye etabuddhayaM / pariSajanAnAM pariSadi vidyamAnA janAstathokAH teSAM samavasaraNasthitabhabyalokAnAM 1 zronaM zravaNaM / manazca mAnasaM ca / suna atyataM / yugapat sakan / jahAra apaharatisma / hujU haraNe liT // 12 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAmyam / bhA0 a0-zAsana tathA usakI phalaprApti kI icchA nivRtti-pUrvaka usa samaya hotI huI divyadhvani tathA deva-dundubhi-dhvani ne samavasaraNa meM sabhAgata sabhI jIvoM ke kAna aura mana haThAt AkRSTa kara liye // 42 // sarvajJapAdaratayo vayamapyazokA mugdhAMghrijAtaratayaH kila te'pyazokAH // ityAlapanalininAdapadAdazokaH pratyunmiSatkusumakaitavato jahAsa // 43 // srvotyaadi|srvjnypaadrtyH sarva jAnAtIti sarvajJaH tasya pAdau sarvajJapAdau tayoratirthe te tathoktAH jinezvarapAdAraviMdaprItAH / vayamapi azokAH na vidyate zoko yeSAM te tathoktAH zokarahitAH azokadumAH / mugdhAMghrijAtapatayaH mugdhAnAmaMdhrayo mugdhAMghrayasteSu jAtA ratiryeSAM te sathoktAH ramaNInAM pAdaprInisahitAH / tepi inarataravazca | azokAH kila zokarahitAH kila azokavRkSAH kila / iti evaM / alininAdagdAt alInAM ninAdo'lininAdaH alininAda iti pada tathokta tasmAta bhamaradhvanivyAjAta / Alapana alapatItyAlapanana bn| azoka: ashokvRkssH| pratyunmipatkusumakainavataH pratyunmipani ca tAni kusumAni ca tathoktAni pratyunmiSatkusumAnIti phainavaM tathoktaM pratyunmipatkusumakatavam tataH vikasatkusumavyAjAs / jahAsa hasatisma / isi hasane liTa / bhA0 40-zrIjinendra bhagavAn ke caraNAravinda meM bhakti karanevAle hama saba bhI azoka ( azokavRkSa ) arthAta zoka rahita haiM tathA lalanAoM ke caraNoM meM rati rAkhanevAle sAdhAraNa azokavRkSa bhI azoka hI haiM. aisA cAgvilAsa samavasaraNasya azoka vRkSoM ne Apasa meM kiyA // 43 // chAyAM tiraskRtavato jagadekartuH chAyAM pradhAtumitametadalaM lalajje // chatravayaM na yadi zAradanIgdA zyAma jinAMgarucisaMganibhAtkuto'bhUt // 44 // ___ chaayaamityaadi| chAyAM praniviya anAtapaM ca / tiraskRtavataH niramkarotisma niraskatavAn tasya niraakRtvtH| jagadekabhartuH ekazvAsI bhartA ca ekamatA jagatAmekamA nathoktastasya lokAnAM mukhyasvAminaH / chAyAM pratichAyAM / pradhAtuM pradhAnAya pradhAtuM / itaM etisma itaM gataM / zAradanIradAbha zarado'yaM zAradaH nIraM dadAtIti nIradaH zAradazcAsau nIradazca tathoktaH zAradanIrakha ivAbhAnIti tathoktam zaratkAlameghasadRzaM / etat idaM / chatrapraya chatrANAM trayaM chatratrayaM / yadi cain / alaM. atyaMtaM / na lalajjena jijAya / tarhi / jinAMgarUcisaMganibhAta jinasyAMga jinAMgaM tasya ruciH jinAMgaruciH tasyAssaMgo Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dazamaH sargaH / jinAMgaruvisaMgaH sa eva nibhastasmAt jinezvarAbAyakAMtisaMparkavyAjAt / zyAmaM nIlaM / kusaH kasmAt kAraNAt / abhUt abhavat / bhU sattAyAM lung| anumityalaMkAraH // 4 // __ bhA0 a0---prativimba ko tiraskRta kiye hue arthAt saMsAra ke ekamAtra svAmI zrI munisuvatanAtha kI kAnti ( chAyA) kI spardhA karane ke liye samupasthita jo zaratkAlIna meghavat chAtraya hai, ve yadi atyanta lajita nahIM hone to jinendra deva kI aMgakAnti se zyAma kyoM hote ! // 4 // strIvAlavRddhanitraho'pi sukhaM sabhA tAmaMtarmuhUrtasamayAMtarata: prayAti // niti ca prabhumahAtmatayA'zritAnAM nidrAmRtiprasavazokarujAdayo na // 45 // strItyAdi / strIbAlavRddhanicaho'pi striyazca bAlAzca vRddhAzca strIbAlavRddhAsteSAM nivahastathoktaH caninAmANavakavRddhAnAM samUho'pi / tAM sabhA samavasaraNaM / aMtarmuhartasamayAMtarataH muhartasyAMtaH aMtarmuhUrtarUsa nA hAsyazca tagota. gAhamAna aurataraM *tamuhUrtasamayAMta aMtarmuhUrtasamayAnare aMtarmuhartasamayatiraTaH aMtarmuhartakAlamadhye / prabhumahAtmasayA mahAMzcAsau AtmA ca mahAtmA tasya mAdho mahAtmatA prabhormahAtmanA nayA svAmisAma yana | prayAti gacchati / niyati ca Agacchati ca / AzritAnAM samavasara pAgataprANinAM / nidrAmRtiprasavazokarujAdayaH nidrA ca mRtizca prasavazca zokazca sa ca tathokkAH nidrAmuniprasaghazokarunaH Ayo yeSAM te tathoktA: / na na bhaveyurityadhyAhAraH // // bhA0 a0-strI, bacce aura vRddha saba ke matra usa samavasaraNa sabhA meM antarmarsa meM hI sugvapUrvaka jAte Ate the| zrIjinendradeva ke prasAda se samavasaraNa meM sammilina kisI prANI ko nidrA, mRtyu, prasava. zoka tathA rogAdika nahIM hote the // 45 // midhyAdRzaH sadasi tatra na saMti mizrAH sAsAdanAH punarasaMjJivadapyabhavyAH // bhavyAH paraM vicitAMjala yaH sucittAstichaMti devavadanAbhimukhaM gnnordhyaam||46|| mithyAdRza ityAdi / tatra tasmin / sadasi samavasaNe / mithyAdRzaH mithyA dRk yeSAM te tathoktAH mithyAddaSTayaH / mizrAH samyagmithyAgaSTayaH / sAsAdanAH sAsAdanasamyagdRSTayaH / punaH pazcAt / asaM zivata saMjJAstyeSAmini saMzinaH na saMjhino'saMjhinasta isa tathoktAH asaMziprANino yathA na saMtIti tathA / abhavyAH ratratrayAvirbhavanayogyA bhavyAH na bhanyA abhavyAH tathoktA api abhalyA api / na saMti / parva kevalaM / viracitAMjalayaH viracito'jaliyaste tathoktAH saMghaTisakarapuDmalAH / sucittA suSThu zobhanaM cirAM yeSAM te tathoktAH bhaTTamAnasAH / bhavyAH ratnazyAdhirbhavanayogyA bhavyAH / gaNoLa gaNAnAmoM gaNo: nasyAM gaNabhUmau / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muniputakAvyam / 206 devabadanAbhimukhaM devasya padanAni devavadanAni teSAmabhimukhaM yathA tathA / tiTatIti aaste| chA gatinivRttau laT // 36 // mA0 a0 usa samaghasaraNa sabhA meM mithyAdhi, samyagdRSTi, sAsAdana samyagdRSTi asaMhI aura abhavyajIca nahIM rahate the| kintu dvAdaza bhUmi meM kevala nirmala citavAle bhadhyajIva hI baddhAJjali hokara jinendradeva ke samakSa rahate the // 46 // ityAhutAM tribhuvanaikapateH sabhA tAmAgatya vIkSya nikhilaM hariNA jineMdrama // AkIrNapuSpamavanamya punarmamajja habudhau bhavasamudratitIeNgApi // 47 // ityadbhutAmityAdi / tribhuvanaikapateH trayANAM bhuvanAnAM samAhArastribhunaM ekazcAsau panizca ekapati: tribhuvanasyakapatistribhuvanaikAniH tamya trijagannAthasya / iti evaM prakAreNA / adanA AzcaryarUpAM / tAM samAM samavazaraNaM / Agatya Agamana pUrva pazcA elya / nikhilaM sakalaM / vIkSya dRSTvA ! AkIrNapuSpaM AkirNAni puSpANi yasminkarmaNi tat prakIrNapurNa yathA bhavati tathA kriyAvizeSaNaM tammAnapuMsakaM / jinedra jinezvara / avanabhya adhanamanaM pUrva praNamya / bhavasamudratinIrSuNApi bhava eva samudro bhavasamudraH tartumicchuH titIrghaH bhavasamudrasya titI[stathoktaH tena saMsArasAgaranaraNAbhilAghuNApi / hariNA deveMdreNa / punaH bhUyaH / harSA budhau harSa evAMbudhiSI budhistasmin saMtopasamudre / mamaz2o ssne| Dumamjau zuddhau karmaNi liT / rUpakAlaMkAraH // 47 // bhA0 a0--trilokIpati zrIjinendra deva kI usa alaukika sabhAmeM A sabhI padArthoM' ko dekhakara devendra puSpa-vRSTi-pUrvaka zrImunisuvratanAtha kI vandanA karake saMsAra-samudra ko tairanekI icchA karate hue bhI hapasamudra meM gotA lagAne lage // 4 // sakSAyikAcala dRzAJcalasaMyamena saptardhisamyagavabodhacatuSkabhAjA !! zrImalliSeNa gaNinAtha tadIritena pRSTaH samastabidasau nijagAda tattvam // 18 // skssaayiketyaadi| atra anNtre| sanAyikA balazA acalA cAsau dvakca ancalaka kSAyikI cAsau avaladRkaca kSAyikAcaladruka tayA saha vartata iti sanAyikAcalagaka tena nizcalakSAyikasamyaktvayuktana / unalasaMyamena ujjvala: saMyamo yasya saH tena nira. tivAracAritrasahitena / saptardhisabhyagayodhacatuSkabhAjA samyaJcazca te avabodhAzca sa-. myagavayodhAH teSAM catuSka samyagayodhavatuSkaM sapta va tA Rddhayazca saptardhayaH saptardhayazca samyagavayodhacatuSkaM ca sadhokAni janisma saptadhisamyagavayotracatuvAmAk tena / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 // dazamaH srgH| tadIritena teneritastadIritastena deveMdra Na preritana / zrImallinAcagaNinA gaNo'syAstIti gaNI dhiyA upalakSito malinAthaH zrImalinAthaH sacAsau gaNI ca zrImalinAthagaNI tena / mAnavairAgyasaMpadya tAlunAthagaNadharaNa | pRSTaH pRcchatisma pRSTaH vazinyacItyAdinA yam ik / vijnyaapitH| asau ayaM | samastavid samastaM vettIti tathoktaH sarvazaH / tattvaM jiivaadisvruup| nijagAda nirUpayAmAsa / gad vyaktAyAM vAci liT // 48 // mA0 a0-sthira kSAyika samyaktya se yukta, niratiyAra cAritrasahita, sAta RddhiyoM aura cAra samyagjJAna ke pAtra tathA devendra se prerita zrImalinAtha gaNi se prArthita kiye gaye savaMta deva ne jIvAjIyAdi tattvoM ko nirUpita kiyA // 3 // atha samayavidIMdrAdezatI vAdyadevairvinihatajinasaMkhyodArabhariprapAdaH / / vighaTitagirisaMjinizizkA tribhuvanavibhAgAra mAdattam // 46 // athetyAdi / atha tttvniruupnnaanNtre| viTigirisaMdhiH girINAM saMdhinirisaMdhiH vighaTito girisaMdhiryena saH tthoktH| samayacidIndrAdezataH samaya yettIti tathoktaH samayabiccAsAbiMdrazca samaganidIMdranasyAdezataH shriivihaapaakaalaadevendraashyaa| bAdhadevaiH vAyastha devA vAdyadevAstaiH kilviSadevaH / vinihatajinasaMkhyodArabheripraNAdaH udArAzca nA: bheryazca tathokA jinAnAM saMkhyA yAsA tAstathoktAH jinasaMkhyAzca tAH udArameyazca tathoktAH vinihanyaMta sma cinihatA: tAzca tA jinasaMkhyodArabheyaMzca vinihAjanasaMkhyodArameyastAsAM praNAdastathoktaH prahanantraturviMzanimaha ridhvaniH / vizvavizva kama H vizvadha vizvazca vizvavizva ekazvAsau bhartA ca ekabhartA vizvavizvasya ekartA tathoktastasya samastamukhyasvAminaH athatrA vizve ca te vizvAzca vizvavizvAsteSAM bhartA tasya trilokasvAminaH / "nAgaravacAjagatsamasteSu vizvaH" iti nAnArdharatnakoze / taM prakRtaM / yAtrAraMbha yAtrAyA AraMbho yAtrAraMbhastaM zrIvihAraprAraMbhaM ! tribhuvanamapi nijgdpi| Avedayat avedi kazcittamanyaH prAmuktetyAcedayat / vida jhAne NibhUnAlAi // 46 II bhA0 a---tatvanirUpaNa ke bAda samayajJa arthAt bhagavAn ke vihArasambandhI samaya ko jAnanevAle indrake AdezAnusAra kilviSa devoM-dvArA banAyI gayI tathA parvatoM ko vidIrNa kiye huI bar3I 2 bheriyoM kI cauvosa dhvaniyoM ne tribhuvanapati zrImunisuvAtanAza ko yAtrA ke samAraMbha kI ghoSaNA se samasta saMsAra ko vijJAna kiyA // 46 samavasaraNamane bhavyapuNyaizcacAla sphuTakana kasaraujazreNinA lokvNdyH|| surapatirapi sarvAna jainasevAnuraktAna kalitakanakadaMDo yojynvstrkRty||5|| Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munimumatakAcyam / samavasaraNamityAdi / samavasaraNaM samavasRtiH / bhavyapuSyaH bhavyAnAM puNyAni madhya.. puNyAni taiH vinayajanasurataH / abhra AkAze / cacAla iyAya / cala kaMpane liT / lokavaMdyaH lokarya yastathoktaH trailokyastutyo jimaH | sphuTakanakasarojazreNinA sarasi jAyata iti sarojAni kanakAni ca tAni sarojAni ca tathoktAni sphuTAni ca tAni kanakasarojAmitra tathoktAni sphuTakanakasarojAnAM zrepistena viksdrunnaarviNdonninaa| cakhAla / phalitakanakadaMDaH kanyatesma kalitaH kalitaH kanakadaMDo yasya saH tathoktA svIkRta suvarNadaMDasahitaH / surapatiH surANAM patistathoktaH / janasevAnuraktAn jinasyeyaM jainI sAcAsau sevA ca janasevA mAniskArthayorityAdinA puMbadbhAvaH anurajyatesma anuraktAH jenaseSAyAmanurakAstAn jinevarArAdhanAyAM prItAn / sarvAnapi sakalAnapi / svasvakRtye sve ca svetra svasve teSAM svasvakRtyaM tasmin nijanijakArya "cIpsAyAm" iti dviH| yojayan yojayatIti tathoktaH prerayam / cacAla ! madhyadIpikAlaMkAraH // 5 // bhA0 a-bhavya jIvoM ke puNyoM se samavasaraNasabhA AkAza mArga se calI aura vikasita ratna kamaloM ke Upara tribhuvanavanya zrImunisuvrata nAtha bhI cale tathA sAthahI sAtha suvarNadaNDadhArI indra bhI jinasetrAnurakta sabhI logoMko apane 2 kAmameM lagAte hue cala par3e // 50 // sitacamaramahAlI pArzvayozcikSipAta sudhiya upari zrubhrANyAtapatrANi devaiH // udadhRSata tathASTau maMgalAnyAH sarobhirdizi dizi dhRtamagre dharmacakraM ca yH||51|| sitavamaretyAdi / sitacamaramhAlI camarepu rohatIti camaramahANi "camaraM cAmare prAhamaMjaromRgabhedayoH" iti vizvaH / sitAni ca tAni camararuhANi ca tathoktAni teyAmAvalI dvivacanaM zubhracamaraNI / sudhiyaH zobhanA dhIryasmAt bhavyajanAnAM bhavatItyasau sudhIH tasya jinezvarasya / pArzva yoH ubhayapArzvayoH / vikSipAte vikSipetesma kSipa preraNe lida / zutrANi shvetaani| aatptraanni| upari uurcbhaage| devaH surH| udadhRSata udhriytesm| dhR dhAraNe karmaNi luG / tathA tena prakAreNa / dizi vizi dizAyAM dizAyAM / apsarobhiH devagaNikAbhiH / amaMgalAni bhRgArAdyaSTamaMgalAni / udadhRSata / agre purH| yakSaH yakSadevaH / dharmacakra' dharmarUpaM caka tthokt| dhRtaM bhRtaM // 51 // bhA0 a0-zrIjinendra deva ke donoM ora camara DulAye jAne lage, Upara se devoMne chatra lgaayaa| apsarAyeM pratyeka dizA meM bhRgArAdi aSTamaMgala dravya lekara khar3I thI tathA yakSoMne bar3I hRr3hatAke sAtha dharma-cakra dhAraNa kiyA thA // 5 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 dazamaH srgH| sapadi pavanadevA: zArAloSTadhUlikrimitRNamapaninyurbhUtalAnmeghadevAH // surabhisalilasekaM cakuravedamAsInmukaradalabadacchAkAzadikspardhayeva // 52 // sapadItyAdi / pavanadevAH payanAca te devAdha tathoktAH vAyukumArAH / zarkarAloSTadhUlikRmitRNam zarkarA ca loSTazca dhUlizca kRmizca tuNaJcApi tathokAni teSAM samAhArastathokta / bhUtalAt bhuvastalaM bhUtalaM tasmAt bhuuprdeshaat| sapadi satvaraM / apaninyuH nivArayAMcAH / yo prApaNe liT / atra asmin bhUtale / meghadevAH meghkumaaraaH| surabhisalilasekaM surabhi va tat salilaM ca tathokta surabhisalilasya sekastathoktaH taM parimalakalitajalasevanaM / canu : vidhuH| DukRJ karaNe liT / idaM bhUtalaM / acchAkAzavikspardhayeSa AkAzaca dizazca AkAzadizaH acchAzca tA AkAzadizazya tathoktAH AcchAkAzadigbhissaha spardhA tayetra nirmalagaganadigbhissArka mAtsaryeNeya / babhuriti yaavt| mukuratalavat mukurasya tala tathokta mukurAlamiya sammukhInatalavat / Asot abhavat / asa bhudhi lch| upamA // 5 // bhA0 a0-pavana devoM ne pRthvIse kaMkar3o, ror3e dhUli, kIr3e, tathA tinake zIghra haTAkara jinendra deva ke prayANa-mArga-ko pariSkRta kara diyaa| meghoM ne use sugandhita alase siJcana kiyA tathA AkAza aura dizAyeM mAnoM spardhAse Ayane kI aisI svaccha hogayI // 12 // dharaNiramaravRSTairudgamaissopahArAsuramaNimakuTAciHzakacApAcitaM kham // suranarajayazabdastotrakirmIrabherImukharavamukharaM cApyAsa dikcakravAlam // 53 // dhrnnirityaadi| amaravRSTaH varSantisma vRSTAH amarairvRSTA amaravRSTAH taiH / udgamaiH puSpaiH / "lasAMtaM prasavodgamam"itidhanaMjayaH / dharaNiH bhUmiH / sopahArA upahAreNa saha vartata iti tathokA puujaashito| Asa bbhuuv| khaM AkAzaM / suramaNimukuTArciHzakacApArmita surANAM maNimakuTAni tathoktAni teSAM avauM Si tathoktAni zakasya cArpa zakrayA suramaNimakuTArcI dhyeva zakravApaM tathokta aryatesma arcita suramaNimakuTArthiHzakavApenArcitaM tathokta deyAnAM rakhamolikiraNecApena pUjitaM / Asa babhUva / vikSanaghAle cApi dizAM cakrayAlaM tayoka digmNddl| "cakravAla tu maMDalam" ityamaraH / suranarajayazabdastotrakimmIrabherimukharavamukhara va surAzca narAzca suranarAH jayeti zabdo apazabda: jayazabdaca stotraca jayazabdastotre suranarANAM jayazabdastotre tAbhyAM kiserstthoktH bherINAM mukhaM bherImuvaM tasya rayaH suranarajayazabdastotrakriozcAsau bherImukharavazca tathoktaH suranarajayazabdastotra Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvratakAvyam / kisairabherImukharaveNa mukharaM tathokta' / devamanuSyajayaninAdastutimizritabherimukharavathya. ninA yaacaatt| Asa babhUva / doSakAlakAraH / // 53 // ___ bhA0 a-devatAvoM se kI gayI puSpavRSTi se pRthvI upahAra-sahita zAla hone lgii| AkAza-maNDala bhI devatAoM ke maNimaya mukuTa kI jyotirUpa indradhanuSa se zobhita hotA huA devatA aura manuSyoM kI jayazabda-snuni-mizrita bherI bhAMkAra se mukharita hogayA // 53 // galitaciravirodhAH prAptavaMtatra maitrI mitha iva jinsevaalNpttaasNpdiddaaH|| SaDapi ca Rtavante tatra tatrAnvagacchana vyavaharadayamIzo yatra yatraiva deze // 54 // galitetyAdi / ayaM eSaH / IzaH svAmI ! yatra yatraiva yasmin yasminneva! deze janapade / vyabaharat vyavagamat / tatra tasmina tasmin vopsAyAmiti dviH / galitaciravirodhAH galatisma galita: ciraM sthito virodhazviravirodha: galiciravirodho yebhyaste tathoktAH vigatabahukAlassinavirodhabhAvAH / maitrI mitrasya bhAvo mero nA "yuvAdihAyanAntAdaN" ityanenANa mitrbhaav| mithaH itra anyonyamitra / prAptavantazca prApta nigama prAptavataH yaatvntH| jinasevAlaMpaTAna jinasya sevA jinasevA tasyA laMpaTastathoktastasmAta jinezasyArAdhanAyA aasktH| saMpadiddhAH saMpadA iddhAsnathoktAH aizvaryeNa prthitaaH| raDapi te RtavaH hemNnaadiptvo'pi| andhagacchan anvAyan gamlU ganau laGga / SaDtUnAM yugpdaagmntvmedhvirodhrhittvmityrthH||54|| bhA0 a0 -zrImunisuvrata nAtha ne jahA~ 2 vihAra kiyA vahA~ 2 ke jIvoM ne cirazatrunA chor3akara maitrI karalI / jinendra bhagavAna kI sevA meM anurakta hone se loga jhaTa sampattizAlI ho gaye / tathA cha: ho atuNaM paraspara eka hI bAra milIM-arthAt sabhI RtuoM ne ekahI vAra apane 2 sAmayika Rtu-sambandhI dRzya dikhalAye // 54 // na paramakhilalokaH prAtikamayaM vihAya tribhuvanatilakaM taM vAyurapyanviyAya ! divijasarasi mamaH puSpagaMdhopavAhI madhukarakulazabdacchadmanA saMratuvAnaH // 55 // netyAdi / akhilalokaH akhilazcAsau lokazca tathoktaH skljnH| prAtikUlyaM pratikUlasya bhAvaH prAtikUlyaM pratikUlatvaM / vihAya bihAnaM pUrva pazcAtkiMciditi tyktdhaa| taM tribhuvanatilakaM tribhuvanekatilakaH tribhuvanatilakarataM trijagaccha Tha / paraM kevala / andhiyAya anujagAma / iNa gatI liT / kiMtu puSpagaMdhopavAho puSpasya gandhaH puSpagandhaH puSpagaMdhamupatrahatItyecaM zIlastathokta: kusumaparimaladhArI / divijasarasi divija saro . divijasarastasmin divyagaMdhAyAM / manaH majatisma manaH sAtaH / madhukarakulazabAnA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 dazamaH sargaH / madhukarANAM kulaM madhukarakulaM tasya zabdastathoktaH madhukarakula evaM chA to tena / saMstuvAnaH saMstuta iti saMstudhAnaH sannuvAnaH / vAyuH mAruto'pi / apizabdamsamutrayArthaH / aciyAya anujaggAma / ax ghAyo: zaityasaurabhyamAMcalakSaNAni te / dIpakaH // --- bhA0 a0 - virodha chor3akara kevala sabhI logoM ne hI tribhuvana zraSTha zrIjinendra deva kA nahIM anusaraNa kiyA pratyuta divya sugandha meM satakara puSpagandha ko hotI huI vAyu ne bho bhramara-samUha ke guMjAra ke bahAne stuti-dvArA unakA anugamana kiyA ||25|| api ca sadasi bhartuH kacchapAkasya rejuH savaruNa bahurUpiyavahArAdhitasya // gaNadhArapada bhAjo'STAdazaitacchatAMkA na paramatradhinetrAH kevalajJAnino'pi // 56 // apItyAdi / api ca kiMtu savaruNavarUpiNyavahArAdhitasya varuNena saha vartana iti savaruNA sA cAsau bahurUpiNI va savaruNabahurupiNI aharahanu anya ArAdhyatesma ArAdhitaH anvahamArAdhitastathoktaH savagaNacahurUpiNyanvahArAdhitastathoktastasya varuNayakSabahurUpiNIyakSIbhyAM satataM pUjitasya / kacchapAMkasya eva aMko yasya saH tasya kUrmalAnasya / bhartuH jinezvarasya / sadasi sabhAyAM / aSTAdaza aSTabhiradhikA daza tathoktAH "dvASTAtraya" ityAdinAbhyAdezaH / gaNadharapadabhAjaH gaNAn dharatIti gaNazvararutasya padaM gaNadharapadaM samajatIti tathoktAH gaNadharapadavIM saMprAptAH gaNadharA ityarthaH / rejuH vabhuH / rAjU dau liT / tacchAMkAH pateSAM zataM etacchataM tadevAMko yeSAM te tathoktAH aSTAdazavArazatapramitAH zatAkAdhika sahala pramitA ityarthaH / avatrinetrA avadhireva ne yeSAM te tathoktAH / na paraM na kevalaM rejuH / kiMtu kevalajJAnino'pi kevalaM va taha jJAnaM ca kevalAnaM tatyeSA miti tathoktAH tepi tAna evetyarthaH / rejuH babhuH // 16 // bhA0 a0 varuNa, yakSa tathA bahurUpiNI yakSoM se pratidina pUjita aura kacchapalAJchanAGkita zrImunisuvana nAtha kI samavasaraNa sabhA meM aTThAraha gaNadhara trirAjamAna hue the T aAraha sau avadhijJAnI bho suzomita ho rahe the. kevala avadhijJAnI hI nahIM kevala zAnI bhI utane hI the // 56 // zatavigalitamAnA vAdinaraturya bodhAstrizataga litasaMkhyA vikriyardhipramiddhAH // adhikazatacatuSkAH kevalibhyo babhUvastvadhigatadaza pUrvAsturyabodhatribhAgAH // 57 // zatetyAdi / kevalibhyaH sakAzAt / zatavigalitamAnAH zatena vigalitaH tathoktaH zatavigalitaH mAnaH yeSAM te tathoktAH kevalajJAnapramA Na / cchatara hinapramANAH saptazatAdhika saha Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yunisuvratakAvyam / 215 pramitA ityarthaH / vAdinaH mahAcAdinaH / trizatagalitasaMkhyA: trINi ca tAni zatAni ca trizatAni tairgalitA saMkhyA yeSAM te tathoktAH zatatrayarahita kevalajJAnipramANAH paMbazatAdhikasahamAnA ityarthaH / turyodhAH catuNI pUraNaH turyaH turthI bodho yeSAM te tatheoktAH mana:paryayajJAninaH / adhikazatacatuSkAH zatAnAM catuSkaM zatacatuSkaM adhikaM zatacatuSkaM yeSAM te tathoktAH catuHzatAdhikakethalipramANAH dvizatAdhikadvisahasraparimitA ityarthaH / cikriyardhiprasiddhAH vikriyo bAlodvizva vikiyardhistathA prasiddhA: vikriyardhipra tItAH / turyabodhatribhAgAH turthI bodho yeSAM te turyabodhAsteSAM trayo bhAgA yeSAM te tathoktAH paMcazatapramitA ityarthaH / adhigatadazapUrvAH daza ca tAni pUrvANi na dazapUrvANi adhigamyababhUvuH tesma adhigatAni dazapUrvANi yaste tathoktAH jJAtadazapUrvAH dazapUrSadharAH / bhavatisma bhU satAyAM liT // 57 // I bhA0 a0 - vahA~ vAdI tathA mahAvAdI satraha sau, mana:paryayajJAnI pandraha lau, cikiyA. Rddhi prasiddha devagaNa tathA munigaNa bAIsa sau aura pAMca sau vahAM dazapUrva ke dhAraka the // 57 // vihtahayasahasrAyayardhalakSaM ca lakSaM triguNatamapi lakSaM zikSakAzcAryakAzca // upagatagRhamedhAH zrAvikAzcApyasaMkhyAH surasurasukumAryaH prAptasaMkhyA mRgAzcA58 hitetyAdi / hita hayasahasrANi hayasaMkhyApramitAni sahasrANi hayasahasrANi tribhirhatAni tAni ca tAni sahasrANi ca tathoktAni ekaviMzatisahasrANi | zikSakAH upadezakAH / ardhalakSaM lakSasyA ardhalakSaM / AryakAH / lakSaM ekalakSaM / upagatagRhamedhAH upagatA gRhamedhA yeSAM te tathoktAH zrAvakAH / triguNitaM tribhirguNitaM tathoktaM / lakSamapi trilakSANItyarthaH / zrAvikAzcApi / asaMkhyAH na vidyate saMkhyA yAsAM tAH tathoktAH asaMkhyAtAH / surasurasukumAryazca surANAM sukumAryaH surasukumArgaH surAdha surasukumAryaca tathoktAH devadevyaH / prAptasaMkhyA: prAptA saMkhyA yeste tathoktAH saMkhyAtAH / mRgAzca tiryacaH / babhUvuH // 58 // mA0 a-vahAM ikkIsa hajAra upadezaka, pacAsa hajAra Arya kA, eka lakSa zrAvaka, tIna lakSa zrAvikAyeM, asaMkhya deva aura devAMganAyeM tathA prApta saMkhyA vAle pazu pakSI Adi tiryagyoni ke jIva bhI the // 58 // iti viSayamazeSaM vizvavaMdyo vihRtya tricaraNapariziSTaM nUnamabdAyutaM saH // sujanahRdayavapreSuptatattvArthasasyaH pravizadamaNicUlaM prApa saMmedazailam // 56 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 dazamaH sargaH / isItyAdi / vizvavaMdyaH vizvavaMdyaH vizvavaMdyaH sakalaiH stutyaH / sujanahRdayavapreSu zobhanA janAH sujanAH teSAM hRdayAni tathoktAni sujanahRdayAnyeva vaprANi sujanahRdayavaprANi teSu bhavyacittakSetreSu / uttaravArthasasyaH tasvAni vArthAzca tattvArthAH yadvA tasyAmAM arthAstavArthAsta eva sasyAni tathoktAni upayaMtesma uptAni tasvArthasasyAni yena saH tathoka: uptasaptatasvanatrapadArthasasyaH / saH jinezvaraH / azeSaM na vidyate zeSo yasya taM niHzeSaM viSayaM dezaM / trivaraNa pariziSTa trayazca te caraNAzca tricaraNAstaiH pariziSTa tathokta tripAdAvaziSTa mUna kiMvihInam trayodazamAsavikalamityarthaH / abdAyutaM abdAnAmayutaM dazavarSasahastraparyaMtaM / iti evaM prakAreNa / vihRtya viharaNaM pUrva pazcAtkiciditi / pravizadamaNicUlaM maNimayI cUlA maNicUlA pravizavA maNicUlA yasya taM / saMmedazailaM saMmedavAsau zailabdha saMmedalastaMsamedaparvataM / prApa prayayau / Apla vyAptau liT // 51 // bhA0 a0 - sabhI bhavikoM ke vitta rUpI kSetra meM tasvarUpI bIjako vapana kiye hue lokapUjya zrIjinendra deva teraha mahIne kama dasahajAra varSo taka sabhI deza meM yoM bihAra kara maNimaya zikhara vAle zrI sammedAcala ko padhAre // 56 // tatra sthiyaikamAsaM vyapagatavihRtiH phAlgune kRSNapakSe / dvAdazyAmardharAtre sadazazatamunirjanmabhe'ghAtyarAtIna // zrArUDhAyogidhAmA dvivaramasamaye saptatiM dviprayuktAM / zukra dhyAnAsiyaSTayA sacaramasamaye vRttasaMkhyAnjaghAna // 60 // I tatretyAdi / tatra tasmin parvate / vyapagata vihRtiH vyapagatA vihRtiryasya saH tayoktaH niruddhadhobihAraH / sadazazatamuniH daza vArAn zatA dazazatAste ca te munayazca dazazatamunayastaiH saha vartata iti tathoktaH sahasramunibhiryuktaH san / ekamAsaM patrazcAsau mAsaJca ekamAsastaM ekamAsa sthitvA phAlgune phAlgunamAse / kRSNapakSe aparapakSe / dvAdazyAM / ardharAtre rAtrerardhamardharAtraM tasmin / "puNyavaryAdIrghasaMkhyA naikAdrAtreH" ityanenAtpratyayaH / janmabhe janmano bhaM janmabhaM tasmin zravaNanakSatre / ArUDhAyogidhAma Aruhyatesma Aruddha ayogino zrAma ayogizrAma ArUDha ayogidhAma yena saH tathoktaH ArUDhAyogiguNasthAnassana / saH jinezvaraH / dviprayuktAM vAbhyAM prayuktA tathoktA tAM dvisahitAM dvAsaptatimityarthaH / aghAtyarAsIna aghAtina yevArayaH tathoktAH tAn aghAtizatrUn / dvivaramasamaye dvau caramau yasya saH dvivaramacAsau samaya tathoktaH tasmina upAMtyasamaye / zukkudhyAnAsiyaSTyA zukla ca tatt dhyAnaM va zukrudhyAnaM aseTara siyaSTiH zukladhAnamevAsiyaSTistathoktA tayA zukladhyAna Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ `m 3 munihAkAvyam / khltyaa| jadhAna haMsirama hana hiMsAgatyoH liT / caramasamame caramazvAso samayazva bAsasamayastasmin / vRttasaMkhyAn vRttasya azevidhacAritrasya saMkhyA yeSAM te tathoktAstAna prayodazaghAtyarIn / jaghAna // 6 // bhA0 a0 .-eka hajAra muniyoM ke sahita zrImunisuvrata-nAtha ne apanI bihAra-kriyA samApta kiye hue eka mahIne taka usa sammedAcala parvata para raha kara phAlguna mAsa kRSNa pakSa dvAdazI tithi tathA zravaNa nakSatra meM ayogiguNasthAna ko prAptakara lagabhaga antya samaya meM zukla dhyAnarUpI khaDga se bahattara aghAniyA zatruoM nathA negaha dhAniyoM zatruoM ko nama kara diyA // 6 // ISatprAgbhArasaMjJe'STamadharaNitale martyalokapramANe / siDakSetre vizuddhaH sa jayati tanuvAtAMtyabhAge kRtaukAH / / kiMcinnyUnAMtyadehapramitighananijAkArabhAk kSAyikaiH svaiH / samyaktvAdyairupeto'STabhiramizamukhAMpAdakai ratalAmaH // 3 // SadityAdi / patmAmbhArasaMjhaM ISatprAgbhAra iti saMjJA yasya tasmin ptpraagbhaagnaamdheye| aSTamadharaNitale aSTamI cAso dharaNizca aSTamadharaNistasyAmtalaM tasmin "mAnistrai. kArthayoH" ityAdinA puMvadbhAvaH assttmbhuumiprdeshe| martyalokapramANe martyasya lokastadhoktaH matyalokasya pramANa yasya tat tasmina manuSyalokapramite / siddhakSetra siddhAnAM kSetra siddhakSetra tasmin / nanuvAnAtyabhAge tanuriti vAtastanuvAtaH aMtyazvAsau bhAgazca atyabhAgaH nanuSAlasyAMsabhAgastamuvAnAMtyabhAgastasmina tnuvaanbrmbhaage| kRtaukAH kriyatemma kRta kanamoko yena saH tathoktA vihinanilayaH / astakarmA asyatisma anAni astAni karmANi yasya saH vyapagatasakalakarmavizuddhaH apagatadravyabhArakarmatyAdivizuddhaH 1 kiMcinyUnotyadehapraminijananijAphArabhAk kiMcita nyUna; kiMcilyUnaH aMtyazcAsau dehaca aMtyadehaH tasya praminiraMtyavahamamitiH kicinnpyUnAMtyadehAminiryasya saH tathoktaH nijaznAsAnAkArazna tathoktaH dhanazvAsau nijAkArazya tathokta: kiMcinyUnAtyadehapramitizcAsau ghananijAkArazca tathoktaH taM bhajanisma nathoktaH kiMcinmAnyUnacaramadehapramANadhanasvAbhAvikAkRtiyuktaH / amimagnuskhApAdaka: amitAni va nAni sukhAni ca amitasukhAni tAnyApAdayaMtItyamitasudApAdakAstaiH anaMtasukhApAdakaH / kSAyikaiH kSayeNa mAtA kSAyikAstaiH karmaNAM kSayeNa jaanH| myaiH svkiiyaiH| samyaka vAyaH samyakta bamAdya Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dazamaH sargaH / yeSAM te taiH smyktvaadibhiH| aSTabhiH assttgunnaiH| upetaH upaitisma tathoktaH yuktH| saH siddhH| ayani sarvotkarSaNa vartate // 6 // bhA0 a0-IpatyAgbhAra nAma vAle AThaveM bhUpradezameM, tanudhAtavalayake antyabhAgameM, madhyaloka-pramita siddhakSetrameM virAjamAna hote hue antima zarIrase kucha kama tathA ghanasvabhAvAkAravAle aura dravyakarma se rahita, ananta sukhajanaka kSAyika samyaktavAdi aSTaguNoM se yukta tathA dravya aura bhAvakarmase rahita hokara vijayazAlI hote the 561 // prAste tava sa nirvataH sukhasudhAM carbana sadAtyaMtikIm / svasthaH saMmRtinATakaM sphuTarasaM pazyanvibhAvAdibhiH // saMpannaiH sakalaguNairanupamaiH sthAnaM sitAmrAkRteH / kIrtarAtmasamaiH sahaiva puruSaiH zuddhaizcaH buddhaiH param // 62 // Asta ityaadi| saH siddhaH sabhApatizca / nivRtaH muktaH / vyApArAMtarAbhiva sazca / AtyaMnikI atyaMte bhadhA AtyaMtikI to anaMtakAlabhAvinI na / sukhasudhAM sukhameva sudhA sukhasudhA tAM sukhAmRtaM / sahA sarvasmin kAle / carvana anubhavan / svastha karmarahitaH svarUpe khinaH nirAtaMkazca san / vibhAvAdibhiH vibhAva AdiryeSAM te vibhAvAdayaH taH vibhaavaanubhaavprmukhH| sphuTarasaM sphuTA rasA yasmin taM prAdurbhUtasyAyibhAvarUpa'gArAvirasayukta / saMsRtinATakaM saMsRternATakasta saMsAranartanaM / prekSakajanAnAmiva muktAtmanAM sAMdrAnaMdavidhAnatvAtsaMsRtinATakamabhineyanATyavizeSa itra / pazyan pazyatIni pazyan prekSamANaH / anupamaiH na vidyate upamA yeSAM te anupamAstaiH upmaarhitaiH| sakalaiH sarvaiH / guNa: samyakta vAdiguNaiH tyAgavizeSajJatAdyazca saMpannaH samRddhaH / sitAmrAkRteH sitAbhrasyAkRtiryasyAssA sitAmrAkRtiH tasyAH karAkArAyAH "sitAbhro himavAlukA"ityamaraH kIrtaH stavanasya yazasazca / sthAnaM AspadaM bhUtassan / AtmasamaiH AtmanaH samA AtmasamAstaiH nitatvAdibhiH svasamAnaiH / zuddhazva zudhyatesma zuddhA: 3H karmavirahitaH upadhAzuddhazca / buddhaH budhyate sma buddhAH taiH / kevalajJAnibhiH laukikannAnibhizca ! purUpaiH paramAtmabhiramAtyAdibhizca / sahaiva sAkameva / tatra siddhakSetre / para atyaMta / Aste vartate Asa upavezane // 62 // ___ bhA0 a0-baha sila athavA nATyAdhipati. mukta vA kAryAntarase rahita hokara usa siddha kSetrameM ananta kAlabhAdhinI muktirUpiNI sudhAkA sadaiva anubhava karate hue AtmasukhamaiM lIna vA nirAphula vibhAva anubhAva tathA saJcArI bhAvAdiko se vyakta rasavAle saMsArarUpI nATaka ko darzaka ke samAna dekhate hue, sabhI anupama samyaktadAdi guNoMse sampanna tathA svaccha Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyam / 2.16 stuti aura kIrtti ke ekamAtra pAtra, apane samAna karmarahita kevala- jJAnI paramAtmAoke sAtha bar3e harSase rahane lage // 62 // zradAsaH sabhaktayuddhasitamavasitaM bhUdhare tatra kRtvA | kalyANaM tIrthakartuH surakula mahitaH prApadApmIyalokam // arhaddAso'yamitthaM jinapaticaritaM gautamasvAmyupajJa | gumphitvA kAvyabandhaM kavikulamahitaH prApaTuH prmodm|| 63 // I I i arhahAsa ityAdi / surakulamahitaH surANAM kulaM suralaM tena mahitaH devasamUhapUjitaH / saH arhaddAsaH bharhato dAsaH tathoktaH jinadAso deveMdraH / tatra tasmin / bhUdhare saMmedaparvate / tIrthakartuH tIrtha kartA tathoktaH tasya northakarasya / bhatkyulasitaM bhaktyA ullasitaM tathokta' bhaktivirAjitaM / pAparikalyANaM / kRtvA vidhAya / AtmIyalokaM Atmana ayamAtmIyaH sa vAsau lokazca tathokastaM / prApat bhAgacchata Apla vyAptau luG "sartizAsti" ityAdinA aG / kavikulamahitaH kavInAM kulaM kavikulaM tena mahitaH tridvatsamUdapUjitaH / ayaM evaH / arhahAsaH arhadAsa kavIzvaraH / gautamasvAmyupAha taarat svAmI va gautama svAmI tena upajJantathoktantat gautamasvAminA proktaM / jinapaticaritaM jinAnAM patirjina patiH jinapatezcaritaM tathokta' jinezvara caritaM / itthaM anena prakAreNa | kAvyabaMdha kaverbhAvaH kRtyadhA kAvyaM tasya vastaM kAvyaprayedhaM / guMphitvA guMphanaM pUrva0 pUrayitvA / ucca bhRzaM / pramodaM paramasaMtotraM / prApat agamat // 63 // bhA0 a0 - devatAoMse pUjita tathA adbhagavAn ke vAsa indradeva usa sammeda parvatapara tIrthaGkara bhagavAna sunisuvratanAtha kA mokSa kalyANakA sampannakara sAnanda apane svargalokako lauTa Aye tathA kavikula- pUjita arhaisa kavi ne bhI gautamasvAmI se kahe gaye zrIjinendra aft ko kAvyarUpa meM adhitakara bar3I bhArI prasannatA prApta kI // 63 // dhAvankApathasaMbhRte bhavavane sanmArgamekaM param / tyaktvA zrAMtataracirAya kathamadhyAsAdya kAlAdasuma // saddharmAmRtamuddhRtaM jinavacaH kSIrodadherAdarAt / pAyaM pAyamitazramaH sukhapadaM dAso bhavAmyarhataH // 64 // dhAvannityAdi / kApathasaMbhRte kutsitAH panthAnaH kApathAH "pathyakSayoH" iti kAdezaH "puH pathyapo't" ityatpratyayaH kApathaH saMbhUtaH tathoktaH tasmin mithyA mArge Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 munisuvratakAvyam / 220 guNamArge cA saMkIrNe / bhavavane bhava eva vatana saMsAra para kesa ekaM / sanmArga saMcAlau mArgakA sanmArgaH taM ratnatrayamArga yahA sadbhirmRgyate saMsArasamudottAraNArthamanviSyata iti sanmArga AptAgamAdipravAhaM samIcInamArga ghA / tyaktvA vimucya / cirAya bahukAlaparyaMta dhAvan dhAvatIti dhAvan / zrAMtataraH atyaMta mAyasthaH / kAlAt kAlalabdhivazAt / amuM imaM sanmArga / kathamapi kena prakAreNApi / AsAdya AsAdanaM pUrva0 prApya / jinavacaH kSIrodadheH jinasya vacastadeva kSIrodadhistathokastasmAt paramAgamakSIrasa mudrAt / udadhRtaM dhiyatesma tathoktantat punastat AnItaM / sukhapathaM sukhasya panthAH tathoka sukhasthAnaM / saddharmAmRtaM saMzvAsau dharma saddharmaH sa evAmRtaM punastat saddharmasu / AdarAt saMtoSAt / pAyaM pAyeM pItvA pItvA / "pUrvAgre prathamAbhikSNye khamuJ" iti khamuJ pratyayaH / itazramaH patisma itaH zramo yasmAtsaH vigataparizramaH / arhataH arhatItyarddan tasya AItparamadevasya / dAsaH bhRtyaH / bhavAmi asmi / bhU sattAyAM laT // 64 // bhA0 a0 - mithyAtyamArga tathA tRNasaGkala mArgamaya saMsArarUpI vana meM cakkara lagAta huA ratrayarUpI mArga athavA samIcIna mArga ko chor3akara bahuta kAla taka bhaTakatA huA atyanta thaka kara kisI prakAra kAlalabdhi se isa sanmArga ko pAkara jinendra rUpI kSIra. samuise uddhRta kI gayI kalyANa mArgamayI saddharmasudhA ko pI pIkara parizrama rAhata hotA huA maiM adbhagavAn kA dAsa hotA hUM // 64 // mithyAtvakarmapaTala viramAvRte me yugme dRzoH kupathayAnanidAnabhRte // zrAzAdharoktila sadaMjana saMprayogairacchIkRte pRthula satpathamAzrito'smi // 65 // I 1 mithyAtvetyAdi / mithyAtvakarmapadaH midhyAbhAvo mithyAtvaM karmANyeva paTalAni tathoktAni mithyAtvena jAtAni karmapaTalAni tathoktAni taiH ataraSazraddhAnaanitadarzanIyatibhiraiH / ciraM bahukAlaparyaMta AvRtte. nirududhaM / kupathayAnanidAnabhUte kutsitaH paMthAH kupathastasya yAnaM tathokta' kupathayAnantasya nidAnaM tadbhavatisma tathokta' tasmin / me ma" yAvekatve " iti mayAdezaH / dvazoH dvaSTyoH / vyavahAranizcayasamyak ghayornayanayozca / yugme yugale | AzAdharoktilasadaMjana saMprayogeH AzAcarasyoktiH AzAdhayektiH lasacca tadaMjana lasaiMjana AzAghayektireva lasadaMjanaM tathokta AzAyaro tilasaraMjanasya saMprayogAstaiH AzAdharasUrivacanaviziSTAMjanasamyagvyApAraH / acchIkRte prAganacchamidAnImacchaM kriyatesma mI kRtaM tasmin nirmalIkRte sati / adya saMprati / pRthusasatpathaM saMcAsau paMthAzca satyadhaH Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 dazamaH srgH| pRthupacAsau satpathazva lasaMzcAsau satpathazca tathoktaH sundrmhaajnmaargstN| AzritaH bhAnIyatesma Azrita: AsevitaH / asmi bhavAmi / asa bhuvi laT // 65 // mA0 a0--mitthyAtva-karmasamUha se atyanta Acchanna tathA kumArga-gamanakI kAraNa. bhUta merI chonoM A~khoM ke AzAdhara sUri kI ukti-rUpa acche aMjana ke prayogase svaccha hone para meM ne jinendra bhagavAn ke satpatha kA Adhraya liyA // 65 // isyaIhAsakRtakAvyarajasya TIkAyAM sukhabodhinyAM bhagavadubhayamuktivarNano nAma dshmssrgH| .iti