________________
प्रथम स्वर्गः। मन्मथः मनोजश्चासौ राजा च तथोक्तस्तस्य । “राजनसखे" रित्यप्रत्ययः। उच्चामरोड्डामरकुन्तलीला उद्गतानि चामराणि येषां ते उच्चामराः उन्मुखचामराः। "चामरं तु प्रकीर्णकम" इत्यमरः। उड्डामरा निर्वाधास्ते च ते कुन्ताः प्रासाश्च तथोक्ताः उचामराश्च ते उड्डामरकुन्ताश्च तथोक्तास्तेषां लीला तां। चितन्वते विस्तारयन्ति । तनु विस्तार लट् । उत्प्रेक्षालंकारः ॥ ३१॥ __ भा०-१०-जहाँ गाँठ से भरी हुई देहयाले और पुरुषोंसे समलकृत इक्षुदण्ड संसार को जीतने की इच्छा करने वाले कामदेव के उन्नत नामर तथा अनुफ बों का दृश्य दिखाते है । ३१ ॥
भूदेवता यद्विभवं विलोक्य भूयोऽवधूतविदिवं दधाति । निलीनभंगस्थलपद्मदंभान्निापन्दतागणि विलोचनानि ॥ ३२ ॥ भूदेयतेत्यादि । भूदेवता भूरेच देवता तथोका भूमिदेवता । रूपकः । अवधूतत्रिदिवं अवधूयते स्म अवधूतोऽयधृतो निरायतस्थिदिवः स्वो येनासौं अवधूतत्रिदिधस्तं । यद्विभव यस्य मगधदेशस्य विभवः ऐश्वर्य' तथोक्तस्ता । विलोक्य वीक्ष्य। निलीन गप्प लपमदभात रिलीयन्ते सा लियोना हात:नि निकोसा भृगाः मधुकर: यस्मिन् तस् निलीनमृगस्थलपम' स्थले भूनले जातं पर तथोक्त निलीन गं च तत् स्थलपद्मश्च निलीनभृगस्थलपा निलीनभृगस्थलपममिति दो व्याजस्तथोक्तस्तस्मात् । निष्पंदताराणि निष्पंदा निश्चला तारा कनीनिका येषां तानि "अक्षाक्षिमध्यवोस्तारा सुग्रीवगुरुयोपितोः" इतिविश्वः । विलोचनागि नयनानि । भूयः पुनः । दधाति दुधान धारणे लट् । उत्प्रेक्षालंकारः ॥ ३२ ॥
भा० अ-स्वर्गकी सम्पत्ति को भी तिरस्कृत की हुई मगध देश की विभूति को देख कर भूदेवता मानों भ्रमरयुक्त स्थलकमल के व्याज से अपने अनुतनयनों से उसे निहार रहे है । ३२ ।
यस्योर्वरासारगुणस्य मूर्ताः पुजा इवाभान्ति समन्ततोऽपि । तिलातसीकोद्रवमुद्गमाषगोधूमवल्लक्षवशालिशैलाः ॥ ३३ ।। यस्येत्यादि । यस्य मगधजनपद्स्य । समन्ततोऽपि समन्तात्समन्ततः परितोऽपि । तिला तसीकोट्वमुद्गमाषगोधूमबल्लक्षवशालिशैला: तिलश्च अतसी च उपमाषा च कोद्रयश्च मुद्गश्च माषध गोधूमश्च वल्लो निर्वावः गुञ्जवृक्ष वल्लन्ध क्षवो राजमापक्षयश्च शालिश्च तिला तसीकोद्रवमुद्गमाषगोधूमवलक्षवशालयस्तेषां शैला राशयः राशेरोन्नत्ये शैलप्रयोगः ।