Book Title: Chandrashekhar Rajano Ras
Author(s): Jitkalpashreeji
Publisher: Vadachouta Samvegi Jain Mota Upashray
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022871/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAkA e kI paMDita pravara zI vi . jo ke, zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa anuvAdikA : * sAdhvIzrI jitakalpAzrIjI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI supAzvanAthAya namaH zrI jIrAvalA pArzvanAthAya nama: zrI zatruMjaya tIrthAya namaH namo namaH zrI gurU nemi sUraye paMDitavarya zrI vIravijayajI viracita zrI @M2 rAjAnI rANa (gujarAtI bhAvAnuvAdasaha) -: preraka :vyAkaraNAcArya pa.pU.A.bha.vi. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba. vidvarya pa.pU.A.bhavi. zIlacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba. vyAkhyAnakAra pa.pU.A.bha.vi. pradyumnasUrIzvarajI mahArAja sAheba. -: anuvAdikA - gurukRpAkAMkSI sAdhvIzrI jitakalpAzrIjI mahArAja sAheba. -: prakAzaka :zrI vaDAcauTA saMvegI jaina moTA upAzraya, vaDAcauTA, surata - 395 003. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakala : 1000 mUlya : rUA. 325=00 zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa (gujarAtI bhAvAnuvAdasaha) (c) sarvAdhikAra surakSita saM. 2060 aSADha suda - 13 prathama AvRtti saMvata 2060 1. -: prAptisthAna :zrI devIkamala jaina svAdhyAya maMdira operA sosAyaTI sAme, navA vikAsa gRha roDa, pAlaDI, amadAvAda - 380007. 2. zrI bhUpendrabhAI mohanalAla badAmI dariyA mahela, surata - 395 003. phona : 2425038 3. sA. zrI jIvakalpAzrIjI mAMDavInI poLa, lAlAbhAInI poLa, derAvALo khAMco, jaina upAzraya, amadAvAda - 380 001. - mudraka : jenAnaMda prinTIMga presa dariyA mahela, surata - 395 003. mukhapRSTha saujanya : sA. zrI sUryaprabhAzrIjI ziSyA sA. zrI ujjavalazIlAzrIjI ma.sA.nA zreNItapa - vardhamAnatapanI 70mI oLI - navalAkha navakAranI pUrNAhUtI nimitte baLavaMtabhAI vinayacaMda - vinodabhAI, kAMtubena, Dolarabena, varSAbena, jIgneza, jayeza - jalpeza - jAgRti - prazAMta - hita - tejasa - pUrvI - kAjaLa - palaka - parAga - praNava - piyuSa - bhAvanA - bIjala saha parivAra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dand . pra 1 ' zrI jagavallabha pArzvanAtha bhagavAna saujanya : zrI simaMdhara svAmI bahenono jaina upAzraya, vaDAcauTA, surata. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI zatruMjya tIrthAdhirAjAya namaH II Avo, eka adbhuta kAvyakRtine AnaMdathI vadhAvIe vijaya hemacandrasUri jaina zAsananA gaganAMgaNamAM ogaNIsamI sadImAM thaI gayelA aneka viziSTa kavipuMgavonI ujjavala paraMparAmAM jemanuM nAma zukratArakavat camakI rahyuM che. te paMDita vIravijayajI mahArAja prabhu vIranI 67mI pATane zobhAvanAra mahApuruSa hatA. parvatamALAmAMthI khaLakhaLa vahetAM jharaNAMnI jema temanA mastiSkamAMthI kAvya pravAha avirata vahA ja karatAM hato. jene gAnAra sAMbhaLanAra koIpaNa anirvacanIya AnaMdano AsvAda meLavyA sivAya raheto nahi. bhinna bhinna viSayamAM vipula pramANamAM temaNe karelI thokabaMdha racanA jotAM temane ApaNe moTA gajAnA kavi kabula karavA ja paDe. mA zAradAnI temanA upara asIma kRpA cokkasa utarI ja haze, tenA vagara AvI kRtionI racanA karavI kaI rIte saMbhavita bane ? : prastuta kRti : 'zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa' temaNe potAnI cheka uttarAvasthAmAM racelI anokhI kRti che. cAra khaMDa, 57 DhALo temaja 2991 kaDImAM racavAmAM AvelA A rAsamAM zrI caMdrazekhara rAjA ane temanI guNasuMdarImRgasuMdarI Adi rANIonA adbhuta jIvana prasaMgo tathA temAM AvatI aneka avAntara kathAothI A kRti ghaNI ja rocaka ane bodhaka banI che. kavie AmAM prasaMge prasaMge karela jyotiSa, taMtra-maMtra, svarodaya, nIti, dharma, zakuna tathA vahevArika dAkhalA, dalIlanA varNanathI kavinA aneka viSayaka gahana jJAnanI pratIti thAya che. temaNe vi.sa. 1902 mAM amadAvAda(rAjanagara)mAM A rAsanI racanA nagarazeTha hemAbhAInA putra premAbhAInA mATe karI hovAno ullekha temaNe racelI prazastimAM chelle karyo che. "jema sohamati indrane taMdana nAme rAja jayaMtAjI. tema rAjezrI zeTha hemAbhAi tasa taMta guNavaMtAjI; che yuvarAjapade palAyaka premAbhAi birAjejI, rAsa taNI meM rayatA kIdhI tehane suNavA kAjejI'' A ullekha parathI eTaluM spaSTa thAya che ke - kavinA hRdayamAM premAbhAI zeThanI eka sArA jijJAsu zrotA tarIkenI gherI chApa paDI haze. gujarAtI bhASAmAM karavAmAM AvelI sarasa majAnI ane prAsAdika A racanA che. vAMcatA jaIe ane artha bodha thato jAya evuM che. tema chatAM amuka-amuka jagyAe sau koIne sahelAIthI te na samajAya evuM paNa Ave ja che. tethI AnuM jo vivecana karavAmAM Ave to badhA spaSTatAthI samajI zake ema vicArI sva. sAdhvIzrIjI sUryaprabhAzrIjInA suziSyA sAdhvIjIzrI jitakalyAzrIjIe ghaNA prayatna pUrvaka A rAsa upara vivecana lakhyuM che. tathA alaga-alaga prasaMgonA citro paNa ghaNI mahenatathI taiyAra karAvyA che. cAturmAsamAM baheno samakSa sAdhvIjI ma. dvArA karavAmAM AvatA vyAkhyAnomAM A tathA AnA jevA bIjA rAso vAMcavAmAM 3 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave to ApaNA pUrvapurUSoe racelA te te rAsanA pustako upara caDelI dhULa uDaze ane bahenone paNa hoMze hoMze sAMbhaLavAnuM mana thaze. paMDitazrI vIravijayajI mahArAja janma vi.sa. 1928 amadAvAda. dIkSA vi.sa. 1848 pAnasarA (khaMbhAta pAsenuM gAma). paMDita pada vi.sa. 1858 vaDodarA. guruno svargavAsa 1860 phAgaNa suda-12 amadAvAda. caMdrazekhara rAsanI racanA vi.sa. 1902 amadAvAda. svargavAsa vi.sa. 1908 bhA-va-3 amadAvAda, amadAvAda dhI kAMTA vistAramAM AvelA zAMtidAsanA khADAmAM rahetA audicya brAhmaNa pitA yajJezvaranA gharamAM mAtA vijakoranI kukSie vi.sa. 1829 Aso suda-10 dazerAnA zubha divase janmelA teo bALapaNathI ja tyAga, vairAgyanA saMskArathI vAsita hatA. jemanuM nAma kezava hatuM. 15 varSanI vaye pitAnuM mRtyu thatAM saMsArathI virakta thayelA. temane saunA AgrahathI 18 varSanI vaye raLiyAta nAmanI brAhmaNa kanyA sAthe lagna karavA paDyA. uparathI rAgI aMdarathI virAgI evA temanuM citta koI judI ja dizA zodhI rahyuM hatuM. temanuM jIvana jotAM ema ja lAge ke pUrvano koI ArAdhaka AtmA adhurI ArAdhanAne pUrNa karavA mATe ja ahIM avataryo che. seMkaDo baMdhano kyAMthI bAMdhI zake virAve. lAga maLatAM jatuM UDI, paMkhI piMjarane tyajI. saMsAramAM vairAgyanA nimittonI to kayAM tANa hoya che? jene cetavuM che tene cetavanAra nimitta to Dagale ne pagale maLyA ja kare che. eka divasa mAtAnI sAthe jhaghaDo thatAM te ghara choDIne cAlI nIkaLyA. pahelAM rocakA ane pachIthI bhImanAtha AvIne rahyA. te daramyAna paMDitazrI zubhavijayajI ma. no yoga thayo. pahelI ja vAranI mulAkAtamAM bhAI kezavane temanI sAthe jANe jugajunI prIta na hoya tevo ahesAsa thayo. bhUkhyAne bhAvatuM bhojana maLe pachI zuM bAkI rahe ? zrI zubhavijayajI ma. nA samAgamathI bhAI kezavane bIjo paNa moTo lAbha e thayo ke ghaNA samayathI emane paDI rahelo asAdhya vyAdhi nimaeNLa thayo. emanI sAthe tIrthAdhirAja zrI zatruMjayanI yAtrA karI vihAra karatAM karatAM khaMbhAta pAsenA pAnasarA gAme AvyA. tyAM vi.sa. 1948 nA kArtika mAsamAM 19 varSanI vaye emaNe saMyama svIkAryuM. kezavamAMthI muni vIra vijayajI banyA. pAMca varSa lAgalagATa khaMbhAtamAM sthiratA karI aneka zAstrono gahana abhyAsa karyo. e pachI bIjA pAMca varSa aneka gAmomAM vicaraNa karI saM. 1958 nI sAlamAM vaDodarA AvyA. tyAM yogoddavahana pUrvaka emane guru mahArAje gaNi-panyAsapadathI vibhUSita karyA. vi.sa. 1860 mAM amadAvAdamAM samAdhipUrvaka guru mahArAjano svargavAsa thayo. Ama 1848 thI 1860 paryanta bAra varSa guru mahArAjanI sevA bhakita dvArA temanI apUrva kRpA prApta karI. guru mahArAjanI hayAtImAM ja keTalIka viziSTa racanA dvArA kavi tarIkenuM temanuM vyakitatva khIlavA mAMDayuM ja hatuM. emAM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAgalImAtAjI saujanya : zrI hasamukhabhAI jhaverI, muMbaI. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surasuMdarIno rAsa to pote paMnyAsa thayA te agAu vi.sa. 1857 mAM ja racyo hato. rAjanagaramAM tapAgacchanuM pratinidhitva jALavavA mATe pAchaLanA ghaNA varSo teoe amadAvAdamAM ja sthiratA karI ane te arasAmAM sthAnakavAsIo sAthenA vAdamAM zAstrapATho dvArA mUrti pUjAne sidhdha karI sthAnaka vAsIone parAsta karyAM hatA. prAraMbhamAM DelAnA upAzraye, lavAranI poLanA upAzraye tathA te pachI bhaTTInI bArInA upAzraye rahyA. te vIra vijayajInA upAzraya tarIke atyAre oLakhAya che. 79 varSanuM dIrdha AyuSya tathA 0 varSanA dIkSA payAmAM stuti-stavana-sajhAya-DhALIyA-rAsa vagerenI niraMtara racanA karatA teo yazasvI jIvana jIvI gayA. vi.sa. 1908 mAM bhAva-3 nA jyAre teo kALa dharma pAmyA tyAre AkhA amadAvAdamAM pANI pALavAmAM AvI hatI. temanA sAMnidhyamAM thayelA aneka kAryomAM pAlitANA-zatruMjaya girirAja upara motIzAzeThanI TUMkamAM 5000 pratimAjIonI bhavya aMjanazalAkA-pratiSThA mahotsava tathA zeTha haThIbhAInI vADImAM nUtana mahAprAsAdamAM ujavAyelo bhavya aMjanazalAkA-pratiSThA mahotsava e be kharekhara ziramora samA hatA. vipula sAhitya sarjana - pote racelI dareke dareka kRtio te nAnI hoya ke moTI hoya temAM chelle karavAmAM AvatA katanA ullekhamAM potAnA nAma sAthe potAnA gurunuM nAma paNa joDI 'zubhavIra' tarIke ullekha karyo che. A teonI guru pratyenI apUrva bhakita ane samarpaNa bhAvanApratikarUpa che. teonI racanAo eTalI badhI maLe che ke je jotAM ApaNane Azcarya thAya ane vicAra paNa Ave ke A badhI kRtione joIne kAgaLamAM lakhavAnI hoya toya muzkela bane to temaNe AnI racanA kaI rIte karI haze? vartamAnamAM bhaNAvavAmAM AvatI pUjAomAM moTA bhAganI pUjA teoe racelI ja bhaNAvAya che. jevI ke cosaTha prakArI pUjA, paMca kalyANaka pUjA, navvANuM prakArI pUjA, bAra vratanI pUjA, 45 AgamanI pUjA, aSTa prakArI pUjA vagere. vaLI nAnA gAmaDAthI laI moTA zahero sudhI dareka jagyAe savAre je snAtra pUjA sarara zAnta sughArarara thI zarU thaI "ghara ghara harSa vadhAI paryanta bhaNAvavAmAM Ave che. jemAM meru zikhara upara 4 Indroe karelA janmAbhiSeka prasaMganuM AbehUba varNana che. te tathA pArtha paMca kalyANaka pUjA A be temanI mahA saubhAgyavaMtI kRtio che. amArA pUjya parama guru bhagavaMta AcArya mahArAja zrImad vijaya amRtasUrIzvarajI mahArAja evuM kahetA ke - paMca kalyANakanI AkhI pUjAmAM maMgalamaya zabdo ja Ave che. bhagavAnanI dIkSA vakhatanA varNanamAM piyA khINa khINa rove' evA zabda AvI gayA che to AgaLa upara "prabhAvatI harSa bharANI' e zabdo mUkI tenuM vAraNa karI devAmAM Avela che. eTale A pUjA mahAmaMgala svarUpa che. dareka mahotsavamAM bIjI pUjA hoya ke na hoya paNa A paMca kalyANakanI pUjA to avazya hoya ja. amadAvAdamAM sthiratA daramyAna ghaNA bhAviko A pUjAnA rasiyA thaI gayA hatA. teo pUjyazrI pote banAvelI pUjAo madhura kaMThe evA lahekAthI gAtA-gavarAvatA ke sAMbhaLanArA sAce ja bhakitanA pUramAM taNAvA mAMDatA. te vakhate koI divya vAtAvaraNa sarjAI jatuM. temanA mukhethI gavAtI pUjAo sAMbhaLavI e te vakhate jIvanano moTo lhAvo gaNAto. teoe gujarAtImAM racelI pUjAo, stavano, sajhAyo. stutio ane rAso joIne teonI vidvattA viSe rakhe koI zaMkA lAvI temane anyAya karI bese. temanuM zAstrIya ane Agamika vaiduSya paNa evuM ja apratima Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM. enI pratIti emaNe racelI pUjAmAM saraLa rIte guMthelA AgamanA gahana bhAvo tathA saMskRtamAM racelo 'prazna ciMtAmaNI' graMtha tathA adhyAtmasAra uparano bAlAvabodha jotAM thayA sivAya nahi ja rahe. emaNe racelA sAhityanI varSavAra yAdI A pramANe maLe che. A yAdI sivAyanI bIjI kRtionI racanA paNa teoe karI ja che. A badhuM vAMcatAM sAMbhaLatAM teonA caraNomAM mastaka ApoApa jhUkI gayA sivAya rahetuM nathI. (1) sura suMdarI rAsa (saM.1857) (2) aSTaprakArI pUjA (saM.-1858) (3) neminAtha vivAhalo, rahasaMmi rAjamanI bAramAsa (1860) (4) zubhavelI (saM.1860) (5) sthalamidra zIyalavala (sa.-1862), (6) dazANabhadra sajajhAya DhALa-pa (sa.-1863) (7) vIra stavana-kaNika sAmaiyuM (saM.-1864) (8) traNa comAsI devavaMdana (saM.-185) (9) akSaya nidhi tapa stavana (saM.-1871) (10) cosaTha prakArI pUjA (saM.1874) (11) pIstAlIsa AgamanI aSTa prakArI pUjA (saM. 1881) (12) navvANuM prakArI pUjA (saM. 1884) (13) bAra vratanI pUjA (saM.1887). (14) bhAyakhalA RSabhadeva stavana (saM.1888) (15) paMca kalyANaka pUjA (saM.-1889) (16) aMjana salAkA stavana-motIzAnA DhALIyA (saM.-1893) (13) dhammilakumAra rAsa (saM.1896) (18) hita zikhAmaNa svAdhyAya (saM.-1898) (19) mahAvIra svAmInuM 27 bhavanuM stavana (saM.1901) (20) caMdrazekhara rAjAno rAsa (saM.1902) (21) haThIsiMha aMjana zalAkAnAM DhALIyAM (saM.1903) (22) sidhdhAcala-giranAra saMgha stavana (saM. 1905) (23) saMghavaNa harakuMvara sidhdhakSetra stavana (saM. 1908) - A yAdI to sAmAnya che. bAkI to teonI racanA to pratidina cAlatI ja rahetI haze. A yAdImAM tAM babbe. traNa-traNa varSano vacce gALo Ave che. kadI emanA jevA mATe evuM to banavuM saMbhavita ja na gaNAya. vaLI bIjI ghaNI racanAo haze. je racanAmAM saMvatano ullekha maLe che tene ja kamasara yAdImAM atre mUkavAmAM Avela che. - vivecana sahita A cAra khaMDamaya rAsanA 544 pAnA jevuM vizALakAya kada joyA pachI manamAM evo paNa vicAra thaI Avyo ke A samasta rAmanA vivecananA badale viSama-sthaLa vivecana karavAmAM AvyuM hota to paNa sAruM ja gaNAta. paNa have jyAre vivecana sahitanuM A prakAzana ghaNA parizrama tathA vipula artha draya dvArA prakAzita thaI ja rahyAM che. tyAre A addabhuta kAvyakRtine AnaMdathI vadhAvIe ane maMgala kAmanA karIe ke arthI ke arthI AtmAo Ano yathAyogya upayoga karI saunA zramane sArthaka kare. eja, zrI devaguru kramAnjasevI vijaya hemacandrasUri vi.sa. 200 devakI nandana jaina upAzraya, phAgaNa suda-7 amadAvAda-380 013. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemanuM che temane ja arpaNa IR'ten deva zrI jemanA mukha upara sadI bahAra prasannatA, saumyatA tathA saraLatAno triveNI saMgama che RprabhAzrIjI jemanI AMkhomAM vAtsalya, amIrAta ane nikhAlasatAno triveNI saMgama che. jemanA jIvanamAM akhUTa prema, apAra mamatA ane lAgaNIno triveNI saMgama che. jemanA hyadadhyamAM udAratA, vizALatA ane gaMbhIratAno triveNI saMgama che evA mamatALu, vizALa parivAradhAraka, vAtsalyamUrtAi mArI aMtaranI ArasImAM amApa ArAdhanAnI aMjalI 'ardhanAra mArA cittamAM caMcaLatAno nAza karIne cetanavaMtA" ucca cAritranuM caNatara karanAra 'pUjyapAda gurudeva zrI sUryaprabhAzrIjI ma.sA.nA caraNayugalamAM sAdara samarpaNa. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hrathA o bola nadIno pravAha satata vaheto rahe che. te koInI IMtejAra karato nathI. vaizAkhI vAyarAnA vaMToLiyo pakaDI zakAto nathI. te ja rIte anAdikALathI cAlyo Avato kALano pravAha pratisamaye vahyAA ja kare che. te kALa koInI paravA karato nathI. rokyo rokAto nathI. pakaDyo pakaDAto nathI. kALanI sAthe RRtunuM parivartana thayA kare. RtunA parivartana sAthe jIvananuM parivartana. jayAre jIvana parivartana thatAM A janmanuM paNa parivartana thAya che. A jIvananuM astitva kALanA pravAhanI sAthe saMkaLAyelu che. te ja kALamAM AjathI 60 varSa pUrve zAsana samrATanA AjJAvartI parama viduSI pUjayapAd devIzrIjI ma.sA. parivAra sAthe sidhdhagirimAM birAjamAna hatA. saMsArathI udhvighna pAmelA kamaLAbena, nAnI dIkarI tArAnuM (umara varSa 9) laIne, sidhdhagiri dAdAnI chAyAmAM AvI vasyA. RNAnubaMdhe pU. devIzrIjI ma.sA.no paricaya thayo. ArAdhanAnA nimittathI bhArelA agnivatu vairAgya hato, te prajvalita thayo. paramAtmAnI vANIrUpI ghI homAtu ja gayuM. mananI saghaLI vAto gurudeva pAse karI. gurudeva AzvAsana ApatAM kahe ke cAritra mohanIya tUTaze tyAre cAritra letAM vAra nahi lAge. moTI dIkarI suzIlA mosALamAM rahe. mAnI sAthe kayAMye Ave nahi. ane mosALiyA javA paNa na de. kamaLAbenanI bhAvanA kevI ! mAro saMsAra akALe murajhAI gayo che. to, have mArI baMne dIkarIne saMsAramAM nAkhavI nathI. gurudevane kahetA... mAre baMne dIkarIone sAthe laIne ja nIkaLavuM che. paNa mArI bhAvanA pUrI thAya tema nathI. kAraNa ke moTI dIkarI suzIlA to mArI sAthe kayAMye AvatI nathI. zuM karuM ? A bhAvanAmAM divaso vItavA lAgyA. phAgaNa gayo. caitra paNa jotajotAmAM cAlI gayo. AvI Ubho vaizAkha. dAdAnA dhAmamAM vaizAkha suda-3 akhAtrIja parva rokAI gayA. yogAnuyoge amadAvAdathI suzIlAbenane AvavAnuM thayuM. acAnaka dIkarIne jotAM mAnA haiye TADhaka vaLI. kamaLAbanane manamAM vasI gayuM ke. AvI che to taka jhaDapI lau. puruSArtha Adaryo. prArabdha sAtha Apyo. suzIlAne gurudevano paricaya thayo. guru manamAM vasI gayA. cAritra mohanIya haTI gayuM. ne traNeyano triveNI saMgama thatAM dIkSAnI vAta karI. dIkarIoe mAtAnI hAmAM hA bhaNI dIdhI. te zubhadivasa hato paramAtmA mahAvIrasvAmIno kevaLajJAnano. vaizAkha suda-10. e kALa-samaya kevo sohAmaNo ? sthAna kevuM raLiyAmaNuM... 'rohizALA'. gurudevanI paramakRpAe sApa kAMcaLI UtAre tema saMsArano zaNagAra choDI dIdhA. saMyamanA svAMga sajI lIdhA. dhannAnI jema eka ja jhATake sukha vaibhavone choDI dIdhA. aNagAra banI.paramAtmAnA mArge guruvaryonI sAthe cAlI nIkaLyA. vezaparivartana sAthe nAma paNa parivartana. kamaLAbena... pU. kamaLaprabhAzrIjI ma.sA., suzIlAbena... pU. sUryaprabhAzrIjI ma.sA., tArAbena... pU. tilakaprabhAzrIjI ma.sA. nAma dhAraNa karyu. (o Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI to moharAjAe potAnuM sainya mokalI ApyuM. juo ! cAreya korathI AMdhI - tuphAna - vAvAjhoDA viMToLiyA sAthe mohanA subhaTo AvI caDyA. gurudeva to navadIkSita tripuTI sAthe kadaMbagiri AvI gayA zrI yugAdidevanI nizrA, girirAjanI chAyA, ane zAsanasamrATanI kRpA... zuM cAle moharAjAnuM? parama upakArI gurudeva to sAthe ja hatA. pU. kamaLaprabhAzrIjI mahArAja sAhebe AvanArane paDakAra karyo. meruvatu nizcala rahIne, mohanA subhaTo sAme Takakara jhIlI. nAnI vayanA baMne sAdhvI bhagavaMto paNa mAtA+guru=gurumAtA ne paLavAra paNa choDavA taiyAra na hatA. mAmA-kAkA sAthe javA taiyAra na hatA. A hatI teonI prabaLa puNyanI kamANI. pUrvabhavanI joradAra cAritranI ArAdhanA. saMyamanA svAMga utAravA taiyAra na hatA. A hatI nIDaratA... sAthe mananI ddaDhatA. cAritrarUpa ratananuM prANanA bhoge paNa jatana karatI tripUTIe moharAjAne namAvI dIdhA. mAharAjAnA subhaTo hAryA. ane chelle namavuM paDayuM. saMsArI sagAo cAlyA gayA. saMyama mArga saraLa thaI cUkayo. gurukuLavAsamAM pUjayapAd gurudevanI nizrAmAM ratnatrayInI ArAdhanAnI dhUNI dhakhAvI. guru + ziSyA be = tripUTIe anAdikALanA pApone pakhALavA mAMDyAM. "ANA e ja dharma." A ja maMtrane AtmasAt karatAM, je je kSetramAM jhaMpalAvyuM, te te kSetra jItatA gayA. kayAMye pAchI pAnI nahi. jJAna saMpAdananA sopAna caDatA gayA. sAthe sAthe samaya paNa pANInA relAnI jema saravA lAgyo. gurumAtAnI tabIyata narama garama rahetI hovA chatAM, paNa baMne ziSyAnA jIvanavikAsamAM sakriya bhAga letAM. ane sAMgopAMga pAra pAmatAM. janmadAtrI A bhavanA upakArI, tyAre guru to bhavobhavanA upakArI. A jugala joDInuM puNya athAga ke baMne upakAro eka mAtAmAM ja rahyA hatA. kALa pravAhanI sAthe ArAdhanA paNa vegIlI thaI cUkI. pU. guruvaryo-vaDIlonI sAthe gAmogAma vicaravA lAgyAM. jugalajoDInI vaya ane saMyamanA suvAsathI haLavuM karma jIvo kheMcAI AvatA. keTalAya jIvadaLoe saMsAra choDI dIdho. gurusamarpita thaI gurukuLavAsamAM vasavATa karyo. ane Aje paNa sau potAnA AtmAnuM kalyANa karI rahyA che. te kALa kevo? divasa ke rAta! kayAM uge che kayAM Athame che? te khabara paDatI nahotI. jotajotAmAM 40 varSa pUrA thavA AvyAM. zikharajInI yAtrAnI vAto ghaNI vAra cAlatI. te varSe gurue ja jugalajoDIne zikharajInA yAtrArthe vihAra karAvyo. te paNa koNa jANe? devane na gamyuM. gurumAtAno azubha asAtAno udaya. vegaLAnI vATethI tarata pAchA pharyA. ugravihAra karIne gurumAtAnI sevAmAM hAjara. ATha ATha mahinA sudhI satata ArAdhanA karAvatA. samAdhi na tUTe tenI satata khevanA. DAbe jamaNe, jamaNe DAbe - sUryAtilaka, tilakasUyAM... jugalajoDI... sAthe saghaLo parivAra paNa khaDe page. aMtasamaya sudhI samAdhipUrvaka nijhAmaNA. saMpUrNa samAdhie gurudeva paralokavAsI thayA. jugalajoDIne mAthe Abha tUTI paDyuM. aMtasamaya sudhI to baMne beno manane majabUta karI beThA hatA. jANe RNa cUkavI rahA na hoya. ne pachI dhIrajanI pALa tUTI. AMkhethI aSADhI meha, koNa kone AzvAsana Ape. "sUryA' "tilaka' hulAmaNA nAmathI koNa bolAvaze? zira chatra gayuM? amArI sAra saMbhALa koNa Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Anun namo namaH zrI gurunemisUra 5. pU. zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya zrI vijaya nemisUrIzvarajI mahArAja sAheba saujanya : zAMtilAla maNIlAla zAha jesaravALA ha. viNAbena-cetana-manISa-bhavya-divya-bhAveza-hinA-saurabha surata. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaze ! te kALe ne te samaye je vAtAvaraNa sarjAyu te na kalpI zakAya tevu hatuM. zira chatra gayuM. te veLAe AzvAsana ApanAra pU. svayaMprabhAzrIjI ma.sA. be divasathI Avela ja hatA. baMne benone tathA parivArane ghaNu AzvAsana ApI svastha karyA. kALa kALanuM kAma kare. ApaNe ApaNuM karavAnuM. baMne beno ekabIjAnI huMphathI ArAdhanAmAM AgaLa vadhyA. gurumAtAnA agaNita upakAronI smRtimAM paramAtmAnI bhakita-rUpa mahotsava Adi karIne RNa mukata thayAno saMtoSa anubhavatA hatA. vaLI cAritranI keDI upara cAlatAM bIjA nava varSa pUrA thayA. saMyama jIvanane vahana karavAmAM 50 mAM varSamAM pravezavAnI taiyArIH parivAra tathA saMsArI mAmAo tathA temano parivAra, tathA saMsArI kuTuMbIjanoe bhegA thaIne, 50 varSanA pravezamAM 'jinendra bhakita mahotsava' nI taiyArI karI. vaizAkha suda-2 thI vaizAkha suda-10, (dIkSA dina) saMvata 2051 mAM ghaNA ThAThamAThathI ujavAyo. te kALe te samaye A mahotsava jeNe nayaNe nihALyo hoya, mANyo hoya te ja varNavI zake. dIkSAdinanI tithi e to svajanavargae e rIte ujavAI ke jANe Aje ja dIkSA na thaI hoya ! saunA haiyA AnaMdathI ubharAyA hatA. haju dIkSA mahotsava mANyo na mANyo... eka varSa paNa puru na thayuM tyAM to kALarAjA vipharyo. koNa jANe A kALane koNe bharamAvyo. khabara na paDI. bhUtakALanI bhUtAvaLImAM rahelA azubha karmo veranI vasulAta karavA sAme AvI gayA. haju 51 mAM varSanA praveza karavAne 17 divasa bAkI hatA. moTI benano surata tarapha vihAra nakkI thayo. moTIbena asAtA vedanIyanA udaye zarIranuM svAsthaya ghaNuM katharelu rahetu hatuM. chatAM paNa jayAre pharaja sAme AvI jAya, tyAre potAnA zarIranI sAme joyuM nathI. vihAra nakkI thayo. nAnI bene dubhAtA dile, vihAra vATe vidAya ApI. moTIbene vidAya lIdhI. vihAranA traNa dina pUrA thayA. caitra vada-7 nI savAre, vinayI prajJazIlAjI ziSyA sAthe, moTIbena pU. sUryaprabhAzrIjI ma.sA. sUrya udaya thatAM akasmAtanA nimittathI kALanA khapparamAM khapI gayA. paralokavAsI thaI cUkayA. A phAnI duniyA choDI dIdhI. zuM kahIe ? A kALane ! ghaDIka hasAve, ghaDIkamAM raDAva ! vAyuvege samAcAra cArekora pahoMcI gayA. aghaTita AghAtajanaka aMjAma sAMbhaLatAM nAnIbena tathA saghaLoya parivAra codhAra AMsue... koNa kone chAnuM rAkhe ? karmanI thiyerI jANatAM chatAM chadmasthAvasthAe saune raDAvI mUkayA. haryo bharyo lIlochama bagIcA sarakho samudAyane A kALarAjAe ujjaDa verAna karI nAkhyo. re ! A kALane zuM kahevuM ? he kALamukhA kALarAjA ? A amArA parama upakArI pUjyazrInI nizrAmAM ame sau AzAbharyA ArAdhanA karI rahyA hatA. te paNa tane na gamyuM ? ame tamAruM zuM bagADyuM ? je acAnaka amArA zirachatrane teM upADI lIdhuM. janmathI ja sAthe ucharyA, ramyA, janmyA, pharyA haryA. nAnI vaye saMyamanI keDIe cAlyA. je Aje pacAsa pacAsa varSa sudhI sAthe vicaryA. ane joDIne toDanAra tuM ? tane jhAjhuM zuM kahevuM ? nAnI bena kalpAMta karatAM kahe che - re ! bena ! mane ekalI mUkIne tame to cAlI nIkaLyAM. gurumAtA hA, Apa ja mArA sarvasva hatA. ApanA sahAre mArI saMyamanAva haMkAratI hatI. Apa hatA to gurumAtAnI ( Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khoTa pUrI. have amAru koNa? bena ! A kALarAjAe kALo kera vatAvyo. kayA bhavanuM vera lIdhuM? amArI sAdhanAnI joDIne teM paLavAramAM toDI nAkhI? bena ! meM vihAra veLAe Apane kahyuM hatuM ke ApaNuM zarIra have kAma ApatuM nathI. have tame vihAra karavAnI vAta choDI do. ahIMyA rahIne Apa ApanI ArAdhanA karo. tyAre Ape mane kahyuM ke.. bena ! tArI vAta sAcI. paNa ekavAra hA pADI. pachI nA zI rIte kahevAya? tyAre meM kahyuM hatuM ke, bena ! bhale, A vakhate hA pADI che. to jaI Avo. zarIra karatAM vacananI kiMmata vadhAre gaNatA bena ! Ape ApanA zarIra sAme joyuM nathI. lajjA guNathI yukata, kartavyanI keDIe cAlI nIkaLyA. paNa have jaldI jaldI pAchA padhArajo. amane maLajo. paNa kayAM.. AzA badhI mAnava taNI, pUrNa kadI thatI nathI; pRthvI paranI badhI rajanI, pUrNimA hotI nathI." amAre mATe roja pUrNimA ugatI hatI. akALe na banavAnuM banI jatAM have amAre to amAsa AvI UbhI rahI. gurumAtA jatAM, mAre Apano sahAro hato. paNa have amAruM koNa? mAthe Abha tUTI paDayuM. AMsu lUchanAra koNa ? amArA mananuM samAdhAna karanAra koNa ? hA ! have huM kone pUchIza? kalpAMta karatAM nAnI bena sAthe saghaLo parivAra codhAra AMsue raDato hato. punita dehane upAzrayamAM laI AvyA. A samAcAra sAMbhaLavA kAna taiyAra na hatA. punita dehanA darzana karavA AMkha taiyAra na hatI. chatAM te kAna, AMkhane, ma AvIne chellA darzana karavA sau nAnI benane laI AvyA. pUta AtmAne zradhdhAMjalI ApavA. pavitra dehanA darzana karavA. te paLa, te ghaDI, te kALa te samaya. jeNe joyo haze, te ja joI zake. bAkI na jonAra to kalpanA paNa na karI zake, ke na zabdomAM varNavI zake? re bena ! vidAya ApI tyAre pharIthI maLavAnI AzAe ApI hatI. tenA badale.. to... bena ! Apa to sadAne mATe vidAya laI lIdhI. gurumAtA sAthe ApaNI cAlIza cAlIza varSa sudhI saMyamanI ArAdhanA karI. te pachI ApanI sAthe rahyA. kayAreya AMkhano khUNo lAla joyo nathI. ApaNA jIvanamAM kayAreya matabheda paDyA nathI. to manabhedanI zI vAta karavI ? he upakArI moTI bena! have mane tilaka' ! "tilaka' ! karIne koNa bolAvaze? he vaDIla gurubena ! Apa to baMne rIte mArA upakArI cho. Apano upakAra ceM vArI zakAya? gurukuLavAsamAM vaDIlonI chAyAmAM kayAreya taDako joyo nathI. kayAreya koInI AMkha paNa lAla thayelI joI nathI. vaDIlonA haiyAmAM sthAna meLavanAra moTI bena! jayAM hoya tyAM A lokottara zAsana pAmo. vaLI parama samatA, zAMti ane samAdhi pAmo. e ja zAsanadeva pratye prArthanA. A zabdo sAMbhaLanAranA haiyA hacamacAvI nAkhyAM, ane daDa daDa AMsu vahAvatAM, Aje te pU. tilakaprabhAzrIjI ma.sA. amArA saunA zirachatra che. emanI rItaLachAyAmAM amArI ArAdhanAnA ATha ATha varasanA vahANA vAyAM. amArA A pU. vaDIlane benanI khoTa koI pUranAra nathI. jayAre amArA sva. gurudevanI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ motanA paDakArane jhIlI laIne masta samAdhi TakAvI rAkhanAra taname vyAdhi manane samAdhi saccAritra cUDAmaNI pU. dAdI gurUdeva pa.pU. kamalaprabhAzrIjI ma.sA. saujanya : sva. sanI praphullabhAI ha. jayazrIbena praphullabhAI zAha, surata. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smRtinI khoTa pUranAra vartamAnamAM mojuda che pU. tilakaprabhAzrIjI ma.sA. sva. pa.pU. gurudeva! kayAreka svapnamAM darzana thaI jAya che. kayAreka vahelI savAre jApadhyAnamAM jhabakArArUpa prakAzamAM paNa darzana thaI jAya che. e ja amAruM parama saubhAgya che ke amArI upara amApa gurukRpA addazyarUpe varasyA kare che. - vartamAnamAM pU. devIzrIjI ma.sA. samudAyanA nAyaka, ama gurusthAne rahIne amArI sArasaMbhALa eja pUjayapAdu tilakaprabhAzrIjI ma.sA. karI rahRAA che. emanI chatrachAyAmAM rahIne guruvatuM AjJAne mAnIne, zaMpajIvana ArAdhanAmAM pasAra karIe chIe. dIdhasaMyamI jugalajoDImAM rahelA guNo gAvA besIe to pAra nahi pAmuM. chatAM AvA mahAna AsanopakArI guruvaryonuM vyakitatva ja evuM virATa che ke ApoApa guNo pragaTa thAya che. AvA virala vibhUtinAM ekavAra paNa jo paricaya kare to suguNonI suvAsa laIne jAya che. emanA guNonuM varNana karavuM, eTale pajne parvata caDavo, laMgaDAne jaMgala oLaMgavo, nAva vagara sAgara taravo, pAMkha vinA gagana vihAra karavo, evuM A bhagIratha kArya che. amArA gurudeva pUjya tilakaprabhAzrIjI ma.sA. AvA ja guNothI alaMkRta che. jayAre paNa juo ! hAthamAM navakAravALI jApa cAlato ja hoya. vaLI kayAreka svAdhyAyamAM lIna hoya. pUjayazrInA mukha upara sadA hAsya chalakAtuM joyuM che. vaDIlabena ke gurumAtA smRtipaTamAM AvI jAya tyAre vaLI mukha upara glAni paNa jAi che. jayAre juo tyAre haLaka paLa pravRttimaya ja hoya. | tripUTImAMthI ekanI hayAtI amAre mana tripUTInI garaja sAre che. amAre hAma-dAmane dAma ane visAmono vaDalo che. kahyuM che ke, ' svAdhyAyAvazya samo gunAM Dhi guNattva:'' | svAdhyAya ane Avazyaka kriyAnI samAna guruno guNAnuvAda paNa niyamita karavo joIe. gunA sthAne guNIyala guru maLyA che. to he gurudeva ! ApanA jIvanamAM rahelA umadA guNo amArA jIvanamAM Utare. e ja ama aMtaranI bhAvanA. - ~------ eja lI... pU. kamalaprabhAzrIjI ma.sA.nA praziSyA parivAra vatI gurukRpAkAMkSI sA. jitakalpAzrIjI -- Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 sohaM tathApi tava vitta vazAt " (zrI bhaktAmara stotra) "bacAvavA tija bALa, siMha prati haraNI bhare phALa; vAtsalya bhInuM haiyu premALa, je prere bharavA haraNaphALa'' || vanavagaDAnA tRNa ane nIrathI jIvana jIvatAM haraNanA ToLAo kevA khelI rahyA che ! keTalIka haraNImAtAnI sAthe potAnA bALa haraNo paNa rahelA che. je mAtAnI vAtsalyatAnuM amRtapAna karI rahyA che. tyAM acAnaka ja eka siMha phALa bharato, bALaharaNa pAse AvI pahoMcyo. bALaharaNane paMjAmAM levA potAnA paga laMbAve che. tyAre... tyAre siMhanA paMjAmAM sapaDAtA potAnA bALane joIne, mAtAnA hRdayamAM zuM vyathA thAya ? e to 'mA' ja jANI zake. potAnA bALa pratyenuM nItaratu vAtsalya... haraNIne siMha sAme laDavA prere che. haraNI... nathI svazakitano vicAra karatI... ke... nathI zatrunA baLano vicAra karatI... mAtra... potAnA bALanI AzAbharI najare enA haiyAmAM vahetA nirmaLa vAtsalya jhaMkRta kare che. (uddIre che). siMhanA paMjAmAMthI potAnA bALane choDAvavA mATe, ene jhaMpalAvavA prere che. basa e ja rIte... guruviraha tApathI saMtapta haiyAmAM, divyalokavAsI gurumaiyAnI kRpAdRSTi meLavatAM jhaMkhanAe "kaMIka' karavA preraNA karI.. paNa... ''alpajJa"... ''ajJAta" evI huM "kaMIka' zuM karI zakuM ? guruvirahathI haiyAnI hiMmatahArI beThelI huM zuM karI zakIza ? mArI zakita ja mane rukAvaTa karatI hatI. paNa... eka madharAte jhabakAro thayo. je jhabakAre preraNA karI... ane saMketa saMdeza saMbhaLAyo. ''besI rahevuM." e tAru kartavya nathI. "nArAjI, pramAda' khaMkherI nAMkha ane pragatinA paMthe tArA kadama mAMDa. pA pA pagalIe maMDAtA Daga... eka divasa Icchita sthAna pahoMcADaze... ane... ane... gurumaiyA prati mAMDelI kRpAkAMkSI mITa... anI sAme divyalokathI varasatA gurumaiyAnA aMtarAziSanA baLe... vaNakalpI lekhananI duniyAmAM jhaMpalAvyuM... ane... Aje... 'tava mavitta vazAt " Age kadama bharatAM AMzika guruRNa adA karavAnI taka maLI, jeno AnaMda che. 'gurumaiyA' ! have huM pramAda rUpI siMhanA paMjAmAM sapaDAi na jAvuM, te mATe tAruM vAtsalyabhInuM haiyuM mana sadA preraNAne satata jhIlavAnI zakita maLe. je kaMI banI zakayuM che te to mAtra... Apa gurukRpAnA baLe ja... ''gurumaiyA'' ! sadA Atmonnati mATe preraNA-baLa ane AziSa varasAvazoja... evI daDha zradhdhA sAthe... "gurukRpAkAMkSI sAdhvI jitakalpAzrI... 12 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pU. prazAMtamUrti sUryaprabhAzrIjI ma.sA. pa.pU. samayajJa prajJazIlAzrIjI ma.sA. saujanya : desAIpoLa-sonIphaLIyA bahenono upAzraya, surata. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zte bhUlAya e upakAro ? H paramotkRSTa paramAtmA... :zrI yugAdideva RSabhadeva paramAtmA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha paramAtmA zrI vimaLanAtha paramAtmA divyakRpA H paramopakArI zAsanasamrATa pa.pU. A.bha.vi. nemisUrIzvarajI mahArAja sAheba. paramopakArI prazAMtamUrti pUjayapAda A.bha.vi. devasUrIzvarajI ma.sA. paramopakArI saMyamadAtA pa.pU. dAdI kamaLaprabhAzrIjI mahArAja sAheba. paropakArI saMyamajIvananA sukAnI pa.pU. gurudevazrI sUryaprabhAzrIjI ma.sA. -: prerakadAtA tathA AzIrvAdadAtA : - vyAkaraNAcArya pa.pU.A.bha.vi. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba. virya pa.pU.A.bha.vi. zIlacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba. vyAkhyAnakAra pa.pU.A.bha.vi. pradyumnasUrIzvarajI mahArAja sAheba. -: graMtha nirdezaka H pa.pU.A.bha.vi. pradyumanasUrIzvarajI mahArAja sAheba. -: preraNAdAtA : guruvarya pa.pU. 5d tilakaprabhAzrIjI ma.sA. anuvAdanuM vAMcana : -: a.sau. bhAnumatibena amRtalAla zAha (ela.ela.bI.) goLa zerI, surata. a.sau. rUpala rAkezakumAra zAha (bI.e.) chAparIyA zerI, surata. -: anuvAdamAM sudhAro vadhAro karanAra :prophesara zrIyuta kAntIbhAi bI. zAha (khAnapura, amadAvAda) -: citrau taiyAra karI ApanAra : a.sau. nalinIbena harizabhAi rAMderIyA, aMbAjI roDa, surata. phenIla zAha (perA, pAlaDI, amadAvAda) -: kalara citra taiyAra karI ApanAra tathA sI.DI. karI ApanAra : zrIyuta paTela praviNabhAI ArTIsTa, bhUmikA epArTamenTa, (perA, pAlaDI, amadAvAda) -: prupha rIDIMga karanAra : prophesara zrIyuta praviNabhAI pI. pAsavAlA, surata. -: pustaka taiyAra karI ApanAra :bhUpendrabhAi ema. badAmI nirbhaya badAmI, taMjasa badAmI. (vaDAcauTA, surata.) 13) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - --- | I zrI zatruMjaya tIthAya namaH | bhakitadAnanA kavi pa. vIravijayajI jaina caturvidha saMghamAM sAmudAyika bhakitanI eka vizeSa abhivyakita te daherAsaramAM avAranavAra bhaNAvAnI pUjAo che. vidhavidha dezIomAM ane vividha lAMchaTAmAM vAjiMtronI sUrAvalInA sathavAre A pUjAnuM gAna saune mATe bhakita mahotsavanAM anero lahAvo banI rahe che. madhyakAlIna gujarAtInI paraMparAmAM AvI pUjAo Ama to aneka jaina sAdhukavioe racI che, paNa ghaNuMkharuM to, "zubhavIra' nuM nAma jANItA banelA paMDita vIravijayajInI pUjAo ja vadhAre pracalita thaI che. Ama paM. vIravijayajI jaina pUjAnA aMka pavAya samA banI gayA che. paNa A sAdhukavi mAtra pUjA sAhitya ApIne ja aTakayA nathI. emanA sAhityarAzi ghaNAM vipula che. ane madhyakAlina gujarAtI sAhityanA dIdhuM ane ladhu sAhityasvarUpamAM emanuM pradAna ati mahattvanuM rahyuM che. emaNe stavano, sajajhAyo, caityavaMdano, duhAo, stutio, gahULI, hariyALI, saMvAda, bAramAsa, vivAhalo jevA ladhu padyasvarUpomAM potAnI kalama calAvI che, to bIjI bAjuthI dIdhuM rAsAkRtinI racanA paNa karI che. "praznaciMtAmaNI' jevA saMskRta graMtha emaNe Apyo che to "adhyAtmasAra parano bAlAvabodha racIne gadyasAhityamAM paNa pradAna karyuM che. gujarAtI sAhityamAM avAcIna yuga zarU thayA tenA thoDAka samaya agAu thayelA ane madhyakAlIna sAhityanI paraMparAmAM vipula sAhityasarjana karI janAra A jaina sAdhukavinI nAnI moTI racanAthI khAsa karIne jana caturvidha saMgha ghaNuM ja upakRta thayAM che. -: jIvana :amadAvAdanA pAnakoranAkethI dilhI daravAjA tarapha jatAM dhIkAMTA mArga upara 'zAMtidAsano pADo' nAme oLakhAtI poLamAM eka AMdIcya sahastra brAhmaNa kuTuMbamAM A sAdhu mahAtmAnA janma thayo. emanA pitAnuM nAma yajJazvara ane mAtAnuM nAma vIja kora hatuM. mAtAnI kUkhe gaMgA nAmanI putrInA janma pachI saMvata 18ra9 nA dazerAnA divasa (Aso suda 1O) emanA janma thayo. mAtApitAe A navajAta putranuM nAma kezava rAkhyuM. putranI 15 varSanI vaye pitAnA dehAMta thanAM gharanA saghaLA kAryaboja A kezavanA zire AvI paDyo. 18nI vaya thatAM kezavanuM lagna rakhiAta nAmanI eka brAhmaNa kanyA sAthe thayuM. lagna pachI taratanA gALAmAM mAtA-putra vacce kalahanuM eka nimitta UbhuM thayuM. bahAragAma gayelA putranI gerahAjarImAM gharamAM corI thatAM putrane mAtAe Thapako ApyAM. ane AvezamAM AvI karkaza vacano kahyAM. AthI kezavane saMsAra pratye aruci pedA thaI. kezava gRhatyAga karI cAlI nIkaLyA. mAtAe khUba zodhakhoLa karatAM kezava Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rocakA gAme gayAnI bhALa maLI, tyAM tapAsa karatAM khabara paDI ke kezava tyAMthI paNa nIkaLI gayo che. chevaTe putraviyoganA AdhAte mAtAnuM avasAna thayuM. bahena gaMgA paNa A Akasmika AghAtothI mRtyu pAmI. paNa kezavanI patnI rakhiyAtanuM zuM thayuM enI koI vigata sAMpaDatI nathI. kezava ghara choDI amadAvAdathI dholerA pAse AvelA bhImanAtha gAme jai pahoMcyo. tyAM ene koi asAdhya roga lAgu paDyo. A rogagrasta avasthAmAM ja jaina sAdhu zubhavijayajIno kezavane samAgama thayo. zrI zubhavijayajIe saMvijJa pakSanA zrI satyavijayajI-kapUravijayajI-kSamAvijayajI-javijayajInI pATaparaMparAmAM thayA. A zubhavijayajInA dharmopadezathI kezavanA dhArmika saMskAro jAgrata thayA. ane vaLI A ja gALAmAM kezavano asAdhya roga nirmULa thatAM yuvAna kezava zrI zubhavijayajIno AjJAMkita bhakata banI rahyA. zrI zubhavijayajInI sAthe kezave zaMtrujayanI yAtrA karI. kezavanI dIkSA levAnI tIvra icchAne lakSamAM laI saMvata 1848 mAM pAlitANAthI khaMbhAta jatAM mArgamAM pAnasarA mukAme kezavanI dIkSAvidhi karavAmAM AvI. ane tyArathI 19 varSano A yuvAna kezava zrI zubhavijayajInA ziSya 'vIravijayajI' banyA. e pachInA pAMceka cAturmAsa khaMbhAta khAte teo rahyA. te daramyAna vIravijayajIe jaina zAstronuM UMDu adhyayana karI lIdhuM. tethI saM 1858 pachInA gALAmAM vaDodarAmAM temane paMnyAsapada ApavAmAM AvyuM. saM. 1860 mAM vIravijayajI jayAre amadAvAdamAM hatA tyAre emanA guru zrI zubhavijayajI kALadharma pAmyA. Ama, saLaMga bAra varSa sudhI sevelo potAnA guruno sathavAro cAlyo gayo. gurunA divaMgata-varSamAM ja vIravijayajIe gurujInuM caritra AlekhatI kRti 'zubhaveli' nI racanA karI. zrI vIravijayajI potAnA gurunI sAthe amadAvAdamAM DahelAnA upAzraya temaja lavAranI poLanA upAzraya rahelA. pAchaLathI cAMllAoLanI najIka AvelI bhaThThInI poLano upAzraye vIravijayajI tyAM rahevA lAgyA. pariNAme Aje paNa e upAzraya zrI vIravijayajI mahArAjanA upAzraya tarIke oLakhAya che. saM. 1871 nuM cAturmAsa emaNe suratamAM kareluM, tyAre jatioe tithivAda aMgeno jhaghaDo Ubho karelo ane te jhaghaDo korTa sudhI pahoMcelo. paraMtu emAM tio phAvI zakayA nahotA. zrI vIravijayajIe racelI keTalIka kRtiomAMthI tatkAlIna aitihAsika ghaTanAonI vigato prApta thAya che. jema ke muMbaInA zeTha motIcaMda amIcaMda (motIzA) zatruMjaya upara je navI TUka baMdhAvI tyAre paM. vIravijayajInI upasthitimAM aMjanasalAkA pratiSThA mahotsava thayelo. A pratiSThA-mahotsava saMvata 1893 nA mahAsuda 10 nA roja nirdhArita thayo hato. paNa e pahelA ja zeTha motIzAnuM avasAna thayuM. (saM. 1892 nA bhAdaravA suda paDavAe) paNa ethI pratiSThAnuM kAma aTakayuM nahIM. zaTha motIzA pote putra khImacaMdana saMdha laI pratiSThA karAvavAnI bhalAmaNa karatA gayA hatA. paM. vIravijayajIe racelA 'motIzAnA DhALiyAM' mAM A mahotsavanI vigato AlekhAI che. e ja rIte zeTha haThIsiMha kesarIsiMha amadAvAdamAM dilhI daravAjA bahAra bAvana jinAlayanuM bhavya daheruM baMdhAvavuM zarU kareluM. (je Aje haThIsiMganA daherA tarIke suprasidhdha che.) zeTha haThIsiMhano svargavAsa thatAM 15 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanAM dharmapatnI harakuMvara zeThANIe potAnI dekharekha taLa caMnimANanuM kAma pUrNa karAvyuM ane saM 1903 mAM A daherAno ajaMnasalAkA pratiSThA mahotsava paMDita vIravijayajInI nizrAmAM thayo. A ghaTanAnuM Alekhana haThIsiMhanI aMjanazalAkAnA DhALiyAM' mAM thayuM che. amadAvAdanA zeTha pramAbhAi hImAbhAIe siddhAcalagiranAranA saMgha kADhelAM emAM vIravijayajI paNa sAmela hatA. e saMghanuM AMkhe dekhyuM mAhitIprada varNana 'siddhAcala giranAra saMgha stavana' mAM prApta thAya che. saMvata 1908 nA bhAdaravA vada 3 ne divase bhaTTInI pALanA upAzraya khAte cAtumAsa daramyAna paM vIravijayajInA svargavAsa thayo. e divase sArAye amadAvAda nagara pAkhI pALI hatI. emanA svargavAsa pachI bIje ja varSe saM 1909 nA mahA suda 6ne dine A upAzrayamAM emanAM pagalAM sthApita karavAmAM AvyAM. (saM. 2008 mAM paMDita vIravijayajInA svargavAsanI zatAbdI maTTInI pALanA upAzraya khAte dhAmadhUmathI ujavavAmAM AvI hatI ane A zatAbdI nimitte emanI mUrtinI pratiSThA paNa karavAmAM AvI hatI.) zrI vIravijayajInA ziSya zrI raMgavijayajIe saM. 1911 nI caitrI pUname paMDita zrI vIravijayajI nivaNa rAsa' nAme padyaracanA karI che, jemAM svaguru vIravijayajInuM caritra AlekhavAmAM AvyuM che. A kRtimAM emanA jIvananI mahattvanI ghaTanAonA ullekho maLI rahe che. -: sAhityasarjana :paMDita zrI vIravijayajInuM sAhityasarjana vipula rahyuM che. jaina pUjAonA racayitA tarIke to emanI oLakha sone suvidita che ja, paraMtu e sivAya paNa aneka nAnAMmoTAM madhyakAlina sAhityasvarUpomAM emanuM viziSTa pradAna rahyAM che. dIdha svarUpanI racanAomAM emanI traNa rAsakRtio vizeSa dhyAna kheMce che. A traNe rAsakRtio dharmabodha sAtheno rasaprada kathAnakonuM nirUpaNa kare che. 1. surasuMdarIno rAsa, 2. dhampilakumAra rAsa ane 3. caMdrazekhara rAsa - A traNeya rAkRtio mudrita svarUpe prakAzita thayelI che. paM. vIravijayajIe 'surasuMdarI rAsa' nI racanA saM 1857 mAM emanI 28 varSanI vaye karI che. 4 khaMDa ane para DhALamAM vibhakata evI 1584 kaDInI A dIdhuM racanA che. A rAsakRtimAM caMpAnagarInA rAjA ripumardananI putrI surasuMdarI ane e ja nagarInA dhanAvaha zeThanA putra amaranuM kathAnaka AlekhAyuM che. navakAramaMtra ane brahmacaryavratanA alokika mahimAne A rAsa varNave che. aneka yAtanAomAMthI pasAra thatI surasuMdarInI sahanazIlatA ane sAta koDIe rAjaya sevA no paDakAra jhIlI levAnI AMtara tAkAtanuM nirUpaNa karatI A kathAmAM surasuMdarInuM aMka zIlavratA nArI ane aDaga niSThAvAna zrAvikAnuM ujajavaLa vyakitatva jhaLakI UThe che avAMtarakathAo ane samasyA Adi tattvothI A rAsakRti atyaMta rasaprada banI che. ghammilakumAra rAsa' e cha khaMDa ane 72 DhALamAM vibhAjita, 2488 kaDInI racanA che. kavinI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A racanA saM 1896 mAM emanI pAkaTa vaye thayelI che. emAM agiyAra jeTalI avAMtarakathAo vaNI levAmAM AvI che. A rAsana caritranAyaka dhammilakumAra lagna thayA chatAM saMsAranA sukhopabhogamAM Asakata thavAne badale virakitabhAva anubhave che. ethI ciMtita thayelA mAtApitA sAme cAlIne putrane saMsArAbhimukha karavA je prayAso kare che enA pariNAme putra dhamila dhUta, maghapAna ane vezyAgamanano vyasanI banI bese che. dhammila ane potAnI gaNikAputrI vasaMtatilakAnI parasparanI gADha AsakitathI nArAja banelI gaNikAnI mAtA ja dhammilane araNyamAM pheMkAvI de che. paNa chevaTe jaMgalamAM muni dvArA kahevAelAM vidhithI kathAnako dvArA dhammila dharmAbhimukha bane che. AyaMbila tapano mahimA ahIM darzAvAyo che. mukhya kathAnI sAthe ahIM gUMthI levAyelI draSTAMtakathAo samagra rAsane rasika banAve che. kathAnaka rasaprada che. paNa emAMthI prApta thato bodha virAgatAno che. "caMdrazekhara rAsa 5 vIravijayajInI cheka uttarAvasthAmAM saM 1902 mAM rAjanagaramAM racAyelI kRti che. AkhI kRti cAra khaMDomAM ane 57 DhALomAM vibhAjita che. A rAsakRtino mukhya uddeza nyAyapuraHsara upArjita karelA dravyathI karAtA dAnano mahimA varNavavAno che. A rAsamAM mukhya kathAnaka vArANasInA rAjA mahAna ane rANI zIlavatInA putra caMdrazekharanuM che. ekadA rAjakumAra caMdrazekhara eka yogInI sAdhanAmAM sahAyaka thavA mATe smazAnamAM jAya che. tyAMthI mAMDIne te aneka camatkArika pravAso ane alaukika anubhavonI paraMparAmAMthI pasAra thato rahe che. A AkhuM ja kathAnaka atyaMta rasaprada, manoraMjaka ane gatizIla che. caMdrazekharanA mukhya kathAnakanI sAthe aneka avAjorakathAo - dRSTAMtakathAo gUMthAyelI che. rAjakumAro, jogIo, vidyAdharo, rAkSaso, jogaNIo, vyaMtaro, dharmopadeza karatA munio, rAjakumArIo - ema vaividhyapUrNa asaMkhya pAtrAnI sRSTi ahIM sajAyelI che. A traNa rAsakRtio uparAMta emanI "sthUlibhadranI ziyaLavela" paNa jaina samAjamAM khUba pracalita banelI racanA che. pUrvAvasthAmAM kozA gaNikAnA premamAM gADhapaNe Asakata evA sthUlibhadra dIkSita thayA pachI prathama cAturmAsa mATe kozAne tyAM ja pAchA pharIne kozAne pratibodhita kare che tenI A atyaMta rasika ane AlaMkArika zailIthI prayakata racanA che. rAjimatI-neminAthanA jIvana prasaMgone AlekhatI 'neminAtha-rAjimatI bAramAsa', "neminAtha vivAhalo', "rahanemi saMvAda' ema vividha svarUpovALI kRtio vIravijayajIe racI che. nItimaya vyavahAra-jIvanano bodha ApatI 'hitazikSA chatrIsI' paNa zrAvakavargamAM atyaMta jANItI banelI bodhAtmaka kRti che. AgaLa nirdeza karyo te pramANe vIravijayajI sauthI vadhAre gavAtA rahyA che. "zubhavIra" ne nAme emaNe racelI vividha pUjAone kAraNe. emaNe racelI pUjAomAM snAtrapUjA, aSTaprakArI pUjA, cosaTha prakArI pUjA, 45 AgamanI pUjA, navvANa prakArI pUjA, bAravratanI pUjA ane paMca kalyANakanI pUjAno samAveza thAya che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhI pUjAo vividha dezIo ane rAgomAM DhaLAyelI che. daherAsaromAM vAjiMtronA sathavAre A pUjAo jayAre sAmudAyika rIte vividha layahilloLamAM gavAya che. tyAre bhakita-occhavano eka viziSTa mAhola sarjAya che ane bhAvakonA hRdayamAM bhakitabhAvanI bharatI caDe che. emanI keTalIka pUjAonA upADanI zabdAvali ane sUrAvali uparokta vAtanI pratIti karAvaze : ramatI gamatI hamone sAhelI bihuM maLI lijiye eka tALI sakhI ! Aja anopama divALI. rUDo mAsa vasaMta, phaLI vanarAji re, rAyaNa ne sahakAra vA'lA ! manaDuM mohyuM re mana mohanajI manamaMdira Avo re, kahuM eka vAtalaDI. vaMdanA, vaMdanA, vaMdanA re, jinarAjaku sadA morI vaMdanA re ! siddhAcala-zikhare dIvo re, Adezvara alabelo che. jANe darzana-amRta pIvo re, Adezvara alabelo che. keTalIka racanAomAM hindI bhASAnI chAMTa bheLavIne kavi eka viziSTa lahejAmAM prabhujI pratyenA ullasita bhakitabhAvano hRdayodgAra kADhe che. sonA-rUpA ke sogaThe sAMyA khelata bAjI, IMdrANI mukha dekhate hari hota ke rAjI. sakharemeM sakharI kauna jagatakI mohinI akhiyanameM avikArA, jiNaMdA ! terI akhiyanameM avikArA. A uparAMta paM vIravijayajIe moTI saMkhyAmAM stavano, sajajhAyo, caityavaMdano, duhAo, stutio, DhALiyAM, gaphUlI, hariyALI jevI bhakitabhAvasabhara racanAo karI che. madhyakALanA aMtima staMbakamAM thayelA evA jhaLahaLatA sAhityasarjaka che jemaNe pragaTAvelI bhakitagAnanI sUrAvali caturvidha saMghanA hRdayamAM cirakALaparyaMta guMjatI raheze. 18 - DaoN. kAntibhAI bI. zAha prophesara khAnapura, amadAvAda. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka anuvAdanA praraNApatra 'pra) . 4 4 jhAMkhAvaDI | -15. mAM kI, tA-13 nA vi 15 ja0 600 khorma cha naMLA 5Laund ba{ mAM bALa kalA kucha chA "DijI Play 27 en jira 10 nitrict whi dALa( vaPage #33 -------------------------------------------------------------------------- Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAre kaMika kahevuM che paMcamakALanI viSamatAne lIdhe virodhano vaMToLa to sarva phUMkAto ja hoya che. evo ja kaMIka vaMToLa amArI upara paNa phUMkAyo. thoDI ghaNI asaro thaI paNa devagurunI kRpAethI e vaMToLanA vAvAjhoDAmAMthI hemakhema pAra UtarI gayA. jagajAhera che ke kevo vaMToLiyo Avyo... pU. AcArya bhagavaMtoe amane svastha karyA. ane vAraMvAra zrutasvAdhyAyanI preraNA karatA rahyA. emAM paMDitavarya pU. vIravijayajI mahArAjanA banAvelA rAsAo madhye "mahAsatI surasuMdarIno rAsa' maLI gayo. pU.A.bhagavaMta zIlacaMdrasUrazvarajI ma.sA. nI preraNAthI A rAsano anuvAda taiyAra karyo. AjathI pAMca varSa pahelAM pU.A.bha.ma. devasUrIzvarajI ma.sA. Adi 7 AcArya bhagavaMtanI nizrAmAM zrI saMgha vacce (vimocana rUpe pragaTa karyo) mUkayo che. te graMthamAM koIka anubhavIno chaMda mUkAyo hato. jeno artha te veLAe nahoto thayo. budhdhithI ghaNuM vicAratAM, anubhavIone pUchatAM paNa artha nahoto AvaDyo. te to pustaka pragaTa paNa thaI gayuM. tyArapachI kalikuMDavALA pU.A.bha. rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. nA samudAyanA pU. sAdhvIzrI zIlapUrNAzrIjI ma.sA. nA ziSyA pU. sAdhvIzrI virAgarasAzrIjI tathA pU. sAdhvIzrI dhairyayazAzrIjIno paricaya thayo. teono abhyAsa ghaNo uDo che. saMzodhanamAM sahAyaka che. temaNe A chaMdanI vAta pUchatAM tarata ja artha batAvyo. to te "mahAsatI surasuMdarIno rAsa'' pAnA naM. 275 upara A chaMda che jeno artha ahIM raju karU chuM. -H chaMda : rati tihAM sidhdha, rati tihAM budhdha, rati tihAM bhoga, saMyoga ratiko, aMka bhavika ta lekha lakhyo hari, parAkrama to hanumAta jati ko; mAMga gayo mahI brahma mahItula, rAjya gayo saba laMkapati ko, brahma bhaNe suNa zAha akabara, eka rati viNa eka-ratiko. //// artha : puNyanI rati (udaya) jayAM hoya, tyAM sidhdhi, tyAM budhdhi, puNyanI rati tyAM bhoga, tyAM saMyoga, hoya che. hari=lakSmaNe koIpaNa jAtano lekha lakhyo na hato, paraMtu hanumAnanA parAkramathI jItyA. rAvaNa brahmAMDa sudhI pRthvI mAMgavA gayo to, tenuM rAjya paNa gayuM. (na mAMgyu maLe, maLeluM cAlyuM jAya, tevI puNya pApanI lIlA batAvelI lAge che) tethI brahma kavi kahe che ke, sAMbhaLo, akabara ! eka puNyanAM aMza (rati) vinA tenI kiMmata eka tibhAra (phUTI koDInI) hoya che. 199 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI rAsakartAe koika jagyAe to evI kaDIo mUkI che ke jenI pAchaLa AkhI kathA saMkaLAyelI che. ane e kathA AkhI samajo to ja te paMkitano artha bese che. to A graMthamAM AvatI paMkitaonI kathAo vRdhdha tathA anubhavI pAsethI meLavIne kathAno sAra lakhIne paMkitano artha samajAvavA prayatna karyo che. jema ke... "kSulaka karathI TokarI, paDI suNI zabda agADha; nidrAe bharI DokarI, kare sad siMhADa hADa." III (khaMDa 4, duho-6, DhALa-1) vaLI, (khaMDa 4, DhALa-1, gAthA-2) jima viNakanI nArI, nadi upara maccharadharI, udvege lahI te naMda vALAve sahodarI, kapaTe zakaTe besArI, svasura gehe dharI, jANI vAta lahI mULa ghAta rotI suMdarI.''...madha. III pa.pU. vIravijayajI ma.sA. pAkRtamAM gAthA paNa noMdhI che. yataH // prAkRta bhASA | "gahuMnuM gADaluM ne goLanI goLI, muMjaDI gAyane vAcharI gorI, AIjie ciMtavyuM te, bAIjine thayuM, sAllA mATe samuLagu gayuM.'' I AvI vAtone graMthamAM jo jo. AvI kathAo sAdhvI virAgarasAzrIjI tathA dhairyarasAzrIjI pAsethI sAMbhaLIna graMthamAM noMdhI che. 20 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he upakArI dAdA dAdI saMsArI dAdA saMsArI dAdI zAha motIlAla muLacaMdabhAi zAha zAradAbena motIlAla (naDiyAdavALA) (naDiyAdavALA) susaMskAra ghaDataranI jANe mUrti, vAtsalyanI vIraDI, mamatAnI mUrti, dharmanI rasa lhANa pIrasanAra, preraNAnI paraba, avanInuM amRtA premanI pratimA, snehanI saritA paramAtmAnI pathanA pathika banAvanArA evA tame bAlyakALathI ja dharmanA rogazokamAM sadA AnaMda prasanna rahI saMskAronA pAna karAvyA. jina zAsanane caraNe saupavAnA sahanazIlatAno saMdezo pAThavanArA tamArA lAkho aramAnone huM pUrA na karI zakyo ... paNa.... have he paramaupakArI dAdA - dAdImA ! jyAM vaso cho tyAMthI jarUra aMtaranA AzIrvAda varasAvo... je mArA saMyamajIvananI ArAdhanAmAM | dinapratidina pragatine sAdhIne sidhdhapadane meLavuM. eja. bAlamunizrI AgamazekharavijyajI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (amArI upara kRpA varasI che) amadAvAda, surata. muMbaI. naDIAda. pa.pU.A.bha.vi. hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA., operA sosAyaTI, pAlaDI, pa.pU.A.bha.vi. zIlacaMdrasUrIzvarajI ma.sA., gopIpurA, pa.pU.A.bha.vi. abhayazekharasUrIzvarajI ma.sA. tathA bAlamunivara Agamazekhara vi.ma.sA. pa.pU.A.ma.vi. varabodhisUrIzvarajI ma.sA. sAdhvIjI bhagavaMto pa.pU.sA. tilakaprabhAzrIjI ma.sA., operA sosAyaTI, pAlaDI, pa.pU.sA. vinayaprabhAzrIjI ma.sA., operA sosAyaTI, pAlaDI, pa.pU.sA. suvarNaprabhAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. vidyutaprabhAzrIjI ma.sA., sutharI, pa.pU.sA. paghalattAzrIjI ma.sA., zAhapura, pa.pU.sA. harSapadmAzrIjI ma.sA., zAhapura, pa.pU.sA. hemalattAbAI mahAsatI pa.pU.sA. divyakiraNAzrIjI ma.sA., gomatIpura, pa.pU.sA. kRtiratnAzrIjI ma.sA. tathA temanA ziSyA amadAvAda. amadAvAda, kaDoda, kaccha. amadAvAda, amadAvAda. jAmakhaMbhALIyA. amadAvAda, bhAvanagara. (amane sahAyatA maLI che muMbaI) zrI che. mU. jaina saMgha, jhavera roDa, mulunDa, zrI zaMkhezvara pAzvanAtha jaina peDhI, dolatanagara, borIvalI, zrI che. mU. jaina saMgha, lAla baMgalA, aThavAlAInsa, zrI savagI jaina upAzraya, vaDAcAMTA, zrI . mU. jaina saMgha, nAnapurA, dIvALIbAga, zrI che. mU. jaina saMgha, dIpA kompalekSa, aDAjaNa pATIyA, zrI dhaM. mU. jaina saMgha, rAMdera roDa, zrI kArasUrI ArAdhanA bhavana, gopIpurA, zrI thai. mU. jaina saMgha, moTA upAzraya, chAparIyA zerI, zrI sImaMdharasvAmI jaina benono upAzraya, nANAvaTa, tALAvALAnI poLa, zrI zva. mU. jaina saMgha, sidhdhacakra epArTamenTa, umarA cokI, 21 surata. surata. surata. surata. surata. surata. surata. surata. surata. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surata. surata. surata. surata. surata. amadAvAda, amadAvAda. amadAvAda, zrI zItaLa jaina saMghanI beno. pannA TAvara, rAMdera roDa, zrI ciMtAmaNI nagaranI beno, zAhapora, zrI je. mU. jaina saMgha, zaphI sosAyaTI, varAchA roDa, zrI desAIpoLa benono upAzraya, sonI phaLiyA, zrI pauSadhazALAnI beno, nAnapurA, aThavAgeTa, zrI devI kamala svAdhyAya maMdira, operA sosAyaTI sAme, pAlaDI, zrI mahAvIra jaina saMgha, operA sosAyaTI, pAlaDI, zrI paramAnaMda jaina saMgha, vitarAga sosAyaTI, pAlaDI, zrI zva. mU. jaina saMgha, nAgajIbhUdharanI poLa, mAMDavInI poLa, zrI maMkoDIpoLa benAno upAzraya, nAgajIbhUdharanI poLa, mAMDavInI poLa, zrI . mU. jaina saMgha, benono upAzraya, lAlAbhAInI poLa, zrI che. mU. jaina saMgha, Isanapura, zrI the. mU. jaina saMgha, gomatIpura, zrI hai. mU. jaina saMgha, rUpApArekhanI poLa, zrI mahilA maMDaLanI beno, zrI che. mU. jaina dharma phaMDa peDhI, zrImALI poLa, zrI lADavA zrImALI jaina benono upAzraya, vejalapura, zrI je. mU. jaina saMgha, kaDoda, benono upAzraya, zrI derAvAsI jaina saMgha vIMchIyA, zrI nemisUrIzvarajI jJAnamaMdira, pAMjarApoLa, zrI dharmabhakita hai. mU. jaina saMgha, rAjagArDana, pAlaDI, gaM.sva. zAha zAradAbena motIlAla saparivAra, badAsApALa, a.sa. zAha caMdrAbena rasikalAla saparivAra, gaM.sva. zAha caMpAbena bhIkhAbhAI saparivAra, girirAja sosAyaTI, a.sau. ramAbena zazIkAntabhAI mahetA, (hAla laMDana) kevala nileSabhAI mahetA (hAla laMDana) gaM.sva. nIlamabena gaMbhIrabhAI zAha, mATuMgA, a.sau. maMjulAbena nagInabhAI zAha, mATuMgA, sva. jekorabena amRtalAla zAhanA smaraNArthe a.sau. haste kalpanAbena narezabhAI zAha, mATuMgA, gaM.sva. pramIlAbena zAMticaMdabhAI tAsavALA, dolatanagara, borIvalI, gaM.sva. nirmaLAbena sobhAgacaMda vorA, kAMdIvalI, a.sau. alakAbena azokabhAI vorA, kAMdIvalI, amadAvAda, amadAvAda, amadAvAda, amadAvAda, amadAvAda. naDiyAda. mAtara. bharUca. bharUca. kaDoda. vichIyA. amadAvAda, amadAvAda. naDiyAda. naDiyAda. naDiyAda. naDiyAda. naDiyAda. muMbaI. muMbaI. muMbaI. muMbaI. muMbaI. muMbaI = =22 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a.sau. puSpAbena bhogIlAla saMghavI, vitarAga sosAyaTI, pAlaDI, sva. chabalabena phUlacaMdabhAI salotanA smaraNArthe haste lIlIbena rasikalAla salota, lAlAbhAInI poLa, a.sau. ridhdhi punya jhaverI vAlakezvaravALA, lAlAbhAInI poLa, gaM.sva. vimaLAbena jayaMtibhAI zAha lAlAbhAInI poLa, gaM.sva. kaMcanabena ratibhAI zAha, presavALA, lAlAbhAInI poLa, a.sau. guNIbena rasikabhAI zAha, presavALA, lAlAbhAInI poLa, a.sau. raMjanabena kIrtibhAI zAha, lAlAbhAInI poLa, a.sau. IlAbena prakAzabhAI zAha, lAvaNya sosAyaTI, jIvarAja pArka, a.sau. jayotsanAbena ema. zAha, navaraMgapurA, amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. a.sau. lattAbena prakAzabhAI bhudharapurA, AMbAvADI, amadAvAda. a.sau. varSAbena hemaMtakumAra zAha (borasadavALA) AkAza phaleTsa, pAlaDI, amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. a.sau. kusumabena hasamukhalAla zAha, phatAsA poLa, a.sau. razmibena yogezabhAI zAha, Isanapura, a.sau. haMsAbena bIpInabhAI cokasI, Isanapura, dinezakumAra saMkalacA, Isanapura, umedabhAI savAjI pUjArI, Isanapura, amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. komalabhAI, Isanapura, zaMkarabhAI bI. cAvaDA, Isanapura, kaLAbena ramaNabhAI paTela, Isanapura, bAbubhAI zIvalAla botharA, Isanapura, mAMgIlAla zIvalAla botharA, Isanapura, devIcaMda kAnamalajI mAlu, Isanapura, prakAzacaMdra mAnamalajI saMcetI, Isanapura, tArAbena choTAlAla zAha nA smaraNArthe haste navinacaMdra choTAlAla, Isanapura, a.sau. raMjanabena ajitarAya zAha, Isanapura, a.sau. puSpAbena ramaNabhAI zAha, Isanapura, haste zailezabhAI ramaNabhAI zAha a.sau. IlAbena azvinabhAI zAha, Isanapura, lalitabhAI mAMgIlAla mAlu, Isanapura, sneharazmibena navInacaMdra bhAvasAra, Isanapura, a.sau. tArAbena ramaNabhAI laghAbhAI zAha, Isanapura, 23 amadAvAda. * amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a.sau. bhAnubena Ara. zAha, Isanapura, a.sau. pratibhAbena dIpakabhAI zAha, pArzvapadmAvatI, pAlaDI, sva. samakitanA smaraNArthe haste dakSAbena dinezabhAI zAha, punyatIrtha epA., pAlaDI, a.sau. hasumatIbena manubhAI kezavalAla zAha, a.sau. IndrAvatIbena zAMtilAla zAha (laMDana) - haste a.sau. nipuNAbena, chAparIyA zerI, zAntAbena ThAkoralAlanA smaraNArthe haste a.sau. bhAnubena amRtalAla zAha, goLa zerI, puSpAbena hIrAcaMda gAMdhInA smaraNArthe haste munnIbena, nItAbena, nItubena, chAparIyA zerI, kAntAbana sobhAgacaMda zrophanA smaraNArthe - haste arUNabhAI sobhAgacaMda zropha, tALAvALAnI poLa, nANAvaTa, - jayakumAra jIvarAjabhAI zrophanA ramaraNArthe - madhubana jayakumAra zropha, tALAvALAnI poLa, nANAvaTa, a.sau. madhurIbena cokasInA smaraNArthe - haste jI. ena. cokasI, tALAvALAnI poLa. nANAvaTa, hIrAgaurIbena lalitAbena, tathA lattAbenanA smaraNArthe haste mAlatIbena badAmI, zAhapora, zazIkAnta phakIracaMda badAmI hasta DolIbena badAmI tathA aMkita badAmI, nANAvaTa, sva. jayamatIbena tathA sva. suMdarabhAInA smaraNArthe - haste a.sau. nIlAbena kApaDIyA, jagadIzabhAI cImanalAla cokasI, dariyAmahela, amadAvAda. amadAvAda. amadAvAda. mAtara. surata. surata. surata. surata. surata. surata. surata. surata. surata. surata. a.sau. nayanAbena rajanIkAnta zAha, zaiphI sosAyaTI, varAchA roDa, surata. a.sau. nirmaLAbena mahezabhAI mAMgarolavALA, rAMdera roDa, surata. a.sau. rasilAbena manubhAI jhoTA, divyasvapna, kAjInuM medAna, gopIpurA, surata. a.sau. kalpanAbena hiMmatabhAI zAha, nIlpA epArTamenTa, nAnapurA, surata. surata. surata. a.sau. vimaLAbena jayaMtibhAI dozI, AsopAlava, sonIphaLIyA, a.sau. hasumatIbena dharaNendrabhAI zIvalAla zAha, katAragAma, sva. suzIlAbena (bAbI) kesarIbhAI zAha, nANAvaTa, tALAvAlAnI poLa, surata. eka sadagRhastha taraphathI haste a.sau. sonIbena dvArakAdAsa DIge, pAlanapura pATIyA, 24 surata. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM hrIM zra aham namaH || I paMDitavarya zrI vIravijayajI viracita II thI zaMkuzakhara rAjamo rAsa prathama khaMs "maMgalAcaraNa" -: duhA : zrI zaMkhezvara pAsajI, nAmathI vikta priyamelaka paramezvaru, namI padmAvatI iSTadeva smaraNa karI, vrata phaLano jima kRtasAgare varNavyo, tima kahu para kauzaMbIparI parisare, samavasaryA jita rAgaTe dIye dezanA, dhvani jaladhara duvidha dharma ziva sAdhane, sarvavirati dezavirati sukhapaMtha che, zrAvakanAM vrata atithi vibhANa camavate, dIye zrAvaka ucitAdika bahu bhemAM, abhaya-supAtra AzaMsAddhi rahita thako, vikasita roma bhaktivaze muti dAMtathI, parabhava sukha nyAyopArjita dhana thakI, azata vasana surasukha bhogavI te narA, zivasuMdarI palAya, mAya. ll1ll adhikAra, upakAra //rA vIra, gaMbhIra. aNagAra, bAra //4 munidAna, pradhAna. paNa vakta, saMpanna. kizal ANagAra, bhatAra. llii lI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI paMDhoNa jANo zA) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlibhadra Aki ghaNA, tarIyAM iNa saMsAra, vaLI arija caritre huvA, caMdrazekhara nRpa sArA to preme pUche paraSaa, te koNa rAjakumAra, jagataguru tava upadize, suMdara tasa adhikAra. // -: maMgalAcaraNa : bhAvArtha : zrI caMdrazekhara rAjAnA rAsanA kartA paMDitavarya vIravijayajI mahArAja graMthanA AraMbhamAM pragaTaprabhAvI trevIsamA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha paramAtmAne namaskAra karI, bhAvamaMgala kare che. te pragaTaprabhAvI paramAtmA kevA che? jenA nAma smaraNathI saMsAranA sarva vidano nAza pAme che, priyajanano meLApa thAya che, ridhdhi-sidhdhi ghera Ave che. vaLI eja paramAtmAnI caraNakiMkarI mA padmAvatIdevInuM paNa smaraNa kare che. AsanopakArI gurudevane namaskAra karI, graMthanI zarUAta kare che. kavirAja zrAvakanA bAravratanA phaLano adhikAra kahevA mAMge che. ISTadevanuM smaraNa karIne kahe che ke zruta rUpI sAgaramAM je vAto karI che te vAta bhavya jIvonA upakarane mATe kahIza. A jaMbudvIpanA bharatakSetranI madhye kauzAMbI nAme nagarI hatI. te nagarImAM pRthvItaLane pAvana karatAM carama tIrthapati bhagavAna mahAvIrasvAmI vihAra karatAM, bhavya jIvone pratibodha karatAM padhAryA. devoe racelA ratnAdi gaDhathI yukata samavasaraNamAM paramAtmA birAjamAna che. meghasamAM gaMbhIra avAje paramAtmA dezanA Ape che. samavasaraNamAM rahelI bAraparSadA ekAgracitte zravaNa karI rahI che. prabhu cAramukhe dezanAno dhodha vahAvI rahRAA che. he bhavyajIvo ! A saMsAra samudrane taravA mATe nAva samAna dharma ja rahelo che. mokSa meLavavA mATe, saMsArane TALavA mATe be prakAre dharma rahelo che. sarvavirati rUpa sAdhudharma je AgAra (ghara) choDI, aNagAra banI, dharma ArAdhI, AtmAnuM kalyANa kare che. jayAre dezavirati rUpa zrAvakadharma zAzvata sukhano mArga che. sukhanA arthI bAravrata aMgIkAra karI, zAzvata sukhane meLave che. je bAravratamAM caramavrata atithi saMvibhAga', samayanI jANa karyA vinA AMgaNe AvelA atithi, (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) zI roDa zo zAha) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAhe te sAdhubhagavaMta hoya vA sAdharmika baMdhu hoya. je potAnI pAse hoya temAMthI kaMIka dAna ApIne lAbha tye te ja "atithi saMvibhAga" vrata kahevAya. zAstramAM dAnanA bheda ghaNA batAvyA che. ucita dAna vagere ghaNA bhedamAM abhayadAna - supAtradAna mukhya kahRAA che. dAnanA avasare dAna ApanAra AzaMsAdithI rahita, ghaNA AnaMda ullAsapUrvaka romAMcita thato AhArAdikane bhAvapUrvaka sAdhunA pAtre dAna Ape che te bhavyAtmA A bhave parabhave ghaNA prakAranI ridhdhi-sidhdhi meLave che. zrAvakanA 35 guNo kahyA che. prathama guNa che. "nyAyopArjita dravya". nyAyathI meLavela dravya thakI azana=Asana, vasana=vastra, vasatinuM dAna kare che te puNyAtmA devalokanA sukha bhogavI paraMparAe sidhdhanA sukha meLave che. je mahApuruSonA nAma ItihAsanA pAne lakhAyA che te sau paramAtmAe batAvelA dharmane sAdhI AtmakalyANa karI gayA che. jevA ke zAlibhadra, dhanyakumAra, jaMbukumAra Adi ghaNA puNyAtmAo rahelA che. jenuM caritra Azcarya pamADe tevA zrI caMdrazekhara rAjAe paNa A vratano pUrvabhave svIkAra karI, pAlana karI, aDhaLaka puNya upArjana karyuM. te puNya bhogavatAM, dharma ArAdhatAM AtmakalyANa sAdhI gayA. puNyazALI caMdrazekhara rAjAnuM nAma sAMbhaLatA parSadA pUchavA lAgI, he bhagavaMta ! te puNyAtmA koNa? je dAnAdi dharmanA sevanathI saMsAra tarI gayA? tyAre prabhu vIra paramAtmA bAra parSadA AgaLa caMdrazekharanA jIvana caritranI kathA kahe che. -: DhALa pahelI : (rasiyAnI dezI, praNamI pArzvajinezvara) sayala dvIpa sAgara valayAkRti, parikara jANuM vizALa * salUNA jaMbudvIpa jagatI cauddhAraNuM, samavRta sovata thALa - salUNA //all vIra vayana amRtarasa pIjIe (e AMkaNI).. vIra vayana amRtasa pIjIe, rIjIe guNine re nAma - salUNAve; "dvIpa jahAja sthira nAMgara nAMkhIne, raho guNIjana vizrAma - sahavIra //rA jaladhi lavaNa cAle e rahe, "kaMcanagiri thaMbhakUpa - sa0; cUlA umukha caitye cittahara, jue jagatanA rUpa - sa vIra all ( (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) zI paMkSepara sAro thAya Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayotiSa 'cakrapati samakita dharA, nitya pradakSiNA deta sa: AzA mhoTIe udhama kare, koi dri viratine heta savIra0 // 4 // sAta kSetra tihAM traNa dharmatAM, avara yugalanAM re ThAma dharmarAgI bhadrika taranArIo, svarga jatAM vizrAma tihAM A dakSiNabharata matoharu, kAzI deza suThAma vArANasI purI ThAma aDasaya joDI lakha koDI vAraNa asi do nadIya vacce vasI, dhanavaMtA vyavahArI vase ghaNAM, zilpIto nahi pAra - sa; dAtI bhogI vivekI varatarA, sukhIyAM varNa aDhAra svarga vimAta jyuM maMdira mALIyA, deve rIsAvI re tAra purazobhA yogya te te sarjI, apsarAtA avatAra jhAMjhavaTIyo vAda kare ghaNAM, vANijya dezavidezI kraya vikraya kare, lAbhe lahe vezyA vitayavatI vasatI ghaNI, suMdara maMdira citrAma ibhya ghare ratha hAthI khUlatAM, jita maMdira suradhAma maTha bahulAM vidhAbhyAsanAM, vaLI vasatinAM re gAma zobhA ketika kahuM e tayaratI, tila paDavA nahi ThAma pAse devanadI gaMgA vahe, mAne suranara sarva jihAM munivara bahulAM mukaa gayA, mAnuM puNyanuM parva mahasena tAme rAjA rAjato, haya gaja sainya sAmrAjya cora pizuta zatru "timira te ravi, tyAye pAle re ratnavatI nAme paTTarANI che, zIyale satImAM re khyAta rAjya rupe 'ratipati premase bharI, bIjI rANI re sAta ekati paTTarANI rayaNI me, svapne pUtamacaMdra dekhI jAgI guNa jita gAvatI, mauktika zauktikAnaMda dharma karatI garbhane saMghavatsala nityameva bhaktibhare guru nirvahai, ghara padharAvatI, pUjatI gurudeva (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 4 * - - - - - - - . - - - sa; savIra0 rUpI - - sa; savIra ||kI - savIra ||7nI sa; savIra chU|| - sa; savIra lyA sa; savIra ||10ll - sa; savIra0 ||11|| saH savIra ||12thI sa; savIra ||13thI - sa; savIra ||14]] - sa; savIra0 // 15 // sa; savIra ||16] Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva amAripasNa vajaDAvatI, vana jala krIDAe smata - sa0; uttamagarbhe mAyane upaje, kohalA rAya purata - sahavIra //1 adhama mAta lIhAlA ThIkara bhakhe, gharamAMthI corI khAya : save; paraniMa kalaherAtI rahe, paradhara rovAne jAya - sahavIra //18 navamAsAMtara putra janma thayo, ghara ghara utsava thAya - sa0; caMdrazekhara abhidhAna sujana have, svapta pramANe rAya - savIra //1 jima deggirikaMdamAM sukhabhara vadhe, nirbhaya kesarI bALa * sa0; mAta matotha sAthe suta thayo, ATha vasta sukumAra - sahavIra2oll caMdrazekharanA rAsa rasALanI, pahelI DhaLakatI DhALa - sa0; zrI zubhavIra rasika zrotAvare, hojo maMgaLa mALa - sa vIra ra1 1-vahANa, ra-meruparvata, 3-sUryacaMdra, 4-cADI khAnAra, 5-aMdhakAra, -kAmadeva, 7-parvatanI guphAmAM vArANasI nagarI -: DhALa-1 : bhAvArtha : A duniyAne sAcI pIchANavI hoya to eka mAtra jinazAsanamAM ja jovA maLe che, bIjA zAstro ke bIjA dharmomAM jovA maLatI nathI. bhautika jamAnAnA bhUzAstrIoe je batAvI che te sImita mAtra che. jayAre paramAtmAe caudarAja pramANa vizALa batAvI che. sAta rAja upara ane sAta rAja nIce, madhyamAM rahRAo tIrthyaloka, je tIrthyalokamAM ghaNA dvIpa ane samudra rahelA che. tenI mamamAM sonAnI thALI sarakho jaMbudvIpa che. tenI pharatAM valayAkAre (baMgaDI AkAre) lavaNa samudra, te pachI pharatAM ghAtakIkhaMDa. A pramANe dvIpa samudra asaMkhyAtA che. chello samudra svayaMbhUramaNa nAme che. lavaNa samudranI madhyamAM nAMgarela vahANanI jema A jaMbudvIpa lAkha jojananAM vistAravALo, atyaMta manohara cAra daravAjAthI zobhe che. he salUNA ! vIra. paramAtmAnA A vacano che. te amRta sarakhA che. tenuM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame sau pAna karo. guNIjanonA guNane yAda karIe. A jaMbudrIpanA madhyamAM eka lAkha jojana UMco, sonAno, sadAye zAzvata rahevAno, meru nAme parvata che. jANe jaMbudrIparupI vahANanA madhyamAM kuvAsthaMbha sarakho na hoya, meruparvatanI cUlikA upara zAzvatA jina caityo che. jemAM comukha zAzvata jinabiMbo mananuM haraNa karanArA che. tyAM rahelA paramAtmA jANe jagatanA vividha rupone na jotAM hoya tevA zobhatAM hatAM. vaLI jayotiSacakranA vimAnomAM rahelA Indro je samakitavaMta che. te potAnA parivAra sahita A meruparvatane pradakSiNA daIne viratinI jhaMkhanAe pharI rahyAA che. kayAreka virati maLaze. jaMbudvIpamAM sAtakSetra ane cha varSadhara parvata che. jemAM 3 kSetramAM dharma che. cAra kSetromAM to yugaliko avatare che. tyAM dharma nathI. bharata kSetra, airAvata kSetra ane mahAvideha kSetramAM rahelA jIvo bhadrika pariNAmI dharma ArAdhI mahAsukhane meLave che. bharatakSetranA dakSiNa bhAge suvikhyAta kAzI nAmano deza che. je dezamAM vAraNa ane asi nAmanI manohara be nadIo vahe che. A baMne pavitra nadIonI madhye eka suMdara nagarI vasI che. te nagarInuM nAma A baMne nadInA nAma parathI prakhyAta thayuM che. te vArANasI'" thI oLakhAya che. te nagarI dhana-dhAnyathI bharapUra che. temAM dhanADhayo, vyApArIo tathA moTA zilpIo vase che. vaLI dAnezvarI, vivekI, puNyane bhogavanArA bhogIo, zreSThajano paNa vasatA hatA. aDhAre varNanA loko paNa A nagarImAM ghaNA sukhI hatA. svarganI sAthe vAda karatA A nagarImAM jinamaMdiro, havelIo, rAjamahela hatA. nagarInI nArIo kevI ? jANe devalokanA devothI rIsAIne devIo, A nagarImAM apsarA sarakhI avatAra laIne avatarI na hoya ? nagarInI zobhAnI zI zI vAta karavI ? te nagarImAM vepArIo vyApAra arthe vahANavaTIyAo sAthe vAda karatA 108 thI paNa vadhu rahelA che. potAnA mAlano krava vikraya karatA deza paradezamAM moTo vepAra karatA hatA. karoDonuM dravya upArjana karI lAbha meLavatA hatA. vaLI manohara citrAmaNavALA AvAsomAM vinayavaMta, suvivekI nagarayopitA-vezyAo paNa ghaNI vasatI hatI. garbhazrImaMtonA AMgaNe hAthIo jhUlatA hatA. ghoDAthI sajaja ratho paNa ghaNA rahelA hatA. devonA dhAma sarakhA jinamaMdiro paNa ghaNA hatA. prajAnA bALakone bhaNavA mATe moTA moTA chAtrAlayo paNa hatA. te nagarI vasavATathI bharapUra hatI. jemAM tilamAtra jagyA khAlI nathI. devatulya gaNAtI nirmaLa ane pavitra gaMgA nadI A nagarInI pAse vahetI hatI. te vizALa hatI. temAM bAre mAsa pANI vahetA hatA. je dezamAM ghaNA munivaro dharmanI ArAdhanA karI mukitapadane pAmyA che te deza-nagarI ghaNI mahAna ane puNyazALI manAtI hatI. A manohara nagarIno mahasena nAme rAjA hato. hAthI, ghoDA, ratha Adi sAteya prakAranA sainyathI zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa da # ' Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajaja emanuM sAmrAjya hatuM. guNavAna, zIlavAna, mahAparAkramI mahasena rAjA nyAyI ane prajA vatsala, dayAvAna hato. potAnA rAjyanuM yathArtha vidhie pAlana karato hato. vaLI A rAjyamAM cora-dhADapADu ke cADI khAnAra cADIyA vagere mATe to A rAjA zatru samA, ane aMdhakArane haNanAra sUrya jevA hatA. nyAyathI rAjyanuM pAlana karatA hatA. vaLI zIyaLavaMtI satIomAM zreSTha ratnavatI nAme paTTarANI hatI. te rUpamAM kAmadevanI strI ratine paNa harAvatI hatI. saraLa svabhAvavALI ratnAvatI potAnA svAmIne premarase sabhara karatI hatI. vaLI ratnAvatI sarakhI A rAjAne bIjI paNa sAta rANIo hatI. rAjakumArano janma ekadA madhyarAtrie ratnapatIne suMdara svapna lAdhyuM. svapnamAM pUrNimAno cAMda joyo. zubha svapna joI rANIe nidrAno tyAga karyo. zayyAno tyAga karatI svapnane saMbhAratI potAne AnaMda ApanAra evA maukitaka ane zautika vaDe karIne jinezvara bhagavaMtonA guNo gAvA lAgI. zeparAtri paramAtmAnI bhakitamAM, dhyAnamAM, jApamAM pUrNa karI. savAre svAmIne svapnanI vAta karI. mahasena rAjA svapnanI vAta sAMbhaLI AnaMda pAmyA. rANIne svapnaphaLa kahAM ke tuM mahAbhAgyazALI putranI mAtA thaIza. svAmInA vacanane jhIlatI ratnAvatI garbhanuM vahana kare che, jatana kare che. paTTarANInA svapnanI vAta parivAre jANI. sau AnaMda pAmyA. have ratnAvatI garbhanuM sArI rIte pAlana kare che. dharmanI ArAdhanA dina-pratidina vadhAre kare che. haMmezA sAdharmika bhakita kare che. gurudevane bhakitabhAvathI AMgaNe teDAve che. AhAra Adi vahorAvI aneka prakAre dAna ApatI thakI sukhe garbhavahana kare che. uttama jIva hovAne kAraNe rANIne dohalA paNa uttama prakAranA upaje che. potAnA svAmInA rAjayamAM "amAri paDaha" vagaDAve che. jIvadayAnuM pAlana kare che ane karAve che. vaLI kayAreka kayAreka nagara bahAra vanaudyAnamAM jaLakrIDA karavA paNa jatI hatI. navA navA je dohalA utpanna thAya che. rAjA te dohalA AnaMdathI pUrNa kare che. jo uttama jIva garbhamAM Ave to mAtAne zubha dohalA utpanna thAya che. jo adhamajIva garbhamAM Ave to te mAtAne kolasA, mATInA ThIkarAM, cUno khAvAnuM mana thAya che. vaLI gharamAM paNa corI karIne khAvAnuM mana thAya. bIjAnI niMdA karatI, jhaghaDA karavAmAM AnaMda pAme che. gharamAM kaleza, kaMkAsa karatI bIjAne ghare jaIne raDatI jAya ne gharanI vAta karatI jAya. AvA kulakSaNavALA dohalA Ave to samajavuM garbhamAM Avela jIva adhama koTIno ja hoya. paTTarANI ranavatI uttama dohalA AvatAM ghaNuM sukha pAmatI hatI. nava mAsa pUrNa thaye rANIe sukhapUrvaka putraratnane janma Apyo. putrajanmanI vadhAI rAjA pAmatAM ghaNA AnaMda pAmyA. rAjaparivAra nagarajanone (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa lADakavAyA rAjakumAranA janmanI vadhAI pahoMcI. ghara ghara, zerIe zerIe AnaMdanA utsava maMDAyA. kedIone choDI dIdhA. rAjayamAM levAtA kara mApha karAyA. jinamaMdire mahotsava maMDAyA. rAjAne tyAM pAraNuM baMdhAya to kone AnaMda na hoya ? bArame divase nAta teDAvI, jamADI. moTA mahotsavapUrvaka svapnanA anusAre bALArAjAnuM nAma "caMdrazekhara" jAhera karyu. parvatanI guphAmAM siMhabALa nirbhayapaNe sukhabhara uchare tema rAjamahelamAM pAMca dhAvamAtAthI lAlana karAto bALarAjakumAra mAtA-pitAne, rAja parivArane AnaMda pamADato. caMdranA bIjanI jema vadhavA lAgyo. judI judI bAlaceSTA karato mAtAnA manorathane pUrato kumAra vaye vadhatAM ATha varSano thayo. zrI caMdrazekhara rAjAnA rAsanI A prathama DhALa DhaLakatA rAge kahIne kartA zrI vIravijayajI mahArAja kahe che ke sAMbhaLanAra rasika zrotAnA ghare haMmezA maMgaLamALa prApta thAo. tiNa citta lakSaNavaMta rAjaya che. paNa vidhAviNa zobhe nahi, zastra vitA bhaTa jAta; vinA paya eka rAjaya eka ToLuM dAsI avasara devAne bhUlacUka rAga dAsI ti naTanuM hajurI mAtA viNa go-nadI jala vitA, caMdra nagara eka rAjavI, mUrakhamAM calAve kacerI yogya maMtravI, rAjakacerIe, nAyatuM, rAyanI, batalAvatI, raMga karI vayaNe -H duhA H nRpa pitA, kAna pUchatAM, kahe, ciMte 8 bhUpa AvyuM gAve bese dharI zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa Aza gIta bhUpati mukha bhUpate nartakI rAgataNuM te mojhAra; kumAra. // 1 // jima rAta. rA ziradAra; mojhAra. grI bharAla; rasAla. pAsa; pAsa. 11411 11811 jAma; nAma. 11911 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga dAsI kAryavaze nRpa dAsI vaLatuM AlApI kathita kahe dAsI nartakI AvI rAya pUchatAM, rAjA kahe, gai, sabhA eha rAga to goDI, baMdA vIsa talaka ema suNI sarva nATakIyAM nAThAM te mATe e pAse paMDita tizuddhi zazibala zAstra kaLA bahu 1-gAya, ra-na AvI hota, 3-netra, AMkha. utAvaLI, pUchatAM, e caDhate, maMdira sabhA savi, kumArate, mUkIe, lahI, vacce, || atra bhASA || paNa jo tuma paNa nahi nartakI hasI, chAtranuM, paMcamarAga mAMhi kaheNa - jANI sahI bole vidhA narane bhaNavA zIkhe nRpane tAyAta pIche e mUrakhanI mUrakhatI zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa te lahI kumArano vidyAbhyAsa -: duhA H chaThThama goDI mUrkha bhaNavA vidhA mUkayo eka jAma; nAma. rIMchanI lAga; rAga. // // rAga; pravAda. men oDI; valaMte. [10] rIti; oilla. 119911 heta; 'teta. [12]] bhAvArtha : ATha varasano rAjakumAra thayo. mAtapitA vicAre che, kumAra divase divase moTo thAya che. rAjagAdIno vArasadAra rAjayane yogya lakSaNothI yukata bAlakrIDA karI rahyo che. bAlakumAra rAjayane yogya to che. paNa vidyA vinA badhuM ja nakAmuM che. vidyA vinA kumAranI zobhA nathI. bALa; nizALa. ||1|| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ke zastra vinAno subhaTa, dudha vinAnI gAya, pANI vinAnI nadI, caMdra vinAnI rAta, zobhatA nathI, tema rAjakumAra vidyA vinAno zobhaze nahi. rAjA - devI ! tArI vAta barAbara che. rANI - mahArAjA ! yogya adhyApako bolAvo, vidyAbhyAsa AjathI cAlu karAvo. mArA lAlane have jaldI bhaNAvo.' nahi to.... jema ke, eka nagarano rAjA hato. te murakhamAM ziromaNI hato. paNa teno pradhAnavarga Adi parivAra bahu hoMziyAra. rAjaya rAjA zobhArUpa beTho hoya, bAkI badho ja kArabhAra pradhAnathI cAlato hato. rAjAnI paDakhe rahenArI dAsI paNa eTalI cAlAka hatI ke rAjA murakha che te koIne paNa kaLavA na de. eka dina sabhAmAM naTanuM ToLu Avyu. rAjAnI AjJA laI naTanAyake naTone nAcavAnI AjJA ApI. gIta-gAna paNa sarasa cAlatA hatA. avasarocita rAjAne kaMIpaNa pUchavA Ave to rAjAnI paDakhe rahelI dAsI javAba ApI de. kaMI bhUlacUka thAya to te dAsI sudhArIne vAta karI le. judA judA rAganA AlApathI cAlatA gIto gAtAM gAtAM, vacamAM nartakI rAjAne pUchatI - he mahArAjA ! kayo rAga che? dAsInA vacanathI rAjA te rAganuM nAma kahI de. nartakIne A vAta dhyAnamAM AvI gaI. vaLI AgaLa gIta gAna nATaka cAlu rAkhI sabhAjanone nartakI rIjhavatI hatI. temAM vaLI bIjo rAga zarU karyo. nartakI - he mahArAjA ! kayo rAga che ? murakha rAjA dAsI kahevA thakI kahevA lAgyo - he nartakI ! A paMcama rAga che. vaLI naTonuM kAma AgaLa cAlyuM. sabhAsado to jovAmAM ane sAMbhaLavAmAM tallIna che e ja avasare kaMIka kAma prasaMge rAjAnI dAsI mahelamAM gaI. nartakIe avasara joI rAjAne pUchyuM - he rAjana ! kayo rAga che? murakha rAjA - A chaThTho rAga che. te kSaNe dAsI AvI gaI. vAta sAMbhaLI kahevA lAgI, ke A 'goDI' rAga che. dAsInI vAta sAMbhaLatAM rAjA tarata vAta pheravIne bolyo - nA, nA, A goDI rAga che. sabhA rAjAnI sAme joI ja rahI che. vaLI rAjA AgaLa bolyo - dAsI jo na AvI hota to ame haju vIsa rAga sudhI AgaLa vadhata. rAjAnI vAta sAMbhaLI sahu peTa pakaDI hasavA lAgyA. rAjA murakha che e paNa sau samajayA. ane zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 10 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakIyAM paNa mUrakha rAjAnA DarathI nAsI gayA. te svAmI ! caMdrakumArane have bhaNavAnI vyavasthA jaldI karAvo. rAjA - he devI ! Aje ja paMDitone bolAvIne vAta karIzuM. jagatamAM vidyA e ja manuSyanuM trIjuM netra che. rAjapurohitane bolAvyA. zubhamuhUrta laI, yogya paMDita pAse gurukuLavAsamAM caMdrakumArane bhaNavA mUkayAM. te nizALamAM bIjA paNa vidyArthIo gurukuLavAsamAM rahIne bhaNatA hatA. -: DhALa bIjI:(corI vyasana nIvArIce... ajita niNaMdazuM prItaDI... e dezI.) chaNa nagare vyavahArIyo, dhanasAgarate tAme dhanavaMta ke; prItimatI vArI satI, hoya tat re tama guNavaMta ke suguNa sanehI sAMbhaLo. //all te upara eka icchatAM, thai putrI re lAvAya rAdhAma ke; sAta varasatI sA thai guNavaMtI re "guNasuMdarI' nAma ke..su. /ral caMdrazekhara bhaNato jiAM, tihAM bhaNavA re mUkI sA bALa ke; baddha udhama guruyogathI, teya zIkhe re kaLA zAstra vizALa ke.sa. /all cAra varasa bhaNatAM gayAM. eka uise re madhyAhatI veLA ke; chAtra sarve vahelA gayA, kuMvara kuMvarI re thayA maThamAM bheLAM ke.su. //4 zAstra vinoda kathArase, sa lAgyo re behu jaNane yAMhi ke; pUche kuMvArI kuMvarane, tasa utara re, Ape utsAhe ke.. //pA mastaka gaMgA dekhIte, ziva upare re, gaurI dhare kheda ke; priyakaMThe cUMbana kare zuM kAraNe re ?" kaho teno bheda ke.su. ko. gaurI asapatnI duHkhe bharI, dhiyA masAme re viSa cUse ema" ke; kuMvara ghaDutara sA suNI, aMtara cittazuM re dharatI prema ke... /LI. catura maLe jo caturane kahe kuMvarI re hoya guNanI goTha ke; rIjhase bhava nirvahe, kAMi kahoNI re navi Ave hoTha ke.su. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI zreSA zALavo zA) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvara vade paravaza sutA, pazuvara paraNI jAve paradeza ke matagamato meLo tyajI, mUrakhazuM re nitya karatI phaleza re ke.su. sA kahe huM tamane varI, vara bIjo re varavAnuM nIma ke; tiNa same chAtra maLyA sahu, pATha Tve re paMDita dharI prema ke.su. ll1all zAstrakaLA guNa AgaLA, dita kete re, zIkhyAM hoya sAra ke; eka ti sahivayaNo kaho, nija mAyate re vivAha viyANa ke su //1 zeThe jaNAvyuM rAyata, nRpa mAtI re lai lagata tivAra ke; utsava karI paraNAvIyAM, guNasurI re saha rAjakumAra ke.su. l/1rI nRpadatta vAsabhuvana vase, sukha svargamAM re vilase vRSaputra ke; nAme kApAlika ekA, eka Avyo che. yogI avadhUta ke.su. 1all AziSa i vitaya karI, ekAMte re karI kuMvarane sAta ke vAta kahe kapaTI namI, jema 'citraka re tame ora kamAla ke.su. /14ll suvidhA vizavazaM karI, sAdhatAM re gayAM varasa sAta ke uttara sAdhaka nara vitA, bhUta vyaMtara re bahu karata vidhAta ke.su. 1pa tene paNa meM avagaNI, mUla sevA re e saghaLuM kIdha ke; kRSNa caturdazI rAtrIe samazAne re karavI che sidhdha ke.su. /1 teNe tamane kazuM vitati, A prArthanA re karavI tava bhaMga ke; utasAdhaka jo huvo, thAya vidhA re siddhi tuma saMga ke.su. 1LI caMdrazekharanA sasalI, e bIjI re kahI suMdara DhALa ke zrI zubhavIra kahe hojo, nitya zrotA re ghare maMgaLamALa ke su /18 1-zo kayanuM duHkha, -buddhithI, 3-citro. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasuMdarIno vivAda -: DhALa-ra : bhAvArtha mahasena rAjAno bAla caMdrakumAra zAstrAbhyAsa umaMgathI kare che. punyazALI kumArane to paMDita sAkSIbhUta che. bhaNavAmAM ghaNA hoMziyAra che. badhA ja bAlavidyArthIomAM kumAra bhaNavAmAM mokhare che. Aja nagaramAM vyavahAra kuzaLa dhanasAgara nAmano dhanADhaya zreSThI raheto hato. patinA rAhe cAlanArI prItimatI nAme satI strI hatI. saMsAra sukhI hato. saMsAranA sukho bhogavatAM putra ratnanI prApti thaI. te pachI pati-patnI IcchatAM hatA putrI. to nasIba thakI rUpalAvaNyathI yukata putrIratna paNa prApta thayuM. dIkarInuM rUpa ane guNane anusAra guNasuMdarI nAma rAkhyuM. sAta varasanI bALA thatAM mAtA-pitAe bhaNavA mATe, nagara bahAra gurUkuLavAsamAM mUkI. je guru pAse caMdrarAjakumAra bhaNe che te ja paMDita pAse A bALA paNa bhaNavA lAgI. bIjA paNa chAtro bhaNatAM hatAM. budhdhizALI rAjakumAra ane zreSThI kanyA baMne buddhi, udyama ane gurujananI asIma kRpAnA triveNI yogathI zAstrono abhyAsa thaI gayo. zeSa rahelo abhyAsa have pUro thavA Avyo hato. vinaya-vivekI baMne vidyArthI gurunI kRpApAtra banI cUkyA hatA. eka divasa madhyAhna samaye vidyArthIo sahu potAnA sthAne cAlyA gayA. maThamAM zreSThIsutA ane caMdrakumAra baMne pAchaLa rahRA. kathArasamAM DubelA baMne vidyArthIo zAstra vinoda karavA lAgyA. jJAnagoSThImAM AgaLa vadhatAM kumArIe kumArane pUchayuM - "he rAjakumAra!kailAza zikhare vasatA zivajInA mAthe gaMgA joIne, gaurI zA mATe kheda karavA lAgI ? vaLI svAmInA kaMThe vaLagI cuMbana zA mATe karavA lAgI?" - kumAra - he zreSThI putrI!kailAza zikhare zivajI beThA hatA. svargathakI gaMgA pRthvI para utarI. zivajIe potAnA mAthA upara dharI. gaurIe gaMgAne joI. potAnI patnI jotAM ja gaurI kheda karavA lAgI. zaukayanA duHkhathI chUTavA mATe ApaghAta karavAnI budhdhithI jhera khAvA taiyAra thaI paNa te jhera kayAM levA jAya? zivajInA kaMThe jhera hatuM. te jhera cUsavA mATe tarata ja zivajInA kaMThe vaLagIne cuMbana karavA lAgI. cUMbanamAM jhera cUsavA lAgI. kumArano javAba sAMbhaLI suMdarInA haiyAmAM kumAra pratye atyaMta prema pragaTa thayo. kumArane kahevA lAgI. suMdarI - he rAjakumAra ! javAba sAco che. mane AnaMda thayo. saMsAramAM caturanI sAthe caturano yoga thAya to jJAnagoSThI vadhe. jIvAtA jIvanamAM AnaMda rahe. jo caturane mUrdhano yoga thAya to zI dazA thAya? jiMdagI jhUrIne pUrI karavI paDe. bolo ! kumAra? ApanuM zuM kahevuM che? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra - saMsAramAM dIkarIo janmI tyArathI parAI ja hoya che. nasIba thakI ajJAnI, abujha, pazu sarakhA patine paraNI, to janmAro jhUrIne jAya. piyeranA managamatA sukhone tyajI, pati sAthe javu ja paDe. te mUrakhanI sAthe kaleza kaMkAsamAM divaso kADhavA ja paDe. kumAranI vAta sAMbhaLI guNasuMdarI nIcuM joIne kahevA lAgI - he rAjakumAra ! AjathI huM tamane varI cUkI chuM tame ja mArA svAmI. have A bhavamAM bIjA varane na varavAno niyama karI lIdho che. paraNIza to tamane, bIjAne nahi. vAta pUrI thatAM kumAra javAba Ape te pahelAM to chAtrAlayamAMthI bIjA chAtro samaya thatAM maThamAM AvI gayA. sau bhaNavA mATe paMDita pAse AvI gayA. paMDita bhaNAvavA lAgyA. bAkI rahelA pATho paNa pUrA thavA lAgyA. bhaNatara pUruM thatAM sau potapotAnA sthAne gurudakSiNA ApI AvI gayA. guNasuMdarI ane tenI sAhelIo roja bhegA thaIne rame che. vAta vinoda kare che. hAsya vinoda karatAM eka dina guNasuMdarInI mAtAne sahiyaro kahe che - mA! vivAha-lagnanI taiyArIo karo. yogya kumAra zodhI kADho. vAta karatAM nagaranA rAjakumAranI vAta mAtAne kahI dIdhI. samaju mAtAne samajatAM vAra na lAgI. mAtA prItimatIe svAmIne vAta karI. zeTha vadhAmaNI laI rAjAnI pAse gayA. zukanavaMtI vAta karatAM rAjA paNa AnaMda pAmyA. ghaDiyAM lagna levAyAM. caMdrakumAranI sAthe guNasuMdarInA mahAmahotsavapUrvaka lagna thayAM. ( zire ja s zrI caMdrazekhara rAjakumAranA zreSThIkanyA guNasuMdarI sAthe lagna. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasuMdarI paraNI rAjamahelamAM AvI. rAjAe Apela devIAvAsamAM svarganA sukha bhogavatAM caMdrakumAra guNasuMdarInA AnaMdamAM divaso javA lAgyA. ekadA koI kApAlika kumAranI pAse Avyo. sAnamAM samajAvI kumArane eka tarapha laI jaIne kApAlikA AzIrvAda ApI kahevA lAgyo - he rAjakumAra ! vizvane vaza karanArI vizvavazaMkarI' nAmanI vidyA sAdhatAM mane sAta varasa thaI gayAM. paNa A vidyA sadhAtI nathI. koI uttara sAdhakanI sahAyathI A vidyA sidhdha thaze. te mATe huM uttara sAdhakanI zodhamAM nIkaLyo. Apane joyAM tyAM mane thayuM ke Apa mArA uttara sAdhaka bano to A bhUta-vyaMtara vagereno upadrava dUra thAya. kALIcaudazanI rAtrie smazAnamAM vidyA siddhi mATe Apa uttarasAdhaka thaI mane sahAya karo, te mATe huM Apane prArthanA karuM chuM. mArI prArthanAno bhaMga na karazo. hAtha joDI vAraMvAra karagarato yogI kahe che tamArA saMgathI mArI vidyA jarUra sidhdha thaze. A pramANe caMdrazekhara rAjAnA rAsanI bIjI DhALa kahI. je sAMbhaLatAM zrotAghare maMgaLanI mALA prApta thaze. -: duhA : sAMbhaLI nRpasuta ciMtave, karavuM e hatuM kAja; ANe paNa upagArme, ta teha dhana rAja. 1 nirguNa paNuNa navi lIye, svAratha rasIyA - jeha; AzAbhaMjaka bhUtale, bhArabhUta nara teha. sArA prIta karI pALe sA, paradu:kha duHkhIyA atya; viralA para kArajakasa, kRtaguNa jANaka dhanya. Bll. yogIne kuMvara kahe, e karazuM tuma kAma; uttarasAdhaka mujha thake, kuNa leve tuja nAma ? //4ll. nava dita aMtara caudaze, AvIzuM tuma geha; sAMbhaLIne yogI gayo, raho vatAMtara teha, paNa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA H -- avadhUta yogInI vAta sAMbhaLI kumAra vicAravA lAgyo. mahApuruSo paropakAromAM rakata hoya che. pahelA paNa je sajajano thayA temaNe bIjAnA hita mATe dhana-rAjaya ane zarIra paNa ApyAM che. svArthIjano nirguNa ke paraguNa mATe UbhA rahetA nathI. AvA AzAbhaMjanajano dharatI upara bhArarUpa hoya che. je mANaso prIta karIne pALe che, bIjAnA duHkha joI duHkhI thAya che te A bhUtaLe viralA ja hoya che. 5ranA kArya karavAmAM haMmezAM tatpara hoya che. karelA upakArane jANanArane dhanyavAda che. kumAra vicAre che ke A dhana zarIra paranA upakAramAM kAma lAge che ethI bIju rUDuM zuM ? kumAre yogIrAjane kahyuM - tamAruM kAma jarUra ame karazuM. tamArI vidyA-sAdhanAmAM huM uttarasAdhaka banI tamArI rakSA karIza. huM hote chate tamAruM nAma koI laI zakaze nahi. caudazane nava dinanI vAra che. caudazane divase sAMje huM tamAre tyAM AvIza. kumAranI vAta sAMbhaLI, yogIrAja potAne sthAne vanamAM cAlyo gayo. -H DhALa trIjI - (koIlo parvata dhUMdhalo re lo... e dezI.) (jaMbudvIpamAM dIpatuM re lo.) maMtrIsuta tiNa avasare re lo, kuMvarane pUche vAta re caturatara; yogI dhUrta nirdaya narA re lo, tIyazuM zI ekAMta re ?..caturanara. tIyazuM teha na kIjIe re lo... // 1 // nIcazuM teha na kIjIe re lo, drAkha jyuM jAMbu pAsa re..catura. kasturIno guNa gaLe re lo, dIje hIMgato vAsa re. catura. tI. ro vaLatuM kuMvara kahe izyU re lo, nahiM saMgati zrama kIdha re; catura. para upakArapaNe karI re lo, vidhA karAvuM siddha re. catura. tI. ||3|| upakAra karatAM tIyane re lo, maMtrI vade ghaTe sAkha re; catura. zIta karyo haMse dharyo re lo, uMdare kApI pAMkha re. catura, tI. [54] (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 16 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvara kahe je vayata dIdhuM re lo, pALavuM mata karo kheda re; catura. uMcatIya ghare caMdramA re lo, karata udhota na bheda re. catura. tI. [5]] caudaza dighna te AvIyo re lo, yogI bIjoru hAtha re; catura, catura, tI. llll re; yatura. catura, tI. ||10nI khaDga sahAyI kuMvara yalyo re lo, rAtre yogItI sAtha re. catura. tI. [6] vIraveza nirbhayapaNe re lo, pahoMcyo nRpa samazAta re; catura. yogI to maMDaLa racI re lo, mele bahu baliAta re. catura. tI. [[]] duSTa devI pUjana karI re lo, bhAkhe kuMvarate tehare; catura. zikhAbaMdha mastaka karuM re lo, rakSAkaraNa tuja deha re. catura. tI. llll rAya bhaNe nirbhaya raho re lo, tIkhI muja taravAra re; catura. zikhAbaMdha muja khape nahi re lo, satva baDo saMsAra re. kheMcI khaDga nRpasuta khaDo re lo, cite yogI tAma chala karIne haNuM ehate hai lo, gAphila dekhuM jAma re. muMgA dhyAna dharI kare re lo, vidhA sAdhata maMtra re; catura. *maNua mRtaka pAse ThavI re lo, tasa mukha havata karaMta re. catura. tI. ||11|| tiNasame vidhA vyaMtarI re lo, tatu 'unnata vikarALa re; catura. kaDakDa te gAjatI re lo, kara 'kAtI kapALa re. catura. tI. ||1|| dekhI kuMvara yamajIbhathI re lo, khaDga dhrujatI teha re; catura. yogI krodhArUNa deha re. catura. tI. ||13|| tuja hAthe suNa gujha re; catura. surI kare mastaka tujha re, catura, tI. ||14nI ravisama pragaTe rupa re; catura. bhikSuka amo bhUpa re. catura. tI. ||15|| devIte dIyo bhoga re; catura. bhaya lahI bhakSaNa mAMgatI re lo, lei khaDga kahe bAlakA re lo, tija mastaka dIyo devIte re lo, zatrujagata tumane tame re lo, kuMvara kahe suNa jogaTA re lo, tuM tithya pApI tuma haNI re lo, surI saMtoSavatI huve re lo, jAya yogIe ghA khaDye dIyo re lo, kuMvare vaMcAvI lIdha re; catura. uchaLI siMhapare caDyo re lo, kuMvara yogIte skaMdha hai. catura. tI. ||17thI jagatano roga re. catura. tI. [16] zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 17 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtaka nRpa caraNe grahI re lo, AkAza nAkhyo uchALa re, catura gagana calatI trilocanA re lo, devIe kuMvara tihALa re catura nI. 18 kAtI khaDjha lei sihuM jaNAM re lo, bhUtaLa UbhAM dITha re; catura yakSiNIe bhaTa pAThavI re lo, haNIyo yogI heTha re. catura nI. 19ll yakSiNI nRpane lai gai re lo, raktagirine zRMga re; catura krIDAmaMsmiAM jai re lo, Asana ivI kahe rA re. catura. vI. //raoll krIDA nimitte ihAM karI re lo, kanaka mahela manohAra re; catura giloyanA nAme rahuM re lo, vasa sakhI parivAra re catura nI. //ra1] tuma rupa e mohI rahI re lo, thai dhaNIyAtI Aja re; catura. premarase sa keLavo re lo, chAMDI tana mana lAja re. catura nI. //raro kAmane bANe huM haNI re lo, tuma vINa zaraNa na koya re, catura, puruSottama baLIyo dhaNI re lo, puNyavatIne hoya che. catuTa vI. sI. e parikara savi mAharo re lo, te tava kiMkara joga re; catura janmalage lIlA karI re lo, managamatA sukha bhoga che. catura, nI. ra4ll tapa japa kaSTa karI maTe re lo, pAme na sukha te bALa re; catura tarabhavamAM surasukha maLyuM ke lo, tumayo bhAgya vizALa re. catura nI. /raporTa nizakti kara joDI rahuM re lo, suNa zubhavIra hyALa re; catura caMdrazekharanA rAsanI re lo, e kahI trIjI DhALa re. catura. nI. ko 1-manuSyanuM zaba, ra-2. 3-dhamadhamatI, 4-yamanI jIbha sarakhI-kodhathI lAlacoLa. pa-yogI devo ane mRtaka e traNa. -devIno subhaTa deva. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUrta yogI -: DhALa-3 : bhAvArtha : rAjadarabAranA eka bhAgamAM caMdrakumAra ane yogIrAja vAta karatA hatA. te maMtrIputre joyuM. yogIrAja cAlI gayo. maMtrIputra kumArane maLyo. maMtrIputre kumArane pUchayuM - he kumAra ! tame catura cho. tamane zuM kahevAnuM hoya? dhUrta yogI nirdayI hoya che. te nIcanI sAthe Apane sobata zI ? Ape ekAMtamAM enI sAthe vAta karavI ghaTe nahi, nIcanI sAthe vaLI sneha kevo? drAkSanI sAthe jaMbunA phaLa ja rahe to drAkSanI mIThAza rahe? kasturIne hIMganI sAthe rAkho to kasturInI sugaMdhI rahe? na ja rahe. mATe nIcenI sobata zI karavI? mitranI vAta sAMbhaLI kumAra bolyo - he mitra? tArI vAta sAcI che. para upakArane kAraNe tene vidyA sidhdha karAvavI che. che smazAnamAM - dhUrta yogI ane uttarasAdhaka caMdrakumAra. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) caMdropara rANo thA) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIsuta - he kumAra ! nIcanI upara upakAra karatAM ApaNI apakIrti thAya che. jema ke ghaNI ThaMDI paDavAthI udara Tharato hato. haMsane dayA AvI. udarane potAnI pAMkhamAM dhAraNa karyo. nIca udara pAMkhamAM beThA beThA haMsanI pAMkha ja kApI nAMkhI. haMsanI dazA kevI ? kumAra - he mitra? meM vacana ApyuM che. te vacana pALIza. tuM te mATe kheda na karIza. jema ke caMdramAM potAno prakAza badhe ja Ape che. te UMca-nIca gharane joto nathI. kumAranI vAta sAMbhaLI maMtrIputra mauna raho. navadina jatAM vAra na lAgI. caudaza AvI gaI. sAMjanA samaye yogI hAthamAM bIjoruM laIne kumAra pAse AvI gayo. kumAra hAthamAM khaga laIne rAtrie yogInI sAthe vIravezane dhAraNa karato, nirbhayapaNe cAlyo. yogI kumArane laIne smazAne Avyo. smazAnamAM yogI goLa goLa kuMDALA karavA lAgyo. temAM jAta jAtanA bali bAkarA dharavA lAgyo. tyArapachI duSTa devInuM pUjana karI kumArane kahevA lAgyo - he rAjakumAra ! tamArI rakSA karavA tamArA mAthAnA vALanI zikhAne bAMdhu! tame nIcA namo. kumAra - yogI ! tame nirbhaya raho. zikhA bAMdhavI mane khape nahi. mArI A taravAra ja tIkhI che. sattvazALI kumAra hAthamAM rahelI taravAra kheMcI Ubho rahyo. khaga grahaNa karIne UbhelA kumArane joI, yogIrAja vicAramAM paDyo. kapaTa karIne haNI nAkhu. sIdhI rIte kumAra haNAya tema nathI. jayAre kumAra bedhyAnamAM hoya, tyAre taka jhaDapI mAruM kArya sAdhI lau ema vicArI yogI dhyAnanA DhoMgamAM besI gayo. potAnI sAme kuMDALAmAM pahelethI eka manuSyanuM mRtaka (zaba) laI Avyo hato. tenI sAme vidyAmaMtra bhaNato thako mRtakanA mukha pAse havanamAM kaMIka nAkhavA lAgyo. te ja samaye vidyArthAtarI vikarALa svarUpe zarIrane UMcu karatI, dAMta vaDe kaDakaDa avAja karatI, kapALa caDAvavA lAgI. yamanI jIbhanA sarakhA khagna sahita kumArane joI dhrujavA lAgI. kumArathI bhaya pAmatI, yogInI pAse bhakSaNa mAMgavA lAgI. yogI kahe - he devI ! A khagna hAthamAM laI le. pachI kumArane kahevA lAgyo, he kumAra ! tAruM mastaka devIne Apa. devI tAruM mastaka suMdara karI Apaze, tArA zatruo tane name, tuM devIne namI jA. tAru rUpa sUrya karatAM paNa vadhAre tejasvI thaze. kumAra vAtano tAga pAmI gayo. kumAra - he jogaTA? sAMbhaLa! tuM bhikSuka che. jayAre ame to bhUpa chIe. re nirdaya, re pApI ! tuM tArI jAte ja marIne devIne bhoga Apa. je kAraNe devI saMtoSa pAme. ane jagatanA roga nAza pAme. kumAranI vAta sAMbhaLI yogIe potAnI pAse rahelI taravArano ghA kumAra upara karyo. samaya pArakhu kumAre ghA vaMcIne, siMhanI jema UchaLI yogInA aMdha upara caDI gayo. te samaye mRtake kumAranA be paga pakaDI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAzamAM uchALyo. puNyazALI kumAranA puNe AkAzamArge jatI trilocanA devIe kumArane joyo. dhAradAra talavAra sAthe yogI ane mRtakamAM rahelI devI tathA kumAra ema traNane joyAM. te kumAranI sahAre AvI. potAnA subhaTone Adeza karyo. A traNane haNI nAkho. kumArane laI trilocanA devI ratnagirinA zikhara upara pahoMcI gaI. tyAM kriDAmaMdiramAM rahelA Asana upara besADI kahevA lAgI.. he kumAra ! A krIDA karavAne mATe sonAno mahela racyo che. je suMdara ane manohara che. trilocanA nAme huM devI, mArA parivAra mArI sakhIo sAthe huM ahIM rahuM chuM. tamArA rUDA ane sohAmaNA rUpane joI mane ApanI upara moha jAgyo che. Aje huM tamane pAmI sanAtha banI chuM. Aje mArI sAthe premanI vAto karIne mane premarasamAM navaDAvo. ahIM huM ane Apa baMne cho. mananI ane zarIranI zarama choDI dyo. manamUkIne mArI sAthe ramo. huM kAmabANathI atyaMta haNAI chuM. mane ApanuM ja zaraNa che. puruSomAM uttama evA Apa jevA mArA svAmI, dhaNI-mAlika maLyA pachI mAre zI ciMtA? huM Aje tamane pAmI. te mAruM ahobhAgya samaju chuM. ahIM rahelo saghaLo mAro parivAra te tamAro dAsa banIne raheze. he kumAra ! he narottama ! zuM vicAro cho? managamatA sukhabhoganI sAmagrI maLI che to tapa japa Adi kaSTa sahana karIne koNa mare? ane jo mare to paNa vAMchita bhoga pAmato nathI. he paradezI ? manuSyabhavamAM deva saMbaMdhI sukho maLyA che. tethI huM mAnuM chuM Apa mahAbhAgyazALI cho. huM ApanI sAme be hAtha joDI ApanI sevAmAM nizadina rahIza. he dayALu? mArI vAta sAMbhaLo. A pramANe caMdrazekharanA rAsanI trIjI DhALa kartA puruSe kahI te tame sau sAMbhaLo. -: duhA : kuMvara meM zakita parvata suNI mana sthira karI. kahe strIne ema, sazuru pAse lIyo, paravArIno ma /1 agAdha che svatI, jo kare kAma vidhAta. Dole vAyuthI,(to) taruvaranI zI vAta ? //rA zrI caMdrazekhara rAjAno ) 21 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohe mana mANasa taNuM muMjhANA saMsAra, vikhyA viSaya kaSAyathI, te guNamaNi bhaMDAra kRtyAkRtya hitAhite. kAmavivaza karanAra, na suNe na jANe dekhatAM, apayaza malI vistAra //4ll kAmAMdhI te sukha gaNe, viSaya vipati samAMta, dhanuritasara lohane, dekhe kataka samAna. //// jAya viSaya viSa sarpatuM gAyaDImaMtra jiteza, rAkhyo ahatiza halpamAM, sazuruno upadeza. ko Aihu akSare tuja nAma che. loyata dekhANa hoya, jJAna tRtIya loyata jue, nAma saphaLa to hoya. // tuSTa thai svI kahe, tuma vaya maMtra balaNa, moha mahAviSa mITa gayo, dharma lo aciraNa. /. tuM muja bAMdhava dharmano, tuM hI guru tuM hI sva, kAma paDe saMbhArajo, karazuM nitya tuma seva. / vAta karatI sAMbhaLI, zabda madhuratA teNa. kuMvara kahe kuNa e bhaNe ? kokIla kaMTha ravee. /10 sA he caMdra guphA vase, karatAM zAstra viyAra, upavAsI yaumAsanA, cAra catara aNATa 11 kuvara kathatathI meLavyo. vAMhI beTho jAma. zruta suNatAM nizi tirgame. svI visaI tA. /1ro -: duhA : bhAvArtha : caMdrakumAra A badhu joIne AzcaryamAM garakAva banI gayo. trilocanA devIe je kahyuM te mana sthira karIne te sAMbhaLI rahyo che. manamAM vicAre che. kayAM kAzI deza? kayAM kApAlika? devayoge A devIno yoga kayAM? mane kayAM laI AvI? gaMbhIra mananA kumAra devInI vAta sAMbhaLI kahe che - he devI ! meM mArA upakArI sadguru pAse (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyama lIdhA che ke parastrIno tyAga. huM jANuM chuM ke devanI zakita agAdha che. huM to manuSyalokano mAnavI chuM. mane ghaNI viDaMbanA karazo? pavanathI parvata Dole to vRkSanI zI vAta? AvA mohanagaranA moharAjAnA mohamAM phasAI, A saMsAramAM manuSyo ghaNA muMjhANA che. viSaya kaSAyathI virAma pAmyA. te prANIo kharekhara guNamaNi bhaMDAra che. je kRtyAkRtya hitAhitano vicAra karatA nathI, kAmavivaza banelA strI ke puruSo kayAreya kaMI sAMbhaLatA nathI. ane dekhatAM paNa nathI. ane potAnA jIvanamAM apayaza rUpI kALAzane vistAra che. kAmAMdha mANaso AvA prakAranA sukhamAM mahAle che. paNa kharekhara ! viSayo vipatti samAna che. dhArAne khAnAro mANasa lokhaMDane paNa sonuM mAne che. jinezvara paramAtmA sarakhA gArUDImaMtro jene maLyA che. tene viSaya vAsanA rUpI sapanuM jhera UtarI jAya che. he devI ! ApanAM hRdayamAM haMmeza saddaguruno upadeza rAkho. vaLI trilocanA traNa akSare tuja nAma che. traNa locanavALI - traNa AMkhathI jagatane jue che. be to cAmaDAnI AMkha che. trIjI jJAnarUpI AMkha maLI. to te saphaLa karo. zA mATe AvI bhIkha mAMgavI? kumAranI vAta sAMbhaLI devI AnaMda pAmI. he kumAra ! ApanA vacano rUpI maMtra vaDe mAruM moha rUpI jhera UtarI gayuM che. ane sAco lAMbAkALa sudhI Take tevA dharmane meLavyo che. he kumAra ! kharekhara A jagatamAM tuM mAro sago bAMdhava che. tuM sAcAM guru, tuM ja sAco deva. have kayAreya tane bhUlIza nahi. mArA yogya kAma paDe jarUra saMbhArajo. haMmezA tamArI sevAmAM hAjara thaIza. A pramANe devInI vAta sAMbhaLI kumAra AnaMda pAmyo. te ja avasare kumAranA kAne suMdara madhura kaMThe kaMIka bhaNatA hoya tevA avAja saMbhaLAyo. pUche che ke ahIMyA A koNa bhaNe che ? trilocanA - ahIM caMdraguphAmAM cAra mAsanA upavAsa karIne rahelA cAra muni mahAtmAo zAstranAM svAdhyAya karatAM bhaNe che. vAta sAMbhaLI kuMvara tarata te caMdraguphAmAM gayo. munine vaMdana karI beTho. devI trilocanAne visarjana karI, zrutajJAna sAMbhaLatAM AnaMda anubhavatA kumAre te guphAmAM rAtri pasAra karI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) jANe che Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa cothI - (juvo juvo acarija ati bhalu.. e dezI.) (jIva ! tuM ghenamAM paDayo) mutizAstra bhaNe gRhidAtatAM, tihAM pAtrAta suvizeSa ho; uttama madhyama muti zrAvakA, "anukaMpA dAna vizeSa. ho. jitamata viNa pAtra na pAmIe... ||1|| tava pUche kuMvara mutirAjate, dAMta 'laukika deve pracura ho; zayyA gRha brAhmaNane dIye, saMskrAMti grahaNa zazisUra ho..jita. gIrI tenuM phaLa zAstra zuM kahyuM ? vade sAdhu suNo 'mahikAMta ho, devazarmA brAhmaNa zrIpure, priyA jitamatI jitamatavaMta ho..jita. [3]ii mRtazayyA "gavi guru gahurI, pApaghaTa tiladAna vizeSa ho, saMkrAMti grahaNa ti ApatAM, jinamatIe tijapati dITha ho..jita. ||4|| sA bhaNe e durgatidAta che, e kuguru taNo upadeza ho, mithyAtvI taNI vANI, DAkiNI, A bhava parabhava saMkleza ho..jita. // 5 // dAyaka grAhaka durgati vare, tuja ta ghaTe pApano khela ho, upadeze paNa navi bhIMjIyuM, "jaladharathI jima magasela ho..jita. tIthI marI devapure 'karaho thayo, khAya kaTaka vaheto bhAra ho. priyA jitadharma bhAve karI, ramApura mAMhe nRpa amara priyA kalAvatI, tasa putrI sukhabhara yauvanavaya pAmatI, cosaTha kaLAnuM dhAma ei.. fra. llell svayaMvara maMDapa maLiyAM tihAM, lakSmIpurI dhanabhUpAla ho, avatAra ho..jina. rAgI surupA nAma ho, te dekhI surupA rIjhachyuM, tasa kaMThe have varamALa ho..jina. gIllI lei lagna janaka paraNAvIne, voLAve dei bahu dAma ho, varakanyA cAlatAM sainyazuM, tarIyAM zrIpura gAma ho..jita. [10]l tija sainya sabaLa bhAre bharyo, UMTa mUrchANo tiNavAra ho, thai Ubho AMsudhArathI, te ADato vAraMvAra ho..jita. [11]) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 24 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiNa vanamAM jJAtadhara muni, rAya rANI tame dharI teha ho, pUchatAM pUravabhava kaho, svazarmA jinamatI eha ho..jita. 1rI munivayaNane zrIpara dekhIte toya jAtismaraNa lahaMta ho, surupA AvI kahe UMTane. rahe chAto pokAra karata ho..jita1 - duho - karA ma kara karaka vaDo, bhAra ghaNo bharapUra tuM to huM vAratI, rAhu gaLate sUra - DhALa pUrvatI - surupA mukhathI marge jatAM, suNI jaina dharma upadeza ho, UMTa aMte aNasaNa ArI, saudharme thayo suradeveza ho..jita. /14ll supa paNa aMte aNasANI, te svatI svI thAya ho. je pUrve rage rAgI thayA, te rAgadazA tava joya ho.ji. 1pa tihAMthI cavI narabhava pAmIne, lI caraNa mukitapada pAya ho, nabaLe ne nabaLI gati. bhAkhe munivara suNa ! taya ho.jita. /1cho ravi udaye namI mati cAlatAM, girivana taru zobhA dITha ho, eka caityavrA dekhI karI, dharI harSa utarIyo heTha hojita. ||17ii lissihI karI peThe mAM2, dekhI marUdevAnaMda ho, vidhiyoge jitavaMta karI, guNa gAtAM lahe AnaMda.ji. 18 caMdrazekhara rAyanA rAsanI, kahI cothI DhALa rasALa ho, zubhavIra vayata suNatAM cakAM, nitya lahIe maMgaLamALa ho..jita. 1 1-dInaduHkhAne ApavuM te. mithyAtvI. 3-rAjA. 4-gAya. pa-madha. UMTa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu samAgama -: DhALa-4 : bhAvArtha - caMdrakumAre trilocanA devIne javAnI rajA ApI. caMdraguphAmAM rahelA munio pAse rAta pasAra karI. munibhagavaMto zAstrano svAdhyAya karatA hatA. je svAdhyAyamAM gRhadAnano mahimA varNavyo hato. caMdrakumAra sAMbhaLavAmAM lIna banyo che. je dAnanI vAtomAM mukhya dAna pAtradAna kahe che. zAstramAM cAra prakAranA dAna kahA che. 1. abhayadAna, 2. supAtradAna, 3. prItidAna, 4. anukaMpAdAna. abhayadAna to pracalita dAna che. koIpaNa jIvane mArato hoya to tene bacAvavo. dravya ane bhAvaprANanuM rakSaNa karavuM joIe. supAtradAna eTale vizeSa prakAre AhArAdi vastunuM dAna, uttama pAtrarUpa munibhagavaMtone ApavuM, madhyama pAtramAM zrAvako kahI che. pAtra dAnanI vAto zrI jinezvara paramAtmAnA matamAM batAvI che. ratnapAtra sama zrI tIrthakara prabhu kahyA che. jemAM vaLI munibhagavaMto AvI jAya che. sIdAtA sAdharmikajanone joItI vastunI pUrti karIne Apa sarakhA je kare, vA tene UMce lAve te madhyama pAtradAna che. je dAnanA prabhAve mahAnalAbhanI prApti thAya che. kumAra - he bhagavaMta! laukika (mithyAdharma) dharmamAM ghaNuM dAna Ape che. zAha mRtyu pAmelA mANasanI pAchaLa zayyA bharI brAhmaNane dAna Ape che. vaLI caMdragrahaNa temaja makarasaMkrAMtinA divase paNa ghaNuM dAna Ape che. to te dAnanA phaLa zuM hoya? munibhagavaMta - he rAjakumAra ! zrIpura nAme nagara hatuM. je nagaramAM devazarmA nAme brAhmaNa raheto hato. tenI patnI jinamatI nAme hatI. nAma pramANe guNone dhAraNa karanArI hatI. jinezvara bhagavaMtanA matane dhAraNa karanArI hatI vaLI zradhdhApUrvaka jainadharmanI ArAdhanA karatI hatI. makarasaMkrAMti ane caMdragrahaNa sUryagrahaNanA divase devazarmA brAhmaNa zayyA, gAya, dhana, dhAnya Adi vastunuM moTA brAhmaNane dAnamAM Apato hato. potAnA patine A dAna ApatA joI, jinamatI kahevA lAgI - he svAmI ! A dAna durgatine ApanAruM che. A upadeza kuguruno che. A mithyAvANI to DAkiNI sarakhI che. mATe A prakAre dAna na devuM joIe. he svAmInAtha ! AvA prakAranA dAnathI A bhava temaja parabhavamAM duHkha ApanAruM nIvaDe che. kaleza karAve che. dAna ApanAra ane lenAra baMne durgatinA bhAgIdAra bane che. te (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe pApanA khela sarakhuM A dAna tamAre ApavuM ghaTatuM nathI. puSkarAvartanA mUzaLadhAra varasAdamAM magazelIyo patthara bhIMjAto nathI. te ja rIte jinamatInI vAtathI devazarmAnuM aMtara bhIMjAyu nahi. anukrame AyuSya pUrNa karIne devapura nagaramAM UMTa thayo. ghaNA bhArane vahana karatAM mahAdu:khI thayo. khAvAmAM Avara bAvaLa-kAMTA ja hatA. kayAMye sukhI na thayo. jayAre jinamatI jainadharmanI ArAdhanAmAM rakata banI aMte AyuSya pUruM thaye ramApura nagaramAM amara rAjAnI rANI kalAvatI rANInI kukSIye janma lIdho. tenuM surupA nAma rAkhyuM. dinapratidina vadhatI rAjabALA yauvanamAM praveza pAmI. 64 kaLAmAM pravINa surupAne mATe amara rAjAe svayaMvaramAM rAjakumAro bolAvyA. svayaMvarA surupAe lakSmIpura nagaranA dhana nAmanA rAjAne varamALA AropI. ghaDiyAM lagna levAyAM. amarArAjAe mahotsava karI rAjakuMvarIne ThAThamAThathI dhana rAjA sAthe paraNAvI. dAyajArUpa kariyAvaramAM hIrA mANeka Adi ghaNuM dhana ApI dIkarI jamAine vaLAvyA. potAnA nagaranI bahAra paDAva nAMkhyAM. subhaToe taMbu nAkhyA. varakanyA potAnA pAlamAM beThA che. potAnI sAthe AvelA baLadagADI UMTagADI vagere choDayAM. temAM eka UMTane mUrchA AvatAM jamIna upara paDI gayAM. mUrchA UtaratAM surupAne joI, codhAra AMsue raDavA lAgyAM. raDato UMTa jamIna upara vAraMvAra ALoTato hato. te ja vanamAM dUra munibhagavaMtane jAtAM rAjA rANI tyAM jaIne vaMdana karI beThAM. vinayapUrvaka hAtha joDI pUchayuM - he bhagavaMta ! amArA UMTane ekadama A zuM thayuM ? muni - he rAjana ! tamArI rANIne joIne A UMTa mUrchA pAmyo che. tyArapachI te UMTe potAnA pUrvabhava joyo munie devazarmA-jinamatInI vAta kahI. munibhagavaMtanI vAta sAMbhaLI rANI surupA paNa tyAM ja jAti smaraNa pAmI. pUrvano potAno pati jANIne surupA UMTa pAse AvIne, AzvAsana ApatAM kahe che - re UMTa have chAno rahe, bhAI ! raDIne pokAra karIza te zA kAmano ? tAre ghaNo bhAra vahana karavAno che. kayAMya sukha maLyuM nathI. dhana detAM tane meM vAryo hato. chatAM mArI vAta na mAnI. to A dazA pAmyo. sUrya ja rAhune gaLI jAya to bIjAne zuM kahevuM ? r rANI surupAnA hitakArI vacano sAMbhaLI UMTa svastha thayo. jainadharmano upadeza Apyo. navakAra maMtra saMbhaLAvyo. sAcA dharmanI oLakha thatAM UMTe tyAM ja aNazana karyuM. AyuSyapUrNa karI saudharma devalokamAM deva thayo. zrIpura nagarathI jAna nIkaLI ramApura nagare AvI. jAtismaraNathI surupA potAno pUrvabhava jotAM vairAgya pAmI. saMsAramAM dharmanI ArAdhanA karI aMte aNuzana vrata dharyu. Ayu kSaya thaye chate saudharma devalokamAM te ja devanI devI tarIke utpanna thaI. pUrvabhavanA saMbaMdhe A baMne ekabIjA upara atizaya rAgavALA thayAM. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 27 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dharmane bhUlyA nathI. tyAM dharmane sAdhyo. baMne manuSyabhava pAmI cAritrane grahaNa karI sakaLa karmano kSaya karI mukitapada pAmyA. he kumAra ! jadhanya dAnathI halakI gati maLe che. A pramANe munibhagavaMte dAnano mahimA gAyo. savAra thatAM kumAra munibhagavaMtone vaMdana karI AgaLa cAlyo jAya che. tevAmAM kumAranI najare vajA pharakatI jovAmAM AvI. dhvajA jotAM ja vananI jhADImAM rahelA maMdire pahoMcyo. dhvajA jotAM ja kumAre jANI lIdhuM hatuM ke jinacaitya ja haze. traNavAra nissahI bhaNato kumAra marudevInA naMdana. zrI RSabhadeva paramAtmA pAse AvI Ubho. vidhipUrvaka vaMdana karI ananya bhakti karI AnaMda pAmyo. A pramANe cothI DhALa kahIne zrI zubhavIra vijayajI kahe che ke je sAMbhaLatAM maMgaLamALa prApta thAya. - duhA : jitavaMdI vanameM gayo. sarovara khI vizALa; mukhazuci jaLa phaLa khAine beTho sarovara pALa. //ill tava jaLa bharavA kAraNe, AvI che vara nAra; jaLa bharI beThAM zira dharI, karatI phleza apAra //rA eka kahe huM AgaLa cAluM, tuM muja pUMThe cAla; eka kahe huM AgaLa cAluM, tuM muja pUMThe Ali, lall kuMvara kahe kuNa jAti che, zuM kAraNa have kuleza; eka kahe nara sAMbhaLo. mArI vAta vizeSa. jo lohakAranI jAti huM guNamaMjarI muja nAma; mujapati vijJAne bharyo. rAjadvAre bahu 'mAma. //ull vismaya lahI tRpa pUchato. nAma kizya vijJAna sA kahe muja bhatAnuM, ravizakhara abhipAta. ko matsya kare eka lohato. gaNatapaMtha je jAya; jaladhi maNi mukatA gaLI, pAcho tija ghara Aya. Ill (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 28 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te nisuNI aparA tihAM, bolI garva bharela; muja pati vidhA AgaLe, e savi bALaka khela. to nRpa pUchatAM bolatI, svAmI muja thakAra; sarasva vidhAnidha, ratisuMdarI bharatAra || azva ghaDe te kASTano, besI calata AkAza; joi jagata A zivapure, pharI Ave khaTu mAsa. 1ol 1-Abu. -: duhA : bhAvArtha : AdinAtha paramAtmAnI bhakita karI kumAra maMdiranI bahAra Avyo. bhakitanA rasAsvAdane mANato kumAra jinamaMdiranI bahAra gADha vanapradezamAM gayo. tyAM eka ati suMdara ane vizALa sarovara joyuM. ghaNuM cAlavAthI thAkelA kumArane bhukha tarasa badhu ja bheguM thayuM hatuM. punyazALI kumAra sarovara tIre pahoMcyo. kaMIka svastha thaI, mukhazudhdhi karI. sarovariyAnI pALe rahelA vRkSonA mIThA phaLo ArogyA. thAka UtAravA sarovaranI pALe kumAra nirAMte beTho. te vakhate dUra rahelA nagaramAMthI madabhara yauvanavALI be strIo pANI bharavA AvI. kumAre baMne strIone jotAM lAgyuM ke najIkamAM koI nagara haze. te baMne strIo pANI bharelAM mAthe beDAM mUkI, sarovara pALethI UtaratAM jhaghaDavA lAgI. eka kahe huM AgaLa cAluM, to bIjI kahe huM AgaLa cAluM. baMnemAMthI koIne pAchaLa cAlavuM nahotuM. - kuMvare A jhaghaDatI strIone pUchayuM beno! zA mATe jhaghaDo cho? tame koNa cho? tamArukuLa kayuM? tamArI jAti kaI? eka strI - he paradezI ! mArI vAta sAMbhaLo. huM luhAra jAtinI chuM. mAruM nAma guNamaMjarI che. mAro pati mahAvidyAe bharelo che. bahu budhdhizALI che. rAjadarabAre paNa temanA ghaNA mAna che. AbarUdAra mArA svAmInuM nAma ravizakhara che. kumAra - bena ! te ravizekharane kayuM vijJAna AvaDe che? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 29 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI - mArA svAmI loDhAno matsya banAve che. je matsya AkAzamAM paNa jAya che. samudramAM taLiye jaIne maNI-motI gaLI, peTamAM bharIne pAcho potAne ghera AvI jAya che. vAta sAMbhaLI kumAra to ghaNo acaMbo pAmyo. guNasuMdarInI vAta sAMbhaLI bIjI strI garva thakI kahevA lAgI - suNo paradezI ! mArA patinI zreSTha evI vidyA AgaLa A vidyA to bALakanA khela sarakhI che. kumAra - re bAI ! vaLI tArA svAmI kaI vidyA jANe che? bIjI strI - mArA svAmI mahAna rathakAra che. mAruM nAma ratisuMdarI che. mArA svAmInuM nAma suradeva che. je mahAvidyAno pAragAmI che. te lAkaDAno ghoDo banAve che. je ghoDo AkAzamAM yojanonA yojano sudhI pherave che. sArI duniyAmAM tamane pheravIne, cha mahinAmAM pAcho potAnA sthAne te AvI jAya che. - DhALa pAMcamI - (rAmacaMda ke bAga, cAMpo morI raho rI. e dezI.) (mAraga sanmukha nAma.. e rAga.) sAMbhaLI rAjakumAra, kahe tuma hoya bhalerI; tuma pati te vijJAna, jotAM joDI maLIrI. vaLagI aMgulI hoya, samagati cAlo mIrI; jAo hasI nigeha, e ama vAta gamIrI. //ro ukta rIti cAlI hoya, pUThe kuMvara calerI; lohakAra ghara jAta. ravizekharane maLerI. Bll pAmI AtmAna, pUchI vAta sahI rI; tiNa paNa lahI puNyavaMta, sAcI vAta kahI rI. //4 dekhI lakSaNavaMta, rAkhe teha ghare rI; lai amulakha loha, matya svarUpa kare rI. paNa pUche "apavara kIdha, nara hoya mAve sahIrI; pavana kIlI hIye pUMTha, zubhakti velA lahI rI. cho (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tstshaa tstshaa tse , , tstshaa ts bihuM jaNa peThA mAMhi, uyA paMkhI pare rI; jotAM nava navA gAma, becara pasvI vI. zA pahoMcyA jala nidhi madhya, mAnuM garbhe rahe rI; 'gralaradhe te mIta, jalatala motI grahe rI. to matsya gaLe lai matya, tiNa pare peTa bhare rI; mukta dhatu zaTa tema, mItazya Ave ghare rI. lo kheMcI kAlikA lIdha, motI zreNI paDI rI; pUche tRpa A siddha, vidhA kihAMthI jaDI rI. 1ol. te kahe siddhA devI, pUjI eka manerI; kuMcI be vidhA sAtha, bakSIsa karI amane rI. /11] paNa narasAyanI bhIti, mahoTI mAthA ghare rI; jANe jo bhUpAla, mokale jamane ghaTe rI. /1ro te tirUNI kUpavaMda, kahe sukhamAMhe morI ; jaba muja pragaTe sajaya, tava tuM baMdhu samo rI. 1all tRsuta pATavI jANI, vidhA tAsa dIyerI; vinaye namI kara joDI, sAMgopaNa lIye rI. /14o. tRpa kahe rahejo mitra, ciMtA jALa kare rI; A muja vayata pramANa, dezuM pradhAna vaTI rI. /1po. jaizuM ame paradeza, ema kahI paMthe thayo lai muktA sa zera, rathakAra gehe gayo rI. /1cho. muktA have tama pAsa, ratisuMdarI te lIye rI; kuMvarane tava suradeva, bahu sanmAna dIe TI. // / viSe vaza nahi koNa, pUrIe vakta ade rI; pimukhethI mRga, madhurI vANI vasI. /18ll uttama rasALa, pAMcamI DhALa bhaNIrI; dAtA jagata zubhavIra, meghanI cAha ghaNIrI. 19o. rgyu $ $ $ tstsu rAsa 1-oraDI, ra-kuMcI, 3-gaLAmAM rAkhela chIdra, 4-samudranA taLIyethI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 31 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adbhuta Azcarya -- DhALa-pa : bhAvArtha : kumAra baMne strIonI vAta sAMbhaLI samajAve che ke tamArA pati AvA suMdara prakAranA vijJAnakaLAne jANe che. je kaLAne duniyAmAM zodhI jaDatI nathI. tenA sarakhI joDa paNa jovA maLe tema nathI. to kalAkAranI patnIone jhaghaDavAnuM hoya ? na ja hoya. tamone rasto batAvuM. tamAre baMne AgaLa cAlavu che. pAchaLa koIne cAlavuM nathI. to bAI ! sAMbhaLo ! tame baMne eka bIjAnA hAthanI AMgaLI pakaDI lyo. AMgaLI pakaDI baMne sAthe ja hasatAM hasatAM potapotAnA ghare cAlyA jAva, jhaghaDavAnuM raheze nahi. paradezI kumAranI yuktipUrvaka batAvelA rastAne svIkArI baMne ekabIjAnI AMgaLI pakaDI cAlavA lAgI. baMneno jhaghaDo zAMta thaI gayo. kumAra paNa tyAMthI te baMne strInI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgyo. pAchaLa cAlatAM kumArane baMne strIoe na joyo. te to jhaghaDo mITatAM, hasatI ne vAto karatI karatI UtAvaLI ghare pahoMcavA lAgI. pANI beDA yukata ghare pahoMcI. pAchaLa cAlatA caMdrakumAra anukrame luhAra ravizaMkaranA ghare Avyo. AgaMtuka paradezIne vivekI ravizekhare Adara sahita bolAvyo. guNamaMjarIe svAmIne vAta kahI. te sAMbhaLI pati AnaMda pAmyo. ekabIjAnI kuzaLatA pUchI. ucita Adara karI, besavA Asana ApyuM. mahAna punyazALI kumArane jotAM manamAM ja vicAravA lAgyo ke A paradezI lakSaNavaMta koI uttamavaMzanA jaNAya che. kumAra Asana para beTho. tyAra pachI kumAre badhI vAta kahI. zekharane kumAra upara apAra prIta jAgatAM potAnA ghare premathI rAkhyo. tyArapachI UMcI jAtanuM lokhaMDa laIne, ravizekhare matsya banAvyo. AgaLa mukha banAvyuM. ne pAchaLa bhAge peTanA vibhAgamAM oraDI banAvI. jemAM be mANasa besI zake. vaLI te matsyamAM baMdha ughADa karI zakAya tevI kuMcI pAchaLa banAvI. zubha divase ravizekhara, caMdrazekhara baMne jaNA matsyanA pAchaLanA bhAge rahelI oraDImAM goThavAyA. tarata ja paMkhI AkAzamAM uDe, tema baMne AkAzamArge UDavA lAgyA. Azcaryacakita pAmela kumAra navA navA gAma, nagaro, vana-udyAno, vAvaDI jotAM AgaLa cAlavA lAgyA. AkAzamAM UDatAM kumAra jANe vidyAdhara padavI pAmyA. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 32 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIlAmAtramAM ghaNA dUra jaI pahoMcyA. duniyAne jotAM kumAra ane ravizekhara samudra upara AvI pahoMcyA. kIlikA vaDe ravizekhare matsyane jaladhimAM javA mATe nIce UtAryo. paLavAramAM to te gaLAmAM pADela chidra vaDe masya motIne gaLavA lAgyo. (motI grahaNa karavA lAgyo) peTamAM samAya teTalA motI lIdhAM. moTA mAchalA nAnA mAchalAne jema gaLI jAya, tema A loha matsya motI gaLI jato hato. tarata tyAMthI samudra sapATI upara AvI gayo. vaLI AkAza mArge ghare pAcho AvI gayo. baMne mitro matsya oraDImAMthI bahAra nIkaLyA. ravizekhare tarata ja kIlikA kheMcI. to matsyanA peTamAM rahelA motIno Dhagalo thaI gayo. kumAra - he mitra ! A vidyA kayAMthI prApta thaI? ravizekhara - baMdhu! sidhdhA nAmanI devInI sAdhanA karatAM, pUjA karatAM, eka manathI ArAdhanA karatAM devI prasanna thaI. ane mane kuMcI tathA vidyA e be vastu bheTa ApI. paNa.. paNa. amArA rAjAnI amane ghaNI bhIti che. jo jANe to amane yamarAjAne tyAM ja mokalI de. amane jIvavA na de. vAta sAMbhaLI caMdrakumAra kahe - mitra ! A vAta pragaTa karavI nahi. tame sau hamaNAM zAMtithI raho. mane jayAre rAjya maLaze tyAre tuM mArA baMdhu sarakho huM tane tarata ja bolAvIza. rAjaputra jANI ravizekhare kumArane vidyA zIkhavI. vinayapUrvaka namaskAra karI kumAre ravizekhara pAsethI vidyAne grahaNa karI. kumAra - mitra! ciMtAne dUra karI AnaMdathI rahejo. huM vacana ApuM chuM ke tamane tyAre bolAvIne pradhAnapada ApIza. have ame ahIMthI jaIzuM. kumAra javA taiyAra thayo. tyAre lohakAre 10 zera motI ApyAM. motI laIne kumAra rathakAranA ghare pahoMcyo. rathakAranI pAse jaIne 10 zera motI bheTa ApyAM. ratisuMdarIe motI lIdhA. kumArane oLakhatI suMdarIe pati suradevane oLakhAvyo. rathakAra suradeve kumAranuM svAgata karyuM. Adara satkAra ghaNo karyo. dhanathI vizva vaza thAya. to rathakAra vaLI koNa? motIno Dhagalo jotAM suradeva vaza thayo. kumAranI sevA karavA lAgyo. mIThAM vacanothI vAto karavA lAgyo. A pramANe pAMcamI DhALa samApta karatAM kartA kahe che ke, dAtAra jagatamAM meha samA kahyA che. tenI cAhanA ghaNI ja hoya. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 33 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duho : kaho' kuNa dezathI AvIyA, muja maMdira mahArAja; pragaTayAM pUravabhava ' karyA, puNya amAAM Aja. ll1al suradeva kahe te kaho, je ama sarakhuM kAma; vaLatuM kuMvara bhaNe izya, kAzI vANAsI ThAma. rA vara vijJAnakalA suNI, Avyo chuM tuma pAsa; bhamI bhamaro AvI re, pAmI nalina nivAsa. all e suNI kASTa tumma ghaDI, upara kuMvara caDhAya; kuMcI bihu gamatAgamI, i kIdha vilaya. deza pharI eka mAsamAM, paMkhI ghare AkAza; pAchA pharI AvI rahA, rathakAra AvAsa / kautaka dekhI tRpasute, vinaye vidhA lIdha; senApati pada tuja dIyo, eNIpaTe vayana ja dIdha. ko nIkaLIyo tasa ghara thakI, pramukti rAjakumAra; nizi vizrAma tarutaLe, dekhI vaDa vistAra /LI 1-kamaLa. -: duhA : bhAvArtha: suradeva ane kumAra beThA che. baMne vacce mauna chavAyuM che. chevaTe rathakAra suradeve pUchayuM - he mahArAjA ! kayA dezathI padhAro cho? mArA AvAse AvavAnuM ApanuM prayojana? mArA pUrvanA puNya pragaTa thayAM je Apane pagalAM mAre ghera thayAM. mArA sarakhuM kaMI paNa kAma hoya to jaNAvo. ' kumAra - he mitra! kAzI dezamAM vANArasI nagarI che. tyAMthI AvuM chuM. tamArI vijJAnakaLA zreSTha che. te sAMbhaLI tamArI pAse Avyo chuM. jema jagatamAM bhamato bhamaro kamaLa pAse AvI Thare. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 34 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paradezI kumAranI vAta sAMbhaLI rathakAre tarata ja kASTano ghoDo banAvyo. AvavA javAnI kuMcI batAvIne ghoDA upara kumArane besADI vidAya karyo. ekAkI kumAra ghoDo laIne AkAzamArge ravAnA thayo. paMkhInI jema AkAzamAM kASTanA ghoDAnI upara ghaNuM pharyo. gAma-nagara, vana-udyAnamAM pharatA kumArane eka mahino thayo. tyArapachI ghoDo laIne kumAra suradeva rathakArane tyAM AvI gayo. avanavAM kautuka joIne suradevane vAta karI. lakSaNavaMta kumArane joIne rathakAre vidhiyukata vidyA ghaNA bhAvathI zIkhavI. vinayayukta kumAre be hAtha joDI vidyAne grahaNa karI. have kumAre javAnI rajA mAMgI. jatAM jatAM kumAre rathakArane vacana ApyuM. jayAre huM rAjagAdI upara AvIza, tyAre yAda karIne tane senApati padavI ApIza. tyAMthI kumAra nIkaLyo. be vidyAnA jANakAra lohakAra ane rathakAranI prazaMsA karato kumAra ghaNo AnaMda pAmyo. gAmanI bahAra nIkaLI kumAra cAlavA lAgyo. rAta paDatAM koI moTA ghaTAdAra gheghUra vaDalA heThe rAta raho. -: DhALa chaThThI :(kesaravaraNo, kATa kasuMbo mahArA lAla. e dezI.) savitA sUto ho ke 'varuNa dizAe. mahAsa lAla, vaDataLe sUto ho ke, kuMvara nizAe; mArA lAla; bhaya nivAraNa ho ke nRpa suta jAge; ma. udhama karatAM ho ke zaridra bhAMge. ma. (1 madhya nizAe ho ke paMtha calaMtA; mane be nara AvI ho ke pAya namaMtA; harSa dharIne che ke pAse beThA; ma. mitra pUravatA ho ke kuMvare dIThA. ma. rA kIye dezAvara ho ke hoya sIdhAvyA; ma. te bole ho ke nUpa sAMbhaLIye. dezAvara ho ke nahi nIkaLIe. ma. /all tava (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 35 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma. ma. ma. //4 ma. pa. jai ma. / paNa saMdhyAe ho ke tuma viNa sAthe; dharI asi Athe ho ke yogI sAthe; maLIyA jANI ho ke tumaye tAte; saghaLe joyA ho ke vaLI ti rAte. zuddhi na AvI ho ke kaMi tumArI; rAyane gaNI ho ke bahu du:khabhArI; te suNI cite ho ke tumacI nArI; sAtha sAhelI ho ke vAta vicArI. buddhi baLiyA ho ke hoya vaDerA; mitra bhalerA ho ke muja patikesa;, zAvara ho ke khabara te joze; meLo karaze ho ke jihAM te hoze. ema dhArIne ho ke bahuM mokalIyAM; pUra vata jotAM ho ke raNamAM maLIyAM; zata jojananI ho ke aTavI mahotI; tuma maLavethI ho ke te thai choTI. aMge ho ke bherI maLIyAM; premanI vAte ho ke rasamAM bhaLIyAM; paNa paMthIne ho ke nidrA bheTe; hiMda visAme ho ke zrama savi meTe. bihuM jaNa sUtA ho ke nRpa jAgatA; te taru upara ho ke vAta karatA; utI vyaMtara che ke prema gari vyaMtarI pUche ho ke koNa e heche. tava sura bole ho ke kSatIputA; aMge. ma. ma. ma. Do. ma. ma. ma. lo (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 36 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma. 1oll ma. ma. ma. ma. ma. ma. 11 ma. 12 ene maLIyAM ho ke e hoya dhutA; vaNikane 'vADavA ho ke e bihuM jAti; mitrapaNAthI ho ke thAya *arAti. vAsano agni ho ke vAdaLa chAyA; vezyA saMgati che ke vaNikanI mAyA; jalanI vRSTi ho ke nIcanI sevA; jala parapoTo ho ke tulya gaNavA. vaNika jagatamAM ho ke "traNe bhalero; garbhAvAse ho ke citra karelo; maraNa thayelo ho ke trIjo kahIe; avara bharose ho ke kabahu na rahIe. tima vaLI bhikSaka ho ke brAhmaNa bhaMDo; dAta mRtakatA che ke leve phUDo; dhanapati taratAM ho ke maraNa ja vache; eka ti nApe ho ke tAsa 'tibhuMche. eka dita jamaNe ho ke tiga dina lAMghaNa; mAgaNajanamAM ho ke nabaLo brAhmaNa; tRNathI halakI ho ke tulanI jAti; tethI halako ho ke vipra vijAti. pavana na pharase ho ke rakhe muja Age; mAgaNa Teve ho ke kAMika mAge; vipra suta che ke vaNika narottama; e hoya mitra ho ke duHkhato (saMkrama. kuMvara suNatA ho ke te hoya jAge; savitA ulya ho ke caliyA Age; raNamAM dITho ho ke vAgha harAmI; _bihu ja nAThAM che ke tasa bhaya pAmI. ma. ma. ma. 1all. ma. (14l ma. ma. ma. ma. (15) ma. ma 1cho. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 30 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma. ma. pharatAM ma. ll17ll ma. ma. tRpa eka bANe ho ke vAghane haNato; mitra na dIThA ho ke raNamAM joto; - dIThuM ho ke eka sarovara; kamaLe sevita ho ke haMsa yugalavara cihuM dizi pALe ho ke taruvara ghera; upara mALA ho ke paMkhI karA; jAMbu dADima ho ke rAyaNa saMbhA; jAma rAmaphaLa ho ke phUla kesubhA. kiMzuka kusuma ho ke rAtI dharatI; AMbe koyala ho ke TahukA karatI; suMdara zobhA ho ke kuMvara nihALe; phaLa lei Ave che ke sarovara pALe. snAna karIne ho ke te phaLa khAve; varuNa dizAe ho ke sUrya sidhAve; pUrva dizA mAM ho ke vanamAM suMdara; kAmadevanuM ho ke jhaLake maMdira vairya karIne ho ke ekaNa jAte; tiAM jai beTho ho ke kuMvara te rAte; DhALa e chaThThI ke lIla vilAsI; zrI zubhavIre ho ke teha prakAzI. ma. 18. ma. ma. ma. ma. I/1 ma. ma. //raoll ma. ma. ma. ra1ll 1-pazcima dizA, taravAra khaga, 3-brAhmaNa, 4-zatra, pa-traNa sthAne. -Ape nahi, 7-nide, 8-ekatra thavuM, 9-keLa. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 38 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvAsaghAtI mitro -: DhALa-6 : bhAvArtha : saMdhyA DhaLI. sUryadeva pazcima dizAmAM zayana mATe cAlyA gayA. kumAra vaDataLe sUto. paNa rAta hovAthI bhayanA nivAraNa mATe sUtAM chatAM jAgrata che. rAtri to pasAra thavA lAgI. madharAtrie paMthethI pasAra thatAM koI be mANasoe kumArane joyo. kumAra pAse AvI caraNe namaskAra karyA. kumAra beTho thaI gayo. ajANyA baMne puruSo kumAranI paDakhe beThA. harSa pAmelA te baMne puruSone kumAra oLakhI gayo. potAnA mitro bAlapaNAnA hatA, te joIne kumAra paNa AnaMda pAmyo. kumAra - mitro ! kayAMthI AvyA ? AgaLa kayA dezamAM javuM che ? be puruSo - he rAjakumAra sAMbhaLo ! dUra dUra dezAvara ekalA na nIkaLIe. mahelamAMthI saMdhyA samaye eka taravAra laIne yogI sAthe Apa nIkaLyA, te vAta pitAe jANI. Apa rAjamahelamAM na padhAryA. pitAe saghaLI jagyAe ApanI tapAsa karAvI. ApanI bhALa na maLatAM rAjA-rANI ghaNo zoka karavA lAgyAM. te jANI tamArI strI je guNasuMdarI sakhIo sAthe maLI vicAravA lAgI. putra vinA mAtapitA duHkhI thatAM joI na zakI. tethI sakhIone kahe - sakhI ! mArA svAmInA be goThiyA mitro bahu budhdhizALI ane bahAdUra che. teone paradeza mokalIe. te baMne rAjakumAranI zodha karI jarUra pAchA AvIne, mAtapitAne samAcAra Apaze. na tyArapachI amane baMnene bolAvyA. saghaLI vAta jaNAvI. amane mokalyA. nagaramAMthI nIkaLI vanavADI, gAma-nagara, parvata-guphA jotAM jotAM ahIM AvyA. puNyayoge tamAro meLo thayo. A 100 yojana mahATavImAM pharatAM hatAM. temAM Apa maLatAM aTavI nAnI thaI gaI. baMne vacce nagaranI rAjadarabAranI vAto cAlI. badhAnI vAto sAMbhaLatAM eka bIjAne ghaNo ja AnaMda thayo. baMne cAlatAM ghaNA thAkI gayA hovAthI nidrA devIe ghero ghAlyo. baMne jaNA te vaDalA heThe poDhI gayA. ghasaghasATa uMghavA lAgyA. kSatrIputra caMdrakumAra te baMnenuM rakSaNa karatAM pharatA AMTA lagAve che. te avasare te vaDalA upara eka vyaMtara daMpattI AvI beThuM. te aMdaroaMdara gADha premanI vAto karatAM hatAM. vyaMtarI - svAmInAtha ! A vaDa heThe koNa che ? zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 36 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMtaradeva - devI ! e kSatriyaputra che. ane enA be mitro sUtA che. te baMne dhUtArA kumArane maLyA che. temAM eka vANIyo che. jayAre bIjo brAhmaNa che. mitrapaNAnA dAve AvyA che. paNa manamAM zatrubhAva rame che. A baMne mitrano vizvAsa rAkhavA jevo nathI. jema ke ghAsano agni, vAdaLanI chAyA ne vezyAnI mitratA ke saMga.. te upara kayAreya bharoso na rakhAya. te ja rIte A baMne mitro upara vizvAsa rakhAya tema nathI. temAM vaLI vANiyAnI mAyA paNa AvI ja che. jalanI vRSTi jevI ja nIca mANasonI sevA che. pANIno parapoTo jotAM ja gamI jAya. paNa Take keTalI vAra ? tenA sarakhA vANiyA kahevAya che. jagatamAM kahevAya che ke vANiyA traNa jagyAe ja bhalA hoya. 1. mAtAnA garbhamAM, 2. citrAmaNa eTale ke citarelo, 3. mRtyu pAmelo. te sivAya vANiyo kayAMye sIdho ke bhalo na hoya. tenA bharose kayAreya na rahevAya. vyaMtarI - he svAmI ! to brAhmaNane dhUrta kema kahyo ? vyaMtara - brAhmaNa eTale bhikSuka. bhikSuka brAhmaNa paNa A saMsAramAM bhUMDA kahRAA che. mRtyu pAmelA mANasanuM dhana paNa dAnamAM laI jAya che. vyaMtarI - kayAM ? kayAre ? vyaMtara - jayAre mANasa mare che tyAra pachI bAramA dine tenI zayyA bharIne brAhmaNa badhu ja dAnamAM laI jAya che. dhanavAnonA motane vadhAre Icche. kAraNa dhanavAnanA mRtyu pachI zayyA vageremAM dAna vadhAre maLe.. mATe... jo dAna na Ape to tenI niMdA kare che. jamaNavAramAM jamavA javA mATe, traNa dina upavAsa kare tyAre cothA dina jamaNamAM jamavA jAya. vaLI mAgaNakuLa kahyA che. temAM brAhmaNa kuLa ne nabaLukuLa kahyuM che. tRNathI paNa te halako kahevAya che. pavana jevo pavana paNa tenI AgaLa javA Icchato nathI. kAraNake brAhmaNa - mAgaNanI Teve rakhene mArI pAse mAMgaze. baMne mitro duHkhane bhegu karIne kumAra pAse AvyA che. vyaMtaranI vAta kumAra sAMbhaLe che. tevAmAM nIMda pUrI thatAM baMne mitro jAgyA. prabhAta thayuM. sUryanArAyaNa pUrva dizAmAM AvI caDayA. kumAre baMne mitro sAthe jaMgalamAM AgaLa cAlyA. jaMgalamAM jatAM jatAM dUrathI Avato vAgha joyo. vAgha jotAM ja baMne mitro kumArane mUkI bhAgI gayA. kumAre to eka ja bANa choDI tyAM ja vAghane haNI nAMkhyo. tyArapachI kumAre joyu ke potAnI paDakhe rahelA baMne mitro nathI. kumAra tyAMthI AgaLa cAlyo. suMdara sarovara jovAmAM AvyuM. je sarovara vividha prakAranA kamaLothI zobhatu hatu. sarovaranI pALe haMsonI jugalajoDI ramatI hatI. cArekora vRkSonI hAramALAo sarovaranI zobhAmAM vadhAro karatI hatI. ghaTAdAra zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 40 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRkSo upara paMkhIo mALA bAMdhI potAnA parivAra sAthe rahetA hatA. je paMkhIono kalarava sAMbhaLatAM kumAra ghaNo AnaMda pAmyo. kumAra vRkSo jotAM AgaLa cAlyo. jemAM jAMbu, dADima, rAyaNa, keLanA vRkSo, jAmaphaLa-rAmaphaLa vagere hatAM. vaLI kesUDAnA vRkSo paNa hatAM. jenA gulAbI tathA lAla varNanA phUlothI dharatI paNa lAlavarNa cuMdaDI oDhI na hoya? AMbA DALe koyala mITho TahukAra karatI hatI. kumAra sarovaranI suMdara zobhA joto joto, keTalAka khAvAlAyaka phaLo bhegA karI laIne, sarovara pALe Avyo. sarovaramAM snAna karIne mIThAM phaLa ArogavA beTho. sUrya pazcima dizAmAM pahoMcI gayo hato. saMdhyA DhaLatI hatI. pUrva dizAmAM raheluM eka maMdira jovAmAM AvyuM. maMdira jovA mATe kumAra cAlyo. kAmadevanuM maMdira hatuM. jemAM kAmadevanI mUrti jhAkajhamALa zobhatI hatI. sAhasika ziromaNI kumAra maMdiramAM jaI beTho. rAta paDI hatI. toye kumArane koIpaNa jAtano Dara na hato. A pramANe lIlavilAzI evI chaThThI DhALa kartApuruSe suMdara prakAzI. - duhA : yakSAlaya upara caDyo, apavara dekhI eka; zayata yogya samabhUtalI, mukti thayo atireka. //all hoya kamADa jaDI karI, bhogaLa sAMkaLa sAja; yakSa zaraNa sUto thako, cite mitranuM kAja. rA satya vayana vyaMtara taNuM, mitra gayA che "vAka; karmAti sama bhAtie, avara na bIjo vAMka 3 paNa uttama vara saMgrahe, pharI na kare te dUra, punarapi meLo jo maLe, to hoya sukha bharapura //4 *doSAra kuTilAkRti, aMga kalaMka dharAya; asta samaya lahI 'mitrano, nijamukha ujavala thAya. //po. caMdra izyo paNa premathI, ziva dharIyA nija zIza; nAga na kaMThathI parihare, koi ti na kare rIza. ko (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 41 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema maMdira ciMtavatAM bAhira kuMvarane, rAti je banyo, gai ghaDI bAra; suNo adhikAra te nA - 1-rAMkaDA-garIba, ra-rAtrino karanAra, 3-sUrya. -: duhA : bhAvArtha rAta paDI. kumAra maMdiramAMthI bahAra Avyo. A maMdirane meDI ane mALa paNa hato. rAta ahIM ja vitAvavAnI hovAthI kumAra maMdiranA mALiyA upara caDyo. cAre kora najara pheravI lIdhI. sarakhI jagyA sUvAne mATe che. te joI kumAra AnaMda pAmyo. mALanAM be kamADa daI, sAMkaLa paNa dIdhI. paramAtmAnuM dhyAna dharIne yakSanA zaraNane svIkArato sUto. sUtA kumArane potAnA baMne mitro yAda AvyA. mitro baMne bhAgI gayA. vRkSa upara beThelI vyaMtara joDIe je kahyuM hatuM te satya hatuM. rAMkaDA baMne mane choDI cAlI gayA. temAM teno paNa zuM doSa? mArA karmanI gati ja e prakAranI haze, jethI teo mane choDI cAlyA gayA. vaLI kadAca bheLA thaI jAya to uttamanara hoya to teone kADhI na mUke. vaLI pAse ja rAkhe. jo karmathakI jo A jaMgalamAM maLI jAya to vaLI sukha ghaNuM thAya. jenA aMgamAM kalaMka che te vakragativALo caMdramA rAtrinA samaye potAno mitra sUryano asta samaya jANIne, hasato, ujavalarUpa dhAraNa karIne gagana maMDaLe caDI Avyo. jANe potAnA mukhane ujavala karato AkAzamAM ugyo. AvA kalaMkita caMdramAne zivajIe potAnA mastaka upara dhAraNa karyo che. phaNIdhara nAga kaMThe vaLagyo tene paNa dUra karyo nathI. caMdra ane nAgane dhAraNa karanAra zivajIe koI upara rIsa karI nathI. to huM zA mATe baMne mitro upara rIsa karuM? A pramANe vicAratAM vicAratAM rAta bAra ghaDI vItI gaI. eTale rAta gayAne 4 kalAka 48 mInITa thavA AvI haze. tyAM nIce maMdiranI bahAra zuM banyuM? te tame sau sAMbhaLo. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 42. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -H DhALa sAtamI : (huM to mohI chuM tumArA rupane re lo.. e dezI.) (zrI zaMkara caMdraprabhu re lo.. e rAga.) lo; vaitADhaya zreNie uparanI re lo, jobanavaya sama rupane re lo; kanyAo vidhAdhara taNI re lo, jayotie jagamaNi rupatI re lo. [1] cosaTha preme ekatA re lo, mAnuM cosaTha 'haritI sutA re lo; tArI rupe nahi mAnavI re lo, jANe svargathI rIsavI re lo. cA vatadevatA anuttarI re lo, ToLI AkAzamAMthI UtarI re yAre veda corI gayA re lo, brahmA mUrkhamati thayo re lo. ||3|| jarasAe kara kaMpe sahI re lo, sRSTi teNe sarakhI tahi re lo; apavAda haraNa meDI caDhI re lo, cosaTha ekAMte ghaDI re lo. [54] raMbhA zacI mRdutA harI re lo, ciMtAe tidrA gai parI re lo; rupa rati prItiko hare re lo, aMga vitA smara thai phare re lo. 55// devaduSya bhUSaNa dharI re lo, raMgamaMDapa AvI TharI re lo; caMpakamAlA che vaDI re lo, nATaka hukma kare khaDI re lo. kI saMgItabaddha kare suMdarI re lo, vINA mRdaMga tAla jhallarI re lo; vAjiMtra vAje bahu pare re lo, jue kuMvara rahI upare re lo. chathI rAga sAraMga rasa rItazuM re lo, rIjhyo kuMvara tija cittazuM re lo; nRtya visarjI sarve ramI re lo, yakSane jai caraNe namI re lo. // hAtha joDI karI mAMgIyo re lo, suMdara vara amane dIyo re lo; maMDapamAM AvI rahe re lo, saMpakamAlA tava kahe re lo. [AlyA vastra bhUSaNa ahIMyA melIe re lo, sarovara jai jaLa jhIlIe re lo; ema savi ekamate thai re lo, snAna karaNa 'sarasI gai re lo. 10nA caMdrazekhara mAMhi UtarI re lo, vastra AbhUSaNa lai karI re lo; maMdiramAMhe sthira thai re lo, dei kamADa sUto jai re lo. [11] zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 43 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAhIne jalakrIDA karI re lo, AvI maMDapa susuMdarI re lo; *cela bhUSaNa navi dekhIte re lo, dvAra jayAM avalokIne re lo. ll1ii caturA kahe cittazuM lagI re lo, re, re, puruSa ? amane ThagI re lo; paNa e cirAdika "vAmazo re lo, nahi to maraNagati pAmazo re lo. ll1al nRpasuta uttara nA dIye re lo, tAma sakala kahe bAMdhIye re lo; pAda pazu laTakAvIe re lo, jaladhi jale jhapAviye re lo. II14 ketI kahe siMha Aliye re lo, kASTa agni karI bALIye re lo; sAMbhaLI kUpasuta nA bIhe re lo, caMpakamAlA tava kahe re lo. 15ll uttama paradhana nava lIye re lo, nIca lIye to pharI nA dIye re lo; koine ema navi 'bhALavyAM re lo, uttama tame jALavyAM re lo. I1cho bALA vayana nabaLAM suNI re lo, matamAM navi ANe mahAguNI re lo; kuMvara kyA dharI uccare re lo, gaLe paDyuM kAMi navi sare lo. 1 koika lai nATho haze re lo, amane kahyathI kaho zuM tharo re lo; sA bhaNe siMha najara kare re lo, zIyALa ADA na Utare re lo. /18l bola kizyAM kahIe ta rahI mATe lo, sata thoDIve che veza ghaNAM re lo; je je mukhathI mAgo tame re lo, te vara cIja ApuM ame re lo. 7/1 kuMvara kamADa ughADIne re lo, tija aparAdha kSamAvIne re lo; tAsa cIja tene dIe re lo, kAMi na mukha mAMgI lIe re lo. 20 bhAgyazALI lakSaNa bharyo re lo, khecarI citamAM Utaryo re lo; ciMte halya vastu grahI re lo, rAto saMta e sahI re lo. ra1 khaththaratna maNi kaMcUo re lo, dei kahe mahimA juo re lo; khage ajayapadavI thaze re lo, cakrIsamAM jana gAvaze re lo. //rarA paTTaNI dIyo kaMsUvo re lo, raMbhAyA "tIrA juo re lo; ema tuma veLA avasare re lo, bhAvi vAta jJAtI "sare re lo. Io ema kahI sahu nija sthAnamAM re lo, besI calI vimAnamAM re lo; zrI zubhavIra kahe sAtamI re lo, DhALa rasikajanane gamI re lo. rajo 1-Idra, raM-vRdhdhAvasthA, 3-sarovara, 4-vastra, pa-Apazo, 6-bhaLAvyAM, 7-lakSmI, 8-jANe. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 4 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha : - caMpamALAno bheTo -: DhALa- : A jaMbudvIpanA cheDe vaitADhaya parvatanI zreNIe vidyAdharonA nagaro rahelA che. tyAM vidyAdhara rAjAo rAjaya kare che. vidyAdhara rAjAonI kanyAo yauvanavatI, sarakhA rUpavALI teje jhAkajhamAla che, evI A 64 kanyAo eka manavALI sakhIo che. jANe IndranI 64 putrIo na hoya, tevI dIpatI hatI. vidyAdhara mAnava kanyA hovA chatAM rUpe raMbhA sarakhI svargathI jANe rIsAIne ahIM avatarI na hoya, vaLI sAkSAt vananI vanadevI na hoya tema bhAsatI hatI. vidyAdhara kanyAo AkAzathI UtarI, A maMdira pAse AvI. kavi kalpanA kare che ke laukika zAstranA cAra veda yajurveda - sAmaveda - atharvaveda - Ayurveda, brahmA pAse hatA, te koI corI gayuM. tethI brahmA murkha budhdhivALo thatAM gharaDo thaI gayo. ghaDapaNanA kAraNe teno deha kaMpavA lAgyo. hAtha paNa kaMpavA lAgyA. je kAraNe sRSTinuM sarjana eka sarakhuM na banAvyuM. tethI brahmAnI niMdA thavA lAgI. e niMdAne dUra karavA brahmA ekalA potAnI meDIe caDI gayA. tyAM nirAMtanI paLe ekAMtamAM rahIne A 64 bALAone ghaDI haze. je kAraNe 64 bALAonuM rUpa-raMga deha eka sarakhA ghaDAyA. IndranI raMbhAmAM rahelI komaLatAne apaharaNa karIne brahmAe 64 kanyAonA zarIra komaLa banAvI dIdhA che. 64 kanyAonI komaLatA joIne, te ciMtA thakI raMbhAnI nidrA dUra thaI gaI. kAmadevanI strI rati ane prItinA rUpanuM apaharaNa karIne brahmAe 64 kanyAmAM mUkI dIdhuM. jethI te kAmadeva aMga vinAno banI sArAye jagatamAM Ama tema smara thaI bhaTakayA kare che. svarUpavAna 64 kanyAoe devaduSya vastrane dhAraNa karyuM che. bhUSaNo paheryA che. saghaLI sAhelI bheLI maLIne kAmadevanA yakSAlayanA raMgamaMDapa AvI. saghaLI sakhIomAM caMpakamAlA vaDerI che. caMpakamAlAnA hukamathI A maMdiramAM kAmadeva yakSanI AgaLa vividha prakAranA nRtyo karavA keTalIka kanyAo UThI. keTalIka kanyA saMgIta sAthe gAvA lAgI. vaLI koIka vINA, koI mRdaMga, koIka tAla ApatI jhAlara vagADatI hatI. ghaNA prakAranA vAjiMtra vAgatAM tAlabadhdha nRtya nATAraMga karatAM hatA. te sAMbhaLI kumAra meDIethI saune jue che. sAraMga rAga rasabhara gIto gAtAM sAMbhaLI kumAranuM dila AnaMda pAmyuM. sAMbhaLavAmAM tanmaya banelA kumArane kayAre nRtya baMdha thayuM te khabara na paDI. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 45 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva sAhelIe nRtya saMgIta baMdha karIne yakSarAjanA caraNe jaI page lAgI. hAtha joDIne sahue eka ja mAMgaNI karI. "amane suMdara pati Apajo." tyArapachI sau raMgamaMDapamAM pAchI AvI. caMpakamAlA kahe - ApaNe sahu vastra AbhUSaNa ahIM rAkhIne sarovaramAM jaI snAna karI AnaMda karIe. vaDerI sAhelInI vAta sAMbhaLI saghaLIe ekamatavALI thaIne vastra AbhUSaNa raMgamaMDapamAM melI snAna karavA sarovare pahoMcI. vidhAdhara kanyAo sarovaramAM snAna kare che. jayAre, maMdiramAM saMtAyelo caMdrakumAra AvIne alaMkAra AbhUSaNa vagerenuM apaharaNa kare che. meDI upara rahela kumAre kautuka karavA nIce UtarI, vastro ane AbhUSaNa laI bAraNA baMdha karI dIdhAM. sakhIo jalakrIDA karI saghaLI maMdira dvAre AvI. tyAM potAnA vastro AbhUSaNo na joyAM. kamADa baMdha joIne kahevA lAgI. jarUra koIe AvIne ApaNAM vastro vagere haraNa karI lIdhAM che. ane te paNa maMdiramAM saMtAI gayuM che. vaDerI caMpaka bolI - re! re! puruSa! je koI aMdara hoya te sAMbhaLo. amane chetarI, amArA vastro Adi laI lIdhAM che te amArI vastu pAchI ApI gho. nahi to maraNane zaraNa thazo. * kanyAnI vAta sAMbhaLato kumAra javAba Apato nathI. javAba na maLatAM kanyAo akaLAI javA lAgI. eka bIjAne kahevA lAgI, ke je hoya tene bahAra kADhI e bahAdUranA paga bAMdhI pazunI jema laTakAvIe. koIka (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 46 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe ke samudramAM mUkI daIe, koIka kahe siMha AgaLa mUkavo joIe. koI kahe agnimAM nAkhavo joIe. rAjakumAra avanavI vAto sAMbhaLI manamAM malake che. jarAye gabharAto nathI. javAba paNa Apato nathI. chevaTe caMpakamAlA narama avAje bolI - he paradezI ! jo uttama hoya to bIjAnuM dhana kayAreya letA nathI ane jo nIca haze to bIjAnuM dhana lIdhA pachI kayAreya pAchu ApatAM nathI. amArI bhUla thaI ke ame amArA vastro bhUSaNo koIne bhaLAvyA nahi, paNa jo uttama hazo to ame mAnIzuM ke tame e vastrAdi jALavIne, saMbhALIne rAkhyA. kanyAnA dIna vacano sAMbhaLI lIdhA. kahevAya che ke sajjana mANasanuM lakSaNa che ke bIjAnA kaDavA veNa kayAreya manamAM ANatA nathI. athavA gAMThe bAMdhatA nathI. baMdha bAraNe kumAre javAba Apyo - tame sau A rIte gaLe paDo te kema cAle ? koIka laIne nAsI gayuM haze. amane kahevAthI zuM vaLaze ? je laI gayuM che tene pakaDo. caMpakamAlA - re uttama paradezI ! siMha jo eka najara kare to vananA zIyALa paNa ADA UtaratA nathI. to bIjA pazunI to vAta zI karavI ? Apa sajjana thaI ADA avaLA bola zeM bolo ? 'rAta thoDI che. veza jhAjhAM" che. mATe amArI vAta sAMbhaLo. je mAMgazo te vastu zreSTha haze te tamane ApazuM. paNa amArA vastro vagere Apo. tarata ja kamADa ughADI kumAre vastrAdi ApI dIdhAM. ane pote karela aparAdhanI kSamA mAMgI. uttama puruSo kayAre koI vastu mAMgatA nathI. te kAraNe kumAre paNa koI vastu na mAMgI. puNyazALI lakSaNavaMta kumArane caMpakamAlA ekI najare joI rahI. jotAMnI sAthe ja te manamAM vasI gayo. tenA hAthamAMthI potAnI vastune grahaNa karatAM vicArI rahI che, A sajjana koI rAjavaMzI-rAjakumAra lAge che. tenuM lalATa - dedAra vagere uparathI koIka mahAna lAge che. mukhya vaDI caMpakamAlAnA manamAM kumAra vasI gayo. prasanna thaIne kumArane maNiratnathI yukta khaDga ane eka kaMcavo Apyo. vaLI kahe - re ! re ! paradezI ! rAjakumAra ! Ape to amArI pAse kaMI ja mAMgyuM nathI paNa A be vastu bheTa tarIke lyo. A khaDgaratnathI ajayapada pAmazo. saMgrAmamAM Apa jaya tathA vijayane prApta karazo. sArAye jagatamAM cakravarti sarakho tamAro yaza phelAze. vaLI A kaMcUo paTTarANI paheraze to sAkSAt raMbhA sarakhI rUpavAna thaze. lakSmI karatAM paNa adhikI krAntivALI thaze. A baMneno mahimA moTo che Apa amArI bheTano svIkAra karo. vaLI amAro tamAro meLApa kayA avasare thaze ? te jJAnI jANe. A pramANe kahIne saghaLI sahelIo sAthe tyAMthI nIkaLI vimAnamAM besI potAnA sthAne cAlI gaI. A pramANe caMdrazekhara rAjAnA rAsanI sAtamI DhALa samApta karatAM zrI zubhavIravijaya kahe che ke rAsane sAMbhaLavAvALA rasikone gamI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 47 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA : ravi udde kuMvara calyo, samarato navakAra; zUnya nagara eka dekhIyuM, tehI aTavI mojhAra nA pharatI tasa nava vADIo, nahi mANasano cAra; kozIse karI sohato, suMdara pura prAkAra //rI zaraNa karI arihaMtanuM, peTho tayara majhA; mahela anopama mArgamAM, zUnya paDI bajhAra, //al. haTanI zreNI ughADIyo, nara strInuM nahi nAma; dhAnya cIvaTa dhana bhAjane, bharita nihALe ThAma. Ill navanavI karata viyANA, kima sUnuM pura eha ? rAjapathe jAtAM thakAM, dIThuM bhUpati gehA // vairya dharI upara caDyo, pahoMcyA saptama mALa; khe citra vicitratA, suMdara bhUmi vizALa. cho katakaghaTita eka Dholiyo, surazasyAthI anUpa; tasa upara 'mAMjArikA, dIThI zyAma svarupa. //. ozIze roya labalI, aMjana rakatane zveta; TakatAMjita vayanA lI, zvetAMjata kare che. to tava raMbhA sama kanyakA, thai beThI dharI lAja; namravakta Asana dIyo, kahe beso mahArAja. / nRpasuta besI pUchato, eha kizyo utpAta ? tava vaLatu sA ema bhaNe, nisaNo muja avadatta. 1oll 1-nagara, ra-rAjA, 3-bilADI, 4-netra 6. (zrI caMdrazekhara rAjAno zasa) dhaMTropA jANo zA) 48 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA H bhAvArtha : sUrya udaya thaye kumAra paMca parameSThInuM dhyAna dharato maMdiramAMthI nIkaLI AgaLa cAlyo. mahAaTavI oLaMgI kumAra khullA medAnamAM Avyo. dUra dUra najara pheravatAM eka sUnuM nagara joyuM. nagara hovA chatAM koI mANasa ke pazupaMkhIno saMcAra thato paNa jovAmAM na Avyo. kautuka jovA prerAyela caMdrakumAra utsukatAthI sUnA nagara tarapha cAlyo. nagaranI pharatI nava vADIo hatI. paNa tyAM koIpaNa mANasano saMcAra nahoto. moTo rAjamArga, hATa, havelIo vageremAM koI ja vastI nahotI. cakaluye pharakatuM na hatuM. te nagaramAM caMdrakumAra vicAra karato pharavA lAgyo. zUnya nagaramAM, rAjamahelamAM sAtame majale, palaMka para beThelI bilADI jotAM Azcarya pAmato rAjakumAra. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 4 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagarane pharato koTa hato. arihaMta paramAtmAnuM zaraNa letAM kumAra nagarImAM pharI rahyo che. UMcI havelIo, nagarajanonA AvAso. bajArane hATaDIo, badhu ja khullu paDyuM hatuM. zreNIbadhdha dukAno baMdha hatI. mAla-sAmAnathI bharapUra koI dukAno dhAnyathI bharapUra, koI dukAno vastrothI, koI sonA cAMdInI, koI dukAno jhaverAtothI, sAthe paisAnA gallA paNa ughADA paDyA hatA. A badhu jotAM caMdrakumAra vicArI rahyo che ke A nagara sUnuM kema haze? zerIe bajAre cAlatAM rAjamArga upara Avyo. tyAMthI AgaLa cAlatAM rAjAno rAjamahela Avyo. mahelamAM paNa zUnyatA. mahelanI zobhA, temAM rahelI citra vicitra citrAmaNavALI bhIMtone jotAM, sAhasika kumAra mahelanA mALa upara caDavA lAgyo. mahelanA mALonI vizALa bhUmi jotAM, Azcaryamugdha banato sopAnanI zreNI caDato jAya che. vicAronA vamaLa mana caDatuM jAya che. dhana-dhAnya bharapUra nagara - loko vinAnuM.. Avo suMdara mahela. na rAjA na teno parivAra. A nagaramAM zuM thayuM haze? anukrame sAtamA mALe pahoMcyo. dhairya ane hiMmata sAthe che tethI kumArane koI jAtano bhaya lAgato nathI. suMdara citrAmaNathI yukata vizALa oraDo joyo. te oraDAmAM sAme ja eka devazayyA sahita adbhuta sonAno Dholiyo joyo. haju AgaLa jaIne jue che to DholiyAnI nIce zayyA upara zyAmavarNI bilADI joI. pAse jatAM kumAre vaLI te bilADInI bAjumAM rahelA ozIkAnI bAjumAM Tebala upara be DabbI joI. Azcaryamugdha kumAre DabbI kholI. to temAM eka DabbImAM lAla aMjana, bIjI DabbImAM sapheda aMjana joyuM. DabInI bAjumAM rahelI saLI laIne lAla aMjana bharI bilADInA baMne AMkhamAM bharI dIdhuM. pachI sapheda aMjana laI vaLI bIjIvAra baMne AMkhamAM sapheda aMjana bharI dIdhuM. aMjana bharatAMnI sAthe ja bilADImAMthI raMbhA sarakhI 16 varSanI navajuvAna kanyA ALasa maraDIne lajjA dharIne beThI thaI. kumArane jotAM ja tyAMthI UbhI thaIne mukhakamaLa nIcu rAkhIne kumArane besavA mATe Asana dharyuM. kumAra sAme joI te kanyAe kahyAM mahArAjA ! Asana para birAjo. Asana para besatAM ja kumAre pUchyuM - re! kanyA ! ahIM A utpAta kizyo che? kanyA - he mahArAja ! Apa nirAMte beso. utpAta zAno che? te saghaLI vAta Apane kahuM chuM. iii iii caMdrazekhara sAro sAthe (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa AThamI : (dekho gati daivanI re.. e dezI.) (trIsa varasa gharamAM vasyA re.. e rAga.) kanakapura eha che re, rAya jitAri nagara jayamAlA rANI satI re. karmanI gati kAramI re, eka aMgaja eka aMgajA pakaLA rati kyuM juvo re, ekati tApasa tapa kare AvI vasyo vanakhaMDamAM re, mahipatie mahimA suNI ama ghara kAle pAraNuM re, ema kahI nRpa ghara AvIyo re, karavuM sahI sakala sAi kIdha; tApasa teDI occhave re, Asana besaNa dIdha..karma. // 5 // tAta hukame pariveSaNe re, citta kAmathI re, huM waay tApasa pAsa; karato teek vimAsa..karma. ko dekhI caLyuM A kuMvarI AliMgane re, saphaLa A bhava eLe gamAvatAM re, have avatAra; tapasIne dhikkAra..karma. Nii nArI aMteura jANa; re, tizakti maithuta dhyAna..karma. ll re, ra bAlaraDA lIba tApasAM ya 'maMdurA cakalAM re, bhojana karI nirlajja he sAcu paNa tame jo dIyo sAMbhaLI nRpa roSe kahe re, veSa viDaMbaka tama karI re, *tithyUcchI kADhIyo ima re, mALI pAsa cIvarI lahI re, re nAma; lavaNima lIlAdhAma.. re, sukha duHkha karma karaMta. // 1 // ratisuMdarI tasa nAma; tuma A beThI pAsa..karma. cA mAsa mAsa jana re, bhakti kare re, tApasa ! re, rAye karyuM bahumAta; amane re jAti hIna upavAsa; tAsa..karma. // 3 // vaMdana jAta; parabhAta..karma. // 4 // ! adhama ! pApiSTa ! mati "Arti vizeSa; karI gata vana mALaNano zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 51 kanyAdAna..karma. bA duSTa..karma. [10] veza..karma. 115 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarIne maMdira gayo re chAba lei bharI phUla; ghasIe oLakhI kADhyo re, mukha para nAkhI dhULa..karma 1ro. tohi nirlajaja lAkyo nahi re, ThaMDI tArI veza; khAta pAna tapa chaDIne re, dharato cite kuleza.karma /1all rAtre caDyo muja maMdire re, vaMze caDe jima naTTa; subhaTa pahorIe jhAlIyo re, bAMdhyo baMdha tighaTTa.karma /14ll nizi navi e vAyasA re, svisa na dekhe dhUka; ahoniza kAmI AMdhaLo re, mahoTI kAmanI cUka.karma. I/1pa rAya hajUra ANIyo re, subhaTe suNAvI vAta; nRpa hukame dharyo rAkhIye re, eNIpaTe pAmyo ghAta.karma ||1cho. nIcajAti rAkSasa thayo re, joi virbhAge teha; kSaNa kSaNa chaLa joto phare re, muja para lAgyo teha.karma /17nA iNa avasara AkAzathI re, vidhAdhara munirAya; UtarIyA caitya sannidhe re, bhUpati vaMdana jAya..karma /18ll dharma suNI nRpa pUchato re, muja putrI bharatA; kuNa hoze kaho nAthajI re, jJAnI vada teNivAra.karma ./1lI kAzIpati mahasena suta re, caMdrazekhara guNavaMta; trikhaMDano bhoA te thaze re, tuja putrIno kata.karma lol paNa suNa ! tApasa te marI re, rAkSasa vyaMtara thAta; ti trIje tuma tayarIe, sarvato karaze vAta.karma ra1 karuNA najarathI utarI re tamane jaNAvI vAta; dharmalAbha kahI munivare re, gaNane kye "utpAta.karma raro rAye karI udghoSaNA re, nahi rahejo ihAM koya; Aja nizAe nAzajo re, rAkSasano bhaya hoya.karma //rI jo jAzo to jIvazo re, ame paNa jaizuM Aja; jIvaMtA jaga joizuM re, tuma sAthe sAmrAjya.karma rajo (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka sAva nAThA nizi re, muja janakAdi sameta; rAkSase lai mujane ThavI re, giri vana kuMja niketa.karma. erapo. zUnya nagara dekhI karI re, ti kete vaLI teha pANigrahaNa karavA bhaNI re, mujane ThavI muja geha.karma //rako Aja lagata ti joine re, karaNa sAmagrI heta; muja mAMjArI karI gayo re, cAra ghaDI saMketa.karma ArI caMdrazekhara paNa nAviyA re, ve dIyo 'raha ghAta; mULathakI mAMDI kahI re, muja vItakanI vAta.karma. ra8 caMdrazekharanA rAsanI re, e kahI AThamI DhALa; zrI zubhavIranA nAmathI re, bhaya jAze pAtALa.karma /ro 1-lAvaNya, -napuMsaka, 3-dhoDAra, 4-niMdA, pa-pIDA, i-majabUta, 7-gamana karavuM, uDavuM, 8-ekAMta. kAmAMdha tApasa -: DhALa-8: bhAvArtha : kumArane thayelA Azcaryane samAvavA kanyA kahe che. - mahArAjA ! A kanakapura nagara che. jitArI nAme rAjA rAjya karatA hatA. te rAjAne satIomAM ziradAra, rUpa lAvaNyathI bharapUra jayamALA nAme rANI che. karmagati ghaNI ja kAramI che. A karmo ja mANasane sukha duHkha Ape che. gahana karmane koI pichAnI zakyuM nathI. rAjA rANIno saMsAra haryo bharyo cAlyo jAya che. he paradezI ! A rAjAne eka rAjakumAra ane eka rAjakumArI ema be saMtAna hatAM. rAjakumArInuM nAma ratisuMdarI hatu. nAma pramANe guNa sAdhatI sAkSAt kAmadevanI priyA rati sarakhI bhAsatI hatI. je ratisuMdarI te ja ApanI sAme beThI che. vAta karatAM karatAM rAjadulArI ratisuMdarInuM haiyuM bharAI AvyuM. kSaNavAra thobhI. kumAre suMdarI sAme joI lIdhuM. kAMI na bolyo. vaLI svastha thaI kuMvarIe AgaLa vAta kahevA mAMDI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) pa3 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMgalamAM vasato koI eka tApasa mAsa mAsanA upavAsa karato hato. eka mahinAnA upavAsa karI pAraNu kare. tarata bIje divasathI mahinAnA upavAsa karato. ugratapasvI te tApasa A nagaranI bahAra vana udyAnamAM AvI rahyo. nagarajanone khabara paDatAM, sau tenI sevA karavA ane darzana karavA javA lAgyA. tApasanA tapanA mahimAnI vAta nagaranA rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvI. rAjA paNa te tApasanAM darzana karavA jaMgalamAM gayA. je divase rAjA tApasa pAse gayA. te dine tApasane trIsamo upavAsa hato. bIje divase pAraNuM AvatuM hovAthI rAjAe tApasane pAraNu potAnA rAjamahele karavA padhAravAnuM AmaMtraNa ApyuM. tApasane AmaMtraNa ApI rAjA mahele pAchA padhAryA. savAre pAraNAnI taiyArI rAjarasoDe thavA lAgI. pAraNAnI badhI taiyArI karIne tApasane pAraNA mATe mahele ThAThamAThathI bolAvyA. samaya thatAM tApasa pAraNAne mATe Avyo. rAjarasoDe moTA pATalA naMkhAyA. Asana para tapasI tApasane pAraNA mATe besADyA. rAjA Adi parivAre tApasanAM bhANAmAM (thALImAM) vividha prakAranI vAnagIo pIrasI. rAjA pote ja tApasane vIMjhaNo nAkhI bhakita karavA lAgyA. mArA pitAe (je rAjA) mane Adeza ryo. "tapasvIne pAraNu karAva." pitAnI AjJAthI huM mIThAIno thALa laIne pIrasavA gaI. jayAre tApasa pAse gaI to tApasa mArI sAme ekI najare jovA lAgyo. mane jotAM ja tenuM mana vihaLa thayuM. citta calAyamAna thayuM. zarIramAM kAmavAsanAe ghero ghAlyo. thALImAMthI lIdhelo koLiyo hAthamAM rahI gayo. jenuM mana bagaDyuM, tenuM badhuM ja bagaDyuM. haiDuM visAmaNamAM paDyuM. re ! A kuMvarIne AliMgana karuM to ja mAro avatAra saphaLa thAya. nahi to mAro avatAra, A bhava eLe jaze. mArA tApasapaNAne paNa dhikkAra ho ke A kuMvarIne meLavI zakyo nahi. pAraNAno AnaMda UDI gayo. mane meLavavAnAM dhyAnamAM ja kayAM sudhI nIce UtarI gayo. bALa vidhavA, napuMsaka tApasa rANIvAsanI rANIo, hAthI, ghoDA, cakalAM vagere paMkhIo rAtadivasa maithunanuM dhyAna dharatAM hoya che. kayAre avasara maLe ? tenI ja rAha jotAM hoya che. huM paNa AMgaNe AvelI lakSmIne javA dauM ? jamavAnuM patAvI tApasa rAjA sAthe beTho. rAjAe tApasanuM bahumAna karyuM. tApasa - rAjan ! bahumAna karyuM sAcu kayAre gaNAya ? rAjA - kaho RSirAja ! ApanI IcchA je hoya te kaho. tApasa - rAjan tamArI kanyAnuM dAna - kanyAdAna karo to, te ja mArI IcchA. vAta sAMbhaLatAM jitArI rAjA krodhe kaLyo. roSamAM bolyo - re ! re ! pApISTa ! Ama kahIne tuM tArA sAdhuvezanI hAMsI karI rahyo che. tArA tapane dhikkAra ho. tArI jAti halakI ane sAthe budhdhi paNa duSTa lAge che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 54 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe tiraskAra karIne kADhI mUkayo. nirlajja tApasa tyAMthI vanamAM cAlyo gayo. tyAM paNa kAmAMdha pIDAvA lAgyo. kanyAne kevI rIte meLavavI. e ja vicAramAM duHkhI thavA lAgyo. upAya zodhatAM mALIne tyAM jaI ghaNI badhI jAtanA puSponI chAbaDI laI, mALaNano veza laI kuMvarInA mahele gayo. phUlonI chAba hAthamAM hatI. strIno veza hato. kuMvarInI dAsIo A dhUtArA nirlajja tApasane oLakhI gaI, mahelanA dvArethI haDadhUta karI, mUrkha upara dhULa nAkhI kADhI mUkayo. to paNa tene zarama na AvI. tapa japa choDI dIdhA. khAvA pIvAnuM paNa choDI dIdhuM. ArtadhyAnamAM paDelo tApasa eka rAtrie A rAjakuMvarInA mahelanI pAchaLa coranI jema caDavA lAgyo. jema vAMsa upara naTa caDe te rIte caDI rahyo hato. paNa nasIbano phUTelo te tApasane pahero bharatA rAjAnA sevakoe joyo. tarata tene pakaDIne majabUta doraDAe bAMdhI dIdho. jema rAtrie kAgaDA dekhatAM nathI, divase ghuvaDa joI zakatA nathI. jayAre kAmAMdha mANaso divasa ke rAtre kayAre joI zakatA nathI. savAre rAjadarabAre rAjAnI AgaLa bAMdhelA tApasane hAjara karyo. gaI rAtrie banelI badhI vAta subhaTe kahI saMbhaLAvI. rAjAe tarata ja tene zULIe caDAvavAno Adeza Apyo. ane te rIte te maraNane zaraNa thayo. ArtadhyAnamAM marIne te tApasa nIca jAtimAM rAkSasa tarIke utpanna thayo. vibhaMgajJAne mane joI lIdhI. paLa paLa mane meLavavA upAya zodhavA lAgyo. mArA paranA atizaya rAgane laIne nIca rAkSasa adhama pagalu bharavA taiyAra thayo. te ja avasare AkAzathakI eka vidyAdhara muni bhagavaMta jinamaMdira pAse UtaryA. muni bhagavaMta AvyA jANI rAjA vaMdana karavA mATe jinAlayanI bahAra AvI Ubho. vidyAdhara muni bhagavaMta paramAtmAnI bhakita karI bahAra AvyA. rAjA-parivAra-prajAjano saue muni bhagavaMtane vaMdana karyA. yathAsthAne besI sau muninI dezanA sAMbhaLavA utsuka thayA. saunI dharma jANavAnI jijJAsA joI muni bhagavaMte yogya dharma upadeza Apyo. dharma sAMbhaLI jitArI rAjA be hAtha joDI muni bhagavaMtane pUche che - he gurudeva ! mArI rAjaputrIno svAmI koNa thaze ? muni - he rAjan ! kAzIpati mahasena rAjAnA putra guNavAna evA caMdrazekhara, je traNa khaMDano bhokatA che. te ja tArI putrIno svAmI thaze. paNa.. paNa.. rAjan ! sAMbhaLa ! tArI putrInA mohamAM paDelo je tApasa, te marIne rAkSasa thayo che. AjathI trIje divase te rAkSasa tArI nagarImAM rahelA sarvane haNI nAkhaze. AkAzamArge jatAM tArI nagarIne saMkaTamAM jotAM tArI tathA prajA upara karuNA AvatAM huM ahIM nIce Utaryo ane A saghaLI vAta jaNAvI. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 55 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe kahI dharmalAbha ApI muni bhagavaMta gagana mArge cAlyA gayA. A bAju rAjAe tarata nagaramAM udghoSaNA karAvI dIdhI. "jene potAnA prANa bacAvavA hoya, jIvavAnI AzA che te sahu Aja rAtrie ahIMthI cAlyA jajo. ahIMyA koIe rahevuM nahi. kAraNa ke rAkSasano bhaya ghaNo moTo ApaNI upara rahelo che. mATe sahu A nagarI choDIne nAzI jajo.'' vaLI ja nAzI jazo to jIvazo. ame paNa badhA Aje rAtre rAjamahela choDIne cAlyA jaIzuM. jIvatA rahIzuM to vaLI A duniyA joIzuM. vaLI pAchA tamArI saunI sAthe sAmrAjya bhogavazuM. rAjAno DhaMDhero sAMbhaLI rAtri paDatAM sudhImAM sau potapotAnA parivArane laIne nAzI gayA. koI kaMI ja levA na rahyuM. gharabAra hATa havelIo bharapUra ema sUnI mUkI sau nAzI gayA. rAkSasathI bacavA, pitA mane paNa sAthe laIne nIkaLI gayA. girivananI lattA kuMjamAM ame sau rahyA. bIje divase rAkSasa nagaramAM Avyo zUnya nagara joI, mane zodhavA mATe nIkaLI paDayo. keTalAka dine vaLI teNe mane joI. mArI sAthe pANigrahaNa karavAnI IcchAe A nagaranA mahelamAM mane laI Avyo che. mArI sAthe lagna karavA taiyAra thayelo rAkSasa mane meLavavA mATe mane bilADI karIne cAra ghaDI puratuM choDIne, kayAMka cAlyo jAya che, vaLI pAcho Ave che. cAlyA. caMdrazekhara paNa haju AvyA nathI. daiva nasIba thakI have huM zuM karuM ? ekAMtamAM rahIne.. he paradezI ! mULa thakI meM mArI vItakanI vAta karI saMbhaLAvI. A pramANe caMdrazekharanA rAsanI AThamI DhALa pUrNa thaI. zrI zubhavIranA nAmathI saghaLA bhayo pAtALe -: duhA H kahe kuMvarI dAkho tume, ihA AvyA kuNa kAma ? jema ama jIva sukhI have, deza gAma tuma jJAnI vacana ju nahi, e daiva nAma. // 1 // duranta; baLavaMta. AcI tanuchAyA olaMghavA, nahi samarata paNa zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa pa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAmanayana muja pharakIyuM, tuma darzanathI huM chuM satItI saMjJA, pUchu tamane kuMvara kahe teM savi kaho, mULathI tuja jJAnI vayamAM ja satya che, juTho daiva kuMvarI harakhI te suNI, roma roma sA kahe "kusumAMtara raho avasara para mAMjArI karI kusumamAM, rahe aMtargata maNanANI maNanANIzuM, "je zrata jeNa; teNa. all adhikAra; viyAya, Ill vikasata; baLavaMta. pI. teha; saMdeha, tako 1-phUlane viSe. -: duhA : bhAvArtha : sAtamA mALe rahela DholiyA upara beThelI kanyAe potAnI vitaka kathA paradezI caMdrakumArane kahI saMbhaLAvI. - tyAra pachI kuMvarI kahe che - Apa ahIMyAM kayA kAme AvyA? Apano deza ! gAma ! tathA ApanuM nAma ? he paradezI ! tame kaho, je kahevA vaDe karIne amane sukha thAya. jJAnInuM vacana mithyA thatuM nathI. paNa nasIbanA adhUrA hatabhAgI ahIM tenI (rAkSasa) chAyA ullaMghavA koI zakitamAna nathI. he kumAra ! mArI DAbI AMkha pharakI rahI che. temAM tamArA darzana thayAM. huM satInI putrI chuM. tethI huM Apane pUchuM chuM ke jJAnIe kahyuM che te ja Apa cho. kumAra - he sajjanA ! teM tArI saghaLI vAta kahI, te meM sAMbhaLI. jJAnInAM vacana satya ja hoya che. temAM kayAre khoTo vicAra ke saMdeha karavo nakAmo che. kumAranI vAta sAMbhaLI ratisuMdarI ghaNI ja AnaMda pAmI. potAnA zarIranA rUMvADAM khaDAM thaI gayAM. rome romamAM AnaMda pragaTayo. samajI gaI ke AgaMtuka bIjuM koI ja nathI paNa rAkSasanA paMjAmAMthI choDAvanAra, (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) pa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA bhAvi pati. caMdrazekhara rAjakumAra ja che. rAkSasanI AvavAnI taiyArI hovAthI bhayabhIta thatAM kumArane kahevA lAgI - he paradezI kumAra ! Apa A phUlonA DhagalAmAM saMtAI raho. rAkSasane AvavAnI taiyArI che. avasarane hAla oLakhI levA jevo che. ane je avasarane oLakhe te ja uttamajana kahevAya. tisuMdarInI vAta sAMbhaLIne kumAre ratisuMdarIne vaLI aMjana AMjI mAMjArI (bilADI) banAvI dIdhI. ane pote bAjumAM paDelA phUlonA DhagalAmAM saMtAI gayo. kharekhara jagatamAM mananI vAta, bIjA mananANI mana hoya te jANI zake. te ja anubhavI sAco kahevAya. ghaNa zvetAMjate avasara -H DhALa navamI : (dhavala zeTha laI bheTayuM re.. e dezI.) rAkSasa kuMvarI karI, nara mukha kadIya tihAM, AvI dharI bahu pyAra re; pUchato tiNa vAra re... lIlA pAve tavi pAtakI, puNye re, saphaLa mANasagaMdha kIsI ihA, sA huM mANasa gaMdha mAharI, haiDe gaMdha mayua na khamI zako, to koi dina ruSo to bhakho, mahAre prIti kIzi parajAtinI, prIti parANe je huve, te tisuNI pallAha kopIyo, to prathama * bhakSaNa karuM. kuMvara tA uThI kahe, strI hatyAnA thAve bhaNe zI kAMi tizati kahe jayakamalA duSTamatinuM cIMtavyuM; re.. vare. // 1 // eha tamAso re, mujazuM zuM rAgo ramADavo tAgo re.. eka aA eka vAdha re, puNya. zA visAmo re. y. 11311 re, pu. [4] rAga zA gai icchA muja asidhArA mana DAgha re.. y. 11411 jANuM nararAgI re, kRta bhAgI re.. pu. // 6 // vyarthe re, tIrthe re.. y. loll (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 58 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkSasa batAve havarAvI nirmaLa karuM lokanI bhAvaTha bhAge pApIne haNatAM thaka, puNya udhya bahu jAge re. suNI krodhe caDayo, tADa jyu rupa khecarItta talavAra zuM. DhAla grahI pa dhAve re. jhujhaMtA hoya dekhIne, ratisuMdarI bhaya pAve samare kuMvara trilocanA, te bahu parikare Ave rai.. devIbhaTe rAkSasa haNyo, te satakhaMDa j thAve devayotithI jIviyo, tArakI malI sura rAkSasa nATho bhaya lahI, tana pIDita mana kleze devI subhaTanA mArathI, lavaNodadhi tala pese re. vyaMtara bhaTa pAchA vaLyAM, kuMvarate ta vadhAi trilocanA tamIne kahe, mahoTI dharma sagAi re.. nirbhayanagara vasAve dhAve re. rAya teDIyA, kuMvara ratnagirie dhAve re. nRpa paNa haiDe bheTe tuma viNa koNa duHkha meTe re.. vAta jaNAve prajAzuM visarjI triloyanA, caMdrazekhara tame rAyane, kahe ama puNye AvIyAM, ratisuMdarI dAsImukhe, tAtane utsava karI bahu premathuM, putrI nRpa paraNAve re.. kuMvarane rAjya aradha dIye, karamocananI veLA samA ghare, managamatA mana sukha vilase meLA re.. ramatA sovana sogaThe, koi ti vana jaLakrIDA bhAgyazA jasa jAgatI, nahi tasa tana mana pIDA re.. kheTasutA ta kaMcUo, ratisuMdarIte Ape raMbhArupa tiNe banyuM, iMdrANI karI thApe rAyahajUra kacerIe, oguMka suratI pare, re.. karatAM zAstranI nirgamatA nirAto zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 5 vAto re.. yu. 55 l nnn S 3. 5lyA re, pu. // 1 // re, yu. ||11|| re. pu. // 1 // re, y. 119311 re, pu. ||145 re, yu. [15] re, 3. // 6 // re, yu. ||175 re, pu. ||18|| re, pu. ||195 re,. pu. // 2 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamI DhALa e rAsanI, duHkhabhaMjana mata rajanI zrI pUraNaMche AkhI re, zubhavIre bhAkhI re.. pu. ra1 -: khaMDa-1 - - Iti - - kaLaza - vAta vinode racatA ghaNI, caMdrazekharane sase bhaNI; khaMDa prathama e pUraNa karyo. zrI zubhavIra vayatarasa bharyo. zatisuMdarIno vivAda -: DhALa-9 : bhAvArtha : kuMvarIne mAMjArI karI phUlonI rAzimAM kumAra chupAI gayo. te ja avasare harakhAto harakhAto, dharatI dhrujAvato rAkSasa AvI gayo. ghaNA premathI ane pyArathI mAMjArInA AMkhe lAla aMjana pachI sapheda aMjana lagAvI dIdhuM. mAMjArImAMthI paLavAramAM devI sama kuMvarI thaI gaI. sAme besIne kuMvarIne pUchavA lAgyo. re jagatanA jIvo puNya thakI jaya kamalA pAme che. manuSya puNyathI lIlA mAtramAM aDhaLaka sukha pAme che. puNyavAna upara durjano jo kadAca kharAba ciMtave to paNa tene (puNyavAnane) to sukhanA mATe ja hoya che. rAkSasa - re ! kanyA ! ahIMyA mANasanI gaMdha kayAMthI? ratisuMdarI - e ja moTo tamAzo che. huM ja mANasa chuM. mArI gaMdha na pArakhI? jarA haiyAmAM vicAro ke sAme mANasa che ne mANasanI gaMdha kayAMthI? pUchavA lAgyA. vaLI mANasanI gaMdha sahana na karI zako, to mArA pratye ATalo badho rAga zA mATe? jo temAM koIka divasa mArA pratye gusso Avyo to mane ja haNI nAMkhone ! vizvAsa zuM dharAya? kharekhara ! mAre to bhayaMkara nAgane ramADavA jevo lAge che. re yakSarAjA ! prIta karavI to potAnA jAtibhAInI sAthe. anyajAti sAthe prIta zA kAmanI? eka bakaro ane eka vAgha prIti jAme? na ja jAme. parANe prIta karavA jaIe to haMmezA manamAM DaMkhyA kare. (lI "okhara jano zo (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarInA veNa sAMbhaLI narapizAca rAkSasa vadhu krodhe bharAyo. krodhe dhamadhamato kahevA lAgyo - re ! huM tane cAhu chuM tuM tArI jAtinA nara-puruSane cAhe che. tane mArA pratye rAga nathI. to huM tane ja pahele koLiye bhakSaNa karI jAvuM. je kAraNe karIne mArI rAgadazA cAlI jAya. ATaluM bolatAM ja rAkSasa kuMvarIne mAravA mATe dhAyo. gheyane dhAraNa karIne rahelo kumAra tarata ja pragaTa thayo. rAkSasane paDakAryo - re! adhama ! tArI zI zI IcchA che? je IcchAone pUrI karavA khoTA khoTA valakhAM mArI rahyo che ! niraparAdhI kanyAne laI Avyo che. ane Aje mAravA Ubho thayo che ! re pApI ! strI hatyAno pApI ! nIca ! mArI A talavAra rUpI tIrthamAM snAna karAvI tane nirmaLa ane pavitra banAvI dau. ane lokonI bhAvaTha paNa bhAMgI jAya. rAkSasa to kumArane joIne vadhu krodhe bharAyo, ne kumAra sAme AvavA taiyAra thayo. vaLI kumAra kahevA lAgyo - jagatamAM pApIne haNatAM pApa lAgatuM nathI. paNa puNyano udaya jAge che. A sAMbhaLI rAkSasa krodhe kakaLyo. rAjakumAranI sAme ucA tADa jevuM rUpa dhAraNa karIne kumArane haNavA doDayo. tADa samAna rAkSasane haMphAvavA kumAre potAnI pAse rahelI je khecarI caMpakamAlAe ApelI taravAra ane DhAla laIne sAme dhasyo. baMne sAmasAmA AvI gayA. bhayaMkara yuddha karatAM joIne ratisuMdarI thara thara dhrUjavA lAgI. kumAre paNa te vakhate trilocanA devInuM smaraNa karyuM. trilocanA devI potAnA parivAra-subhaTo laIne kumAranI sahAyamAM AvI gaI. baMnene laDatAM joI devInA subhaToe rAkSasane AMtarI lIdho. ane kSaNavAramAM haNIne zarIranA so TukaDA karI nAkhyA. devaloka-vyaMtara nikAyamAMthI nIkaLI manuSya lokamAM rakhaDato A rAkSasa, durgati javAnA lakSaNothI yukata tyAMthI bhAgI chUTayo. devI subhaTonA mArathI zarIranI pIDA vadhI. ane kuMvarI na maLavAthI mananI pIDA vadhI. ghaNA kalezane pAmato lavaNa samudranA taLiye cAlyo gayo. devI subhaTo pAchA vaLyA. kuMvarane AvI kahevA lAgyA ke rAkSasane harAvyo te lavaNa samudramAM taLiye cAlyo gayo. ame pAchA vaLyA. have trilocanA kumArane kahevA lAgI - he dharmabaMdhu! mane yAda karI, bolAvI. kharekhara ! jagatamAM dharma e ja moTI sAcI sagAI che. - kumAre devIne Adeza karyo. A nagaranA rAjA-prajA-rAja parivAra badhAne pAchA laI Avo. zUnya nagarane have nirbhayanagara banAvI dyo. kumAranA kahevAthI devI nagarajano, rAjA vagerene laI AvI. pUrvavatuM nagara je pramANe hatuM, tethI paNa vadhAre raLiyAmaNu karI dIdhuM. kumAre devIne rajA ApI. trilocanA tyAMthI potAnA sthAne ratnagiri AvI gaI. A tarapha potAnI putrI ratisuMdarI maLatAM rAjA-rANI Adi parivAra AnaMda pAmyAM. caMdrakumAre jitArI rAjAne namaskAra karyA. caraNe lAgyo. rAjA paNa kumArane haiDAM bhIDI bheTe che. baMne yogya Asane besatAM rAjA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che - he kumAra ! ama puNya thakI Apa mahAna puNyazALI padhAryA. ApanA AgamanathI amArAM duHkha dUra thayAM. he paropakArI ! Apa jo na AvyA hota to amArI zI dazA hota. Ape amArA upara moTo upakAra karyo che. tyArapachI sau potapotAnA sthAne gayA. rAjA kumArane sAthe laIne potAnA mahele gayo. A bAju rAjakumArI ratisuMdarI dAsI mukhe pitAne vAta jaNAve che. dAsIe AvI rAjAne sarva hakIkata jaNAvIne rAjasutAnA mananI vAta paNa kahI. rAjAe mahAmahotsavapUrvaka ghaNA premathI ratisuMdarInAM lagna caMdrakumAra sAthe karyA. vaLI atyaMta upakArI rAjakumArane jitArI rAjAe hastameLApamAM aDadhuM rAjya ApyuM. putrIne dAyajAmAM paNa ghaNuM dhana-vastra-AbhUSaNo ApyA. sasarAe ApelA UMcA totiMga rAjamahelamAM ratisuMdarI sAthe saMsAranA sukho bhogavatA rahyA che. managamato meLo hoya tyAM sukhanI kacAza hoya ? na ja hoya kayAreka sonAnI sogaThe bAjI rame che. to kayAreka jaLakrIDA karavA vanamAM jAya che. kharekhara ! jagatamAM mahAna puNyodaye ja manuSyane tana-mana-dhananI kayAre Adhi-vyAdhi ke upAdhi AvatI nathI. kumAranI prabaLa bhAgyadazA jAgI che. koI vAte sukhamAM UNapa nathI. khecarIdatta (caMpakamAlAe Apela) kaMcUo, kumAre ratisuMdarIne Apyo. je kaMcUo paheratAM ja ratisuMdarI sAkSAt svarganI raMbhA karatAM paNa caDiyAtI zobhatI hatI. rUpavAna hatI, temAM vaLI daivI vastra kaMcUo paheratAM ja rUpamAM IndrANIne harAve tevI dIsatI hatI. kumAra kayAreka kayAreka rAjAnI sAthe rAjakacerIe paNa jato hato. rAjadarabAre paNa kumAranA eTalAM ja mAna hatAM. tyAM paNa alakamalakanI vAto karatA ne zAstronI paNa carcA karatA hatA. devalokanA devanI pare kumAranA divasa rAta javA lAgyA. prathama khaMDe pUraNa aMke duHkhane bhAMjanAra manane raMjana karanAra kartApuruSe navamI DhALa kahI. -: khaMDa-1 : samApta - kaLaza - bhAvArtha : vArtAlApanA vacanothI vinoda pramoda karatA caMdrakumAra-caMdrazekhara rAjAnA rAsanI racanA karI, A prathama khaMDa nava DhALo pU. zubhavIravijayajI mahArAje sarasa vacananA rasothI bharIne pUrNa karyo. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 12 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiya khaMs maMgalA caraNa - duhA : jaya jaya jagadIzvarI, jagadaMbA jagatrAya; ariA "mukhakajavAsinI', viSA mAta kahAya. (1) tuM tripala tripurA tathA, tuM trirUpamaya deva; zakita svarUpe khelatI, nava nava rUpa dhareva. rA je tribhuvanamAMhi Aihupade, te savi tuma AkAra; nitya atitya tathA vaLI, nityAnitya viyAsalal. abhinava Adizakti tuM, tihuMkALe sthirabhAva; te sarasvatI namIne namuM, muja guru prabala prabhAva. jo prathama khaMDa akhaMDa sa, pUrNa duo supramANa; bIjo khaMDa kahuM have, suNo catura sujANa. / zrotAjananI AgaLe, vA vayata pramANa; svAtijala ' "zuktimukhe, mukatAphala baMdhANa. tA. ikSakSetre meghajaLa, paya sAkAra saMkAsa; traNa sabhA zrotAtaNI, naMdIsUtra prakAza. // te mATe cita sajaja karI, suNo zrotA loka; 'dakSa haze te rIjhaze, jema ravi uthe koka. to eka dina daMpatI bihuM jaNAM, jalakrIDA saMketa; tuma rathe caDhI nIkaLyAM, sAthe subhaTa bahu leta. lo pura pariSara jharaNAM nadI, taTa taru zreNi vizeSa; eka tarataLe te UtaryA, zItaLa chAyA kha. /holl (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratisuMdarI jalakrIDA kaMcUka bahuvidha muha, kare, bhUSaNa melI vijapatizuM tyAMhi; ucchahi. 11. 1 - mukhakamaLa, 2 - chIpamukha, 3 - hoMziyAra, 4 - cakravAka. - duhA : bhAvArtha: he sarasvatI mAta ! tame jaya pAmo jaya pAmo. he jagadaMbA ! jagatanA rakSaNahAra!.. he jagadIzvarI ! vaLI arihAmukhavAsinI! kamalavAsinI ! mAtA ! tame to paMDitajanonI mAtA kahevAo cho. tuM ja tripadA! tripurA ! tathA trirUpane dhAraNa karanAra ! mAtA ! tame to devI zakita dhAraNa karanAra hovAthI navA navA rUpone karanArA cho! vaLI he mAta ! traNabhuvanamAM traNe prakAre pada kahyA che te traNeyanA AkAra rUpe Apa cho. je kahIe traNapada te - nitya - anitya ane nityAnitya pada vicAra. he sarasvatI maiyA! Adi zakita rUpe tame cho navI zakitarUpe paNa tame ja cho. jagatanA bhAvo kALakrame badalAyA kare che. paNa mA ! tame traNeya kALamAM sthirabhAve ja rahyAM cho. he jagatanI mAtA ! tuM mArI mA ja che. Apane mArA namaskAra ho... zrI sarasvatImAnI upAsanA karI. have kartApuruSa potAnA parama ArAdhya gurudeva je pragaTaprabhAvI che te pUjaya gurudeva zrI zubhavijayajI ma.sA. ne namaskAra kare che. jemanA prabhAve akhaMDa rasathI bharapUra zrI caMdrazekhara rAjAnA rAsano prathama khaMDa sArA pramANathI yukata pUrNa karyo. have bIjA khaMDanI zarUAta karatAM kahe che ke he catura sujANa zrotAjano ! tame sau sAvadha thaI sAMbhaLo. he zrotAgaNa ! zrotAgaNa AgaLa vaktAnI vacana kaLA pramANa kayAre kahevAya? jema svAti nakSatranA varasAdanuM eka biMdu (dariyA ke nadI kAMThe rahelA) chIpalAMnA mukhamAM paDe to te biMdu motI banIne taiyAra thAya che. vaLI zeraDInA khetaramAM sIMceluM pANI sAkara svarUpe bane che. te ja rIte vakatAnuM vacana zrotA suNatAM motI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpe - sAkara svarUpe phaLIbhUta thAya to ja vakatAnI vacanakaLA pramANa che. zrI naMdIsUtramAM kahyuM che ke zrotA traNa prakAre che. eka to sAMbhaLe nahi. jANe baMne kAnamAM kANAM ja na hoya. bIjA zrotA - eka kAne sAMbhaLe bIje kAne thaI bahAra nIkaLI jAya. trIjA zrotA - baMne kAne sAMbhaLIne haiyAmAM tarata UtArI de. to he zrotAjano ! niMdA - vikathA chaMDI, pramAdano tyAga karI, tamArA cittane sajja karI mArI A vAtane sAMbhaLajo. DAhyA ane samaju je trIjA prakAre zrotA kahyA te haze te ja mArI vAta sAMbhaLaze. jema ke sUryano udaya thatAM cakravAka paMkhI AnaMda pAme che. te rIte... zrI caMdrazekhararAjAnI kathA sAMbhaLatAM AnaMda jarUra pAmaze. kanakapura nagare jitArI rAjAne tyAM jamAIrAja caMdrakumAra ane putrI ratisuMdarI potAnA mahelamAM daivI sukho bhogave che. eka dina daMpattI nagara bahAra udyAnamAM pharavA javA nIkaLyA. jaLakrIDA karavAnI IcchAvALAM baMne jaNA subhaTo Adi parivAra laIne gayAM che. nagara bahAra jatAM jharaNAM, nadIne kinAre, taLAva vaLI vRkSanI zreNIone jotAM ratha AgaLa jaI rahyo che. tyAM moTuM vizALa medAna AvatAM eka ghaTAvRkSa nIce ratha thobhAvyo. vRkSanI zItaLa chAyAmAM baMne rathamAMthI UtaryA. parivAra paNa tyAM ja thobhyo. subhaTone Adeza maLatAM judA judA taMbu naMkhAyA. kumArane ArAma karavA suMdara prakArano Dero vRkSa heThe naMkhAvyo. DerAmAM thoDIvAra besI baMnee jaLakrIDA karavA mATenI IcchA karatAM potAnA vastro AbhUSaNo vagere nadIkAMThe mUkayAM. ratisuMdarIe kaMcUka Adi vastro paNa tyAM ja mUkayAM. sAdA vastro paherI nadImAM pati sAthe jaLakrIDA karavA vege UtarI AvI. AnaMda killola karatI ratisuMdarI pati sAthe vidha-vidha jaLakrIDA karavA lAgI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 65 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa pahelI: (juo agama gati puNyanI re..e dezI.). rage raMgita ratisuMdarI re, krIDA kare saha nAtha re; revA nadI jala jhIlatAM re, jima kaNiI gaja sAtha re..rAge. // tehave kolAhala thayo re, subhaTa daze zi dhAya re; bANa gaNata calatAM jhakhe re, avAja thAya re..rage. //rA *zAkhAmRga Tuka Tuka kare re ghaNI citta DahoLAya re; nadI taTa AvI pUchatAM re, kuMvarane bhaTa ucAya re..rA. all sAhiba jalakrIDA vaze re, jotAM bhaTa parivAra re; kaMcUka kapi eka lai gayo re, pUMThe paDyA asavAra re.rA. //4ll te paNa pAchA AvIyAM re, dITho kapi nahi koya re; vAta suNI vilakhI thai re, rANI tihAM ghaNuM roya re.. //pa kuMvara piyAne ima kahe che, jAo tame savi geha re; kaMcUka sAta mAsamAM re, AvazuM laine teha re... Iko ema kahI kuMvara sIdhAvIyA re, caMdranADI svara joya re; zabda zakuta paMkhI taNAM re, te paNa suMdara hoya re... Ill siMha kyuM mArge mahAlato re, caDhyo eka girizcaMga re; bahu vidha kautuka dekhato re, vataphaLa jaLasara ga re.... to vRkSa azoka ghaTAtaLe re, dITho sAdhaka eka re; maunapaNe Ubho rahA re, kuvara dharIya viveka Te...rA. / jApa pUro karI te vahe re bhale padhAryA Aja re; AkRtie guNavaMta cho re, lakSaNathI nArAja re... 1oll kuMvara bhaNe mujane kaho re, je ama sarakhuM kAja re; Age utama upakArTe re, dIdhAM deha dhanarAja re... /11ll te kahe huM vidhAdharu re dIyo kAmita gururAya re maMtrasAdhana vidhie kahyuM ke, koi sara kare aMtarAya re.sa. 1ii. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarasAdhaka nara vinA re, mana rahe nahi ThAma re; teNe kahyuM tama vinati re, avadhAro guNadhAma re..rA. //all kuMvara kahe sAdho sukhe re citta karI sthira thobha re; uttarasAdhaka muja thakAM re, koNa kare tuma kSobha re.sa. 14ll kuvara prabaLa puNya karI re, vidhA thai tasa siddha re; uttama puruSa jo Adare re, to hove tavavidha re.sa. 15ll gaurI pAtI gAmitI, rupaparAvartakAra re; vidhAdhara preme dIye re, kuMvarane vidhA cAra re.rA. /1cho kuMvara cAlyo giri upare re, AkheTa gayo nija ThAma re; parvata zikhare dekhIyuM re, kAlIdevInuM dhAma 2.rA. 1ii nara hoya rotAM sAMbhaLI re, maMdira pahoto rAya re; dIThAM tiAM nija mitrane re, saMta carcita kAya re.sa. 18o. jogI hoya japI maMtrane re, bihuM zira ThavatA phUla re; addazya rahI nRpa ciMtave re, kAMi kare pratikUla re..rA. /1 muMsmALA gaLadhAriNI re, duSTa najara karI vikarALa re; mahiSa upara beThI thakI re, kAlikAdevI nihALa re.rA. 20 thI rudhire bhUtaLAM re, Age atino kuMDa re; havata karavA uThIyAM re, dharI asi yogI pracaMDa re... ra1 te hoya raMkane ima kahe che, iSTadevanuM karo dhyAna re; khage haNI zikhAmAM dharI re, mAtAne deuM balidAna re.rA. razI te kahe jainadharmaci re, caMdrazekhara bhUla re; tAsa dharma sAra ama kare re, sevakanI saMbhAla ke... | yogI kahe ame oLakhyo re, ama guruno haNanAra re; paNa gurue gagane dharyo re, hajue na bhUpa samAcAra re.rA. ra4 bhUtabhakSaNa vaheMcI dIyo re, te tuma zI kare sATa re ? sAMbhaLI siMha LyuM gAjIyo re bole rAjakumAra re.rA. rapa iii iii ropara ema ) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re re pApI ! jogaTA re ! pApiNI surI tuja mAta re; nitya nitya nirbaLa vastrahI re, bhakSa re karI bAta re... cho vaLI tuma gurue vATaDI re, karuM meLAvo Aja re; gagata saMta meM pAmIyA re, jIma paMkhIne bAja re.sa. 27 jogI suNI sanmukha thayA re, kuMvare grI tava hoya re; devI dekhatAM nAkhIyA re, bhasma hutAzane hoya che.rArasto hoya mitra' lai nIkaLyo che sarovara sAta karaMta re; nRpa pUchatAM te kahe re, sAMbhaLo ama vRtAMta re.rA. rilA vAghabhaye nAThA ane re, jogI maLyA pApa yoga re; pUchayo kahyo ane mULathI re, tuma ama yoga viyoga re... Boll. tava hoya kahe tumane dIyuM re, sovata siddhi karAya re; lobhe ame tasa vaza paDyAM re, madhamAkhIne nyAya re.rA. 31ll devIbhuvana bhegA maLyAM re, nAthe dIyAM ama prANa re; pApIe je ciMtavyuM ke Ape lasuM nirvANa re.rA. rUrI tihuM jaNa raNa olaMghatA re, dekhI anupama gAma re; vanaparisare vizrAmatAM re, yakSAlaya zubha ThAma re... 3 bIje khaDe e kahI re, pahelI DhALa rasALa re; zrI zubhavIra rasikajanA re, suNajo thaI ujamALa re.sa. 34 1 - hAthaNI, 6 - vAMdaro, 3 - sarovara jaLa, 4 - vidyAdhara. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAta) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devakaMcUkInuM raNa -: DhALa-1 - bhAvArtha : patirAgamAM raMgAelI ratisuMdarI nadIjaLamAM pati sAthe jaLakrIDA karatI ramata ramI rahI che. jema ke jamunA nadInA jaLamAM hAthaNI potAnA svAmI hAthI sAthe rame che tema.. jaLakrIDA karatAM haju ghaDI be ghaDI vItI haze, tyAM to nadInA kinAre ekadama moTo kolAhala thayo. raMgamAM bhaMga paDyo. kumAre ne ratisuMdarIe avAja sAMbhaLyo. potAnA subhaTo pAlanI bahAra doDAdoDa karI rahyA hatA. badhI ja dizAe doDatA subhaTo AkAza tarapha bANo pheMkatA hatA. te sahunA avAjone bhayaMkara dArUNa ciciyArIo paNa thavA lAgyAM. taruvara upara rahelA vAMdarAo hukAhuka karatAM vRkSanI DALIo upara doDatA hatA. jAtajAtanAM avAjothI daMpattInAM mana DahoLAyAM. nadImAMthI sahasA kumAra bahAra kinAre AvI, subhaTane pUchavA lAgyo. sAthe suMdarI paNa AvI UbhI hatI. kumAra - re subhaTa ! zA mATe tame badhA doDAdoDa karo cho? ATalo badho avAja kema? bhaTa - he sAheba ! Apa jaLakrIDA karavA nadImAM gayA. ApanA vastro AbhUSaNonuM rakSaNa subhaTo nadI kinAre karatA hatA. te TANe vRkSa uparathI eka vAMdaro AvIne, kaMcUka uThAvI jhADa upara caDI gayo. tenI pAchaLa ApaNI eka subhaTa doDyo. vAMdaro to kaMcUka laIne, eka jhADa uparathI bIjA jhADe doDato rahyo. doDatAM vAMdarAne pakaDIne kaMcUka levA mATe badhA ja subhaTo tenI pAchaLa paDyA. bANono varasAda varasAvyo. cAlAka vAMdaro pakaDAyo nahi. kayAM cAlyo gayo te paNa khabara na paDI. ApaNo parivAra paNa pAcho Avyo. vAta sAMbhaLIne ratisuMdarI tyAM ne tyAM rovA lAgI. kumAra A vAta sAMbhaLIne DaghAI gayo. kSaNavAra pachI kumAre ratisuMdarI tathA saghaLAye subhaTone kahyuM. tame sau nagaramAM cAlyA jAo. ratisuMdarIne kahayuM ke tame paNa tamArA pitAne tyAM jAva. huM ahIMthI kaMcUkanI zodhamAM jAvuM chuM ne sAta mAsamAM kaMcUka laIne AvI jaIza. ratisuMdarI priyA ane parivArane nagara tarapha vidAya karyo. ane pote tyAMthI jaMgala mArge caMdranADIe zvAsa letAM cAlyo. te veLAe paMkhInA avAjo suMdara zukana rUpe thayAM. zubha zukane vananI keDIe siMhanI jema ekAkI malapato cAlyo jato kumAra koI eka parvatanA zikhara upara caDyo. cAre kora kudaratanI lIlA jotAM, ghaNA prakAranA kautukane joto vananA mIThAMne tAjA phaLo Aroge (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. sarovaranA mIThAM nIra pIne bhUkha-tRSAne saMtoSe che. parvatanA zikhare rahelA kumAre nIce najara karI joyuM. ghaTAdAra azokavRkSa nIce eka sAdhaka sAdhanA karato joyo. tyAMthI nIce UtarIne te vRkSa pAse sAdhaka najIka AvI maunapaNe Ubho. vivekI kumAra sAdhakanI sAdhanA joI rahyo che. sAdhake jApa pUrA karyA. pachI kumArane kahevA lAgyo re paradezI ! Apa bhale padhAryA. ApanI AkRti kahI Ape che ke, Apa guNavAna cho. ApanA lakSaNo kahe che ke Apa puruSo madhye rAjA cho. kumAra - he sAdhaka! mArA yogya kAma hoya to kaho. pahelAM paNa je mahApuruSo thayA temaNe para upakAra mATe potAnA dhana rAja ane zarIra ApI dIdhA che. to ApaNe zA visAtamAM? te kAraNe kaho kaMI kAma che? sAdhaka - he mahArAjA ! huM eka vidyAdhara chuM. gurudevanI asIma kRpAe mane cAra vidyAo maLI che. te vidyAnI maMtra sAdhanA vidhipUrvaka karuM chuM. paNa koI asura deva mane sAdhanAmAM vighAta kare che. uttarasAdhaka vinA mAruM mana sthira rahetuM nathI. te kAraNathI huM Apane vinavuM chuM ke mArI vAta sAMbhaLI Apa mArA uttara sAdhaka banI raho. kumAra - he sAdhaka ! manane sthira karI tame tamArI vidyAnA maMtranI sAdhanA karo. huM uttara sAdhaka thaI rakSaNa karIza. tamAruM nAma koI nahi le. kuMvaranA prabaLa puNya prabhAve sAdhakanI vidyA tatkALa sidhdha thaI. jagatamAM uttama puruSo je kAma Adare che. te kAma phalIbhUta thayA vinA rahetuM nathI. kuMvaranI hAjarImAM sAdhakanI vidyAo sidhdha thaI. ane sAdhaka kumAra upara ghaNo raMjita thayo. upakArano badalo detA sAdhake kumArane gaurI-pannattI-AkAzagAminI- ane rUpaparAvartanI cAra vidyAo premapUrvaka arpaNa karI. tyAMthI vidyAdhara potAnA sthAne cAlyo. kumAra tyAMthI AgaLa cAlatA koI parvata upara caDyo. te parvatanA zikhara upara kAlikAdevInuM maMdira hatuM. te maMdira jotAM kumAra tyAM pahoMcyo. maMdiramAM be mANasono raDavAno avAja sAMbhaLyo. dayALu rAjakumAra tarata ja te maMdiramAM jaldI pahoMcyo. kumAre zuM joyuM? jotAM ja oLakhI gayo. raNaaTavImAM vAgha AvatAM potAne choDI daIne bhAgI gayelA baMne mitro hatA. baMnenA zarIre caMdanano lepa karyo hato. kAlikA devInI mUrti sAme baMne beThelA hatA ne raDatA hatA. be ullaMTha yogIo maMtrapATha bhaNatAM A baMnenI upara phUlo nAMkhatA hatA. pAchaLa UbhelA kumAre A joyuM. jogIoe kumArane joyo nathI. paropakArI rAjakumAra kSaNamAtra vicArI, tyAM maMdiramAM adrazya thaIne raho. rakhe jo mArA mitronuM ahita karaze to pragaTa thaIne mitronuM rakSaNa karIza. sAme ja kAlikA devInI mUrti-gaLAmAM mUMDanI mALA paherI che. pADA upara beThelI A duSTa devInI AMkho bhayaMkara ane vikarALa che. je jotAM bhalabhalA mANaso DarI jAya. lAla bhUtaDAMnI mATI zarIra upara lagADI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 60 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tenI AkhI mUrti mahA bhayaMkara lAla raMganI hatI. tenI sAme agnithI bhaDabhaDato saLagato eka agnikuMDa hato. agnikuMDanI sAme baMne mitro bicArA raDatA hatA. yogIo maMtrapATha pUrNa karI potAnI jagyAethI UbhA thayA. A baMnene have agnimAM havana karavA mATe hAthamAM khullI pracaMDa taravAra laIne sAvadhAna bolatAM, baMne mitrone kahevA lAgyA. yogI - re ! tamArI upara devI roSe bharAI che. tamAruM AyakhuM pUruM thavA AvyuM che. tamArA ISTadevanuM nAma yAda karI lyo. A taravArathI tamane haNIne agnimAM nAkhI A mAtAne tamAruM balidAna ApuM chuM. baMne mitro - re yogIrAjA ! jainadharmanA ArAdhaka zrI caMdrazekhara rAjA che. teo ane temano dharma ja kharekhara ! ama jevA sevakane sahAya karaze. yogI - re ! re ! te tamane zuM sahAya karaze ? te to amArA gurune haNanAro hatyAro che. paNa amArA gurue to tene gagane uchALyo che, je haju sudhI pRthvI para pAcho Avyo nathI. AkAzamAM rahelAM bhUtaDAMo tenuM bhakSaNa karI gayA che. to te tArI zI rakSA karaze ? vAta sAMbhaLIne addazya rahelA caMdrakumAre pragaTa thaIne siMhanI jema garjanA karI. kumAra - re ! re ! pApI jogaTAo ! tArI A mA paNa pApiNI che. je roja navA navA bhogo le che. bicArA kaMgALa garIba mANasone pakaDI lAvIne A tamArI mAne bali Apo cho. pApone karatI tArI mA nitya mANasonuM bhakSaNa kare che. sAMbhaLo ! tamArA guru je vATe gayA che. tyAM te tamArI rAha jue che. cAlo ! taiyAra thAva. tamane paNa te ja vATe ravAnA karuM. jaldI tamArA gurune bhegA thaI jAva. tArA gurue mane gagane uchALyo hato. paNa huM bAja pakSI banIne tArA gurune paMkhI banAvI ravAnA karI dIdho. kumAranI vAta sAMbhaLI ghaDIbhara stabdha thaI gayA. pachI to te baMne jogI kumArane mAravA mATe sAme thayA. parAkramI kumAre te baMnene pakaDI lIdhA. devI dekhatAM ja tenI sAme agnikuMDamAM homI dIdhA. tyAMthI baMne mitrone laIne bahAra nIkaLyo. rastAmAM AvatAM sarovaramAM baMnee snAna karyu. caMdana lepa vagere dhoI nAkhyAM. kumAre raste jatAM pUchyuM - mitro ! A dazA kema pAmyA ? mitro - re upakArI ! amArI vAta sAMbhaLo. raNamAM vAghane jotAM bhaya thakI ame nAsI gayA. AgaLa jatAM pApanA yoge A be yogIo maLyA. yogIe amane pUchyuM - to ame amAro saghaLo vRtAMta kahyo. te baMne yogIoe amane kahyuM ke tame amane sahAya karo to ame tamane suvarNa sidhdhi ApazuM. ame baMne te vAta sAMbhaLatAM, ane sonAnI vAtathI lobhamAM lapaTAyA. madhamAkhInI jema ame teone vaza thayA. tyAMthI teo amane ahIM laI AvyA. Ape ahIM AvIne A badhu joyuM. devInA maMdire Apa zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 1 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI gayA. Ape amArA prANa bacAvyA. amane jIvitadAna ApyAM. te pApIe amArA mATe duSTa ciMtavyu. paNa Ape AvIne amane ugArI lIdhA. teo to paraloka pahoMcI gayA. vAto karatAM traNe jaNA vananuM raNa oLaMgI gayA. sAme eka dUra dUra sohAmaNuM nagara dekhAyuM. cAlatAM cAlatAM te nagaranI bahAra vanaudyAnamAM vizrAma karavA mATe gayA. tyAM yakSAlayanA oTale AvIne beThA. A bIjA khaMDanI rasALa evI bIjI DhALa he rasikajano ! tame sAMbhaLI ujamALa thajo. A rIte zrI zubhavIra vijayajI ma.sA. kahe che. -: duhA gAmaloka grahI, azana bheda. // 1 // zrIphaLa vAna taivedha; lei jatAM nara ekate, pUche kuMvara te te kahe kiMcUkavata vase, karatI tapa uma; pavatI satI jogaNI, tAsa yazomatI nAma. eha; avadhijJAnI teha che, bhaktibhare tihAM jAya saMdeha. // 3 // mitrazuM, ema tisuNI nRpa caraNa namI karI besato, kuMvara bhaNe mAtA kleza zame tuma : tasa vaMdana che, haravA yauvanavaya tuma jhagamage, pUche laghuvaya kima to? tisuNI sA uccare, ema eha uttara detAM thakAM, tuma gayA pAmI lakSaNa bIjo muja citte kaho, vacanathI, vaLI jana mana yazomatI zrI caMdrarokhara rAjAno rAsa 72 mana lakSita vaLI vairAgya saghaLo e lahIe ghaNo pAsa; ullAsa. // 4 // ha; saMdeha. // 5 // niveza; phleza. [6] avAta; sukhasAta. [7]] Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA : bhAvArtha: yakSanA maMdiranA oTale beThelA traNeya mitro ArAma karatAM alakamalakanI vAto kare che. A tarapha gAmamAMthI gAmaloko hAthamAM zrIphaLa azana-vacana-naivedya vagere laIne jatAM hatAM. te jovAmAM AvyA. eka narane pUchayuM - he nagarajana! nagarajano badhA kayAM jaI rahyA che? nagarajana - he paradezI ! ahIMyAM kiMcUkavana (kamaLavanamAM) eka yogiNI AvyA che. mahAtapasvI che. rUpavatIne mahAsatI navayauvanA ne mahAjJAnI che. jenuM nAma yazomatI che. te yogiNIne avadhijJAna thayela che. avadhinANI yazomatI yogiNInA sahu darzana ane vaMdana karavA jAya che. bhakitabhAvathI jatA loko potAnA saMsAranI Apattio zaMkAo pUchI sau haLavAza anubhave che. gAmane pAdare yogiNi ane baMne mitro sAthe rAjakumAra caMdrazekhara. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 13 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te sAMbhaLI, kumAra baMne mitro sAthe yazomatI yogiNI pAse AvyA. yogiNIno prabhAva joIne kumAra hAtha joDI, namaskAra karI, yogya sthAne, yogiNInI sAme beThA. yogiNIne jovAmAM ne jovAmAM mana paNa AnaMda anubhavavA lAgyuM. kumAre pUchayuM - he yogiNIdevI! Apa yauvanavayamAM tejathI ATalA badhA jhaLakI rahyA cho. tamAro deha paNa uttamalakSaNavaMto dekhAya che. to A nAnI vayamAM Avo saMnyAsano veSa laIne A zarIrane zA mATe tapo cho? bIjo paNa saMdeha che. yazomatI - he paradezI rAjakumAra ! amArA vairAgyanA kAraNo javAba sAMbhaLatAM tamArA dilamAM kheda utpana thaze. kumAra - he mAtA ! e saghaLI vAta kaho. mAre sAMbhaLavI che. kadAca e vAta sAMbhaLatAM amane kheda thaze to tamArA vacanathI amane zAMta karajo. amane sAMtvana Apazo. tethI karIne amane sAtA paNa thaI jaze. -: DhALa bIjI:(sonA rupA ke sogaThe sAMIyAM khelata bAjIe dezI.) jogaNa kahe suNa rAjavI ! saMsAra aTAra aTAre; mohe mUMjhayA mAnavI. guruvANI na dhATe.mo. guruvANIthI vegaLA, so taNAM kAve; 1// tapa japa sAdhana dharmanAM, phaLa te ja hu pAve.ta. sauvIra nAme deza che, subhagAparI vAsI; para citrasena rAjA baLI, dUra koza he vyAsI.yi. tinakuM saNI ATha hai, yazomatI aLagerI; vinaya kuzaLa eka putra che, toya beTI bhalerI...vi. nRpa sAthe lIlA kare, te sAte rANI; niza rAye mAnI so rANIo, jI bhare pANI..rAye. laghurANI nijamaMtrei, rahetI bharazoke; paNa mAta vihUNI lokame, nahi liMda viyoge..mAta. all Ill (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajana mukta vidhArthI, rogI ne sopI; gharaghasa saMgI lobhiyA, virahI ne videzIusa /LA e sata nidrA ta lahe, meM bIyuM rahate; hama duHkha sabahI vibhAgIye, hoya tayatA rote..ma. Io bALa coTa vaidha prAhuNA, nRpa dhUrta ne vezyA; parapIDA nahu jANate, hota bahuta klezA..paNa. /. nara tija svAdhIna nArIo, paralalanA loTe; pUrNATaka "sara na icchato, kAkAkubha ja boTe pUrNa. 1on *kauzika Qise na dekhato, vAyasa tizi veLA; nizakti kAmI aMdha hai, kare nIrase meLA...tiza. 11 eka kti mAtaMgI maLI, gAya gIta rasALA; hAvabhAva laTakA kare, vaLI nayatanA cALA hAva. /1ra. dekhI sajA mohiyo, rupa kaMTha nihALI; janmaThANa nirmaLa nahi. vaLI varSe kALI..janma /1 'paMkA zaMkA tana dharI, bhaNe loka hajurI; saugaMdhika guNa dekhake, lIe vara kastUrI.sau. 14 tizi mAtaMgI bhogavI, nRpa nIca nihALyA; li vairAgye bhedIyuM, maTI mohakI javALA...li. 1pa jainamuni vanamAM suNI, gai sakhIyo sAthe; sIMcI vayaNa sudhAse, karI zItaLa nAthe..sIrI. 1cho dIkSA duSkara jaina kI, hama nAhiM palAyA; saMsAra bUrA choDake, hama yoga dharAyA..saMsAra. /1LA samakti mULa vata paMca e, mere dilameM chipAyA; jainajJAna tapa dhyAnathI, ohitANa upAyA..jaina. 18 yogIpaNe vanavAsameM pAMca varSa te jAtAM; aba sutaho tuma rAjavI, priyA kaMcUka khAtAM.aba. 19ll (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dina rAjakacerImeM paradezI AyA; bhUpa bhaNe ayarija kaho, koi gAma dekhAyA...bhUu. Roll so kahe kanakapura dhaNI, jitArI kahAve; tasa beTI ratisuMdarI, rupa raMbhA gAve..tasa. ra1 Q dIyo eka kaMcUo, kahuM zobhA ketI; grahamaMDaLa gagane rahI, jove tasa jayotigraha ||rarI rAya suNI suramitraku, balidAne bolAyA; kaMcUka haraNakI bAtase, unakuM samajAyA...kaMcUka. ll sura *kapirupa batAya ke, "lai taTa para gAjI; harI kaMcUka i gayo, kIyA rAyakuM rajI...harI. ra4 kaMcUka dekhI bhUpati, limeM yuM dhyAve; kaMcUkadhara kAMtA kIsI, puNyavaMta ja pAve..kaMcUka. rapa muja bhAgye e bhAminI, jo daiva milAve; tava hama janma saphaLa have. joDI jugati thAvetava. /rako mitradeva bolAya ke, phera kAma bhaLAvyA; nRpane 'tirjara yuM bhaNe, kayA phogaTa mAyA..vRu. /rI. phaNidharakA maNi ko grahe satI zIla na bhare; usameM koi taphA nahi, satI suse na gaje..usa. //ra8ll rAya bhaNe eka beTa tuM, itakuM ghA lANA; honAra so hovagA, khuzI yA pachatANA..ho. saro tava te sura ratisuMzI, sUtI zayyA lAve; tibhaMgI kuzavadhi, yuM bhUpake zve...ti. Boll ziyaLa akhaMDita sA rahe, ghara pAse panoti; tuma rupapaTTe Alekhake, kare bhojana joti tuma 31 zrI zubhavIra kuMvara suNI, yogaNapada paMjI; lalitapaNe bhaNI DhALa e, khaMDa dUje dujI....lalita. //rUrI 1-sarovara, raghuvaDa, 3-kAdava, 4-vAMdaro. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatisuMdarInuM apaharaNa -: DhALa-ra : bhAvArtha : kumArane yogiNIno vRtAMta jANavAnI tIvra jhaMkhanA thatAM yogiNI kahe che - he rAjavI ! sAMbhaLo. A saMsAra asAra che. bihAmaNo paNa che. vaLI akAro paNa che. evA amArA saMsAramAM jIvo mohathI muMjhAya che. mohe muMjhAelA mAnavI guruvANIne kayAreya sAMbhaLatA nathI. sAMbhaLe to amalamAM mUkatAM nathI. jeo guruvANIthI dUra rahe che te puNyavihoNA nagarA samajavA. tethI teo tapa japanA sAdhana je dharmanAM kahRAAM che. tenA phaLane meLavI zakatA nathI. bhAratamAM sauvIra nAmano deza che. subhagApura nAme nagara che. citrasena nAmano rAjA che. je ahIMthI vyAzI koza dUra che. te rAjAne ATha rANIo che. temAM eka yazomatI rANI bicArI aLakhAmaNI hovAthI aLagI judA mahelamAM rAkhatA hatA. rAjAne parivAramAM vinayayukata eka rAjakumAra tathA be rAjaputrIo hatI. rAjAno saMsAra sukhe cAlyo jAya che. je yazomatIne choDI daIne bAkInI sAta rANIo sAthe te saMsAra lIlA bhogavato hato. A saMsAramAM kharekhara, rAjAne mana mAnItI je rANI, te sivAyanI bIjI bicArI bhare pANI. sauthI nAnI je yazomatI rANI bicArI zokamAM divaso kADhe che. te nitya jinAlaye jatI. prabhu pAse haiyAnI vAto karI AvatI. ane kaMIka sAMtvana meLavatI. mAna-sanmAna vinAnI A rANI lokamAM paNa mAnasanmAna pAmatI na hatI. apamAnita yazomatI kayAMe zAMti pAmatI nahotI. pati viyoge rAte nidrAe paNa rusaNAM lIdhA. rAtadivasa jhUrI jhUrIne jatA hatA. saMsAramAM sajjana, mokSAbhilASI, vidyArthI, rogI, saropI (ghaNA roSavALo), parastrI laMpaTa, lobhI, viyogI ane videzI - A nava jaNA kayAreya nidrA na le. ane jo le to alpa mAtra ja le. te yazomatI virahI je tamArI AgaLa beThI chuM. he rAjakumAra ! ApaNe samabhAgiyAM duHkhI chIe. je kAraNe Aje amArI AMkhethI azrudhArA cAlI jAya che. vaLI A saMsAramAM bALaka, cora, vaidya, mahemAna, rAjA, dhUrta ane vezyA. A sAte jaNA kayAreya bIjAnI pIDA ke duHkhane samajatA nathI. jAte duHkhI thAya paNa bIjAnA duHkhane samaje nahi. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) ka Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAramAM manuSyone potAnI nArIo hovA chatAM bIjAnI strIne bhogavavAnI IcchA kare che. tevA adhamanI zI vAta karavI? nirmaLa pANIthI bharelu sarovara hovA chatAM kAgaDo gAgaranA pANImAM cAMca lagAve. ghaDAnA pANImAM cAMca mArIne pANI pIve. AvA jano kAgaDA jevA kahyA che. ghuvaDa divase joI zakato nathI. kAgaDo rAtrie joI zakato nathI. jayAre kAmAMdha mANaso rAtre ke divase joI zakatA nathI. ane potAnI vAsanA pUrI karavA, nIca maLe to nIcanI sAthe saMgati karatAM acakAtA nathI. eka divasa A citrasena rAjAe ramavADIthI AvatAM mArgamAM sArA rAgamAM gAtI jatI eka caMDALa strI joI. dekhAve rUpALI A strI jatAM AvatAM lokone jotI jAyane sArA khoTA hAvabhAva, laTakAM-caTakA karatI. vaLI AMkhonA cALA paNa vicitra karatI hatI. A halakI strIne jotAM citrasena rAjA mohita thayo. rANIvAsamAM sAta sAta rANIo hovA chatAM rAjAnuM mana te caMDALa strImAM lAgyuM. rUpALI hatI - kaMTha madhuro hato. paNa nIcakuLamAM jenuM sthAna che vaLI karma paNa kALA kare che. rastAmAM paDelA kAdavane potAnA zarIre lagADI ne jAta jAtanA cALA karatI ne gAtI gAtI jatI AvatI hatI. A strIne rAjAnA dilane hacamacAvI mUkayuM. kALI paNa sugaMdhita kastUrIne manuSyo le che paNa tenAmAM guNa che mATe le che. - rAjA, vAjA ane vAMdarA.... kayAreya bharoso na rakhAya. dAsIne mokalIne te strIne potAnA mahelamAM rAtrie bolAvI. sArI rAta tenI sAthe bhoga bhogavI rAjA raMjita pAmyo. AvA prakAranI rAjAnI nIcatA joIne mAru mana vadhAre vairAgya pAmyuM. rAjA pratye thoDo paNa mane moha hato te moha UtarI gayo. eTalAmAM nagaranI bahAra jainamuni AvyA che te vAta sAMbhaLI huM mArI sakhIo sAthe te muninA darzane gaI. muni bhagavaMtanA darzana karatAM mAru mana kyuM. pachI meM munine mArI vAta karI. muni bhagavaMte zAMta-amRta vacano thakI zItaLa jaLanI jema mArA haiyAne ThaMDaka ApIne, bhIMjAvI dIdhu. he rAjakumAra ! jaina dIkSA mAre mATe atiduSkara, je huM pALavAne mATe asamartha hatI. paNa chatAM muni bhagavaMta pAse samakti mULa sahita pAMca vratano meM svIkAra karyo. ane meM yogIno veSa dhAraNa karyo. tApasI dIkSA grahaNa karI. pAMcavratonuM pAlana sArI rIte karatAM, jene jJAnano abhyAsa karavA lAgI. sAthe tapa ane dhyAnathI mane avadhinANa thayuM. A yogIpaNAmAM mane pAMca varSa vItI gayAM. he rAjakumAra ! tamArI patnInA kaMcUkanI vAta sAMbhaLo. citrasenanA rAjadarabAramAM koI eka paradezI Avyo. citrasene pUchayuM - paradezI ! deza paradeza pharo cho. koI gAmamAM ke nagaramAM Azcarya joyuM ? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 18 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paradezI - he mahArAjA ! Azcarya eka joyuM. kanakapura nAme nagara, jayAM jitArI nAme rAjA, tene ratisuMdarI nAme rAjaputrI che. tenA rUpanI AgaLa raMbhA paNa pANI bhare. svarUpavAna ratisuMdarIne deve eka kaMcUkI dIdho. je paheratAM to tenA raMga ane rUpa baMne jhaLakI UThayAM. jenuM teja javA mATe grahamaMDaLa AkAzamAM pherA pharI rahyAA che. rAjAe vAta sAMbhaLI. Adara satkAra karI paradezIne vidAya karyo. potAnA mitradevane bali ApIne bolAvyo. bali maLatAM ja AnaMda pAmelo te mitradeva rAjA pAse hAjara thayo. ratisuMdarInA kaMcUAnI vAta samajAvIne, te kaMcUAnuM tuM apaharaNa karI mane lAvI Apa. te deva vAMdarA rUpe banIne te vanamAM tame jayAM hatA tyAM te nadInA taTe vRkSa upara hukAhuka karIne paLavAramAM vastromAM rahelo kaMcUo upADI gayo. potAnA mitra rAjAnI pAse AvI kaMcUo bheTa dharI dIdho. kaMcUo joI rAjA to harakhAyo. vaLI dilamAM vicAravA lAgyo. jo kaMcUo ATalo badho suMdara che to tene dhAraNa karanAra to vaLI te strI kevI haze? A to koI puNyazALI hoya to ja meLavI zake. re ! nIca rAjAnI AgaLa zI vAta karuM! je kahetAM jIbha upaDatI nathI. kumAra ! te rAjAnI mati bagaDI. have A kaMcUo je dhAraNa kare che tene potAnI strI-rANI banAvavAnI IcchA thaI. mArA bhAgya thakI jo te strI mane maLI jAya. amArI joDI yogya rIte jAmI jAya. huM tenI sAthe bhoga vilAsa bhogavuM. nasIba thakI maLI jAya to mAro janma paNa saphaLa thAya. nIca budhdhivALA rAjAne sArAsAranuM bhAna ja na hoya. tarata potAnA mitra devane bolAvyo. rAjA - he mitra ! A kaMcUo dhAraNa karanAra te strIne, tuM ahIM laI Ava. deva - he mahArAja ! e to satI che. te strI ahIM Ave ja nahIM. mATe khoTI vAta zI karavI? phiNidhara sarpanA mAthA uparathI maNi levo haju sahelo che. paNa satI strI potAnA zIlane AMca AvavA na de. mATe tame tene mATenA phAMphA mAravA choDI do. temAM koI lAbha thavAno nathI. rAjA - mitra ! ekavAra tuM tene ahIM mArI pAse hAjara kara. pachI je thavAnuM haze te thaze. khuzIyA manAvIza ke pastAvo karIza. tAre kayAM javuM che? te sAMbhaLIne, deva to tyAMthI cAlI gayo. kanakapura nagare ratisuMdarInA mahele pahoMcyo. rAjamahelamAM sUtelI ratisuMdarIne zayyA sAthe laI Avyo. nibhaMgI ane kuzavadhi eTale duSTa budhdhinA bhaMDAra evA rAjA citrasena pAse zayyA sahita sUtelI (ughatI) ratisuMdarIne mUkI cAlI gayo. panoti eTale sArI strI. zIyaLavaMtI strIo jayAM paNa jAya tyAM potAnA zIyaLavratanuM prANanA bhoge paNa rakSaNa kare che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he kumAra tArI e panoti strI citrasenanA gharamAM akhaMDa zIyaLane pALI rahI che. tArA rUpane pATiyAmAM AlekhI, potAnI sAme rAkhyuM che. vAraMvAra tane jotI, raDatI divaso pasAra kare che. tene sAme rAkhIne deha TakAvavA bhojana kare che. kumAra A vAta yogiNI pAsethI sAMbhaLI duHkhI thayo. zrI zubhavIra kavi kahe che ke lalitapade karI DhALanI samAptie kumAre paNa yogiNInA caraNe namaskAra karIne AgaLa pUchyuM. - duhA : yogaNa vayata suNI izyAM, harSita kuvo vizeSa; paNa kAMtA haraNe karI, pAmyo cita kleza. ll1 tasa upAya vicArIne, kahe yogaNane tAma; vidhAvidhi tuma najarathI, sIjhe vAMchita kAma terA jogaNa anumati pAmIne, jau maMDala balidAna; kheTa kathita vidhi sAcavI, beTho dharI eka dhyAna. all uttara sAdhaka bihuM rahA, yogaNanI AziSa; puNyabaLe siddhi thai, sAdhana dita ekavIza. //4 racita vimAne besIne, praNamI yazomati pAya; subhagApurI vanakhaMDamAM, mitra sahita te jAya. //ull have ratisuMdarI dekhIne, citrasena bhUpALa; rupe moho eNipaTe, vayata vadhe sukumALa. kaal tuma hama meLA meLavyA, hove sarakhI joDI; preme ama sAthe ramo, puru vAMchita koDI. cho sA kahe tuM kuNa raMka che, muja pati siMha samAna; siMhanI nArI siMha viNa, na bhaje ThAma kuThAma llll. sAMbhaLI ema eka maMdire, rAkhI tAsa nareza; nitya pratye olaga kare, tava nava vayata vizeSa. /l. | (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) uparAne ) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -H duhA -- bhAvArtha : AvAM prakAranAM yoginInA vacano sAMbhaLI kuMvara ghaNo harSa pAmyo. paNa vaLI sAthe sAthe patnI ratisuMdarInA apaharaNathI cittamAM kleza pAmyo. te baMne (strI tathA kaMcUkI) pAchI meLavavA mATenA upAya vicArIne yogiNIne kumAre kahyuM - he mAtA ! mane vidyAdhare vidyA ApI che. tamArA najara thakI vidyAvidhi karatAM vidyA sidhdha thAya to amArA kAma thAya. yogiNIe vidyA sidhdha karavA anumati ApI. jApa karavAnI jagyAnA mAlikane kaMIka bali bAkarA ApI vidyAdhare batAvela vidyA pramANe vidhA sAdhavA mATe eka ja dhyAna dharI besI gayo. baMne mitro uttarasAdhaka thaI kumAranI rakSA kare che. kumAranA potAnA puNyabaLe, emAM yogiNInA AziSa bhaLatAM kumArane ekavIzamA divase vidyA sidhdha thaI. tyArapachI harSa pAmelo kumAra yazomatinA caraNe namaskAra karIne, baMne mitro sahita racelA vimAnamAM besIne, subhagApurI nagarInA vanakhaMDamAM pahoMcI gayo. A bAju ratisuMdarIne meLavyA pachI citrasena to tenA rUpamAM mohI gayo che. tene have potAnI zayyAaMkinI karavA mATe sArAM vacanothI bolAve che - he rAjakumArI ! ApaNA puNya thakI ApaNA baMneno meLo thayo che. ApaNI joDI paNa suMdara dekhAya che. te mATe mArI sAthe premathI mana mUkIne tuM rama. he hradayezvarI ! mArI IcchAone tuM pUrNa kara. ratisuMdarI - re ! re ! tuM koNa che ? mane ahIMyAM laI AvanAra koNa che ? re ! pApI ! mArA pati siMha samAna che. he ziyALiyA ! siMhanI strI, siMhane jhaMkhe. bIjAne nahIM, bIjA to mAre bhAI pitA samAna che. citrasena samajI gayo ke A strI jaldIthI vaza thAya tema nathI. dhIre dhIre karIne vaza karavI paDaze. tethI tene judA eka rAjamahelamAM sAtame mALe mokalI dIdhI. sAthe dAsIvarga paNa goThavI dIdho. dararoja tenI pAse rAjA javA lAgyo. navA-navA vacanothI tene bhogavavA prayatno karavA lAgyo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 81 - Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MyA -: DhALa trIjI: (kerabAnI-dezI.) preme panotI padhAriyAM, dila harakhevAlI kyuM, re ! gIlI na hu mAlatI, suNa ho rAjAkI beTI; tuma hama puNya bheTI, AnAkAnI aba kyuM kare ?.li. sAta rANI ke zire, meM tuja rAkhuM ghare; tuma pAuM paTeli . ll1ll dAsa dAsI hajuya, e saba sevaka tera; hukama tumAra navi lopad.li. saba hI rANI merI, bhakti kareMgI terI; tuma ANA zira ropate...dila. rA rAja e tuma saMgI, senA e catugI; ANA pherauM savi deza - dila. meM bI karata sevA; khAo mIThAi mevA, tela sugaMdhI dharo kezameM.li. hall hamaku eka sure dIyo, kaMcUka tuma lIyo, ratnavibhUSaNa savilAsameM - li. tuM hI videzI varI; te tuja pariharI; bhaTakata deza videza meM..li. (4 cita khulAse raho, kahatA hova to kaho; nIcI najara karI kyuM raho ? . li. suMdarI bole izya loka viruddha chyuiM ; uttama kabahu va yu kahe.dila llll hove rasIkA jAyA, oTa dhaturA khAyAM; dIvAnA paNa huM na kahe; - li. dhik dhik terI jAta; kSatriyanA mAya tAta, tera vayata satI na sahe.li. koI apayaza jaga lIdho, kule kalaMka hIyo; "masInUrvaka pUrvaja mukhe; * dila. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satIkI A kIyA kabahuM tuM mahAlata mere 4 *chaNa kaMcUka corI "suragiri loka ravizazi huM ema cIThThI khAna jayuM citrapaTe paMca pANIkA lAja yA mitra purajanakuM vAta vidhAbaLe bhava manoratha muja prItama pIyune kA pavane pAna cAla tuja suNI rAya dhANAM huM saphaLa sarakhe rIta donuM leve, te pyAlA sakala apaharI, nahi ke Age, AlekhI, kavala dIyuM, manakA, diyA, mAla je, alokame yUke, hAtha dhyAve, karI karuM jaDI, te na ghaDI dhare, rahe vartavAse, saba nizi uMcata rUpa hove nara jagamAM siMha tuma corIe 4 rahe abrahmacArI e jaladhi na huma pratiku pIche vaza ghaDI mana aba 4 udAsI keza najarase bhAge; zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 83 tuma patinuM khove; sukhI...kli. [7]ii narakA, nahi...li. siMha, rahI...li. pelA abhavya bujhe; jAvatAM...li. maryAda mUke; AvatI...li. 10ii bhUpatti.li. lIyA; caMdrazekhara kahAM jAve; karuM..dila. khabara lIyuM; chatAM...li. [bhA tihuM ekamata bhojana kare; pAsaruM...dila. [[11]] dekhI; dIye...dila. e...dila. [12] pAse; pUchate...li. ghaDI; jAvate...li. [[13]ii Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahela paTa kSaNa yita mitraDuM te karI, Apa TNa ama ama deva hukama tuma kisakA anya bole paTameM hama satama mALe, Apa priyA nihALe; para sUtI. behAlase..dila. kSaNa virahe tape, nAma prabhuko che; juve eka tAlameM..li. 14o. bAta bAta karI. Apa adrazya adrazya rahI rahI; hoya A rIta bolatA...li. ho rAjA kI sutA, guNavaMtI abhUta; hoya tuma pada DhaMDhatA...li. 1pa hoya sevaka huM tuma pati saMga rahuM; sAnnidhya UaaN AvIe..li. dIyA he nAthe, calo mArI sAthe mAta tAta mIlAvIe...li. 1 e rUpa paTe, satIkuM tAMhi ghaTe, puruSakA pekhaNo..li. satI yu vAyA, tame bIhuM to sAyA; kaho rUpa kuNa taNo ?..li. (1) dila sAkha bhare tuma savi vAta kare; nahi dekhANo...li. zreya paTa juve, kahe ama svAmI hove; suNI harakha lahe ghaNo...li. 18ll pragaTa bhaye, viyoga pIDa gaye; catura nayanA re..li. khaMDa utsAha, trIjI e DhALa mAMhe; zubhavIra meLA kare..dila. ll19ll nahitara , . aba tava sA kuMvara cAra bIje zrI 1- mezano kuco, 2 - potAnA pUrvajonA mukha. 3 - siMha, 4 - bakaruM. 5-meru parvata. ji vAra ) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa mitronuM Agamana -: DhALa-3 : bhAvArtha : haMmezA citrasena rAjA ratisuMdarInA mahelanA sAtame mALe Ave che. vinayavALo thaIne premanAM vacano kahe che. he prema panotI ! mArA maMdirIye padhAryA cho. mArA manamaMdiramAM teM sthAna meLavI lIdhuM che. mArA dilanuM haraNa karavAvALI ! he raMgIlI nAra ! tuM mArI vAta mAnatI kema nathI ? mAruM vacana mAna. hai rAjasutA ! mArA pUrvanA puNya bhoge tAro bheTo thayo che. to zA mATe hA ! nA ! kare che. mArI sAta rANInI uparI tane rAkhIza. he dila lUMTavAvALI ! tArA hAtha nIce, mArI sAte rANIo tArA caraNamAM raheze. tArI AjJA uThAvaze. sArI duniyA tArA caraNomAM jhUkaze. mAro dAsa dAsI varga badho ja tAro sevaka thaIne raheze. tArA hukamanI koI avagaNanA paNa nahi karI zake. he suMdarI ! mArI sAte rANIo. tArI bhakita karaze. tArI AjJA mAthe vahana karaze. he suMdarI ! mAruM rAjapATa, rAjavaibhava, saghaLI ridhdhi tArA caraNe arpaNa karuM chuM. mArI A caturaMgI senA paNa tAre tAbe che. tArI ANa-AjJA mArA rAjyamAM vartAvIza. huM paNa tAro sevaka banIne tArI sevAmAM hAjara rahIza. haju tArI zI IcchA che ? mane kahe. badhI ja IcchA huM pUrI karIza. he manamohinI ! A rAjabhavanamAM tane managamatAM bhojano huM karAvIza. tuM mAMge te mIThAI-pakavAnamevA hAjara karIza. tuM sukhethI Arogaje. vaLI tArA A kezakalApane sugaMdhI dravyathI yukata tela nAkhIne suMdara gUMthaje. he mAnuni ! mArA mitradeve mane eka daivI kaMcUo Apyo che. mArI vAta mAnI jAya to, te kaMcUka tane paherAvIza. jethI tuM IndrANI sama zobhatI, ratna AbhUSaNo paheraje. ane managamatA vilAsa karaje. he suMdarI ! tuM eka paradezIne varI chuM. te paradezIno bharoso zo ? jo ne tane mUkIne deza videzamAM bhaTakayA kare che. teNe tane choDI dIdhI che. vaLI tuM ahIMyA AnaMdamAM rahe. tArA mananI vAta karIne khulAzo kara. tAre je kahevuM hoya te mane kahe. huM tArI badhI ja vAtano svIkAra karavA taiyAra chuM. re suMdarI ! "zA mATe tuM nIcI najara kare che jarA mArI sAme to jo. ekavAra to premathI jo.'' citrasena rAjAnAM halakA vacano sAMbhaLI, ratisuMdarI kahevA lAgI - he rAMka ! uttamajano kayAreya loka (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 85 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virudhdha vANI-vartana ane anucita vyavahAra karatA nathI. he adhama! loko tane A nagarano rAjA kahe che. paNa mane to tArA vartanane vyavahArathI lAge che ke tuM jarUra dAsIputra ja lAge che. ne khAvAmAM te dhaturo ja khAdho lAge che. koI strI pAchaLa paDelo dilano divAno paNa AvAM vacano bolato nathI. tuM to tenAthI paNa adhama che. tane dhikakAra ho, ke je kSAtra dharmane lajAve che. tArA vacano satI sahana karI zakatI nathI. re pApI ! tArA pApathI A jagatamAM tane ghaNo ja badho apayaza maLyo. tArA kuLane te kalaMka lagADyuM. tArA vaMzaparaMparAmAM thaI gayelA tArA vaDIlo tathA pUrvajonA mukha upara te mezano kUcaDo lagAvyo. te sahunI AbarU upara pANI pheravI dIdhuM. tAruM kALuM mukha jovA koI taiyAra nathI. re! sAMbhaLa ! je mANaso satI strInI lAja lUMTe che te mANaso potAnA jIvane khove che. tenuM jIvana pUruM thaI jAya che. A bhavamAM te sukhI thato nathI. re! durAcArI! jeo strI laMpaTa che, te manuSyanA mananA manoratha kayAreya saphaLa thatA nathI? are pApI! tuM mAruM apaharaNa karI lAvyo che. sUtelA siMhanI kezavALI kheMcIne siMhane jagADyo che. tethI A jagamAM tuM sukha meLavIza nahi. mArA svAmI siMha samAna che. te siMhanI najara jo tArI upara paDaze to tane bhAgatAM paNa AvaDaze nahi. mArA svAmI kevA che? tuM to mArA svAmI AgaLa bokaDA jevo che. re cora! daivI kaMcUka to mArA svAmIe mane Apyo. tuM corI karI uThAvI lAvyo. tAro corIno mAla Aje jAhera thaI gayo. he narAdhama ! sAMbhaLa! kaThaNa evo sonAno meru parvata kadAca pavanathI Dole ke dhruje. DolAyamAna thAya, abhavyano jIva kadAca pratibodha pAme, loka kadAca alokamAM jAya, sUrya ane caMdra kadAca potAnI cAla gati cUkI jAya, samudra maryAdA mUke, to paNa huM tArA hAthamAM kayAre AvavAnI nathI. huM tane kyAre vaza thavAnI nathI. satI suMdarInA vacano sAMbhaLI citrasena vicAravA lAgyo. ATa ATalA upAyo karavA chatAM A strI mane vaza thAya tema nathI. chatAM te jaze kayAM? mArA paMjAmAMthI chaTakI zake tema nathI. ne mArA vazamAM AvatI nathI. bIjo upAya ajamAuM. koI mAMtrika ke tAMtrikane maLI, dorA-dhAgA karAvI teNIne huM vaza karIza. te tyAMthI cAlI gayo. have citrasena teNInI ghaDI ghaDI khAvA pIvAnI ciMtA karato teNInI pAse Ave che. vAraMvAra tenI khabara pUchavA AvavA lAgyo. jema tema karIne te strIne rIjhavavAnA upAyo karavA lAgyo. dorA-dhAgA karavA mATe mAMtrika ke tAMtrikanI zodha paNa karavA lAgyo. jayAre ratisuMdarIe potAnA svAmI caMdrakumAranuM citra lAkaDAnA pATiyAmAM doryuM. jamavAnI veLAe patinA citrapaTa AgaLa pAMca koLiyA dhare che. pachI pANIno pyAlo dhare. patie mArA jamavAmAMthI jamyAno (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSa mAnI, manane manAvI, pachI pote jamatI hatI. A rIte tenA divaso udAsamAM javA lAgyA. nagaranI bahAra vanakhaMDamAM caMdrakumAra baMne mitro sAthe Avyo che. tyAMthI nIkaLatA nagaravAsIo pUchavA lAgyA. pUchatAM rAjAnI saghaLI vAtanI kaDI maLI gaI. tyArapachI traNeya mitro ekamatathI vAta vicArI, nakkI karI, te ja rAtrie traNeya mitro, vidyAbaLathI satInA mahelanI sAtamI meDIe pahoMcyA. kumAra potAnI prANapriyAne jue che. bhoMyataLiye behAla dazAmAM sUtI che. kSaNa kSaNa virahatApathI jale che. paLe paLe prabhunuM nAma japatI rahI che. ghaDIbhara kumAranuM haiyu paNa dravita thayuM. cittane svastha karI, kumAre baMne mitrone kahyuM ke juo ! kevA hAla che ? mitra kahe - rAjakumAra ! Apa addazya raho. ame rANIne maLIzuM. A pramANe kahI baMne pragaTa thayA. ane bolyA - he rAjasutA ! sAMbhaLo. avAja sAMbhaLI satI ratisuMdarI jAgI gaI. svastha thaI jovA lAgI. mitro - he guNavaMtI ! ame tamane zodhavA tamArA pagale pagale ahIM sudhI AvyA chIe. ame baMne tamArA svAmInAthanA sevaka chIe. ane ame emanI sAthe ja rahIe chIe. teonI AjJAthI, devanI sahAyathI ame ahIM AvyA chIe. amArA svAmIe hukama karyo che ke te strIne laI Avo. Apa amArI sAthe cAlo. tamArA mAtapitAne paNa bheLA karazuM. vaLI he sajjanA ! A paTTamAM rUpa konuM che ? satI strIne anya puruSane jovAnuM na ghaTe. ratisuMdarI - re ! tame ja kaho e citra konuM che ? citrapaTamAM dorelA citrane oLakhI lyo. to huM tamane sAcA mAnuM. ane jo vAta sAcI mane lAgaze to mArA dilane paNa jo tame sAcA Tharazo to e pramANe mAnavA taiyAra haze to ja tamAru moM joIza. nahi to tamAruM mukha paNa jovA taiyAra nathI. baMne mitroe citrapaTa hAthamAM lIdho. citra jovA lAgyA. jotAnI sAthe ja mitro bolI UThayA - re suMdarI ! A to amArA svAmI caMdrazekhara rAjakumAra che. vAta sAMbhaLI. ratisuMdarIne haiye harakha samAto nathI. ane te ja vakhate caMdrakumAra pragaTa thayA. svAmIne jotAM satInA sAte ghAte AnaMda thayo. cAra AMkha maLI. TharI. harakhAyA. A pramANe bIjA khaMDanI trIjI DhALe zrI zubhavIra vijayajI kahe che sau bheLAM thayAM. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 87 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA :- . kuMvara bhaNe suMdarI suNo, duHkha veLA gaI dUra thoDA ti A maMdire, rahejo AnaMdapUra //all e hoya mitra ja tumakane, maLaze avasara dekha; tuma ama manasubA taNI, kaheze vAta vizeSa. //cA. ema kahI AihuM jaNa vata gayA, sukhabhara vItI rAta; udhamabhara te uThIyA, lA nirmaLa parabhAta. Bll jalabhAjana bharI zira dharI, dekhI Avata tAra; paMtha sare te cAlIyA, dIThuM sarovara pALa. //4 tasa taTe eka vaDavRkSa che, vipula zItala lahI chAMya; veza karI yogI taNAM, beThA dhyAna dharAya. paNa - dudha :bhAvArtha citrasenanI havelInA sAtame mALe ratisuMdarIne potAnA svAmI maLatAM AnaMdano pAra nathI. kumAra - he devI ! sAMbhaLo ! tamArI duHkhanI ghaDI have dUra thaI che. thoDA divasa A maMdiramAM sukhapUrvaka AnaMdathI raho. A mArA baMne mitro tArI pAse avasara AvatAM AvI jaze. tArA hitanI vAta tane jaNAvI jaze. ame ahIMthI have jaIe chIe, vaLI ame je upAya karazuM te amArA mananI vAta paNa tane kahI jaze. A pramANe kahI traNeya mitro tyAMthI ravAnA thaI gayA. je vanamAM hatA tyAM AvI, rAta pUrI karI. havelImAM ratisuMdarInI rAta paNa sukhabhara pUrI thaI. rAtabhara sUtAM sauno thAka UtarI gayo. umaMgabhera sau UThayA. suMdara savAra thatAM sUrya paNa pUrva dizAe * AvI gayo. nagaranI nArIo pANI bharavA mAthe beDAM laI sarovara tIre jatI, rastAmAM jovAmAM AvI. te paNa traNe mitro tyAMthI UThIne sarovara kAMThe AvyA. sarovaranI pALe eka ghaTAdAra vaDavRkSa hatuM. jenI zItaLa chAyAmAM traNeya AvyA. ane yogIno veza dhAraNa karI vaDalA heThe traNeya dhyAna dharavA beThA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 88 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa cothI :(sahiyara pANI saMcaryA, jamunA ke tIre, hAM hAM e yamunA....e dezI.) (zrI mahAvIra manohara, praNamuM zira nAmI.. e rAga.) nRpa avadhUta huA guru, toya celA pAse, hAM. hAM. re hoya; maunapaNe guru dhyAnamAM. rahI vayaNa na bhAse..hAM.hAM. rahI. III moTI jaTA vaDagAlameM bAMdhe japa karatAM hAM..re bAMdhI; kuMDa atie celA, bahu 'huta dravya ja dharatAM..haM.. //gA vAta nagaranArI kare, prabhu Apa padhAryA..hAM.. naranArI AvI name, tama kAma sudhAryA.hAM.. all kei pati vaza karavA bhaNI, nija zokyane sAle.hAM.. kei aMgaja arthI thai, tama caraNa pakhALe..haM.. //4 ke mRtavatsA raSita, koi roge Ave.hAM.. managamatAM bhojana karI, koi preme lAve..hAM.. //pa zivadharmI kei strI vasa, lei phUla vadhAve..hAM.. havata vibhUti zira dharI, kAma karI guNagAve.hAM.. ll vezyA vRddhA teNe same, darabArase Ave.U.. zira pharasatA guru page, navayauvatA thAve.hAM.. rumajhuma karatI premazuM, rabAoM Ave..hAM.. vAta kahI nRpa pUchatAM, yogI guNa gAve..hAM.. to te khI nRpa AvIyo, tamI ziSyane bhAse.hAM. tame yogIzvara kihAM thakI, AvyA eNe vAse..hAM.. all ziSya kahe ama 'suragiri, upavana pharate..hAM.. bAra varasa bhojana vitA, gurujI tapa karate..haM.. //holl sva svI ravi caMdramA, guru hAjara raheve.hAM. nRpa kaMcUkadhara nArInI, savi vAta ja kaheve..hAM.. //11ll (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) en els et on Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuma guru pAse mohitI, hoya to kaho amane.hAM. je je mAMgo te dIyuM. guru chAnuM tamane..hAM. 1rI. vaza karavI eka nArI che, nahi kAraja chuM.hAM.. najara kare guru muja pare, yaNe paNa pUju..hAM.. /1 ziSya bhaNe suNa rAjavI ! ama guru nirlobhI..hAM. tuma bhAgye guru je kare, raMbhA rahe thobhI..hAM.. //14 vastu adhika guruthI nahi, hama kahyuM tuma ve... ema kahI vitave ke, guru vayata kaheve..hAM.. /15ll hama tuma maMdira Ayake, karuM kAma savera..haM.. hama vayane jo sthira rahe, to hoya bhalerAM.hAM.. /1cho. nRpa maMdira jai gopameM, kamaMDala kIdhA..hAM. dhUpa naivedha kusuma bhare, balidAna prasidhdhA.hAM.. // huM huM phUT svAha jape. padmAsane beThe..hAM.. ADaMbara bahulA karI, ti cothe uThe..hAM.. /18ll bhujakeza eka i kahe, mAlIe rakhatA.hAM.. tArI savi vaza hoyaNI, miTa gai tuja jhaMkhatA..hAM.. 1. paNa e nArI je kahe. e rIte calatA..hAM. jihaM jAve uhAM jAne , tava karatI skUlatA..hAM.. //raoll nitya nitya saNa vadhata have, ima ti ekavIse.hAM.. koDI rahegI sA, suNa vizvAvIze.hAM.. /ra1 yogI ke ghara he baDe, mata zaMkA lAve..haM.. hama to matA rAma he, phira vanameM jAve..hAM.. //raro rAya kahe ti daza lage, hama darzana detA..hAM.. yogI kahe ama vaza nahi, terI khAtara rahatA..hAM.. sI. ema kahetAM gagane calyA, nRpa 6yuM jotAM.hAM. mahAvidhA bhaMDAra e, ema sahune kahetAM.hAM. ra4 ( (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) pI caMdrazekhara zALano zaNa) *0 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAte kate, doya ratisuMdarI banI te vAta savi kahI, pachI rAyaNuM mIThI vAratA, karo muja bAdhA mUke thake, ityAdika savi zIkhavI, tuma bIje dine suMdarI to, uThI Adara dIe, nRpa rAya sA jo ciMte sA nRpa rAjAki jANe bhaNe AvyA yogIzvare, tuma suragiri kahe icchA nRpa nRpa jai yogI kahe racI vimAna suMdarIne nRpa sA bhaNe huM ratna bhUSaNa putrI muja kacUka paga tamI, to tA, i nahi yAtrA calu kaMcUka Ade i tamI, ziSya kahe phogaTa amu, koTimUlya hoya hAra nRpa, mAne sahune ThavI, pahelAM pUrI yogI yogIne ghaDI suNajo tavi yAtrA, karo, vitA, narezane, kahe, je kaho, tamI, oyame, gayA kare kahe sahu, caDhI, gayo karI ekalI, ko to e c mitra biThuM, kahe yAtrA vAchA bAdhA che rahezuM nija nRpa navi tAsa kAraja kuMvaranI nRpa vAta te sAcI sahu azanA mata ema vAta gagane te jema karuM yAtrA vimAne jAuM yogI dIyo tuma sAtha sAtha sajavA sAtha dIye kAraja karI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 991 na chy bhUlo ema jAve..hAM... samajAve..hAM... // 5 // rIjhe..hAM... sIjha..hAM... pI pAse..hAM... AvAse..hAM... strI mIThI..hAM... cIThThI..hAM... 528thI pUrI..hAM... adhUrI..hAM... ||2| hajurI..hAM... pUrI..hAM... ||30|| karAvo..hAM... Avo..hAM... ||1|| beso..hAM... vAso..hAM... ||3|| sAthe..hAM... saMghAte..hAM... ||33|| yalIje..hAM... yalIjai..hAM... ||4|| jAve..hAM... calAve..hAM... [35]] kAmAMdhI..hAM... sAdhI..hAM... ||36nI bole..hAM... bhoLe..hAM... [37] Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRu kanyA hoya apaharI, jaizuM pura bahA..hAM.. raNasaMgrAme Avajo, kSatriyavaTa cATe.hAM.. al. sAMbhaLI kolAhala thAve, nRpa subhaTa ja Ave..hAM.. caMdrazekhara vidhAbaLe. sahune thaMbhAve..hAM.. 3 kanakapure jai sAsare, kanyA hoya ThAve..hAM. lagata lei bihuM mitrane kanyA paraNAve.haM.. //4 bIje khaMDa eNI pare. kahe cothI DhALa.hAM.. zrI zubhavIra kahe suNo, zrotA ujamALa..AM. //4ll 1 - homa, 6 - putra, 3 - kailAza parvata. ThaganI sAthe ThagavidhA -: DhALa-4 : bhAvArtha : caMdrakumAra yogI avadhUta banI dhUNI dhakhAvI beThA, baMne mitra yogI kumAranA ziSya banI, gurunI sevA bajAvavA lAgyA. guru mauna dharI dhyAnamAM besI gayA. koInI sAthe vAta paNa karavI baMdha karI. rUpaparAvartana vidyA vaDe kumAra dhAre te badhu sarjana karI zakato hato. yogInA rUpamAM kumAre potAnA mAthAnI jaTA ghaNI vadhArI dIdhI. te jaTAne vaDalAne vaDavAI sAthe bAMdhIne jApa karavA lAgyo. vaLI dADhI-mUcha paNa yogInA rUpamAM banAvI dIdhA. avadhUtayogI sAme moTA agnikuMDamAM agni saLagato hato. jemAM eka celo agnimAM homavAnAM dravyo homato hato. nagaranI nArIoe jatAM-AvatAM yogIone joyA. nagaramAM vAta prasarI gaI. sau bole. nagara bahAra prabhu sarakhA mahAyogIo AvyA che. te jANI sau nagarajano darzana karavA AvavA lAgyA. sau potAnA mananI vAta pUchatA, to teonA kAma sidhdha thatA hatA. keI to potAnA patine vaza karavA pUchatI, koIne potAnI zokayanuM duHkha zAle te paNa pUche. keI strI AvI putranI mAMgaNI karatI. ne yogInA caraNe namI, sau upAya pUchatI. moTA yogI to mauna hatA. paNa nAnA yogI saunA manovAMchita pUrNa karatA. rogIonA roga paNa dUra zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM. potAnA kAma sidhdha thatAM te strIo managamatA bhojana banAvI, laI AvatI ane premathI bhojana ApatI hatI. zivadharmI nArIo phUlo Adi pUjApo lAvIne yogIne vadhAvatI hatI. - havana thakI vibhUti - yogI rAkhane mAthe caDAvatA hatA. saunA kAma thavAthI sau jana yogIonA guNa gAvA lAgyAM. A vAta sAMbhaLI rAjanartakI vezyA je vRdhdhAvasthA pAmI hatI te paNa nagara bahAra yogIrAja pAse AvI. ane yogagurune caraNe potAnuM mastaka jhukAvyuM. caraNano sparza thatAM ja vRdhdhAvezyA navayauvana pAmI. vRdhdhApaNa TaLI gayuM. navayauvananuM cetana pragaTatAM vezyA rumajhuma karatI rAjadarabAre rAjA pAse pahoMcI gaI. vezyAnA rUpa raMga joI rAjAe pUchayuM re ! tuM to badalAI gaI? navuM yauvana kyAMthI laI AvI? vezyA - rAjan ! nagara bahAra koIka traNa mahAyogIo AvyA che. temanA darzana karavA gaI hatI. temanA prabhAve maLyuM. A pramANe vezyAe yogInA guNo gAyA. vezyAnI vAta sAMbhaLI, citrasena rAjA sarovarapALe rahelA yogIonI pAse pahoMcI gayo. namaskAra karI nAnA ziSyanI pAse beTho. pachI pUchavA lAgyo - he yogIrAja ! Apa kayAMthI AvyA cho? nAnA yogI - rAjanuM! himAlaya upara rahelA kelAsaparvata upara bAra varasa rahyA. amArA gurudeva bAra varasa bhojana vinA tapa karyo. sAthe dhyAna jApa karatAM, AkAzamAM pharatA sUryadeva-caMdramA vaLI bIjA paNa deva devIo sevA karavA lAgyA. tapanA prabhAve sau koI gurujInI pAse AvatA hatA. rAjA - he yogIrAjA ! amArI pAse devI kaMcUka dharanAra eka nArI AvI che. ema kahI. rAjAe mananI saghaLI vAta kahI. pachI kahe tamArA gurudeva pAse koIpaNa prakAranI mohita thaI jAya tevI vidyA hoya to amane kaho. ame te badalAmAM tame je je mAMgazo te badhuM ja tamArA guru na jANe te rIte ApIza. paNa vazavartI koI upAya ke vidyA batAvo. basa A eka ja kAma che. mAre bIjuM kAma karAvavu nathI. eka nArIne ja vaza karavI che. jo temAM vaLI gurudeva eka najara mArI upara kare to ratnamaNi mANekathI temanA caraNanI pUjA karuM. yogI - he rAjanuM! sAMbhaLo ! amArA gurujI nirlobhI che. paisAthI kAma karatA nathI. tamArA bhAgye jo gurujI tamArA kAma kare to IndranI raMbhA paNa ghaDIbhara thaMbhI jAya. AvI saMsAranI upAdhimAM guru paDatA nathI. rAjanuM! A jagatamAM je koI vastu mUlyavAna che te karatAM amAre mATe amArA gurujI vizeSa che. to tamArI vastu zA hisAbamAM? amArA gurujIthI koI vastu adhika nathI. to ame tamane zuM ApavAnA hatA? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) hI dhokhA lAbho dA) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe ziSya bolato thako, vinaya thakI gurujIne pUchIne rAjAne kahe che - he rAjanuM! tamArA puNya jAgatA che. gurujI kahe che ke AvatI kAle savAre tamArA mahele AvIne kAma karI ApIza. rAjan ! amArA vacana upara zradhdhA haze, to tamAru kAma thaI jaze. zradhdhA vinA kAma thAya nahi. bIje divase savAre yogIrAjAo rAjamahelamAM AvI gayA. rAjA ghaNA bahumAnapUrvaka potAnA AvAse laI cAlyo. te AvAsanA jharUkhAmAM jaIne cha mAMDalA banAvyA. tyArapachI ziSya mitrae dhUpa-naivedya ane puSponA thALI bharIne moTA yogIrAja pAse lAvI mUkayA. je puSpo Adi vastuo balidAna arthe sidhdha cIjo paNa lAvIne mUkI. cokanAM madhyamAM moTA yogIrAja padmAsane beThA thakAM bIjA badhA dekhatAM chatAM "OM svAhA !" phUTa phUT svAhA ! Adi maMtrAkSarono jApa karavA lAgyA. - yogIrAje traNa divasa satata moTA ADaMbara yukata pUjApATha-jApa-havana Adi karyA. pachI cothe divase jApamAMthI UThayAM. jaTAmAMthI eka vALa kADhIne rAjAne ApatAM kahyuM ke A vALane "mAdaLiyAmeM rakhanA." A mAdaLiyAnA prabhAve A strI tathA bIjI paNa strIo tane vaza thaIne raheze. tArI badhI ja IcchAo pUrI thaze. paNa... paNa. eka vAta dhyAnamAM rakhanA. jo strI kahe te badhuM karavAnI hA pADavI paDaze. je kahe te pramANe tAre cAlavuM paDaze. vaLI rAjanuM! tene jayAM javAnI IcchA thAya tyAM tene tAre javA devI paDaze. hA! ke nA ! kahevAze nahi. rAjanuM tuM A pramANe karIza. to dinapratidina tArI upara te strI rAgavALI thaze. jema jema divaso jaze tema tema tArI upara adhika snehavALI thaze. barAbara ekavIza divase te strI tArA tAbAmAM hAtha joDIne ja raheze tathA sadA mATe raheze. sAMbhaLa! rAjana! vAta upara vizvAsa jarUra rAkhaje. ame to pharatA rAma chIe. ame have jaMgalamAM cAlyA jaIzuM. rAjA - he yogIrAja! mArI upara dayA karo. daza dina to roja darzana Apajo. yogI - rAjanuM! ame koInA baMdhanamAM rahetA nathI. paNa tArI ATalI badhI bhAvanA che. te mATe tArI khAtara ame rahIzuM. A pramANe kahIne traNeya avadhUta yogIo rAjA dekhatAM ja tyAMthI gagana mArge cAlavA lAgyA. rAjA to UMce jotAM ja rahI gayo. ghaDIbhara to rAjA tyAM ne tyAM vicAra karavA lAgyo. jarUra mAruM kAma sidhdha thaze. mArI AzA phaLaze. pachI tyAM rahelA rAjaparivArane kahevA lAgyo. A yogIrAja pAse vividha vidyAonA mahAbhaMDAra lAge che. A bAju te ja rAtrine viSe kumAra yogIe potAnA baMne mitrone ratisuMdarI pAse mokalyA. kumAranI sUcanA anusAre baMne mitroe rAjamahelamAM je bInA banI te badhI ja kahI. pachI kahevA lAgyA. he suMdarI ! ApanI pAse citrasena rAjA Ave to teno Adara satkAra karajo. dUrathI besavA Asana (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara zako ) 94 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apajo. thoDI ghaNI mIThI mIThI vAto paNa karajo. je vAta thakI rAjAnuM mana rAjI thAya. vaLI samajAvajo ke he rAjan ! have mAru citta ahIMyAM Tharyu che. tamArI rANI banIza. paNa te pahelAM mAre yAtrA karavAnI bAkI che e bAdhA pUrI thAya pachI tame kahezo te badhuM ja karIza. pachI to huM tamArI ja chuM. vagere... bIje divase savAre rAjA taiyAra thaI ratisuMdarInA mahele Avyo. ratisuMdarIe tarata ja teno Adara satkAra karyo ane mIThI mIThI vAta karavA lAgI. A strInA vartanathI rAjA manamAM vicAravA lAgyo. yogIrAja pAse vidhi vidhAna-ciTTI vagere je karAvyuM te have mane lAge che ke jarUra phaLaze. gaIkAlanI suMdarI ane AjanI suMdarImAM keTalo badho phera paDyo. ekavIza divase lAge che ke A strI mArI banIne raheze. vicArane aMte bolyo - he suMdarI! Aje mane AnaMda thayo che. tArA mahelamAM AvavAthI. tArI je IcchA hoya te kahe. huM tArI badhI ja IcchAo pUrNa karI ApIza. ratisuMdarI - mAre meparvatanI yAtrA adhUrI che. te mArI IcchA pUrI karo to pachI ame tamArI sAthe rahIzuM. rAjA - re suMdarI! tArI te IcchA pUrI karIza. A pramANe kahI rAjA tyAMthI cAlyo gayo. jatAM jatAM rAjA vicAra kare che ke A paNa kArya yogI vinA pAra pAme tema nathI. mATe yogI pAse jaMgalamAM pahoMcI ne teone vAta kahu. vicArIne rAjA sIdho ja jaMgalamAM jayAM yogIo hatA tyAM pahoMcI gayo. yogIrAjanA caraNe namIne beTho. pachI kahevA lAgyo - he yogIrAja ! amArI eka AzA adhUrI rahI jAya che. tamArA vinA te AzA pUrI thAya tema nathI. yogIrAja - rAjanuM! bolo! have zI AzA che? rAjA - he yogIrAja ! tamArI sevAthI mArI AzA phaLI te strIe Aje mArI sAthe sArI rIte vAta karI. mane to jarUra lAge che ke 21 dina pUrAM thatAM mArI saghaLI AzAo phaLaze. paNa te strIne eka bAdhA che. meparvatanA jinAlayonI yAtrA adhUrI che. te pUrI karAvo. basa e ja chellI AzA che. - yogIrAja - te strIne yAtrA karavI che. hamaNAM be ghaDImAM yAtrA karAvI dauM. A pramANe kahI vidyA baLe kumAra yogIe vimAna banAvI dIdhuM. pachI rAjAne kahe - sahu vimAnamAM jaI beso. rAjA tarata ja ratisuMdarIne bolAvI lAvyo. pachI kahevA lAgyo - he suMdarI ! yAtrAnI bAdhA Aje tArI pUrI karI ApIza. A vimAnamAM jaI beso. suMdarI - rAjanuM! A avadhUta yogIo ajANyA che. to temanI sAthe huM ekalI zI rIte jAuM? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamArI baMne putrIo ratna ane bhUSaNane mArI saMghAte mokalo, to ja jAuM, nahi to huM to nahi jAu vaLI mane kaMcUka Apo ane tame paNa yAtrA karavA sAthe cAlo. tame nahi Avo to huM azana-AhAra-pANIno tyAga karuM chuM. atyAre to strI je kahe te pramANe kAmAMdha citrasena badhuM ja karavA taiyAra hato. kaMcUka laI AvI, suMdarInA caraNe page lAgI, kaMcUka suMdarInA hAthamAM Apyo. ane sAthe yAtrA karavA javA mATe taiyAra thavA pAcho jAya che teTalAmAM ja nAnA baMne yogIrAja bolyA - yAtrAnI bAdhAvALAne ja yAtrA karAvIzuM. bAkI khoTA hoya tene yAtrA karavA sAthe nahi avAya. rAjAe sAMbhaLIne tarata ja baMne yogIone rAjI karavA potAnA gaLAmAM rahelo koTimUlya (jenI kiMmata karoDa mUlyanI che) be hAra kADhIne ApI dIdhA. yogIone je kArya sAdhavAnuM hatuM te pUruM thayuM. traNeya yogIo ane traNeya strIo vimAnamAM jaI beThA. rAjA yAtrA karavA javA mATe taiyAra thavA gayo. rAjA AvatAM pahelAM ja vimAnane gagane caDhAvI dIdhuM tyAM gaganamAM jaI kahevA lAgyA... yogI - he rAjA ! tathA nagarajano ! tame sau bhoLA thaIne vAta bhUlI na jazo. huM kahuM te tame sau sAMbhaLo. tamArA rAjAnI baMne kanyAonuM ame apaharaNa karyuM che. ame nagara bahAra chIe. tame sau tyAM Avajo. ane raNasaMgrAma-yudhdha karIne baMne kanyAne pAchI meLavajo. ane tamArA kSAtradharmane sAcavajo. AkAzamAMthI Avela avAjo sAMbhaLI nagaramAM ane rAjamahelamAM moTo kolAhala macI gayo. paLano paNa vilaMba karyA vinA citrasena rAjA sainya laIne nagara bahAra Avyo. yogIrAje vidyAthakI sahune spaMbhita karI dIdhA. tyAra pachI.. - caMdrakumAra yogI, baMne mitro, ratisuMdarI ane rAjakuMvarIone laIne kanakapura sAsare AvI gayA. te be kanyAne potAnA baMne mitro sAthe vivAha karIne ghaDiyAM lagna leI paraNAvI dIdhI. A pramANe bIjA khaMDane viSe cothI DhALa zrI zubhavIra vijaye kahI. he zrotAjano ! tame hoMziyAra thaIne sAMbhaLo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA : jama; kuMvara kahe nija mitrane, jAo tame nija deza; pitara amArAM ama ghare, karatAM hoMze kleza. 1) khabara amArI kADhavA, mokalIyA tuma hoya; jai pAchA ama vAratA, karatAM sukhI sahu koya. zA dezAMtara dekhI karI, sAdhI vAMchita kAma; rAjaRddhi lai AvazuM, mAta pitAne gAma. I ema kahI dhana bahu kuMvara visarjI hAra hoya toya ramaNIne, bhUSaNa zuM hIe tA. 4ll parikaraNe vimAnamAM besArI bhalI bhAta; kAzIpurI gaMgAtaTe, mUkI vaLyAM prabhAta. pI. paga pALe pAchAM vaLyAM, jotAM vana giri ThAma; siMha taNI pare malapato, pAmyo sura gAma. (ko. eka vane yakSAlaye, hathe dharI arihaMta; "nizi samaye sUtAM suNe, tArI sukta kad. Ill mata cite kukhabhara tharka, rotI kuNa e nAra ? dukhIyAnuM dukha bhAMgavuM, e kSatriya AcAra. ll ema ciMtIne uThIyo, zANe anusAra; pitRvate Ubho jai, khI suMdaratA melI 1- rAtri, 2 - smazAna. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA :bhAvArtha : kumAra kanakapura nagare jitArI rAjA zvasuragRhe AnaMdathI rahelA che. baMne mitro paNa kumAranI paDakhe rahyA che. ekadA kumAre baMne mitrone bolAvyA. mitro baMne AvI UbhA. kumAra - mitro! have tame sau tamArA dezamAM padhAro. mAtApitAe tamane mokalyA che. te ApaNI rAha jotAM haze. ane ApaNA samAcAra na maLatAM duHkhI thatAM haze. juo ! te mArA mAtapitAe, mArI khabara kADhavA mATe tamane mokalyA che. have tame tyAM pahoMcI jAva. amArI khabaranI vAto badhI ja karajo. dIkaro sukhI che. haju deza dezAMtara jovAnA bAkI che. te saghaLuM joI, ghaNI badhI ridhdhi-sidhdhi ane rAjaramaNIo tathA rAjaparivAra vagere laIne Avaze. je samAcAra tame teone kahezo, te sAMbhaLI sahu koIne AnaMda thaze. ane sukhI paNa thaze. A pramANe kahI teone javA mATenI taiyArI thavA lAgI. kumAre teone ghaNuM dhana ApyuM. vaLI baMnenI strIone koTimUlya hAra, ratno ane bhUSaNo ApyAM. tyArapachI eka vimAna racIne, temAM saghaLA parivArane besADI kAzI dezamAM gaMgA nadInA kinAre sahune UtArI dIdhAM. prabhAta thatAM kumAra tyAMthI pagapALA vaLI vanagiri vagere jotAM AgaLa cAlyo. ratisuMdarIne tenA piyare mUkI dIdhI. ekAkI rAjakumAra siMhanI jema malapato, cAlyo jAya che. jatAM jatAM vana oLaMgI eka suMdara gAmanI najIka pahoMcyo. gAmamAM na jatAM gAma bahAra vanakhaMDamAM rahelA eka yakSanA maMdire jaI beTho. saMdhyA DhaLavA AvI hatI. phaLaphaLAdithI bhUkhane zAMta karI tyAM ja rAtrie raho. arihaMta prabhunuM dhyAna dharato kumAra yakSAlayamAM sUto. ghaDI be ghaDI rAtri pasAra thaI haze tyAM kumAre koI strIno raDavAno avAja sAMbhaLyo. paragaju kumAra tarata ja beTho thaIne kaMIka vicAravA lAgyo. A jaMgalamAM ghora aMdhArI rAte strI zA mATe raDatI haze? jarUra A bAI duHkhI haze. A bAI koNa haze? je hoya te duHkhInA duHkha dUra karavA te kSatriyano dharma che. ema ciMtI tarata ja tyAMthI Ubho thayo. je dizAmAMthI avAja Avato hato tyAM pahoMcyo. jayAM strI raDatI hatI te bhayAnaka eka smazAna hatuM. tyAM raDatI nAra suMdara ane sohAmaNI hatI. tyAM jaIne Ubho. (zrI caMdrazekhara rAjano rAsa) 98 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa pAMcamI :(kuMvara gabhAro najare dekhatAMjI..e dezI.) sAhasikavaMta ziromaNIjI, buddhi vairya baLa bhUra ho; udhama pasakrama jaza huvejI, daiva rahe tasa dUra ho..re.sA. ll1 caMdrazekhara karuNA nidhijI, dekhI rUpanI rekha re; vyi bhUSaNathuM rasAdikejI. bhAla tilaka savizeSa re..sA. //rA kuMvara kahe suNa ! surajI, rukta kare zuM kAja re ? vanamAM rahI kima ekalIjI, nija kulavaTa tajI lAja re.sA. //all. sA bhANe suNa laghu bALakAjI, tujane kahyuM zuM thAya re; matanI vAta bAhira paDeche. duHkha kazuM navi jAya re.sA. //4 bole kuMvara laghu gurutaNuMjI bolavuM e asala re; zilA ratta aMtara juojI. gAya vALe te govALa re.sA. //pa bhaMje "kuliza giri moTakAi, aMkuza gajavazIkAra re; teje adhika te guru kahyo, dIpa hare aMdhakAra re,.sA. koI kahe te tuma vacane karIjI, thai paratIja muja sAra re; pAke sIMtha cAMpI lIyojI. jANIe bhaTa AkAra re,.sA. llll vAta suNo eka mAharIjI, A nagaTe ama vAsa re; mujapati nRpasevA karejI, nizakti raheto pAsa re.sA. to zastra maNI te bhUpatijI. sthipaNe kadIya na hoya re; vAta 'pizuna mukha sAMbhaLIjI, rIse caDyo nRpa soya re..sA. /lo hukama karI koTavALanejI, zUli dharyo muja vAha re; azata karavA nizi sojI, AvI iAM utsAha re..sA. //holl ucI zULI pahotI nahijI, huM abaLA baLa roya re; mukha dekhI bhojana karyuM che. khaMdha caDAve koya Te..sA. 11 icchApUrNa muja zira caDhojI, sthira thai karo kahe rAya re; baMdha caDhI tava sA tihAMjI, kAtIe kApI mAMsa khAya re..sA. /1rI li (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 2 ghora jArI zA) 99 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsa taNo 'baMdha eka paDyo, kApatAM nija baMdha re; kuMvara te lai nAsA dharejI, mAMsa mRtaka durgadha Te.sA. 1all tava UMcu joi ciMtavejI. hai hai vyaMtarI koya re; chaLa karIne muja mAravAjI, phaMda racyo e soya Te.sA. 14 kuMvara vade re pApiNIjI, jANyuM tuja caDhi re; baMdhathI nAkhI bhUtaLejI, hiMsaka surI apavitra Te.sA. /15 khaga grahI jaba ghA dIejI. nAhI lai zarIra re; gagane jAtAM kuMvare grahoi, kheMcI lIdhuM tala cIra che .sA. 1cho sumaMdira sUto jaijI cAlyo uThI prabhAta re; jaraNA paraNA UtarIjI, cAlyo teNe parabhAta Te.sA. /1LA tibaM eka vAta nikuMjamAMm, dITho jaina prAsAda re; kalpataru marabhUmiejI, dekhI lahe AhalAda Te.sA. /18 zAMtinAtha prabhu dekhItejI, vAMdhA dharIya viveka re; gamaMDapa jaba AvIyAjI, tava dITho para eka Te .sA. 1 kuMvara pUchatAM te kahejI, maNimUDa beTa nareza re, tasa suta huM zaMkhacUDa chuM jI, gurumukha suNI upadeza Te.sA. /2oll yAtrA jatAM hAM AvIyAjI, caitya ullaMdhyuM ajANa re; AkAzamAMthI bhUmi para paDyojI, vidhAnI thai hANa re...sA. rajI. kuMvara kahe zaMkhacUDatejI, vidhA lIyo muja pAsa re; sAdho kahIne vadhAvatojI, vidhA pharI dei tAsa re...sA. razI kheTa vimAna racI karIjI, kuMvarano lahI upakAjI re; vidhA dIdhI baharaNiIjI, i gayo giranArajI Te.sA. Do. caMdrazekharanA rasanIjI, e kahI pAMcamI DhALajI re; "zrI zubhavITa kuMvare tihAMjI, sAdhI vidhA vizALajI re.sA. ra4l. 1 - vaja, 2 - dANo, 3 - cADIkhora, 4 - TukaDo, 5 - e nAmanI nadI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 1eo Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra sAthe chetarAmaNI ane zaMkhacUDanI sAthe bheTo -: DhaLa-5 : bhAvArtha : sAhasika kumAra bhayaMkara smazAnamAM Ubho che. te kumAranI pAse budhdhi-dharma e baMnenuM baLa ghaNuM che. vaLI sAthe udyama ane parAkrama paNa vizeSa che. te kAraNe karIne duSTa devo paNa kumAra pAse AvI zakatA nathI. karuNAbhaMDAra zrI caMdrakumAre svarUpavAna kanyA joI. te kanyAe AbhUSaNo tathA divya vastro paheryA hatA. ane bhAlamAM moTuM tilaka karyuM hatuM. Azcaryayukata kumAre pUchayuM re suMdarI ! sAMbhaLa! A bhayaMkara vanamAM ekalI zA mATe rahI che? vaLI tArA kulanI maryAdA choDI, aDadhI rAte bhayaMkara vanamAM ekalI zA mATe raDe che? suMdarI - he laghubALa ! tane kahevAthI zuM vaLe? mananI vAta karatAM, vAta amArI bahAra paDI jAya, ane duHkha amAruM to UbhuM ja rahe. mATe he bALaka ! pUchavuM rahevA de. kumAra - suMdarI ! nAnA ke moTA bolavuM te yogya nathI. parvatanI zIlA moTI che. jayAre rano nAnA che. chatAM konI kiMmata vadhe? gAmane pAdare cAro caratI gAyanA dhaNane, je jatI gAyane je vALe te mAlika ke govALa kahevAya. moTA moTA parvatane bhedavA vaja ja samartha che. koInAthIye gAMjyo na jAya hAthI, to tene vaza karavA mATe aMkuzanI jarUra hoya che je aMkuza hAthI AgaLa sAva nAno lAkaDI jevo hovA chatAM mahAvata hAthIne vaza karI zake che. temAM jhaLahaLatA ne kAma jenAthI thAya te vaLI nAnA zuM ne moTA zuM? je kAma kare te moTA. TamaTamato dIvaDo nAno hovA chatAM bhayaMkara aMdhakAranuM haraNa karI le che. mATe te strI ! tAruM duHkha kahe. je amArAthI dUra karI zakAya. ane tane pratIti thAya. cUlA upara rAMdhavA mUkelo bhAta kAco che ke caDI gayo che tene mATe eka dANo ja dabAvavo joIe. badhAja bhAtanA dANA jovA na paDe. vaLI AkRti thakI subhaTa oLakhAI jAya che. kumAranI vAta sAMbhaLI strI bolI - he paradezI ! mArI eka vAta sAMbhaLo. je A najIka nagara rahelu che. temAM mArA pati sAthe huM rahu chuM. ahIMnA rAjAnI sevA mArA pati dararoja kare che tethI mAro pati rAjAnI sAthe dararoja hoya. kumAra ! kahevAya che ke zastra, strI ane rAjA A traNeya kadIya sthira hotAM nathI. caMcaLa mananA prAyaH karIne hoya che. koI cADiyAcugalI karanAra cADiyAe rAjAnI kAnabhaMbheraNI karI. te vAta sAMbhaLI rAjA mArA svAmI upara ghaNA krodhe bharAyA. tarata ja koTavALane bolAvI, rAjAe mArA patine zULInI sajA ApI dIdhI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 101 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koTavALe tarata ja mArA svAmIne ahIMyAM phAMsIne mAMcaDe caDAvyo che. sAMjanA jamavAnI veLA thatAM huM khAvAnuM laI smazAne AvI. paNa svAmIne UMcI zULI upara laTakAvelA joI, huM tyAM sudhI pahoMcI na zakI. temanuM mukha joIne huM haMmezA jamuM chuM. UMce rahelA svAmInuM mukha na jovAthI huM abaLA strI bIjuM zuM karuM? te kAraNe moTe moTethI raDu chuM. jo mane koI potAnA khabhA upara caDAve to mArA svAmInuM mukha joI lauM. to mArI IcchA pUrNa thAya. strInI vAta sAMbhaLI kumAra kahevA lAgyo re abaLA ! le mArA khabhA upara caDI tArI IcchA pUrNa karo. paragaju kumAranI vAta sAMbhaLIne te strI haiyAmAM AnaMda pAmI. kumAranA khabhA upara caDI gaI. potAnI jIbhathI phAMsInA mAMcaDe caDelA marI gayelA mANasanuM mAMsa khAvA lAgI. temAM eka TukaDo mAMsano kumAranA khabhA upara paDyo. kumAra camakayo. te TukaDo hAthamAM laIne kumAre saMdhyo. saDelA ne dugadhI maDadAnA zarIranA mAMsano TukaDo. tarata UMce jotAM samajI gayo ke koI vyaMtarI lAge che. teNe kapaTa karIne mane mAravA mATe A kAvataru karyuM che. hai ! hai ! huM phaMdAmAM kayAM phasAyo? upAya to karavo ja paDaze. tarata ja kuMvara kahevA lAgyo re pApiNI ! kahetAM ja khabhethI nIce pachADI dIdhI. vaLI kahevA lAgyo - re ! re ! duSTA ! tAruM caritra meM jANyuM. tuM hiMsaka ane apavitra devI che. ema kahI kamare rahelu deva adhita khaga hAthamAM grahaNa karyuM. jayAM ghA karavA jAya che tyAM ja te vyaMtarI potAno jIva laIne nAThI. gagana mArge jatI vyaMtarI pAchaLa kumAra paDyo. kumAre pakaDI pADI. paNa te chaTakI javA lAgI. nAsatI evI teNInuM vastra kumAranA hAthamAM AvI gayuM. te vastra laIne smazAna bhUmithI nIkaLI yakSAlayanA maMdire jaI sUI gayo. prabhAta thatAM paramAtmAnuM smaraNa karatAM kumAra tyAMthI AgaLa cAlyo. AgaLa cAlatAM mArgamAM jaraNAparaNA nAmanI nadI AvI. nadI UtarI AgaLa cAlyo. to vananI kuMjalattA AvI. te kuMjalattAnA madhyamAM jinezvara paramAtmAnuM maMdira joyuM zikhara ne dhvajA jotAM ja kumAranA haiyAno moralo nAcI UThayo. jema mabhUmimAravADanI bhUmimAM kalpataru joIne sahu AnaMda pAme te rIte.. nissahI bhaNI kumAra maMdiramAM gayo. soLamAM zrI zAMtinAtha prabhune jotAM ja kumAre darzana vaMdana karyA. vivekI kumAre mana dharAI jAya tyAM sudhI prabhunI bhakita karI. pAchA vaLatAM raMgamaMDapamAM eka mANasane joyo. kumAre pUchayuM - Apa koNa cho? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 102 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANasa - he paradezI narottama! huM vidyAdharanI zreNInA rAjA maNicUDano putra chuM. mAruM nAma zaMkhacUDa che. sadgurunA mukhathI tIrthonA - mahimAnI vAta sAMbhaLI huM yAtrA karavA nIkaLyo. jatAM mArgamAM huM ahIMthI nIkaLyo. nIce jinamaMdira che te mane khabara nahotI. ajANatAM jinamaMdiranuM ullaMghana thatAM ja huM AkAzamAMthI nIce A bhUmi upara paTakAI gayo. ane mArI vidyA badhI naSTa thaI gaI. te kAraNe have huM ahIMthI kevI rIte jaIza? ciMtAmAM ahIM dAdAnA darabAre AvI beTho chuM. smaraNa karatAM paNa eka vidyA yAda AvatI nathI. kumAra - zaMkhacUDa vidyAdhara ! te vidhA pharIthI mArI pAsethI grahaNa kara. ane tenI sAdhanA karo. kumAranA kahevAthI zaMkhacUDe kumAra pAsethI vinayapUrvaka vidyA grahaNa karI ane sAdhanA paNa karI. tarata ja te vidyAo vidyAdharane phaLIbhUta thaI. zaMkhacUDa kumArano upakAra mAnavA lAgyo. tenA badalAmAM vidyAdhare kumArane bahurUpiNI vidyA bheTa ApIne giranAranI yAtrAe cAlyo gayo. tyArapachI kumAre tyAM te vidyAnI sAdhanA karI. A pramANe bIjA khaMDanI pAMcamI DhALa kartA puSe kahI. - duhA : siMha ane vaLI pAMkharyo, tima lahI vidhA sAra: malapato mAro calyo, ekaNapiMDa kumAra 1 sAtha lei parikara dhaNo, maLIyAM eka sArthavAha; parvata nikaTa sarovare Utaryo khI uchAMha rA sArthapati ciMtAture, beTho taMbu geha; pUchatAM kahe kuMvarane, che ama ciMtA eha aa bhIlanI pallI giri vaye, vasatA "sabara aneka; bhIma nAme pallIpati, lUMTato atireka. //4 khabara vinA AvI caDyA, have koNa karavuM kAja ? te ciMtA citamAM vasI, UaaN kima raheze lAja. paNa kihAM jAvuM kuMvara bhaNe, javuM karaNATaka deza; nRpa kahe nirbhaya thai raho, na dharo bhaya lavaleza. cho mu (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 103 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kesarI siMhanI AgaLa, zeTha vade tuma najarathI, zeTha vasudata ciMtave, tame teDI nara bhojane, sabarA haraNa samAna; jema ravi timira vitAna tenA dharyabaLI nara e sata vasyA dharI neha 1 - bhIlara - atyaMta, 3 - vistAra. -: duhA : bhAvArtha : siMha hoya ane tene pAkhara (pAMkho Ave, tema rAjakuMvara to hato, ane tene vidyA meLavI tethI te vadhAre zobhato hato. pachI ekalo siMhanI jema malapato malapato cAlyo jAya che. cAlatAM jatAM kumArane rastAmAM sArthavAhano kAphalo maLyo. sarovaranA tIre moTo paDAva nAkhyo. sAthe vizALa jagyAe saghaLo parivAra potapotAnI rasoI pANImAM sahu paDyA che. sthAna raLiyAmaNuM che. jayAre bIjI tarapha parvatanI hAramALA che. tenI taLeTImAM suMdara sarovara che. pANInI sagavaDatAne kAraNe sI ahIM ja paDAva nAkhIne rahyA. kumAra kAphalAmAM pahoMcyo. cArekora joto joto AgaLa vadhatAM kumAre taMbunI bahAra sArthavAhane joyo. te sArthavAha lamaNe hAtha daIne moTI ciMtAmAM beThelo joyo. kumAre jaIne pUchyuM - Apa sArthavAha cho ? sArthavAha - hA! paradezI ! kumAra - Apa ciMtAtura kema dekhAo cho? sArthavAha - he narottama! vepAra arthe A saghaLA vepArIone laIne Avyo chuM. A jaMgalamAM cAlatAM sarovara joIne ame sahue ahIMyAM paDAva nAMkhyo. bapora thatAM khabara paDI ke A parvatanI vacce mahA bhayaMkara bhIllonI rahevAnI pallI che. te badhA ullaMTha mahAcora che. ajANyA ame AvI paDyA. have zuM karavuM? mArI lAja kema raheze? atyAre ATalo moTo kAphalo? kevI rIte badhAne laIne cAlyA javAya? mArI lAja zI rIte raheze? te moTI ciMtA che. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 104 . Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra - Apane kayAM javAnuM che ? sArthavAha - amAre karNATaka javuM che. kumAra - he zeTha ! nirbhaya thaI raho. ciMtA na karazo. manamAM jarAye bhaya rAkhazo nahi. sArthavAha A AzvAsananA zabdo sAMbhaLI vicAravA lAgyo. A paradezI kesarI siMha samAna jaNAya che. enI makkamatA ! enI bolavAnI chaTA ! vaLI AnuM rUpa kevuM ? lakSaNo ja kahI Ape che ke A paragaju ane mahAna koI kSatriya rAjakumAra che. A siMha samAna che. tenI AgaLa to badhA haraNiyA jevA lAgaze. A pramANe manamAM vicArato bolyo - kumAra ! mane zradhdhA che tamArI eka najarathI amAruM kArya jarUra thaI jaze. jema ke sUrya udaya thatAM aMdhakAra jAya. sArthavAha zeThanuM nAma vasudatta hatu. te to vaLI AgaLa kumArane mATe vicArato ja rahyo. lAge che ke dhairyavAna che. jarUra mane ApattimAMthI ugAraze, tyAra pachI vasudatta zeTha kumArane potAnA pAlamAM teDI gayo. bahumAnapUrvaka bhojana karAvyuM. ne tyAM ja kumAra paNa te sArthavAha sAthe rAtabhara rahyo. -H DhALa chaThThI : (suNa merI sajanI rajanI na jAye re...e dezI.) loka sakala tidrA anusaratA re, zeTha subhaTazuM cokI pharatA re; bhIlla ghaNA girithI UtaryA re, vAtara pare kIkIyArI karatA re. // 1 // eka pahora rAtri jaba jAve re, meghatIra jayuM tIra varasAve re; "sabara timira bhara ciMhu dizi dhAve re, ghuvaDa jayuM ghughavATA karI Ave re. UMcI dekhI kAyara dila kaMpAve re, baLIyA subhaTa tihAM jhUjhAve re; bahulI baLatI mazAlo karatA re, bhaTa jhUjhratA paNa navi DaratA re. ||3|| kALA bhIla te kALI rAte re, bAvaLa badarI kaMTaka jAte re; te sAthe raNa karI bhaTa te jhuMjhe re, dekhI zeTha te ubhA je re. // 4 // pallIpati bhImasena te Ave re, sabara ghaNAMne raNamAM lAve re; zeThatA subhaTa raNethI tUTe re, haMkAryA sAthane lUMTe re. // 5 // caMdrazekharane zeTha jaNAve re, tava te medAne Ave re; kuMvara upara te bhIma bANa sAMdhe re, nAgapAsathI tRpa tasa bAMdhe re. ka bhIla zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 105 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baharupiNI vidhA phoravatAM re, rUpa 'kapila lAkha te karatAM re; eka eka bhIlane cAMcame letA re gagane uDI te savi jAtAM re /gA bhUtaLa bhIla raho nahi koi re, sArthapati harakhyo te joi re; sthira karI lokane rAta gAve re, pallIpati saha paMthe jAve Te. . saghaLA paMkhIe saMhAryA re, bhIlla zodiza jhAMkhare paDIyA re; khaMDita dehe tija ghara pAme re paMkhI dekhI dhujA dhAme re II trIje kti kAMtipura AvyA re, sAtha sahu vanamAM utarAvyA re; vimalasena yusvAmI Ave re, muktAphale kuvate vadhAve re //holl bole bAMdhava ayarija kIdhu re, puNyataNuM phaLa pazila lIdhuM re; kIdho bahujanane upakAra re, mArA vaheto thayo sukhakAra re 11. ema kahI tuma caDhAvI teha re. bahu utsavazuM lAvyo geha re; neha dharI ketA dita rAkhe re, pallIpatine kuMvara te bhAkhe re I/1rI je vitatI AzA rAkho re, to taskarapaNuM dUra nAkho re; Apo pAkA tAsa jabAta re, pharI na karavuM e tophAna re //all i jabAta te tija para jAve re, zeTha rajA lei paMthe sidhAve re; rAjA kuMvaranI bhakita karatAM re, titi sneha adhiko dharatA re |14ll zrI zubhavIra kuvallu meLA re, karatA nava nava bhojA bheLAM re; caMdrazekharano rAsa rasALa re, bIje khaMDe chaThThI DhALa re. 15 1 - bhIlarupI aMdhakArano samUha, - boraDI, 3 - dhoLA tetara, zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 10 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIlla sAthe yuddha -: DhALa-6 : bhAvArtha : sArthavAha vasudattanI sAthe kumAra tenA pAlamAM rahyA. avanavI vAto kare che. dinabhara cAlatAM loko thAkelA potapotAnA paDAvamAM poDhI gayA. te vakhate zeThanA subhaTo cArekora cokI bharatA sArthavAhanA kAphalAnuM rakSaNa karatA pharI rahyA hatA. madharAta thatAM thatAM to girivaranI Toce vAnaronI jema kikiyArI karatAM bhIlonA ToLe ToLAM UtarI AvyAM. potAnI pAse rahelA tIra kAmaThAMthI bANano varasAda varasAvavA lAgyA. rAtrino aMdhakAra temAM kALA bhIlono samUha parvatanI cAre dizAthI A kAphalA upara humalo karavA AvI gayA. jema ghora aMdhakAramAM ghuvaDa ghughavATA kare te rIte ghughavATA karatA bhIlo doDI AvatA hatA. kAyaro to A jotAM ja kaMpavA lAgyA. aNadhAryA AvI paDelA lUMTArAone bhagADavA, zeThanA baLavAna subhaTo temanI sAme thayA. tenI sAme jhajhUmavA lAgyA. kALA bhIla - kALI rAta - bAvaLa ane boraDInI jAtanI jema badhu eka meka bhAsatuM hatuM. pallIpati bhImasena paNa te vakhate ghaNA badhA bhIllone sAthe laI Avyo. bhIllonA hAthamAM saLagatI mazAlo hatI. tethI teo zeThanA subhaTone haMphAvavA lAgyA. subhaTo pAchA haThavA lAgyA. bicArA subhaTa paNa hAravA lAgyA. kALA bhIllo kALI rAta, hallo jabaro karatAM subhaTo hArI gayA. bhIlone huMkAra karyo. te sAthe ja pallIpati ane pallIo badhA ekI sAthe ja sArthanA kAphalAne lUMTavA lAgyA. potAnA sArthane hArato joI zeTha caMdrazekharane kahevA lAgyo. vAta sAMbhaLatAM ja kumAra raNasaMgrAmamAM bhIlanI sAme ja laDAI mATe Utaryo. kumArane sAme laDavA Avato joInI bhImasena pallIpatie kumAranI sAme ja bANono varasAda cAlu karyo. cAlAka kumAre vidyAbaLathI nAgapAza bANanuM saMdhANa karatAM ja bhImasena pallIpati nAganA baMdhanathI baMdhAI gayo. vaLI kumAre bahurUpiNI vidyAne saMbhArIne eka lAkha jeTalA dhoLA tetaro vikuvaryA. sArAye tetaro AkAzamAMthI uDatA nIce AvatA gayA ne potAnI cAMcamAM eka eka bhIllane upADatA gayA. jotajotAmAM bhUtaLe eka paNa pallIno bhIla rahA nahi, A joIne vasudatta sArthapati harakhAyo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 6 caMpA zo vAI 100 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArthamAM rahelo loko bhayabhIta thaI gayA hatA te paNa nirbhaya thayA. bAkI rahelI rAtri saue zAMtithI pasAra karI. savAra thatAM sArthavAha sAthe kumAre pallIpatine sAthe laI AgaLa prayANa karyuM. jayAre bIjA bhIllone je paMkhIoe cAMcamAM lIdhA hatA te saghaLAe bhIllone paMkhIoe parvatanI daze dizAmAM jhADajhAMkharAmAM nAkhI dIdhA. savAra thatAM potAnI AvI dazAmAMthI jhADajhAMkharamAMthI bahAra nIkaLyA, savAramAM uDatA paMkhIone jotAM ja bhaya pAmatA hatA. potAnA aMgopAMga tUTayA joIne duHkhI thavA lAgyA. duHkhI thatAM potAnI pallI (jhUMpaDI) e pahoMcyA. vATe cAlatAM trIje divase kumAra sArthavAha sAthe ane bhImasena pallIpatine laIne kAMtipura nagara bahAra vanamAM AvIne UtaryA. kumAranA parAkramanI vAta sAMbhaLIne AnaMda pAmelA kAMtipura nagaranA rAjA vimalasene jANyuM, ke mahA ullaMTha lUMTArA rUpa je bhImasena, tene laIne caMdrakumAra nagara bahAra vana udyAnamAM AvyA che. tethI tarata ja kumAra pAse Avyo. mukatAphaLathI kumArane vadhAvIne kahevA lAgyo - he bAMdhava ! Ape mahA Azcarya kArya karyu che. pUrvanA ghaNA puNyabaLe A kArya karyu. sAthe sAthe aDhaLaka puNya paNa upArjana karyuM. je ApanA A kArya thakI ama jevA ghaNA badhA janano upakAra karyo. A mArge jatAM AvatAM lokone upadrava karatA hovAthI rasto baMdha thaI gayo hato. he kumAra ! tamArA thakI have A rasto vaTemArgu mATe khullo thayo. tethI karIne Apano upakAra ghaNo che. tyArapachI kumArane ghaNA AdarapUrvaka ghoDA upara besADI potAnA nagaramAM laI Avyo. kumAranI sAthe sArthavAha ane bhImasena pallIpati paNa AvyA. ghaNA utsavapUrvaka kumArane sAmaiyA thakI rAjadarabAre lAvyA. AnaMda ane snehathI rAjA kumArane potAnA AvAse rAkhe che. eka dina pallIpatine kumAra kahe che ke he bhImasena mahArathI ! tamAre jIvavAnI AzA hoya to lUMTa karavAno dhaMdho choDI gho. AjathI sogaMdha Apo ke kayAreya koIne lUMTIza nahi. A pramANe pAkI vAtanA sogaMdha lyo. to tamane choDI dau. bhImasenane to manamAM kumAranI upara bahumAna prIti thaI hatI. kumAranI vAta sAMbhaLI tarata ja pote kabUlAta karI. he parama upakArI ! he paradezI ! huM sogaMdha lau chuM kayAreya corI karIza nahi, lUMTIza nahi. pallIpatinI vAta sAMbhaLI kumAre choDI dIdho. te potAnA ghare cAlyo gayo. sArthavAha vasudatte paNa kumAra pAse javAnI rajA mAMgI. kumAre rajA ApI. potAnA sArtha sAthe sArthavAhe tyAMthI prayANa karyuM. nagarano rAjA kumAranI aMtaraMga bhakita kare che. baMne ghaNA dina sAthe rahetAM snehamAM paNa ghaNo vadhAro thayo. A pramANe kumArano meLo thatAM navanavA bhojana karatAM, caMdrazekharanA rAsanI bIjA khaMDe chaTTI DhALa pUrNa thaI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 108 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA : eka sti rAjakacerIe, kuMvarane nRpa pUchata; vidhA raja nidhi tame deza videza pharata. 1 mAtula subhagApure citrasena che. rAya; tasa kanyA te apsasa, yauvanavaya jaba Aya. /rA eka yogI hoya ziSyaNuM, AvI kIyo vanavAsa; traNa dhUrta ziromaNI, rAye kIyo vizvAsa | vezyA taskara ati jala, nga Thakkara sonAra; etA nahi hu ApaNA, maMkaDa "bahua bilADa. //4 vizvAse teo gayA, lei gayA tiga tA . gAma gAma giri jovatAM, na paDI khabara lagATa po. jo jANo vidhA baLe, bhAkho amane teha kanyA lai ghara AvIe, jAya halya saMdeha cho. tava vaLatuM kuMvara kahe, apaharI kanyA hoya; vara ciMtA TALI ame, paraNyA bAMdhava hoya. zA rAya bhaNe e kSatrIno, nahi raho AcAra; paranArI paradhana bhaNI, tidhara to kuMvara kahe kanyA taNA, sahagame bharatAra; jaMbuvatI rukimaNI harI, kRSNa kSatrI viyAra. le. paNa tuma mAtula "varapriyA, haratAM gai tasa jAta; meM za6zuM zaThatA AdarI, sAMbhaLajo te vAta. 1oll 1 - brAhmaNa, 2- paraNelI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 109 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : bhAvArtha : kAMtipuranA rAjA vimalasena ane caMdrakumAra baMne sAthenI mitratA vadhatI jAya che. jayAM jAya tyAM sAthe ja baMne jAya. baMne vacce jJAnagoSThI paNa avAra navAra thatI hatI. ekadA rAjakacerImAM baMne sAthe beThA che. kacerInAM kAma pUrAM thayAM. tevAmAM rAjAe kumArane pUchayuM - he mitra! caMdrakumAra ! avanavI vidyA rUpI ranano bhaMDAra ApanI pAse ghaNo bharyo che. vaLI deza-videza paNa Ape ghaNA joyA. henarottama! tame sAMbhaLo ! ApanA vidyA baLe mane kahezo? mArA mAmA subhagApuranA rAjA (subhagA nagarI che. teno rAjA) nAme citrasena che. te mAmAnI be kanyA, apsarA sarakhI, jemanuM nAma ratna ane bhUSaNa che. te yauvanavayamAM AvI che. te arasAmAM te nagaranI bahAra udyAnamAM eka guru be ziSya. ema traNa yogI AvIne vasyA. A traNeya yogI dhUrtaziromaNI hatA. tenI upara mArA mAmAe vizvAsa kIdho. nItikAro kahe che ke jagatamAM vezyA, cora, agni, pANI, dhUtAro, ThAkara, sonAra, mAMkaDA, vAMdarA, brAhmaNa ane bilADo, ATalA kayAreya ApaNA thatAM nathI. A vAta jANavA chatAM mAmA vizvAsamAM rahyA. ane te traNa dhUrta yogI mAmAnI be kanyA ane trIjI eka strI ema traNene laIne bhAgI gayA. citrasena mAmAe gAmogAma ne nagaro nagara ghaNI ja tapAsa karavA chatAM paNa teonI kayAMye bhALa na maLI? he paMDita vidyAdhara ! paradezI ! ApanA vidyAbaLathI kaho ke te kanyA kayAM rahelI che ? te jANavAthI ame te baMne kanyAne ghare laI AvIe. amAro saMdeha paNa TaLI jAya. kumAra - he rAjana! te kanyAnuM apaharaNa ame karyuM che. ane te baMne kanyAnA varanI ciMtA ame dUra karI dIdhI che. te kanyAo be yuvAna baMdhu sAthe paraNI gaI che. rAjA - he kSatrIya naravara ! Apano A dharma nathI. paranArI - paradhananuM apaharaNa karavuM te Apano AcAra nathI. kumAra - rAjanuM! kuMvArI kanyAne hajAra pati hoya che. juo tame. jaMbuvatI - raphamaNIne kRSNa mahArAjA kSatriya hatA ne apaharaNa karI lAvyA hatA. he rAjan - sAMbhaLo ! tamArA mAmAe to bIjAnI paraNelI strInuM apaharaNa karyu hatuM. ane te kAraNe tenI AbarU gaI. A tamArA mAmA zaTha ane luccA banyA. to meM paNa temanI sAme zaTha banI zakatA dharI hatI. te upara sAMbhaLo eka vAta kahuM. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAta) 110 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa sAtamI :(sutArInA beTA tane vInavuM re lo...e dezI.) vairInuM vayata na visare lo, ari kaMTakanI gati hoya che; bala bautrAte mukha bhAMgIe lo, nahi to dUra tajIe soya jo. vairI. 1ll lakSmIpura ajita narezaru re lo, zeTha dhanada kare tRpakAma jo; hyA dharma tIrthAta vAvaTe re lo, guru devaguNe vizrAma jo.. //rA zrImatI vezyA tRpa saMsadi re lo, kare eka ni nRtya uttara jo; dhata mAla nRpati maMtrI hIe re lo, paNa zeTha na Ape lagAra jo. hall loka bole tuM sarvene raMjatI re lo, paNa dhanata raMjyo na jAya jo; suNI cite catura huM kharI re lo, leu dhana karI koi upAya jo. //4 vaLI nRtye jayo nRpa ema kahe re lo, mukha mAMge te Apu tuja jo; bhaNe sA bhUpate zeThane kahI re lo, lAkha dravya apAvo muja jo. // bhUpa bhAkhe zeTha dhana ApIe re lo, bhaNe zeTha dIyuM mArAja jo; ghera jaine zokAtura ciMtave re lo, kema raheze kacerIe lAja jo. koI zuka pUche zeTha mukhathI suNI re lo, zuka "dakSamati dIe tAsa jo; lAkha mUlyanuM ratna lei karI re lo, gayA zeTha narezara pAsa jo. tethI 'Adarza mukhe maNi dhArIne re lo, bhaNe zeTha vezyAne ema jo; pratibiMba rajU kara lIjIe re lo, vade vezyA levAye kema cho ? to bhaNe maMtrI svapna pratibiMbamAM re lo, nahi phera ihAM lavaleza jo; gai vilakhI ghare jatathI suNyo re lo, zukAjano e upadeza jo. Ill anyaa vezyA tRpa rIjhavI re lo, kahe zeThano zuka dIyo muja jo; zeTha pAsethI rAye apAvIyo re lo, lei tija para gai abujha jo. 1ol lAkha dravya gayuM tuja buddhie re lo, phaLa khADuM tuja pratyakSa jo; ukha chedI hasIne kahe re lo, karo zAka pAke muja bhakSa jo. ll11 kahI vezyA gai sakhIne ghaTe re lo, gai ghasI kAmavaza bahAra jo; zuka harakhyo bhaye chAto calI re lo, eka pAMkhe raho khALa dvAra jo. 1ro zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 111. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI vasI jatAM navi khIo re lo, mAMsa lAvI pacAve zAka jo; AvI vezyA bhojana karatI vahe re lo, zuka pApIno e bhalo pAka jo. /1all. suNI sUko bhaye mana ciMtave re lo, je jANe to Naze eha che; bALa madhye aAdika khAvatAM re lo, sAja pAMkha sahita thai deha jo. ll14 zuka ciMte vaira vALu sahI re lo, karI buddhi prapaMca vicAra jo; jema siMhane kUpamAM pADIyo re lo, 'zazake karI buddhi udAra jo. 1pa yita dhArIne zuka UDI gayo re lo, jai viSNu maMdira kare vAsa jo; nitya vezyA tiAM mujaro kare re lo, pache jAye nRpati AvAsa jo. vako eka ti vezyA hasmiri re lo, karI nATaka mAMge ema jo; muja vaikuMThanA sukha dIjIe re lo, mane vaikuMTha upara prema che. ||1LA. haIi rahI zuka udhyare re lo, muja vAkyano je vizvAsa jo; jihma svadevI sevA kare re lo, te vaikuMTha tuja zuM vAta jo. 18l bhaNe vezyA hathiI na vegaLI re lo, zira muMDAvI hari kahe Avya jo; pachI maMtra dIyuM te japo ghaTe re lo, "huMDhamALA gaLe eka rAta jo. 7/1lI nAya karI nRpa AgaLe re lo, kahe jaizuM amo vaikuMTha jo; pachI nAya karata ja mArga re lo, gIta gAtAM manohara vaikuMTha jo. //raoll bahu loke varI ihAM Avajo re lo, tuja Thaq vaikuMTha nivAsa jo; maMtra Apo vaDe sA sahuM karuM re lo, suNI maMtra dIye zuka tAsa jo. ra1 maMtra: OM ruMDha mUMDa gaDabaDa goTI mohoTI; nArAyaNAya namaH phuTa phuTa svAhA || lei maMtra ghare muMDAvIne re lo, karI kriyA harine ghare Aya jo; namI baMdI karI haripUjatA re lo, kahe vaikuMTha cAlo haDhiAya . razI zuka vRkSe caDhI tava bolIyo re lo, jema sAMbhaLe bALa gopALa jo; re re muMDA ! vaikuMTha rahyuM vegaLuM re lo, gayA vALane thai vikarALa che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 112 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaTha sAthe ame zaThatA karuM re lo, deuM sayaNane mAna vizeSa jo; pAMkho vicchedana te karI re lo, to meM tuja mastaka keza jo. ra4 zuka UDI gayo zreSThI ghare re lo, karI dharma gayA hoya svarga jo; pitA putra thai narabhava lahI re lo, haNI karma gayA apavarga jo. paNa kahe caMdrazekhara suNa bhUpati re lo, suNI vAta na rAkhazo roSa jo; khaMDa bIjAnI DhALa e sAtamI re lo, zubhavIrano nahi koi doSa jo. cho 1 - pagarakhAM, 2 - hoMziyAra, 3 - AsiA najIka, 4 - sasalo, 5 - mRtaka manuSyanI khoparInI mALA. zANo zakarAja -: DhALa-7 :bhAvArtha rAjakacerIe beThelA rAjA ane kumAra vAtoe caDyA che. vAtamAM vAta vAdamAM gaI. kumAre zaThanI sAme zaThatA vAparI che. te pUravAra karavA eka kathA kahevA lAgyo. kumAra manamAM samajI gayA. A to mArI sAme vera zuM thayuM. potAnI patnI ratisuMdarIne haraNa karI laI gayelo ne potAnI patnI banAvavAno prayatno karato te mAro duzmana tenuM vacana ceM visarAya? kahyuM che ke duzmana ane kAMTo baMnenI gati eka hoya che. ApaNI pAse baLa hoya to duzmanane DAmavo harAvavo joIe. sAme thAya to tenuM baLa ochuM karI nAkhavuM joIe. ane kAMTAnuM mukha pagarakhA (joDA) thI bhAMgI nAkhavuM joIe. jethI baMne nAza thAya. nahi to te baMnethI dUra rahevuM joIe. lakSmIpura nAme nagara hatu. ajita nAme rAjA rAjya karato hato. te ja nagaramAM dhanadatta nAme nagarazeTha hato. je rAjAnAM ghaNAM kAmo karato hato. zeTha potAnuM dravya dayAdharma tathA tIrthadAnamAM ja moTe bhAge vAparato hato. vaLI devagurudharma pAchaLa paNa dhana vAparato hato. Aja nagaramAM nagaranI vezyA zrImatI rAjAnI sabhAmAM ekadA nRtya karavA AvI. rAjanartakI rAjasabhAmAM nRtya kare che. je nRtya jotAM rAjA-pradhAna vagere AnaMda pAmyA. te vezyAne ghaNu mAna ApIne nRtyanA badalAmAM dAna paNa moTuM ApyuM. paNa bAjumAM beThelA zeTha kaMI ja ApatA nathI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 113 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhAmAM beThelA loko vezyAne kahevA lAgyA - he rAjanartakI ! tArA nRtye sau AnaMdita thayA. paNa A dhanadatta zeTha to jarAye AnaMda pAmyA nathI. te sAMbhaLI vezyA manamAM vicAravA lAgI. koI paNa upAye zeThane rIjhavI-khuzI karIne dhana meLavuM to ja mArI hoMziyArI. to ja huM kharI catura ema samajIza. nartakInA nRtyathI raMjita thayelo rAjA nartakIne kahevA lAgyo - mAMga ! mAMga ! tuM je mAMge te tane ApIza. rAjAnuM vacana sAMbhaLI vezyA kahevA lAgI - suNo rAjan ! A tamArI bAjumAM je beThA che. te zeThanI pAsethI mane lAkha dravya apAvo. rAjA zeThane kahe che ke lAkha dravya A nartakIne Apo. zeTha ! zeTha kahe - rAjana ! avasare ApIza. sabhA visarjana karI. rAjA rAjamahele gayo. zeTha potAnI havelIe Avyo. pachI udAsa hato. lAkha dravyanI vAta sAMbhaLI vicArato hato ke ceM apAya ? dharmamAM ke koI garIbane apAya. paNa vezyAne ApIne karavAnuM zuM ? rAjasabhAmAM jo na ApuM to mArI lAja zI rIte raheze ? ciMtAnI garhAmAM paDelA zeThane joIne, daravAje pAMjarAmAM rahelo popaTa bolyo - svAmI ! udAsa kema cho ? zeTha - popaTajI ! rAjakacerIno prazna che. rAjA-vAjAM ne vAMdarA, gusse thAya to badhu ja cAlyuM jAya. A pramANe bolatA zeThe saghaLI vAta rAjadarabAre banI hatI te kahI saMbhaLAvI. vAta sAMbhaLI popaTa bolyo - svAmI ! muMjhAzo nahi. temAM zuM che ? upAya bahu sahelo che. lAkha mUlyavALuM ratna ane sAthe eka arIso paNa laI javo. jyAre vezyA dhana mAMge tyAre arIsA sAme ratnano maNi dharavo. ane kahevuM je arIsAmAM ratnamaNi che te laI lyo. popaTanI vicakSaNa matithI batAvela upAyathI dhana mAruM jaze nahi. e pramANe barAbara vAta vicArI rAkhI. prabhAta thatAM rAjadarabAre zeTha gayA. sabhA ThaTha jAmI hatI. rAjA-pradhAna-senApati-Adi rAjaparivAra ane nagarajano tema ja vezyA potAnA parivAra yukata AvI hatI. samaya thatAM vezyAe sAruM nRtya karyuM. tyArapachI zeThanI pAse AvIne lAkha rUpiyA mAMgyA. zeTha kahe - jo A arIsAmAM mUlyavAna ratnamaNi che te grahaNa karo. te sAMbhaLI vezyA vicAravA lAgI. A te zI rIte levAya ? vezyA - zeThajI ! A te zI rIte levAya ? zeTha kahe - te mAMgyA che ApavA paNa huM taiyAra chuM. tAre je rIte levA hoya te rIte le. vezyA, rAjA ane maMtrI sAme jovA lAgI. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 114 D Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrI - re ! te mAMgyA to have te je rIte Ape te rIte lyo. svapna ane pratibiMba. svapnanI jema ja pratibiMbamAM paDelA ratnamaNine meLavo. A sAMbhaLI vezyA nArAja thaI. duHkhI thaIne ghare gaI. loka pAsethI vAta jANavA maLI. zeThanI pAse je popaTa che te popaTanI budhdhithI, tenA upadezathI zeTha mane ThagI che. ekadA sabhAmAM rAjAne rIjhavI, zeTha pAsethI popaTanI mAMgaNI karI. mane zeThano popaTa joIe. rAjAe zeTha pAsethI popaTa vezyAne apAvyo. vezyA popaTane laI ghare AvIne gussAmAM te popaTane kahevA lAgI - 2 mUrkha! tArA upadezathI meM lAkha dravya gumAvyA. tethI tenuM phaLa tane dekhADuM. te have tuM jo. pAMjarAmAMthI bahAra kADhyo. hAthamAM pakaDIne kahe - vezyAne te ThagAvI. gussAmAM bolatI vezyA hAthamAM rahelA popaTanI baMne pAMkho chedI nAkhI. pachI potAnI dAsIne kahe ke A pApI paMkhInA mAMsanuM zAka banAva. mAre te zAka khAvuM che. ema kahI popaTane ApI. pote kAma arthe pADozamAM sakhInA ghare gaI. rasoDAmAM popaTa mUkI dAsI koI kAma thakI bahAra gaI. have rasoDAmAM koI nathI. tethI bhayabhIta popaTa potAne bacavA mATe harakhAto. paNa pAMkha vinA kayAM jAya? tethI te bIcAra pAMkha vinA pagathI kudakA mArato mahelanI pAchaLa rasoDAnI nALamAM saMtAI gayo. ekAMte khALanAM kAramAM sthira thaIne raho. bahAranuM kAma patAvI dAsI utAvaLI utAvaLI rasoDAmAM AvI. tyAM popaTa jovA maLyo nahi. rasoDAmAM cArekora joI vaLI paNa na maLyo popaTa. dAsI paNa zuM kare. hamaNAM svAmInI vezyA Avaze to zuM ApIza? bIju mAMsa kayAMkathI laI AvI. zAka banAvI dIdhuM. sakhInA gharethI vezyA AvI. jamavA mATe rasoDAmAM AvI. bhojana karatAM kahevA lAgI - popaTanA mAMsanuM banAveluM zAka sAruM thayuM che. svAdamAM paNa sAruM che. ema harakhAtI verano badalo lIdho. teno saMtoSa mAnavA lAgI. vezyAnI vAta khALamAM rahelA popaTe sAMbhaLI. jo mane jIvato joze to to have te mane haNI ja nAkhaze. tethI vadhAre sAvadha thaI khALamAM AvatAM eThAMmAM anAjanA dANA khAto keTalAka dina tyAM ja rahyo. ane A rIte dANA khAtAM, pANI pItAM popaTane potAnA zarIre navI pAMkha phUTI. vaLI thoDA dahADA tyAM ja raho. ne te navI pAMkhathI uDI zake tevo thatAM ja avasara joI khALamAMthI bahAra nIkaLI uDI gayo. havelInA sAmenA vRkSe jaI beThelo popaTa vicAravA lAgyo. have huM svataMtra chuM. budhdhiprapaMcathI have A vezyAnuM vera levuM ja joIe. huM vera laIza. e pramANe nirNaya thakI tyAM ja raho. jema ke sasalAe siMhane kapaTa thakI kUvAmAM nAkhyo hato te ja rIte mAre kAma karavuM paDaze. tyAMthI uDIne viSNunA maMdire jaIne rahevA lAgyo. A maMdire vezyA roja darzana karavA AvatI hatI. viSNune page lAgI pachI rAjyadarabAre jatI hatI. ekadA vezyA viSNu bhagavAna pAse bhakita karatAM kahevA lAgI. he bhagavAna! mane vaikuMThanA sukha Apajo. vaikuMTha (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 115 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara apAra prema che tethI mane tyAM javAnI bhAvanA che. te ja avasare vezyA zuM kare che te jovA pelo popaTa mUrtinI pAchaLa saMtAIne joto hato. vezyAnI mAMgaNInI vAta sAMbhaLI popaTa kahevA lAgyo - re suMdarI! mArI vAta para vizvAsa hoya to sAMbhaLa! je vaikuMThamAM deva devI sevA kare che tyAM tAre javuM che. huM tane tyAM jarUra mokalI ApIza. vezyA - he bhagavan! tArI kRpAno pAra nathI. tame mane vaikuMThamAM mokalo cho te mATe huM tamArAthI vegaLI have nahIM rahuM. viSNu hari (popaTa) kahe - re suMdarI ! mAthuM muMDAvIne pachI tuM mAre tyAM Ava. huM tane eka maMtra ApuM chuM. te maMtrano ghare jApa karo. gaLe ruMDhanI mALA rAtabhara rAkhajo. sAthe maMtrano jApa karajo. mAthe muMDana karAvI nAcatAM nAcatAM rAjamArge thaIne rAjAne tyAM darabAre jajo. rAjAne kahejo ke amane vaikuMTha jovAnI hoMza che. te kAraNe ame ahIM tamAre tyAMthI viSNu maMdire thaIne vaikuMTha jaIzuM. rAjAne vadhAmaNI ApI, pAchA vaLatAM rAjamArge nAcatAM, gIta gAtAM ghaNA lokonI sAthe ahIM Avajo. tyArapachI tamane vaikuMThamAM vAsa karAvIza. vezyA - bhale! bhale ! viSNu bhagavAna ! huM A rIte AvIza. mane Apa maMtra Apo. viSNu bhagavAna rUpe popaTa kahe - sAMbhaLa! maMtra bolu chuM. "OM ruMDha mUMDa gaDabaDa goTI thAu mohITI, nArAyaNAya namaH phuTu phuTu svAhA // vezyAe maMtra sAMbhaLI kaMThastha karI lIdho. maMtra laI ghare AvI. pachI hajAmane bolAvyo. mAthuM muMDAvI divasa ane rAta maMtrano jApa karyo. savAre nAhI dhoI, zarIre sonAgerU lagADI, bhagavAM kapaDAM paherIne rAjadarabAre cAlI. rastAmAM nAcatI, gAna gAtI, rAjamArga upara jatI, vezyAne sahu jovA bhegAM thayAM. harinI pUjA karavA jatAM rAjadarabAre gaI. rAjAne vAta jaNAvI dIdhI. rAjadarabAre beThelA badhA Azcarya pAmyA. tyAMthI vezyA nAcatI, gAna gAtI, viSNu maMdira javA nIkaLI. tamAsAne teDuM hoya? na ja hoya. vezyA pAchaLa gAmanuM loka ToLe vaLI jotAM jotAM sI viSNu maMdire AvyAM. vezyA - he harirAja ! tame kahyuM te badhI ja kriyA karIne AvI. have cAlo vaikuMTha dekhADo. te ja vakhate pelo popaTa mUrti pAchaLathI nIkaLI sAme jhADa upara jaI beTho. ane kahevA lAgyo re vezyA ! murkha ! jIvatAM vaikuMTha jovA maLe? popaTane bolato sAMbhaLI vezyA ane sAthe AvelA loko jhADa upara popaTa sAme jovA lAgyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 116 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popaTa - re bAI ! meM paNa zaThanI sAme zaThatA AdarI. teM mArI pAMkha chedI nAkhI hatI, to meM tArA mAthAnA vALa kapAvyA. ATaluM kahI popaTa uDI gayo. zeThane tyAM Avyo. dharma karI zeTha ane popaTa svarge gayA. tyAMthI baMne bApa dIkaro thayAM. tyAM dharmanI sAdhanA karI sakala karma pakhAvI mokSe gayA. kathA kahIne kumAre kahyuM - he rAjan ! A mArI vAta sAMbhaLI manamAM roSa na rAkhazo. bIjA khaMDanI sAtamI DhALe kumAra kahe emAM mAro doSa nathI. e pramANe DhALa pUrI karI. kuMvara kathA kahI e jima bhAMge ema ? tiNe jAvuM daze, kuMvara calyA pAmIyA, viMdhyAcala giripura jotAM gISmakAla bhUtala tame, tapato ravi gahana, peTho dharI bhramara mAtula kara ema ciMtave, ihAM rahevuM nahi sAra; kanyakA, samare ripu samaraNa kare, puccha cheda prItaDI nRpa dvija mana mana zI ciMtI dakSiNa kuMvara tRSAkula vana muktAphala kSIra zrama -H duhA H jalakaNatati, paMkaja jaladhi laghubaMdhu 'tapatApita paMtha te, tarata na pIvuM pa mukha tavi dhoie, karavuM na snAna ciMtavI vizamI ghaDI, snAna kare vRkSalattAmAM yakSaghera, jakSazire mukatAmayI, ka sama, sarovara pakhAla kusumakaje, "sarasanmukha draSTi gai, jaLathI jhaLake vIjaLI, peTho ahita pUjA caityathI pragaTayo karI zrI caMdrazekhara rAjAno rAma 117 dIThuM paDimA karata vaLatAM tAsa haranAra. // 1 // ahizeSa; paradeza. // 2 // pracchana; upavana. // 3 // AkAza; ullAsa. // 4 // utsAha; cais. 11411 nIra; zarIra. | jalapAna; bahumAna. [7thI dekha; vizeSa. [[]] tAsa; ujAsa. lll Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvara yakSAlaya vilokI pAchaLa ciMtave, rahI, koika jove kautuka pacham eha deha. /1ol 1 - zreraNa. 6 - kamaLa. : - topathI davA kula 8 - kama 151, 5-sarovara tarapha. -: duhA : bhAvArtha - A pramANe zaThanI kathA kahI. pachI kumAra manamAM vicAravA lAgyo. have ahIM rahevuM te mArA mATe hitAvaha nathI. A rAjAnA mAmAnI kanyAnuM apaharaNa karyu che. tethI huM A rAjAno duzmana thayo. jema ke brAhmaNa sarpanA pUMchaDA chedavAno vicAra manamAM karyA kare, pachI sarpanuM ahita thAya, tema A duzmana rAjAnI prIta have bhAMgI paDaze. have te mane snehathI bolAvaze nahi. to tenI sAthe rahevAthI zuM? te kAraNe have ahIMthI paradeza cAlyA javuM e ja zreyakara che. A pramANe vicArI te rAtrine vize kumAra tyAMthI koIne paNa kahyA vinA chAnomAno nIkaLI gayo. rastAmAM jatAM giri-parvata-nadI-vanane jotAM kumAra viMdhyAcalanA upavanamAM Avyo. unALAnI Rtu, vaizAkha mahinAnA taDakA, DuMgarALa bhUmi tapelI hatI. mAthe madhyAhna tapato sUrya, pRthvIne paNa tapAvI rahRAo hato. grISmakALanA taDakAe kumArane tarasa ane bhUkha baMne bhegAM karI dIdhA hatA. suMdara upavana joIne AnaMdathI kumAre temAM praveza karyo. suMdara sarovaramAM motIonI zreNIonI jema kamaLo hatA ane cArekora bhamarAo guMjArava kamaLa para karI rahyA hatA. kSIra samudranA nAnA bAMdhava sarakhuM sarovara joyuM. ghaNA tApathI Akula vyAkula thayelA manuSya tarata pANI pIvuM na joIe. temAM musApharoe to na ja pIvuM joIe. vaLI hAtha, paga ane mukha paNa dhovuM na joIe. vaLI zarIre snAna karavuM na joIe. - kumAre ghaDI be ghaDI visAmo laIne snAna karyuM. tyArapachI pANI pIdhuM. tyAMthI AgaLa jatAM suMdara majhAnI latAkuMja joI. latAmaMDapamAM suMdara yakSanuM maMdira hatuM. kumAra yakSanA maMdiranuM bahumAna jALavI maMdiramAM gayo. tyAM to yakSanI mUrti jotAM ja dimUDha thaI gayo. yakSanA mAthe sapheda sphaTikamaya motInI arihaMta paramAtmAnI pratimA joI. paramAtmAnA darzana thatAM ja bhAvavibhora banyo. tarata kumAre pANIthI prakSAla karI, kamaLa puSpo vaDe ghaNA bhAvathI puSpapUjA karI. paramAtmAnI utkRSTapaNe dravyathI pUjA karI. pachI bhAvapUjArUpa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 11.8 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caityavaMdana karavA raMgamaMDapamAM beTho. vidhivat paramAtmAnI ullAsapUrvaka pUjA karI. kumAra pAchA pagale maMdira bahAra Avyo. Aju bAju kudaratanI lIlA jotAM jotAM ja kumAre bahAra suMdara majhAnuM nirmaLa nIra bhareluM sarovara joyuM. sarovaranI pALe Avyo. sarovaranI zobhA jotAM kumAranI ddaSTi pANI para paDI. sarovaranA pANImAM aNaciMtyo atyaMta tejasvI vIjaLIno jhabakAro thayo. te joIne vicAravA lAgyo, jarUra A sarovaramAM kaMIka rahasya lAge che. Azcarya pAmato rahasya jovAne kumAra yakSAlayanI pAchaLa chAnomAno saMtAI, Ubho rahI gayo. zuM Azcarya utpanna thAya che te jovA lAgyo. sarovara jalathI ho ke, tArI tIsarI, rupa anupama ho, teje uMdhota karI, bhUSaNa cIvara ho ke, jhaLakata aMgadharI, kuMvara te dekhI ho, ciMte citta harI. ||1|| sAgara ke. vidhAdharI; siddha nAgakumArI vatanI nayane tenI deva yakSane dekhI sakhIne -: DhALa AThamI : (zirohInA zAlu ho, ke upara rAmapurI...e dezI.) (te suta pAMce ho, ke paThana kare nahi...e rAga.) - kahe kahe putrI vanitA devI kaTAkSe pUMThe pUjA caitye pUjA sA sA teNe koi pUche ho kIdhI ho ho ho ho ho ho pUjita bhIlanI uttama ho ho ho ho ho ke, ke. ho ho ke ke, ke, ke, ke, ke, ke, ke. ke, ke, strI nRpa vaLI koNe 112 hoya ey vA iMdranI athavA "sabarA nahi nara lakSaNa citta zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa eka kamaLe pUjA karamAM avanata te pUjA mana jitahahyuM apsarA; vyaMtarI; karI bharI. // 2 // UtarI; nIsarI; dharI; karI. // 3 // AyarI; ? sabarI; `sakharI. // 4 // saMvarI; dharI; Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtaLa zaMkha vAta kanakane tyaOM = surI besI e yakSadeva suNI yajJadatta dAridra priyamatI tasa soma dvAdaza dAnanI strI dhAna bALaka ghara peTanI 'kAMkuza karatAM dharI kaLaze havarAvI rIjhyo kuMvarI sAdharmika lajavANI pUche sarovaramAM rajamAM te j thai mukha rAjA mruta te laghumruta varasI buddhi dvija vINA nArI nArI ho veThyo paMcI eThuM ghareNAM ho ho ho nArI ho Age ho ho ho ho ke, ja chuM ho ho ho d, ho ho ho ke, ke, ho >D, ke, O, ho ho ke, ke, ke, tume ho ke, ke, ke, ke, ke, ke, ke, ke, ke, ke, raNa chuM huM ke, ke, jANI ke. kuMvara 4 pagazreNI lakSaNa rekha ke, kuNa A ya che. ke, pUje gIta tasa loka pUjA surabhi nRpa nivase duHkhamAM jayAre tAma vanamAM jinazira khAya "naMdana vecI dhAnyane karI jAti mIThuM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 120 pragaTa Adara prema sukuMTha meM Asana kuMvarane *nati mArkadI tAsa kALa janma dukALa hazyo vaso dhare tera dUra ekAMta teha peTa ni tulya usi; 82. 11411 paraharI; jalabharI; dharI; a21. 11911 thayo; dIyo; kare; dhare. // 7 // ? 2. ? 2. ? uccare, [[]] pure; dhare; game; rame. thayo; thayo; gai; jai. [10] kare; bhare; dIe; tirgame. [11] Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ !!!!11 12 ) ghara tajI lAje ho ke, jai paradeza phare; viSane phAMse ho ke, nara ne nArI mare; tara tiri mAMsa ja ho ke, khAtAM nAsa nahi; vipra vaNika ja ho ke, asuratA ghasa bane. 1ro mitra vichohI ho ke, jAve bhUkha sare; mA mUchALA ho ke, dInapaNuM dhare; mAtA pitA suta ho ke, caude maNa soma laghu para ho ke, loka karuNA dhare /13 bhikSAvRtie ho ke, kALa te dUra kare; yauvanavaya veLA ho ke, duHkhe peTa bhare; jugaTIyAne che ke, ToLe titya e; smazAnanA modaka ho ke, lAvI nitya jame. 14 surI AzApurI ho ke, dehare rAta Thare; heThI nAkhI ho ke, surInI pUMTha kare; ATo mata ho ke, dIpaka dhRta lei; bhojana karato ho ke, surI zira paNa che. tenA somatI upara ho ke, eka ti krodha bharI: "rasatA kADhI ho ke, dIrdha bhayaMkarI; soma te upara ho ke, cUMthaMkAra kare; pAchI satA ho ke, surI navi saMtare. /1cho loka prabhAte ho ke, dekhI bhaya dharatA; ciMte nagare ho ke, apamaMgaLa karatA; loka maLIne ho ke, tasa naivedha kare; tohe devI ho ke, jIbha na saMhare. 1LI. soma lokane ho ke, kahe muja jo Alo; solaiyA ho ke, to huM cALo; rAta zI roDa zo da) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 121 - Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe zata eka paraThI ho ke, tiAM rahe nizibhare; kahe vIte che ke, rAMDa e zuM kare. 18 pAkhaMDa chaDI che ke, jIbha te saMva A mUzalazuM ho ke nahi to cUrNa karuM vI lhInI ho ke, rasanA saMhare; i solaiyA ho ke, pUrajata harakha vare. 1lI pAmI upAya ho ke, eka ti vIghaTe patthara mahoTo che ke, lai ema uccare; cUraNa karazuM ho ke, tuja mUrti taNuM; nahitara mujate ho ke, ApaNe dravya ghaNuM //raoll bhaya pAmIne ho ke, vIe ghara dIyo; have jo mAgIza che ke, jANaje prANa lIyo; hAra laine ho ke, jAto harakha hAra sonaiyA ho ke, hAryo jUgaTad. //ra1 cAlyo vize ho ke, ghata AzA bhAve; ke te kALe ho ke, viMdhyATavI pAve; bhikSAvRtie ho ke cite bhava gayo; sukhano dahADo ho ke, hajIye na kAMi thayo. rara bhukha tRSAmAM ho ke, uSma Rtu kALe; aTavI bhamatAM ho ke, sara eka nihALe; jaLa gaLI pIve che ke, vana phaLa khAvato; lavaMgalatA ghara ho ke, dekhI jAvato. te tiAM laghu paDamA ho ke, rAnI jayoti hasI; prathama jirNatI ho ke, dekhI citta vasI; bIje khaMDe ho ke, AThamI DhALa esI; zrI zubhavIratI ho ke, vANI amRta zI. //rajo 1 - bhIla ane bhIlaDI, re - sArI. 3 - kamaLa, aMkuza, 4 - praNAma, 5 - putra. ; - jIbha. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakta yakSadeva -: DhALa-8 : bhAvArtha : saMtAI gayelA kumAra kautuka jovA utsuka banyA che te TANe sarovaranA pANImAMthI eka rUpALI strI nikaLatI joI. suMdara svarUpavAna, teja thakI jhAkajhamALa, vaLI teno deha paNa suMdara jhagArA mArato hato. vastro ane AbhUSaNothI teno deha DhAMkelo hato. te strIne joI kumAra vicAravA lAgyo. sarovaramAMthI nIkaLI to A sAgaraputrI to nathI ne ? vA vidyAdhara kanyA haze? zuM A sidhdha puruSanI strI haze? zuM IndranI apsarA haze ? zuM A vananI devI haze? ke je strI sArA lakSaNothI zobhatI hatI. A kanyA koNa haze? tenA nayana kaTAkSo to kumAranA haiyAmAM UtarI gayA. kumAra to A kanyAne jovAmAM lIna hato. tyAM to te kanyAnI pAchaLa, te jaLamAMthI bIjI kanyA nIkaLI. baMne kanyAnA hAthamAM pUjApAnI thALIo hatI. baMne sAthe yakSarAjanA maMdire AvI. maMdiramAM jatAM ja baMnee hAtha joDI yakSarAjane praNAma karyA. baMne sakhIoe zaNagAra sajyA hatA. malapatA malapatI maMdiranA garbhagRhe jaI UbhI. tyAM to najare prabhune ane yakSane jotAM ekabIjAne kahevA lAgI - sakhI ! koI ahIM AvyuM che. teNe prabhunI pUjA karIne suMdara tAju majhAnuM kamaLa paNa caDAvyuM che. sakhI ! ahIM koNa AvyuM haze? sakhI - he sAhelI ! ahIM to bIju koNe Ave? paraMtu A jaMgalamAM rahetA bhIla ane bhIlaDI kadAca AvI gayAM hoya ane teoe pUjA karI hoya. kanyA - re sakhI ! A pUjA batAve che ke bhIlanI karelI nathI. koI narapuMgava ke devanI karelI A pUjA che. jinezvara paramAtmA jenA haiyAmAM vasyA haze evA koI uttama pupe karI che. sakhI! bahAra jo bhUmi upara AvanAranA paganI pagalIo zreNIbadhdha paDI che. A pagalAMmAM to lakSaNothI lakSita - zaMkha - kamaLa - aMkuzanA cihnonI rekhA dekhAya che. vAta karatAM pUjA bhUlIne bahAra AvI jovA lAgI. tarata ja baMnene paramAtmA yAda AvatAM maMdiramAM AvI. sonAnA kaLaze sugaMdhita jaLa vaDe jinadevane navarAvyA. pachI premapUrvaka pUjA karI. tyArapachI raMgamaMDapamAM baMne sakhIo AvI. aMgapUjA agrapUjA karI. have temAMthI eka jaNIe viNA lIdhI. bhAvapUjAmAM bhAvavibhora banI paramAtmAnA guNa gAvA caityavaMdana karyuM. ne stavana AvatAM madhura kaMThe suMdara AlApe. vINAnA sUra sAthe avihaDa bhakita karI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 123 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka : - LS S 10 ET jaMgalamAM maMdira, yakSarAjanA zira para jinapratimAnI pUjA karatI devIo, dUrathI kumAra A ddazya joI rahyo che. suMdara AlApe gavAtAM gIto sAMbhaLI kumAra tarata ja pragaTa thayo. kumArane jotAM kuMvarI-kanyA tarata ja Adara daIne bolAvyA. paramAtmAnA maMdarimAM devalokanI devIe ArAdhanA karatAM, potAnI sAdharmika sagAIe kumAre be hAtha joDI jaya jinendra bolI praNAma karyA. ajANyA paradezIno vyavahAra joI kanyA lajavANI. zarama AvatAM chatAM kanyAe besavA mATe Asana ApyuM. Asana para besatAM ja kumAra pUchavA lAgyo. kumAra - Apa koNa cho? sarovaramAM ke vanamAM vaso cho? vaLI mane Azcarya thAya che ke A maMdira * yakSarAjanuM che. yakSadeva thaIne jinezvaradevane mAthA upara dhAraNa kema karyA che? kumAranA pUchAyela praznonA javAba ApatAM kuMvarI kahe - he narapuMgava mahApuruSa! sAMbhaLo ! mAkaMdIpura nAme nagara hatuM. tyAM yakSadA nAme brAhmaNa raheto hato. puNyanI kacAze bicAro daridrI (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 124 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garIba hato. tene priyamatI nAme strI hatI. bicArAM duHkhamAM potAnA divaso vItAvatAM hatAM. saMsAramAM A brAhmaNane tera saMtAna hatAM. potAnA parivAranuM bharaNa poSaNa yakSadatta mAMDa mAMDa calAvato hato. parivAramAM chello teramo putra soma nAme hato. jayAre teno janma thayo te ja varasathI bAra varSano moTo dukALa paDyo. jyAM eka TaMka bhojananA phAMphAM hatA. to dukALamAM zuM kare ? kaparA divaso AvyA. lokomAM dAnanI budhdhi hatI te paNa cAlI gaI. to anAja kayAMthI maLe ? potAnA bALakone chetarI mA khUNAmAM jaIne ekalI kaMI paNa eThuM jUThuM maLyuM hoya te khAI jatI. strIo potAnA bALakone vecI daIne peTa bharavA lAgI. vaLI keTalAka to potAnA ghara ke ghareNAM dAgInA dhAnyanA tole ApI detAM. ane dhAnyane meLavatA hatA. peTa karAve veTha.' veThamAM ne veThamAM loko potAnA divaso pUrA karavA lAgyA. vaLI keTalA ghara choDI daIne paradeza bhaTakavA lAgyA. khAvA na maLatAM lokoe viSanuM bhakSaNa karIne jiMdagI TuMkAvavI zarU karI. zuM kare ? mANaso tiryaMca pazune mArI, te mAMsa khAI peTa bharavA lAgyAM. vANiyA brAhmaNo potAnI jAta bhUlI jaI dAnavanA dAsa banI na khAvAnI vastu khAvA lAgyA. bhUkhanA duHkhathI trAselA loko mitrone ThagatA. ane choDI paNa detA hatA. abhimAnamAM pharatA loko paNa A bhISaNa dukALamAM bicArA dInatAne dharatA hatA. A kaparA samayamAM yakSadatta tenI patnI ane bAra saMtAno bhUkhamarAmAM maraNa pAmyAM. teramo putra soma eka ja bacI gayo. te paNa sAva nAno hato. bhikSAvRttithI bhaTakato loko tenI dayA lAvI kayAreka kayAreka khAvAnuM ApatA hatA. duHkhanA dahADAmAM varaso vItavA lAgyAM. garIbAIe somano bharaDo lIdho. yauvanavayamAM Avela soma duHkhathI mAMDa potAnuM peTa bharato hato. dukALa pUro thatAM kaMIka loko svastha thatAM vaLI vyavahAra cAlu thayo. gharabAra vagaranA, dhana vagaranA soma brAhmaNanI sAra saMbhALa karanAra koI nathI. yauvananA madamAM soma jugAriyAnA ToLAnA ravADe caDyo. dinabhara mahenata kare, be paisA maLe ne tarata ja jugAra khelavA cAlyo jato. koNa sudhAre ? koNa tene vA2e ? jugAranI late caDelo khAvA mATe paNa paisA rAkhato nahi. je paisA maLe te jugAramAM khoI besato. bhUkha koInI sagI thaI nathI. to somanI sagI kayAMthI thAya ? jugAriyAnI sobatathI somanI pAse paiso Takato nathI. khAvA mATe have A soma smazAnamAM jaIne mRtaka pAchaLa mUkelA lADune laI Avato. tenAthI udarapUrti karavA lAgyo. rahevA ghara nahotuM. pahelAM to pADozI ke zerInA loko bicAro - mA bApa vagarano che samajI Azaro ApatA hatA. paNa have to mahAvyasanI jugAriyAne koI paNa potAnA AMgaNAmAM paNa UbhuM rahevA detuM nathI. te smazAnamAM lADu khAya. rAta paDe AzApurI mAtAnA maMdire rAtanA AvI sUI jato. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 125 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhukhAvaLA somane jayAre khAvA na maLatuM tyAre te gussAmAM asurI devInI mUrti ukhADI nAkhI. bhikSAvRttimAM loTa maLyo hato. maMdiramAM jalatA ghInA dIvAmAMthI ghI laIne loTamAM nAkhIne roTI banAvI khAvA lAgyo. asurI devInA mastaka upara paga mUkI bhojana karato. vaLI tene heThe nAkhI pachI pUMTha karIne paNa jamato hato. somanI ceSTAo joI, devI krodhAyamAna thaI ane lAlacoLa jIbha bahAra kADhI, bhayaMkara rUpane dhAraNa karIne somane DarAvavA lAgI. paNa soma jarAye Darato nahoto. bahAra kADhelI jIbha upara soma thU thU karIne thUMkavA lAgyo. rAta pUrI thaI. savAre soma tyAMthI cAlI gayo, paNa A devI je vikarALa rUpa dhAraNa karyuM hatuM ane jIbha bahAra kADhI hatI te tema ja hatI. jIbha paNa potAnA moDhAmAM pAchI nahotI lIdhI. savAra thatAM loko rojanI jema A maMdire darzana karavA AvyA. AvA svarUpavALI mAtAne joIne sau DarI gayA. DaranA mAryA devIne vaMdana karyA vinA ghara bhaNI cAlyA gayA. sau nagarajano bhegA thaI vicAravA lAgyA. mAtA krodhAyamAna thayA che. jarUra nagaranuM A apamaMgaLa che. apamaMgaLane TALavA loko bhegA thaIne jAta jAtanA naivedya dharavA lAgyA. chatAM devI zAMta na thaI. jIbhane potAnA moDhAmAM pAchI na saMharI. soma A nagaramAM ATalo moTo thayelo upadrava joI kahevA lAgyo - he nagaranA loko ? tame sAMbhaLo ! mane so sonaiyA Apo, to A devInA cALAne huM dUra karuM. lokoe somanI e vAta svIkArI lIdhI. somane to jugAra ramavA game tyAMthI paisA ja joItA hatA. so sonaiyA maLaze. tethI harSa pAmelo soma te rAtrine viSe AzApurI mAtAnA maMdiramAM rahyo. ghaDI be ghaDI rAta vItI haze tyAM to some devIne kahyuM - he rAMDa ! tuM A zuM kare che ? A tArA pAkhaMDIpaNAne choDI de. tArI A jIbha je bahAra kADhI che ane lokone bIvarAve che to te jIbha tArA moDhAmAM pAchI kheMcI le. jo nahi laI le to sAMbhaLa ! A sAMbelAthI tArA TukaDe TukaDA karI nAkhIza. brAhmaNa somanI vAta sAMbhaLI, devI bhaya pAmI. tarata ja jIbha moDhAmAM pAchI laI lIdhI. tyAra pachI zeSa rAta soma tyAM nirAMte UMghI gayo. savAra thatAM nagaravAsIo maMdire AvavA lAgyA. mAtAnI jIbha bahAra laTakatI nahotI. tyAM ja some loko pAse so sonaiyA mAgyA. nagarajanoe harSita thaIne somanA hAthamAM so sonaiyA ApI dIdhA. sonaiyA laIne harakhAto soma vaLI jugaTuM ramavA jugAriyA bhego jaI bhaLyo. jugAra ramatAM dravya jAya paNa kharuM ne vaLI kayAreka jItI paNa jAya. vaLI ekadA soma devI pAse pahoMcyo. te jANato hato ke devIne dhamakI ApatAM devI mane dravya Apaze. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 126 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e lAlace eka moTo patthara laIne maMdiramAM pahoMcyo. pachI devIne kahevA lAgyo - he devI ! mane dravya joIe che, dravya Apa nahi to A pattharathI tArA TukaDA karI nAkhIza. bhaya pAmelI devI kahe - he jugAriyA ! Aje to tane A ratnano hAra ApuM chuM. sonAthI maDhelo ranano hAra somanA hAthamAM ApatAM vaLI kahevA lAgI - he dvija ! have pharIthI jo mArI pAse kaMIpaNa mAMgIza to tane haNI nAkhIza. tArA prANa huM laI laIza. sonAno hAra hAthamAM AvatAM ja soma brAhmaNa ghaNo harakhAyo. hAra laIne vaLI jugAranI late, vyasane jugAriyAnI ToLImAM bhaLI gayo. so sonaiyA gumAvyA. sonAno hAra paNa jugAramAM khoyo. hAryo jugArI bamaNuM rame. ghaNuM ramyo. paNa have dravya pAse nathI. to zuM kare? potAnI zerI, jugAriyAno aDDo ne chelle potAnuM gAma choDI daI, dhana kamAvAnI AzAe paradeza cAlI nIkaLyo. soma gAma choDI cAlyo jAya che. vana - jaMgala - nadI - taLAva - parvata Adi vacamAM AvatAM joto joto jAya che. bhUkha lAge tyAre vanaphaLa ArogI leto. nadI sarovaranA pANI pIne tarasa dUra karato. cAlatAM cAlatAM ghaNu cAlyo. keTalAka divasa pachI viMdhyAcalanI aTavI AvI pahoMcyo. - ekalo aTUlo soma have potAnA manamAM ciMtavavA lAgyo. re mUrkha! janmAro bhIkha mAMgI mAMgIne pUro thavA Avyo. sukhano dahADo eka paNa mane jovA na maLyo. ane maLavAno paNa nathI. to have zuM karuM? vicArato vicArato bicAro potAnA nasIbane raDato jAya che. unALAnA divaso AvyA. bhaTakatA somane have to bhUkhane tRSA bahu satAve che. tene sahana karato viMdhyAcalanI aTavImAM cAlyo jAya che. vaizAkha mAsanA dhoma dhakhatA tApane sahana karatAM brAhmaNa some suMdara sarovara joyuM. sarovara jotAM harakha pAmyo. sarovarIyA pALe AvI beTho. thoDo vizrAma laIne paherelA vacce pANI gALIne pIdhuM ane vanaphaLa laIne khAdhAM. A vaDalAnA vRkSa nIce ArAma karyo. vaLI AgaLa javA mATe Ubho thayo. tyAM to tene sarovaranI pALe latAmaMDapa jotAM ja tyAM pahoMcyo. latAnA e bAgamAM latAghara jotAM temAM peTho. latAgharamAM ratnanI nAnI pratimA joI. ratnanI hovAthI tenI jayotinA jhagajhagArA karatI A pratimA hasatI joI, soma AnaMda pAmyo. pratimA jotAM ja teno saghaLo thAka UtarI gayo. ratnapratimA ati suMdara sohAmaNI prathama niNaMda zrI Adizvara dAdAnI hatI. prabhune oLakhato nathI. bicAro kayAMthI oLakhe? paNa A koI deva che, koIka bhagavAna che, mAnI lIdhuM. pratimA manamAM vasI gaI. be hAtha joDI praNAma karyA. A pramANe bIjA khaMDane viSe AThamI DhALa amRta sarakhI vANIthI zrI zubhavIra vijayajIe kahI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 127 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara T somadeva dIThI hatI ehavA deva bhIkhatAM A koi sakhAi karuNA karI tApasa pare A rahI, karuM bhakti vaze bhagavAna che, utAre nAma nathI jANato, paNa e jaLa kusume ema ciMtI ema nitya tuma gotra vana mujate : mana kahI pUjIne pUjana paDimA na bhava na muja paramezvare, vana -H duhA H ciMtave, isI, sevIyA, gayo, tuja sevanA, uccAsane, phaLa ima mAdIpurI vasI Aja parabhavamAM pUjAya che, karazuM prabhune kahe, sAhiba huM phalita susthAna vyasane na thayo, darzana ke, che phaLaze besArI ekaNapiMDa dIdha eka pAmyo ciMtAmaNI te muja zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 128 sevA duHkha prabhu phaLa tumayu chuM nizcaye dharI mAhi; klimAMhi. [15] citta; vitta. // 2 // bhamaMta; visia. 11311 ladhAra; sama phaLajo pAra. // 4 // bhaNe, have, -H duhA H viMdhyAcalanI aTavImAM rahelA sarovaranI pALe latAgRhamAM somadeva brAhmaNe jinapratimA joI, vicAre che ke, meM mArA mAkaMdIpura gAmamAM koI maMdiramAM AvA bhagavAna joyA che. paNa A bhagavAna jotAM ja mane gamI gayA che. mArA manamAM vasI gayA che. jugAriyA somanA vicAro palaTAvA lAgyA. A che jinadarzanano prabhAva. jugAranA vyasane caDelo mAnavI Aje sArA vicAre caDyo che. re ! meM parabhavamAM AvA devanI sevA na karI. jethI karIne A bhava bhIkha mAMgavAmAM gayo. vyasanamAM lubdha thayelA mane dhana paNa na maLyuM. niradhAra; AhAra. // 5 // ajANa; ahiThANa. // 6 // aiha; teha. [AnI deva; seva. lll Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhama evo huM mane koIe mitra tarIke paNa na gaNyo. koI mAro mitra paNa na thayo. Aja dina sudhI huM ekalo ja bhaTakyo chuM. mane koIno sAtha sahakAra na maLyo. bhaTakatAM mane zAMti paNa na maLI. durjananI saMgati koNa kare? have soma potAnA pApa upara pArAvAra pastAvo kare che. karelA kAmo para dhRNA pedA thaI. have paramAtmA pAse potAnA pApano ekarAra kare che. codhAra AMsue raDato pApane pakhALI rahyo che. kaMIka zAMta thatAM prabhune kahe che - he karuNAsAgara ! he paramAtmA ! mane Aje Ape darzana ApyA. A ekAMta sthAnamAM tamArA darzanathI mane ghaNo ja AnaMda thayo che. have tamane choDIne kayAMye jaIza nahi. A jaMgalamAM rahI tArI bhakita karIza. tApasa peThe rahIne tArI sevA karIza. he bhagavan! Aje mArA bhAgya phaLyA, je AvA jaMgalamAM paNa tAruM darzana pAmyo. he paramezvara ! tArI bhakita karatAM huM duHkhathI mukata thaIza. tArI upara zradhdhA che ke huM jarUra have sukhI thaIza. he bhagavan! tamAruM nAma jANato nathI. tamAru gotra paNa jANato nathI. chatAM nizcayathI kahuM chuM ke Apa bhagavAna cho. jaLa ane puSpothI bhagavAna pUjAya che tevI khabara che. tethI huM paNa tamArI jaLathI ane puSpothI pUjA karIza, ane vanamAM rahelA phaLaphaLAdi khAIne mAro nirvAha karIza. jIvana parivartana thayuM. A pramANe prabhu pAse vAto karatAM vaLI AgaLa kahe che ke he sAhiba ! huM ajANyo chuM. ApanuM raheThANa A suMdara sarovara tIre rahelA vanamAM che. Apa to mane oLakhatA hazo. mArA pApo dhovA mATe ApanI pAse rahI ApanI sevA karIza. mArI A AzA jarUra phaLaze. A pramANe kahI some paramAtmAne UMcA Asane premathI laIne besADyA. ciMtAmaNI sarakhA devanI pUjA dararoja karavA lAgyo. tamArI pUjAnuM phaLa je maLatuM hoya te mane paNa jarUrathI maLajo. basa huM bIju kaMI ja mAMgato nathI. -: DhALa navamI : (mADI AMbAnA vaDa ho, bharyA sarovara lahero lIye re.... e dezI) | (vA'lo vase vimalAcale re... e rAga). somadeva kare jinaseva, paNa ariAne navi oLakhe re, bhadrikapaNe bhakita karava, vanaphaLa mAdhuratA bhakhe re; nizakti dharato prabhu dhyAna, vana vasato tapasI pare re, jANe pAmyo pama vidhAta, mahA prabhu rakhe ko hare re. 1/1/ (zrI caMdrazekhara rAjAnA rAsa) 129 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema keTaloka kALa gamAya, viSaya veLA gai visarI re, eka hri ati AhAra karAya, mIThAM vRkSaphaLa saMvarI re; thai peTapIDA mahAzUla, paNa manathI prabhu na visare re, maraNa thayuM anukULa, dhyAna samAdhi aMte vare re. cA teNe uccare 2. 11311 re, thayo prathama tikAye yakSa, vyaMtaranI rAjadhAnIe re, lahe avadhinANa pratyakSa, ratnazekhara tAme jANIe re; teNe AvI tihAM tija deha, agane hI zauya tatu kare re, jita AgaLa vaMdI teha, kara joDI ema duniyAe kIdho dUra, sthAnaka hAsyanA lokamAM bhaTakato deza videza, huM raheto bahu zokamAM re, pAmyo suratI ThakurAi, te upakAra prabhu ! tuma taNo ema kahI pUjI jaganAtha, caitya karAve sohAmaNo nija paDimA karI thApata, upagArI prabhu zira dhare jitazekhara bIjuM tAma, lokamAMhe te khyAti kare huM karmakarI chuM tAsa, kanakaprabhA nAma mAharuM kahyuM che muja pUjajo nAtha, suMdara kAma e tAharuM ratnazekharane Adeza, jinabhaktie ihAM re, re. // 4 // re, re; re, lei pUjApo karI seva, dAsIzuM ghara bahule parivAra, pUjI nAtha, vaLI AvuM ujaLI 'bhUteSTA hoya ka utsava ratnazekhara bahu parivAra, Ave darzana dhyAnanI dhAraNe nija mUrti mukuTa para nAtha, dekhe prabhu bhakti karatAM muja, ketA varasa vahI gayA AvatI jAvatI pAMcame AThame kAraNe zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 130 re. [[5]] re, re re, re. zAkA re, re; re. caMdrazekhara sAMbhaLI vAta, matamAMhe harSita thayA 2. 11oll kahe kuMvara mahA acarIja, mahoTA nAtha nihALIyA re, tuma mukha suNatAM A vAta, nayana kAta saphaLAM thayAM re; Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMgo icchA anusAra, te tamane dIyuM re, bhaNe so jinameLA uparAMta, kAMhI e nathI mAMgI lIyuM re. . sA vade tuma jAvuM dUra, aTavIpaMtha viSama che re, . kahI kathI UtArI dIdha, viktA jaDI eka che re; lai dakSiNadizi uza, joto cale vatagiri re, muktAphaLa jalakallola, revA nadI vacce UtarI re ! cAlatA nadI upakaMTha, bhInI reta sukomalI re, 'vAtAyu vimala pazreNI madhye, 'nArIpada eka che re; dekhI mata cite rAya, dIse kautuka AgaLe re, pagalAM anusAra, zIdhrapaNe jai bhegAM maLe re /holl sasalAM haraNAM kapivRda, ToLuM dIThuM jAtuM mojazuM re, maLe navayauvata tArI, rUpavaMtI cale rIjhaNuM re; tApasaNIne veza, "valakala paherIne cAlatI re, eNikA nAma TharAya, aMga sukomala hAlatI re. //11 tasa AgaLa sUDo . eka, cAle zAstra bhaNyo ryo re, zuka sArikA parivAra, jema guru ziSya zuM parivaryA re; cita ciMte dekhI kumAra, kautuka A navi visare re, upazama pAmI pazujAti, tApasaNInI sevA kare re /1ro taru heTha latAdhara pAsa, te sarve maLI besIyAM re, jai bhUpa bhaNe he nArI, teM pazuA kema icchiyA re; mANasa bhaye caMcaLa netra, nAsatAM zuka uccare re, nahi ththApada e narajAti, che manamAM bhaya zuM ghaTe re /13 pathabhrAMta samAgata teNa, AgatA svAgata kIjIye re, tava lAja dharI pUchata, paNa bhayathI tanu dhujIye re; kayAMthI AvyA kIye deza jAvuM ? kSaNa upavezIye re, tarupallava besI kumAra, kahe ame dUrathI AvIe re /14ll (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 131 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javuM dakSiNa uttarapaMtha, suNI zukavAkya sA kAvatI re, vanamAMthI mIThAM phaLa sAra, jala sAthe lei AvatI re; khAi vizamaMta kumAra eNikA zuka zuM tiAM re, bIje khaMDe navamI DhALa, zrI zubhavIre bhAkhI hAM re /15ll 1 - caudaza, re - haraNa, 3 - nArInAM pagalAM, 4 - chAlanAM vastra. -: DhALa - 9 : bhAvArtha : jugAriyo soma sudharI gayo. daridra avasthA TALavA mATe dhananI AzAe paradeza nIkaLyo. prabaLa puNyano udaya thatAM jaMgalamAM paramAtmA maLI gayA. bicAro soma ! paramAtmA jinezvaranI dararoja sevA karavA lAgyo. paNa. paNa. A prabhune oLakhato nathI. arihaMta prabhu che te rIte oLakhAto nathI. bhadrikapaNe prabhunI sevA karavA lAgyo che. vanaphaLa Arogato, sarovaranA pANI pIto. te sivAya badho ja samaya paramAtmAnA dhyAnamAM gALato hato. tApasanI jema vanamAM raheto. A somadevane prabhu maLyA to jANe parama nidhAnarUpa akhUTa khajAno maLyo na hoya te rIte prabhunI najIka rahevA lAgyo. rAta-divasa prabhunI sevA karato ane sAvadha thaI prabhune sAcavato. rakhe mArA prabhune koI laI na jAya. koI haraNa paNa na karI jAya. rAtamAM paNa sUtelo tApasa soma, vaLI ThIne prabhune joto. mArA prabhu kayAMye cAlyA na jAya? prabhunI bhakitamAM tApasa soma brAhmaNano ghaNo kALa vItI gayo. bhUtakALa bhUlI gayo, paramAtmAmAM lIna thaI gayo. eka dina potAnI bhUkha karatAM vadhAre vanaphaLa khAI gayo. mIThAM phaLane peTe na saMgharyA. peTamAM pIDA upaDI. mahAzUlanI pIDA sahana na thAya, to paNa prabhu bhUlAtA nathI. mahAzUlano roga somane bharakhI javA Avyo. chatAM manathI paNa prabhune vIsarato nathI. prabhunA dhyAnamAM tApasa soma mRtyu pAmyo. zubha adhyavasAyathI samAdhipUrvaka mRtyu pAmyo. prathama nikAye vyaMtaranI rAjadhAnIe yakSa rUpe utpanna thayo. avadhijJAnathI jotAM potAno pUrvabhava joyo. tyAMthI tarata ja yakSa nIce Avyo. viMdhyAcala aTavImAM rahelA latAgRhamAM prabhu Adizvara pratimA pAse AvI gayo. paramAtmAnI tyAM bhakita karI. pachI potAnA dArika dehane (tApasanA zarIrane) navarAvI tyAM agni saMskAra karyo. vyaMtara nikAyanA deve ratnanI pratimAnA anusare yakSe potAnuM nAma ratnazekhara rAkhyuM. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 132 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnazakhara paramAtmAne hAtha joDI kahe che - he prabhu! nAnI vayamAM mA bApa gumAvyA. bhikhArI karatAM bhUMDI dazAmAM bhaTakyo. samaja AvatAM jugAriyo thayo. jugAriyo banatAM duniyAnA lokoe mane haDaselo mArI dUra karyo. duSkRtyothI lokamAM huM hasIne pAtra banyo. dhana kamAvA deza paradeza bhaTakayo. huM bahu duHkhI thayo. huM bahu zoka karato. mane eka TaMka khAvAnuM paNa maLatuM nahotuM. te taraNatAraNa deva ! bhaTakatA evA mane tuM prabhu maLI gayo. mAro beDo pAra thaI gayo. tArA upakArathI mane deva padavI maLI. he nAtha ! tAro upakAra rye bhUlAya? paramAtmAnI ananyabhakita karI, paramAtmAnI pUjA karI. sohAmaNuM jinamaMdira banAvI, temAM potAnI yakSa rUpe pratimA bharAvI temAM padharAvI. prabhunI pratimAne potAnA mAthA upara sthApanA karI. jinazekhara A rIte potAnuM bIjuM nAma rAkhI lokamAM A nAmathI prakhyAti pAmyo. e jinazekhara yakSarAjanI huM sevikA chuM. mAruM nAma kanakaprabhA che. mane mArA svAmIe kahyuM che ke dararoja ahIM AvI mArA bhagavAnanI pUjA tAre karavAnI che. suMdara AMgI karavI vagere tAruM kAma che. te pramANe mane kahyuM che. ratnazekhara yakSanA AdezathI paramAtmAnI bhakita karavA mATe, huM mArI dAsIne sAthe laI, hAthamAM pUjApo laI dararoja ahIM AvuM chuM. he kumAra ! vaLI huM mArA badhAja parivArane laIne mahinAnI ajavALI pAMcame tathA be caudaze, be AThame AvuM chuM ane mahAmahotsava sAthe prabhunI pUjA karIe chIe, vaLI ratnazakhara paNa ghaNA parivAra sAthe, ghaNIvAra ahIM paramAtmAnA darzana karavA Ave che. potAnI mUrti upara birAjamAna paramAtmAnuM dhyAna dhare che. A pramANe prabhunI bhakita karatAM amAro ghaNo kALa gayo. ghaNA varSo vItI gayA. sarovaramAMthI nIkaLelI te kanyAnI vAta sAMbhaLI caMdrazekhara kumAra ghaNA harSa pAmyA. kumAra kahevA lAgyo - he suMdarI ! ame to mahAna Azcarya joyuM. jagatanA moTAnAthane joyA. temAM vaLI tamArA mukhathI saghaLo vRtAMta sAMbhaLI, kAna - ane AMkha baMne saphaLa thayAM. * tame sau paramAtmAnI bhakita karo cho tenI anumodanA karuM chuM. suMdarI - he rAjakumAra ! ApanI IcchA hoya te mAMgo, te tamane ApIzuM. kumAra - he devI ! A jinezvara bhagavAnano meLo thayo. enA darzane badhuM ja maLI gayuM. amane kaMI ja na joIe. suMdarI - he paradezI ! Apane haju ghaNuM dUra javAnuM che. A jaMgalano paMtha ghaNo ja vikaTa che ane viSama paNa che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 133 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eNikA A pramANe kahI suMdarIe potAnI AMgaLIethI eka aMgUThI kADhIne kumArane ApatAM kahyuM che paradezI ! A vinahara jaDI vIMTI che. te tamane rastAmAM ghaNI ja kAma Avaze. vidanakara jaDIbuTTIne grahaNa karI kumAra tyAMthI dakSiNa dizAmAM javAnA uddezathI te yakSa pratimAne namaskAra karIne AgaLa cAlyo. rastAmAM vana-parvata ane jAtajAtanAM vRkSo vagerene jotAM kumAra jamunA nadInA kinAre Avyo. kinAre ghaDIvAra beTho. nadImAM chaLatAM mojA sAkSAt mukatAphaLa na hoya tema bhAsatAM hatAM. nadInI zobhA joto kumAra vaLI revA nadI pAra karI AgaLa cAlyo. nadInA kAMThA upara cAlatAM kinAre kinAre bhInI retImAM haraNiyAMnA nAjuka pagalAMnI zreNI joI te pagalAMnI madhye strInA pagalAM paNa joyAM. pagalAMne jotAM ja kumAra vicAravA lAgyo ke AgaLa jarUra eka kautuka jovA jevuM lAge che. A jaMgalanA haraNiyAMnA ToLA vacce nAnI vayanI strInAM pagalAM kayAMthI saMbhave? Azcarya jovA mATe kumAra tyAMthI tAvaLo cAlyo. jaldI A ToLAnI bhego thaI javAnA bhAve ghaNo tAvaLo cAlyo. ToLA najIka pahocatAM to vadhAre Azcarya thayuM. sasalAM, haraNAM, vAMdarAonAM ToLAM, badhAM bhegAM cAlatAM hatAM. badhAM ja potapotAnI mojamAM AnaMda killola karatAM jaI rahyAM hatAM. A pazu ToLA madhye koI navayauvanA - rUpavatI tApasaNInA vezamAM malapatA malapatI cAlI jatI hatI. teNe vastro valkalanA paheryA hatA. "eNikA' nAmathI pote oLakhAtI madabhara, pazuo sAthe ramata karatI karatI cAlI jatI hatI. eNikA AgaLa eka popaTa paNa sAthe sAthe Dato hato jaI rahyo hato. popaTa sAthe vAta karatI eNikAne joI popaTa paNa vAto karato hato. tenI vAta sAMbhaLatAM kumArane lAgyuM ke A popaTa zAstranA pATha ghaNA bhaNyo lAge che. popaTa- ane A kanyA sAthe parivAra sAkSAta guru - ziSyA ane teno parivAra na hoya tema zobhatA hatA. A joI kumAra cittamAM vicAravA lAgyo ke A kautuka kayAre bhUlAze nahi. kumAra to A badhAnI pAchaLa cAlyo Avato hato ke have A badhA AgaLa jaI zuM kare che? jaMgalI pazu tathA vAMdarA sahu upazama pAmI, zAMta thaIne eka tApasaNInI sevA kare che? zI vAta che? kevo yoga? AgaLa cAlatAM A ToLAo eka vRkSa nIce latAdharamAM bhegA maLI AvIne beThAM. tyAM jaIne kumAre te strIne pUchayuM - tamane A pazuonI vacce rahevAnI IcchA kema thaI? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 134 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : .* G+ , . - - la ' jaMgalanA pazu paMkhIo vacce madabhara cAlatI vanakanyA eNikA. tenAM pagalAM joIne pAchaLa Avato caMdra rAjakumAra s . (1) popaTa sAthe vAto karatI eNikA. (2) rAjakumArane jotA bhaya pAmatI eNikA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 135 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAranI vAta sAMbhaLatAM ja javAba ApavAne badale te kanyA kumArane jotAM ja bhaya pAmI, caMcaLa netravALI thaI, latAgharamAMthI nIkaLI jaI nAsavA lAgI. tene jatI joIne popaTa bolyo - re bALA ! A zvApada nAmanuM prANI nathI. A manuSyajAtino mAnava che. tuM manamAM zA mATe bhaya dhAraNa kare che ? he bALA ! manamAMthI bhayane dUra kara. raste jatAM A musAphara ApaNane bhegA thayA che tethI AgatA-svAgatA karavI joIe. bicArI eNikAe potAnA jIvanamAM kayAreya mAnavane joyo nathI. tethI bhaya pAme ne ? popaTanA kahevAthI A bALA zarama sAthe, ghaNA bhayathI dhrUjatA zarIre pUchyuM - Apa kayAMthI AvyA ? kayA dezamAM javAnA cho ! Apa ahIM beso - ArAma karo. bALAnI vAtano javAba ApavA kumAra te vRkSa heThe pAMdaDA upara besatAM kahevA lAgyo - he bALA ! ame dUra dUra dezathI AvIe chIe ane AgaLa dakSiNe thaIne uttaramArge javAnI bhAvanA che. te sAMbhaLIne bALAe popaTa sAme joyuM. popaTe kahyuM he eNikA ! mahemAna mATe phaLa ane pANI laI Ava. te A : popaTanA vacanathI rAjakumAranuM svAgata karatI eNikA. jaLa-phaLAdi grahaNa karato rAjakumAra. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 136 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarata eNikA vanamAM jaI mIThAM phaLa ane sAthe pAMdaDAmAM pANI bharI laI AvI. AhAra karIne popaTa - eNikA ane kumAra vizrAMti mATe tyAM beThAM. A pramANe bIjA khaMDamAM navamI DhALa zrI zubhavIravijayajIe ahIMyAM kahI. -: duhA H kuMvara kahe tame koNa cho ? kema raho pazu laghuvaya tApasa vrata dharo, vairAge tava sanmukha sA tavi jue, ta dIe uttara jAma; kuMvarane, uttara ve ama svAmitI, tumathI tiNe rAjakIra suNo vaLI paNa tasa teNe guNItA guNa bhAvArtha : tava uttama ! saMgati acarija uttara jo tamane pazupakSInI, suNavA bhaNI, tavi mADI suNavA bhaNI, -: duhA H bahu nathI pAsa; vanavAsa. // 1 // pUchyAM prArthanA raMga; maLe, to hoya prArthatA bhaMga. // 4 // kahuM mULa thakI sajjanane adhikAra; bahu 12112. 11411 zrI caMdrazekhara rAjAno rAkha tAma. rI 130 lajavAya; zaMkAya. IBI vanataru heThe beThelA kumAre eNikAne pUchyuM. kumAra he bALA ! tame koNa cho ? vaLI pazuonI madhyamAM kema rahyAM cho ? A nAnI vayamAM vairAgyanA sAje tApasavezamAM vrata zA mATe dharo che ? kumAranI vAta sAMbhaLI chatAM eNikA to kumAra sAme jotI nathI ke tene javAba paNa ApatI nathI. tyAre popaTa kuMvarane kahevA lAgyo. he narottama ! sAMbhaLo. amArI A svAmInI tamArAthI khUba ja zaramAya che. vaLI atyAra sudhI Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazu saMge rahevAvALI A eNikA, jeNe jIvanamAM koIpaNa mAnavane joyo nathI. te kAraNe tamArAthI zaramAya che, bhaya paNa pAme che, ane manamAM zaMkA paNa ANe che. A rahasyamaya Azcarya jANavA tame pUchayuM che. jo javAba na Ape to prArthanAno bhaMga paNa thAya che. mATe ApanuM Azcarya zamAvavA prathamathI ja kanyAnuM caritra kahuM chuM te sAMbhaLo. kharekhara ! jagatamAM guNavAnanA guNA sajjano premathI gAya che, ane vaLI sAMbhaLe che. -: DhALa dazamI H (sAbaramatIe AvyAM che jaLapUra jo, cArene kAMThe re motI rahyA re.. e dezI) (prabhu paDimA pUjIne poSaha karIe re... re rAga) tadI narmadA dakSiNa taTe vibhAgo, devATavI nAme mahA aTavI thae; eka vaDato taru zAkha prazAkha vizALajo, te vaDamAM bahulA zuka mALA race, te mAhe eka mohaTo zukarAja mALo za.. llall jJAtItAM meLA maLavA dohilA, mUrakhatA meLAM paga paga sohilA.. e AMkaNI. te zuka suDIne suta janamyo Do jo, sUDo re yauvanavaye mahoTo thayo; uSNaRtune kALe jaLa aNapAmye jo, tAlu kaMTha zoSe tima tarasyo thayo; tAru baLe zItaLa chAyA dekhI tihAM gayo..jJAtI. cI ADI zukra jhAlIne lei cAlyo jo, pallIpatine jai teNe bheTa ja karyo, rUpe rUDo sUDo tIla tihALI jo, rAjakIra tAma karI piMjara dharyo, teNe bhaTThaayya bhRgunRpane, ghera mokalyo..jJAtI. ||gI rAjakIra te huM zuka ahIMyAM beTho jo, rAjasutA mahtamaMjarI eka che; tehate ramavA kAraNa mujate Apyo je, teNIe to zIkhavyo muja viveka che; thoDe timAM zAstramAMhe matireka che..jJAtI. [4]] hayahasti puruSa strI lakSaNa bharyo; jaitadharma pAmI huM bhavajaLa taryo; ti devavRMda te vatamAM Utaryo..jJAtI. [5]] sthAvara jaMgama vicikitsA zIkhyo jo, nItizAstra bhaNAvI kIyo upakAra jo, eka zrI caMdrokhara rAjAno rAsa 138 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putrIne paNa paNa ta sA muti kevala pAmyA tasa utsava karatA jo, vanapAlaka rAyane vAta jaNAvato; kevala pAmyA svAmI ! tumArA tAta jo, sAMbhaLIne rAjA vaMghna Avato; sAthe muja lAvato..jJAnI. ko tiNa same AvI tamI vidhAdhara doya jo, pUchatA bhagavan ! 'sAkA eNIpare; bhRgutRpa vicame kheTate kahe sA koNa jo ? te kahe jita vaMdI sametazikhara gire; vaLatAM te jAtAM zatruMjaya girivare..jJAtI. Ill revA nadI dakSiNakula mRgaToLAmAM jo, tArI eka dIThI yauvata madabharI; re bALA ! ekAkI raNa kema bhaTake jo, mIThAze bolAvI raNamAM UtarI; amate joyA tavi kAMi uccarI..jJAtI. [55 ama bhayathI pazuAchuM tAThI jAya jo, amate re jotAM adrazya thai vaLI; lahI vismaya AkAza ame cAlata jarjA, saMzayabhara AvatA dIThA kevalI; kA ema pUchayuM jJAtIne maLI..jJAtI. IllA eka samayamAM jANe traikAlika bhAvo, te vaLI zuM na jANe paMDita bALatA ? te Age zyo vAta taNo vistAro, mA Age mosALa taNI zI yAlatA ? kA ema pUchI saMzaya TALatA..jJAtI. ||10|| kevalI bhAkhe kheTa suNo te vAta jo, ujjaiNIpurI vatsAbhidha rAjIyo; vardhamAna putra zrImatI putrI tAsa jo, jayapura rAjasuta siMha kuMvara te paraNIyo; vyasanI jANI jatake dezavaTo dIyo..jJAtI. ||11|| siMha zrImatI vasIyAM jai eka gAmame, premabharyA daMpattI kAla gamAvIe; zrImatI bAMdhava lahI vairAgya vizALa jo, jayabhUSaNa muti pAse dIkSA lIe; viyare ekAkIe..jJAtI. ||12|| mAsakSamaNane pAraNe te vicaraMta jo, zrImatIte gehe gayA muti goyarI; dUrathI dekhI sA mata ciMte ema jo, muja bAMdhava rAjaya tajI dIkSA varI; dhUtAre dhRtyo pAkhaMDe cirarzana utkaMThita mana harakhatI jo, tana bhIDI vaLagI sA tehe bharI; tasa pati Avata ciMte ceSTA dekhI jo, UbhI koi taratuM AliMgata karI; sA gItAratha thai karI..jJAtI. ||13|| tArI Rta na rahe rAkhI pAMzarI..jJAtI. ||14|| zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 139 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhe bharyo kare munino khage vAta ja, sA dekhI nija bAMdhavane mArIyo; mUzaLa cha kapALe kaMtane mAryo che. siMhe tArI khage mArI ghA dIyo; sAdhu samAdhi pAmI marI svarge gayo..jJAnI. 1pa saudharma sAgara Aya bhava cheDI jo, bharApya thaine thayo huM kevalI; siMha marIne pahelI take pahoto jo, krodha bharI gai nArI narake vaLI; ratnaprabhAe sAgara A bihuM maLI..jJAnI. //ko zavidha vezna cheta bhedata pAme jo, pAme re RSi hatyA pApa ja karI; bIje khaDe dazamI DhALa rasALa jo, aMte krodha karatAM zrImatI duHkha varyA; - zrI zubhavIra vayaNAM jo navi citta dharyA.jJAtI. //1 1 - terI koNa che ? - vidyAdharane, bhUgasuMdarI -: DhALa - 10 : bhAvArtha : revA nadI tarIne kumAra moTI aTavImAM cAlyA jatA hatA. Azcaryane jotAM ane sAMbhaLatAM vaTavRkSa nIce pazuno meLo. temAM eNikA - tApasa kanyA. popaTa sAthe kumAra beThA che. popaTa, kanyAno adhikAra kahe che - kanyAnI vAta kare che. he rAjakumAra, tame sAMbhaLo! - A bharata kSetranI madhyamAM narmadA nAme nadI vahI rahI che. te kSetramAM dakSiNa kinAre eka devATavI nAme moTI aTavI che. te aTavImAM gheghUra vaDalo potAnI zAkhA prazAkhA DALIothI zobhato hato. A vizALa vaDalA upara jaMgalanA paMkhIDAo mALA bAMdhI vasatA hatA. temAM moTe bhAge menA popaTa vadhAre hatA. he kumAra ! A jagatamAM jJAnIno yoga durlabha che. jayAre mUrNa manuSyanAM milana Dagale Dagale sulabha che. te vaDalA upara ghaNA popaTa rahetA hatA. te madhye eka moTo popaTa potAnI senAnI sAthe mALo bAMdhI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 14n. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raheto hato. vanaphaLa khAtAM, nadI, jharaNAMnA pANI pItAM kalarava karatAM paMkhIDAM potAnuM jIvana AnaMdathI pasAra karatAM hatAM. temAM A moTA popaTanI patnI menAe eka putrane janma Apyo. bAlapopaTanuM lAlana-pAlana karatAM popaTa putra moTo thavA lAgyo. have tene pAMkha AvatAM dhIme dhIme eka DALIethI bIjI DALIe UDatAM zIkhyo hato. popaTa-menA te baccAMnuM rakhopuM karatA. samaya thatAM bAla popaTa yauvanavaya pAmato moTo thayo. ekadA grISmakALamAM kALajhALa garamI hatI. A yauvana popaTane ghaNI tarasa lAgI. pANI na maLatAM kaMTha tAlu zoSAvA lAgyAM. tethI pANIne mATe jatAM A popaTa eka vRkSanI chAyAmAM zItaLatA lAgatAM tyAM gayo. mAtA pitA vaDalA upara beThAM hatAM. have jAte UDato zukasuta dUra taruvaranI zItaLatAe jaI pahoMcyo. mAtA pitAnI najara bahAra nIkaLI gayo. tevAmAM dUra koI eka zikArIe A suMdara majhAno popaTa joyo. doDIne popaTa pakaDI lIdho. popaTa hAthamAM AvatAM ja ApeDI potAnA raste paDyo. AheDInA hAthamAM AvI gayelo popaTa tharathara dhrujavA lAgyo. paNa kare zuM? kevI rIte chUTI zake? bicAro popaTa mAtA pitAthI vikhUTo paDI gayo. suMdara majhAnA popaTane joI AheDIe harakhAtAM harakhAtAM te jaMgalamAM rahelA pallIpatine bheTa dharyo. rUDo rUpALo nIlavarNano popaTa joI pallIpati paNa AnaMda pAmyo. premathI tenuM jatana karavA lAgyo. majhAnA piMjaramAM rAkhyo che. pallIpatie lADathI e popaTanuM nAma "rAjakIra" rAkhyuM. thoDA dina potAne tyAM rAkhIne AnaMda mAnI lIdho. tyArapachI najIkamAM bharUca nagaranA rAjA bhRgunRpane tyAM mokalI Apyo. te rAjAne tyAM Avelo rAjakIra popaTa te ja huM A tamArI sAme beTho chuM. kumAra to popaTanI vAta sAMbhaLavAmAM tallIna banI gayA che. jayAre popaTe kahyuM ke huM te ja popaTa, tyAre kumAra ghaNuM Azcarya pAmyA. kumAra - he rAjakIra popaTarAjA ! kayAM bharUca? kayAM tame ahIM ? rAjakIra - kumAra ! bhRgu rAjAnI rAjasutA madanamaMjarI che. rAjAe potAnI kuMvarIne ramavA mATe mane Apyo. huM to piMjaramAM ja, badhe pharavA lAgyo. tyAra pachI madanamaMjarInA mahelamAM mAro rahevAno vAsa thayo. dararoja mArI sAthe rAjakuMvarI ramatI. mane bolAvatI. ramADatI, khavaDAvatI hatI. dhIme dhIme mane bhaNAvavA paNa lAgI. bhaNatAM bhaNatAM mane viveka vinaya Adi zIkhavADyo. thoDA ja dinamAM budhdhizALI kuMvarIe mane zAstranA pATha paNa zIkhavADyA. upakArI kuMvarIe mane sthAvara jaMgamanI oLakha karAvI. vaLI ghoDo, hAthI, strI, puruSa vagerenA lakSaNo jemAM bharyA che, tevA zAstrano abhyAsa paNa karAvyo. nItizAstranA pATha paNa bhaNAvavA lAgI. vaLI mane jaina dharma samajAvyo. huM jainadharma pAmyo. bhavarUpI samudrane taravA mATe mArga batAvyo. e kuMvarIe mane (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 141 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNo ghaNo bhaNAvyo. ekadA nagara bahAra udyAnamAM, AkAzamAMthI devono samuha Utarato joI vanapAlake tapAsa karI. to munibhagavaMta joyA. te muni bhagavaMtane te veLAe kevalajJAna utpanna thayeluM, te jANI devo saghaLA kevalajJAna mahotsava karavA munibhagavaMta pAse AvatA hatA. te ja veLAe vanapAlake munibhagavaMtane oLakhI lIdhA, potAnA svAmI hatA. bhRgurAjAnA pitAzrI hatA. vanapAlake UtAvaLe rAjamahelamAM jaI vadhAmaNI ApI ke he svAmI ! sAMbhaLo ! ApanA pitAmuni bhagavaMta udyAnamAM padhAryA che. tyAM temane kevalajJAna utpanna thayuM che. vAta sAMbhaLatA rAjA ghaNo AnaMda pAmyo. vadhAmaNI ApanAra vanapAlakane ucita bheTaluM ApI vidAya karyo. tarata ja pitAmunine vAMdavA mATe rAjaparivAra sAthe, mane sAthe laI rAjakuMvarI paNa pitA sAthe udyAnamAM AvI. nagaramAM A samAcAra maLatAM potAnA mAlikane vaMdana karavA nagarajano paNa AvavA lAgyA. devoe racelA kamaLa upara munibhagavaMta birAjyA che. tyAM rAjA-parivAra nagarajano Adi saue vidhivat vaMdana karyuM ane namana karI sau ucita jagyAe upadeza sAMbhaLavA beThAM. te ja avasare AkAzamArga thakI be vidyAdharo munibhagavaMta pAse AvyA. namana vaMdana karI pUchavA lAgyA. he bhagavaMta ! sA ! kA ! te koNa ? AzcaryathI pUchyuM ? munibhagavaMta javAba ApatAM, pahelA, bhRgurAjAe vacamAM ja vidyAdharane pUchyuM - tame kaho cho te koNa ? mane samajAyuM nahi. te koNa ? eTale zuM ? vidyAdhara - he rAjan ! ame sametazikhara upara rahelA jinezvara bhagavaMtanA darzana vaMdana pUjana Adi karIne te yAtrA pUrI karI. pAchA vaLatAM ame zrI zatruMjaya javA nIkaLyA. tyAM rastAmAM jatAM ame eka Azcarya joyuM. narmadA nadInA dakSiNa kinAre mRgalAonuM moTuM ToLuM joyuM. je ToLAmAM sasalAo, vAMdarAo vagere ghaNA pazuo hatA. te ToLAnI madhye eka taruNa vaye pahoMcelI madabharI cAle cAlatI, navayauvanA bALA joI. A Azcarya joI ame tenI pAse pahoMcyA, pUchyuM - he bALA ! tuM ekalI A jaMgalamAM kema bhaTake che ? amane javAba paNa na Apyo. amArI sAme paNa na joyuM. amArAthI bhaya pAmatI, pazuo madhyethI tarata nAsavA lAgI. ame jotAM ja rahI gayA ne te bALA paLa be paLamAM to adrazya thaI gaI. ame baMne vismaya pAmyA. ame to amArA mArge AkAzamAM cAlI nIkaLyA. saMzaya bharelA ame jatA hatA. tevAmAM kevalI bhagavaMtane joyA. vaMdanArthe AvyA. amAro saMzaya paNa TALavA AvyA. jJAnI maLatAM ame pUchyuM, he bhagavaMta ! te koNa ? eka samayamAM traNe kALanA bhAvone je jANe che. to vaLI te jJAnI A bALAne (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 142 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa jANe che. vaLI temanI AgaLa vAtano vistAra zA mATe karavo? jema ke mAnI AgaLa mosALanI vAta zI karavI ? A saghaLo vRtAMta rAjakIra popaTa jaMgalamAM caMdrazekhara rAjakumArane kahI rahyo che. kumAra - popaTajI! AgaLa kaho. vAta jANavAnI jaldI jaldI tamannA che. vaLI popaTa kahevA lAgyo - kumAra ! saMzayane chedavA mATe baMne khecaro. rAjA-rAjakuMvarI parivAra nagarajano Adi saghaLI parSadA vacce munibhagavaMta kahe che - he khecara ! ujeNI nAme mahAnagarI che. vatsa nAme rAjA rAjaya kare che. te rAjAne eka vardhamAna nAme rAjakumAra ane eka zrImatI nAme rAjakuMvarI che. te vatsa rAjAe potAnI kuMvarI yauvanavayamAM AvatAM jayapuranA rAjakumAra siMhakumAra sAthe paraNAvI. siMhakumAra nAnI vayamAM ja avaLA mArge caDI gayelo. yauvana pAmatAM mahAvyasanI thaI gayo. pitAe paraNAvyo chatAM paNa A kumAra na sudharyo. tethI pitAe dezanikAla karyo. siMhanI sAthe tenI patnI zrImatI paNa cAlI nIkaLI. nagara choDIne cAlI nIkaLelAM pati-patnI koI eka gAmamAM jaIne rahyAM. baMne vacce prema sAro hovAthI ekabIjAne sahAro ApatAM A gAmamAM daMpattI potAnA divaso pasAra karavA lAgyAM. jayAre zrImatIno bhAI vardhamAna potAnA bena banevInI A dazA joI vairAgya pAmyo. munizrI jayabhUSaNa pAse vardhamAnakumAre dIkSA lIdhI. jJAna dhyAna - tapa tyAgamAM rakta munibhagavaMta gItArtha thaI ekAkI vicaravA lAgyA. vihAra karatAM A munibhagavaMta mAsakSamaNanA pAraNe pharatAM pharatAM te ja gAmamAM gocarI mATe gayA ke je gAmamAM bena banevI AvI vasyA che. ghara ghara pharatA vardhamAnamuni bena zrImatInA ghare gocarI gayA. dUrathI AvatAM munibhagavaMtane zrImatIe joyA. jotAMnI sAthe ja oLakhI gaI ke A mAro bhAI ja che. bIjuM koI nathI. bhAImuninA kAraNe zrImatI vicAravA lAgI ke - mArA bhAIne koI dhUtArAe bhoLavyo che. je kAraNe karI rAjaya tyajI daIne sAdhu thaI gayo che nahi to rAjavaibhavanA sukho choDI, ramaNIone tyajI daIne zA mATe nIkaLI jAya? hA ! hA! bhAI ! A te zuM karyuM.? ghaNA lAMbA samaya pachI bhAI ! tArAM darzana thayAM. te paNa eka sAdhu thaIne? ema zoka karatI vaLI bhAIne jovAthI harakha paNa pAmatI. doDI jaIne potAnA bhAI muninA gaLe vaLagI paDI. baMdhupremathI snehamAM ghelI banelI zrImatI bhAna bhUlI. te ja avasare zrImatIno pati siMhakumAra bahArathI gharamAM Avyo. potAnI patnInI AvA prakAranI ceNa joI. siMhakumAra vicAravA lAgyo - A mArI patnI koI puruSanA gaLe vaLagI che. re nArI! tane game teTalI sArI rAkhIe chatAM nArI tuM nArI ja. kayAre sIdhI ja na rahe. siMhane ghaNo krodha caDyo. hAthamAM talavAra laIne munibhagavaMtane haNI nAkhyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 143 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA bhAInA mRtyuthI zrImatI paNa pati upara krodhe bharANI -re caMDALa ! mArA bhAIne haNI nAMkhyo ! eTaluM ja bolIne gharanA khUNAmAM paDeluM sAMbeluM laIne siMhanA mAthAmAM mAryuM. sAMbeluM vAgatAM ja siMha DhaLI paDyo. paNa thoDIvAramAM siMhe nArIne khagnathI haNI nAMkhI. muni samAdhi lahI kALadharma pAmI saudharma nAme pahelA devalokamAM gayo. sAgaropamanuM AyuSya bhogavI bharUca nagarano rAjA thayo. dIkSA laI kevala pAmI Aje tamArI sAme beTho chuM. siMha marIne ratnaprabhA nAme pahelI narakamAM nAraka tarIke utpana thayo. te muninA ghAtathI narake gayo. zrImatI paNa manuSya (patinA) no ghAta karavAthI pahelI narake gaI. sAgaropamanA AyuSyane daza prakAranA vividha chedana-bhedana-vedana Adi duHkho bhogavavA lAgyA. RSi hatyAthI ghaNuM duHkha bhogavyuM. A pramANe bIjA khaMDanI dasamI DhALe zrI zubhavIranA vacanone grahaNa na karyA to aMte krodha thakI zrImatI tathA siMha ghaNA duHkha pAmyA. - duhA je muninI niMdA kare hele bahu kRtavata; muni hatyA pApe karI, pAme maraNa anaMta. 1 tema aMte krodha ja kare, jAya samAdhi dUra; paramAdhAmI vaza paDe, pAme leza paCra ro siMhakumAra hatyA thakI, zrImatI krodhe bharAya, eka ja taphAvAsamAM, sAgara Ayu khapAya. all jJAnI viNa kuNa vAtae, jANe karI upakAra; caMdrazekhara zukane kahe, AgaLa ko adhikAra /4 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 144 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA :- bhAvArtha - rAjakIra popaTa vaLI te vAta AgaLa kahe che - je muninI niMdA kare, zrutavAna zrata bhaNelAnI avahelanA kare, vaLI muninI hatyA kare, to ghaNA pApo bAMdhe che. te pApo bhogavavA A saMsAramAM ghaNA janma-maraNa pAme che. vaLI jo aMte krodha kare to tenI samAdhi TakatI nathI. samAdhi dUra jAya, paramAdhAmInA vazamAM AvI paDe ane ghaNuM kaSTa ane leza paNa pAme. siMhakumAra muninI hatyA thakI, ane zrImatI ghaNA krodha thakI, baMne jIvo pahelI narakamAM sAgaropamanA AyuSyane bhogavavA cAlyA gayA. duHkhane veThatAM pApane dhotAM AyuSyane khapAvavA lAgyA. he kumAra ! jJAnI bhagavaMta vinA A vAta koNa kahe? jeo para upakAra karI rahyA che te upakAra kema bhUlAya? popaTa bolatAM thAkI gayo. visAmo khAvA lAgyo. thoDI ja vAramAM kumAra kahe - he rAjakIra ! have AgaLa vAtano adhikAra kaho! -: DhALa - agiyAramI :(UMco mahela caNAvo, jharukhe mALIyAM mArA lAla... e dezI.) (zAsana nAyaka zivasukha dAyaka jinapati mArA lAla... e rAga.) kevalI kahe suNa beyara ! narakathI nIsarI mAhara lAla; siMha kuMvara naMdIpura brAhmaNa bhava karI. mA. tapasvI trichI alpAyu maraNe gayo; mA. jayotiSayake krodhabharyA nirjara thayo. mA..ll koika kevalI pAse tija parabhava suyo; mA. krodha bharyA e ciMte priyAe muja haNyo; mA. hi) (zI roDa jayo mA ) zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 145 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durAcaraNI e mArI kihAM jai upanI; mA. have te suNajo vAta zrImatI tArI taNI. mAro koi bhavAMtara puNya udya sthitie vaLI; mA. pApataNAM phaLa bhogavI narakathI nIkaLI; mA. bAMdhava muni darzanathI nara gatimAM gai; mA. tRpa padmataNI kanyA thai. mA.//all khI virbhAge siMhadeva jI jI kA; mA. lei nAkhI viMdhyA-girisvata bAlikA; mA. nirNaya pApIne nahi karuNA eka ghaDI, mA. kisalaya komala pa2 puNya thakI paDI. mA.4 zItaLa pavananI lahere sajaja thai; mA. dumana ciMtyuM na thAya rati jasa jAgatI; mA. eka sagarbhA hariNI tihAM AvatI; mA. kanyA pAse prasava thavA vedAvatI. mA./po jANe jagyA hoya bALa meM sAM ArjavavatI; mA. behune dharI stana nIcI paDI dhavarAvatI; mA. mahoTA karyA hoya bALa tiNe sthAnika rahI; mA. kanyA puNya pasAya thayo bhaya koi nahi. mA.ko haraNAM vAnara bALakazuM bhelI me; mA. vataphaLa khAtI yauvana pAmI tima bhame; mA. vanakuMje ghara zayana vizALa zilAtale; mA. khI sabarI aMga dharI phare valkale. mALI paMkhI pazusaMge rahe maNAthI nAsatI; mA. te tume dIThI mRgaToLAmeM jAvatI; mA. kevalI kahe ama parabhavanI te sahorI; mA. vidhAdhara hoya kevalIne pUche pharI. mA.ll (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 146 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmI! jJAnI vade kheTa bhaNe kahe muti caMdrazekhara madanamaMjarI manamaMjarI satya tava vanagirI mRgaToLe zuka suNa bhakSAbhakSa jainadharma vayana kaho jANI A kuNa mujathI ! bhamatAM bhamatI nRpataMda mRgasaMdarI kevalI mukhathI dAdAnuM uttama ! pUravabhavanI padmarAyanI pUrvabhavapati bhaTake yauvanavaya vahI A vanavAsa putrI e mahtamaMjarInI gItavinoda caMdrazekhara paNa kevalI vayaNa rAjAnI thai gurumukha dharma mujazuM viveka samajAvI vAta pazuvanavAsa tajI samati pAmaze ke bhava samati leze ehato dharmaguru kIra vairIe jAya tajI bhelI revAtaTa tasa maLaze nA eNI rANI suNI A dhare ') e karaNa rAjakIra jUThThuM hoyane prema mayua araNya suNAvI samakita taravAse nAma nahi vatamAM pazubheLAM puNya sukhe parabhava ema dIThI zukathI karAvuM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 147 muja rahevuM huM jai e jima karo dazA thaze meru lIlA saphaLo nahi; mA. sahI; mA. ? HI. pAmaze. mA.[[]] TALaze; mA. paraNaze; mA. sAMbhaLe; mA. mokale. mA.10ll nIkaLyo; mA. maLyo; mA. eNikA; mA. bAlikA, mA./11thI vyavahAramAM; mA. sAramAM; mA. adbhUtA; mA. haraNIsutA. mA.||12thI tajI; mA. bhajI; mA. mAlatI; mA. rati. mA.[13]I mojamAM mA. rojhamAM; mA. baLe; mA. cale, mA.[14] karo; mA. karo; mA. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema suNI sA kahe mujane A vAta huM mA. phAsu mULa phaLa patra paDyAM bhakSaNa karyuM. mA.ll1pa capaLa viSayabaLa saMgati rahevuM lokamAM; mA. vaLI saMyoga viyoga vasavuM zokamAM; mA. ema kahetI rahe che pazumeM na taje graha mA. zuka vade nara ! tame pUchayuM te meM savi kahyuM. mA./1cho nRpa kahe uThazuM tuma sAdharmI vaMdIne; mA. eNikA bhaNe rAjana! na jAo chaDIne; mA. vata tapa karatAM samatidhara zrAvaka maLyAM; mA. jinapUjana vanavAsa matotha savi phaLyAM. mA./17 thai madhyAhanI veLA jala majajata karo; mA. vataAtye AdIzvara pUjA anusaro; mA. ame paNa jinapUjA karazuM vidhie khare; mA. ema kahI bihuMjaNa jai jinapUjA kare. mA.18 nisihI pramukha zatrika sAcavIne visare; mA. rAjakIya dati tarughamAM saMcare; mA. eNikA jaLa phaLa lAvIne bheTa ja kare; mA. khAna pAna kSaNa vizramI eNI uccare. mA./1lI. sAmudrika bhaNI tuma lakSaNa zuka dekhIyA; mA. lohacamaka paNe muja citaDAM saMharI lIyAM; mA. ema kahI bhASA kalA nIti zAstra kathAvatI; mA. eNikA tihAM kIra kuMvara mana jatI. mA.//raoll eNI kahe tuma deza jAti kula vaMza gyo? mA. sAdharmika Age kahetAM aMtara kizyo? mA. kuMvara kahe kAzIpati putra pichANo; mA. kevalIvayaNathI jANo. mAro nAma amAruM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 148 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suNI samarI vAta mRgasuMdarI viracI AgaLa rAjA nayanAMzu khoLe tuma mAta trilocanA dIye dhUpa jUna baMdIkhAtA rAjakIra vAta rAyamrutA paramotsava kuMvarate devI chaLa trilocanA kAmadeva kuMvara vismita kuMvare suNI dharI vimAna y nRpa rANI besArI viyoganA sutA bahu dIpa mahotsava suNI haya karatAM pitare lei rati bhujALa vara trilocanA karI zuka trilocanA nAma samajAvI mAna kuMvarane sarvane padmane sajjana mAya meLA janakAki gaya bhUSaNa taivedha kare ghara dIye zukamukhazuM sAtha kanyA surInuM ratisuMdarIne prItibhuM vizALa choDI bharuacya bhRgurAyane harSa kaMcana kuMvare eNikA zuka lAve putrIne haya lIyuM kSaNamAM ema surIne eNI nRpa sanmukha ghara devI TIna vastra jema tihA lAve vAta (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 14 bheTI nA bahu tasa . mana toraNa ja jai ghaNo padmapura bihu gAma bahu visarjana cIra te ApI AnaMdIyA; mA. AvIyAM; mA. maMgAvatI; mA. paherAvatI. mArI padmapure; mA. kare; mA. AvIyAM mA. havarAvIyAM. mArI bheLAM * sukha lIlA maLe; mA. vaLe; mA. pare; mA. dhare. mA.][24] jame; mA. game; mA. bheTaNAM; mA. ghaNAM. mA.||25|| kahe; mA. lahe; mA. AvatA; mA. paraNAvatA. mA.IkI dIyA; mA. kIyA; mA. mokale; mA. cale. mA.||27|| vare; mA. kare; mA. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wis pUraNa bIjo DhALa agyAsmI; mA. zrI zubhavIranI vANI caturane citta gamI. mA.28 -: kaLaza :khaMDa khaMDa jIma i@khaMDa, caMdrazekharanuM caritra khaMDa; zrI zubhavijaya guruthI lahANe, bIjo khaMDa tasa ziSya kahyo. /all samApta -: DhALa - 11 : bhAvArtha kevalI bhagavaMta kahe che - he khecararAya! sAMbhaLo! munighAtaka siMha eka sAgaropama varSa sudhI narakanI bhayaMkara asahya vedanA bhogavI Ayu pUruM karIne tyAMthI nIkaLyo. naMdIpura gAmamAM brAhmaNa kuLamAM avataryo. daridrI te brAhmaNa tApasanI dIkSA laI tridaMDika thayo. ajJAta tapa karI, alpa Ayu bhogavI mRtyu pAmyo. tyAMthI te jayotiSacakramAM krodhathI bharelo deva thayo. pUrvanA vaira virodha jIvanI sAthe ja jayAM jAya tyAM Ave che. A deva kevalI bhagavaMta pAsethI potAno pUrvabhava sAMbhaLyo. te ja sAthe pUrvabhavanI zrImatI patnInI upara krodhe bharAyo. vicAravA lAgyo, mArI patnIe ja mane haNI nAMkhyo. jema jema vAta yAda AvatI gaI tema tema devano krodhAgni vadhAre bhabhUkavA lAgyo. bhavAMtaramAM nAnA taNakhalA jeTaluM vera paNa moTA agnimAM pragaTe che. tyAM ja kevaLI bhagavaMtane pUchyuM. he bhagavan! te durAcAriNI strI tyAMthI marIne kayAM gaI? hAla te kayAM che? guru bhagavaMta kahe - zrImatIno jIva narakanI vedanA bhogavI Ayu pUrNa thaye, pUrvanA koIka puNyabaLe tathA baMdhumuninA darzana thakI manuSyagati pAmI. padmapura nagaranA padmarAjAnI rAjakuMvarI thaI. - siMha jIvano je deva, zrImatInI vAta sAMbhaLI pachI potAnA virbhAgajJAnathI jANyuM. haju janme be cAra dina paNa na thayA tyAM to deve tyAMthI te gabharu bALAnuM apaharaNa karI lIdhuM. pUrvabhavanI patnI sAthe jiMdagI jIvatAM, pitAe kADhI mUkela te vakhate A patnI sAthe ja AvI hatI. te badhuM ja bhUlI gayo. patnInI upara jarAye dayA na AvI. apaharaNa karI bALAne viMdhyAcalanA parvatonI kaMdarAmAM pheMkI dIdhI. nirdaya ane pApIne haiyAmAM jarAye karuNA na AvI. AkAzamAMthI pheMkI daIne cAlyo gayo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara reNI zA) 15n Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabhavanA koIka prabaLa puNyayoge A bALA te kaMdarAmAM DhagalAbaMdha paDelA vRkSanA pAMdaDA upara jaI paDI. paDatAMnI sAthe ja phula jevI bALA mUrchita thaI. parvatanI kaMdarAmAM phUMkAtA zItala pavananI laheramAM bALA bhAnamAM AvI. tyAM tenuM koNa rakSaNa karanAra hatuM ? "jene rAma rAkhe tene koNa cAkhe ?'" puNya jAgatuM hoya tyAM duzmana paNa vALa vAMko karavA samartha nathI. te ja TANe sagarbhA eka hariNI tyAM AvI. bALakI jayAM paDI hatI tyAM ja pote potAnA bALane janma Apyo. jaMgalamAM duSTa = deve nAMkhI dIdhelI bALA. je pAMdaDAnA DhagalA upara jaI paDI. garbhiNI hariNIne tyAM AvavuM. potAnA bALane tathA bALakIne ucherI rahI che. janmanI pIDAne sahana karatI te haraNIne khabara nathI ke meM eka bALane janma Apyo ke be bALane ? saraLa hariNI potAnA ja baMne bALa samajI nIcI namIne baMnene stanapAna karAvatI hatI. te sthAnamAM rahIne baMne bALa moTA thavA lAgyAM. janmatAM ja jaMgalamAM moTI thayelI te bALAne puNya pasAye koInoya bhaya ke Dara lAgato zrI caMdrarokhara rAjAno rAsa 151 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. te bAlikA nAnapaNathI hariNIyA, sasalA ane vAnaranA baccAMnI sAthe bhegI ramatI hatI. jema jema moTI thavA lAgI tema tema tenuM rUpa vadhavA lAgyuM. vanaphaLa khAtI. jharaNAM-nadInAM pANI pIne moTI thatAM yauvanavaya pAmI. vananI latAkuMja vanaghara hoya tyAM rAtri pasAra karatI. vizALa zilA upara jaI ArAmathI sUI jAya. jayAre divase jaMgalamAM nirbhayapaNe pazuToLAnA saMge pote valkala paherIne pharatI hatI. paMkhIo paNa tenI bheLA pharatAM hatAM. kayAreka jo teNI mANasane dekhe to tarata tenAthI DarIne nAsI jatI hatI. he rAjakumAra ! tame te bALAne jaMgalamAM joI. te bALA kevalI bhagavaMta kahe che te amArI pUrvabhavanI bena che. vardhamAna nAme zrImatIno bhAI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI hatI te huM tamArI sAme. vAta sAMbhaLIne Azcarya pAmatAM, baMne vidyAdhara kevalI bhagavaMtane pUchavA lAgyA. he svAmI! te bALA samakita pAmaze ke nahi? jJAnI kahe - he khecara ! A bhavamAM samakita pAmaze. vidyAdhara - he gurubhagavaMta! teno dharmaguru koNa haze? muni kahe - khecararAya! mArA vacano sAMbhaLI A rAjasutA madanasuMdarInA popaTa rAjakIra thakI te bALA samakita pAmaze. vaLI kAzIpati mahasenanA putra caMdrazekhara te bALAnuM eNikA nAma dUra karaze. tenuM nAma mRgasuMdarI rAkhaze. te ja rAjakumAra A madanamaMjarI ane mRgasuMdarI sAthe paraNaze. popaTa caMdrazekhara rAjakumAranI AgaLa vAta kahI rahyo che. madanamaMjarI rAjakuMvarI, kevalI bhagavaMtanuM vacana sAMbhaLIne, te vAtane satya karavA dAdA kevalI bhagavaMtane namaskAra karIne mane ahIM mokalyo che. vaLI rAjakIra AgaLa kahe che - he narottama! sAMbhaLo ! rAjakuMvarI madanamaMjarInA kahevAthI huM nIkaLyo. vana-parvatagiri-nadI-nALAM vagere jotAM bhamato thako A revA nadInA kinAre AvI maLyo. mRgalAM, haraNiyAM, vAMdarAM, sasalAMnAM ToLAmAM bhamatI evI A eNikA bALAne joI, huM popaTa hovAthI mArI upara apAra prema rAkhatI, mArI sAthe vAto karatI hatI. mArI upara ghaNo ja prema hovAne kAraNe huM je kahuM te tarata mAnI letI. te pramANe AcaraNa karatI. dhIme dhIme bhakSAbhakSa-khAvA lAyaka vastu ane na khAvA lAyaka vastune samajAvatAM abhakSane choDI dIdhA. manuSyanA vyavahAranI vAto kahI. viveka jevI vAta samajAvI. jaMgalamAM ucharelI bALAe potAnA jIvanamAM koIpaNa mANasane joyo nathI. manuSyano vyavahAra huM samajAvavA lAgyo. haLukarmI jIvadaLo, thoDAmAM ghaNuM pAmI jAya. A bAlikA mATe tema ja banyuM. rAjakIre pUrvanI vAta kahI, pUravabhavanI paNa vAta karI. re bAlikA! tuM sAMbhaLa! tuM haraNIsutA nathI. hiMdI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) zI ropA zALano zA) 152 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he bALA ! tuM to pavarAjanI putrI che. pUrvabhavanA tArA verI patie tane jaMgalamAM choDI dIdhI. te kAraNe tuM A jaMgalamAM pazuonA ToLAM bheLI bhaTakyA kare che. jaMgalamAM mAlatInA puSponI zI dazA? tene koNa levA jAya? koI ja laI na jAya. savAre kaLImAMthI phUla banelA mAlatInA choDavA upara yauvana pUruM thaI jAya che. tema tAruM A yauvana A jaMgalamAM rahevAthI pUruM thaI jaze. re bALA ! A vanavAsa choDI de. jayAM mANasanI vastI che tyAM jaIne vaso. yukitapUrvaka samajAvatAM kiMIka samaja AvI. tyAra pachI meM kahayuM - he tApasasuMdarI ! A badhuM choDI de. tuM kahe to huM tane madanamaMjarI bhegI karI dauM. tuM tyAM mojathI raheje. tyAM gIta-gAna Adi vinodamAM rahe. A jaMgalamAM rojhanI jema rahevuM choDI de. AdarapUrvaka mArAM vacano sAMbhaLatI hatI. jaMgalanA saMskAro dhIme dhIme dUra karyA. vaLI samajAvato ke mANasanI vastImAM mArI sAthe cAla. tyAM tArA puNyabaLe caMdrazekhara maLaze. paNa haju mArI A vAta mAnavA tenuM dila mAnatuM ja nahotuM. vaLI samajAvatAM kaheto ke kevalI bhagavaMtanuM vacana mithyA na thAya. satya thaIne ja rahe. vaLI ame dharmanI carcA karatA. tenAmAM samakitanA lakSaNo paNa dekhAvA lAgyA paNa jaMgalamAM pazuono sahavAsa choDIne AvavuM nathI. chatAM meM to samajAvavAnI vAta choDI nahi. tane caMdrazekhara maLaze. te rAjAnI rANI thaIne sukhalIlA bhogavo. vaLI gurumukhathI dharma sAMbhaLI, he bALA! tArA parabhavane tuM sudhArI le. rojanI mArI A vAto sAMbhaLI ekadA te eNikA mane kahe - he zukarAja ! mane A vana-vAva-taLAva-sarovara-nadIne vaLI jharaNAM vagere najIka, A pazuonA ToLAmAM vasavuM game che. mAre mATe A vana sAruM che. prAsuka phaLa-patro vRkSanI nIce je paDyAM che tenuM bhakSaNa karavuM e ja mAre mana basa che, tarasa lAge nirmaLa jharaNAMnuM pANI pIvuM ethI vadhAre zuM joIe? popaTa eNikAnI vAta sAMbhaLI vicArato hato ke kharekhara haLukarmI jIvone vadhAre zuM joIe? eNikA kahe - he mitra zukarAja ! saMsAranI lIlA mAre jovI nathI. capaLa - caMcaLa viSayasaMgI sAthe rahevuM te A lokamAM kaThina che. vaLI saMyoga-viyoganA zokamAM jhUrI maravuM. te karatAM bhaluM mAru vana - bhalAM mArAM pazuo. he kumAra ! mArI vAta mAnavA taiyAra na thaI. te tenA pazuonAM bALa baccAMne ramADatI - AnaMda killola karatI rahe che. A bALAne je je gamatuM hatuM te choDavA taiyAra na thaI. vaLI rAjakIra kahevA lAgyo - he narottama ! tame A bALA mATe pUchyuM to teno saghaLo vRttAMta tamArI AgaLa kahyo. - kumAra ane zukarAjano vArtAlApa dUra beThelI tApasa kanyA eNikA paNa sAMbhaLatI hatI. teNInI AsapAsa mRgalAM Adi baccAM ramyAM karatAM hatAM. kumAra vAta sAMbhaLatAM A kanyAne bALapazuonI ceSTA joyA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 153 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karato hato. zukanI vAta sAMbhaLI. thAka paNa dUra karyo. have te rAjakIrane kahe che - he popaTarAja ! amAre ghaNuM dUra javuM che. to have ame AgaLa jaIzuM. tame sau mArA sAdharmika baMdhu-svajana cho. to huM have jAu chuM. ema kahI kumAra baMnene hAtha joDI "jaya jinendra' kahetAM javA mATe taiyAra thayo. vivekI kumArane jatAM eNika joI rahI. enuM mana kumArane na javA devA mATe talapatuM hatuM. kumAranA rUpa-raMga ane viveka joIne mRgakanyAnuM hRdaya pIgaLI gayuM hatuM. kadI paNa mANasa sAthe na bolelI tApasa kanyAnI jIbha khUlI gaI. eNikA jatAM kumArane uddezI bolI - rAjanuM! kumAre bALA sAme joyuM. mRgabALA 'rAjanuM amane choDIne na jAo. vanamAM bhamatAM bhamatAM karelA tapabaLe Apa jevA mahApuNyazALI samakitadhara zrAvakano bheTo thayo. he paradezI ! na jAo. kumAra thobhI gayo. bALAnI vAta sAMbhaLato, zukarAja sAme joto Ubho rahI gayo. kaMI ja bolato nathI. vaLI eNikA bolI - he paradezI ! A jaMgalamAM rahelA ame jinezvara paramAtmAnI pUjAthI amArA manoratha Aja phaLyAM che. ahIM rahelA jinezvara paramAtmAnI pUjA karo. divasanI madhyAhna veLA che. snAna karI A najIkamAM rahelA vanacaityamAM paramAtmA zrI AdIzvara birAjamAna che. Apa pUjA karo. ame paNa paramAtmAnI pUjA karIzuM eNikA bolatI jAya ne baMdhusamAna rAjakIra sAme jotI jAya. caMdrakumAre eNikAnI vAta svIkArI. vanamAM raheluM jinamaMdira joI Azcarya pAmyo. tarata ja najIka rahelA jaLAzaye snAna karI, baMne pUjA karavA mATe jinamaMdiramAM gayA. nissihI kahI baMne jaNAe dazatrika sAcavI pUjA vidhivat karI. bhAvapUjA paNa sAthe karI. tyAM sudhI zukarAja maMdiranA dvAre nirAMte beTho che. maMdiramAMthI baMne "Avatsahi" kahI bahAra AvyA. rAjakIra batAvela latAmaMDapamAM kumArane laIne mRgabALA ane popaTa AvyA. jaMgalanA saMskAro dUra karIne sArA saMskAro popaTe je ApyA hatA te saMskArothI vivekI banelI mRgabALA pAMdaDAnA paDiyAmAM pANI laI AvI. sAthe sAthe vanamAM rahelAMne je pote ArogatI hatI te vanaphaLa paNa laI AvI kumAra sAme mUkayAM. kumAre eNikAnA svAgatano svIkAra karIne, phaLano AhAra karyo ne saMtoSa mATe mIThA jaLanuM pAna karyuM. ghaDIbhara tyAM ja kumAra ArAmathI beTho. vaLI eNikA kahevA lAgI - he paradezI kumAra ! ApanA sAmudrika lakSaNo zukarAe joyAM. vaLI ApanAM darzanathI mane paNa ghaNo ja harSa thayo che. te kAraNe lohacuMbakanI jema amArA cittaDAne harI lIdhuM che. ATaluM bolatAM vaLI mRgabALA zaramAI gaI. bhoLI bALAnI sAme kumAra jue che. AMkho sAme jotAM ja bALAe AMkho DhALI dIdhI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 154 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra maunamAM javAba na Apato hoya tema tenA mukha uparanA bhAva dekhAtA hatA. ghaDIka baMne vacce mauna chavAyuM. zukarAjane paNa kaMI pUchavAnI IcchA thAya che. paNa pUchI zakato nathI. maunane toDatAM eNikA bolI - he narottama ! saMbodhana karatI jAtajAtanI kaLA - bhASA bolatI nItizAstranI vAto karavA lAgI. kumAre paNa mauna choDI vAtamAM bhAga lIdho. bALAnI vAto sAMbhaLatAM rAjakIra ane kumAra AnaMda pAmyA. vaLI bALA bolavA lAgI - "he paradezI ! Apano deza? ApanuM kuLa? Apano vaMza? ApanI jAti? amane kahone." kumAra kaMI ja bolato nathI. maraka maraka hasyA kare che. bhoLI bALA te joIne vaLI kahevA lAgI. eNikA - rAjanuM! Apane mauna che. zuM amArI vAta Apane na gamI? arihaMtanA upAsaka ApaNe sau chIe. to te sAdharmika nAMtAe amane javAba Apone? amane judA na gaNo. haiyAmAM amArA thakI aMtara na rAkho. have kumAre mauna toDayuM. jANyuM ke bhoLI bALAnI dhIraja have khUTI. pUchavAnuM badhuM ja pUchI nAkhyuM. javAba eka ja vAkayamAM ApatA kahe che. - he zubhe ! kevalI bhagavaMtanA vacano satya ja hoya che. huM kAzIpatino putra chuM. kumAranuM mIThuM vacana sAMbhaLI eNikA ane rAjakIra popaTa ghaNo ja AnaMda pAmyA. tarata ja kumAre trilocanA devInuM smaraNa karyuM. trilocanA kumAra AgaLa hAjara thaI gaI. kumAre saghaLI vAta karI. vAta sAMbhaLI harSa pAmelI trilocanAe vanabALA mATe vastro, AbhUSaNo maMgAvI lIdhAM. devIe tApasabALAnA valkalacIra UtArI lIdhAM. vastro paherAvyAM. AbhUSaNothI sajAvatI devI kahevA lAgI - he vanabALA! tamAruM nAma jANatI nathI. paNa vanamAM rahyA cho tethI ApanuM nAma mRgasuMdarI rAkhuM chuM. trilocanA devIe vimAna banAvI dIdhuM. sau vimAnamAM beThAM. vimAna padmapura nagaranA udhAnamAM jaI thoLyuM. rAjakIre tyAMthI AgaLa nagaramAM jaI pagharAjAne vadhAI ApI. kSaNabhara to rAjA-rANI vicAramAM paDyAM. popaTa samAcAra ApI sAme mahelanA Toce jaI beTho. tyAMthI UDIne kumAra pAse Avyo. padharAjA paNa potAnI putrIne maLavA, levA mATe moTA sAmaiyA sahita nagara bahAra Avyo. janmatAM ja joyelI dIkarI Aje bIjIvAra jotAM ja rAjArANInA AMkhethI harSano zrAvaNa-bhAdaravo varasavA lAgyo. mRgasuMdarIne bheTI paDyA. AMsuthI navarAvI dIdhI. rANIe bALAne khoLAmAM besADI hRdaye bheTI bheTIne kahe che - he dIkarI ! tAro viyoga mArAthI sahana na thayo. ghaNA samaye jotI dIkarI paLavAramAM maLavAthI viyoga (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 155 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ /HZIYpaNa ' , ' . caMdra rAjakumAre smaraNa karI.devI trilocanA hAjara. mRgasuMdarI (eNikA) ne vimAnamAM sAthe laI jAya che. kSaNamAM samAI jato nathI. "A pramANe mAtA pitA Adi svajano paNa kahevA lAgyAM. viyoganA duHkhaDAM saMyogo maLatAM cAlyA jAya che. mRgasuMdarI paNa mAtApitA meLavI zAMta thaI. nagaranI bahAra rahelA svajanAdika parivArayukata rAjA rANI badhAne trilocanA devI mahelamAM sAthe laI AvI. nagaramAM ane rAjamahelamAM saune AnaMda AnaMda thayo che. rAjA kumArane ghaNA bahumAnapUrvaka mahelamAM laI AvyA. rAjaparivAra paNa ghaNo sAthe che. kumArane paLavAra mATe paNa rAjA chUTo rAkhatA nathI. have rAjA kumAranI sAthe ja rahe che. sAthe jame, sAthe ja rAjadarabAre jAya. badhuM ja sAthe kare. potAnI kuLadevInI mAnatA rAjAe rAkhI haze. te mAnatA phaLI. putrI maLatAM ja kuLadevInI mAnatA . pUrI karI. dhUpa dIpa naivaidya vagere devIne je gamatAM hatAM te badhA ja naivedya Adi dharyA. nagaramAM moTo mahotsava rAjA taraphathI ujavAyo. nagarajanoe paNa potapotAnA ghare - hATa havelIe toraNo bAMdhyAM. baMdIkhAne rahelA baMdIvAnone ghaNuM dAna ApI choDI mUkyAM. ghaNA varSe A pramANe padmapura nagaramAM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 156 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMda vartAyo. have rAjakIre kumAra tathA pagharAjAnI rajA laIne potAnA rAjAne maLavAne samAcAra ApavA bharUca nagare javA vidAya lIdhI. popaTa bhRgurAjAnI pAse pahoMcI gayo. popaTane jotAM ja rAjA ghaNo harSa pAmyo. rAjakuMvarI madanasuMdarIne samAcAra maLatAM pitA pAse popaTane maLavA doDI AvI. rAjakIre badhI ja vAta jaNAvI. je vAta sAMbhaLI sau AnaMda pAmyAM. bhRgurAjA, madanasuMdarI, popaTa tathA bIjo ghaNo parivAra sAthe laI padmapura nagare Avyo. padmarAjAe bhRgurAjAnuM ghaNA AnaMdathI sAmaiyuM karyuM. tyArapachI baMne rAjAe moTA mahotsavapUrvaka baMne rAjasutAnAM lagna kumAra sAthe karyA. zaSS 15 padmapura nagaramAM rAjakumAranA, mRgasuMdarI ane madanasuMdarI sAthe lagna. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 157 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trilocanA devI lagnamAM hAjara ja hatI. paraNI Utarela varaghoDiyAne baMne rAjAe ghaNuM dAnamAM ApyuM. vaLI jamAIrAjAne hAthI ghoDA - sonA rUpuM ane ghaNAM gAmo paNa dAyakAmAM ApyAM. tyArapachI kumAre trilocanA devIne visarjana karyA. sAthe je vyaMtarInuM cIra potAnA hAthamAM AvI gayuM hatu te cIra trilocanAne ApatAM kuMvara kahevA lAgyo, "he devI ! tame A cIra-vastra ratisuMdarIne Apajo. ane amArA samAcAra kahejo." devI te vastra laIne tyAMthI tarata ratisuMdarIne ApIne potAnA sthAne cAlI gaI. jayAre A bAju kumAra sAkSAt kAmadeva jevA zobhatA hatA. ane baMne strIo rati prItithI adhika zobhatI hatI. kAmadevanI jema ratiprIti sAthe AnaMda pramoda karatA daivI bhogo bhogavatA kumAra ghaNA prakAre sukhane bhogave che. A pramANe bIjA khaMDane viSe A agiyAramI DhALa samApta karatAM kavirAjanI vANI evI mIThI che ke sAMbhaLanAra sajjananA tathA caturanA cittane gamI gaI. -: kaLaza : zeraDInA TukaDA jema mIThA hoya che temAMya vaLI eka khAtAM, bIjo khAtAM vadhArene vadhAre mITho lAge che. te rIte zrI caMdrazekhara rAjAnuM akhaMDa caritra saune mIThuM lAge che. zrI zubhavijayajI gurunI asIma kRpAthI A bIjo khaMDa madhura kathAthI temanA ziSyazrI vIravijayajI mahArAje pUrNa karyo. -: khaMDa bIje - - samApta - (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 158 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zubhavijayajI samaratA sukha bIjo vis trIjo jo caMdra murakha pAThaka mUrakha teNe akhaMDa khaMDa kahuM zrotAjana thakI muja Gu, japatAM AgaLa tRtiya khaMDa -: duhA H nidrAdika guru, suguru, sama akSara rasa, zrotA suNI vayaNa vipra bhaNe pRthA tame, pADu ADI mUvuM, muja paDimaNe ThAuM devasI, jhagaDe aMdhA Age ArasI, karNa rasakathA, e pariharI, jANa haze eka ti bhRgurRpa Avo to vAMchita have, maMDalI, amRta jhare, AgaLe; kare, mA tasa rIjhavu, citta cho keNa ? tuma pragaTe teNa. 11411 paNa 'khImasI' ThAuM, paDikrakamaNA vitA, bihu kahe nija dhara jAuM. badhira punaH gAmaH tAta. ja zrotA &&1; na bhUle lakSa. kuMvarate, suNI mRgasuMdarIne he, janma viyoga ema kahIne savi rAjakIra paMjara dharI, phaLe, pUrNa huo samajI mana suMdara zrotA vakratA sanmukha kairavavana pachI, setazuM rakhe pRthA vaktAno ruo eka traNa suNajo bANI bhaNe puNya rahejo bharUayya sAsare bharuaca bhagunRpa zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 15 amArAM pitAnI karo kuMvara vikhyAta; sAta. raMga; ga. pura draSTa; pratyakSa. upadeza kleza. // 1 // mahArAja; Aja. pAsa, vAsa. calaMta; AvaMta. rA 11311 11811 11911 moll llell nell // 10 // ||11|| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madatamaMjarI vara dekhavA, loka ghaNA hoMziyAra, teNe nagarI zagArIne, AvyA rAjaduvAsa /1rI vAsabhuvana surabhuvana sama, dIdhu rahevA tAsa; ghati tihAM sukhabhA rahe, karatAM lIlavilAsa. //all eka ti kusumodhAtamAM, vijayasena sUrirAya; samavasaryA munimaMDaLe, pUravadhara kahevAya. 14 vanapAlaka mukhathI suNI kuMvara kRpAki jAya; sUrivedI dezanA suNe, besI yathocita thAya. paNa bharUca nagare - duhA :bhAvArtha : zrI "caMdrazekhara rAjAno rAsa" te mahApuruSanI cAlatI A kathAnA be khaMDa - DhALa 20 samApta thaI. have kavirAja trIjo khaMDa zarU kare che. "zrI zubhavijayajI ma.sA. mArA ArAdhya gurudeva che. A mArA guru jagatamAM vikhyAta che. devasama mArA gurunA smaraNa mAtrathI sukha Upaje che. mArA devasamAM gurunAM nAmamAM rahelA sAta akSara, teno jApa karatAM jagatanA jIvo sukha zAMti temaja samAdhine pAme che. paramatAraka zrI "zaMkhezvaradAdA" mArA deva, zrI "zubhavijayajI ma.sA. mArAguru. A baMne tAraka tatva pUrvanI puNyAI vaDe mane maLyA che. teonI asImakRpAe meM A rAsano akhaMDarasathI bIjokhaMDa, mananA utsAha AnaMdathI pUrNa karyo. he zrotAjano! devagurunI kRpAthI huM have, trIjo khaMDa kahu chuM tame sAMbhaLo. jo zrotAgaNano samUha hoya, ane te sau zrotAo kathA kahenAra vaktA sAme najara rAkhI ekAgra citte jo sAMbhaLe to te caritra sAMbhaLavAmAM AnaMda rahe. jemake caMdramAMthI cAMdanI rUpa amRta jharatAM kamaLonuM vana (bagIco) vikasita thAya che tema. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 16o Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI jo temAM zrotAno samUha abUjha hoya, ajJAna hoya, mUrakha hoya, to tenI AgaLa vaktAno upadeza nirarthaka hoya che. jemake zAstranA pAThonA vacana suNIne ajJAnI mUrakha phogaTa kleza kare che. koI eka brAhmaNa kathApATha karatA moTemoTethI bolatA hatA. te joIne eka DozImA kahe, gora mahArAja? tame kema raDo cho? mAre eka pADuM hatuM, e A rIte moTemoTe barADA pADI pADIne bicAruM marI gayuM to tamAruM te rIte nahIM thAyane? mUrakha mANasa kevA hoya? tenuM vaLI, eka ramujI udAharaNa Ape che. kacchanI vAta che, devasIbhAI, khImazIbhAI ne rAIsIbhAI traNa jaNAM paDikkamaNuM kare. sAMje devasIbhAI bole, devasI paDikkamaNe hAu? savAre rAIsIbhAI bole, rAI paDikkamaNe DAu? khImazIbhAI kahe tamAre nAme roja, to Aje mArA nAme ThAu ? pelA baMne nA paDe che. to kahe huM zuM kAma bAkI rahuM? eTale kahe khImasI kAu? nA pADI. jhagaDo thayo. chevaTe paDikkamaNuM karyA vinA devasIbhAI ane rAIsIbhAI ghare cAlyA gayA. vaLI jemake AMdhaLA AgaLa darpaNa dharIe to zA kAmanuM, baherA mANasa AgaLa suMdaramAM suMdara gIta gAna zA kAmanA? tema mUrkha AgaLa rasika kathA kahevA vaDe karIne zuM? A traNe AgaLa judI judI vAta nirarthaka ja nIvaDe che. rAsakartA kahe che ke he zrotAjano! tame nidrA tathA vikathA Adi choDI daIne sAMbhaLo. tame jo samaju ane DAhyA hazo to mArI vAta samajazo, ne zAstranI thoDIka paNa jo jANakArI haze to mArI vAta jarUra samajAze. jemake bANAvaLI bANa kayAM choDavuM? te lakSamAM hoya to kayAreya bhUla karato nathI. tenuM nizAna barAbara ja hoya che. caritranAyaka caMdrakumAra paddhapura nagaramAM sasarAe ApelA AvAsamAM baMne suMdarIo sAthe rahelA che. rAjA sAthe rAjasabhAmAM, rANInA mahelamAM vaLI kayAreka nagara bahAra udyAnamAM pharavA jAya che. bharUcanagaranA rAjA bhRgu paNa ahIM ja rahelA che. avasara maLatAM bhRgu rAjA, jamAIrAja zrI caMdrakumArane kahe che, "he kumAra ! Apa to amane puNya thakI maLyA cho. Apa jyAM jyAM jazo tyAM puNya praTathI lIlA lahera hoya che. paNa amArI bhAvanA che Apa padhAro amArA nagaramAM. amArA nagarane pavitra karo." bhRgurAjAnI vAtano kumAre svIkAra karyo. mahelamAM AvI kumAre mRgasuMdarIne kahyuM, he devI ! tame ahIM pitAne ghare raho. janmathI ja mAtApitAno viyoga thayo hato te mATe hamaNAM ahIM rahIne viyoganA duHkha dUra karo. pachI sAsarIyAmAM vAsa karajo. huM pachI levA AvIza. hamaNAM huM bharUca nagare jAu chuM." (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 161 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe kahI, madanamaMjarIne laI,pAMjarAmAM rAjakIra popaTane sAthe laI kumAra ghaNA sainya sAthe bharUcanagare javA mATe bhRgurAjAnI sAthe cAlyo. bharUcanagarInA loko madanamaMjarInA svAmIne jovA mATe sAmaiyAnA ThATha sAthe nagara bahAra AvyA. potAnI nagarIne zaNagArI che. nagaranA rAjamArge thaI kumAra rAjadvAre AvI pahoMcyA. rAjaparivAre temanuM svAgata ghaNA moTA ADaMbarapUrvaka karyuM. bhRgurAjAe puNyazALI jamAIrAja caMdrakumArane rahevA mATe devalokamAM rahelA devonA AvAsa jevo ramaNIya rAjamahela Apyo. sAthe sevA karavA catura sujANa dAsadAsI varga paNa mUkayo. caMdrakumAra ane madanamaMjarI baMne tyAM sukhabhara rahetAM, AnaMdapramoda karatAM, lIlAlahera karatAM hatAM. ekadA bharUcanagara bahAra kusuma nAmanA vanaudyAnamAM vijayasenasUrIzvarajI AcArya bhagavaMta potAnA ziSya Adi parivAra sAthe vihAra karatAM padhAryA. vanapAlake AcArya bhagavaMta Adi muni bhagavaMto padhAryAnI vadhAmaNI bhRgurAjAne ApI. vadhAmaNI pAmatAM rAjAdika parivAra sau AnaMda pAmyA. vadhAmaNInA badalAmAM ghaNuM dAna ApI udyAnapAlakane vidAya karyo. rAjAdika parivAra sahita vaMdana karavA mATe pUrvadhara puruSa pAse sau pahoMcyA. purvadhara mahAna AcArya hatA. vivekI kumAra sAthe rAjAe paNa vidhivat vaMdana karI dezanA sAMbhaLavA sau potapotAnA yogya sthAne beThA. dharma paramaguru durgati paDatAM dAna mana -: DhALa-pahelI : - (IDara AMbA AMbalI re, e dezI...) bhAkhIyo prANIne samajo re, tatva ratnatrayI sAra; re, dharma parama AdhAra; suguNanara; thaya dharma vitA pazu prANIyA re; ve zaraNavihuNA parabhave re, duHkhIyA TIna majhAra....AMkaNI pAvA A saMsAra; avatAra...suguNa. pI zIyala tapa bhAvanA re, samakti mUla vrata bAra; vaca kAyAe sevatAM re, svargagati zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 162 avatAra...yu. ||3|| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAlAki gurubhaktithI re, sukha saMpa6 suvizALa; citrasena padmAvatI re, varI zivavahu vamaLa...su. ll4. caMdrazekhara vijaye karI re, pUche praNamI pAya; te puNyazALI kuNa thayo re; kahIye karI supAya.su. //pa sUrI bhaNe A bhAratamAM re, nAme kaliMgaka deza; vasaMtapura pATaNa dhaNI re, che vIrasena nareza...su. kA ratnamALA rANI satI re, rUpavaMtI guNamALa; citrasena tasa putra che re, dAtA vIra bhALa.. su. zA buddhisAgara maMtrIzvara re, vinayI nayI mativaMta; rajakAja dhuraMdharu re, guNamALAno kata.su. ratnasAra suta tehane re, jJAyaka zAstra aneka; suzIla satyaguNe kyo re, dharato vinaya viveka.su. . rAya saciva hoya putrane re, prIti rAga vizeSa re; niraMkuza tRpasuta bhame re, nagare ubhaTa veza re.su. 1oll supavaMtI puravArIo re, raMjana karato tAsa; dhana ApI krIDA kare re lai jAye vanavAsa ...su. 11 prajAloka bheLAM maLI re, vinavatA jai rAya; citrasena 'citraka jisyo re, duniyAne duHkhadAya su. 1ro putrapare pALI prajA re, sAhiba ! tame dharI neha; tuma suta gaja unmAdathI, rahIe keNIpaTe geha su. 1all. suNI tRpa vacana sudhAraze re, sITI visaryo te ciMte nA kuLa ujaLe re, mazI kUryaka suta eha su. 14ll 'rahIyata udvege karI re, jAya videza nidAna; kAyatathI zuM kIjIe re, jethI tuTe kAna ...su. 1ull Avyo kuMvara 7pa AgaLe re, beTho karI praNAma; bIDAM traNa avaLe mukhe re, sajA Ape tAma .su. /1cho. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 163 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasena vismaya ciMtA cittamAM lahe re, eha kIzyo vyApatI re. jANe vato re, ruThyo jananI karavu have mAta ama rAya kRtAMta samo ko ema ciMtI bIDAM grahI re, pahoto bIDAM traNa tAte dIyAM re, zuM kahe re TaLo re, tumathI gai ema kahI aMgaja mohathI re, ratna saMbala i mAtA kahe re, rahezo khagaDhAla lai nIkaLyo re, caraNa namI maMtrIne maLavA kAraNe, trIje khaMDe e kahI re, zrI zubhavIra ratnasAra ghara DhALa prathama kuMvara taNo re, 1 - nyAyavAna, 2 - agni, 3 - prajA. puNya dIye utpAta ?; vAta ...suNya... ||17thI vinAza; karata pAsa ...suNya... ||18|| kAja ? ; udhya nahi citrasena rAjakumAra -: DhALa-1 : zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 164 lAja ...suNya... ||19thI tasa sAta; prabhAta...su. 120thI nija mAta; jAta...suNa. ||21thI leza; paradeza...suNa. [[22]ii rasa bhAvArtha : bhRgurAjA, caMdrakumAra tathA nagarajano gurumahArAjanI dezanA sAMbhaLavA utsuka banyA che. gurubhagavaMta paNa sabhAnA mananI jhaMkhanAne pUrNa karavA madhuradhvanie dezanA ApatAM kahe che. he bhavya prANIo ! A apAra saMsAramAM anAdikALathI bhaTakatAM jIvone eka dharma ja AdhAra rUpa che. jagatanA jIvo dharma vinA saMsAramAM rakhaDe che, duHkhI thAya che. koIpaNa zaraNa na maLatAM bicArA te jIvo parabhavamAM paNa dIna duHkhiyAnA ja avatAra le che.kayAreya A jIvo sukha-zAMti-samAdhi pAmI zakatA nathI. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmAe dharmanA cAra prakAra batAvyA che. dAna-zIlatA ane bhAvanA. te cAreyanA mULamAM samakita hoya ane te samakitayukata bAra vratane dhAraNa karatAM, jo dAna-zIla tapa ane bhAvanA rUpa cAreya prakAranA dharmane AdarapUrvaka Adare to mahAsukha meLavI zake che. temAM jo mana, vacana, kAyanA yoga sAthe sevA kare to svargane meLave che. dAnAdika dharma sAthe sAthe gurubhakita karatAM thakAM prANI sukha sAthe vizALa saMpatti pAme che.dAna, zIla Adi dharmane karatAM citrasena ane padmAvatI e zivasuMdarInI varamALA paherI. gurumukhe dAnAdi dharmane samajatAM, kumAre be hAtha joDI pUchayuM ke, he guru bhagavaMta! te puNyazALI citrasena ane padmAvatI koNa? kRpA karIne amane kaho." guru kahe, "he mahApuNyazALI" ! sAMbhaLo. A bharatakSetramAM kaliMga nAmano deza che. temAM vasaMtapura nAme pATanagara hatuM. te nagarIno vIrasena nAme rAjA hato. A rAjA sadAcArI prajAvatsala nyAyavAna, guNavAna Adi guNothI zobhato hato. tene ratnamAlA nAme rANI hatI.rANI zIlavatI-sadAcArI, rUpavatI, guNavatI hatI. vaLI A rAjAne parivAramAM eka ja putra hato. tenuM nAma hatuM citrasena. pitAnA guNo putramAM hatA. te karatAM paNa tenAmAM vadhAre guNo hatA. rAjakumAra moTo dAnavIra ane dayALu hato.rAjAne buddhisAgara nAme mahAna buddhizALI mahAmaMtrI hato. maMtrI viveka-vinayI, nyAyavAna mahAna buddhivaMta hato. rAjAnA rAjya darabAramAM rAjakAraNamAM mahA dhuraMdhara hato. te pradhAnane guNamALA nAme guNavAna patnI hatI. maMtrIzvarane paNa saMsAramAM eka putra ratna prApta thayuM. te putranuM nAma ratnasAra hatuM. nAma pramANe guNane grahaNa karato maMtrIputra ghaNAM zAstrono jANakAra hato. vaLI zIlavAna, satyavAna tathA vinaya vivekayukata hato. rAjakumAra citrasena tathA maMtrIputra ratnasAra baMne vayathI sarakhA hatA. sAthe bhaNIne taiyAra thayelA. baMnene dostI sArI hatI. ekabIjA pratye maitrIdAye prIti gADha banI. dinapratidina prItimAM vadhAro thato. ekabIjA vinA rahI zakatA na hatA. rAjaputra svabhAvathI jarA TIkhaLI hatA, jyAre maMtrIputra gaMbhIra hatA. vaya nAnIe nagarInI zerIomAM ramatA kumAra kayAreka tophAna ane aTakacALA paNa karatA. maMtrIputra tema na karavA mATe vAratA. rAjaputra samajI vadhAre na kahetA. jema jema yauvanamAM praveza thato gayo tema tema A tophAnoe ghero ghAlyo. jenI jenI TIkhaLa karatA te bicArA muMge moMe sahana karatA hatA. rAjAnA lADakavAyA rAjaputrane koI kAMI ja kahI zakatA na hatA. niraMkuzapaNe nagaramAM pharato kumAra have to nagaranI strIone paNa rastAmAM jatAM AvatAM satAvavA lAgyo. ratnasAra A mATe ghaNuM vArato.. paNa mAne to ne? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 165 thI paidyoSA reo zA) - Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have to kumAre hada mUkI. nagaramAM rUpALI yauvanavaya pAmelI bena dIkarIone paNa satAvavA lAgyo. rUpALI ramaNIya nAra jotAM tene jaMgalamAM jabarajastIthI laI jato. ubhaTaveze maryAdA cUkavA lAgyo. jaMgalamAM jaIne teonI sAthe raMjana karato. managamatI krIDA karavA lAgyo. ghaNI strIone dhana ApI ApIne laI jato. rAjakumAranA avivekI vyavahArathI nagaramAM ghaNo uhApoha thayo. nagaranArIo gharanI bahAra jatAM baMdha thaI gaI. nagaranuM mahAjana rAjA pAse pahoMcyuM. rAjAne vinavaNI karatA kahevA lAgyA, "he kRpAnAtha' ! Apa jevA dayALu amane zirachatrarUpe maLyA. hamaNAM to amArI upara sitamagAra vatya che. caMdramAMthI amRta varasavAne badale agni varasI rahyo che. rAjA - he vhAlA nagarajano ! evuM te zuM banyuM ke agni varasavAnI vAta nagaramAM cAle che. mahAjana-rAjanuM! ApanA lADakavAyA rAjakumAra to agni sarakhA thaI beThA che. ane te agnidAha duniyAne duHkhI karI dIdhI che. he sAhibA ! amArI upara atizaya sneha varasAvatA putravat Ape prajAnuM pAlana karyuM che. paraMtu ApanA putra madonmatta hAthInI jema unmAdI banyA che. ame nagaramAM zI rIte rahIe ? vaLI rAjamArge AvatI jatI amArI bena dIkarIonI kumAra chaDe coka cheDatI kare che. strIoe pANI bharavA javAnuM baMdha karyuM che. sau koI kumArathI Dare che. kumAranA AvA prakAranA tophAnathI ame sau hatAza thaI gayA chIe. have ame kayAM jaIne vasIe ? nagaramAM to zI rIte rahevAya ? mahAjananI vAto sAMbhaLI rAjA duSpI thayo. pachI amRtarasathI bharelI vANI vaDe sacI, mahAjanane zAMta karyA. pachI tyAMthI saune vidAya karyA. rAjA potAnA AvA putranA viparIta parAkramonI vAto sAMbhaLI vicAravA lAgyo. re putra? mArA uttama ane ujvaLa kuLane tuM mezano kucaDo lagADI rahyo che vaLI vicAre che ke, huM koNa? mAruM kuLa kayuM? mArA putra taraphathI mArI prajAne trAsa? kuLane kalaMkita karanAra kuputrathI vaMza rahe te zA kAmano? mArI vhAlI prajA tenAthI trAsa pAmI nagara choDI de. paradeza cAlyA jAya? te zuM paravaDe? sonAnA AbhUSaNa kAne paheratAM jo kAnanI buTa tUTe to, te AbhUSaNa zA kAmanA? bhAvi vArasadAra rAjagAdIno, paNa tene have nagaramAM zuM rakhAya? kAle ja vidAya. deza nikAla ja karavo paDe. rAjAe manathI ja nirNaya karI lIdho. bIje divase samaya thatAM rAjadarabAra bharAyo. rAjAnA haiye duHkhano pAra nathI. rAjA maMtrI Adi parivAra yukata sabhAmAM beThA hatA. rAjya saMbaMdhI kArya zarU thayuM. tevAmAM citrasena rAjakumAra rAjadarabAramAM Avyo. pitAne praNAma karyA. potAnA Asane jaIne beTho. e ja veLAe pitAe avaLu mukha rAkhI pAnanAM traNa bIDA rAjakumArane ApyAM. pAnanAM bIDAM hAthamAM pakaDatAM kumAra vismaya pAmyo. A zuM? aciMtyo utpAta ? koI divasa nahIM lI Dropa jANo zA zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 166 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne pitA mArI sanmukha jotA nathI. vaLI keTalA krodhe bharAyA jaNAya che. kumAranuM mo UtarI gayuM. haiyAmAM vajadhAta thayo hoya tema kumArane thayuM vaLI pitA sAme joyuM. dhamadhamI rahelA pitA sAkSAt yamarAja sama dekhAvA lAgyA. jo vadhAre ruThaze to hamaNAM mAro vinAza ja karI nAkhaze. A vicAra AvatAM kumAra Asana parathI Ubho thayo. hAthamAM pAnanAM bIDAM laI mAtAne mahele pahoMcyo. kumAra mAtA pAse pahoMce te pahelAM to A vAta paTarANInI pAse kayAranIya AvI gaI hatI. mAtAne caraNe page lAgI pUchayuM "he mAtA pitAjIe A pAnanAM traNa bIDAM rAjasabhAmAM mane ApyA. mA! Aje pitAjIe sAme paNa joyuM nathI. mane kaMIja samaja na paDI. tyAMthI ahIM mA ! mA ! tArI pAse Avyo chuM. citrasenanI vAta sAMbhaLI. traNa bIDAMno marma mAtA samajI gaI ke rAjAe dezavaTo ApI dIdho che. putranAM apalakSaNothI paTarANIne ghaNuMja duHkha thayuM. kaMIka svastha thaI bolI, ratnamALA re, dIkarA ! tArA ducaritrothI pitA tArI upara gusse thayA che. traNa bIDAM ApI rAjAe tane dezavaTo ApI dIdho. tArAthI amArA kuLanI lAja gaI. tArA pitA pAsethI ahIM Avyo. have ahIMthI paNa tAre cAlyA javAnuM che. traNa bIDAM kahe che, AvatIkAla savAra thatAM rAjya choDI cAlyA javAnuM. re putra? tane zuM kahuM? ATaluM kahI ratnamALA raDavA lAgI. kumAra paNa raDI paDyo. vaLI svastha thatAM mAtA kahevA lAgI - "kumAra"! citrasena mAtAnI sAme jovA mATe moM paNa UcuM karI zakayo nahIM. nIcI najare mA kahe che te sAMbhaLI rahyo che. ratnamALA paNa eka putranI mAtA hatI. rAjAe dezavaTo Apyo. paNa "mA" zabdamAM jAdu che. mAtAno prema avarNanIya che. "mA te mA bIjA vanavagaDAnAM vA' kahevata Aje sAcI Thare che. citrasenane have rAjya choDI cAlyA javAnuM che. mAtA putrane potAnI pAse rAkhI zakavAnI nathI. apAra premane kAraNe putrano viyoga sahana thaI zake tema nathI. paNa A to rAjAnI AjJA. ratnamALAe jatAM citrasenane saMbalarUpa amUlya sAta ratno ApatAM kahyuM, "re vatsa! A ratno tArI pAse rAkha. paradezamAM avasare kAma Avaze. putra! rAjakumAra ! dIkarA ! prabhAte A nagaramAM raheto nahi. ATaluM bolatAM bolatAM to rANInI AMkhe zrAvaNa bhAdaravo varasyo. citrasene potAnI sAthe talavAra ane DhAla hAthamAM laI, mAtAnA caraNe namaskAra karyA. raDatI rANIe kumAranA mAthe hAtha mUkI AzIrvAda ApyA. beTA ! paradezamAM tAruM kalyANa thAo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 16e Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasena mAnI caraNa raja laI nIkaLI gayo. tyAMthI nIkaLI maMtrIzvaranA mahele pahoMcyo. ratnasArane vAta jaNAvavA pahoMcyo. trIjA khaMDane viSe prathama DhALa samApta karatAM kavirAja kahe che ke pitAjIthI tyajAyelA kumAranA pApa paDala dUra thayA. ane paradezamAM kumAranA puNyano udaya thaze. suNAvI vAta bhujA muja vyAdhi Aja muja ratnasAra mitra viyoge baLathI vyasanI avaguNa dekhI karI, viSadharA, cAlazuM, nizAe mAtAnI ema sukha duHkha mAhe tuma sAthe ame kArpAkArya prIti bihu jaNa zabda zukana mitrane, lakSmI lahI, sevanA, sAMbhaLI, -H duhA H vicAraNA, rIte jalAMjaLI, kahe ekamato karI, zAstra kahyAM, karazuM sakala tAte na rAkhyo mAgaNathI savi deha e, dharIe keto sakhAyI je, te jaga mitra AvazuM, jihA tihA sukhabhara rahejo karajo nitya thai bole deha karavI jaizuM dezuM nizie te paNa zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 168 mitrane snehane nIkaLIyA suMdara paradeza; vizeSa. [1] hajUra; dUra. || AMhi; utsAha. ||3|| ujamALa, kALa? ||4nI kahAya; chAya. kAma; tAma. hoya, sia. 11oll 11411 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha : - -H duhA H citrasena mitra ratnasAra maMtrIputranI pAse pahoMcI gayo. ratnasAre AvakAra Apyo. ratnasAra - Avo ! Avo ! rAjakumAra ! Ama asUrA ? A zuM ? talavAra ne DhAla ? ratnasAra kumArane AvI avasthAmAM jotAM ja acaMbo pAmyo. ekI sAthe badhA ja prazno pUchI nAkhyA. citrasena mitranI pAse beTho. rAjyasabhAmAM banelI bInA kahI saMbhaLAvI chelle kahyuM. citrasena - maMtrIputra ! have ahIMthI AjanI rAtrie ame vatana choDI, paradeza javA nIkaLI jaIzuM; vaLI paradeza jaI bhujAbaLathI lakSmI upArjana karIzuM. mArA avaguNo joI pitAe pAse na rAkhyo. dezavaTo dIdho che. kahyuM che ke vyAdhi, vyasanI, phaNIdhara sarpa, temaja bhikhArI vagere A cArathI ghaNA dUra rahevuM. najIkamAM paNa na javuM. te kAraNe ame Aja rAtrie cAlI nIkaLazuM mitra ! tuM ahIM sukhabhera raheje. mArI mAtA pAse tuM avaranavara Avato raheje. mArI mAnI saMbhALa leje. jarUra paDe tuM sahAya karaje. dararoja mAtA pAse Avato raheje. mitranA vacano sAMbhaLI ratnasAra bolyo - he mitra ! mitrano viyoga mArAthI sahana thaze nahi. mitraviyogamAM A zarIra keTalA kALa sudhI Takaze ? 2e rAjakumAra ! sukhaduHkhamAM sAthe rahe te ja sAcA mitra kahevAya che. huM to tamArI sAthe ja AvavAno chuM. jema ke deha tyAM ja paDachAyo hoya che. paDachAyo kayAreya bhinna hoto nathI. huM tArA vinA rahevAno nathI. huM to tArI sAthe paDachAyAnI jema rahevAno chuM. kArya akAryanI vicAraNAmAM paNa sAtha devAno. badhI vAto to mitrane karavAnI che. ubhayanI prIti kayAM sudhI pahoMce? baMne mitro vAto karI eka vicAravALA banI te rAtrie baMne jaNA sAthe nIkaLI gayA. nIkaLavAnA samaye ja baMne mitrone zukanavaMta zabdo saMbhaLAyA. zubha zukananI vAto jIvanamAM mahatvanI hoya che. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 16 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-bIjI : [ tame vasudeva devakInA jAyAjI, lAlajI lADakaDA...... e dezI ] [ ame dhUpanI pUjA karIe re ....e rAga. ] bhaNyo suNo zAstra zakuna vicArojI. caturo citta ceto, lezathI adhikArojI, caturo citta ceto, "prApaya' (1), visarja (2), gaccha (3), jI, caturto citta ceto, sukhe jAvo (4), vimuca (5), tirgaccha (6), jI, caturo citta ceto. karo (7), siddhi zabda e rUDojI; ya. vade viparIta sAta e bhUMDojI; ya. telamardata (1) vamata (2) mUMDAve (3) jI; ca. karI maithuta (4) rote jAve (5) jI.ya. matsya (6) paya (7) madha (8) te dAru (10) jI, catura; dhAruMjI; catura; tela gAma (11) khAi (1) dekhI maMjAra (ra) na panaga karI kalaha (3) baLate (5) (7) sUtaka (8) strI peTa ghara zaba karI ratnAna (10) rIsa mana karI kahe vaLage kaTaka maLe jAya ghara utsava keza chUTe, (23) iMdhana (26) sanmukha ana rajasvalA nArI (4) vRSTi akALa, (6) bALa(9) dhArIjI (11) Akroza (12) nArIne mArIjI (13) koi jazo kihAM (14) khAze (15) vastra (16) tavi jAzo jI; (17) jI bhAMge (18) paga deza (19) jI, veza (20) virue tajI (21) thai ... jI... catura; catura. catura; catura; catura; catura. catura; catura; catura. catura. catura; catura; catura; catura. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 170 jI. ..... ..... jI, sUrojI; melI adhurojI (22) tagata (24) te yogI (25) jI, bhUkhyo (27) te rogIjI (28). llall rA 11311 11811 11411 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdha (29) kuba (30) ne vaMdhya (31) kANo (3) ; catura; dvija (33) dhobI (34) ne kula hINo (35) jI; catura; sanmukha AvatA bhUMDAjI, catura; have zukana kahIzuM dUAjI. catura. llll kuMbha' (1) kanyA (2) dadhi (3) phaLa (4) phUla (5) jI; catura; kaTisuta nArI (ka) anukULajI, catuH vatsa saMyuta gau (7) madha (8) mAMsa (9) jI; catura; "karI tugato ratha (10) parazaMsajI; catura. tA. nirdhama ati (11) *siddhi anna (12) jI; catu; dhvaja (13) ma yugala 'avipatta (14) jI; catura; vezyA (15) mATI (16) guru (17) bhUpa (18) jI; catura; *tApita kara ariso anUpa (19) jI; catura //l. karaDa jainamuni veza (20) jI; catura; paMca parameSThi nivezajI (21) catura; "khaTa zAma cIDI vAma bolejI; catura; "kauzika vAyasa ziyALajI; catura. //hol parabhAte tetara vAmajI; catura; aparAme dakSiNa ThAmajI; catura; cIvarI kapi dakSiNa vAyAjI; tema tila (yAmAM paNa sAyAjI; catura. 11 mRga dakSiNa zubha prabhAtejI,. catura; saMdhyAe jAtejI, catura, eka chIMkA kutarA catura gAma jAtAM na maLe. dhAtajI; catura. /1 zudra eka hoya vezyA nAjI; kSatriya cArajI; catura; catura; SIC) kAnajI; catura; nava nArIne (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 1thI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa jAvejI; tevaLa jAgejI; maMtrI bhaNe bhaya brAhmaNa bhegA pharI tija ghara vAsa na AvejI; hoya mitra. zakuna zubha dekhIjI; cAlyA para paMtha gadSIjI; ti kete aTavI pahoMtAjI; saMdhyAe sUtAjI; nRpamRta zrama nidrA lAgejI; nizi rAsAra tibaM devagIta suNI mana bhAvejI; pachI kuMvarane teha jagAvejI; kahe kuMvara raho mitra ihAMjI; deva gAya jazuM ame tilAMjI; vizi veLAjI; ApaNa jaie bihuM bheLAjI; nahi bhaya kSatriyanI jAtejI; kahI kuMvara cAlyA hoya rAtejI; Adizvara caitya AvejI; jihAM kinnara sura gIta gAvejI; aThThAi occhava mata sAthejI; sura surI saMgIta baddha lAgejI; vidhiyukata prabhune namInejI; sAdharmika vinaya karInejI; hoya va vicALajI; eka bhAgejI; avatArIjI; pAmyo rAjakumArajI; catura; catura 1all catura; catura; catura; catura (14 catura; catura; catura; catura. /15ll catura; catura; catura; catura //1Na catura; catura; catura; catura 1LA caturu catura; catura; catura. ll18 catura; catura; catura; catura 1ii . maMDape pUtaLI raMbhA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 192 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA kuMvara jotAM bhaNe kahe OM kahyu te nahi cittamAM bharo meru caMdrazekhara vis maLe zubhavIrane deva mitra so na tRpti pUtaLI kanyA to jaMpe kAMi G nabhakaja zikhara trIje puNya te kizya kuNa cale jasa ya kizyuM rAsa muja vAta pAchalI tavi vAMchita raMbhA 35 bIjI ulkyanI kASTa levA pasAryo 35 A na rAtejI; prabhAtejI; hovejI; juvejI; tArIjI; dhArIjI; paraNAvojI; racAvojI; bolojI; toLojI; bApajI; hAyajI; rasALajI; DhALajI; veLAjI; meLAjI; catura; catura; catura; catura. // 20 // catura; catura; catura; catura. catura; catura; catura; catura. catura; catura; catura; catura. 1, hAthI 2, rAMdhelu 3, jIvaMta 4, hajAma 5, gadheDo 6, durgA, 7, ghuvaDa 8, bapaiyo 9, kAzakusuma (AkAzapuSpa) zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 173 // 21 // rA rA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezanikAla -: DhALa-ra H bhAvArtha : mitra citrasenanI saghaLI vAta sAMbhaLI, maMtrIputra ratnasAra mitranI sAthe javA taiyAra thayo. baMne mitro maghyarAtrie mahelamAMthI nIkaLI gayA. zukano je thayA te badhAja zubha thayA che. kavirAja kahe che ke kumAra zukanazAstra je bhaNyo che, teno vicAra karato hato. te zukanonI thoDI ghaNI vAta ahIM karIe chIe. to he caturanara! tame sau sAMbhaLeA. prayANa karatA pravAsIne vidAya ApatAM kahe ke 1, prApta karo. 2, visarjana karo. 3, jAo. 4, sukhe jAo. pa, choDI do. 6, nIkaLo. 7, karo. A pramANe zabdo sAMbhaLe to te siddhidAyaka - kAmanI siddhi ApanAra thAya che, jo A ja zabdo viparItapaNe bolAya to niSphaLatA prApta thAya che. 1, tela mardana karIne. 2, ulaTI thavI. 3, hajAmata - muMDana. 4, maithuna sevI. 5, raDatAM raDatAM javuM. 6, mAchalI. 7, dUdha. 8, madha. 9, chAza. 10, dAru. 11, tela khAIne paragAma javu nahIM. 1, sarpa ne. 2, bilADo joIne. 3, kajiyo karIne. 4, RtuvaMtI strI. 5, ghara baLatAM chatAM. 6, akALe vRSTi thaI hoya. 7, mRtaka sAme maLe. 8, sutaka hoya. 9, garbhavatI strI hoya. 10, snAna karIne. 11, manamAM rIsa karIne. 12, Akroza karIne. 13, potAnI strIne mArIne. 14, koI pUche '"kayAM jazo?" ema pUche tyAre. 15, khAvAnuM nAma de tyAre. 16, vastrono cheDo kayAMka bharAI jAya tyAre. 17, na jazo. 18, nIkaLatAM Thesa vAgI jAya tyAre. 19, kAMTo vAge. 20, viparIta vezavALo sAme maLe. 21, jamavAnuM mUkIne javuM. 22, ghare mahotsava cAlato hoya. 23, mAthAnA vALa chUTA hoya. 24, vastrarahita. 25, yogI. 26, lAkaDuM sukuM. 27, bhUkhyo. 28, rogI. 29, AMdhaLo. 30, koDhiyo. 31, vaMghya. 32, kANo. 33, brAhmaNa. 34, dhobI. 35, nIca kuLa vALo jo ATalA sAmA maLe to apazakuna kahevAya. have zubha zukana kahe che :- 1, kuMbha. 2, kanyA. 3, dahIM. 4, phaLa. pa, phUla. 6, keDe teDelI bALakavALI strI. 7, vAcharaDA sahita gAya. 8, dAru. 9, mAMsa. 10, hAthI ane ghoDA sahita ratha. 11, dhUmADA rahita agni. 12, pakAveluM anAja (rasoI). 13, dhvaja. 14, jIvita matsya mugala. 15, vezyA. 16, mATI. 17, guru. 18, rAjA. 19, hAthamAM ArIso laIne hajAma. 20, hAthamAM dAMDo tevA jainamuni bhagavaMta. 21, paMca parameSThI praveza. sAme maLe to zukana sArA kahevAya. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 174 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gagheDo-durgApakSI-cakalI DAbe bole, ghuvaDa kAgaDo ziyALa tettara savAre DAbe bole, bapora pachI jamaNe bole to, vadhAre sAruM kahevAya. cIbarI - vAMdaro jamaNI bAju bole to sArA kahevAya. mRgalAM savAre DAbI bAjuthI jAya sAMje jamaNI bAjuethI jAya to, eka chIMka thAya to, kUtaru kAnane khaMjavALe, to sAme dhAnya na maLe. arthAt khAvA na maLe evA apazukana thAya. vaLI, eka kSudra, be vezyA, nava strI, cAra kSatriya, traNa brAhmaNa, jo bhegA thaIne gAma jAya to pharI potAnA gAma pAchA AvatA nathI. potAnuM ghara jovA pAmatA nathI. zubha zukana thatAM joIne banne mitro AnaMdathI potAnA nagarathI nIkaLI paradezanI vATane jotAM cAlyA. giri vana kaMdarA nadI vagere jotAM ne ullaMghana karatA cAlyA jatAM baMne mitro eka mahATavImAM pahoMcyA, mahATavImAM cAlatAM cAlatAM sAMja paDI. saMdhyA samaye koI eka ghaTAdAra vRkSa nIce rAta pasAra karavA mATe beThA.atizaya thAkane kAraNe rAjakumAra nidrAdhIna thaI gayo. maMtrIputra ratnasAra mitranI rakSA karato sArI rAta jAgato beTho. pote paNa thAkelo hato tethI tene paNa eka jhokuM AvI gayuM. vaLI sajAga thaIne hAthamAM khullI taravAre Ubho thaI kumArane pharate pradakSiNA deto pharI rahyo che. rAta jAmI hatI. madharAta thaI haze tyAM jAgatAM evA ratnasAranA kAne madhura AlApa sAthe gavAtA gItano avAja saMbhaLAyo. manohara gItanAM zabdoe mana tyAM javA AkarSAyuM, mitrane mUkIne na javAya.tema gIta sAMbhaLyA vinA rahevAya nahi. zabda pUtaLI maMtrIputre kumArane jagADyo. suMdara saMbhaLAtA gItanI vAta karI. mIThA avAje gavAtA gItane sAMbhaLI kumAra te tarapha javA prerAyo. mitra ratnasArane kahevA lAgyo - he mitra! tuM ahIM thobhI jA ! huM te gavAtuM devagIta sAMbhaLIne AvuM chuM. ratnasAra - kumAra ! A mahATavImAM vaLI temAM madharAte Apane ekalA javA nahIM dauM. kumAra - re ratnasAra ! A rAtrimAM zuM mane Dara lAge che? nA mitra nA! mane jarAye bhaya lAgato nathI. ratnasAra - kumAra ! kSatriyavaMzI haMmezA nirbhaya hoya che. chatAM paNa ekathI be bhalA ApaNe baMne sAthe jaIe. tyAMthI baMne mitro avAja Avato hato te dizAmAM cAlyA. thoDuM cAlyA tyAM to eka manohara jina prAsAda jovAmAM Avyo. temAMthI gIta, saMgIta vAjiMtrano avAja Avato hato. deva devIo vividha prakAre nATaka gIta karatA paramAtmAnI bhakita karatA hatA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMne mitro jinamaMdira jotAM utAvaLA utAvaLA jinamaMdiramAM pahoMcyAM. yugAdideva zrI RSabhadeva paramAtmAnA darzana karatAM ati AnaMda thayo. raMgamaMDapamAM suro kinnaro potAnI devIo sAthe tAlabaddha vAjIMtro sAthe paramAtmAnI bhakitamAM lIna banyAM hatAM. citrasena - ratnasAre vidhiyukata paramAtmAnI bhakita karI. raMgamaMDapamAM rahelA devavaMdanI vacamAM AvIne, sAdharmika devono vinaya karI beThA. paramAtmAnI bhakitamAM devonI sAthe A baMne mitro joDAyA. bhakita stuti karatAM kumAra citrasena alaukika devavimAna sarakhA jinamaMdirane cAre tarapha draSTi pheravatAM joI rahyo che. maMdiranI zobhA jotAM, vacamAM AvatAM staMbha, te upara mUkelI pUtaLIo vagere jotAM kumAranI najara eka staMbha upara rahelI eka pUtaLI jovAmAM AvI. pUtaLIne jotAM dimUDha banI gayo. rUpamAM raMbhA sarakhI A pUtaLI jovAmAM lIna banelo kumAra bhAna bhulI gayo. pUtaLIe kumAranuM mana haraNa karI lIdhuM. kayAM chuM? te paNa kumAra bhUlI gayo. devavaMdanI cAlatI bhakita to bAju para rahI. potAno mitra paNa bhulAyo. ratnasAre kumAranI AvA prakAranI ceSTA joIne tenA khabhA para hAtha mUkayo. pUchyuM -kumAra ! zA vicAramAM khovAyA cho? che, che. " * 1/ 3//L. O / bahaSabhadeva maMdire rAsa ramatAM kinnara yugalo. maMdiranA thAMbhale pUtaLI jotAM mugdha pAmato citrasena rAjakumAra. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 176 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitranI vAta sAMbhaLI kumAra vicAra mukata thayo. bolyo - mitra ! A jo to tane zuM dekhAya che? kumAre ratnasArano hAtha pakaDI staMbha para rahelI kASTanI pUtaLI batAvI. vaLI bolyo - mitra ! A pUtaLI che ke parI? sAkSAt raMbhA na hoya? kAM to koI apsarA ahIM AvIne beThI che. (A pUtaLI upara kumArane moha jAgyo che.) vaLI mitrane kahe che - baMdhu ! A pUtaLIe mArA mananuM haraNa karI lIdhuM che. mAru citta corI lIdhuM che. zuM tuM mane A ramaNI sAthe meLApa karAvI ApIza? savAra thatAM devo paNa cAlyA gayA. paNa kumAra to pUtaLI AgaLathI khasato nathI. jotAM dharAto ja nathI. ratnasAra kumArane samajAve che - baMdhu! cAlo AgaLa. kumAra - mitra? A raMbhA sarakhI pUtaLI koNa che? A kanyA sAthe ja mAre to paraNavuM che, jo tuM nahIM paraNAve to kASTanI cittA paDakAva ! ratnasAra - kumAra ! tame A zuM bolo cho ? manamAM vicAra to karo. AkAzapuSpane levA meru parvata para hAtha lAMbA karyA to zuM puSpa maLe kharuM. kumAra ! azakaya che. A pramANe baMne mitro vAto karatAM kavirAja caMdrazekhara rAsanI trIjA khaMDe bIjI DhALa samApta karatAM kahe che. ke pUrvanA udaye karI vAMchita pUrNa thAya che. ane sAdhana sAmagrI paNa puNya thakI meLavI zakAya che. -: duhA :iNa avasara vanakhaMDamAM, cautANI munirAya; yaNI rahA jANI karI, bihu jai vaMde pAya. dharma suNI namI vinayathI, pUche maMtrI tAma; kuNa kanyA anumAnathI, e pUtaLInuM kAma. muni jape kaMcanapure, vizvakarmA avatAra guNazrI nArIzuM he guNadatta eka sUtradhAra, tasa ladhu saMta pAMcamo, guNavaMta sAgara nAma; jainadharma rAto sadA, sakaLa kaLAnuM dhAma. pati cittAnugAminI, kAminI che tasa eka; pativratA vrata dhAriNI, satyavatI suviveka 1-sUtAre. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 107 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : bhAvArtha : citrasena pUtaLI jovAmAM tallIna banyo che. ratnasAra vicAronA vamaLomAM aTavAI gayo. have zuM karavuM? kumArane kema samajAvo. chatAM sAhasa karI ugra avAje be zabdo bolI kumArane jinamaMdiramAMthI bahAra laI Ave che. citrasena - tuM mane kayAM laI jAya che? ratnasAra - (vicArIne kahe che) mitra! pattharamAMthI kaMDArelI pUtaLInI zodhamAM... kumAra - mitra ! tuM sAcuM kahe che? ratnasAra - kumAra ! tamArA hukamano meM kadI anAdara karyo nathI. ApaNe tapAsa karIe. TY / AAE 1 vanakhaMDanA vRkSa nIce svAdhyAya karatAM munibhagavaMto. citrasena tathA mitra ratnasAra. baMne darzana karatAM pUtaLInI vAta pUche che. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 108 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIputra ratnasAranI vAta sAMbhaLI rAjakumAra citrasena ghaNo utsAhamAM AvI gayo. tyArapachI tyAMthI baMne AgaLa cAlyA. cAlatAM kumAre ratnasArane pUtaLI viSe kaMIka citravicitra prazno pUchI nAkhyAM. ratnasAra paNa kumArane sAMtvana Apato javAba detAM mArga kApI rahyo che. Akho divasa cAlyA. sAMja paDavA AvI. koI vRkSa nIce rAtavAso rahevAno nirdhAra karI tapAsa karI rahyA che. tevAmAM te vanakhaMDamAM baMne mitroe dUra dUra vaDalAnI zItaLa chAyAmAM nigraMtha mahAmunine joyA. ne AnaMda pAmyA. munibhagavaMta paNa tyAM rAta rahRAA thatAM ArAdhanAmAM lIna hatAM. munibhagavaMta cAra jJAnanA dhaNI hatA. munine jotAM baMne mitro muninI pAse pahoMcI gayA. munIzvarane vidhivat vaMdana karI, zAtA pUchI yogya sthAne beThA. dharma sAMbhaLavAnI IcchA darzAvI. dayAsAgara munibhagavaMte paNa yogya jIva jANI parama hitakArI dharmadezanA ApI. dezanA ne aMte maMtrIputra ratnasAre vinayapUrvaka be hAtha joDI pUchayuM - he munibhagavaMta ! A mahATavImAM jinamaMdiranA raMgamaMDapane viSe rahelI pUtaLI koNe banAvI che? anumAnathI banAvelI A koI svarUpavAna kanyA che? jo hoya to kRpA karI amane kaho. jJAnI gurubhagavaMte bhavya jIva jANI (te pUtaLI sAthe A rAjakumAranA pUrvAnuRNI saMbaMdha joI tathA te baMne jIvo uttama ne caramazarIrI jANI) kahe che - he mahAnubhAva! tame jinamaMdiramAM alaukika pUtaLI je joI te eka rAjakanyAnI che. je A bharatakSetramAM ati sohAmaNuM evuM eka kaMcanapura nAme nagara che. jagatano sarjanahAra jema brahmA kahevAya che. tema A pUtaLIno sarjanahAra guNadatta sutAra A nagaramAM vasato hato. guNadattane zIla sadAcArathI zobhatI guNazrI nAme strI hatI. saMsAranAM sukha bhogavatAM guNadattane pAMca putranI prApti thaI. jemAM sauthI nAno putra nAmathI sAgara hato. bAlyavayathI jainadharmano anurAgI hato. puruSanI kahevAtI badhI ja kaLAoe sAgaramAM AvIne vAsa karyo che. vaLI A sAgara putrane tenA cittane haraNa karIne anusaranArI tathA pativratane dhAraNa karanArI vivekI evI satyavatI nAme strI hatI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 179 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-trIjI - (hAMre huM to jaLa bharavAne gaItI yamunA tIre je... rAga) hAMre have ratnapure padapura nA nAma jo; tasa padmAvatI beTI peTI guNataNI re lola; hAMre have cosaTha kaLA gama vasatI sarasvatI ThAma jo; caraNa taNI caMcaLatA gai tayaNa bhaNIre lola. // hAMre nija udara aladhutA gai kuca hoya utaMga jo; mata bala vimI arakriyA mAvasIre lola; hare ladhubALa kAja harI lAja dharI uchaLa jo; viniyama cauvanavaya vikasI vallI jIsI re lola. zA hAMre eka svise rAja kacerI mAMhe teha jo; dharI zaNagAra janaka 'aMke upavezatI re lola; hAMre nava yauvata dekhI rAya dharI bahu meha jo; ciMte muja putrI sama koNa haze pati re ? lola. tall. hAMre kuLa zIlarUpa vaya vidhA deha satAtha jo; sAta guNa vaTa joi deuM nija sutA re lola; hAMre paradezI nirdhata rogI mUrakha sAtha jo; mokSArthI surane na dIyu e adbhatA re lola. ll hAMre putrI guNaraMjita nRpasuta rupa aneka jo; citrapaTa maMgAvI sakhIo zuM sUye re lola; hAMre te kuMvarI dekhI mAne sahu avivekI jo; stiSpa ghaTe navi bheda jaLa tima navi suye re lola. ll hAMre ema rupa nirbhachI bahu nara kerA teha che; puruSa dvaSiNI thai tethI padmAvatI re lola, hAMre tava saNI duHkhabhara rotI naMdinI teha jo; sajana sAthe dukha dharato vaLI bhUpatI re lola. ko zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 180 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAMre kaMcanapura sAgara nAme jeha sutAra jo; nija nArI zuM yAtrA kAraNa Avato re lola, hAMre zrI zAMtinAthanI pUjA karI vistAra che; vaMdana karI kAussagane bhAvatA bhAvato re lola. nA hAMre teNI veLA padmAvatI kanyA sAva sAtha che, AgaLa bhaTa nara veSadhAsa tArI taNA re lola, hAMre hakakA hakakArava karatA nara asi hAtha jo; bhaya pAmI dizi cAre nara nAThA ghaNAM re lola. to hAMre tava sUtradhAra aMdhArI madhya pachaThTha ; sA dekhI vyAmohayo te ciMtA kare re lola; hAMre sura nAgaNecara kanyAthI adhika e dITha re; vidhie rupa banAvyuM paNa dUSaNa ghaTe re lola. relI hAre thai puruSaDheSiNI teNe nirarthaka avatAra jo; putra vinA kuLa dIpaka viNa maMdira yathA re lo; viNa rAjA nagarI zazIviNa tizi aMdhAra jo; kata vinA strI rUpavatI zobhe tathA re lola. 1ol hAMre padmAvatI jina vaMdIne gai tija geha jo; sAgara paNa yAtrA karI nija nagare gayo re lola; hAMre teNe pUtaLI kIdhI padmAvatI sama eha che; jJAtI vayaNa suNI citrasena harSita thayo re lola. 11 tava maMtrI munine pUche e muja mitra je; viNa dIThe e upara ragadazA dhare re lola; hAMre jape muti suNIe pUrva bhava vicitra jo, bhava palaTAye gadazA navi osare re lola. 1ro hAMre A bharate caMpAparI che draviDa deza jo; tiAM caMpAvata taraphaLa pa2 alaMka re lola; (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 181 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrere tihAM matA cakavA sArasa hasa vizeSa jo; kamaLa zobhita sarovara nirmaLa jaLa bharyuM re lola. //all hAMre eka divasa vase tiAM koika sArthavAha jo; saratIre madhyAhune sAthazuM utare re lola; hAMre karI jAna sarovara jita prajI utsAha jo; bhojana veLAe atithi mana sAMbhaLe re lola. /14o. hAMre gocarIe mAsa tape aNagAra jo; vinaya karI teDI bhakta paDilAbhatA re lola; hAMre taTapara beThA haMsahasI te vAra jo; dekhI anumota zubha puNya upAvatAM re lola. 1po hare te haMsI "Asanna prasavA jANI haMsa jo; te vanamAM vaDa upara karI mALo rahe re lola, ghare iMDA ThavI sevyA bALa thayA hoya haMsa jo; caNa lAvI poSatA rAga ghaNo vahe re lola. 1cho hAMre have dAvAnaLa jAle vata dAhata jo; tApAkuLa thaine haMsa te haMsalIne kahe re lola; hAMre jaLa kAraNa jA tuM huM bALaka rAkhaMta jo; hasI bhaNe mAtA viNa bALaka nahi rahe re lola. hAMre huM rAkhuM chuM jaLa lAvo ema suNI teha jo; sara jai caMya bharI nehe mArA vahe re lola; hAMre tApAkuLa haMsI ciMte nara niHsneha jo; muja mukI nATho kAyara te kema rahe re ? lola. 18. hAMre vizva pApI jaga puruSanI jati azeSa jo; mukha navi jovuM paDazo A bhave parabhave lola; hAMre ciMtavatA lAgI agitanI jhALa vizeSa jo; mALo baLatAM traNya taNAM maraNa ja huve re lola. 1lI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 182 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hmare karI dAna prazaMsA muni darzana parabhAva jo; ratnapure tRpa putrI thai padmAvatI re lola; hare pachI Avyo halsa te dekhI baLIyo dva jo; suta nArI atige chAtI phATatI re lola. 20 hAMre munidarzana dAna prazaMsAthI marI teha jo; rAjakuMvara tuM citrasena rAjA thayo re lola; hAMre che trIjI DhALa te trIje khaMDe eha jo; zrI zubhavIra muni jJAnI jagamAM kyo re lola. //ra1al 1-jADAI, 2-stanayugala, 3-kAmaceSTA, 4- khoLAmAM, pa-najIka prasava samayavALI. rAjakumArI padmAvatI -: DhALa-3 : bhAvArtha : vaLI mahAjJAnI munirAja, pUtaLInI kathAnA adhikAra kahetAM kahe che - he bhAgyazALI! have eja dezamAM ratnapura nAmanuM nagara che. A nagarano rAjA padmaratha jenuM nAma che te rAjya saMbhALe che. tene apsarAnA rUpane harAve tevI devAMganA sarakhI padmAvatI nAme rAjakanyA che. te kanyA 64 kaLAmAM pravINa che. jagatamAM gavAtA te badhAM ja guNo padmAvatImAM AvIne vasyA hatA. jIbha upara to sAkSAt sarasvatI vasI hatI. vaLI paganI caMcaLatA jANe tenI AMkhe AvIne vasI hatI. te kAraNe AMkho UMDI khAImAM besI gaI hatI. paganI caMcaLatA jatAM jyAM jyAM paga mUke tyAM vicArapUrvaka mUkatI. te kAraNe paganI gaMbhIratA paNa jaNAI AvatI hatI. peTanI gurutA (jADAI) to stanayugalamAM jaI vasI hatI. te kanyAe bAlyAvasthA pUrNa karI yuvAvasthAmAM praveza karyo. ramata krIDAne tilAMjalI ApI have te judAjudA viSayomAM rakata hatI. vaya vadhatAM lajajA guNa paNa tenAmAM AvI vasyo hato. (zrI caMdrazekhara rAjAno rasa 183 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekadA soLe zaNagAra sajI rAjadulArI rAjasabhAmAM sakhIo sAthe AvI caDI. pitAe premathI potAnA khoLAmAM besADI. snehanI saravaNI varasAvatA pitA pamaratha dIkarInA mAthe hAtha pheravavA lAgyA. sAthe vicAravA paNa lAgyA. mArI hAlI dIkarI navayauvananA uMmare AvI UbhI che. teno pati koNa thaze? mAre tapAsa karAvavI joIe. vicAra karatAM rAjAe dIkarIne sabhAmAMthI vidAya karI. vaLI vicAre che ke tene lAyaka rAjakumAranI tapAsa karAuM. varanI lAyakAta kevI! je guNavAna, zIlavAna, kuLavAna, rUpavAna, vidyAvAna tathA yauvanamAM pravezelo, bhAI bena Adi svajanothI parivarelo sanAtha. A sAta prakAranA guNothI zobhato kanyAne yogya kahevAya. A sAta guNathI yukata rAjakumArane mArI kanyA ApIza. vaLI jo paradezI, rogI, mUrkha, dIkSArthI (vairAgI) tathA deva A cha kahyA te cha jaNAne kanyA ApavI nahIM. temAM to mArI kanyAne kayAreya na Apu. have rAjA putrIthI AnaMda pAmelo deza paradezanA rAjakumAronAM citro citrapaTa para AlekhIne maMgAve che. ane e citrapaTo aMtaHpuramAM sakhIo sAthe mokalI Apato hato. sakhIo potAnI sakhI rAjasutA padmAvatIne batAvI tenA rUpa guNane vakhANatI vAto karavA lAgI. rAjAe sakhIone sUcana karatAM kahyuM che ke kuMvarIne kayu citra gamyuM te mane kahejo. padmAvatI citro jovA lAgI. eka paNa citra tenA manamAM vasatuM nathI. joI joIne guNo sAMbhaLIne citro bAju para mUkI detI. eka paNa citra upara na to rAga na to AnaMda dekhAto hato. sakhIo paNa tenA mukha uparanA bhAva jovA lAgI. padmAvatI to citra joIne kahe A to avivekI che, A to Avo che, avaguNa ja dekhAvA lAgyA. ekapaNa citra padmAvatIne na gamyuM, to manamAM kayAMthI vase? kanyAnI najara ekapaNa citra upara na TharI. pANImAM paDeluM telanuM TIpu pANImAM bhaLatuM nathI tema rAjakumArInuM mana telanA TIpAMnI jema kayAMye TharatuM nathI. ekapaNa rAjakumAra tene pasaMda na paDyo. ghaNAM ghaNAM citro joI kaMTALelI padmAvatI Akhare puruSa upara za karanArI puruSaSINI thaI. sakhIonA mukhethI vhAlI putrInI A vAto sAMbhaLI rANI duHkhI thaI. duHkha sahana na thatAM duHkha bharelI rANI ekAMtamAM rudana kare che. pitA padyarathane paNa khabara paDI. rAjArANI ghaNA ciMtAtura thaI gayA. parivAra yukata rAjA paNa duHkhI thayo. divaso cAlyA jAya che. A bAju kaMcanapurano sutAraputra sAgara potAnI patnI sAthe jinamaMdirone juhAravA gAmegAmanI yAtrA karavA nIkaLyo che. jinezvaranA darzana vaMdana pUjana karato te A nagaramAM AvI pahoMcyo. nagaramAM rahelAM jinacaityone juhArato hato. nagaramadhye rahelA zrI zAMtinAtha jinAlaye paNa A sAgare manamUkIne vistArathI paramAtmAnI bhakita karI. tyArapachI bhAvollAsapUrvaka paramAtmAnA dhyAnamAM kAussagna karyo. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 184 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te veLAe rAjasutA padmAvatI potAnI sakhIo sAthe te ja jinamaMdiramAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI pUjA karavA AvI. sAgara kAussagga pALI chelle bhAvapUjAmAM tallIna banI bhAvanA bhAvato hato. tyAM tenA kAne raMgamaMDapamAM zorabakora saMbhaLAyo je A puruSadveSINI rAjasutA potAnA aMgarakSako paNa strIone rAkhatI. rAjA paNa potAnI dIkarInA rakSaNArthe subhaTanaro nArIveza paherAvIne pAse rAkhato hato. vanakhaMDamAM darzanArthe AvatAM A strIveSadhArI aMgarakSako AgaLa AvI - 'khasI jAva' 'khasI jAva', 'haTI jAva' 'haTI jAva' karatAM hAthamAM talavAra laIne ghumatA hatA. maMdiranA prAMgaNamAM pravezIne te cokIdAro moTA moTA hokArA karIne puruSone bhagADavA lAgyAM. teonA avAjathI jinamaMdiramAM rahelA puruSo bhaya pAmI tyAMthI nAsavA lAgyA. sAgara paradezIe paNa A vAta jANI. paNa te jAya kayAM ? maMdiramAM eka khUNAmAM aMdhArI koTaDI hatI, temAM saMtAI gayo. tenI patnI guNazrI to maMdiranA raMgamaMDapamAM besI rahI. sutArane rAjasutA puruSadveSI che te vAtanI jANa hatI. aMdhArI koTaDInA pravezadvAranI tirADamAMthI rAjakuMvarIne jovA lAgyo. athAga rUpa joIne te vicAravA lAgyo. 'ahA' ! A te koI devakanyA che ke koI nAgakanyA ? vA vidyAdharakanyA che ? A rUpa manuSya kanyAnuM meM kayAreya joyuM nathI. te kanyAnA rUpane jovAmAM mugdha banyo. vidhAtAe zuM rUpa ApyuM che ? rAjakumArI padmAvatI maMdiramAM AvI, paramAtmAnI bhakitamAM lIna banI che. vidhivat pUjA karI. tyAra pachI saMgIta sAthe ane sAhelIo sAthe paramAtmAnI sAme nRtya zaru karyu. apUrvabhakita karatI padmAvatIne sAgara, taDamAMthI joIne, tenuM rUpa jovAmAM lIna banyo. vaLI, vicAre che ke re vidhAtA ! ATalI svarUpavAna kanyAmAM paNa te duSaNa mUkayuM. puruSadveSI banAvI dIdhI re ! tane zuM kahevuM ? putra vinAnuM ghara, rAjA vinAnI nagarI, dIpaka vinAnuM maMdira, caMdra vinAnI rAta zobhatI nathI, tema puruSa vinAnI strI rUpavAna hoya to paNa zobhatI nathI. A moTuM dUSaNa padmAvatImAM raheluM che. kuMvarI paramAtmAnI dravyathI bhAvathI baMne prakAre bhakita karI rAjaparivAra sAthe pAchI svasthAne javA nIkaLI gaI. paNa... paNa... sAgara zrAvakanA haiyAne hacamacAvatI gaI. kSaNavAra pote kayAM che ? te bhUlI gayo. vaLI, tirADamAMthI bahAra jue che to na maLe rAjakanyA ke na maLe aMgarakSaka. koTaDImAMthI bahAra Avyo. paNa te kanyAnA adbhUta lAvaNya ane anupama teja jovAmAMthI sAgara bahAra na nIkaLyo. rAjasutA AMkha AgaLathI khasatI nathI. patnI sAthe zeSa yAtrA karIne potAne gAma Avyo. he kumAra ! te jinamaMdira nirmANamAM mistrI sAgarano paNa naMbara lAgyo. thAMbhalA uparanI pUtaLIo banAvavAmAM paNa teno naMbara lAgyo. potAnI smRtipaTamAM kaMDArelI te svarUpavAna padmAvatIne pUtaLImAM UtArI dIdhI. AbehUba ja sAkSAt padmAvatI na hoya tevI ja pUtaLImAM rUpa ane lAvaNya paNa UtArI dIdhuM. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 185 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnI bhagavaMtanA vacana sAMbhaLI rAjakumAra citrasenane ghaNo AnaMda thayo. maMtrIputra ratnasAra bolyo - he bhagavaMta ! te sAgara sutAranI kaLAne dhanyavAda che. sAgarane paNa dhanyavAda che. je A rIte joyelI rAjadulArIne mUrtimaMta banAvI. gurudeva! gajabanI vAta e che ke te puruSaSiNI thaI che. vaLI mArA mitra A kumArane jinamaMdiramAM ja e pUtaLIne jotAM ja tenA upara ATalo badho moha kema lAgyo? te samajAtuM nathI. te kanyAne joI nathI. chatAM anahada rAga dazA kayAMthI? tenuM kAraNa kRpA karIne kaho. | munibhagavaMta - maMtrIputra! sAMbhaLa! A bharata kSetramAM drAviDa nAmano deza che. jemAM caMpA nAme nagarI che. ratnasAra tane zuM kahyuM? A saMsAra vicitra che. zuM kahevuM? zuM na kahevuM? pUrvabhavanI vicitratAnA kAraNe sarjAyuM che. bhava badalI jAya paNa.... ekabIjA upara dharelI rAgadazA vA draSadazA jIvanI sAthe sAthe jAya che. caMpAnagarInI bahAra ramaNIya manohara vana udyAna che. A udyAna vividha prakAranA vRkSothI zobhatuM ane te vRkSo para AvatAM phaLa-phUlothI vananI zobhAmAM adhika vadhAro thato. vana madhye suMdara ane nirmaLa nIrathI bhareluM moTuM sarovara hatuM. A sarovara to vividha kamaLothI bharapUra hatuM. sarovara kAMThe rahelA vana vRkSo upara haMsa sArasa cakravAka vividha prakAranI cakalIo - vaLI bIjA paNa pakSIo mALA bAMdhI parivAra sAthe vAta karatA hatAM. jenA kalarava killola rUpa saMgIta sAMbhaLavAmAM ghaNo AnaMda Ave. vaLI A udyAnamAM paramatAraka paramAtmAnuM maMdira suMdara zobhatuM hatuM. ekadA koI eka sArthavAhe potAnA sAthe sAthe A jaMgalamAMthI jatAM ja A sarovara tIre paDAva nAkhyo. madhyAhna AvI pahocelo A sArthane A jagyAe badhIja sagavaDa maLatAM sau rasoI pANI karavA lAgyA. sArthavAha arihaMtadevano upAsaka hato. thoDo vizrAma laIne sarovaranA pANIe snAna karI paramAtmAnI bhakita karI. tyArabAda bhojanaveLA thatAM jamavA mATe taiyArI karI che. tyAM to manamAM vicAra Avyo ke "jo koI atithi-saMta-sAdhu" AvI jAya to sAruM. teone ApIne jamADIne pachI huM bhojana karuM. puNyazALI AtmAne "IcchAno rodha" yAda kare ne kAma thaI jAya. zubha bhAvanA utkRSTa hatI. to te kAraNe prabaLa puNyabaLe te ja vanakhaMDamAM koIeka mAsakSamaNanA ugra tapasvI pAraNA mATe AhAra mATe jatA hatA. te munine sArthavAha dUrathI joyA. sAkSAt jaMgama kalpavRkSa samAna te muni mahAtmAne jotAM haiyuM nAcI UThayuM. sArAye zarIranA rUMvADAM khaDAM thaI gayAM. UtAvaLo UtAvaLo muninI sanmukha jaI Ubho rahyo. bhAvavibhora banelA sArthavAhe munine vAMdyA. bahumAnapUrvaka potAnA rasoDe AhAra levA AvavA vinaMtI karI. muni sArthavAhanI sAthe IryAsamiti sAcavatAM rasoDe padhAryA. vinayapUrvaka ghaNA bhAvathI nirdoSa AhArAdikanuM dAna ApyuM. muni bhagavaMta to AhAra grahaNa karI dharmalAbha daIne pAchA vaLyA. sArthavAha ghaNA dUra sudhI mUkI pAcho vaLyo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 186 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM A kAphalo Utaryo hato te vaDalA vRkSa upara eka haMsanuM joDaluM rahetuM hatuM. sArthavAhanI bhakita munibhagavaMtanA darzana Adi A haMsayugala jotAM jotAM manamAM malakAtAM AnaMda pAmatAM, anumodanA karatAM hatAM. zubha puNyanA bhAgIdAra rUpa A yugala banyuM. saMsAranA jIvo potAnA puNya thakI maLela sAdhana sAmagrImAM AnaMdathI jIve che. kramAnusAre puNya pachI pApano udaya thAya che. ane puNyano udaya thAya to sukha anubhave che. A haMsayugalano paNa saMsAra hato. te haMsIne najIkanA samayamAM prasava thavAnI saMbhAvanA hatI. tethI haMse vaDalAnI DALIe mALo bAMdhavA mAMDyo. haMsa ane haMsI mALAmAM sukhethI rahevA lAgyA. haMsIe be baccAne (IDA) ne janma Apyo. haMsI iMDAne sevatAM haMsa paNa sahAyaka banI te baMne moTA thavA lAgyA. haMsa haMsI caNa lAvI lAvIne baMne baccAnuM poSaNa karavA lAgyA. haMsayugalanI vacce atizaya prema hato. be baccA thatAM vaLI ubhaya vacce ghaNo rAga vadhyo. baMne jaNA vArA pharatI caNa-pANI levA jAya. eka jaNa to baccA pAse hoya. rakhene baccAne koI laI jAya. vA mALAmAMthI paDI jAya. haju baccAMne pAMkha AvI nahotI. premathI baMnenuM jatana karatAM hatAM. ' S in: DJ caMpakavanamAM vRkSanI DALe haMsa-haMsalI baMne bALakonuM jatana kare che. acAnaka A jaMgalamAM dAvAnala lAgyo. A dAvAnala jaMgalanA jhADa-pAna Adine bALI nAkhato vadhavA lAgyo. svataMtra pakSIo A dAvAnalathI bhayabhIta thaI jyAM tyAM UDI gayAM. paNa A pakSIyugala potAnA baccAM nAnA hatAM, tethI laIne kayAMye na jaI zakayAM. saMtAna premathI tyAM ja rahyAM. dAvAnala saLagato najIka AvavA lAgyo. dAvAnalanI javALAoe tApa vadhArI dIdho. tApathI vyAkuLa thayelA te pANI mATe taraphaDavA lAgyA. cArekora agnithI viMTaLAI gayelA A yugala kare paNa zuM? chatAM atizaya premanA kAraNe haMsIe svAmIne kahyuM - he svAmi! baccAMne sAcavuM chuM. tarasyA mArA bALa mATe tame pANI laI Avo. patnI premathI kheMcAI patihaMsa agninI paravA karyA vinA pANI mATe ravAnA thayo. sarovara tIre pahoMcI cAMcamAM pANI bharIne AvI rahyo hato. thI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 187 paNa jANe tA) Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanamAM dAvAnala lAgyo. haMsa parivArane jhALa lAgatAM tarasyAM thayAM haMsa pANI levA gayo. haMsalI baMne baccAonuM rakSaNa kare che. A - 1. dAvAnalamAM haMsa parivAra baLI gayo. pANI laI Avato haMsa paNa baLI gayo. 2. munibhagavaMta pAsethI haMsanI vAta sAMbhaLatAM citrasena kumAra jAtismaraNa pAmyo. potAno pUrvabhava joyo. triI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrokhA kALano zA 188 * Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevAmAM haMsInI AsapAsa dAvAnale ghero ghAlyo. jotajotAmAM bhayaMkara Aga najIka AvI rahI che. tRSAtura banelA baMne baccAM atizaya kalpAMta karavA lAgyAM. haMsane AvatAM vAra lAgI. duHkhI thayelI haMsI pati mATe potAnA manamAM khoTA vicAro karavA lAgI. rAha jovAtI ghaDI ghaNI lAMbI hoya che. kharekhara A jagatamAM puruSono prema khoTo hoya che. niSphara hRdayavALA puruSo niHsnehI hoya che. kaThora hadayavALA A puruSonI duniyA bahu svArthI che. te to mane mukIne nAsI gayo. kuvicAroe ghero ghAlyo. vaLI AgaLa haMsI vicAre che ke AvA duSTane ane pASANa hRdayavALA puruSonuM mukha koI kALe jovA vakhata Avazo nahIM. A bhave nahIM ne parabhave paNa nahIM. AvA prakAranA durgAnamAM paDelI haMsI kaMIka AgaLa vicAre, tyAM to dAvAnale vaDalAne bharakhI lIdho. jotajotAmAM baMne baccA sAthe haMsI dAvAnalano koLiyo banI gaI. tyAMthI te haMsI marIne te padmAvatI thaI. munidAnanI anumodanAthI ratnapura nagaranA rAjAnI putrI padmAvatI thaI. pAchaLa rahelo haMsa pANI laIne AvatAM - mALA pAse pahoMcavAno koImArga dekhAto nahoto chatAM snehalubdha haMsa AgamAM jhaMpalAvI mALA pAse pahocyoM. putra ane potAnI patnIne na jotAM. te tyAM ja mucha pAmI dAvAnaLamAM saLagI gayo. munidarzana - dAna prazaMzAthI marIne te haMsa e ja tuM rAjakumAra citrasena thayo. A pramANe trIjA khaMDane viSe trIjI DhALa samApta karatAM kavirAja kahe che ke kharekhara, A jagatamAM jJAnI muni mahAtmA-mahaMto sau jayane pAmo. jJAnI guru maLyA to citrasenanI ciMtAne TALI. AvA munibhagavaMto cirakALa jayavaMtA varto. - duhA : 1ll muni harSita kema karata tava muni mukha parabhava suNI, jAtismaraNa lahata; thai cautANIne, punarapi ema pUchata. maLaze padmAvatI, muni kahe paTarUpa kha; UhApoha pAmaze, jAtismaraNa vizeSa, maLaze padmAvatI, phaLaze vAMchita kAma; vANI amRta samI, sAMbhaLI uThyA tAma rA. Bll (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 189 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasena kahe sacivane, paraNavuM kiNapaNe thAya ? te vade rApare jai, karazuM sarva upAya. 4 ema nizcaya karI cAlIyA, jotAM kautuka sAra; kti kete bihuM AvIyA, ratnapurInI bahAra //l. vApI phUpa taDAka vara, devAlaya nara nAra; vata taru vADI vilokatAM, pahotAM nayaradvAra. ko saMdhyA samaye bAraNe, sura dhanaMjaya prasAda; ekAMte pAmI AlhA neza cita ranapurI nagarI tarapha - duhA : bhAvArtha - cAra jJAnanA dhaNI zrI munibhagavaMtanI pAse citrasena ane ratnasAra ekacittathI upadeza sAMbhaLI rahyA che. gurubhagavaMte citrasenano pUrvabhava kaho. padmAvatInA saMbaMdhamAM potAnI kathA sAMbhaLatA citrasena uhApoha karatAM jAtismaraNa pAmyo. je jJAnanA sahAyathI rAjAnI putrI padmAvatI thaI. te maratI veLAe puruSadraSiNI thaI. te saMskArone laIne A bhavamAM paNa kaTTara dveSI banI. potAno padmAvatInI sAtheno pUrvabhavano saMbaMdha sAMbhaLI citrasena harSita thayo. vaLI, gurubhagavaMtane pUchayuM - he gurudeva! A rAjakumArI padmAvatI sAthe meLApa thaze? ane jo thavAno hoya to kevI rIte thaze? kRpA karI jaNAvo." mokSagAmI dharmIyugalano yoga joI jJAnaguru bolyA - he kumAra ! tamAro pUrvabhavano citAra batAvato citrapaTa taiyAra karAvo." te citrapaTa rAjasutA padmAvatInI najare laI javo. je citra jotAM ne vicAratAM rAjakumArI jAtismaraNa jJAna pAmaze. te jJAna thatAM pote pUrvabhava potAno jotAM ja puruSa uparano dveSabhAva dUra thaze. ane citrapaTanI kathA anusAra tArI talAza karaze ane karAvaze. tArI talAzamAM te saphaLa thaze ane chevaTe te tane paraNaze. tArI manokAmanA pUrNa thaze. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 190 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amRta sarakhI gurumukha vANI sAMbhaLI gurune vaMdana karI UThyA. munibhagavaMta paNa tyAMthI pRthvItaLane viSe vihAra karI gayA. baMne mitro tyAMthI AgaLa cAlyAM. citrasenanA manamAM kaMIka gaDamathala cAlatI hatI. chevaTe ratnasArane pUchyuM - mitra ! A rAjakanyA to puruSadreSiNI che. to tene kevI rIte meLavIzuM ? ratnasAra - kumAra ! utAvaLA thavAthI kAma viNasI jAya. dhairya dhAraNa karo. ApaNe nAsIpAsa thavAnI jarUra nathI. udyamathI saghaLuM maLe che. pahelA ratnapura nagare pahoMcI jaIe. tyAM gayA pachI te mATe upAya zodhIzuM. mitra ratnasAranI vAta sAMbhaLI kumAra maunapaNe mitranI sAthe cAlavA lAgyo. ratnapura nagarano mArga pakaDI cAlavA lAgyA. rastAmAM kautukone jotAM, giri-kaMdarA-nadI-nALAM vaTAvatAM anukrame ratnapura nagarInI bahAra sImADe pahoMcyA. nagaranA pAdare suMdara upavana hatuM. taLAva kUvA-judAjudAM devAlayo paNa hatAM. nagaranI nArIo taLAva-kUve pANI bharavA AvatI hatI. to vaLI keTalIka nArIo pANI bharI nagara tarapha jaI rahI hatI. keTalIka nArIo pUjAnI thALI laIne devamaMdire AvatI jatI hatI. saMdhyAveLA thavA AvI hatI. dUrathI nagarano daravAjo joyo. nagaranA daravAjA bahAra dhanaMjayadevanuM maMdira joyuM. baMne mitro maMdiranA bAraNA pAse AvI beThAM. baMne mitro ratnapura nagare AvI jatAM ghaNo AnaMda pAmyA. paNa atyAre nagaramAM javuM nathI. saMdhyATANe nagaramAM koNa jAya ? rAta A maMdiramAM vItAvIne savAre A nagaramAM jaIzuM. A pramANe baMne vicArI maMdiranA eka khUNAmAM nirAMte sUI gayA. dhanaMjaya zukkIra puNya kALI -: DhALa-cothI H (sattaramuM pApanuM sthAna........ e dezI...) vizALa pharatuM maha caitya me udhya caudazanI phaLa bhUta mAsa mAse rAte, rajanI hoya prahara te vyaMtarane vetALa, tihA bALa jojo. hoya mitra jAte ho yakSadevane maLe ho vanakhaMDa ho e zrI caMdruzekhara rAjAno rAsa 191 karatAM lAla... kinnara lAla... rasALa; lAla... AMkaNI... vAte; puNya rA bheLA, puNya 11311 // 1 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te rAte nATaka thAve, vINAvAda mRga bajAve; gIta gAna manohara gAve ho lAla... puNya //4ll dekhI kautukane kumAra, dharI dhIraja kara karavALa; jai beTho sva viyALa ho lAla.. puNya paNa lahI vismaya sura parivAra, koNa abhUta rUpa kumAra? mAMho mAMhe pUche te vAra ho lAla. puNya / dhanaMjaya kare prakAza, atithipaNe ama gharavAsa; paroNAgata karavI tAsa ho lAla.. puNya meLA pANI vANI madhurazana, vaLI Ara sAthe aA ; DIje cAra ratanta ho lAla.. puNya to bhakti mANasa ghara bhAkhI, nahi svane e kAMhi dAkhI, paNa zakti yathAratha ApI ho lAla... puNya / thai tuSTa dhanaMjaya bole, suNo kuMvarI nahI tuma tale; paNa mAgo icchA amole ho lAla. puNya /1oll ema yakSanuM vayaNe suNIne, thai Ubho kuMvara namIne; tiAM bole madhurasa lIve ho lAla. puSya //all A janma saphaLa thayo mAharo, Ajano %i saphaLo sAro; dITho dedAra tamAro ho lAla. puNya /1rI tethI adhika zuM mAMgu, tuma caraNe muja cita lAgyuM; tuma datathI duHkha bhAMgyuM, ho lAla.. puNya 1all sura tUTho kahe vara lejo, muja vayaNa pasAi jo; saMgrAme tuma jaya hojo ho lAla, puNya 14l vara pAmI kumara te Ave, nija mitrane tarata jagAve; pachI sadhaLI vAta suNAve ho lAla... puNya ||1po deva svI nija ghara jAta, rajanI gai kuvo prabhAta; cahuTe hoya mitra prayAta, ho lAla... puNya 17ll 9 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 192 thI caMdrazekha gharo ) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nRpa nagare paDaTha vAve, nara je koi dakSa kahAve; muja naMdinIne samajAve che lAla. puNya 1LA maMtra yaMtra ne taMtra banAve, naradveSIpaNuM jIMDAve; tasa rAya sutA paraNAve ho lAla.. puNya 18 vaLI rAjya ardha tasa deze, jagamAMhe suyaza vaze; manoviMchita meLA leze ho lAla... puNya 1 koi pasTha chabe nahi loka, nitya pasTha vAve phoka; rAjA mata dharato zoka ho lAla.. puNya /raoll citrasena te pasha suNIne, nija mitra zuM vAta karIne; vaLI jJAtI vayaNa samarIne ho lAla. puNya ra1 citrakarane ghara hoya jAve, eka paNe rUpa karAve; vana sarovara paMkhI meLAve ho lAla... puNya /rarI vaDa upara paMkhImALA, haMsa haMsalI bALaka bALA; pharatI lAgI svatI javALA ho lAla. puNya sI. rahI haMsI baccAnI pAse, gayo haMsa udakatI Aze; paDI sA zvamAM zIzu trAse ho lAla. puNya //rajo haMsa cAMca bharI jaLa lAvyo, priyA maraNe mohe muMjhAvyo; chAtI phATI zIkhI jhapAvyo ho lAla. puNya ripo citrapaTa savi AlekhI, dekhAve loka vizeSI; . kare vAta sakalajata dekhI ho lAla. puNya cho kuMvarInI sakhIo Ave, joine tasa vAta suNAve; padmAvatI zIza dhuNAve ho lAla.. puNya rI. ghasIne kahe iAM lAvo, nara hoya spaSTa dekhAvo; mujane jovA mata bhAvo ho lAla... puNya / suNIne sakhIo tihAM jAve, bhaNe svAminI tumane teDAve; kahe so bhayamAM kuNe Ave ? ho lAla.. puNya //ro iii (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara trLano rAsa) 193 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe ghasI bhaya navi dharazo, citrasena sUNI mana harakhyo; gayo kUpanI pAse tarasyo ho lAla... puNya kaoll padmAvatI pAse Ave, sakhI haste paTTa dekhAve; jatAM manamAM laya lAve ho lAla.. puNya (31 citrasena zuM najara valove, ciMte tara kheda e khove; parabhavane ge jAve ho lAla. puNya karI paNa cita ryuM paTTa sAthe, haMsa haMsalI bALa saMdhAte; vatAva jue dharI hAthe ho lAla.. puNya 3all ciMte A meM kiAM dIThuM, joie tema lAge mIThuM sahasI carita uphikaThuM ho lAla.. puNya [34o. lahI mUrchA nayaNA mIMce, toya bhayathI tAThA nIye; sakhIo zItaLa jaLa sIMce ho lAla. puNya rUpo mUrchA vaLI sakhIo ToLe, lI jAtismaraNa ema bole; jaga nahi koi puruSanI tole ho lAla. puSya rUcho je dekhI manaDuM hIMsa, paTTadhara nara te navi dIse; ghAM lAvo visavAvize ho lAla. puNya 3ii joi saghaLe kahetI hatI, paTTa ApI gayo te nAzI; suNI sA rahe citta vimAsI ho lAla.. puNya / khaMDa trIje tarakheda jAve, DhALa cothI sarasa kahAve; zubhavIra vayana rasa gAve ho lAla. puNya llall 1-agnimAM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 194 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSaapiNI pamadA -: DhALa - 4 - bhAvArtha : ratnapura nagaranI bahAra udyAnamAM dhanaMjaya yakSarAjanuM vizALa maMdira hatuM. maMdirane pharatAM judAjudA vRkSo ane lattAothI viMTaLAyela ramaNIya udyAna hatuM. te udyAnamAM jAta jAtanAM bhAtabhAtanAM vRkSo hatAM. vRkSo upara judIjudI jAtanAM pakSIo managamatAM vRkSo upara mALA bAMdhI pota-potAnA bALabaccAM sAthe vasatA hatAM. A paMkhIDAM potapotAnI bhASAmAM ekabIjA sAthe kalarava karatAM Ama tema UDatAM hatAM. suMdara majAnA avAjothI A vanakhaMDa gAjatu hatuM. popaTa menA Adi yugalo potAnA bALabaccAM saha ramatAM hatAM. nibharyapaNe baccAMo paNa Amatema UDatAM dekhAtA hatAM. sahu potAnA puNyabaLe potAnA sukhanA phaLa bhogavatAM hatAM. saMdhyA pachI vizALa maMdiranAM cogAnanA oTale eka khuNA tarapha baMne mitro sUtA sUtA vAto karatA hatA. te rAta aMdhArI caudasanI hatI. u dhanaMjaya yakSanA maMdiranA oTale vAto karatAM baMne mitro. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 15 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMne mitro vAto karavAmAM tallIna banI gayA. bhayaMkara ghora aMdhakAra chavAyo hovA chatAM nirbhaya bane mitrone vAtAvaraNanI koI ja asara dekhAtI na hatI. rAtrinA be prahara purA thavA AvyA hatA. ratnasAra nidrAdevIne khoLe DhaLI gayo. rAjakumAranI niMdaraNIe rIsAmaNAM lIdhA hatAM. te to jAgatA svapno joto hato. maMtrIputra ghasaghasATa UMghato hato. kumAra to padmAvatInA vicAromAM khovAI gayo hato. pachI niMda kayAMthI Ave? madhyarAtri jAmI hatI. te veLAe maMdiranA AMgaNe moTo kolAhala thayo. gaganAMgaNethI UtaratAM devadevIone kumAre joyA. maMdiranA dvAra ughADA hatA. bhUta, vantara, vetALa kinnaro ane bIjA paNa yakSa devo pota potAnA parivAra sAthe ahIM AvI meLo jamAvyo hato. dara mahine vadanI caudazanI (chelle divase) rAtrie sahu bhegA thatA hatA. Aje bheLA thavAnI, mahinAno AkharI divasa, caudaza hatI. tethI sahu bhegA thaIne vividha prakAranA nATako karatA hatA. koI vINA vagADatA, koI mRdaMgano tAla meLavatA hatA. koI madhura kaMThe managamatA manohara gIto gAtA hatA. A meLAvaDAmAM dhanaMjaya yakSarAja vaDo hatA. tenuM potAnuM A maMdira hatuM. A yakSarAjanuM maMdira saMgIta meLAvaDAmAM sahu tanmaya banI AnaMdanI lahANI lUMTatA. kAnane priya evA saMgItanA suro ane gIto kumAranAM kAne athaDAyA. kumAra saphALo beTho thaI gayo. saMgItanA sUra sAMbhaLI tyAM javA taiyAra thayo. Azcarya to utpanna thayuM ke madharAtre maMdiramAM koNa bhakita karavA AvyuM haze? Azcaryane samAvavA kautukane jovAM potAnI samazera talavAra saMbhALI lIdhI. hAthamAM talavAra laI kautuka jovA mATe Ubho thayo mitra ratnasAra bharaniMdaramAM hato. jagADyA vinA ekaloja kumAra maMdira tarapha cAlyo. dhairyane dhAraNa karato kumAra maMdiranA dvAre jaI Ubho. maMdiramAM cAlI rahelA devI nATako gIto saMgItanA sUro jotAM ane sAMbhaLatAM AnaMda pAmyo. bhakitamAM taraboLa thayelA A devavaMdamAMthI koIne paNa tAre UbhelA kumArane jovAnI phurasada na hatI. sAhasika kumAra talavAranI pakaDa vadhu majabUta karI vyaMtara bhUtaDA kinnaronA ToLA madhye jaI beTho aNadhAryA AvelA AgaMtukane jotAM devo sahu vismaya pAmyA. kumAranuM adbhata rUpa jotAM, sahu vicAravA lAgyA, ahA ! A tejasvI svarUpavAna koNa haze? mAMhomAMhe vAto karavA lAgyA saMgIta, nRtya, gIta vagere gAtA sahu thaMbhI gayA. AgaMtukanA rUpane jotAM jotAM pUchavA lAgyA. A koNa che? abhUta svarUpavAna koNa haze? yakSarAja dhanaMjaya e A maMdirano adhiSThAtA hato. e sahunA saMzaya TALato bolyo - he suravRMda! tame sahu sAMbhaLo ! jene joI tame sahu koI Azcarya pAmyA cho te ApaNA sahuno paroNo che. atithi AMgaNe Avyo che mitra sahita mahemAna padhAryA che. ApaNe sahu e paroNAgata karavI joIe. temanI bhakitamAM khAmI rAkhavI nathI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 196 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suravRMda - yakSarAja ! ApanI vAta sAcI che. mahemAnane sAcavavA joIe. ahIyAM kavi kahe che ke mahemAnanuM svAgata mahemAnagIrI kaI rIte karAya? (1) vANIthI - AvanArane sArA saMbodhanathI navAjavA. Avo, padhAro, vagere.. (2) pANI - AvelAne prathama pANI ApavuM. | (3) Asana - mIThA zabdo bolatA sAthe besavA mATe Asana ApavuM. (4) ana - bahumAna pUrvaka AhArAdithI bhojana ApavuM. puNyazALI kumAranAM puNyathakI devo paNa bhakita sevA karavA tatpara che. bhakita karavAno vyavahAra mRtyulokamAM mAnava-mAnava vacce hoya che. A vyavahAra devone hoto nathI, chatAM deva jevA deva. mRtyulokanA mAnavInI bhakita karavA kheMcAya che. upara batAvyA te cAreya prakAranAM ratnarUpa bhakita karavAnA upAyothI kumAranI bhAvathI yathAzakita bhakita karI. chelle dhanaMjaye kahe che - he narottama ! ApanI tole ame AvI zakIe tema nathI. to temAM, huM zA hisAbamAM ! he kumAra ! to paNa tamArA darzana amane AnaMda upajAve che. amArA bhAgya thakI Apa sAMpaDyA cho. to Apa mAMgo. ApanI IcchA hoya te mAMgo. huM jarUra tamArI IcchA pUrI karIza. je mAMgavuM hoya te mAMgo. te veLA kumAra Asana thakI Ubho thaI be hAtha joDI praNAma karyA. pachI yakSarAjane kahevA lAgyo. kumAra kahe - yakSarAja ! Apa sahu devonA darzana thayA. Aja mAro dina kRtArtha mAnuM chuM. Aje mAro janma saphaLa thayo che. have tenAthI adhika mAre bIjuM zuM joIe? tamArA darzana thayA te ja moTo lAbha mane thayo che. mAre bIjuM kaMIja na joIe. tamArA darzanathI amArA duHkhaDA dUra thayA che. yakSarAja - kumAra ! devanuM darzana kayAreya mithyA na thAya. Apa to nA pADo cho. paNa huM ApyA vinA ahIMthI jaIza nahIM. mAruM vacana mithyA na thAo. kumAra ! tamane varadAna Apu chuM ke "saMgrAmamAM sadAya mATe vijayI thAo". varadAna ApI dhanaMjaye potAnA saghaLA devo sahita svasthAne cAlyA gayA. kumAra paNa te maMdiramAMthI nIkaLI mitra ratnasAra jyAM sUto hato, tyAM Avyo. mitrane jagADyo. maMdiramAM banelI hakIkatanI vAta saMbhaLAvI. kumAranI vAta sAMbhaLI ratnasAra bolyo-mitra! tuM ekalo gayo mane uThADavo hatone! - kumAra - mitra! tuM to mAruM roja rakSaNa kare, mane kayAreka to Avo avasara maLe. tane nirAMte UMghavA dIdho. ratnasAra - devanA darzana bhAgya hoya to ja thAya. tane darzana thayA to, lAbha thayo. vAta vAtamAM savAra thavA AvI baMne mitro prAtaH kArya patAvI ISTa devanuM smaraNa karI nagara tarapha javA ravAnA thayA. nagara dvAre zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 19o Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveza karI nagaranI zobhA jotAM baMne mitro rAjamArge thaI AgaLa vadhyA. bajAronI zreNI nagarajanonI zerIo maMdiro, Adi jotAM jotAM baMne mitro nagaranA madhyabhAgamAM cauTA vacce pahoMcyA. baMne paradezI, nagaranA ajANyA hovA chatAM nirAMte nagaramAM pharI rahayA che. hATa, havelI, bajAro, jotAM cauTAnA khuNAnI eka tarapha UbhA UbhA jatAM AvatAM lokone joI rahyA che. te avasare nagaranA rAjasevako rAjAnA AdezathI paDaha vajaDAvI udhoSaNA karatAM hatAM te citrasenanA jovAmAM Avyo. mitrane laIne paDaha vajaDAvatA sevako najIka AvIne Ubho. ratnasAre sevakane pUchayuM - A paDaha vagADI rAjAnI zI AjJA che? te jaNAvo. sevaka - paradezI lAgo cho? ratnasAra - hA ! sevaka - to sAMbhaLo amArA rAjAne ekanI eka kuMvarI che. te koIpaNa puruSa dekhe to tene jovA mAMgatI nathI. puruSaaSiNI thaI cukI che to, je koI dakSa DAhyo hoya ane mArI kuMvarIne samajAvI tenA manamAMthI puruSa paranA dveSabhAvane dUra karaze te puruSane kanyA paraNAvaze ane aDadhuM rAja paNa Apaze. je bIDuM jhaDape ane kArya siddha karaze te jagamAM sAro yaza meLavaze. vaLI potAnA mananI IcchAo paNa pUrI thaze. he paradezI ! mAro A DhaMDhero sArAye nagarajano sahu sAMbhaLe che paNa koI haju sudhI paDaha jhIlavA taiyAra nathI. rAjaAjJAe roja savAre huM nagaramAM pharIne A vAtane DhaMDhero pheravuM chuM. vaLI, nagaramAM pharIne rAjadarabAre pAcho jAuM chuM. jyAre rAjA vAta jANe ke haju keI A vAta mATe taiyAra thayo nathI. tethI rAjA zokAtura thaI jAya che. sevakanI vAta sAMbhaLI kumAre ratnasAra sAme joyuM vaLI vAta karavA lAgyo. jJAnI bhagavaMtanuM vacana paNa yAda karAvyuM. koI nagarajanane pUchI, baMne mitro citrakArane ghera pahocyAM. citrakAra maLI gayo. potAnA mananI vAta kahI je citra doravuM che. te eka ja pATiyA para AlekhavAnI vAta karI. citramAM vana, sarovara, kalarava karatAM paMkhI meLo, vaDalA upara paMkhIono mALo te mALAonI vacce eka haMsa haMsI potAnA baMne kumaLA baccAM sAthe potAnAM mALAmAM beThA che. citramAM A rIte AlekhavAnuM kAma cAlu karyuM. citrakArane tyAM rahIne citra taiyAra karAvavA lAgyA. vaLI citramAM A vanamAM cAre tarapha dAvAnaLa saLagI rahayo che, ane jyAM tyAM pakSIo agnithI bacavA cotarapha UDavA lAgyAM. haMsI potAnA baccAM pAse beThI che haMsa tyAMthI UDIne najIkamAM rahelA sarovare pANI levA gayo. Age vaDalAne gherI lIdho. haMsI tenA baccAM sAthe AgamAM homAI gaI. judAM judAM citro ekaja pATiyA para AlekhAtAM hatAM. vaLI sarovarathI haMsa UDI pANI laIne saLagI rahelA vaDalA pAse Avyo. patnI parivAra na jotAM haMse paNa AgamAM jhaMpalAvI dIdhuM. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 198 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA pUrvabhavano samagra citAra citrapaTa para kumAre citarAvI dIdho. tyArapachI taiyAra thayelA, citrane laIne baMne mitro bajAranA mArge cauTAmAM laIne UbhA nagarajano AvatA jatAM A dayAjanaka dazyone joIne sahu thaMbhI jatAM. A vAta nagaramAM phelAI ane teja vAta rAjamahelamAM rAja parivAra pAse paNa pahoMcI. padmAvatInI sakhIoe vAta sAMbhaLIne bajAramAM A citra jovA pahoMcI gaI. joI AvIne rAjakumArI padmAvatIne vAta kahI. paTamAM dorelA citranI kathA sakhIo kahevA lAgI. suNatAM suNatAM kuMvarI to mAthuM dhuNAvavA lAgI. kathArUpa citrapaTanI vAta sAMbhaLI padmAvatIe Adeza karyo, ke te baMne paradezIne te citrapaTa sAthe ahIM mArI AgaLa jaldI laI Avo. te citra ane te baMne paradezIne mAre jovA che. padmAvatInA Adezane jhIlatI sakhIo tyAMthI UtAvaLI bajAre pahoMcI gaI citralaIne UbhelA te baMne paradezIne potAnI svAminInI vAta kahIne rAjamahelamAM AvavA AmaMtraNa ApyuM. vaLI kahevA lAgI Apa amArI sAthe citrapaTa laIne padhAro. A strIonI vAta sAMbhaLI ratnasAra kahevA lAgyo re! benI? amAre tyAM AvavuM nathI. amane Dara lAge che tethI tyAM koNa Ave? sakhIo - he paradezI sajajano ! tame manamAM bhaya na rAkho. amArI sAthe cAlo. rAjakuMvarIne citrapaTa jovA che. tethI tamo jaldI A paTa laIne rAjamahelamAM cAlo. vAta sAMbhaLI citrasena manamAM dhaNu harakhAyo potAnA mananI IcchA pUrI thavAnI. UMdhamAM AvatAM svapno sAkAra thavA lAgyA. tarasyo rAjakumAra mitra ratnasArane laIne citra sahita rAjamahele cAlyo. padmAvatInA AvAse dAsInI pAchaLa cAlatAM baMne mitro tyAM pahoMcI gayA. dAsIe A paradezI pAsethI citrapaTa laIne potAnI svAminI sAme dharI dIdhuM. paradezI to padmAvatI sAme rahelA dvAramAM UbhA padmAvatIne joI rahayA. padmAvatI citra jovA lAgI. citra jotAMja manamAM vasI gayuM. ekAgracite citrane nihALI rahI che. baMne mitro maunapaNe UbhA UbhA ghaDIka padmAvatI sAme jue ghaDIka ekabIjAnI sAme jotAM ekabIjAne saMketamAM samajAvavA lAgyAM. rAjasutA citra jovAmAM tallIna che. naraSIpaNuM hovA chatAM eka najare dvAre UbhelA baMne paradezIne paNa joI lIdhAM. pUrvanA RNAnubaMdhe rAgavaze citrasena padmAvatIne jovAmAM lIna banyo che. jyAre padmAvatIto paTamAM rahelAM haMsa haMsalInA yugala jotAMja tenuM mana TharavA lAgyuM. vaLI citra vilokatA dAvAnaLa joyo. vaLI, haMsanI upara mITa mAMDI jotI UMDA vicAramAM UtarI gaI. jovA sAthe vicAradhArAe vadhatI rAjadulArI ghaNIvAra sudhI citra jotI ja rahI. have manamAM A vAta besatAM, vicArI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 199 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI meM A drazya kayAMka joyuM che ? kayAMka ! kayAMka! vicAratAM haMsa yugala uparathI najara khasatI nathI. ghaNA vicAro AvatAM chelle kuMvarI mUcha khAIne DhaLI paDI. padmAvatI murzita thayelI jANI, baMne mitro tarata tyAMthI jIva laIne bhAgI chUTayA. citrapaTa paNa levA na rahyAM. rAjabhayathI bhAgI chuTyAM. kAraNa ke jo rAjA jANaze to jIMdagIbhara kArAgAramAM saDavuM paDaze. sakhIo to padmAvatInI sevA karavA lAgI. tyAM rahelI dAsIo doDAdoDa karavA lAgI. koI zItaLa jaLa chAMTavA lAgI. to koI vIMjhaNA vaDe jora jorathI pavana nAkhavA lAgI. ghaNA upacArone aMte kuMvarInI mUcha dUra thaI vaLI vicAronA vamaLomAM aTavAI gaI. UhApoha karatAM kuMvarIne te vakhate jAti-smaraNajJAna thayuM. pUrvabhava yAda AvI gayo. citramAM potAno pUrvabhava jotAMja naraSipaNuM cAlI gayuM. puruSa upara dveSa dhAraNa karanArI padmAvatI have puruSanA parama nirdoSa premane jovA lAgI. puruSa pratye have prIta karanArI thaI. jAtismaraNa thakI have puruSonA guNo gAtI bolavA lAgI re ! A jagatamAM puruSonI tole koI nahi Ave. jene dekhatAM kuMvarInuM mana harSita thayuM. tAra tarapha najara gaI. paTadhara puruSone joyA nahI. ciMtA thaI. kayAM gayA haze? sakhIone kahevA lAgI - sakhIo tame sAMbhaLo ! A citrapaTa lAvanAra te baMne paradezIone mArI AgaLa jaldI lAvo. mAre maLavuM che. dAsIo doDI daravAjA tarapha. paNa tyAM to te baMne paradezI na joyA. Ama tema jovA lAgI. hatAza haiye sakhIo pAchI AvI. kuMvarIne kahevA lAgI re sAMbhaLo kuMvarIbA ! te baMne paradezI daravAjethI cAlyA gayA. tame paTa jotAM hatAM, tyAM sudhI to teo baMne UbhA hatA. paNa tamane mUchata thayA jANI, bhayanA mAryA baMne tyAMthI nAsI gayA. tamAro paTa paNa levA na rahyA. dAsInI vAta sAMbhaLI padmAvatI ghaNA vimAsaNamAM paDI. have te mane kayAM maLaze? kayAMthI zodhI lAvIza? A pramANe trIjA khaMDane viSe cothI DhALamAM padmAvatIno puruSa pratyeno je dveSa kheda hato te A saraLa DhALa sAthe dUra thayo. A pramANe zrI zubhavIra vijayajI mahAtmAe suMdara vacano thakI A DhALane samApta karI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 200 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : kumArI vimAse citamAM, aho jaga puruSa sthALa; cAMca bharI jaLa lAvIyo, jIvADaNa muja bALa. //all traNa mRtyu dekhI karyo, pAvaka jhapApAta; huM nara kheda karI mUi, paNa nara jaga vikhyAta. zA haMsajIva paTTadhara haze, huM te jANuM chuM matiyA; nahi to parabhava citra e, kuNa citrakAra, all muja citayora e kihAM gayo. muja mana mAnasasa; sakhIo lAvo ene, pUcho tasa kuLa vaMza. //4 paradezIzuM prItaDI, kahe sakhI tuma kare; Avyo tima jAze. vaLI, UbhI hAtha ghasIza. /pA evA dhUrta jagata phare, karatAM navA navA veza; tuma sama Arjava pAmIne, juThI dIe upadeza. koI dhUrtanuM mRtaka na visaso, te upara eka vAta; sAMbhaLatAM mati ullase, hoya ta kabI vidhAta. gI haMsayugala -: duhA : bhAvArtha: padmaratha rAjAnI kuMvarI padmAvatIne jAtismaraNazAna thayuM. te jJAna thakI pUrvabhava joyo. te padmAvatI puruSone joI dhikakAratI hatI. kayAreka krodhathI dhamadhamatI hatI. te ja padmAvatI A citrapaTa jotAM badalAI gaI. citramAM ciMtavatI kuMvarI have puruSa pratye mAnathI jovA lAgI. aho! A jagatamAM puruSo dayALu dilanA hoya (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) zrI caMdrazekhara rAjAnI rakSa) 201. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. huM atyAra sudhI aMdhArAmAM rahI. te puruSone huM sAcA arthamAM oLakhI na zakI. haiyAmAM zoka karatI have puruSo para rAgavALI thaI. pUrvabhavano mAro e pati. haMsarAja! amArI tarasa miTAvavA, agni sAme bAtha bhIDIne sarovara tIrethI cAMca bharI pANI laI Avyo. amane jIvADavA potAnA prANanI paNa paravA na karI. amane traNane marelA jANI, bhayaMkara dAvAnaLanI jvALAmAM paDatuM mUkI potAnA prANa choDyA. meM kevuM vicAryuMmeM tenA para kheda karyo. A pApanA udaya thakI huM puruSaSiNI thaI. re! have kayAM jaIza? kayAM jaIne zodhI lAvIza. haMsarAjane to mArA ane mArA baccAM pratye agADha rAga hato. sAco sneha hato. huM te snehane samajI na zakI. mane dhikkAra ho. te snehane vaza thaI prANanI AhUti ApatA paNa na khacakAyo. jyAre huM kevI? huM enA snehane sAcA svarUpe na oLakhI zakI. re! re! mArI A ajJAnatAe huM puruSaSiNI banI. jyAre A to mAro svAmI haMsa, te to puruSa jAtamAM uttama nIvaDyo. khare ! puruSanI udAratA jagatamAM vikhyAta che. vaLI padmAvatI vicAradhArAmAM AgaLa vadhI. A citrapaTa banAvanAra paradezI ja haMsa haze. mArI buddhithI vicAruM to tenA sivAya bIjo koI A paTa banAvavA samartha nathI. citrakAra citra kalpanAthI na dore jarUra A paradezIe citra doravA samagra vAtano citAra khaDo karyo haze. to ja pUrvabhavanI vAtono saMpUrNa bhAva A citramAM batAvyo che. padmAvatInA manamAM cUMTAyelA bhAvo sahana na thatA vAcA rUpe pragaTa thavA lAgyA. he sakhIo! citrapaTa lAvanAra te paradezI kayAM gayo? e paradezI to mArA cittano cora che. A paTe to mananuM haraNa karI lIdhuM che. te to mArA manarUpI mAnasarovarano haMsa che. vyAkuLa banelI padmAvatI vaLI AgaLa bolavA lAgI. sakhIo! tame tene jaldI mArI pAse laI Avo. vaLI te koNa che? kayAM vase che? teonAM kuLa vaMzanI pRcchA karo. tame jaldI karo. tame jaldI mArI pAse laI Avo. puruSaSiNI padmAvatInA vicAro palaTAyA jANI sakhIo vicAra kare che re ! A paTTanA prabhAve ApaNI svAminI badalAI gaI. puruSa taraphano tiraskAra chUTI gayo. padmAvatInI vAta sAMbhaLI sakhIo kahevA lAgI - he sakhI! tuM A zuM bole che? A paTTa joIne tuM kevI gAMDI gAMDI vAto kare che. A to koI eka paradezI citra laI Avyo. ame tamane jovA ApyuM, to tame to tenA gaLe paDyAM. citrapaTano mAlika to AMgaNethI cAlyo gayo. to te paradezInI sAthe vaLI ApaNI prIta zA kAmanI! padmAvatI - tuM mArA mananI vAta zuM jANe? mAre to te paradezInuM kAma che. tame jaldI tene bolAvo. sakhIo - kuMvarIbA ! Ama gAMDA na kADho. amArI vAta sAMbhaLo. jo tuM tenI sAthe prIta karIza ne jo te cAlyo jaze to hAtha ghasatI rahI jaIza. AvA paradezI puruSa sAthe prIta na karAya. re! A to badhA dhUtArA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 202 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAya. jagamAM jyAM tyAM rakhaDyA karatA hoya che. roja navA veSa ane navA gAma bhaTakayA karatAM hoya che. to tene kevI rIte oLakhIne lAvavo vicAra kara? amArI vAta hRdayamAM dhAraNa kara. atizaya lAgaNInA puramAM tenA pratye Ama taNAI na jA. jyAM tyAM AvA mANaso juThA upadezonI vAto karatA hoya che. padmAvatI - nA ! nA! tArI vAta khoTI che. A puruSa evo nathI. sakhIo - re sakhI! dhUtArAo ane mRtaka upara kayAreya vizvAsa na dharavo. te upara tane eka kathA kahuM te sAMbhaLa. je sAMbhaLatAM tane AnaMda thaze, ane tuM kayAMye paNa chetarAIza nahIM. -: TALa-pAMcamI : (karapI bhaMDo saMsAramAM re.. e dezI) jUTho mITho saMsAmAM re, sAyo na jagamAM sohAya; mAne parIkSaka sAyane re, jUTho jUThAne gAya. jUTho.. //all vyavahAra paMthe samAyare re, na kare te jUThAno saMga; dhUrta pApe peTa na bhare re tama jUThA sAthe . jUTho. rA vezyA, cora ne vANIyA re, paradAyaka dhUtakAra; svArthI dhUrta nidrALuo re, e juTha taNA bhaMDAra, jUTho... ll dhUrta vAta mIThI kare re, pAke pahelo vizvAsa; haiDAmAMhe vasI karI re jAya che pachI gaLe pAsa. jUTho.. //4o kSAroke tRpti nahIM re, tema juTha dhUrtanI vAta, suNatA dharma dUra kare che, vaLI dhana jIvitano dhAta. jUTho. Ill bALaka corane pAradhI re, gAMdhI nRpa nAgane TI; vaizyA vaidha dhRtatithi re, nava jANe paranI pIDa. jUTho. zA sUryapaNe ratanAgara re, nAma zeTha ati dhanavaMta; aMgaja eka vimalAbhidha re, eka dina hoya vAta karata. jUTho.. ILA zeTha vade bahuM dhana ApaNe ? jo jANe cora ne rAya; vaLI pitrAi cADI kare re, eka Qise samuLaguM jAya. jUTho. to (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 23 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te mATe ekAMte chy re, dhana gopavavuM ghaTamAna; rAmacaMdrane re, dravya vinAnA vasiSTa dIye apamAta. ...jUTho... llll ema ciMtI pitA putra maLI re, na lai gayA smazAna; dhana kADhatAM kahe putrane re, karo najara thai sAvadhAta. ...jUTho... ||10thI madhyanizinI veLA thai re, navi karazo zora bakora; paradhata levA pharatA ghaNA re, jaga dhUrta dhuta te cora. ...jUTho... ||11|| tava mruta cAre dizi jovato re, nara suto dITho eka; bolAvyo paNa bolyo nahi re, paNa te zvAsa ghUMTI rahyo zeTha kahyAthI khaDga karI re, kApyAM tasa nAka te kAta. ...jUTho... ||13thI pitA na ghaTatAM re, ahitANa karI savizeSa; paga jhAlI tANyo cheka. ...jUTho... ||12nI re, tava jANye mRtaka nidAna; putra maMdira jai sutA pAchaLa dhUrte dhana paNa jo dravya biThuM re, kADhIyuM re, gharamAM haze re, karaze vaLagyA hAtha. ...jUTho... ||17thI kALo kANo ne kubaDo re, jaga kahe bhAi sohAmaNA re, paga paga dhana lai savi tija ghara gayo re, meLAkheLA karato phare re, ghaNA mitra te eka ni zeTha dhana kADhavA re, gayA sutazuM levA roka; khAlI khADo dekhI karI re, hoya mUke moTI poka. ...jUTho... ||18]] lai mUrchA vaLI rokI karI re, AvyA nija geherAta; vahAlI nidrA gai vegaLI hai, ciMtAe thayo prabhAta. ...jUTho... ||19|| bihuM jaNa dhArI nirNaya kiyo re, nAka kAna gayA te cora; eha nizAtIe jhAlavo re, nahIM karavuM avazuM jora. ...jUTho... 20thI nagare jotAM gaNikA ghare re, dITho vilasaMto teha; mahIpati mANase jhAlIyo re, maLI kIdhI tizAtI jeha. ...jUTho... 21thI na rahI zaMkA lavazeSa....jUTho... ||14|| ciMte gayA nAka te kAta; jagata bahumAta. ...jUTho....[[15] je nara alaMkarIyo 'Atha; tara jhAle hAtha. ...jUTho... 16thI vilase vaizyAdika sAtha; (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 204 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUpa bhaNe dhana kima kahyuM , hasI bole rAya hajura; zeThanI pAse meM dhana lIyuM re, ApI kiMmata bharapUra. jUTho.. rara rAya kahe te zuM ApyuM ? re, kahe meM dIyA nAka ne kAna; te jo pAchA mujane dIye re, karI Q hatA te samAna. 3 to zeThane dhana pAchuM deuM re, nathI bIjI kAMi re bhula; vAta suNI nRpa bolIyA re, huA dhUrta tamo oya tUlya. ra4l. zeTha gayA nija maMdire re, dhUrta gayo vezyAgeha; dhUrta vAta suNI svAminI 2 paTadharazuM na dharazo teha rapa vAta vinoda acaraja bharyo re, caMdrazekhara rAsa rasAla; trIje khaDe e pAMcamI re, zubhavIre vakhANI DhAla, cho -bana, ra-rAtri. dhUtAro -: DhALa - 5 : bhAvArtha rAjakuMvarI padmAvatI paradezIne bolAvavAnI jIda laIne beThI che. paradezI to bhaya pAmI bhAgI gayo che. sakhIo samajAvI rahI che. na samajatA eka sakhI kathA kahevAnuM zaru kare che. A saMsAra mITho che paNa sAthe sAthe bhUko che. sAcA ne sajajana mANaso maLavA bahu duSkara che. ApaNe mAnIe ke parIkSA karI pachI satyanuM pArakhuM karI laIe. paNa A jagatamAM dhaNAM svArthI jano jovA maLe che. svArthI jana juTho hoya che. svArtha mATe jUkAne sAcuM ane sAcAne juduM kahetA vAra nathI lAgatI. juko jukAnA ja gIto gAya che. sAcAnI paDakhe koI hotuM nathI. jethI sAco TakI zakato nathI. he sakhI! A saMsArathI cetIne sAvadhAna thaIne cAlavAnuM che. je manuSya samaju ane zANA hoya che. teo sAcA vyavahAranA mArge cAlyA jAya che. te kayAreya jukAno saMga karatAM nathI. jyAre dhUrta loko sAca-ju karIne pApathI potAnuM peTa bharanAra hoya che. dhUtArAno saMga jukA sAthe hoya che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 205 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM che ke vezyA-cora-vANiyA-paradAramAM rAcanAro-jugArI-svArthI-dhUrta ane atizaya UMghanAro A ATheya pAse juThano bhaMDAra hoya che. judanI sAthe ja vyavahAra hoya. satya to kayAre teonI pAse jovA maLe nahIM. kadAca jo satya AvI jAya to te satya TakatuM nathI. dhUrtamAM Aja moTI khAsiyata che ke pahelA paricaye mIThI mIThI vAto karI bhoLavIne vizvAsa besADI de. je vizvAsa thakI sAmo mANasa A dhUrtane sajajana samajI vyavahAra kare che. AtmavizvAsa besADI pachI svArthamAM A dhUrta te sajajanane gaLe phAMso nAMkhatA paNa vAra lAgatI nathI. mIThA pANIthI je tRpti thAya te khArA pANIthI na thAya. tema dhUrtanI vAto khArA pANI jevI che. kayAreya kayAMthI paNa koI vAtathI baMdhAtA nathI. tenI jIbha para haMmezA juka sivAya koI vAta Ave ja nahI. AvA dhUrtanA saMgathI sajajana mANaso gharmane choDI detAM acakAtA nathI. dhana tathA jIvatara ema baMne prakAre nAza pAme che. vaLI bALaka-cora-pAraghI-gAMdhI-rAjA-nAga-vezyA-vaidya-dhUrta-atithi. A daza kayAreya bIjAnI pIDAne samajatA nathI. A pramANe dhUrtanI vAta samajAvI, have kathA zarU karI. he rAjakumArI ! sUryapura nAme eka nagara che. temAM eka ratnAgara nAme dhanavAna zeTha vasato hato. A zeThane vimaLa nAme eka buddhizALI putra hato. ekadA pitA putra peDhIe beThA vicAratA hatAM. pitA - beTA! ApaNI pAse dhana ghaNuM che. putra - hA ! pitAjI ApaNI pAse dravya ghaNuM che. pitA - sAMbhaLa beTA ! vimala ! A dhananI jo cora ke rAjAne khabara paDI to.. temAM vaLI jo ApaNo pitarAI cADI kare to A badhuM ja dravya cAlyuM jaze. putra - hA ! paNa emAM ApaNe zuM karavuM? te vicAro. jethI dhana sacavAI rahe. pitA - dIkarA ! koI ekAMta sthaLe dhanane saMtADI devuM joIe. gharamAM ja ApaNe dravyathI ghaDo bharI pachI koI ekAMta sthaLe saMtADI daIe. vimaLa ! A jagamAM dhanavAno pUjAya che jayAre nirdhananI koI kiMmata nathI. jayAre rAmacaMdrajI vanavAsa gayA tyAre pharatAM pharatAM vasiSTha RSinA Azrame pahocyA. A RSie rAmacaMdrajInA Adara-satkAra kaMI ja na karyA. kAraNa e ja ke rAmacaMdrajI pAse dhana na hatuM. vasiSTha RSie karelA apamAnano koLiyo banAvIne pote gaLI gayA. A pramANe vicArI, pitA putre saghaLA dhanane saMbhALI lIdhuM. gharakharca, vepAra artha jarUrI dravya rAkhI, bAkI rahela dhananA ghaDA bharI lIdhA. te ghaDA gADAmAM mUkI rAtrie gAma bahAra smazAna bhUmi pahoMcyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 206 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdhakAra chavAyo hato. e aMdhakAramAM koI koI jagyAe mRtaka saLagatAM hatAM. e saLagatAM prakAzamAM dhana kayAM saMtADavuM? jagyA pasaMda karI, gADuM tyAM thobhAvyuM. tyArapachI bApa dIkaro eka vRkSa nIce khADo khodavA lAgyA. temAM dhananA ghaDA mUkavAnA hatA. gADAmAMthI dhananA ghaDA UtAravAnI veLAe pitA putrane kahe - vimaLa ! cArekora najara karI le. ApaNane koI jotuM nathIne? pitAnI vAta sAMbhaLI kahe - pitAjI koI jotuM nathI. kahevata che ke, paisAnA dAsa paisA mATe, paisA sAcavavA mATe jayAM tyAM zaMkAnI najare jue che. A smazAna bhUmie koNa hoya? pitAjI ! koI nathI. pitAjI - putra! A madharAta jAmI che. vadhAre avAja na karIza. A jagatamAM dhUtArA-jugAriyA ane coro dhana meLavavA madhyarAtrie pharatA hoya che. bIjAnuM dhana levAmAM dhaNA hoziyAra hoya che. mATe ! tuM cArekora jaIne jo, koI jotuM nathI tenI tapAsa kara. pitAnI vAta sAMbhaLI vimaLa AjubAju jaIne jovA lAgyo. to eka mANasa sUtelo joyo. tenI najIka jaIne tene bolAvyo. paNa teNe javAba na Apyo. maDadAnI jema marelo na hoya tema paDI rahayo. vimaLane zaMkA gaI. pitAnI vAta para vizvAsa beTho. kharekhara ! pitAjI kahetA hatA ke bIjAnA dravyane levA mATe dhUtArA, cora, jugAriyA rAtrimAM cArekora rakhaDatA hoya che. A sUtelo mANasa paNa pAko dhUrta jaNAya che. tenI parIkSA karavA tenA paga jhAlIne kheMcI kADhyA. paNa A dhUrta hato. dhana levA mATe ja te nizcetana thaIne paDyo hato. zvAsozvAsa paNa rokI lIdhA hatA. vimaLe vaLI tene Uco nIco karI pachADyo. paNa sAce ja marI gayAnI jema ja bhAsato hato. vimaLe nakakI karI lIdhuM ke kharekhara ! A to marI gayela che. pitAjI pAse AvIne vAta karI. pitAe vimaLanA hAthamAM talavAra ApatAM kahyuM ke je nara sUto che, tenA kAna-nAka kApI le. jo jIvato haze to tarata khabara paDI jaze. zeTha ratnAgara pitAnI vAta sAMbhaLI talavAra laIne mANasanI pAse pahoMcI gayo. A dhUrte zeThanI badhI vAta sAMbhaLI hatI. jevo vimaLa tenI pAse Avyo ke tarata khvAsa rUMdhI nAMkhyo. vimaLe talavArathI tenA kAna-nAka kApI nAMkhyAM. dhananI lAlace karI, dhUrtane bhayaMkara pIDA thavA lAgI. chatAM paNa eka akSarano avAja karyo nahIM. kAna-nAka kApI vimaLa pitA pAse Avyo. pitAjI! kAna-nAka kApI lIdhAM. te mANasa kharekhara marI gayo che. mANasanuM zaba paDeluM che. pitA putre have tadna nizcita thaI gayA. dhananA ghaDA-khADAmAM goThavI dIdhA. upara mATI DhAMkI daIne khADo pUrI dIdho. tenA para nizAna karI baMne potAnA ghare AvyA. dhananI have salAmatI che. tethI teonA manamAM have koI zaMkA na rahI. zeSa rAtrimAM baMne sUI gayA. zeTha gADuM laIne gayA pachI. kAna nAka kapAyelo te dhUrta UThayo dhananAM ghaDA khADAmAMthI kADhI lIdhA. ghananI lAlaca khAtara dhUrta kAna-nAka javA dIdhAM. asahRA pIDAne paNa gaNakArato nathI. vaLI vicAre che ke kAna (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 206 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAka bhale gayA, paNa pAse jo dhana haze to jagata jI-jI karaze. jayAM jaIza tyAM loko AdaramAna-bahumAnathI bolAvaze. kANo kUbaDo-laMgaDo jo dhanavAna haze to jagata temanI vAha vAha karaze. tenI pUjA karaze. vaLI rUpa na hovA chatAM rUpanA vakhANa karatAM hoya che. vaLI jayAM jAya tyAM sahu temanA hAtha pakaDI parANe ghare laI jAya che. Dagale pagale sanmAna pAmatA hoya che. kAna-nAka gayA paNa dravya to dhaNuM maLyuM. dhana maLatAM, harakhAto dhUtAro khADAmAMthI badhAja ghaDA laIne vaLI, khADo jema hato tema mATIthI pUrI dIdho. dravya laIne ghara bhego thaI gayo. dhUrta Thaga vagerenA dhana kayAM jAya ? bhoga vilAsamAM ! ghaNuM dhana maLatAM dhUrta vezyAne tyAM pahoMcI gayo. vezyA paNa kadarUpo hovA chatAM dhanavAna che ne ! tene AvakAryo. dhUrta vezyAne tyAM dhana ApI bhoga vilAsamAM paDyo. dhanavAna che jANI tenI pAchaLa mitro banI bIjA paNa keTalAka pharavA lAgyA. paradravyathI moja mANavAmAM zI kamInA hoya ? have A bAju zeThane dhananI jarUra paDI. ne vaLI jayAM dhana saMtADyuM hatuM, tyAM bApa dIkaro smazAne pahoMcI gayA. nizAna karelI jagyAe jaI khADo khodavA lAgyA. ghaNo UMDo khADo khodavA chatAM dhanano eka paNa ghaDo na maLyo. paNa kayAMthI maLe ? hoya to maLene ? 'jayAM lobhI hoya tyAM dhUtArA bhUkhe maratA nathI' dhana na maLatAM baMne jaNA tyAMne tyAM moTI poka mUkI raDavA lAgyA. dhana na jovAthI atizaya duHkha thayuM. te duHkhane sahana na thatAM bApa tyAM ne tyAM mUrchA khAIne DhaLI gayo. putra raDatAM raDatAM pitAne pAMdaDA vaDe pavana nAMkhatA bhAnamAM lAvyo. baMne gADAmAM besI ghare AvyA. rAtrinI UMgha veraNa banI gaI. sArI rAta baMne na UMghI zakayA. rAtri jAgaraNamAM gaI. savAra paDI. zAstromAM kahyuM che ke paiso to mAnavano agiyAramo prANa che. dhanaprApti veLA e mAMdo jana sAjo thaI jAya che. dhananA haraNe to jIvato mANasa prANa gumAvI de che. A che dhana uparanI lAlasA. dhananI ciMtAe pitA putranuM khAvAnuM harAma thaI gayu. gayeluM dhana zI rIte pAchu meLavavuM ? tenI ciMtAmAM che. vimaLe pitAne kahyuM - pitAjI ! ratnagAra - bola beTA ? vimaLa - pitAjI zuM karavuM ? dhana laI janAra cora ne zodhavo ja paDaze. ratnAgAra-dIkarA ! huM kaheto hato ke dhana lAlasAmAM rAtrie kevA mANaso phare che. paisA mATe nAka kAnanI paNa paravA karatAM nathI. ApaNA dhanano cora je hoya te paNa nizAnI tenI moTI che. te jaldIthI pakaDAI jaze. nAka-kAna vagarano je hoya te ja ApaNuM dhana laI gayo che. baMne e nakkI karyu ke corane pakaDavAno saraLa upAya che. bIju jora tyAM kAma nahIM Ave. ne bIjA mANaso upara ApaNuM kAMI cAlaze nahI. hAla to corane zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 208 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaDavAnuM kAma paheluM pachI bIjA kAma. A pramANe vicArI bApa-dIkarAe nagaranI havelI, coka, cauTA, hATa, zerIomAM tapAsa cAlu karI. A vAta nagaranA rAjAne karI. rAjAe nizAnIo ApI cAre kora tapAsa karavA mANaso mokalyA. nagaramAM tapAsa karatAM gaNikA-vezyAne tyAM rAjAnA sevakoe nAka-kAna vagarano cora pakaDI pADyo. rAjadarabAramAM corane hAjara karyo. rAjAe pUchayuM re ! mUrakhanA saradAra ! tuM dhanavAna kevI rIte banyo? dhana kayAMthI meLavyuM? cora to rAjAnI vAta sAMbhaLI hasavA lAgyo. hasatAM hasatAM kahevA lAgyo -mahArAjA ! A zeThanuM dhana meM lIdhu che. rAjA - kema! alyA harAmanuM dhana lIdhuM ne mana mAnI ujANI karavA lAgyo che. hasatAM hasatAM javAba Ape che. tane zarama nathI AvatI ke huM kayAM ane konI sAme bolu ? dhUrtacora - mahArAja! mahArAja meM harAmanuM dhana lIdhuM nathI. tenI bharapUra kiMmata cUkavI che. meM mAla sATe mUlya paNa dIdhuM che. rAjA - re mUrakha ! mAla Apyo che? zI kiMmata cUkavI che? dhUrtacora - rAjanuM! mArA jIvitanA AdhArabhUta ane mArA zarIranI zobhArUpa nAka-kAna kApI ApyA che. pachI meM dhana lIdhuM che. hajI paNa te mArI mUlyavAna je vastu kAna ane nAka je rIte hatI tevI sthitimAM pAchI sarakhI karIne Ape to, zeThanuM saghaLuM dhana huM pAchuM ApI devA taiyAra chuM. AmAM mAro bIjo koI ja vAMka ke bhUla nathI. dhUrtacoranI vAta sAMbhaLI rAjA ghaDIka to muMjhAyo. zeTha ane teno dIkaro vimaLa to dimUDha thaI gayA. sabhAjano to javAba sAMbhaLI tAjuba thaI gayA. vaLI bolavA lAgyA. bIjAnAM nAka-kAna kapAya ja kema ? paisA pAchA ApavA chatAM pAchA hatA te sthaLe nAka-kAna kevI rIte goThavAya? tareha tarehanI vAto cAlavA lAgI. rAjA to kahevA lAgyo ke tame baMne-dhUrta sarakhA cho. to ame zuM karavAnA? putrane laIne zeTha paNa raDato ghera pahoMcyo ane dhUrta vezyAne ghare gayo. dAsI mukhethI dhUrtanI vAta sAMbhaLI padmAvatIne kahevA lAgI-citrapaTamAM rahelAM citra upara sneha dharazo nahIM. A pramANe dAsI rAjakuMvarIne samajAvatI, vAta vinoda karatI. A trIjA khaMDanI pAMcamI DhALa pUrNa karatAM vIravijayajI kahe che ke have padmAvatI zuM kaheze? te sAMbhaLavA tame sau koI utsuka raho. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 208 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA - kuMvarI kahe sakhI sAMbhaLo, vAta kahI te sAra; paNa jANyA viNa zuM kare, muja mana kero vicAra /1 dhUrata to pharatA ghaNA, dhUte bAlIza loka sajana ravi darzana vinA, muja na hase cita "koka. marA nArI caDhinI AgaLa, dhUrta kaLA apramANa; mahilAe mahitaLa vacce, roLyA jANe ajANa. all temAM paNa suzIlA satI, buddhimatI je tA; kanaka kasoTIse ghase, varasatAM saMsATa jema jaga rupavatI satI, dhUrtAki saMyoga; yogI karyA jaNa cArate, Apa varI sukhabhoga. //pI. kahe sakhIo amane kaho, buddhi prapaMca vicAra; padmAvatI vaLatuM kahe, teha taNo adhikAra saLI 1 - koka pakSI. strIcaritra - duhA :bhAvArtha : sakhInI kathA sAMbhaLI. padmAvatI sakhIone kahe che - he sakhIo! tame paNa sAMbhaLo. dhUrta ane zeThanI vAta kahI, te barAbara che. paNa mAruM mana to te be paradezIne maLavA utsuka che. jagatamAM badhA ja dhUrta, Thaga, durjana hotA nathI. sakhI! sajjano dhaNA hoya che. A baMne paradezI sajjana che. mane temanA pratye mAna che. sUryadarzana vinA kokapakSI AnaMda pAmatuM nathI. tema sUryarUpI paradezIne joyA vinA kokapakSI rUpI mAruM mana AnaMda pAmaze nahIM. re sakhI ! mane hasatI ramatI jovI hoya to te paradezIne jaldI bolAvI lAvo. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 210 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUrtanI kathA sAMbhaLI samajAya che ke dhUrta bahu ja hoMziyAra ne cAlAka hoya che. paNa.. sakhI.. tuM sAMbhaLa ! A jagatamAM strI-caritranI AgaLa dhUrta kaLA niSphaLa jAya che. A jagatamAM strIoe bhalabhalA rAjAo, RSio, mahArathIone roLI nAMkhI rajhaLatA karI nAMkhyA che, bharamAvyA che. jagatano sarjanahAra brahmA paNa strI caritrane pIchAnI zakayA nathI. vaLI vikrama rAjA paNa strIne oLakhI zakayA nathI. te upara tamane kathA kahuM te sAMbhaLo. A jagatamAM eka mahAsatI, suzIlA hatI. te zIla ane sadAcAra pALatI, buddhizALI strI hatI. A saMsAramAM kahevAya che ke kasoTI paththara para ghasatAM sonuM vadhAre tejavALuM thAya tema A mahAsatI svarUpavAna hovA chatAM zIla pAlanathI vadhAre svarUpavAna lAgatI hatI. AvA prakAranI zIlavAna satI cAra dhUtArAno yoga thatAM cAreyane bAvA banAvIne mahAsukhane pAmI. padmAvatInI vAta sAMbhaLI sakhIo kahevA lAgI - he sakhI! e satI zIlavatI koNa? je buddhizALI potAnI buddhinA prayogathI cAra yogI karyA. kaho te mahAsatI koNa? sakhIonI kathA sAMbhaLavAnI IcchA jANI padmAvatI te mahAsatInI kathA kahevA lAgI. -: TALa-chaThThI :(sakhere meM sakhArI koNa jagatakI mohanI. e rAga) suNa ho sakhI lakhI vAta purANI graMthame, satI kumati bheda vinoda, baDA guNa paMthameM hAM hAM bakA. merI jAna batra guNa paMthameM. e AMkaNI. kuDakapaTakI bAtame, dUSaNa Dolate; vidhi oTa niSedha, bhata na ekAMte bolate.. aaN aaN bhakta. 1al vizvapure guNasAgara, nAma zreSThI sutA, guNavaMtI guNAvaLI nAma, satIvrata abhUtA. hAM satI; rupa anUpa nihALatA, tasa ladhutA bhai; menA aura raMbhA, urvazI, urdhva gati gai hAM. urdhva me. Tero rAjapura dhanavaMta, zeTha sAsa; jazavaMtakumAra ke sAtha, game sukha vAsasa, hAM. ga. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 211 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avate; hAM rahe.. || dekhate; narendrakI coTa, usI. mAlaNa dUtI ke saMva kahAvate, sAtha, sA nidhAse na jove tAsa, tathApi ihAvate. hAM.. ta.. thApi..me.. // 4 // Apake deza javAkI taiyArI jaba rahe; soya tAma kahAve tAsa, abe tuM kyAM rahe ? ..hAM abe.. maraNo para tuja, dhata mAla tuja dIyo.. hAM.. Aja mukAme karI nahi to ama sAtha calo, suNI karI, sA ciMte ekadina tasa guNAvaLI lagI geha utArA kAma pa sAthavAha, hatuM dUtIkA vayaNa kAmI nara aMdha na dekhe, vAsara tAsa, esA bth meM vicArI useM kaho dhArI kIdha, he rUpavaMta, sAMDha upara so kahe jhAlI sI vAta, dhanAbhidha khaTyAsa ema, dravya yuM jAya mAlaNa sAtha huo zeTha khuzI suNa vAta, guNAvaLI, dUtIne virsajI geha, use bheLI sAMDha caDI bhale zeThaku calanekI sitAbIse; jhAMjhara eka bhUla gai.. hAM.. o neura viNa ta caluMgI, tuma lAo gayA tasageha, pIcheteM kyA hui haTha dekhI vanamadhye eka sA kere bANe vidhAyo, caDhI lagAma takara, vidhArse para mohate; hAM.. dUtIku te... vA; ne nizA; hAM..vA.. phaira nA kare; uccare. hAM.....me.. // 6 // same, hAM..ya.. AUMgI nizA calyo saMdhyA same, tamana yakSa bhai, ..ei moM vistRta rAga dA halakArI, joruM, mIlI zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 212 .. dekhI dharI; suMdaruM mAraga kIyo, dhata me. IpI .. gai; ..meM.. rAgI hui; mAM.. jai; hAM..pI..meM.. lA karI; ..hAM..ya.. saMcaruM; hAM..meM.. llll Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bole satI mana vAMchita, bhAgyadazA phaLI; hIrA mANeka motI bharyA, tumase prIti maLI, AM.tuma.. eka pura parisare vatata, haTha visAmatI, dai vizvAsane bhojana, kAraNa bhejatI. hAM.kA.meM. //holl vanapAlaka te dekhI vade, nRpa AgaLa, yuvatI rUpavatI bharIdhana, ekalI bhAgoLe, hAM.e. lapaTIrAya sadravya, nArI aNAvaTI, karabhI saha bhUpameM bole, hasaMta paDI rahI. .haMsa. 11 tuma svayaMvara taraNakuM, haju iAM AvIyA, tuma kAyaku sevaka sAtha, hamaku bolAvIyA. hAM ..hama.. maMdira che utArI, khAna pAna mokale; mata meLaNa khelavA tAku, bolA vatase cale. hAM.bo. /1rI bole satI raho dUra, merI bAte suNo, kAmadeva ke maMdira yAtrA, karaNakuMjAvo, hAM..ka. tuma mukha darzana sukhabhara meM pAyA sahI; jai rAjapure soya maMdira, paMju khaDI rahI... hAM hUM meM. 1all koTi mUlya tuma bhUSaNa paherI jAvaNA, karI pUrNa abhigraha zIdha, pIche DAM AvaNA. hAM.hAM. mAla sahita karabhIkuM. uAM karaNI khaDI, kAmadeva caraNaraja tilaka, karuM pAye paDI. aaN. ka. 14ll rAya suNI tija sainyakuM sAthe mokale, karabhI karI agra, sukhAsaMta besI cale.. hAM.su. rAjapurI nagarI, vanasetA utare; karabhI bhUSaNa suguNAvaLI, gai tija sAsare. hAM.su.meM 15ll sainya vilakSa jai, nRpane kahetA vaLI, tame sAsaravAso karIne, tasa ghare mokalI.. hAM.tasa. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 213 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja tajI tasa mohe nUpa yogI thayo; rAkha coLI dharI kara jhoLI vate carse gayo. he. vane. meM. 1cho. bhojana lAvata cora na dekhI sA vane; tava rAge vAhyo te paNa, vana yogI bane. hAM.vA. sArthapati lai jhAMjhara, dUtI hAthase, vana madhya nihALI zoke, bhayo te anAthase. hAM.bhayo. meM tenI dUtIku i jhAMjhara te rote gaye, nija aMga vibhUti lagAye dukhe yogI bhaye..hAM. dukhe.. tArI gai suNI tasa 'dhava vairAgye bhaLyo; zagaDI dharI hatha jayaMta, yogIzvara thai cAlyo.. hAM.yo. me. 18 cAra yogI thai gAma, vane pharI te phare, eka dita vana sarovara pALe, te bhegA maLe. hAM.te. pAya paDI eka ekaku, alleka bolate, yogI kuLa kera maMtra vibhUtikA kholate.hAM.vI..me. 1 dhUNI lagAi sakhAise, roTI pakAvate, keLapatra zaMkore dALase, bhoga lagAvate.hAM.bho. hokA pANI lekara, gAMjA caDAvate, bhAMgako kADhI karI, eka ekaku pAvate..hAM.eka.mA. 20 bAta karatAM bhAi, yoga tuhe kyuM lIyA, koNa gura milie, sA e nAma suhAsa dIyA. hAM.sAe.. sArthapati kahe bhAi, maLI eka bALakA, hIrA mANeka motI le gai, tava dharI jhoLIkA.hAM.tava..me ra1] ghakA nakhkhoda vALakara, bhasma, lagAvate, teNe nAma to pUrI karI, duniyA gAvate..hAM.. nArIse trAsata nAsata ghara ghara rAvate, mAi mAi kahI karI, bhIkSA lekara khAvate.hAM.bhI.meM //rarA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 214 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cora kahe meM zora karuM, kei nAme, mune moha lagAi kharAba, kiyA saMsAme..hAM.kiyA. karabhIke upara paisA bharelA le gai, vizvAse bhagADI yogIpaNA, hema dekhI gai..hAM.hama..meM sI rAya bhaNe suNa bhAi, ame to rAjIyA, oi tArI gai lei koDi, suM to lAjIyA. hAM.hasuM. sainya subhaTa jotAM gai, sAsara mojameM, hama yogI huA, tasa mohe huM raNajhameM..hAM.tasa.meM 24ll cothe biyAre tArI maLI, muja mahAsatI, bhaNe soya suNo hamuM, yogI huvA tArIvatI,..hAM.yo. ema kahI uThI jayaMta, tijAra jAta, satI nArI gaNAvaLI sAtha, prema mIlAvate. hAM..che. ripo saguru pAse dharma suNI vrata pAlate, hoya utI guruguNa bhaktie, svarge sidhAvate, saM.sva. trIje khaMDe DhALa e, chaThThI saMvarI, zrI zubhavIra vinoda, vacana rasa maMjarI. vacana..jo.. cho 1-uTaDI ra-dhaNI-pati zreSThI kathA ghaNAvaLI -: DhALa-6 : bhAvArtha padmAvatI kahevA lAgI - he ! sakhI sAMbhaLa"! purANA graMthamAM koI jJAnIe kathA lakhI che. satI-asatInA temAM bheda dekhADyA che. satI strI potAnA zIlanA prabhAve jagatamAM pUjAya che. jemake sulatA-caMdanabALA-mRgAvatI-sItA-draupadI-damayaMtI-Adi (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 215 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAsatIo. to asatI strI abrahmanA sevanathI jagatamAM niMdApAtra gaNAya che. jagatanI strIo vicAra, vANI, vartana, vyavahArathI potAnI jAtane prakAzita kare che. guNIjanonA mArgamAM sahajabhAve satI strIo jovA maLe che. A saMsAra kuDapaTa, mAyA, prapaMcathI bharelo che. te thakI durjano harakhAya che. ' paramAtmA paNa vidhi ane niSedhanI vAta ekAMte bolatAM nathI. TUMkamAM dharmamAM je mAyA karavI paDe te mAyA nathI. ane kayAreka kuDakapaTa, prapaMca karavA paDe to te kapaTa nathI. ekAMta niSedha nathI. jemake zrAvakanA vratamAM bIjuM vrata che. temAM kahyuM che ke vidhi satya bolavuM te che. jayAre temAM niSedhaasatya na bolavuM. chatAMye prasaMgopAt jaMgalamAM jatAM mArge zikArI maLI jAya ane pUche ke haraNiyuM ke bIjo zikAra jatAM joyo che? tyAre javAbamAM nA pADe, to tyAM vidhi ane niSedhano bAdha Avato nathI. je asatya bolAyuM che te jIva hiMsA na thAya mATe.. te ja rIte abhaya kumAranI vAta. vidhi - rAjAnuM vacana yathArtha pALavuM joIe. niSedha - mAtAno vadha na karAya. A baMne sAcavavA jatAM abhayakumAre buddhino prapaMca (kuDakapaTa) karyo te vidhi-niSedhane bAdha na Ave te rIte kAma karyuM. mAtAne bacAvI lIdhI. ane pitAnuM vacana paNa yathArtha karyuM. padmAvatI kathA kahevA lAgI. vizvapura nAme nagara che. jemAM guNasAgara nAme zreSThI raheto hato. A zreSThIne guNavAna, rUpavAna ane zIla sadAcArathI zobhatI guNAvaLI nAme kanyA hatI. jenuM nAma tevAja guNo tenAmAM hatA. IndranI raMbhA ane menA Adi apsarAonA rUpane harAve tevuM adbhata rUpa hatu. tethI raMbhA menA vagere lajajA pAmIne devalokamAM cAlI gaI. vaLI te dezamAM rAjapura nAme nagara hatuM. tyAM dhanavAna dhanavaMta zreSThI hatA. te zreSThIne jayavaMta nAme guNavAna putra hato. guNAvaLInA lagna jayavaMta sAthe thayA. piyara tyajI sAsarImAM vasatI guNAvaLI svAmI jayavaMta sAthe devI sukho bhogavatI hatI. puNyazALI jIvo sukhamAM paNa paramAtmAne bhUlatA nathI. guNAvaLI paramAtmAnA prarUpelA ahaMdudharmane ArAdhatI divaso vitAve che. A nagaramAM dhaMdhArthe dhana nAmano koI eka sArthavAha potAnA kAphalA sAthe Avyo. cauTAmAM hATaDI rAkhIne vepAra zarU karyo. vepArI paradezI hato. jayavaMta paNa vepArI hato. tethI A dhana vepArIne potAnA ghare UtAro Apyo. A nagaramAM vepAra karatAM dhanane cha mahinA thaI gayA. jayavaMte ApelA AvAsamAMthI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 216 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNAvaLIne roja jotAM mohAMdha banyo. guNAvaLIne najare jotAM chatAM paNa ahIMthI javAnuM nAma leto nathI. kAmathI pIDAto zeTha dina pratidina vadhune vadhu kAmAsakata banato gayo. guNAvaLI satI strI che. sauMdaryanI pUtaLI guNAvILIne kAMIja khabara nathI. rUpa pAchaLa ghelo banelo dhana potAnI melI murAda pUrI karavA upAya zodhavA lAgyo. upAya hAtha lAgatAM ja potAne tyAM phUla ApavA AvatI mAlaNa ne sAdhI. mAlaNa te phUlo laIne guNAvaLI pAse javA lAgI. dhanasArthavAhe lajjA mUkI mananI vAta mAlaNane kahI dIdhI. teNI tene najare jotI paNa nathI. to paNa te teNIne Icchato hato. mAlaNane lAlaca paNa ApI. lAlaca thakI lalacAyelI mAlaNa dUtI banI. guNAvaLI pAse pahoMcI. buddhizALI mAlaNe yukitapurvaka A yojanA pAra karavA guNAvaLI pAse AvIne phulo mUkIne mIThI mIThI vAto karavA lAgI. tenA duSTa bhAvane na jANatI guNAvaLI mAlaNanI vAto sAMbhaLatI thakI thoDA divaso cAlI gayA. catura mAlaNe jANyuM ke have guNAvaLIne dhanazreSThInI vAta kahevAmAM vAMdho nathI. te eka divasa dhanano saMdezo guNAvaLIne kAne saMbhaLAvI dIdho. nirlajaja dhana jayavaMtanA ghare rahIne tenuM anAja khAto nimakaharAma banyo. javAnuM to nAma ja deto nathI. haMmezAM mAlaNa thakI avanavA saMdezA kahevaDAvato ane bheTa sogAdo mokalato guNAvaLIne potAnI karavA pAko lubdha banyo. nitya samAcAra sAMbhaLatI guNAvaLI ekadA vicAra karavA lAgI ke mArA rUpa pAchaLa paradezI sArthavAha pAgala banyo che. paNa bicArAne khabara nathI ke pariNAma zuM Avaze? rojanA saMdezA sAMbhaLI guNAvaLIe nirNaya karyo ke Ane paNa pATha bhaNAvavo paDaze. zIlanA rakSaNa mATe satI guNAvaLI sAvadha banI gaI. have tenI AvAsanI bArIe pote dekhAya nahIM te rIte potAnA AvAsamAM rahevA lAgI. tyAre mAlaNe AvIne kahyuM - "tame kema hamaNAM bArI ke bAraNA pAse dekhAtA nathI ? zeTha saMbhAre che. to Aje mArI sAthe temanA AvAse cAlo. tamArA darzana vinA te manathI tadna mUMjhAI gayA che. guNAvaLI vAta sAMbhaLI Azcarya pAmI ke re nirlajja! amArA gharanuM khAIne amAruM bagADavA nIkaLyo che. mAlaNa to guNAvaLInA bhAva vAMcI vaLI AgaLa bolavA lAgI. zeThANI ! te zeTha temanA dhanadolata tamane ApI devA taiyAra che. tame mArI sAthe cAlo. ekavAra to cAlo. mAlaNanI vAto sAMbhaLI guNAvaLI vadhAre vicAravA lAgI. "kharekhara! A zeThanI buddhine ThekANe lAvavI paDaze. re! nIca! adhama ! kAmAMdha banelA mANaso divasa rAta jotA nathI. zAna ThekANe lAvavA tenuM saghaLuM dhana harI lauM. tethI pharIthI mAruM nAma na le. mAlaNa vaLI AgaLa kahevA lAgI-mArI vAta mAno. te zeTha to tenA dezamAM javAnI taiyArIo karI rahyA che. tame ekavAra to cAlo. Aje tame maLavA nahI Avo to te maravA taiyAra thayo che. meM kahyuM ke huM te zeThANIne laI AvIza. tame marI na jAo. tethI A bicArA zeTha mATe ekavAra to tenI havelIe Avo. guNAvaLIne paNa upAya sujhatAM mAlaNane kahevA lAgI - are bAI ! zeThane jaIne kaho ke tame marazo (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 210 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahI. rAtrine viSe jarUra AvuM chuM." guNAvaLInI vAta sAMbhaLI ghaNo khuzI thayo. mAlaNa paNa khuza thaI. ghanasArthe Akho dina jema tema pUro karyo. saMdhyA samayathI guNAvaLInI rAha joto bAraNe AMTApherA pharyA kare che. potAnA deza javAnI taiyArI karI lIdhI. jayAre guNAvaLIe potAnA patine kahyuM ke Aje saMdezo mArA piyarethI Avyo che tethI huM Aje mArA piyara jAuM chuMA pramANe kahIne te ghana sArthavAhanA ghare javA nIkaLI. samaya thatAM mAlaNa teDavA AvI. mAlaNanI sAthe guNAvaLI taiyAra thaIne piyeranA nAme zeThanA ghare AvI. saMketa anusAra guNAvaLI pakSanA maMdire pahoMcI. zeTha potAnuM saghaLuM dravya laI sAMDhaNI upara savAra thaIne yakSa maMdire AvI gayo. guNAvaLIe mAlaNane rajA ApI ravAnA karI dIdhI. ane zeThanI sAthe sAMDhaNI hatI te sAMDhaNI para savAra thaI gaI. zeTha to bicAro page page cAlyo Avyo che. zeThane vAtomAM evo caDAvyo ke vAtamAM tallIna banI gayo. kAmAMdha mANasonI buddhi bahera mArI jAya che. guNAvaLInI vAta sAMbhaLatAM ja ekadama guNAvaLI sAMDhaNI thobhAvI dIdhI ane kahevA lAgI. guNAvaLI -re zeTha ! huM to ahIMthI AgaLa nahIM cAluM. zeTha sAMbhaLI DaghAI gayo. bolyo - re devI ! ahIM ATale AvI gayA. have kema AvuM bolo cho? mAruM nagara dUra nathI. zeThANI - nA! huM ahIMthI nahIM AvuM! dhana - paNa zuM banyuM ke nA pADe che? guNAvaLI - zeTha ! huM mArA paganuM eka jhAMjhara UtAvaLamAM paheravAnuM bhulI gaI. A eka jhAMjhare tamAre tyAM nahIM AvuM. zeTha dhana sArthavAha - re! devI ! e bhulI gayA to javA do. huM tane bIjA dasa laI daIza. guNAvaLI - mA! mAre to Aje ja joIe. UtAvaLathI nIkaLIne te mAruM jhAMjhara mArA divAnakhAnAmAM palaMga upara paDyuM che. zeTha! tameja laI Avo. have zeTha sArthavAha muMjhAyo. vaLI rasto kADhyo. zeTha - tArA divAnakhAnAmAM che to huM mArA mANasane mokalI kAle savAre maMgAvI laIza. guNAvaLI - nA! tame ja jAte jaIne mAruM jhAMjhara laI Avo. strI haTha laI beThI. mukha sudhI koLiyo Avyo ane pAcho gayo. zeTha dhana vicArI rahyo che. zuM karuM? jo na jAuM levA to te ahIMthI khasatI nathI ane jo jAuM to... (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) / dropara rAto ) 218 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM guNAvaLImAM lubdha banelo zeTha jhAMjhara levA javA taiyAra thayo. dhana kahevA lAgyo - guNAvaLI! tuM ahIM ja besaje huM jhAMjhara laIne jaldIthI AvuM chuM ne tyAMthI UtAvaLo gAma tarapha cAlyo. dhanathI bharelA kothaLA sAMDhaNI upara hatA. te guNAvaLI paNa sAMDhaNI upara beThI hatI. zeThanI pUMTha dekhAtI baMdha thatAMnI sAthe ja guNAvaLI sAMDhaNIne AgaLa doDAvI dIdhI. madharAte bharajaMgalamAM jatI guNAvaLIne vaLI cora maLyo. core hAka mArI. guNAvaLIe sAMDhaNIne UbhI rAkhI. cora AvIne sAme Ubho. mAla bharelI sAMDhaNI joI cora harakhAyo. paNa sAMDhaNI ane savAra ne jotAM stabdha thaI gayo. have tene mAlanI sAme najara nathI. guNAvaLI sAme jotAM ja vicAravA lAgyo. mAla sAthe strI maLI che. dudha dekhI bilADo harakhAya tema A cora harakhAyo. guNAvaLInA rUpa jotAM cora kAmabANathI viMdhAyo. mAla sAmenI draSTi have rUpasuMdarInA rUpa sAme maMDANI. cora bolyo - he vanadevI ! Aje to mane mAla sAro maLyo che. huM cora chuM tArA mAlane hAtha lagADIza nahIM. paNa.. paNa.. ATaluM bolatA coranI jIbha thoDI thothavAI. rUpa jovAmAM, rUpa pIvAmAM paDI gayo. guNAvaLI samajI gaI. ekathI chaTakI to bIjo bhaTakAyo. ahIM paNa phasAI gaI chuM. mArA zIlanA rakSaNa mATe yukita karavI paDaze. corane kahevA lAgI, guNAvaLI - he rAjakumAra ! A sAMDhaNI upara besIne mAre AgaLa javA mATe A rastethI nIkaLI chuM. paNa tame rastAmAM maLI gayA. mArA dhanabhAga ke sathavAro maLyo. cora vicAravA lAgyo. rUpa che teTalI bolavAmAM paNa che. vaLI bolyo - he pahmaNI ! mane paNa tAro sAtha gamaze. lAva huM lagAma pakaDIne mArge cAluM tuM nirAMte besa. guNAvaLIe vicAryu mIThAM zabdo sAthe vAta karatAM karatAM jaMgala vitAvI dauM. to beDo pAra. pachI to guNAvaLI coranI sAthe vAtoe caDI. corane paNa vAto sAMbhaLavAmAM majhA paDI. guNAvaLI - paradezI ! Aje mArI bhAgya dazA jAgI. Aje to mArA mananI IcchA purI thaI che. cora - he rUpavatI ! huM to haMmezAM corI karuM chuM. paNa Aje tane jotAM mArI corI karavAnI Adata bhUlI gayo. mAre to Aje cAra cAra cAMda khIlyA che. Aje mArI IcchA tAre pUrI karavI paDaze. ane IcchA pUrI karavA tuM mane je kahe te karavA huM tAro sevaka banI badhuM karavA taiyAra chuM. paNa mane nirAza na karatI. guNAvaLI - he sajjana ! (sArA zabdothI navAje che.) tamane nirAza zA mATe karuM? huM to tamArI chuM A mArI pAse hIrA, motI, mANeka Adi jhaverAta je che te paNa tamAruM che. tamane jotAM mane to tamArI para prIta thaI gaI che. have huM to tamArI ja chuM. huM tamane choDIne kayAMya javAnI nathI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 219 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cora - suMdarI ! to mArI IcchA pUrI kara. guNAvaLI vicAramAM paDI. cAlatA cAlatA jaMgala lagabhaga pUruM thavA AvyuM hatuM. coranI vAta sAMbhaLI guNAvaLI bolI guNAvaLI - tamArI vAta sAcI. tame mArI vAta sAMbhaLo, huM gaIkAlanI nIkaLI chuM rastAmAM kayAMya bhojana maLyuM nathI. te kAraNa thakI mane bhukha ghaNIja lAgI che. juo ! sAme gAma dekhAya che tyAM jaIne bhojana laI Avo. bhojana karyA pachI tame kahezo tema karIza. rUpamAM lubdha banelo cora guNAvaLInI upara vizvAsa mUkI, tyAMthI saDasaDATa gAmamAM bhojana levA upaDI gayo. satI e evo vizvAsa pedA karyo che ke corane bIjuM kAMI paNa vicAravA jevuM rahyuM nahotuM.guNAvaLIto eka vaDalAnA jhADa nIce beThI. satI vicAramAM che. have zuM karavuM? cora gAmamAM pahoMcI gayo. tevAmAM dUra rahelA vanaudyAnanA vanapAlake guNAvaLIne joI. apsarA jevI strIne joI doDato nagaranA rAjA pAse pahoMcI gayo. rAjAne vadhAmaNI ApatA kahevA lAgyo - he mahArAjA ! ApaNA udyAnanI bahAra vaDalA heThaLa koI rUpALI strI beThI che. pAse eka sAMDhaNI che. sAMDhaNI para kothaLA bharelo mAla paNa lAge che. AvI strI to meM kayAMya joI nathI. tethI doDato Apane A vadhAmaNI ApavA Avyo chuM. rAjA strI laMpaTa hato. yauvanavatI suMdarInI vAta sAMbhaLI AnaMda pAmyo. vaLatuM vadhAmaNImAM pAlakane dravya ApI ravAnA karyo. tarata ja potAnA sevakane mokalI sAMDhaNI ane dravya sahita te strIne Adara sahita potAnI pAse teDI lAvavA ravAnA karyo. rAjasevaka nagara bahAra vaDalA heThe beThelI guNAvaLI pAse pahoMcI gayA. rAjAno saMdezo kahI saMbhaLAvyo. guNAvaLI vicAravA lAgI. zuM karavuM? ghaDIka to manamAM hasavuM AvI gayuM. saMsArarasika jIvonI dazA kevI che? paLano paNa vilaMba karyA vinA sevakanI sAthe sAMDhaNI sahita rAjamahela tarapha ravAnA thaI. kAraNake coranI AvavAnI taiyArI hatI. tethI tenAthI bacavA jaldI ravAnA thaI. rAjamahelamAM rAjA sAme AvI UbhI rahI. rAjA to rUpavatIne ekITase joI rahyo. zuM rUpa che? kevI yauvanavatI che? vicAratA rAjAnA mukhanA bhAvo guNAvaLI kaLI gaI. ahIM paNa kAmAMdha najaro dekhAya che. bacavA mATe upAya vicArI lIdho. guNAvaLI - he rAjana! huM to ahIM AvavA ja nIkaLI chuM. sevakane na mokalyo hota to paNa huM AvavAnI hatI. rAjA - rUpasuMdarI ! tuM koNa? vaLI tuM kayAMthI AvI? ane kayAM javAnI? guNAvaLI - mahArAja ! huM eka mAnava strI chuM. ATaluM bolatA satI ghaNA jorathI hasavA lAgI. hasatAM hasatAM vaLI AgaLa bolI - rAjanuM! huM mArA gherathI dravya laIne AvI chuM. huM svayaMvarA banIne AvI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 220 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuM. huM kayAMye javAnI nathI. svayaMvarA - potAnI IcchAthI sAmethI tamane varavA AvI chuM. mAro svIkAra karo. zA mATe sevakane mokalI nAhakanI upAdhi karI. strInI vAto sAMbhaLI rAjA harakhAyo. satIe rAjAne vizvAsamAM lIdho. rAjamahelamAM UtaravAnI vyavasthA thaI gaI. rAjAe rUpasuMdarIne kahAM cAlo rAjamahelamAM. guNAvaLI rAjAnI pAchaLa pAchaLa rAjamahelamAM javA mATe cAlI. rAjasevako sAMDhaNIne mAla saMbhALI strInI pAchaLa cAlyA. rAjamahelamAM UtAro Apyo ane be cAra dAsIo sevAmAM mUkI dIdhI. khAvA pIvAnI jogavAI thaI gaI. judA mahelamAM guNAvaLI nirAMte beThI che. vicArI rahI che ke have AgaLa zuM upAya karavo? A tarapha rAjA rAjya saMbaMdhI kAma jhaTapaTa patAvIne guNAvaLInA mahele AvavA utsuka banyo che. bIjI badhI rANIone choDI daIne sAMja paDatAM guNAvaLInA mahelamAM AvI pahoMcyo. satIe UbhA thaIne rAjAnuM svAgata karyuM. svAgatano svIkAra karato rAjA satIne jotAM jotAM mahelamAM pravezyo. palaMga upara AvIne beTho. guNAvaLI sAvadhAna thaI gaI. mahelanA rUmamAM AMTA pherA lagAvatI, rAjAnI sAthe vAto karavA lAgI. divagurU upara avicala zraddhA ane zIlanA prabhAve satI sAvadhAnapUrvaka yukitathI jALa bichAvI rahI che. guNAvaLI - mahArAjA ! ATalI badhI UtAvaLa zA mATe? huM to svayaMvarA banIne AvI chuM. have huM kayAM javAnI hatI? rAjA - he suMdarI ! have to tArA vinA paLavAra paNa rahI zakuM tema nathI. rAjyanA kAmo jaldIthI ATopI tArI pAse doDI Avyo. guNAvaLI- he rAjanuM! dhIraja dharo huM to tamArI chuM ne tamArI rahIza. vAto karato rAjA palaMga parathI Ubho thaI guNAvaLI pAse pahocI gayo. guNAvaLI dhIre dhIre bolatI bolatI tyAMthI sarakI gaI. guNAvaLI - mahArAjA ! adhIrA na bano. mArI vAta sAMbhaLo. mAruM vrata pUrNa na thAya tyAM sudhI huM tamane AdhIna thavAnI nathI. mahArAjA - he manaharaNI ! svayaMvarA banIne mAre tyAM cAlI AvI have vrata kevuM ne vAta kevI? guNAvaLI - rAjan ! UtAvaLathI kAma viNasI jaze ane jIMdagIbhara pastAvuM paDaze. rAjA - nA! nA! mAre pastAvuM nathI. he zubhe! tArA adhUrA vratane huM pUrNa karI ApIza. bola! jaldI bola! tArI zI IcchA che? guNAvaLI - mahArAjA! tamArA darzana ane sukharUpa thayA. tethI AnaMda ghaNo che. paNa huM mArA nagarathI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 221 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIkaLI tyAre meM vrata lIdhuM che. mArA managamatA svAmInA darzana karIne ApaNA nagaranI bahAra kAmadevamahAdevanI yAtrA-darzana karavAM. pachI te mahAdevanI pUjA karavI. temanI caraNaraja thakI kapALamAM tilaka karavuM. A abhigraha tame pUro karAvo pachI tamArI sAthe saMsAralIlA bhogavIza. rAjAne kayAMya avizvAsa ke A rAjA vAta sAMbhaLI tAjuba thaI gayo. satIe evI rIte vAta karI zaMkA na thAya. rAjAne tAlAvelI jAgI che. jaldI vrata pUrNa thAya, ane jaldI mane strI maLI jAya. rAjAe kAmadevanA maMdire javA tAbaDatoba taiyArI karAvI. ratha taiyAra thaI gayo. sAthe rakSaNa mATe cunaMdA subhaTo taiyAra karyA. rAjAe AvIne kahyuM - he rUpasuMdarI ! kAmadevanA maMdire javAnI taiyArI thaI gaI che. jaldI cAlo. guNAvaLI - rAjana ! mAre vrata che ke huM ekalI ja 2thamAM jaIza. Apane mArI sAthe AvavAnuM nathI. paNa huM tamArI rANI Ama sAdI sAdI maMdire jAuM ? mane mUlyavAna koTi bhUSaNo to paheravA Apo. pUjA karIne pAchA pharatAM koTimUlya bhUSaNo pAchA laI lejo. koTimUlya hAra paherIne kAmadevanI pUjA karIza. vaLI guNAvaLIe kahyuM - rAjan ! mAro abhigraha pUrNa karI pAchI AvuM chuM paNa.. paNa.. mArI sAMDhaNI mArA vinA raheze nahIM. to tene paNa tenA mAla sahita mArI sAthe mokalo. rathanI AgaLa sAMDhaNI taiyAra karIne ubhI rAkhI. tyArabAda guNAvaLI ratha sahita kAmadevanI pUjA karavA rasAlA sAthe cAlI. rAjAe potAnA parivArane AjJA karI ke A navI strI je Adeza Ape te Adezano amala karajo. je pramANe kahe te pramANe karajo. tenI AjJAnuM ullaMdhana karazo nahIM. rAjAe guNAvaLIne vidAya karIne kahyuM ke jaldI pAchI Avaje. guNAvaLIe vaLato javAba ApatAM kahyuM jaldI pAchI AvI jaIza. lobhiyA hoya tyAM dhUtArA bhukhe na mare. sAMDhaNI, mAla ane koTimUlyavAna AbhUSaNo laIne guNAvaLI cAlI nIkaLI. subhaTo sAthe potAnA svAmInA nagare rAjapuranI pAdare pahoMcI gaI. rAjapura nagaranI bahAra vanamAM ja sainikone UbhA rahevAno Adeza ApI dIdho. ane pote sAMDhaNI sahita svAmInA AvAse pahoMcI gaI. vanamAM rahelA subhaToe strInI dhaNI rAha joI. paNa have Ave? vilakhA pAmelA subhaTo potAne nagare pahoMcyA. rAjAne maLyA. rAjA - subhaTo ! navI rANI kayAM ? subhaTo - tame to tene badho sAsaravAso Apyo hato. te to tenA sAsare cAlI gaI. je badhuM banI gayuM sadhaLI vAta rAjAne kahI. te sAMbhaLI rAjA AzcaryamAM paDI gayo. re ! eka strIe kevuM kAma karyuM ? mAruM dila harI gaI. karoDa dravyanuM bhUSaNa paNa sAthe laI gaI. huM to badhI rIte lUMTAyo. rAjaya choDI daI, yogI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 222 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banI rAjA to cAlI nIkaLyo. zarIre bhasma lagAvI che. hAthamAM bhIkha mAMgavAnuM cappaNiyuM ane khabhe joLI nAkhI jaMgalanI vATe ravAnA thayo. moha ghelo rAjA bAvo banI cAlI nIkaLyo. vane vane gAme gAma bhaTakavA lAgyo. bhIkha mAMgI udarapUrti karavA lAgyo. jayAre A bAju cora bhojana levA gayo hato. te bhojana laI Avyo. vaDalA heThe na joI sAMDhaNI na joI manamohinI suMdarI. bhojana to hAthamAM ja rahI gayuM. vicAravA lAgyo. kayAM gaI haze ? rAgadazAmAM lubdha banelo cora potAno corIno mAla paNa sAMDhaNI upara lAdhyo hato. suMdarI na maLI, mAla paNa na maLyo ane potAnuM dravya paNa khoyuM. lamaNe hAtha daI vaDalA nIce besI gayo. meM jagatane lUMTayuM. mane lUMTanAra strI paNa maLI. ATaluM samajavA chatAM te strI pratyeno rAga ocho na thayo. Akhare zarIre rAkha lagAvI, hAthamAM jhoLI laI yogI bAvo banI gayo. nagaranI galIe galIe bhIkha mAMgato vana-jaMgalamAM bhaTakavA lAgyo. vaLI, je pelo dhana sArthavAha suMdarInuM jhAMjhara levA nagaramAM gayo hato. jhAMjhara laIne pavana vege vanamAM pAcho pharyo. sAthe pelI mAlaNa dUtI paNa AvI che. paNa tyAM to pelI managamatI padminI na joI. sAMDhaNI paNa na joI. catura dhanasArtha samajI gayo. zoka karatAM tyAM phasaDAI paDyo. kAraNake sAMDhaNI upara bhareluM jhaverAta karoDo dravyanuM hatuM te paNa laIne cAlI gaI. pote hAtha ghasato rahI gayo. jhAMjhara mAlaNanA hAthamAM ApyuM. te to pAchI ravAnA thaI gaI. sArthavAha have zuM kare ? bhIkha mAMgavAno vAro Avyo. A vanamAM zoka bharyo vairAgI banI gayo. zarIra para rAkha lagAvI bicAro duHkha bharyo yogI banI jaMgalanI vATe cAlI nIkaLyo. rAjapura nagaramAM guNAvaLIno pati jayavaMta ne khabara paDI ke piyara javAnI rajA mAMgatI mArI patnI piyara vATe gaI nathI. bIje kayAMka cAlI gaI che. te jANI jayavaMta dhaNo duHkhI thayo. vairAgya thatAM ja hAthamAM bhikSApAtra laIne bAvo banI jaMgalanI vATe nIkaLyo. cAreya yogIbAvAo vana jaMgala gAmogAma pharatAM bhikSA mAMgatA bhaTakatA, gAma pAdara vanamAM pharatA hatAM. cAreya te suMdara strIne jovA gAma nagara phare che. paNa suMdarI kayAMya jovA maLatI nathI. bicArA ghara ghara bhIkha mAMgI jIvana vitAve che. ekadA A cAreya yogI pharatAM pharatAM nasIba joge vanamAM rahelA sarovarane kAMThe bhegA thaI gayA. 'alakhaniraMjana' dhUna bolAvatA sau ekabIjA potAnA pApanA paDikAM kholavA lAgyA. bicArA duHkhiyArAone ekabIjAno sahAro maLatAM kaMIka sAMtvana anubhavatA hatA. ekabIjA aMdaroaMdara vAta karavA lAgyA. peTapUjA karavA jhoLIomAM loTa vagere lAvelA tene bahAra kADhI roTI pakAvavA dhUNI dhakhAI lAkaDAM bhegA karI cUlo saLagAvyo. saue potapotAnI roTI banAvI. pachI dALa banAvavA zakorAne culA upara mUkayuM. keLanA pAMdaDAMno camaco banAvI dALa halAvavA lAgyAM mitrabhAve vAto karatAM rasoI karI rahyA che. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 223 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojana taiyAra thatAM cAreya yogIoe sAthe besIne khAdhuM. bhUkha dUra karI. pachI jhoLImAMthI gAMjo kADhI hoko laI gAMjo pIvA lAgyA. bhAMga banAvI hatI te paNa ekabIjAne pIvaDAvatA hatA. cAreya mitro banI jatAM ekabIjAne pUchavA lAgyA ke tame bAvA kema banI gayA? gaMjerIbAvAne kaMI zIkhavavuM paDatuM nathI. bAvA banI gayA chatAM mananI duSTatA zaThatA jatI nathI. - nirAMte beThelA cAreya bAvAono DAyaro jAmyo che. pUche che tamAre kema yogI banavuM paDyuM? yoga zA mATe dhAraNa karyo ? tamArA guru koNa? jeNe yogI banAvyA. vAtonI ramajhaTamAM ja sArthavAha dhanayogIne pUchyuM - he yogIrAja ! tame zA mATe yoga lIdho? dhanasArtha yogI - he yogI mahAtmAo! sAMbhaLo! mane eka bAI maLI. je mArA hIrA mANeka jhaverAta laIne cAlI gaI. mArI pAse kaMI ja na rahyuM. tethI A bAvAnI jhoLI pakaDI bAvo banI gayo. potAnI kahANI kahI saMbhaLAvI te suMdarInA viyogamAM bAvo banyo. mArA dhananuM nakhkhoda meM ja vALyuM. bhasma lagAvI bhabhUti kapALe lagAvI, bhIkha mAMguM chuM. meM nakhkhoda vALyuM tethI loko mane nakhkhodapurIthI oLakhe che. - te strIne meLavavA mATe ghaNA phAMphAM mAryA. nArI na maLI. tenA trAsathI bhAgI nIkaLyo. have ghara ghara jaIne bhIkha mAMgato boluM chuM he maiyA he maiyA bhikSA gho maiyA' paNa pelI strI to kayAMye jovA maLatI nathI. have cora yogIne pUchayuM - he yogI ! tame kema A bhekha lIdho? cora kahe - zuM karuM? huM paNa koI strInA mohamAM phasAyo. potAnI ApavItI kahIM. pachI bolyo, A saMsAramAM mohe mane kharAba karyo. game teTalo zora-bakora karuM paNa have mAruM koNa sAMbhaLe? sAMDhaNI upara besIne strI mAruM paNa dhana laI bhAgI gaI. vizvAsa pamADIne chetarI gaI. tenA viraha ame yogI banIne bhaTakIe chIe. have rAjA yogI bolyo - he yogI ! tame tamArI vAta kahI. paNa huM to nagarano rAjA hato. te ja strI mAre tyAM AvI. karoDa dravyanuM mUlyavAna ghareNuM laIne cAlI gaI. je vAta para mane hasavuM Ave che. vAta karatAM zarama Ave che. jayAre mArA subhaTo sainikone gAmane pAdare UbhA rAkhI dIdhA. ne kahI gaI ke rAjAe mane mArA sAsare vaLAvI dIdhI che. huM jAuM . te strInA mohamAM ame phasAyA. ane yogI banI cAlI nIkaLyA. traNeya yogIoe potAnI vAta kahI saMbhaLAvI. have cothA yogIrAjane pUchavAmAM AvyuM bolo? yogIrAja ! yoga kema lIdho? jayavaMta yogI zuM javAba Ape ? jayavaMta traNeya yogInI vAta sAMbhaLI samajI gayo. ke mArI strIeja A traNeyane yogI banAvyA. potAnA zIlanA rakSaNa mATe ja mArI patnIe A badhA upAyo karyA che. kharekhara ! guNAvaLI mahAsatI che. jayavaMta traNeya yogIrAjane kahevA lAgyo - he yogIrAjo ! "alakha niraMjana sItArAma" tamane saune (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 224 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmarAma huM to mAre ghera jaIza. kahIne jayavaMta tyAMthI uThIne gharabhaNI cAlavA lAgyo. ghare AvIne potAnI patnIne jotA ja ghaNo AnaMda pAmyo. potAnI badhI vAta kahI. baMne hasI paDyA vaLI baMneno saMsAra AnaMda ane premathI bharelo cAlyo jAya che. devagurunI ArAdhanA karatAM vrata niyama pALatAM hatA. gurunI apUrva bhakita karatAM potAnuM AyuSya pUrNa karI svarge gayA. A pramANe A trIjA khaMDanI chaThThI DhALa AnaMda vinodanA vacanathI kavirAje pUrNa karI. -: duhA : padmAvatI kahe suNo sakhI, nahi paTTadhara e dhUrta, karIye parIkSA paraNazuM, manavAMchita varata. /// dAsI mukhe narapati suNI, harSa lahe suvizeSa; svayaMvarA maMDapa thyo; karI sAmagrI azeSa. /ro. gAma nagaranA bhUpane; teo karI bahumAna; rAjasutAne svayaMvare, Avo saputra sayAta. all Rddhi sahita AvyA savi, ratnapurI udhAna; gaurava tasa bhupati kare; tRNa azanAdi vitAna. jo staMbha sphaTikamayI jhagamage, nATAraMbha, paMcavarNa citrAmaNa, svarga vimAna acaMbha. paNa paMkti siMhAsana zobhatI, caMphTavA cosAla; dhUpaghaTA gagane calI, dvAre kusumanI mALa. ko. dekhI tRpa savi harakhIyA, maMDapa racatA sAra; muhUrtasara tiAM AvIne, beThA sahu parivAra, Ilol pUtaLI 1-vAhana sahita ra-vistAra hi. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara ravo zo - 225 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA : bhAvArtha A pramANe strIcaritranI kathAne kahI padmAvatI sakhIone kahevA lAgI. - he sakhIo! tame saue mArI vAta sAMbhaLI. A kathAnA anusAre kayAMye chetarAIza nahIM. tame A strIcaritranI kathA sAMbhaLI. teNe bhalabhalAne bharamAvyA che. citrapaTa laI AvanAra dhUtAro nathI. tamane bhrama che. kharekhara ! A paradezIthI huM jarAye ThagAI nathI. A paradezInI huM parIkSA karIza. pachI ja enI sAthe huM lagna karIza. tame temAM nizcita rahezo. paNa hamaNAM tame teone zodhI lAvo. - sakhIo dAsIo sau samajyA ke rAjakuMvarIne A paTamAM rahelAM citranA darzanathI puruSa pratyeno dveSa cAlyo gayo che. tyArapachI eka dAsI padmaratha rAjAne samAcAra kahevA doDI gaI. dAsI - he mahArAjA ! Apane sArA samAcAra ApavA AvI chuM. rAjakumArI have puruSa pratye rAgavALI thaI che. pagharatha rAjA - zuM dAsI ! vAta A sAcI che. kuMvarInA manamAMthI veSapaNuM nIkaLI gayuM? dAsI - hA mahArAja ! pAratha rAjA - jaldI bola! dAsI ! evuM zuM banI gayuM? dAsI - he mahArAja ! koI be paradezI paTTamAM citrane suMdara AlekhyuM hatuM. te citra jotAM ja kuMvarIbAnA mananA bhAva palaTAvA lAgyAM. A rIte banelo badho ja vRttAMta rAjA AgaLa kahyo. rAjA A samAcArathI ghaNo ja AnaMda pAmyo. pelA be paradezI kayAM cAlyA gayA haze? rAjA vicAramAM paDyo. kayAM zodhavA? jarUra A citramAM pUrvanA saMketa anusAra ja padmAvatI paradezI para anurAgavALI thaI haze. pradhAna A samAcAra sAMbhaLatA ja rAjA pAse AvI gayA. baMne vicAre che ke zuM karavuM? chevaTe nirNaya karyo. svayaMvara maMDapamAM badhA ja rAjakumArone bolAvavA. jemAM baMne paradezI pUrvabhavanA koIpaNa saMbaMdhe AvI maLaze. tarata ja nagaramAM paNa A vAta thavA lAgI. nagarajano paNa harSita thayA. have A bAju rAjAe svayaMvaramaMDapa maMDAvyo. deza paradeza AmaMtraNa pAThavIne rAjA rAjakumArone bolAvyA. rAjAe AvanAra mahemAnonA Adara satkAra bahumAna karyA. svayaMvarano divasa AvatAM maMDapa suMdara racAI gayo. gAma nagaranA rAjA Adi sau AvI beThA. ratnapurI nagaranI bahAra udyAnamAM svayaMvara maMDapa suMdara naMkhAyo hato. nagara ne udyAnamAM jatAM AvatAM lokothI rastA paNa sAMkaDA thaI gayA. svayaMvarA padmAvatI paNa have taiyAra thavA lAgI. maMDapanI zobhA zI varNavI? maMDapanA thAMbhalA sphaTikamaya hovAthI jhagArA mAratA hatA. thAMbhale thAMbhale nATAraMbha karatI pUtaLIo mUkavAmAM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 226 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI hatI. paMcavarNanA to citrAmaNa karavAmAM AvyA hatA. devanA vimAna sarakho maMDapa zobhato hato. maMDapane pharatAM siMhAsana lAInabaMdha goThavAyA hatA. suMdara caMdaravA paNa tyAM bAMdhyA che. cArekora madhamadhatA sugaMdhI dravyonA cUrNathI dhUpa karavAmAM Avyo hato. je dhUpanI dhUpaghaTA AkAza tarapha jaI rahI che. maMDapanA dvAre dvAre sugaMdhI phulonI mALA banAvIne toraNo bAMdhyA che. sAkSAt svarganuM vimAna UtarI na AvyuM hoya evo A maMDapa hato. te joIne rAjakumAro AnaMda pAmyA. suMdara maMDapanI racanA joI sau diMgUDha thaI gayAM. ravayaMvarano samaya thatAM sau tyAM AvI gayA. sau yauvanavatI madabhara rUpakanyA padmAvatIne meLavavA mATe susajja thaIne beThA. -: DhALa sAtamI :(sogaThaDAM te mAMDyA sola re. e. rAga ) maLI maMDapamAMhe kayerI re chuTAM nAMkhyAM phUla verI re; zobhA svarganI . re; ' kahe pachI te veLA re, bhAi sarva maLyAM ihAM bheLA re, zobhA. ll muja ghara eka "cApa uttara re, nAma che tema vanasAra re, zobhA. tasa paNacha caDhI na vilokI rete upara svatI cokI re. zo. ' //rA karI pUjA thAvuM kayerI re, je caDhAve nara eka pherI re, zo. padmAvatI putrI bALA re tama kaMThe have varamALA re, zo. //all suNI bole garva bharelA re, e kAmamAMhe zI veLA re, zo. dharI padmAvatI zaNagAra re, sAthe sakhIno parivAra re, zo. pAlakhIe besI calatI re, jANe indranI putrI jayaMtI re zo. hemakabA kara jhalakAra re, cale ghasI AgaLa cAra re, zo. //pa/ hoya paMkhAe pavana kareve re, toya tAMbUla bIDAM dhere, zo. maMDapa chAyo aMdhAra re, tiAM vIjaLIno jhamakAra re, zo. kA vaLI . sAthe subhaTa hajAra re, maMDapa AvI teNI vAra re, zo. paNa manamAM ciMtA eka re, paTTadharanI rahejo Teka re zo. sagA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 227 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bolyo maMgaLapATha re sA zakuna namI bAMdhe gAMTha re, zo. UtarI sakhIone vicAle re, pUrvabhava kata tihALe re, zo. to eka dizi oya mitra te beTho re, rAjaputrIe nayaNe dIThAM rezo. ghasI vayane napasaMda re, dharI dhIraja uThe AnaMda re, zo. | lATa zato rAya agaMdha re, cApa dekhI thayo te aMdha re, zo. lajavANo gayo ANabhALI re, sabhAloka hase dei tALI re, zo. //old. Avyo rAjA karaNATa re, nAgaphaNIe pachADyo cattopATa re, zo. je nRpasuta thai ujamALa re, va raDyA zIkhI kare jhALa re, zo. 7/11 nIcuM joi savitRpa beThA re, munirAja karyu dhyAnamAM peThA re, zo. huo nRpa ciMtAtura jAma re, citrasena Ubho thai tAma re, zo. 7/1ii. vaDe mitrane dharma pracaMDa re, tuma sahAye dharuM 'koDa re, zo. asi kara dharI mitra te bhamato re, citrasena dhanuSane namato re, zo. 1all dhanurve kaLAe dakSa re, samarato dhanaMjaya yakSa re, zobhA. te zIdha sahAya karAve re, lIlAe dhanuSa caDhAve re, zo. 7/14 kuMvarI harakhI teNI veLA re, tasa have tamALA re, zo. ajJAtakuLe tRpa rUThayA re, sAyudhe raNa karavA uDDayA re, zo. /1 re saMkA tuM nahIM palALa re, tata kaMTha thakI varamALa re, zo. bhaNe kuMvara tamo zIyALa re, huM kesarIsiMhano bALa re zo. 7/16 kanyAnI cAyatA sArI re, nahi mAMgye Ave tArI re, zo. paravArI taNA abhilAkhI re, paupaMkila durgati lakhI re, zo . // muja kara asidhAra gaMga re, karo jAte nirmaLa aMga re, zo. eNe bolya macyo saMgrAma re, sura sAyathI nAThA tAma re, zo. 18ll vIrasena vasaMtaparIndra re citrasena jayo tasa tada re, zo. aNaciMtI amRta bole re biradAvaLI 'magadha bole re, zo. 1lI suNI nRpa sahu vismaya pAme re, baLavaMta lahI ziranAme re, zo. vistAre vivAha kIdho re, parathato kAraja sIdho re, zo. /raol. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 228 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaja vAjI rathAdika dIdhAM re, citrasenakumAre lIdhAM re, zo. vaLI yAcakane bahu rAta re, rAya rANAne bahumAna re, zo. ra1. vilase AvAsa uoMga re, rasa bhara padmAvatI saMga re, zo parabhavanI vAta saMbhAre re, raNa pUravano visAre, zo. raro gIta gAta ne nATaka jotAM re, sukhabhara vItyA kti ketAM re, zo. khaMDa trIje sAtamI DhALa re, zubhavIra vayana sALa re, zobhA //ra3 1-dhanuSa -agni 3-dhanuSa 4-bhATa-cAraNe daMpatInuM milana -: DhALa - : bhAvArtha : pavaratharAjAnI rAjadulArI padmAvatIno svayaMvara divasa AvI gayo. svayaMvara maMDapamAM javA sau taiyAra thaI gayA che. rAjA ne rAjaparivAra taiyAra thaI ratnapurI nagarInA bahAra udyAne svayaMvaramaMDapamAM AvI pahoMcyAM. svayaMvaramaMDape rAjaparivAra jayAM besavAno che te jagyAe sugaMdhI phulo chuTA chuTA pAtharyA che. jenI maheka cArekora vistaratI hatI. sau manamAM malapatA potAnI jAtane dhanya mAnatA hatA. jANe kharekhara ! ApaNe amarApurImAM AvI vasyA. A sAkSAt svarganI zobhAnuM vizeSa varNana zuM karIe? sau potAnA sthAnamAM rahelA siMhAsana para beThA che. ratnapurIno rAjA pavarathanI sAme sahu koInI najara che. kema ke svayaMvarA putrIno pitA have zuM kahe che te sAMbhaLavA adhIrA banyA che. te adhIrAIno aMta lAvatA pavaratha narezvare potAnI beThaka parathI UbhA thaIne sabhAsadone cArekora joI lIdhA. tyAra pachI sabhAne uddezIne rAjA bolyA - he sabhAsado ! Apa sau sAMbhaLo. Apa mArA AmaMtrita mahemAno cho. Apa sau mArI kanyA padmAvatInA svayaMvaramAM padhAryA cho. to huM tamArI zI bhakita karuM! mArI evI koI zakita nathI. je tamArI yathArtha bhakita karuM. chatAM yatkiMcita karI che je, sahu svIkArajo. ATaluM kahI rAjA potAnA Asane besI gayA. mahAmaMtrIzvare sabhAne uddezIne kahevA lAgyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he amArA mAnavaMtA mahemAno! Apa sau sAMbhaLo. amAre tyAM deva adhiSThita dhanuSa bANa che. je vaMza paraMparAgata amArA vaDilo pAsethI amArI pAse Avela che. te ApaNI sabhAmadhyamAM sthApita karela che. te sahu joI zake che. Ajano divasa ApaNA mATe moTo tema ja mahatvano che. amane saune ghaNo AnaMda che. amArA mahArAjanA vaMzajamAM dhAro che ke je puNyazALI mahAparAkramI A dhanuSanI paNachane caDAvaze tene amArI rAjakumArI varamALA Aropaze. deva adhiSThita A dhanuSanuM nAma vraja sAra che. dhanuSa upara tenA adhiSThita devanI cokI che. je te upADI zakavA samartha nathI. atyAre A dhanuSanI pUjA karI, Apa saunI vacamAM mUku chuM. je koI vIralo hoya te potAnA bAhubaLa upara vizvAsa hoya te AvIne potAnI zakita pragaTa karI, dhanuSane paNacha caDAve. te veLAe mahAmaMtrIe daivI dhanuSanI pUjA karAvIne sabhAmadhye Adarasahita pATa para mukyuM. jayAre bIjI bAju padmAvatIe soLe zaNagAra sajI, sakhIo sAthe pAlakhImAM besI svayaMvara maMDapamAM praveza karyo. sAkSAt IndraputrI jayaMtI ja na hoya? tevI zobhatI hatI. saunI najara kuMvarIne jovAmAM lAgI. AkAzamAMthI vijaLI camakatI ahIM UtarI to nathI ne? pAlakhImAMthI UtarI rAjakuMvarI maMDapamAM AvatI hatI. cAra dAsIo kuMvarIne cAre taraphathI gherI laIne sAthe cAlatI hatI. sonAnI moTI sarakhI cAbuka hAthamAM hatI. suMdara zobhatI kuMvarI sabhAmAM cAlatI be dAsIo DAbe jamaNe vIMjaNo vIMjatI hatI. be dAsIonA hAthamAM thALa hato te thALamAM pAna bIDAM hatAM. te bIDAM padmAvatIne hAthamAM ApatI sAthe cAlatI hatI. te veLA maMDapamAM jANe aMdhakAra na chavAyo hoya tema kuMvarI rUpI vijaLIno jhabakAra thatAM cArekora ajavALuM patharAI gayuM. kuMvarInA rakSaNArthe pAchaLa pAchaLa cAlatAM ghaNAM subhaTo paNa hatA. padmAvatI to sabhAmAM samayasara AvI. paNa tenA haiyAmAM eka ja vAtanI moTI ciMtA satAvatI hatI. cArekora najara pheravI lIdhI. zI ciMtA hatI to kahe che ke je mArA pUrvabhavane dekhADanAra paTTane banAvanAra paTTadharanI Teka jarUrathI raheze ne! jayAre sabhAmAM beThelA sajjano sahu kuMvarIne jovAmAM tallIna banyA. sabhAmAM rahelA maMgalapAThane bolanAra maMgalapATha bolavA lAgyAM. te ja vakhate zubha zukana thatAM padmAvatIe potAnA pAlavanA cheDe zukananI gAMTha bAMdhI dIdhI. vaLI kuMvarI sabhAsadone jovA lAgI. tyAM ja eka dizAmAM beThelA baMne paradezI mitro kuMvarInA jovAmAM AvyA. padmAvatInA mahele AvelA je be paradezI te ja be mitro sabhAmAM jotAM ja dAsI oLakhI jatAM padmAvatIne kAnamAM kahevA lAgI. te sAMbhaLatAM padmAvatI ane sakhIo manamAM harakhANI. tyAra pachI padmAvatI sakhIo sahita ucita sthAne jaI beThI. sabhAmAM maMtrIzvare paDakAra karyo ke je koI vIra hoya te ahIM AvI A dhanuSane paNacha caDhAve !" (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 23n Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhAmAMthI atyAra sudhI koI paNacha caDhAvavA uThayuM nahotuM. koNa pahela kare ! e ja vATa jovAtI hatI. zarUAta koNa kare? eka bIjAnI sAme rAjakumAro jotA hatA. paNa haju koI uThatuM na hatuM. ghaDIbhara rAjA to ciMtita thaI gayo. ekanI eka lADakavAyI kuMvarIne puruSaSIpaNuM choDAvyuM te thakI svayaMvara racyo. ane jo AmAM koI ja rAjakumAra A zarata purI nahIM kare to. vicAra AvatAM ja rAjAnA mukha upara nirAzAnA vAdaLo chavAI gayAM. eTalAmAM lATadezathI AvelA agaMdha nAmano rAjA potAnA bhAgyane ajamAvavA sabhAmadhye dhanuSa pAse AvI Ubho rahyo. jayAM dhanuSane jue che, tyAM ja te AMdhaLo banI gayo. puNyanI kacAze adhiSThita deve paraco batAvyo. bicAro Avyo tevo ja potAnA sthAne cAlyo gayo. sabhAmAM kaMIka rAjakumAro A rAjAnI hAMsI uDAvavA lAgyAM. lajajA thakI potAnuM mukha nIcuM rAkhI besI gayo. tyArapachI karNATakanA rAjA padmAvatIne meLavavAno koDa sevato potAnI mUchane hAtha thakI vaLa deto Ubho thayo. sau tenI sAme jovA lAgyA. dhanuSa pAse Avyo. haju jayAM nIce name che tyAM (nAgaphaNI) to sarpanI phaNAnI jema UMdho DhaLI paDyo. UMdho paDato joIne sahu tene hasavA lAgyA. tarata tyAMthI Ubho thaI mAMDa mAMDa potAnI jagyA sudhI pahoMcyo. tyAra pachI paNa mAlavadeza-draviDa-koMkaNa-gujajara-mevADa Adi dezanA rAjAo ane rAjakumAro dhanuSa pAse jaI jaI pAchA AvyA. devI dhanuSa pAse je je jatAM teone kaMI ne kaMI camatkAra dekhAto hato. chelle chelle deve to dhanuSanI AsapAsa agninA taNakhA ane tenI jALa paNa dekhADavA lAgyAM. have to dhanuSanI pAse koIpaNa javA taiyAra na hatuM. sahunI padmAvatIne meLavavAnI AzA dhuLa thaI gaI. sahu potAnuM moM nIcuM ghAlIne beThA hatAM. te avasare to jANe koI munirAja dhyAnamAM na beThA hoya tema sahu stabdha thaI mauna dhAraNa karI beThA hatAM. jayAre koIpaNa rAjA paNacha caDhAvavA samartha na thayo. tethI rAjA padharatha ghaNo ciMtAtura thaI gayo. manamAM vicAre che ke zuM A sabhAmAM rAjakanyAno bhAvibhartA koI nahIM hoya? sabhAmAM sannATo chavAyo. ratnasAra-citrasena paradezI baMne mitro ekabIjAnI sAme jotAM hatA. tyAM maMtrIputra ratnasAre mitrane uThavA mATe saMketa karyo. padmAvatIne meLavavAnI ghaNI ja tAlAvelI che. paNa dhanuSanA camatkAro jotAM ghaDIka to citrasena DadhAI gayo. chatAM hiMmata karIne Ubho thayo. citrasena - mitra? A dhanuSa to mahApracaMDI dekhAya che. tArA kahevAthI Ubho thayo chuM. tuM mane sahAya karaje. mArI lAja rAkhaje. ratnasAra - kumAra ! haiye dhIraja rAkhI Ubho thA. DaravAnI jarUra nathI. sAhasa ane zairya haze to (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 231 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paLavAramAM dhanuSane namAvI daIza. huM tArI sAthamAM chuM. - mitranA kahevAthI citrasena dhanuSa pAse AvavA Ubho thaIne cAlyo. ratnasAra paNa mitranI sahAyamAM khullI talavAra laIne cAlyo. baMne mitro sabhAmadhyamAM dhanuSa pAse AvI UbhA rahyAM. maMDapamAM beThelA rAjAo baMne mitrone joI rahayA che. rAjaparivAra rAjA maMtrI sahu koI ekITase baMne paradezIone joI rahyA che. sabhAmadhye pahoMcelo citrasena dhanuSane namaskAra karyA. dhanurvidyAmAM kuzaLa citrasene teja samaye dhanaMjaya yakSayajane yAda karyA. adrazyamAM dhanaMjaye AvI Ubho. kumArane sahAya karato dhanaMjaya ane rakhevALa karato ratnasAra thakI paLavAramAM dhanuSane hAthamAM laIne ramata ramatamAM paNacha caDAvI dIdhI. moTo TaMkAra karyo. A TaMkAranA avAje nirbaLa rAjAo mUrchA pAmyA. karamAyelI phulanI mALAnI jema keTalAyanA moM karamAI gayAM. keTalAka to rUThayAM ne ajANyA paradezInA kuLa vaMza na jANatA; krodhAyamAna thaIne zastra laIne kumAranI sAme laDavA taiyAra thayA. jayAre A bAju rAjaparivAramAM ghaNo AnaMda thayo dAsIe batAvelA baMne paradezIomAMthI rAjavaMzI lAgatA eka paradezIe paNacha caDAvatAM joI padmAvatInAM haiyAmAM harSa samAto nathI. rAjA padharatha paNa ghaNo AnaMda pAmyo. te avasare sabhAmadhye padmAvatIe hAthamAM rahelI varamALA paradezI citrasena rAjakumAranA kaMThe paherAvI dIdhI. kumAra citrasene varamALA jevI kaMThamAM dhAraNa karI ke tarata ja jaya jayanAda karatAM avAjo saMbhaLAyA. A nava daMpattIne saghaLA sabhAjano e harSanAdathI vaghAvI lIdhA. AkAzamAMthI devo pukha vRSTi karI. IrSALu rAjAo hAthamAM talavAra Adi laIne paradezI kumAranI sAme dhAyA. paradezI kumAra paNa sAme doDyo. zastra sahita kumAra sAme IrSALuo e paNa zastra ugAmyAM. svayaMvara maMDapa raNasaMgrAma banI gayo. IrSALu rAjA bolyo - re paradezI rAMka! tuM kSatriya kumAra nathI, tArA kaMThe varamALA na zobhe? jaldI tuM kADhI nAMkha. citrasena - rAMkaDAo! tame badhA to ziyALavA cho. huM kesarI siMhano bALa chuM. AvI jAo mArI sAme jo kSatriya bacyo ho to. aMdaro aMdara raNasaMgrAma thaI gayo. | vaLI kumAra bolyo - tame sahu kanyAnI mAMgaNI karI hoya to sArI. paNa A padmAvatI to have strI banI cukI che. te to parAI strInI IcchA karI che. tethI tame loko pApI cho. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 232 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te pApa thakI tamArI durgati thaze. parastrInI IcchAthI thayelA pApane ghovA mATe tame sau mArA hAthamAM rahelI talavAra rUpI gaMgAnadImAM snAna karI pavitra thAo. kumAranI vAta sAMbhaLI sau uzkerAyAM. tyAM to jota jotAmAM moTo saMgrAma khelAyo. dhanaMjayane saMbhALato kumAra badhAnI vacamAM saMgrAma khelI rahayo che. dhanaMjaya yakSanI sahAyathI sahu hArI gayAM ne bhAgI gayAM. ratnasAra mitra thakI kumAra citrasenanI oLakhANa thaI. vasaMtapura nagaranA rAjA vIrasenanA putra citrasena rAjakumAra che. jANI sahu nagarajano AnaMda pAmyA. bhATacAraNo thakI birudAvalI bolatAM kahevA lAgyAM ke amAre to aNaciMtita amRtanI vela prApta thaI che. zUravIra jamAIrAja adbhuta parAkramathI vismaya pAmato padmaratha rAjA dhaNo AnaMda pAmyo. tyArapachI rAjaputrI padmAvatIno lagna mahotsava mahAADaMbara pUrvaka ghaNAja dhAmadhumathI ujavAyo. dAyajAmAM padmaratha rAjAe hAthI ghoDA ratha Adi ApyA ane e citrasene svIkAryuM. pagharatha rAjAe vAcakone te vakhate dhaNuM dAna ApyuM. padharatha rAjA jamAIrAjanuM bahumAna dhaNuM sAcave che. ghaNA moTA AvAsamAM UtAro Apyo. rasabharI padmAvatI patinA saMge aneka prakAranA sukho vilase che. vaLI citrasena pUrvabhavanI vAta saMbhAratAM pUrvabhavano rAga visarato nathI. ema saMbhArIne sukhamAM divaso vitAve che. vaLI gIta-gAna-nATaka-khela Adi jotAM kaMIka divaso sukhamAM pasAra thavA lAgyA. A pramANe trIjA khaMDane viSe A sAtamI DhALa ghaNA rasathI bharapUra evI kartA zrI zubhavIra vijayajIe pUrNa karI. -: duhA : //all eka ti mitrane ema kahe, jaizuM have nija deza; "vyasana tajayAM sukha saMpajayA, sazurune upadeza. mAtA mata AziSathI, pAmyo Rddhi vizALa; macchI smaraNa mAtrathI, jaLamAM jIve bALa. nAgaNI AliMgana kare, pamga have abhUta; kUrmI avalokana kare, tiNe jaLa jIve pua. zA all (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 233 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAta nehathI mAtato, lakSagaNo che khedabharI gALo dIye, to paNa dhRtato mAtA pitA caNe jai, vitaye namuM mAta tAta sevana thakI, lahuM zobhA sasasa ghara vasatA thakAM, nirlajano piyara bhalu nahIM nArIne, durbaLa vaTa ApaNuNe uttama kahA, madhyama jaLakane adhama kahA 'mAula guNe, adhamAdhama A ratnasAra suNIne jai, kahe nRpane e utkaMThA amane ghaNI, maLavA mAtane rAya suNI mata yitavI, rANI sAthe sAmagrI savi sajaja karI, putrIjuM dharI ; meha jo ekavAra; saMsAra, //pA avatAra; bharatAra koI nAma; ThAma. /LI vAta; tAta. to vicAra; yAra. / 1-du:kha -kAcabI 3-mAmA vidAya -: duhA :bhAvArtha: vasaMtapura nagaranA vIrasena rAjAno rAjakumAra, ratnapurInA rAjA padharathano jamAI thaI cUkayo. pUrvabhavanI patnIne A bhavanI patnI padmAvatI sAthe svarganAM sukho bhogave che. ratnasAra mitra paNa potAnI sAthe che. ekadA citrasena potAnA mitranI sAthe beTho hato. bhUtakALamAM bhUlA paDelA rAjakumArane potAnuM nagara mAtApitA yAda AvI gayA. AMkha sAme mAtA-pitA AvI gayA. mAtA sAMbharatAM kumAra hRdayathI hacamacI UThayo. paDakhe rahelA mitra ratnasArane kahevA lAgyo - ratnasAra ! zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 234 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnasAra - bolo, rAjakumAra ! citrasena - mitra ! have to deza, mAta-pitA yAda AvyAM che. to have ApaNe ApaNA nagare jaIzuM. ratnasAra - kumAra ! tame kaho tyAre ApaNe taiyAra. tArI sevAmAM hAjara chuM. rajA meLavI lyo. kumAra - mitra ! yAda che ne bhUtakALa. sadgurunA upadezathI ApaNA duHkha dUra cAlyAM gayAM. sukhanA divaso AvyA. upakArI guru bhagavaMto zI rIte bhUlAya ! vaLI mAtAnI AziSa mane phaLIbhUta thaI che. je A moTI riddhi siddhi ane ramaNI pAmyo. mitra ! kahyuM che ke - jaLamAM raheluM matsyabALa mAchalInA smaraNamAMja sukhamAM jIve che. nAgaNa nAgabALane AliMgana kare to te nAgabALa adbhuta nAga bane che. kAcabI potAnI mAtAnI najarathI, tenA avalokana kare to te vikase che. tema huM paNa mArI mAtAnA AzIrvAdathI A saghaLI riddhi siddhi pAmyo chuM. vaLI kahevAya che ke pitAnA sneha karatAM mAtAno sneha saMtAna upara lAkha gaNo vadhAre hoya che. kadIka te saMtAnanI gALo sAMbhaLe to paNa kheda pAmatI nathI chatAM potAnA saMtAnonI gALo ghInA varasAda sama gaNe che. to have te mArA mAtA-pitAnI sevA karI mArA saMsArane zaNagAruM. vaLI mitra ratnasAra ! sasarAnA ghare rahevuM vadhAre, te ucita nathI. je vadhu rahe teno avatAra nirlajaja jevo gaNAya. strIne gAMDo, ghelo ke nirbaLa pati maLatAM, pati choDIne piyera rahe to te strInuM bhalu kaMIja thatuM nathI. jagatamAM kahevAya che ke uttama puruSo potAnA guNothI oLakhAya, madhyama puruSo pitAnA nAmathI, jadhanya puruSo mAmAnA nAmathI oLakhAya. jayAre ApaNe to adhamAdhama puruSo sasarAnA nAmathI oLakhAyA. atyAre huM rahyo thako adhamAdhama gaNAuM. kumAranI saghaLI vAta sAMbhaLI ratnasAre padmaratha rAjAne vAta karI - he rAjan ! amAre ahIM AvyA ghaNA divaso thaI gayA che. amArA mAtApitAne maLavAnI utkaMThA jAgI che. amArI A IcchA pUrI karavA amane rajA Apo. amane vidAya Apo. rAjA vAta sAMbhaLI, manamAM ciMtavavA lAgyo. ane kahyuM ke 'bhale ! vicArIne kahIzuM.' tyAra pachI rAjA tyAMthI rANI AvAse gayo. rANIne vAta karI. putrInI upara gADha sneha hovAthI te vAta sAMbhaLatAM ja rANInI AMkho AMsuothI ubharAI AvI. rAjA AzvAsana Ape che. ekanI eka putrI hovA chatAM dIkarI neTa parAI' samajI samajAvI rAjA have putrIne vidAya ApavAnI taiyArI karavA lAgyo. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 235 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-AThamI - ("vIra jiaidajagata upakArI. e dezI.") puNya karo jagamAM sahu prANI paNa sazuru upadezajI; gura upadeze A bhava sukhIyA, parabhava nahi duHkha leza jI. puSya / cite rAya je putrI joi, jANo neTa parAi jI; bheMsa zirAmaNa uchAlI dujhaNuM, jevuM bAmanuM nANuMjI. pu. rA kAMsA phUTa kare dhanatI gaNatI, prANuNe ghara kare vasatIjI; rakta caNoThIno alaMkAra, putrIno parivAra jI. pu. all rAjA rANI karata sajAi, tA dravya apArajI; vastrAbhUSaNa ratna dIye. vaLI haya gaya ratha parivAra jI. pu. / nRpa gaNI beTIne bhAkhe, hita zikhAmaNa sArIjI; sasasa-sAsuto vinaya karajo, va samo bharatArajI. pu. //ull devagurunI bhakti karajo, pALajo vrata niyamajI; sarva sAhelI kare milaNa, padmAvatIzuM premajI. pu. kizal voLAvI nRpa pAchA vaLIyA, kuMvara kare prayANajI; nava nava kautuka jotAM pAmyuM. matoma udhAtajI. pu tenA vaDa eka hoTo vistRta zAkhA, cihuM dizi sainya vasAyajI; daMpatI mitra rahyA vaDa heThe, pAmI zItaLa chAyajI.. pu. . sainya subhaTa sUtA saMdhyAe, zrama hara thai madhyarAtrijI; utI sutA bharaniMdrAe bole, vyaMtara jAtijI. pu. ll mitra khagakara cokI karatAM, sAMbhaLato te vAtajI; gaumukha yakSa cakrezvarI svI, vRkSa vase tirAtAjI. pu. //hol "deze sajaya ke vA nahIM sve, A narane tija tAta; svI puche yakSa bhaNe ema e che viSamI vAtajI. pu. 11 ApaNo e sAdharmika jANI vAta kahuM upakAjI: kuMvara calyA pachI, mAtA ehatI, maraNa gai vidharajI. 5. //rA 1; (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 236 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAta saMpatti vimA sAme, vaza thayo tasa rayajI; guNasena tija suta rAjya sthApavA karatI bahula upAyajI. pu. /1all citrasenane haNavA kAraNe, zIkhavyuM nRpane emajI; Ave kuMvara tAye ghoDo besaNa deza premajI. pu. /14 tuNathI na mare, to zavAjo yaMtra prayoge kIdhajI; heThaLa jAtAM paDaze upara, thAze matotha siddhajI.. pu. 1pa. tethI na maTe to viSamodaka, e traNa AvaLI jAsajI; nArI preryo 'suvaMza ravaiyo kare, dadhitI chAzajI. pu //ko cothI AvaLI, zayyA sUtA bhaya che bhujaMgato dehajI; jo mUkAze maMtrImatithI, to thAze rAjA ehajI. pu. 1LI. karI upakAra vAta jo kaheze, to tija patthara rUpajI; rAsAra sura vAta suNIne dhArI have manaphUpajI. pu. l/18 parabhAte savi sainya zuM caliyA, karata akhaMDa prayANajI; AvyA vijapura sAMbhaLI, sanmukha AvyA sajana raNajI. pu. l/1 azvathI UtarI tAtane namatAM, dIye AliMgana rAyajI; kRtrima snehe kuzaLa te pUchI, duSTa tuNa dharAyajI. pu. /raoll mitre buddhibaLe karI dUre, bIje abdha caDhAyajI; occhava zuM poLa heThaLa Avata, yamukha dIye mitra 'dhAyajI. pu. //ra1 pAche page haya dUre jAtAM, tatakSaNa poLa prayAtajI; muhUrta veLA paDyo ravAjo, loka taNo thayo vAtajI. pu. //rarI pApa pragaTa thayuM. nara mukha bole rAye kIdha upAyajI; citrasena jIvyo te sura snehI mitra pasAyajI. pu. raso nija ghara AvI, tAtane vinaye je sukhanI rAzajI; nirmaLa jaLa khAre vastrAdika, jAya na gaLIno pAsajI. pu. ra4o. vimaLA mAta namI sukha pUchI, ghatI nijadhara jAyajI; te ti vimaLA tijAra jamavA, te kapaTa dharAyajI. pu. rapa. hI cUkSepara daro zAha) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 237 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamavA dharI ullAsajI; chAnA rAkhe pAsajI.. pu. // 6 // moka bharIyA sArajI, rAjA ladhumruta bhegA beThA, pIrasatI teNI vArajI.. pu. ||7|| viSamoka dIye hoyajI; hoya mitra bhegA dekhIne, sAra, te khAve je rahe dhariyA soyajI.. pu. [28] bIDAM khAyajI; mitra dUra tAjI Trasa pAka jamIne beThAM, tAMbula vastrAbharaNa lahI sanmAne, nija maMdirIe sadhAya... pu. // 2 // sanmAnI sAsu karatI, geha vidAyajI; zubhavIre trIje khaMDe AThame DhALa kahAyajI.. y. 113011 padmAvatI zrI rAya svajana ratnasAra hoya pIrasavA rANI kuMvarAki moka lei 1-bakarI ?-sArA vAMsano ravaiyo 3-ghA dIdho. beThA. lAvI, thALa, cAra AvaLI -: DhALa-8 - bhAvArtha : rAjasabhAmAMthI ratnasAre citrasena kumAra pAse AvIne kahyuM - kumAra ! ApaNI javAnI vAta rAjAne karI che. vAta sAMbhaLI rAjAnuM mana duHkhI thayuM. paNa chUTako ja nathI. A vAta kahyA vinA, kumAre vAta sAMbhaLI. potAnI paNa javAnI taiyArI karavA lAgyA. kartA puruSa kahe che ke - he bhavya jIvo ! tame sau puNya karo. A saMsAramAM puNyazALI AtmAo sukha bhogave che. vaLI temAM sadguruno upadeza sAMbhaLI jeNe jeNe puNya upArjana karyA che, dharmanI ArAdhanA karatAM aDhaLaka puNya pedA karyuM che, te prANIo AbhavamAM ghaNA sukhane bhogave che, ane parabhavamAM paNa duHkha pAmatAM nathI. tenAthI duHkha dUra bhAge che ane sukha tene choDIne kayAMye jatuM nathI. mATe sau puNya karo. ratnapurano padmaratha rAjA vicAre che ke jayArathI putrI janmI tyArathI samajavuM ja rahyuM ke te bIjAnI thApaNa che. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 238 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM che ke dIkarI pArakA gharanuM dhana che jemake savAre (navakArazImAM) zIrAmaNamAM ghaMza khAya to te keTalI Take ! bakarInuM dUdha vadhAre vAra rAkhI na zakAya. tarata pI javuM paDe. kAM to pIvarAvI devuM paDe. badAmanuM nANuM paNa lAMbo vakhata na cAle, kAMsAno Dhagalo dhananI gaNatarImAM lAMbo samaya nabhe nahIM. mahemAnathI ghara bharyu keTalA divasa lAge ? te paNa cAlyA jAya che. alaMkAranI gaNatrImAM lAla caNoThInI zI gaNatarI ? sonA cAMdInA alaMkAranI gaNatarI karAya. caNoThIne alaMkAranI gaNatarImAM gaNAya nahIM. tevI ja rIte ghaNI dIkarIono bApa hovA chatAM dIkarI ghaNo samaya sudhI ghare rahetI nathI. putrIono parivAra chevaTe ghara khAlI thAya che. A pramANe vicArato rAjA, rANI sAthe kaMIka vAto karato, vidAyanI taiyArI karavA lAgyo. ghaNuM dravya ApyuM. vaLI sAthe ghaNAM vastro AbhUSaNo paNa ApyAM. vaLI hAthI, ghoDA, ratha, pAlakhI, parivAra paNa ghaNo Apyo. - vidAya dina najIka AvI jatAM, rAjA kumArane kahe che ke - he paradezI paroNA ! mAruM aDadhuM rAjaya to Apane maLI cUkayuM che. bAkInuM aDadhuM rAjaya paNa tamane soMpu chuM. A ratnapura rAjayanA tame mAlika cho. ApanA pitAmAtAnA darzana karI sukha ApIne vaLI amane kayAreka darzana Apajo. A nagaranI prajAne saMbhALajo. rAjA-rANI potAnI putrI viveka vinayathI yukata che. chatAM paNa kahe che ke tArA sAsu sasarAno vinaya barAbara jALavaje. deva sarakhAM patinI vAta badhI mAnajo. devagurunI bhakita karajo. he vatsa ! tuM to paradeza cAlI javAnI have to tArA darzana amane kayAre thaze? puNya pragaTaze to vaLI darzana pAmIzuM beTI ! sAsarAmAM rahIne vrata niyama jarUrathI pALaje. vaLI rAjA, jamAIrAjane kahe che - he paroNA? amArA jIvita samAna A amArI putrI amane ghaNI ja vahAlI che, tamane soMpI che, sAcavajo. enI upara mIThI najara rAkhajo. bhUla thAya to kSamA karajo. mArA kALajAnI kora tamane soMpI che. tenuM jatana karajo. avasare jarUra darzana Apajo. ATaluM bolatAM rAjA gaLagaLo thaI gayo. rANI to AgaLa bIjuM kaMI ja bolI na zakI. vaLI rAjAe kahyuM ke dIkarI ! devagurunI bhakita kayAreya cUkatA nahI. vrata niyama pALajo. tyArapachI padmAvatI mAtA-pitAnA caraNe paDI. baMne jaNA dIkarIne chelle vaLagIne raDI paDyAM. sarva parivAra paNa raDI paDyo. tyAM bhegI thayelI padmAvatInI sakhIone paNa chellA mIlaNA karyA. padmAvatI patinI pAchaLa cAlavA lAgI. tyAM ratha taiyAra hato. citrasena mitra ratnasArane padmAvatI sAthe rathamAM jaI beTho. ratnasAre joyuM ke badhAe sArI rIte vidAya ApI che. potAne Apela hAthI, ghoDA, ratha, subhaTo Adi sau taiyAra che. tethI potAnA rathanA sArathIne Adeza karyo ke have rathane hAMko. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 239 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubha ghaDI zubha veLAe ratha gatimAna thayo. dhImedhIme cAlato ratha vegavALo thayo. jayAM sudhI ekabIjAnI draSTipaTamAM dekhAyA, tyAM sudhI sahu UbhA rahyA. ratha dekhAto baMdha thayo tyAre rANI dhrusake dhrusake raDI paDI. sakhIo rAjamAtAne AzvAsana ApatAM, parivAra sahita sahu potAnA AvAse pAchaLa pharyA. rathamAM beThelA nava daMpattI ane ratnasAra mitra sahu avanavI vAto karatAM vanamAM rahelA navA navA kautukone jotAM AgaLa vadhI rahyA che. have to ratha ghaNA vegathI cAlI rahayo che. AgaLa pAchaLa rakSaNa karatAM subhaTo paNa potAnA ghoDA sAthe doDI rahyAM che. sAthe hAthIo Adi bIjo paNa sainyano parivAra che. vizALa vanane kApatAM sAMja DhaLavA AvI hatI. kayAMka sArA sthAnamAM paDAva nAMkhavo vicArIne AgaLa cAlatA subhaToe manorama nAmanA udyAna pAse AvI UbhA. vizALa jagyA, manohara bagIco, klarava karatAM paMkhIDAM, nirmaLa jaLathI bharelu sarovara, jotAM gheghura moTA vaDalA heThe paDAva nAMkhyo. taMbu taNAyAM. ratnasAre citrasenane rahevA mATe madhyamAM suMdara taMbu naMkhAvyo. AjubAju sainyanA subhaTone rahevAnI vyavasthA thaI gaI. zItaLa chAMyaDI vaDalA heTha daMpattI AvI vasyA. sau potapotAnA kAmamAM parovAyAM. samaya thatAM sau veLA thatAM vALu patAvI kAma ATopI lIdhuM. dinabhara thAkelo parivAra potAnA sthAnamAM thAka dUra karavA sau sUI gayA. sArthanuM rakSaNa karavA paheragIro potAnI pharaja bajAvatA paDAvanI cAre bAju pherI pharI rahayA che. ane rakSaNa karatAM AMTA mAre che. kumAra-padmAvatI paNa sAMjanI veLAnuM kArya patAvI ISTadevanuM smaraNa karatAM zrInavakAra mahAmaMtra gaNatAM potAnA pAlamAM nirAMte nidrA devIne khoLe poDhI gayAM. mitranI rakSA karato ratnasAra kumAranA taMbunI AsapAsa pote pharato sAvadha thaIne AMTA mArI rahyo hato. madhyarAtri thatAM sau bharanidrAmAM hatA. te avasare vaDalAnI upara koI vAta karatAM hatA teno avAja ratnasAranA kAne athaDAyo. avAja sAMbhaLatAMnI sAthe ratnasAra potAnI talavAra myAnamAMthI kADhI sAvadhAna thaI gayo. AvatAM avAjone sAMbhaLavA mATe barAbara kAna tyAM rAkhyAM. A vaDalA-vRkSanI upara vyaMtaradeva gaumukha ane devI cakrezvarIno vAsa hato. teo harahaMmeza ahIM ja rahetAM hatAM. devadevI vAto karatAM hatAM, te avAja ratnasAra sAMbhaLatAM sAvadha thaIne zuM vAta kare che, te sAMbhaLavA utsuka banyo. devI - he svAmI! ApaNA vRkSa nIce AvI vaselo A kumAra dezATana karI potAnA pitA pAse jAya che, to tenA pitA kumArane rAjya Apaze ke nahIM? ratnasAre A zabdo sAMbhaLyA potAnA mitra mATe A zabdo vaparAyA hatA. tethI pUro sAvadha thaIne vAta sAMbhaLavA lAgyo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 240 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSarAja - devI ! vAta ghaNI viSama che. kahevAmAM mane to vAMdho nathI. ApaNo A sAdharmika che. tethI tenA upakArane mATe lAbhanI vAta kahuM te sAMbhaLa! devI - he yakSarAja! tamArI vAta sAcI che. ApaNA sAdharmikane lAbha thato hoya to vAta avazya karavI joIe, ane mane paNa te vAta jANavAnI tamannA che kaho? viSama evI zI vAta che? yakSarAja - sAMbhaLa! ratnasAra haveto purepuro sAvadha thaI gayo che. he devI! jayAre A kumAra paradeza cAlyA gayA. tyAre temanI mAtA ratnamAlA putranA virahamAM paralokavAsI thayA. vIrasena pitA paNa thoDA divasamAM putra-patnInA virahamAM taraphaDyA. jethI rAjyanA badhA kAmo sadAvA lAgyA. rAjya parivAra tathA maMtrIvarga muMjhAyo. chevaTe mahAmaMtrIe rAjAne samajAvIne vimaLA nAmanI rAjakanyA sAthe lagna karAvyAM. jyArathI vimaLA paraNI rAjamahelamAM AvI tyArathI, vIrasena svastha thatAM potAnA divaso AnaMdamAM vItAvavA lAgyAM. divasa para divasa jatAM rAjA, rANInI upara atizaya raMgamAM raMgAI gayo. mohadhelo vIrasena vimaLAnA premapAzathI baMdhAI gayo. saMsAra cAlyo jAya che. vimaLArANIe putraratnane janma Apyo. tenuM nAma guNasena rAkhavAmAM AvyuM. putra thatAM rANI vimaLA have, rAjaramata ramavA lAgI. mohadhelA patirAja potAnA hAthamAM hatA. have rANIne paradeza gayelo citrasena kAMTAnI jema khUMcavA lAgyo. rAjya gAdI citrasenane maLe. mArA putrane zuM? taka joIne rANIe rAjA pAse vAta mUkI. vimaLA - svAmInAtha? virasena - devI ! vimaLA - nAtha ! mane eka vAtanI ciMtA che. virasena - tane ciMtA ! zAnI ciMtA? huM beTho vaLI tAre zI ciMtA? bola zI ciMtA che? vimaLA - mArA dIkarAne rAjya to na ja Apone? virasena - kema? zA mATe na ApuM? vimaLA - svAmI ! mArA dIkarAne gAdI upara besADo to tamAro sneha mArI upara sAco che mAnIza... bAkI.. virasena - bAkI.. khoTo che ema? vimaLA - nA nA svAmI? evuM to nathI paNa jayAM sudhI citrasena jIvato haze tyAM sudhI to... (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 241 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATaluM bolI rANI aTakI gaI. rAjA vicAramAM paDI gayo. aMte baMne jaNA citrasenano kAMTo dUra karavA judAjudA upAyo vicAravA lAgyAM. ATalI vAta sAMbhaLI, yakSiNI pUchavA lAgI. devI - he yakSarAja ! te duSTa aparamAtAe zuM vicAyuM? yakSarAja - he devI! citrasenane mArI nAMkhavAnA potAnA duSTa vicAro rAjAne kahevA lAgI. mohAMdha rAjA sArAsArano viveka bhUlI rANInI vAtamAM saMmata thayo. vimaLAe upAyo batAvyA. jayAre citrasena Ave tyAre nagara pravezamAM kumArane besavA mATe eka vakragati ghoDo Apavo. tenAthI kAMkaro khasI jAya to ThIka nahIM to. rAjA vIrasena - devI ! ghoDAthI na pate to? vimaLA - bIjo upAya paNa che. nagaranA daravAjAthI praveza karatAM yAMtrika daravAjo rAkhavo. daravAjAnI madhyamAM citrasena Ave tyAreja daravAjo tenI upara paDe. kadAca bacI jAya to jhera mizrita lADavo Apavo. A traNa AvaLIthI jarUra kAMTo dUra thaze. ApaNA manoratha pUrNa thaze. juo to kharA! sArA vAMsano ravaiyo, dUdhamAMthI jAmelA dahIMne chAza karI nAMkhe che. strInI jALamAM phasAyo eka rAjA kayAM sudhI pahoMcyo. yakSa - devI ! A traNa AvaLIothI jo bacI jAya to paNa kumAranAM nasIba thakI cothI AvaLIrUpa kevI che ahAhA...! - yakSiNI - he nAtha ! jo traNa AvaLImAMthI bace to paNa A puNyazALIne mAthe cothI AvaLIrUpa bhaya paNa moTo che? yakSarAjA - hA; sAMbhaLa ! ratasAra to A vAta sAMbhaLavA sthira thAMbhalAnI jema svaibhita thaI gayo. cothI AvaLI zuM che mitra upara. te sAMbhaLavA lAgyo. yakSiNI - kaho ! cothI AvaLImAM zuM che? yakSarAja - he devI! potAnA zayanakhaMDamAM rAtre e sUto haze tyAre bhayaMkara jherI sApano upasarga thaze. A cAra avaLIthI buddhizALI maMtrIputra cAlAkIthI jo mitrane bacAvI leze to vaLI gAdIno vArasadAra kumAra thaze. paNa... paNa. bIjI vAta paNa sAthe che je A upakAranI vAta maMtrIputra jo kadAca kahI deze to, te mANasa maTI pattharano banI jaze. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 242 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devIe to A vAta sAMbhaLI duHkha dhAraNa karyuM. jayAre ratnasAra maMtrIputre badhI ja vAta sAMbhaLI manamAM dhAraNa karI rAkhI. prabhAta thatAM vaLI AgaLa prayANa AdaryuM. citrasena satata prayANa karatAM sainya sahita potAnA nagaranI bahAra AvI Ubho. maMtrIputre eka subhaTane agAuthI ravAnA karI dIdho. rAjA vIrasenane samAcAra mokalAvyA hatA. je saMdezo sAMbhaLI rAjA-rANI AnaMda pAmyA hatA. ane kumAranuM sadaMtara kATalu kADhavA vicArelA upAyo amalamAM mUkavAnI taiyArIo karato rAjA sAmaiyA sAthe nagara bahAra udyAnamAM Avyo. ghaNA samaye pitAne jotAM kumAra doDato pitAne caraNe jaIne paDyo. kuTIla hRdayano rAjA kRtrima hAsya vaDe putrane bheTyo. kuzaLatA pUchI ane pachI nAzanI nizAnIrUpa vakragati ghoDo kumArane besavA mATe subhaTa thakI AgaLa dharyo. bhoLA kumArane bhedanI khabara na hatI. paNa cAlAka maMtrIputra ratnasAre yukitapurvaka ghoDo badalI nAMkhyo. tenI koIne kaMIpaNa khabara na paDI. bIjA ghoDA para besI, kumAra nagara bhaNI sAmaiyA sAthe cAlyo. rAjA to rathamAM besI kumAranI pAchaLa cAlyo Avato. vAraMvAra ghoDA sAme najara che. paNa ghoDo to madamastIthI savArane laIne malapato cAlyo jAya che. rAjA vicAravA lAgyo, jarUra kumAre buddhipUrvaka vakragati ghoDAne vazamAM laI lIdho che. ThIka ! AgaLa vAta. vaLI sAmaiyA yukata varaghoDo nagaradvAre AvI pahoMcyo. sau daravAjethI nagaramAM javA lAgyAM. kumAre ghoDAsahita paga mUkayo, tyAM maMtrIputra ratnasAre ghoDAnA mukha para joradAra lAkaDIno ghA karyo. ghA thatAM ja ghoDo cAra-cha DagalAM pAcho haTI gayo. teja vakhate yaMtra daravAjo paDyo. kumAra bacI gayo. daravAjAmAM rahelA lokomAM ghaNAne vAgyuM. koI mRtyu paNa pAmyA. puNyazALI kumAra AbAda UgarI gayo. kavirAja kahe che - rAgAMdha rAjAnI zI vAta karavI? kaThaNa kalejAno rAjA jarAye pIgaLato nathI. be AvaLImAMthI UgarI gayelA putrane mAravA have duSTamati kevI trIjI AvaLI pAra paDe che. tenI vATa jovA lAgyo. vADa cIbhaDAM gaLe' to bIjAne zuM kahevu? caMdramAMthI jo agnino taNakho jhare to zItaLatA kayAM maLe? pitA putrane motane ghATa UtAravA tatpara banyo che. to bIjAne zuM kahevuM? daravAjA AgaLa moTo kolAhala macI gayo. rAjAe karelu A apakRtya mANasoe jANyuM. sahu aMdaro aMdara bolavA lAgyA. paNa rAjAne koNa kahe? kharekhara 'sattA AgaLa zANapaNa nakAmuM che" kumAra to mitra ane patnI sahita hemakhema sAmaiyA sAthe rAjadarabAre AvI gayo. nagarajano vikharAI gayA. kumAra mitra sAthe ane padmAvatIne laIne rAjamAtAnA mahele pahoMcyo. kRtrima hAsyathI vimaLAe kumArane AvakAryo. ovAraNA lIdhAM. mAtAne namaskAra karI daMpattI potAnA mahelamAM gayA. bIje divase vimaLAe navadaMpattIne potAnA mahele jamavA bolAvyA. kapaTI mAtA vimaLAne na oLakhato kumAra, patnI ane mitrane laIne jamavA gayo. rAjA-rAjaparivAra kumAra, ratnasAra, padmAvatI ucita (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 243 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asane sahune jamavA besADyAM. ratnasArane to khabara ja hatI ke Aje jhara mizrita lADavA, kumArane jamavAmAM maLavAnA che. potAnI sAthe gupta rIte be lADavA laIne ratnasAra mitra kumAranI sAthe eka bhANAmAM jamavA beTho. aparamAtA vimaLA kumAranI thALImAM be lADu pIrasI gaI. badhAnA bhANAmAM pIrasAtuM hatuM. kumAranuM dhyAna bedhyAna karAvI ratnasAre yukitathI be lADu badalI nAMkhyA. rAjA ane nAno guNasenakumAra e baMne bhegA jamavA beThA. jyAre citrasena, ratnasAra bhegA jamavA beThA. modakanA thALa laIne vimaLA sahune Agraha karI jamADI rahI che. ane vAraMvAra citrasena sAme chupI najare joI rahI che. baMne lADu baMne mitro ArogI gayA. modakanI sAthe khaTrasa bhojana paNa pirasAyA hatA. sahu bhojana karI nivRta thatAM. pAnanAM bIDAM apAyAM. sahue pAnanAM bIDAM lIdhAM ane khAdhA. bhojana khaMDamAMthI sahu bahAra AvyA. ArAma khaMDamAM sahu bhegA thaIne vAto karavA lAgyAM. kumAra paNa paradeza pharyA ne je joyA te AzcaryanI vAto karavA lAgyo. vimaLA rANI sahune AbhUSaNo ane avanavA vastro ApI sanmAna karavA lAgI. sahu AnaMda killola karatA hatAM. kapaTI rAjArANIto vATa jue che ke jheranA lADavAnI zI asara thAya? jene rAma rAkhe tene koNa cAkhe' puNya baLavAna kumAranuM ke traNeya AvaLImAMthI mitra ratnasAre UgArI lIdho. rAjA rANInI melI murAda manamAM rahI gaI. vaLI vimaLAe padmAvatIne paNa judAjudA alaMkAro bheTa dharyA, vastro ApyAM. tyArapachI ratnasAra mitrane paNa bheTaNAM ApI, sanmAna karyuM. bhojana pachI sanmAna samAraMbha pUro thatAM, sahu potAnA AvAse AvyA. A pramANe trIjA khaMDanI AThamI DhALa kartAe sArI rIte pUrNa karI. -: duhA : eka dvi nizi vRkSa ciMtave, aho muja buddhi palAya; kuLa avataya satAparI, kIdho maNa upAya. //all dhik dhik muja pauruSapaNuM, dhik dhik vilAsa; strIvaza putraratana taNo, ciMtavyo cita vinAza. //rA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 244 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ birAje nAtha; ema vairAgyarase bharyo, ravi uze. bhUpALa; samavasaryA vanameM tA, vIrajisaM thALa. all deve samavasaraNa ththu; takhata birAje vanapAlaka mukha sAMbhaLI, Ave tRpa bahu sAtha. //4 vaMdI cha pradakSiNA, beThA yathocita ThAma; prabhuvANI amRta samI. suNI pAmyA vizrAmAM paNa lahI vairAgya dhare jai, meLavI maMtrI sAtha; citrasena pada thApIne, lIye dIkSA prabhu hAtha. ko. vimaLA paNa saMyama lIye, lahI saMsAra asAru grahaNa Asevata zIkhatA, bhUtaLa karata vihAra || citrasena rAjI thayo, pALe rAjya mahata; paMcasayA maMtrI zIre ratnasAra sthApata. tA. dvi ketA vItye thaka, rAsAra kare ciMta; AvaLI traNa vaLI gai, paNa navi huA naciMta. I kahe nRpane puNya ja karo, puNyathI pApa palAya; tuma zira kaSTa che moTaku, TaLaze tava sukha thAya. ll1oll tava rAjA gurusvatI, bhakti kare ekacita; jIva amArI paLAvatAM, dAna dIye bahu vitta. 11. paNa maMtrI nRpa pAsathI na rahe kSaNa eka dUra bhojana paNa bhegA kare, rAtre cokI hajUTa 1rI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 245 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koTI -: duhA H bhAvArtha : puNyazALI citrasena rAjakumAra mitra ratnasAranI madadathI traNa ghAtamAMthI UgarI gayo. ekadA rAjA vIrasena rANI vimaLA sAthe rAtri samaye mahelanI agAsImAM beThA hatA. rAjA potAnA manamAM maMthana karatAM rANIne kahevA lAgyo. rAjA - he devI ! ApaNe na karavAnuM kAma karI dIdhuM che. tamane zuM lAge che ? vimaLA - svAmI ! A bhayaMkara duSkRtya mArI AMkha sAme taravaryA kare che. zuM karavuM ? samaja paDatI nathI. rAjA - devI ! tamane nathI lAgatuM ke jene 'rAma rAkhe tene koNa cAkhe' meM ghaNuM khoTu karyu che. mArI durbuddhie meM mAro vinAza notaryo. A putra kono ? mArA kuLane sArI rIte dIpAvanAra putrano vinAza karavA taiyAra thayo. kuLanA mugaTasamA putraratnane mArI nAMkhavA meM keTakeTalA upAyo karyA, paNa puNyazALI kumAra AyakhAno baLiyo bacI gayo. kuLano uccheda karavA huM taiyAra thayo. juo ! have rAjAne pArAvAra pastAvo thavA lAgyo. vaLI manamAM ciMtavavA lAgyo. eka strInA mohapAzathI baMdhAyelA meM na karavAnuM karyuM. mane dhikkAra hA. mArA puruSapaNAne paNa dhikkAra ho. rAjyanA vaibhavone paNa dhikkAra ho. je strInA vazathI meM mArA putraratnane manamAM ja mArI nAMkhavAno saMkalpa karyo. A strIthI saryuM. A rAjyathI saryuM. A rAjavaibhavanA sukhothI paNa saryuM. A mahAbhayaMkara ane ghorapAponA pratApe bhavasamudramAM DUbavAno. nA ! nA ! mAre DUbavuM nathI. rAjA palaMgamAM sUto. paNa nidrAveraNa banI gaI. mana vairAgye DhaLyuM. saMsArasAgarathI taravA mATe paramAtmAno mArga ja mAre mATe uttama rAha che. te sivAya mAro uddhAra nathI. vairAgI rAjAnI vAta pUrI thatAM prabhAta kALe rAjAe palaMganI chellI salAma daI dIdhI. prAtaH kALanuM kArya ATopI taiyAra thayo. tyAM to vanapALe AvI vadhAmaNI ApI. he mahArAjA ! nagara bahAra vanaudyAnamAM jagata dayALu paramAtmA mahAvIra padhAryA che. devoe samosaraNa racyuM che. temAM jagatakRpALu birAjamAna che. bhavyajIvone upadeza ApI rahyA che. 'joItuM hatuM ne vaidhe karyuM.' vairAgI AtmAne paramAtmAnI jarUra hatI. vIrasena rAjA vIra padhAryAnI vadhAmaNI sAMbhaLatAM AnaMda vibhora banI gayo. vanapALane vadhAmaNImAM ghaNuM dravya ApI rAjI karI ravAnA karyo. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 246 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saparivAra rAjA paramAtmAnA darzanArthe vanaudyAnamAM AvI gayo. vivekI rAjAe paramAtmAne jotAM hAtha joDI darzana karI lIdhAM. saDasaDATa samosaraNanI sIDI caDI pahoMcyA paramAtmA pAse. paramAtmAne vidhivat traNa pradakSiNA deI, ucita sthAne beTho. paramAtmAnI amRta jharatI dezanA sAMbhaLI zAMta pAmyo. rAjAnI sAthe rANI paNa vairAgyarasathI taraboLa thaI. paramAtmAnI amRta sarakhI vANIno dhodhamAra varasAda hato ane anukuLa kSetra hatuM. rAjA rANI saMsAra upAdhine TALavA potAnA hRdayarUpI kSetrane zuddha karIne rAkhyuM hatuM. vANIrUpI varasAde siMcana karyuM. bAkI zuM rahe? prabhune potAnA bhAva jaNAvyA. prabhu to jANatA hatA. rAjA parivAra sAthe rAjamahele Avyo. mahAmaMtrIne bolAvI, potAnI bhAvanA darzAvI. kumAra citrasena paNa mAtApitAno bolAvyo AvI gayo. zubha muhUrta kumArano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. kumAre hA-nA ghaNI karI paNa chevaTe rAjAno nirNaya aphara hato. kumAranuM kaMI na cAlyuM. rAjyadhurA kumArane soMpIne, rAjA-rANI dIkSA levA taiyAra thayA. jinamaMdire mahotsava maMDAyo. zubhadine vIrasena rAjA ane rANI vimaLAe paNa palakamAM saMsAranA svAMga UtArI, sAdhutAnAM svAMga laIne have potAnA karma khapAvavA ujamALa banyA. virasena muni paramAtmA pAse, vimaLA sAdhvI sAdhvIvRMdanI pAse haMmezAM grahaNa Asevana zikSAnI tAlIma pAmatAM, pRthvItaLe viharavA lAgyA. niraticAra saMyama pALatAM, jJAna-dhyAna-tapa-tyAgamAM AgaLa vadhavA lAgyAM ane AtmakalyANa karavA lAgyAM. A tarapha virasena rAjAnI gAdIe citrasena have rAjA thayo. mAtA-pitAnA upakArone yAda karatAM citrasena rAjAe rAjayano kArabhAra saMbhALI lIdho. premathI prajAnAM haiyAM jItavA lAgyo. virasena rAjAnI yAdI bhulAI jAya, tevI vartaNUkathI citrasena prajAvatsalya thayo. potAnAM pAMcaso maMtrIzrRMdamAM mitra ratnasArane mahAmaMtrInuM sthAna ApyuM. rAjyane saMbhALato rAjA citrasena aMtepuramAM padmAvatI paTarANI sAthe AnaMda killola karatAM divaso pasAra kare che. mukhyamaMtrI ratnasArane hajI paNa ghaNo ajaMpo che. mitrane traNa AphatomAMthI ugArI lIdho, paNa haju rAjAnI upara pApanA udaye AvavAnuM moTuM saMkaTa bAkI che. te ekalo ja A vAta jANe che. mitratA sAcI hatI. mitrane bacAvI levo te teno nirdhAra hato. tethI citrasenano paDachAyo banIne sAthe rahyo che. tenAthI kayAMye chUTo paDato nathI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 247 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtAmAM keTalAye divaso pUrA thayA. traNa Aphato dUra karI chatAM ratnasAra naciMta thato nathI. bhAvinI bhItaramAM zuM haze ? koI pichAnI zakatuM nathI. chatAM vaphAdAra mahAmaMtrI ratnasAra mitrane AvavAnI cothI AphatathI bacAvavA sAvadhAna che. saMkaTanAM eMdhANane, rAjAne samajAvato ratnasAra kahe che - he rAjan ! pApanA vAdaLone dUra karavA puNyano saMcaya karavo joIe. puNya thakI pApa dUra cAlyA jaze. pUrvanI puNya kamAI che to sukha sAhyAbI maLyA che. paNa rakhe pApano udaya thatAM pahelAM, sAvadha thaIe. to vaLI pApanA paDalo haTI jAya. avasara maLyo che puNya karavAno. to te na cUkavuM joIe. he mahArAja ! Apane mAthe moTuM saMkaTa AvavAnuM che. te saMkaTane TALavA puNyanI jarUra che. tethI saMkaTa TaLI jAya ane sukha maLe. citrasenane potAnA mitra para apAra prema sAthe athAga vizvAsa che. mitre maMtrIzvaranI vAta svIkArI lIdhI. ane tarata ja dAnadharmanI ArAdhanA mATe tatpara thayA. devagurunI bhakita tana-mana-dhanathI karavA tatpara banyo. temAM bhAvarUpI ghI meLavIne bhakita karavA lAgyo. vaLI jagatanA jIva mAtra upara karUNA varasAvato hiMsA nAbUda karAvI. cAreya prakAre dAna devA lAgyo. maMtrIzvara rAjA pAse adhika adhika dAna puNya karAvavA lAgyo. temaja rAjAnI pAsethI eka paNa kSaNa vegaLo thato nathI. bhojana paNa sAthe ja kare che. divasabhara sAthe rahIne rakSaNa kare che ane rAtabhara rAjAnA zayanakhaMDa pharato, ughADI talavAra laIne svayaMmeva cokI kare che. kayAMye rAjAne ekalo paDavA deto nathI. navamI : (lAla gulAbI AMgI racI re... e rAga) anya dine madhya nizA same re, sUtA nidrAe rAyA lAla; maMtrI cokI bhare te thakI re. dIThI caMcaLa chAyA lAla. amaranI vANI amodha che re.. e visen. llall urdhva tajara karI jovatAM re, dITho panaga kALo lAla; khaMDo khaMDa maMtrI karI re, gupta karyo lai thALo lAla. amara. // 2 // rANI jevo upara paDyo re, rudhirato biMdu eka dITho lAla; vastra maMtrI bhUhatAM thakA re, jAgata dekhI nRpa rUThyo ho lAla, amara. // 3 // -H DhALa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 248 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIne kahe zuM karo ? re, maMtrI viyAre bhayabhrAMta ho lAla; uttara zo dIyuM zaMkA paDI re, vAdha nadIne draSTAMta he lAla, amarara //4 patthara thaU sAyuM vahe re, jUTha rAjA navi mAne to lAla; kRta upakAra dUre karI re, dUra kare karI apamAne che lAla, amara //po. pAvaine navi pAno caDhe re so so bALaka rove lAla; janma lage jo sevA kare re, rAjA mitra na hove lAla, amara, ko yata:---- kAke zocaM dyUtakAreSu satyaM, klISe dhairya madyape tatvaciMtA / sarpa kSAntiH strISu kAmopazAntI, rAjA mitraM kena draSTaM zrutaM vA // 1 // pUrvanI DhALa cAlu.... satyano belI che sAhibore, juhAno yamarAya ho lAla; sAcuM bolavuM muja ghaTe re dIThuM jJAnInuM thAya to lAla, amara //LI maMtrI kahe sAyuM bhaNyA thakI re, thAiza patthara rUpa ho lAla; rAya vade juTha e vAratA re, khADa khaNe nahi kUpa ho lAla, amara. cl satya dharI tava maMtrI bhaNe re, padmAvatI zuM AvatA ho lAla; vaDa heThe tama nidrA varI re, deva devI bolatA ho lAla, amara. //. AvaLI jIvita vAtanI re, yAra sudhI tuma kerI ho lAla; jananI jAtAM tAta ripu thayo re, kaTisama poLa nipAte he lAla, amara, //holl nRpa khe paNa haThathI kahe che, bolo AgaLa cAMpe ho lAla; viSamoka trIjI bhaNe re, kaMThelage patthara rUpe ho lAla, amara. ll11. to paNa tRpa kahe cothI kaho re, jaba ahibiMdu kahevANo lAla; pattharanI ghaDimA thayo re, dekhI bhUu mUcchaNo lAla, amara, I/1rI mUrchA vaLI tava roto ghaNuM re, mitra taNA guNa saMbhArI ho lAla; e viNa rAjane zuM karuM re, vAta karI na vicArI lAla, amara. //all maraNa zaraNa have mAhare re, vacana suNIne paTTarANI lAla; ciMte hI rAjaya sakaLa gayuM re, lokamAM hAMsI ne hANI, amara 14o. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 240 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIe kALa ullaMghanA re, nRpane kahe zuM vimAso lAla; rAMka pare zuM rughna karo re, avaLo nAMkhIte pAso lAla, amara. (15) karI upAya sajja kIjIye re, maMDAvo dAnazAlA dezI videzI maMtre bharyA re, kAtaTA jogI jaTALA lAla, amara. ||16|| annamiSe kei Avaze re, karaze te upagAro lAla; lAla; amara. // 17 // lAla, tatkSaNa dAMtazAlA karI re, Ave loka hajAro ho lAla, khAkhI yogI je je kahe re, te te kIdha upAya ho paNa eka leza guNa navI thayo re, tava gRpa zoke bharAyo lAla, amara. // 18 // bese ta rAjya kacerIe re, gIta te nRtya na suhAve lAla; daMpattI hoya ciMtA bhare hai, kviMsa nizA navi jAve lAla, amara. ||19thI eka ti ciMte e devanI re, mAyA deva samAve lAla; jaivaDa heThe karuM vinaMtI re, karuNAe kAMi e batAve lAla, amara. // 20 // ema dhArI zubha veLA lahI hai, cAlyo rAya ekAkI lAla; kti kete vaDa pAmIyo re, rAte ati ciMtAe nidrA nahi re, koNa duHkhIyo tara ekalo re ?, mitra viyoge e duHkha bharyo re, so kahe pUrve AvyA hatA re, patnI mitrazuM bhogI lAla, amara. [23] te ti meM tujane kahI re, ehate AvaLI cAre lAla; suto te thAkI re lAla, amara. // 21 // devI yakSane bhAkhe ho lAla; tavasura uttara dAkhe lAla, amara. // 2 // sA bhaNe kema viyogI ? lAla; lAla; amara. // 2 // mitra TALI te AvaLI re, paNa meM nA kahI te vAre lAla, amara. // 24 // te lopI rRpa AgaLe re, vAta karI teNe teho devanuM vAkaya na anyathA re, pattharamaya thai deho lAla, tAsa viyoge sUto ihAM re, suNI devI tava pUche jima pAcho tara rUpe hue hai, te pratikAra krizyo che? lAla, amara. // 6 // yakSa kahe zIyaLe satI hai, suta utsaMge kara pharaze lAla; tava maMtrI tararUpe huve re, suNI rAjA mata harakhe lAla, lAla; amara. // 2 // (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 250 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uThI prabhAte mArge cAle re, pahoMcyo vasaMtapura gehe lAla; harakhe loka pAvatI re dekhI rAyate nehe lAla, amara 28 garbhavatI strI vAta suNI re, ddhi hoya cAra harSa dharAve lAla; zubhaveLAe sUta janamyo tA re, ti sra utsava thAve lAla, amara raho dharmasenAbhidha sthApatA re, dharma pasAye re sukha pAve lAla; sajana sAthe dina bAe re, dAna zALAe nRpa Ave lAla, amara Boll maMtrI mUrti tiAM lAvIne re, rANI jAta karatI lAla; suta usaMge dharI bolatI repameSThI samaratI lAla, amara. 31ll suNajo sUrya vaimAnikA re, vyaMtarane lokapAlA lAla; mata vaya kAyA nirmaLapaNe re, jo muja zIla jhAkajhamALA lAla, amara, zA tRpa arikesarInI priyA re, rANI caMpakamALA lAla, zIyaLa sudhAsa chAMTatA re, vizamI pAvaka javALA lAla, amara, 33 huM paNa ehavI jo satI re, to muja hAtha pharazaMte lAla; maMtrI sAjA thai uTho re, sajajata sarve vikasate lAla, amara. 34 sarvAge pharaze ema kahI re, maMtrI te veLA lAla; narUpe jima nidrA tajI re karatAM rAyate meLA lAla, amara, rUpo trIje khaMDe navamI kahI re, zrI zubhavIre e DhALo lAla; dharma thakI duHkha veLA TaLe re, pAme maMgaLa mALo lAla, amara, rUko (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 251 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAco mitra -: DhALa - 9 : bhAvArtha: divasa rAta covIsa kalAka rAjAnuM rakSaNa karato ratnasAra hara paLe hara samaye sAvadha che. vaDalA upara beThela vyaMtara yugalanI vAta paLa mATe bhUlyo nathI. nathI bhUlyo mATe paLavAra paNa rAjAthI aLago thato nathI. tevAmAM eka divasanI sAMje kumAra maMtrIzvara agatyanI vAto karatA chUTA paDyA. citrasena potAnA zayana khaMDamAM cAlyo gayo. maMtrIzvara ughADI talavAre cokI kare che. madhyarAtri jAmI che. citrasena naciMta bharanidrAmAM poDhI rahyo che. khabara nathI mAre mAthe saMkaTa zuM AvavAnuM che? zayanakhaMDanI eka bArI pAse palaMgamAM rAjA sUtA che, jyAre bIjI bArI pAse paTTarANI padmAvatI nirAMtanI nidrA laI rahyA che. te avasare cokI karatAM ratnasAre sAme bhIMta para paDatI hAlatI cAlatI chAyA joI. chAyA jotAM ja tarata sAvadhAna thaI, zayana khaMDamAM UMce chatamAM najara karI. kharekhara ! devanI vANI amodha hoya che. kayAreya devonA vacano mithyA thatAM nathI. maMtrIe chatamAM joyuM bhayAnaka yamarAjanI jIbha sarakho bhorIMga moTo kALo nAga chatamAMthI nIce rAjAnI zaiyA upara laTakI rahyo che. nAgane jotAMja maMtrIzvare hAthamAM rahelI khullI talavArane paLano vilaMba karyA vinA palaMga upara laTakI rahelA nAganI upara ugAmI. eka jhATake haNI nAMkhyo. nAganuM zarIra ghabAka karatAM jamIna upara paDyuM, ne te zarIranA TukaDe TukaDA karI nAMkhyAM. lohInAM buMda zayana khaMDamAM cArekora uDyA. dhImethI nAganA zarIranA TukaDA khaMDamAM rahelA thALamAM bhegA karI saMtADI dIdhA. lohInAM TIpAM bhInAM kapaDAthI jamIna luchI nAMkhI, tethI rAjAne khabara na paDe. paNa sUtelI padmAvatI rANInA zarIra para lohInA buMda paDyA. zayanakhaMDamAM dhImI dhImI baLatI dIpamALAnA prakAzamAM ratnasAre te lohInAM TIpAM joyAM. tarataja maMtrI potAnA vastranA cheDe rANInA aMga paranA lohInA TIpAM sApha karavA lAgyo. rakhene A vAtanI jANa na thavI joIe. vaLI jherI sarpanA lohIthI rANInA aMgane kaMI paNa hAni na thAya. te ja avasare na banavAnuM banI gayuM, te TANe bharanidrAmAMthI citrasena acAnaka jAgI gayo. maMtrIzvaranI ceSTA jotA ja saphALo palaMga upara beTho thayo. maMtrInI upara krodhe bharAyo, ane ekadama trADakayo. re maMtrI ! atyAre zuM karo cho ! aDadhI rAtrie mArA zayanakhaMDamAM ! maMtrIzvara zuM bole? rAjAnA krodhathI bolAyelA . vAkayono javAba zuM Ape? zuM boluM? zuM na boluM? bhayabhIta thayela ratnasAra kaMIja na bolI zakayo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 252 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. citrasena kumAra - padmAvatInA zayanakhaMDanI rakSA karato mitra ratnasAgara. palaMga parathI laTakI rahelA nAgane jotAM ja ratnasAra haNe che. 2. ratnasAra nAganA TukaDAM bhegA karI rahayo che. sahasA citrasena jAgI jAya che. cothI Aphata TALavAmAM ratnasAra phasAyo. zo javAba Ape ? rAjAne zaMkA paDI che. nivAraNa zI rIte karavuM? hAla to vAgha nadInA nyAya jevo ghATa thayo che. eka bAju vAdha che to bIjI bAju be kAMThe vahetI nadI che. baMne tarapha maraNano bhaya che. A nyAyavat ratnasAranI dazA thaI. rAjAnI zaMkAne dUra karavA sAcI vAta kare to devanI AjJAnuM ullaMghana ane pote patthara bane ane zaMkAne na TALe to rAjAne vadhAre zaMkA utpana thavAnI. sAcI vAta karIza to to huM patthara. judI vAta karIza to rAjA mAne nahI. mUMjhAyelo ratnasAra javAba na ApI zakyo. rAjA vadhAre rAtopILo thaIne manamAM vicArI rahyo. madhyarAtrie ratnasAra mArA zayanakhaMDamAM rajA vinA kema Avyo haze? pUchuM to javAba Apato nathI. vaLI bolyo re ratnasAra ! bola ! kema Avyo hato ! nirlajja ! tuM mAro mitra ne teM ja mane vizvAsaghAta karyo. tArI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 253 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchAe mArA e zayanakhaMDamAM AvI zake kharo? sAcuM kahI de zA mATe Avyo che? padmAvatI paNa saphALI UThI gaI. vAtano tAga pAmI gaI. maunapaNe sAMbhaLI rahI hatI. ratnasAra vimAsaNamAM paDyo zuM karavuM? sAcI vAta jo nahIM karuM to rAjA mane choDaze nahIM. atyAra sudhI karelA upakArane bhUlI jaIne mAruM apamAna karIne mane dUra kADhI mUkaze? zuM karuM? vaLI rAjA trADakayo - bola? zA mATe Avyo che? ratnasAra haju paNa kAMI ja bolato nathI. manamAM vicAre che. kharekhara jagatamAM kahevAya che ke rAjA kayAreya koIno mitra thayo nathI. so so bALako bhUkhyA thayAM rokakaLa kare to paNa pAvaiyAone pAno caDhato nathI. tema janmathI laIne jIvanaparyata sudhI rAjAnI sevA karo to paNa te kayAreya mitra thato nathI. kahyuM che ke. yataH (zloka) kAgaDo kayAreya pavitra hoto nathI, jugArI kayAreya sAcuM bolato nathI, napuMsakamAM ghIraja nathI hotI, dArUDiyAmAM tatvano vicAra nathI hoto, sarpamAM kSamA nathI hotI, strImAM kAma zAMta nathI thato ane rAjA kayAreya koIno mitra thato hoto nathI." vaLI ratnasAra manamAM vicAre che, je thavAnuM hoya te thaze, kharekhara jagatamAM satyano jaya thAya che. satyano belI bhagavAna che. jyAre jukAno belI yamarAja che. atyAre sAcuM bolavAmAM sAra dekhAya che. bhAvibhAvato jJAnIe dIThA haze te thaze. A pramANe vicArI zAMtapaNe ratnasAra bolyo - he mahArAja! rAjA - have mahArAja nahIM ! je hoya te jaldIthI sAcuM kahI de. ratnasAre jANyuM ke rAjAnI haTha rAjahaTha kayAreya rAjAo choDatA nathI. temAM vaLI A to zayanakhaMDano prazna, nahIM kahuM to AvI banaze, jIMdagIbhara kadAca kedakhAnAmAM nAMkhI deze. maMtrI kahe - rAjanuM sAcuM kahIza to huM to patthara thaIza. rAjA - A vAta judI che. zuM khADo khodavAthI kUvo che, tevuM mAnI levAya? tAre sAcuM kahevuM ja paDaze. ratnasAra satvazIla hato. satvane dhAraNa karIne rAjAne sAcI vAta kahevA taiyAra thayo padmAvatI to A vAta sAMbhaLI vimAsaNamAM paDI. maMtrIzvaranI vAtamAM tathya che. paNa atyAre bolavuM ucita nathI. ratnasAra - he mitra! Apa jyAre padmAvatI sAthe lagna karyA. pachI teone laIne ApaNe ApaNA nagaramAM AvatA hatAM. te veLAe vaDalAnA vRkSa nIce rAta vAso rahyA hatAM. te Apane khabara che ne? rAjA - hA! have AgaLa bola. maMtrI - rAjanuM Apa to taMbumAM sUtA hatAM. ApanI rakSA karato huM sArI rAta taMbune pharato rahRAo hato. te veLAe vaDalAnI upara koI devadevI yugala vAto karatAM meM sAMbhaLyA. sAvadha thaI huM te tarapha puru lakSya zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 254 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhIne vAta sAMbhaLavA lAgyo. je meM sAMbhaLI te kahuM chuM. devInA pUchavAthI deva kahetA hatAM ke, nIce sUtelo je kumAra che. tene rAja maLaze paNa, ativiSama rIte maLaze. bacapaNamAM kumAranA kuvyavahArathI rAjAe kADhI mUkyo. putranA virahamAM mAtA mRtyu pAmI. rAjAe bIjA lagna karyA. navI rANI AvatA junI rANIne bhUlI gayo. navI rANInA vacanathI navI rANInA putrane rAjya ApavA, baMdhAI gayo. tyAM tamArI AvavAnI vAta jANI. ApanI navI mAtAe ApanA pitAne vacanathI bAMdhavA mATe kahyuM tamAro moTo putra Avaze to mArA putrane rAja nahIM Apo ne? rAjAe kahyuM ke tArA putrane rAjya ApIza. navI mA kahe che paNa jyAM sudhI te citrasena jIvato haze, to tame kevI rIte Apazo? te karatAM citrasena ahIM Ave to tene mArI nAMkhavo. tethI ciMtA na rahe. rAjA rANI maLIne, tamane mArI nAMkhavAnA upAyo vicAryA. je upAyo mATe have AgaLa na pUcho, rAjanuM! he mitra! AgaLa na pUcho ! jo pUchazo to tamArI sAme tamAro A mitra Ubho nahIM rahe babbe viparIta jovA maLaze. paNa A to rAjahaTha. rAjA kahe - je thavAnuM hoya te bhale thAya, paNa sAcI vAta kahe. ratnasAra - rAja! te deva kahe kumAranI upara cAra avaLIrUpa cAra mahAsaMkaTo Avaze. meM te cAreya AvaLI sAMbhaLI pachI te devIe kahayuM. tene zI rIte bacAvavo? tyAre deve kahyuM - kumArano mitra sAvadhAna thaIne te cAra AvaLIrUpa cAreya AphatomAMthI kumArane bacAvI leze. pachI rAjyane bhogavaze. kumAranI mA jatAM pitA verI thayo. pahelI AvaLImAM ghoDAnI viparItatAnI vAta karI ane pachI yuktithI rAjanuM tyAM tamane bacAvI lIdhA. ATalI vAta karatAM ane sAMbhaLatAM ratnasAra ghuTI sudhI pattharano thayo. rAjA rANI baMne joI rahyA che ratnasAre bIjI AvaLI daravAjAnI kahI. te sAMbhaLatAM ne kahetAM ratnasAra kamara sudhI pattharano thayo. kamara sudhI mitranI dazA pattharanI joyA chatAM rAjAe haTha na mUkI. AgaLa trIjI AvaLInI vAta pUchI. trIjI jherathI mizrita lADavAnI vAta karI. tyAM to ratnasAra gaLA sudhI pattharano thayo. to ye rAjAe haTha na mUkI. cothI AvaLI sarpanA daMzanI vAta karatAM temAMthI tamane bacAvavA talavAra vaDe sarpane haNyo. lohInA chAMTAne sApha karatA Apa jAgI gayA. basa tyAM to mitra ratnasAra pUrepUro pattharano thayo. saMpUrNa pASANamayI mitrane jotAM ja rAjA mUcchita thaI, tyAM dharaNI upara DhaLI gayo. rANInA te mahelamAM sau dAsI varga jAgI gayo. sau tyAM bhegAM thaI gayAM. padmAvatIe kaMIka upAya karatAM rAjAnI mUcha dUra karI. bhAnamAM AvatA citrasena rAjA lamaNe hAtha daIne mitrane gumAvyAno zoka dharato, moTe moTe thI raDavA lAgyo. mitranA guNo sAMbharato, raDato, rAjana bolI rahyA che have mArA mitra vinA A rAjyane huM zuM karuM? rAMDyA pachI DahApaNa zA kAmanuM? te AnuM nAma. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 255 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM tArI vAta ekapaNa na sAMbhaLI. vagara vicAryuM kAma karyuM. have zuM karavuM ? he mitra ! huM tArA vinA have jIvI nahI zakuM ? mArA mATe te prANa pAtharyA. mUrkha huM tArI kadara na karI zakayo. huM kayAM jAuM ? zuM karuM ? have to mAre maraNa sivAya bIju koI zaraNa che ja nahIM. A pramANe mitranA guNone saMbhArato, citrasena rAjA atizaya vilApa karI rahyo che. rANI padmAvatI tathA rAjaparivAra paNa sau raDI rahyA che. 1. ratnasArane pattharano joI raDato citrasena rAjA AzvAsana ApatI padmAvatI rANI. 2. bALA rAjAne khoLAmAM laIne paMcaparameSThInuM smaraNa karIne, padmAvatI rANI ratnasAra maMtrIputrane sparza kare che. maraNa sivAya koI zaraNa nathI. AvA adhaTata vacano rAjAnA sAMbhaLI padmAvatI bolI - he svAmI ! he nAtha ! Apa A zuM bolo cho ? avicAryuM sAhasa karI mitrane gumAvyo hA ! ahA ! te kAraNe rAjya gumAvyA barAbara che. ane lokamAM Apa hAMsIpAtra banyA. have zoka karavAthI zuM ? manamAM jarA vicAro. A pramANe AzvAsana ApatAM samaya - kALane, te paLa vitI jAya, te rIte vicAratI vaLI AgaLa zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 256 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che. padmAvatI - prANanAtha ! have bALaka pare rudana karavAthI zuM vaLaze ? vhAlA mitra maMtrIzvaranA vacano gaNakAryA nahIM rAjan ! bAjI ramatAM avaLA pAsA nAMkhyA. zuM thAya ? svAmi ! vicAro, zAMta thAo. manamAM vimAso. padmAvatInA vicAro sAMbhaLatA rAjA kaMIka svastha thayo rAjA to padmAvatI sAme ekITase joI rahyo che. padmAvatI paNa kALano kSepa karatAM vaLI AgaLa kahe che - he mahArAja ! raDatAM rAja nahIM rahe. raDatAM mitra paNa pAcho nahI maLe. mitrane sajaja karavA have kaMIka upAya vicAro. je upAyo vaDe mitra patthara maTI mAnava bane. nagaranI madhyamAM moTI dAnazALA kholo. deza paradezanA vaTemArgu dAna arthe dAnazALAe Avaze. vaLI A nimite mAMtriko tAMtriko tathA yAMtriko paNa Avaze. vAdio vaitAlo, munio, yogarAjo, jaTAdhArIbAvAo paNa dAnazALAe Avaze. dAnane kAraNe devalokanA devo paNa Ave. AhAra arthe bhojanane bahAne kaMIka loko Avaze. mitrane sajaja karavAnA upAya pUchatAM kaMIka IlAja kAma AvI jaze, ane mitra pAcho maLI jaze. te dAnArthio AvIne jarUra upacAro paNa karaze. rANInI vAta sAcI lAgI. rAjAe tarata ja nagaramAM moTI dAnazALA kholIne dAna ApavAnuM zarU karI dIdhuM. A dAnazALAe roja hajAro loko dAna levA mATe AvavA lAgyA. khAkhIbAvAo, yogIrAjo, maMtra, taMtrane jANanAro, badhAM ja AvavA lAgyAM. rAjA tyAM besIne pote dAna Ape, jamADe, pachI potAnA mitranI vAta kare. je koI upAya batAve, te upAya rAjA tarata ja kare. chatAM paNa mitranA zarIre leza mAtra pheraphAra na thayo. upAyo karavA chatAM kaMI ja guNa na thayo tethI, citrasena dina para dina jatAM vadhAre zokAtura thayo. have rAjA rAjadarabAre paNa jato nathI. to besavAnI vAta zI karavI ? rAjA udAsIna thatAM rAjaparivAra, nagarajano sau udAsIna thavA lAgyAM. have rAjAne gIta nATaka nRtyamAM rasa nathI. rAjamahelamAM gIta gAvAnuM nATako Adi badhuM ja baMdha thaI gayuM. rAjamahelamAM AnaMdane badale nirAzA chavAI gaI. rAjA zoka magna banI, divaso vItAvavA lAgyo. ciMtAnI AgamAM homAtA rAjA-rANInA divasane rAta have jatAM nathI. zokamAM DubelA rAjAne have svastha zI rIte karavo ? A ciMtAmAM nidrA paNa cAlI gaI. padmAvatI paNa vicAronA vamaLomAM gothA khAtI. kaMIka vAta yAda AvatAM kahevA lAgI - he rAjan ! haju koI upAya maMtrIzvara mATe hAtha lAgyo nathI. paNa mane eka rasto dekhAya che. je rastethI kadAca ApaNuM kArya siddha thAya. rAjA - priye tuM je kahe te huM karavA taiyAra chuM. rAjAnA dIna vacano sAMbhaLIne padmAvatI aMdarathI DhIlI paDI gaI. chatAM kaMIka svastha thaI bolI - he prANeza ! hiMmata hArye zuM thAya ? devanI mAyAthI A badhuM thayuM che. to te deva ja A badhuM samAvI deze. ApaNe je vaDalA heThe rAta rahyA hatA, te vaDalA upara vasatAM devarAjanAM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 250 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanathI ratnasAre Apane bacAvyAM. amogha vANInuM ullaMghana karatAM ratnasAra mitra patthara thayA. to te ja deva teno pratikAra jarUra batAvaze. rAjAne padmAvatInI vAta gaLe utarI. citrasena - he priye! mArga sAro batAvyo. vaDalA heThe jaI vinaMtI karuM to dayA lAvIne jarUra upAya batAvaze. padmAvatI - svAmi ! to have satvare prayANa karo. tamArI bhAvanA jarUra sAkAra thaze. zubhadina zubha codhaDiye sazastra citrasena ekAkI nIkaLI paDyo. padmAvatI eka ja jANe, bAkI koIne paNa khabara nathI ke rAjA kayAM cAlyA gayA? keTalAka divase cAlatAM cAlatAM te vaDa pAse AvI pahoMcyo. divasa pUro thayo. rAta paDI. ekAkI rAjA vaDalA heTha hajAro vicArone vegaLA karIne kayAre deva devI Ave te dhyAnamAM raho. jAgato beTho che. ghaNA thAkane laIne ArAma karavA sUto. paNa mitranI ciMtAmAM vyagra nidrA dUra thaI gaI hatI. madhyarAta jAmI hatI. vaDalA upara vAto cAlI rAjA sAvadha thayo. zuM vAta kare che ? te sAMbhaLavA utsuka banyo. devI potAnA svAmIne pUche che - he svAmI ! A vRkSa nIce ekalo duHkhI jaNAto manuSya koNa Avyo che? deva - he priye ! potAnA kalyANa mitranA viyogathI duHkhI che. devI - te ahIM zA mATe Avyo che? deva - viyoganA duHkhane dUra karavAno upAya jANavA Avyo che. A daMpattInI vAto sAMbhaLatAM ja potAnI vAta devIe pUchI nAMkhatA, citrasena have purepuro sAvadhAna thaI gayo. devI - mitrano viyoga, tenAthI duHkhI, vaLI te duHkha dura karavA, mane kaMI samajAyuM nahi. deva - jo sAMbhaLa! keTalAka divasa pahelA patnIne laIne mitranI sAthe te ahIM Avyo hato. A vaDalA nIce rAta rahyo hato. meM tane tyAre kahyuM hatuM ke, A rAjakumAranI upara cAra AvaLIrUpa moTI cAra Aphato Avaze. buddhizALI mitre A rAjakumAranI cAreya AvaLI dUra karIne bacAvI lIdho. tyAre meM kahyuM hatuM ke, A cAra AvaLInI vAta koIne paNa karavI nahIM. jo karaze to patthara thaI jaze. meM nA kahI chatAM mArI avagaNanA karI. rAjAne A vAta kahI. devanI vANI mithyA na hoya. mArI vAtane avagaNanA karato teno mitra patthara thayo. tethI mitranA viyoge rANI padmAvatInA kahevAthI te ahIM AvI sUto che. devI - he deva! dukhIjana upara karaNA karI, upAya batAvo. deva mauna hato. devIno Agraha vadhato gayo. Akhare devInA AgrahathI deva bolyA - sAMbhaLa! tArA AgrahathI upAya kahuM chuM. je koI zIyaLavatI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 258 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI potAnA bALakane godamAM rAkhI; pAsANamaya maMtrIzvaranA zarIra upara hAthano sparza kare to, te hAthanA sparzathI pattha2maya maMtrIzvara asalarUpe AvI jaze. eTale pattharamAMthI manuSya thaI jaze. rAjA devanuM vacana sAMbhaLI cittamAM barAbara besADI dIdhuM. ane te vAta sAMbhaLI ghaNo ja AnaMda pAmyo. prabhAta thatAM harakhAto harakhAto rAjA potAnA nagara tarapha prayANa karI gayo. je kAma mATe Avyo hato, te kAma ekaja rAtrimAM puruM thaI gayuM. cAlato rAjA anukrame potAnA vasaMtapura nagare AvI pahoMcyo. ekAkI rAjAne Avato joI nagarajano sau AnaMda pAmyAM. rANI padmAvatI paNa ghaNI ja AnaMda pAmI. pattharamaya mitranA upAyanI vAta pragaTa karI. paTTarANI padmAvatI garbhavatI hatI. TuMka samayamAM ja prasava thavAno hato. samaya pAkI gayo hato. samaya thatAM, padmAvatIe puNyazALI putraratnane janma Apyo. putraratna vadhAI pAmato rAjA Aje AnaMdamAM hato. potAnA rAjAne AnaMdamAM joI nagarajano paNa sau harakhAyAM. putra janmamahotsava ujavAyo. dasa divasa lagAtAra utsava karyo. bArame divase svajano tathA kuTuMbIjano tathA nAta jamADIne kumAranI nAma karaNa vidhi karI. lADakavAyA rAjakumAranuM nAma 'dharmasena' rAkhavAmAM AvyuM. deva vANIne saMbhArato mitranA upakArane yAda karato, rAjA sajajana parivAra yukata dAnazALAe Avyo. putrane Aje bAramo divasa hato. dAnazALAmAM mitranI pattharanI mUrti paNa maMgAvI. tyArapachI rANI padmAvatI snAna karI saubhAgyavaMtInA zreSTha vastrAlaMkArone dhAraNa karI maMtrImUrti pAse AvI. rAjakumAra dharmasena' bALakuMvarane satIe potAnA khoLAmAM lIdho che. nagarajanothI dAnazALA bharapUra bharAI gaI che. tilamAtra jagyA nathI. have padmAvatIe paMca parameSThInuM smaraNa karyu. be hAtha joDI padmAvatI bolI - he sUrya Adi devo, tathA vaimAnika devo, vyaMtara devo, lokapAla devo, tame sau sAMbhaLo. mana vacana kAyAnA yogapUrvaka mAruM zIyaLa akhaMDa rIte meM pALyuM hoya to 'te mArA hAthano sparza thatAM ja maMtrIzvara sajIvana thajo.' Ama kahI pattharanI mUrtine sarvAMge sparzatA maMtrIzvara sajIvana thayA. jANe nidrA tyajIne UbhA thatAM hoya tema tyAMthI UThayA. maMtrIzvara rAjA pAse javA lAgyo. rAjA doDato maMtrIzvarane bheTI paDyo. harSanA AsuMthI mitrane navaDAvI dIdho. dAnazALAmAM lokone AnaMdano pAra nathI. nagarajano paNa badhAM harSa pAmyAM. trIjA khaMDamAM zrI zubhavIre A navamI DhALa kahI je suNatAM dharma dvArA duHkhanI veLA TaLe ane maMgala mArga prApta thAya. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 259 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : ll ro all jo paNa ko. janatA janma mahotsava kare, tA yAyaka dAta; caitya aThThAi mahotsave, dharatAM dharmanuM dhyAna. tIrthanamana guruvaMdanA, padmAvatI saMgAtha; zAsana jaina prabhAvato, mele zivapura sAtha. maMtrI sahita lIlA kare, pALe sAtha mahata; kete kALa gaye ke, triuM vairAgya dharata. manorama vanamAM tiNa same, kevalI zrI bhasAra; AvyAM suNI vaMdana, pAmI harSa apAya. kevaLI mukha dezanA suNI, lahI saMsAra asAra; ghara jai nija putrane, soMpe rAjyano bhAra nRpa maMtrI padmAvatI, bIjo paNa bahu sAtha; karI utsava letAM save, dIkSA kevalI hAtha. AihuM eka dharma sakhAviyA, jJAnakriyA tapa sAra; ayyata ko upanyA, karI tihuM eka avatAra. svargathI cavI narabhava lahI, leze pada mahAta; bhAvI kathA suNI citta dharo, caMdrazekhara nRpasaMda. vijayasenasUri vaMdIne, caMdrazekhara bhRgurAya; ghara AvyA sUri teDIne, bahu vidha bhakti karAya. eka ti rAjakacerIe, beThA kuMvara narendra nara eka AvI tiNe same, kahe namI pada aravida. huM chuM pagharatha rAyato, bhRtya nAme haridAsa; padmapurIthI mokalyo, vikaTakAma tuma pAsa. saptama mALe khelatI, mRgasuMdarI sakhI sAtha; apaharI vyaMtara khecare, lai gayo jhahI hAtha. zA. tA. lI. 1oll 11 1ra. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 260 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77:7:**. grAma vaLAMtara joi vaLyAM, sAMDha caDI eka rAtamAM, na huM jaDI zuddhi Avyo chuM kAMhi; AMhi. 1all 1-navo janma mRgasuMdarInuM apaharaNa -: duhA - bhAvArtha: mahAsatI padmAvatInA karasparzathI mitra ratnasAra pASANa maTI mAnava banyo. mitra prApta thatAM citrasena rAjAne ghaNo ja AnaMda thayo. paTTarANI tathA mitra upara vizvAsa, ativizvAsa besI gayo. potAnI bhUla samajAI. potAnA mitrano bheTo thaI gayo. harSano pAra nathI. | navA avatAre AvelA mukhyamaMtrInA nimittathI nagarajanoe jinendra bhakita mahotsava maMDAvyo. citrasena rAjA rAjadarabArethI garIbone dAna ApavA lAgyA. nagarajano jinamaMdire aThThAI mahotsava karatAM hatAM, ratnasAra maMtrI paNa mitra citrasena rAjA sAthe rahIne dharmArAdhanamAM AgaLa vadhavA lAgyA. citrasena padmAvatI ane ratnasAra traNeya dina pratidina dharmadhyAnamAM AgaLa vadhavA lAgyAM. rAjyanI dhUrAne vahana karatAM rAjAnI raiyata paNa jainadharmane anusaravA lAgI rAjAnI jyAM jyAM ANa pharatI hatI, tyAM tyAM jina dharmanI lhANI rUpe sau lUMTavA lAgyA. A dharmatripuTI tIrthayAtrA sAthe karavA lAgyAM. jyAM jyAM guru bhagavaMtano yoga prApta thAya, tyAM tyAM vaMdana darzana sAthe, dharmadezanAne sAMbhaLatAM hatAM. kharekhara ! saMsArane asAra jANatAM bhavyAtmAo jina zAsana pAmatAM ArAdhatAM mukita maMdiramAM jAya che. citrasena ratnasAra sAthe dharmane ArAdhatAM rAjyalIlAne bhogavatAM keTalo kALa vItAvyo. dharmamAM joDAyelA traNeya puNyAtmAnA haiyAM vairAgyanA raMge caDhyAM. tapa tyAgane ArAdhavAmAM tatpara banelA rAjAnuM mana saMsArathI udhvijJa thatAM ratnasAra paNa saMsAra sukhothI virAma pAmatAM, draDha vairAgI banyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 26 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A avasare nagara bahAra rahelA manorama nAmanA manohara udyAnamAM kevalajJAnI muni bhagavaMta zrI dimasAra bhagavaMta vihAra karatA AvI samosaryA. vanapAlake vadhAmaNI ApI. vadhAmaNImAM dravya ApI rAjI karI vanapAlakane vidAya karyo. harSa pAmelo rAjA, rAjaparivAra sAthe, kevaLI bhagavaMtane vaMdana karavA mATe ullAsabhera manorama udyAnamAM Avyo. ratnasAra maMtrI paNa sAthe AvyA che. yathAvidhi vaMdana karI sau ucita sthAne dezanA sAMbhaLavA beThA. AnaMdanI avadhi rahI nathI. rAjA be karajoDI muni bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLavA utsuka banyo. yogya jIva jANIne kevaLI bhagavaMte amRta jharatI madhura vANIe dezanA ApI. te dezanA sAMbhaLatAM jIvone saMsAranI asAratA samajAI. dezanAne aMte rAjA, guru bhagavaMtane vaMdana karI nagaramAM pAcho pharyo. nagarajano paNa potAnA ghare AvyA. mohanA jhera UtarI gayA che evo rAjA mahele Avyo. parivArane vAta karI. padmAvatI paNa vAta sAMbhaLI rAjA sAthe cAritra levA taiyAra thaI. ratnasAra to taiyAra ja hatAM. putra dharmasenane gAdIe besADyo. rAjyano bhAra putra sahita maMtrIone soMpI rAjA, maMtrI, padmAvatI ane bIjA paNa ghaNA badhA sAthe dIkSA levA tatpara thayA. dIkSA mahotsava ujavI saue guru damasAra kevalI pAse cAritra aMgIkAra karI. paLavAramAM saMsAranA svAMga UtarI gayA. AgAra mATI aNagAra banyA. siMhanI jema cAritryane pALatA traNeya saMyamadhara AtmAo jJAna ane kriyAnA parama arthI, tapa sAdhanAmAM paNa mokhare hatA. gurukuLavAsamAM cAritryanI ArAdhanA karatAM manuSyanuM AyuSya pUrNa karI, acuta nAmanA bAramA devalokamAM avataryA. traNeya puNyazALI AtmAe tyAM paNa paramAtmAnI bhakita karI. tyAMthI mAnavabhava laIne ekAvatArI A traNa puNya mahAtmAo saMyamanI ArAdhanA karI, sakala karmano kSaya karI siddhipada pAmaze. bharUca nagaranA udyAnamAM pUrvadhara vijayasena sUrIzvarajI mahArAjanA upadezathI caritra nAyaka caMdrazekhara kumAra tathA bhRgunagaranA rAjA bhRgu tathA nagarajano ghaNo AnaMda pAmyA. samakita mula bAra vratanAM svarUpane sAMbhaLI temAMye vaLI dAnAdika gurubhakitanI vAta samajatAM caMdrakumAre, citrasena padmAvatInI kathA sAMbhaLI. gurubhakitabhAvathI kumAra sUrIzvarajI Adi muni bhagavaMtone potAnA mahele laI Avyo. rAjA tathA kumAre gurubhakitamAM mana lagAvI, bhAvapurvaka vividha prakAranI bhakita karI. vaLI vivekI kumAra sUrIpuMgavane udyAna sudhI mUkI paNa AvyA. sasarAne ghare madanamaMjarInI sAthe rahetA, dharmane karatAM sukhamAM divaso vitAve che. vaLI ekadA rAjadarabAre rAjA, maMtrI, kumAra Adi sau beThA che. tyAM eka paradezI mANasa doDato AvI, rAjAne caraNe paDyo. kumAranI sAme be hAtha joDI Ubho rahyo. rAjAnI AjJA maLatAM paradezI kahevA lAgyo. he rAjanuM! he sUryavat pratApI caMdrazekhara kumAra! huM padmapurathI AvuM chuM. huM padharatha rAjAno sevaka (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 212 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harIdAsa chuM. tyAM amArA mahArAja mahAsaMkaTamAM AvI gayA che. sAtamI bhUmikAe sakhIo sAthe ramatI mRgasuMdarI koI vyaMtara vA vidyAghara apaharaNa karI gayo. rAjAe cArekora gAma, nagara, vana, udyAnamAM tapAsa karAvI paNa tenI bhALa na maLI. temanI AjJAthI A saMdezo ApavA eka ja rAtamAM vegavaMtI sAMDhaNI para savAra thaIne Aje huM ahIM Avyo chuM. vanitA vasA virui virugha viyogI re, jima cakalo cakalI bihu tApanI tRSAvaMta vilokatAM re, sahetAM ka vinA rajanI waay re, paDiyo biMduo re, dekhatAM teNI doya ciMtavI re, ekane karatAM paDyuM re, doya nirAzathI zuM vasI -: DhALa-10 : (trIsa varSa gharamAM vasyA re,... e rAga...) citta vidhIyuM re, vaMThI sAMbhaLI chy vegaLI re. viSamI vajranI viyoganI veLA veLA viyoganI re, vatamAM kare kuzAgraha jaLa prema viyoge re... tuM pI tuM pI maraNa gayA e vedhakathI na jhaMpApAta karAya.. re, uSNaRtune gaveSaNA eNInI re, jaizuM jJAtInI zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 263 vAta, ghAta; AMkaNI // 1 // kahe tyAMhI; pavate jaLa rajamAMhI.. vi.. re, e naranArI viyoga; jo che bahulA bhoga fa.. re, raNathI maLyuM ratana; indra rIsANI matAvatAM re, caMdrazekhara mana dhyAvatAM rAMka taNe ghara pAThavyuM re, bhojana zamyA Asana vasu re, rAjya ramaNI ghara prAya; na karyuM kAMhi adhiSThita thAya.. vi.. sUnA mUkatAM eTalAM re, anya ema ciMtI tija ghara chy re, karavA khamAya; vi.. .. kALa; vi.. jhALa.. vAdaLa ThAra; vAra.. vi.. huM vAta karI strI pAsa; pAsa.. vi.. sI 11311 11811 11411 jatana.. fa.. 11911 llell men Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gagane gayAM ghaDI ekamAM re, yazomatI yogINI pAsa; vaMdI namI pUchata sA kahe re, mA karo cita udAsa. vi. /10 manovega vidhAdhara re, vidhA sAdhana heta; nArI padminI khoLato re, ThAma ThAma dharI neha. vi. //l. tuja nArI lahI padminI re, harIne gayo himavaMta; addhi guphAmAMhe jai ThavI re, kahe tasa tija vRtaMta. vi. 1rI. sAMbhaLa! nArI nirbhaya thai re sAdhavI vidhA hoya; tagata thai sanmukha raho re, jema ama siddha hoya. vi. 1all amodha bANane mohanI re siddha thaze ti bAra; paTTarANI tujane karI?, vilasIzu saMsAra. vi. /14 suNI mRgasuMdarI mAsatI re, pAmI cita kuleza; kheTane sA ema uccare re, vairya dharI avizeSa. vi. /15 lAvo mAtA sahorI re. tagata karI eNe thAya; vidhA sAdhI karo rANIo re, sahaja meLAvA thAya. vi. ||1cho. phaNIdharano maNI koNa lIe re, agnine vAle hAtha ? kesarI, kesara kuNa grahe re?, huM re satI chuM sanAtha. vi. // hAlo videze nahIM vegaLo re, hari sama muja bharatA; tuja sarIkhA haraNAM phare re, laMpaTIne dhikkAra. vi. /18 parameSThimaMtra mahAbaLI re, pATha siddha muja pAsa, jJAnI gurujI pAse lIyo re, jethI zatru vinAza. vi. /1 jo muja sAthe tuM baLa kare che, to satI kare zApa, bALI bhasma kSaNamAM kahyuM ke, roze priyA mA bApa.. vi. Roll kheTa suNIne krodhe caDI re bahalI dekhAve bhIta, paNa sA nizcaya thai rahI re, rAkhI kulavaTa rIta.. vi. 2ll yogiNInAM vayaNAM suNI re, cAlyo caMdrakumAra, palakamAMhe guphA pAmIyo re, tava dIThI nija nAra. vi. //racI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 264 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! tuja kuMvara he re ruThyo deva sAMbhaLI khecara kuMvara ajeya khaDga karI re, vidhAbaLe eka tha karI uThIyo re, re, besI daMpattI hoya, pahoMtA kautuka jotAM gagate cale hai, padmapura soya.. vi.. [[25] re, bheTe mrutA jAmAta, rAjA rANI sAjana sahu ghera lAvyA bahu utsave re, raMgarase tihA lIlA kare re, pUche sakaLa kahI vAta.. vi.. kacchI sukhabhara daMpattI teha, koi ni sovana sogaThe re, ramatAM dharI teha.. vi.. // 2 // zAstrakathA gItagAtame re, koi ni nATakazALa, rasALa.. vi.. // 2 // khaMDa rasALa, !, pAtaDI re, paranArI haranAra, upare re, koNa ihAM rAkhaNahAra.. vi.. ||3|| lAgyuM yuddha pracaMDa, kIdho khaMDo khaMDa.. vi.. // 4 // deva dozuMkatI pare re. bhogave caMdrazekhara taNA rAsano re, zrI zubhavIratI vANIe re, tenI 1-parvatanI guphAmAM. sukha trIjo samI yogINInI sahAya -: DhALa-10 : DhALa.. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 265 fa.. leell bhAvArtha : padmapurathI padmarAjAnA sevaka harIdAse Apela mRgasuMdarInA samAcAra sAMbhaLIne kumAranA haiye vajraghAta paDyo hoya tema teTalo du:khI thaI gayo. kumAra manamAM pastAvA lAgyo. amUlyaratna sama mRgasuMdarIne huM sAcavI na zakyo. haiye pArAvAra duHkha thavA lAgyuM. bhRgurAjA paNa sAMbhaLI ciMtita thayo. sabhA visarjana thaI. potAnI patnI mRgasuMdarInA samAcArathI kumAranuM citta viMdhAI gayuM. na sAMbhaLI zakAya te vAta Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLI. vasA vasato vegaLI gaI. paNa haiyAmAM viSama vajaghAta paDyo. te sahana na thaI zake tevo hato. have zuM karavuM? kharekhara A jagatamAM viyoganI ghaDI khuba ja duHkhadAyaka che. vedhaka paNa A viyogane sahana karI zakato nathI. to kumAranI zI vAta karavI ? viyogI viyogane sahana karatAM vana vana jaMgala jaMgala bhaTakayA kare che. to paNa jo viraha na sahana karI zake to vaLI jhapApAta karI jIvana pUruM karI nAkhe che. vaLI jema ke eka jaMgalamAM koI eka vRkSa para cakalo cakalI mALo bAMdhI rahetAM hatAM. baMne AnaMdapUrvaka vananA phaLo khAtAM, jharaNAMnA pANI pItAM, potAnuM jIvana vitAvatAM hatAM. unALAnA divaso AvyA. vaizAkha mahinAno sUrya dhomadhakhato hato. kALajhAra garamIe vananAM vRkSone bALI nAkhyAM. A cakalo cakalI paNa pANInA tarasyA thayA. baMne vacce prIti evI hatI ke, ekabIjAthI vikhUTA paDavA taiyAra na hatAM. tarasane sahana karatAM divasa pUro thayo. pANI vinA rAta paNa pUrI karI. savAra thatAM vAdaLa thakI ThAra paDyo te vakhate vRkSanA pAMdaDAM upara ThAranA biMduo paDavA lAgyAM. te joIne premI paMkhIDAM ekabIjAne kahevA lAgyAM, tuM pANI pI ! tuM pANI pI ! jhAkaLanuM biMdu rAha jue kharuM? pavananI lahera AvatAM pANInuM biMdu kharI gayuM. baMne tarasyA rahyA. baMne tarasane laIne premI yugala paMkhIDAM maraNane zaraNa thayAM. e paNa strIpuruSano pANIne nimittathI viyoga thayo. vaLI IndrANI risAI hoya to Indra paNa teno viyoga sahana karato nathI. aneka prakAranAM lobhanI lAlaca ApIne paNa, Indra tarata ja IndrANIne manAvI le che. A pramANe vicArato kumAra vaLI AgaLa vicAre che ke kharekhara ! mArA jevAne to raNa-vanamAM rajhaDatAM bahumUlya ratna maLyuM. paNa huM sAcavI na zakayo. garIba bicArA bApaDAMne tyAM Avela ratna Take kharuM ! na ja Take! meM tene sAcavyuM nahi. tenuM jatana na karyuM. pitAne ghare soMpI huM nIkaLI gayo. kahyuM che ke, bhojana-zadhyAAsana-dhana-rAjya-ramaNI(strI) ane (rahevAnuM) ghara A sAtane kayAreya sUnAM na mUkavAM. jo sUnA mukayA to tenA mAlika bIjA thaI jAya che. rAjadarabArethI nIkaLIne kumAra A pramANe vicArato potAnA AvAse Avyo. re bicArI! kayAM haze? re meM mUrakhe tenI sArasaMbhALa na rAkhI. vanacaranI jema ucharelI te vanitA keTalI mahenate manuSyonI sahavAsinI thaI hatI. mArI sAthe na rAkhI to tenI AvI dazA thaI. mahelanA pagathiyAM caDI madanamaMjarI pAse AvI Ubho. mukha uparanI udAsInatA chAnI na rahI. madanasuMdarIe paNa A udAsInatA pAmatAM ja pUchI lIdhuM. madanasuMdarI - svAmi! kumAra - devI ! suMdarI - Apa udAsa kema dekhAva cho? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 266 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAre badhI ja vAta batAvI. vAta sAMbhaLI madanamaMjarI paNa duHkhI thaI. pachI madanamaMjarIne vAta karI dIdhI ke huM mRgasuMdarInI zodha mATe jAu chuM. tene mATe to koI jJAnIne maLavuM paDaze. taiyAra thaIne nIkaLyo. madanamaMjarI kahe - svAminAtha ! sukhe padhAro. dharma tamane sahAya karo. tamAro vijaya thAo. mArI bahena mRgasuMdarIne jaldIthI duzmanonA paMjAmAMthI choDAvo. patnInAM bolAyelA zabdone zubha zukana mAnato kumAra, tarata mahelanI bahAra nIkaLI gayo. eka ghaDImAM to yazomatI yogiNI pAse AvI gayo. vivekIkumAre yogiNIne ucita vaMdana darzana karIne, yogiNInI sAme vyagracitte beTho. kaMIka svastha thatAM yogiNIne kahevA lAgyo. kumAra - maiyA ! mRgasuMdarInuM apaharaNa thayu che. yazomatI - rAjanuM! ciMtA na karo maLI jaze. kumAra - mA! raNamAMthI maLela ratna na sAcavI zakayo. kaho kayAM che te ratana? yogiNI - rAjakumAra ! manovega nAmano vidyAdhara vidyAsAdhavAne mATe koI pavini strInI zodhamAM hato. te vidyAdhara kayAM kayAM rakhaDyo paNa padhini strI na maLI. ghaNI ghaNI jagyAe zodhatAM tArI strI mRgasuMdarI havelInI sAtame mALe jovAmAM AvI. vidyAmaMtrathI apaharaNa karIne himavaMta parvata uparanA zikhare adrimAM nAmanI guphAmAM laI gayo che. teNInI upara bhAre saMkaTa AvyuM che. dharmanA prabhAve tathA tenA zIyaLanA prabhAve UgarI jaze. manovega vidyAdhara guphAmAM laI jaI kahe che ke he sulocane ! sAMbhaLa! tuM mArAthI DarIza nahi. huM tane duHkhI karavA lAvyo nathI. mAre be vidyA sAdhavAnI che. temAM tArI sahAyanI jarUra che. A vidyAo sAdhavA mATe tAre mArI sAme nagna thaIne UbhA rahevuM paDaze. mATe hamaNAM tuM mArI sAme nagna thaIne UbhI rahe. tethI karIne huM vidyAnI sAdhanA karavA lAguM, ne mArI te baMne vidyA siddha thAya. eka vidyA che amodha, bIjI vidyA che mohanI te vidyA bAra dina sAdhatAM mane jarUra siddha thaze. he mAninI ! tAre mArI sAme barAbara bAra dina nagna rahevuM paDaze. tyAra pachI tane mArI paTTarANI banAvIza. pachI managamatA saMsAranAM sukho bhogavIzuM.' kAnane na saMbhaLAya tevI vAto sAMbhaLI, mahAsatI mRgasuMdarI manamAM ghaNo phleza pAmI. gusso paNa Avyo. chatAM krodhane manamAM dabAvI dhIraja dhAraNa karIne, kahevA lAgI - he narAdhama ! tArI mA benane laI Ava; ane nagna karI tArI sAme UbhI rAkha. pachI nirAMte vidyAne sAdha. pachI tene rANI banAvI managamatA sukho bhogava. saraLatAthI tArI mA bena tane maLI jaze. re nIca ! mane ahIMyA zA mATe laI Avyo? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 267 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satInA zabdo sAMbhaLatA ja manovega krodhathI dhamadhamI UThayo. re! strI ! tArI jIbha saMbhALI bola! suMdarI -re pizAca! nAgane mAthethI maNi koNa laI zake? bhaDabhaDatA agnimAM hAtha koNa ghAle? jaMgalanA rAjA siMhanI kezavALI koNa grahaNa kare? koInI tAkAta nathI ke maNi grahaNa kare. agnimAM hAtha ghAle. kezavALI UtArI zake. tevIja rIte satI tArA hAthamAM nahi Ave. sanAtha evI huM satI chuM. mAre mAthe mAro svAmI che. tuM zuM samaje che? vidyAdhara - re! nAri ! tArA vacanothI A manovega Darato nathI. huM ja tane nagna banAvIne mArI vidyA siddha karIza. mRgasuMdarI - re! kapUta ! A jagatamAM koI mAIno pUta joyo nathI ke jeNe satInAM jIvatAM tenA ziyaLane khaMDita karyuM hoya? mAro svAmI videza vegaLo nathI. siMha sarakho mAro svAmI che. tuM to haraNiyA sarakho che. te strIlaMpaTa ! tane dhikkAra ho. manovega bolyo - he suMdarI! ghaNu bolavAthI zuM? tuM kayAM che ? te khabara che? tAro svAmI AvI zake tema nathI. huM vidyAdhara chuM. tuM tArI meLe samajI mane AdhIna thA, nahi to vidyAbaLathI huM tArI pAse kAma laIza. mRgasuMdarI - he narapizAca! tuM paNa sAMbhaLa! jJAnI gurubhagavaMta pAsethI paMcaparameSThI mahAmaMtra lIdho che. niyamita te maMtranA jApathI mane maMtrapATha siddha thayo che. tenI sahAyathI tAro vinAza thaze. vaLI jo tuM mArI upara baLajabarI karIza to, huM tane zApa ApIza. je zApathI tuM kSaNamAtramAM baLIne bhasmIbhUta thaI jaIza. je tArA maravAthI tArI patnI mAtA ne pitA jiMdagIbhara royA karaze. A sAMbhaLI manovega ghaNo krodhe bharAyo chatAM, ghaNA prakAranI bIka batAvavA lAgyo. paNa satI mRgasuMdarI jarAye DaratI nathI. nizcala mananI thaIne, tenI sAme Tagara Tagara jotI manamAM navakArane gaNatI ghIrajane dharatI UbhI che. jyAre A tarapha yogiNInI vAta sAMbhaLI, yogiNIne namaskAra karI, rajA laIne caMdrakumAra cAlyo. vidyAne saMbhALI AkAzamArge ja kumAra himavaMta parvatanI guphAmAM AvI pahoMcyo. guphAmAM potAnI patnI mRgasuMdarIne jotAM ja siMha garjanAe khecara sAme paDakAra karyo re ! re! pApI ! parastrInuM apaharaNa * karanAra? tArI upara tAro bhagavAna have to roSAyamAna thayA che. tAruM rakSaNa karanAra have koI nathI. manovega to kumArane jotAM ja stabdha thaI gayo. A sthaLe bhUcara manuSya Avyo kayAMthI? paLanoya hi. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) dhaMTropara sattAno dA) 268 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilaMba karyA vinA khecara kumAra sAme dhasyo. baMne vacce khuMkhAra yuddha jAmyuM. potAnI pAse chelluM zastra khaDga laIne kumAranI sAme kumArane haNavA doDyo. caMdrakumAra paDyuM ajeya khaDga laIne khecara sAme AvI gayo. thoDIka kSaNo yuddha jAmyuM. pachI ajeya khaDgathI kumAre vidyAdharane haNI nAMkhyo. vidyAbaLathI eka ratha banAvyo. mRgasuMdarIne rathamAM besADI kumAra guphAmAMthI nIkaLI, bahAra Avyo. AkAzagAminI vidyA thakI AkAza mArge jatAM, vacamAM AvatAM vana, parvata, nagaro Adi kautukane jotAM padmapura nagare AvI gayo. rAjA-rANI, nagarajano, rAjaparivAra, mRgasuMdarIne tathA jamAIrAjane jotAM sau harakhAyAM. ghaNAja utsAha AnaMda sahita sau rAjamahele laI AvyA. jamAIrAja kumArane tathA suMdarIne badhA pUchavA lAgyA zuM thayuM ? zuM thayuM ? badhAne javAba ApIne kumAra saMtoSavA lAgyA. rUDA rAjamahelamAM kumAra suMdarI-sukhIyA-daMpattI sukhabhara ne raMgabhera rahetAM AnaMdamAM divaso pasAra kare che. koIka divasa sogaThAM bAjI 2me che. koIka vakhata vAta vinoda ke zAstra carcA kare che. vaLI kayAreka kayAreka gItagAna Adi sAMbhaLe che. koI divasa vaLI navA navA nATako paNa jue che. devalokanA devanI jema saMsAranA sukho bhogave che. A pramANe zrI caMdrazekhara rAjAno A rAsa tenA trIjA khaMDanI A dasamI DhALa zrI zubhavIra vijayajInI mIThI vANIe pUrNa thaI. eka keli ni karatAM kanakamaya daMpattI parikare, zIta tiNa same, -: duhA H mojazuM, mayUra mRgasuMdarI mana mohIyuM, matamohata mujane parivariyA taru ramato vanamAMha; vana chAMya. // 1 // dITho dUra; AtaMpura. // 2 // bolI dIyo, ANI eha ja mora; ramavA kAraNa li lAgyuM, e muja cittano caMdrazekhara tava cAlIyo, mayUra nATho mora vanAMtare, nRpa paNa levAne zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 269 pUMThe cora. // 3 // kAma; tAma. // 4 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMtarIyo tava uDatAM jhAlyo mora maheta; upara asvArI karI, tava gagane usd. III kuMvara viyAre citamAM, eha kizyo utpAta; jou kihAM e jAya che; e pakSI koNa jAta ? ko vatagiri gAma baMdhIyA, kSaNamAM koza hajAra; yamunA nadI jaLadhi lahI, nAkhe tAsa majhAra |LA kuMvara tarI kAMThe jai; karato cita vicAra; kSaNa saMyoga viyogamaya; mRtadhara kahe saMsAra to mathurApurI dekhaNa gayA, tihAM jIta caitya nihALa; paMca abhigama sAcavI, vAMdhA jagata vyALa. Io. eka zrAvaka mukhathI suNI, tihunANI aNagAra; manoma vatamAM AvyA, vaMta jAta kumAra //hol vaMdI namI munine svavI, beThA dharma suraMta; avasara pAmI vinayathI, eNIpaTe prazna karata. /11 sonAno mora - duhA - bhAvArtha : padmapura nagaramAM AnaMdanI helI varase che. rAjAnI rAjakuMvarI ane jamAIrAja kumAranI vAto sAMbhaLI sau AnaMda pAme che. AnaMdamAM rahetA kumAra potAnI patnIne tathA rAjaparivAra laIne nagaranI bahAra vanakriIDAthe AvyA che. AnaMda killola karatAM kumAra-suMdarI zItaLa evA moTA gheghura vRkSanI chAyAmAM beThA. parivArathI viMTaLAyelA kumAra ghaDIka chAMye besI vAto kare che. te avasare suMdarInA najare sonAno mora jovAmAM Avyo. potAnAthI thoDe dUra ramato mora joIne mana mohI gayuM. AnaMdamAM AvI suMdarIe svAmIne kahAM - he nAtha ! mane A mora (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 2go Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahu game che. A mora pakaDIne mane na Apo? mAruM mana tenI sAthe ramavA gheluM banyuM che. A more to mAruM mana corI lIdhuM che. to svAmI, mane mora lAvI Apo ne? mRgasuMdarInI IcchA pUrI karavA, mane rAjI karavA, kumAra tarata tyAMthI UThyo. patnInI sAme joto joto kumAra mora levA AgaLa vadhyo. kumArane Avato joI Dara pAmatAM mora dUra dUra nAsavA lAgyo. kumAra tene pakaDavA jhaDapathI cAlyo. to te paNa vadhAre vadhAre vegathI doDI vananI aMdara cAlyo gayo. kumAra paNa tenI pAchaLa doDI tene pakaDavA vananI aMdara gayo. moranI najIka pahoMcatA kumAre morane AMtaryo. tyAre te UDavA lAgyo. UDatA morane pakaDI kumAra tenI upara savAra thaI gayo, jethI te kayAMye bhAgI na jAya. mora paNa savAra thayelA kumArane laIne gaganamAM uDyo. kuMvara to vismaya pAmyo. cittamAM vicAravA lAgyo, A te zo utpAta ? A mane kayAM laI jaze? jouM to kharo A kayAM jAya che? vaLI A pakSI kaMI jAtano? mora to mAruM vajana zI rIte jhIle? mora to gagana mArge cAlyo jAya che. vana-parvata-gAma Adi ghaNAM oLaMgI kSaNavAramAM to hajAro koza dUra gaganamAMthI ja yamunA nadImAM nAMkhI dIdho ane pote tyAMthI cAlyo gayo. nadImAM paDato kumAra paLavAra DUbakI mArIne tarata pANInI sapATIe Avyo. tarataja taratAM taratAM nadInA kAMThe Avyo. kAMThe besI vicAra karavA lAgyo. kSaNamAM saMyoga, kSaNamAM viyoga A saMsAramAM che. jJAnInA vacano je kahe che te ja A saMsAra AzvaryathI bharelo che. vaLI tyAMthI UThayo. najIkamAM rahelA nagaramAM gayo. gAmanI pRcchA karatAM jANyuM ke A mathurA nagarI che. mathurA nagarImAM caMdrakumAra pharI rahyo che. tyAM tenA jovAmAM jinacaitya AvyuM. dhvajAne pharakatI jotAM ja vivekI kumAre be hAtha joDI mAthuM namAvatAM "namo jINANa" bolyo. tyArapachI maMdiramAM javA mATe pAMceya prakAranA abhigama jALavI, maMdiramAM pravezyo. vidhipUrvaka jagata dayALu arihaMta paramAtmAnA darzana vaMdana Adi karIne bahAra Avyo. kumAre koI eka zrAvaka pAsethI vAta sAMbhaLI ke nagaranI bahAra manorama vanamAM traNajJAnathI yukata munibhagavaMta parivAra sahita padhAryA che. vAta sAMbhaLatAM ja guru mahArAjane vAMdavA kumAra nagaranI bahAra vanamAM Avyo. vanamAM munibhagavaMtane jotAM ja kumAra ghaNo ja AnaMda pAmyo. be hAtha joDI "maFNa vaMdAmi" kahI najIka AvI vidhivat vaMdana karI guruno upadeza sAMbhaLavA zrAvakonI sAthe ucita sthAne beTho. dharmanI dezanA sAMbhaLI sau saMtuSTa thayA. avasara prApta thatAM ja kumAre vinayapurvaka guru mahArAjane prazna kare che ke gurudeva! te rupALo survaNamayI mora koNa? guru mahArAja kahe che - (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 271 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: TALa-agiyAramI : (sonA rUpAke sogaThe.. e saga). pUche kuMvara munijane, koNa mora rupALo ? kanakamathI pachAM jhage, gatie laTakALo ? vismaya vAta na visare e AMkaNI. / vismaya vAta na visare, jo catura nihALe; madhura rasika phaLa auSadhi, mukhamAM ogALe. vi. sArA dekhI tane huM zIra caDhyo, ghaDI hoya khelAvyo; tabha caDhI nadI jaLa nAMkhIyo, pharI najara na Avyo. vi. all jJAtI kahe bhava tame, tuM surapura vAsI; vasu nAme zeThIyo, priyA cAra vilAsI. vi. ll tehamAM eka aNamAhitI, navI najare jove; duHkhabhara rahetI vegaLI, ni-rAta rove. vi.. /po tapApa kaSTa bhava bhamI, thai vyaMtara devI; bhava bhava te tujane naDe, ghaNI vAta zuM kahevI ? vi. koNa mRgasuMdarIzuM dekhIne, AkAze jAtI; purava vaira saMbhAratAM bharI kheda chAtI.. vi. zA moTupa karI tuja harI, saritAmAM variyo; kheda ghaNo haNavA taNo, tuja puNya sariyo. vi. Tall kuleza na dharavo nArIzuM, gharamAM koi veLA; jo vAMche sukha saMtati, lakSmInA meLA. vi. lo lalatA lakSmIrUpa che, narane gharamAMhe; rIsavatAM rIsAine, jAtAM aMtara dAha. vi. Whol nArIne gharathI kahADhatAM, lakSmIne kahADI; sukha nahi pAme te kadI, vAvI viSanI jhADI. vi. 11 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 272 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra dAhe traNa che, vizrAmanI chAyA; putra kalatra te guNabharyA, sajajatanI mAyA. vi. naro vaLI tizikti tArI vaDe, nahi ghatI ciMtA; cAkara zata sevA kare, paNa nijanI ciMtA. vi. /1all jagatamAM durlabha nArIo guNa traNa vakhANI; sahastra dUSaNa dUra tajo, e paMDita vANI.. vi. 14ll suta utpatti nArIthI, ghara bhAra uThAve; patimaNe bhegI baLe, tasa kIma duhavAya ? vi. //pI. sarasa azana dIe katane, lakhuM pote khAye; dukhanI veLA sakhAi che, paNa dUra na jAve.. vi. 1cho te strI jo baLatI rahe, nahi putranA meLA; vepAre lAbha na nIpaje, rahe zaddhi veLA. vi. vaira huve ati AkaruM, bahu bhava duHkha pAve; vIraprabhune vyaMtarI, zItala jala chaMTakAve. vi. 18. je nara gharanArI tyajI, phare parAra meLA; dharAti priyA savi, tala vaMThI veLA. vi. I19o eka gAme eka rAjavI, tasa putra bhalero; khaccara joDI jAmIyo, para moTo vachero. vi. Roll nAma ujAgaro tehad, ghare bAMdhyo khAve; madhubhaTa vipra te gAmamAM, parikara zuM rahevuM. vi. 21 Gdha nAme mahiSI ghare, maNa dudhakaratI; tasa vRta vikrayatA vaze, AjIvikA calaMtI.. vi. razI vRta veyaNa rabAmAM, eka divasa jAve; dhRta dei nANu mAMgato, te dUra rAve. vi. riso nAkhyA 'Tapha mAM mALathI, azvalAde te paDiyA; vINI laine ApatA, haja najara caDiyA. vi. //ra4ll ha (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 273 jovAmAM thAI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puchatA kuMvara bhaNe izya, lAda rakamamayI che; eha vachera bhAgyathI ama lacchI bhai che.. vi. rapa te kahe brAhmaNane dIyo, tuma puSya jo hove; nRpasuta kahe mahiSI dIyo, ama tuma 'hari sva. vi. cho vipra lobha vaze 'saurabhI, dei lIye vachero; ghara jaine sevA kare, haaNo dei ghaNero. vi. ro AjIvikA mULathI gai, ghara durbaLa kIdho; mamatI UMgha vecIne, ujAgaro lIdho.. vi. ra8ll nArIzu rasa premathI, jaga zobhA vAdhe; sthira cite guru sevatA, sukhe dharma te sAdhe.. vi. ra9ll. ema jJAtI vayaNI suNI, uThI kuMvara sidhAve; nadI upakaMTha taru ghaTA, vata joto jAve. vi. 3oll dUra vatAMtara AvatAM, lakha rAyaNa mIThI; eka taDALe jhulatI, talavAra te dIThI.. vi. /all kataka mUTha ratna jaDI, lambI ahi tArI; ciMte kuMvara koi khecare, vanamAMhe vicArI. vi. jharI athavA khaga A vana gharI, koi subhaTa pATho; ema ciMtI vanamAM pharyo, paNa koi na dITho. vi. / all AvI khagna lei jovato, jANe motIno hAra; vAta rahita karI jhagamage, zveta talanI dhAra. vi. 34o. atasI kusuma sama che prabhA, vijaLI dUra rekha; dekhI acaMbo pAmIyo, lei balga vizeSa. vi. 35ll. jovA parIkSA te gayo, vAMkAM vRkSa che mULa; gubha vaTANA paTe, dhana vaMzanA mULa. vi. 3cho vaizAkha ThANa kuMvara rahI, cheke baLa sAra; pAmI acaMba paDjha jue, dIThI rudhiranI dhAra. vi. 3ii (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 274 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMzajALa jove pharI, dhUpa kuMDe dhRta pUre; nara eka kara mALA rahI, paDyuM mastaka dUra. vi. 38. rudhira karatuM dekhIne, kare prazcAtApa; viNa aparAdhI mArIyo, karato maMtrajApa.. vi. 39 hAhAkAra karato gayo, vanakhaMDa viyALa; UbhI dIThI yauvatA, vaLagI taDALa.. vi. Ivol sarovara tIre dekhIne, cita ciMte kumAra; vata rakhavALI devatA, vA vyaMtara nAra. vi. 41 athavA jovA UtarI, vidhAdhara bALa; caMdravakta kAMti jhage, hoTha lAla pravALa. vi.. 4 vA yamunA jaLa devatA, sarovamAM nAhI; lIla vilAse khaDI rahI, taTa zAkhA sAhI. ema ciMtI pairya ja dharI, gayo tehanI pAse; sA tasa dekhI mohI rahI, cita prema vilAse. vi. 44l vaLI citta corI ciMtave, vanarupe ruDo; paNa satI nArI cittamAM, e bhAMDathI bhaMDo. vi. //4 rAjakuMvara bhUlo paDyo, Avyo eNe kAma; na ghaTe muja tasa pUchavuM koNa deza ne gAma. vi. 4cho pUchuye paDuttara ApazuM, te paNa na vizeSa; guNijata pUchayAM bolatAM, satI doSa na leza. vi. 4LI ciMtI maunapaNe rahI, nIcI tayatA nivAsa; caMdrazekhara tiAM AvIne, bolAve tAsa. vi. I48 uttama rAsa rasALato, khaMDa trIjo vizALa; zrI zubhavIre tasa bhaNI agiyAmI DhALa. vi. 4 1-rUpAnANuM, ra-ghoDo, 3-bheMsa. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 295 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daivI khaTA -: DhALa - 11 - bhAvArtha - vana udyAnamAM mRgasuMdarI sAthe vAto karato kumAra suMdarInA manane AnaMda upajAvavA mora levA gayo. more nadImAM nAMkhyo. mathurA nagarInA bahAra, udyAnamAM munibhagavaMtanI dezanAne aMte prazna kare che. kumAra - he bhagavaMta! te mora koNa? jeNe mane gaganamAM uDADyo, nadImAM nAMkhyo, mora kevo? jenA pIMchAM sonAnA che, ane te jhagArA mAre che. A laTakAro mora kaI gatino che? tene jotAM huM vismaya pAmyo. vismayanI vAta mArAthI bhUlAtI nathI. catura hoya ane jo A mora joyo hoya to te madhura rasavALA phaLarUpI auSadha samajI mukhamAMja ogALe. he gurudeva! patnInA kahevAthI tene levA mATe gayo. paNa te to dUra bhAgato hato. meM jhaDapathI tene pakaDI lIdho. huM tenI pITha para caDhI beTho. mane ghaDI be ghaDI AkAzamAM pheravI, nadImAM nAMkhyo. pachI to te mane jovAmAM na Avyo. to te mora koNa? jJAnaguru - he kumAra ! AjathI tArA pUrvabhavanA teramA bhavamAM surapura nagaramAM raheto tuM vasudeva nAme mahAsukhI moTo zeTha hato. tAre cAra patnIo hatI. cAreya patnImAM he kumAra ! tane traNa mAnItI hatI, jyAre eka aLakhAmaNI hatI. te aNamAnItI patnIne tuM kayAreya najare joto nahoto. te paNa tArA AvA prakAranA vartanathI bicArI duHkhIyArI tArAthI te ghaNIja dUra rahetI hatI. te aNamAnItI strI tArA virahanI vedanAne sahana karatI, tapa japa karatI hatI. vaLI ghaNA kaNe sahana karI mRtyu pAmI. ghaNA bhavo bhamIne tArI strI vyaMtarI thaI. te tArA teramA bhavathI laIne tane bhavobhava herAna karatI hatI. he rAjakumAra ! vadhAre kahevAthI zuM? AkAza mArge jatI teNe mRgasuMdarI sAthe tane beThelo joI. pUrvanA saMskAra veranA, te yAda AvatAM, te verane saMbhAratI, khedathI duHkhI thavA lAgI. tyAM teNe moranuM rUpa dhAraNa karIne tAruM apaharaNa karI nadImAM nAkhyo. tArI upara veranA bhAve kheda bharelI te vyaMtaradevI tane haNI nAMkhavA mATe vicAratI hatI, paNa tArA prabaLa puNyanA udaye tuM bacI gayo. he bhavya jIvo ! tame badhA sAMbhaLo, saMsAramAM rahelA tame sahu tamArA gharamAM tamArI strI sAthe kalezakaMkAza karazo nahIM. jo tame sukhazAMtine IcchatA ho, vaLI saMtati-saMtAnanI tathA lakSmInI gharamAM jarUra hoya to, te lakSmI rUpI strI ja che. puruSanI strI sAkSAt lakSmIno avatAra che. mATe samaju jIvo kayAreya strIne rIsa caDhe ke rIsAya jAya tevo vartAva karatA nahIM. strIne dubhAvIne gharanI bahAra kayAreya na kADhavI. strIne jo gharanI bahAra (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 206 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kADhI mUkI to, sAkSAt lakSmIne kADhI mUkI barAbara che. tyArapachI te puruSo kayAreya sukha pAmatA nathI. ane gharanAM AMgaNe viSanI velaDI vAve che. saMsAramAM baLatA jIvone zAMti vizrAmanA traNa sthAna che. guNavAna strI, putrAdI parivAra ane sajajanonI mAyA. vaLI covIsa kalAka gharamAM strI rahetAM gharanI ciMtA puruSone rahetI nathI. so so nokara cAkaro sevA karavA chatAM, paNa potAnA mAnI, potAnI ciMtA, potAnI strI ja kare che. bIjA koI nahi. jagatamAM strIo durlabha che. tenAmAM traNa guNa moTA che. nArI thakI putranI utpatti, gharano badho ja bhAra uThAve, pati maratAM tenI sAthe bhegI ja agnisnAna kare. A prakAranA samarpaNa bhAve rahetI strIne zI rIte dubhAvAya ? kayAreya strIne dubhavavI nahI. vaLI svAmIne svAdiSTa suMdara bhojana jamADe kayAreka pote lukhkhuM jamI le. paNa patine to sAruM bhojana karAve. sukhamAM sAthe rahe, ane duHkhanI veLA Ave to mitra banI mitratAnA dAvathI kayAreya dUra jAya nahIM. saMsAramAM nArIne zreSTha gaNI che. tevI strIonA dila dubhAvatAM putra saMtAnanI prAptI thatI nathI. dhaMdhA vepAramAM te puruSo kayAreya lAbha meLavI zakatA nathI. ane chevaTe daridrapaNuM bhogave che. vaLI vera moTuM bAMdhatA bhavobhava duHkha bhogave che. bhagavAna mahAvIrasvAmIne pUrvanuM vera saMbhArIne vyaMtarIe jaTAmAM jaLabharI kakaDatI ThaMDImAM prabhu upara chAMTatI hatI. je puruSo bIjA ghare bhaTakatAM ja rahe che, tenAM dhananI hAni thAya che. strI paNa vaMThI jAya. viSamaveLA AvI UbhI rahe. eka gAmamAM rAjAne ghare eka kuMvara hato. koI eka khaccara ghoDInA saMyogathI eka vachero thayo hato. te vachero A kuMvare potAnA AMgaNAmAM bAMdhyo. te vacherAnuM nAma ujAgaro hatuM. AMgaNe bAMdhelA te ujAgarAne kuMvara khAvApIvAnuM badhu ja Ape. te ja gAmamAM madhubhaTa nAme brAhmaNa hato. potAnA parivAra sAthe raheto hato. tenA AMgaNe UMgha nAme eka bheMsa hatI. A bheMsa savAra sAMja thaIne eka maNa dUdha ApatI. bheMsanA dUdhamAMthI dhI banAvIne bajAramAM ghI, dUdha, dahIM vagere vecI brAhmaNa potAnI AjIvikA calAvato hato. eka divasa A brAhmaNa thI laIne rAjadarabAre vecavA mATe pahoMcyo. kuMvare ghI lIdhuM. madhubhaTa ghInA paisA mAMgavA lAgyo. kuMvara thI laIne meDIe caDyo. paisA mAMgatA brAhmaNane meDI uparathI paisA nAMkhyA. e paisA nIce bAMdhelA vacherAnA chANamAM paDyA. temAMthI vINIne kuMvare brAhmaNane ApyA. brAhmaNanI najare chANamAMthI paisA leto kuMvarane joyo. tethI tarata ja kuMvarane pUchavA lAgyo ke ghoDAnI lAdamAM rUpiyA che ? kuMvara - hA ! dvijavara mArA ghoDAnI lAda to rUpiyAmaya che. mane temAMthI rUpiyA maLe che. A vacherAnA bhAgyathI ame dhanavAna thayA chIe. A vachero bahu bhAgyazALI che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 277 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhubhaTa - he rAjakuMvara ! A vachero brAhmaNane dakSiNAmAM ApI do tamane puNya ghaNu thaze. kuMvara kahe - he madhubhaTa ! vAta tamArI sAcI. tamArI bheMsa mane Apo to vachero tamane ApI dau. brAhmaNa madhubhaTa lAdamAM rUpiyA dekhI lobhAI gayo. potAnI bheMsa maNa dUdha ApatI hatI. tenA upara AjIvikA cAlatI hatI. te bheMsa (strIne) gharanI bahAra kADhI, kumArane ApI. vachero gharamAM lAvIne bAMdhyo. pachI brAhmaNa brAhmaNI baMne vacherAnI sevA karavA lAgyAM. vacherAne khAvAmAM dANA, ghAsa vagere ghaNuM ApyuM. divasabhara tenI sevA karI. vachero paNa ghaNuM khAvAthI tarata lAda pADavA lAgyo. lAda jotAM rUpiyAnI tapAsa karavA lAgyo. paNa lAdamAM rUpiyA nIkaLe kharA ? bicAro ochI buddhivALo brAhmaNa UMgha (bheMsa) vecI, ujAgaro (vachero) lIdho. AjIvikA gaI. gharamAM khAvAnA phAM phAM paDavA lAgyA. bicAro madhubhaTa bheMsane ApI detA du:khI du:khI thaI gayo. garIba paNa thaI gayo. te mATe strIne premathI rAkhavI. ane temAM ja puruSanI jagatamAM zobhA che. gurunA vacano sthira mana karIne sAMbhaLato caMdrakumAra dharmane sAdhato gurune vaMdana karIne tyAMthI AgaLa cAlyo. nadInA kinAre kinAre jato kumAra vRkSanI ghaTAne joto. vaLI AgaLa jatAM vana udyAna joto cAlyo jAya che. nadIno kinAro choDI jaMgalamAM jatI keDIe AgaLa vadhyo. gIcavanamAM vRkSonI hAramALAo paMkhIDAno kalarava suNatAM kumAre vaLI AgaLa jatAM rAyaNanuM vRkSa joyuM. tenI upara mIThAM madhurAM rAyaNanAM phaLothI jhukatuM hatuM. rAyaNanAM mIThAM phaLane ArogyAM. tyAM ja dUra eka vAMsanA vRkSanI DALI para laTakatI talavAra joI. je talavAranI mUTha (pakaDa) ratna jaDelI sonAnI hatI. vaLI lAMbI lAMbI jANe sApanI nArI na hoya tevI hatI. talavAra jotAM ja kuMvara manamAM vicAravA lAgyo. talavAra konI haze ? bhayaMkara vanamAM koIka vidyAdharanI haze athavA talavArane vanamAM A vRkSa upara mukIne jaMgalamAM sainika gayo lAge che ? A pramANe vicAratAM kumA2e talavAranA mAlikanI zodha karI, vanavRkSanI cAre tarapha pharatAM zodha karI. paNa koI subhaTa ke vidyAdhara dekhAyo nahi. kumAra vaLI laTakatI talavAravALA vRkSa pAse AvI DALIethI talavAra UtArI jovA lAgyo. jANe motIno hAra na hoya tevI dIsatI hatI. sAhasika caMdrakumAre tarata ja myAnamAMthI talavAra bahAra kADhI. AMkha aMjAI jAya tevI jhagamagatI hatI. vaLI te talavAra jotAM jANe sapheda jalanI dhArA na hoya tevI kumAranA hAthamAM zobhatI hatI. atasInI puSpanI prabhA sarakhI, jANe dUra koI vIjaLI camakatI na hoya, tevI talavAra jhagArA mAratI hatI. hAthamAM rahelI talavArane jotAM kumAra acaMbo pAmyo. kumAre parIkSA karavA mATe najIkanA gIca ane ghaNA vAMsanA mULiyA pAse gayo. mULapAse ghaNAM badhA vAMsa bhegA thaI gayelA moTA thayA hatA. A vAMsanA vRkSo cAre bAjuthI velaDIo, nAnA choDavA ne gulmothI, vIMTaLAyelA hatA. tene chedavA mATe eka AsanethI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 278 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAre ghaNuM baLa vAparIne talavArathI vAsa chedI nAMkhyo. ane tyAM ja lohIthI kharaDAyelI talavAra jotAM ja kumAra Azcarya pAmyo. tarata ja vAMsanI jALamAM jaI jovA lAgyo. dhUpanu kaMDa hatuM. jemAM dhUpa saLagato hato. bIjI bAju kuMDAmAM ghI purAtuM hatuM. eka hAthamAM mALA laIne koI eka mANasa jApa karato, tenuM mastaka talavArathI chedAI dUra paDeluM joyuM. mastaka chedAI jatAM lohIno phuvAro uDyo. lohIthI kharaDAyelI talavAra che. te joI kuMvara pastAvo karavA lAgyo. are meM zuM karyuM? niraparAdhI yogI maMtrano jApa karato mArAthI haNAyo. hA! hA ! have ! zuM karuM? bicAro yogI mArA hAthe haNAI gayo. hA ! hA! karato kumAra vAMsanI jALa pAsethI nIkaLI AgaLa vanakhaMDamAM gayo. tyAM to... 1 - TT T ' ' ' Wils ..... ''- )! . . * -na. ) I ! N I ne) -- 1 0 2 1 2 - ID: 'S ( 3 '' - 1 1. vanamAM bhamatAM caMdrazekhara rAjakumAre vAMsanA jhuMDamAM teje jhaLahaLatI talavAra joI. 2. talavAranI parikSA karavA jhuMDamAM ghA kare che. niraparAdhI sAdhakanuM mastaka kumAranA paga pAse che. vRkSanI DALane pakaDI UbhelI eka navayauvanA kumAranA jovAmAM AvI. bAjumAM sarovara pANIthI bharelu joyuM. kaMIka svastha thatAM kumAra vicAravA lAgyo. AvA bhayaMkara dhoravanamAM A bALA koNa haze?zuM A vananI rakhavALI karanAra devI haze? athavA koI vyaMtara strI haze? vidyAdhara bALA zuM A vana jovA UtarI AvI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 278 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haze? rUpa kevuM adbhuta che! caMdramAnI jhagamagatI kAMti sarakhuM tenuM mukhakamaLa kevuM suMdara zobhe che. lAla paravALA sarakhAM to hoTha che. yamunA nadInI kadAca jaLadevI paNa hoya. te snAna karIne bahAra nIkaLI judAjudA vilAsane karatI, Ama tema jotI vRkSanI DALI pakaDI UbhI lAge che. - 24 kapa 7 : A - - - - caMdrakumAre navayauvanAne jotAM stabdha pAmyo. kanyA paNa kumArane jotAM sthira thaI. A pramANe vicAra karato, haiyAmAM dhairyane dhAraNa karato, kumAra teNInI pAse gayo. te bALA kumArane jotAM ja mohI paDI. tenA haiyAmAM kumAra pratye prema UbharAI gayo. ati sauMdaryavAna suMdarIne jotAM kumAra paNa stabdha thaI gayo. suMdarI to UbhI UbhI vicAra kare che. nava juvAna A puNyazALIe to mAruM citta corI lIdhuM. kevo rUDo rUpALo che. paNa paNa suMdarI vicAre che-ke satI strIne to parapuruSa to bhAMDathI paNa bhaMDo che. pAMcanI sAkSIe paraNelI strIne A pati jo hoya to tene paramezvara che. mAre to tenI sAme jovAya paNa nahi. vaLI vicAre che ke jarUra A koI paradezI rAjakumAra lAge che. ane te bhUlo paDyo ahIM AvI Ubho che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 280 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI rIte pUchavuM ke tame koNa cho ? kayA dezanA, kayA nagaranA vatanI che ? nA, nA, mAre pUchavuM te mane ghaTatuM nathI. jo te bolAvaze vA pUchaze to javAba ApIza. te paNa vadhAre nahI boluM. jeTaluM pUchaze teTaluM ja bolIza. jo pUchaze to bolIza guNIjana pUchatAM javAba ApavAmAM satIne doSa lAgato nathI. manamAM vicArI e bALA mauna dhAraNa karI, jamIna sAme nIcI najara karI UbhI rahI. kautukapriya kumAra Azcaryane zamAvavA bALA sAme AvI Ubho. ghaDIka mauna chavAyuM. kumAra vicAre che ke hamaNAM bolaze bALA, paNa jyAre te na bolI tyAre kumAre bolAvI. he bALA tame koNa cho ? A pramANe kumAre bALAne bolAvI. bALA zuM javAba Apaze ? e vicArato hato. A caMdrazekhara rAjAnA rAsanA trIjA khaMDanI agiyAramI DhALa vizALa evI kavirAja vIravijayajI ma. sA. e kahI. he zrotAjano ! tame sau sAMbhaLo. kuMvara kahe suNa gAma nagara kihAM zyA hete sarovara nirbhaya UbhI meM tujane vana 'bhU paga ga caLa vaLatuM tava sA ema mULa thakI vivarI 1-bhramara-cakSu ane paga calita jovAthI. -H duhA H suMdarI, vAsa tuma, taTe, ekalI, devatA, jovatAM. bhaNe, kahyuM, koNa kuNa vaLI vana tAru kuja yauvana bALe jANI Avyo maNua jAti uttama ama tuM suNa saghaLuM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 281 uttama jAta? mAtane tAta? ||1|| niveza; veza. [cI pAsa; vizvAsa. ||3|| guNavaMta; vistRta. // 4 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAdhara kanyA -: duhA H bhAvArtha : gIca jaMgalamAM siMhanI jema pharatA caMdrakumArane eka suMdarIno bheTo thayo. vRkSa parathI UtArelI talavAra hAthamAM che. sAme UbhelI suMdarI mauna karIne UbhI che. Azcaryane samAvavA kumAre bALAne bolAvI - he bALA ! tuM koNa che ? tArA dekhAtA dedAra parathI lAge che ke uttama kuLanI hazo. tAruM nAma ? tArA nagaranuM nAma ? vaLI tArA mAtA-pitA koNa ? vRkSanI DALI pakaDI UbhelI A bALA javAba kazo ApatI nathI. DALI choDI daIne be hAtha bhegA karI nIce rAkhI dIdhA. javAba na maLatAM kumAra vadhAre pUchavA lAgyo. he bALA ? pUchayAno to javAba Apavo joIe. AvA nirjanavanamAM sarovaranI pALe zA mATe UbhI che ? AvI yuvAvasthAmAM, A vanavRkSa ane kuMjalatAonI madhye, nirbhayapaNe UbhelI joIne, tArI pAse Avyo chuM. A bALAvezamAM, vaLI yauvanavayamAM, nirbhaya thaIne ahIM zA mATe AvI che ? huM to vanadevatA samajI tArI pAse Avyo ! paNa nA tuM vanadevatA nathI. kemake jo tArI bhramara cakSuyugala to pharakayA kare che, jyAre tArA paga jamInane aDakI rahyA che. mATe tu koI devIdevatA nathI. tuM mAnava kanyA che. A vizvAsathI kahuM chuM. pRthvI para vasatI manuSya jAtinI tuM eka che. bola ! have to bola ! tuM koNa che ? suMdarIe kumAra sAme joyuM. pachI bolI - he guNavAna ! ATalu bolatAM to jANe keTaloya bhAra paDyo. mahApuruSa ! ApanI vAta meM sAMbhaLI. huM Apane mULa thakI badhI ja vAta je che kahuM te tame sAMbhaLo. he zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 282 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-1ra : (sAhibA motIDo hamAro.. e dezI..) madhura bole amRtavayaNe vaitADhya che dakSiNazreNe, vijayApurIno haribaLa rAjA, jAtikuLe tasa bihuM paNa tAjA, sAhibA, managamatA meLA, dohilA maLavA eNI veLA, bhAgyane vaza bheLA.. e. AMkaNI.. /all rANI guNAvaLI guNanI peTI, hoya tRta upara ATha che beTI; aDasiddhi jaza vaheMcI dIdhI, sRSTi vidhAtA ekAMte kIdhI... sA. //rA vikasita vayaNe phUla kharaMtAM, locana jehatA amiya karatAM pUrvadizA sama caMpakamALA, sAta dizA sama vizALA. sA. /all kheTa catura nRpa covIsa jANI, kanyA moha taNI rAjadhAnI; covIza kanyA zrIpara rAya, gaganagati nRpanI kahAya. sA. ll ll kanyA ATha sahorI hArI, tAta amAro rAya jitArI; caMdrA vaLI huM ATha vaDerI, cosaTha jaNanI eka kacerI. sA. (pa) eka ni caMpakamALA bolI, ApaNA cosaTha jaNanI ToLI; bALapaNanA prema viluddhA, ThAma ThAma varane jo dIdhA. sA. ko. to pachI maLavuM nahi ye kadApI, teNe uTho eka vAta thApI; vara varavo sarvane eka, jainamatI puNyavaMta viveka. sA. / zUravIra bahu buddhi baLIyo, saheje jAya navi aTakaLI; jIve tiAM lage prema nivAhete vara varavo sahune utsAhe. sA. to eka mato karI bheLA jamIe, vanajaLa krIDAe nitya ramIe; eka ti zaMkhapurIno rAya, maNicUkato tihAM dUta te Aya. sA. / hAribaLane kahe che tApo, tuma ATha kanyA amane Apo; jo na dIyo to tho raNa karavA, sajaja ame raNa karavA haravA. sA. 1oll suNI hAribaLa kahe mAMgyuM na maLaze, ama putrI icchA vara varaze; dUta mukhe suNI maNiyUka Ave, sainyazuM yuddha karI jaya pAve. sA. //11/l (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 283 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribaLa grahI tijapura jAve, kArAgArme nitya vasAve; eka ti vijayApurIne bhArata AvyA cautANI agAra. sA. 1ro. saNI guNAvaLI vaMta jAve. duHkhabharI gurune prazna karAve; muja putrI AThe bharatAra, kuNa thAze bhAgyavaMta kumAra. sA. 7/1all. vaLI ama puNya utha kema thAze ? mujapati zatruthI kema mUkAze? vaLatu tasa bhAkhe cautANI, rANI suNa ! citta dhIraja ANI. sa. 14ll vidhA vihuNA tuma suta hoya, caMdrodya viNa rajanI joya; te teya bAMdhavato haNanAro, je nara te hoMze bharatAro. sA. 15) tuja patine mUkAvaze teha, tuma zatruno kaze che; nija tatu chAyA laMdhe jeha, bhAvi bhAva miTAve teha. sA. 1cho. sAMbhaLIne kheda harakha bharANI, mutinaMdI ghera AvI rANI; ekasame ama cosaTha bALa, kAmadeva zera karI nRtyazALA.. sA. ll17l. sarovara tAMhI caitye beThAM, tava bhuSaNa vastrAdi na dIThAM; game raho nara kSatriya jote, vastrAdika teNe lIdhAM rAte. sA. 18 pAchA ApyA te ame lei, khaDjha ratta maNi kaMcUka i; kIdhI parIkSA sAhasika dekhI, dhAryuM ane karuM evo gaokhI. sA. 19ll anusAre lahu tumahI eha, kuMvara kahe ame nahi achu teha vaLatu bhaNe sA suNo ! yita lAi, caMpakamALAtA hoya bhAi. sa. /raoll zatru haThAvana vaLI unmate, vidhA sAdhata kare nimitte; yamunA kinAre mahela banAvI, sakhI tija baheno ihAM lAvI. sA.. ||1|| pazciti lAvI girirImAMhe, vidhA manovega sAthe utsAhe; sAdhe vAyuvega aAM vaMzajALe, caMdrAsa vidhA ujamALe. sA. //rarA te kharmAse siddha ja thAve, tava zatrune turata jItAve; mokalI mane khabara ja levA, tumazuM UbhI vAta karavA. sA. llll caMdrazekhara suNI ciMte manamAM te nara mAryA meM zrI vatamAM; vairya dharI tija yita vimAsI, te AgaLa hoya vAta prakAzI.. sA. ra4l caMdrAvaLI suNI duHkha dhare moTuM, ciMte halya munivayava va khoTuM; zrIgubhavIra vayana sALa, trIje khaDe bAramI DhALa.. sA. //rapo bhi (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 284 paroNAra ) Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magvanamAM -: DhALa-1ra : bhAvArtha caMdrakumArane Azcaryano pAra nathI. bALAnI mULathakI vAta sAMbhaLavA utsuka thayo. bALA madhuravacano, amRta sarakhI vANI vaDe kahevA lAgI - he narottama! vaitADhya parvatanI dakSiNa zreNIe vidyApura nAme nagara che. vidyAdharono rAjA haribaLa nAme tyAM rAjya kare che. jAti ane kuLa thakI baMne pakSe te ujaLo che. jJAnI kahe che te sAhebA ! managamatAno meLo thavo atidurlabha che. paNa bhAgyanA vaza thakI maLavAno avasara prApta thayo che, te paNa eka puNyanI nizAnI che. he naravIra ! guNonA bhaMDAra bharelI peTI sama guNAvaLI' nAme (te rAjAne) rANI hatI. rAjAne parivAramAM be kuMvara ane ATha kuMvarI hatI. vidhAtAe jANe ATheya siddhija vaheMcIne na banAvI hoya? tevI te kanyAo zobhatI hatI. sRSTinA sarjanahAre ekAMte besIne nirAMtanI paLe A vidyAdhara bALAone ghaDI hoya tevI hatI. kamaLa sama jyAre paNa bole tyAre, jANe phula kharatAM hoya tevuM lAgatuM hatuM. amRta bharelA kacoLA jevAM to nayano hatAM. pahelI bALA to jANe pUrva dizA sama zobhatI hatI. teNInInuM nAma caMpakamALA. bIjI sAte sAta dizA sarakhI bhAsatI hatI. cAra dizA-cAravidizAne zobhAvatI ATheya bALAo rAjArANInA manane AnaMda pamADatI hatI. vaLI caturagati nAmanA vidyAdhara rAjAne covIsa bALA hatI te to jANe moha nagaranI rAjadhAnI sarakhI hatI. zrIpura nagaranA gaganagati nAmanA vidyAdhara rAjAnI paNa covIsa vidyAdhara kanyAo hatI. jitArI rAjAne paNa ATha kanyA hatI. jemAM huM caMdrA nAme temanI kanyA. sauthI moTI chuM. ame cosaTha bALAo mitratAnA dAvathI gADha snehavALI banI. ame ekabIjA vinA rahI zakatI nathI. amArI cosaTha sAhelIonI eka ToLI jAmI. sAthe ramIe, pharIe, jamIe chIe ane AnaMda killola karatI amArI jIMdagI sukharUpa jAya che. cosaThakaLAnI mAphaka ame sAthe ja rahIe chIe. amArA cosaThamAM je vaDerI caMpakamALA ekadA kahevA lAgI - sakhIo! sAMbhaLo ! ApaNe sahu yauvanavayamAM praveza karyo che. bALapaNathI ja ApaNe saghaLI sAhelIo snehapAzathI baMdhAyA chIe, ke ekabIjA vinA rahI zakatI nathI. ApaNA vacce premanI sAMkaLa baMdhAI gaI che. kemeya chuTI karI zakAya tema nathI. paNa have to ApaNA mAtA pitA judAjudA sthAne varane zodhIne paraNAvaze. A rIte paraNavAthI bhaviSyamAM ApaNo (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 285 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ milApa nahi thAya. caMpakamALAnI vAta sau sAMbhaLI rahI hatI. he sAhelaDIo ! to sAMbhaLo ! ApaNe badhI ja bhegI thaI, koI eka mahA zuravIra svarUpavAna buddhizALI guNavAna puruSane zodhI kADhIe. je koIthIya gAMjayo na jAya. jyAM sudhI jIvIe tyAM sudhI ApaNA premane nabhAve. tevA varane paraNIe. jethI ApaNane koIno viyoga na thAya. vAta sAMbhaLI vidyAdhara kanyAoe vAta vadhAvI lIdhI. utsAhathI vAta svIkArIne sadhaLI eka manavALI thaIne ame sau sAthe rahIe chIe, sAthe jamIe chIe. vanamAM jaLakrIDA karavA paNa sAthe ja jaIe chIe. ekadina zaMkhapurI nagarInA maNicUDa nAmanA vidyAdhara rAjAne potAnA dUtane vijayApura nagarIe mokalyo. te dUta haribaLa rAjA pAse AvIne potAnA rAjAnI vAta jaNAvI ke he rAjanuM ! tamArI ATha kanyAonI mAMgaNI amArA rAjAe karI che. tamArI kanyAo amArA rAjA sAthe paraNAvo. haribaLa rAjA to A saMdezo sAMbhaLI vicAramAM paDyo. te jANe che mArI ATha kanyA ane tenI sAhelIo maLI cosaTha kanyAo eka ja varane paraNavAnuM nakkI karyuM che. to temanI IcchA virUddha mArI te kanyAo zI rIte chUTI karavI? maNicUDa rAjAno dUta vaLI AgaLa bolyo - he rAjan ! mArI A vAtano svIkAra karo. nahi Apo to raNasaMgrAmanI taiyArI karajo. ame raNa saMgrAme jItIne kanyAone grahaNa karIzu. - dUtanI vAta sAMbhaLI haribaLa bolyo te dUta sAMbhaLa! mAMgyu koInuM maLatuM nathI. amArI putrIo to IcchIta varane varaze. mArA tArA kahevAthI te varavAnI nathI. te temanI IcchA mujaba varane varavAnI che. dUta saMdezo laI maNicUDa pAse pahoMcyo. dUtanI vAta sAMbhaLIne rAjA lazkara laI vijayApura nagarI upara caDhI Avyo. haribaLa rAjAne harAvI kArAgRhamAM nAkhyo. jyAre guNAvaLI rANI ane ATheya kanyAone cAMpatI najara rAkhI. eka divasa vijayApura nagaranA udyAnamAM cAra jJAnanA dhaNI (mana:paryavajJAnI) munibhagavaMta padhAryA. guNAvaLI A samAcAra sAMbhaLatAM, duHkhane haLavu karavA, guru bhagavaMta pAse pahoMcI. haiyuM to duHkhathI bharyuM che. jJAnI bhagavaMtano upadeza sAMbhaLI kaMIka zAMta thaI. upadezanA aMte muni bhagavaMtane be hAtha joDI pUchyuM - he bhagavaMtuM ! mArI ATha putrIno bharatAra koNa thaze ? vaLI te bhAgyazALI kumAra zI rIte maLaze? amAro puNyano udaya kayAre thaze? mAro svAmI zatranA hAthamAM che, to te kevI rIte chUTaze? he guru bhagavaMtuM ! amArI upara kRpA karo. guNAvaLInI vAta sAMbhaLI guru bhagavaMta bolyA - he guNAvaLI! sAMbhaLa! tArA manamAM dhIrajane dhAraNa kara. UtAvaLI na thaIza. zAMta citte sAMbhaLa. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 286 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArA baMne putro vidyA vinAnA che. caMdramA vinAnI rAtri sarakhA che. te tArA ajJAnI baMne putrone je haNaze, te tArI putrIono bharatAra thaze. vaLI te ja parottama puruSa tArA svAmIne zatrunA hAthamAMthI choDAvaze. caMpakamALAnI mAtA guNAvaLI gurumukhathI A vAta sAMbhaLIne kheda pAmI ane sAthe harSa paNa pAmI. munine vaMdana karIne ghare AvI. vicAre che ke, baMne putra haNAze, teno kheda. vaLI te ja nara dIkarIono bharatAra thaze. ane mArA svAmIne te choDAvaze. te vAtathI AnaMda thayo. caMdrA vAta kare che. kumAra sAMbhaLe che. vacamAM vacamAM caMdrA kumAranI sAme joI le che. vAta sAMbhaLavAmAM tanmaya thayelo jANI, caMdrAvaLI AgaLa vAta kare che. ame to tyArathI cosaTha sAthe ja rahIe chIe. eka vakhata ame cosaTha bALA bhegI thaIne kAmadevanA maMdire rAtrine viSe ramavA gayAM hatAM. maMdiramAM ame sahu vividha prakAranA nATaka, nRtya ane gItagAna karyA, ane gAyA. pachI ame sahu sarovara tIre amArA vastro ane AbhuSaNo mUkI jaLakrIDA karavA sarovaramAM UtaryA. jaLakrIDAne aMte ame bahAra AvyAM. tyAre amArA vastrAbhUSaNo na joyA. he narakSatriya ! tame guptapaNe rahyAM chatAM amArA vastrAbhUSaNo te rAtre tame laI lIdhA. bahu AjIjI karatAM te vastrAbhuSaNo vagere amane pAchA ApyA. tyAre amArI te vaDerI caMpakamALAe te narapuruSane khaDga ane ratnamaNimaya eka kaMcUkI ApI. tyAre te khaDga kaMcUkIno mahimA batAvyo hato. sAhasa karIne lIdhelA vastrAdikathI te ghaNo sAhasika che, mAnI tenI parIkSA thaI tene zodhIne varazu. tyAre ame te pramANe dhAraNA karI hatI. kAmadevanA maMdire je joyA hatA aNasAre tame ja hatA tema huM mAnuM chuM. bALAnI vAta sAMbhaLI kumAra potAnI jAtane chupAvatA bolyo - he bhoLI bALA ! kayAMka bhUlAvAmAM paDatI nahi huM te nathI. paNa tuM ahIM ekalI kema ? caMdrA - he paradezI ! mArI vAta sAMbhaLajo caMpakamALAnA be bhAI manovega ane vAyuvega nAmanA che. maNicUDa zatrune jItavA mATe teo haThe caDyA. atyAra sudhI koI vidyA na bhaNyA, paNa pitAne choDAvavA, rAjya pAchu levA mATe baMne bhAI vidyA sAdhe che te baMne bhAIo jamunA nadInA kinAre mahela bAMdhyo. potAnI beno tathA mAtAne ahIM laI AvIne mahelamAM rAkhyA che. te bahenonI sAthe ame paNa badhI bhegI sAthe rahyA chIe. manovega koI padminine laI AvIne giriguphAmAM vidyA sAdhe che. jyAre vAyuvega A vaMzajALamAM caMdrahAsa vidyA sAdhI rahyo che. cha mahinAmAM vidyA siddha thaze, pachI zatrune harAvaze. caMpakamALAe mane ahIM bhAInI khabara levA mATe mokalI. te huM A tamArI sAthe vAto karI rahI chuM. A vAta sAMbhaLI caMdrazekhara manamAM ciMtavavA lAgyo ke te baMne bhAIo girikaMdarAne vAsanI jALamAM mArA hAthe marAyA che. have zuM karavuM ? kaMIka vicArI cittamAM dhairyane dhAraNa karI, te baMnene marAyAnI vAta caMdrAne karI. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 287 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta sAMbhaLI caMdrAe duHkhane dhAraNa karyuM. bolI na zakI. manamAM ciMte ke muni bhagavaMtanuM vacana mithyA kayAreya thatu nathI. A pramANe trIjA khaMDane vize bAramI DhALa kartAe kahI. -: duhA : kSaNabhara kheda karatA thakI, so ciMte tiNavAra; viSamI karma taNI gati, viSamo A saMsAra nA kuMvara vade suNa ! suMdarI , ma dharo manamAM eka jJAnInuM dohu huve, tihAM nahi kAMhi vibheda. zA. sA kahe uttama vara tume, rahejo ihAM kSaNamAtra; caMpakamALAne jai saMbhaLAvu A vAta. all jo tuma para sagI haze, to vege dhvaja ; maMdira udhdha halAva, pItta dhvajAe vikta. jo rahejo te sthira thai, pItte jAjo dUra ' ema saMketa karI gai, caMpakamALA hajura //paNal tasa saMketa hoya ghaDI, tagata citakumAra; upasama guNaThANe caDI, thova kare agATa bo pILI tAma patAkikA, hAlatI dIThI tyAM jANI virakta nArIo, zIdha cAlyo vanamAM tenA kesarIsiMha malapato, vataphaLa karata AhAra; kete divase pAmIyA, 'va araNya majhA to zItaLa jaLa nirmaLa bharyuM sarovara dekhI tAma; jaLa pIne nidrA lIye, tilaka taraphaLa ThAma. / puNya mitrabaLa jAgate, na kare anaratha koi; vata raNa giri ari, jaladhie paNa manovAMchIta hoya. /holi (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 288 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : bhAvArtha: caMdrazekharakumAranI vAta sAMbhaLI ghaDIbhara caMdrAvaLIne kheda thayo. manamAM zoka thayo. vicAratI hatI. re A saMsAra ghaNo viSama duHkhadAyI che. temAM karmanI gatinI zI vAta karavI? e paNa mahAviSamI che. saMsAra kevo che? zokabharI vicAramAM caMdrAne thoDIka kSaNo sudhI to kumAre na bolAvI. paNa pachI kumAre bolAvI - he suMdarI ! sAMbhaLa! manamAM dhAraNa karelA khedane dUra karo. tamArA te baMne bhAIno ghAtaka huM chuM. mArA pratye tamane ghaNIja dhRNA utpanna thaI haze. paNa.. caMdrA... caMdrA to kumAranI vAta nIcI najare sAMbhaLatI hatI. ucuM jovA mATenI paNa tenAmAM kSamatA na hatI. kumAre bolAvI tyAre vaLI sAhasa karIne kumAra sAme joyuM. kumAra - suMdarI ! mArAthI na banavAnuM banI gayuM che. tame kahayuM hatuM, ke jJAnI bhagavate kahyuM hatuM. to te paNa sAcI vAta. jJAnanuM dIThuM kadIe mithyA na thAya. kumAranI vAta sAMbhaLI caMdrAvatI kaMIka svastha thaIne bolI - he paradezI ! Apa to narottama cho. vadhAre to zuM kahyuM? paNa.. paNa. Apa kSaNamAtra ahIM UbhA rahejo. Apa kayAMye cAlyA na jatA. Apa.. Apa. bAvarI banelI caMdrAnA bolavAmAM paNa caMcaLatA AvI gaI. kahe che ke, he paradezI ! Apa ahIM ja thobhajo. A vAta. huM caMpakamALAne jaIne kahyuM. A pramANe bolatI pAchA page vaLI jaMgalamAM rahelA mahela tarapha javA UtAvaLI thaI. jatAM jatAM vaLI kahevA lAgI ke sAMbhaLo, he mahAzaya! jo tamArI upara rAgavALI caMpakamALA thaze to mahelanI agAsIe lAla varNanI dhvajA pharakaze. ane jo kadAca virakata manavALI haze to, pittavarNanI (pILI) dhvajA laherAvaze. lAla varNanI dhvajA joI ahIMyA ja thobhI jajo. pittavarNanI dhvajA pharakatI juo to cAlyA jajo. A pramANe saMketa karI caMdrA UtAvaLI gatie mahelamAM rahelI vaDerI caMpakamALA sakhI pAse pahoMcI. jyAre kumAra to tene jovAmAM tallIna banyo. caMdrA dekhAtI baMdha thatA, kaMIka vicAre che ke kevo karmano khela! huM kayAM kayAM pahoMcyo? duniyA jovA nIkaLyo. avanavI duniyA joI. vaLI kumAra caMdrAvatI pAchaLa mahela dekhAya tyAM sudhI pAchaLa gayo. mahelane jotAM ja dUra eka vRkSa nIce jaI Ubho. saMketa karI gayAne lagabhaga be ghaDI jeTalIvAra thaI. temAM to kumAranuM dila jANe harI na gaI hoya. tevo sUnamUna thaIne jANe koI munibhagavaMta sAkSAt upazama zreNIe caDhI rahyAM hoya, tevA dhyAnamAM hato. eka sarakhI najare kumAra mahela tarapha nihALI rahyo hato. rAha jovAnI paLo ghaNI lAMbI lAge che. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 289 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM mahela jovAmAM thAkayo na hato. tevAmAM mahelanI aTArIe koI bALA AvI, ane pILI dhvaja laherAvI gaI. dUrathI kumAre joyuM. bALA koNa hatI; te na oLakhAI, paNa pILI dhvajA pharakatI joI samajI gayo ke te badhI bALAo hAlamAM bhAInA mRtyuthI zokavALI haze. tethI virakta thatAM dhvajA pILI pharakAvI ane te ja kSaNe kumAra bIjI dizA tarapha vegathI cAlavA lAgyo. gIcavanamAM pravezyo. kesarIsiMhanI jema nirbhayapaNe kumAra to cAlyo jAya che. sudhAne samAvavA vanaphaLa ArogI le che. tRSA chIpAvavA nadI jharaNAM ke sarovara jo mArgamAM Ave to pANI pI le che. keTalAya divaso bAda A vana oLaMgI chuTA medAnamAM Avyo. vaLI AgaLa cAlyo. cAlato kumAra ghaNI dUra evI davATavI nAmanA jaMgalamAM pahoMcyo. vanamaLe jatAM kumAre nirmaLa jaLathI bharelu kamaLothI zobhatuM suMdara moTu sarovara joyuM. jaLapAna karIne zramita thayelo kumAra sarovaranI pALe tilaka nAmanA vRkSa heThe ArAma karavA ADe paDakhe thayo. maMda maMda zItaLa pavana, sarovarathI Avato hato. zramita kumAra UMghI gayo. puNyavaMta mahApuruSanI puNyAInI vAta ja zI karavI? nirAMte nidrA laI rahyo che. kahyuM che ke puNyarUpI mitra jeno jAgato hoya tevA puNyavAna bhAgyazALIono koI vALa vAMko karI zakatuM nathI. pachI te bhAgyavAna cAhe jaMgalamAM hoya ke raNamAM hoya, parvata para hoya ke parvatanI guphAmAM hoya, samudramAM hoya ke jamIna upara hoya, paNa tenuM koI aniSTa karI zakatuM nathI. jyAM jAya tyAM te potAnA manorathone pUrA kare che. -: DhALa-13 : (have subAhu kumAra ema vinave... e rAga..) jIre jAgyo kuMvara jitye tA, jIre dekhI Rddhi vizALa; jIre halya gaya subhaTa maLyA ghaNA, jIre bole vayata rasALa... jIre puNya karo jaga prANIyA.. e AMkaNI. /all jIre puNya karo jaga prANIyA, jIre puNya raddhi dUra, jIre manovAMchita meLA maLe, are puSya sukha bharapUra. jIre . /rA jIre karata paTAvata vitati, jIre vaitADhya raheThANa; jIre kusumapurI vimaLApurI, jIre alakApurI samajANajIre . ll jIre ratna kanaka yula bAMdhavA, jIre sajaya kare vara nitya; jIre zrImatI vImatI paTapiyA, jIre avara piyA ghaNI prIta. jIre (4ll (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 29o Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsya sarIsa; jIre prItI prasare che ghaNI, jIre 'jIvana jIre kanyA bihuM jaNatI maLI, jIre SaTcata te chatrIsa. jIre //// comAsA ni vItate, jIre rAjakacerImAMhe; jIre zItaLajIta padharAvIne, jIre utsava ATha ti tyAMhe. jIre pA jIre kArtika vada pAMcamI ne, jIre vidhAdhara mutirAya; jIre gagatamArgathI UtarI, jIre vaMde jIre deva racita siMhAsane, tasa sahu pAya. jIre pAchA jIre prabhu vI besata; dezanA dharma dIyaMta jIre IIII jIre mutine ema pUchata; jIre jIre rAya pramukha paraSadA bhaNI, jIre ratnasula avasara lai, jIre ama oya bAMdhavatI sutA, jIre koNa haze tasa kaMta ? jIre [[] jIre kema maLaze ? kema jANazuM ? jIre koNa sthAnaka ? mahArAja; jIre bhUcara kheMcara bhUpati, jIre tava bhAkhe mutirAja jIre ||10thI jIre devATavImAM sarataTe, jIre sUto tilaka tAru heTha; jIre battIsa lakSaNa kara pade, jIre chAyA sthira tanu TheTha jIre ||11|| jIre vAta chatrIzano thaze, jIre bhUyara eka bharatAra; jIre kSatriya trikhaMDano rAjavI, jIre vinaya bahu bhaMDAra jIre ||12ii jIre mAdhava ujjavala paMcamI, jIre lagna visa utsAha; jIre dasa ghaDI kvisa caDhate thake, jIre jo jo jai vana mAMhe, jIre ||13thI jIre puravadhara kahI utpatyA, jIre vicaryA paMtha vihAra; jIre khecarakanyA maMDalI, jIre lei ihAM tivasAya. jIre [14] jIre Aja vAta te savi maLI, jIre thAo prabhu asavAra; jIre kahI ema azvaratana dharyo, jIre kuMvara calyo te vAra. jIre ||1| jIre AgaLa jAti vadhAmaNI, jIre AvyA sanmukha rAya; racyAM tihAM jAya. jIre [16] jIre jaMgalamAM maMgala bhayo, jIre mahela jIre corI ciThuM pakha citarI, jIre jIre karI utsava paraNAvatAM, jIre saghaLI kanyA tyAMya. jIre ||17thI teha * yaNImAya; (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 21 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIre samaMjarI, guNamaMjarI, jIre temAM vaDerI hoya; jIre vatAye sahuM te gayA, jIre bIjA ddhi sahu koi. jIre /18ll jIre khecara bahu jovA maLe, jIre khecarI gAve gIta; jIre nATakazALA nitya huve, jIre ga za sa rIta. jIre /1lI. jIre zAsaya caitya juhAratAM, jIre karatAM nava navA khela; jIre kusumakadalI ghara strI gaNe, jIre matAM jaLa vata kela. jIre //raoll jIre naMdIzvaradvIpe jatAM, ane sAthe ramaNInA vaM; jIre zAsaya paDimA vAMhatAM, jIre pAme atiAnaMda. jIre //ra1 jIre merU pamuha sAsaya jinA, jITe yAtrA karI ghara jAya; jIre bihu sasarA pAse thakI, jIre vidhA bahula grahAya. jIre //rI jIre pazuone tara bhava kare, are tane pazu avatAra; jIre paravidhA chAtaNI, jIre ema savi eka hajAra jIre rasa jIre nArIgaNa tiAM saMDavI, jIre suMdara tara parivAra; ' jIre paMcatIrtha yAtrA bhaNI, jIre cAlyo vIyatakumAra, jIre rasa sametazikhare jai UtaryA, jIre vaMdI vIsa jiyaM; jIre sItA tALa nihALIne, jIre madhuvata jAta nadi jIre rapo jIre tAMdanavana sama madhuvana, jIre maMDapa drAkSa rasALa; jIre sItAphaLa dADama taTa, jIre jAMbuphaLa hIMtAla. are cho jIre phaNasA lIMbu harItakI, jIre rAyaNane sahakAra; jIre kadalI kusuma surabhi taTa, jIre rAma jAmaphaLa sAra. jIre //rI jIre aMjIra nAsmi karamasa, jIre kizuMka caMpaka phUla; jIre ketakI mAlatI vikasiyAM, jIre pAmI tIrtha amUla. jIre //ra8ll jIre vaDatae moTo eka che, jIre zAkhA zAkhA vizALa; jIre haMsa mora zuka sArikA, jIre yugala vase karI mALa, jIre /ro jIre jAgatA bhairavadevanuM jIre suMdara caitya vizALa; jIre mAnatA mAne tehato, jIre dIye vAMchita tatkALa, jIre (soil jIre (zrI caMdrazekhara sajAno rAsa) 282 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIre yAtrika paradezI jatA, ane rahevAtA bahu ThANa; jIre kuMvara nihALI nizi vasyA, jIre karavA tIrtha vakhANa. jIre 31. jIre sarovara kupaka vAvaDI, jIre pIdhA nirmaLa nIra; jIre trIje khaMDe temI, jIre DhALa kahe zubhavIra jIre karI 1-pANo. vaivAgirie - DhALa-13: bhAvArtha: ghaNuM cAlavAthI thAkelo kumAra nirAMte nidrAdevIne khoLe poDhI rahyo che. jyAre nidrA purI thaI, jAgyo, tyAre ISTadevane yAda karato, beTho thayo. devATavI sarovarapALa, tenI AsapAsa subhaTo sazastrayukata joyAM. vaLI thoDe dUra hAthI ghoDA Adi vizALa 28ddhi paNa jovAmAM AvI. badhAja subhaTo maunapaNe UbhA hatA. rakhene kumAranI UMghane khalela na paDe. tyArapachI kumArane jAgato joIne, mukhya subhaTa hato te kumAranI pAse AvI be hAtha joDI kahevA lAgyo. te bhAgyazALI ! Apa to mahApuNyazALI cho. tame cirakALa jIvo. ahIMyA jJAnI bhagavaMta kahe che, ke he bhavya jIvo! jagatamAM jIvatAM ja puNya upArjana karo. aDhaLaka puNyanA prabhAve prANIonAM duHkha ane daridra baMne cAlyA jAya che. vaLI mahAna puNyanA yoge manovAMchita pUrA thAya che. sukha sAhAbI sAme caDhIne Ave che. puNyavAnanA pagale nidhAna puNyazALI kumAra jyAM jAya tyAM Rddhi pAme che. he jagatanA jIvo! tame paNa dharmanI ArAdhanA karo. puSya upArjana karI ane puNyanA phaLarUpe sukhane bhogavo. kumAra to vRkSa nIce beThA che. subhaTo cAre tarapha khaDe page UbhA che. mukhya subhaTa kumAranI sAthe vAta kare che. be hAtha joDIne vivekavANI vaDe kumArane kahe che - ame vaitADhya parvatanI zreNInI nagarImAM rahIe chIe. vaitADhya parvatanI zreNIe ghaNI nagarIo che. paNa temAM alakApurI sarakhI kusumapurI ane (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 293 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimaLApurI nAme be mahAnagarIo rahelI che. A baMne nagarI upara ratnasula ane kanakacula nAme be baMdhu belaDI rAjya kare che. baMne bAMdhavA ghaNA puNyazALI rAjAo che. puNyanA udaye rAjya niSphaTakapaNe pAlana kare che. ratnasula vidyAdhara rAjAne zrImatI nAme paTarANI che. jyAre bIjo rAjA kanakacula rAjAne ghImatI nAme paTarANI che. bIjI paNa te baMne rAjAne rANIo rahelI che. badhI ja rANIo upara rAjAne prIta rahelI che. badhI rANIone rAjA upara paNa ghaNoja rAga rahelo che. prIti kevI che te kahe che ke jema mAchalIne pANI sAthe prIta je che te ja prIta (prema) rAjAne rANIo upara hatI. rAjAne badhI rANIonI upara prIta sarakhI hatI. baMne rAjAo saMsAra sukha bhogave che. rAjyano kArabhAra paNa saMbhALe che. baMnene parivAramAM putrIo hatI. eka rAjAne chaso kanyAo che, jyAre bIjAne chatrIsa kuMvarIo hatI. ratnacala-maNIcula baMnene vArasAmAM rAjya maLyAM hatAM, te rIte jaina dharma paNa maLyo hato. rAjya pAlana sAthe sAthe dharmane paNa sAdhatA hatA. comAsAno kALa hato. comAsu puruM thavA AvatAM rAjakacerIe aThThAI mahotsava maMDAyo. temAM dasamA tIrthapati zrI zItaLanAtha bhagavAnanI pratimA padharAvIne, ATheya divasa rAjA, parivAra sahita vividha prakAre bhakita karato hato. mahotsavanA carama divase, kArataka vada pAMcamanA divase, gaganavihArI vidyAdhara munizvara, paramAtmAnA darzanArthe AkAzamArge jatAM ahIM A rAjakacerIe padhAryA. munibhagavaMta paramAtmAnI bhakita karI, raMga maMDapamAM padhAryA. rAjaparivAre munibhagavaMtane vAMdhyA. ratnajaDita siMhAsana rAjadarabArethI maMgAvI, rAjAe guru bhagavaMtane besADyA. tyAra pachI rAjaparivAra guru bhagavaMtane vidhivat vaMdana karIne, dezanA sAMbhaLavA yathAsthAne sahu koI beThA. jJAnI guru bhagavaMta parSadA joIne dharmadezanA ApI. dezanAne aMte avasarocita ratnacala rAjAe be hAtha joDI guru bhagavaMtane pUchayuM - he bhagavaMta! ApanI dezanA bhavodadhi tAraNa ne hitakara che. amRta sarakhI dezanA sAMbhaLI ame sahu AnaMda pAmyA chIe. bhagavaMta Apane huM ekavAta puchuM chuM ke amArA baMne bhAIonI putrIo jaina dharma vAsita che. to te putrIono bhAvi bharatAra koNa haze? ane te amane kevI rIte kayAMthI prApta thaze? ame teone kaMI rIte jANazu? vaLI te khecara ke bhUcara bhUpati haze? he gurudeva ! amArI putrIonA pati kevI rIte prApta thaze? te kRpA karIne kaho. jainamunio saMsAranI vAtomAM kayAreya bhAga na le. emAM A to saMsAravRddhinI vAta. chatAM hitA hitane jANatAM je jJAnI bhagavaMto bhAvimAM zAsanane lAbha thavAno jANIne, ghaNIvAra kahetA hoya che. ahIMyA paNa evuM banyuM. guru bhagavaMte jJAnano upayoga mUkI joI lIdhuM. pachI rAjAne kahevA lAgyA - he khecararAya ! devAvimAM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 284 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarovara tIre tilaka nAmanA vRkSa heThe je sUto haze, jenA pagamAM ne hAthamAM batrIsa lakSaNa lakSita sAthe, vaLI tenI upara vRkSanI chAyA sthira haze. sUryanI dizA pharaze paNa chAyA pharaze nahi. te narapuruSa chaso chatrIsa kanyAno svAmI thaze. vaLI bhUcara pRthvItaLano mahApuNyazALI kSatriyavaMzI traNa khaMDano adhipati che. vivekano bhaMDAra tenI pAse che. te narapuMgava mahArAjA, mAgasara suda pAMcamanA divase divasanI dasa ghaDI gaye chate (4 kalAka) te vanamAM jaIne jo jo. te kSatriyavaMzI rAjakumAra maLaze. te ja divase lagnanuM muhUrta che. A pramANe kahI e purvadhara vidyAdhara munibhagavaMta tarata AkAza mArge vihAra karI gayA. agresara subhaTe kumArane A pramANe vAta kahI. vaLI subhaTa AgaLa kahe che. he paradezI kumAra ! te baMne vidyAdhara rAjAo potAnI kanyAo sahita ahIM devATavImAM AvIne vasyA che. purvadhara munibhagavaMtanI vAta Aje savi maLI AvI che. Aja mAgasara suda pAMcamano dina che. amArA mahArAjAnI AjJAthI ame sahu ahIM AvyA chIe. he svAmI ! Apa have taiyAra thAo. ema kahIne eka uttamajAtino ghoDo sAthe lAvyA hatA te kumAranI AgaLa dharyo. subhaTa AgaLathI saghaLI vAta sAMbhaLIne kumAra subhaTa Adi sAthe ghoDA upara besIne cAlyo. vadhAmaNI ApavA eka subhaTa AgaLa pahoMcI gayo. baMne rAjAne vadhAmaNI maLatAM tarata ja kumAranI sAme AvyA. vivekathI kumArane vadhAvyAM. milaNAM thayAM. kumArane laIne jyAM pote paDAva nAkhIne rahyAM hatAM, tyAM sahu AvyA. devAvI jaMgalamAM Aje maMgaLanA vAjAM vAgavA lAgyAM. purvadhara muninI vAto yathArtha satya thatAM lagnano zubhadina paNa Ajano hato. tethI tyAM vidyAdhara rAjAe vidyAnA baLa thakI mahelanI suMdara racanA karI. lagnanI taiyArI thavA lAgI. kumArane paNa judo mahela banAvI UtAro ApI dIdho. temanI sevAmAM ghaNAM dAsa-dAsIo paNa mUkI dIdhA. jotajotAmAM to rAjamahelanA cogAnamAM lagnamaMDapa taiyAra thaI gayo. bhAtabhAtathI cItarelI corI paNa tyAM maMDAI gaI. mahA mahotsavapUrvaka te dinanI rAtrie rAjAe potAnI 36 kanyAone kumAranI sAthe paraNAvI. 36 kanyAomAM rasamaMjarI ane guNamaMjarI baMne vaDerI agresara hatI. lagnanA bIjA divase mAgasara-suda-6nA ratnasula ane kanakayulanA AgrahathI bhUcarapati kumAra vaitADhya parvata upara 36 patnIo sAthe gayA. vidyAdharI kanyAono svAmI khecara nahi paNa bhUcara-mAnavI rAjA che. te jANI ghaNA vidyAdharo ne vidyAdharIo jovA ToLe maLI. bhegI thayelI khecarIo mAMgalika lagnanAM gIto gAvA lAgI. sAmaiyA sAthe, rAjAnA jamAI rAjamahele padhAryA. jamAI caMdrakumAra ane rAjA AgaLa rAjakacerIe vividha prakAranA nATako (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 295 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA. rAga raMgathI rasabhara gIta vAjiMtra vAgatAM hatAM. have kumArane rahevA mATe citra vicitra citrAmaNavALo rAjamahela Apyo. dAsa-dAsIo paNa ghaNI sevAmAM mUkAI gayAM. tyAM paNa vividha prakAranA nATako gIto jotAM kumAranA divaso sukhamAM javA lAgyAM. paramAtmAnuM zAsana pAmelA caMdrakumAra tyAM paNa rahya jinacaityomAM jaI arihaMta paramAtmAnI bhakita kare che. bhoga vilAsanI sAmagrI aDhaLaka maLavA chatAM vivekI AtmA sadA jAgrata hoya che. kumAra tyAMthI jyAM jyAM zAzvata jinamaMdiro rahelA che, tyAMnI yAtrA karavA, darzana pUjana arthe javAnuM cUkatA nathI. caMdrakumAra bhavya bhuvanamAM jANe mahilA bhuvanamAM na vasato hoya tema sAtaso ramaNIo sAthe rahyo che. buddhizALI kumAra judIjudI yojanApUrvaka ramaNIo sAthe ramatAM, vanamAM jaLakrIDA AdimAM ramavA paNa jAya che. kumAra keTalIka strIo sAthe vanakriIDA karavA jAya. keTalIka strIo sAthe tIrthayAtrA mATe jAya che. vaLI kumAra naMdIzvaradvIpanI yAtrA rasamaMjarI tathA guNamaMjarI Adi strIonA vRMda sAthe karavA jAya che. tyAM jaIne zAzvatA caityo vAMdatAM ghaNo AnaMda thayo. vidyAdharanagarImAM vasatA kumArane yAtrAno avasara maLatAM merU parvata upara rahelA jinacaityone paNa juhAravA jaI caDyo. jyAM jyAM javAnuM kumAranuM mana thAya tyAM tyAM ratnacUla ane kanakacula baMne bAMdhavo premathI laI jatAM. kumAranI badhI ja IcchAo pUrI karatA hatA. - baMne sasarAe kumArane vividha prakAranI vidyAo paNa ApI. jevI ke pazuone mAnava banAve. mAnavamAMthI pazu banAve. paravidyA chedana, ema vidhavidha prakAranI eka hajAra vidyA zIkhavADI. have kumAre dezATana javAnI vAta karI. potAnI strIone tyAM sasarAne ghare mUkI ekalA javAnI vAta karI. rajA maLatAM kumAra tyAMthI cAlI nIkaLyo. paMcatIrthanI yAtrA karavA caMdrakumAranuM mana hatuM tethI vaitADhya parathI UtarIne sIdho ja paMcatIrthanI yAtrAe cAlyo. sametazikhara para Avyo. bhAve vIsa tIrthaMkara paramAtmAnI paDimAne juhArI, vAMdI, pUjA arcA karIne, paramAtmAnI apUrva bhakita stuti karI. tyAra pachI sametazikharanA parvatonI hAramALAne joto, madhuvanamAM Avyo. madhuvananA ramya udyAna, naMdanavana sarakhAM madhuvanane joto kumAra AgaLa cAlyo. vaLI tyAM jovAlAyaka kudaratI sauMdarya nadI-nALA, sarovara jotAM sItAnaLane jotAM vadhAre Azcarya pAmyo. madhuvanamAM vRkSo-sItAphaLa, dADama, jAMbuDI, phaNasa, lIMbuDI, rAyaNa, AMbo, keLanA vRkSo bIjA paNa sugaMdhi phulanAM vRkSo joyAM. vaLI AgaLa jatAM rAmaphaLa-jAmaphaLa-aMjIra-nAraMgI, karamaDAM, khAreka, boraDI jotAM kumAranA nayano TharI gayA. AvA vividha vRkSothI zobhatA madhuvananA udyAnamAM pharato kumAra AnaMda vibhora banI gayo. madhuvananI galIo, keDIo, (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI upara ghaNI zA) 296 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMjone, latAmaMDapone, nihALato kayAM sudhI madhuvanamAM pharyA karyo. uttama prakAranAM phaLonAM vRkSo parathI mIThAM tathA pAkAM phaLo UtArI sudhAne zAMta karI. vaLI A vanamAM vividha prakAranA puSponI maheka AvatAM te tarapha jatAM kumAre gulAba, caMpo, judAjudA prakAranA kamaLo, ketakI jAsuda, mAlatI vagere tathA judI judI velaDIo, vRkSa upara joyAM. sugaMdhamayI puSpo pAse jatAM kumAranuM svAgata karatAM na hoya tema lacI paDelAM puSponA bhArathI DALIo zobhatI hatI. phaLo puSponI mAdakatA jotAM kumAra eka vizALa zAkhA prazAkhAthIyukata moTA vaDalA pAse jaI pahoMcyo. vaDalA upara haMsa, mora, popaTa, sArikA Adi pakSI yugalo pote potAnA bALako sAthe potAno mALo vasAvI DALIe jhUlatAM hatA. te paMkhIkalaravane jotAM kumArano manamoralo nAcI uThayo. A tIrthabhUminuM sparzana, vaMdana, darzana karI aneka bhavonA pApono phUraco bolAvI dIdho. bhUmi sparzanathI ghaNo AnaMda pAmyo. vaLI AgaLa jatAM jAgatA adhiSThAyaka bhairavanAtha devanuM vizALa temaja ghaNuM suMdara maMdira joyuM. je te devanI mAnatA mAne, tenA manoratha pUrA karanAra devanA maMdiramAM peTho. darzana karI bahAra Avyo. kaMIka yAtriko tIrthanI yAtrA karavA AvanArA A devanA darzana karI pachI yAtrA karatAM ke je yAtrA nirvine pAra paDatI hatI. - sohAmaNA sauMdaryane nihALato kumAra tIrthanA vakhANa karato. kUvA, taLAva, sarovara, vADIonA pANI pIto divasa pasAra karI te maMdiranuM sthAna barAbara joIne tyAM rAtri pasAra karavA rokAI gayo. A pramANe trIjA khaMDane viSe teramI DhALa kartAzrI zubhavIravijaye suMdara varNana sAthe pUrNa karI. - duhA - vaDatae heThe munivasa, cAra rahyA che rAta; ladhuvaya yauvana tapa kare, uttama kSatriya jAta. // cautANI guru pAsathI, bhaNiyA savi siddhAnta; kAma viDaMbana mUkIyA, upazama zAMta prazAMta. / . caMdrakiraNa amRta jhare, ujaLI pUnama rAta; dekhI zrAvaka zrAvikA, Ave tajI paratAMta. . muni vaMdI ToLe maLI, karatAM utsava tyAM;i caMdrazekhara te sAMbhaLI, AvI ramata utsAhi. 4l. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 297 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mutimukha ladhuvaya amRtatI 1921, tuma vairAgyanuM, muti kahe A saMsAramAM, rAga vivaza kuMjara gaja bhramara haraNa pAMca pharasendriya paNa aja bhaya jaga sarikhA kamaLathI, sugaMdhI maraNa zravaNendriye, tajI pAmI pUche pragaTayu viSaya cihnagatimAM pAme mare rasatAe kAraNa have, jIvaDA, vaze, baMdhana viruA jalata iMdri iMdriya vaze paDyo, tehatI zI gati kAma tavi vivazathI vegaLA, sukhIyA jagamAM palaTAye rAzithI, mArga kayi na abhinava kAmagraha kahyo, sahune dIe ziyaLavatI ziyaLe satI, suNatAM duHkha saMyamazrI varI, Avaze nayane ekeka -: duhA H ema; SH? 11411 zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 28 kaSAya; rolAya. ii dIta; mIta. pataMga; prasaMga. // hoya? soya. [9] hoya; soya. [10] tasa draSTAMta, ama 11oll vRtAMta. [11] bhAvArtha : caritranAyaka caMdrazekhara caMdrakumAre paMcatIrthanI yAtrA karI. chellI zrI sametazikharanI yAtrA karI. girinA sopAna Utarato girivananI lIlAne joto hato. madhuvananI lIlAne joI. cArekora nIlAM pILAM avanavAM paMkhIDAM UDatAM ne kalarava karatAM avAjane sAMbhaLato moTA vaDalA nIce Avyo. tyAM rAta pasAra karavA mATe nirAMte koI moTI vaDavAI nIce visAmo levA beTho hato. vizALa gheghura vaDalAnI bIjI bAjue vaLI vihAra karatAM cAra munibhagavaMto AvIne rAta rokAyA hatA. munibhagavaMto kevA hatA ? uttama kSatriya vaMzanA, nAnIvayamAM saMyama levAnA bhAva thatAM cArajJAnanAM dhaNI evA guru pAse siddhAMtono abhyAsa karyo hato. yauvanavayamAM pravezI cUkelA cAre mahArathIo kAma viDaMbanAne dUra karI. upazama rasane jhIlatAM zAMta prazAMta banI cukayA hatA. jotAM ja haiyuM jhukI jAya tevI zAMta mukhamudrA hatI. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDalAnI eka tarapha kumAra, bIjI tarapha cAra mahAtmAo potAnI sAdhanA svAdhyAyamAM lIna hatA. te dhanya dina ne rAtri ujajavaLa pakSanI punamanI rAta hatI. punamanA caMdramAnA kiraNamAMthI zItaLatAnuM amRta jhare tema A mahAtyAgIonA mukha upara upazamatA taratI hatI. kAmavijetA pAmelA muninA tyAga ane cAritranA prabhAve mukha upara atizaya prasannatA jaNAtI hatI. najIkanA nagaramAM vasatA zrAvakone jANa thatAM sau parivAra laIne mahAtmAnA darzana karavA vaDalA heThe AvI pahoMcyAM. mAnava ToLA AvatAM joIne ane muni bhagavaMtanI vAta sAMbhaLI kumAra paNa munibhagaMvatane bhAvapUrvaka vaMdana karavA Avyo. namatAM caMdrakumAra muni sanmukha joI rahyo che. mukhaparanI tejathI jhaLahaLatI kAMti jotAM stabdha thayo. yogya sthAne besI be hAtha joDI munine puchyuM. - kumAra - he mahAtmA ! A nAnI yauvana avasthAmAM saMsArano AMcaLo UtArI nAMkhyo. he vairAgI mahAtmA ! ApanI A uMmare vairAgyanuM kAraNa ? he jagatabaMdhu ! Avo ugratapa saMyamanA svAMganuM zuM prayojana ! kRpA karIne amane kaho. cAra muni bhagavaMtamAMthI je moTA hatA te kahe che. muni bhagavaMta - he mahAnubhAva ! amRta sarakhA muninA zabdo sAMbhaLI, madhuravANI sAMbhaLavA sau utsuka banyA. bIjA paNa darzanArthe Avela zrAvakavarga muninI vAta sAMbhaLavA besI gayA. muni AgaLa bolyA - he sajajano ! amArA vairAgyanuM kAraNa saMsAramAM avanavA nimittomAMthI nIpajyuM che. haLavu karmI AtmA to najIvA kAraNo maLatAM vairAgya pAmI AtmAnA kalyANa mATe saMsArano tyAga kare che. he bhavya prANIo ! A saMsAramAM viSayakaSAyanA vipAko mahAbhayaMkara hoya che. jIvAtmAo mohane vaza thaI cAre gatiomAM rakhaDyA kare che. pAMca IndriyanI paTutAthI jIva ghaNA du:khane pAme che. eka eka IndriyanA vazathI mahAduHkhane pAme che. hAthI sparzendriyanI paTutAmAM lapaTAtAM mahAvatanA baMdhanamAM baMdhAI jAya che. ane mahAduHkha pAme che. ane tyAre te garIbaDI gAya jevo lAge che. rasanendriyanA vaza thakI mAchalI jALamAM phasAya che. dhrANendriyanA vazathI bhamaro kamaLanA bIDAMmAM sapaDAya jAya che. cakSuIndriyanA viSayamAM pataMgiyA dIvAnI jyotamAM baLI jAya che. zravaNendriyanA vazathI haraNa maraNane zaraNa thAya che. jo eka IndriyanA vaza thakI jAna jokhamamAM mUkAtA hoya to je jIvAtmA pAMca pAMca IndriyanA, 23 viSayomAM Asakata thAya to tenI zI gati thAya ? kAma vivazathI je manuSyo vegaLA thAya te manuSya A jagatamAM mahAsukhI thayA che. game teTalAM saMkaTo Ave chatAM te AtmAo potAnA mArgane mUkatA nathI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 29 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatamAM navagraha jagamazahura che. paNa navo graha kAmagraha kahevAya che. je tene vaza thayA to tene ghaNA duHkha ApanAro hoya che. te manuSyo kayAreya sukha pAmatA nathI. jagaprasiddha ziyaLavratathI zobhatI mahAsatI ziyaLavatInuM draSTAMta sAMbhaLatAM amAro vRttAMta temAM Avaze ke je satIe bhaya tyajIne saMyama grahaNa karIne Atma kalyANa karyuM. -: DhALa-caudamI H (vAlama velerA Avajo... e rAga) vara rAjIyo, arimardana guNadhAma re, ratnAkara zeTha che, zrIdevI priyA nAma re. // 1 // e naMdnapura tihAM rasiyA sAMbhaLo. rasiyA rasabhara sAMbhaLo, satIya taNA guNa paNa ama tasa upakAra re. paNa zatrupaNuM amathuM karyuM re, zeThe zakti surI bhajI, teNe pragaTayo sura vidhA zAstra kaLA bhaNyo, vinayavaMta suviveka re. ajitasena nAme thayo, pAmyo yauvana kanyA nahiM e samI, joi deza paradeza re eka ni dezAvara thakI, vANottara ghara ekAMte kahe zeThane, kanyA kerI vAta re. huM Avyo maMgaLapurI, dattazeTha vase tihAya bhojata kAraNa teDIyo, teNe mujate gharamAMhI re. dekhI meM tama aMgA, kanyA koNa taNI pUchatA mujane kahe, ama putrI guNa geha ziyaLavatI abhidhAna che, cosaTha kaLA sthaLacara paMkhI jIvatI, vAcAnuM jasa jJAna re. paNa e sarIkho vara nahi, vasta citta suNI meM mitrapaNe kahyuM, ma karo ciMtA leza re. hai. sabhara (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 300 sAra .... eka .... veza .... Ata .... khAMDaNI. re, .... IrA re, **** eha .... nidhAna .... kleza .... 2...... 11311 re, 2...... 11811 re; 2..... 11411 re; 2..... 11911 re; 2...... 11911 re; ...... [vA re; ....... IthI Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama zreSThI suta e samo, ajitasena tarasa lAma re; muja sAthe nara mokalo, je karavuM hoya kAma re. ... Ta... 1oll sAMbhaLI tija suta mokalyo, muja sAthe dharI prema re; zeTha suNIne Ara TIe, te kare tilaka e kAma re. ... ...... 11 parikarazuM suta mokale, te jitazekhara sAthare; varaghoDe caDI corI e, jhAlyo kanyAno hAtha re. ... ... /1ro ziyaLavatI zuM nija ghare, AvyA paraNI teha sukhamAM kALa game sA, sasarA sAsune neha re. . ra . 1all bhAMgatI rAtre atyaa, zIvA zabda sumaMta re; pati nidrAbhameM lahI, jaLaghaTa hAtha lIyaMta re. . ra. 14 ziyaLavatI ghI gai, ekalI pura bahAra re, sasare dIThI jAvatAM, vaLI AvI ghaNIvAra re. . ra . //pA zeTha kahe nija tArIne, sAMbhaLo vahunuM caritra re; Aja gai madhyarAtrie, gharaghara ramavA vicitra re .... ... II1chA kuLamaryAla gaNe nahi, tuM nahi jANe kAMi re; meM najare dIThI sahI, patara bhogANAe re ... sa. 1ll nArI kahe kahezo nahi, koi AgaLa e vAta re, gharanuM chidra prakAzatAM, thAze koino ghAta re. . . /1 Ayu dhana ghara chidrane, auSadha maithuna maMtra re; lata mAna apamAna e, nava nara dakSa gopaMta re. .... ...... I/19o. ravi udaye sutane kahe, sAMbhaLa tuja vadhu vAta re; jaLa bharavA masaluM karI, Aja gai madhyasata re. ... ... Roll eka prahara para ghara rahI, AvI pAchI geha re; meM dIThI najare sahI, ma dharo eha zuM neha re .... ravo putra vinIte mAnIyuM, tAtajI vacana pramANa re, ema kahI tAta caraNa namI, pahoMto te tija ThANe re. . . raro (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 301 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manasUbo karI zeTha te. vahune kahe tuja mAta re roge grI maravA paDI, AvI khabara Aja rAta re. . ra . //all cAlo tuma sAthe caluM, teDAve tuma mAya re; vayaNa suNI satata taNo, mAya milana mana thAya che. .... .... //rajo. ratha besI hoya nIkaLyA, mArA cAlyA jAya re; jaLa vahetI nadI dekhIne, thathI bihuM UtarAya . . ra . pI. zeTha bhaNe vatsa ! sAMbhaLo ? mojaDI jaLa viNasei re; pagapALe na Utaro, mojaDI kamAM lei re. .... ......... cho sAMbhaLI sA rathathI grahI, mojaDI paNa leya paherI re; vALI khADA nadI UtarI, jaLa mojaDItuM vikherI re. ... ...... merI ratha besI cAlatA thakAM, dekhI nagara vikhyAta re; zeTha bhaNe A zahezmAM, raho sukhamAM Aja rata re ..... Ta. //l. sA kahe ujaDa gAma e, nahIM vasatI lavalerA re; sAyI te vakra jaDa vahu, hitazikSA huve kleza re ... Ta. ra9o hitopadezathI vAMre, sugRhI nigRhI kIdhare; dhArI ema zeThe to, pharI upadeza na dIdha re .. ....... Boll cAlatA eka gAmaDuM re, jIrNa kuTIra pacAsa re; joi sA vaDe zeThane, kho zahera AvAsa re. . ra . 31 zItaLa chAyA vRkSanI, suMdara mANasa jAta re, yaNIe vAse vasI, cAlIzu prabhAta re. .... .... Bro ghaNa avasara kUpane taTe, jaLa bharavAne Ai re; mAtula putrI dekhIne, tAtane tI vadhAi re . . all mAtula sanmukha AvIne, teDI gayo utsAhI re; azata vasata bhakti kare, rAta vasyA sukha mAMhI re. ... ... lli4ll caMdrazekharanA rAsano, trIje khaMDe rasALa re; zrI zubhavIre tehanI, bhAkhI caudamI DhALa re . ra pI 1 - zIyAlaNI. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 302 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziyAvatI -: DhALa-14 : bhAvArtha : vaDalA heThe jJAnI mahAtmAnI pAse beThelo kumAra kaMIka Azcarya anubhavato kaMIka zaMkAone nivArato AgaLa sAMbhaLe che. muninA vairAgane jANavA utsuka kumAra puche che - he taraNatAraNa gurudeva ! he mahAsatI ziyaLavatI koNa? ke jeNe potAnA vratane pALI - bhaya TALI, saMyama ArAdhI, Atma kalyANa karyu? vaLI je kathAmAM Apano vRttAMta paNa sAthe saMkaLAyelo che. muni bhagavaMta - he rAjakumAra ! A Arya kSetramAM naMdanapura nAme mahAnagarI che. arimardana nAme rAjA rAjya kare che A nagaramAM dhanADhya ratnAkara nAme zeTha vase che. A zeThane zrIdevI nAme strI che. te raMgarasika kumAra ! have AgaLa sAMbhaLo. je satInA guNo sAMbhaLatA ke gAtA kayAreka te guNo ApaNAmAM AvIne vAsa kare che. guNa gAvAthI kalyANa paNa thaI jAya. je satInI vAta kahuM chuM te satI sAthe amAre duzmanAvaTa thaI. je duzmanAvaTa amArA upakAranA mATe thaI che. dhanADhya ratnAkara zeThane dhanano toTo na hato. paNa te dhanane bhogavavAvALo koI na hato. zeThane tyAM pAzera mATInI khoTa hatI. tethI eka saMtAnanI jhaMkhanA rahe. kaMIka upAya karavA chatAM saMtAna prApti na thaI chevaTe koIkanA kahevAthI zakita nAme devInI sAdhanA karI, te devInI sevA phaLI. nasIba ADe pAMdaDuM khasI gayuM. zeThanA bhAgya khulI gayA. zeThANIe zubhadivase putrane janma Apyo. zakita devInI upAsanA thakI maLelo A kumAra devanA rUpane harAve tevo hato. zeThane AnaMda samAto nathI. samayane jatA zI vAra ! ghaNAM varSe ghoDiyuM baMdhAyuM. jJAtijano sagAMo ne nagaranArIo akhiyANAM laIne Ave che. zeThanI havelIe utsava maMDAyo. akhiyANA svIkArato zeTha badhAMne satkAre che. zeTha paNa sAme aDhaLaka vastu ApI badalo tyAM ja pAcho vALe che. AMgaNAmAM dhavalamaMgaLa gIto gavAyAM. bArame divase sajjana saMtoSI ne kumAranI nAmakaraNa vidhi karI. phaIbAe nAma pADyuM bhatrIjAnuM "ajitasena'. | dinapratidina vadhatAM ajitasenanI vaya bhaNavA jeTalI thatAM kuzaLa paMDito bolAvIne bALakane bhaNavA mUkyo. puNyazALI kumAra paMDita pAse bhaNavA lAgyo. vaya vadhe tema bhaNatara paNa vadhe. vayanI sAthe vidyAne sAdhato jotajotAmAM bottera kaLA zIkhI gayo. vidyAnI sAthe viveka ane vinaya bane netra sarakhA kumAre guNamAM grahaNa karI lIdhA hatA. jotajotAmAM bALavaya pUrI thatAM yauvana vayanA uMbare AvI Ubho. bhaNavAnI ciMtA TaLI to, have yogya kanyAnI ciMtA. have dIkarAne paraNAvavo che. ghaNI kanyAo AvI paNa zeThane potAnA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 303 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lADakavAyAne tole koI na dekhAI. saMsAra rasika jIvono saMsAra kevo? saMsAramAM praveza pAmyA pachI jo saMtAna na hoya to, saMtAnanI ciMtA. puNya thakI pachI vaLI saMtAnanI ciMtA TaLI. eka saMtAna prApta thatAM mAtA-pitA thayAM. harakhAyAM, pachI bhaNAvavAnI ciMtA, eka ciMtA pAchaLa bIjI ciMtAo AMgaLIe vaLagIne Ave che. saMtAnane bhaNAvyo pachI zenI ciMtA? yogya kanyAnI ciMtA jyA sudhI dIkaro paraNe nahi tyAM sudhI pitA ne mAtAne UMgha harAma thaI jAya. ratnAkara, zrImatI zeTha zeThANI potAnA lADakavAyA lAla mATe ghaNI kanyAo joI. paNa gamatI nathI. potAnA nagarane choDI bIjI nagarIomAM paNa kanyA joI vaLyA. eka paNa najaramAM AvatI nathI. baMne jaNA ciMtAmagna hatA. nityakrama pramANe zeTha prAtaHkArya patAvI peDhIe jaIne bese. vyApAra deza paradeza dhamadhokAra cAle paNa zeThanA haiyAmAM dIkarA saMbaMdhI uthalapAthala hatI. tethI mana udAsIna rahetuM. te TANe paradeza gayelo potAnI peDhIno vANottara AvI gayo. vyApAranI vAto karI vANottare joyuM ke, zeThane je vAta karuM chuM te vAtamAM rasa nathI. zeThanuM mana udAsIna lAgyuM. vANottare zeThane pUchayuM - zeThajI ! Aja udAsa kema cho? paradezamAM ApaNI peDhIno vepAra kheDIne AvatAM, tame keTalI vAto karo cho. Aje kema kaMI bolatA nathI. zeThe vANottaranI vAta sAMbhaLI. potAnA mananI vAta kahI. peDhI para bIjuM koI hAjara na hatuM. ekAMta maLatAM kanyA saMbaMdhanI je vAta hatI te kahI dIdhI. nAnA zeTha mATe kanyA joI paNa tene yogya ekeya mArI najaramAM na AvI. putra yauvana avasthAe pahoMcyo. mAre tene paraNAvIne vahunuM moM jovuM che. zuM karuM? nagarInI bahAra paNa kaMIka kanyAo joI. vANottara(munimajI) - zeTha! cittamAMthI ciMtA dUra karo. A vAtanI mane khabara che. vepArArthe jyAM pharyo tyAM meM kanyA paNa jovA mAMDI. zeThajI ! huM atyAre maMgaLapurI nagarIthI AvuM chuM. zeTha - munimajI ! maMgaLapurIthI mAre zI levAdevA! te koIne tyAM sArI kanyA joI? munimajI - zeTha ! eja vAta kahuM chuM, ApaNA nAnA zeTha mATe huM kanyA....! zeThanI adhIrAI vadhI gaI. jaldI pUchavA lAgyo. zeTha - zuM te kanyA joI? munimajI - huM maMgaLapura gayo hato. tyAM darazeTha vase che. A zeTha tamArI jema ghaNA dhanavAna che. peDhI parathI mane temanA ghare jamavA teDI gayAM. A dattazreSThI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 304 zI sopara jANo zA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmanA upAsaka che. havelImAM jatAM ja mane jainamunionAM darzana thayAM. ame baMne sAthe jamavA beThA. zeTha maunapaNe jamatAM hatAM. meM paNa mauna sevyuM. amane baMnene bhojana pIrasatI eka kanyA hatI. apsarAnA rUpane harAve tevuM to rUpa hatu. vaLI nAjuka namaNI kanyAne jotAM Azcarya pAmyo. bhojanabAda ame beThAM hatAM. tyAM meM pUchyuM - zeThajI ! A kanyA konI che? zeThajI - munimajI ! bhojana pIrasatI kanyA te mArI putrI che. nAma ziyaLavatI che. cosaTha kaLA hAtha vagI karI che. temAM vaLI pazu paMkhInI bhASAnuM jJAnapaNa sArI rIte che. te bhASAne sArI rIte samajI zake che. lADakoDamAM ucharelI mArI te kanyA yauvananA pagathAre AvI UbhI che. paNa... paNa.... tenA yogya vara mATenI ciMtA che. ghaNI jagyAe muratiyA joyAM, paNa mArI dIkarI mATe eka paNa pasaMda na paDyo. enA sarakho maLI jAya to paraNAvavI joIe. na maLatAM mane tenI ciMtA rAta divasa rahyA kare che. ratnAkarazeTha to vAta sAMbhaLavAmAM mazagUla hatA. ghaDIka aTakI jaI vaLI vANottara AgaLa bolyo - dattazeThanI vAta sAMbhaLI meM kahyuM ke zreSThIvarya! mArI vAta sAMbhaLo tame ciMtA na karo. mitratAnA dAve mArI vAta sAMbhaLavA dattazeTha utsuka thayA. huM naMdanapurathI AvuM chuM. tyAM tamArA jevA mArA zeTha che. temano ekano eka putra che. tenuM nAma ajitasena che. te paNa yauvananAM uMbare AvI Ubho che. te tamArI kanyAne yogya che. Apane jo jovo hoya to tamArA mANasane mArI sAthe mokalo. huM ahIMthI have naMdanapura javAno chuM. te tyAM AvI jue ThIka lAge te vAta AgaLa karavI. zeThane mArI vAta upara vizvAsa beTho ane potAnA ja putrane mArI sAthe mokalyo che. mArI sAthe apAra prItiyukta vyavahAra A zeTha rAkhe che. vepAra arthe avAra navAra mAre maLavAnuM thAya che. tethI meM ApanA putra mATe vAta karI. te zreSThIe potAnA putrane mArI sAthe mokalyo. huM tene ahIM laI Avyo chuM. te vakhate dazeThano putra dUra beTho hato. ratnAkarazeTha tene bahumAna pUrvaka peDhI para laI AvyA. premathI tenI sAthe vAto karI. darazeThanA putranuM nAma jinazekhara hatuM. tyArapachI te zeTha jinazakhara ane munimajI sAthe havelIe AvyA. havelImAM zeThANI sAthe vAto thaI. sau rAjI thayA. pachI vANottare jinazekharane kahyuM - bolo zeTha! zuM vicAra che? zekhara - mArA pitAe mokalyo che. mane je pramANe kahyuM che. te pramANe jotAM ja mArI bena ziyaLavatInuM sagapaNa karavA taiyAra chuM. peDhI para ajitasenane sahue joyo hato. vivAhanI vAta pAkI thatAM, nokarane peDhIe mokalI ajitasenane bolAvI lIdho. u paNa bhane . zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 305 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhegA thaI sahue goLadhANA khAdhA. sagAI thaI gaI. have lagnano divasa jovaDAvyo. ane ghaDIyAM lagna AvI UbhA. zubhadine varaghoDe caDI jAna laI jinazekhara sAthe ajitasena maMgaLapurI gAme pahoMcyo. ratnAkara zeThano lADakavAyo ekano eka dIkaro paraNe che. jAna sajAI ghaNI karI hatI. vararAjAajitasenane corIe padharAvyA. brAhmaNoe lagnavidhi AraMbhI. ne jotajotAmAM ziyaLavatI kanyAnA lagna ajitasena sAthe ghaNA dhAmadhUmathI thaI gayA. dattazeThe nirAMtano zvAsa lIdho. kanyAne dAyajAmAM ghaNuM AvyuM. jamAIrAjane paNa ghaNuM dravya ApyuM. jAnane vidAya ApI. varaghoDiyAne vidAya ApI. ajitasena, patnI ziyaLavatIne laI, potAnA nagare pahoMcyo. pitA ratnAkara zeThane haiye TADhaka thaI. putrayogya kanyA maLyAno saMtoSa thayo. sahunA sukhamAM divaso javA lAgyAM. ziyaLavatI vahune jotAM sAsu sasarA paNa ghaNA harakha ghelAM thaI gayAM hatAM. putravadhu para apAra sneha sAsu sasarA svajana parivAra sahu rAkhatA hatAM. vivekI guNiyala ziyaLavatIe potAnA zIla sadAcAra sAthe zvasura pakSanA parivAranA mana jItyAM hatAM. saMsAra cAlyo jAya che. ajitasenanA divaso sukhamAM javA lAgyA. aDhaLaka saMpattino bhogavaTo paNa puNyAI hoya to ja thAya, nahi to na thAya. daMpattIne sukhano pAra nathI dharma pAmelA jIvo che. to dharmane paNa bhUlatA nathI. ekadA madhyarAtrie havelImAM zilavatIe ziyALano avAja sAMbhaLyo. ziyaLavatI pazu paMkhInI bhASA dhaNI samajatI hatI. bharanidrAmAM pati poDhelo hato. koI na jANe te rIte pANIthI khAlI ghaDo hAthamAM laI, gharanI bahAra, cora pagale nIkaLI gaI. madhyarAtrie nIkaLI ekalI nagaranI bahAra javA mATe cAlI jAya che. ziyALano avAja sAMbhaLI gAma bahAra nadIe pahoMcI gaI. koIne paNa khabara na paDe tema pAchI AvIne sUI gaI. jatI AvatI ziyaLavatIne sasarA ratnAkara zeThe joI hatI. ghaDo laIne jatAM joI. tethI zaMkAzIla sasarAe vadhAre dhyAna rAkhyuM. ghaNIvAra pachI te pAchI AvI. te paNa joI. vahemanA osaDa na hoya. jarUra vahunI cAlacalagata sArI lAgatI nathI. zeTha A vahemane manamAM na samAvI zakayA. tarata potAnI strI zrIdevIne uThADI. vahunA caritranI vAta karavA lAgyo. patnIne kahe che ke ApaNe ema jANatAM hatAM ke ApaNI vahu ziyaLavaMtI che. paNa Aje madhyarAtrie bIjA ghara ramavA jatAM meM joI. putravadhu upara tuM vizvAsa rAkhe che. paNa rAkhavA jevo nathI. rAtrimAM paraghara bhaTakavA jAya te zuM batAve che? teNe kuLamaryAdAne paNa gaNakArI nahi. tuM to kaMIja jANatI nathI. meM to tene jatAM ane ghaNIvAra pachI AvatAM joI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 306 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. madhya rAtrie ziyALano avAja sAMbhaLI satI ziyaLavatI ghaDo laIne nadIe javA nIkaLI pAchaLathI sasarA joI rahyAA che. 2. nadImAMthI mRtaka bahAra kADhIne ziyaLavatI mRtakanA kamarethI bhUSaNa kADhIne ghaDAmAM nAMkhe che. mRtaka ziyALane Ape che. zeThanI vAta sAMbhaLI zrIdevI zeThANIe kahyuM - svAmi! tamArI vAta sAcI che. paNa AvI vAta koIne karazo nahi. kemake gharanI vAta bahAra karatAM ApaNA gharanI Abaru jAya. vaLI gharanA chidro jotAM ke kahetAM kayAreka koI jIvano dhAta paNa thaI jAya. mATe A vAta koIne kahezo nahi. sujJapurUSo kahe che ke AyuSya, dhana, gharanA chidro, auSadha, maithuna, maMtra, dAna, mAna, apamAna, A nava vastu DAhyA purUSo gupta rAkhe che. kayAreya bolatA nathI. patnI zrIdevI samaju ane sajajana hatI. ratnAkara zeTha, te veLAe patnInI vAta svIkArI, mauna (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 307 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyo. vAtamAM rAta pUrI thaI. savAra kayAre thAya? tenI rAha jotAM zeTha prAtaHkArya patAvI beThAM hatAM. putra ajitasena paNa potAnuM kArya patAvIne pitA pAse Avyo. zeTha to putranI rAha joIne ja beThA hatA. vivekI putra pitAne page lAgI sAme beTho. pitAe vAta zaru karI. ADIavaLI vAto karIne zeTha mULa vAta para AvyAM. kahe che - putra ajitasena ! ajitasena - bolo pitAjI zeTha - sAMbhaLa! vAta karavA jevI nathI. chatAM karavI paDe tema che. putra - pitAjI zuM bolyA? pitA - hA! na sAMbhaLavA jevuM tane saMbhaLAvuM chuM. tArI strInI vAta che. Aja madhyarAtrie badhA ja udhatA hatAM. ne tArI patnI ekalI havelIno daravAjo kholI chAnImAnI bahAra cAlI gaI. tethI huM sAvadhAna thaI gayo. huM jAgato mArI pathArImAM badhuM joyA karato hato. ghaNIvAra pachI coranI jema pAchI DelI kholIne AvI. ne cora page gharamAM AvI pAchI sUI gaI. A vahune gharamAM na rakhAya. tema vAta paNa bahAra na karAya. bola! tArI vahunA caritra kevA? vAta sAMbhaLI ajitasena vicAramAM paDI gayo. kiM kartavya ? karavuM? patni upara apAra prIti che. ane vizvAsa paNa che ke te zilavatI ziyaLane pALanAra che. jyAre bIjI tarapha pitAe najare joelI vAta kahe che - satya zuM? - pitA - beTA! AvI strI para sneha rAkhavo nakAmo che. strI caritrane ApaNe na pahoMcIe. have to tene jaldI piyara bhegI ravAnA karavI joIe. putra - pitA! tamane ThIka lAge tema karo. putra pitAnI AjJAnuM pAlana karanAro hato. patnInI vAta pitA para choDI dIdhI. pitAnA caraNe namaskAra karI te cAlyo gayo. zeTha ratnAkare manamAM je vAta ghaDI hatI te pramANe karavA taiyAra thaI gayo. ajitasenanuM mana cakaDoLe caDyuM. mana udAsa che. pitAnuM vacana kadI ulaMdhyuM nathI. A vAte haiyAne hacamacAvI dIdhuM. pitA have zuM karaze? te to jJAnI jANe. samaya thatAM putra peDhIe cAlyo gayo. jyAre A tarapha ratnAkara zeThe zilavatI vahune kahyuM - beTA ! tamArA piyarathI Aje rAtre saMdezo Avyo che. tamArI mAtA mAMdA paDyAM che. kaMIka rogathI gherAyA che ane maravA paDyAM che. te dIkarIne maLavA bolAve che. tame taiyAra thaI jAva. huM paNa sAthe AvuM chuM. pitA tulya sasarAnI vAta sAMbhaLI zilavatI duHkhI thaI. mAtAnI vAta sAMbhaLIne AMkhe zrAvaNa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 308 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAdaravo varasyo. sasarAe AzvAsana ApatAM jaldI taiyAra thaI javA kahyuM. zilavatI taiyAra thavA lAgI. piyaravATa ghaNI lAMbI hatI. zeThe nokarane bolAvIne ratha taiyAra karAvyo. sArathine bolAvI lIdho. lajjAzIla putra jatI patnIne joI kaMI bolI zakato nathI. patnIne paNa ekAMte potAno pati maLyo nathI, ke je vAtanI eka bIjAne jANa thAya. sAsue vATamAM jarUra paDe teTaluM bhAthuM baMdhAvI rathamAM mUkayu. putravadhU sAthe sasaro rathamAM beTho. sArathie ratha haMkAryo. paramAtmAnuM smaraNa karIne zilavatI mAtAne saMbhAratI mAtAnA milanano AnaMda paNa thayo. gAma choDIne mArge sArathi rathane UtAvaLo calAvavA lAgyo. jaMgala jhADInI keDIe vaTAvato ratha nadI AvatA thobhyo. sasaro vahu rathamAMthI UtarI gayA. rathane laI sArathi nadI pAra nIkaLI gayo. jyAre zeTha nadI UtaravA mATe paherelI mojaDI hAthamAM lIdhI. pachI zilavatIne kahAM - vahu beTA! mojaDI UtAro. pANImAM mojaDI bagaDI jaze. mATe UtArI hAthamAM laI lyo. pagapALA nadI UtaravAnI che. sasarAnI vAta sAMbhaLI chatAM paNa mojaDI pagamAMthI na UtArI. mojaDI paherI zilavatI nadI pAra karI gaI. khADA TekarAvALI nadImAM mojaDI sAthe UtaratAM mojaDI bhInI thaI ne sAthe ghasAI paNa gaI. nadI pAra karyA pachI hAthamAM mojaDI laI pANI nItaratI karI, mojaDI rathamAM pAchI mUkI dIdhI. zeTha to ughADA page nadI UtarI gayA. vaLI baMne jaNA rathamAM beThA. vahunuM AvuM vartana joI sasarA AgaLa kaMI ja na bolyA. bole to paNa zuM kare? vaLI ratha AgaLa cAlyo. cAlatAM cAlatAM eka moTuM nagara AvyuM. zeTha kahe - vahu! A nagara moTuM che. sAMja paDavA AvI che. to A zaheramAM rAta sukhethI rahIe. ane savAre cAlyA jaIzuM. zilavatI - pitAjI! A nagara moTuM che paNa ujjaDa che. ahIM vasavuM nathI. AgaLa cAlo. ratha nagara choDIne AgaLa cAlyo. zeTha vahunuM AvuM viparita vartana joI vicAravA lAgyAM. kharekhara A to vakra ane jaDa lAge che. ahIyA mAre upadeza Apavo paNa nakAmo che. jo kaMIka kahIza to, vaLI bIjA javAbo Apaze. yogyatA hoya tene upadeza Apavo joIe. jema ke sugRhI nIgRhinI dazA vAMdarAe kevI karI? nItikAroe eka kathA lakhI che ke ziyALAnA divaso hatAM. ThaMDI paDatI hatI. jaMgalamAM ThaMDIne laIne vAMdarAo hupA hupa karatAM hatAM. rAta paDI. badhAM pakSIo mALAmAM lapAyAM. vAMdarAo kayAM jAya? e badhAnI dADha TADhathI tharatharatI hatI. vRkSanI DALIe vAMdarA TADhathI dhrujatA paNa hatA. te jhADa para sugarIno mALo hato. vAMdarAonI AvI dazA joI sugarI bolI he vAMdarAbhAI! tame paNa amArA jevo mALo ghara banAvyuM hota to sAruM thAta. A ThaMDIthI tamAruM rakSaNa karavA have eka ghara banAvI gho. gharamAM garamATo Avaze. ThaMDIthI dhrujavAnuM nahIM thAya. vAMdarAne sugarInI vAta sAMbhaLI, gusso Avyo. mane upadeza ApanAra vaLI tuM koNa? ema kahIne zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 309 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMdaro sugarInA mALA pAse pahoMcyo. khijAyelA vAMdarAe ghaDIkavAramAM sugarIno mALo vIMkhI nAMkhyo. ema jene tene upadeza na Apavo. tema samajIne ratnAkara zeTha vahune upadeza na Apyo ane AgaLa cAlyA. vaLI AgaLa cAlatAM eka nAnuM gAmaDuM AvyuM. te gAmaDAmAM pacIsa-pacAsa tUTayA phUTayA jhupaDAM hatAM. be cAra ghara sArAM paNa hatAM. A gAma joI zilavatI kahe - pitAjI A moTuM zahera che. ahIM rAta rahIzuM. ATalA nAnA gAmane joI vahu A gAmane zahera kahetAM haze. zeThane manamAM hasavuM AvyuM. gAmanI pAdara, kUvA kAMThe ratha Ubho rAkhyo. vaLI kahe che pitAjI ! kUvAnA kAMThe A zItaLa chAyA vRkSanI nIce rAtavAso karIzuM. gAmanA lokone AvatAM jatAM joI vaLI bolavA lAgI - gAmanA mANaso kevA sArAM che. zeTha sAMbhaLyA kare che. teTalAmAM hAthamAM beDuM laIne koI strI kUvA kAMThe pANI bharavA AvI. te strIe zilavatIne joI. bAI tene oLakhI gaI. tarata ja ghare jaIne pitAne kahevA lAgI. bAI je hatI te zilavatInA mAmAnI dIkarI hatI. dIkarInI vAta sAMbhaLI mAmA tarata ja gAma bahAra doDI AvyA. bhANIne ghera teDI lAvyA. AhArapANInI vyavasthA karIne, mahemAnane premapUrvaka jamADyA. rAtavAso rahevAnI sagavaDa thaI gaI. pachI mAmA bhANeja vAto karatAM sukhamAM rAta vitAvavA lAgyA. A rIte trIjA khaMDanI caudamI DhALa kartA puruSe bhAkhI. -- duhA : mAmo mAmI harakhazuM, ziyaLavatIne dekha; bhakita kare nava nava paTe, zeThanI vaLI vizeSa. // bhANajIne pUchato, pitA ghare kema jAta; sAM kahe muja mAtA, 'jA jakAMta suNI meM vAta.. llll so kahe mithyA vAratA, paNa maLo jai utsAhe; pAchA vaLatAM AvavuM, muja saMbhArI ahi. all ziyaLavatI te sAMbhaLI, karatI cita vicAra; rAtanI vAta vilokIne, kapaTa racyuM nirdhAra. //4] (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 310 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSA bhame corI kare, 3. dhUtI hare paravitta, ho.gu. ghara karI rAkhI bhIlaDI, . tasa ghara bharato nitya. ho.gu. ripo guru lopI mA pApIyo, sa paMDita ema uccarAya, ho.gu. tuma vayane meM auSadhi, sa. dIdhI paNa na phaLAya. ho.gu. //cho. cothe khaMDe DhALa e, ra. cothI caturane zIkha, ho.gu. zubhaguru vacanathI vegaLA, . ghara ghara mAge bhIkha. ho...gu. razI 1- karoDa, ra - hAthI, 3- kuhADA jevA dAMta, 4 - agni sarIkhAnetra, 5 - phogaTa. -: DhALa-4 : bhAvArtha - kumAranA sAnidhye yogIrAja jApamAM lAgI gayA che. vada AThamanI rAtrie maMtra jApa cAlu karyA. jyAre kumAra hAthamAM khullI talavAra thakI yogIrAjane pharatAM pradakSiNA detAM tApasanuM rakSaNa kare che. te TANe AkAzavANI thaI. "gurulopI je mANasa hoya te kALI sAdhanA kare che tenA manovAMchita kayAre pUrAM thatAM nathI. A pramANe AkAzamAM bhayaMkara aTTahAsya sahita vAraMvAra udyoSaNA thavA lAgI. vAraMvAra ekanI eka vAta AkAzavANIthI sAMbhaLavA maLI. "uttara sAdhakanuM bhakSaNa, nahi to sAdhakanuM bhakSaNa karIza." A sAMbhaLI kumAre javAba Apyo ke paththaranuM bhakSaNa karo. rastAmAM lAkho patharA paDyAM che. bhUkhyo hoya to paththarothI peTa bharI le. vaLI sAMbhaLyuM che kharuM "mRgalo siMhanuM bhakSaNa kare" sAMbhaLo. mArI upara batrIsa lAkha vimAnano mAlika devalokano Indra paNa mArI sAme Ave tema nathI. to tuM kiya mAtra? tArI jIvavAnI AzA zI rahI? kumAranA siMhanAdavanuM avAjayukta javAba sAMbhaLavA chatAM vaLI. AkAzavANI thaI re! bIjAnA kalyANane mATe je pote maravA taiyAra thAya te mUrakha kahevAya. vaLI kayAreya koIe devane jItyA te sAMbhaLyuM che? mATe kahuM chuM ke A durjanane choDI dUra cAlyo jA. "aparAdha vinA mAra koNa khAya?" te sAMbhaLI kumAra bolyo - re! sAMbhaLo ! adazya rahI zuM bakI rahyAM cho? phogaTa baLI jAya che. baLavAna hoya to mArI sAme Ava. mArA vIrapaNAne jo." (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 35 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI AkAza thakI avAja Avyo re ! A to mahAcora che. je mArA parvata uparanI auSadhio core che. te kAraNe nizcayathI haNIza. vaLI kumAra bolyo - Ava to kharo ! tAruM baLa dekhADa. mAre jAvuM che ke kevI rIte tuM haNe che? kumAranI vAta sAMbhaLI deva to krodhe dhamadhamyo. vaLI kumAra bolyo - AkAzamAM adazya thaI zuM bolo cho? mAruM vIrapaNuM juvo ahIM UtarI mArI sAthe yudhdha karo. tArA devapaNAmAM rahelA zauryane jouM. te ja vakhate karoDarUpa karI te deva suvaranA rUpamAM kumAranI sAme AvI Ubho. kumAra kahe - tuM Avyo te sAruM thayuM. devapaNAe have yudhdhamAM jouM. karoDarUpanI sAme kumAre paNa potAnI vidyAne saMbhArIne karoDa rUpa banAvyAM. devanI sAme saMgrAma khelyo. je yudhdha karIne pRthvI dhrujavA lAgI. judA judA prakAre yudhdha thavA lAgyAM. dAMtathI, nakhathI eka bIjAne haNavA lAgyA. laDatAM laDatAM AkAzamAM uchaLatA, vaLI dharatI para paTakAtA hatA. te thakI parvata paNa dhrujavA lAgyo. bhISaNa yudhdha jAmyuM che. sAdhaka yogIrAja sAdhanAmAM lAgI gayo che. - kumAre potAnA dAMtathI devane evAM to bacakA bharyA je te deva mUThIvALI tyAMthI bhAgI gayo. vaLI te deva hAthInuM rUpa karIne kumAra sAme dhasyo. kumAra paNa hAthInuM rUpa karI devanI sAme jhajhumyo. deva kumAra sAme TakI na zakayo. dUra bhAgavA lAgyo. vaLI siMha banIne Avyo. caMdrakumAre siMhane paNa harAvyo. vaLI deva pizAcanuM rUpa laIne Avyo. jADuM zarIra, UMco UMco tADa jevo, jotAM ja DarI javAya, ne peTa UMDuM guphA jevuM, khaMdha moTA, kuhADA jevA dAMta, agni jevI AMkho, vaDalAnI vaDavAI jevA hAtha, gaLAmAM bhayaMkara kALo ajagara nAkhyo che. eka hAthamAM talavAra, bIjA hAthamAM mugala dhAraNa karyuM che. evo bhayaMkara pizAca banIne kumAra sAme aTTahAsya karato bolyo - re mUDha ! zA mATe bIjAne mATe tuM maravA taiyAra thayo che? tArI mahenata phogaTa che he bALa! tuM mane haNI nahi zake." pizAcanI vAta sAMbhaLI kumAra bolyo - re ajJAnI ! nAno moTo evuM zuM bolyA kare che? A saMsAramAM hAthI moTo hovA chatAM tene vaza karavA nAno aMkuza basa che. kumAranI vAta sAMbhaLI deva ghaNo gusse thayo. bhayaMkara moTI kikiyArI karato kumArane mAravA doDyo. kumAra paNa te deva karatAM savAyuM rUpa karI yudhdha karavA lAgyo. bhayaMkara yuddha thayuM. deva ane kumAranA yudhdhane jovA AkAzamAM devo (bIjA) bhegA thaI gayA. pracaMDa yudhdha karatAM baMne ekabIjAthI hAratA nathI. te ja vakhate kumAre hajAra vidyAnuM smaraNa karI lIdhuM. hajAra vidyAnI sahAyathI kumAre devane harAvyo. kumAranI jIta thaI. dha dhaMTropara ro ) zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 306 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa paMdaramI : (kapUra have ati ujaLo re... e rAga) vahu sasaro ratha besIne re, cAlyA mArga nivAsa, maga ugyA eka kSetramAM re, dekhI paMthanI pAsa re, rAjA, suNajo satI vaDabhAgya, ama pragaTayo vairAgya re rAjA.su. ||1|| zeTha bhaNe A kSetramAM re, thAze maga bahu mUla; sA bhaNe horce photarAM re, dhAtyanI hoMze dhULa Te. sajA. /ro vayana vidhAtI A vahu re, avaLI avinIta, zeTha cale ciMtAbhare re, vahu para kheti cita re, .. rAjA... ll nara eka najare dekhIyo re, lAgyAM aMga prahAra, zeTha kahe A subhaTa vaDo re, sA vade rAMka e dhAra . rAjA... //// ThaMDI tha paNa cAlatAM re, dIThI vaDanI zreNi, zeTha yale vaDa chAMyaDI re, sA cale tApa sare rerAjA.... //po zItaLa chAMye bolAvatAM re, paNa calatI i pITha, pharatI caMcaLa haMsalI re, bolatI najare dITha 2. rAjA... cho harakha bharI e ekalI re, haMsI zeTha vadad, sA bhaNe zokathI e phare re, zetI vilApa karaMta re.. rAjA...... Poll nara eka Avato dekhIne re, zeTha vakhANe soya, sA kahe nahi nara nArI che ke, veza puruSano hoya . rAja..... to eka gAme vana parisare re, yakSAlaya rahI sata, ratha besI bihuM ja cAlyAM re, jaba pragaTayo parabhAta re. rAja... / kUpake jaLa bharatI strIo re, dekhI cakavI eka, ucca svare karI bolatI re, cakavA saha aviveka Te. rAjA.... //holl. zeTha kahe ravi dekhIne re, bihuM paNa harakhe lavaMta, sA kahe zoka bhaTe bihuM re kUpake zuddha karaMta re. sajA...... /11/l. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) zI Dhokha reo ) 312 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hArelo deva kumAranA zaraNe Avyo. adbhuta parAkrama joIne deva ghaNo ja saMtuSTa thayo. kumArane kahe che. deva - he sajjana ! he mahAparAkramI ! tAre mAthe konuM baLa che ke je pIThabaLe tuM mArI sAme bhISaNa raNasaMgrAma khelyo ! jotajotAmAM te mane harAvyo ! kumAra - he deva! deva-guru tathA samakti yukta dharmanuM vizALa pIThabaLa mane maLyuM che. vaLI paMcaparameSThi rUpa mahAmaMtrathI deva devendra Adi baLavAna je koI hoya tene harAvuM chuM. kumAranI pAsethI dharmanI vAta sAMbhaLI deva pratibodha pAmyo. mithyAtva chaMDI samakti yukta dharmane aMgIkAra karyo. kumArane zaraNe rahyo. vaLI kahe che ke he kumAra ! huM pUrvabhave zrAvaka hato. arihaMta paramAtmAno upAsaka hato. paNa ekavAra mithyAtvanI vAta sAMbhaLI. temAM zradhdhA thatAM huM zrAvakadharmathI calAyamAna thayo. dharmano virAdhaka banyo. prAyazcita vinA virAdhabhAvamAM mRtyu pAmI huM deva paNe avataryo. paNa.. paNa. he upakArI ! tuma thakI vaLI dharmano bodha thayo. mArI AMkha ughADI. he narottama ! tame nAnA chatAM moTA ane mahAna cho. Apa to mArA mitra cho, baMdhu cho, vaLI sAcA sadguru cho. vaLI AgaLa vadhIne tamane vadhAre zuM kahyuM? tamArA thakI meM sAcI vAta grahaNa karI. Aje huM zudhdha samakti pAmyo. re bALakumAra ! mArA upakArI cho. to huM tamane vacana ApuM chuM. Apa mArI pAse kaMIka mAMgo. huM devazaktithI tamane jarUra ApIza. devanI vAta sAMbhaLI kumAra bolyo - he devakumAra ! jo tame mane varadAna ApavA mAMgatA ho to mane bIjuM kaMI ja na joIe. mArI sahAyathI A sAdhaka je sAdhanA karI rahyo che te sAdhanA thakI je auSadhinI jarUra che te tame Apo. meM je vacana ApyuM che ke tame sAdhanA karo. huM uttarasAdhaka chuM tame jo te Apo to mArI Teka rahe. deva kahe - he manamohana sAhibA ! Apa mArI vAta sAMbhaLo. tamane Apela vacana thakI huM ApavA taiyAra chuM. paNa A sAdhayogI mahAna gurudrohI che. vaLI mahAna kapaTI dhUtAro che sAthe harAmakhora ane laMpaTa paNa che. taddana juko che. AvA nIca ane adhamanI sobata DAhyA ane paMDitajana kayAreya karatA nathI. bahArathI sAdhu dekhAto A yogI bhItaramAM bhayaMkara bhUMDo che. Apa jevA sajajane vaLI tenI sAthe sobata zI? tenI sAthe prIta paNa zI? bAlyakALathI gurue putravatuM jatana karI ucheryo. paNa paNa "dUdha pIvarAvI sApa ucheryo jevI vAta thaI che. moTo thatAM udhdhata vaLI avivekI avinayI nIvaDyo. A tApase gurunA haiye baLatarA UbhI karI che. gurunI gerahAjarImAM gurunA pustakomAMthI A "auSadhikalpa' pustakanuM apaharaNa karI chAnuM chAnuM pustakamAMthI badhuM UtArI lakhI) lIdhuM che. mahAnagraMthamAMthI A rIte auSadhinI jANakArInI corI karI che. A vAtanI gurune paNa gaMdha AvI gaI. paNa samaju gurue celAne kaMI na kahyuM. vaLI maMtra Adi zIkhavA mATe zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 377 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piyara gAma have rahyuM che vegaLuM koza te yAra paMtha vacALe dekhIyo re, taruvara lIMba vizALa che. sajA. 1ro teha taLe ratha choDIyo re, bhojana bhakSaNa heta. beThA zeTha tarataLe re, sA dUra azata karata ke. rAjA. //hal "karITa taru mULa sevatI re, zeTha lIMba taLe zrAMta, vAyasa eka satI AgaLa re, vANI madhura vata re. sajA.. _/14 vAyasa vANI sAMbhaLI re, ziyaLavatI bhaNe ema, chAto rahe tuM maukulI re, pazu vayaNe nahi ma re, rAjA. 1pa sA kahe ekane vaya thayo re, kaMtanI sAthe viyoga, vaLI tuja vayANA citta dharuM re, to maLe pUraNa bhoga re. sA..... //1 pUche zeTha vatsa ! zuM kahe ? Tee vAyasanI jAta, sA kahe sasarAjI suNo re, satya vayana du:kha uta Te. rAjA... /17ii kUDa kapaTa chaLa bhedIyo re, tehane jUTha sohAya, gaMgAjaLa sama sajajatA re, satya vacana sukhAya re.. sajA.. 18 kaMTaka taru 'karo ye re, khAtA iDI drAkha, maukulI kuLa *piyumazuM re tajI AMbAphaLa zAkha re. rAjA... ./1lI zeTha vade satya bolIye re. bhUlacUka karI dUra sA kahe ladhuvaya vinayathI re, rahI guru caraNa hajUra re. rAjA //raoll bAMdhava sAthe huM bhaNI re, kAkaruta "muhagraMtha, suguru ghasAye meM lahANa re pazu pakSI vacapaMtha re, rAjA.... //razall kAka kahe mujane dIyo re, khAvA karabo bhakSa, to tujane ApuM sahI re, kaMcana vara za lakSa re. sajA //raro zeTha vayane tasa sA dIe re, kAka bhaNI bhaNe vAya. karIra tarataLe che caru re, kaMcana kerA sAya re. sA.... 3. ziyaLavatI vayane suNI re, zeTha bhaNe zuM satya ? sA kahe zAstra-girA nahi re, hoye kadApi asatya re.. rAja..... rajA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 313 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha khaNAvI bhUmikA re, lIdhA gaNI za lakSa, zeTha pramoda ghaNo dhare re, dekhI kanaka pratyakSa re. rAjA. //rapI. rathamAM ThavI ratha vALIyo re, tava sA bhaNe suNo tAta ! muja piyera che TukaDu re, pAchA vaLI kema jAta ? re. rA... cho te kahe beTA sAMbhaLo re, vAMka ghaNo muja mAMhi, mApha karI ghara AvIye re, vAta kahIza pachI tyAMhi re. rAja.... //rI. te amane sukhIyA karyA re, tuM ghara lakSmIrUpa, tuM tUThI thakI je dIye re, te na dIye varalUpa Te. sA...... // tija aparAdha khamAvIne re, rathe besArI teha. kuLadevI pare pUjatAM re, sukhabhara AvyA geha re. rAjA. /ro. caMdrazekharanA rasato re, trIje khaDe rasALa, zrI zubhavIranI vANIe re, pattaramI kahI DhALa Te. sajA.... Boll. 1 - kero. 2 - kAgaDo. 3 - UMTa, 4 - lImaDo, 5 - pramukha. -: DhALa-15 : bhAvArtha : ziyaLavatInA mAmAnuM gAma ujajaDa chatAM vevAI ratnAkarane zahera karatAM vadhAre sAruM lAgyuM. savAra thatAM vahu sasaro rathamAM besIne AgaLa cAlyAM. rathamAM beThelI ziyaLavatIne ghaNA vicAro AvyAM. paNa samaya pArakhuM ziyaLavatIe vicAryuM ke avasara ucita vinA bolavuM nathI. ratha cAlyo jAya che. mArganI bAjumAM rahelA khetaro jotAM zeTha ane ziyaLavatI cAlyA jAya che. koI eka khetaramAM magano pAka ghaNo Avyo hato. te joI zeTha bolyA - A khetaramAM maga ghaNA pAkaze. mAlikane maga ghaNA maLaze. ziyaLavatI - mAlikane photarA maLaze. maganI mATI thaI jaze. vahunI vAta sAMbhaLI zeTha vicAravA lAgyA re ! A vahu to avinita ne avaLI ja che. je je vAta (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 314 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM kahuM chuM te te vAtamAM te UMdhu ja bole che. vahu upara manamAM khedane dhAraNa karatAM ciMtAtura manavALA mauna thaIne have cAlyA jAya che. vaLI AgaLa jatAM eka puruSane joyo. A puruSanA zarIre AgaLa pAchaLa zastronA ghA ghaNA vAgyA hatA.te puruSa subhaTa jevo dekhAto hato. tene joI sasarAjI bolyA - A koI mahArathI subhaTa lAge che. ziyaLavatI -re pitAjI ! raNasaMgrAmano subhaTa che paNa bahAdUra nathI. paNa e rAMka garIbaDo bIkaNa che. vaLI ratha piyaranA mArge cAlyo jAya che. rathamAM besIne kaMTALelA zeTha, rathamAMthI nIce UtaryA. ziyaLavatI paNa vaDIlanI maryAdA jALavatI nIce UtarI. sasarAjI rastAnI bAjue vRkSonA chAMyaDe cAle che. hArabaMdha vaDalAnA vRkSo hatA. jenA chAMyaDe sasarAjI cAlatA hatA. to ziyaLavatI mArganA madhye tApamAM cAlatI hatI. sasarAe chAMyaDe cAlavA mATe kahyuM. paNa ziyaLavatI to jANe vAta sAMbhaLI na hoya tema sasarAne pIThe karI (pAchaLa karI) pote taDakAmAM AgaLa cAlavA lAgI. A mArgamAM eka haMsalI caMcaLapaNe ramatI hatI. Ama tema doDatI hatI. te joIne zeTha bolyA-juo to kharA, A haMsalI gelamAM AvIne kevI ramyA kare che? ziyaLavatI - sasarAjI ! A haMsalI ramatI nathI. paNa zokabharI viThThala banI, cArekora jotI raDyAM kare che. vaLI AgaLa cAlatAM eka puruSane joyo. tenuM rupa temaja tenI cAla joIne, zeTha kahe - juo! puruSa kevo suMdara sohAmaNo che. tarataja ziyaLavatI bolI - pitAjI ! e puruSa nathI. paNa strI che. paNa kaMIka kAraNathI puruSano veza paheryo che. vaLI AgaLa jatAM eka gAma AvyuM. gAmanI bahAra dhakSAlaya hatuM. tyAM ratha Ubho rAkhyo. sAMja paDavA AvI hatI. maMdiranA oTale besI vALuM karI lIdhuM. yakSanA maMdiranA oTale rAta vItAvI. prabhAta thatAM rathamAM besI vaLI AgaLa pravAsa cAlu karyo. AgaLa jatAM koI eka gAma AvyuM. gAmane pAdare kUvo hato. gAmanI strIo pANI bharavA mATe AvatI jatI hatI. kUvAnI najIka cakravAka yugala kalarava kalarava avAja karatuM joI, zeTha bolyA - ahoho! juo to A pakSIyugala keTalA moTA avAjathI harSanA Aveza thakI kalarava karI rahyAM che. tarata ziyaLavatI bolI - re! A to kUvAno kAMTho joI cakravAka yugala rudana kare che. vaLI piyeranI vATe jatAM kaMIka navAM navAM kautukone jotAM ratha AgaLa cAlyo jAya che. piyeranuM gAma have mAtra cAra koza cheTuM hatuM. tyAM vATamAM vizALa lIMbaDo jovAmAM Avyo. suMdara majhAno chAMyaDo joI zeThe (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 315 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathane thobhAvyo. bapora veLA thaI hatI. baporanuM bhojana karI ArAma karIne pachI AgaLa javuM. e kAraNa batAvyuM. sArathie rathe joDelA ghoDalA choDI lIMbaDAnA thaDe bAMdhyA. rathamAMthI khAvA mATe je sAthe lAvyA hatA; te nAstAno Dabbo kADhyo. temAMthI khAvAnuM kADhI zeTha ane sArathi vRkSanI nIce chAMyaDAmAM khAvA beThA. jyAre ziyaLavatI dUra jaI khAvA beThI. zeTha lIMbaDAnA jhADa nIce vizrAma karavA beThA. jyAre ziyaLavatI keraDAnA vRkSanA mULa pAse jaI ArAma kare che. sasaro to vahunuM caritra joyA ja kare. kaMI bolatA nathI. have te TANe eka kAgaDo lIMbaDAnI DALe, barAbara satI ziyaLavatInI sAme, AvI madhura vANIe kA kA karato kaMIka kahI rahyo che. pazupaMkhInI vAcAne jANatI ziyaLavatI kAgaDAnI vAta samajIne kahevA lAgI. - re kAgaDAbhAI ! jAo ! jAo ! tamArI vAta mAre sAMbhaLavI nathI. ziyaLavatI koI sAthe vAta kare che te sAMbhaLI zeThanA kAna camakayA. ziyaLavatI konI sAthe vAta kare che? te sAMbhaLavA te tarapha dhyAna rAkhyuM. ziyaLavatIe joyuM ke sasarAjInuM dhyAna mArA tarapha che. tethI temane saMbhaLAya te mATe vaLI moTethI bolI. ziyaLavatI - bhAI mArA ! o kAgaDAbhAI ! vadhAre na bolo. tame mauna thaI jAo. mAre tamArI vAta sAMbhaLavI nathI. kAgaDAnI jAta. te to jema jema ziyaLavatI nA kahe tema tema vadhAre bolavA lAgyo. te sAMbhaLI vaLI ziyaLavatI kahevA lAgI - bhAI kAgaDA ! sAMbhaLa pazunAM vacano upara have mane prema nathI. kAraNa ke ekanA vacana sAMbhaLI, mane svAmIno viyoga thayo. to have tArI vANI jo huM manamAM dhAraNa karuM to pUrepUrA mArA to bhoga lAge. kAgaDAnI sAthe vAta kare che te zeTha barAbara jANI lIdhuM. te Azcaryacakita thayA. kharekhara putravadhu vicakSaNa ane catura lAge che. kAgaDAnI sAthe vAta kare che. jarUra temAM kaMIka bheda haze. te vAtane jANavA sasarA ratnAkaraze ziyaLavatIne pUchayuM - he vatsa! tame kAgaDA sAthe zuM vAto karo cho? mane Azcarya lAge che ke tamane kAgaDA sAthe vAta karatAM joIne ! bolo te kAgaDo zuM kahe che? ziyaLavatI - pitAjI ! kAgaDAnI jAta te vaLI zuM kahe ? kaMI vAta karato nathI. zeTha - nA! nA! tame ghaNI badhI vAto karI. kaMIka paNa rahasya haze. to ja vAta karo. kaho te kAgaDo zuM kahe che? avasara vAta karavAno maLatAM ja ziyaLavatI bolI - ziyaLavatI - he, pitAjI ! sAMbhaLo ! ghaNIvAra sAcI vAta paNa duHkha ApanArI hoya che. jyAre (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 316 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatamAM kuDa, kapaTa, chaLa, prapaMca temaja bhedathI bharelI vAto jUTha hoya che. jyAre satya vacana kahenAra gaMgAjaLa sarakhA kahA che. te satya vacano aMte to sukhadAyI lAbhadAyI hoya che. ahIMyAM je vastunI jANakArI nahi to tyAM bolavuM vyartha che. vaLI he pitAjI ! jema mIThI drAkSa choDI keraDAnA kAMTA game che, kAgaDAne AMbAnA mIThA phaLa choDI lIMboLi game che. tema ahIM paNa mArI e dazA thaI che. jene sArAsAranA vivekanI khabara nathI, tenI AgaLa vadhAre kahevAthI zuM? zeTha - he putravadhu! bhUlacUka amArI bhUlI jAo. have je satya hoya te kaho. ziyaLavatI - sasarAjI! mAtapitAnA ghare nAnapaNathI ja vinaya vivekanA ghUMTaDA pIdhA che. vaLI gurusamIpe rahIne zAstrAbhyAsa karyo che. temAM mArA bhAI sAthe huM paNa bIjA zAstro bhaNI. 'kAkaDhata' Adi pramukha graMthono abhyAsa guru pAse ame baMne bhAI bahena karatA hatA. temAM pazu paMkhInI vAcAnuM jJAna paNa sadguru kRpAthI prApta thayuM. te jJAnane laIne pazupaMkhInI bhASAo ame samajI zakIe chIe. pitAjI ! A kAgaDo kahe che ke mane jo tame karabo (chuMdo) khAvA Apo to huM tamane nidhAna batAvuM. dasa lAkha sonAnuM dravya batAvuM. meM teno javAba ApatAM kahyuM ke mAre dhana joItuM nathI. ekavAra to upAdhimAM paDIne pati viyoga thayo. have bIjIvAra mAre chetarAvuM nathI. mAre tAruM nidhAna joItuM nathI. zeTha to sonAnA dravyanI vAta sAMbhaLI pANI pANI thaI gayA. ziyaLavatIne kahevA lAgyA - vahu beTA ! vaLI kAgaDo tane zuM kahe che? | ziyaLavatI - kAgaDo te ja vAta pharI kahe che. ke te karabo khAdho to te mane khAvA Apa. huM tane dasa lAkhanuM nidhAna batAvuM. zeThe tarata rathakArane bolAvyo ane karaMbAno Dabbo maMgAvI ziyaLavatIne Apyo. ziyaLavatIe temAMthI karaMbo kADhIne eka bAju pAMdaDA upara mUkayo. tarata ja kAgaDo karaMbA pAse Avyo. ziyaLavatIne kahevA lAgyo. he bhAgyazALI ! tuM beThI che te keraDAnA jhADa nIce tenA mULAmAM dasa lAkhano caru che. te carUmAM dasa lAkha sonAnA sAcA dinAra-sonAmahora che. ziyaLavatIe sasarAne kahyuM ke A keraDAnA mULamAM sonAthI bharelo caru che. zeTha to vicAravA lAgyA ke zuM A satya haze? ziyaLavatI kahe - pitAjI ! zAstranI vANI kadApi asatya na hoya. tarata ja rathakAra pAse keraDAnA mULa pAse khodAvavA mATe kahyuM. ne te jagyA khodatAM ja nakakara sonAmahora bharelo caru nIkaLyo. te jotAMja zeTha acaMbo pAmyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 31 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) he bhAgyalakSmI ! ghaNA ghA paDelA mANasane kAyara kema kaho? (7) mArgamAM cAlatAM, chAyAmAM na cAlatAM, taDake cAlavAnuM kAraNa? (8) haMsalI je raDe che ? te zA parathI kahAM? (9) sohAmaNo lAgato te puruSane te strI kahI to te zI rIte jANuM? (10) cakravAka yugala raDe che te zI rIte jANyuM? (11) vRkSanI nIce bhojana na karatAM, tyAM keraDA pAse jaI bhojana zA mATe karyuM? mArI A agiyAra zaMkAno uttara Apo. pUchayA vinA to paMDita paNa javAba na Ape. te kAraNe tamane pUchuM chuM tuM paMDitA che. jarUra mane javAba maLaze. ane te javAbamAM amane tattvanuM bhAna thaze. sasarAnA praznonA mULa thakI javAba kahevA ziyaLavatI taiyAra thaI. te sAMbhaLavA sAsu sasaro svAmI badhAM taiyAra thaI beThAM che. harSa dharIne satI kahe che - -: TALa-soLamI :(mArA vhAlAjI re huM re nahiM jAuM mahi vecavA re lo. e rAga.) mosa sAsujI ho sasasa na samaje sAtamAM re lo. e AMkaNI. ceira sANI sviAtIyA re lo, tumane kAM navi sAta; mo. je kuLavaMtI mahAsatI re lo, rAtre na jAye rAta. mo. // yaNIe raNamAM ekalI re lo, jAye jo sahasanI sAtha; mo. satIne koNa lopI zake lo, jo dila hove sAtha. mo. ro vyavahArathI zobhe nahi re lo, nizcaya koikavAra; vidhi niSedha navi bolatAM re lo, ekAtta jita gaNadhAra... mo.. tuma ghara sukha karavA bhaNI re lo, "zivAno zabda suraMta; mo. madhyanizAe huM gai re lo, ghaTa eka hAtha dharaMta.. mo. //4 kuMbha vaDe saritA tarI re lo, jaLathI mRtaka sthaLa kIdha; mo. kaTie bhUSaNa hIre jaDyAM re lo, te savi ghaTamAM lIdha.. mo. paNa hiTa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara ro zaNa) - 320 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . Ilol | III mRtaka ziyALa lai gayo ke, huM re AvI tija geha; mo. gupta bhUSaNa ghaTyAM hatAM re lo, sAsune dIdhAM teha. mo. ka zeTha khuzI thai bolIyo re lo, vahue karyo uddhAra; mo. ALa dIdhI meM pApIe re lo, gharajana sarva gamAra. mo. vahu kahe nadI jaLa jhAMkhAM re lo, kaMTaka vIdhe pAya; mo. pachI mojaDI zA kAmanI re lo? paMtha viSamaye rakhAya.. mo. moTe nagara nahi sajajatA re lo, jaNa jaNa pUche koNa; mo. ujajaDa ApaNAM citazuM re lo, mAgyuM maLe nahi luNa. mo. 9o. gAmaDe paNa moja maLI re lo, kIdhA sukhI eka rAta; mo. gAma e nagarathI moTakuM re lo, pAmyA jihma sukhasAta.. mo. /holi komaLa "saMbA lai gayA re lo, jaMtu ghaDyAM pratikULa; mo. mUrkha mAladhaNI maLyo re lo, teNe kAM dhAtanI dhULa. mo.. ll1al subhaTa te sanmukha ghA lIe re lo, kAyara pUThe dhAya; mo. teNe rAMka nara meM kaho re lo, nATho kUTAyo jAya.. mo. 1rI viSTA kare strI mastaka re lo, vaDa para vAyasa hoya; mo. bhartA maTe SaT mAsamAM re lo; tApe calata tiNe joya.. mA, - 13 haMsa viyoga haMsalI re lo, rotI vayata bharazoka mo.. vayaNAM suNI meM bhAkhIyuM re lo, jagatamAM bhaMDo viyoga.. mo.. 14o. koi kAraNe vaza nArIe re lo, lIdho che tarano veza; mo. vAmAM paNa strI AgaLa cale re lo, jANI meM gura upadeza. mo.. 1pa mukatAhAra tArA jage re lo, strI mukhacaMdra viloka; mo. rAtri pharI bhramaNA bhajI re lo, cakavI ruve dharI zoka.. mo. (1cho 'kAka zakunI liMbe rahe re lo, 'viTa "ahigarala tipAta; mo. tarataLe azata na kIjIe re lo, eka kti jIvita vAta... mo. 1ii ziyaLavatI mukha sAMbhaLI re lo, harakhyA sahu atireka; mo.. vidhAnidhi padavI vaTe re lo, svAminI kIdhI che. mo. 18. // // // // // // // // // // // // // // // // // 2 // // // // // // // (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 321 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtapitA svarge gayA re lo. ajitasena pada ThAya; mo. gharame hukama satIno vahe re lo, mAta dIye narasAya.. mo. 7/1 pAMcaze maMtrI nRpe kIyA re lo, ocho che maMtrI eka; mo. ekati sajakacerIe re lo, prazna kare tRpa che.. mo. rA rAyane je pagathI haNe re lo, kIje kizyo tasa iM?; mo. uttara koie na ApIyo re lo, vAta thai pracaMDa, mo. ra1 zeTha pUche tija tArIne re lo, uttara zyo zrIkAra; mo.. sA kahe tehane dIjIye re lo, rAtaNA alaMkATa. mo.. /rarI. ajitasene nRpane kahyuM ke lo, bhUpati tUTho apAra; mo. maMtrImAM mukhyamaMtrI karyo re lo, soMpyA sakala adhikAra. mo. sI. siMha sAmaMtane jItavAre lo, rAya cAlyA baLa leta; mo. mukhya saciva sAthe liyo re lo, zeTha priyAne vaheta. mo. /rajo ekalI ghara tuM kyuM ? rahe re lo, mUSaka ne bhaya mAMjA; mo. vidhA nRpati nArI tihuM re lo, sthira na rahe nirdhAra. mo. rapa sA kahe kadIye na lopIe re lo, rAya hukama ahoniza; mo. huM re satI satIyo zire re lo, jANo vizvAvIza. mo. cho indra samartha nahi kA re lo, muja zIla kare visaraLa; mo. tumane pratIta jo nA huve re lo, to dauM phUlanI mALa, mo. ra7I kamAye phUla mALA taNAM re lo, tava ghaNo paDI cUka; mo. kaMThe mALA dharI nIkaLyo re lo, sainyamAM pahoMto niHzaMka... mo. ra8. khaMDa trIje kahI soLamI re lo, DhALa rasALa surIta; mo. zrI zubhavIra satI taNI re lo, sAnidhya sura kare nitya. mo.. ra9ll 1 - ziyALaNi, 2- sIMga, 3 - kAgaDAno mALo, 4 - viNa, 5 - sarpanuM jhera, 5 - hoMziyAra. (zrI caMdrazekhara rAjAno rasa) thI caMdrazekhara ro raha) 322 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMkAnA samAdhAna -: DhALa-16: bhAvArtha: zeThanI havelIe DAyaro bharAyo che. satI ziyaLavatI sahunI sAthe beThI che. ratnAkarazeThe pUchelI agiyAra vAtano javAba ApavA taiyAra thayelI ziyaLavatI kahe che. he sAsujI! tamane vadhAre zuM kahevuM? mArA sasarA sAnamAM kaMI ja na samaje. vyApAra dhaMdhAmAM mokhare rahetA sasarA zuM gharanI nAnI zI vAtane paNa samajI na zakayA? nAnA devara derANI to divAnA che. temane to pachI zuM kahevuM? sAsujI ! tame paNa kaMI sAnamAM na samajo? to bIjAne zuM kahevuM? kuLavAna satI strI kayAreya ekalI rAtre gharanI bahAra na jAya. vanamAM ke raNamAM rAtrie jo satI ekalI jAya, ke kadAca hajAronI sAthe jAya, to paNa harapaLa te tenA zIla mATe sAvadha rahe che. sAvadha rahelI satI strIne koI satAvI zakatuM nathI. kuLavAna strI vyavahArathI ekalI kayAreya rAtrine viSe bahAra na jAya. paNa kAraNavasAtuM javuM paDe to nizcayathI koIkavAra javuM paNa paDe. paramAtmA upadezamAM paNa vidhi ane niSedha mArgane ekAtte kahetAM nathI. he pitAjI ! madharAte mAre bahAra na javAya. paNa lAbhAlAbha jANI huM rAtrine viSe bahAra gaI hatI. pitAjI ! tamArA gharane vadhAre sukhI karavA mATe madhyarAtrie gharanI bahAra gaI hatI. rAtrie sUtAM meM ziyALano avAja sAMbhaLyo. te zabda sAMbhaLI pANiyArIethI khAlI ghaDo laIne nadIe gaI. tyAM ghaDAne UMdho nadImAM mUkI tenA thakI huM nadImAM taratI dUra AvatA mRtakane grahaNa karI pAchI nadI kinAre AvI. te mRtakanA keDa upara eka bhUSaNa hatuM. te bhUSaNa mulyavAna hIrAmANekathI jaDeluM hatuM. meM te bhUSaNa ghaDAmAM mUkI dIdhuM. ne mRtakane ziyALa mATe choDI dIdhuM. ziyALa mRtakane laIne cAlI gayuM. huM te bhUSaNa laIne ghare AvI. ATaluM kahIne tyArapachI ziyaLavatI UbhI thaIne je-bhUSaNa saMtADI dIdhuM hatuM te laI AvIne sAsune ApyuM. sAsu to hIrAthI jhagamagatuM bhUSaNa joIne DadhAI gayA. sasaro joI AnaMda pAmyo. satI ziyaLavatI guNajJa hovA chatAM sAthe namratA paNa keTalI ? sasaro to manamAM tenI buddhi tathA puNya upara ovArI jAya che. svAmI ajitasena to stabdha thaI gayo che. kaMI ja bolato nathI. joyA ja kare che. zeThane AnaMdano pAra nathI. vahune kahevA lAgyo - he vatsa ! teM to amAro uddhAra karyo. tArA keTalA guNo gAuM! meM pApIe tArI upara keTalI ALa caDAvI che. bhayaMkara pApa meM mArA mAthe bAMdhyuM che. ame sau gAmaDAnA gamAra jevA chIe. vadhAre tane huM zuM kahuM? vaLI ziyaLavatI bIjA praznanA javAba ApatI kahe che - pitAjI ! mojaDI zA kAmanI? paganA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 323 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSaNa mATe ja ne? nadInA pANImAM jhAMkhaDAM, kAMTA, paththara, kAMkarA vagere taNAIne AvyuM hoya. te kAraNe mArA to paga viMdhAI jAya, to pachI mojaDI zuM karavAnI? tame nA kahevA chatAM paNa, meM paganA rakSaNa mATe mojaDI paherI. pachI nadImAM UtarI. pitAjI moTuM nagara te zahera hatuM. te zahera ke moTuM nagara ApaNA zA kAmanuM? jyAM AgaLa ApaNuM koI saguM-vhAluM sajajana saMbaMdhI ke mitra jevuM paNa koI vasatuM na hoya to? ApaNe kayAM jaI UtaravAnA? khAvApIvAno bhAva koNa pUchavAnuM? mATe zahera hovA chatAM paNa ApaNA mATe te ujajaDa ne verAna che. 25-50 jhuMpaDAvALu gAma te ApaNA mATe zahera ja hatuM. kAraNa tyAM mAruM mosALa hatuM. mAmAnuM ghara hatuM. to nirbhaya thaIne rAta raho. khAvA pIvAnI ciMtA ja nahi. mIThA bhojana maLyAM. zeThajI bolyA - maga bharyA khetaranI zI vAta? ziyaLavatI -maga bharyA khetaranI vADa ja nahotI. vaLI maganI sIMga loko corI gayA hatAM. rahI sahI sIMgo ja hatI. temAM aMdara rahelA maganA dANAomAM jIvAta lAgI hatI. je maga khAI jaIne; photarAM paDyA hatA. khetarano mAlika mUrakha haze. je maganA khetaranuM rakSaNa paNa na karyuM. vAvI ne mahenata karI chatAM choDavAnuM paNa rakSaNa na karyuM. to pachI tene zuM maLavAnuM? maganA photarA ja maLe ne? dhAna ne badale dhULa ja maLe ne? zeTha - subhaTane kAyara kema kaho? ziyaLavatI - subhaTane pITha upara dhA paDyA hatA. raNamAMthI nAsI Avela subhaTa kAyara hato. vaLI pitAjI ! tame kahevA chatAM huM taDake cAlI kAraNake vaDalA upara kAgaDA vadhAre rahe. vaDalA nIce cAlatA jo kAgaDo viSTA kare to. kahevAya che ke strIne mAthe kAgaDAnI viSTA paDe to teno pati cha mahinAmAM mRtyu pAme che. te kAraNe huM taDakAmAM cAlatI hatI. vaLI haMsalI tame ramatI joI. te ramatI nahotI. te tenA patithI vikhUTI paDI hovAthI AjaMda karatI hatI. pazupaMkhInI bhASAne jANatI hovAthI, haMsano viyogamAM haiyAbhara zokane karatI raDatI hatI. mane paNa thayuM ke huM paNa mArA svAmIthI chUTI paDI chuM. mane paNa mArA svAmIno viyoga thayo. jJAnInA vacana mithyA hotA nathI. tyArapachI puruSane tame vakhANyo. paNa te strI hatI. koI kAraNasara teNe puruSano veza paheryo hato. tenI cAla uparathI khabara paDe. strI hoya to cAlavAnI zarUAtamAM DAbo paga pahelo upaDe. A vAta paNa meM guru upadezamAM sAMbhaLI che. (mekha reto zo (cI caMdrazekhara rajAno rAsa) 324 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyArapachI cakravAka yugala kUvA pAse ramatu joyuM. paNa te rudana karatuM hatuM. mane temanA zabdonA uccAra parathI lAgyuM. mane pahelAM thayuM ke kema rudana kare che? sUryodaya to thaI gayo che. pachI khabara paDI ke nagaranI nArIo pANI bharavA kUvA kAMThe bhegI thaI hatI. ghaNI badhI strIo pANI bharatI hatI. te strIonA mukharUpI caMdramAno bhAsa thato hato. te strIoe gaLAmAM hIrA motI mANekanA hAra paherelA hatA. tenA upara paDatAM kiraNo thakI te ghaNA jhagArA mAratAM hatAM. te jhagArA AkAzamAM TamaTamatA tAralIyAo che. ane mukharUpI caMdramAM che te kAraNothI cakravAka cakravAkI tene rAtri samajI beThA. tArAgaNano samUha jotAM rAtri pUrI thaI nathI. evA bhramathI tenA viyogamAM cakravAka yugala raDatuM hatuM. pitAjI! have ApanI chellI vAta. lIMbaDAnA vRkSapara kAgaDIonA mALA ghaNA hoya. je viSTAnI meM pahelA vAta karI. vaLI sarpo paNa rahetA hoya tenuM jhera khAvAmAM paDavAthI kadAca mota paNa AvI jAya. te kAraNa vRkSa nIce kayAreya jamavA na besIe. temAM eka divasa ghAtanuM kAraNa bane. agiyAra vAtono khulAso ziyaLavatI pAsethI sAMbhaLI sau AnaMda pAmyA. temAM ghaNuM badhuM jANavA paNa maLyuM. have to gharamAM sau tene devInI jema mAnavA lAgyAM. te veLAe sahue bhegA thaIne, ziyaLavatIne 'vidyAnidhi' evuM navA nAmanuM biruda ApyuM. rAja rabAre ratnAkara zeThanA sArAya kuTuMbanI svAmInI thaIne rahI. sahu tene pUchIne kAma karatA ziyaLavatInA divaso ghaNA sukhamAM javA lAgyA. jaDa jagatano svabhAva vicitra che. Aje zuM? kAle zuM? sukhI saMsAramAM ajitasena mana mAnyA sukhamAM mahAle che. kALanI parikavatA thatAM pitA ratnAkarazeTha tathA mAtA zrIdevI dharma karatAM AyuSapUrNa karI devalokavAsI banyAM. gharano bhAra badho ja ajitasena upara Avyo. peDhI paNa saMbhALavAnI. catura ajitasene pitA-mAtAnA virahane ghIme ghIme visAre pADato, dhaMdho ghara vagere saMbhALI lIdhuM. gharamAM ziyaLavatInI AjJAthI badhuM ja kAma thAya. jyAre A vAtanI nagaranA rAjA arimardanane khabara paDI. to te rAjA paNa A satIne mAnathI joto hato. ajitasena upara paNa rAjAne ghaNuM mAna hatuM. rAjAnA rAjadarabAre pAMcaso maMtrIomAM eka maMtrInI uNapa hatI. maMtrInI mudrA ApavA mATe rAjAe darabAramAM eka prazna pUchayo. je sAco javAba Ape tene maMtrI mudrA maLaze. rAjA - je potAnA pagathI rAjAne haNe tene daMDa zuM karavo? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 325 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sau A sAMbhaLI vicAramAM paDyAM. rAjAne pagathI mAravA koNa hiMmata kare? javAba zodhavA sabhAmAM moTo kolAhala thayo. chatAM javAba ApavAnI koInI hiMmata na AvI. javAba bIje divase ApavAno hato. sabhA visarjana thaI. A koyaDo to sabhA samakSa pUchAyo. koI javAba na Ape ? koNa Ape? ajitasena ghare AvIne ziyaLavatIne vAta karI. satI kahe temAM zI moTI vAta che? je rAjAne pagathI mAre tene to ratna, mANeka, hIrAnA alaMkAra ApavA joIe. bIje divase sabhA bharAI. sau A koyaDAno javAba sAMbhaLavA utsuka hatA. javAba koNa Apaze? pradhAne UbhA thaIne sabhAne navAjI rAjAno praznono javAba koNa Ape che? je taiyAra hoya te AgaLa padhAre ! paNa koNa Ave? koI na AvyuM. tyAre ajitasena UbhA thaIne rAjAne praNAma karyA. rAjA kahe - bolo! ajitasena zeTha ! zuM javAba che? zeTha - he rAjanuM! je potAnA pagathI rAjAne haNe, tene ratnanA alaMkAra ApavA joIe. rAjA - pradhAna javAba sAMbhaLI AnaMda pAmyA. javAba sAco hato. javAbanuM rahasya catura hatAM, te samajI gayA. rAjAne koNa haze? koIe puchayuM? pradhAna bolyA - zeThano javAba barAbara che rAjAne vaLI pagathI koNa mAre ? bALakapaNe rahelA rAjakumAra, pitAnA khoLAmAM ramatAM rAjakumAra rAjAne pagathI lAto mAre ne te bALa rAjAne zo daMDa karAya? he prajAjana ! samajI gayAne? javAbano marmabhAva sAMbhaLI sabhA chaka thaI gaI. rAjAe UbhA thaIne maMtrI mudrA ajitasenanA hAthamAM paherAvI. ane pAMcaso maMtrIonI madhye mukhyamaMtrIpaNAe sthApita karyo. maMtrIpaNAnA sarva adhikAro soMpI dIdhA. ekadA arirmadana rAjA siMha nAmanA sAmaMtane jItavA mATe sainyabaLa laIne javAnI taiyAra karI. A laDAImAM mukhyamaMtrI ajitasenane paNa sAthe levA, A pramANe vicArIne zeThane kahAM. zeTha ghera AvIne zeThANI ziyaLavatIne vAta karI. he priye! laDAImAM javAnuM che. tene ghare ekalI mUkI zI rIte javuM? mAruM mana mAnatuM nathI. kemake uMdarane bilADIno bhaya vadhAre hoya. vaLI sujJajananuM vacana che ke vidyA, rAjA ane strI A traNeya kayAre sthirapaNe TakatA nathI. patinI vAta sAMbhaLI satI bolI - he svAmInAtha ! rAjAnI vAta tamAre svIkAravI paDe. hukamano anAdara na karAya, mATe vicAra karo. mArI ciMtA na karo. he svAmi ! huM satIomAM satI ziradAra chuM. ane rahIza. tame vizvAsa thakI mArI A vAta jANajo. mArI phikara na karo. ziyaLanA pratApe huM tadna nirbhaya chuM. devalokamAM deva nahi paNa devano deva Indra pote Ave to paNa te mane calAvI nahi zake. mArA zIlane khaMDita (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) u26 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA samartha koI nathI. chatAM tamane tenI pratIti na hoya to tame sAMbhaLo huM puSpanI mALA ApuM chuM. te haMmezAM kaMThe paherI rAkhajo. te mALA kayAreya karamAze nahi. jo karamAya to jANajo satInA satamAM cUka paDI. A pramANe ziyaLavatInI vAta sAMbhaLI ajitasenane vadhAre vizvAsa patnI upara thayo. tyArapachI je divase prayANa hatuM te divase savAre ziyaLavatIe pati ajitasenanA kaMThe tAjAM khIlelAM phUlanI mALA banAvIne AropI. ane zubha zukanorUpa maMgaLa karatAM ne sAMbhaLatAM ajitasena jaldIthI prayANa karIne niHzaMkapaNe sainyamAM jaI pahoMcyo. A pramANe trIjA khaMDane viSe soLamI DhALa sArI yukitapUrvaka, satInI rakSA to devo karatAM, chatAM kartAe samApta karI. paDyuM sainyazuM maMtrI gaLe -: duhA : arizuM pUche lahI, nava navI, kaMTha Thavo ze kusumATavI, mALA kusumamALa nitya so bhUpa bhaNe muja aMtaro, prIti paTaMtara jyAM have, ajitasena vaLatu he, kim phUlamALa vikasita he, sAMbhaLI rAjA ciMtave, A zI strI pustaka cokkha nahi, to karIya parIkSA tehatI, karazuM lobhe jagata vI have, to ciMtavI ema eka maMtravI, ziyaLavatInA . zIlane, bhraMza banyo tAma. // 1 // kAja? lAja. tuja, gujja. // 3 // prabhAva, sadbhAva. [54] vAta khyAta. 11411 vAta, pramA kuNa mAtra ?.. n nAme azoka eka bhaNe e vAta ja karyuM, Ave mujate rAkhavo na ghaTe 327 tyAM navi kahIye muja satI nArI sarasa bhUpati karI zrI caMdrokhara rAjAno rAsa sA adbhUta satInI pachI te saMgrAma, kumAra, vAra.... rA moll Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avo ema kahI mokalyo, i kanaka eka lakSa, te pahoto satIdhara samIpa, gupta raho lahI lakSa. / zIyanano prabhAva -: duhA :bhAvArtha: ajitasena sainyamAM jaI pahocya.arimardana rAjAne maLI lIdhuM. pUrI taiyArI sAthe arimardana rAjAe zubha divase prayANa karyuM. kusumATavI nAme jaMgalanA medAnamAM jaIne rAjAe paDAva nAkhyo. siMha sAmaMtane carapuruSo thakI samAcAra maLatAM te paNa sainyathI parivarelo arimardana rAjA sAme AvI Ubho. nItinA dhoraNe raNa saMgrAmo thatAM. tethI jyAM sudhI laDAInI hAka na paDe, tyAM sudhI subhaTo nirbhaya paNe pharatA hatA. zubhavAra dina nakkI thayAM raNasaMgrAma khelAyo.rAjA maMtrIzvara medAnanA chelle potAnI chAvaNInI bahAra rathane hAthI upara beThA beThA, raNasaMgrAma joI rahyA hatA. vaLI vacce vAto paNa karatA hatA. maMtrIzvaranA gaLAmAM tAjAM khIlelAM phUlanI mALA joI rAjAe pUchyuM - he maMtrIzvara ! A mArge AvatAM A jaMgalamAM ApaNe keTalA dinathI AvI vasyA chIe. mane Aje Azcarya thAya che. tamArA kaMThe vikasita phUlonI mALA kayA kAraNe dhAraNa karo cho. jaMgalamAM AvI nitya navI navI mALa kayAMthI meLavo cho? ajitasena - he rAjanuM! A phUlanI mALAnI vAta karatAM mane zarama Ave che. mATe he mahArAjA ! kRpA karIne mane na pUchone? rAjA-vAjA ne vAMdarA - je vAtanI nA hoya, te vAtane hA karavAmAM ja rAjI hoya. maMtrIzvarano javAba sAMbhaLI rAjAne vadhAre kautuka thayuM. rAjA maMtrIzvarajI ! ApaNI prIti akhaMDa che. A prIti vacce AMtaru na hovuM joIe. aMtara vinAnI prIti vadhu Take nahi. to zA mATe mArAthI judAI ? sAcI vAta mitrane kahetAM zarama zI? rAjAnA atizaya Agrahe vaLI ajitasena kahe che - he rAjanuM! je dinathI ApanI sAthe huM Avyo * te dinathI je mALA meM paherI che. te ja A mALA che. meM bIjI mALA lIdhI nathI ne paherI paNa nathI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara ravo zaNa) - 328 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA - mitra ! zuM vAta karo cho. te dinathI paherelI A eka ja mALA che. te Aja dina sudhI vikasita rahelI che. ajitasena - he pRthvIpati ! te ja mALA che. mArI patnI ziyaLavatIe mArA gaLAmAM AropI che. ziyaLavatIe kahyuM che ke je mArA akhaMDa ziyaLanA prabhAve A mALA kayAreya karamAze nahi. tevA vacano sAthe mane mALA paherAvI che. ane teNInA ziyaLanA prabhAve A mALA khIlelAM tAjAM phUlonI je che te tema ja rahI che. te sAMbhaLI rAjA Azcarya pAmyo. vicAravA lAgyo. A to zI vAta ! patnInuM vacana, ziyaLano prabhAva, mALA karamAya nahi. sAMbhaLyuM che ke A saMsAramAM strI ane pustaka kayAreya cokakhA hoya ja nahi. A paNa strI che. bhale satI hoya paNa Akhare to te paNa strI ja che ne ? A vAta saMbhave ja nahi. chatAM parIkSA karavI to jarUra. parIkSA pachI AgaLa vAta ! A jagatanA jIvamAtra lobhe lapaTAyelA che. lobha kone choDe che. to A strI yita mAtra ! maMtrIzvaranI vAta sAMbhaLI. svIkArI, AnaMda vyakata karato hato. tyArapachI manamAM vicArelI vAta, parIkSA karavI ! te mATe potAnA 500 maMtrIomAMthI vizvAsu maMtrI jenuM nAma che azoka kumAra. tene khAnagImAM bolAvIne saghaLI vAta karI. chelle kahyuM ke maMtrIzvara ajitasenane ghare jaIne tenI strI ziyaLavatIne zIlathI bhraSTa karavAnI che. ekavAra bhraSTa karIne tarata pAcho AvI jaje. te peTe eka lAkha sonaiyA maMtrIne ApyA. pachI potAnA nagara tarapha ravAnA karyo. rAjAne namaskAra karI, AjJA mAthe caDAvI. lAkha dInAra laIne azoka maMtrIzvara potAnA nagara tarapha ravAnA thayo. nagaramAM AvyA pachI mukhya maMtrIzvaranI havelInI tadna najIkamAM ja ziyaLavatIne joI zakAya te rIte chAno AvIne rahyo. lAkha dInAra paNa sAthe rAkhyA che. je koIne paNa khabara na paDe te rIte tyAM gupta raho. -H DhALa-17 : (lAla jaisI terI akhIyAM re, jaise jalatI mazAla... e rAga.) udbhaTa veze jovato re, kSaNa kSaNa koi vAra; satIyAM upara tajarA kare, je te azoka gamAra. // 1 // dhik dhik viSayI e AMkaNI bhejata soi, taMboLa bIDAM sApI na leve dhik.. || loko... dAsIku re, i prema se, phera najare na zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 329 joya... Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMte satI siMha kesara re, leNI cAhata eha; nAma azoka paNa zokase re, e dharatA teha. dhika. all meM bI vidhA unase kahyuM ke, jAne sAyo prema; buddhiko baLa ketA kare che, gaDha letAM te kema. dhipha. //4ll muDhakuM phUDarse dekhatI re, bahIra rAgase neta; tava so dUtIkuM pAThave re, sA ekAMte vata... dhipha. //pA bhadre ! pati grAmAMtare re, gaNakIno viyoga; jAti yauvana vaya niSphaLI re, pIche kayAM sukha bhoga? dhipha. ko maMtrI azoka tuma upara re, saga dharatA he khAsa; avasara veLA na bhulaNAM re, karo bhoga vilAsa.. dhi. ||LA sA kahe kuLavatI nArIku re, nahi paratara ko saMga; lakSa tathApi thata jo cei re tava karIe bI gI. dhi.. to dUti azokaku jA kahe , mene kaSTa manAya; lAkha sovata satAdhIse re, ta hota sagAi. dhipha. lAkha yiA lei dUtikAre, i pAUM lagIza; sA kahe paMcama vAsare re tizi AzA pUrIza. dhi. 1oll me avaTa khodAvIyo re, upara zayyA bichAya; ziyaLavatI dita pAMcame re, tizi utakuM bolAya. dhi. 11 tAMbula dai upavezIyo re, paDyo kUpa mojhAra, khAnapAna cothe Lei re, rahe cokI te cAra dhi. 1ra kete ti vRu ciMtave re, hajua Avyo azoka; nija ghara mojameM jA rahe che, harAmakhora he loko dhika. 1all lAkha dei ratikelIne re phera mokale rAya; o bI baDe kUpameM ghaDe re, lAkha dravya gamAya. dhika. ll14ll sumatI haridatta yA rIte re, kUve bhelA milAya; jaya karI rAjA AvIyA re, paNa zaMkA navI jAya. dhi. /15 phUpe paDyA rAMkA kahe re, hama kADho hI bAra; sA bhaNe hama kahA jo kare re, hoye chUTaka bAra dhika. 1cho. hatI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara zareNo rAkSa) 330 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame athavA nRpa pUchate re, evamastu' vadata. ema zIkhAi pIche kata re, savi vAta kaheta dhi. 17ii. gupta bhojana karI rAyane re, tene jamavAne te bhUpa asala naha dekhate re, bhayA dilameM saMdehA dhikR. 18 bahu parirase bhUpati re, beThe bhojana heta; avaTe jai sati mAMgatI re bahu bhojana deta. dhi. 1 cAra bhaNe "evamastu' te re, rajavarga suraMta; rasavatI gharameMsI lAya kara re, sabI bhANe ThavaMta. vi. 2ol bhojana managamatA karI re, nRpa beThA saciMta; maMtrI taNe ghara svatA re, jANuM bhojana dIyaMta. dhi. //ra1. vastra alaMkAra rAyakuM re, lIyA je lakha cAra; i visarje bhUpakuM re, tava pUche viyA, dhi. //rarI sA bhaNe ama gharamAM rahe yakSa svate cAra; azAna vasana mAMgyA dIye re, karu pujA uttara re. dhi. // lakSa pasAya satikuM dIyo re, gaNI bahena samAna; rAya bhaNe hama dIjIye re, cAra yakSanuM hota. dhipha. //ra4ll bole satI tuma AdhIne re, che ama jIvita praNa; yakSa taNI zI vAratA re, karu bheTa vihANa. vi. rapa bhUpa gaye nija maMdire re, huo jAma prabhAta; cAre nikAlyAM kUuse re, jaLa snAna karAya. dhik riko caMdana kesara lepIne re, phUla pUjA vizeSa; vaMza karaMDe bAMdhIne re, ratha madhye niveza. dhipha. //ra7ll vAjiMtra gIta mahotsave re, rAjadvAre calaMta; sanmukha Aye bhUpati re, nija dharmo sthApata. dhipha. rasto nRpa kahe rasavatI na karo re, bhojana vegA yakSa; veLAe pUcha mAMgato re, dIyo khaDUsa bhakSa. dhi. //ralI bolatA te "evamastu' te re, kucha dIyA na dhAnya; bhojana veLA vahI gai re, huA bhukhe herAta. dhi. soil (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 331 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kholI karaMDame dekhIyA re, mukha phATAM kRzAMga; nRpa vaDe e rAkSasI re, nahi yakSanuM aMga. dhipha. //all te bhaNe yakSa amo nahi re, amo tumayA vina; ziyaLavatI batAvIyA re, ati rAMka viNa dhAta. dhipha. karo utIne nRpa teDIne re, kare bahuta prazaMsa; satkAra karI ghera mokale re, lahe dharma nareza. li. Ball cautANI muni tihAM AvIyA re, jaI vade nareza; cau paNa gaye lajA bhare re suNI guru upadeza. dhikru. 34 sati pati dIkSA lahI re gaye paMcama svarga narabhava nRpakuLa rAjavI re, thai lahe apavarga ki. rUpo viNa ge gIyA re, lIye saMyama cAra; bahuzruta hui e Aye iAM re, amo ca6 aNagAradhi. 3cho kuMvara suNI munine stavI re, kare bhakita udAra; saMsAre saMgati sAdhunI re, lahe puNya vizALa. dhik. pachI pUraNe trIjA khaMDanI re, kahI sattasmI DhALa; vIra kahe zrotA ghaTe re, hojo maMgaLamALa. dhi. ski 1 - kuvo. - trIjo khaMDa purNa - - kaLaza - khaMDa khaMDa madhuratA bharI, trIjo khaMDa pUraNatA karI; / zrI zubha vijayaguru mukha karI, sAkara dvAkha sudhArasa bharI. // (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 332 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-17 : bhAvArtha : raNamedAnamAMthI arimardana rAjAnI AjJA laI, azoka maMtrI naMdanapura nagare Avyo ane maMtrIzvaranA ghare ziyaLavatInA zIlane bhraSTa karavA Avyo. havelInI sAme ja bArI rahe te rIte rahyo che. azoka agni sAthe bAtha bhIDavA taiyAra thayo che. maMtrI azoka bhAna bhUlyo. udbhaTa vezane dhAraNa karIne, dinabhara bArImAMthI vAraMvAra satInI havelI sAme joyA kare che. bArI pAse dhAmA nAMkhI beTho che. paLa paLa vAra satInI sAme najara rAkhI rahyo che. re bhUMDA ! dhik dhik viSayAMdha lokone ! vadhAre zuM kahevuM ? je satInI parIkSA mATe, tenA zIlane aDapaluM karavA taiyAra thayo che. zIla sadAcArane dhAraNa karatI satIo paLe paLa sAvadha hoya che. azoka rAha joyA kare che ke ziyaLavatInI draSTi mArI upara kayAre paDe ? paNa koI taka na maLI. koI upAye ziyaLavatI satInI draSTi sanmukha na thatAM, potAnI dAsIne taMboLa-pAna laIne mokalI. dAsIe kahyuM ke bAI ! mArA mAlika azoke mane mokalI che. A pAnanuM bIDuM Apane mATe mokalyuM che. Apa premathI teno svIkAra karo. satIe pAnanuM bIDuM na lIdhuM. jevI AvI hatI tevI ja dAsIne pAnanA bIDA sAthe ravAnA karI. satI ziyaLavatI vicAre che ke re, viSayAMdha azoka ! nAmathI azoka.. tAruM nAma sArthaka nathI. zokamAM paDelo tuM azoka mArI sAthe sneha ? kadIye saMbhave kharo ! re azoka ! tane khabara nathI huM koNa chuM ? tuM to vAsanAno bhikhArI ! tArI sAthe mAre zuM ? huM satI strI, kesarI siMha samAna chuM. satI sAthe prIta karavA Avyo chuM. huM paNa mArI buddhithI tane batAvI ApuM ke mane paNa tArA upara prema che. te prema sAco karI dekhADIne tane ThekANe lAvavo paDaze. A pramANe vicArI rAkhyuM. have pharIthI dAsI Ave tyAre vAta. vaLI bIjA divase nirlajja azoke potAnI dAsIne mokalI. vicArIne rAkhelI vAta vartanamAM mUkI. dAsIne hasIne bolAvI. manamAM kapaTa rAkhI vyavahAra cAlu karyo. satI paNa bhItaramAM kapaTa rAkhI bahArathI khoTo prema dekhADavA lAgI. dAsInI Ava jA vadhI. mAlika azokane samAcAra ApatI hatI. azoka paNa samajyo ke ziyaLavatI have mArI mokalelI dAsI sAthe sAro vyavahAra kare che. tethI ekadA dAsIne samajAvIne kahevaDAve che ke, he bhadre ! he sulocanA ! tamArA svAmI paradeza gayA che. hamaNAM to tamAre patino viyoga che. A viyoga kayAM sudhI sahezo ? A suMdara zarIra, A yauvana, A uMmara badhuM ja niSphaLa jAya che. suMdara bhogo bhogavavAno avasara che. ne Aja avasare tamAro pati paradeza... A majAno avasara gayA pachI A samaya pAcho Avato nathI. to A sukhasAmagrI zA kAmanI ! vaLI vAta karatI karatI dAsI dhIme dhIme satIne ekAMtamAM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 333 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laI jaI kAnamAM kahe che. he svAminI ! mAro mAlika azoka zeTha tamArI upara ghaNo ja khuza che. tamArI upara atizaya rAga dhare che. to A avasara sukha bhogavavAno maLyo che. to tame na cUkatA. mArA mAlikanI sAthe manamukIne sukhane bhogavo. ziyaLavatI - re sakhI ! tArI vAta sAcI. mAro pati paradeza gayo che. mAruM yauvana veDaphAya che. paNa zuM karuM ? kuLavAna chuM. kuLavAna strI parapuruSa sAthe zI rIte rame ? dAsI - re zeThANI ! vAta bhUlo cho ! kulavAna kahevAtI strIone meM aMdhArAmAM ekAMtamAM parapuruSa sAthe ramatAM joyA che. patinI hayAtImAM to te satI dekhAya. paNa pati bahAra gayo nathI ne, pAchale bAraNe parapuruSa Avyo nathI. tamAro to pati ja paradeza gayo che. mArI vAta mAno. jarA vicAro. dAsInI vAta sAMbhaLI ziyaLavatI kahevA lAgI - to sAMbhaLa ! satIe kapaTalIlA AdarI. jo tAro mAlika mane cAhato hoya to eka lAkha sonAnI dInAra ApavA sajaja hoya to tenI IcchA purI karIza. dAsI - mArA mAlikanI IcchA pUrI karavA taiyAra ho to, tame je kahezo te karavA taiyAra che. ziyaLavatI - to jA ! tArA mAlikane kaheje ke lAkha dInAra laIne mokale. potAnI vAta mAnI gaI. te sAMbhaLI dAsI ghaNI harSamAM AvI. tyAMthI nIkaLI tarata ja azoka pAse doDatI AvI. harSaghelI dAsIne joI, azoka samajI gayo ke dAsI phatehano DaMko vagADI dIdho che. doDatI doDatI dAsI azokane kahevA lAgI - svAmi ! AgaLa na bolI zakI. azoka - bola ! jaldI bola ! zuM samAcAra lAvI. dAsI - svAmi ! svAmi ! tamAruM kAma sidhdha karI AvI. tamArI IcchA pUrI thaze. eka lAkha sonAmahora thakI tamArI sagAI pAkI che. A zarata pUrI karo to te strI tamArI che. paNa... paNa.. mane na...! azoka - re ! teNe lAkha dInAra mAMgyA. jarUra ApI daIza. dAsI !... tane.. tane bhuluM ! teM to mArI IcchA pUrI karI. tane InAmamAM niha bhUluM. lAkha dInAra ApuM chuM te tyAM jaI ApI Ava. tarata ja lAkha dInAra gaNIne kothaLI bharIne dAsIne ApyAM. dAsI azokane page lAgI. lAkha dInAranI kothaLI laIne ziyaLavatInI pAse pahoMcI gaI. ziyaLavatIe dAsIne AvatI joI. mukha para AnaMdano pAra nathI. mAthe kothaLIno bhAra paNa lAgato nathI. UtAvaLI AvI gaI. satIe AvakAra Apyo. lAkha dInAranI kothaLIne satInA paga pAse mUkI satIne page lAgI. satIe kothaLI upaDAvIne potAnA bhaMDAramAM mUkAvI dIdhI. pachI dAsIne kahevA lAgI . tArA mAlikane AjathI pAMcamA divasanI rAtrie mokalaje. tenI AzAo jarUra pUrI karIza. saMdezo laIne harakhAtI dAsI azoka maMtrI pAse pahoMcI gaI. sadhaLI vAta karI. te sAMbhaLI azoka zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 334 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa harakhAyo. duSTatA kayAM sudhI! dAsInA gayA pachI satI vicAre che. zuM karavuM? kaMIka ghATa to ghaDavo paDaze? zAna to ThekANe lAvavI paDaze. vicAratAM upAya sUjhI gayo. havelInA divAnakhAnA pAchaLa eka kamaro hato. te kamarAmAM kUvo khodAvavo. mANasone bolAvIne tarata ja kUvo khodAvyo. te kUvA upara khAlI khATalo je vacamAMthI (pATI vagarano) polo hoya tevo rakhAvI dIdho. tyArapachI khATalA upara suMdara majhAno besavA mATe bichAno naMkhAvyo. je koIne paNa khabara na paDe ke nIce kUvo che. have satI nirAMte pAMcamA divasanI rAha jotI beThI che. A tarapha azokane paNa pAMca divasa je pasAra karatAM te pAMca varasa jeTalA lAgyAM. satInI yAdamAM jhUrato, navA navA svapnono mahela racato, kAmAtura azokane mATe pAMcamAM divasanI prabhAta UgI. savAra baporane sAMja paDI. javAnI ghaDIo AvI rahI. taiyAra thavA lAgyo. te strI mArA tarapha vadhAre kema kheMcAya ! e vAta dhyAnamAM rAkhIne taiyAra thayelo azoka arIsAmAM potAnuM rUpa jovA lAgyo. jANe pote badhI bAjI jItI gayo hoya tema manamAM mAnato ne phUlAto, ziyaLavatInA AvAsa tarapha cAlyo. madhyarAtrie bolAvelA azoke samayasara ziyaLavatInA bAraNe jaI TakorA karyA. A tarapha ziyaLavatI paNa potAnA zIyaLanA rakSaNa mATe saMpUrNa taiyArI karIne AvAsamAM beThI hatI. TakorA sAMbhaLI satIe potAnI dAsIne IzAro karI daravAjo kholAvyo. AzAbharyo azoka havAImahelamAM AvI Ubho. satIe vyavahArathI ucita AvakAra Apyo. rAjAnI AjJAnuM pAlana karavA Avelo azoka satInA rUpamAM aMjAI gayo. rU5lAlasAne kAraNe satInI vAta mAnI lIdhI. kahe te karavA taiyAra thayo che. maMtrInA zarIrane kAmajvara ghaNo vApyo che. cAlAka satI vadhAre sAvadha thaIne samaya oLakhI kAma levA taiyAra thaI gaI. divAnakhAnAmAM dAsIe azokane besavA mATe kahyuM. satIe dAsI thakI pAnanuM bIDuM ApyuM. Asana para beThelo azoka pAnanuM bIDuM hAthamAM letAM satInI sAme Tagara Tagara joI rahyA che ane tenA rUpane amRta samajI pI rahyo hato. satIe IzAro karyo. dAsI bahAra cAlI gaI. te pachI ekalo paDelo azoka manamAM harakhAyo. satIe pAnanuM bIjuM bIDuM ApIne divAnakhAnA pAchaLa je Dholiyo rAkhyo hato, te kamarAno paDado haTAvIne DholiyA para besavA mATe kahyuM. harakhe UThIne pAnanuM bIDuM hAthamAM ja hatuM. tarata DholiyA para besavA mATe gayo. jevo besavA gayo ke tarata kUvAmAM jaIne paDyo. kUvAmAM paDatAM ja bAvaLA banelA azokanI AzAo naSTa thaI gaI. kUvAmAM vyavasthA evI hatI ke jo koI kUvAmAM paDe to paNa bacI jAya. - strIonAM haiyAM haMmezA karuNAthI bharelA hoya che. satI ziyaLavatI vaLI dharma raMgathI raMgAyelI, zIyaLanuM rakSaNa karI cUkI. kUvAmAM paDelA azokane cAra divase khAvA-pIvAnuM pahoMcADatI hatI. ane cokIdAro paNa cAra mUkayA hatAM. azokanI pAse pApano pastAvo karavA kaMIja bacyuM na hatuM. yAdamAM jhUrato divaso pUrA karavA lAgyo. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa). 335 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A tarapha raNasaMgrAme rahelo arimardana rAjA azokanI rAha jue che. ghaNA divaso thaI gayA. paNa azoka na dekhAyo. potAnA ghare jaI manamAnI moja uDAvI rahyo haze. mArI AjJA pramANe kaMI ja kAma karyuM nathI. potAnA ghara bhego thayo hoya tema jaNAya che. have mAre zuM karavuM? harAmakhora azoka, meM mokalyo paNa pAcho na Avyo. vaLI bIjAne mokalI azokanI khabara kaDhAuM. vaLI satI je mahAmaMtrInI strInA zIlane khaMDita paNa karAuM. mUcha para vaLa deto rAjA, bIjA maMtrIne bolAvI vAta samajAvI, taiyAra karyo. lAkha dInAra te maMtrIne paNa ApyA. dInAranI kothaLI laIne te paNa naMdanapura nagare satI strInA AvAsa najIka pahoMcyo. pachI azokanI je dazA thaI te dazA tenI paNa thaI. chevaTe lAkha dInAra gumAvI dIdhA. vaLI kUvA maLe jaI paDyo. baMnenI bUrI dazA thaI. azokanI jema ja tene paNa te cAra cAra divase khAvAnuM ApavA lAgI. Ama karatAM vaLI keTalA divaso pasAra thayA. rAjA ciMtA karavA lAgyo. zeThanA gaLAnI mALA vikasita phUlothI sajaja che. vaLI rAjAe trIjA sumati nAmanA maMtrIne mokalyo. tenA paNa Aja hAla thayA. cotho maMtrI haridAsa. te paNa kUvAmAM cAreya kUvAmAM ekabIjA sAme jue. paNa zuM bole? satI ziyaLavatI cAreyane cAra cAra divase khAvAnuM Ape. bicArA duHkhamAM divaso pasAra kare che. raNasaMgrAmamAM rAjA arimardana cAreya maMtrInI ciMtA kare che. zuM thayuM haze? ajitasenanI gaLAmAM rahelI mALA saheje karamAI nathI. tethI rAjA samaje che ke satInuM zIla akhaMDa che. paNa A cAranI zI dazA? rAjA saMgrAmamAM vijaya meLavI pAcho pharyo. nagaramAM AvyA pachI paNa A cAreyanA koI vAvaDa saMbhaLAtA nathI. vaLI kayAMye zaMkA UbhI thAya tevuM paNa kaMI ja sarjAtuM nathI. paNa maMtrIonI bAtamI to meLavavI ja rahI. zuM thayuM haze? kayAM haze? jyAre A tarapha kUvAmAM rahela rAMka-garIba bicArA cAreya kUvAmAM rahyA rahA bUma pADI kahe che ke, amane bahAra kADho" satIne vAraMvAra AjIjI kare che. te kahe che, te satI zIromaNI ! amane chUTakAro Apo. AvuM akArya have kadI paNa na karIzuM. paNa have amane bahAra kADho. amArI upara dayA karo. ziyaLavatI - tamAre bahAra nIkaLavuM che? maMtrIo - hA ! mahAsatI ! amAre bahAra AvavuM che. tame je kahezo te pramANe karIzuM. paNa have amane ahIMthI jaldIthI UgAro. ziyaLavatI - to sAMbhaLo ! huM kahuM te pramANe karavAnuM. maMtrIo - he dayALu devI! tame je kahezo te pramANe karIzuM. ziyaLavatI - juo ! huM athavA rAjA ke mahAmaMtrIzvara kaMIpaNa pUchIe ke bolIe ke mAMgIe to (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 339 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'evamaDastu' A pramANe tamAre cAreye bolavAnuM. bIjuM kaMIja na bolavAnuM. A pramANe mArI vAta maMjura hoya to tamane bahAra kADhuM. maMtrIo - kabUla ! kabUla ! arimardana rAjA jIta meLavI pAchA vaLyA. ajitasena maMtrIzvara potAnI havelI Avyo. phulanI mALA vikasita ja hatI. tethI potAnI patnI upara ghaNo sadbhAva thayo. satIe potAnA patine sonArUpAnA phulaDe vadhAvyA. satkAra karyo. pachI svAmInI AgatA svAgatA karI, bhakita karI. satI ane pati nirAMtanI paLe beThA. saMgrAmane viSe banelI avanavI vAto karatAM hatAM. tyArapachI satI ziyaLavatIe kahyuM - svAmi ! tamArA gayA pachI mAre tyAM paNa ghaNI navI navI paristhiti sarjAI. tamArA cAreya maMtrIo mane satAvavA AvyAM. pachI teonA kevA hAla thayA. te vAta karI. kUvA pAse jaI kUvAmAM rahelA cAreyane batAvyA. zeTha to vAta sAMbhaLIne ane potAnI najare joIne vadhAre Azcarya pAmyAM. manamAM mahAsatIne abhinaMdato hato. vaLI patnInI buddhi para ovArI gayo. cAreyane bahAra AvavuM che. vaLI cAreyane yutipUrvaka bahAra kADhIe. rAjAne paNa pATha bhaNAvavo che. ajitasena - he bhadre ! tArI buddhine dhanyavAda che. zo upAya vicAre che ? ziyaLavatI - svAmi ! Apa rAjA tathA rAjaparivArane ApaNe tyAM jamavA mATe AmaMtraNa Apo. ApaNA AvAse AvatI kAle sau jamavA padhAre. pachI huM badhu ja saMbhALI laIza. ajitasena - vAru ! bhale ! Aje ja rAjA pAse jAuM chuM. tyArapachI AvatI kAlanI taiyArIo karavA lAgI. vahelI savAre rasoIgharamAM rAjAne jamavA mATenI rasoI taiyAra karAvI kUvA pAse cAre tarapha mUkI. je guptapaNe goThavI dIdhI. ajitasene rAjadarabAre rAjAne AmaMtraNa ApI dIdhuM. bIje divase savAre samaya thatAM zeTha mahAmaMtrI rAjaparivArane levA sAme gayo. sau mahAmaMtrIne tyAM jamavA mATe AvI gayA. maMtrIzvara tathA ziyaLavatIe rAjA tathA rAjaparivArane AvakAryA. ucita Asane besADyA. potAnA te divAnakhAnAmAM pATalA-bAjoTa goThavyA. rAjA cAre tarapha jue che. kayAMya jamavA mATenI tapelI ke tapelA ke bhojana Adi sAmagrI dekhAI nahi. vicAre che ke jamavA bolAvyA che ne bhojana dekhAtuM nathI. ziyaLavatIne paNa rAjA chUpI chUpI rIte joI leto hato. zeThe jamavA mATe badhAne yogya sthAne besavA mATe vinaMtI karI. rAjAnuM siMhAsana barAbara kUvAmAMthI bolatA maMtrIonA avAja saMbhaLAya tyAM goThavAyuM. saune adhirAI thaI. paNa dhIraja dharI. sau maunapaNe joyA karatA hatA. tyAM to ziyaLavatI divAnakhAnAnAM paDadA pAse AvI UbhI rahIne, moTethI bolI-jamavA mATe (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 330 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha miThAIo Apo. to aMdarathI moTo avAja Avyo "evamastu' tarataja mIThAInA thALa bahAra AvyA. vaLI bIjI paNa rasavatI mAMgI. je je vastu pIrasavAnI hatI tete vastu mAMgI. saghaLI vastu adrazya AvatI joI. rAjA tathA rAjaparivArane kutUhala thayuM. 'evamaDaDu' zabda sAMbhaLI, rAjaparivAra vicAravA lAgyAM. je mAMge che te tarata ja hAjara thAya che. ziyaLavatI tathA dAsI parivAra rAjaparivAranA bhANe bhojana pIrasavA lAgI. saune managamatAM bhojana pIrasAyA. saune peTabhara jamADyA. rAjA ciMtAyukta jamIne divAnakhAnAmAM beTho. ajitasena tathA ziyaLavatI paNa rAjaparivAra tathA rAjAnI pAse AvI beThA. ajitasena rAjAne kahe che - he rAjan ! Ape mArI upara kRpA karI. mAre ghare AvI mane kRtya kRtya karyo. mAruM AMgaNuM ApanA AvavAthI pavitra thayuM. tyArapachI rAjA ane rAjaparivArano zeTha zeThANI satkAra karatAM hatA. vastrAdi tathA vividha alaMkAra-AbhUSaNo ApyAM. je cAra lAkha dInAra maMtrIo pAsethI lIdhA hatA te paNa rAjAne ApIne saune vidAya karavAnI taiyArI karI. te veLAe rAjA pUchavA lAgyo - he maMtrIzvara ! gharamAM bIjA koNa koNa che? ziyaLavatI - he mahArAjA ! mArA gharamAM cAra yakSarAja rahe che. bhojana Adi je vastu mAMgIe chIe te tarata ja Ape che. dararoja savAre teonI pUjA karuM chuM. jethI te cAreya yakSo amArI upara atiprasanna che. ziyaLavatInI vAta sAMbhaLI rAjA AnaMda pAmyo. ziyaLavatIne rAjAe bena tarIke saMbodhI - bena ! ziyaLavatI ! tuM AjathI mArI dharmanI bena che. A tAro bhAI che. tema samajaje. ema kahI rAjAe bena kahIne satkAra karI, lAkha dinAra hAthamAM ApI. pachI dhImethI kahe che - he bena ! tAre ghare je cAra yakSo che te cAreya yakSane dAnamAM mane Apa. ziyaLavatI - he dharmabaMdhu! ame to tamArA zaraNe chIe. vaLI amArA prANa paNa tamAre AdhIna che. yakSanI vAta zI karavI ! rAjana ! mArA te cAreya yakSa tamane bheTa dharyA. je huM mokalI ApIza. tyArapachI rAjA potAnA parivAra sAthe potAnA mahela tarapha vidAya thayo. zeTha rAjadvAra sudhI mUkIne pAcho pharyo. ziyaLavatIe savAre cAreya maMtrIone bahAra kaDhAvyA. potAnA sevako thakI teone dADhI mUcha Adi hajAmata karI. navarAvyA. zarIra upara caMdana kesaranu sugaMdhita vilepana karyuM. yakSa jevAM kapaDAM paherAvyAM, gaLAmAM phUlanI mALA AropI. kapALamAM kaMkunA cAMllA karyA. vAMsanA cAra moTA karaMDiyA maMgAvyA. bicArA cAra maMtrIo vicArI rahyA che ke haju A strI ApaNI upara zI zI ane kevI gujAraze? lAcAra thaI kaMI ja bolatA nathI. satInA sevako satInA hukamathI kAma karI rahyA che. cAra karaMDiyAmAM cAreyane besADyA. vAMsanA karaMDiyA dorIthI bAMdhIne rathamAM mUkayA. tyArapachI vAjiMtra, gIta, nATaka sAthe cAra yakSarAja rAjamaMdira tarapha ravAnA karyA. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 338 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziyaLavatIe potAnA eka sevakane AgaLathI ravAnA karyo. te sevake rAjAne jaIne vadhAmaNI ApI. rAjA paNa yakSone levA sAme gayo. satInA kahevA pramANe ajitasene paNa mahA ADaMbarapUrvaka cAra yakSadevonA karaMDiyA bheTa dharyA. cAreya yakSadevonA karaMDiyA rAjAe potAnA mahelamAM padharAvyA. rAjaparivAra saha rAjA ghaNo AnaMda pAmyo. tyArapachI arimardana rAjAe potAnA rAjarasoDe rasoI banAvavAnI nA pADI. Aje jamavAnuM yakSarAja Apaze. mATe rasoI karavI. nahi. bhojanaveLA thatAM sau bhojanagRhe AvyA. rAjA paNa Avyo. yakSarAjone jyAM rAkhyAM hatAM. tyAM jaI vAsanA karaMDiyA kholI yakSarAjonI pUjA karAvI ghaNI vidhi karAvI. tyAra pachI rAjA be hAtha joDI SaTrasa bhojananI mAMgaNI karI. ziyaLavatIe kaheluM ke koIpaNa vastu mAMgIe to "evamaDaDu' bolavAnuM. te maMtra barAbara gokhI rAkhyo hato. rAjAnI mAMgaNIe yakSarAjo evamaDaDu bolavAM lAgyAM. vaLI mAMgaNI karI paNa, eno e ja javAba. vAraMvAra bhojana mAMgavAM chatAM yakSoe bhojana na ApyuM. kayAMthI Ape? yakSarAjA sAcA nahotAM. bhojana prApti na thaI. bhUkhyo parivAra herAna thayo. karaMDiyAmAM beThelA yakSarAjone bahAra kADhyA. kutUhala pAmelA rAjAe yakSarAjonA didAra joyAM. sAkSAt rAkSasa samA dIsatA hatAM. zarIra kRza thaI gayuM che. mukha to phATIne vikAsa pAmI gayA hatA. bicArA rAMka rAkSasa sarakhA bihAmaNA lAgatAM hatA. tarata ja rAjA bolyo - re rAkSaso ! tame yakSa nathI. tame to bihAmaNA rAkSasa lAgo cho. yakSarAjo - he rAjana! ame yakSa nathI. amArA dedAra parathI ame bhayaMkara rAkSasa jevA chIe. jarA amArI sAme draSTi karo. barAbara dhyAnathI juo. ame yakSo nathI, ame rAkSaso nathI. ame to tamArA maMtrIo azoka vagere chIe. rAjA to sAMbhaLI vadhAre dhArI dhArIne jovA lAgyo. potAnA maMtrIone oLakhI lIdhAM. potAnI durdazA kaI rIte thaI te cAreya jaNAe rAjAne kahI saMbhaLAvI. ziyaLavatI amArA sakaMjAmAM na AvI. paNa ame ja ziyaLavatInA sakaMjAmAM AvyA. lajjita pAmelA bicArA AjJA laI potAnA ghare cAlyA gayA. buddhizALI ziyaLavatInI vAto sAMbhaLI, rAjA raMjita thayo. potAnI dharmanI bena ziyaLavatI tathA ajitasena ne rAjadarabAramAM bolAvyAM. harakhAyo rAjA te baMne pati patnInI prazaMsA karavA lAgyo. rAjasabhAmAM te daMpattIno yogya satkAra karyo. bahumAna karI bheMTaNAM dharyA. te pachI satI patine laIne ghare pahoMcI. ziyaLavatInA zIlanA pratyakSa paracAM thayAM. zIlane aNizuddha akhaMDapaNe pALyuM. tenA nimite rAjA e pote paNa jainadharma aMgIkAra karyo. thoDA divasa pasAra thayAM. sau potAnI ArAdhanAmAM AgaLa vadhavA lAgyAM. te ja avasare vanapAlake (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 339 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAmaNI ApI. he mahArAja ! vana udyAnamAM caunANI muni bhagavaMta parivAra yukata padhAryA che. karNapriya samAcAra sAMbhaLI rAjA AnaMda pAmyo. udyAnapAlakane rAjI karI ravAnA karyo. rAjA parivArane laIne gurubhagavaMtane vaMdavA udyAnamAM Avyo. cAreya maMtrIoe paNa guru upadeza sAMbhaLyo. vairAgya pAmyA. A tarapha ziyaLavatI-ajitasena paNa guru samIpe AvyAM. sau e guru bhagavaMtano upadeza sAMbhaLI ghaNA raMjita thayA. ziyaLavatI ane ajitasene guru mahArAjane vinaMti karI. potAnA dIkSAnA bhAva jaNAvyAM. yogyatA jANI jJAnI bhagavaMte dIkSA ApI. saMyama zuddhatara ArAdhI, baMne jIvo pAMcamA devalokamAM utpanna thayAM. tyAMthI narabhava lahI, rAjakuLamAM utpana thaze. tyAM paNa cAritra aMgIkAra karaze ane sakalakarmano kSaya karI siddhi padane pAmaze. caunANI munino upadeza sAMbhaLI cAra maMtrIo paNa saMsArathI virakta pAmyA. vairAgI cAra maMtrIoe te ja vakhate cAra jJAnanA dhaNI-caunANI muni bhagavaMta pAse saMyama grahaNa karyo. gurunizrAmAM saMyamane sAdhatAM guru sAthe vihAra karatAM, gurukuLavAsamAM jJAna dhyAnane sAdhatAM zrutasiddhAMtonA pAragAmI thayA. cAreya munivaro gurukRpAthI bahuzruta thaI pRthvItaLene viSe vicAratA hatA. he caMdrakumAra ! te ja cAra munio tArI sAme upasthita che. kumAra to munimukhathI munijIvananI adbhuta vAto sAMbhaLI ghaNo ja Azcarya pAmyo. muni bhagavaMtonA vairAgyane manamAM vakhANatA AnaMda pAmyo. munine kahe che - he bhagavaMto ! Ape to saMsAranI velaDIne lIlAmAtramAM ukheDI nAkhI. Apa to bhavasamudra tarI gayA. ame to saMsAramAM khUcyAM. amAro jyAre vistAra thaze? A pramANe gurunI stavanA karatAM kumAre gurunI bhakita paNa karI. graMthakAra kahe che apAra saMsAramAM susAdhunI saMgati pUrvanA mahAna puNyodaya hoya to ja thAya che. trIjA khaMDanI sattaramI DhALa pUrNa karatAM kavirAja kahe che ke je A rAsa sAMbhaLaze, tenA ghare haMmezA maMgaLamALa haze. trIjo khaMDa pUrNa (kaLaza) zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa, zeraDInA khaMDanI jema madhuratA bharyo che. zrI zubhavIravijayajI gurumukhathI je vANI sAMbhaLI. te vANI sAkara drAkSanI jema amRtarasathI bharelI che. A pramANe trIjo khaMDa sattara DhALathI pUrNa karyo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 340 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha khaMDa - duhA : sasta vayata rasa vasatI, mukha taMboLa rasALa, nayana yugala kAjaLa kaLA, kaThe muktAmALa. //all "kAzmIra aryA bhAla, kaTitaTa "kAMcI dharAya, hasAsana kaMkaNa valaya, tilaka nepUra pAya. rA pustaka vINA dhAriNI, praNamI sarasatI mAya, zrI zubhavijaya suguru taNA, preme praNamI pAya. all trIjo khaMDa akhaMDa rasa, pUrNa thayo supramANe, cotho khaMDa kahuM have, suNajo zrotA jANa. jANa ja zrotA AgaLa, vaktA saphaLa prayAsa, mUrNa sabhAmeM kavikalA, kusuma kuTuMbI grAsa paNa kSullaka karathI ToparI paDI, suNI zabda agADha, nidrAe bharI DokarI, kare sadarbhe haDa hADa. ko UMdhe te suMdhe mahI, cUse nahi rasa ghUMTa, sAkara drAkSane pariharI, kaMTaka sato uMTa gA. vikasita tayata vadata karI, paMDita guNa parakhaMta, bhakti ruci nidrA tajI, zrotA vinaya karata. Tal. te mATe sajaja thai suNo, AgaLa vAta rasALa, muni namI caMdrazekhara suve, suMdara ThANa nihALa. lo ravi uce calatA save, gagane besI vimAna, jinavara caitya nihALIne, UtaryA raNa udhAna. 1oo. vimaLa jinezvara vAMdane, kuMvara nIkaLIA bahAra, pAse pathagazALameM dIThA eka aNagAra, 11 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 341 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAussagga dhyAna jayapura rAjA te dekhI muni AvyA vakrAthe lai rahyA, naMdI ekalo, AvI pALIne, kAussagga haryA tava te beThA praNameM ema nRpa jAma, tAma /1ro bolata, pUchata /1all 1- kesara, 2 - kaTimekhalA, 3 - vizrAMtigRha. -: duhA : bhAvArtha khaMDa trIjo nirvidane paripUrNa karIne cothA khaMDanA pravezamAM maMgala karatA kavirAja zrI sarasvatInI upAsanA karatA kahe che ke. he sarasvatI maiyA! tuM kevI che? rasALa ane sArAM vacanothI yukta evA suMdara vacanono varasAda varasAve che, mukhamAM taMboLa che, kAjaLa gheru AMjaNa AMkyuM che AMkhamAM, motIno hAra kaThe dhAraNa karyo che, kamara upara kaTimekhalA dhAraNa karI che, vaLI kesarano cAMllo kapALamAM che, haMsa vAhana che jenuM te, baMne hAthamAM ratnonAM valayo dhAraNa karyA che, pagamAM jhAMjhara raNakI rahyA che, eka hAthamAM pustaka ane bIjA hAthamAM vaNA dhAraNa karI che. evI he mA ! tuM jJAnadAtrI che. tane mArA praNAma ho ! tyArapachI potAnA AsanopakArI gurudeva zrI zubhavijayajI mahArAja sAhebanA padakamaLamAM premapUrvaka namaskAra karyA akhaMDa rasathI bharapUra, sArA pramANathI yukta, trIjo khaMDa samApta thayo. have cothA khaMDamAM che sujJajano ! caritranAyaka caMdrazekharanI kathA AgaLa kahuM chuM, te tame sAMbhaLo. jo zAstranA jANakAra zrotA hoya, to vaktAno karelo athAga prayAsa saphaLa thAya che. paNa jo zrotAgaNa ajJAta hoya, zAstra viSenuM kaMIpaNa jJAna na dharAvatA hoya to tenI AgaLa vaktAnI kathA sArthaka thatI nathI. arthAt Adarela puruSArtha niSphaLa jAya che. . triI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 342 jI ropA zAso zA) Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ke nAnA bALakanA hAthamAM raNakAra-avAja karatI ghaMTaDI acAnaka jamIna upara paDI jAya, tyAre te ghaMTaDInA nAdathI bharanidrAmAM ghorelI DokarI (DozImA) jAgatAM gharamAM kolAhala karI mUke che, te rIte ajJazrotAo tattvane nahi jANatAM DozImA jevI paristhitI sarjAya. vaLI UMghato mANasa paNa sAcI vAta samajato nathI. tattvanI vAtanA rasanA ghUMTa pI zakato nathI. jema ke UMTanI AgaLa sAkara mUko, mIThI drAkSa mUko to temAM moM na nAkhatAM, kAMTAvALA vRkSanI DALIomAM ja moM nAMkhe che. bAvaLIye ja mana lAge che. kharekhara ! paMDitanA vacano sAkara sarakhA ja che. pramAdano tyAga karI svastha thaI, tamArA nayana tathA mukhakamaLane vaktA sAme rAkhI ekAgrapaNe, bhaktisabhara nidrAno tyAga karI, he zrotAjano ! have A kathAne AgaLa sAMbhaLo. vaDalAnA vRkSataLe cAramunio pAse vinayayukta beThelo caMdrakumAra muni bhagavaMtonI vAto sAMbhaLI, Azcarya pAmyo. tyArapachI kumAre cAra mahAtmAone namaskAra karyA. rAta vadhatI jatI hatI. najIkamAM sUvA mATe sthAna joI kumAra jaIne sUI gayo. paramAtmAonuM smaraNa karato nidrA devIne khoLe poDhI gayo. jotajotAmAM savAra thaI. prabhAtanA ajavALAM thatAM kumAra UThayo. munibhagavaMto vihAra karI gayA. jyAre kumAra vimAna vidhurvI gaganamArge AgaLa cAlyo. vimAnamAMthI dekhAtI kudaratI lIlAne joto, jaMgala uparathI jaI rahelA kumAranI najare jinamaMdira paDyuM. tarata ja vimAnane saDasaDATa nIce UtArI jinagharanAM sopAna caDavA lAgyo. maMdiramAM birAjamAna teramA zrI vimalanAtha paramAtmAnI manohara mUrti jotAM ja kumAra ghaNo ja AnaMda pAmyo. atyaMta bhAvollAsapUrvaka paramAtmAne namaskAra karyA. vidhiyukta stuti-bhakti karIne kumAra jinamaMdiranI bahAra Avyo. jinamaMdiranA bahAra prAMgaNamAM bAjumAM vizrAMtagRha hatuM. temAM eka muni mahAtmA najare paDyA. tarata ja munibhagavaMta pAse pahoMcI gayo. vidhivat vaMdana karI beTho. munibhagavaMta kAussaggamAM hatA. deva guruno ananya upAsaka kumAra munine jotAM ghaNo AnaMda pAmyo. Aja avasare jayapura nagarano jayaratha nAmano rAjA paNa ekalo tyAM AvI caDyo. munibhagavaMtane jotAM ja AnaMda pAmyo. te paNa vaMdana karI tyAM ja beTho. baMne paradezI musApharo beThA che. munibhagavaMtano kAussagga pUro thatAM pALIne jayaratha rAjAne uddezIne bolyA. he jayaratha rAjA ! ghoDAnA apaharaNathI ahIM AvI caDyo. kema ? muninuM vacana sAMbhaLI baMne jaNA Azcarya pAmyA. jayaratha rAjA praNAma karI, munibhagavaMtane pUche che... zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 343 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapaTe -DhALa-pahelI :(madhu biMdu samo saMsAra, muMjhANA mahAlattA... e rAga.) bhara yauvana veLA saMyama meLA kim thayAM, haryo azve huM jANyo, kema ? kahIe karI vyA; muti bhAkhe tumhAre nimite ame saMyama lIyo; Tya adhe te jANuM ema, pUche "ohI thayo. //all madhubiMdu viSayAsa leza bhavanUpe paDe; sazuruto suNI upadeza, vimAne navi caDhe, jima vaNikatI nArI, naNaMdapara matsara dharI: uddhaga lahI te taMda, voLAve sahorI, zarTa besArI zvasura gehe dharI; jANI vAta lahI mULadhAta, rotI suMdarI. madhu //rA - prAkRta bhASA - gahanuM gAdaluM te goLanI goLI, muMjaDI gAyate vAchaDI gora; AijIe ciMtavyuM te bAijIne thayuM, sALA mATe samULaguM gayuM //all - pUrva DhALa - mohe " muMjhANI, saMsArI karI cetanA, pAme viSayAsa lIna; narakanI vennA, yauvata mada masUra madirA, chokane meM taLyo; gharavAsa thakI vanavAsa, laghuvaya meM bhaLyo. madhu. |all caMdrazekhara pUche svAmI, koNa e bhUpati, thayo kema tuma nimitta; eha caraNa mahAvatI ! tava bole munivara ema, suNo khecaspati ! mahilAthuM muMjhANA muDha, vAta kahuM chatI.. madhu. jo jayapura nagaTe jayaratha, rAjA tyAMhI vase, datta maMtrI vaDo che tAsa; mati guNa ullase, tasa putrI ati rUpavaMtI, zaNagAra maMjarI, mAtatAtane bahuLa sneha, rAjama bharI. madhu. paNa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 344 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmI vaya khelatI, juvAtI dIvAnI, banI ghera che kumArI paNa narapaMthe, jAtAM viMdhatI, markaTa te madirA pIdhIte, vRzcika DaMzIyo, zI zI ceSTA na kare eha, vaLI bhUta vaLagIyo.. madhu.. kI asatI jue pUMThe te DeDa, calAvata cAlatI, zaNagArI rahe dita rAta; puruSa hasAvatI, jAya paraghara nizi aMdhAra e, puruSa dhakAvatI, ekalI yahUTe khaDI paMtha, pAna maMgAvatI.. madhu.. llll tarate rAkhe grahI vastrate, dvAre UbhI rahe, kheMcI bAMdhe kuya bebera; vaLI hAthe grahe, mArI kAMkarI naTaviTa nara, saMketa jaNAvatI; uMce hAthe ALasa daita, tALI bajAvatI.. madhu.. pItA moyaNa kaMdoi kuMbhAraNa, tAi sotAraNI, sakhIyo karI nityagharajAta, rahetI ghaNI nara khUMkhAraNI, tija pIyara, dekhAvatI, tanu kara uMcA karI gharabAra, bALa khelAvatI.. madhu.. pAlyA mukha macakoDI karakaMkaNa, AcchoTana kare, Dase hoTha bajAve daMta, aMcaLe vA dhare, ghara dei bAraNe sUtI, jhAMjhara jhamakAvatI, i cUMTI jagAve kata, aMga dhrujAvatI.. madhu.. ||105 bAla yubI lagAve kaMTha, adhara zira DhAMkatI, kare kogaLA UbhI gokha, tarate chAMTatI eka dina tija gokhe UbhI, tajara cihuM dizi jaDI, yavADIthI vALIyo rAya, tasa najare paDI.. madhu.. ||11| rAga lAgyo sacivazuM mAguM, karI nRpa paraNato, sAta bhUmi AvAse vaMta, nRpa nitya jAvato, paTTarANIne karI dUra, me tehazuM ati, navi avaguNa dekhata, zeTha putra dhanaMjaya tAma, mahela adha tasa jANe mahAsatI.. madhu.. ||12ii jAvatI, doya nayanenayana mIlaMta, cIThThI vAMcI kAmAtura teha, jai eka, tama mahela ciMtavI, patra sA nAMkhatI, vanathI suraMgA karI ThavI.. madhu.. ||135 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 345 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 bhUmi madhya gatAgata karatI, ramatI tehazuM, sukha mAte dhataMjaya tArI, maLI muja tehazuM, rayavADI gayo nRpa dekhe, zeThazuM khelatI, sA tatkSaNa tij ghara jAya, gokhe besatI.. madhu.. ||145 nRpa zaMkAe gharajAta tathAvidha dekhatAM, mata harakhyo vaLI eka ti, nATaka nAcatAM, tihApaNa sA paranara saMge, bhUpati jovatAM, zakti ghara dekhe tAma, zayyAe uMghatA.. madhuM.. [15] nRpa zaMkA TALaNa preme, vade AMsu bharI, ekalA tavi muja rahevAya, tuma jaba jAo dharI, dhaturabhakSI tarapare, nRpa sArA gaNe, eka vise daMpatI Ata, vanakrIDA bhaNI.. madhu.. ||1|| tizi velaDI maMDapa sUtAM, sA sarve DasI kIdhA upacAra aneka, mUrchA navi khasI jatatA maLe sA saha kASTa, bhakSaNa bhUpati kare, jato yAtrA khecara eka, dekhI tyAM Utare.. madhu.. ||17|| karuNAe niSedhI bhUpate, tasa jaLa chAMTIyo, maMtrabaLathI sA thai sajja, sahu citta harakhIyo, satkAra karIne khecara, visarje tamI karI, bihu sUtAM nizi vatamAMhI, nRpa nidrA varI.. madhu.. ||185 tihAM Avyo dhanaMjaya dekhI, sA ema vitave, nRpa uMghatAM sukha heta, calo deza pura nave, so bhaNe suNa, bhoLI tArI, tarezvara jIvatAM, navi rahI zakIe paradeza, pageru kADhatAM.. madhu.. ||1955 suNI sA kara dharI taravAra, bhUpALane mAratI, tava leta paDAvI zeTha, ugAryo bhUpati, citta ciMte dhanaMjaya, pAvakamAM preme vase, karI paTTarANI hase tAsa, mahArI kim thAze ?.. madhu.. | // 20 // vairAgya lahI jai dUra, ame vratadhara thayA, zaNagAra maMjarI zuM rAya, prabhAte ghara gayA, vahelI sAtha vilAse, varasa ketAM raho, ame sadguru saMge dhyAna, jJAna ohI lahyo.. madhu.. ||21 // (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 346 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ari bheTa dharI vAgye, haryo e AvIyo, saMyamanuM nimitta e rAya, mujane bhAviyo, caMdrazekhara pUche tArI, marI e kiAM jaze ? muni bole naraka majhAra, bhava bahulA thaze. madhu. //raro nRpa pUchatA muja AgaLa, bhava hoze kiyo ? jaMpe muni A bhavamAMhi, tame mukti jazo, khaMDa cotho pahelI DhALa, suNo citta dhArIe, zubhavIra vivekI loka, viSaya nivArIye. madhu. /all 1 - avadhijJAna, re - stana. kumAra AzcaryamAM -: DhALa-1 - bhAvArtha - jayaratha muni bhagavaMtane pUche che - he kRpAnidhi ! A bharayuvAnImAM Apa A kaThina mArge zA mATe nikaLyA? nAnI vayamAM cAritra? mArA manamAM ghaNuM Azcarya thAya che. Ape saMyama zA mATe grahaNa karyo? vaLI viparita gativALA ghoDAthI huM apaharaNa karAyo. te zI rIte jANyuM. he mahAmuni ! he dayAnA sAgara ! mane kRpA karI kaho. jyAre caMdrazekhara to mauna thaIne baMneno vArtAlApa sAMbhaLI rahyo che. jayaratha rAjAnI vAta sAMbhaLI muni bhagavaMta bolyA - he rAjan ! tane vadhAre zuM kahyuM? tyAgIonI vAta tane zuM samajAya? tyAgI mahAtmAonI ArAdhanAnI mastI rAgIonA bhAgyamAM kayAMthI saMbhave ? mArA saMyamanA svAMganuM kAraNa tame cho ! tamArA nimitte saMsAra choDI saMyama svIkAryo che, kumAra ane jayaratha A vAta sAMbhaLI Azcarya pAmyAM. vaLI rAjA munine kahe che - he gurubhagavaMta ! mArA nimitte! evuM zuM banI gayuM? kaho ! kRpAvatAra kaho ! vaLI ApanA jIvanamAM huM kaI rIte Avyo? vaLI huM ahIM AvI caDyo, te paNa zI rIte jANyuM! muni - he rAjanuM! devagurunI kRpAthI avadhijJAna prApta thatAM, tamArA ghoDAnI viparIta gati jANI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 347 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne tame ahIM AvI caDyA. te paNa jANyuM. rAjanuM! saMsAranA sukho madhubiMdu sarakhAM che. saMsAramAM yugonA yugo pasAra thaI jAya to paNa te sukhane mANatAM jIvone tRpti thatI nathI. madhubiMdumAM Asakta banI A bhavarUpI kUvAmAM paDe che. paNa jo puNyathakI sadaguruno upadeza sAMbhaLavA maLI jAya to mAna - abhimAna karatA nathI. sarala banI paramAtmAnA dharmane Adare che. madhubiMdunuM draSTAMta samajAvatAM guru kahe che "vimAne navi caDhe" devavimAna manuSyane levA Ave che paNa madhubiMdu - bhavarUpI kUvo vaDalAnI eka DALa kUvAmAM laTake, te DALIe manuSya TIMgAyo. kUvAmAM ajagaro phUMphADA mAre upara DALIne uMdaramAmA kApI rahyA che. te DALInI upara madhapuDo jAmyo che. temAMthI madhubiMdu paDe tene cAkhavA laTakato pelo mAnava moM phADIne UMcuM joI rahyo che. tyAM devavimAne AvI dava kahe che, re bhAI! tuM laTakI rahyo che. tene bacAvavA Avyo chuM. cAla! devavimAnamAM laI jAuM. paNa viSayamAM Asakta madhunA rasano svAda cAkhavA mATe zuM kahe che? A biMdu. jo mArA mukhamAM paDe pachI AvuM! bane kharuM ! A manuSya viSayarasamAM Azika vimAne caDhato nathI. ane potAnuM jIvana tyAM ja pUruM karI nAkhe che. vaLI kahe che ke - jema vaNikanI nArI.. eka vANiyAnI strI potAnI naNaMda upara dveSa ghaNo karatI hatI. te joI teno bhAI duHkhI thato hato. samaya thatAM benane sAsare vaLAvI dIdhI. ekadA bena piyara Ave che. bhAbhI to veSIlI che. bhAI potAnI benane sukhI karavA kapaTa kare che. vahune kahe che "tArA piyarathI saMdezo Avyo che teonuM dhana badhuM nAza pAmI gayuM che. tethI ApaNe ahIMthI badhuM mokalavAnuM che. A sAMbhaLI patnI to raDI paDI. AzvAsana ApatAM te vANiyo kahe che ke raDavAthI zuM? zuM mokalavAnuM che? te kahe.. : prAkRta bhASAH "ghauMnuM gADaluM sALA sATe samULagu gayu" he svAmI ! gADuM bharI ghauM, goLanI goLI, dUdha ApatI ApaNI muMjaDI gAya, tenI vAcharI, vagere vagere mokalavuM che. pati gADuM laI Avyo, je kahAM te badhu gADAmAM bharyuM bena to ghera AvI hatI. te tenA ghera javA nIkaLI. ane pachI A bhAI gADuM bharIne vahunA piyare ApavAnuM kapaTa karI nIkaLyo. gAmanI bahAra jaI benane gADAmAM besADI. gADuM tathA bharelI vastu sAthe benane sAsare jaI mUkI Avyo. sAcI vAtanI jANa thatAM patnI ghaNuM raDI. AIjIne ciMvyuM.." Ama naNaMda mATe kharAba ciMtavyuM. te badhuM naNaMdane mATe sAruM thayuM. piyarIyA mATe ciMtaveluM te naNaMda mATe thayuM. (zI DhoSa mAnavo pAsa) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 348 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahunA bhAIne to kaMI ja na maLyuM. vaLI badhu ja gharamAMthI gayuM. he saMsAra rasika jIvo! mohamAM muMjhAtA jIvonI zI kathA karavI ! viSayomAM masta banI jIvAtmAo yauvanakALamAM madamAM mastAna banI sAte vyasanone sevatAM Akhare emane narakanI vedanA sahana karavI paDe che. A badho abhimAna tyajI saMsAra choDI, sAdhu thayo. AgAra choDI huM aNagAra banyo. ghara choDI vanavAsa lIdho. nAnI vayamAM saMsAra choDI saMyama grahaNa karyo. munibhagavaMtanI vANI sAMbhaLI, kutUhalapriya caMdrakumAra pUche che - he bhagavaMta! A rAjA koNa che? vaLI tenA nimitte Ape zA mATe saMyama rahyo? caMdrakumAranI vAta sAMbhaLI te muni bhagavaMta kahevA lAgyA - he vidyAdharapati ! sAMbhaLo ! A jagatamAM strIothI moha pAmelA mUDha jIvonI vAta kahuM chuM. jayapura nAme nagara che. jayaratha nAme rAjA rAjya kare che. datta nAme mahAmaMtrIzvarane saMtAnamAM eka putrI hatI. tenuM nAma zaNagArasuMdarI hatuM. apsarAnA rUpane harAve tevuM tenuM rUpa raheluM che. ekanI eka dIkarI - mAtapitAne ghaNI ja vhAlI hatI. atizaya lADane kAraNe maMtrI dIkarInA saMskArathI jatana na karI zakyA. moDhe caDhAvelI putrI moTI thatAM ghaNI udhdhata banI. yuvAvasthA prApta thatAM mAtapitA paNa have kaMI ja kahI zakatA nathI. yuvAnI divAnI banatAM game te ceSTA karatI hatI. catura ane vAcALa zRMgArasuMdarI ghara AMgaNe khelatI hatI. svataMtra ane svacchaMdI pradhAnaputrI manaphAve tyAM pharavA lAgI. mArge jatAM puruSone UbhA rAkhatI. nayanabANo pheMkIne satAvatI hatI. jema ke jhADe jhADe Thekato vAMdaro hoya, tene dArU pIvaDAvavAmAM Ave to zuM thAya? vaLI te vAMdarAne vichIno DaMkha ApavAmAM Ave to? tophAna karavAmAM bAkI rahe. vaLI jo bhUta vaLage to pachI te vAMdaro zuM na kare? te ja pramANe pradhAnaputrI udhdhata to banI cUkI chatAM mAtapitA kazuM ja kahI zakatA nathI. have to nagaranI zerIomAM banI ThanIne puruSone satAvavA lAgI. potAnI pUMTha ne kamarane lacakAvatI-zarIrane game tema namAvatI hatI. manaphAve te puruSone pakaDI UbhA rAkhIne vAto karavA lAgI. game tema vartana karatI, vaLI hasAvatI ne hasatI. dina-rAta game tyAM bhaTakatI. koI rokaToka karanAra na hatuM. rAtrie pArakA gharamAM javA lAgI. gharanI bArIe UbhI UbhI pAna-sopArI maMgAvatI. zerInA nAke UbhI, jatAM AvatA puruSanA hAtha pakaDatI, vaLI paherelA vastro paNa pakaDI naTakhaTa nayano nacAvatI ne bIjA upara kAMkarA mAratI hatI. IzArA karI, tALI bajAvatI, vaLI hAtha UMcA nIcA karatI havelI dvAre UbhI UbhI jAtajAtanA nakharA karatI hatI. potAnA zarIranAM aMgone nacAvatI hatI. vaLI - mocaNa - kaMdoI kuMbhAraNa hajAmaDI, sonAraNa vagere tenI sakhIo hatI. A sakhIonA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 349 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghare ghare bhaTakatI hatI. emAM jo sakhI koI piyara gaI hoya to tenA pati sAthe vAto karavA vadhAre tene ghare jatI hatI. sakhIonA bALakone UMcAnIcA uchALI ramADatI hatI. badhI sakhIo nIca kuLanI hatI. UMcakuLanI strIo to koI tenI sAthe vAta ja kare nahi. sakhI to kevI rIte saMbhave ? parapuruSonI AgaLa moM macakoDI macakoDI vAto karavA lAgI. potAnA hoTha dabAvatI to vaLI khaDakhaDATa hasIne dAMta batAvatI hatI. sakhIonA pati UMghatA hoya to chAnI rIte cUMTI khaNIne; uThADI detI. ekAMta jo maLI jAya to kaMThe vaLagI cuMbana paNa karI letI. kayAreka gokhamAM UbhI UbhI kogaLA paNa karIne AvatA jatAM mANasone parezAna karatI. unmArge jaI rahelI dIkarInA pitA paNa kaMI ja kahI zakatA nahotA. he rAjanuM! sAMbhaLa! tArA pradhAnanI putrI potAnA gokhamAM UbhI hatI tyAre tuM ramavADIthI pAcho pharato, teM pradhAnaputrIne joI. jotAM ja tane tenI upara ghaNo rAga utpana thayo. datta maMtrIzvaranI putrI che. te jANIne tarata ja mAMgu mUkayuM. tarata ja te kanyA sAthe te lagna karyA. navI rANI zRMgArasuMdarIne mahelanI sAtamI bhUmie rAkhI. bIjI badhI rANIo pAse tuM na jatAM sAtame mALe navI rANI pAse nitya javA lAgyo. paTTarANIne dUra karI navI rANI sAthe managamatA bhoga bhogavavA lAgyo. avaguNothI bharelI rANImAM aMdha banelo tuM - te navI rANIne mahAsatI mAnavA lAgyo. - rAjarANI banI rAjamahelanA sukho rAjAnI sAthe bhogavavA chatAM paNa ochA paDyA. te avasare mahelanA jharukhethI mArgamAM zeThanA putra dhanaMjayane jato joyo. te rUpa-kaLA ane yauvanathI paripUrNa jotAM ja mArgamAM jaI UbhI. AMkhomAM AMkha meLavIne tenA upara atizaya rAgavALI thaI. vaLI bIjI vAra dhanaMjaya nIkaLyo tyAre havelInI aTArIethI tenA upara cIThThI nAkhI. te cIThThI barAbara raste jatAM dhanaMjayanI AgaLa paDI. kAmAtura thayelI te tArI rANIe je cIThThI nAMkhI, te cIThThI laI dhanaMjaye vAMcI. baMnenI najara eka thatAM, baMne kAmAtura banyA. dhanaMjaya cIThThI vAMcavA lAgyo. cIThThI-lakhANa vAMcI vicAravA lAgyo. te mane cAhe che. huM tene cAhuM chuM. rAjAnI rANI che. mane kevI rIte maLe? upAya zodhI kADhyo. nagaranI bahAra jaMgalamAMthI eka suraMga khodAvI. tenuM dvAra tArI rANI zRMgArasuMdarInA mahelamAM banyuM. bIju dvAra nagaranI bahAra jaMgalamAM. he rAjanuM! tArI manamohinI - suraMga vATe dararoja dhanaMjaya pAse javA lAgI. manamoja uDAvavA lAgI. je vAtanI tane jarAye gaMdha na AvI. strInA caritrane brahmA na pahoMcyA. to tuM zI visAtamAM! rANI potAnA patine mukI parapuruSanI sAthe bhogo bhogavavA lAgI. dhanaMjaya paNa mahAsukha mANavA lAgyo. he rAjana! dhanaMjayanI gerahAjarImAM tArA dilanI e rANI tane apAra cAhatI hatI. tene paNa tenA upara apAra prema hato. saMpUrNa vizvAsa hato. ekadA rahevADI tuM gayo hato, tyAM mArgamAM dhanaMjayano mahela Avyo. mahelanA jharUkhe, he rAjanuM! (8) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 35n zrI dhaMTroNA zero zo) Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArI UMcI najara paDI. teM zuM joyuM ? tArI te kuchaMdI rANI ane zeThane joyA. te jotAM ja tane zaMkA thaI te ahIMyAM kayAMthI ? te khAtrI karavA tarata ja tuM tArA mahele pAcho pharyo. tane pAcho pharato joI cAlAka zRMgArasuMdarI zeTha pAsethI jaldI ravAnA thaI, suraMga vATe mahelamAM, tuM pahoMce te pahelAM te pahoMcI gaI. jharukhe jaI beThI. tuM pahoMcyo tene joI. tArI zaMkA dUra thaI. tane thayuM ke mArI rANI to ahIM ja che. meM tyAM joI te to bIjI haze. vizvAsa vadhu pAko banyo. ane tuM ghaNo ja harakhAyo. vaLI, ekadA rAjamArge jatAM te rANI bIjA koI puruSanA saMge jatI joI. tyAM paNa teM thApa khAdhI. tuM chetarAyo. asatI rANI tane mahAsatI dekhANI. rAjamArgathI mahelamAM Avyo. to tArI rANIne teM zayyA para UMghatI joI. A vakhate rAjAe rANIne badhI ja vAta karI zaMkA dUra karI. teno lAbha laI rANI tane kahevA lAgI. he svAmInAtha ! tame mane ekalI mUkIne kayAMye na jatA. mane gamatuM nathI. Ama kahIne te raDavA lAgI. vaLI kahe che tame jAva cho jyAre, tyAre huM dhaturAnuM bhakSaNa karuM chuM. mane khAvAnuM bhAvatuM nathI. zRMgArasuMdarInI vAta sAMbhaLI; tyAre tane tenI vAta sAcI lAgI. te veLAe teM paNa prazcAtApanA AMsu sAryA. paNa tArI te kulaTA rANInuM hRdaya na pIgaLyuM. ekadA tame daMpattI vanakrIDA karavA udyAnamAM gayAM. tyAM latAmaMDapamAM rAtrie sUtAM hatAM. koI sarpa AvI, te suMdarIne DaMsyo. DaMkhanI sAthe te jAgI gaI. bUmo pADavA lAgI te vakhate tarata ghaNA upacAro karyA. paNa jhera na Utaryu. teNInI mUrchA pAmI. tuM ghaNo duHkhI thayo. savAra thatAM tyAM ghaNA loko bhegA thayA. rAjavaidya AvyA. gAruDika paNa Avyo. sarpanuM jhera koI na UtArI zakayuM. marelI samajI. have tene agnidAha devAnI taiyAra karI. tyAre tuM paNa tenI sAthe kASTabhakSaNa karavA taiyAra thayo. nagarajano-rAjaparivAra Adi sau tane vAratA hatA paNa tuM na mAnyo. prajA sau raDatI hatI. te avasare AkAzamArge koI eka vidyAdhara jato A ddazya joI tarata nIce Avyo. dayAjanaka sthiti jotAM rAjAne maratAM rokayo. vidyAnA baLe maMtra bhaNI, pANI chAMTatA, tenuM jhera UtarI gayuM. vaLI barAbara sajja thaI. rANI sajIvana thatAM sau nagarajano AnaMda pAmyA. kAraNa ke potAno rAjA bacI gayo. rANIne to sahu oLakhatA hatA. rAjAe khecarano satkAra karyo. hAtha joDI namaskAra karI khecarane rajA ApI. te potAnA mArge cAlI gayo. vaLI bIjA divase paNa jaMgalamAM rahyo. Akho divasa vanakrIDA karI. rAta paDatAM vaLI te latAmaMDapamAM sUtAM. he rAjan ! tuM thAkyo tarata UMghI gayo. paNa tArI rANI jAgatI hatI. te veLAe be divasathI potAnA jAra dhanaMjayane na jotAM te tArI rANI jAgatI hatI. tevAmAM dhanaMjaya zeTha tArI rANInI pAse Avyo. rANI jotAM ja AnaMda pAmI. harakhe kahevA lAgI - he deva ! rAjA to UMghI gayo che. te ja avasare tame AvyA. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 351 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNuM sAruM thayuM. ApaNA sukhane mATe ja rAjA uMghI gayo. ApaNe ahIMthI bIjA koI nagara ke dezamAM cAlyA jaIe.' dhanaMjaya kahe - he bhoLI strI ! sAMbhaLa ! rAjA jIvatAM ApaNe paradezamAM sukhe rahI na zakIe. ApaNI zodha karaze. to baMnene jIvatA nahi rAkhe. te sAMbhaLI zRMgArasuMdarIe rAjAnI pAse paDelI talavAra hAthamAM lIdhI. myAnamAMthI bahAra kADhI rAjAne haNI nAMkhavA ugAmI. paNa tAruM AyakhuM baLavAna. tarata dhanaMjayane sAro vicAra AvatAM talavAra hAthamAMthI laI lIdhI. ane he rAjan ! dhanaMjaye tane bacAvI lIdho. tyArapachI dhanaMjaya manamAM vicAre che ke gaIkAle prANapriyAnI pAchaLa prANa ApavA taiyAra thayelo rAjA, Aje A rAjAnI eTale patinI dazA jo patnI A pramANe kare to, to A duSTa budhdhivALI A strI kAle mArI paNa zI dazA kare. zuM kahevAya ? te rAjAnI rANI jo rAjAnI na thaI to mArI kema raheze ? samaja AvatAM dhanaMjaye sAcI vAta rANIne na kahI. jo jANaze to vipharelI vAghaNa mahA anartha karaze. A pramANe samajI. dhanaMjaye rANIne kaMIka bIjI rIte samajAvI, ADI avaLI vAto karI. pachI tenA paMjAmAMthI te chaTakI gayo. manamAM vairAgya utpanna thayo. tyAMthI te jaMgalanI vATe nIkaLI gayo. puNyodaye mArgamAM muni maLyA, saMyama grahaNa karyo. jyAre rAjA tuM ane te rANI savAra thatAM nagaramAM cAlI AvyAM. vaMThelI strI sAthe vilAsane bhogavatAM tArA ghaNA varSo vItI gayAM. te dhanaMjayamuni duSTa karma chedavA gurunizrAe kaThina tapa-japa-jJAna-dhyAna AdaryA. te prakRSTa dharmanI ArAdhanAe avadhijJAna utpanna thayuM. ane e ja dhanaMjayamuni avadhijJAnI tamArI sAme beThA che. he rAjan ! te pachI koI tArA duzmane vakragati azvanI bheTa tane dharI. te ghoDA para besI tuM pharavA nIkaLyo. ane te ghoDA thakI tuM amArI pAse Avyo. cAritranuM nimitta A rAjA che. te jANI sau AnaMda pAmyA. tyArapachI caMdrakumAre pUchyuM - he muni ! te strI marIne kayAM jaze ? muni - te zRMgArasuMdarI marIne narakamAM jaze. tyAMthI paNa nIkaLI ghaNA bhava rakhaDaze. caMdrakumAra munibhagavaMtanI pAsethI vAta sAMbhaLI AnaMda pAmyo. tyAre jayaratha rAjA pUche che - he gurubhagavaMta ! mArI zI gati thaze ? AvatA bhave huM kayAM jaIza ? guru kahe - he jayaratha rAjA ! ciMtA na karo. tame A bhavamAM ja mukti pAmazo. na potAnI mukti sAMbhaLI jayaratha rAjA ghaNo harSa pAmyo. A pramANe cothA khaMDanI prathama DhALa pUrI karatAM kahe che, vivekI sajjano ! A kathA sAMbhaLI viSaya-kaSAyane dUra karajo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 352 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : jayaratha kahe bhava nATaka, viSayIne dhikkAra, guru upadeza lalyA vinA, soLe A saMsAra 1 nArI asArI rAgathI, meM bhava niSphaLa kIdha, tame mujane jIvita dIyo, sAdhu vaMchita siddha. //rA viSaya tajI sasAra e, tajavo muja nirdhAra, Apa savAratha sAdhazuM, lei saMyamabhAra. all paNa paTTarANI eka che, vanamALA abhiyAna, guNavaMtI dUra tajI. pAmI kAca nidhAna. jo vaLI tasa kanyA hoya che, rati prIti suMdarI nAma, rupakaLA guNa AgaLI, "lavaNima lIlA dhAma. paNa prAkRta saMskRta zAstramAM, zaadha anekAMta, nipuNa thai paNa nipuNavara, maLatAM sukha atyaMta. ko caturAne mUrakha maLe, viNa parakhyo bharatAra, jAya janmAro jhuratAM, toDala rAma viyAra. / caturA catura milAvaDo, ahoniza karatAM goTha, payamAMhi sAkara bhaLI, kathanI nAve hoTha. Io. te mATe muja putrIe, kIdhI pratijJA ema, praznottara dIye tasa varuM, bIjo varavA nema. lo te paraNAvyA viNa lauM, jo huM saMyamabhAra, to , saMsATe helaNA, karatA adhama gamAra 10 tyA karI mujane kaho, kuNa hoze tasa kaMta ? muni kahe e beThA guNI, caMdrazekhara matimaMta. 11 AvyuM sainya tiNe same, pagalAMne anusAra, uThI rAjA kuMvarane, vinave karI juhAra. 1ro. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 353 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyA kuMvare karI muja viyate ghara calo, ma mokale, saMga karo hatA cAyatA je bhaMga, saMgi. (1all 1 - lAvaNya, ra - AkAze. jayaratha rAjAno vairAgya - duhA : bhAvArtha : munibhagavaMta pAsethI potAnI pUrvakathA sAMbhaLI jayaratha rAjA Azcarya pAmyo. caMdrakumAra paNa A strIcaritra sAMbhaLI gadgadita thayo. saMyama mArge gayelA dhanaMjaya muninI vAta sAMbhaLI prabhAvita thayo. have jayaratha vicAre che ke aho ! aho ! bhava rUpI nATyazALAmAM viSayone dhikakAra ho ! AvA sAcA svarUpane batAvanAra A saMsAramAM tyAgI mahAtmAo che. mahAtmAno upadeza sAMbhaLyA pachI have saMsAramAM koNa rakhaDe? re! re ! A nArInI saMge atizaya rAgamAM huM mUDha banyo. meM sArAsArano vicAra na karyo. dohilo mAnavabhava mAro niSphaLa gayo. paTTarANI tyajI nIca nArInA mohamAM phasAyo. he gurudeva! have mAro udhdhAra karo. mane sAcI vAta samajAI. Ape mane jIvanadAna ApyuM che. have mArA AtmAnuM kalyANa karo. mAro udhdhAra karo. pAMce IndriyonA viSayo tathA rAjya choDI daIne, have saMyamamArge AvavuM che. A mAro nizcaya che. AtmAnuM zreya karavA huM taiyAra chuM. he dayAnidhi ! mAro A nirdhAra che. paNa. paNa. mAre vanamALA nAmanI paTTarANI che. kulavAna paTTarANIne meM choDI daIne, kAcanA TukaDA sarakhI zRMgArasuMdarInA rAgamAM raDavaDyo. mArI paTTarANI vanamALAne be kanyA che. temAM eka kanyAnuM nAma ratisuMdarI, bIjInuM nAma prItisuMdarI. sAkSAt kAmadevanA gharanI be strIonA rUpane harAve, tevI manohara che. lAvaNya ane lIlAnuM dhAma joI lyo. rUpamAM kaLAmAM-guNamAM kayAMye UtaratI nahi. sakala zAstramAM pAra pAmI che. prAkRta-saMskRta zAstramAM tathA zabdavedha AdimAM vaLI anekAnta dharmamAM nipuNatA meLavI che. strIonI 64 kaLAne jANanAra teNInA yogya varanI sAthe lagna karI dauM. to mane atyaMta sukha thAya. mArI baMne putrIo catura-sujANa che. pArakhu karyA vinA jo mUrakhanI sAthe paraNAvI devAmAM Ave to teono janmAro jhUrI jhUrIne pUro thAya. vaLI jo parIkSA karIne caturanI sAthe caturane paraNAvuM to (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) upa4 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhI thAya. jJAnagoSThI karatAM divaso AnaMdathI jAya. jema dUdhamAM sAkara nAkhatAM dUdhamAM vadhu mIThAza Ave, tema yogyavaranI prApti thatAM te dAMpatyajIvanamAM mIThAza anubhave. he gurudeva ! suMdara varanI prApti mATe mArI te baMne putrIoe pratijJA karI che, amArA praznono uttara je Ape tene paraNavuM, have jo temane paraNAvyA vinA saMyama mArge jAuM to lokamAM huM helanA pAmuM. vaLI adhama loko niMdA kare. mATe dayA dAkhavIne mane kaho ke te baMne rAjaputrIono svAmI koNa thaze ? munivara - he narezvara ! sau potapotAnuM bhAvi sAthe laIne janme che. tArI te baMne kanyAnI ciMtA na karato. tyAra pachI tarata munizvare caMdrakumAra sAme joine rAjA jayarathane kahe che, he rAjan ! ApaNI sAthe je beThA che te mahAbhAgyazALI tArI banne kanyAno svAmI thaze. ghaNA puNyazALI ane guNavAna che. te ja avasare rAjA jayarathanuM sainya rAjAnA pagale pagale rAjAne zodhatuM AvI gayuM. gurumahArAjanI vAta sAMbhaLI jayaratha ghaNo AnaMda pAmyo. tyAMthI jayarathe tarata ja UbhA thaIne caMdrazekhara kumArane be hAtha joDI praNAma karyA. hAtha joDI vinaMtI karavA lAgyo. he paradezI ! mArI upara karuNA karI mArA ghare padhAro. mArI A mAMgaNIne ThukarAvazo nahi. udAra dilavALA kumAra jayaratha sAthe javA taiyAra thayA. potAnI sAthe je hatA teone vimAna thakI saune ravAnA karyA. potAnA parivAra sAthe jayaratha, kumArane laIne, munibhagavaMtane namaskAra karIne cAlyo. -: DhALa-bIjI : sidhAvejI re, nagare Ave.. (sAMbhaLa tuM re sajanI morI, rajanI kihAM ramI AvIjI... e rAga.) nija parivAra vidAya karIte, nRpazuM kuMvara besI sukhAsana sainyazuM calatAM, jayapura ga jayavaMtAjIre, puNyatA phaLa joya.. e AMkaNI. // 1 // rAjadvAre UtAro karatAM, ni rAjasabhAe jIre, pramukha savi, sajjana bheLAM thAye..jaga.. // 2 // birAje, gAyaka nagIta gAve jIre, eka maMtrI senApati zeTha rAjA rANI takhata soLa zaNagAra sajI rati, prIti, sakhio saMyuta Ave..jaga.. ||3mI zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 355 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joSI paMDita zAstra vizArada, saghaLI sabhA pUrANI jIre, paMca paMcoLI tera tilaMgA, AvyA ulaTa ANI..jaga. ko. kanyAe prazno je pUchayA, uttara ko nahi thAve jIre, sahu bole para manodraha moTo, taNa kaho kuNa pAve.. paga teja jhakhAmaNa bhANa sarIkho, kuMvara sabhAmAM beTho jIre,. te dekhI hoya kanyA aMge, kAma ataMgI peTho.jaga. ko. kuMvarane pUche najara hasaMte, sahune aMtara pADI jIre, bharaDA brAhmaNa zAstra bhaNelo, karato khetaravADI.ga. . yamunA nAme graMtha bhaNelI, puNyavihUNI tArI jIre, kSiprA caTI lai pAtra bharelI, AvI taka samArI..jaga. . pAra prazna karyA tava patie, khIcaDI kema bahu rAMdhI,(1) jIre Aja madhusmiA taka thoDI,(2) tuja tanu Aja samAdhi(3)jaga. . akSuvatI paDozaNa ghara (4) che, mahiSI sagarbhA jAtAM (5) jIre, kaMkoDA zAke kema AkhA tame taLIyAtAM ()..jaga. //holl A kema kUtarI peTa dekhAve (7) veNI sajI kaho kAMtA (8) jIre, sattAgAre dAna dIye che (9), paMtha calata zuM zrAMtA (10)..jaga. ll11ll pANI prayura ihAM kema Ave che (11) kuMDala na dharyA kAne jIre, paMthe nApitanuM ghara dIThuM (13), lyo A phaLa bahumAne (14).ga. /1rI pura bAhira bakarInuM ToLuM (15) kaho gaNI saMkhyA ketI jIre e pannarano ekapade uttara "pAlI nathI" sA kahetI jaga. (1all yamunA kathita pada artha ja ravo, yamunA tarI UtaravuM jIre, kuMvara kahe suNo rAjakumArI, pada uttara cita dhavo. jaga. 14ll. kaNa mApuM karavAnI pAlI, na jaDI gharamAM boLI jIre, "kSiprayaTikA mAna vihUNI, teNe raMdhANI bahoLI (1).jaga. ll15ll karkadhu bAvaLanI pAlI, viNamIThI chAza (2) jIre, pALI nathI Aja tAva caturthatI, teNe muja tanu sukhavAsa (3).jaga. /1cho (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 356 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghare nathI pAlI nAma pADozaNa (4) mahiSI sagarbhA pAlI jIre(5), ghara nathI hamaNAM pALI chUrI viNa, zAka karuM ye moLI ? (6).jaga. 1 pALI zunI tasa bhakSaNa pALI,(7), te viNa peTa dekhAve re, pAlI nAma kharyAdI nathI mastake, veNI sajita nitya bhAve(8).jaga. 18 dAtAzALAe dAnanI pALI, Aja tathI navi tA jIre, () gADI maLI besI AvI paga, pALI nathI (10) jeNe zrAMtA..jaga. 19 pALI nathI sarovara tiNe phATayuM, varSAjaLa chaMA AvyA jIre, (11) karNalatikA pALI nathI teNe, kuMDala doya na dharAvyAM (12)..jaga. /raol pALI kahetAM cita lallA viNa, nApita ghara navi dIThAM jIre, pAlI te utsaga nathI teNe, kiAM rAkhuM phaLa mIThAM ? (14).jaga. ra1 pAlI zabda zreNI kahIje, te nahi prAtaHkALe jIre, gharagharathI bahuLI nIkaLatI, aA gaNatI na nihALe (15)..jaga. //rarI ema pada artha suNI hoya, kanyA, kuvALe varamALA jIre, ThavatAM phUlanI vRSTi gaNatathI, deva kare ujamALA..jaga. 3ll devI svatA pragaTa AvI, sovana corI banAvI jIre, anupama occhava mahotsava karIne, bihu kanyA paraNAvI.jA. //rajo. svaduSya cIvara ne bhUSaNa, ratnajaDita dIye devA jIre, bhUpati vya gaya ratha bhaTa ve, AsI dAsa kare sevA..jaga. erapo vAsa bhuvanamAM sukha vilasatAM, te gaMdaka sura jema jIre, deva gayA adrazya thai gagane, juve kautuka jana ema.jaga. //cho cothe khaDe bIjI DhALe, suMdara rAsa rasALe jIre, zrI zubhavIra vivekI devA, avasara samaya nihALe.jaga. 1 - khIcaDI, ra - boraDI, 3 - jU. 4 - khoLo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 350 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikaTa prazno -: DhALa-ra : bhAvArtha munibhagavaMtanA mukhethI, manamAnItI paTTarANI zRMgArasuMdarInI caritralIlA sAMbhaLI jayaratha vairAgI thayo. potAnI baMne rAjakanyAno bharathAra kumAra caMdrazekhara thaze. te jANI kumArane laIne potAnI nagarI tarapha javA taiyAra thayo. kumAre paNa potAnA parivArane vidAya ApI. sainya sAthe jayaratha rAjA kumArane laIne potAnA nagara tarapha cAlyo. kumAra ane jayaratha rathamAM sukhAsana para beThA. vanavagaDAnA sauMdaryane jotAM jayapura nagare AvI pahoMcyA. sAmaiyA sAthe kumArano nagara praveza thayo. he prANI ! A jagatamAM puNyazALI AtmAo jayavaMtA varte che ke je puNya thakI puNyAtmAo sukhanA mahAphaLa bhogave che. rasAlAthI yukta jayaratha rAjA sAthe laI AvelA paroNA caMdrakumAranI paroNAgatamAM kazI khAmI rAkhI nathI. suMdara evI sAtamALanI havelIe UtAro Apyo. sevAmAM dAsa-dAsI varga mUkAI gayo. rAjA maMtrIzvara-nagarazeTha Adi rAjaparivAra kumAranA mahele avAranavAra Ave che. ekadA rAjasabhAmAM rAjA maMtrIzvara, zeTha, senApati, pramukha Adi rAjaparivAra tathA svajanAdika parivAra bhegA thayA che. rAjA paNa potAnI paTTarANI sAthe rAjasabhAmAM beThA che. koI eka nATakamaMDaLI rAjasabhAmAM AvI. rAjA AgaLa avanavA veza bhajavatAM judAM judAM prakAranA nATako bhajave che. mahephIla barAbara jAmI che. AnaMdanI lhANI vahI rahI hatI. te avasare soLa zaNagAra sajI, rAjAnI baMne rAjakumArIo rati ane prIti potAnA mahelamAMthI nIkaLI, sakhIo sAthe rAjasabhAmAM pitA pAse AvI UbhI. dAsIe Asana ApyuM. ucita sthAne rajA mAMgI baMne kumArIo beThI. rAjasabhAnA maMDapamAM nATaka cAlI rahyuM che. AmaMtraNa apAyAM hatAM te vidvAno, zAstromAM vizArada paMDito paNa AvyA. dUra dUrathI pAMcAla dezanA pAMca, tailaMga dezanA tera mahApaMDito paNa AvyA hatA. AkhIye sabhA ThaTha bharAI gaI hatI. rAjAnI AjJA laI rAjakuMvarIe sabhAne uddezIne prazna pUchayo. te sAMbhaLI sabhAmAMthI koIe javAba na Apyo. vaLI bIjA paNa savAlo pUchyAM. javAba koIe na Apyo. sahu sAMbhaLI vimAsaNamAM paDyA. sabhAmAM sannATo chavAyo. eka bIjAnuM mo jovA lAgyA. aMdarodara gusapusa karavA lAgyA. paNa koI kuMvarI sAme javAba ApavA hiMmata karatuM nathI. kAraNake manamAM zaMkA che mAro javAba sAco haze ke khoTo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 358 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharekhara ! A kuMvarIo ghaNuM bhaNelI che. temanI pAse jJAnarUpI mananuM moTuM sarovara che. te sarovaranA taLiyAno tAga koI pAmI zakatuM nathI. A sabhAmAM caMdrakumAra badhAthI judA tarI AvatA hatA. mukha upara tejasvItA jhaLahaLatI hatI. jANe sAkSAt bIjo sUrya na hoya tevA dIpatA hatA. baMne rAjasutA kumArane jotAM ja atizaya sneha utpana thayo. snehanA kAraNe kumAranI upara rAgavALI thaI. AnaMdathI kumArane potAnA prazno hasatAM hasatAM pUchavA lAgI. sahuthI judA ja zobhatA deva sarakhA rUpavALA kumArano javAba zuM che? te sAMbhaLavA sahu Atura hatA. kumArane je prazna pUchAyo hato te A pramANe.. "he rAjavaMzI kumAra ! bharaDA nAmano brAhmaNa ghaNAM zAstro bhaNyo. te bhaNI zAstra vizArada thayo. paNa vArasAmAM maLelI pitAnI jamInanI vAvaNI karavAno bharaDAne zokha ghaNo hato. khetIvADI saMbhALato AnaMdathI jiMdagI jIvato hato. A brAhmaNane patnI paNa ghaNI bhaNelI hoMziyAra hatI. tenuM nAma yamunA hatuM. paNa nasIba yoge puNyathI te pAtaLI hatI. chatAM samaju ane zANI hatI. baporano samaya thatAM svAmI mATe bhAta laIne AvI che. bhAtamAM khIcaDI ane chAza. he paradezI rAjakumAra ! bharaDAe AvatI patnIne paMdara prazno pUchyA. bhaNelI yamunAe tenA javAba paNa sAcA ApyA. e prazno ame tamane pUchIe chIe. tenA Apa javAba ApIne amAro saMzaya dUra karajo. prazno- 1. Aje khIcaDI vadhAre zA mATe rAMdhI? 2. chAzamAM madhuratA mIThAza ochI kema che? tArA zarIramAM Aje svasthatA che? madhruvatI ApaNI pADozaNa ghare che? mahilI sagarbhA che? Aje tame kaMkoDAM (zAkamAM) AkhAM kema taLyAM che? ApaNI A kUtarI peTa kema dekhADe che? 8. he strI ! Aje tame mAthe veNI kema sajI che? 9. Aje satrAgAramAM dAna kema Ape che? 10. zuM Aje tame cAlIne AvyAM to paNa thAka lAgyo nathI? 11. Aje ahIMyAM ghaNuM pANI kema AvyuM? 12. tame kAnamAM kuMDaLa kema dhAraNa karyA nathI? - 4 che (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 3pa9 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. rastAmAM AvatAM hajAmanuM ghara joyuM ? 14. A mIThAM phaLo tamane premathI ApuM chuM. tame lezo ? 15. ApaNA nagaranI bahAra bakarIonuM moTuM ToLuM che, te keTalI che ? ' hai kumAra ! A amArA paMdara prazno. paNa zarata amArI e che ke badhA praznano javAba eka zabdamAM Ave vA eka padamAM Ave. yamunA strIe je javAba svAmIne Apyo te ja javAba Avavo joIe. baMne kuMvarInI vAta sAMbhaLI tarata ja kumAre javAba Apyo. kumAra - he rAjasutA ! tamArA paMdara praznono javAba ekapadamAM "pAlI nathI" kuMvarI - dhanyavAda, dhanyavAda ! kumAra tamane dhanyavAda. baMne kuMvarI pitA sAme joIne kahevA lAgI - pitAjI ! paradezI kumAre paMdara praznano javAba je 'pAlI' Apyo. te sAco che. mArmika javAba sabhAsado sAMbhaLI eka bIjAnAM moM jovA lAgyA. kaMI ja samaja na paDI. ane ghaDIbhara stabdha thayA. rAjA - kumAra ! javAba sAco che. paMdara prazno sabhAne samajAvo. kumAra - rAjan ! Apa sau sAMbhaLo. pahelo javAba, khIcaDI rAMdhavA mATe dALa-cokhA mApavA mATe pAlI (mApa mApavAnuM sAdhana) gharamAM ghaNI ja zodhI. na jaDI. tethI mApa vinAnI khIcaDI ghaNI raMdhAI. 1. 2. 3. 4. 5. S. boraDI bAvaLanI pAlI nathI. tethI bakarIe `AdhuM nathI. te kAraNathI dUdha mIThuM na ApyuM. je kAraNe te dUdhanA dahIMnI chAzamAM mIThAza kayAMthI hoya ? Aje mane tAvanI pALI (tAvano vAro) nathI. te kAraNe mane tAva Avyo nathI. mATe mane zarIramAM svasthatA che. pAlIbena nAmanAM mArA paDozaNa nathI. pAlI nAmanI bheMsa sagarbhA che. gharamAM churI kAtara cappu pAlI na jaDI. je kAraNe kaMkoDAM zeM sudhArAya ? cappu na jaDatAM kaMkoDAM AkhAM ja telamAM taLyAM. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 360 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. kUtarI pALelI che, paNa haju tene khAvA ApyuM nathI. bhUkhI thaI che. tethI te pUMchaDI paTapaTAvatI peTa dekhADatI pharyA kare che. pAlI nAmanI jU (jU nI jAtamAM eka jAta) mAthAmAM nathI. tethI mAthAmAM phUlanI veNI dhAraNa karI che. nagarInI dAnazALAmAM dAna devAnI pAlI (vArI) Aje nathI. tethI satranA ghare dAna Ape che. huM gharathI nIkaLI khetare bhAta devA AvatI hatI. tyAre ApaNA pADozI te gADuM laIne jaI rahyo hato. teNe mane joI kaho ke mAruM gADuM tamArA khetara bhaNI jAya che to besI jAva. mATe huM besIne AvI chuM. tethI pagapALI AvI nathI. mATe thAkI nathI. tethI huM ghaNI ja svastha chuM. 11. sarovaramAM pANI ghaNAM bharyA che paNa pALI nathI, pALa bAMdhI nathI. tethI pALa vinAnuM sarovara kinAro phATatAM ahIMyA pANI ghaNuM AvyuM che. 12. kAnamAM pALI (kANuM pADIne viMdhAvavuM te) nathI. te kuMDala kayAMthI paherI zakAya? mATe kuMDaLa dhAraNa karyo nathI. 13. rastAmAM AvatA pALI (nizAnI-hajAmanI koI na hatI) na dekhAI. pALI vinAnuM ghara paNa na joyuM. tethI nApita-hajAmanuM ghara mArA jovAmAM na AvyuM. 14. meM sADI AkhI paherI nathI. tethI pAlavanI pALI (khoLo) nathI. to phaLa kayAMthI dhAraNa karuM? mIThA phaLa kevI rIte huM dhAraNa karuM? 15. bakarIo badhI lAIna (pALI-zreNI) mAM nathI. kAraNake savAre bakarIo potapotAnA mAlikanA gharethI judI judI dizAethI cAlI AvatI hatI. gAmanA goMdare bhegI thaI to judI judI jagyAethI AvelI bakarInI gaNatrA kayAM karavI ? mATe bakarIonI meM saMkhyA gaNI nathI. A pramANe kuMvare "pAlI nathI" javAbamAM dareka praznono artha ghaTAvyo. te sAMbhaLI harSa pAmelI rati ane prIti baMne rAjakuMvarIe kumAranA gaLAmAM varamALA AropI. kumAranA prabaLa puNyaprabhAve AkAzamAM AvelA devoe phUlanI vRSTi karI ane jayanAda bolAvyo. tarata ja rAjasabhAmAM deva-devIo AkAzamAMthI UtarI AvyAM. te pragaTa thatAM sahu sabhAjano harSa pAmyA. devIzaktie rAjasabhAmAM maNimotI jaDelI sonAnI corI banAvI. sohAmaNo maMDapa baMdhAvyo. jenA sAnidhyamAM deva devIo hoya tyAM vAra zI lAge? mAtra IcchAno vilaMba hoya. jayaratha rAjAe potAnI baMne kuMvarIone mahAmahotsavathI lagnavivAha karyo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 36 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devoe - devaduSya vastro tathA ratnajaDita AbhUSaNo ApyAM. jayaratha rAjAe hAthI-ghoDA-2tha tathA sainya ApyuM. dAsa dAsIo paNa sevA karavA mATe ApyAM. kumAra to sAkSAt devalokanA sAtamALanA gaganacuMbI devAlaya jevA rAjamahelamAM rati-prIti rAjadulArI sAthe daivI-sukho bhogave che, jyAre potAnA kArya patyA bAda deva-devIo svasthAne cAlyA gayA. nagarajano to A kautukane Azcarya thakI joI ja rahyA. bIju bole ? kumArane dhanyavAda ApatA hatA. A pramANe cothA khaMDane viSe suMdara 2sathI pUrNa evA A rAsanI bIjI DhALa samApta karatAM kavirAja kahe che ke vivekI devo avasara mATe samayanI rAha jotA hoya che. zaNagAra maMjarIte have, teDAvI kahe tuma mAta pitA ghara y raho, caritra suNI thayo, vairAgya ama sukhabhara kuLavaTa ema kahI ekalI mokalI, gupta vAta hoya nava goTha caMdrazekhara rAjA vAta gIta -H duhA H tR mUrakha doya doya biThuM, vinode zAstranI, rasabhara te zAstra vinodathI, sajjana nidrA kalahathI, vyasane cAra paMDita cAra gaLA nava maLe, dharmavAta maLe, vikathA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 362 kALa ni kALa zubha lAto hajUra, bharapUra.. // 1 // rIta, citta.. AcI karaMta, gamata.. llll gamata, tigamaMta.. // 4 // thAta, lAta.. llll Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -H duhA H bhAvArtha : jayaratha rAjA potAnI baMne kuMvarInA lagna karI virAma pAmyo. zRMgArasuMdarInuM caritra munibhagavaMta pAsethI sAMbhaLyuM. tyArathI vairAgI thayelo jayaratha zRMgArasuMdarIne bolAve che. zRMgArasuMdarI rAjA pAse AvI. jayaratha kahe che - re ! zRMgArasuMdarI ! tamArA caritra jANyAM-sAMbhaLyAM. te sAMbhaLavA thakI mane A saMsArathI vairAgya utpanna thayo che. have tame AjathI tamArA pitAne ghare jaI raho. mAre tamArI jarUra nathI. tame have ahIM rahevAne lAyaka nathI. A pramANe kahIne ekalI zRMgArasuMdarIne piyeranI vATe mokalI dIdhI. vAta te baMne sivAya bIjuM koI jANatuM nathI. te have caMdrazekhara ane jayaratha rAjA baMne sAthe ja rahe che. kumAranI sAthe jJAnagoSThI karatAM AnaMdamAM ghaNA divaso pasAra kare che. zAstranI vAto kare, kayAreka AnaMdapramodanI vAto kare. A rIte ArAdhanAmAM rahetAM ghaNo kALa cAlyo gayo. kahyuM che ke sujJa-sajjano potAno samaya zAstranI vAtomAM, prabhunAM gIta-gAnamAM, AnaMdathI pasAra kare che. to mUrkha ane gamAra loko nidrA-kalaha-niMdA-vikathA karavAmAM samaya pasAra kare che. jyAM jyAM be-cAra paMDito bhegA thAya tyAM tyAM dharmanI, zAstronI sArI sArI vAto kare, ane sAMbhaLavA paNa maLe. jyAM jyAM be-cAra ke sAta mUrkha bhegA thAya tyAM tyAM vikathAnI vAto kare che. jo vAta viNase to aMdaroaMdara ekabIjAne mAravA paNa UbhA thAya che athavA aMdaro aMdara lAtolAta paNa mAre che. eka ti rAyane zItajaLA nadI tAru lokanI na jANe 'vasumati -: DhALa-3 : (dezI - copAInI..) caMdrakumAra, keli karatA AvyuM pura, loka juve yAle hAma, uchaLe jaLa DubADaze, zrI-phaLa lei pUjana cAlyA pura bahAra, bahulA rahI dUra. ||1|| kallola uddAma, dhase. ll zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 363 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvara rRpa juve tiNe same, saritApura sA upazame, rAya bhaNe nara ekane tyAMhi, nAvA vara eka lAvo AMhi. ||gI te paNa lAvyA beThA hoya, nadI jaLakrIDA karatA soya, jaLamAM eka, divyAbharaNa vibhuSita cheka. // 4 // lIyo ApaNe, nadIpura bhaNe, ehate jhAlI sanmukha nara jAto dekhI nRpa tAva haMkArI jema jema rAya taNe mata vismaya thayo, dhAya, tema tema te nara re jAya. [5] kuMvara kahe surakSobhata bhayo, taratI uMco AvIyo. InI ame deva svarupa. lI huM tagarIto rAya, keTalo paMtha te nAvA gai, tava Ubho rahyo te sthira thai. oi pUMThe tRpa rahI, veNIdaMDa nija hAthe grahI, kheMcIne lAvIyo, tava kevaLa mastaka aMga upAMga ta dIThuM jigye, mastaka putarapi zira saMyuta dekhIyo, paNa te hoya lahI vismaya zaMkA mata vasI, deva vinA koNa tame cho pUche bhUpa, e zira kahe bIjuM zira kahe tuM koNa thAya ? nRpa vaMde tara bhaNe tRpa thai viNa anyAya, muja vINA grahI kema kheMcAya ? ||10|| dharmI tapasvI ekalI nAra, vRdhdha atAtha te durbaLa bALa, tAsa parAbhave nRpa rakhavALa, AvaMta paMcama loka rAjA anyAye anusare, tAsa buMba koNa AgaLa sAMbhaLI rRpa 'dhammila mUkIyo, tava te tara gajarupe upara tRpa asvArI thayA, caMdrazekhara paNa sAthe gayA, *vAraNa utpatIyo AkAza, sasaro jamAi beThA pAsa. [13] loka sarve vAyA uccarI, kautuka jotAM sarva nagarI, hastI gayo bihute tyAM ThavI, hoya juve dharmaghoSa dekhI munirAya, vI beThA pALa. ||11|| thayo. [12]] jAya jamAi zvasura eka varta "sAmaja 2 jaLamAM tAkhyuM tisye, zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 364 mastaka yuta thayo. // zakti nahi isI, kare. ? apaharI, vatalIlA zItaLa UtarI. [14] navI, chAMya. // 15 // Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUche gurune saMzaya bharyA, svAmI amane koNe saMhAryA, gajape ihAM mukI gayo, tava te sva pragaTapaNe thayo. /1 sAdhu kahe suNa jayaratha rAya, e sura tuja guru bAMdhava thAya, zavirati lahI deva e duo, zrAvaka dharmano mahimA juvo. //1ii avadhinA tujane dITha, viSaya pramAde 'rakta viziSTha, rakhe sahora take jAya, pratibodhata lAvyo ama pAya. /18 ghaNA svisa tame gehe rahI, joya sutA paraNAvI sahI, kanyAdAna vizeSe dIyo, bAMdhava jANI naciMto kiyo. 19 deva kahe saMyama sAdhaze, to amathI . paNa sukhIyo thaze, sAMbhaLI ema tRpa dIkSA lIe, veza upadhi saghaLI deva dIe, //raol gurukuLavAse bahuzruta thayA, kAma viDaMbaNa cUkI gayA, "kevaLa pAmI viyaryA bahu, sAdi anaMta varyA zivahu. 21 jayapura AvI devakumAra, satye tRpa suta thAyo sAra, sva adrazya thayo teNIvAra, kuvara gayA nija mahela majhAra, rara supa kuMvaranuM dekhI vizALa, kavi upamA deve tatkALa, makaradhvaja rahe svarga majhAra, tehane che rati prItinAra. sIraso. kAmadeva vaMThayo jaga bhame, sva nA tiri ghara ghara rame, aMga vihaNo paMDita kahe, e sAthe ghara kema nirvahe. 24 rati prIti pati kleza karI, roSabharI gharathI nIsarI, khIra samudra jhaMpo karI, jayaratha rAjakuLe avatarI. rapa anaMga tAsa viyoge bharyo, naMdanavana jai bahu tapa karyo, kAzI tIrtha kahyo avatAra, kAmadeva rupa caMdrakumAra //cho caMdrazekharano rAsa rasALa, cothe paMDe trIjI DhALa zrI zubhavIra vayata rasa bharyA, zrotAloka suNI cita TharyA. raNal 1 - pRthvI, 2 - rAva-buma, 3 - coTalI, 4 - hAthI, 5 - hAthI, pha - Asakta. - (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Tii lokha kALo do 365 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-3 : bhAvArtha: sajjana caMdrakumAra ane jayaratha sasarA baMne AnaMdapramoda karavAnA bahAnAthI nagaranI bahAra udyAnamAM jAya che. sAthe thoDo parivAra paNa che. nagaranI bahAra pAdaramAM udyAna che. udyAnanI paDakhe zItalA nadI vahI rahI che. varSAkALa Rtu vahetI hatI. nadImAM varasAdanA kAraNe pUra caDI AvyAM che. nagaraloka nadInAM pUra jovA UmaTyAM hatAM. uparavAsathI ghaNuM pANI AvatuM hovAthI nadI be kAMThe vahetI hatI. taravaiyA paNa A nadInA pUramAM javAnI hiMmata karatA nahotA, evA pUranA kAraNe nadI gAMDItura banI hatI. jema jema samaya jato gayo tema tema pUra vadhavA lAgyuM. pANImAM uchALA evA AvatA hatA ke jANe hamaNAM samagra pRthvIne DubADI deze. nadIne zAMta karavA loko hAthamAM zrIphaLa-kaMku Adi pUjApo laI nadIne vadhAvavA lAgyA. te TANe kumAra ane jayaratha rAjA paNa nadInA pUrane jovA AvyA. jayaratha rAjA sAthe kumAranI cakora draSTi pUranA pANI upara paDatAM nadInA pANI zAMta thayAM. pUra UtarI javA lAgyAM. upazama pAmela nadI joI rAjAe kinAre UbhelA lokamAMthI eka mANasane nAvika pAse mokalyo. nAvike samAcAra rUpa teDuM AvyuM. jANI, AnaMdathI potAnI nAva laI jaldI rAjA AgaLa AvI Ubho. jaLakrIDA karavA mATe jayaratha caMdrakumArane sAthamAM laI nAvamAM beTho. nAvikane AjJA maLatAM nAva haMkArI. jota-jotAmAM nAva saDasaDATa nadImAM doDavA lAgI. nadI kAMThe UbhelA loko paNa have dekhAtA baMdha thaI gayA. te vakhate divya vastrothI zobhato koI eka mANasa nadInA vaheNanI sAme jato joyo. te puruSanA rupathI kheMcAyela rAjAe nAvikane nAvane te mANasa tarapha laI javA AjJA karI. kumArane kahe ke ApaNe A mANasane pakaDI laIe. nAvike bamaNA vegathI te mANasanI pAchaLa nAva doDAvI. te puruSe joyuM ke nAva mArI pAchaLa AvI rahI che. to te paNa bamaNA vegathI AgaLa AgaLa doDavA lAgyo. harIphAI joradAra cAlI. rAjA tathA kumArane vadhAre Azcarya thayuM. kumAra kahevA lAgyo - mahArAjA ! mAno na mAno paNa koI deve ApaNane bhaya pamADavA mATe A kutUhala UbhuM karyuM che. paNa kaMI ApaNe bhaya pAmavAnA nathI. nAva to ghaNA vegathI doDI rahI che. nadImAM ghaNo paMtha gayA pachI te kutUhala puruSa thobhI gayo. sthira thaI Ubho rahyo. kSaNavAramAM kumAra ane rAjA tyAM AvI gayA. rAjAe te puruSanA mAthAnA vALa pakaDI Ubho karyo to vadhAre vismaya pAmyo. kAraNa vALa kheMcatAM ja vALa sahita mastaka hAthamAM AvyuM. dhaDa vinAnuM mastaka jotAM ja rAjAe mastaka pANImAM pheMkI dIdhuM. zarIranA aMgopAMga na jotAM ja, mAthuM tarata ja pheMkI dIdhuM. to vaLI pharIthI te mAthuM jovAmAM AvyuM. paNa vaLI bIjuM Azcarya. eka mAthAne badale be mAthAvALo mANasa thayo. be mAthA dekhAyAM. kumAra ane rAjAne Azcarya sahita zaMkA paNa thaI. baMne sAmasAmA joI rahyA. nAvika paNa Azcarya pAmyo. eka bIjAne kahe jarUra (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 366 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A koI deva mAyA che. te vinA AvA Azcaryo nadImAM saMbhave nahi. rAjAe pUchyuM - tame koNa cho? deva mAyAvI - ame deva chIe. bIjo deva - tuM koNa cho? rAjA - he devalokanA devo! huM jayapura nagarano jayaratha nAme rAjA chuM. deva mAyA - rAjA cho ! rAjA thaIne anyAya karyo. rAjA - (AzcaryathI bole che) meM anyAya karyo? kayAM karyo? deva mAyA - hA ! mArA mAthAnA vALa vinA aparAdhe zA mATe kheMcyA? rAjanuM! sAMbhaLyuM che ke jagatamAM dharmI, tapasvI ekalI strI, vRdhdhA paNa anAtha hoya tathA pAMcamo nirbaLa bALaka. A pAMce kayAMye parAbhava pAmatAM hoya to tenuM rakSaNa nagarano rAjA kare che. A vAta lokaprasidhdha che. paNa paNa ahIM to rAjA anyAya karato hoya to ama jevAnI bUma-avAja koNa sAMbhaLe? amAre konI pAse jaI vAta karavI? potAnI upara AkSepathI mUkelI vAta sAMbhaLIne, rAjAe tarata ja coTalo mUkI dIdho. tyAM bIjuM navuM ja Azcarya. jevo coTalo choDI dIdho. tyAM ja te paLe te mANasa hAthI banI gayo. nAvane choDI rAjA ane kumAra jaLamAM rahelA hAthI upara caDI beThA. potAnI upara baMne beThA joI hAthI gaganamAM UDavA lAgyo. kAMThe UbhelA loko kutUhala joIne bUmo pADavA lAgyA. re loko! doDo! doDo ! "A hAthI ApaNA rAjAnuM tathA kumAranuM apaharaNa kare che" gagane rahelA hAthIne koNa pakaDe? loko kinAre rahI gayA. kumAra ane rAjA to dUra dUra AkAzamArge cAlyA jAya che. tyAM eka vanamAM hAthI e rAjA ane kumArane laIne nIce Utaryo. potAnI pITha uparathI te baMnene nIce UtArI cAlyo gayo. sasaro-jamAI baMne vananI lIlAne jovA lAgyAM. ajANyA kSetramAM vananI aMdara nIDara kumAra, sasarA sAthe vananI zobhA jotAM cArekora ghUmI rahyA che. pharatAM kumAranI najare dUra dUra eka taruvaranI chAMye munibhagavaMtane joyA. jotAM ja baMnenA haiyAM harakhAyAM. vege munibhagavaMtanI samIpe AvI pahoMcyA. vidhiyukta vaMdana karI, guru samIpe vRkSanI zItaLa chAyAmAM baMne beThA. jJAnI gurubhagavaMte dharmalAbhanA AzIrvAda ApyA. baMne zaMkAbharyA ja AvyAM hatAM. zaMkAne samAvavA vinayapUrvaka kumAre pUchyuM - he gurubhagavaMta! amAruM apaharaNa koNe karyuM? zA mATe karyuM? vaLI te hAthI rUpe amArI sAme AvI, amane A vanamAM zA mATe mUkI gayo? munibhagavaMtanuM nAma dharmaghoSa vijayajI hatuM. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 367 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra prazno pUchato hato. gurudeva sAMbhaLatAM hatAM. pUchatAM kumAra jyAre aTakyo tyAre jJAnI gurubhagavaMta bolyA - kumAra ! ATaluM bolyA. tyAM to te vakhate eka deva pragaTa thayo. kumAra - kaho gurudeva ! amane ghaNAM Azcaryo dekhAya che. guru - he kSatriyavaMzI ! he caMdrazekhara ! he jayaratha ! je deva hAthI thaIne tamane ahIM laI Avyo che. te ja A deva che. baMne mahArathIo devanI sAme jovA lAgyA. be hAtha joDI kumAra bolyo - he svAmI ! A deva koNa che? guru - he caMdrakumAra ! A deva jayaratha rAjAno moTo bhAI che. jayarathanA gurubaMdhue pUrvabhave dezavirati pAmI dharmanI ArAdhanA zrAvakapaNAmAM rahIne ghaNI karI. zrAvakadharmanI ArAdhanA juo! kevo teno mahimA che. to sarvaviratirUpa sAdhu dharmanI vAta zI karavI ? dezaviratinuM zudhdhapaNe pAlana karI samAdhimaraNa pAmI te deva thayo. tyAM utpana thatAMnI sAthe avadhijJAnanI prApti. tarata ja tyAM teNe upayoga mUkI joyuM. mArA bhAInI A dazA ! bhAtRpreme kheMcAIne Avyo. ' viSaya pramAdamAM Asakta evo tuM tAro dharma bhUlyo. tArI upara apAra karuNA AvI. rakhe mAro bhAI narake cAlyo na jAya. narakabhItithI bhaya pALelA A deva tAro udhdhAra karavA, tane pratibodha pamADavA mATe tane amArI pAse laI AvyA che. jayaratha ! tArA nagaranI bahAra udyAnamAM padhArela muni bhagavaMta pAsethI tArI rANInAM caritro sAMbhaLyAM. te sAMbhaLI tuM virakta thayo. tArI pharaja pUrI karavA, kuMvarInA lagna lIdhA. paraNAvI paNa dIdhI. kuMvarInA lagnamAM Aja deve tane sahAya karI hatI. tene temAMthI ciMtAmukta karyo. paNa tArA vairAgyanA ubharAmAM mohanuM pANI bhaLatAM vairAgya zamI gayo. gurunI vANI sAMbhaLI jayarathane vaLI vairAgyanA bhAva pragaTa thayA. vaLI te ja vakhate deva bolyA - he rAjanuM! haju bAjI hAthamAM che. jo cAritra lezo to amArAthI paNa ArAdhanA baLe AgaLa nIkaLI jazo. amArAthI paNa vadhAre sukhIyA thazo. devanI vANI sAMbhaLI jayaratha rAjAe tarata ja dharmaghoSa munibhagavaMta pAse dIkSA aMgIkAra karI. deve sAdhuveza Apyo. gurukuLa vAsamAM vasatA jayaratha rAjarSi guru sAthe viharavA lAgyA. sAthe jJAna-dhyAna-tapa-tyAga Adi utkRSTapaNe sAdhanAnI dhUNI dhakhAvI, bahuzruta thayA. kAma viTaMbaNA to dIkSA dinathI aLagI thaI cUkI hatI. utkRSTa ArAdhanAe kevaLa ApyuM. rAjarSi kevalajJAna meLavI, pRthvItaLane viSe vicarI bhavya jIvono upakAra karavA lAgyA. AyuSyapUrNa thaye sAdI anaMta evA zivavahunA adhikArI banyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 368 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSe sidhAvyA. dIkSA pachI te deva tyAMthI jayapura nagare Avyo. sAthe caMdrakumArane laI Avyo. jayaratha rAjAnA kuMvarano rAjyAbhiSeka karI gAdIe sthApana karyo. tyArapachI te deva potAnA sthAne cAlyo gayo. caMdrakumAra paNa tyAM rahela potAnA AvAse rati-prIti baMne patnI pAse pahoMcyo. caMdrakumAranuM atizaya sohAmaNuM rUpa joI kavi ahIMyAM upamA ApatA kahe che - kAmadevano vAsa svargamAM che. tene rati-prIti nAmanI be strIo che. rUpALI strIo hovA chatAM A kAmadeva vaMThayo. gharamAM be strIo hovA chatAM bhogano bhikhArI thaI, jagatamAM bhamavA lAgyo. deva-tiryaMca-manuSya Adi badhAnA ghare ramavA cAlI jato. rati-prIti potAno pati paraghare ramato joI cittamAM kaleza dhAraNa karavA lAgI. klezanA kAraNe pati upara krodha karavA lAgI. chatAM kAmadeva patnInI vAta na sAMbhaLatAM, ghara ghara ramavA lAgyo. svAmI na sudharatAM roSa bharI baMne strIo gharamAMthI nIkaLI kSIra samudramAM jaI jhaMpApAta karyo. te ja baMne strIo tyAMthI marI A jayaratha rAjAne ghare AvI avatarI. to to kAmadevanuM zuM thayuM ? kavi AgaLa kahe che te kAmadeva potAnI baMne strIo potAne choDIne cAlI jaze. te svapneya vicAryuM nahotuM. chatAM jIvanamAMthI te baMne strIo cAlI javAthI ghaNo zokAtura thayo. paNa have kare zuM ? te baMne strIonA viyoge meruparvata upara rahelA naMdanavanamAM jaI kaThita tapa karavA lAgyo. tapa karatAM zarIra gALI nAkhyuM. tyAM potAnuM AyuSya pUrNa karI kAzI rAjAnA ghare avatAra lIdho. sAkSAt kAmadevanA rUpane dhAraNa karato te kAzInarezano kumAra te ja A caMdrazekhara kumAra thayA. A pramANe caMdrazekhara rAjAnA A rAsanA cothA khaMDanI trIjI DhALa pUrI karatAM kahe che ke A DhALa ghaNA rasathI bharapUra vacanothI kahI. he zrotAjano ! tame te sAMbhaLI tamArA cittane zAMta karo. je sAMbhaLavAthI tamArA cittane AnaMda thaze ane sAte koThe TADhaka maLaze. sukha vAdaLa zyAma vasudhA vilasatA garjarava ghaTA navapallava gagane -H duhA H -- kuMvarane kare, thai, caDI, Avyo vIjaLIo mora vasaMto (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 36 kare varSAkALa, jhabakAra. // 1 // jaLadhAra, TahukAra. // 2 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkhI khetI citrazALI varSA daMpattI mALA karatAM e nagara tehave kuMvare pUche joie te mAMgo parivrAjaka taruvare, vaLatuM muja vizvadatta gurutta auSadhi malayaphruTa giri sAdhana vidhi meM kSetrapALa kare karSaNI, vItI ramatAM eka te, taNI racanA juve, zata guru eka eka ti AvIyo, paMthI sukhIyA jaNA, gaganethI Utaryo, tApasa Adara bahu dIyo, te dIye kuMvara hi zArada sogaThAM beThA thakI, AvyA kaho vaLI, tavi dharazo kahe, jojana patha lepathI, AjJA e huM karuM, utpAtathI, gurutaNuM, kalpa che. upare, bahu karI, navi vighna te. e vayana tumacI suNI, janma kIrti zata yojana giri dUra che. aSTamI Adi pUrNa ti, kRSNa caturthI Aja che, jo vizrAme pahocI zakuM, jo sukhe, kuMvara kahe jAo AvIzuM ema te, guru vasudhA nijaghara sukha khelatA bhadradatta muja gaMgAtaTa oLakhANa muja che te vividha thai siddhi sAtama 370 yojana Aso bAjI lei saptama eka zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa kuNa girino pharatA AziSa kAMi eka mAhe Avyo AzA sAdhana che ti kRSNa caturdazI cAlo muja jhAlo muja nizi tuma jAya, vilasAya. ii mukhavAsa, gayo kAja mAsa. // 4 // vizALa, mALa. // 5 // juvAna, EIGI. 11911 ? lAja. llll nAma, vizrAma. Ill sAra, prakAra. IllA lagAra, rakhavALa. // 1 // AkAza, sarAza. [11] bhamaMta, dharaMta. // 1 // sAta, rAta. ||1|| sAtha, hAtha. [14] pAsa, AkAza. [15] Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArIne muja kahI sAtame, giri jai maLI kahe ema, sAnidhya nirbhaya japo, muni paNa japato tema. 1cho bAlatApasa kumAra -: duhA : bhAvArtha : jayapura nagaramAM rati ane prIti sAthe saMsAranA sukho bhogavatA, caMdrazekharanA AnaMdamAM divaso javA lAgyA. samayane jatAM vAra lAgatI nathI. varSAkALa AvI gayo. varSARtumAM aSADhI mAsanA AkAze ghanaghora vAdaLo caDI garjArava karatAM hatAM. vIjaLIonA jhabakArathI pRthvIne paLavAra mATe prakAza nAkhI saMtAkukaDInI ramata karatI hatI. kALAbhammara vAdaLomAMthI megharAja mUzaLadhAre pRthvIne navarAvato hato. meghanA avAjo sAMbhaLI moralAM gelamAM AvI mIThA TahukAro karatAM hatAM. ghaNA varasAdathI vasudhA navavadhUnI jema navapallavita thaI hatI. ghaTAdAra vRkSomAM paMkhIo mALAmAM lapAI rahyAM hatAM. vaTemArga paNa potAnA ghara bhegA thaI gayA hatA. aSADhI mahino vAvaNIno kahevAya. kheDUto potAnA khetaromAM vAvaNI karatA. jagatanA loko sukhI thatAM pharatAM hatAM. ghara ghara AnaMdanI lhANI hatI. khetaromAM manamAnyA mola pakavavAnI AzAe sau sukhI thatAM hatAM. nagaramAM potAnA mahele caMdrakumAra rati-prIti tripuTI paNa managamatA vAtAvaraNamAM sukhone vilasatA hatA. samaya jatAM varSAkALa pUro thayo. Aso mahino - zarada Rtu AvI UbhI. daMpattI sAtamI mALanI aTArIe sogaThAM bAjI rame che. vaLI bIjI paNa ramato khelatAM nagaranI zobhA jotAM AnaMdamAM divaso jAya che. eka dina sAtame mALe sogaThAM ramatAM hatAM. te TANe gaganamArgethI navajuvAna eka tApasakumAra kumAranI pAse AvI Ubho. tApasane jotAM ja kumAre sogaThAMnI bAjI hAthamAMthI mUkI dIdhI. tarata Ubho thaI gayo. tApasano Adara satkAra karyo. tarata ja tApase vaLatAM AzIrvAda ApyA. besavA Asana ApyuM. kumAra kahe - kaho tApasakumAra ! Apa kayAMthI padhAro cho? ApanuM nAma? vaLI.. mAruM zuM kAma paDyuM? je kAma hoya te jaNAvo. manamAM zaMkA ke zarama rAkhazo nahi. tApasa kahe - he kumAra ! mAruM nAma bhadUdatta che. gaMgA nadInA taTamAM tApasIno moTo eka Azrama che. tyAM ghaNA tApasI rahe che. temAM huM paNa rahuM chuM. AzramanA agresara moTA tApasa vizvadatta nAme rahelA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 31 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. te mArA guru che. mArA guru pAse jJAnano khajAno ane auSadhino bhaMDAra che. gurunI sevA thakI prasanna thaIne gurujIe mane auSadhikalpa graMtha Apyo che. te auSadhio malayagirinA zikhare vividha prakAranI rahelI che. malayagiri upara auSadhino bhaMDAra che. auSadhikalpanA AdhAre mAre auSadhione oLakhavI che. malayagirivara para javA mATe vidhipUrvaka ghaNI ja sAdhanA karI. chatAM temAM saphaLatA na maLI. kAraNa ke A parvatano adhiSThAtA kSetrapAla che. parvata tathA auSadhanuM rakSaNa karato A yakSarAja ghaNA vighno nAkhe che. mArI sAdhanAmAM bhaMga kare che. vaLI aneka vidyAnA jANakAra, ne sidhdha karanAra, ghaNA maMtrone paNa sidhdha karyA che jemaNe te mArA gurudeva caraNamAM lepa karIne AkAzamAM so jojana sudhI bhramaNa kare che, pharI rahyA che. gurudevanI kRpAthI huM paNa AkAzamAM eka jojana sudhI pharI zakuM chuM. eka eka jojana UDato thakI tamAruM nAma sAMbhaLI, tamArI kIrti cotarapha vistarelI sAMbhaLI, huM moTI AzA laIne Avyo chuM. he rAjakumAra ! te girivara ahIMthI so jojana dUra che. jyAre sAdhanAnA divaso sAta ja bAkI che. vada AThamathI laIne vada caudaze purA sAta divasa thAya che. he rAjakumAra ! Aje vadI cothanI tithi che. Apa mArI sAthe padhAro. to huM sAdhanA sthaLe pahoMcI zakuM. kRpA karIne Apa mArA uttarasAdhaka bano. mAro hAtha pakaDo. yogI kumAranI vAta sAMbhaLI kumAra kahevA lAgyo. - he yogIkumAra ! Apa sukhapUrvaka padhAro. huM AjathI sAtamA divasanI rAtrie tamArI pAse AvI jaIza. huM AvIza" A pramANe kumAre yogIkumArane vacana ApyuM. kumAra pAsethI vacana meLavI tApasa yogIrAja potAnA Azrame AkAzamArge cAlyo gayo. kumAra potAnI baMne patnIone A vAta karI. sAtamA divasanI rAtrie yogIrAjanA Azrame pahoMcI gayo. kumArane jotAM ja yogIne ghaNo AnaMda thayo. kumArane AvakAra Apyo. kumAre tApasane kahI dIdhuM "mArA sAnidhyamAM rahIne nirbhayatApUrvaka maMtra jApa cAlu karo" ekAgracitte yogIrAje maMtranI sAdhanA, mahinAnI vadI AThamanI rAtrithI zarU karI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 302 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-cothI : (ghoDI to AI cArA dezamAM mArujI.rAga) caMdrazekhara phare sAyudhe, rAjAjI, vANI have AkAza ho, gulopIne vAMchita nahi phaLe rAjAjI.. e AMkaNI. bhUteSTA rAtri same rAjAjI, bhIma aTTa kIyo haMsa ho.guru. //. uttara sAdhakane bhakhuM rAjAjI, athavA sAdhaka bhakSa ho. kuMvara kahe paththara bhakho, rAjAjI paga paga paDIyA lakSa, ho.gu. zA mRga siMhane na bhakhe kadA sa. muja para indra nirAza. ho.gu. tuja jItavAnI zI kathA.rA. pharI thai vANI AkAza. ho.gu. all parahete mUrakha mare, sAjI, jItyA navi jAya ho.gu. tajIya rahe tuM vegaLo sa. aparAdha viNa koNa khAya to?.gu. mujagiri auSadha coraTo. sa. nizcaya haNazuM tAsa. ho.gu. kuMvara suNI hasIne kahe. sa. phogaTa baLa prakAza. ho.gu. adrazya thai gagane lavo, rA. vIrapaNuM juvo muja. ho.gu. yudhdha kare iAM UtarI, rA. dekhuM svapaNuM tuja. ho.gu. "koDarupa dharI Utaryo. sa. kuMvara suvara rupa. ho.gu dhura dharAve gAjatA, sa. bihanuM banyuM bahu yudhdha. ho.gu. gI te nakhe haNatAM bihuM rA. uDe paDe girikaMpa, ho.. te haNyo sura bhAgatAM. sa. gajarupa dharato ajaMpa. ho.. kuMvara karirupe muMjhato, sa. nATho sura thayo siMha ho.gu. nUpe siMhane harAvIyo, . rupa pizAca dharehA ho.gu. TelI UMco tADa ghULa jaMgha che, rA. peTa guphA tusa baMdha. ho.gu. 'kuddAla rada *nayatAtibhA, 2. vaTa zAkhA bhuja haM. ho.gu. 1oll phaNi maNidhara kaThe dharyA, ra. moghara kara karavAlA. ho.gu. jaMpe mUDha kAM "mudhA mare, sa. nahi jasa muja hAgye bAla. ho.gu. l/11/ (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 373 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nRpa bhaNe laghu guru zuM kare ? . gaja aMkuzane nyAya, ho.gu. suNI suNa krodhAtura thayo, sa. karI kikiyAro dhAya ho.gu. 1rI kuMvara savAi te rupe, sa. yudhdha bhayaMkara kIdha, ho.gu. sahasa vidhA samaraNa karI sa. kuMvare jItI lIdhA. ho.gu. //all teja parAkrama dekhIne 2. tUTho kahe suNa saMta ho.gu. tuja mAthe baLa koNa taNuM, sa. jAsa baLe baLavaMta ho..gu. /14 caMdra kahe guru devanuM rA. baLa samakti rupa dharma, ho.gu. parameSThimatre karI sa. jItuM suraki marma ho.gu. /15 dharma suNI sura bujhIyA sa. bole tajI mithyAtva ho.gu. huM zrAvaka parabhave hato. rA. suNI mithyAtvanI vAta ho.gu. ||1cho. virAdhakapaNe sura thayo, sa. tumathI lahyo pratibodha, ho.gu. bAMdhava mitra guru tame, rA. pAmyo samakti zuddha. ho.gu. l/17nI kAMika vara mAgo mudA, sa. nRpa kahe Apo eka, ho.gu. auSadhi sAdhakane sarve 2. to rahe mArI Teka. he.gu. /18 sura bhaNe sAMbhaLa sAhibA, sa. e che guno cora, ho.gu. dhUrata chaLabhedI ghaNo, rA. laMpaTI harAmakhora, ho.gu. 1 juThTho guno tiMdakI, rA. vizvAsaghAtI eha, ho.gu. tIya mUrkha saMge cale, rA. paMDitaNuM nahi neha ho.gu./Roll laghupaNAthI mahoto karyo, . gurue ucheryo sApa, ho.gu. avinayI khI upanyo, rA. gurune ati paritApa. ho.gu. 21 auSadhikalpa gucakate, sa. chAto UtArI lIdha, ho.gu. gurue prasanna thai kaNa, sa. maMtrAdika navi dIdha. ho.gu. raro mahA tapasI guru lokamAM, sa. pUjyapade karI gAya, ho.gu. caMdrane vaLagyo rAhu, za. ema savi loka karAya. ho.gu. /all ahoniza gurune zekaNuM, sa. pUravabhave pApa, ho.gu. guDa tajI svecchAe nIkaLyo, rA. gurune pragaTayo saMtApa. ho.gu. ra4ll (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 304 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSA bhame corI kare, rA. ghara karI rAkhI bhIlaDI, rA. guru lopI mahA pApIyo, rA. tuma vacane meM auSadhi, cothe khaMDe DhALa e. zubhaguru vacanathI rA. dhUtI hare paravitta, ho..gu. tasa ghara bharato nitya, ho..gu. [25]ii paMDita ema uccarAya, ho..gu. ho..gu. rIkI ho..gu. ho..gu. [27]] dIdhI paNa na phaLAya. cothI catute zIkha, bhIkha. rA. vegaLA, rA. ghara ghara mAge 1 - karoDa, 2 - hAthI, 3 - kuhADA jevA dAMta, 4 - agni sarIkhAnetra, 5 - phogaTa. -: La-4 - bhAvArtha : kumAranA sAnidhye yogIrAja jApamAM lAgI gayA che. vada AThamanI rAtrie maMtra jApa cAlu karyA. jyAre kumAra hAthamAM khullI talavAra thakI yogIrAjane pharatAM pradakSiNA detAM tApasanuM rakSaNa kare che. te TANe AkAzavANI thaI. "gurulopI je mANasa hoya te kALI sAdhanA kare che tenA manovAMchita kayAre pUrAM thatAM nathI. A pramANe AkAzamAM bhayaMkara aTTahAsya sahita vAraMvAra udghoSaNA thavA lAgI. vAraMvAra ekanI eka vAta AkAzavANIthI sAMbhaLavA maLI. "uttara sAdhakanuM bhakSaNa, nahi to sAdhakanuM bhakSaNa karIza.' A sAMbhaLI kumAre javAba Apyo ke paththaranuM bhakSaNa karo. rastAmAM lAkho patharA paDyAM che. bhUkhyo hoya to paththarothI peTa bharI le. vaLI sAMbhaLyuM che kharuM "mRgalo siMhanuM bhakSaNa kare" sAMbhaLo. mArI upara batrIza lAkha vimAnano mAlika devalokano Indra paNa mArI sAme Ave tema nathI. to tuM kiyat mAtra ? tArI jIvavAnI AzA zI rahI ? kumAranA siMhanAdavat avAjayukta javAba sAMbhaLavA chatAM vaLI.. AkAzavANI thaI - re ! bIjAnA kalyANane mATe je pote maravA taiyAra thAya te mUrakha kahevAya. vaLI kayAreya koIe devane jItyA te sAMbhaLyuM che ? mATe kahuM chuM ke A durjanane choDI dUra cAlyo jA. "aparAdha vinA mAra koNa khAya ?" te sAMbhaLI kumAra bolyo - re ! sAMbhaLo ! addazya rahI zuM bakI rahyAM cho ? phogaTa baLa jAya che. baLavAna hoya to mArI sAme Ava. mArA vIrapaNAne jo.'' zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 375 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI AkAza thakI avAja Avyo - re ! A to mahAcora che. je mArA parvata uparanI auSadhio core che. te kAraNe nizcayathI haNa za. vaLI kumAra bolyo - Ava to kharo ! tAruM baLa dekhADa. mAre jovuM che ke kevI rIte tuM haNe che ? kumAranI vAta sAMbhaLI deva to krodhe dhamadhamyo. vaLI kumAra bolyo - AkAzamAM addazya thaI zuM bolo cho ? mAruM vIrapaNuM juvo ahIM UtarI mArI sAthe yudhdha karo. tArA devapaNAmAM rahelA zauryane jouM. te ja vakhate karoDarUpa karI te deva suvaranA rUpamAM kumAranI sAme AvI Ubho. kumAra kahe - tuM Avyo te sAruM thayuM. devapaNAe have yudhdhamAM jouM. karoDarUpanI sAme kumAre paNa potAnI vidyAne saMbhArIne karoDa rUpa banAvyAM. devanI sAme saMgrAma khelyo. je yudhdhe karIne pRthvI dhrujavA lAgI. judA judA prakAre yudhdha thavA lAgyAM. dAMtathI, nakhathI eka bIjAne haNavA lAgyA. laDatAM laDatAM AkAzamAM uchaLatA, vaLI dharatI para paTakAtA hatA. te thakI parvata paNa dhrujavA lAgyo. bhISaNa yudhdha jAmyuM che. sAdhaka yogIrAja sAdhanAmAM lAgI gayo che. na kumAre potAnA dAMtathI devane evAM to bacakA bharyA ke je te deva mUThIvALI tyAMthI bhAgI gayo. vaLI te deva hAthInuM rUpa karIne kumAra sAme dhasyo. kumAra paNa hAthInuM rUpa karI devanI sAme jhajhumyo. deva kumAra sAme TakI na zakayo. dUra bhAgavA lAgyo. vaLI siMha banIne Avyo. caMdrakumAre siMhane paNa harAvyo. vaLI deva pizAcanuM rUpa laIne Avyo. jADuM zarIra, UMco UMco tADa jevo, jotAM ja DarI javAya, ne peTa UMDuM guphA jevuM, baMdha moTA, kuhADA jevA dAMta, agni jevI AMkho, vaDalAnI vaDavAI jevA hAtha, gaLAmAM bhayaMkara kALo ajagara nAkhyo che. eka hAthamAM talavAra, bIjA hAthamAM mudgala dhAraNa karyuM che. evo bhayaMkara pizAca banIne kumAra sAme aTTahAsya karato bolyo - re mUDha ! zA mATe bIjAne mATe tuM maravA taiyAra thayo che ? tArI mahenata phogaTa che he bALa ! tuM mane haNI nahi zake.' pizAcanI vAta sAMbhaLI kumAra bolyo - re ajJAnI ! nAno moTo evuM zuM bolyA kare che ? A saMsAramAM hAthI moTo hovA chatAM tene vaza karavA nAno aMkuza basa che. kumAranI vAta sAMbhaLI deva ghaNo gusse thayo. bhayaMkara moTI kikiyArI karato kumArane mAravA doDyo. kumAra paNa te deva karatAM savAyuM rUpa karI yudhdha karavA lAgyo. bhayaMkara yudhdha thayuM. deva ane kumAranA yudhdhane jovA AkAzamAM devo (bIjA) bhegA thaI gayA. pracaMDa yudhdha karatAM baMne ekabIjAthI hAratA nathI. te ja vakhate kumAre hajAra vidyAnuM smaraNa karI lIdhuM. hajAra vidyAnI sahAyathI kumAre devane harAvyo. kumAranI jIta thaI. zrI caMdrokhara rAjAno rAsa 376 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hArelo deva kumAranA zaraNe Avyo. adbhuta parAkrama joIne deva ghaNo ja saMtuSTa thayo. kumArane kahe che. deva - he sajjana ! he mahAparAkramI ! tAre mAthe konuM baLa che ke je pIThabaLe tuM mArI sAme bhISaNa raNasaMgrAma khelyo ! jotajotAmAM te mane harAvyo ! kumAra - he deva! deva-guru tathA samakti yukta dharmanuM vizALa pIThabaLa mane maLyuM che. vaLI paMcaparameSThi rUpa mahAmaMtrathI deva devendra Adi baLavAna je koI hoya tene harAvuM chuM. kumAranI pAsethI dharmanI vAta sAMbhaLI deva pratibodha pAmyo. mithyAtva chaMDI samakti yukta dharmane aMgIkAra karyo. kumArane zaraNe rahyo. vaLI kahe che ke he kumAra ! huM pUrvabhave zrAvaka hato. arihaMta paramAtmAno upAsaka hato. paNa ekavAra mithyAtvanI vAta sAMbhaLI. temAM zradhdhA thatAM huM zrAvakadharmathI calAyamAna thayo. dharmano virodhaka banyo. prAyazcita vinA virAdhabhAvamAM mRtyu pAmI huM deva paNe avataryo. paNa.. paNa.. he upakArI ! tuma thakI vaLI dharmano bodha thayo. mArI AMkha ughADI. he narottama ! tame nAnA chatAM moTA ane mahAna cho. Apa to mArA mitra cho, baMdhu cho, vaLI sAcA sadaguru cho. vaLI AgaLa vadhIne tamane vadhAre zuM kahuM? tamArA thakI meM sAcI vAta grahaNa karI. Aje huM zudhdha samakti pAmyo. re bALakumAra ! mArA upakArI cho. to huM tamane vacana ApuM chuM. Apa mArI pAse kaMIka mAMgo. huM devazaktithI tamane jarUra ApIza. devanI vAta sAMbhaLI kumAra bolyo - he devakumAra ! jo tame mane varadAna ApavA mAMgatA ho to mane bIjuM kaMI ja na joIe. mArI sahAyathI A sAdhaka je sAdhanA karI rahyo che te sAdhanA thakI je auSadhinI jarUra che te tame Apo. meM je vacana ApyuM che ke tame sAdhanA karo. huM uttarasAdhaka chuM tame jo te Apo to mArI Teka rahe. deva kahe - he manamohana sAhibA ! Apa mArI vAta sAMbhaLo. tamane Apela vacana thakI huM ApavA taiyAra chuM. paNa A sAdhakayogI mahAna gurudrohI che. vaLI mahAna kapaTI dhUtAro che sAthe harAmakhora ane laMpaTa paNa che. taddana juko che. AvA nIca ane adhamanI sobata DAhyA ane paMDitajana kayAreya karatA nathI. bahArathI sAdhu dekhAto A yogI bhItaramAM bhayaMkara bhUMDo che. Apa jevA sajajane vaLI tenI sAthe sobata zI? tenI sAthe prIta paNa zI? bAlyakALathI gurue putravatuM jatana karI ucheryo. paNa paNa "dUdha pIvarAvI sApa ucheryo jevI vAta thaI che. moTo thatAM udhdhata vaLI avivekI avinayI nIvaDyo. A tApase gurunA haiye baLatarA UbhI karI che. gurunI gerahAjarImAM gurunA pustakomAMthI A "auSadhikalpa' pustakanuM apaharaNa karI chAnuM chAnuM pustakamAMthI badhuM UtArI (lakhI) lIdhuM che. mahAnagraMthamAMthI A rIte auSadhinI jANakArInI corI karI che. A vAtanI gurune paNa gaMdha AvI gaI. paNa samaju gurue celAne kaMI na kahyuM. vaLI maMtra Adi zIkhavA mATe (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurune ghaNA rIjhavyA. paNa celAnI dAnata kharAba jANI gurue koI paNa prakArano maMtra na zIkhavyo. jagatamAM mahAtapasvI pUjya gurudevane pUjyapade rAkhI sau gurunI sevA karatA hatA. jyAre A dhUtAro, gurunI pAse, caMdranI pAse jema rAhunI jema vaLagyo hato. gurunA haiye kAMTAnI jema khUMcato hato. aharniza gurune saMtApato hato. lokamAM paNa A vAtanI jANa thaI hatI. pUravabhavanA pApe gurune choDI daIne, gurunI AjJA vinA svecchAe cAlI nIkaLyo. bAlyapaNAthI moTo karelo ziSya kahyA vinA cAlI jatAM guru ghaNA dubhAyA. guru saMtApI kayAM jaIne rahevAya? ghera ghera bhikSArthe bhamavA lAgyo. kayAreka kayAreka corI paNa karato hato. dharmanA nAme dhatiMga karI, lokone chetarI dhana bheguM karavA lAgyo. jaMgalamAM rahetI bhIlaDInI sAthe saMbaMdha thatAM, bhIlaDInI jhUMpaDImAM rahevA lAgyo che na karavAnAM kAryo A nirlajaja yogI kare che. he kumAra ! AnA AvA caritranI vadhAre zI vAta karavI? potAnI eka jhUMpaDI bAMdhIne bhIlaDIne jaMgalamAMthI laI AvI A jhUMpaDImAM rAkhI. tene mATe corI karIne lAve; dravya badhuM bhIlaDIne ApatAM, bhIlaDInuM ghara bharavA lAgyo che. A mahApApI mahAdrohI che. he sajajana! tamArA vacanathI auSadhio jarUra ApIza. paNa te auSadhi phaLadAyI nahi nIvaDe. A pramANe cothA khaMDane vize A cothI DhALa pUrNa thaI che. kahe che ke catura ane sujANane zIkhAmaNa ApatAM zrI zubhavIra vijayajI mahArAja kahe che ke vara-mahAvIranA vacanathI jeo vegaLA thayA teo ghara ghara bhIkha mAMge che. - duhA - gurudveSI ati lobhIyA, dhaTe mithyA muniveSa, gurue ayogya karI taLyo, yogya nahi upadeza. //all kapaTe lokatA dhana harI, sabarI ghara saMtAta, karaze sA pUraNa bane, vege ehano thAta. parA jima atilobhe zRMgadatta, uDIyo jaladhi mojhAra, dharma vihoNo durgati, pAkhyo bahu avatAra Bll rAjakuMvara kahe te kaho, koNa e zRMgadatta zeTha ? deva vade suNo mULathI, kahuM draSTAMta ja TheTha. llll 1 - bhIlaDI. & (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara zareNI zake 378 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -H duhA H bhAvArtha : A jagatamAM guru upara dveSa karanArA ghaNA joyA che. jyAre guru samarpita, guru gautama jevA viralA ja jovA maLe che. gurudveSI prAye lobhiyA hoya che. lobhanA vaza thakI, sAdhunAM svAMga sajI jagatamAM phogaTa pharyA kare che. vidyA pAtra joIne apAya. kupAtramAM dIdhelI vidyA manuSyane phuTI nIkaLe che. A tApasakumAra paNa temAMno eka hato. moTo thaye yogyatA na rahetAM, gurue paNa hitazikSA rUpa hitopadeza ApavAno baMdha karyo. guruthI tyajAyelA teNe potAnI AjIvikA mATe ane bhIlaDInuM paNa bharaNapoSaNa karavA dhana lUMTavAno dhaMdho cAlu karyo. bhIlaDInA saMge pAyamAla thaze. kAraNa ke bhIlaDI mahAullaMTha dhUtArI strI hatI. svArthI evI A strI jyAre paNa potAnuM ghara dhanathI bharAI jaze tyAre A yogIne motanA ghATe UtAratAM vAra nahi lAge. jema ke atizaya lobhanA vaza thakI zRMgadatta, samudramAM jaI paDyo. dharmane ArAdhyo nahoto. tethI te zRMgadatta durgati pAmyo. durgatimAM paNa ghaNA avatAra karavA paDyA. devanI vAta sAMbhaLI kumAra have pUche che ke he devakumAra ! A zRMgadatta zeTha te koNa ? ke je lobhanA vaza thakI durgati pAmyo. deva - he sajajana ! Apa sAMbhaLo. je kathA zarUAtathI laIne aMta sudhI kahuM chuM. -: DhALa-pAMcamI - (INa avasara tihAM DuMbanuM re.. e rAga.) rohaNapura nagare vase re, bhRgadatta eka zeTha re, lAla, toye vaNija kare dhAse na koine batrIsa koDI sovanadhaNI ho kare parAi veTha re caturanara, naMdana cAra che tehane re, tAsa vadhu che cAra re. caturanara. zeTha kRpaNa atize ghaNo re lobha taNo nahi pAra hai, jaita muti ghara nahi catura. ho lAla, rAtakvisa nidrA nahi re, dharmatI vAta na citta ruce ho lAla. [2] sanmAna re, caturanara, dIna mAna kAre, zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 37 caturanara, bahu re, khApaNI ho lola. [1] Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! at : 4 4 paMthe dekhI dUra TaLe ho lAla, vastra jIrNa vahuro dhare re, bhojana lakhu pAna re caturatara, pUrve sagAM navi ghaTa juve ho lAla. Hall brAhmaNa zaravaNa kApaDI re, bhikSAyaranI jAta re, caturanAra, dhamAM praveza na ko kare ho lAla, khaDakIe aTakI jAta re, yaSTie karata vidhAta re catuTa tyAga bhoga vAratA kIzI ho lAla. 4ll paMca dAta zeTha nitya 'hastaka poLa ne gALa re, caturAra, hoya kamADane argA ho lAla, kapI trie upagArIyA re, nRpa(1) corA) agnikALa() re, catuTa addazya rUpa siddhi varI ho lAla //ull dAtA jasa karapI vaDe re, vache svisa jaba rAta re, catura pharase na ghara jima mlecchatuM ho lAla, yamasama draSTi dhana hazuM re, vakragati ahi jAta re catura avaguNano meLo maLyo ho lAla, kA gharathI gheMsa bhaNI nisaryo re, vaLagI ghesa mukhawAta re, catura, jhAlI zeTha luzI lIye ho lAla, luhIne mukha dhovatAM re, thAta te vaLagyo kAna re, catura, rudhira jharata mUkAvIyo ho lAla, . eka kti gaganathI jogaNI re UtarI dharI neha re catura cAre vahu pAye paDI ho lAla, bhojana bhakti karAvIne re, pUchatI tuma ema geha re catura. 'sasaro dvArA kema AvIyA ho lAla. tA. sA kahe gaganathI UtaryA re, vismaya pAmI teha re catura bhakti karI roi paDI he lAla, pUche putrI kema ravo re, sA bhaNe duHkha apAra re sA suNI karuNA cita dharI ho lAla //lo vidhA AkAzagAminI re, pATha siddha tasa dIdha re, catura, bhUSaNa cha vinaye grahI ho lAla, jogaNa gagane utpatI re, ekamato nizi kIdha re, catura, kASTha caDI cau 'khe vahI ho lAla. I/10 tie nizi zrama bharyA re, nidrAbhara pati jANe re, catura. yaNadvIpa jai khelatI ho lAla, zeSa nizA para AvIne re, sUtI sUtI tija nija ThANa re, catura. eNIpeTe ti ketA gayA ho lAla. 11. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) thI paMDhoNa jANI zA) 38n Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kASTaThANa bhaMza dekhIne re, je gharano mukhya dAsa re, catura jAgato rAtri vilokato ho lAla, kASTa koTaTe eka dita rahe che, vahu sAthe AkAza re catura. sovata dvIpe jai ve ho lAla. 1ro cAra jaNI ramavA gai re nava nava khela te kIdha Te.catura ghasa vismaya lahI nIkaLyo ho lAla, teNe pAchA vaLatA thakA re, hoya sovata iMTa lIdha re, catura para AvI sUto sukhe ho lAla. 1all nita dhana thoDe maLe re, mAne jagata "qNa bhUta re, catura, teNe te garvarase bharyo ho lAla. kAmavaze preryo thako re, bole thai unmata re, catura zeThanI ANA navi dhare re ho lAla. 14 zeTha iyuM mana ciMtave re, rasanI pAse vitta re, catura, dravya chAka madirA jiyo ho lAla, uttara na dIye pAMsarase re, pharato phare caLa citta re catura mIThe vayaNe tala vaza karuM ho lAla /1pa avasara pAmI pUchato re, vatsa ! suNo ekavAta re, catura jAya ja kema pazu sAravA ho lAla, te kahe huM paNa tuma samo re, thoDe dvi vikhyAta re catura. yAre pazu govALIA ho lAla. 1cho cAra zera sovata che ke nahi koinI ozIyALa re, catura, dhanavaMta thayo eka rAtamAM ho lAla, mevA mIThAi jamADIne re, pUchatA tatkALa re, catura. vAta sakaLa mAMDI kahI ho lAla. 1LA zeTha atilobhe karI re, ciMte javuM ekavAra re, catura vahatAM astri viloNuM ho lAla kASTa koTaTa pezI gayo re, teha ja yaNI majhAra re, catura, yadvIpa cau khelatI he lAla. 18 zeTha nIkaLI 'vasudhA khaNe re, catura, ratna jaDIyAM ekavIza re, catura. vahazuM lai ghara AvIyo ho lAla. eka dina sovatadvIpamAM re, kASTAMtara upavAzya re catura vahu to ciMhu mavA gai ho lAla. 19o pAchaLa nIkaLI jovatA re sovana mATI dITha re, catura sarajalazuM iMTo karI ho lAla, kASTa koTaTa bharI te sahu re, hiM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI kokha zo zaNa) 381 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha pradeza pachaThTha re, catura kaSTa karI vaLagI rahyo ho lAla. 20 vata pharI jalakrIDA karI re, pAchI AvI cAra re, catura, kASTa caDI gagane calI ho lAla, jaladhi vayALe AvatAM re catura thayo atighaNo bhAra re catura. vege kASTa vahe nahi ho lAla. ra1 dhanazrI kahe vahuro suNo re, kASTa na cale eka vAra re, caturA ciMtI laghu traNa ema bhaNe ho lAla, bahukALanuM jIraNa thayuM re, nAkho samudra mojhAra re catura. eka ni suSira pavanabharI ho lAla. 22 vaLagI aMgUlI vyome calo re ApaNuM nagara na dUra re catura kASTa navuM vaLI lAvazuM ho lAla, yAre ekamato karyo re, sAMbhaLI zeTha hajUra re catura, ciMte viNa bUDhe mUo ho lAla //raso vahAlI cau vahuro suNo re, zeTha kahe tajI lAja re, catura kASTa samudra na nAMkhazo ho lAla, tuma AbhUSaNa kAraNe re, huM Avyo chuM Aja re catura, bahu kanake koTaTa bharyuM ho lAla. ra4o. cAre vimAse citamAM re, dITho ApaNo khela re, catura chelyo sApa na choDIe ho lAla, keza samAraNa mastake re, tApe TIpuM tela re catura. navIna bhUSaNa AzA kIzI ho lAla. rapo ronu kUTavuM navi ghaDe re, khALe jaLe jasa jAya re, catura, ciMtI jaladhi tajI gai ghare ho lAla, zRMgata ati lobhathI re, maraNa samaDhe thAya re catura tima parivrAjakanI gati ho lAla. cho deva vacana suNIne bihuM re, pahoMtAM sAdhaka pAsa re catura tApasane sura ema kahe ho lAla, caMdrazekhara supasAyathI re, auSadhi lIyo suvilAsa re catura phaLaze gurubhakti jIsI ho lAla. ra7ll avasare mujane saMbhArajo re, kuMvarane kahI kSetrapAla re, catura, cAra auSadhi ApI gayo ho lAla, cothe khaDe pAMcamI re, bolI DhALa sALa re catura zrI zubhavIra vinothI ho lAla. //ra8 1- gAle tamAco, 2 - lobhI, 3 - sasaro bAraNe hovA chatAM, 4 - AkAza, 5 - tRNa samAna, 6 - pRthvI, 7 - besIne. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 382 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobhI zaMgadatta -DhALa-5 - bhAvArtha: caMdrakumAra ane malayagirino rakSaNa karanAra deva baMne vAtoe caDyA che. bhadradatta tApasanI vAtamAM lobhI zRMgadattanI kathA deva kumArane kahe che. he kumAra ! rohaNapura nAme nagara che. temAM zRMgadatta nAme zeTha vasato hato. batrIsa karoDa suvarNanA dravyanI mAlikI dharAvato hato. ATalI badhI Rdhdhi sidhdhi hovA chatAM tenA AtmAne jarAye saMtoSa nahoto. chatAM paNa A zeTha paisA mATe parAI veTha ghaNI karato hato. jyAM paisA maLe tyAM doDato. bAkI kayAreya koI mATe maphatamAM ghasAto nahoto. kaMjusa IMgadattazeThane cAra dIkarA hatA. cAreya putronA yogya vaya thatAM lagna thaI gayA. kulavAna gharanI cAreya vahuo gharamAM AvI gaI. kaMjusa mAravADI jevo A zeTha atikRpaNAtAe karI rAtadina UMghato paNa nahoto. vepAra dhaMdhArthe 24 kalAka temAM ja gumAvato hato ane dhana bheguM karato hato. lobhane thobha na hoya. kayAM ne kayAreya dhana meLavavAmAM aTakato nahoto. lobhI vANiyAne dharma rucato nahoto. dhananA arthI dharmathI vegaLA rahetA hoya che. dharma jevuM jIvanamAM kayAreya dekhAya nahi. dAnadharmathI ghaNo vegaLo raheto. rakhene gharamAM jaina sAdhu AvI jAya to! AMgaNe garIba bhikhArI mAMgavA Ave to. susAdhune to kayAreya bolAvyA nathI. to AdaramAnanI vAta kayAM? rakhene dhana vaparAI jAya to. munine dAna nahi to tenA AMgaNe saMnyAsI, jogI garIba bhikhArI to zuM pAme ? kayAreya AvI caDyA to zeTha daravAjA baMdha kare. capaTI loTa paNa na Ape. gharamAM putravadhUo paNa aMge sArAM vastro paheratI nahotI. zeTha vastro pAchaLa eka dAma paNa kharacavA na deto. jIrNa zIrNa jADAM kapaDAM ja paheravA Apato. cAreya dIkarAnuM zeTha AgaLa kaMI ja na cAle. khAvAmAM paNa lUkhu sUku dhAna. temAMye peTabharIne khAvA paNa na de. sagAM vahAlAM ke saMbaMdhIo kayAreya paNa A zeThanA AMgaNe bhUlA paDatAM nahotAM. zerImAM zrAvaNa-zrAdhdhanuM brAhmaNo mAMgavA Ave to TukaDo paNa kapaDAno ke dhAnano dANo paNa Apato nahoto. zeTha gharamAM koIne AvavA ja na de. to ApavAnI vAta kayAM? havelInA daravAjA baMdha ja rAkhato. daravAjA aTakAvI gharamAM besato. hAthamAM lAkaDI laIne pharato, jethI gAya-bakarAM gharamAM na AvI jAya. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 383 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhananA ThagalA-dAnarUpI tyAganI, bhoga rUpa lakSmI vAparavAnI vAta kayAM rahI? potAnA mATe to nahIM paNa vahu-dIkarA mATe paNa dhananI manA karato. - kavi upamA Ape che ke A zeTha pAMca prakAranA dAna haMmezA kare che. 1. gAla upara tamAco mAre. 2. samaya Ave gALa paNa deto. 3-4. havelInA baMne daravAjA baMdha kare. 5. te bAraNAno AgaLio (sAMkaLa) paNa daI de. dhananI traNa gati. dAnamAM zreSTha gati. bhogamAM - madhyama gati. chevaTe to dhanano nAza thAya. te trIjI gati. kaMjusa lobhInA dhananI paNa AvA prakAranI dazA hoya che. rAjA, cora ne agnijhALa. A traNa lobhInA upakArI che. ghaNuM dhana hoya to rAjA laI jAya, cora laI jAya ne chevaTe dhana baLI paNa jAya. A rIte lobhInA dhananI adrazya sidhdhi thAya che. lobhI haMmezAM dina rAta dAtArIne yAda karato hoya che. kAraNa dAtArI dAna Ape to lobhIyAne dAna levA vRtti thAya. jagatamAM kahevAya che ke mAchImArane tyAM ghaNuM karIne koI jatuM nathI. lobhInA ghare paNa koI jatuM nathI. lobhInI najara lokonA dhana haravAmAM yamarAja sarakhI hoya che. vaLI sarpa jevI to tenI vakragati hoya che. avaguNano pAra nathI. eka divasa zeThanA ghare paisa karI hatI. kayAMyathI gharamAM kUtaro AvI gayo. paisa khAvA lAgyo. kUtarAnuM mAM ghUsathI kharaDAyeluM joI zeThe kUtarAne pakaDyo. moM uparanI ghaMsa hAtha thakI bhegI karavA lAgyo. kUtarAe zeThanA kAne bacakA bharyA. kAnethI lohI nIkaLyuM. lobhI zeThe kAnanI pIDA sahana karI. paNa IMsa bhegI karye ja rAkhI. kAne vaLagyo kUtaro mAMDa mAMDa mUkAvyo. gharanI DolImAM 24 kalAka cokI bharato zeTha besI raheto hato. kayAreka kayAreka bahAra paNa jato. ekadA zeTha bahAra gayo. ne nasIba thakI eka yogiNI AkAzamArge jatI A zeThanI havelInA cokamAM UtarI AvI. yogiNIne jotAM cAre vahuo bhegI thaI tenuM svAgata karyuM. besavA Asana ApyuM. eka vahu DahelIe jaI joI AvI. lobhI sasaro beTho nathI ne! sasaro hato ja nahi. haiye TADhaka thaI. yogiNInI AsapAsa vahuvaro beThI pUchavA lAgI - he yogiNI Apa amArA gRhamAM kaI rIte AvI caDyAM? mArA sasarA to daravAjo baMdha karIne beThA che. yogiNI dIkarIo! huM to gaganamArge AvI chuM. ciMtA na karo. cAreya vahuvaro page lAgI. bhAvapUrvaka bhojana karIne yogiNIne jamADI. vahuo - yogiNImA ! sasarAnI najare caDyA vinA kevI rIte AvyA? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 384 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI - putrIo ! meM tamArA sasarAne joyA nathI. AkAzamArge cokamAM UtarI nathI. huM to sIdhI ja tamArA mahele AvI. puNyathakI devIne jotAM cAreya vahune potAnA duHkha sAMbharI AvyA. raDavA lAgI. yogiNI AzvAsana ApatAM kahe che. yogiNI - beTI ! raDo nahIM ! tamane zuM duHkha che? vahuo - mA! amane ghaNuM duHkha che. keTaluM kahIe. vAta karatAM rakhene amAro sasaro AvI jAya to... ? devI - beTI ! vAta karo. sasaro Avaze tyAre jovAze. eka vahu daravAjAnuM dhyAna rAkhIne UbhI rahI. bIjIoe potAnI saghaLI duHkhanI vAta kahI saMbhaLAvI. vAta sAMbhaLI yogiNInA haiye karuNA AvI. dIkarIone kahyuM tame zAMta thAo. zAMta karIne eka vidyA ApI. AkAza-gAminI vidyAno pATha Apyo. cAreya bhegI thaIne vidyAmaMtra barAbara dhAraNa karI lIdho. pATha bhaNAvIne tyAM ja pATha sidhdha karI batAvyo. vidyAguru yogiNIne dakSiNAmAM ratnanuM AbhUSaNa vinayapUrvaka ApyuM. tarata ja yogiNI gaganamArge cAlI gaI. zRMgadatta lobhI zeThane A vAtanI lezamAtra gaMdha na AvI. vahuvaroe A vAta gupta rAkhI. potAnA svAmIne paNa A vAta na karavI. A pramANe nakakI thayuM. covIsa kalAka sasarAnI najarakedamAM rahIne kaMTALI gayelI A strIo eka manavALI thaI. nirNaya karyo ke vidyA prApti thaI che to rAtrimAM kayAMka kayAMka pharavA javuM. cAreya eka matavALI thaI. gharamAM lAkaDAnI pATa jevuM eka pATiyuM paDyuM hatuM. tene rAtrimAM koI na jANe te rIte bahAra kADhI lIdhuM. cAreye pATiyA para besI vidyAno maMtra bhaNyo. maMtra-vidyAbaLa pATiyuM cAreya strIo sAthe AkAzamArge ravAnA thayuM. zeThanA cAreya dIkarAo barAbara ghasaghasATa UMdhe tyAre ja pATiyAnI upara prakriyA kare. kASThanA pATiyA upara javA taiyAra thaI. saDasaDATa pATiyAne radvIpa upara laI gayA. tyAM pATiyA uparathI UtarI. cAreya vahuvaro radvIpa upara UtarI gaI. A dvIpa upara ratnonA DhagalA tathA khANo hatI. vahuvarone tenI jarUra nahotI. gharamAMthI kayAreya sasarAe bahAra pharavA javA dIdhI nathI. tethI mana mUkIne cAreya khelakUda karI jAtajAtanI ramato ramI savAra thatAM pahelAM vaLI kASThAsana para besI ghera AvI. zeSa rAte AvIne potapotAnA AvAsamAM jaIne sUI jatI hatI. A pramANe ghaNA divasonI rAtrio judA judA parvato upara jatI ramatI kUdatI AnaMda lUMTatI hatI. paNa rAtrinA chellA pahoranI zeSa rAtrie ghare AvI jatI. tethI koIne khabara paDatI nahotI. vanakrIDA-jalakrIDA vagere rAtrinA viSe karavA lAgI. temAM AnaMda mANatI. sukhanA divaso javA lAgyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 385 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkaDAnA pATiyA para dararoja jatAM pATiyuM paNa jarjarita thaI gayuM hatuM. gharanA mukhya nokare paNa A joyuM. te pATiyAne joI vicAravA lAgyo. A lAkaDAnuM pATiyu ATalu jarjarita kema thayuM che ? vicAravA lAgyo. kASThanuM pATiyuM eka taraphathI bhAMgI paNa gayuM hatuM. te nokara rAtrie havelInA daravAje sUto sUto joyA kare che. vicAra paNa karyA kare che. sUto paNa jAgato rahyo. kaMIka bheda lAge che. te jovA mATe thobhyo. te ja vakhate te ja rAtrie pelI cAreya vahuo potAnA svAmI jyAre bharaniMdaramAM poDhI rahyA hatA. tyAre bhegI thaIne bahAra AvI. nokare A vahuvarone joI. pATiyA para besIne havelInA cokamAMthI ja te sahu AkAzamAM pATiyA sAthe UDIne AgaLa cAlavA lAgI. A badhuM ja moTA nokare joyuM. vahelI savAre vaLI cAreya vahuo pAchI potAnA sthAnamAM AvI gaI. nokare badhuM ja joI lIdhuM. bIje divase te nokara rAtrimAM pATiyAnA moTA polANamAM chAno mAno jaIne saMtAI gayo. cAreya vahuo sAthe samaya thatAM pATiyuM gaganamArge cAlavA lAgyuM, ne pATiyAnA Asana upara te nokara survaNadvIpa jaI Utaryo. A dvIpa para vahuvaro pharavA lAgI. zeSa rAtrie vaLI kASThAsana thakI havelIe AvI jatI. suvarNadvIpa upara pharI rahelI cAreya vahuo ramatI hatI. pAchaLathI kASThanI koTaDImAMthI te nokara nIkaLI gayo. vaLI bahAra nIkaLI, suvarNadvIpa joyo. jotAM ja harakhAyo. suvarNadvIpa eTale sonAno dvIpa. dvIpa upara paga mUkatAM Azcarya pAmyo. sau ramI pAchA potAne AvAse vaLyAM. nokara paNa pAcho pharyo. ne sonAnI be iMTa sAthe laI lIdhI. koTaramAM jaI bharAI gayo. have kASThAsanane vidyAmaMtra vaDe cAreya strIoe saDasaDATa calAvyuM. potAnA AvAse kASThAsana pATiyuM dhImethI UtArI dIdhuM. sau potAnA sthAne cAlyA gayA. zeThano nokara be iMTa laI, dhImethI chello nIkaLyo. dhIrethI gharamAMthI nIkaLI potAnA ghera cAlyo gayo. be iMTa maLatAM ja nokara rAtre nirAMte UMghI gayo. kahevAya che ke nirdhanane kayAreka paNa thoDuM dhana maLe to jANe kuberavat sAkSAt pote dhanavAna na thayo hoya evo garva dharAve che. vaLI duniyAne pote ghAsa ane mATI samAna samaje che. sArAsarano viveka cUke ja. zeThano nokara hovA chatAM zeThanI AjJAne have mAnato nathI. evo nokara avivekI garvebharyo, kAmavAsanAe preryo. zeTha sAme bolavAmAM paNa bhASAmAM aviveka AvI gayo. udhdhatapaNe javAba ApavA lAgyo. kAmavAsanAthI prerAyelo udhdhata thaI zeThanI vAta sAMbhaLato nathI. potAno vaphAdAra nokarane AvA prakAre badalAto joI zeTha vicAravA lAgyo. A mArA dAsanI pAse kayAMka thakI dhana AvyuM che ? athavA meLavyuM che ? nahi to Avo ujaLo phakkaDa thaIne phare nahi. dravyanI chAkamAM madirAnI jema chakkAI gayo che. mane javAba paNa have sIdhA Apato nathI. dhananI garamIthI vicalita manavALo thaIne pharyA kare che. paNa have tene mIThAM vacanothI, premathI vaza karIne tenA bhedane jANavuM jarUrI che. avasara maLatAM ja zeThe pUchyuM - vatsa ! mArI vAta sAMbhaLa. mArI gAya bheMsane jaMgalamAM carAvavA kema laI jato nathI ? zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 386 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAsa - zeThajI ! huM have tamArAthI Utarato nathI. dhanathI huM ane tame baMne sarakhA chIe. dravya na hatuM, tyAre govALiyo ne dAsa banI tamArA kAma karyA. have zA mATe karuM? mArI pAse paNa cAra zera suvarNa che. zA mATe koIno have oziyALo thaIne rahuM? zeTha sAMbhaLI diMgu thayA. vicAre che jAta halakI che. halakAne vadhAre pUchavAthI sAcI vAta kahI ja de. peTamAM rahe ja nahi. to have vadhAre pUchavuM ja rahyuM. vaLI zeTha bolyA - zuM cAra zera sonuM che? dAsa - hA, hA, zeTha ! eka rAtamAM dhana kamAI gayo. zeTha sAcI vAta jANavA mIThAI mevA ApIne lalacAvyo. nokare sAcI vAta kahI dIdhI. atilobhamAM lapaTAelo zeTha vicAre che. have mAre zuM karavuM? A strIonI pAchaLa pATiyAnA koTaramAM besIne strIonA caritrane jouM. A pramANe vicArIne eka rAtrie zeTha koTaramAM jaI bharAI beTho. madhyarAtri thatAM cAreya strIo kASThAsana para gagana vihAra karavA lAgI. ratnAdvIpa para jaI sahu UtarI ramavA mATe cAlI gaI. chelle zeTha koTaramAMthI bahAra nIkaLyo. zuM joyuM? zeTha to joIne DaghAI gayo. ratnanI pRthvI. cAreya vahuo ramavA gaI to zeTha potAnA nakhathI jamIna khotaravA lAgyo. jhaLahaLatA ratnonI jyoti jhagArA mAratI joI zeTha to aMjAI ja gayo. 21 ratno maLI gayA. savAra thavAnI vAra hatI. samaya thaI gayo hato. ratno laI koTaramAM pesI gayo. vahuo AvI, kASThane gatimAna karyuM. ane sI ghare AvI gayA. vahuo UtarI potAnA AvAse jaI sUI gaI. pAchaLathI dhIme rahI zeTha ratno laI potAnA sthAne pahoMcI gayo. lobhIne dravyamAM vaLI ratnono vadhAro thayo. vaLI eka rAtrie vahuo sAthe kASThanA kotaramAM saMtAI AkAzamArge cAlyo. suvarNadvIpa upara Asanane UtAryuM. nirbhaya strIo ramavA UtarI gaI. kayAM khabara che ke amArI pAchaLa zuM thAya che? jovAno avasara paNa maLyo nathI. strIo nIkaLIne cAlI gaI. pachI te kASTha koTaramAMthI pote bahAra nIkaLyo. jamIna suvarNanI hatI. mATI badhI ja sonAnI. kevI rIte levI? bAjumAM sarovara hatuM. temAMthI pANI lAvI mATI bhInI banAvI cheTo banAvI dIdhI. have vadhAre lobha lAgyo che. ITothI kASThanI koTaDI bharI dIdhI. eka khUNAmAM saMtAI besI gayo. rAtabhara ramIne thAkelI cAreya vahuo kASThasiMhAsana pAse AvI tarata ja vidyA vaDe kASThane gatimAna karyuM. gagane jaI raheluM kASThAsanano kaDakaDa avAja thavA lAgyo. vaLI kASThAsana dhImI gatie cAlatuM hatuM. ghaNo bhAra bharyo hato iTono. te vAtanI vahuone khabara nahi. temAMthI eka bolI. eka vahu - Aje ApaNuM vimAna dhImuM kema cAle che? bIjI vahu - Asanano kaTa kaTa avAja kema Ave che? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 387 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI trIjI kahe - Aje Asana DAmADoLa kema thAya che ? cothI paNa nAnI vahu kahevA lAgI - ApaNe Asana para roja jaI AvIe chIe. tethI te pATiyu jIrNa thaI gayuM lAge che. atyAre pahoMcI jaIe kAle bIjuM navuM karAvIzuM. moTI kahe - he derANI ! paNa A to avAja vadhavA lAgyo che. juo to ApaNe samudra uparathI jaI rahyAM chIe. eka vahu - bhAbhI ! muMjhAzo mA ! pahoMcI jaIzuM. bIjI vahu kahe - bhAbhI ! kASThAsana samatula cAlatuM nathI. DAmADoLa thavA lAgyuM che. moTI vahu - pATiyAnuM vajana vadhI gayuM lAge che. traNa vahu - ghaNA vakhatanuM junuM che mATe tUTavA lAgyuM che. ApaNe A samudramAM nAkhI daIe. ApaNe cAreya ekabIjAnI AMgaLI pakaDIne cAlyA jaIe pATIyAnI jarUra nathI. vaLI ApaNuM nagara paNa bahu dUra nathI. navuM kASTha laI AvIzuM. A pramANe bolatI cAreya eka manavALI thaI. koTaramAM rahelo zeThe A vAta sAMbhaLI, samajI gayo ke khUTyA vinAno mAro to kALa AvI gayo. hamaNAM A loko jo pATiyuM choDI deze to huM samudramAM ja paDavAno. AyuSya pUrA thayA vinA maravAnI ghaDI AvI. maravAnI bhItithI lajjA choDIne, zeTha vahuone kahevA lAgyo - mArI vhAlI vahuo ! tame cAreya jaNI mArI vAta sAMbhaLo. A kASThane samudramAM nAMkhazo nahIM. tamArA alaMkAro AbhUSaNo banAvavA mATe huM tamArI sAthe A kASThamAM Avyo chuM. ane A koTaramAM tamArA mATe sonAnI iMTo bharI che. mATe kahuM chuM ke A kASThane nAMkhI na dezo. sasarAno avAja sAMbhaLyo. vAta paNa sAMbhaLI, cAreya vahuo vismaya pAmI. aMdaroaMdara bolavA lAgI. re ! sasarAjI ApaNI A gupta vAta jANI gayA che. ApaNo A khela paNa jANI lIdho che. kevI rIte ? kayAMthI jANyo haze ? jarUra ApaNI pAchaLa cokI karato pharato ja haze. have to sApa jevo A zeTha choDAya nahi. jo choDIe to ApaNane ja bharakhI jAya. mAthe telanuM TIpuM nAkhavA ApyuM nathI. mAthAnA vALa tela vinAnA rahe che. telanA TIpAMnI AzA rAkhI nathI. to vaLI dAgInAnI zI vAta karavI ? AbhUSaNonI AzA rakhAya ? lAgamAM AvyA che. choDI daIe. khArA jaLamAM jAya. na rovuM, na phUTavuM. na yAda karavo. vaLI ghare jatAM koNa pUchavAnuM che ke zeTha kayAM gayA ? A pramANe vicArI cAreya vahuroe AMgaLIo ekabIjAnI pakaDI laI pATiyAne choDI dIdhuM. bicAro zeTha samudranA madhye jaI paDyo. vahuvaro ghare pahoMcI gaI. atilobhI te zeTha samudramAM mRtyu pAmyo. A parivrAjakanI paNa A gati che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 388 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devanuM vacana sAMbhaLI kumAra paNa vicAravA lAgyo. sAdhanA karatA tApasa pAse, baMne AvyA. deve bhadradattane kahyuM - re ! pApI ! A caMdrakumAranA pratApathI tane auSadhio ApuM chuM. paNa A auSadhio tArA puNyathI tane nahi phaLe. gurubhakti karatAM guru kRpAthI ja phaLaze. tyArapachI deva kumArane kahevA lAgyo - he narottama ! avasare mane jarUra yAda karajo. huM ApanI sevAmAM hAjara thaIza. A pramANe kahI malayagirino adhiSThita kSetrapALa deve caMdrakumArane cAra auSadhi ApI. pachI potAnA sthAne cAlyo gayo. cothA khaMDanI pAMcamI DhALa ghaNI rasaprada vinodathI bharapUra evI kartApuruSe kahI. auSadhi tAsa sthAvara jaMgama auSadhi nAma virocanI, cakSu rasa ApI 1 - cothI. prabhAva gurupade, suNo jIva ajIvane sajIvA buTTI ajIvane, 'turIya pazu punarapi yAre bhUtaLa maNuane auSadhi calatAM viSa -H duhA H janamanI jasa gai, bharI pATo bAMdhatAM, zira dhare. have, hare, jAya amare divya vana suMghatAM, bhAguM janmanA pAme vAMchita nayana kuMvarane taru phaLa tiryaMcane, suMghye maNua tiryaMcagrupa leine, pAmIyA, bhUtATavI vivarI bIjI buTTI vAMchita bola UtarIyA (zrI caMdrarokhara rAjAno rAsa 389 hoya vana jeha, teha. [1] roga, bhoga. // 2 // tAsa, prakAza. ||3|| ciMta, vikasaMta. // 4 // karaMta, dharaMta, pI giriheTha, TheTha. // 6 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSadhinI prApti -: duhA - bhAvArtha : "puNyazALInA pagale nidhAna caMdrakumAranA puNyabaLa AgaLa kSetrapALa devane namatuM jokhavuM paDyuM. tApasane auSadhi ApatAM cetavaNI ApI. "auSadhi to ApuM paNa te kayAre phaLaze? gurubhaktithI. te vinA te auSadhi tane lAbhadAyI nahi nIvaDe." kumAra upara prasanna thayela deve daivI cAra auSadhi bheTa ApI. A cAra auSadhino prabhAva deva kahe che - he narottama ! A auSadhio guNakArI che. cAranA cAra mahAna guNo che. te kahuM chuM sAMbhaLo ! 1. (sthAvara eTale jyAM rahelA hoya tyAM, tathA jaMgama eTale rastAmAM jatAM AvatAM) sthAvara-jaMgama rahetAM je koI jherI jAnavara karaDe ane jhera caDe to auSadhinA prabhAvathI te viSanuM apaharaNa kare che. vaLI janmathI je koI roga thayo hoya to te paNa A auSadhinA prabhAve cAlyo jAya che. virocanI nAmanI A auSadhi rahelI che. Icchita bhogane paNa Ape che. 2. janmAMdha-janmathI aMdha hoya athavA kAraNavazAt AMkha cAlI gaI hoya to A jaDIbuTTIno rasa kADhI, AMkhe pATo bAMdhatAM divyacakSu prApta kare che. AMkhanA teja pAchA Ave che. 3. saMjIva nAmanI auSadhino prabhAva kevo? sajIvane nirjIva kare ane nirjIvane sajIva kare che. vanamAM navapallita vRkSanI jema phaLIbhUta thAya che. 4. A chellI cothI auSadhi tiryaMca pazune suMghADatA manuSya banI jAya. vaLI manuSyane suMghADatA pazu tiryaMca banI jAya che. hato tevo pazu banI jAya che. (jo manuSyane suMghADe to te pazu thAya. vaLI pharIvAra suMghADe to pAcho hato tevo manuSya thaI jAya che.) deva dIdhela cAre auSadhi laI kumAra girivarathI UtarI samatula bhUmi para Avyo. deva svasthAne cAlyo gayo. tyAMthI AgaLa cAlatAM kumAra bhUtATavI nAmanA vanamAM gayo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 3-0 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-chaThThI :(madanamaMjarI mukha mohI rahyo re.. e dezI.) tyAM taruzAkhA avalaMbIte, eka bAMdhI hIMcoLA khATa; hIMyatI dIThI apachA, tRpa ciMte kizyo e ghATa ? 1 mohInI mukharse mohI rahyo.e AMkaNI anupama kuMvarI amArI samI, caMdravadanI nayana vizALa, caMpaka kusuma tag varNa che, vaLI adhara aruNa pravAla..mo. zA gaja kuMbha aMkuza kuMDaLa dhvA, meru chatra kamaLa cakra joya, samo tuNa jasa karataLe, te strI parANI hoya.mo. all hoya lakSaNa hue karapada taLe, thayo nirdhata ghara avatAra, paNa paTTarANI tRpa ghaTe, hoya toraNa gaDha AkAra.mo. jo mora chatra rekhA hoya hAthamAM, sura putra prathama jaNe nAra, mRga mIta nayanora taNuM, mUdu dhanavaMta huve avatAra. / zira roma suMvALA pAtaLA, nAbhi dakSiNa valaye jAya, mukha goLa lAMbI karAMgulI, rupavatI pati ciravAsa..mo. ko. hasatAM nIlavaTa sAthIyo, patighara gaja ghoDA zAla, masa tilaka bahu DAbe gaLe, suta prathama jaNe bALa.mo. uru keLa 'arema paNa hAtha che, sveda romane nidrA AhAra, alA ane kaTi pAtaLI, bhAla che ardha caMdrAkAra.mo. 8. ura UMcuM pazcima bhAga puSTatA, priyA lakSmI bhare ghara bAra, adhama lakSaNa have bolIye, pratipakSe guNano pyAra.mo. II priyA sAthaLa ho payodhaTe, romarAjI bahaLI havaMta, jasa mukha paLIe paDa6, vidhavApaNuM zIgha lahata.mo. ||10nA paga jaMghA paDI jehatI, te vidhavA athavA lasI, ke duHkhiNI gharidraNI, rAmAM halya vimAsa.mo. 11 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 3-1 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "atra copAI' jehane pUche hoya Avarta. te mATe bharatAra mahaMta, nAbhitaNA Avarta viyAra, mAre svasamo bharatAra. (1) kaTi Avarta huve jehane, te chede cAle ApaNe, laMba lalATa udara bhagA jAsa, sasaro sthira kaMta vinAza. (2) laMba hoTha jIbha kALo dharo, pILI AMkha sAda zodho, ati gorI ati kALI nAra, vizve varjavI te gharabAra () hasatAM gAle khADA paDe, rAmAM me paratara caDe, cAlatA bhUkaMpa apAra, kAmaNa uccAraNa karatAra (4) pAya taNI vacalI aMgUlI, TUMkI bhU sAthe nahi maLI, te durbhAgaNI jANo sahI, asatI tArI ziromaNI kahI. (5) anAmikA paganI AMgaLI jAya kaniSThA pAse maLI, te TUMkI ne unnata rahe, kata haNIne anero lahe. (6) aMgUThAnI pAse aDI, ke TUMkI ke UMcI caDI, te aMgUlIno eha vicAra, tArI navi mAne bharatAra (7) kaTI kaniSThA cITAMgUli, unnata bhUmi na pharase vaLI, jAranI sAthe ramatI teha, manamAM navi ANo saMdeha. (8) ati UMcI nIcI vaLI, ati pADIne ati pAtaLI, ati rogI ati-vakrA nAra, te nArI tajIye gharabAra. (9) vAyasa jaMdhA nArI rAkha, ghoghara svara ne pILI AMkha, ghaddhi ghara lAve utsAha, pati mAre s mAsa ja mAMha. (10) aMga adhora nAka vAMkaDuM, jANe romarAyatuM thavuM UbhI rAkhI jilI trAjavI, e vanitA ghara veraNa hui. (11) pILuM vakta deha bhUtaDuM chappara paNa te mukha sAMkaDuM rAya taNe ghara jAi hoya, paNa dAsIpaNu pAme soya. (12) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 392 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAMbe hAthe page dAMte vaLI, ThuThI thoyara pAya te thobaDI, bADI kANI ne adhara mokaLI, beThe nAka bhase, durgaMdhi ESES hase bhUMDaNIzuM, mukha pAmI je dUra pAMgaLI, kAkavara mUchALI rAMDe bAMgaDabolI te bobaDI, uchAMchaLI, vahelI. (13) zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 393 ma paraNo vaLI. (14) parasevo lakSaNa rahyA, tirbhAgI strI - pUrva DhALa cAlu - kusuma uttama lakSaNavaMtI hIMyatI, dharyA valakala jobana veza, ramatI thakI, thai kuMvarane citta praveza..mo. [12]ii caturAe catura citta corIyuM, coranI peThe nAThI tAma, kuMvara bolAvaNa Avato, kuMvarInI pAse jAma..mo. ||13// vanata ghere adrazya thai, tasa pagale caDyo kumAra, tApasaNI phaLa yUTatI, kuMvarI saha dIThI praNamI pUche A bALikA, laghuvaya sAdhe sA bhaNe kuLapatine jai, pUcho ama kahevA tava vRkSa aneka nihALato, cAra..mo. [14] tapa kema ? tema..mo. [15] dIThI tApasI vasatI tyAMhi, pAMcaze tApasa AzramyA, tihAM pahoMcyo citta utsAha..mo. [16] beTho suara eka Dholie, kare sevA tApasa vRMda, gayo, dekhI tApasa lahe AnaMda..mo. [17thI suta rAjavI, tuma darzane amRta netra, vismaya pAmI tihAM Avo Avo kuMvara ema kahI saMbhrame uThIyA, tapasI AliMgana deta..mo. [18] thai dharI prIti besAryA Asane, tava pUche kuMvara dharI prema, tapasI kroDa sevanA, kaho zuM tamane che tema..mo. [[19] vaLI suara tamane navi haze, kema pratibodhyo che eha, athavA maMtra baLe karI, vaza karI rAkhyo dharI teha ?..mo. zA20thI jI, kahyA. (15) Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vAta sakaLa amane kaho, vaLI AvatAM dIThI eka, bALakuMvarI tApasI, kema pragaTayo tAsa viveka.mo. ra1 tava tapasI kahe e vAtano, che hoTo ati vistAra, bhojana karI sthira thai suNo, ame kahezuM sakala adhikAra.mo. rirI ema kahI gaurava bahudhA karI, jalastAna karAve sAra, bhojana mIThAM phaLa vaLI, kalIphaLa dvAkha rasAla.mo. 3 raNago mahiSI paya pAyavI, pasmAjI tApasaNI ta, jamatAM avara paMkhA kare, dIpe jaLa kusume vAsita.mo. ra4 pachI besArI vara Asane, tapasI vIrasena juvAna, kahe pUchI vAta save kahuM, suNajo mUla mUla vidhAna.mo. rapa caMdrazekharanA rAsamAM, khaMDa cotho chaThThI , DhALa, zrI zubhavIra kahe ho, zrotAdhara maMgaLa mALa. //rako 1 - vATI vinAnI, ra - vRdhanI sevA. tApasInA AzramamAM -: DhALa-ka : bhAvArtha - bhUtATavI nAmanuM moTuM vana che. temAM caMdrakumAra cAlyo jAya che. vananI kudaratI zobhAne joto AgaLa vadhI rahyo che. tyAM tenI najare navuM dazya jovAmAM AvyuM. vaDalAnI be DALI vacce doraDAno hiMDoLo bAMdhelo joyo. te hiMDoLAkhATe hIMcatI navayauvanA madabhara mahAlatI jovAmAM AvI. jotAM ja kumAra vismaya pAmyo. vicAravA lAgyo. A mahAbhayaMkara jaMgala, emAM A bALA ekalI! vaLI kevI che. atyaMta rUpALI. apsarAnA rUpane harAve tevuM bALAnuM rUpa jotAM ja kumAra mohita thayo. A manamohinInuM mukha jotAM kumAranuM dila tyAM lAgyuM. haiye vasI gaI. devAMganA sarakhI, mukhaDuM to jANe zaradapUnamano cAMda joI lyo. tenI baMne AMkho vizALa hatI. caMpAnA phUla jevI te komaLa che. vaLI phUla jevo zarIrano varNa che. vaLI tenA baMne hoTha to lAla (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 394 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paravALA sarakhA che. A suMdara navayauvanA jotAM ja te stabdha thaI gayo, te vicAre che ke.. je kanyAnA hAthamAM hAthI-kuMbha-aMkuza-kuMDaLa-dhvajA-meru-chatra-kamaLa-cakra ane dasamo ghoDo A daza lakSaNa hoya to te rAjAnI rANI thAya che. je kanyAe nirdhananA ghare janma lIdho hoya paNa tenA hAthamAM jo uparanAM daza lakSaNamAMthI be lakSaNa hoya to te paNa rAjAnI rANI thAya che. je kanyAnA hAthamAM mora ane chatranI rekhA jevuM lakSaNa hoya to te kanyA ke strI prathama putrane janma ApanArI hoya che ane te putra devakumAra sarakho hoya che. je kanyAnI AMkho mRgalAnI jema mRdu komaLa tathA mIna mAchalInI jema AMkha hoya ne AMkhanA khUNA mRdu hoya to te dhanavAnone tyAM janma le che. je strInA mAthAnA keza suMvALA-pAtaLA ane lAMbA hoya, vaLI nAbhi dakSiNavaliyAkAre hoya, mukha goLAkAra hoya, hAthanI AMgaLIo lAMbI hoya, te strIno pati svarUpavAna ane lAMbA AyuSyavALo hoya che. je strI hasatAM mukha para nIlavarNa (AchA kalaramAM) no sAthiyo dekhAto hoya to te strI potAnA patinA gharanA AMgaNe hAthI ghoDA vizALa pramANamAM baMdhAela hoya che. te strI patinA ghare Rdhdhi sidhdhi vadhAre che. je strInA DAbA aMgo upara temaja gaLAmAM goLAkAre maso hoya to te prathama putrane janma ApanArI hoya che. je strInA peTa-kamara-hAtha ane paga rUvAMTI vagaranA hoya, zarIre pasIno ocho thato hoya, nidrA ane AhAra alpa hoya, keDa pAtaLI hoya, kapALa to ardhacaMdrAkAre hoya, peTa UMcu hoya, zarIrano pAchaLano bhAga hRSTapuSTa hoya to te strI patinA ghare lakSmIno vadhAro kare che. A uttama lakSaNo strInA kahyA. have tenAthI viparita adhama lakSaNo kahe che. je strInA sAthaLa tathA payodhare rUvAMTI vadhAre hoya, vaLI payodharanI DIMTI (mukha) upara bhUkharA vALa hoya to te strI jaldIthI vidhavA thAya che athavA teno saubhAgya cAMllo jaldI bhUMsAya che. je strInA paga ane jaMghA jADI hoya te vidhavA thAya che. kAM to dAsIpaNAne pAme che. duHkhI paNa vadhAre hoya, garIbAI vadhAre hoya che. je strInA pUrI AvI hoya te strI patine mAranArI thAya che. jo nAbhie Avarta hoya to potAnA patine deva sarakho mAne che. jo kamare Avarta hoya to te strI svachaMdI hoya che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 395 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je strInuM lalATa ane udara (peTa) no bhAga lAMbo hoya to te strI potAnA sasarA-diyara tathA svAmIno vinAza karanArI hoya che. - je strInA hoTha lAMbA hoya, jIbha kALI ane charI jevI hoya, AMkha pILI hoya, avAja ghogharo hoya, vaLI atizaya gorI hoya ke atizaya kALI hoya to AvA prakAranI strIno jaldIthI tyAga karavo joIe. je strInA hasavAmAM gAle khADA paDatA hoya, te strI parapuruSa sAthe ADo vyavahAra rAkhatI hoya, vaLI dharatI dhrujAvatI cAla hoya to te kAmaNa-TumaNa karanArI hoya che. je strInI paganI vacalI AMgaLI TUMkI hoya ane te AMgaLI cAlatAM jamIna sAthe aDatI na hoya to te nibhAgI jANavI. te strI; strIonI madhye asatImAM ziromaNI jANavI. je strInI paganI anAmikA AMgaLI chellI kaniSThA pAse jatI hoya, vaLI TUMkI hoya unnata (UMcI) rahetI hoya to te strI potAnA patine haNIne bIjA puruSane varanArI hoya che. je strInA paganI anAmikA AMgaLI aMgUThAne aDatI hoya ane vaLI te TUMkI ane unnata hoya to te nArI patinuM kayAreya kahyuM na mAne. je strInI paganI chellI kaniSThA AMgaLI UMcI hoya ane bhUmine aDatI na hoya to te strI nizcayathI para puruSanI sAthe ramavAvALI hoya che. vaLI je strI ati UMcI hoya, ati nIcI hoya, ati jADI hoya, ati pAtaLI hoya, ati rogI hoya, ati vakra hoya te strIone tyajI devI joIe. je strInI jaMghA kAgaDA jevI hoya ane avAja ghogharA jevo, pILI AMkha hoya te strI gharamAM dAridrapaNuM-garIbAI lAve che. arthAt te strI gharanI lakSmIno nAza kare che. vaLI dasa mahinAmAM patine mAranArI hoya che. je strInA aMgo aghora-bhayaMkara jovAmAM lAgatA hoya, nAka vAMku hoya, zarIra upara roma eTale rUvAMTIonuM thaDa hoya, ekaluM rUvAMTIvALuM ja hoya, vaLI UbhI rAkhavAmAM sthiratA na hoya, trAjavAnI jema hAlyA ja karatI hoya, to te strI badhAnI veriNI thaIne rahe che. je strInuM mukha pILAza paDatuM hoya, zarIra bhUtaDI jevuM lAgatuM hoya, chapparapagI hoya, mukha nAnuM hoya to te strI kadIka rAjAne tyAM jAya to paNa dAsIpaNAne pAme che. je strInA dAMta lAMbA lAMbA hoya, mukhanA pramANamAM dAMta moTA hoya, kAgaDAnA jevA avAjavALI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 3-6 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, uchAMchaLI hoya, vaLI hAtha-paga lUMThA ane pAMgaLA jevA hoya, vaLI tene mUcho AvatI hoya to te strI vidhavApaNAne jaldI pAme che. vaLI jADA paga ane moDhuM caDheluM hoya, baTakabolI hoya, bobaDI hoya, bAMDI (khoDakhAMpaNa) hoya, kANI hoya, hoTha pahoLA hoya ane nAka paNa besI gayuM hoya te kanyAne paraNavI nahIM. je strI khaDakhaDATa hase ke jenuM hasavAnuM bIjAne na game, bhUMDaNInI jema bhasyA karatI hoya, sArAsAranA viveka vinAnuM ghaNuM bolatI hoya, vaLI parasevo durgadhavALo hoya, te strI nibhaMgI hoya che. upara kahyA je paMdara lakSaNo, te durbhAgI strInA che. AvA prakAranA lakSaNovALI strIne tyajI je dUra rahyA te mahAsukha pAme che. A pramANe kavirAje ahIMyA strIonA sArAM-narasAM lakSaNo kahyAM. have kathAne AgaLa kahe che.. caMdrakumAre jobanavaMtI apsarA sarakhI, uttama lakSaNothI yukta, valkalanA vastrothI sajaja, pukhonA daDAthI ramatI kanyA joI. jotAM ja kumAranA dilamAM sthAna jamAvI dIdhuM. haju kumAra jue na jue, vicAre na vicAre, tyAM te cAlAka hoMziyAra kanyAe catura caMdrakumAranuM citta corI lIdhuM. kumAra A suMdarIne bolAvavAno vicAra karI AgaLa DagaluM bhare tyAM to kanyAe kumArane jotAM ja coranI jema tyAMthI nAsI chUTI. kumAra tene bolAvavA jaldI tenI pAchaLa UtAvaLe pagale doDI Avyo. paNa te kanyA ajANyAne jotAM ja ghora jaMgalanA vRkSonI vacamAM adrazya thaI gaI. vaLI ghaTAdAra vRkSo vaTAvIne kumAra bahAra nIkaLatAM, vaLI vRkSonI DALIethI phaLa - phUlone cUMTatI traNa cAra tApasa kanyA joI. kumAre A tApasa kanyAo pAse AvI praNAma karyA. sAme tApasa kanyAoe praNAma karyA. - kumAre pUchyuM - he tApasabALAo ! A nAnI bALA laghuvayamAM tapa zA mATe kare che? tApasa bALA - he paradezI ! amAro tApasa Azrama che. tyAM amArA kulapati che. tyAM jaI Apa pUcho. amAre vAta na karavAnI Teka che. mATe Apa AgaLa vadho. Azrama Avaze. tApasa kanyAnI vAta sAMbhaLI kumAra te ja keDIe vananA vRkSone joto AgaLa cAlyo. jAta-jAtanAM vRkSo joI AnaMda pAmato hato. ghaNo AgaLa vadhyo. tyAM to kumAre ghaNA badhA tApaso tathA tApasIone cAre bAju pharatA joyA. dUra dUra Azrama paNa joyo. UtAvaLe pagale kumAra A tApasIonI vasatimAM AvI Ubho. AzramamAM pAMcazo tApaso vasatA hatA. ane tapa, tyAga, jJAna, dhyAna karatA hatA. utsAhabhera kumAra AzramanA pagathiyAM pAse AvI Ubho. AzramanI aMdara kumAre najara mAMDI. AzramanA madhyabhAganA moTA oraDAmAM eka Dholiyo (palaMga) hato. te DholiyA upara gAdI, te gAdI cAdarathI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 397 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajja hatI. AvA suMdara majAnA DholiyA upara sUara (Dukkara-bhaMDa) beTho hato. tenI cAre tarapha tApasavRMda hatuM. te suaranI sevA karavA sajja hatuM. Dholiyo - tenA upara suara - vaLI tenI sevA karatA tApaso, A badhuM jotAM ja kumAra ghaNo vismaya pAmyo. tyAM ja ghaDIka thaMbhI gayo. vaLI AgaLa AvatAM ja oraDAmAM rahelA tApasoe kumArane joyo. jotAM ja badhA tApaso UbhA thaI kumAranuM svAgata karatAM sAme AvyA. "Avo padhAro" "Avo' 'Avo' 'rAjakumAra' AvA moMghA zabdothI kumArane AvakAryo. vaLI kahe che he kumAra ! paradezI ! tamArA darzana rUpI amRta thakI Aje amArI AMkho TharI. sauthI agresara tApasa to kumArane bheTI paDyo. Adara sahita hAtha pakaDI yogya Asana para ghaNA premathI besavA mATe Agraha karyo. satkArane jhIlato kumAra Asana para besatAM ja prItethI pUchavA lAgyo. he tApasamunio ! Apa badhA tapasI yogI mahAtmAo cho ane A sUvaranI sevA kema karo cho? zuM tamAre sUvaranI bhakti karavAno koI niyama-bAdhA che? he yogIpuruSo ! A sUvara eTale jaMgalI prANI tamane haNato kema nathI? Apa badhAMe bhegAM thaI tene pratibodha pamADIne zuM ahIM besADyo che ? athavA koI viziSTamaMtrabaLe vaza karI snehathI sthira karyo che. A badhuM rahasya jANavAnI amane utkaMThA ghaNI che. to te kaho. vaLI ahIM AvatAM eka vanabALA joI. te nAnI vaye tApasI banI che. tene joIne paNa amane ghaNuM Azcarya thAya che. to te vivekI bALAno vRttAMta kaho. kumAranI vAta sAMbhaLI eka tApasa kahevA lAgyo - he paradezI rAjakumAra ! tamArI utkaMThAne ame saMtoSIzuM. tamArA AzcaryonuM nivAraNa karIzuM. A vAta ghaNI moTI che, vistAravALI che. Apa ghaNA zramita cho. snAnAdithI nivRtta thaIne bhojana karI lyo. pachI sthira thaye nirAMte vAta sAMbhaLajo. saghaLI vAta ame karazuM. A pramANe kahI ghaNA AdarapUrvaka bIjA tApasa kumAro snAna karavA mATe kumArane laI cAlyA. snAnAdithI nivRtta thaI bhojanArthe kumArane bhojanagRhamAM laI cAlyA. uttama ane mIThAM phaLo kumAranI sAme thALamAM mUkayAM. phaLa sudhAravA eka tApasa kumAranI sAme beTho. vaLI uttama jAtinI bheMsanA dUdhanI khIra banAvI hatI, te pIrasI. kumAre phaLano AhAra karatAM dUdha paNa sAthe lIdhuM. tApasastrIo vArApharatI kumAranA bhANAmAM bIjI paNa pakAvelI vastu lAvIne pIrasatI hatI. bIjI tApasa strIo AjubAjuthI pavana nAMkhatI hatI. to bIjI pIvA mATe sugaMdhita dravyathI mizrita pANI pIrasatI hatI. jamyA pachI kumAra anya tApasa sAthe cAlyo, jyAM mukhya tApasa jenuM nAma vIrasena che. tyAM tenI pAse kumArane mATe zreSTha Asana besavA mATe taiyAra hatuM. vIrasena tApase kumArane zreSTha Asana para besADyA. Sii (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrazekhara sAro 398 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAme pote beTho. bIjA sAthe Avela tApasa kumAro tyAMthI cAlyA gayA. tyAra pachI kumArane pUchyuM - he paradezI ! amAruM tApasa bhojana bhAvyuM? kumAra - re! munio ! AvA premapUrvaka jamADatAM bhojana vadhAre phAve. zreSTha ane suMdara bhojana hatuM. vIrasena - he kumAra ! have ApanI jijJAsAne tRpta karavA mATe mULa thakI vAta kahuM chuM te Apa sAMbhaLo. A pramANe caMdrazekhara rAjAnA rAsamAM, A cothA khaMDanI chaThThI DhALa pUrNa karatAM kavirAja kahe che ke je zrotAo sAMbhaLaze teonA ghare maMgaLanI mALA varaze. -: duhA : vIrasena kahe kuMvarane, karmagati asaraLa, ciMtita cita manorathA, karma kare visarALa. /1 eka vanamAM taru upare, mALo karI vilasaMta, paMkhI kapota kapotikA, bALako prasavaMta. //rA katane kahetI kapotikA, Avyo tuma kuLa aMta, vyAdha cApa zara sAMdhI adha, zakaro urdhva bhamata. |al ravi udhe tizi tirgame, jaizuM kaja vikasaMta, bhramara manoratha koNata, gaja kaja AhAra karaMta. //4ll tema ama pragaTI vAta jaga, kahetA Ave lAja, paNa sajana pUche zake, kahevuM karavA kAja. //ull (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 399 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA : bhAvArtha : tApasamuni vIrasene - kumArane yogya Asane besADyA. pote kumAra sAme beTho. nirAMtanI paLe kumAranI AgaLa virasena munie vAtanI zaruAta karI. he puNyazALI ! jJAnI bhagavaMtoe karmanI vAto batAvI che. te kharekhara AzcaryakArI che. je karmarAjA manamAM vicArelA manorathone veravikhera karI nAkhe che. dhAryuM kaMI ja thatuM nathI. dhAryuM karmarAjAnuM thAya che. mananA manoratho eTalA badhA prabaLa hoya che ke je manoratha pAchaLa ApaNe puruSArtha Adaryo hoya ja che. paNa karmanI gati vicitra hoya che ke te manoratha karmavazane kAraNe pUrA thatA nathI. "ApaNe vicArIe kaMI, jyAre karma kare kaMI !" he rAjakumAra ! eka vanamAM vRkSanI upara pArevaDAMnA joDalAe mALo bAMdhyo. samaya jatAM mAdA pArevaDAMe joDalAne janma Apyo. te be saMtAnanuM jatana karatAM nAnAM nAnAM kapota thaI cUkayAM. ekadA dUrathI Avato pAradhi joIne patnI-patine kahe che ke, he svAmInAtha ! tamArA kuLano aMta mane dekhAya che. kapotapati - he devI ! zA uparathI tuM kahe che? kapota patnI - he svAmI! jarA dUra sAme juo. ApaNA kuLano nAza karanAra tIra kAmaThAM laI pAradhi Ubho che. haju kapota kapala vadhu vicAre te pahelAM pAradhi potAnA bANa saMdhANanI taiyArI karato hato. te vakhate bAja yugala pakSI potAnI patnI sAthe pAradhinI cArekora AMTA lagAvatuM pharI rahyuM hatuM. bANa choDavAnI taiyArI tyAM to karma thakI pAradhinA paga pAse sarpa nIkaLyo. sarpa pAradhine tarata DaMkha dIdho. pAradhinA hAthamAMthI bANa chUTI gayuM. ne pote gharatI upara DhaLI paDyo. hAthamAMthI bANa chUTayuM. sararara karatAM te bANa bAjayugalane haNI AgaLa vadhI gayuM. bAja pakSI yugala dharatI upara DhaLI paDyuM. bAja yugale potAnA prANa choDI dIdhAM. ane jamIna upara paDyuM. virasena tApasakumAra, caMdrakumArane AgaLa kahe che. pAradhie bALa-saMdhANa pota-kabUtara mATe karyuM. paNa pAradhinA manoratho manamAM rahyA. karmarAjAe upADI lIdho. kapota yugala baccAM sAthe bacI gayuM. "jene rAma rAkhe tene koNa cAkhe?" te ja pramANe kamaLamAM bIDAela bhramara vicAra kare ke sUryano udaya thaze. rAta pUrI thaze. ne ajavALuM patharAze. sUryanA prakAze kamaLa vikasaze. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 4no Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa... paNa.... kozamAM rahelA bhramarano manoratha manamAM rahI gayo. sUrya udaya thavAnI taiyArI hatI. kamaLa potAnI pAMkhaDIo vikasita karavA taiyAra thatAM ja vanaprANI hAthI AvI kamaLanuM bhakSaNa karI gayo. bhamaranA manoratha manamAM rahyAM. hAthI tyAMthI cAlI gayo. he kumAra ! te ja pramANe amArI vAta che. te kahetAM amane zarama Ave che. paNa Apa jevA sajjana maLatAM ne pUchatAM amAre vAta jaNAvavI joIe. -: DhALa-sAtamI :(suMdara pApasthAnaka taje solakhuM re dezI) sura rAjapurIno rAjIyo, sUryakAnta abhidhAna, ho suMe, rupa dhIraja baLa vaibhave, zobhe zakra samAna, ho. suMdara, vAta vivekI sAMbhaLo. ll suM kSatrI ziromaNI ehane, vIrasena pradhAna ho. suMdara, rAyane sneha ati ghaNo, jJAnIne jema jJAna ho. suMdara. zA suM. maMtrI tRpa ANA lahI, yAtrA karavA gayA giranAra ho, suM. tIrtha sakaLa praNamI karI, bacI dravya apAra ho, tuM.vA. all suMdara vaLatA vijayapure gayA, UtarIyA udhAna ho, suMdara, talapura baLarAjA taNo, jayamati nAme pradhAna ho, suM.vA. // suMdara milaNA karI ghara teDIyA, jamavA kAraNa teho suMdara, vAta vinode besatAM, behune banyo ati teha.ho.huM.vA. // suMdara ati Agraha karI sakhIyA, pakSa lage nijadhAma ho, suMdara, nijadhara kanyA eka che, rUpALI tasa nAma. ho, tuM.vA. zA suMdara yauvata vaya tatu jhagamage, varaciMtA nirAta, ho, suMdara, vIrasena dekhI karI, dhArI matamAM vAta ho. tuM.vA. / suMdara putrI dei sagapaNa karuM, vadhaze prIti atyaMta, ho, suMdara, jayamati avasara pAmIne, maMtrIzvarane vata, ho.huM.vA. dA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 401 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suMdara ama putrI paraNo tame, ema kahI tilaka vadhAvatAM, yAcanA ta karavI bhaMga, ho..tuM. lai mataraMga, ho, suM..vA. [9]] lagna karamocanaveLA dIe, suMdara ketA kti tasa maMtrI kahe sasarA pratye, suMdara utsava karI paraNAvatAM, gaja stha dhata bahu tAma ho, suM. rAjA paNa pura gAma ho, suMdara..vAta. ||10thI ghara rahyA, rUpALIne bharateha ho, suMdara. jaizuM ame have geha, ho, suMdara..vA. ||11thI ho. suMdara, ho..tuM..vA. [16] suMdara jayamati muhUrta leine, karata sAi jAma, ho, suMdara, rUpALI mAMdI paDI, zUlaroge karI tAma, ho..suMdara..vA. [12] suMdara mAtapitA auSadha kare, tema tema pIDA vizeSa, ho..suMdara. jIva abhavyane guNa nahi, arihAne upadeza. ho..tuM..vA. [[13]] suMdara kapaTa svAbhAvika nArInuM, 'kovide kaLiyuM na jAya ho, suMdara. tArAgaNa gaNatI kare, nArI caritre muMjhAya ho..zuM..vA. ||14|| suMdara vIsenane ema kahe, daMbha dharI matamAMhi, ho suMdara, muja bhAgye uttama tamo, maLatAM vAdhyo utsAha ho..tuM..vA. [15] suMdara paNa mAMdI paDI A same, upacAra na lAgyo kAMhi, sasarA sAsune jai tanuM, jo muja zAtA thAya suMdara mata icchA matamAM rahI, ema kahI rughna karata ho suMdara, atyaMta ho. sAcuM sahe, rupe mohyo suMdara bhojana chaMDI sUi rahe, na zake uThI jAma ho, suMdara jayamati kahe jAmAtane, rahezo ketA kti Ama ho, suMdara zAtA thaye ame kahAvazuM, teDI jajo teNI vAra ho, vIrasena sajI sainya zuM, karatAM paMtha vihAra ho, suMdara dUra gayA java jANIyA, tava thai sAjI teha tijagharanA govAlaNuM, lAgyo pUrava teha ho, suMdara kAmakrIDA rasaraMgazuM, ramatI tehatI sAtha ho, suMdara, khasa bhojana tasa dIye, bolAve kahI maMtrI su..vAta. [17thI suMdara, suMdara, 18 suMdara, suMdara..vA. [19] ho, suMdara, suMdara..vAta. ||2ii tAtha..ho..suM..vAta. [21]ii (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 402 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suMdara 'dhAta mujhe strI caritramAM, avara zuM jANe vAta ho ? suMdara, doya viSaya AsaktimAM, sukhamAte dinarAta ho..tuM..vAta. [22]ii suMdara tasa tAte jAmAtane, teDAvyA teNIvAra ho suMdara, mohyo AvIyo, vIrasena parivAra rUpe ho..suMdara..vAta. ||2|| suMdara jayamati Ara bahu dIve, sA paNa praNase pAya ho..suMdara, kahe svAmI zAtA thai, te sahu tuma pasAya ho, suM..vAta. // 4 // suMdara pUche zyAmamukhI thai, ciMte Avyo pizAca. ho. suMdara, "katakasamo govALa che, kaMtane mAne kAca'' ho. suMdara..vA. [25]ii suMdara bAhyathI teha dekhAvatI, kAmakrIDA rasa raMga ho. suMdara, patiraMjata bahudhA kare, jima ta lahe kAMi 'vyaMga ho. suM..vA. phIrakI suMdara lIdhuM muhUrta jAvA taNuM, tava thai ghelI teha ho suMdara, muzaLadharI bahulI phare, bhasma lagAve deha. ho. suMdara hAsya kare zira dhUNatI, nayaNe bIhAve loka .bhAjata bhAMgatI phoDatI, dharatI kSaNamAM zoka ho. suMdara gurU laghute gALo dIe, vastra na DhAMke aMga viNa hetu rove hase, gAya gIta nRtyaraMga ho. suMdara kSaNamAM dakSa thai kahe, zuM thayuM mujate eha, snAna karI bhojana kare, kSaNameM cALAM teha suMdara..vAta. ||27thI ho suMdara, suMdara..vAta. [28] ho. suMdara, suMdara..vAta. [29thI ho. suMdara, ho..suMdara..vAta. ||30thI suMdara jataka kheda bharI ciMtave, kAmaNa ke valagADa ho, suMdara, maMtrI vidhAdhara teDIyA, jove karI ochADa. ho. suMdara doSa devI deva bhUtaDAM, zAkitI preta lagaMta homa havana karatAM ghaNA, jyotiSI graha cAraMta ho. suMdara..vAta. ||3|| doSa daivI deva bhUtaDAM, zAkinI preta lagaMta ho. suMdara, suMdara dikta kete maMtrI dhare, lAja suM. cothe khaMDe zrI zubhavIra sAtamI, zvasurakuLa vAsa ho. suMdara. ||33|| nArI caritranI DhALa ho. suMdara, suNI, chaMDo e jaMjALa. ho..suMdara. ||34|| vacana 1 - paMDita, 2 - brahmA (vidhAtA), 3 - zaMkA. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 403 suMdara..vA.. ||3|| ho. suMdara, Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUaranI oLakha -: DhALa-9 : bhAvArtha: vIrasena tApasa, kumArane kahe che. he paradezI ! A bharatakSetramAM rAjapurI nAmanI suMdara sohAmaNI nagarI rahelI che. te nagarIno rAjA sUryakAnta nAme rAjya kare che. rAjA kevo? sUrya jevo tejasvI, rUpavAna, vairyavAna, baLavAna hato. puNyazALI rAjAno bhaMDAra dhanathI chalakAto hato. te kAraNe A rAjA Indra sarakho zobhato hato. kartA kahe che ke he vivekIjano ! A rasaprada kathA tame sau sAMbhaLo. kSatriyavaMzI sUryakAnta rAjAne virasena nAmano pradhAna hato. te sarvamAM ziromaNI sarakho hato. rAjAne potAnA pradhAna upara atizaya prIti hatI, ghaNo ja sneha hato. jema ke jJAnIne jJAna pratye sneha hoya, prIti hoya tema. maMtrIzvara vIrasena paNa rAjAnA snehane jhIlato. rAjAne saMpUrNapaNe vaphAdAra hato. te kAraNe ubhayanI prIti ajoDa ane akhaMDa hatI. baMnene dharma pratye paNa ghaNo anurAga hato. ekadA vIrasena maMtrIne yAtrA karavAnI bhAvanA thaI. judAM judAM tIrthonI bhAvanA bhAvatAM, javAnI utkaMThA thaI. potAnI bhAvanA rAjA AgaLa vyakta karatAM javAnI AjJA mAMgI. rAjAe tarata ja mitravat maMtrIne AjJA ApI. AjJA mAthe caDAvI, rAjAne praNAma karI, maMtrI vIrasena yAtrA karavA nIkaLyo. prathama giranAra tIrthe pahoMcyo. bhAvapUrvaka giranAranA vAsI zrInemanAthanA darzana pUjana vaMdana karyA. ghaNuM dravya vAparyuM. tyArapachI tyAMthI bIjA tIrthonI yAtrA karI. te te tIrthe dravyane paNa sAthe vAparatAM vIrasene yAtrA pUrI karI. pAchA pharatAM vijayapura nAmanA nagaranI bahAra udyAnamAM AvI UtaryA. vijayapura nagaranA rAjA baLarAjAne A samAcAra maLyAM. potAnA pradhAna jayamatine paNa khabara paDI. pradhAna pradhAnane maLavA gayA. ghaNA AgrahapUrvaka bahumAna sAthe potAnI sAthe rAkhyA. jamavA paNa sAthe beThA. vIrasenane to javAnI UtAvaLa hatI. paNa pradhAna jayamatinI atizaya mahemAnagIrI ThaMDI na zakayo. thoDA dina rokAI javA atizaya Agraha karatAM virasena jayamatinA AvAse paMdara divasa rokAI gayA. have baMne vAta vinoda karatAM, alaka malakanI vAto karatAM ghaNA AnaMda pAmatA hatA. vaLI vIrasena to yAtrA karIne Avela tethI tIrthayAtrAnI vAto paNa baMne vacce ghaNI ja thatI hatI. baMne sAthe besatAM, UThatAM, vAta vinoda karatAM ubhaya prItinI gAMTha baMdhAI. samaya jatAM vAra lAge ? jota jotAmAM paMdara dina pUrA thavA AvyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 404 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpALI jayamati pradhAnane parivAramAM eka putrI hatI. te bharayauvananA umare AvI UbhI hatI. jenuM rUpALI nAma hatuM. nAma pramANe ja dekhAvamAM suMdara sohAmaNI rUpavALI hatI. zarIra upara yIvana thanaganatuM hatuM. pitAne putrInI rAtadina vara mATe ciMtA satAvatI hatI. vIrasena pradhAnane jotAM ja jayamati manamAM vicAra karato hato ke mArI kanyA A pradhAnane mATe yogya che. mArI sauMdaryavAna rUpALI putrI ApI, amArA mitrapremamAM vadhAro thaze. avasara maLatAM jayamati, mitra varasenane kahevA lAgyo - jayamati - he maMtrIzvara ! mArI lADakI putrI rUpALI Ape joI che. to te putrIno Apa svIkAra karo. huM tamArI sAthe paraNAvavA mAguM chuM. Apa mArI bhAvanAne, temaja mArI mAMgaNIno bhaMga na karazo. virasena A vAta sAMbhaLI mauna rahyo. maunano artha javAba "hA" mAM hoya che. jayamatie tarata jJAtijanone bolAvIne putrInI sagAInI vAta karI. tyAM ja rUpALI dIkarInuM sagapaNa vIrasena sAthe karyuM. ghaDiyA lagna levAyA. utsavapUrvaka putrIne paraNAvI. dIkarI jamAIne hAthI-ratha ane ghaNuM dravya ApyuM. hastameLApa vakhate rAjAe paNa potAnA pradhAnanI dIkarIne dAnamAM gAma-nagara vagere ApyAM. sasarAe jamAIne rahevA mATe sAtamALanI havelI ApI. sevA mATe dAsI varga mUkI dIdho. ghaNA divaso rahyA. pati patnI snehamAM prItimAM AnaMdamAM divaso pasAra karavA lAgyA. rAtadivasa jatAM na jANyAM. ekadA maMtrI vIrasene jayamati sasarAne kahyuM - amAre gAma javuM che. have amane rajA Apo. tyAM mArA rAjA, mAro parivAra mArI rAha jue che. jamAInI vAta sAMbhaLI jayamati sahaja duHkhI thayo. paNa samaje che "dIkarI neTa parAI javA mATenI taiyArI karavA lAgyA. jayotiSIne bolAvI zubhadina zubhamuhUrta jovarAvyuM. javAnI taDAmAra taiyArI thavA lAgI. te avasare hAlI rUpALI patnI mAMdI paDI. zUlarogathI pIDAvA lAgI. javAnA avasare vhAlI patnI mAMdI paDatAM vIrasena ciMtAmAM paDyo. mAta-pitA paNa ciMtA karavA lAgyA. auSadha karavA mATe vaidyo bolAvyA. judA judA auSadhopacAra cAlu karyA. eka paNa auSadha rUpALInI mAMdagI dUra karatuM nathI. jema jema auSadha kare che tema tema rUpALIne roganI pIDA vadhe che. auSadhanA sevanathI rUpALI kaMTALI gaI. sAco roga hoya to auSadha kAma kare ne ! (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 405 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ke abhavya jIvane arihaMta paramAtmAno upadeza guNakArI thato nathI. tema rUpALIne auSadhano guNa thato nathI. saMsAramAM sAMbhaLyuM che ke kapaTI strInuM caritra paMDitajano paNa jANI zakatA nathI. to bicAro virasena to zI rIte jANe? nArInA moha thakI muMjhAya che. mana udAsa che. te joI daMbhI rUpALI vIrasenane kahe che - he svAmInAtha ! mArA bhAgya thakI Apa mane maLI gayA. tethI mane ghaNo AnaMda hato. paNa javAnA samaye ja mane mAMdagI AvI. zuM karuM svAmI ! je ghaNA upacAro karavA chatAM eka paNa mane kAma na lAgyo. chatAM jo sAruM thaI jAya to mane paNa ghaNI ja hoMza che ke sAsare jaI sAsu sasarAne page lAguM. AzIrvAda meLavuM. paNa he priye! mArI IcchA mananI manamAM rahI gaI. ema kahI DhoMgI, daMbhI dilavALI rUpALI rudana karavA lAgI. strIcaritrane na jANato varasena patnInA mohamAM ja patnInI vAta sAcI mAnI lIdhI. - rUpALI jamavAnI veLAe bhojana ThaMDI sUI jAya. mAta-pitA-pati UThADe to paNa UThe nahi. khuda brahmA strIne pahoMcI na zakyA. to bicArA A badhA kayAMthI pahoMcI zake? jayamati vicAre che ke jamAIrAja to javAnI vAta karatA nathI. kayAM sudhI raheze? ekadA jamAIrAjane kahe che ke he jamAIrAja ! mArI dIkarIno roga kaLI zakAto nathI. Apa paNa kayAM sudhI ahIM rahezo? Apane javuM hoya to sukhe padhAro. mArI dIkarInI mAMdagI jaze, zAtA thaze, tyAre huM Apane saMdezo mokalIza. Apa jarUra padhArajo ane mArI dIkarIne teDI jajo. sasarAnI vAta sAMbhaLI jamAI vIrasena zaramiMdo thaI gayo. rUpALIno moha evo lAgyo che ke tene choDIne javuM nathI. ne have choDIne gayA vinA cAle tema nathI. yAtrAe Avela potAnA rasAlAne javAnI taiyArI karavA AjJA ApI. lagnaveLAe Apela hAthI ratha-ghoDA-sainya Adi paNa taiyAra karAvI sainya sahita potAnA nagare javA prayANa karyuM. patinA virahamAM be cAra dina rUpALI vadhAre mAMdI rahI. ne have jANyuM ke vIrasena pati ghaNA dUra dUra cAlyA gayA che. pAchA pharaze nahi. e pramANe jANIne have dhIme dhIme sAjI thavA lAgI. have to tenA sAte koThe TADhaka hatI. pitAe rahevA Apela AvAsamAM have nirbhaya ane svataMtra thaI rahevA lAgI. koInI paNa darakAra vinA manaphAve te rIte rahevA lAgI. jotajotAmAM to te sAjI paNa thaI gaI. piyaramAM potAnA ghare dUdha ApavA AvatA govALiyAnI sAthe sneha hato. lagna pachI paNa A havelImAM te ja gopAla dUdha ApavA Avato hato. pUrvanA snehane laIne have tenI upara vadhAre sneha vadhyo. kAMkarA rUpa pati cAlI gayo. mAnasika maMdavADa paNa cAlyo gayo. parapuruSa govALanI sAthe kAmAMdha rUpALI kAmakrIDA karavA lAgI. rAta divasa game tyAre govALa A havelImAM Avato jato. mana mUkIne tenI sAthe ramavA lAgyo. pitAnA ghare mAtA dhyAna rAkhatI hatI. A ghare have pote ekalI hatI. koNa tene kahenAra hatuM? raMgabhara ramavA lAgI. rasoDe SaTrasa bhojana karAvatI. ane tene te bhojana jamADatI. vaLI prANapriya jArapuruSa govALane he nAtha ! kahIne vaLI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 406 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he svAmI ! kahIne gaLe vaLagatI hatI. strIcaritramAM brahmA paNa muMjhAyA che, to bIjAnI vAta zI karavI ? rUpALI-govALanI madabhara javAnI che. sukhasAhyabIno pAra nathI. ekAMta paNa maLyo che. atizaya viSayAsakta evA baMne jaNA managamatA bhogo bhogavatAM rAta divasa pasAra kare che. potAnI putrInAM apalakSaNone jANato pitA putrIne kaMI kahI ja zakato nathI. atizaya lADamAM UcharelI dIkarI svataMtra thatAM svachaMdI banI che. have to dIkarI pUrepUrI sAjI thaI che. tethI jayati rAjapura nagare jamAIne kahevarAve che ke Apa padhAro. mArI dIkarIne have sAruM che. tenI mAMdagI cAlI gaI che. A pramANe samAcAra mokalI jamAIrAjane te veLAe teDAvyA. strI mohAMdha vIrasena, sasarAnA kaheNanI rAha joto ja beTho hato. saMdezo AvatAM tarata ja taiyAra thaIne vIrasena vijayapura tarapha javA ravAnA thayo. parivAra sahita vIrasenanuM sasarAe sAmaiyuM karyuM. Adara sahita teDI lAvyA. jamAI paNa sasarAne page lAgyo. te ghaNA ThAThapUrvaka sAmaiyA sAthe nagaramAM thaIne havelIe Avyo. havelIe rahelI rUpALI paNa svAmIne sAme jaIne daravAjA pAse ja patinA caraNe paDIne kahevA lAgI - he svAmInAtha ! Apa kuzaLa cho ne ? ApanA mAtApitA Adi sau kuzaLa che ne ! he nAtha ! tamArA pasAyathI mane have sAruM che. mArI mAMdagI cAlI gaI. e sahu tamArA pasAyathI ja thayuM che. A pramANe kuzaLatA bAhyathakI pUchI lIdhI. bAkI haiyAmAM to samajavA lAgI ke A pizAca kayAMthI Avyo ? amArA raMgamAM bhaMga paDyo. moM to kALuMmeza thaI gayuM. manamAM to govALane sonA sarakho mAne che. paraNetara patine kAcano TukaDo mAne che paNa have kare zuM ? bAhyathI prema dekhADatI tenA saMtoSa mATe kAmakrIDA paNa karatI hatI. tenuM mana to govALamAM lAgeluM hatuM. patinA manane AnaMdamAM rAkhavA mATe vividha prakAranA raMge ramatI hatI. svAmIne rIjhavatI hatI. tethI koIne zaMkA paNa na jAya. duniyA to jANI gaI hatI. chatAM patine khabara na paDe te mATe patiraMjana mATe badhuM ja karatI hatI. rUpALIne teDavA pati Avyo. jayamati pradhAne dIkarIne vidAya ApavA mATe zubhadina jovaDAvyo. te dina najIka AvatAM ja strIcaritra zarU karyAM. rUpALI have ghelI thaI. jANyuM ke have govALane choDIne javuM ja paDaze. govALa vinA jIvAze nahi. to choDIne zeM javAya ? caritra vividha prakAranA karavA lAgI. ghelI-gAMDI thaI cUkI. hAthamAM sAMbelu laIne zerImAM ane rAjamArgo upara pharavA lAgI. zarIre rAkha lagADI che. ghaDIkamAM hAsya kare to ghaDIka rudana karatI. vaLI kayAreka mAthuM paNa dhUNAvatI hatI. vaLI DoLA kADhIne jatAM AvatAM lokone DarAvatI hatI. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 400 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMDAnI jema ghUmatI rUpALI lokonA gharanA vAsaNo bhAMgavA lAgI. ghaDIkamAM hasatI, ghaDIkamAM moTA sAde raDatI paNa hatI. ne zokane dhAraNa karatI hatI. lokone gALo paNa bhAMDatI hatI. nAnA moTA pachI game te hoya paNa gALono varasAda varasAvatI hatI. zarIra uparanAM vastro paNa AghApAchAM karI khaseDI nAMkhatI hatI. kAraNa vinA A strI khaDakhaDa hasatI to vaLI kayAreka raDatI paNa hatI. kayAreka zerI vacce nAcatI kUdatI ne vaLI gIto paNa gAtI hatI. kSaNamAM DAhI thaI jatI to vaLI bakatI hatI - re ! mane zuM thaI gayuM che ? huM Ama kema bhaTakayA karuM chuM? havelImAM AvI DAhI thayelI te rUpALI snAna karI sArAM kapaDA paherI oDhIne, bhojana banAvI patine jamADatI ane pote jamatI. thoDIvAra thAya tyAM to vaLI pAchA judA judA prakAranA ghaNA cenacALA karatI hatI. pitA jayamati putrInAM lakSaNo joI duHkhI thato hato. re ! nasIba ! mArI dIkarIne A zuM thayuM che ? zuM mArI dIkarI upara koIe kAmaNa karyuM haze ? athavA kayAMthI vaLagADa vaLagyo haze ? jayamati pradhAna to te paNa upAya karavA lAgyo. mAMtrika tAMtrika Adi teDAvyA. vighAne jANanArA teDAvyA. badhAne pUchavA lAgyo. je kahyuM te pramANe badhuM karavA chatAM kaMI phera na paDyo. deva devI-bhUtaDAM kADhavAnA upAyo karyAM. bhUtazAkinI-preta badhAne manAvavA upAyo karyA. jyotiSIne jANanArAne bolAvI homahavana karAvyA. chatAM koI phera na paDyo. bIjIvAra paNa sasarAnA ghare jamAIrAja have lajjA pAmatA hatA. cothA khaMDanI A sAtamI DhALamAM, strIcaritranuM varNana karI zrI zubhavIravijayajI kahe che ke moha jaMjALa choDo. pAra rAyanI na Avyo -: duhA H rogano, ANA pALavI, eka piyera nara sAsare, saMjamIyA mATe vahu etA hoya aLakhAmaNA, jo rupavatIne mahAsatI, tava sAsarIye priyavaca mahAkaSTadA usi, dekhI muja (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 408 hAMsIne rAga na raheThANa, hANa. // 1 // sahavAsa, sthiravAsa. UMcA dharAya, zakAya. gI Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaizuM pAchA nijadhare, mukha dekhADIza kema ? mitrAdika hAMsI kare, AvyA emanA ema. jI. eke dizi sujhe nahi, paNa jAvuM nidhara, daiva nacAve tiNI pare, nAcavuM A saMsAra po. sasasane kahe jAizuM. jaba kharI sAtA thAya, tava kALAMtare AvazuM, ema kahI patha palAya. ko. nikete nijapura jai, rupe mohyo teha, kuLadevAki mAnatA, pUjA kare satI neha. ILa zAkRtika joSI lokane, pUchI karAve jApa, mukha mANyuM tama dhana dIe, draSTigato vyApa. Do. paNa paNa pUto che, kAgrahe pIDela, kukaDavene tara 'hila, mAne mohAvela. . mitra ravidatta vaNikane, pUche nArI vicAra, te bhaNe paranara lapaTI, nArI upara zo pyAra ? 10. tuma dekhata mAMdI paDe, vaLatAM hove sAja, rakta thai rahezo nahi, e nArI nirlajaja. 11 tArI jamADyA je bhamyA, te duHkhIyA saMsAra, strI caritra kare ghaNA, leza suNo adhikAra. 12ll 1 - gAMDo mANasa. - duhA :bhAvArtha: virasena pradhAnanI patnI rUpALI vaLI sAjI na thaI. rogano pAra na Avyo. ghaNA upAyo karavA chatAM gAMDI rUpALI DAhI na thaI. (mAnasika rogano pAra na Avyo.) (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 40 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAsarImAM rahelo vIrasena muMjhAya che. patnI sAjI thatI nathI. vaLI eka tarapha rAjAnI ANAAjJA pALavAnI che. kAraNa ke maMtrImudrA AMgaLI para dhAraNa karelI che. tethI potAnA rAjAne vaphAdAra rahevAnuM che. bicAro vIrasena zuM kare ? patnI uparanA mohe, vIrasenane jagatamAM hAMsIne pAtra banAvyo. sAsare kayAM sudhI rahe ? zAstrakAro kahe che - vahu piyara, puruSa sAsare, vadhAre rahe. vaLI saMnyAsI-tyAgI mahAtmAo gRhasthInA samAgamamAM vadhAre rahe. jo A traNe A rIte sthiravAsa rahe to aLakhAmaNA thAya che. vIrasena vicAre che ke have zuM karavuM ? mahAsatI sarakhI A mArI patnIne zI rIte choDIne javuM ? mArI patnI upara A mahAkaSTa AvI paDyuM che ke je mArAthI joI zakAtuM nathI. have to mAre mArA ghare javuM ja paDaze. patnI vinAno jaIza to lokone mAruM moM zI rIte batAvIza ? mAro mitravarga paNa mArI hAMsI ja karaze. kaheze paNa kharo ke patnI vinAno kema Avyo ? tyAre huM javAba zuM ApIza ? strInA moha thakI vIrasena maMtrIzvara hovA chatAM paNa tenI mita muMjhAI gaI che. zuM karavuM ? koI dizA mane sUjhatI nathI. chatAM dhIraja dharatA vIrasene javA mATe pAko nirNaya karyo. re vidhAtA ! tuM je rIte nacAve te rIte mAre nAcavAnuM che. AnuM nAma saMsAra. vicAratAM vIrasena sasarAne kahe che ke ame to have pAchA jaIzuM. paNa have tamArI dIkarI DAhI ane sAjI thaze tyAre levA AvIzuM. A pramANe kahI vIrasena Avyo hato te rIte vIle moDhe potAnA nagara tarapha prayANa karI gayo. keTalA divasa bAda potAnA rAjapura nagare Avyo. ahIM AvyA pachI rUpamAM mohAMdha banelo pradhAna potAnA ghare AvI devadevI ane kuLadevInI mAnatA karavA lAgyo. pUjApATha paNa karavA lAgyo. jApa paNa karAve che. draSTirAge mohelo vIrasena zAkunika jyotiSane pUchI, dravya ApI jApa karAvavA lAgyo. moM mAgyuM dAna Ape che. kAmagrahathI pIDAelo jyAM tyAM, jene tene potAnI patnI viSe pUchavA lAgyo. patnInI vAta pUchavAmAM have vIrasenane zarama AvatI nathI. gAMDo mANasa kukaravela eTale halakI jAtanI vela hAthamAM pakaDI hoya to paNa te tene mohanavela - AkarSaNa karanArI vela mAnato hoya che. potAnA mitra ravidattane have vIrasena potAnI patnI saMbaMdhI vAta kare che. vANiyo ravidatta. vANiyAnI jAta-vANiyAno dIkaro hato. budhdhizALI hato. vIrasenanI vAta sAMbhaLI, pachI kahevA lAgyo. he mitra ! tArI strInI zI vAta karavI ? je vAta sAMbhaLatAM tane duHkha thAya. vIrasena - mitra ! je hoya te kaho. mane duHkha nahi lAge. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 410 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ravidatta - mitra! tArI strI kharekhara, parapuruSamAM Asakta ane laMpaTa banI che. to tArI sAthe zI rIte Ave? tane jotAM ja mAMdI paDe, te nArI upara moha ke yAra rAkhavAthI zo lAbha? tuM tyAM jAya tyAre mAMdI paDe. tuM pAcho Ave tyAre te sAjI thAya. mATe tArI patnI upara rAga dharavA jevo nathI. A strI nirlajaja che. A saMsAramAM strInA bharamAyA je bhamyA, te mahAduHkhane pAmyA che. ghaNI strIonAM caritro evA hoya che ke je kaLI zakAtAM nathI. he mitra ! te thakI moha uparanA adhikAranI kathA kahuM te sAMbhaLa! -: DhALa-AThamI :(govALIyA ramo mAragaDo melIne..e rAga.), suNa sajjata zikhAmaNa kahuM, ati saralapaNuM nahi sAra, taru sarala sakalana chetA, to kema karI mAne tAra, 1 rasilA mo yaNa rasa melIne.. e AMkaNI. kavi vAMce kathA UMdhe sabhA, te savi vaktAnA vAMka, kema hove tArI pativratA, jehano che mATI rAMka.2. rAma guNa dekhI parIkSA kIjIe, zuM karIe kuLa rupa jAta, snehALI sasaMbhrama draSTie, vaLI jovI janmatI rAta... all unmArgI yati dvija mUrakho, bALarAjA ne kapaTI mitra, nArI bharayauvata anyarati, tarate nahi dharatA cita... to eka tilakapure vAva vase, nArAyaNa nAme sAra, tasa kulaTA koTi kapaTa bharI, che pannA nAme tA.ra. paNa eka ni paradeze dvija cAlyo, rahI nAra ghara niHzaMka, eka taraNuM garase ramatI, gamatI tizi zayana pathaMka.. koI tasa pADozana lAlI nAme, nitya zikhAmaNa dIe tAsa, tuM abaLA khele khyAla ghaNA, koi dita tuja hoya vinAza.. cho paNa zIkha na mAne koi taNI, je vyasatI thayAM taratAra, "tuM payapAtathI osare, zira lAge che prahAra.. to (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 411 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doya varase pati ghara AvIyo, snAna bhojana bhakti vidhAya, kaTi bALa tiziveLA calI, nAmapiyara surAlaya jAya..ra.. [[bI pUrva saMketika zAra tihAM, maLIyAM AvI ekAMta, suta bhUmi ThavI tehatI sAthe, raMga bhoga vilAsa karaMta..ra.. [10] sA kAmAMdhI pAchA vaLatAM, me bALaka paDimA sAtha, tajI putrane paDimA karagrahI, ghara AvI juve tija hAtha.... ||11|| tava pUche pati pratimA kisI, sA bolI vicArI ema. tamo dezAvara jaba cAlIyA, tava meM karI mAnatA prema..ra.. ||12ii suradeva yakSane ema kahyuM, Avaze jyAre suratImeLo karazuM tyAre, pUjA karazuM pati * prANanAtha, zramabharyA, teNe meM jai pUjA kIdha, paNa asura thayuM tame pUjA re dharANe suta lahyo, tume paDimAtI pUjA pAchI paDimA tasa tuma pUjana paDimA dIdha..ra.. [14] karo, teha.... ||1|l athAha, pachI y suta lAvuM geha, ApIe, karI vividhe pUjA ThavI paDimA putrane lAvatI, juo tArIcaritra dvija jANe rAgI mahAsatI, muja upara zI che vaMThelIzuM sukha mAtato, eka dina gayo vanaphaLa kAja, tihAM sthaMbha paDyo eka kASTato, dITho lIdho zira sAja.... ||17thI AvIyo, me gharamAM jArazuM tAra, cAha?.... ||16thI ghara madhya chupAvI jAra..ra.. [[18] ciMtAtura gai sakhI pAsa, vaLI 'cuaphaLa lei ghara bolAvI AvI tatakSaNe, dvija beTho gharane bAraNe, lAlInI zikSA zira dharI, thai ghelI raciyo pAsa..ra.. ||19thI mastaka ughADe nAcatI, vaLatI hasatI detI jema tema mukhathI lavarI kare, phare gAthA kahe dei kAMi lAlI kahetI bApaDI, tuM avaLA khyAla alyA jyAMthI lAvyo lAkaDuM, tihAMtu tihAM jai (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 412 sAtha..ra.. ||13thI gALa, tALa.... ||20thI khela, mela..ra.. [21] ma Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTajI AvyA tija thayo, dvija ciMtAtura vismaya lakkaDabhUta vaLagyu loka vayaNe kASTa upADIne, gayo mUkavA te vana gharamAMthI tasADIyo, jAra ti bIje cAmuMDA caitye, sA karoDIne ema mAMgatI, muja nitya nitya pUje jai ema kahe, cAmuMDA pUMThe rahyo, jai harAma, ThAma..ra.. ||2|| geha, pUjI kusuma geha..ra.. I // 23 // katane karo aMdha, dvija ciMte zyo pratibiMba.... ||24 // dvija guptapaNe dekhaMta, so vadaMta.... 25mI sA pUjatI, tava svarabhede muja bhakti huM sUMThI tuM vara mAga, aMdha karo, muja jArato phAve lAga..ra.. pIkI AvI kusume kahe padmA tuM nitya bhaNe sA muja pati kahe daivI putrI sAMbhaLo, patine deze dhRta zuddha, jima jima dhRta khAve bahu, tima tima thAze te aMdha.... ||27thI suNI ghara jai titya bahu dhRta dIe, bhojana mAMhi dharI prema, tema kti pratye dvija kahe tArIte, nayate navi sujhe kema ?..ra.. [28] dharI harSa cAmuMDA nitya pUje, dvija paNa dhRtathI baLasAra, eka dina kahe aMdha thayA ame,- tavi dekhAye gharabAra..ra.. // 2 // sA jArazuM rame titya raMgaththuM, nizadina Ave te jAya, nidrAbhara nizi biThuM ekA, dvija daMDa laine dhAya..ra.. ||3|| OM karIne haNyo, zaba nAkhyuM gokhathI heTha, tumate paNa karazuM TheTha.... ||3|| Avyo yogIzvara eka, bhaNe nArIne ema karazo pharI, eka vise bhikSA kAraNe, re, sA bhikSA detAM mohI rahI, dekhI rupe atireka.... ||32thI jogI jAtAM sA sAtame, mALe caDhI purabAhira TekarI upara, dITho jogI tithi kuMtane nidrAvaza karI, gai rAtre sA prArthanA karatAM yogI bhaNe, AvI paNa rahevAsa..ra.. [33]] tama pAse, jAo nirAza.... ||34|| zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 413 jove tAsa, Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA kahe zA mATe ema vo, bhaNe jogI nuM paramAra, ame paravArIthI vegaLA, vasI tapa karIe saMsAra.. paNa sA pAchI ghara AvI karI, taravAre kata haNaMta, yogI pAse jai ema vade, huM parastrI nahi tame kata.Ta. 3cho bhaNe yogI keNI rIte kaho, meM mAryo vahe bharatAra, so bhaNe tuja mukha jovuM nahi, jagamAM tuM pApiNI tA. ra3 vilakhI pAchI ghara AvIne, kare rotI sora bakora, bahu loka maLyAM tava bolatI, piyu mArI nATho cora.ra. 38 parabhAte satI thai nIkaLI, sutane ThavI piyaravAsa, cayamAM patizuM bhegI maLI, juo tArIcatri taspAsa.Ta. 3 cothe khaMDa kahI AThamI, e DhALano lahI AsvAda, zubhavIra vivekI prANIyA, dharajo kuLavaTa maryAda.2. /roll 1 - bilADo, 2- kerI. -: vaLa-8 : bhAvArtha : he sajjana mitra vIrasena sAMbhaLa! je zikhAmaNa kahuM te mana daI sAMbhaLaje ! je vAtamAM tAruM hita samAeluM che te vAta kahIza. tuM ghaNo sarala che. atizaya saralapaNuM, temAM paNa sAra nathI. atizaya saralatA hAnikartA che. vRkSa sarala che to loko tene chede che. nArI sarala hoya to tenI sAthe manamelIne, he rasiyA mitra! rAtabhara, dinabhara ramo. paNa jo te nArI sarala na hoya to tArI vAta na mAne to meM ramAya ? jema ke kathArasika kathAkAra jyAre kathA vAMce paNa jo zrotAgaNa UMdhe to.... vaktAno vAMka kahevAya kema ke vaktAnI kahevAtI kathAmAM zrotAne rasa na paDyo. tethI zrotAne sAMbhaLatAM rasa na paDe to pachI UMdhe ja ne! jeno pati raMka hoya to tenI strI pativratA kevI rIte kahevAya? mATe guNathI parIkSA karavI. rU5-jAta-kuLanI vAta to zI karavI? rUpa-jAta-kuLathI kayAreya parIkSA sAcI thatI nathI. he snehI mitra ! A kAraNothI tAruM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 414 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citta bhramita thaI gayuM che. tArI najara paNa cakaLavakaLathI joyA kare che. janmanI kuMDaLI paNa jovI joIe. kahevAya che ke unmArge gayelo puruSa, yogI, brAhmaNa, mUrkha mANasa, bALarAjA, kapaTI mitra tathA yauvanavayavALI strI, ATalI vastu kayAreya bIjAne soMpavI nahIM. nahi to te ApaNAM rahetAM nathI. bIjAnA raMge caDatAM bIjAnA thaI jatAM vAra lAgatI nathI. tilakapura nAme eka nagara hatuM. nArAyaNa nAme brAhmaNa A nagaramAM raheto hato. eka nahi be nahi paNa karoDo kapaTathI bharelI padmA nAme strI hatI. padmA mahAbhayaMkara kulaTA strI hatI. ekadA nArAyaNane bahAragAma javAnuM thayuM. gharamAM kapaTI bhAryA padmA nirbhayapaNe ekalI rahevA lAgI. koInAthI padhAne jarAye Dara lAgato nahoto. mAthe to koI kahenAra hatuM ja nahi. koI eka puruSanI sobata thatAM, yauvana ane zIlane jALavI na zakI. niHzaMkapaNe rAtadivasa enI sAthe jatI AvatI hatI. jArapuruSanI sAthe manamAnI kAmakrIDA karatI hatI. rAtadina te jArapuruSa padmAne tyAM paDI raheto hato. pADozamAM tathA zerImAM tenI vAto thatI hatI. lAlI nAmanI tenI pADozaNa dararoja zikhAmaNa ApatI hatI. bena ! tuM bIjA puruSanI pAchaLa Asakta thaI che. te sAruM nathI. kayAreka tArA mATe khataranAka nIvaDaze. mATe A badhA avaLA cALA karavA mUkI de. nahi to kayAreka tAro vinAza thaze. parapuruSamAM Asakta paghA paDozI lAlIbAInI zikhAmaNane gaNakAratI nathI. potAno pati paradeza gayo hato. koNa jonAra hatuM? svataMtrapaNe bhogone bhogavatI hatI. jeo vyasanamAM cakacUra hoya che athavA je vyasanonA dAsa banyA, te kayAreya vyasanathI mUkAtA nathI. dUdhapAna karato bilADo, gharamAM vAraMvAra te jagyA para dUdha pIvA Ave che. roja dUdha pIvAnI Adate dUdhano mAlika jyAre khabara paDe ke dUdha dararoja bilADo ja pI jAya che tyAre taka rAkhIne dUdha pItA bilADAne mAthAmAM lAkaDI prahAra kare tyAre bilADAne khabara paDe che ke dUdha pIvAnuM vyasana kevuM duHkhadAyI che. nArAyaNa brAhmaNa paradezathI be varase ghare Avyo. padmA potAnA patinI AgatA-svAgatAmAM paDI. snAna karAvyuM. pachI sArI rIte bhojana karAvyuM. patine ArAma karavAnuM kahIne te taiyAra thavA lAgI. jArapuruSa vinA divasa to jema tema pasAra karyo. potAnA bALakane keDe caDAvI gharanI bahAra nIkaLI. svAmI nArAyaNane kahetI cAlI ke huM piyara jAuM chuM. piyaranuM nAma paDatAM koNa bole ke - tuM na jA. keDamAM bALa caDAvI gAmanI bahAra rAtri veLAe pahoMcI. jyAM jAranI sAthe maLavAno saMkate karyo hato te devanA maMdire pahoMcI, jArapuruSanI sAthe devamaMdiramAM rAta rahI. bALakane bAjumAM mUkI jAranI sAthe kAmakrIDA karavA lAgI. manamAnyA bhoga bhogavI puruSa potAnA raste cAlyo gayo. padmA paNa jaldI ghera AvavA mATe potAnA bALakane UtAvaLI UtAvaLI levA doDI. paNa. paNa... te bALaka devamaMdiramAM rahelI pratimA sAthe ramato (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 415 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. to padmA bALakane badale pratimAne keDe calAvI ghera AvI. gharamAM AvI jatAM sudhI paNa padhAne khabara na paDI ke pratimA ghera laI AvI. pati nArAyaNa patnInI AvA prakAranI ceSTA joI vismaya pAmatAM pUchyuM - tuM A zuM laI AvI che ? mAruM bALaka kayAM? patinA pUchavAthI ja padmA camakI. re ! A zuM karyuM. tyAre bhAna AvyuM ke huM bALakane badale paththaranI pratimA laI AvI chuM. tarata to javAba na Apyo. tyAM to nArAyaNe bIjIvAra pUchyuM - re ! mAruM bALaka kayAM? pratimA kayAMthI lAvI? padmA to coMkI uThI. padmA vicArI rahI. vicArIne javAba Apyo. paghA - svAmInAtha ! tame paradeza gayA tyAre AkhaDI (bAdhA) rAkhI hatI. nagaranA pAdare devAlayamAM rahelA yakSanI bAdhA hatI, ke mAro svAmI kSemakuzaLa ghare AvI jaze tyAre mArA patine sAthe laI AvIza. he deva! tArI pUjA karIza. pachI ja pati sAthe ratikrIDA karIza. paNa Apa to rastAnA pravAsa kAraNe ghaNA thAkI gayA cho. vaLI sAMje khAtAM pItAM moDuM paNa thayuM che. thAkelA tame yakSAlayanA maMdire kevI rIte Avo? mATe huM te bAdhA pUrI karavA yakSAlayanA maMdire gaI hatI. Apa mArI sAthe yakSAlaye na AvyA. meM to yakSanI pUjA karI. pATha paNa bhaNyo. paNa tamArI pUjA to adhUrI rahI. yakSAlayanA yakSe mane bahAra nIkaLatAM rokI. kahyuM ke tArA patie pUjA karI nathI. meM kahyuM ke paradezathI AvyA che thAkI bahu gayA che. tethI sAthe AvyA nathI. devarAja ! bolo zuM karuM? devarAja - he strI! te bhale na Avyo. to A mArI pratimA laI jA. ghare svAmI pAse pUjA karAvI le. pachI pAchI AvI mUkI jA. pratimA ApuM chuM paNa te badalAmAM tArA A bALakane mArI pAse mUkI jA. jyAre pratimA ApavA Ave tyAre bALakane laI jaje. devanI vAta meM mAnI lIdhI. ne tamArA mATe A pratimA pUjA karavA laI AvI. Apa jaldI pUjA karI lyo. mAro bALa tyAM raDato haze. bhoLa brAhmaNa strInA caritrane jANato nathI. potAnI patnIne mahAsatI mAnato hato. patnI upara ghaNo sneha varasAvato tarata snAna karIne pratimAnI abIla gulAlathI pUjA karI. padmA brAhmaNI tarata pratimA upADI yakSanA maMdire mUkI potAnA bALakane laI AvI. re vAcaka! juo to strIcaritra kevAM? potAnI patnI upara atUTa vizvAsa rAkhato manathI mAne che ke patnI mArI upara ghaNo sneha rAkhe che. viMThelI strI sAthe sukhone bhogavato, potAne mahAsukhI mAnavA lAgyo. eka dina nArAyaNa vanaphaLa levA dUra dUra jaMgalamAM gayo. vanaphaLa zodhatAM jaMgalamAM moTA staMbha jevuM lAMbuM lAkaDAnuM thaDa ADuM paDeluM joyuM. gharamAM kAma lAgaze, vicArI brAhmaNa lAkaDuM mAthA upara UMcakI ghare laI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 41 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avyo. sAthe thoDAM AmraphaLa paNa leto Avyo hato. pati jaMgalamAM gayo jANI, A bAju padhAe potAnA jArane gharamAM bolAvyo. tenI sAthe raMgabhara vilAsa karatI hatI. dUrathI ja nArAyaNe potAnI patnIne bUma pADI bolAvI. potAnA jArane gharamAM madhyabhAganAM khUNAmAM saMtADI tarata AMgaNAmAM AvI. haiyAmAM moTI phALa paDI. svAmI ATalo jaldI AvI jaze, tevuM vicAryuM nahotuM. gharamAMthI jArane bahAra zI rIte kADhavo? e vicAramAM hatI. svAmI AMgaNe AvI Ubho. mAthA paranuM lAkaDuM nIce nAkhyuM. zvAsa khAvA beTho. tyAM ja padmA pADozana sakhI lAlIne tyAM pahoMcI gaI. lAlIne badhI vAta karI. lAlIe rasto batAvyo. zikhAmaNa ApI ke meM nA pADI chatAM tuM na mAnI, paNa have zuM thAya? ahIMthI gAMDI banIne jA ! vALa chUTA karI nAcatI kUdatI vaLI raDatI - vaLI hasatIne gALo detI tArA AMgaNe jaI judA judA cALA karaje. vaLI hAthatALI ApI gIta paNa gAtI game tema bakaje. lAlInI zikhAmaNa mAthe dharI. paghA judA judA cALA karatI nArAyaNa pAse AvI pahoMcI. nArAyaNa to potAnI pavAnA AvA prakAranI hAlata jotAM DarI gayo. zuM karavuM? sUjha na paDI. - tamAzAne teDuM na hoya. zerInA gAmanA loka nArAyaNanA AMgaNA AgaLa bhegA thayA. pADozana lAlI to tarata ja pAchaLa AvI hatI. te nArAyaNane jovA lAgI re bhAI! A zuM thayuM? nArAyaNa to DarI ja gayo. zuM javAba Ape? lAlI to AgaLa bolavA lAgI - re bhAI! nArAyaNa ! A tArI strIne bhUta vaLagyuM lAge che. A lAkaDuM laI Avyo chuM temAM ja bhUta haze. je bhUta tArI strIne vaLagyuM che. tArI strIne bacAvavI hoya to A lAkaDuM jyAMthI lAvyo hoya tyAM jaI jaldI pAchuM mUkI Ava. lAlInI vAta sAMbhaLI loko paNa kahevA lAgyAM "lAkaDAmAM bhUta che." "lAkaDAmAM bhUta che." nArAyaNa vismaya pAmatAM ciMtAmAM DUbI gayo hato. lokonI bUmAbUma sAMbhaLI, Ubho thayo. je lAkaDuM lAvyo hato te lAkaDuM vaLI pAchuM mAthA upara mUkI jaMgalamAM mUkavA cAlyo gayo. thoDIvAramAM paDyA to vaLI DAhI thaI gaI. loko sau cAlyA gayA. avasara joI padmAe gharamAMthI jArane nasADI mUkyo. A bAju nArAyaNa paNa jaMgalamAM lAkaDuM nAkhI ghare AvI gayo. joyuM to potAnI strIne vaLagADa rahyo nathI. DAhI thaIne rahI che. padmA bIje divase cAmuMDAnA maMdire cAmuMDA mAtAnI pUjA karavA lAgI. phUla, phaLa, abIla, gulAlathI pUjA karI. pUjA karyA bAda pavA vaLI mAMgatI hatI. he cAmuMDA mA ! mArA patine AMdhaLo karajo. A pramANe mAMgaNI karIne mAtA pAse ghaNAM phUlo ane naivedya vagere mUkatI hatI. rojano A krama joI nArAyaNa vicAravA lAgyo ke A roja kayAM jAya che? patnInA caritranI gaMdha AvatAM cAmuMDAnI mUrti pAchaLa jaIne saMtAI gayo. avasara thatAM padmA pUjA karavA AvI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 417 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjApAnI thALI hAthamAM che. mAnI pUjA karI. maMtrapATha paNa karyo. chelle mAnA caraNamAM zIza jhUkAvIne prArthanA karatI hatI. te TANe mUrti pAchaLa saMtAyelo nArAyaNa, potAno avAja badalIne bolyo - he bhoLI strI! tuM mArI dararoja bhakti kare che. tArI bhakti joI huM prasanna thayo chuM. mAMga ! mAMga! tAre je joIe te mAMga. huM jarura ApIza. te sAMbhaLI pAne AnaMda thayo. padmA to mAno avAja sAMbhaLI avAka thaI gaI. mA mArI upara prasanna thayA che to mAMgI levA de. paghA varadAna mAMgavA taiyAra thaI. padmA - mA! mA! mArI upara prasanna thayA cho ne varadAna mAMgavA kahyuM, to mA ! sAMbhaLa! mArA patine AMdhaLo karI dyo. je kAraNe mArA manamAnItA puruSanI saMge huM dina-rAta ramyA mAtAjInI pAchaLa rahelo nArAyaNa A sAMbhaLI chaka thaI gayo. re ! huM to mahAsatI mAnato hato tenA badale A to kulaTA nIkaLI. ThIka ! lAgamAM AvI che. mAtAjInA rUpamAM nArAyaNa bolyo - he putrI ! sAMbhaLa! tArA patine bhojanamAM roja zudhdha cokhuM ghI vadhAre Apaje. jema jema ghI vadhAre peTamAM jaze tema tema te dhIme dhIme AMdhaLo thato jaze. padmA cAmuMDA mAtAnI vAta sAMbhaLI khuza thaI. have nArAyaNane bhojanamAM dararoja cokakhA ghIno zIro Adi miSTAna savAra bapora sAMja ApavA lAgI. temAM ghI vadhAre vaparAya tevI vAnagI banAvI premathI nArAyaNane jamADatI hatI. nirAMte miSTAnna Arogato nArAyaNa vadhAre AnaMda pAmato hato. ghI-khAMDa-goLanA bhojane zarIranuM baLa vadhavA lAgyuM. tagaDA jevo thavA lAgyo. divaso para divaso javA lAgyA. nArAyaNa patnIne kahe che - he bhadra ! mane roja miSTAna kema pIrase che? padmA - svAmI ! paradeza jaI AvyA cho. juo to sahI ! tamAruM zarIra keTaluM dUbaLuM paDI gayuM che. kaMIka sazakta thAva. ne tamArA zarIranuM baLa vadhe. mATe zaktivALAM bhojana banAvuM chuM. nArAyaNa - he devI! tArI vAta sAcI che. hamaNAM hamaNAM mArI AMkhe jhAMkhu dekhAtuM hatuM. be divasathI to have dekhAtuM paNa baMdha thavA lAgyuM che. ghInI vAnagI roja khAvAthI AMkhe dekhAtuM ochuM thatuM lAge che. paghA - nA! nA ! svAmI ! evuM na hoya. kavirAja kahe che - he zrotAjano ! sAMbhaLo ekabIjAne chetaravA kevA prapaMco kare che. kevI yuktiothI potAnI jAtane bacAve che. padmA jANe mArI karaNInI mArA svAmIne jarApaNa gaMdha sarakhI AvI nathI. pote karelo kImiyo pAra pADatAM manamAM AnaMda pAmatI hatI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) * 418 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArAyaNa paNa jANe pote kazuM ja jANato nathI. te rIte vartana kare che. vAha ! kevo saMsAra ! A saMsArane dUrathI salAma. padmA potAnA svAmInI vAta sAMbhaLI manamAM malakAya che. eka dina jarura nArAyaNanI AMkho jovAnuM baMdha karaze. mArI IcchA pUrI thaze. aMtaramAM ghaNI AnaMda pAmatI padmA bahArathI svAmI nArAyaNane AzvAsana ApavA lAgI. vaLI haiyAmAM harakhAtI padmA zradhdhAthI dararoja cAmuMDA mAtAnI harakhabhera adhika adhika pUjA karavA lAgI. jyAre nArAyaNa dararoja ghI khAIne zakti bhegI karI baLavAna thavA lAgyo. vaLI thoDA divasa gayA. kapaTI patnIno pati paNa kapaTI banyo. padmAne kahevA lAgyo - he devI ! Aje mane AMkhe dekhAtuM nathI. padmA - zuM kaho cho ! svAmI ! dekhAtuM nathI ? nArAyaNa - nA, mane Aje bilakula dekhAtuM nathI, jo ne A ghara, uMbaro, bahAra vastu vagere mane kaMI ja dekhAtuM nathI. A pramANe kahIne nArAyaNa have AMdhaLAnI jema pravRtti karavA lAgyo. padmAne vizvAsa pAko thAya, tethI athaDAto bhaTakAto gharamAM pharyA kare che. gharanI bahAra javAnuM baMdha karyu. padmAne vizvAsa besI gayo. mAro svAmI tadna have dekhI zakato nathI. padmAne joItuM hatuM te maLI gayuM. potAnA jArapuruSane bolAvIne nirbhayapaNe mauna rahI chAnI ramavA lAgI. divasa ane rAta paNa jotAM nathI. vAsanAnAM bhUkhyA baMne gharanI madhye bhoga bhogavavA lAgyA. have jArapuruSa paNa taddana maunapaNe gharamAM ja rahyo che. kayAreka gharanI bahAra jAya. kayAreka na paNa jAya. 'nArAyaNa AMdhaLo che.' samajI beThelI padmA jAra sAthe ramavAmAM koI maryAdA rAkhatI nathI. nArAyaNe A nATaka thoDA divasa joyA karyuM. paNa kayAM sudhI patnInA duSTa caritro jue ? potAnI hayAtImAM potAnI patnI parAyA puruSa joDe dinabhara kAmakrIDA kare, te zI rIte sahana kare ? eka rAtrie baLavAna banelo nArAyaNa jADI DAMga laIne palaMge sUtelI padmA ane sAthe sUtelo jArapuruSane mAravA dhasI Avyo. DAMge DAMge te puruSane mAravA lAgyo. DAMganA asahRA prahArathI jArapuruSa tyAM ne tyAM maraNane zaraNa thayo. padmA to palaMgamAMthI sIdhI UbhI thaI, dUra jaIne UbhI. kare paNa zuM ? marelA te puruSanA zabane gharanI bArI thakI nIce pheMkI dIdhuM. pachI patnIne kahevA lAgyo, ke AvI rIte bIjIvAra karazo to je hAla tArA jAranA thayA te ja hAla tArA karIza. patinA AkrozabharyA vacano sAMbhaLIne padmA thoDA divasa sudhI sIdhI cAlI. kUtarAnI pUMchaDI bhUMgaLImAM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 41 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIdhI. bahAra kADho tyAre vAMkI. te ja pramANe padmA hatI. thoDA divasa gayA tyAM to vaLI eka divasa koI yogIrAja bhikSArthe zerImAM Avyo. pharato pharato pavAnA ghara AMgaNe AvI Ubho, A yogIrAja rUpe svarUpe phUTaDA hatA. yogIne jotAM ja paDyA tenA upara mohI paDI. mohAMdha padmA yogIne bhikSA ApatAM tenI sAme Tagara Tagara jotI. mukha malakAvI hasatI hasatI ghaNI badhI bhikSA ApI. bhikSA laI yogI to potAnA mArge cAlyo gayo. yogI kayAMthI AvyA? te jovA mATe padmA potAnI havelInI sAtame mALe caDI jovA lAgI. yogI kayAM jaI rahyA che? yogI to rAjamArge thaIne nagaranI bahAra eka nAnI TekarI upara yogIno vAsa jyAM hato tyAM pahoMcyA. padhAe yogIrAjanuM raheThANa joI lIdhuM. te dinanI rAtrie padmA potAnA svAmIne khavaDAvI pIvaDAvIne nirAMte nidrAdevInA khoLe poDhADyA. jyAre barAbara nArAyaNa nidrAdhIna thayo eTale padhA cUpacApa nIkaLI gaI. nagaranI bahAra yogIrAjanI jhUMpaDIe pahoMcI. yogI to potAnA bhagavAnanI bhaktimAM layalIna banIne bhajana karato hato. padmA yogI pAse AvI UbhI. kSaNavAra thobhI. pachI hAtha joDI vinavavA lAgI. avAja sAMbhaLI yogIe AMkho kholI. joyuM to sAme strI. sAvadhAna thaI gayA. padmA ne to pharI prArthanA karIne kahevA lAgI. padmA - he yogIrAja ! mAro svIkAra karo. yogI - ame to yogI chIe. jA ! tuM je rastethI AvI te raste cAlI jA. ame to saMsAra-samAjastrI-saMtAnathI para chIe. mATe tuM cAlI jA. paghA - he nAtha ! zA mATe AvuM bolo cho? huM svecchAthI AvI chuM. mAro svIkAra karo. yogI - he strI ! ame yogI chIe. AvI mAMgaNI zA mATe karo cho? vaLI tame paranAra cho. paranAra - parastrI to amAre mAtA-bahena che. ame strIthI vegaLA vasIe chIe. jaMgalamAM rahI tapa-japa karanArA sAdhu chIe. amane strInI jarUra nathI. padmAe jANyuM ke yogI mAro svIkAra nahi kare. ghare pAchI AvI. vicArI rahI che. huM parastrI. parastrIno pati hayAta hoya tyAM sudhI mAro svIkAra na kare. pati jIvato jyAM che to paranArI huM paNa tene haNI nAMkhu to huM paranArI na kahevAuM. patinuM kAsaLa kADhI nAkhavA, kaThaNa kalejAnI padhA gharanA khUNAmAM rahelI talavAra laI AvI. paLanoye vilaMba karyA vinA uMdhatA evA nirdoSa pati nArAyaNane haNI nAkhyo. patine mArI nAMkhyA pachI tarata ja pavA yogI pAse pahoMcI gaI. vaLI hAtha joDI kahevA lAgI. padmA - he yogIrAja! huM have paranArI nathI. mAro svIkAra karo. mane patnI tarIke svIkArI mArI IcchA pUrI karo. AjathI tame mArA pati cho. yogI che strI ! tuM kevI rIte kahe che ke huM parastrI nathI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 420 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmA - he nAtha ! meM mArA patine haNI nAkhyo. huM have parastrI nathI. A hatyArI strInI vAta sAMbhaLI yogI dhrUjI uThyA. padmAne javAba ApatAM jarAye haiye kacavATa na thayo. yogI - re pApiNI ! tuM to mahApApiNI che. tAruM kALuM mukha jovAlAyaka nathI. tuM ahIMthI cAlI jA. yogIe dhUtkArI, apamAna karI, kADhI mUkI. have vilakhI thaI padmA ghera AvI. moTethI raDIne zora bakora karI mUkayo. zora sAMbhaLI sau loko bhegA thayA. padmA kahevA lAgI, ke gharamAM cora Avyo. teNe mArA patine haNI nAkhyAM, ne bhAgI gayo. savAre pati sAthe agnimAM baLavA taiyAra thaI. putrane piyeravAsamAM soMpI, pote pati sAthe baLI marI. ane satI thaI. juo ! strInA caritra kevAM ? je puruSo strInA pAzamAM phasAya che, te potAnA prANa gumAve che. A cothA khaMDane viSe AThamI DhALa samApta karatAM kavirAja kahe che ke he vivekIjano ! sAvadhAna thaI tame tamArI kulamaryAdAne sAcavajo. mitra ddaSTirAgavaza vijayapure vIrasena mAtapitA vacana mAya suNI amaghA hitazIkhatAM, prANIyA, rUpALIno, yoge -: duhA H jaba ghaNa rUpALI ati bhaktizuM, ema nitya nitya ghara pasAya karI dIyo, jogaNa rAge ghaDI, na mAne kahuM karI, gayA pache, Ape paDakhe bahu harSita huA, paNa 68 tirujA thApaze, teDAvazuM avasara eka yogiNI, AvI bhikSA TucyAM suNajo 421 nahi suMdara bhojana teDatI, rIjhavIne lohatuM maMtrIne jima have duzmana vaLIyu tama zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa thai cittamajhAra, saMsAra. // 1 // adhikAra, hoziyAra. // kALa, tatkALa. // 3 // heta, deta. // 4 // pUchata, vic. 11411 kIdha, dIdha. // 6 // Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e veliyuM rUpALI ni kete AvyA Ara lei nara tArIne, harakhazuM, jayamati bahu dIe, ka dharme kapi guptapaNe have have, sahune strI caritra -H duhA H teDAve ha na hoya, soya. [[] jAmAta, mAta. llell bhAvArtha : vaNika mitra ravidattanA ddaSTAMte kahelAM, sAcAM ane hitavacano sAMbhaLyAM. chatAM vIrasena maMtrIne haiyAmAM rucyAM nahi. ddaSTirAgamAM aMdha banelA pAmara jIvo kayAreya sArAsArano vicAra karatA nathI. A ja saMsAramAM moTuM Azcarya che. A tarapha vijayapuramAM rUpALInI vAta jANIe. have bIjIvAra jyAre vIrasena teDavA gayo tyAre strIcaritrane dekhADatI, vIrasena, patnI lIdhA vinA pAcho pharyo. samAja-sagAM-ane mitranI vacce vIrasena hAMsIne pAtra banyo. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 422 rUpALIe jANyuM ke vIrasena potAnA nagara tarapha pAcho gayo. to je vaLagADa vaLagyo hato te have dUra thavA lAgyo. dhIme dhIme rUpALI potAnA caritrone baMdha karavA lAgI. ne have zAMta ane DAhI thaI gaI. potAnI dIkarI sAjI thatAM mAtA-pitA ghaNAM harSa pAmyAM. paNa bhAvimAM kevo samaya Avaze ? kevI paristhiti sarjAze ? tenI ciMtA mA-bApane rahetI hatI. saMpUrNa sAjI thaI che dIkarI, tyAre jamAIrAjane kaherAvavuM joIe. ema vicAra karatAM hatAM. te avasare eka yogiNI nagaramAM bhikSAne kAraNe pharatI rUpALInI havelIe AvI UbhI. rUpALI potAnA mahelamAM madabhara yuvAnImAM jArapuruSa govALanI sAthe manabhera ramatI hatI. yogiNInA samAcAra paricArikA AvIne ApI gaI. yogiNIne havelImAM bolAvI lAvavA kahyuM. yogiNI AvI UbhI. rUpALI be hAtha joDI praNAma karI kahevA lAgI - padhAro ! rUpALIe rasoDAmAM jaI harakhabhera ghaNA bhAvapUrvaka bhojana ApyuM. pAchA vaLatAM rUpALIe kahyuM ke Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he mAtAjI ! kAle paNa havelImAM bhojana levA padhArajo. tyArapachI dararoja rUpALInI havelIe yogiNI bhikSArthe AvatI jatI thaI gaI. bhojana nimitte yogiNIne rUpALIno paricaya vadhyo. sArA bhojananI lAlace yogiNI paNa prasana thaI. yogiNIne rIjhavI rUpALI kahe - he mAtA ! Apa mArA upara prasanna thayA cho to A duniyAmAM mArA je duzmano hoya teno aMta lAvavA koI upAya batAvo. vAta sAMbhaLIne rAgavALI thayelI yogiNI kahe che - yogiNI - he putrI ! samaya Ave ApIza. tyArapachI yogiNI dararoja rUpALInI havelIe AvavA lAgI. rUpALI upara rAga vadhavA lAgyo. rAga thakI yogiNIne nAnuM evuM lokhaMDanuM mAdaLiyuM (tAvIja) taiyAra karyuM. maghA nakSatramAM sUryano yoga prApta thaye maMtrita karIne rUpALIne ApyuM. teno prabhAva kahe che - he dIkarI! A mAdaLiyuM. je strI ke puruSanA kaMThe bAMdhIza, to te strI ke puruSa manuSya maTI tiryaMca rUpe vAMdaro thaI jaze. duzmanano aMta mRtyu nahi thAya. paNa vAMdaro thatAM tane bIju to kaMI ja nahi karI zake. rUpALIe mAdaLiyuM harSabhera svIkArI lIdhuM. haiyAmAM harakha samAto nathI. ane A vAta tathA mAdaLiyuM saMtADI dIdhuM. je pote eka ja jANe. A tarapha rUpALInA piyariyAmAM pitA jayamatie joyuM. dIkarI have barAbara sAjI thaI gaI che. te chatAM keTalAka divasa javA dIdhA. pachI joyuM ke dIkarI barAbara che. mAMdagIe vidAya lIdhI che. eTale rAjapura nagare virasena pradhAnane saMdezo mokalyo ke he jamAIrAja ! Apa atre padhAro. ane mArI dIkarIne teDI jAva. saMdezo maLatAM ja rAha joI beThelo pradhAna vIrasena tarata ja rasALA sAthe vijayapura tarapha prayANa karyuM thoDA dinamAM vegathI jatAM vIrasena sAsare jaI pahoMcyo. sAsariyAvALAe jamAIno ghaNo ja satkAra karyo. bahumAna pUrvaka laI AvyA. vaLI jamAI sukhapUrvaka AvyA jANI sahune harSa thayo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 423 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAna, -: DhALa-navamI :- (karma na chUTe re prANIyA. e saga.) rUpALIzuM re mohiyo, vIrasena pittaLa sovana sama gaNI, kAca te hIra samAta.. //al dhik dhik viSayI re jIvate.e AMkaNI, raNa mADavo tANa, nArI nAgaNe je sthA, gADI maMtra na lAga. dhik dhi. //rA kAma krIDA same katane, rIjhavatI bhaNe ema, vahAlIne karI vegaLI, visa gayA bahu kema ?.dhik lall svAmI viyoga agni baLyo, aMtara duHkha bharapUra, viraha vyathAe durbaLI, anna udaka thayA dUra.dhika. //4ll tuma sarIkho pati pAmIne, muja mana moha bharAya, loka bhaNe e ghelI thai, kSaNa lAkheNI A jAya.dhi. /pa maMtrI sAyuM te sahe, vasIyo vaza thai tAsa. cAlo ghara kahe anyA, joi muhUrta khAsa.dhik ko paNa prItama eka sAMbhaLo, ama ghara dakSa gopALa, mAMgI lejo che kAmano savi kAme ujamALa.dhipha. / pathe maLuM che bhomIyo, zIdhra pamADaze gAma, bhavita sAheba taNo, goviMda enuM che nAma.li. dave nIkaLatAM muja tAtanI, pAse mAMgajo eha, levA sAthe te cAlazuM, mAnya maMtrIe tehaadhipha. / muhUrta zire sasarAdike, kIdho bahu sakAra, vastrAbhUSaNa hatha gaje, dAsa dAsI parivAra ..dhik //hol tiNaveLA kahe maMtrI, anuyara ama dIyo eka, goviMda gopALa tuma taNo, ama kAme suvivekAdhi. /11/l hI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) hI caMdrazekhara zaramo zA) 424 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLI teDIne nizakti sevA ma tisuNI te paNa vaida matagamatuM rUpALIne re ApI mAtapitA pativratA vrata sasarAnI sAsu jamajo ema jamADIne kahe, bhUlaje, harakhIyo, jJa re AjathI e kahe kahyuM, tuma karato sAthe prayANa..dhik ||1|| alaMkAra, cAlatAM, vastrAi dIe, hete zikhAmaNa sAra..dhik.. ||14] pALajo, bhartA deva samAna, sevatA, naNaMda diyara bahumAta..dhik... ||15thI zokya sahodarI jANa, sarvane, ajavALajo, strIne lajjA maMDANa..dhik. [16]] jANatAM, paNa zikSA hita ANa, jaLa bharyo. na jue ThANa kuThANa..dhik. ||17thI zIkha dhare jamAinI sAtha, tuja nAtha..dhik.. ||1|| vacana pramANa, ama kuLa svairINI putrI vase ghana ati joDI hAtha rUpALIkA, vaye jagatane je vA, milaNAM letAM te voLAvIne pAchA vaLyAM, sasarAki bahu asavAre re paravaryo, maMtrI rUpALI tha besatI, vege gopa trIje ti nizi UtaryA, zruMkhala vana tAru suMdara joine, sainye kiyo caMdrakiraNa rajanI jage, pharatAM Dasyo, tArI paDI te ThAma..dhik. // 2 // bhaNe, subhaTa sarve tihA Aya, jaMpatti jAma, namI mAta, tehate kuNa mAta tAta ?..dhik. [18] cAlatAM, paMthazire huMziyAra, parivAra..dhik. [19] sAtha sAmaMta, hAkata..dhik // 20 // pUrNaka gAma, vizrAma..dhik. ||21thI tavaLa jAtAM panaga hA hA kAra maMtrI rAge maMtrI mUrchA bole maMtrI re hA ! priye ! melI muja raNamAMhi, lahe, prANa AdhArI ? tuM kayAM gai ? maravu tizcaya AMhi..dhik. ||24] zItaLa jaLe sajja thAya..dhik.. ||3|| zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 425 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rotAM subhaTa sakaLa tiAM, kei karatAM upacAra, maMtra maNI jaDI auSadhe, na paDyo phera lagAra.dhika. sarapa caya khaDakI lai tArIne, maMtrI baLavAne jAya, eNe same vanamAM sAdhu rahyA, karatAM sUtra sajajhAya..dhipha. //cho zora suNI sAdhu AvIyA, bole ma karo re dAha, galovavAda sUtra ja bhaNe, Avyo gas utsAhadhiku. razI Q nAga bolAvIyo, cUsI lIyuM viSa tAsa, sajaja thai sahu cittazuM, maMtrI pAmyo ullAsa.vi. 28 muti caraNe namI daMpatI, rAta vasyA vanamAMhI, ravi udaye sahu cAlIyA, tArI gaLe dharI bAMhI.dhika. 29 arthe mArA AvIyA, dIThAM nirmaLa nIra, lai jaLa vahetAM pravAhathI, taru gahavara susamIra.dhi. soll bhojanaveLA re dekhIne, sainya DerA te dIdha, bhojana sAmagrI sahu kare, daMpatI bhojana kIdha.dhi. 31/l rUpALI kahe katane, cAlo naitara vaMda, krIDA kAraNa ekalA, karazuM meLA AnaMda.dhik karI suNI maMtrI ratha joDIne, sAthI sAthe gopALa, bIjA bhaTa nA taTa rahyA, lajA bhaya lahI tALa..dhik kaall daMpatI nai jaLa khelatAM, tha goviMdane hAtha, jaLa khelI vanakaMdare, peThA koi na sAtha..dhikru. 34 tha ca dizi gopa pherave, daMpatI khele ekAMta, eka prahara jaba vahI gayo, ciMtA subhaTa karaMtadhi. 3pa hajIye lage nahi nIkaLyA, A aTavI bhayakAra, smatA mugdhase bharyA, khamIye ketIvAdhi. lacho zakti cita subhaTa thai, gopane karata pokAra, triphuaNa mAMhe eka jaNe, uttara kApyo lagAra.vi. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) copaNa tAro vA) 426 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhaTa daMpattI maMtrI gopa rAja cothe zrI sarve vana pesIne, pApa haya tha sArathi, dIThAM subhaTe bhUtaLe, lIdhu khaDga gaveSyo bhAvArtha : - karata vikalpa subhaTa maLI, jotAM pagalAM paMkhI paganuM ta pekhIyA, zocata nizi rahyA *triyAmA zatayAma jyuM, vItI pragaTyo sainya zokAtura cAlatAM, rAjapure sahu vAta banI kahI bhUpate, karatA bahu ThAma ThAma bhaTa mokalyA, paNa na jaDyo kAMi bheda..dhik.. ||42 // vilApa, bALa sanehI viyogathI, rAya maMtrI pUrva pApa..dhik.. ||43|| ti avara pradhAna, kuTuMba kete kAja paDyuM na dekhIyo, jANyu nabaLu caritra..dhik. // 3 // te mAMhi, tyAMhi..dhik.. ll4oll vibhAta, jAta..dhik.. ||41thI nRpa kheda, rudana kare, have bhUpati, mahu cAlave, dekhADIyo, khaMDe zubhavIra vacana suNo, karatAM pragaTayAM sthApI 1 - bena, 2 - vyabhicAriNI, 3 - daMpattI, 4 - rAtri, 5 - prabhAta. dych joya, na koya..dhik. ||3ll zakita citta, gAve navamI DhALe chaDo kulaTAto saMga..dhik ||45]] -: DhALa-9 H maMgaLa 427 zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa gAta..dhik. [44] anaMga, vIrasena pradhAna potAnI patnIne teDavA Avyo. ANe Avyo. eka nahi be nahi trIjIvAre Avyo. tene rUpALI upara atyaMta moha che. mohane laIne aMdha banelo vIrasena pittaLane jema sonu mAne ke kAcanA TukaDAne hIro mAne, tema ghaNA durguNothI bharelI rUpALIne pote sadguNI ne mahAsatI mAne che. keTalo aMdhavizvAsa ! Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re saMsArI jIvo! A pugala uparanA viSayo tathA viSayomAM Asakta jIvone baMnene dhikkAra ho. jJAnI kahe che ke jIva pratyeno draSTi-rAga bhayaMkara che. jema nAgane ramADavo bhayaMkara che, tema dRSTirAgI jIvo jenA pratye rAga rAkhe che te nAga jevo che. temAMye jo nArI rUpI nAgaNathI je loko phasAyA che, nArI rUpa nAgaNe jene DaMsa dIdho che te puruSone kyAreya jhera UtaratuM nathI. pachI gAruDIko AvI, maMtra bhaNe to paNa te mithyA nIvaDe che. rUpALIe paNa potAnA svAmIne hAvabhAva ne cenacALAthI rIjhavI dIdhA. rAgAMdha virasena kazuM na samajyo. te rAtrie kAmakrIDA karatI rUpALI patine kahe che - "svAmI !'' A vahAlI yAda AvatI hatI, ke haiyA thakI vegaLI karI dIdhI. keTalA badhA divase mArI saMbhALa lIdhI. ATalA badhA divaso kema thaI gayA? zuM Apane huM yAda AvatI nahotI? he nAtha ! Apano viyoga mane agninI jema bALato hato. mArA aMtaramAM ApanA viyoganuM duHkha samAtuM nahotuM. mArI A virahaveLAnI vedanA kone kahuM? tamArA viyogamAM mane ana-pANI bhAvatAM nahotAM. te kAraNe mane juo to kharA kevI huM dUbaLI thaI gaI chuM. Apa jevA mane bharathAra maLyA ne Apa dUra raho to moha bharelI mArI dazA zI ! loko mane mohaghelI kahe che. svAmInAtha ! sAcuM kahuM to tuma viNa mArI to eka paLa paNa lAkheNI jAya che." patnInI vAta sAMbhaLI. vIrasena to jANe mArI satI strI bicArI badhuM kahe te sAcuM ja mAnI beTho. rUpALIne vaza banelo vIrasena patnI upara gAMDotura banI gayo. thoDA dina vahI gayA. rUpALIne to pati kAMkarAnI jema khUMcato hato. have vIrasena patnIne kahe che ke have cAlo ApaNA ghare. tyAM tamArI rAha jue che. patnI bolI - he nAtha ! have jaldI javAnuM mana che. vaheluM muhUrta kaDhAvo. mane to ghaNuM sAruM thaI gayuM che. piyaramAM rahIne have to kaMTALI gaI chuM. sAsarI jovAnA bahu koDa che. sAsu-sasarAne page paDavAnI hoMza che. to have muhUrta jovaDAvo. patnInA kahevAthI vIrasene divasa jovaDAvyo. divasa najIka ja AvI gayo. javAnI taDAmAra taiyArIo thavA lAgI. rUpALIne have ciMtA che. potAnA jArane sAthe levo che. avasara maLatAM ja rUpALIe vIrasenane kahyuM - svAmI mArI eka vAta sAMbhaLo. bhoLo varasena patnInI badhI ja vAta sAcI mAnato hato. tethI patnInI vAta sAMbhaLI bolyo - he priye ! zI vAta che? rUpALI - svAmI! amArA ghare DAhyo ane sarjana eka goviMda nAme govALiyo rahe che. mArA pitA pAse Apa A govALanI mAMgaNI karI lejo. mArge jatAM A goviMda ghaNo kAmamAM Avaze. vaLI badhA ja kAmamAM ghaNo hoMziyAra che. vaLI bhakitavAna tathA vizvAsu che. vaLI te, ApaNA javAnA mArgano barobara bhomiyo che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 428 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virasenane javAno avasara AvI Ubho. dIkarI-jamAIne vidAya ApavA mAtApitA, bhAIbena,vagere sagA saMbaMdhIno meLAvaDo thayo. jamAIne javAnA avasare sasarAdika parivAre ghaNo satkAra karyo. ApavAmAM kamI kaMI na karI. ghaNA vastrAbharaNo, hAthI, ghoDA ApyAM. sevA karavA mATe dAsIvarga paNa sAthe Apyo. A avasare vIrasene sasarA pAse mAMgaNI karI. amAre eka vizvAsu sevaka rAkhavo che. ApanI pAse goviMda nAme govALiyo che. te vizvAsa ane vivekI che. te govALiyAne sAthe mokalo. ane rastAno bhomiyo che je amane vATamAM ghaNo ja kAmamAM Ave. jamAInI vAta sAMbhaLI, tarata jayamati pradhAne goviMdane zIgha bolAvyo. jamAIne soMpI dIdho. goviMda to javAnI taiyArI karIne ja Avyo hato. jayamati sevakane bhalAmaNa kare che. re govALa ! AjathI A virasena tArA svAmI che. temanI sevAmAM tAre rahevAnuM. temanI game tevI koI paNa AjJA uthApavAnI nathI. mane have bhUlI jaje. vAta sAMbhaLI goviMda manamAM ghaNuM ja harakhAyo. potAnA svAmIne kahe - "he sAhibA! ApanuM vacana mAre to pramANa che." rUpALI have havelIthI nIkaLI raste mUkelA ratha pAse Ave che. sagAM-saMbadhI paNa sau tyAM vidAya ApavA AvyA che. cAlatI dIkarIne mAtA-pitA chelle vastrAdika saha alaMkAro paNa ghaNA ApIne vaLI hitazikSAnI peTI bharI Ape che. bena ! rUpALI! pativratA vrata pALajo. svAmIne deva samAna gaNaje. sAsu-sasarAnI sevA sArI rIte karaje. naNaMdI, diyerane bahumAna Apaje. sAsarI parivAranA sabhyone jamADI, pachI tuM jamaje. zokyane bena mAnaje. A pramANe vartIne amArA kuLane ajavALaje. lajjA e to strIno guNa che. lajjAne dhAraNa karaje. putrI vyabhicAriNI hovA chatAM ne jANatAM chatAM paNa mAtApitAe hitazikSA ApI. aSADhI megha. cAre kora varase. te ThAma-kuThAma joto nathI. nathI ke huM ahIM varasuM ne ahIM na varasuM. svabhAvagata badhe ja varase. te ja pramANe saMtAnane asara thAya ke na thAya. paNa megha samA mAtApitA hitazikSArUpa varase che. be hAtha joDI dIkarI mAthuM namAvI sAMbhaLI rahI che. je strI jagatane chetaratI hoya te strIne vaLI mAtapitA zA hisAbanA? mAtapitAne bheTI laIne, vaLI bIjA paNa kuTuMbanA parivAranAM chellAM chellAM mIlamAM karyA. rUpALI ane vIrasena rasAlA sAthe vidAya laI, raste cAlyA. rUpALI vIrasena rathamAM goThavAyAM. rathane calAvavA mATe goviMda beTho. svAmInI AjJA thatAM goviMda ratha haMkAryo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 427 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayamati pradhAna Adi parivAre dIkarIne vaLAvI ratha dekhAyo tyAM sudhI sau UbhA. ratha dekhAto baMdha thayo tyAre, sau nagaramAM pAchA pharyA. varasena sAthe ghaNA ghoDesavAra hatA. sAmaMta Adi paNa bIjo ghaNo moTo parivAra hato. vIrasena rUpALIne laI, govALa rathane vegapUrvaka vATe doDAvato hato. prayANa vegavALuM thatAM sau cAlya jAya che. traNa dina sudhI satata cAlatAM zRMkhalapUrNaka nAmanuM gAma AvyuM. gAmanI bahAra, vana suMdara joIne, sainya tyAM vizrAma karavA paDAva nAMkhyo. taMbu taNAyA. sau potapotAnA taMbumAM nirAMte ArAma karavA mATe beThA. eka tarapha bhojananI taiyArI thavA lAgI. jotajotAmAM dina pUro thayo. rAta paDI. te dina mAsanuM suda pakSa hato. pakhavADiyAnI rAtrie caMdra potAnI jyotsanAne vahAvato hato. jyAre daMpattI potAnA pAlamAM ArAma karavA mATe rahyAM. sau thAkelA tethI nidrAne khoLe poDhyA. cokIdAro pahero cArebAju bharatA hatA. caMdramAnA prakAzamAM vananI zobhA jovA daMpattI nIkaLyAM. vRkSa nIcethI jatAM rUpALIne page sarpa Dasyo. sarpa DaMsathI rUpALIe cIsa nAkhI ne tyAM ne tyAM tatkALa DhaLI paDI. virasena paNa camakyo. patnI pAse besI gayo. patnI rUpALIne mUrNA AvI gaI. na bole, ke na cAle. te joIne vIrasene hAhAkAra macAvI dIdho. dUra rahyA cokIdAro-subhaTo hAhAkAra sAMbhaLI sau doDI AvyA. mUchita zeThANI upara ThaMDu pANI nAkhyuM chatAM te bhAnamAM na AvI. patnInA prema ane mohanA kAraNe vilaMba thayelo maMtrI tyAM ja mUcha AvatAM DhaLI paDyo. subhaTo sau tenI upara paNa zItaLa pANI nAkhatAM, pavana nAkhatAM kaMIka bhAnamAM Avyo. maMtrI patnIne sAme jotAM ja moTemoTethI raDato vilApa karavA lAgyo. hA! hA! priye! tane thayuM che? A vanavagaDAmAM mane ekalo mUkIne tuM kyAM cAlI gaI? he hAlI ! tArA vinA huM kema jIvIza? mAre paNa have mRtyunuM zaraNa ho ! raDatAM ane vilApa karatAM virasenanI vAta sAMbhaLI sAthe rahelo sainya parivAra paNa raDato hato. raDato parivAra rUpALIne bacAvavA kaMIka prayatno karI rahyo hato. koI eka subhaTa maMtra jANakAra mAMtrikane bolAvavA nIkaLI paDyo. koI maNInI zodhamAM to koI jaMgalamAM jaDI buTTI auSadhi zodhavA lAgyAM. sau AvI AvIne upAya karavA chatAM rUpALI beThI na thaI. have rUpALInA mRtadehano nistAra karavA mATe lAkaDAM bhegAM karI, citA taiyAra karI. te joIne vIrasene paNa rUpALI bhegAM baLI javAno nizcaya karyo. potAno mAlika A rIte strI sAthe bhego baLavAno nirdhAra sAMbhaLI saghaLo parivAra raDato hato. ghaNA to raDatAM raDatAM vIrasenane baLavAnI nA pADatA hatA. A rIte sAmaTo kolAhala thayo. te dUra rahyA thakA eka sAdhu bhagavaMte sAMbhaLyo. munibhagavaMta pote sUtranA svAdhyAyamAM lIna hatA. svAdhyAya mUkI dayALu muni mahAtmAe avAjanI dizAmAM paga upADyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 430 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrasena pAse munibhagavaMta AvI UbhA. maMtrIne bolavAnI tAkAta na hatI. muni bhagavaMte pUchyuM. subhaTane pUchatAM ja khabara paDI gaI. maMtrIpatnI sarpa DaMrAthI mUrchA pAmI che. agnidAha devAnI nA pADI. strIne sarpa Dasyo che. mRtyu pAmI nathI. mUrchita thaI che. agnidAha na devAya. dayALu muni bhagavaMta strI AgaLa UbhA rahI, "garulovavAI" sUtra bhaNavA lAgyA. A sUtramAM Avato gAruDIka maMtra bhaNatAM ja garuDa nAmanA deva AvyA. utsAhathI tyAM AvI gayA. strInA aMgamAM vyApta thayela sarpanuM viSa cUsI cAlyA gayA. viSathI mukata thatAM rUpALI ALasa maraDI beThI thaI. navuM jIvana prApta thatAM rUpALI harSa pAmI. maMtrI paNa harSa pAmyo. rasALo paNa harSa pAmyo. saue muni bhagavaMtane namaskAra karyA. muni bhagavaMta tyAMthI tarata potAnI muni maMDaLImAM jaI pahoMcyA. vIrasene parivAra sahita taMbumAM rAta vItAvI. savAra thatAM sahu AgaLa cAlyA. cAlatAM cAlatAM barAbara aDadho mArga kapAyo. haju aDadho mAraga bAkI hato. madhyAhna thatAM sUrya mAthe tapato hato. mArage vahetAM nadInA nirmaLa pANI joyAM. nadInA nirmaLa pANI vahetAM hatAM. kAMThe vRkSonI hAramALA hatI. vanarAjIne jotAM, ThaMDo zItaLa vAyu paNa vaheto joIne, saue tyAM DerA nAkhyA. bhojanaveLA paNa thaI cUkI hatI. sau rokAyA. sau bhojana taiyAra karavA lAgI gayA. potAnA taMbumAM rUpALI ane vIrasena nirAMte beThAM hatAM. bhojana taiyAra thatAM sau bhojana karI nirAMte beThAM hatA. rUpALI vIrasenane kahevA lAgI - he svAmI ! vAtAvaraNa raLiyAmaNuM che. nadIno kinAro, zItaLa pavana, suMdara gahanavananI vanarAjI che. to mAruM mana tyAM javA talasI rahyuM che. to Apa cAlone ! ApaNe vanakrIDA karavA jaIe. ApaNe ekalA jaIe. subhaTanI zI jarUra che hamaNAM pharIne pAchA AvIzuM. -: sArathi moviMda: na strInA kapaTane na jANato vIrasena, strInI IcchA pUrI karavA taiyAra thayo. rathakAra goviMdane ratha taiyAra karI laI AvavA Adeza Apyo. doDato goviMda ratha laI Avyo. daMpattIne laI rathakAra goviMda ratha laI cAlI nIkaLyo. bIjA badhA subhaTo nadInA paTamAM rokAyA. sau javA mATe taiyArI karavA lAgyA. lajjAne kAraNe bhaya nahi pAmatAM baMne jaLakrIDA karavA nadInAM jaLamAM UtaryA. rathane saMbhALato goviMda kinAre rahelA vRkSataLe havA khAto Ubho hato. jaLakrIDA karIne daMpattI bahAra AvyAM. vaLI rathamAM beThAM. rUpALIe goviMdane AjJA karI. A vananI kaMdarAmAM ratha laI cAlo. mAre vananI zobhA jovI che. vanamAM gayAM. sAthe koI na hatuM. rathane vananI aMdara cAre zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 431 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarapha pheravato rUpALIne AnaMda karAvato hato. vIrasena paNa ghaNo AnaMda pAmyo. daMpattI paNa ekAMtamAM (rathamAM) kriIDA karatAM hatAM. vaLI ratikrIDA karato vIrasena bhAna bhUlyo. samaya keTalo gayo khabara na paDI. rUpALInA IzAre goviMda rathane ghumAvato nadInA taTathI girIkaMdarA ne tyAMthI dUra dUra ratha laI cAlyo. krIDA karatA ane AnaMda lUTatAM daMpattIno barAbara eka prahara jeTalo samaya vItI gayo. daMpattI jyAre pAchA na pharyA. tyAre DerAmAM rahelA subhaTo, cokIdAro, dAsa, dAsIo Adi sau ciMtA karavA lAgyA. aMdaroaMdara sau bolavA lAgyA. re! haju ApaNA pradhAna ane govALa AvyA nathI. A bhayAnaka aTavI che. jyAM sudhI ramata ramaze? temanI rAha kyAM sudhI jovI? sAMja paDavAnI have vAra nathI. tethI keTalAka subhaTo goviMda nAmathI bUmo pADatAM nadI taTa thakI jaMgalamAM ne vanakuMjamAM pharavA lAgyAM. rathanA paiDAMnA javAnA nizAne subhaTo AgaLa vadhyA. have manamAM paNa zaMkA-kuzaMkA thavA lAgI. zuM thayuM haze? haju kema pAchA na pharyA? avAja karatAM, bUmo pADatAM subhaTo AgaLa vadhyA. paNa rathane laI gayelA daMpattI ke goviMda e traNamAMthI koIno javAba na maLyo. zaMkA vadhAre dRDha thaI. teonI vAraMvAra bUmo pADatAM jyAre javAba na maLyo tyAre subhaTa Adi saghaLo parivAra ciMtA karavA lAgyo. keTalAka subhaTo zodhavAne kAraNe ghaNA AgaLa nIkaLI cArekora zorabakora karatAM zodhI rahyA che. goviMda nAmanI bUmo pADatAM gahanavanamAM peThAM, tyAM nadInA taTamAM, vaLI ghaTAdAra vRkSanI vADIomAM badhe ja sthaLe saghaLA subhaTo pharI vaLyAM. paNa daMpattIratha-ghoDo ke sArathi koI paNa subhaTane jovA na maLyAM. bhayabhIta thayelA subhaTo badhA bhegA thaI gayA. sau nirAza thaI gayA. chatAM haju tapAsa karavA AgaLa cAlyA. teTalAmAM te vananA mArgamAM maMtrIzvaranI talavAra paDelI joI. hAthamAM upADI. pachI barAbara tapAsa karI. cokakasa karyuM. A talavAra maMtrIzvaranI ja che. talavAra che, to maMtrIzvara kema nathI. zaMkA hatI temAM vadhAre zaMkita thayA. rUpALI-govALanA ADA caritrane jANatAM subhaTonI zaMkA ja hatI te sAcI paDI. govALiyAnI zodha ghaNI karI paNa te zodhyo na jaDyo. jAtajAtanAM saMkalpa vikalpa karatAM subhaTonA mArgamAM paDelA pagalAM dekhAyA tyAM sudhI AgaLa gayA. pachI pagalAM paNa na dekhAyAM. ahIMthI A loko kyAM gayA haze? zaMkA kuzaMkAne dhAraNa karatAM subhaTo have thAkyA. rAta paNa paDavA AvI hatI. tyAM ja rAta saue vitAvI. savAra thatAM zokAtura thayela sainya rAjapura nagare pahoMcyuM. | vijayapura nagarathI rAjapura sudhI AvatAM je kaMI banI gayuM te saghaLuM rAjapuranA rAjA sUryakAntane kahyuM. te sAMbhaLI bAlapaNAno potAno mitra temaja mArA rAjyanA maMtrIzvara, tenI AvA prakAranI hAlata joI zokamAM DUbI gayo. vilApa karavA lAgyo. pradhAna vIrasenanA kuTuMbIjanoe paNa A vAta jANI, tyAre sau rUdana karavA lAgyAM. potAnA subhaTone cAre dizAmAM tapAsa karavA mokalyAM. sau vile moMDhe pAchA pharyA. rAjA vicAre che ke pUrvanA pApa pragaTa thayAM che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 432 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je pApa thakI pradhAna vIrasena je mAro mitra meM gumAvyo. pradhAnaparivAra mAtA-pitA Adi saune rAjAe ghaNuM ja AzvAsana ApyuM. keTalAka divasa cAlyA gayA. chatAM kyAMya thakI pradhAnanA vAvaDa na maLyAM. Avaze.. Avaze... e AzAe pradhAna vinA thoDA dina rAjyanuM kAma calAvyuM. have zuM kare? vIrasenanI AzA choDI dIdhI. nagaramAMthI yogyatAvALA manuSyanI zodha karatAM navA pradhAnane maMtrI mudrA ApIne sthAna saMbhALavA kahyuM. A pramANe rAjapuranuM rAjaya vaLI vIrasenanA maMtrIzvaranA upakArone yAda karatAM. rAjyanAM kAryo vyavasthita cAlu karyA. paNa rAjAne virasena bhUlAto nathI. A pramANe cothA khaMDane viSe navamI DhALamAM kAmadevanI viTaMbanAne kahetA kavirAja kahe che ke he sujJajano ! A kathA sAMbhaLI kulaTA strIno saMga choDI dejo. -: duhA : vIsmatane bhUpati, saMbhAre &i rAta, samaratA upagAra tasa, vItyAM varasa te sAta. // bAjIgara eka atyag, gItakaLA nRtyakAra, vAtara ToLu leine, Avyo nagarI mojhAra, saro rajakacerIe mAMDIyuM, nATaka kapi sAra, vAta vAtarI nAyatAM, uccare 9hukAra. all vAjAM vAve kapi vaLI, mallatA yudhdha karaMta, cuMbana AliMgana kare nava nava veza dharata. //4 sanasabhA jIta thai, dIye tRpa vAMchita dAna, mukhya kapi vikasita nayana, rAyane karato sAta. paNa AMsudhAsa varasate, bhUpate caraNa namata, vAraMvAra paya vaLagato, vismaya rAya lahata. cho nara vAyA navi kahI zake, dhik pazuno avatAra, hyA kautuka lauM, ToLuM nija darabAra (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 433 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSA rakSA kAraNe, adhikArIne dIdha, avasara nAca nacAvIne, grAsa adhika tasadIdha. Ill nava nava bhUSaNa kapi taNAM, nijadhaTe karI te vAra, bheTa kare jai rAyane, nRpa kare tasa satkAra. / nija hAthe kapi mukhyate, aMga dhare alaMkAra loha valaya tava dekhIyuM, kaMTha dharaMta jaba hAra. //holl nRpa vayata te sonIye, bhAMgI kAryuM jAma, vIrasena pragaTyA tA, kare nRpane praNAma. /11 vismita sarva sabhA thai, tAsa kuTuMba maLata, maMtrI roto nahi rahe, nRpa tasa kaMTha lagata. /1ro. sthira karI Asana sthApIyo, vAje maMgala tUTa, nRpa kahe A aciraja kiDyuM, te bhaNe rAya hajUra /1all. maMtrI ke markaTa -: duhA :bhAvArtha - jagatamAM guNIjano kyAreya potAnI upara karelA koInA upakArane bhUlatA nathI. virasena pradhAnapade rahIne, rAjyano vaphAdAra vahIvaTa karato hato. te kAryone saMbhArato sUryakAnta rAjA, vIrasena mitrane bhUlato nathI. vIrasenanA upakAra tathA guNone saMbhAratAM samaya vItavA lAgyo. samaya jatAM vAra lAgatI nathI. te vAtane sAta sAta varasanA vahANAM vahI gayAM. eka vakhata rAjapura nagare eka bAjIgara potAnA parivArane laIne Avyo. sAthe eka vAMdarAnI ToLI hatI. je vAMdarAone judA judA prakAranA khela-nATaka vagere zIkhavADI taiyAra karyA hatA. vaLI gItakaLAmAM paNa pravINa karyA hatA. nagarInI zerIe potAnA parivArane laIne ghUmato bAjIgara rAjAnI AgaLa potAnA khela dekhADavA rAjakacerIe AvI pahoMcyo. je vAnara ToLAnAM nRtyo judA judA khela ne gItanI sAthe cenacALA karAvato hato. te thakI bAjIgaranI potAnI AjIvikA cAlatI hatI. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 434 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja darabAramAM vAnara ToLAnA khela jovA nagarajano umaTyA hatA. rAjA ane maMtrI Adi sau paNa A vAnaranA khela jovA taiyAra thayA. bAjIgare potAnA parivArane AMkhanA IzAre rajA ApI. ne tyAM to vAnara vAnarIo potAnA aMgo namAvI namAvI, huMhuMkAra karatAM nAcavA lAgyAM. bAjIgara DugaDugiyuM vagADato hato. judAM judAM vAjiMtro bIjA vAnaro vagADatA hatA. malla yuddha kaLAne dekhADatA vAnaro-bIjA vAnarAnI joDe mallakustI karavA lAgyA. keTalAka Dholaka paNa vagADatA hatA. malla yudhdhamAM vArApharatI vAnaro ekabIjAnI sAthe mallayudhdha karI, potAnI jagyAe cAlyA jatAM, vAnaronI nRtyakaLA-pachI mallayudhdha. te paNa pUruM thatAM vaLI bAjIgare potAnA vAnarone vAnarIone judA judA vezanA kapaDAM paherAvIne rAjasabhAmAM judA judA khela karAvato hato. vAMdarIo aMdaro aMdara ekabIjAne bheTe che. ekabIjAne cuMbana paNa karatAM hatAM. potAnA mAlika bAjIgarane paNa ghaNuM vahAla karatAM hatAM. bAjIgaranI bAjIno barAbara raMga jAmyo che. paNa.... vAMdarAnA ToLAno mukhya vAMdaro visphArita nayana thakI, rAjAne vAraMvAra IzArA karato hato. rAjAnuM dhyAna nahotuM. nAcatAM vAMdaroone joI, rAjI thayela rAjA-prajA parivAra kaMIne kaMI bheTa dharatAM hatAM. paNa mukhya vAMdaro to rAjA sAme ja besI kaMIka IzArAthI samajAvavA prayatna karato hato. vAMdarAno saMketa rAjA kaMI ja samajato nathI. tyAre A vAMdarAnI AMkhamAMthI joradAra AMsudhArA vahevA lAgI. te rAjAnA pagane vAraMvAra pakaDato hato, jyAre AMsunI dhArAe rAjAnA paga pakhALyA tyAre rAjAnuM dhyAna gayuM. raDato vAMdaro joI, rAjA vismaya pAmyo. vAraMvAra tenA caraNamAM jhUkato hato. caraNane cUmato, AMsuthI bhIMjavato pagane pakaDI rAkhato hato. te joI rAjA vicAramAM paDyo. have rAjA kaMIka samajyo ke A vAnara mane kaMIka kahe che. paNa huM to kaMI ja samajI zakato nathI. A pazu-tiryaMcanA avatArane dhikakAra ho. je avatAramAM manuSyanI jema bhASA nathI. vacana nathI. je vacano thakI potAnI vAta samajAvI zake. bicArA? potAnI vAta zI rIte pragaTa kare ? A pramANe dayA dAkhavatA tathA kautukane rAjA joto hato. pachI bAjIgarane rahevA mATe darabAra taraphathI vyavasthA karavA eka adhikArIne kAma soMpyuM. jyAre jyAre avasara maLe tyAre bAjIgara vAMdarAne nacAvI nacAvI pachI, khAvA pIvAnuM Apato hato. je dAnamAM maLelA dravyamAMthI bAjIgare potAnA vAnara parivAra mATe judA judA alaMkAra AbhUSaNa karAvato hato. vastro alaMkAra rAjAne Apato hato. je rAjA vAMdarAone bolAvIne potAnA hAtha thakI vAMdarAone paherAvato hato. rAjA paNa mukhya vAMdarAne satkArato zarIra para alaMkAra paherAvavA lAgyo. gaLAmAM hAra nAMkhavA jatAM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 435 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAe vAnaranA gaLAmAM lohanuM mAdaLiyuM joyuM. jotAM ja vismaya pAmyo. pradhAnane batAvyuM. tarata ja sonIne bolAvyo. sonIe tarata ja mAMdaLiyuM bhAMgI nAMkhyuM. bhAMgatAnI sAthe ja vAnaramAMthI varasena pragaTa thayo. ne tarata ja rAjAne caraNe paDyo. A Azcarya jotAM ja rAjA-pradhAna-sabhAjano badhA ja vismaya pAmyA. A zuM? A samAcAra maMtrInA kuTuMbane maLyAM. sau AnaMda pAmyAM. vIrasena to codhAra AMsue badhAne joI raDavA lAgyo. raDato vIrasena rAjAne gaLe vaLagI gayo. rAjAe svastha karI Asana para besADyo. maMtrI ane mitra maLatAM maMgalatUra vAjA vAgyAM. A acarija jANavA mATe rAjAe vIrasenane pUchyuM. vIrasena potAnI vItaka kathA kahe che... - TALa-dasamI : (toraNathI ratha pheravI ho lAla.e dezI.) vIrasena kahe rAyane ho rAja, karmagati asarALa, mere sAhibA, tiriyANuM karma karyuM ho rAja, kIdho tame uddhAra. me. sA. llll dAtA kRpaNa ane dhanapati ho rAja, tIya uca nara nAra, mere. kSatriya vaNika dvija tRpa pure ho rAja, huM kam nRtyakAra, mere //ro agocara vAta manorathe ho raja, kavi vayaNe tAvaMta, mere. nAve svapnamAM koi ti ho rAja. te kSaNamAM daiva karata. me. all sahastra gavi ToLA vacce he ja, jema vaLage vaccha mAya, mere. tema pUrvakRta karma te ho rAja, kartAne vaLagAya. meTe. //4 karma gati muja sAMbhaLo ho rAja, subhaTa mukhe suNI vAta, mere nai aMtavana gata lage ho rAja, kahuM AgaLa je thAta. mere //pa/ gahanavane nUtanapriyA ho raja, jANI satI snehALa, mere. mIThe vayaNe mohiyo ho rAja, malayAtila sukhakATa, mere. ll ll taTa pallava vana velaDI ho rAja, surabhi pavata matakSNa, mere. kokilA TahUkA kare to saja, muja mata vyApyo alaMga. mere. zA mIThe vayaNe tava sA kahe ho rAja, kSaNabhara mIe svAma, mere. Avo drAkSane mAMDave o saja, tuma ama vizayama, mere to (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 43 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasa vayaNe bihuM tiAM gayA ho rAja, pallava karI pathArI, mere suratakriDA sukha bhajI ho rAja, beThI cita saviyANa mere. tela tehave kapi tiAM dekhIte ho rAja, bhAkhe mujane ema. mere mAMdI tajI tame jaba gayA ho ja, bIjIvAra dharI prema. meTe. 1oll sajaja thai tuma virahathI ho raja, kheda bhaTe rahuM jAma, mere. mujadhara bhikSA kAraNe ho rAja, AvI jogaNa tA. mere. ll11 gAMTha auSadhi bahu vidhA ho rAja, dIThI tenI pAsa, meTe, vidhAnidhi lI meM kIyo ho rAja, bhojana bhakita vilAsa. meTe. I1ro AdarathI nitya AvatI ho raja, prIti banI te sAtha, mere. pUchatAM meM bhAkhIyuM o rAja, muja nehI nAtha. mere. //all meLo kimahI na saMpaje ho rAja. roga kare aMtarAya, mere ehavuM karo kAMhI diladharI ho rAja, daMpatI sukhabhara thAya. meTe. 14 vaLI muja piyune koito ho rAja, upadrava nahi thAya, mere. tava sA pUraNa prIti e ho saka, vayaNe ema uccAya. mere. /1 sarva kAma huM karI zakuM te saja, muja zira hAtha dharaMta, mere. kahe tuja oga na kAMi huve ho raja, vaLI tuja sukhIyo kata. mere /1cho paNa vata raNa ari saMkaTa ho rAja, vAgha ari jAya nAza, mere. hete valaya dei ema kahe ho raja, tuma pati kaMTha vilAsa. mere. I/1LI maMtrazuM garbhita auSadhi ho saja, che avayava laghu khAsa, mere. ziva vAMchu tumane sata ho rAja, bIjI nahi muja Aza. mere. /18 zItalavata nidrA karo ho rAja, huM beThI tuma pAsa, mere vikta haraNa valakhuM Thavo ho rAja, ozIze sukhavAsa. . 1lo prema vayana raNe naDyo ho rAja, sAcuM mAnI tAma, mere surata zrame sUto taNa ho rAja, pAmyo nidrA jAma. meTe //raoll ThavatI sA muja kaMThame he raja, lohanuM valayuM teha, mere sarvAti payaDI kahe ho rAja, vairiNI nidrA eha. mere. sArA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 43 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgyo kapirUpe thayo ho raja, dIThI kapinI deha, mere. khede vilakho cidize ho saja, jotAM na dIThI teha. mere raro meM jANyuM gai chetarI ho rAja, kIdho kapi tiri pakSa, me. mitranI zIkha na citta dharI ho rAja, phaLa pAmyo pratyakSa. mere // tasa pagale dhAi maLyo ho rAja, beThI ratha saha gopa. meTe. dekhI dIva huM joi rahyo ho rAja, tava sA bhaNe dharI kopa. mere. //ra4ll re mUDha ! kapi thai zuM juve ho saja, eka pakho so neha, mere. pizAca thai keDe paDyo ho rAja, pAmyo tasa phaLa eha. mere. ripo janmathI e muja sAhibo ho rAja, tana manazuM pyAro nAtha, mere. cora pake corI vacce ho rAja, teM eka jhAlyo hAtha. meTe //cho svecchAyAriNI huM sA ho raja, nahi tujazuM vaza rahetATa, meTe. vizvAsa vA kuTuMbane ho rAja, tujazuM neha uccAra, mere razI phogaTa maMda grAthila thai ho rAja, kADhyo tane doya vATa, mere. jogaNI datta maMtre karI ho rAja, kIdho tiri avatAraya mere ro. zIkhAmaNa lAgI have o rAja, bhaTako vAtamAMhi, mere. ama dhana lei tAtanuM ho rAja, bhogavazuM sukha chAMhi. meTe //ra9ll jA re kapi ! zuM joi rahyo ? ho rAja, raya goviMda tuM rAMka, mere. trIjIvAra zikSA jaDI ho rAja, nathI amAro vAMka. mere. 30 ema kahI ratha joDIyo ho rAja, koika dizi uza, mere. rIse phALa bharI hoyate ho rAja, nakhe vidAryA vizeSa. meTe. 31 gope zira asi dhA dIyo he rAja, huM mUrNita bhUpata, me. zIta pavana tizi uThIyo ho raja, jANuM na paMthanI vAta. mere. karo yuthapati haNI huM thayo ho rAja, vAtarano zirATa, mere. bAjIgare eka ti graho ho raja, phUTa pAsa racatAra. meTe. ll nRtya zIkhAvI bahu kaLA ho rAja, navI gAmogAma, mere. tuma pAse AvyuM ke ho rAja, pAmyo karabhava ThAma. mere. 34o. hajI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 438 dhaMTropara ro zAha) Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samI vasamI e kahI ho raja, cothe khaDe DhALa, mere. zrI zubhavIra sukhI sadA ho rAja, na paDe je moha jaMjALa. mere. paNa 1 - gAyanA ToLAmAM, 6 - gAMDA jevo. -: DhALa-10 : bhAvArtha : rAjapuranI sabhA Azcarya pAmI. jUnA pradhAna vIrasena vAMdarA rUpe hatA. te rAjAne ane nagaranI prajAne pAchA maLyA che. bAjIgara paNa te joI AnaMda saha vismaya pAmyo. rAjA ane sabhA A Azcaryane jANavA mATe ghaNA utsuka banyA che. sUryakAnta rAjA - he mitra ! A badhuM zuM banI gayuM? vIrasena - he mahArAjA ! karma taNI gati nyArI che. karma thakI je nyArA thayA te mahAsukha pAmyA. huM paNa manuSya, temAMthI tiryacapaNuM pAmyo. je vAMdarAmAMthI mAro udhdhAra Ape karyo. tyAM mAruM tiryacapaNAnuM karma pUruM thayuM. he mahArAjA ! A sAta varSamAM karme mane kyAM kyAM kevI rIte nacAvyo. te saMbhAratAM mAruM haiyuM hAthamAM rahetuM nathI. dAtAra, kaMjUsa, dhanavAna, nIca ghare, ucca ghare, strIo AgaLa, puruSo AgaLa, kSatriya, vANiyA, brAhmaNa, rAjA vagerenI AgaLa, rAjanagaronI madhyamAM, meM ghaNA nAcagAna karyA. nAca karI lokone rIjhavyA. he rAjana! agocara evA mArA manoratho ne vAto, je kavionA vacano ke kalpanAmAM paNa na AvI zake. vaLI svapnamAM paNa koI dina na dekhAya, evA karma thakI kSaNavAramAM thaI jAya che. devathakI je thAya te bIjuM koI karavA samartha nathI. jema hajAro gAyonA ToLAnI madhye rahelI gAyamAtane dUra raheluM vAcharaDuM (potAnI mAtane) zodhI kADhIne vaLage che, tema pUrve karelA karma jyAre udayamAM AvavAnA hoya tyAre te karma potAnA kartAne zodhIne, tenAM phaLa tene cakhADe che. he rAjanuM! mArA karmanI lIlAne sAMbhaLo. je subhaToe Apane vAta kahI te sAMbhaLI. have AgaLa kahuM te sAMbhaLo. baporanuM bhojana karI ArAma karIne mArI navI paraNelI priyAnA vacana thakI ame nadInA kinAre pharavA gayA. jaLakrIDA karI. pachI gahanavanamAM govALanI sAthe gayo. mArI priyA mane satI ema dekhAtI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 439 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. te paNa mArI upara ghaNo ja sneha rAkhI ramatI hatI. huM snehamAM taNAyo, mohamAM phasAyo. mIThAM vacanothI te je kahe te karavA huM taiyAra raheto, A bhayaMkara vanamAM malayAcala parvatano mITho maMda maMda pavana amane ghaNA sukhane Apato hato. vanamAM jAtajAtanAM vRkSo, vanavelaDI lAkuMjo jotAM jotAM AnaMda pAmatAM vananI lIlAne jotAM hatAM. vRkSo upara rahelAM paMkhIDAMnA kalarava avAja amArA kAnane sukha Apato hato. sahakAranI DALe kokila-koyalano mITho TahukAra paNa sAMbhaLI mana AnaMda pAmatuM hatuM. AvI kudaratI zobhAne joto, sAthe nava paraNIta mArI patnInuM sAhacarya. huM bhAna bhUlyo. mane kAmadeve paDyo. mArA zarIre kAma vyApyo. huM te rUpALInA rUpamAM lubdha banyo. mArI IcchA pUrI karavA mArI priyAe sAtha Apyo. drAkSano mAMDavo jotAM ja ratha thobhAvyo. rUpALI nIce UtarI. mane paNa drAkSanA mAMDavA nIce laI gaI. kahevA lAgI - he svAmI! Avo, A mAMDave. ApaNe ghaDIvAra managamatI kAmakrIDA, ratikrIDA karIe. mAMDavA heThe ame tame baMne krIDA karI ArAma karIe. ame baMne mAMDavA heThaLa gayA. govALa goviMda rathane saMbhALato tyAM Ubho rahyo. ame baMne mAMDavA heThe vRkSanA pAMdaDAnI pathArI karI. ame baMne nirAMte sUtA. manaIcchita suratakrIDA karI sukha paNa pAmyo. huM to sUkA pAMdaDe sUto hato. te mArI sAme beThI. manamAM kaMIka vicAratI hatI. huM thAkyo ArAma karato hato. tevAmAM amArI najare dUra eka vAMdaro caDI Avyo. vAMdaro joIne mane te rUpALI kahe - svAmI ! huM jyAre mAMdI paDI tyAre tame mane choDI cAlyA gayA. sAjI thaI tyAre teDavA AvyA. mArI upara Apano ghaNo prema hato. bIjI vakhate mane vaLagADa vaLagyo. tyAre paNa tame cAlyA gayA. tamArA virahamAM mArA dahADA jatA nahotA. evA TANe amArA gAmamAM yogiNI AvI. bhikSA kAje pharatI mArA AMgaNe AvI. pativirahI evI meM premathI ghaNI ja bhikSA ApI. bhikSA ApatAM meM joyuM. te yogiNInA vastranA cheDe auSadhio bAMdhelI hatI. auSadhinI jANa mATe meM temane bIje divase paNa AvavAnuM kahyuM. roja bhikSA kAje mAre tyAM AvavA lAgyAM. huM paNa pAtra bharIne bhikSA ApatI hatI. AdarathI bhikSA ApatI ane bhakita paNa karatI hatI. te joI yogiNIne mArI upara apAra prIta thaI. bhakita prItimAM pariNamI. avasara maLatAM meM pUchyuM - he maiyA! mArA patino mArI upara apAra prema sneha che. mane paNa atizaya sneha mArA pati upara che. paNa amAro meLo thato nathI. jyAre te Ave tyAre huM mAMdI paDI jAvuM chuM. mAro roga amArA vacce aMtarAya Ubho kare che. to he mA! mArI upara karuNA karo. dayA rAkho. Apa evuM kaMIka karI Apo ke ame patipatnI sukhabhara rahIe. vaLI mArA patine paNa koIno upadrava na thAya. mArI vAta sAMbhaLI te yogiNI pUrA premathI mane kahevA lAgI - he dIkarI! tuM ciMtA na karIza. tArI saghaLI IcchA pUrI karIza. tArA saghaLA kAma paNa pUrA karIza. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 440 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI te yogiNIe mArA mAthA para hAtha daIne AzIrvAda ApyA hatA. vaLI kahe ke beTA ! tane have koI roga paNa satAvaze nahi. tArA svAmI paNa ghaNA sukhI thaze. jyAM jaze tyAM koI upadrava paNa thaze nahi. vanamAM, raNamAM, saMkaTamAM, vaLI duzmananI sAme, jyAM haze, tyAM he dIkarI ! tane duHkha nahi paDe. sukhamAM divaso jaze. vAgha-siMha ke duzmana sAme jo Avaze to tArA patine joI bhAgI jaze. sAme AvavA sAhasa nahi kare. vaLI mArI upara apAra heta dharIne eka lohanuM mAdaLiyuM (tAvIja) maMtrIne mane ApyuM. pachI kahe - he dIkarI ! A tArA patinA kaMThe dharaje. maMtrathI vAsita, tathA auSadhithI pUrNa, vajanamAM haLavuM, ane nAnuM che. meM te tAvIja mArI pAse rAkhyuM. meM A vAta koIne na karI. tAvIja gupta rAkhyuM. he svAmI ! tamAruM kalyANa thAo. e ja huM Icchu chuM. meM bIjI koI IcchA ke AzA rAkhI nathI. Apa A zItalakuMjamAM nirAMte nidrA karo. huM tamArI pAse beThI tamArI rakSA karuM chuM. Apa mArI sAthe ratikrIDA karIne ghaNA thAkI gayA cho. to ArAma karo. A mAdaLiyuM ApanA mAthA nIce rAkho. tethI nirAMte nidrA Ave ane tamArA vighno dUra thAya. te rUpALI strInI kapaTa lIlA huM samajI na zakyo. tenA premavacane mane tenI upara atizaya rAga thatAM meM vAta mAnI lIdhI. suratakrIDAthI thAkelo huM patnInA vizvAse nirbhaya thaI tenI paDakhe sUI gayo. jyAM huM bharanidrAmAM hato te vakhate mAthA nIce rAkheluM mAdaLiyuM kADhI mArA gaLe bAMdhI dIdhuM. he mahArAjA ! jJAnI bhagavaMto kahe che ke karmanI ATha mULa prakRti, tenI uttara prakRti 158. jemAM 4 mULaprakRti sarvaghAti che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya mohanIya ane aMtarAya. je AtmAnA guNono sarvathA ghAta kare te sarvaghAti kahevAya. temAM darzanAvaraNIyanI 'nidrA' prakRti, mArA mATe vairiNI nIvaDI. nidrA pUrI thatAM jAgyo tyAre vAnara rUpe thayo. vAnarano deha jotAM ja huM duHkhI duHkhI thaI gayo. manuSyamAMthI huM tiryaMca banyo. vilakho thaI, kheda pAmyo. cAre dizAmAM najara pheravI. paNa te mArI prANapriyA kyAMye na dekhI. huM samajI gayo ke te mane chetarIne kyAMka bhAgI gaI. re mane manuSyamAMthI tiryaMca banAvI mane chetarI gaI. te jANI huM vadhAre du:khI thayo. have koI upAya hato nahi. tyAre mane mAro vaNika mitra yAda Avyo. tenI zikhAmaNa meM gAMDAe na mAnI. kaheto hato ke tArI priyA paranaramAM Asakata che. vizvAsa na karato, na mAnyuM, to tenuM A pratyakSa phaLa bhogavavA maLyuM. have huM zuM karuM ? kyAM jAuM ? mArI manuSyanI vAcA hatI te paNa cAlI gaI. vicAryu ke te mane choDIne bhAgI gaI che to keTalI dUra gaI haze. ratha paNa na hato. ratha je dizAmAM gayo che te dizAmAM doDIne pahoMcI javuM. tarata ja jhADe jhADe laMgo bharato doDato, rathane meM.. pakaDI pADyo. pahoMcI gayo. ratha to cAlyo jato hato. rathamAM rUpALI govALa sAthe beThI hatI ane hasatI ane madabharI vAto karatI meM joI. dIna ane lAcAra banelo huM mArgamAM jaI beTho. ratha thaMbhI gayo. huM tenI sAme Tagara Tagara joI rahyo. te baMne mane joI rahyA. pachI rUpALI kopa karI mane kahevA lAgI - "re mUDha ! re mUrakha ! vAMdaro thaIne have mane zuM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 441 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jue che? tAro eka pakSano sneha zA kAmano ? tane mArI upara ghaNo sneha che. paNa mane tArI upara jarAye sneha nathI. eka pakSanA rAgathI saryuM. te tArA rAgane dhikakAra ho ! pizAca thaIne mArI pUMThe paDyo che. be be vAra pAcho tane kADhyo to e nirlajja tane zarama na AvI. to tenA pratyakSa mAThAM phaLa bhogava. - A govALa to mArA janmathI mAro svAmI, mAro nAtha che. manathI, kAyAthI to mAro nAtha che. vacanathI tane kahuM chuM ke mAro pati sAco A goviMda ja che. te mane ghaNo vahAlo tathA pyAro che. tuM to amArA baMnenI madhyamAM coranI jema corI madhye vacamAM AvIne mAro hAtha pakaDyo che. huM to mArI IcchA pramANe cAlanArI chuM. huM kyAreya tArA vazamAM rahevAnI nathI. mArI IcchA mujaba vartIza. re pAmara ! mArA kuTuMbIjanone vizvAsa devA khAtara ja tane bAhya rIte prema karatI hatI. bhItaramAM to mAro govALa ja vase che. te kAraNe tane be vAra to meM kADhI mUkyo. trIjI vAre paNa sAna ThekANe na AvI. yogiNInI sahAyatAthI Apela tAvIja thakI tiryaMca avatAra maLyo. re! mUrakha ! jo zikhAmaNa lAgatI hoya to have mAro pIcho karavo choDI de. vana vanamAM have vAMdaro thaIne bhaTakyA karaje. jyAre ame to mArA piyera cAlyA jaIzuM. mArA pitAe ApeluM dhana, te thakI ame saMsAra sukho bhogavIzuM. tuM have cAlyo jA. rUpALI ATaluM badhuM bolavA chatAM vAMdarA rUpe vIrasena rUpALIne garIbaDo thaIne joyA ja karato hato. mAraganI madhyethI na khasyo. tyAre rUpALI pharIthI vAMdarAne kahevA lAgI - re vAMdarA ! have tuM jA ! haju zuM joI rahyo chuM. mAro goviMda rAjA che jyAre tuM to rAMka che. trIjIvAre to tArA nasIba thakI A tiryaMcanI moTI zikSA maLI. emAM mAro zo vAMka? A pramANe bolatI rahI ne goviMde bIjI dizA tarapha ratha haMkAryo. bIjI dizA tarapha ratha doDato joI huM phalAMga mArI rathamAM caDI gayo. rathamAM besIne bhAgatAM joI mAro gusso vadhI gayo. bolI zakavA huM asamartha huM bIjuM zuM karuM? meM te baMnene lahurAne bacakAM bharavA mAMDyA. nakha thakI ghaNA nahora bharyA nakhathI vidArI baMnene lohI luhANa karI dIdhAM. te avasare rathamAM rahelI mArI talavAra, govALe mArA mAthe jorathI phaTakArI. mAthA upara jorathI vAgatAM huM tyAM ne tyAM ratha thakI gabaDI nIce DhaLI paDyo. mUchita thaI huM bhUmi upara paDyo. ratha to AgaLa nIkaLI gayo. jamIna upara keTalIka vAra paDI rahyo. maMda maMda ane zItaLa pavana vAtAM, dhIme dhIme mArI mUcha dUra thaI. rAta hatI. cArekora aMdhakAra. huM tyAMthI UThyo. gIca jaMgala, ghora aMdhArI rAta, koI rastAnI kazI ja khabara nahi. kyAM javuM? zuM karavuM? kazI sUjha na paDI. re! mAre vAnara thaIne bhaTakavAnuM ja rahyuM. sArI rAta tyAM pasAra karI. divasanA Ama tema bhaTakatAM, rAtri jhADa upara vItAvatAM keTalAka divaso mArA cAlyA gayA. tyAM eka vAnarasenA jovAmAM AvI. huM te vAMdarAnI senAnA adhipati joDe laDyo. kevo laDyo. meM tene mArI nAMkhyAM. huM te vAMdarAnI ToLIno adhipati thayo. huM mArI senAne laIne eka jhADa parathI bIjA jhADa para, eka vanathI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 442 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA vanamAM bhaTakavA lAgyo. vRkSa pAMdaDAM-phaLa-phUlone khAtAM, jharaNAM, taLAva, sarovaranuM pANI pItAM mArA divaso javA lAgyAM. evAmAM eka bAjIgara amArA e vanamAMthI nIkaLyo. ramatI mArI senA joI. te tenI najaramAM AvI gaI. tenA kUDa kapaTanI amane jANa na thaI. ame sau phasAI gayA. bAjIgare amane kabaje karI lIdhA. mane ane mArI senAne baMdIvAna karI tenA sthAnamAM laI gayo. amane badhAne judA judA rAkhyA. thoDA divasa to khAvAnuM paNa na ApyuM. A pramANe karatAM amane saune vazamAM karI potAne Adhina karyA. dhIme dhIme amane saune nRtya karatAM judA judA nRtyo zIkhavADyAM. vaLI judI judI kaLA paNa zIkhavADI. tyAra pachI amane judA judA gAmomAM laI jato. amArI pAse judA judA nAca nacAvI, kaLA batAvI, potAnI AjIvikA calAvavA lAgyo. amAre paNa have te ja zaraNu hatuM. vaphAdAra rahIne mAlikanI sevA karatA. gAma nagara pharatAM pharatAM Aje tamArI sAme upasthita thayo. mAruM nagara, mArI prajA, mArA rAjA maLatAM mane ghaDIka AnaMda thayo. mane koNa oLakhe ? ApanI sAme kaMIka vAra joyuM. ghaNuM raDyo. Apane IzArA thakI ghaNuM samajAvavA meM mahenata karI. paNa Apa na samajI zakyA. paNa mAruM azubha karma pUruM thayuM te thatAM, Aja tamArI kRpAthI mAnavadeha pAmyo. A pramANe cothA khaMDane viSe dazamI DhALa samApta karI. kavirAja A kathAnaka rUpa vAtane pUrNa karatAM kahe che ke mohajALamAM paDazo nahi ane jo paDazo to mahAduHkhane pAmazo. -: duhA - saciva vyathA suNI nRpa bhaNe, kheda na karavo koya, bhAvi padAratha AgaLe, udhama niSphaLa hoya. // paNa tuM puraNa Aukhe, Avyo tija ghara vAsa, ruThI tArI rAkSasI, jIvitatI zI Aza ? ro jeha mATe nAgane. te rasIthI na Darata, je vachanAgane nitya bhakhe, dhatura kAya karata ? all prIta banI jaza jehazuM. te viNa te na raheta, ga dharI tihAM eka pakho, te nara dukha lahata. /4 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 443 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jehato kuMvara jihA meLo sudarzananI lakhyo, tihAM kathA, suNatAM -H duhA H maLavuM tasa jAya, acija thAya. 11411 bhAvArtha : maMtrIzvara vIrasenanI ApavItI vyathAnI kathA sAMbhaLI sUryakAnta rAjA manamAM saMtApa pAmyo. vIrasenane ghaNuM ja AzvAsana ApatAM kahe che ke he mitra ! manamAM kheda na karazo. manamAM koIpaNa prakArano kleza karavo nahi. vIrasenanI karuNa kahANI sabhAjano sAMbhaLI duHkhI thayA. sUryakAnta - he mitra ! karmarAjAnA khela che. vaLI bhAvimAM je banavAnuM hoya to banIne ja rahe che. ApaNo ghaNo badho puruSArtha karye chatAM te to niSphaLa ja jAya che. maMtrIzvara ! bIjuM to ThIka paNa tAruM AyakhuM haze to tuM bacI gayo. pUrNa AyuSe amAre ghera hemakhema AvI gayo. e ja moTI puNyAI. A tArI strI kevI mahAvikarALa rAkSasI. rUThelInI AgaLa tAruM zuM gaju ? vaLI temAM jIvavAnI AzA zI dharavI ? je loko bhayaMkara nAganI sAme haMmezA ramatA hoya te loko doraDAthI Dare kharA ? nA ! kadIye na Dare. kavirAja kahe che ke "je haMmezAM vacchanAga nAmanuM jhera khAto hoya, tene dhaturo zuM kare ? kaMI ja na kare. e ja pramANe jene jenI sAthe prIta baMdhAI hoya te tenA vinA paLavAra paNa rahI zakatA nathI. jeno meLo nasIba thakI lakhAyo hoya tyAM maLavA pote vAraMvAra doDIne jAya che. paNa temAM ekapakSIya rAga hoya to zA kAmano ? ekane hoya bIjAne na hoya to te zA kAmano ? eka pakSIya rAgavALo mahAdu:kha pAme che. te mATe ja jenA nasIba jyAM hoya tyAM ja te jAya che. mATe tame duHkhI na thAva. tenI upara sudarzanakumAranI kathA tame sAMbhaLo. je suNatAM moTuM Azcarya thaze. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 444 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanapura nagare dAnazALAe dAna -: DhALa-agiyAramI : (jhumakhaDAnI..dezI) rAjA, putra sudarzana narasiMha dIe nitya, teNe thayo jagata mitra manohara jAtAM nayaNe kuMvare naMdI zeThanI naMdinI usil, nAme rUpanI zAstrakaLA bhaNavA nitya jAve, udhama jAsa vizeSa..mato.. [vA teha..ma.. ||3|| kumArI, veLA dhArI..ma.. ||4|| ApaNa, dAnazALAe nRpasuta beThA, dila ulazyuM eka ekane dekhI, karapallavI karIne samajAvI, daravAjA bAhira vaDa heThe. meLAkheLA bihu jaNa karazuM maLajo tyAMhi, caturane catura vAta karatAM, samaje bihumatamAMhi..ma.. [5] ema saMketa karIne paraspara, bihujaNa tija ghara peThA, kAmanAM bANa paraspara lAgata, ghAyala thaine aisi..4.. 11911 zaNagAra soLa dharI padmAvatI, lei jaLaghaTa vaDa jAve, nRpa suta paNa taMbola pramukha lai, sthAnake Ave..ma.. I premarase rasa vinode, sUtAM vaDataLe jAma, vataru koTara pannaga pharato, padmAne viSa caDye mUrchita thai pappA, aMga sakala thayuM mRtakasamI dekhI surzana, madhyatizA dAru karI bheLAM, dUra vilokI agni levA, tihAM vahUti prajALI jogI dekhI, lakSaNavaMta saMketa vAta DasIo khedabhara roto caya karI mAhe gayo duHkha pAvaka mAgyo batrIsa saMdhyA tAsa, prakAza. suNo.. [1] rekha, zrI caMdrazekhara rAjAmo rAsa 445 dIThI teha, lAgyo teha tAma..ma.. ii zyAma, tAma..ma.. UlTI suvADI, bhArI..ma.. ||10ll jAma, kuMvarate, dITho jogIe tAma..ma.. ||11|| Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sonAno puruSo kara ehano, ema ciMtI kahe yogI, e apavitra che smazAna ati, navi levo suNa bhogI.ma. 1rI beso iAM bIjo deuM ANI, ati paNa suNI vIra rAtre bhUtAdika upasarga, rakSA karuM to zarIra.ma. (/1all ema kahI lero kALo maMtrI, tasa gaLe bAMdhI nihALe, nRpasuta sarpa thayo teNIveLA, yogI ghaTamAM ghAle.ma. 14ll bhUtaLa khADa karI ghaTa melI, upara patthara ThAve, puruSo karavA homane kAraNa, auSadhi levA jAve..ma. (15 maThamAM auSadhi jotAM pattaLa, syo maNa lahe yogI, te have nagare upadrava cAle, marakI bALaka bhogI.ma. (10) zAkinI nigraha karavA kAraNa, cihuM dizi subhaTa pharata, vaLI rAjakuvara gayo tasa zodhata, rAyatA subhaTa bhamata.ma. 1ii eNe avasara padmAvatI cayamAM, kASTa ghaNAM tizi khaDakyAM, nAgamanI jaDI velaDI pallava, sUtAM tasa tanuM aDakyAM.ma. ll18 viSano vega gayo tasa dUre AtapUre uThI, kuMvarane joyo paNa navi dITho, tava jaLa bharavA peThI.ma. ll19ll jaLadhaTa zira dharI puramAM pesatAM, "pratyuSa veLA jhAlI, zAkiNI jANI subhaTe bAMdhI, baMdIkhAne ghAlI... //Roll nayanapaTa karI bAMdhI prabhAte, rAhajure ANI, bhaTa kahe svAmI maTakI jhAlI, pesatI pumAM jANI.e. /2ll AkRti suMra veSa lai nRpa, cite na marakI duSTA, tayata paTAki baMdhana choDI, vayata madhuse pRSTA.. //raro sA bhaNe tAtajI huM nahi maskI, naMdI zeThanI beTI, kAma vizeSe jaLa bharavA gai, dvAra jayAM jai beThI.ma. / ll zeSa nizAe jaLa bharI AvatI, tuma bhaTe jhAlI ANI, iAM lage Avata hui kalaMkiNI, loke zAkinI jANI... ||rajo. (zI zekhara traNI hA, (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) ji 446 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI tuma saMzaya bheLo TaLaze, teNe muja vIja karAvo, duSkara dhIja karuM ravi sAkhe, agni bhujaMga milAvo.... / rapa rAya hukame bhaTa pAga levA, pharatAM pura vana jAve, kAkAlI nyAye maTha jotAM, tehaja pannaga lAve... /rako iSTadeva sA samarI ghaTamAM, kara dharI nAga nikAle, phUla mALA peTe kaMTha dharatAM, zero zyAma nihALe..ma. saraLa citta cakitA sA zaMkA bharaNI, doro dUra karatI, nRpasuta pragaTyo sahu jana dekhe, abhrapaTala ravikAMtI.. //ro. vismaya pAmI bhUpati pUche, ekAMte hoya lAvI, pApa chabAvyA tava te bihuM jaNe, sAcI vAta suNAvI.ma. /ralI raya vicArI zeTha teDAvI, mokale tilaka vadhAvI, padmAvatI karI utsava nijAra, lAvyA nRpa paraNAvI.ma. //Boll caMdrazekharane rAsa sAthe, cothe khaDe vilAsI, agiyAramI DhALe zubhavIre, vagati prakAzI.ma. 3 1 - hAthanI ceSTA, 2 - lAkaDAM, 3 - tArA zarIre, 4 - suvarNa puruSa, 5 - savAra. -: DhALa-11 : bhAvArtha : sUryakAnta rAjA vIrasenane sudarzanakumAranI vArtA kahe che - he mitra! A bharatakSetramAM dhana dhAnyathI bharapUra dhanapura nAme nagara hatuM. narasiMha nAme rAjA hato. tene sudarzana nAme rAjakumAra hato. rAjAe nagaramAM dAnazALA kholI hatI. te dAnazALAmAM rAjakumAra dararoja dAna devA besato hato. dararoja dAna detAM kumAranI jagatamAM prakhyAti thaI. he mitra! manohara evI kathA tuM sAMbhaLa. A nagaramAM naMdI nAme zeTha rahetA hatA. A zeThane padmA nAme suMdara svarUpavAna dIkarI hatI. te dikarI dararoja zAstrakaLA bhaNavA mATe dAnazALA AgaLathI nIkaLIne potAnA AvAse AvatI hatI. nityakrama (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 447 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANe bhaNavA jatI. padminI sarakhI padmAne dAnazALAmAMthI sudarzana rAjakumAre joI. jotAM ja mana mohita thayuM. padmAe paNa raste jatAM dAnazALAmAM rahelA sudarzanakumArane joyo. cAra AMkha bhegI thaI. AMkho to sthira ja thaI. rAgathI jovA lAgyAM. tyAra pachI dAnazALAmAM beThelA kumAre, raste jatI zeThaputrI padmAne hAthanI ceSTA sahita (kaMIka reSTA karatAM) potAnA mananI vAta samajAvI. kahe che ke nagaranI bahAra vaDalo che. tyAM huM tArI rAha joIza. DhaLatI saMdhyAe tuM jarUrathI tyAM AvI jaje. kumAra-kanyA baMne hoMziyAra, ekabIjAnA IzArAnI vAta zAnamAM samajI lIdhI. nagaranA mArge jatAM loka jue, samaje te pahelAM pA tarata tyAMthI cAlI gaI. sudarzana paNa dAna ApavAmAM lAgI gayo. baMne rAta paDavAnI rAha jotA hatA. baMnenI murAda bhegI thavAnI ane mananI moja bhogavavAnI hatI. saMketa karI baMne potapotAnA AvAse cAlyAM gayAM. kAmabANathI viMdhAelA premI paMkhIDAM ghAyala thatAM saMdhyA sudhIno samaya pasAra karavo paNa kaThina paDyo. nagara bahAra javAnA avasare padhAe soLa zaNagAra dharyA. pANI bharavAno ghaDo hAthamAM laIne pANI bharavAnA bahAne nagara bahAra vaDalA vRkSanI heThaLa AvI UbhI. rAjakumAra paNa pote taiyAra thaIne hAthamAM taMboLa Adi ghaNI vastuone grahaNa karI priyAne maLavA nagara bahAra vaDalA heThe Avyo. premI paMkhIDAMnI prema rasika vAto cAlI. vAta vinode ane AnaMda lUMTatAM kAmavAsanAe baMnene gherI lIdhAM. kAmarAganA vaze paDyA. baMne vaDalA heThe nirbhaya thaI nirAMte sUtA. kAmathI pIDAelA baMnee ratikrIDA karatAM tRpta thatAM, sukha mANatAM hatAM. te avasare vaDalAnA thaDanI kotaramAM dara karIne rahelo sarpa bahAra Avyo. pharato pharato krIDA karatAM yugalanI pAse Avyo. mArgamAM avarodha karIne sUtelA yugalamAMthI padmAnA page sarve DaMkha mAryo. khanI vedanAe padmAe cIsa pADI. he prANapriya ! mane page koIe DaMkha mAryo. haju AgaLa bolavA jAya tyAM to mUrNita thaI gaI. jotajotAmAM zarIramAM viSa vyApta thaI gayuM. rAjakumAra to gabharAyo. ghaNI ja bolAvI. paNa priyAe javAba na Apyo. aMdhArAmAM dekhAya paNa zuM? pAnuM zarIra taddana kALu paDI gayuM. mUcha pAmelI priyatamA padhAne sudarzane marelI mAnI. zoka karavA lAgyo. paNa have kare zuM? zoka karato, ane roto kumAra madhyarAtrie cArekorathI lAkaDAM bhegAM karavA lAgyo. marelI paghAne agnidAha devA mATe citA taiyAra karI. paghAnA zarIrane citA upara suvADI dIdhI. agni mATe cArekora kumAra tapAsa karavA lAgyo. agni vinA citA zI rIte jale? duHkha bharelA haiyAne kaThaNa karI kumAra agniInI zodhamAM nIkaLyo. dUra dUra koI eka vRkSa nIce agniInI saLagatI jvAlAo joI, sudarzana kumAra te dizAmAM jhaDapathI cAlyo. vRkSa pAse saLagatA agni AgaLa Avyo. koI yogI bAvo dhUNI dhakhAvI kaMIka karato beTho hato. sudarzane yogIrAjane jotAM ja be hAtha joDI praNAma karyA. agninI prajavaLatI javALAnA prakAzamAM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 448 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogIe A navajuvAna kumArane joyo. jotAM ja manamAM vasI gayo. kumAranA dedAra jotAM ja pAmI gayo ke koI batrIsa lakSaNo dekhAya che. bhale Avyo. mAruM kAma thaI jaze. kumArane jotAM ja vicArane aMte yogI bolyo - he paradezI ! madhyarAtrie ahIM kyAMthI ? kumAra - yogI mahAtmA ! mAre pAvakanI jarUra che. yogI - navajavAna ! agni jarUra che. paNa A agni to apavitra che. mananI melI murAde yogI babaDyo. sAmethI cAlIne Avyo che. sonAno puruSa banAvI devAnI taka maLI che to taka na cUkuM. yogIne vicArato joI kumAra bolyo - he yogIrAja ! agni apavitra che ? yogI - hA ! A smazAna che. mATe ahIM to agni apavitra che. mATe A agni levo nakAmo che. he bhogIrAja ! ahIM beso. huM bIjo agni lAvIne ApuM. yogInI vAta sAMbhaLI, kumAra tyAM beTho. potAnI preyasInA agnidAhanI ciMtAmAM budhdhizALI hovA chatAM kumAra yogInI kapaTalIlAne kaLI na zakyo. agni mATenI rAha joto kumAra tyAM besI rahyo. na vaLI yogIe kahyuM ke he paradezI ! huM tamArA mATe agni levA jAuM chuM. paNa sAMbhaLo ! A aDadhI rAtrie rakhaDatAM bhUtaDAM tamane ghaNo upadrava karaze. mATe maMtra thakI tArA zarIranI rakSA karavI joIe. A pramANe kahI yogIe eka kALo doro melI vidyA vaDe maMtrIne, kumAranA gaLAmAM bAMdhI dIdho. agninI vAta rahI gaI bAju para. kumAra sarpa banI gayo. padmAne cehamAM suvADI. kumAra agninI zodhamAM sarpa thayo. suvarNa puruSanA lobhamAM yogIsaMto paNa akArya karatAM kaMI ja vicAratA nathI. nRpasuta sarpa thatAM ja yogIe pAse paDelA eka ghaDAmAM sarpane mUkI, ghaDo baMdha karI dIdho. jamInamAM khADo karI ghaDo mUkI dIdho. ane patthara vaDe DhAMkI dIdho. have sonAno puruSa banAvavA pAse rahelA potAnA maThamAM auSadhi levA gayo. aMdhArI rAta maThamAM auSadhi ekaThI karatAM ja auSadhi vacce rahelo sarpa yogIne Dasyo. ne tarata tyAM yogI maraNa pAmyo. karmanI gati kevI ? traNe jaNAnI zI hAlata ? A TANe dhanapura nagaramAM marakIno upadrava ghaNo hato. A roga nAnA kumaLAM bALakone vadhAre bharakhI leto hato. tethI marakIno upadrava karanAra zAkinI duSTa devIne pakaDavA rAjA potAnA subhaTone rAta-divasa cAre tarapha doDAvato hato. teno nigraha karavA AkAza pAtALa eka karato hato. tyAM to potAno ekano eka rAjakumAra lADakavAyo paNa khovAI gayo. tenI paNa cArekora zodha karavA subhaTo mokalyA. rAjAne ciMtAno pAra nathI. jyAre A bAju nagaranI bahAra jaMgalamAM vaDalA heThe citAmAM padmAvatI sUtelI hatI. puNyathakI A citAnA kASTamAM nAgadamanI nAmanI velaDI AvI hatI. te velaDInA pAMdaDAM pavana thakI padmAvatInA zarIrane vAraMvAra aDakatAM hatAM. nAgadamanI latA velaDInA pAMdaDAnA sparzathI padmAvatInA zarIre vyApta jhera vega thakI zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 449 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UtaravA lAgyuM. saMpUrNa viSa mUkta thatAM padmA tarata pote ALasa maraDI, AnaMdathI beThI thaI. beThAM thatAM teNe joyuM. re! potAne kASTanI citAnI upara sUtelI joI. vaLI potAno priyatama preyasI kumAra na joyo. rAta to pUrI thavA AvI hatI. paroDhiyuM thaI cUkyuM hatuM. - kumAranI ciMtAmAM DUbelI pA citA thakI nIce UtarI. paDakhe paDelo ghaDo, ke je ghaDo potAno ghara thakI laI AvI hatI. te ghaDo uThAvI pANI bharI, mAthe laI, nagaranA daravAje AvI. savAra thavAnI taiyArI hatI. mAthA para ghaDo laIne nagaramAM pesatAM daravAje UbhelA rAjAnA mANaso bolavA lAgyA. zAkinI che. hA, Aja marakIno roga phelAvanArI che. tarata ja subhaToe pakaDI lIdhI. cokIdAre vahelI savAre tene laIne rAjyanA subhaTone soMpI. subhaToe tarata ja baMdIvAna karI lIdhI. rAjadarabArano samaya thatAM subhaTo padmAvatIne AMkhe pATA bAMdhI darabAramAM laI AvyA ane rAjA sAme lAvIne UbhI karI dIdhI. rAjA ane sabhA sau koI A strIne jovA lAgyA. subhaTa rAjAno Adeza laIne strIne kevI rIte pakaDI lAvyA? te vAta karavA lAgyo - svAmI ! nagaramAM pesatAM Aje vahelI savAre A zAkinIne pakaDI che. ahIM lAvIne ApanI samakSa hAjara karI che. nagaranAM rAjA narasiMhe subhaTanI vAta sAMbhaLI. strIne joI. strInI AkRti-dekhAva suMdara, kapaDAM paNa sArAM paherelAM, joI rAjA vicAre che ke A duSTA strI nathI. marakI phelAvanAra zAkinI paNa lAgatI nathI. chatAM pUrI tapAsa karavI joIe. rAjAe tarata ja AMkhethI pATA choDAvI naMkhAvyA. pachI mIThA ane vivekayukata vacanothI pUche che - putrI! tuM koNa che? padmAvatI - he pitAjI ! huM marakI nathI. huM ApanA nagaranA naMdazeThanI putrI chuM. mArA kAmane kAraNe sAMje pANI bharavA mATe nagaranI bahAra gaI hatI. pANI bharI pAchI pharI. tyAM to nagaranA dvAra baMdha thaI gayA. he mahArAjA ! meM ghaNA daravAjA khakhaDAvyA. paNa daravAjo na khUlyo. huM to rAtabhara nagaranI bahAra rahI. vahelI savAre pANIno ghaDo laIne AvatI hatI. daravAje tamArA subhaToe mane pakaDI. ApanI pAse AvavA sudhImAM to huM zAkinI nAme kalaMkinI banI cUkI. lokanI najare huM bhayaMkara kalaMkinI dekhAuM chuM. Apane paNa mArA mATe zAkinIno vahema hato. te ApanI sAme AvI Ubho. rAjA to A strInI vAta sAMbhaLI vismaya pAmyo. pUchyuM. rAjA - putrI tuM naMdIzeThanI putrI che? padmAvatI - hA! pitAjI! huM te ja chuM. paNa rAjanuM! Apa sAMbhaLo. mArA mAthe zAkinInuM kalaMka caDyuM che. te kalaMka TALavA mATe dhIja karAvo. huM te dhIja thakI mAruM kalaMka UtArIza. A sUryanI sAkSIe huM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 45o Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaThIna dhIja karavA taiyAra chuM. Apa ahIM dhagadhagato agni taiyAra karAvo. temAM paDI huM mArA kalaMkane dUra karuM athavA to bhayaMkara sarpane hAjara karo. sarpane mArA hAthathI pakaDI sAbita karI zaku ke, huM zAkinI nathI. vAta sAMbhaLI rAjAe tarata potAnA mANasone Adeza Apyo. tame loko game tyAMthI sarpa pakaDI mArI AgaLa hAjara karo. rAjAnI AjJA thatAM keTalAka subhaTo sarpanI zodhamAM nIkaLI paDyA. cAredizAmAM gayelA ghaNA subhaTo sarpa na maLatAM pAchA AvyA. paNa vaLI be cAra subhaTo nagaranI bahAra vanamAM rahelA smazAnamAM sarpane zodhatAM pahoMcI gayA yogInA maThamAM. kAkatALI nyAye yogInA maThamAM jovA gayAM. maTha pAse jamIna upara mUkelo ghaDo, je ghaDA upara patthara hato. patthara khaseDatAM najare sarpa joyo. tarata DhAMkaNuM baMdha karI dIdhuM. pachI saMbhALIne ghaDo rAjasabhAmAM mUkyo. ghaDAmAM sarpa che. te vAta rAjAne kahI saMbhaLAvI. paghA pAse najIkamAM ghaDo rAjAe mUkAvyo. nagarajano to jovA umaTyA hatA. sabhA to ThaTha bharAI hatI. te strI padmA potAnA ISTadevanuM smaraNa karatI hatI. tyAra pachI ghaDAnuM DhAMkaNa kholI, sarpane bahAra kADhyo. hAthamAM sarpa laIne potAnA gaLAmAM phUlanI mALA pahere tema sarpa gaLAmAM mUkI dIdho. sau jano jotAM ja Azcarya pAmyA. padmAe sarpanA gaLAmAM kALo doro joyo. vicAravA lAgI ke sarpanA gaLAmAM kALo doro? cittamAM camakI, vaLI manamAM zaMkA thavA lAgI. gaLAmAM doro? tarata ja hAtha vaDe te kALo doro toDI dUra pheMkI dIdho. jevo doro toDyo tyAM to adbhUta Azcarya...! rAjakumAra sudarzana pragaTa thayo. sau nagarajana jotAM ja Azcarya pAmavA lAgyA. re ! A zuM? rAjA paNa ghaNo vismaya pAmyo. baMne vacceno bheda jANavA rAjAe ekAMtamAM baMnene pUchyuM. te vakhate lajjA pAmato kumAra tathA paghA baMne rAjAnA caraNe paDyAM. sAcI vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLI rAjA badhI vAtano tAga pAmI gayo. - have to zeThasutAne putravadhU tarIke svIkArI levAmAM ja zreya che. A pramANe maMtrIzvarane paNa vAta karI. tarata ja sabhAne visarjana karI. rAjasevakone naMdIzeThane bolAvavA mokalyA. rAjAnuM notaruM AvyuM che jANI zeTha hAMphaLA phAMphaLA thavA lAgyA. tarata ja rAjasevako sAthe naMdIzeTha rAjA pAse AvI UbhA. rAjA naMdIzeThane laIne potAnA mahelamAM AvyA. naMdazeThane rAjamahelamAM bolAvIne saghaLI vAta zeThane kahI, vAtanI vadhAmaNI vadhAvI laIne kumArane tilaka karyuM. rAjakumAranA lagna padmAvatI sAthe dhAmadhUmathI mahotsava yukata thayA. zeThe potAnI naMdInInA lagna karAvI dIdhA. rAjA potAnI putravadhUne rAjamahelamAM laI Avyo. A pramANe cothA khaMDanI ghaNI rasALI DhALa pUrNa karatAM kartA kahe che ke kharekhara! deva eTale nasIbanI gati ghaNI agamya che. tene pichANI zakAtI nathI. ahIMyA nasIbanI balihArI batAvI vAta pUrI kare che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) cha caMdrazekhara sAro rAkSa) 451 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : vIrasenane tRpa kahe, tisuNI sudarzana vAta, citathI ciMtA pariharo, jo vAMcho sukha-sAta. nArI suzIlA lAvazuM, joi jAta bunIyAta, sukha vilaso dhamAM rahI, na kaa have utpAta rA eNe avasara e AvIyo, naimittika zirAra, lokadeva abhidhAna tasa, jJAna ratna bhaMDAra. all pUravadhara pramAthI, paDI gRhiveSa dharaMta, vRti nimita baLe karI, nahi dhana suta vilasaMta. //4 rAjasabhAmAM AvIyo, nRpa dIe AtmAna, jJAnI sajAthI vaDo, pAme jaga bahumAna. paNa bhUpati pUche tehane, ama maMtrInI nAra, gopanI sAthe tha caDI, gai kapi karI bharatA. koI keNe ze jai te rahI, sakaLa kaho te vAta, jo tama vidhA che kharI, TALo saMzaya trAta. LA - duhA : bhAvArtha sUryakAnta rAjA vIrasenane sudarzananI kathA kahIne AzvAsana ApI rahyo che. vaLI kahe che ke he mitra ! have bhUtakALa bhUlI jAva. tamArA jIvanamAM sukha-zAMti-samAdhi joItI hoya to have hRdayamAMthI ciMtAne dUra karo. have te rUpALI strIthI saryuM. yAda karavAnI ja nahi. vaLI jagatamAM sajjana strIo ghaNI che. tamAre yogya vinIta-DAhI ane suzIla kanyAnI tapAsa karIzuM. tevI kanyA maLatAM tamane paraNAvIzuM. pachI tame tamArA saMsArane haryo bharyo lIlochama bagIcAva banAvajo. saMsAranA sukho bhogavajo. je (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 45ra Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNathI tamArA jIvanamAM have pharIthI AvA bhayaMkara tophAno caDI na Ave, utpAto na Ave. e ja avasare nimittazAstrano jANakAra nAma thakI lokadeva naimittika sabhAmAM Avyo. bIjA paNa zAstrono abhyAsa karelo hovAthI tenI pAse jJAnano bhaMDAra bharelo hato. lokadeve potAnA pUrvAvasthAmAM saMyama lIdho hato. saMyamamAM jJAnanI ArAdhanA ghaNI karato hato. te thakI pUrvanA jJAnane dhAraNa karato hato. paNa pramAdanA vaza thakI sAdhuveSa tyajI daIne, gRhastha thaI gayo. pachI AjIvikAnA nimitta thakI dhananI jarUra paDatAM nimitto joIne potAno saMsAra calAvato hato. rAjasabhAmAM rAjAe nimittakanuM svAgata karyuM. jagatamAM kahevAya che ke jJAnarUpI khajAno jenI pAse che te rAjAthI paNa moTo kahevAya che. vaLI A pRthvItaLane viSe jyAM jAya tyAM te jJAnI pUjAya che. rAjA paNa AvA jJAnIonI pUjA-arcA kare che. sUryakAnta rAjA nimittakane pUche che - he nimittaka! amArA bhUtapUrvanA maMtrIzvara vIrasenanI patnI, potAnA svAmIne vAnara banAvI, govALiyAnI sAthe rathamAM besIne kyAM cAlI gaI? jo tame te zAstrane bhaNyA cho ne te viSenuM jJAna tamane sAruM pariNamyuM hoya to te amArA saMzayane TALo. saghaLI vAta jaNAvo. -: DhALa-bAramI : (gajarA mArujI cAlyA cAkarI re.e dezI) jJAnI jJAna upayogathI re zruta najara karI nirdhAra, timitiyo bhaNe sAMbhaLo re, kulaTA rUpALI tAra re.kulaTA. 1al lai taTajaLa ubhI rahI re, vAtathI lei phUla, nA jaLadevI vadhAvIne rebhaNe mAta ho anukULa re.bhaNe. / valaNa muja pizAyanuM che. meM tuma sAkhe karyuM dUra, goviMchuM tuma sAnnidhe re, sukha vilasIzuM bharapUra Te.sukha. 3. ema kahI vAMdarate tajI re, ratha beThI ghabaDo lai, dhanuSa tIra tarakasa grahI re, goviMda tugama lei re goviMda. Ill dakSiNa dizA bhaNI cAlatAM re, teha ja aTavI majhAra, vaData heTha UtarI re, vana taru-phaLa karata AhAra re.vana. //po. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 453 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhyA ghaDI rahaNI rahyA che, tha sUtI rUpALI nAra, tasa cihu dizi cokI bhare re, govida lei taravAra re.go. cho madhya nizAe bhillanI re, ghaDI dhADa karI kIkIyATa, tha cihu dizi vIMTI vaLyA re, nAsavAno nahIM koi ghATa Te.nA. tethI goviMda nATho ekalo re, ratha vALI gayA bhIla neTa, rUpavatI sA dekhIne re, karI pallipatine bheTa re karI. bhUSaNa dAbalo sahu gayo re, rahI rotI ekalI teha, palipati kahe ryo huo re tuja rAjadhaNI dharI neha tuja. ll palipati ghara sA rahI re, ti ketA dharI AnaMda eka dina tasa ghara AvIyo re, bhikSAyara te goviMda Te.bha. 10 bhIkha dei samajAvIyo re, rahe caMDIsarI ghara nAtha, yaNI samaya amo AvazuM re, lei palipatine sAtha re.lei. 11 gopa suNI surIdehare re, jaI rAtre rahyo ekAMta, rUpALI ure vyathA re, zULa TUMkato roga varataMta re.zULa. /1rI pokAra karatI bahupare re, na zame kIyA bahuta upAya, palipati ati sagazuM re, duHkha dharato ghaNuM vilapAya Te.dukha. /13 tava sahasA te bolatI re, suNo caMDIdevI eka vAta, dukha maTaze to gharI re, karazuM pUja Aja rAta re.kara. /14ll. ema kahetAM pIDI TaLI re, lahe pallipati vizvAsa, tehaja sane bihuM jaNA re, gayA caMDIkA AvAsa re.gayA. 1pa pUjA karI namI sA kahe re lAvo khaga dIyo muja hAtha, aSTAMgatati nirbhaya karo re, karuM rakSaNa tamAruM nAtha re.karuM //ko. khaga dei zira kAmate re, mAryo pallIza deha asighAta, goviMchuM maLI cAlatI re, harakhe raNamAM lei rAta re.harakhe. khAvA pIvA nahi maLe re, dhIMgANA bahu tera, tArI nadI nIcagAminI re, tajI bhUpasamAM samazera re.ta. /18 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 454 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtapitAne vaMcIne re, je lAvI hatI dhana koDa, vyasanIthI dhata vegaLuM re rahyA raNamAM rAMkanI joDa re rahyA. 19 toye kulakSaNa nA gayuM re, karmaNi ne avaLI budhdhi, tIyapati ne tIya saMgati re, koi kALe na pAme zuddhi re.koi. //raoll yothe dina cikurA nadI re, jaLa vahetAM jihaM bharapUra re, nadI taTa vaDa heThale re, toya vasIyA AtaMbUra re..hoya. //ra1al nidrA vairiNI vaza thayAM re, jaba yaNI gai eka jAma, unnata "zArdUla AvIyo re, gayo goviMdane lai tAmare.gayo. sArA thara thara dhrujatI so caDI re, "padhdhazira zAkhA AdhAra, rotI pazu rovarAvatI re, vaLI rAtri ghora aMdhAra re.vaLI. sAro teNe same bIje naitare re, sanmukha eka yogI vasaMta, mukha sura page pAMgaLo re, lei taMbura gIta gAvaMta re..lei. ra4 kaMTha madhura gIta sAMbhaLI re, rotAM citta veThuM re tAsa, UtarI nai tarI sA gai re, dhUNI jhaLakata yogI pAsa re.dhUNI. rapa dekhI yogIne mohI gai re, kahe maraNa gayo bharatAra, cita sAkhe tumane varI re, have A bhava tuM AdhAra re.have. //sko yogI bhaNe tame satya kahyuM che, paNa huM chuM guLa deha, kata avara karo kAminI re, aMgULa taraNuM zyo teha re.paMguLa. PrI loka azata ANI dIye re, pache tuja dekhI ubhagata, sA bhaNe bhUSaNa vecIne re, khAizuM na karo mata ciMta re.khAizuM. ra8 te pache temane zira dharIne re, gAma nagara jaizuM mahArAja, madhura gIte loka rIjhaze re, tajI lAja tihAM mahoTuM rAja re.tajI. ra9ll nayata vayata rUpa dekhIte re, yogIe jhAlyo hAtha, sA kahe muja bhAgye karI re, muja maLIyA moTA nAtha re.muja. Boll jaLa lAvo tuMbI grahI re, ama lAgI bahuta 'pipAsa, tuMbaDuM jaLa bharI lAvIne re, dIye harakhe rUpALI tAsa re.dIye. tenI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 455 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava yogI TukaDA dIye re ti hoyatA ThIMkasmAMhi, cAra nayana bhegAM karI re, toya khAya pIye utsAhi re.hoya. / pAMca varasa khacI calI re, pache bharaNo lAvata eka, mAMhe besADI yogIne re, zira dharI cAle bahu Teka .zira. I all gAma nagara yahuTe dhare re, nara mAdA gAve re gIta, loka suNI tehane dIye re, azatAhika vara prIta re.azatA. 34 yogI julamapurI taNI re, thai yogiNI icchA nAma, bhAMga pIe hokakA bhare re, phare vata rahe gAmogAma rephare. ripo viSayIne sukha nahi kA re, kAmI nara jagato dAsa, kAmI sago nahi koino re, kare vizvAsIno nAza re.kare. siko timitiyAnA mukha thakI re, suNI kulaTA kerI vAta, nRpa satkAra karI ghaNo re, visaryo timitiyo jAta re.vi. lal cothe khaMDe bAmI re, DhALa bhAkhe zrI zubhavIra, viSayathI vasIyA vegaLAM re, te pAmyA bhavajaLa tIra re.te pAmyA. 8 1 - siMha, 2 - jhADa, 3 - tarasa. rUpALI, goviMda sAthe -: DhALa-1ra : bhAvArtha : sUryakAnta rAjAnI sabhAmAM naimittika Avyo. rAjAe potAnA mitranI patnI kyAM che? te pUchatAM naimittika potAnA jJAna thakI jJAnano upayoga mUkI, zrutasAgaramAM joIne kahe che ke he rAjanuM! potAnA svAmIno droha karanAra te kulaTA strI vanamAMthI nIkaLatAM phaLa-phUla laIne nadInA kinAre jaI UbhI. nadI UtarI sAme kinAre javAnuM hatuM. pote ane potAno jArapuruSa tathA rathanI rakSA kAje rUpALI be hAtha joDI nadImAtAne kinAre jaIne vinave che. phaLa-phUlathI vadhAvI kahe che - he nadImaiyA! Apa mane anukULa hajo. mane Apa sukha zAMti (zrI caMdrazekhara rAjAno rasa) 456 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apajo. mAro pati pizAca mane vaLagyo hato te tArI sAkSIe meM dUra karyo. have mAro managamato nAtha govALiyo goviMda sAthe rahIne, tenA sAMnidhyathI huM saMsAranA sukho bhogavuM ane AnaMdathI mArA divaso pasAra karuM. mA mane sahAya karaje. A pramANe nadImAtA pAse mAMgaNI karI. vAMdarAne choDI daIne, goviMda sAthe ratha upara caDIne cAlavA lAgI. pitAe ApelA ghareNAno dAbaLo saMbhALIne nirAMte rathamAM beThI che. hasI hasIne goviMda sAthe vAto karatI hatI. goviMda rathane haMkAre jato hato. rathamAM rakSaNa mATe mUkelAM tIra-kAmaThAM, dhanuSa-talavAra Adi zastro saMbhALI lIdhAM. nadI UtarI ratha dakSiNa dizA tarapha cAlyo jAya che. jaMgala ghaNuM moTuM hovAthI pasAra karatAM ghaNo samaya lAgyo chatAM ratha cAlyo jAya che. saMdhyA samaya thatAM sAthe lIdhelA vanaphaLanuM bhakSaNa baMne jaNAe karyuM. ratha thobhAvIne baMne nIce UtaryA. rAta jaMgalamAM vitAvavI paDaze. tethI sArI jagyA joI, vaDalA heThe ja rathane choDyo. rUpALI rathamAM UMghI gaI. jyAre govALiyo ratha-ghoDA tathA rUpALInuM rakSaNa karato, hAthamAM talavAra laIne cAre dizAmAM rathane pharato AMTA daIne rakSaNa karavA lAgyo. rAta jAmI hatI. madhyarAtri pasAra thavA AvI hatI. tevAmAM jaMgalamAM rahetAM bhillo dhADa pADavAne IrAde ToLAM baMdha UtarI AvyAM. vaDalA heTha rahelA rathane sau gherI vaLyA. moTI kikiyArI karatAM bhillo potAnI cArebAju gherI vaLyA. potAne nAsI javAno koI rasto na dekhAyo. rUpALI ratha sAthe gherAI gaI. cokI bharatI govALiyo potAno jIva bacAvavA UbhI pUMchaDIe jIva laIne bhAgyo. bhilloe rathane potAnI pallImAM (jhUMpaDIo hatI tyAM) haMkArI gayA. rathamAM nirAMte sUtelI rUpALI to gabharAI gaI. saphALI jAgI. to joyuM ke pote, ratha sAthe coronA hAthamAM AvI gaI che. goviMda dekhAto nathI. bhillone AdhIna thavuM paDaze. rathamAMthI rUpALIne UtArI. dAgInAno dAbaDo bhilloe laI lIdho. strIne potAnA svAmI pallIpatine bheTa dharI dIdhI. sAthe dAgInAno dAbaDo paNa dIdho. rUpALInuM svasva lUMTAI gayuM. tethI bicArI raDavA lAgI. pallIpati to suMdara strI dhana sahita maLatAM rAjI rAjI thaI gayo. raDatI strIne AzvAsana ApatAM bolyo - re bAI ! zA mATe raDe che? tane A pallInI rAjarANI banAvIza. huM rAjA tuM rANI. mArI upara sneha rAkha. tane duHkha nahi paDe. pallIpatinuM vacana sAMbhaLIne rUpALI tenA gharamAM rahI. pallIpatinI gharavALI thaIne sukho bhogavavA lAgI. kAmAMdha potAnI IcchA pUrI karavAmAM AnaMda mANe che. pallIrAjA sAthe viSayasukhane bhogavatI AnaMdamAM divaso pasAra kare che. have goviMda paNa yAda Avato nathI. pallImAM rUpALInA divaso AnaMdathI javA lAgyA. ekavAra ghara ghara bhikSA mAMgato saMnyAsI rUpALInA AMgaNe AvI Ubho. pallIpati bahAra gayo hato. te taka joIne ja Avyo hato. bhikSA ApatI rUpALIne (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 45 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe - bAI! oLakhe che? rUpALIe dhArI dhArIne saMnyAsIne joyo. oLakhI gaI. bolI he goviMda ! tuM! bAvo banI gayo. jaMgalamAM mAruM rakSaNa paNa na karyuM ! saMnyAsI - he priye! bhillanA moTA ToLAmAM huM mAruM rakSaNa karavA samartha nahoto. tethI jIva bacAvavA badhuM ja mUkI bhAgI gayo. ane tene meLavavA saMnyAsI sAdhuno veza paherI tane zodhavA nIkaLyo. have cAla mArI sAthe - tane levA Avyo chuM. rUpALI - he nAtha ! ahIMthI ema bhAgI chUTAze nahi. kaMIka yukita karIne tArI sAthe AvuM. A pramANe baMne vAto karatAM nAsI javA mATeno upAya zodhI kADhyo. bhikSA ApI. rUpALIe goviMdane vAta samajAvI. pachI kahyuM ke tame caMDikAmAnA maMdire rAtri rahejo. rAtri veLA huM pallIpati sAthe laI tyAM AvIza. tame guptapaNe rahejo. badhuM samajAvIne goviMdane ravAnA karyo. divasa to jematema pUro karyo. saMketa karI goviMda pallImAMthI bahAra nIkaLI devasa pUro thaye chate caMDikAmAtAnA maMdiramAM saMtAIne rahyo. saMdhyA DhaLavA AvI hatI. paMkhIDAM potAnA mALAmAM lapAI gayAM. jyAre saMdhyA DhaLavAnI veLA thatAM A tarapha pallIpati potAnI jhUMpaDIe Avyo. rUpALI rAha jotI beThI hatI. AvatAM ja AvakAra Apyo. svAmInA caraNo pANIthI pakhALyA. hasatI ramatI rUpALIe svAmIne bhojana karAvyuM. pote paNa bhojana karI lIdhuM. have rUpALInA caritra cAlu thayAM. ekadama peTamAM duHkhAvAnI bUmo pADavA lAgI. jhUMpaDInI bahAra khATale beThelo pallIpati doDIne rUpALI pAse AvI Ubho. rUpALI raDatI jAya, bolatI jAya. he svAmI ! mane to peTamAM zULanI jema bhoMkAya che. juo to ahIM mane cUMka upaDI che svAmI, mArAthI rahevAtuM nathI. huM kyAM jau ? zuM karuM? kaMIka cALA karavA lAgI. rAgadazAmAM aMdha banelo pallIpati kaMIka upAya karavA lAgyo. paNa koI upAya kAma lAgato nathI. jJAnI kahe che sAcAne pahoMcAya, jukAne zuM pahoMcAya? darda sAcuM na hatuM. rAjA game teTalA upAyo kare to paNa rUpALIne sAruM thayuM nahi. rUpALI to moTe moTethI pokAra karatI raDavA lAgI. pallIpati paNa ghaNo duHkhI thayo. bIjA paNa pallImAMthI bhilla loko bhegA thaI gayA. pallIpatinI patnIne darda koI joI zakatuM nathI. sau vIMTaLAIne UbhA che. e avasare rUpALI badhAnI vacce moTethI bolavA lAgI. he caMDImA! mArI eka vAta sAMbhaLo. mArI pIDA hamaNAM jo zAMta thaI jAya, to mArA svAmIne laIne hamaNAM ja tArI pUjA karavA tArA maMdire AvIza. Aje rAte ja pUjA karIza. ane A pramANe moTethI bolI. pachI sau bhillo bhegA caMDImAnI jya moTethI bolAvI. thoDIvAre rUpALIe pANI maMgAvI pIdhuM. peTa dabAvI ghaDIbhara beThI. tyAM to peTanI pIDA cAlI gaI. sAcI pIDA to hatI nahi, pachI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 458 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatAM zI vAra? pallIrAjane kahevA lAgI - he svAmI ! mane vedanA dhIme dhIme zAMta thavA lAgI che. caMDImAe mArI pIDA dUra karI che. lokanA ToLAM madhye sUtelI patine kahe che - he svAmI ! juo ! meM mAnI sAcI mAnatA rAkhI to pIDA dUra thaI. mATe atyAre ja caMDImAnI pUjA karavA cAlo. patnInI vAta sAMbhaLI, pati pallIrAjane, patnI upara ghaNo vizvAsa beTho. vizvAsa rAkhato pallIrAja mAnI pUjA karavA javA taiyAra thayo. - baMne jaNA pUjA karavAnI sAmagrI laIne caMDImAnA maMdire javA ravAnA thayA. bhegAM thayelA ToLAne vikherI, pallIrAjA potAnI patnI sAthe caMDIkAne maMdire Avyo. patipatnI baMne jaNAe sAthe caMDIkAdevInI pUjA karI phUlo caDAvyAM. rUpALIe mAtAne sASTAMga praNAma karyA. pachI svAmIne kahe - nAtha ! huM page lAgI. have tame lAgo. tyAM sudhI khaDraga mArA hAthamAM Apo. Apa mAtAnA caraNamAM mastaka namAvo. aSTAMga praNAma nirbhaya thaI karo. huM tamAruM rakSaNa karIza. patnIno kahyAgaro pati, talavAra rUpANInA hAthamAM ApI. aSTAMga praNAma karavA caMDIkAnA caraNamAM jhUkavA mATe mastaka jyAM namAvyuM tyAM to paLano ye vilaMba karyA vinA rUpALIe pallIpatinA mAthe talavArano ghA karyo. kaThaNa kalejAnI kulaTA nArInA haiye dayAnuM jharaNuM kyAMthI vahe? patinA dehane tyAM ne tyAM DhALI dIdho. bicAro pallIrAja tyAM DhaLI paDyo. strInA caritrane brahmA ke vikramarAjA paNa pahoMcyA nathI. to pallIrAja kyAMthI pahoMce ? paLavAramAM prANa paMkherU uDI gayuM. mAnA maMdiramAM lohIno moTo phuvAro chUryo. paNa paNa rUpALIne te jovAnI kyAM phUrasada hatI. goviMdane hAka mArI. saMtAelo goviMda hAjara thayo. haraNaphALa bharI goviMdane maLI. tarata ja tyAMthI baMne jaNA jaMgalanI vATe palAyana thaI gayA. rAtabhara cAlyAM. cAlI cAlIne thAkyAM. visAmo khAIne vaLI cAlyAM. pAse kAMI ja nathI. have to baMnene khAvAnA paNa zAM zAM paDavA lAgyAM. nIca nArInI saMgatie maMtrIzvara vAMdaro banyo. pallI patine paraloke mokalyo. mAtapitAne paNa ThagyA. piyeranuM dhana paNa cAlI gayuM. vyasanI pAse dhana TakatuM nathI. dhana dUra bhAge. bicArA baMne garIba duHkhiyA banI gayA. raNamAM, vanamAM vagere A yugalajoDI bhaTakatI AgaLa cAlyuM jAya che. bhUkhatarasane sahana karatAM chatAM paNa rUpALInA kulakSaNo nAza na pAmyAM. karmathI hIna ane viparIta mativALIne vaLI saMgati nIcanI thaI, pachI kyAreya te sudharatI nathI. bhaTakatAM bhaTakatAM A yugale traNa divasa pUrA karyA. paNa kyAMye sukha na pAmyAM. jaMgalamAM cAlatA cAlatA, cothA divase cikurA nadInA kAMThe AvI pahoMcyA. vahetA pANImAM nAhI dhoIne svastha thaIne, vaDalA heThe AnaMdabhara divasa pUro karyo. tyAM ja rAta vitAvavAnI nakakI karI. baMne sukhabhara nidrA levA vaDalA heThe sUtA. daMpattI nirbhaya banI sUtA hatA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 459 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMne ghasaghasATa UMghI gayA. prahara eka rAta gaIna gaI tyAM to mANasanI gaMdhe jaMgalamAMthI siMha vaDalA heThe Avyo. sUtelA goviMdane upADyo. goviMda cIsa pADI. rUpALI sahasA jAgI. paNa tyAM to siMha goviMdane laIne chalAMga mArI bhAgI cUkyo. zuM kare? thara thara dhrUjavA lAgI. asahAya rUpALI jora jorathI raDavA lAgI. jaMgalamAM koNa sAMbhaLe? siMhanA mukhamAMthI goviMdane choDAvavAnI tAkAta konI? goviMda to siMhano koLiyo banI cUkyo. rUpALIe vicAryuM ke rakhene A siMhanA paMjAmAM huM pote na AvI jAuM? te mATe vaDalAnI vaDavAI pakaDI vaDalA upara caDI gaI. pote rotI ne jaMgalanA pazune rovarAvatI hatI. ghora aMdhArI zeSa rAta bAkI hatI. jhADa upara rAta vitAvatI rUpALIne sahAro koNa Ape? maLe paNa kyAMthI ? rUpALI dUra dUra najara nAkhatI sahAro zodhI rahI. vahelI savAre nadI pAra vRkSanI nIce eka yogIne joyo. page pAMgaLo hato. suMdara mukha hatuM. kaMTha madhura hato. prabhAte hAthamAM taMburo laI, madhura svare beTho beTho bhajana gAto hato. rotI rUpALI zAMta thaI. yogIne jotAM ja potAnuM citta tyAM lAgyuM. juo ! kevI karmanI gati? eka gayo, be gayA, traNa gayA. nirlajja rUpALI to paNa sudharI nahi. have yogIne joIne tenI upara mohita thaI. nadI UtarI yogI pAse pahoMcI gaI. goviMdane bhUlI, yogIne apanAvyo. gIta pUruM thatAM yogIe AMkha kholI. sAme UbhelI strI joI. yogI to vicAramAM paDyo. A vahelI savAre A strI koNa haze? haju vadhu vicAre te pahelAM to rUpALIe ja yogIrAjane bolAvyo. rUpALI - he yogIrAja ! namaskAra ho. he nAtha ! mAro svAmI maraNa pAmyo che. huM anAtha chuM. mAre koInuM zaraNa nathI. eka Apa ja zaraNabhUta cho. tame ja mArA nAtha cho. Apa mane sanAtha karo. he svAmI ! huM Apane manathI varI cUkI chuM. A bhavamAM have tame ja eka ja mArA AdhArabhUta cho. duniyAmAM mAruM koI nathI. duHkhI abaLAnI prArthanA svIkAro. mArA duHkhaDA dUra karo. yogI - re bAI ! teM je kahyuM te satya che. paNa huM to yogI chuM. temAM vaLI paga vagarano pAMgaLo chuM. mArI sAthe prIta zI? he kAminI ! te karatAM to tuM bIjo svAmI karI le. mane choDI de. mArI sthiti kevI dayAjanaka che. ahIM beThAM ja jiMdagI pUrI karavAnI che. kAraNa page calAtuM nathI. najIkanA gAmanA loka jatAM AvatAM mane jue, khAvA pIvAnuM ApI jAya che. je dina na maLe te dina bhUkhyo tarasyo paNa ahIM ja paDI rahuM chuM. bhagavAnanA bhajana gAuM chuM. mAruM jIvana pasAra karuM chuM. mArI sAthe tArI jiMdagI zA mATe bagADavI. vaLI loko paNa tane mArI sAthe jue to dUra bhAge. koI kaMIja na Ape. mATe tuM tAro rasto karI le. tuM duHkhI na thaIza. rUpALI - he svAmInAtha ! Apa ciMtA na karo. mArA zarIra para rahelA dAgInA vecIne ApaNe khAIzuM. tamane mArA mAthA para besADIza. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI zareo zAha) 490 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ judA judA gAma nagare jaIzuM. tame madhura gIta gAyA karajo. lokane rIjhavajo. huM tamArI sevA karIza. saMtuSTa thayela loko ApaNane kaMIne kaMI Apaze. juo - "jeNe tajI lAja, tene moTuM rAja." rUpALIe kahevatane sAkAra karI batAvI. yogI paNa rUpALI strInA vacanothI mohyo. tenI AMkho, tenuM rUpa joI yogI mohita thayo. rUpALIne pAse bolAvI. premathI teno hAtha jhAlyo. rUpALIe yogIno hAtha pakaDyo. premanI kaMpArI haiye chUTI. kahevA lAgI - he svAmI ! Aje mAruM bhAgya phaLyuM. tuma sarIkho bharatAra pAmI huM mahAsukhI thaI. bolo ! svAmI ! ApanI zI sevA karuM. yogI - he devI ! mane tarasa bahu lAgI che. A tuMbaDI laI jAvo. ane pANI bharI lAvo. tarata ja rUpALI tyAMthI UThI. tuMbaDI laI harakhabhera pANI bharavA cAlI gaI. jatI strIne yogI joI rahyo. nadIe jaI tuMbaDuM bharI UtAvaLI yogI pAse AvI. pANI ApyuM. potAnI bAjumAM paDelA mATInA ThIkarAmAM traNa dinanA paDelA roTalAnA TukaDA rUpALIne khAvA ApyAM. yogI-bhogI banI gayo. premI paMkhIDAnI cAra AMkha bhegI thaI. AnaMdathI baMne jaNAe sukA roTalAnA TukaDA ArogyA. bhUkhane saMtoSI. pANI pIdhA. AnaMdamAM rahetA baMnenA divaso sukhabhara javA lAgyA. rUpALI pAse je hatuM, te vecIne bharaNapoSaNa karatAM pAMca varasa vItI gayAM. have zuM kare? gAmamAMthI vAMsano Topalo laI AvI. temAM pAMgaLA patine besADI, mAthe Topalo mUkI dIdho. nadInA kinAre cAlatI cAlatI koI gAme pahoMcI. madhura avAje pAMgaLo yogI gIta gAto, khAvAnuM maLatuM. ne divaso javA lAgyA. gAma-nagaro, bajAro, zerIo ane cauTAmAM pharatI rUpALI potAnI AjIvikA calAvavA lAgI. julamapurIno "yogIrAja" ane patnI "IcchA" nAmathI A baMne yogI-yogiNI tarIke lokamAM oLakhAvavA lAgyA. vastImAM rahe tyAre bhagavAnanA bhajano. lokagIto gAI lokane rIjhave che. jyAre gAmanI bahAra pAdare UtAro kare. tyAM ja rahe. vaLI bhAMga paNa pIve. huko, calamo paNa pItA hatA. yogI to pIve paNa sAthe sAthe yogiNI paNa pItAM zIkhI gaI. vana-vana, gAma-nagara, ghara-ghara pharatAM divaso javA lAgyAM. A jagatamAM viSayAMdhakAmAMdha mohAMdha janone kyAMye sukha maLatuM nathI. kAmI puruSo jagatanA dAsa banI jAya che. kAmIjano kyAreya koInA sagAM thatAM nathI. AvA durjanonI upara kyAreya koI vizvAsa rAkhatA nathI. kAraNa ke teo kyAreya potAnA svArtha mATe vizvAsaghAta karatAM acakAtA nathI. vaLI tenI upara mUkelo vizvAsa, nAza pAmatAM vAra lAgatI nathI. A pramANe kulaTA rUpALI strInI vAta, nimittaka pAsethI rAjA tathA vIrasena maMtrIzvare sAMbhaLI. rAjAe te nimittakane ghaNo Adara satkAra karyo. pachI ghaNuM dAna ApIne rajA ApI. zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 461 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA khaMDane viSe bAramI DhALa pUrI karatAM kartA kahe che ke jeo viSayono tyAga karI, vegaLA vasyA te bhavano pAra pAmI, sukhI thaI gayA. - duhA : maMtrI A maMtrI navI tuma paNa sarva iha nRpa ema sAMbhaLI, vismaya pAmyA citta, bhava kAmI duHkha lahe, parabhava narakanI bhIta. 1 bhaNe suNa sAhibA, pUrve tame kahI vAta, paraNI sukha bhogavo, lAvIzuM bunIyAta. zA beThAM dukakara nahi, je karavuM muja kAma, huM bhaya pAmuM ghaNo, tArInuM tAM nAma. all ramaNI dUre tajI, tapa karazuM vatamAMhe, parabhava sukha pAmazuM, jJAna AnaMda utsAha //4 karmanI lIlA - duhA : bhAvArtha nimittiyA pAsethI kulaTA rUpALI strInI vAta sAMbhaLI rAjA tathA vIrasena baMne ghaNA vismaya pAmyA. nimittakane satkAra karI vidAya karyo. jJAnIo kahe che ke jagatamAM kAmI jIvo A bhavamAM ghaNA duHkhI thAya che. parabhave paNa naraka vinA gati nathI. te narakanI bhayaMkara bhIti rahelI che. virasena, rAjAne kahe che ke - he mahArAjA ! Ape mane vAta karI hatI ke te rUpALI strIno moha choDI do. rAjya thakI sArI kanyAnI tapAsa karIzuM. navI kanyAne paraNI have ghare lIlAne bhogavo. paNa che rAjanuM! Apa beThA mAre koI vAtanI ciMtA nathI. ApanI rahema najare huM manathI paNa ghaNo ja sukhI chuM. Apa beThA tethI mAre koI jAtanuM duHkha rahetuM nathI. koI paNa strInuM nAma letAM ke sAMbhaLavAmAM paNa mane zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 42 . Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have bhaya lAge che. koIpaNa kanyA sAthe mAre have paraNavuM nathI. strIno saMga choDI, vanamAM jaIne tapa karIzuM. A bhava-parabhava vaLI bhavobhavanA sukha mATe, saMsArano tyAga karIzuM. vanamAM jaI tapa-japa-dhyAna vagere ullAsane AnaMdathI karIzuM. DhALa - teramI (nadI yamunA ke tIra uDe dora paMkhIyAe dezI.) maMtrI vayaNa suNI raya, tiAM mata ciMtave, rAjya tajI vanavAsa, lIye duHkha saMbhave, sainya - sabaLa muja geha, snehI e sahI. abaLAkRta duHkha uddharavA zakita nahi /1 A saMsAre zaraNarahita vi jIvA, vividha karma saMtApe pIDyAM bApaDAM, va tiyi avatAra ne cakI taka bhave, ThAkara cAkara dhanavaMto nirdhata have. sArA subhaga dobhANI rogI nirogIpaNuM vare, rUpavaMta karupa sukhI duHkhI kare, bhava bhava karma nacAve teNIpaTe vAyavuM, rahIe sadA sukhamAM juga ThAma na ehavuM. Bll mAtA-pitAhika sarvathI adhikI gaNe, "nArI AheDI naraharaNAM *pAse haze, ramaNIne rANe kASTa-bhakSaNa kIdho jeNe, te patine kapi kIdha khage vAhyo teNe. 4ll. eka aNIthI maMtrI duHkha pAmyo ghaNuM, mAre to bahu nArI nahi ugaravApaNuM, eNIpare vairAgya ge. rAja vAsIyo, teNe same bhUpane AvI bole dAsIo. //all strIne zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 463 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zira dharI bharaNo jogI jogaNa AvIyA, gAtAM dekhI tAsa ame ihAM lAvIyA, ema kahI sA AvI Topalo bhU dhare, tamAla gIta gAna madhura kaMThe kare. gI maMtrI kahe nRpane nimitie je kahI. dekho najare vAta ke A sanmukha rahI, iMgita AkAre karI meM oLakhI sahI, kapiTa karI gai muja teNe e oLakhe nahi. ILA rAya kahe tuM paMgune zira dharI kema phare ? paMgu tajI bharatAra avara kema nA kare ? sA vaDe paMcanI sAkhe je pitaTe dIyo, huM re satI. teNe deva karIne mAnIyo. to pativratA vrata dharma ta lopuM huM kadA, yAyatA vRttie kaMta jamADI jamuM, ziyALA bhUSaNa zobhA che muja jevI, suspati narapatine dhara nArI na ehavI. /. ehate chaDI avarazuM najara ta huM dharuM, 'alakanuM ghara che ujajavaLa kema meluM karuM ? asata vasana bharapUra dei bhaNe bhUpati, sakala sabhAjana be jogaNI mahAsati. 1oll paraNyo prItama pahelo vAMdaro tasa karyo, karI ati dhA thai tiya raNavagaDe dharyo, gopALazuM gai pallIpati caitye haNyo, raNa vAghe taru taMbuma suNyo. 11ll pAMgaLo jogI kIyo pati nizi jai jaLa tarI, cAra karyA bharatAra avara manamAM dharI, zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 464 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pativratA vrata dharma bhalo tuM pALatI, nijakuLa alaka ghara ajuAlaNa tuM satI. /1ro mukha para vastra dhArI pura bAhira nIkaLo, bhagavo veSa dharyo tehane ha na karo, suNI calI gai grAmAMtara lajjA avagaNI, teNe same dIye vatapAlaka nRpane vadhAmaNI. 7/13 svAmI goviMdajaTI tApasa ToLe varyA, tuma pura bAhira uttara vanameM samosaryA, tApasa bhakti bhUpa suNI harSita thayo, paTTarANI vIrasena zuM tihAM vaMta gayo. 7/14 namatAM AziSa pAmI sukAme besatA, A saMsAra asAra guru upadezatA, pUrve virakta suNI adhika udAsI e, satye ThavI suta maMtrI nRpa dIkSA lIe. 15 paTTaNI pratibodha lahI thai tApasI, vita bhaye tijagarbha vAta na kahI kazI, sovanajaTI gurunAma dIe nRpane mua, mithyAtva dharma tapa karI e tihuM paNa sadA. 1cho. pAMcaze tApasa bheLA guru A vAta vase, rANI tikti garbha vadhe tana ulase, pUchatA suNI sAthuM tapasvI harakhIyo, samaye , sulagna "zacisama putrI janama thayo. 1LA tApasI lAlatI pAlatI vara lakSaNa bharI.. kanakavatI vyuM nAma atirupe karI, ATha varasanI thai mati e jima zArA, tAte skohe zIkhAvI kaLA cosaTha mudA. 18 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 465 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palyaka tijapATe kulapati palyuMke yauvanavaya sama eka AvyA dekhI daMtIe i dharmatatvano vAMcI maMtra saugata brahmavane teha Avaze jANI vara vidhA bhaya guru svarNajaTI besI ti zarApa aSTamavAsara kuLapati to cothe zrI pAmI palyaka bhUmi vibhaMge jovAM lahI jANa tAttvika e sadhAvI kIyo vRdhdhatApasa Aja karo e goviMda koika pache aDasaTha besI tApasa lakhIne nija palyuMke Ave rupakaraNa jo viyAre dharma ko nahi jaMtra kIdhA ame paNa sAMkhya upAya sarve nihALI te tApasalokane muja upagAra DhALa vivekI pAse tame sovanajaTI svarge e rAjakumArane suvarupa 2, kahe nAse tApasI tItha putrI besI zakti sarvane rasALa kadApi sabhAne *sura sajja ama vilaya niSphaLa sarve ti rupane bhAgye paNa daze zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 466 De zubhavIra 1-nArIrupa zikArI, 2-phaMdAmAM nAkhIne, 3-Topalo, 4-alakhanuM, 5-IndrANI sama, 6-bhUMDa, 7-deva. tuma na e thApIyA, sidhAvIyA, pALatAM, vAMdatAM. 5 // 19 // dekhatAM, gaveSatA, joine, leine. [20] dizI, vizvase, degtire, citta kare. // 21 // samA, gamA, thayA, gayA. [22] AThame, avagame, bhAvIyA, AvIyA. ||3|| re, visare, teramI, gamI. [24] Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbusavALI yogI -: TALa-13: bhAvArtha vIrasena maMtrInA vairAgyayukata vacano sAMbhaLI sUryakAnta rAjA manamAM vicAravA lAgyA. re ! rAjavaibhavonA sukho choDI, vanavAsI thatAM ghaNAM ja duHkho sahana karavAnA Avaze. mAre sabaLa-samartha sainya hovA chatAM paNa strIe karelA upasarga rU5 duHkhone dUra karavAnI mArI zakita nathI. to te sukho mane paNa zA kAmanA ? jJAnInuM vacana che ke A asAra saMsAramAM jIvAtmAne koInuM zaraNuM hotuM nathI. saghaLA jIvo zaraNarahita che. vividha prakAranA azubha karmanA udaye karI jIvo ghaNAM duHkhone bhogave che. duHkhothI ghaNAM pIDAya che. te karmanA jore karI jIvo deva-tiryaMconA avatAra pAme che. vaLI kyAreka vAsudevapaNAne-cakravartIpaNAne paNa pAme che. pApAraMbha thakI pachI te jIvo narakagati pAmIne, pApanA udayane lAMbAkALa sudhI duHkho bhogave che. karmanA vipAke ThAkura te cAkara bane che, dhanavAna-paLavAramAM nidhana banI jAya che. vaLI saubhAgyavaMta hoya to kyAreka azubha karmanA jore darbhAgyavAna bane che. vaLI koI nIrogI hoya, to koI rogI hoya, koI svarUpavAna hoya, to koI kadarUpo paNa hoya, koI sukhI hoya, to koI duHkhI hoya che. re A jIvaDAe bhavAMtaramAM bAMdhelAM karmanA udaye karmarAjA jema nacAve tema nAcavuM paDe che. jagatamAM koI evuM sthAna nathI ke jIvo sadAye cirakALa sudhI sukhane bhogave. mAtapitA Adi vaDIlo karatAM, je manuSya potAnI strIne adhika gaNe che. je jIvo mAtapitAnI koI gaNatrI na mUkatAM potAnA jIvanamAM strInuM sthAna mokhare rAkhe che, teonI kevI dazA? juo ! je puruSa strI rUpa zikArInA paMjAmAM haraNAMrUpe pote AvI jAya to te haraNAMnI jema haNAya che. vaLI strI upara atizaya rAga hoyane jo strI paralokavAsI thaI to te puruSa strInA rAgathI AMdhaLo banyo thako bIjuM kaMI na vicAratAM strInI sAthe citAmAM bhego baLe che. jene kASTabhakSaNa kahe che. aMte durgatimAM cAlyA jAya che. strInA moha thakI vIrasena vAMdaro banyo. talavAra thakI mAra paNa khAdho. eka ja strI thakI virasena tiryaMca banIne mahAduHkha pAmyo. to to mAre, aMtaHpuramAM keTalI strIo.... sUryakAnta rAjA vicArI rahyA che. mAre ghaNI rANIo che to, ugaravAno vAro dekhAto nathI. ghaNA vicAromAM DUbI gayelo rAjA vairAgyarasamAM AgaLa vadhyo. manamAM vairAgya utpana thayo. te ja avasare rAjA pAse dAsIo doDI AvIne kahevA lAgI. he mahArAjA ! ApaNA nagaranI zerIe eka kutUhala jovA loko bhegA thayA che. jogI jogaNa jovA jevA che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 46 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogaNe mAthe Topalo mUkyo che. TopalAmAM jogIne besADyo che. gAmogAma pharatI yogiNI bhikSA mAMgatI phare che. jogIno kaMTha mITho che. bhagavAnanA bhajano gAya che. pote pAMgaLo hovAthI cAlI zakato nathI. tethI svAmInI sevA karatI joginI eka TopalAmAM svAmIne besADI atyAre ApaNA rAjamahela AgaLa ame bolAvI lAvyA chIe. madhura gIto gAIne lokonA manane AnaMda pamADe che. Apane jovA mATe ame ahIM laI AvyA chIe. rAjanuM! jovA jevuM yugala che. ame to tene bahAra rAjAre UbhI rAkhI che. to Apa AjJA Apo ame ahIMyA laI AvIe. jogI yugala jovA jevuM che. rAjAe AjJA ApI. dAsI doDatI joginIne levA upaDI gaI. mAthe Topalo laIne joginI rAjasabhAmAM AvI. jogI alakhano nAda gajAvato hato. jogaNe rAjA pAse AvIne TopalAne saMbhArIne mAthethI nIce UtArIne mUkyo. rAjAne hAtha joDyA. rAjA ane vIrasena baMne A yugalane joI rahyA hatA. jogI to alakha niraMjananAM gIto gAvA lAgyo. joginI paNa sAthe sAthe gAtI hatI. maMtrIe rAjAnA kAnamAM vAta karI. he rAjanuM! nimittiyAe je vAta kahI hatI, te ja vAtane Aje najare juo. meM tene oLakhI lIdhI. juo igita AkAre meM barAbara oLakhI che. A bAI bIjI koI ja nathI paNa te rUpALI ja che. te mane nahi oLakhe? rAjanuM! mane kyAMthI oLakhe te to samaje che ke meM to tene vAMdaro karI dIdho che. tethI te ahIMyAM kyAMthI hoya? bicArI karme nacAvI kevI nAce che. yugala yogInAM gIto cAlu che. rAjA, rAja parivAra sAMbhaLe che. sau tenA madhurakaMThe gavAtAM gItonI prazaMsA karatAM hatAM. gIta gAI lIdhA pachI yogiNI yogInA TopalA pAse beThI. have rAjA taka joI yogiNIne pUchavA lAgyo. rAjA-re yogiNI bAI ! prabhunA bhajano tame sArAM gAyAM. sAMbhaLI amane AnaMda thayopaNa... bAI.. A pAMgaLA yogIne mAthA upara laI zA mATe pharo cho? yogI patine choDIne bIjo svAmI kema karatA nathI. tame to rUpALA cho. nAnI vaya che. pAMgaLA sAthe tamane zuM sneha? yogiNI - he mahArAjA ! pitAe pAMcanI sAkSIe jenI sAthe paraNAvI che te ja mAro deva. te ja mAro pati. satI bIjo bharathAra na kare. game tevo to ye te mAro pati. mAre to deva samA che. te mahArAjA ! huM to pativratA nArI chuM. mAre to pativratA vratano dharma che. prANanA bhoge paNa mAro dharma choDIza. nahi. bhikSA mAMgIne mArA svAmIne jamADI pachI jamuM chuM. svAmInI badhI ja sevA karuM chuM. bIjA bhUSaNo ke AbhUSaNo mArI pAse nathI. paNa ziyaLanuM moTAmAM moTuM AbhUSaNa mArI pAse raheluM che. devendro narendronA ghare paNa mArA jevI strI nahi hoya. deva sarakhA mArA patinA paDachAyo banIne sevA karuM chuM. A patine choDIne bIjAnI sAme kyAreya jotI nathI. mane to A alakhano oTalo kaho ke alakhanuM ghara kaho meM temAM ja saghaLuM mAnyuM che. to te gharanuM AvuM suMdara sohAmaNuM ujaLuM AMgaNuM zA mATe meluM karuM? A bhagavAM vastrone zA mATe melAM karuM? zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 468 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogiNInI vAta sAMbhaLIne nagarajano - rAja parivAra sau Azcaryamugdha thayA. sau mAnavA lAgyA ke A yogiNI satI nahi paNa mahAsatI che. rAjA ane vIrasena baMne ja tene sArI rIte oLakhe che. tethI yogiNInI vAta sAMbhaLI kaMIka hasavA lAgyAM. rAjAe to tenI upara bhAvadayA ciMtavI. kAraNa ke vIrasenanI kathA sAMbhaLI, vairAgI thayA hatA. rAjA jyAM sudhI kaMI ja na Ape tyAM sudhI bIjA paNa kaMI ja na ApI zake. te ja avasare rAjAe sevaka pAse khAvApIvAnuM tathA vastro ghaNAM maMgAvI yogiNIne ApyA. pachI yogiNIne pUchavA lAgyA. he yogipatnI ! tame to mahAsatI cho te meM sAMbhaLyuM. to tame sAcuM bolajo ke pahelo paraNyo pati vAMdaro karyo? vanavagaDAmAM nirdaya banIne talavArano ghA jhIMkI dIdho. prItamane vAMdaro banAvyo. chevaTe jIvavA paNa na dIdho. jaMgalamAM choDI daIne, gopALanI sAthe ratha laIne bhAgI gaI. te paNa tuM ja ne! vaLI pallI patine paNa maMdiramAM haNI nAMkhyo. jaMgalamAM vRkSa nIce sUtelA tame baMne temAM siMha AvIne, gopALane upADI gayo tyAre tuM ja ne? tuM tyAM ekalI. taMbUrAnA dUra dUrathI sUra sAMbhaLI, nadI pAra UtarI gaI. asahAya pAMgaLA jogIne dhaNI tarIke mAnyo. cAra cAra pati karavA chatAM haju bIjAnI paNa manamAM IcchA dhAraNa kare che. A tAro pativratA dharma ? bhalo tAro patine bhalo tAro dharma pALatI. A alakhapatinA kuLane ajavALaje. bIjI strI ho to to tarata ja phAMsIne mAMcaDe caDAvate, paNa.. paNa.. te yogIno veSa dhAraNa karyo che. A bhagavAM kapaDAMmAM AkarI sajA na thAya. tArA mukha upara kALuM vastra DhAMkI daIne, tane mArA rAjyanI bahAra cAlI javA AjJA karuM chuM. rAjAe sevakane hukama karyo. ane tarata ja sevake yogiNInA mukha upara kALuM vastra DhAMkI devarAvyuM. rAjyanI sImA bahAra kADhI mUkI. yogI-yogiNI rAjya sImA vaTAvI cAlI gayA. yogiNIne A rAjA upara atyaMta vera baMdhAyuM. te ja avasare rAjAnI pAse udyAnapAlake AvIne vadhAmaNI ApI. he mahArAjA ! mahAtapasvI goviMdajI tApasa mahAmuni potAnA parivAra sAthe ApaNA vanaudhAnamAM padhAryA che. te sAMbhaLI tApasano bhakitakAraka rAjAe udyAnapAlakane vadhAInI bheTa ApI ravAnA karyo. zravaNapriya saMdezo sAMbhaLI rAjA ghaNo AnaMda pAmyo. rAjamahelamAM A samAcAra sahune maLI gayA. tApasa muninI vAta sAMbhaLI sau AnaMda pAmyAM. darzanArthe javA sau taiyAra thayA. rAjA - vIrasena tathA paTTarANI Adi sau parivAra tathA nagarajano sAthe udyAnamAM AvyA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 469 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAco sanyAsa tApasamunine vaMdana-namana karI sau potapotAnA ucita sthAne beThA. goviMdajI tApase saune AzIrvAda ApyAM. saunI upadeza sAMbhaLavAnI jijJAsA joI goviMdajI dezanA ApavA lAgyAM. saMsAranI asAratA samajAvatAM kaMIka jIvo dharma pAmyAM. rAjA pradhAna to vairAgI thaIne ja AvyA hatA. tejIne TakorAnI jarUra hatI. Takora thatAM vadhu virakata banyAH rAjagAdIe putrane besADI rAjA tathA maMtrI vIrasene tApasI dIkSA levA taiyAra thayA. paTTarANI paNa muninA upadezathI vairAgya pAmI. svAmI sAthe ja dIkSA levA taiyAra thayA. goviMdajI pAse sUryakAnta rAjA tathA mitra maMtrIzvara vIrasena temaja paTTarANI vagere tApasI dIkSA aMgIkAra karI. paTTarANI garbhavatI hatI. dIkSA levAnA bhAve A vAta chUpI rAkhI. jo vAta kare to dIkSA koI na Ape. te kAraNe A vAta chUpI rAkhI hatI. paNa kyAM sudhI chUpuM rahI zake. divaso para divaso javA lAgyA. garbha dhIme dhIme vadhavA lAgyo. goviMdajaTIe sUryakAnta rAjAnuM nAma badalI tApasa sovanajI rAkhyuM. tApasa AzramamAM A navA traNa tApaso bIjA tApaso sAthe rahI mithyAdharmanI ArAdhanA karavA lAgyAM. ajJAna tapa paNa karavA lAgyA. pAMcaso tApaso bhegA vasatAM hatAM. sovanajI tApasa, virasena tApasa vagere A vanamAM rahelA tApasa AzramamAM AvI vasyA che. rANIno garbha vadhatAM rANInuM zarIra paNa vikasavA lAgyuM. mukhya tApasa goviMdajaTIe rANIne pUchyuM. rANIe saghaLI vAta sAcI kahI dIdhI. vAta sAMbhaLI saghaLA tApasamunio harakhAyA. pUrA mAsa thaye chate tApasaAzramamAM zubha divase zubha lagne rANIe putrIratnane janma Apyo. navajAta putrI sAkSAt IndrANI sarakhI dedIpyamAna dIpatI hatI. AzramamAM vasatI tApasI kanyAo ane strIo vaDe lAlana-pAlana thavA lAgyuM. te sArAM lakSaNothI lakSita goviMdajIe tApasa kanyAnuM nAma kanakavatI ApyuM. gurUkuLavAsamAM nAnA moTA tApasa vacce ramatI A bALAno uchera thavA lAgyo. samayane jatAM zI vAra lAge? vadhatI bALA ATha varSanI thaI. tyAre budhdhimAM kharekhara sarasvatI jevI zobhatI hatI. tApasa pitAe bALa ucheramAM saMskAranAM bIja vAvyAM. budhdhizALI bALAne 64 kaLA zIkhave che. pitA sAkSIbhUta ja banI rahetA. pUrvanA kSayopazama thakI bALA kanakavatIe 64 kaLA AtmasAt karI. 16 varSanA bAraNe AvI UbhI. atisnehathI tApasapitA sovanajI kanakavatInuM jatana karatA hatA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) Gii papA jANo ) 460 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have goviMdajI tApasa paNa samaya thatAM vRdhdha thavA lAgyA. potAnI pATe sovanajaTI yogya jANI gurugoviMdajIe palaMka vidyA Adi ghaNI vidyAo zIkhavADI. potAnI gAdIe sovanajIne besADyo. gurugoviMdajaTI AyuSya pUrNa karI svarge sidhAvyA. gurunuM svargagamana thatAM sovanajI Adi tApaso duHkhI thayA. divaso jatAM zoka dUra karI sovanajIe AzramanA tathA tApasa kumAro vagerenA kAma saMbhALI lIdhAM. tApasa bALA kanakavatI yauvanavaya pAmatAM kulapati tApasapitA yogya varanI tapAsa karavA lAgyA. palaMka vidyA thakI palaMka para besI kulapati aDasaTha tIrthanI yAtrA karavA lAgyA. judAM judAM tIrthe jaI vaMdana karatAM, bhakita karatAM. tIrthathI pAchA pharatAM vacamAM AvatAM nagaro - gAmomAM kanakavatI yogya evA rAjakumArane jotA pharatA hatA. pitAne putrInI ciMtA vadhAre hatI. ekadA kulapati koI nagara thakI rAjakumArane joIne AvatA hatA. Dukakara banIne ane te paNa palaMka upara besIne AvatAM tApasakumAroe joyAM. gurune badale palaMka upara Dukkara joI sau bhaya pAmatAM tApaso daze dizAomAM nAsI gayA. suvara rUpa gurudeve AzramanI bahAra jamIna upara potAnA nakhathI kaMIka lakhavA lAgyA. dUra rahelA tApasone suvaranI ceSTA jotAM lAgyuM ke suvara kaMIka kahevA mAMge che. suvare jamIna upara potAnI vAta lakhI hatI. "he tApaso ! yAtrA karIne pAcho Avato hato. rastAmAM koI devanI AzAtanA mArAthI thaI. tethI te deve mane tarata zrApa Apyo. mane suvara banAvI dIdho. mAro atizaya kalpAMta joIne, deve mane AzvAsana ApatAM kahyuM ke, koIka mahApuNyazALI dharmatattvano jANakAra Avaze. te tane suvaramAMthI manuSya banAvaze. huM suvara nathI. huM tamAro guru sovanajI chuM." ATaluM lakhIne dUra jaIne beThA. tApasI paNa dhIme dhIme DaratA DaratA suvare lakhelI bhUmi pAse AvyAM. jamIna upara lakhelI vAta vAMcIne ghaNA duHkhI thayA. sau vicAravA lAgyA. re! amArA gurudevanI A dazA? ame sau amArA gurudevane AzramamAM laI AvyA. have to pUrNa vizvAsa che ke suvara amAruM kaMIja bagADavAnA nathI. tethI pATa upara besADIne ame bhakita karIe chIe. suvaramAMthI manuSya, tiryaMcamAMthI mANasa banAvavA ame pAchI pAnI karI nathI. mAMtrika, tAMtrika budhdha saukhya vagere aneka prakAranA upAyo karI cUkyA. phaLa kaMIja na maLyuM. chevaTe ame sau eka vRdhdha mahAjJAnI kulaguru tApasa pAse brahmavanamAM jaI pahoMcyA. teo virbhAgajJAna pAmyA hatA. amArA gurunI vAta kahI ane te mATeno upAya pUchavA lAgyA. teoe potAnA jJAnanA upayoga joIne kahyuM ke, he tApaso ! AjathI AThame divase, tAtvika mahApuNyazALI paradezI tamAre Azrame Avaze. te satvazIla narottama ja tamArA gurunA rUpane pheravaze. suvarapaNAne dUra karI vaLI manuSya banAvaze. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 471 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he paradezI ! Aje te vAtathI AThamo divasa che. he satvazALI ! ama bhAgyano udaya thatAM Apa amane maLyA cho. have Apa amArA kulapatinuM tiryaMcapaNu dUra karo. manuSyanA svarUpamAM dhAraNa karAvo. Apa to mahAzakitazALI cho ane paraupakArI paNa cho. to kRpA karo. ane Apa kahezo te ame karIzuM. amArA guru upara jarUra upakAra karo. ame tamArA upakArane kyAreya bhUlIzuM nahi. amArA gurune lAgelo zrApa, Apa jarUrathI dUra karo. A pramANe cothA khaMDane viSe teramI DhALa samApta karatAM kavirAja zrI vIravijayajI ma.sA. kahe che ke, he vivekIjano ! jIvanamAM pravRtti evI karajo ke sadAye tamAro jaya jaya thAya. je DhALa kathAne anusAre kahI te zrotAjanone ghaNI gamI che. kuMvara e vIrasena mukha ema suNI, kahe karuM paNa savi tApasa jaina mata, dharazo kaho dharI suNI saghaLA tApasa bhaNe. tuma guru tumahI kuLapati sAthe ta mata, AdarasuM vastu milAve kuMvara tava, soma agni maMtrAdike, tAsahatta sughAvIne, kuLapati dekhI harakhatAM, tijaguru ADaMbara pAya kuMvarane praNamIte, kahe kIdho sama tuma dIyo, mANasano avatAra. // 5 // tApasa pUchatAM, kahe nija vAta, calata gagana thakI, saha bhUpAta. kA sara, karatAM seva, kahe tApasa kuLapati ciMtAmaNI -H duhA H nRpasuta giripara ta muni jihAM dhyAna muja guru mAthe tuM cale, kSetrapALa nRpapati palyaka girisura phaLa pAmo zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 472 pa bahu baLI kAma, hAma. // 1 // javAya, sAya. zI kIdha, dIdha. ||3|| karaMta, ThavaMta. // 4 // upakAra, deva. llll Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvarupa tAru ho, pathaMkameM sAtha, va zApe suvara banyo, Avyo chuM eNe DAya. to paNa te deve ema kahyuM, je karaze mULarupa, kanyA je tene, teha che moTo bhUu. / teNe paraNo muja kanyakA, dIyo jinamata upadeza, tava kuMvare oLakhAvIyo, duvidha dharma suvizeSa. 10nA suNI pratibadhyA tApaso, aNuvrata sarva dharata, pachI savi tApasaNI maLI, gIta javaLa gAvaMta. /11 kSetrapALa tihAM AvIyo, sarva sAmagrI mIlAya, kanyA zaNagArI karI, occhavazuM paraNAya. (1 pathaMka dIye kamoyane, suTa kare AvAsa, kuMvara priyAzuM tiAM rahe, sukhabhara mata ullAsa. 4/1al kSetrapALa adrazya thayo, eka ti saptama mALa, nizi aMbarathI UtarI, kanyA rUpa rasALa. 14 pUche kuvara tehane, AvyA tume kiNa heta nAma ThAma tame koNa cho ? suNI sA ema vata. 1ull -: duhA :bhAvArtha tApasInA AzramamAM kumAra vIrasena tApasa pAse (suvara) DukkaranI vAta sAMbhaLI rahyA che. vIrasene saghaLI vAta pragaTa karI. kumAra saghaLI vAta sAMbhaLI kahevA lAgyo - he tApasamunio ! tamArA gurune suvaramAMthI sovanajI tApasa banAvI dauM, paNa mArI vAta tame sI mAno to. huM kahuM te karavA taiyAra cho? tApaso - he paropakArI narapuMgava ! Apa je kahezo te ame karazuM. paNa Apa jaldI gurune tiryacapaNAmAMthI mukta karo. kharekhara ! atyAre to tame ja amArA guru cho. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 43 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra - he munio ! A jagatamAM jaina dharma jayavaMto rahelo che. tamArA kuLapati sAthe tame paNa saghaLA tApaso jainamatano svIkAra karo. jaina dharmanI ArAdhanA karI. Atma kalyANa karavAnA ho to. sau tApaso eka ja nAde bolI uThyA. ame to Apa kahezo te pramANe karazuM. tyArabAda kumAre joItI sAmagrI maMgAvI. ane moTA ADaMbara pUrvaka bahu prakAre vidhividhAna karyA. maMtroccAra sAthe somarasa Adi agnimAM nAkhato hato. kSetrapAlane balibAkaLA ApyA. sAthe kSetrapALa yakSarAje ApelI cAra mahAauSadhimAMthI chellI auSadhi laIne suvarakulapatine suMghADI. auSadhi suMghatAMnI sAthe ja suvara potAnuM asala rUpa (sovanajaTI) dhAraNa karyuM. potAnA gurune jotAM ja saghaLo parivAra AnaMda pAmyo. sau potAnA gurune caraNe jaI namyA. kuLapatie kumArane namaskAra karyA. vaLI kahe che ke he paropakArI ! ApanI paropakAratAne lAkha lAkha vaMdana karuM chuM. Ape mArI upara mahAna upakAra karyo che. ciMtAmaNIratna sarakho manuSya avatAra Apyo. tiryaMcamAMthI manuSya banyo. ApanI kRtajJatAno koI pAra nathI. kumAre pUchayuM - he kulapati ! Apa suvarapaNu zI rIte pAmyA? kuLapati - he mahArathI sajjanakumAra ! huM mArI vidyA vaDe palaMga para besI gaganamArge jaI rahyo hato. tyAM parvatanA zikhara uparathI pasAra thatAM ja huM palaMga sahita pRthvItaLe AvI paDyo. A parvata upara eka jainamuni mahAtmA dhyAnamAM hatA. dhyAnanA baLa thakI A girivarano adhiSThAyaka devagurunI sevA tathA rakSA karato hato. mane muninA mAthA uparathI jato joI paLavAramAM nIce pachADyo. mane kahe ke, mArA gurunA mAthA uparathI thaIne jAya che. tenA phaLa cAkha. kahIne mane tarata zrApa Apyo. suvara banI jA. huM tarata suvara banI gayo. suvaranI jAtamAM mane huM jotAM ja khUba raDavA lAgyo. raDatAM joI kaMIka dayA AvatAM mane kahyuM ke tArA AzramamAM dharmane jANanAro dharma evo moTo rAjA Avaze, te tArA rUpane pheravI asalI rUpa dhAraNa karAvaze ane te tArI kanyAno bharatAra thaze. devanA vacanoe mane zAMta karyo. palaMga para besI suvara banelo huM mArA Azrame Avyo. pachInI mArI vitaka kathA Apa jANo cho. to te devanA kahyA thakI huM have mArI kanyA tamane soMpu chuM. Apa mArI kanyAnuM pANIgrahaNa karo. ane vaLI jainadharmano upadeza Apo. jethI ame jainadharmane svIkArI kRtakRtya thaIe. kuLapatinI vAta sAMbhaLI kumAre saghaLA tA.sone jainadharma samajAvyo. temAM dezavirati dharma ane sarvavirati dharma baMne prakAre samajAvatAM sau tApaso pratibodha pAmyAM. tApasa dharma chaMDI saue jinamatane mAnatAM dezavirati dharmane svIkAryo. vaLI potAnI jaTA-mUcha vagere dUra karyA. abhakSya AhArAdino paNa tyAga karyo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 474 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzramamAM rahelI tApasaNI saghaLI bhegI thaI. kanakavatInA lagnanI taiyArI karavA lAgyAM. strIo dhavaLamaMgala gIto gAya che. tyAM kumAre kSetrapAlane saMbhALyA. kSetrapALa sevAmAM Avyo. lagnanI joItI sAmagrI bhegI karI. kanyAne soLa zaNagArathI sajAvI. mahAutsavapUrvaka kanakavatIne caMdrarAjakumAra sAthe premathI paraNAvI. deva jenA sAnidhyamAM hoya tene sarvakArya sidhdha thatAM zI vAra lAge ? kuLapatie hastameLApa vakhate palaMga bheTa Apyo. bIjI paNa ghaNI badhI vastuo kanyAdAnamAM ApI. varavadhUne rahevA mATe sAtamALano mahela deve banAvI dIdho. tyAM AvI kumAra kanakavatI sAthe sukho bhogavatAM rahyA che. kSetrapALa potAnA sthAne gayo. eka divasanI samI saMdhyAe sAtame mALe rahelA kumAranI pAse, AkAzamAMthI eka apsarA sarakhI navayauvanA UtarI AvI. kumAre pUchyu - tame koNa cho ? tamAruM nAma ? tamAro deza kayo ? zA mATe AvavuM thayuM ? te sAMbhaLI kanyA kahe che. ga deza paNa kuMvara kAraNa -: DhALa-caudamI : (chela chabIlA naMdanA kuMvara chela jo...e dezI.) rasiyA juo rasIlA videza himavaMta kahe viNa kAma vizeSe jAvuM thayuM to caturapaNe ii manovega mAryo te tArI harI mUkAvatAM guphAe suNa! thayo paravara himAcala vidhAdhara tasa parvata suvara suNa pharatA sAhamo jAvuM chela chabIlI tavi jAye ama dy sAdhaka jANI suNIyo eka ti kima na jAvuM vana kima caitya nihALyAM mArIyo cora bakora nArIne kheTane sora tajI vAta rAta paDyuM nAra gamAra thayu bhALyAM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 475 jo, jo, jo? ||l chuM jo. jo. jo. rI jo, jo, jo. [3]l d jo, jo, H. 11811 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, jo, jo. | za ema nArIo kei vidhAdhara lAve kSatrI dhaNA jaga che paNa navi choDAve. sagapaNa viNa tararA haNI pApa ja lIyo pApa na hove haNatAne jo haNIe muja paNI te sagapaNa nArInuM gaNIe pazu paMkhI paNa parAbhava navi khame navi. khame te jehane eka ja tArI tame bahu paraNI gAmogAma visArI temAM gai eka te saMbhAravI navi ghaTe navi ghaTe to indrane ghara navi khoTa "zayIo jhAjhI bAvIza koDAkoDa eka risAi manAve tasa zuM kAraNe zuM kAraNa vaLI yamunA nadIya kinAra tame gayA tiAM vanakhaMDa mojhAra vaMzajALamAM vidhA sAdhaka kima haNyo kema haNyo pUcho cho bIjIvAra pAchI vAte rasIyo sahu saMsAra parataranI vAto te satIyo navi kare tavi kare satIyo paratarato saMga najara milAve vatato thAye bhaMga liMbanI vAta karye mukha kaDavuM navi huve hove aNagamato ama upadeza jANuM kAMhika sagapaNa lAge vizeSa pagataLa baLato viNa ko navi pUche ghaNuM ghaNuM pokAre tija ghara baLatuM dekhI baLate paMthe jAya uvekhI aMtarAhe tumane pUchIe //9 10 //11/ jo. che, jo, jo. che, jo, jo. che, paTaghaTa sagapaNa jo. (13 ni (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI caMdrokha rnNI zA) 476 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo, che.. jo. 14o. jo. as jo? 1po jo, jo. 1cho che. tenI pUcho bhale to uttara ame zuM paNa bolo tuma sagapaNa zuM che ehazuM je aMtarano ghA lAgyo tamane ati atize janmathI ehazuM rAga dharAya sahorInA be bAMdhava thAya mADI jAyA bhAi kahe kema visare visare nahi paNa pUchaNa A tizi veLA ekalaDAM pharavuM te jhera bharelAM kulavati tArIne kahevata che e kAraNe kAraNe cAlyA ariA cAlyA sata vidhAyAraNa muni paNa rAtre jAta khecarI vijaLI pharatI kuNa vArI zake vArI zake eka tArIne bharatAra vijaLI pUMThe garjArava bhayakAra puruSa juArI nArI kuMvArI navi che navi re tuma sarIkhA vizva jAta viNa aparAdhe haNyo thai kSatrI jJAta vAta kaho to saMzayathI TALIe amo amo gayA yamunA vanakhaMDa majhAra dIThI tae laTakatI eka taravAra meM jANyuM vidhAdhara koi visarI gayo visarIyo te pharI kima levA nAve maNirayaNe jaDyuM khaga amUla suhAve svAmI ekAMte rahelo ema navi ciMtavyuM jo, jo. 18 jo, jo. 19 jo. //raoll jo, jo sAra (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 477 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtavyuM lei * vaMzajALa gayuM vAyuvega paNa tApa viNa ciMtA kevalI paNa ATha karyuM paNa bhUlacUka rAkhavuM. jJAnI bhAi kata tuma joyuM khaDgane amAruM jJAtIguruno ATha tume caMdrAvaLI navaluM phUDa tavi jagata kATatA gayo utApa aparAdhI jhALa thakI hoya bhAi sahodarI cittamAM dIThA e nabaLuM nathI vAMka kapaTa dIThAM tumAre sahodarI jANo mukha kAma zo paNa tavi dITho dhAra ajANI na uThI koi sAdhaka marI tavi thayo karI mAphI vaira vaira nathI tumazuM gurunAM mArI sarva gayA samarI strI vache gayuM te vAta suNI kyAM zo 2. bAMdhava kihAM cho saghaLI sAMbhaLI karIne chaLa bheda ti nArI parIkSA kAMiye muja kAma thayo amAro citta parabhava zira tamAruM lIdhuM padArtha jANe vayaNa kuzaLa che tumane kema suNIyo raho pUcho na citta vAto ghaNA paritApa maLI koi joi pAchA nAve rudana karyuM (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 478 gayuM kAMi tAi prazcAttApa pApa kevaLI thAve cho ozIyALo nihALo rAkhavuM sAkhe vizeSe che te kata kanyAveza upadeza tume manamAM vatamAM phUDamAM strImAMhi vaLI kyAMhi vizavAsIe jo, jo, jo. // 2 // d jo. jo, jo. [[23] jo. jo, jo. [24] jo, jo. N. 112411 jo. jo, jo. [2] d d jo, jo, jo. [ // 27 // jo, jo, jo? [28] d jo, jo, jo. [29] jo, jo. jo? ||3|| Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvAsI vAMDho aNa bahu thoDuM pratIta jUThA caMdrAvaLI hoya rahyA pachI nara jhaghaDo yo sAya kholo to dekhI caMdrAvaLI paNa guru dhAryuM vAta muja sakhIyo bhAi ha nara vizvAsI bIkaNa tArI bolo navi ghaDImAM ame bolyAno vayaNAM gayA mahoTA vo karatAM kIdho citta rahevuM gayA ciMtyo vayAM ame paraghara mukha suNI saMkete to mu divAnI nara bhaDakaNa na nAThA sA harakhI che Ave dhvaja kahyuM dhvaja jai koi na bhaDakaNa bIkaNa kema suNI kema waay amane kapaTa tuma tisuNI koie amane karo sahune te dekhI avaLo mahilAnuM kema jhaghaDo vighaTe aMtara caMdrAvaLIe ame paNa aMtara rAgIe pILe halAvyo saMbhArI haNI bAMdhava bharakhede pILo dhvaja yosaTha caMdrAvaLI na juThu che dharIyo navi thIra hAthe i rakta re pIta bAMdhava tuma upazama paDIyo pragaTyA tANAtANo halAvyo jaNanI patimeLo bhUlI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 47 leza pese bahu jANo saMketa bolatAM tema prema rahyAM kola bola kare prema kholIe halAvuM jAvuM caMdrAvaLI ghAta upaghAta dhArIyo cora ghora sahI ToLI melI waay jo, jo, . 113911 d d jo. jo. jo. [3 jo. jo, jo. [33] jo, jo, jo? ||34 // * jo, jo? jo. [35] jo, jo, . 113911 jo, jo, jo. [37thI jo, jo. jo. [53] jo, jo, jo. [3]] Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUlI nava sAsaya yAtrA ame tama cothe eka zrI gai to amane lAbha vizeSa jo, nava gAma nagara dIThA bahu deza jo, caitya nihALI bahu yAtrA karI jo. Ilol karI to ' bhale karI mahArAja jo, paNa yAtrA karIne AvyA Aja darzana dekhIne manovAMchita phaLyAM che. tenA khaDe bhAkhI camI DhALa eka gAthA aMtara vayana sALa zubhavIra kuMvarI ADe kuvara pUche che. AzA 1 - IndrANIo.' saMdarIno saMvAda -: DhALa - 14: bhAvArtha : caMdrazekhara potAnI priyA kanakavatI raMgIlI sAthe sAtame mALe vividha prakAranA bhogo bhogavatA hatA. kSetrapAla paNa potAne sthAne cAlyA gayA. koI eka DhaLatI saMdhyAe kumAra palaMga para ADe paDakhe sUtA hatA. jyAre kanakavatI bAjumAM besIne, patinA caraNakamaLane dabAvatI, hasI hasIne mIThI vAto karatI hatI. e ja avasare gaganamArge thakI rUpe raMbhA sarakhI navayauvanA UtarI AvI. kanakavatInA AvAsamAM kumAra pAse AvI UbhI. kumAre pUchyuM ke AvavAnuM prayojana zuM? rajA viNa zA mATe AvI UbhA? kyAMthI AvyA? tame koNa? tamAruM nAma? navayauvanA bolI - he raMga rasIlA! mArI vAta sAMbhaLo Apa to deza videza pharo cho. divasa rAta bhamatAM Apane kyAM zodhavA? himavaMta parvatanI guphAmAM Apane kema javuM paDyuM? zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 480 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kumAra - he chelachabIlI strI ! sAMbhaLa! kAraNa vinA bIjA ghare jAya te to mUrakha kahevAya. huM mUrakha nathI ke kAraNa viNa himavaMtanI guphAmAM jAuM. himavaMta parvatanI guphAmAM kAraNathI javAnuM thayuM. suMdarI - he sajjana ! Apa bhale kAraNathI gayA hazo. nadI, vana, parvata vagere raLiyAmaNA pradezo joyA haze. vaLI jyAM jyAM maMdiro AvyA haze te paNa joyAM haze. vaLI je devamaMdiramAMthI saMtAIne, jyAM vastronuM apaharaNa karyuM hatuM. vaLI vanamAM manovega vidyAdhara vidyA sAdhato hato tene zA mATe haNyo? kumAra - he suMdarI ! manovega vidyAdhara hovA chatAM cora hato. te khecararAya, parastrIne upADI lAvyo hato. parvatanI guphAmAM strI sAthe jhaghaDato meM joyo. strIno avAja sAMbhaLI huM tyAM pahoMcI gayo. strIne choDI devA ghaNuM samajAvyo. na mAnyuM mArI sAme AvI Ubho. paNa strIne na choDI. daMDamAM te haNAyo. suMdarI - he mahApuruSa! ghaNA vidyAdharo bhULa kanyAone upADI jAya che. kSatriyo ghaNA hovA chatAM paNa choDAvavA mATe pAchaLa koI doDatuM nathI. keTalAnI pAchaLa paDIne bacAvazo? vaLI sagapaNa vinAnI te strInA pakSe rahIne bicAro, niraparAdhI, vidyA sAdhaka vidyAdharane haNI nAkhyo. tethI pApa bAMdhyuM. kumAra - he strI ! je bIjAne haNato hoya tene haNavAmAM kyAreya pApa lAgatuM nathI. te vidyAdhara parastrIne haNavA doDyo. meM tene haNyo. te strI mArI hatI. mArI strI hovAnA dAve paNa mAre tene haNavo joIe. vanamAM vasatA pazu ke paMkhI potAnI strIno parAbhava sahana karI zakatA nathI. to manuSya zuM khame? suMdarI - he paradezI ! pazupaMkhI ke manuSya je hoya te, teone eka strI hoya tethI parAbhava na khamI zake. strIne mATe sAme dhAya ! paNa Ape to gAmogAma ghaNI kanyAo paraNIne mUkI paNa dIdhI ane visArI paNa ghaNI dIdhI. to te strI madhyethI ekane upADI gayAthI zuM? ATalI "strIomAM ekane saMbhAravI ochI." kumAra - re bAI ! tuM zuM bole che? Indrane IndrANI keTalI? rara karoDa strIo. khoTa kharI ! chatAM temAM eka ja IndrANI rIsAya to Indra tarata ja manAvI le che. kyA kAraNathI? Indrane potAnI IndrANIo upara prIti haze to ja ne? suMdarI - e to ThIka ! vAru, yamunA nadInA kinAre rahelA vanakhaMDamAM gayA. vaMzajALamAM vidyAsAdhakane zA mATe haNyo? kumAra - he suMdarI ! A bIjIvAra tame haNavAnI vAta karo cho. mane e ja vAtanuM Azcarya thAya che ke bIjAnI vAtamAM ATalo badho rasa saMsArIyo zA mATe dharAvatA haze? temAM vaLI tame to strI thaIne zA mATe parapuruSanI vAtamAM rasa dharAvo cho? satI strIne ucita nathI. kumAra kanyAno saMvAda mITho tathA joradAra cAlyo che. kanakavatI to sAMbhaLI Azcarya pAmI rahI che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 481 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI kumAra kahe che ke jeo najara mIlAvI vAto kare to tenA vratano paNa vaLI bhaMga thAya che. suMdarI - he sajjana ! lImaDAnI lIMboLInI vAta karatAM mukha kaDavuM thAya kharuM? kumAra - mArI vAta sAMbhaLavAmAM tamane aNagamo thato hoya tevuM lAge che. mane lAge che ke tamAre kaMIpaNa sagapaNa thatuM haze kharuM? suMdarI - paga taLiye dAjhatuM hoya to ja pUche. te sivAya koI pUche paNa nahi. jenuM ghara baLatuM hoya te ja barADA pADe. tethI bIjAne zuM? bIjAnuM ghara baLatuM hoya to te joI, uvekhI raste cAlyo jAya che. aMtaranuM sagapaNa che to ja pUchIe chIe. kumAra - to tame pUcho ! bhale pUcho. je vAta jANato hoIza. te kahIza. paNa te pahelAM kaho to kharA, tamAre sagapaNa zuM thAya che? je manovega vAyuveganI vAtamAM tamane ATalo badho aMtaramAM UMDo ghA paDyo che? suMdarI - re ! UMDo ghA to paDe ne ! e to mArA sagA bane bhAI che. eka mAnA udare janmelA ame, kaho have ke aMtaramAM UMDo ghA paDe ne? mADI jAyA mArA vIrAo mane zI rIte bhUlAya? - kumAra - re suMdarI! te baMne bhAI tamArA hatA. bhAI to na bhUlAya, huM paNa samaju chuM chatAM kahuM chuM ke A rAta veLAe pUchavA nIkaLyA? Ama ekalA rAta samaye nIkaLavuM te kuLavaMtI nArIne to jhera pIvuM barAbara che. suMdarI - he paradezI ! kAraNa thakI arihaMta paramAtmA rAtrine viSe cAlyA che. vidyAcAraNa munIzvaro, pavitra mahAsatIo paNa rAtrine viSe AvAgamana kare che. vaLI vijaLI temaja khecarI strIone koNa pAchuM vArI zake che. kumAra - strIne eka eno pati-bharathAra. pAcho vArI zake che. jema ke vIjaLI pAchaLa megharAjA bhayaMkara garava kare paNa te vIjaLI DaratI nathI. vaLI jugArI puruSa, kumArI kanyA kyAMye DaratI nathI. suMdarI - paNa zuM kare ? tamArA jevA nirdaya hoya to na Dare. viNa aparAdhe bhAIne haNyo. ane te kSatriya thaIne haNyo. zA mATe haNyo? te tame kaho to amArA manano saMzaya dUra thAya. kumAra - he suMdarI ! huM yamunAnA vanakhaMDamAM gayo. tyAre eka vRkSa upara eka amUlya maNiratnathI jaDita talavAra joI. talavAra jotAM thayuM ke koI vidyAdhara bhUlI gayo haze? suMdarI - paNa... visarI gayo vidyAdhara hoya te pharI levA na Avata. evuM zAthI mAnI lIdhuM? maNiratnathI jaDita talavAra koI bhUlI jAya kharuM? zuM eno mAlika ekAntamAM rahyo haze? evuM kema na vicAryuM? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 482 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra - tame kahyuM te paNa vicAryuM hatuM. AjubAju badhe ja tapAsa karI. koI na dekhAyuM. jyAre koI na dekhAyuM tyAre talavAranA dhAranI parIkSA karavA mATe vAMsanI jALanA mULane kApavA jatAM sAdhakanuM mAthuM kapAI gayuM. suMdarI - re ! temAM tamAruM zuM gayuM? je gayuM te amAruM gayuM. bicAro mAro bhAI vAyuvega haNAyo. paralokanI vATe cAlyo gayo. Apane to haiyAmAM kaMI prazcAttApa paNa thato nathI. kumAra - enI vAta zI karuM? je dAha dilamAM thayo te zI rIte kahuM? nirdoSano saMhAra thatAM hRdaya phATI javA jevuM thayuM. haiye ghaNo ja saMtApa thayo. pazcAttApanI zI vAta karI? e to kevaLI bhagavaMta jANe? suMdarI - khera ! kevaLI bhagavaMtanuM dIThuM ja thAya che te vAta sahI che. paNa temAM to mArA baMne bhAI gayA te have kyAre pAchA AvavAnA nathI. jyAre A vAta ame ATheya bahenoe sAMbhaLI tyAre ame sau haiyAphATa raDI paDyAM. kumAra -re suMdarI ! aghaTita kArya mArAthI thaI gayuM. huM paNa ghaNo duHkhI thayo. huM ghaNo ja oziyALo thaI gayo. paNa meM A kAma IrAdApUrvaka karyuM nathI. anAyAse ja mArAthI A duSkRtya thaI gayuM che. teno baLApo manamAM ghaNo ja thayo che. sajjano to bhUlanI mAphI Ape che. hRdayamAM vera rAkhatA nathI. suMdarI - "nA re nA" amAre to evuM koI vera manamAM rAkhavuM ja nathI. temAM ye vaLI jJAnInA vacano yAda karIe to koI upara paNa vera saMbhave nahi. vaLI strIo to bhrAtA karatAM bharathAranI kuzaLatA vadhu Icche. kumAra kanyAnI vAtano marma na samajI zakyo. tethI pUchyuM - tamArA svAmI koNa? tame to kanyAvezamAM dekhAva cho. svAmInI zI vAta? jJAnInA vacanonI zI vAta? temano upadeza zuM sAMbhaLyo? vaLI bAMdhavanI sAthe ATheya baheno tame kyAM raho cho? suMdarI - Apa to badhI ja vAto jANo cho. chatAM zA mATe ajANyA thaIne pUcho cho? te vanakhaMDamAM caMdrAvaLI to Apane maLI hatI. te caMdrAvalInA mukha thakI tame badhI vAta jANo cho. chatAM kapaTa rAkhIne mane pUcho cho? kumAra - re bAI ! sAMbhaLyuM che ke kuDa-kapaTa-chaLa-prapaMca-mAyA Adi bhedo thakI strIomAM jovA maLe che. tame je vAta karo cho te mane samajamAM AvatI nathI. so vAtanI eka ja vAta che ke meM tamane kyAreya kayAMye joyA nathI. vaLI tame to mArA ajANyA cho. ajANI nArIno vizvAsa zI rIte karAya? suMdarI - are ! Apa zuM bolo cho. jagatamAM sAcuM jotAM to strIo ja vizvAsapAtra hoya che ane kapaTarahita che. temAM vaLI A sAme UbhI strI vizvAsu che. kapaTa rAkhI koI vAta karatI nathI. juone! vAMDho nara hoya to gharamAM koI pesavA ja na de. vAMDhA nara para jarAye vizvAsa koI rAkhatuM nathI. vaLI avizvAsu (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 483 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANaso ghaNuM karI bIkaNa ane jyAM jAya tyAM bhaTakatA rahetA hoya che. kumAra - suMdarI ! ame bhaDakaNa ne bIkaNa ghaNA chIe. tame zI rIte jANyuM? thoDuM bolo to vadhAre sAruM. ghaNuM bolavAthI zuM? vaLI vAtanI tANAtANI zIdane karo. je hoya te satya kaho. tamArA satya vacana upara amane vizvAsa nathI. suMdarI - he rAjakumAra ! amAre asatya na bolavuM. teno nema (niyama) che. te vanamAM caMdrAvaLInA vacano sAMbhaLI, amArA saunuM mana tamArA viSe rame che. tamArI upara amAro prema kaLaza DhoLAyo che. tamArA premamAM ame raMgAyA chIe. be ghaDI thobhavAnuM kahyuM hatuM to be ghaDI paNa thobhyA nahi. kyAMye nAsI gayA. kumAra - re bhoLI bALA! caMdrAvatI amane vacana ApIne gaI hatI. teNe karela saMketa anusAra, viparIta saMketa jotAM ja, ame cAlyA gayA. uttama jaino strIo sAthe jhaghaDo zA mATe kare ? - have suMdarI hasatI hasatI bolI - he paradezI ! snehIjano sAthe jhaghaDo karavAthI snehanI vRdhdhi thAya che. vAru ! e to kaho caMdrAvalIe zo saMketa karyo hato? sAcuM kahezo to ame paNa amArA mananI vAta kahIzuM. kumAra - sAMbhaLo ! caMdrAvalIe kahyuM hatu ke "mahelanI sAme Apa thobho. huM mahelamAM jaI vAta kahuM. jo tamArA viSe ame sau rakta hoIzuM to lAla dhvaja pharakAvIza. jo pILI dhvajA pharakatI juo to samajajo ke ame sau virakata chIe. pachI tyAMthI tarata Ape cAlyA javuM." A pramANe kahI te mahelamAM cAlI gaI. ame dUra UbhA hatA. ghaDI be ghaDI thaI tyAM to mahela upara pittavarNI dhvajA pharakatI joI. ame tarata tyAMthI cAlyA gayA. suMdarI - he sajjana ! caMdrAvalInA mukhathI bAMdhavanA ghAtanI vAta ame saue sAMbhaLI sahu zokamAM DUbI gayA. kSaNavAra to tamArA upara badalo levAnuM paNa vicAryuM. paNa. paNa. jJAnI gurunA vacano yAda AvatAM saue upazama dhAraNa karyo. vaLI vicAra Avyo ke bAMdhavane haNanAra cora to pakaDAyA. bhAI maryAno zoka nivArI. bharathAra maLyAno AnaMda thayo. saghaLI vAta sAMbhaLI khedabharyA ame sau saMketa karI caMdrAvalIne dhvajA pharakAvavA mokalI. harakhaghelI caMdrAvelI lAlane badale pILI dhvajA pharakAvI dIdhI. ame 64 sakhIo svAmI maLyAnI moja mANatI hatI. harSathI divAnI banelI caMdrAvalI thApa khAI gaI. lAlane badale pILI dhvajA pharakAvI dIdhI. amAre pativiyoga thayo. kumAra - nA re nA, amAre zuM khoTuM thayuM. caMdrAvalI bhUlI to amane vizeSa lAbha thayo. tyAMthI ame cAlI nIkaLyA. navA navA gAma, navA nagaro jovA maLyA. judAM judAM tIrtho ane zAzvata jInAlayonA darzana thayA. ghaNI ghaNI yAtrA karI. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 484 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suMdarI - he moTArAjA ! yAtrA karIne AvyA to bhale AvyA. Aje to ame paNa yAtrA karIne AvyA chIe. Aje tamArA mukharUpI kamaLanuM darzana thatAM amArA manovAMchita pUrNa thayA. kumAra ane kanyAno saMvAdanuM varNana karatAM kavirAja kahe che kanyA bIjI koI ja nahi, paNa caMdrAvalInI sakhI ratimAlA hatI je sAtame mALe kumAranI joDe vAdavivAdamAM UtarI hatI. A cothA khaMDane viSe caudamI DhALa samApta karatAM kahe che ke eka eka gAthAe aMtaranA udgAro kADhI prazno karatI kuMvarIne, kumAre yogya zabdomAM javAba ApIne zAMta karI. -: duhA : ratimAlAne kuvara bhaNe, nahi ama eka ja kAma, khabara paDI kima ama taNI, AvyA tApasa gAma ? vaLI yamunA vana mahelameM tresaTha nivase tyAMhi, ekapiDe kima tamo, nIkaLI AvyA aMhi ? /rI kAmadeva maMri nizi, cosaTha karI nRtyazALa, vitaye namI vara mAMgatI, suMdara caMpakamALa. all kaMcUka khaDyAdika dIyAM, vaLatAM vayata vata, jaizuM ame nija maMdire, avasare maLazuM saMta. jo ema kahI tame ghara gayA. ame cAlyA paradeza, te ti meLA saMpaje, je ti likhita vizeSa. //po -: duhA :bhAvArtha : vanamAM rahelA tApasa Azrama najIka kSetrapALe sAtamALanI havelI caMdrakumAra mATe banAvI. jemAM daMpattI AnaMdathI rahetA hatA. caMdrAvalInI sakhI ratimAlA kumArane zodhatI ahIM AvI pahoMcI. baMneno cAlato saMvAda, kanakavatI sAMbhaLI rahI hatI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 485 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra - he bALA ! ame to eka sthAne rahetA nathI. deza-videza jovA nIkaLyA chIe. tethI amArA sthAna rojanA roja badalAyA kare che. Aje ame tApasa gAmamAM AvyA chIe. te zI rIte tamane khabara paDI ? vaLI bIjI vAta yamunA nadInI pAsenA vanakhaMDamAM tamArI tresaTha sakhIo rahI che. to tame ekalA A rAtrine viSe ahIM kema AvyA cho ? mane yAda Ave che ke te gIca mahAvanakhaMDamAM rahelA kAmadevanA maMdire, rAtrine viSe ghaNI strIo joI hatI. te vidyAdharI caMpakamAlA vagere cosaTha sakhIoe madhura AlApa vaDe kAmadevanI bhakita karI hatI. pachI potAnA Icchita varanI mAMgaNI paNa vivekapUrvaka 64 sakhI sahita caMpakamAlAe hAtha joDI namaskAra karI mAMgI hatI. tyAre ame tyAM saMtAI gayA hatA. prasaMgopAta caMpakamAlAno paNa paricaya thayo hato. mane khaDga ane kaMcUkI bheTa ApI hatI. ApatAM kahyuM hatuM ke he sajjana ! atyAre to ame amArA AvAse jaIzuM. samaya Avye jarUra pharIthI maLIzuM. ema kahI tame sau cAlyAM gayAM. prabhAta thatAM ame paNa tyAMthI cAlI gayA. te divase meLo thayo hato. pachI kyAMye meLo thayo nathI. nasIba thakI jyAre paNa meLo lakhAyo hoya tyAre ja maLavAnuM thAya. tyAM sudhI maLavAno yoga thato nathI. -: DhALa-paMdaramI H (rAga - jagapati nAyaka nemi jiNaMda..) maLI. // 1 // cittahara ratimAlA kahe tAma, sAMbhaLo sAheba matarUlI, cittahara tumate karI saMketa, caMdrAvaLI AvI ci. sAMbhaLI bAMdhava dhAta, zokAtura snAna ja ci. sAco guru upadeza, tAsa vacana citta gayA nAvaMta, caMpakamAlA ciMtave, vitA du:khIyA have. ||3|| karyA, sAMbharyA. // 2 // ci. baMdhu ci. sahIyaro karo pati zodha, kaMta ci. koNa baMdhu haNanAra, bolAvo prema ja dharI ? caMdrAvaLI teDI kahe tAma, meM rAkhyo che samajAya, harSa divAnI 'ketu, dekhI tame tAThA thai pILo haiM hU~ bheM lAvuM halAvyo zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 486 sthira karI. // 4 // calI, vaLI. // 5 // Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heM heM hai je vakragati graha thAya, pAcho Ave ThAma, caMdrAvaLI waay tyAMhi, vanata dIThA tumane kyAMhi, pAchI kIdha vicAra saMketamAM ci. ci. ci. ci. ci. ci. kAMi bhUla, ci. pUchyA pachI kahI vAta, ha paDI muja bhUla, ci. pIta ci. suNI kahe caMpakamALa, hAthe khela bagADIyo, ci. hukama dIyo muja ema, juo giri pura vata vADIo. 10mI yamunA kinArA joi vaLI, zRMga, tihAM khecara ToLI amitagati ToLI pati, ci. huM pharI deza videza, ci. jAtAM giri eka aSTApada giri maLI. [11 karI arihAne jai tati. [12] heM heM je je je 9, pusta na kALAMtare sAtha, hAtha dekhI dhvaja rAzi te gati te joi tilaka taru taLe hiMda, jAgyo dekhe tAma, ubhA sAMbhaLI ci. pUrve karI rahyA kheTa, AvyA kuMvara hoya rAya, chaze kanyA bhaje, taje. ll khaMDe vaLI, AvI ama maLI. rIMgI hAthIyo, gayo. ll jAya, ci. huM paNa waay te sAtha, bharAvyAM caitya, bharate u maTha za doya vaMdIyA, eka dizi upavezIyA. [13|| cAraNa ci. munIsara hoya, tihAM vinaye namI tasa pAya, meM cittabhAva te pUchIyo, cautANI muti eka. karuNA karI upadezIyo. [14] vatsa ! caMdrazekhara nRpasuta jyo, ci. ci. muti bhaNe sAMbhaLa; ci. pILI dhvajAMcala dekha, deva aTavI sarovara ci. gayo. [15] vichUTo dezAvara saMketa karyo hato, dhvajAe te vinaMtI tAsa, sAthe gayA leve acaLachAyA TharI, subhaTa kheTa tuge yaDhI. raNamAM mahela kanaka gaDhI. [17]] tihAM utsava te kti chatrIza, paraNI vaitADhyagiri kiyAM, gayA. [18] jato. [ii zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 487 khecarI. 16 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yi. naMdIzvara vara dvIpa, meru pramukha tati AyarI, ci. punarapi tIratha paMca, sametazikhara yAtrA karI. 19ll jayapura jayaratha rAya, putrI rati prIti suMdarI, vi. paraNAvyAM dharI neha, sura devIe utsava karI. raol tApasa vidhA siddha, karaNa uttara sAdhaka thayA, ci. kSetrapALa vaza kIdha, tApasa gAme paDI gayA. /ra1/l. kuLapati sUkara thayo, dekhI karuNa bahu dharI, auSadhi baLathI tAsa, kuLapatine rupe karI. //rarI rAjA rANI sAtha, vairAgya tApasa bhayo, rANI sagarbhA tyAMya, putrI sarupA janama thayo. ra3ll te kuLapati vijaya, detAM ga vadhyo ghaNo, ci. menA raMbhA tulya, putrI lahI jobanapaNo. ra4ll kuMvarane dIdhI teha kSetrapALa paraNAvato, ci. suMdara maMdira dIdha, azata cIki pUrato. /rapo ci. kanakavatIne teha. gehe rahyA sazuM bhaLI, ci. muni mukha sAMbhaLI vAta. AvI iAM UtAvaLI. #cho. ci. dekhI tuma mukhacaMda, duHkhatA hADA dUre TaLyAM, ci. amIe varasyA meha, mukha mAMgyA pAsA DhaLyAM. terI. cothe paMDe DhALa, pAmI muni sucavyA, ci. zrI zubhavIra tAsa, meLA vikhUTA meLavyA. ra8ll 1 - dhvajA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 488 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAla vAvaTAvALI -: DhALa-15 : bhAvArtha : sAtame mALe kumAra ratimAlA sAthe vAto karI rahyo che. kumAre je pUchyuM teno javAba ApatAM jenuM citta corAI gayuM che athavA cittanuM apaharaNa thayuM che. te ratimAlA have kahe che ke - he sAhibA ! amArI sakhI caMdrAvalI saMketanI vAta karI gaI. pachI te amane saune maLI. Apa maLyAnI vAta karI. vAyuvega amAro bhAI haNAyo te vAta sAMbhaLatAM caMpakamAlA-caMdrAvalI, ame paNa badhA ghaNuM badhuM raDyA. koNa kone AzvAsana Ape ? zoka bharyA ame saue snAna karyuM. mAtA ratnavalI baMne putra nidhana thayAM jANI haiyAphATa raDI. mAtAne ame saue zAMta karyA. jJAnI gurunuM vacana hatuM. je satya hatuM te ja banIne rahyuM. te vacano saune yAda AvyAM ane pachI potapotAnI rIte sahu svastha thayA. caMpakamAlA amane badhAne kahe ke baMne vIrA gayA. have pAchA kyAreya AvavAnA nathI. gurunuM vacana yAda karo. bAMdhavane haNanAro ja ApaNA sauno bharathAra thaze. to have jyAM UbhA rAkhyA che te paradezIne to jaldI jaIne bolAvI lAvo. cAlyA gayA hoya to te paradezI, ApaNA saunA svAmInI zodhakhoLa karo. bhAvi padAratha bhAvi nIpajayA vinA rahetA nathI. re ! re ! svAmI vinAnA have duHkhIyA thavuM nathI. baMdhunA haNanAra te mahArathIne jaldI jaI premapUrvaka bolAvI lAvo. caMdrAvalI kahevA lAgI - sakhI! meM te paradezI kumArane saMketanI vAta kahI che. mahelanI sAme vRkSa nIce sthiratA karavAnuM kahIne AvI chuM. Apa sau kaho to te paradezIne bolAvI lAvuM. IzArAthI caMpakamAlAe rajA ApI. dila divAnI banelI harSaghelI caMdrAvalI agAzIe jaI pahoMcI. AnaMdanA pUramAM taNAelI caMdrAe lAla ne badale pILo vAvaTo pharakAvI dIdho. bhAna bhUlelI caMdrA moTI bhUla karI beThI ane Apa paNa pILo vAvaTo joI cAlyA gayA. nasIbanuM pAMdaDuM UMdhuM hoya athavA graho vakragatie cAlatA hoya to potAnI rAzi zuM kAma karI zake? paNa ghaNo kALa jAya tyAre vaLI graho sIdhI gatie cAle tyAre rAzigharamAM graha sUrya praveza kare ne potAnuM Icchita thAya. vAvaTo pharakAvI, caMdrAcaMpakamAlA sAthe bheLI thaI. te vanakhaMDamAM Apane levA mATe UtAvaLI UtAvaLI AvI. Apane vRkSa nIce na joyA. caMdrA vanakhaMDanI latA kuMjomAM badhe ja joI varI. paNa Apa kyAMye na maLyA. bAvarI banelI caMdrA pAchI AvI amane maLI. bheLAM thaI sahue vicAryuM ke kharekhara ! hAthamAM Avelo hAthI, (zrI caMdrazekhara rAjAno rAta) 488 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAtha thakI chUTI gayo. have kyAM pakaDavo? re caMdrA! saMketamAM to bhUla karI nathIne? sahu mahela tarapha pAchAM pharatAM caMpakamAlAe caMdrAne pUchayuM. caMdrA zuM javAba Ape? saue havelInI aTArIe najara nAMkhI. lAla varNanA vAvaTAne badale pILA varNano vAvaTo joyo. jarUra A vAvaTo joIne narottama te rAjakumAra UbhA kSe rahe? dezAvara cAlyA gayA. caMdrA vAvaTo joI lamaNe hAtha daI tyAM ne tyAM ja phasaDAI paDI. be cAra sakhIo sAravAra karavA lAgI. caMpakamAlA bolI - sahiyaro ! ApaNI bAjI ApaNA hAtha thakI bagaDI che. have kyAM zodhIzuM? pachI caMpakamAlAe mane kahyuM ke he ratimAlA ! zoka dharI besI rahe nahi pAlave. tuM jA ! mane Adeza karyo. kumAranI tapAsa karo. giri - jaMgala - nagara - gAma - zRMga Adi jagyAe jaI jaIne, paNa te ApaNA sAhibAne zodhI lAvo. vaDerI sAhebI caMpakamAlA bahu zANI ane cAlAka hatI. teonI vAta badhI ja ame svIkAratA. temano Adeza maLatAM huM ApanI tapAsa karavA mATe (ratimAlA) nIkaLI chuM. deza-videza pharatAM. giri - vana - vADIo jotAM yamunAdi nadIonA kinArA paNa joI lIdhA. paNa ApanI kyAMye bhALa mane na maLI. vaLI zodhatAM zodhatAM AgaLa cAlI. piyunI zodhamAM huM ratimAlA pharavA lAgI. priyatamanA milana mATe pharatI huM kyAMye thAkatI nahotI. pharatAM pharatAM eka vakhata parvatanA zikhare jaI pahoMcI. tyAM mane eka khecaranI ToLI maLI. je ToLIno nAyaka amitagati hato. te ToLI aSTApada parvatanI yAtrAe jatI hatI. huM paNa teonI sAthe aSTApada girinI yAtrA karavA gaI. aSTApada upara bharata mahArAjAe bharAvelA covise jinabiMbane juhAryA. caityo juhAryA. cAra-ATha-dasa ane doya. cAre dizAnA kramathI AdinAtha Adi 24 jina pratimAne vAMdyA. pUjyA. stavyA. tyArapachI te aSTApada maMdiranI bahAra AvatAM parvatanI eka dizAmAM parivAra yukta be cAraNa muni birAjamAna hatA. tyAM jaI vinaya yukta ame guru mahArAjane vAMdhyA. te guru mahArAjane meM mArA mananI vAta pUchI. baMne munibhagavaMtamAM eka muni cAra jJAnanA dhaNI hatA. teoe mArI upara karuNA karI ane kahyuM. he bhoLIbALA! sAMbhaLa! kumAranI zodhamAM tuM nIkaLI che. te kumAra kAzI nagaranA rAjAnA putra che. temanuM nAma caMdrazekhara che. tamArI agAzIe pILo vAvaTo joI cAlyA gayA. cAlatA kumAra devATavInA sarovaranI pALe AvI pahoMcyo. sarovara kAMThe tilaka taru heThe ArAma karavA sUto. zramita thayela kumAra nidrAdhIna thaI gayo. prabhAtano samaya vItatAM bapora thaI. sUryanI gati pharavA chatAM puNyazALI kumAra uparathI vRkSanI chAyA calAyamAna na thaI. nidrA mukta thatAM kumAre potAnI sAme ghoDAthI yukata cAra pAMca khecara subhaTo joyA. subhaToe kumArane hAtha joDI praNAma karyA. vinaya yukta vinaMtI karI, he sajjana ! Apa A ghoDA upara (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 4-0 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ birAjo. amArI sAthe cAlo. kumAra khecara subhaTo sAthe cAlyo. kumAra subhaTo sAthe rastAmAM vAto karatA cAlyA. subhaTo kahe che ke he puNyazALI ! pUrve A vana udyAnamAM kanakacUDa mahela bAMdhIne rahyo che. sAthe potAno parivAra che. vaitADhya parvata uparanI kusumapura ane vimaLApura nAmanA nagaranA ratnacUDa - kanakacUDa nAme bane bAMdhava potAnI 36 kanyA sAthe rahe che. teonA lagna ApanI sAthe che. bIjA subhaTe AgaLa jaI vadhAmaNI ApI. baMne baMdhu yugala rAjA sAme AvyA. peTamAM laI jaIne 36 kanyAnA dhAmadhUma pUrvaka lagna karyA. pUrve lagnanI taiyArIo thaI cUkI hatI. mUratiyAnI ja rAha jovAtI hatI. chaso chatrIsa kanyA paraNI, kumAra patnIone laIne vaitADhya girie gayA. tyAMthI naMdIzvara dvIpanI yAtrA, meruparvata paranA zAzvata caityone juhAryA. tyAMthI vaLI paMcatIrtha je kahevAya che te sametazikhara, zaMtrujaya, giranAra AdinI jAtrAe gayA. yAtrA karatAM pAchA pharatAM eka munibhagavaMta pAse pahoMcyA. tyAM jayapuranA jayaratha rAjAnI rati prIti nAmanI rAjakanyAne paraNyA. te devoe mahotsava karIne paraNAvI. vaLI tyAMthI AgaLa cAlyA. tApasamuninI vidyA sAdhanArthe pote uttara sAdhaka thayA. te parvatano adhiSThAtA devazrI kSetrapALane vaza karyo. vidyA sidhdha thaI. vazavartI kSetrapALe cAra mahAauSadhi ApI. A pachI kumAra tyAMthI pharato pharato eka bhUtATavI vanamAM gayo. ghora jaMgala hatuM. te jaMgalanI madhyamAM tApasa Azrama hato. tApasothI sevAto, pATa upara beThelo Dukkarane kumAre joyo. tApasonI vinaMtIthI suvarane manuSyapaNAmAM lAvI dIdhA. je tApasInA guru hatA. je guru pUrvAvasthAmAM rAjA hatA. rAjA-rANIe vairAgI thatAM tApasa dIkSA lIdhI. rANI garbhavatI hatI. divaso pUrNa thaye apsarAnA rUpane harAve evI svarUpavAna putrIne janma Apyo. lAlana pAlana karatI A RSikanyA kanakavatI yauvanavaya pAmatAM varanI ciMtA pitA RSi karatA kumArane yogya jANI, tApasa kuLapatie kanakavatIne kumAra sAthe paraNAvI. kSetrapALa yakSarAje lagnotsava karyo. suMdara rAjamahela banAvI (cira) vastrothI bharapUra-azanAdithI bharapUra - mahelanA koThAro bharI kSetrapALa cAlyA gayA. kanakavatI sAthe snehathI sukho bhogavatA rahyA che. muni bhagavaMta pAsethI ApanI samagra vAta sAMbhaLI ahIMyAM UtAvaLI UtAvaLI tyAMthI huM ApanI pAse doDI AvI chuM. sAkSAt caMdramA sama mukhAraviMda joI, amArA duHkhaDAnA DuMgaro nAza pAmyA che. vaLI amRta dUdhaDe meha varasyA che. vaLI sogaThe ramatAM, amane managamatAM, jItavAnAM pAsAM maLyAM che. A pramANe muni bhagavaMte bhAkhela te mujaba vikhUTA paDelA jIvonA meLApa karAvyo. A pramANe zrI zubhavIra vijayajIe cothA khaMDane vize paMdaramI DhALa pUrNa karI. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 491 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : ratimAlA vayaNAM suNI, kanakavatI kahe ema, nara bhamarA pharatAM phare. ghara ghara nava nava prema 1 paNa huM tamatI thai, na karI yAtrA eka, saMprati siddhAyala taNI, yAtrA karAvo cheka tava ratimAlA kuMvarane, kahe ta karu aMtarAya, huM laghu eha gurabenanI, icchA saphaLa karAya. gA hoya mAsamAM AvIne, rahejo kuLapati gAma, vATa jue saha mAharI, deuM vadhAmaNI tAma //4 bhaginI savi harSita karI. jaizuM jatanI pAsa, vAta karI samajAvIne. karaNuM zoka pitAza. paNa svajatavarNa bheLA karI. lAvI yamunA pAsa, lagna samaya raheze sahu, nija nija karI AvAsa. ko. yuga mAsAMtara teDavA, Avaze khecara Ahi, tenI sAthe padhAravuM, besI vimAne tyAMhi nizcaya kara kolaja karI, rAta vasI tiNe thAya. prabhAte jai vegaNuM, bahenane heta vadhAi. tA. lei kuMvara kanakAvatI, besI nija pathaMka, yAtrA kAraNa cAlIyA, gaNane toya niHzaMka. lA. jAtAM ucATavI vacce, vaTavRkSa vizALa, atikuMDa dITho tihAM dhUpaghaTA lagI jhALa. //holl jhaghaDo karatAM eka dize, dIThA yogI ATha arcita zira laghu bALikA, te paNa rotI ATha. 11 kautuka dekhI UtaryA karI nArI nara Tupa, yogI sarva bolIvIne, pUchatA dharI yUpa. //1rI che zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 4-2 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sidhdhAcalanI yAtrAe -: duhA H bhAvArtha : kumAranA praznano javAba pUro Apyo. ratimAlAnA vacano suNI kanakavatI kumAranI sAme jotI ratimAlAne kahevA lAgI - he bena ! A jagatamAM nara to bhramara kahevAya. bhamarA to ghara ghara pharatA rahe ne navA navA prema karatA rahe. kumAranI sAme baMne jovA lAgyA. kumAra to hasatA hatA. vaLI kanakavatI kahe che ke svAmIe amane jainamatane mAnavAvALA banAvyAM. jaina dharma aMgIkAra karAvyo. paNa haju sudhI eka paNa tIrthanI yAtrA mane karAvI nathI. pachI kumArane kahevA lAgI - he svAmI ! mane bhAvanA thaI che yAtrA karavAnI. to sidhdhAcalanI yAtrA karAvazone ? kumAra - taiyAra thaI jAvo. kAle yAtrA karavA laI jaIza. ratimAlA - he rAjakumAra ! huM nAnI chuM. kanakavatI mArI moTI bena che. yAtrAno aMtarAya nahi karuM. moTI benanI IcchA pUrI karo. Apa yAtrA karI pAchA A tApasagAmamAM Azrame AvI rahezo. jyAM jAva tyAMthI be mAsamAM pharI pAchA Avazo. tyAM mArI rAha jovAtI haze. huM tyAM jaI vadhAI ApIza. mArI sakhIo paNa have adhIrI banI haze. ame badhA bhegA thaI, amArI mAtA pAse jaI badhI vAta karIzuM. temano zoka dUra karavAne mATe samajAvIzuM. tyArapachI temanI AjJAthI, sarve svajana parivAra, yamunAnA vanakhaMDamAM bheLA thaIzuM, lagnanI taiyArI mATe. Apa be mahinA yAtrA karI pAchA pharo, tyAM sudhI ame amArA lagnanI taiyArI karI laIzuM. amArAM sau svajano paNa potapotAnA AvAso banAvIne yamunAnA vanakhaMDamAM vAsa karaze. be mAsa bAda ApazrIne levA mATe keTalAka vidyAdharo Avaze. teonI sAthe vimAnamAM Ape yamunAnA vanakhaMDamAM padhAravuM. vAtamAM rAta pUrI thaI gaI. vAtano nizcaya karI, eka bIjAe vacana ApyAM ane kola ApI javAnI rajA mAMgI. prabhAta paNa thaI gayuM hatuM. savAre caMdrakumAra-kanakavatInI rajA laI, ritamAlA harakhAtI vega thakI sakhIo pAse pahoMcI gaI. pati zodhanI vadhAmaNI ApatI ratimAlA sakhIonI sAthe AnaMda utsAha manAve che. jyAre A bAju tApasa gAmamAMthI kumAra-navavadhU kanakavatIne laI tApasaRRSi kuLapatinI rajA mAMgI. ane zrI sidhdhAcala tIrthanI yAtrArthe javA mATe palaMga laIne, tenI upara besI ravAnA thayA. atyAre tIrthanI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 493 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAtrAnA bhAvo haiyAmAM uchaLatA hatA. ubhayanA hRdayamAM dharmabhAvanAthI gaganamArge utsAhabhera niHzakapaNe cAlyA jatA hatA. dharmanI carcA karatI kanakavatIne kumAra yogya javAba Apato hato. nadI-nALA-vanakuMjo-parvatonA zikharo, jamInanI hariyALI Adi jotAM AgaLa jaI rahyA che. eTalAmAM bhayaMkara aTavI upara vimAna AvatAM rastAmAM nIce joyuM. vizALa vaDalA heTha agnikuMDa joyo. jemAM agni prajavalita hato. dhUpAMga Adi nAkhatAM dhUmADAne agninI jvALAo paNa vaDalAnA vRkSanA pAMdaDAne bharakhI rahyo hato. agnikuMDanI eka dizAmAM zarIra para bhabhUtI lagAvI che jemaNe evA ATha utkaMTha yogIo beThA beThA moTA avAje aMdaroaMdara jhaghaDI rahyA hatA. jyAre bIjI bAju nAnI vayanI ATha bALAo sarakhI uMmaranI UbhI hatI. tenA mAthe muMDana karAvI dIdhuM hatuM. mAthA upara caMdanano lepa lagAvyo hato. gaLAmAM phUlanI mALAo nAkhI hatI. jethI bicArI bALAonA deha kaMpatA hatA. ane moTA sAde ATheya bALA raDatI hatI. A drazya joI kumArane Azcarya thayuM. jovAne mATe potAno palaMga nIce UtAryo. potAnI patnI kanakavatIne vidyAe karI puruSa banAvI dIdho. baMne sAthe agnikuMDa pAse AvyA. kumAre ATheya yogIne joyA. yogIo paNa kumArane jotAM ja laDavAnuM baMdha karI cUpa thaI gayA. kazuM ja na jANato kumAre ThAvakAIthI yogIne bolAvyA ane pUchyuM. -: DhALa-soLamI :(rAga. baMgALa.. kisake cele kisake be pUta..) kuMvara bhaNe tume yogI jAta, kAhe; kleza karo Dita sata, zIkha sAMbhaLo, moTo roga kalaha kALa, kAmaLo. e AMkaNI. kleNe vAsita he saMsAra, kleza rahita cita bhava tistA zIkha. Ill tumakuM nahIM jaga koikI Aza, saMsAra choDa raho vanavAsa, zIkha. saMsAra viSayAbhogI bhoLA, dUra tajI lIyA suMdara joga..zIkha. sArA jhaghaDA karate tuma koNa kAja, vaheMcI leNA hai kyA rAja ? zIkha. aMtara kholI bolo teha, kuMvArikA lAvyA kima eha ?..zIkha, all yogI vicAre besI ekAMte, nara maLyo batrIsa lakSavaMta, zIkha. inakuM bhoLavI aMtara , sovata puruSo havana karei.zIkha. jo zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 494 Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtI kuMvarane bhAkhe ema, tuma mukha dekhI lAgyo prema, zIkha. hamerI pAsa hai vastu ATha, copaDI meM hai tasa vidhi pATha..zIkha. ||5|| maMtra jApa kiyA te vidhi jota, phaLadAyaka eka navi hota, zIkha. milIyA hamaku kApAlika eka, teNe batAvyA eha viveka..zIkha. ||6|| ATha kumArikA havata karaMta, ATha dizAkuM bhoga AiMta, zIkha. jApa jappe aTha vastu sidhdha, prathama kahe karo bhAga prasidhdha..zIkha, rIMchanI tima kIye mAgata bhAga zrIkAra, orakuM Ave bhAga ta sAra, zIkha. bAta laDAikI bhAkhI eha, bhAga karI dIyo amane teha..zIkha. lll to savi vastuko sIjhe yoga, zIkha. sovana pharaso tatkSaNa hota..zIkha. ||9|| bhAga pIche karaNA hama prema, zIkha. tuma najare hoya havana prayoga, tuma pIche uttasAdhaka jota, utaku vAMchita dei tema, kuMvara bhaNe dekhAvo vastu, pAvaDI kaMthA pAtra te daMDa, guTako lei bolAvI bALa, tAma lakhI kriyA yogI dUra, vimaLApurI bhaNe te hama mAta, tAta rahe brAhmaNanI jAta..zIkha. ||1|| te dIye AThe lAvI samasta..zIkha. ||10|| kaMbA dupaTTI aMcaLa khaMDa, zIkha. sama aDa varasatI che sukumALa..zIkha. ||11|| pUche kuMvarIo karIya hajUra, zIkha. vana nRpa suNI yogIne vAMdarA kIdha, ATha varasatI avadhi dIdha, zIkha, hupAhupa karatA jAta, kuMvarI pallaMka dharI kuMvara prayAta..zIkha. ||13|| yojatagata vata dITho eka, vRdhdha yogI roto atireka, zIkha. UtarI bole vRdhdha, pUchata meM huM ghaNa vata yogI sidhdha..zIkha. ||14|| avitIta celA maLIyA duSTa, aDa cIja lei gayA kei kaSTa, zIkha. kuMvare suNAvI vAta azeSa, harakha lahe guru rAya vize..zIkha. ||1|| sarva cIja dIye kuMvara ja tAsa, kuMvarane daMDa kaMthA kathA dIye zata paMca dItAra, daMDa kare sahu zatru pATha sidhdha lei vaMdI calaMta, vimaLApurI vatamAM Avata, dIye zaNagArI bAlA prabhAta, harSe pitara ghare sAMbhaLI vAta..zIkha. ||17|| vAsa, zIkha. saMhAra..zIkha. ||16|| zIkha. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 45 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teNe same paDo vAge tyAMhi pUche kuMvara jala bole utsAhi, zIkha. vasuquputrI vimaLA nAma, aMdhapaNu pAmI guNadhAma..zIkha. /18 nayana dIye koi teja prakAza, nRpa dIye kanyA pura ziri tAsa, zIkha. usha chabe suNI tAma kumAra, rAye teDyA nija rabA zIkha. 19ll sajaja karI paraNI ThavI tyAMhi, sidhAyaLa hoya pahoMtA utsAhi, zIkha. RSabhadeva vAMdI bhagavaMta, lAkheNI eka pUjA yaMta.zIkha raoll pUcha pagalAM paMca jAtra, dhvajA dhare cAmara chatra, zIkha. dei pradakSiNA gaDha giranAra, yAtrA karI vaLIyA naranAra.zIkha. ra1 anukrame AvyA tApasagAma, teDavA AvyA khecara tAma, zIkha. te sAthe gayA yamunA tIra, jaLa jhIlI pIye zItala vIra.zIkha //rarA vadhAmaNI gai mahela majhAra, caMpakamAlA thai huMziyAra, zIkha. sajana sammukha teDuM kIdha, jAtIvAse UtAro dIdha.zIkha. 3) chase chatrIsa beTI tAta, sAMbhaLI AvyA sahu eka rAta, zIkha. varanI tarapha te karatAM kAma, corI citarI kanyA ThAma..zIkha. //ra4ll varadhoDe caDhI toraNe tyAMhi sAsu poMkhI lIye mAMyarA mAMhi, zIkha, corIye kamelAvo kIdha, cosaTha kanyAdAna ja dIdha.zIkha. //rapo maMgala vAje paraNI tyAMha, AvyA vijayApura utsAha, zIkha. cothe khaDe soLamI DhALa, zrI zubhavIra rahe sukha vizALa.zIkha. cho jhaghaDatA yogIo -: DhALa-16 : bhAvArtha mahAbhayaMkara aTavImAM kumAra kanakavatIne laIne ullaTha yogIo sAme AvI Ubho. laDatA yogIone kumAra pUche che ke - (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 496 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he yogIrAja ! yogI thaIne zA mATe laDo cho ? kleza-kaMkAza-jhaghaDA to saMsAramAM che. A bhavaparabhavanI barabAdI karanArA che. mArI vAta sAMbhaLo. kalaha-kajIyo e to jIvono moTo roga kahevAya che. A kalahakALano kAmaLo saMsArI pAse hoya che. AvA klezayukta saMsArI jIvo che. sAro saMsAra kaMkAsathI bharelo che. te kleza rUpI mahArogane TALavA Apa sau saMsArano tyAga karI yogI banyA. te yogathI Apano bhavanistAra thaze. kleza rahita to yogIo kahevAya che. he saMnyAsI mahAtmAo ! Apane jagatanA koIpaNa padArthanI spRhA nathI. to meLavavAnI AzA hoya ja kyAMthI ! sAroya saMsAra choDI vanavAsa vaso cho. saMsAranA viSayo choDI dIdhA. bhautika bhogone paNa tajI dIdhA. Avo majhAno yoga lIdho. AtmakalyANanI keDI cAlyA jatA he yogImunio ! Apa zA mATe jhaghaDI rahyA cho ? zuM Apane moTA moTA rAjyo vaheMcavAnA che kharA ? sAcI vAta karo. hRdayamAM koI vAta chUpAvatA nahi. je hoya te kaho. jaMgalamAM laDatAM ATha dhUrtayogI. sAme agnikuMDa. muMDana karelI, caMdanathI lepAyelI ATha bALAo. AkAzamArge jatA caMdrakumAra ane kanakavatI. vimAna nIce UtAratAM caMdrakumAra. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 47 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI kumAre dUra UbhelI bALAo sAme joI, AMgaLI cIMdhIne pUchyuM - he saMnyAsIo ! A laghu bALAo zA mATe lAvyA cho? temanA mAthe muMDana ane caMdana lepa A badhuM zuM karyuM che? A bicArI bhoLI bALAone zA mATe raDAvo cho? mane to A tamArA yogamAM ane tamArA kAryamAM kaMIka bheda dekhAya che. je hoya te sAcuM kahI do. caMdrakumAranI vAta sAMbhaLI yogIo vicAravA lAgyA. ATheya yogIo to A kumAranI vAtathI TharI gayA. koI kaMI ja na bolyuM. temAM je vRdhdha ane agresara yogI to vicAravA lAgyo ke A narapuMgava to mahAbhAgyazALI ane batrIsa lakSaNothI yukta che. vaLI A juvAnane sArI mIThI vAta karI bhoLavIne agnikuMDamAM nAkhI devo. homIne suvarNa puruSa banAvI dauM. A duSTa budhdhivALo vRdhdhayogI kumArane kahevA lAgyo. jyAre bIjA sAta yogIo tyAMthI thoDA dUra cAlyA gayA. ekAMta maLatAM vRdhdhayogI kumArane kahe che - he narottama ! Apa koI rAjavaMzI lAgo cho. lalATa jotAM mahApuNyazALI ane mahAparAkramI lAgo cho. tamAruM mukhAraviMda joIne ApanA upara mane sneha thayo che. ApanI upara amane prIti jAgI che. Avo ! Ape pUchelA praznano javAba sAco, aMtara kholIne kahuM chuM. tamArAthI amAre kazuM ja chupAvavAnuM nathI. baMne vaDalA heTha beThA. dUra rahyA sAteya yogIo joyA karatA hatA. he paradezI kumAra ! amArI pAse AzcaryakArI ane devI zakita dharAvatI ATha vastu che. te ATha vastune sAdhavAno vidhipATha paNa amArI pAse rahelA pustakamAM che. vidhipATha mujaba ame ghaNA maMtra-taMtra Adi vaDe jApa karyA. paraMtu vidhithI eka paNa vastu sidhdha thaI nathI. phaLadAyaka thaI nahi. tethI ame muMjhAyA. ghaNA upAyo karyA paNa kaMI lAbha na thayo. eTalAmAM eka kApAlika raste jato hato. te amane maLI gayo. kApAlika jANI ame tene A vAta pUchI. pustaka-pothImAMthI vidhi joI eNe kahyuM -re yogIo ! vivekapUrvaka sAdhanA karo. vidhiyukata karo. jarUra sidhdhi thaze. vaLI kahyuM ke "ATha ATha varSanI ATha bALAono ATha dizAmAM bhoga dharAvIne ATheya bALAonuM havana karo to A ATheya vastu sidhdha thaze. sAthe tenAM lakhela padano jApa paNa cAlu rAkhavA. ATha vastunI sidhdhi karatAM pahelAM kApAlike tenA bhAganI mAMgaNI karI. mAro bhAga pADIne mane batAvo pachI ja tamane vidhi batAvuM. tenI vAta sAMbhaLI ame sau muMjhAyA. kApAlikanA bhAganI vAta svIkAra karIe to ATha vastu, ATha yogInI hatI. eka kApAlikane ApIe to ame ATha ane vastu rahe sAta. eka bhAga kApAlika laI jAya to sAtamAMthI amArA ATha bhAga zI rIte ? amArAmAMthI ekano bhAga to bAkI rahe. potAno bhAga koNa javA de? nasIba thakI devI vastu sAMpaDe, to koNa potAno bhAga choDe? koI bhAga choDavA taiyAra nathI. kApAlika to potAno bhAga joIne vidhi batAvavAnuM kahe che. mATe amAro jhaghaDo (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 498 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAle che. tame puNyazALI cho. tame ja amane bhAga pADI Apo. vaLI tamArI najara jo amArA havana prayogamAM paDI jAya to amArI A ATha vastuno yoga amane ja prApta thaI jAya. to kApAlikane bhAga ja na devo paDe. ane amAro jhaghaDo maTI jAya. pachI Apa amArA yoga ArAdhanAmAM uttarasAdhaka thaI raho. to amArI sAdhanAnA baLe tatkALa suvarNa puruSa paNa prApta thAya. tamane joIe teTaluM sonuM ApIzuM. pachI ame A amArI vastuno bhAga pADIzuM. vRdhdha yogInI vAta sAMbhaLI kumAra vicAravA lAgyo. A narapizAco potAnA svArtha mATe A bALikAone bicArI jIvatI ja agnimAM homI deze. bAhvAddaSTithI yogI ane bhItara bhUMDAnA kartavyo kevA kALA che ? yogI upara dhRNA vachUTI. budhdhizALI kumArane te ja vakhate karmanI vicitratA yAda AvI. juo karma kevA ? kyAM kyAM ? kevA kevA ? bAMdhe che. bhAva karUNAthI bharapUra kumAranuM haiyuM bharAI gayuM. bicArI bhoLI bALAone bacAvavI che. e ja paLe yogIne kahyuM - he yogIzvara ! Ape vAta karI te badhI ja huM svIkAravA taiyAra chuM. "have Apa nizciMta banI jAo." huM Apane madada karavA taiyAra chuM. paNa.. mane pelI ATha vastu to batAvo. kumAranI vAta sAMbhaLI vRdhdhayogI te ATheya vastu lAvIne batAvI. 1. pAvaDI, 2. kaMthA, 3. pAtra, 4. daMDa (lAkaDI), pa. kaMbA (kaMbaLa-kAmaLI), 6. dupaTTo, 7. aMcaLa eTale vastra khaMDa, 8. guTako (goLI) ATheya vastu kumAranI pAse lAvI mUkI. kumAra badhI ja vastu hAthamAM laI jovA lAgyo. pachI pUchyuM. kumAra - yogIjI ! vastu ATha joI. paNa vidhipATha mATenuM pustaka kahetA hatA te kyAM che ? yogI - hA ! e paNa batAvuM. kahI tarata ja vidhipAThanuM pustaka lAvIne batAvyuM. kumAra hAthamAM pustaka laI jovA lAgyo. pachI guTako laIne ATheya bALAone bolAvI. badhI ja bALA ATha varasanI sarakhI vayanI hatI. badhAnAM nAma lakhI dIdhA. te ja avasare vRdhdha yogIne thoDIvAra mATe dUra javA kahyuM. kumAra te bALAone pUchavA lAgyo - he bALAo ! tame kyAM raho cho ? tamArA mAtA pitA koNa ? zA mATe raDo cho ? bALAo - he dharmavIra ! ame ATheya vimaLApura nagaranI chIe. amArA mAtApitA paNa tyAM ja vase che. ame brAhmaNa jAtinA chIe. amane agnimAM homavAnA che jANI ame ATheya raDIe chIe. kumAra kahe - 2Dazo mA ! tamane have te yogI homaze nahi. kumAra potAnI patnI kanakavatI je puruSanA rUpamAM hatI tene IzAro karyo. badhI ja vastu hAthamAM laI AvI. vRdhdha yogI je najIka hato tene vAMdaro banAvI dIdho. palaMga para ATheya bALA tathA te vastu ATha, pustaka ane pote baMne besI gayA. bAkI rahelA sAta yogIone paNa vAMdarA banAvI kahyuM ke ATha varasa sudhI A jaMgala-vana-parvatanA vRkSo upara jaIne hupAhupa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 4 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karo. ane pote palaMga laIne AkAzamArge ravAnA thaI gayo. bALAo to eka bIjAnA moM sAme jovA lAgI. vAMdarA rUpe ATheya yogI kumArane jato joI rahyAM. paNa vAMdarAnI avasthAmAM zuM karI zake? vRdhya cogI tyArapachI ugra aTavI vaTAvI kumAra AgaLa cAlyo. haju eka jojana kumAra gayo, tyAM to bIjuM vana AvyuM. temAM vRdhdha yogI UMcA sAde raDato hato. dayALu kumAre nIce najara karatAM yogIne raDatA joyA. tarata palaMga nIce UtArI, vRdhdha yogIne pUchavA lAgyA. - he yogIrAja ! zA mATe raDo cho? yogI - zuM karuM bhAI ! rahuM nahi to. huM A vanamAM yoga sAdhanA karato hato. yoga sAdhanAthI mane daiva adhisthita ATha vastu maLI. mArA celAo avinIta nIvaDyA. e duSTa celAo mArI ATheya vastu ane vidhipAThanuM pustaka laIne cAlyA gayA. have mArI pAse kazuM ja rahyuM nathI. tethI raDuM chuM bhAI ! have huM kyAM javuM? zuM karuM? mane kaMI ja sUjhatuM nathI. mArA prANanI mAphaka e vastuo meM sAcavI hatI. kumAra - he yogI ! Apa raDo nahi. A tamArI ATheya vastuo lyo. A pramANe kahI, bhayaMkara aTavImAM banelI samagra vAta kahI. te jANI vRdhdha yogIrAja ghaNA AnaMda pAmyA. potAnI badhI ja vastu pAchI maLI. tethI kumAra upara prasanna thayela yogIe kumArane daMDa tathA kaMthA nAmanI be vastu bheTa ApI. je be vastuno lAbha kahe che ke he paradezI rAjakumAra ! A kaMthA roja pAMcazo dInAra - (sonAmahora jevuM nANuM) Apaze ane daMDa che te zatrunA sainyano tathA zatruno saMhAra karaze. vastunA prabhAvanI vAta sAMbhaLI. chatAM kumAre te vastu levAnI nA kahI. yogIrAje parANe vastu tene ApI. pachI pustakamAMthI pAThavidha vidyAne grahaNa karI. yogIne vaLI vaMdanA karI. pachI vimaLApurI javA ravAnA thayo. vimaLApurInA vana udyAnamAM palaMka nIce UtAryo. prAtaHkALa thavA Avyo hato. vidyAbaLa thakI kumAre ATheya bALAone zaNagArI dIdhI. mAthe suMdara kezakalApa, vyavasthita vastro AbhUSaNothI sajja karI. temanA mAtapitAne saMdezo mokalyo. ATheyanA mAtapitA vegavALA thaIne vanaudyAnamAM levA AvyAM. kumAre ATha kanyAne temanA mAtApitAne soMpI dIdhI. kumAra vimaLApurInI zerIe pharavA nIkaLyo che. nagaranA rAjamArgo upara rAjAnA sevako DhaDhero laIne pharatA hatA. sevakonI vAta sAMbhaLavA kumAra tyAM thaMbhI gayA. kumAre koI eka nagarajanane tyAM ja pUchyuM - A paDaha zeno che? (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) on Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagarajana - "paradezI lAgo cho." kumAra - hA paradezI chuM. nagarajana - amArA nagaranA rAjA vasurAjA che. te vasurAjAnI rAjakuMvarI vimaLA nAme che. uttama guNovALI rahelI che. nasIba thakI te rAjasutAe hamaNAM AMkha thakI teja gumAvyA che. te kAraNe je nara teno aMdhApo dUra karaze tene rAjA potAnI kanyA ane rAjya bheTa Apaze. upakArI kuMvare tarata ja paDaha jhIlyo. tarata ja kumArane rAjadarabAre bolAvyA. potAnI pAse kSetrapAlanI ApelI auSadhimAMthI eka auSadhinI guTikA laIne vimaLAkuMvarInA AMkhe aMjana karyuM. kuMvarI tarata dekhatI thaI. kumArano prabhAva tathA tejasvItA joI vasurAja rAjA ghaNo AnaMdita thayo. mahAmahotsavapUrvaka vimaLAnA lagna kumAra sAthe thayA. vimaLAne pitAne tyAM ghare mukI, kumAra-kanakavatI sidhdhAcala upara AvI pahoMcyA. ullAsapUrvaka paramAtmA RSabha niNaMdane vAMdyA. ghaNA divaso ke varSothI darzananI bhUkha hatI, te kanakavatIe bhUkha bhAMgI. "kAMkare kAMkare anaMta sidhyA." saMbhAratA ane girine vaMdanA karatAM jinamaMdiramAM lAkheNI AMgI racI. paramAtmAnA pagalAM rAyaNa vRkSa heThaLe pUMjyA. pAMca jagyAe snAtra mahotsava ujavyo. darzananA upakaraNo dhvajA cAmara-chatra Adi paramAtmA pAse mUke che. traNa pradakSiNA daIne tyAM rahelA dareka jinabiMbonI pUjA karI. dravyapUjA pachI bhAvapUjAmAM bhAvavibhora banI gayA. pUjA bAda dAdAne chellA juhAryA. girirAjathI nIce UtaravA lAgyAM. tyAM nIce chellI chellI girirAjanI caraNaraja mAthe caDAvI. pachI giranAranI yAtrAe gayA. tyAM paNa te ja rIte temanAtha paramAtmAnI paramabhakita karI. tyAMthI te naranArI pAchA pharyA. tApasagAme potAnA Azrama pAse rahelI havelIe AvI gayA. yAtrAmAM be mAsa pUrA thayA. vidyAdhara kathAonuM pANigrahaNa jyAre A bAju yamunAtIrethI ghaNA khecararAyo kumArane teDavA AvyA hatA. kumAranI rAha joI beThA hatA. kumAra AvyA ke tarata ja teDuM AvyuM. cAlo ! puNyazALI ! ame tamane levA AvyAM chIe. kumAra-kanakavatI khecararAya sAthe yamunA vanakhaMDamAM gayA. yamunAnA pANI lIdhA, pIdhA. kumAra AvyAnI vadhAI pahoMcI gaI hatI. badhA rAjAo kumAranI sAme sAmaiyAyukata teDavA AvyA. jAnIvAsanA mahele kumArane UtAro Apyo. chaso chatrIsa beTInA pitAe vAta jANI. tarata ja teo paNa kumAranA lagnamAM AvI UbhA. varapakSanuM kAma teoe karyuM. kanyApakSe have lagnanI corI citarI hatI. sAjana mAjana sAthe kumAra jAna laIne, vAjate gAjate varaghoDe caDIne toraNe AvyA. sAsue poMkhI lIdhA. moTAmane mohanajI moMyarAmAM padhAryA. ghaNA utsAha AnaMda sAthe 64 vidyAdhara kanyAonA lagna kumAra sAthe thayA. kanyAdAnamAM vidyAdhara (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 5on Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAe hAthI, ghoDA, hIrA, motI vagere ghaNuM ApyuM. maMgalatura bajAvate kumAra paraNI UtaryA. yamunA tIrethI khecararAya kumArane have potAnI nagarI vijayApura nagare teDI gayA. A pramANe cothA khaMDane viSe soLamI DhALa mahAsukhane mANatAM, kavirAje pUrNa karI. caMdrazekhara rAjakumAra caMpakamALA Adi 64 kanyAo sAthe pANigrahaNa. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 512 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - duhA : caMdra jIsA yasa jhagamage, vasata vijayapura mAMhi, cosaTha tArI zuM . eka vAta jaLakrIDA tyAMhi. /. eka ti sAsu guNAvALI, kuMvarane kahe dharI prema, zatrughare sasaro rahe, nahi choDAvo kema ? terA vaLatu jape kuMvara te, ma dharo duHkha lagAra, haribaLa tijaghara Avaze. maNimUla jama rabAra. all kuMvare zIkhavI dUta mokalyo, dUta gayo tesivAra, zaMkhapUre maNimUla nRpa, pAse karata uccATa sajA suranara jasa kIrti kare, kinnara jaza guNa gAya, bhUyara khecara tuma sama, praName jehatA pAya. paNa haribalanI ADa kanyakA, chappata rAjakumArI, lIlAe varI jehane, teje kiraNa hajArI. ko. zItaLatAe caMdrasama, caMdrazekhara tasa nAma, teNe mujane ihAM mokalyo. karaNa tamAruM kAma. gA. haribaLa rAyane teDIne, tame yalo muja sAtha, caMdrazekhara caraNe tamo, tame paNa thazo sanAtha. to sAMbhaLI maNimUla kopIyo, bolyo parI abhimAna, bALamate - tuja mokalyo, caMdrazekhara tAlana. lA taTa viTazuM pharato phare, jANuM bhase e thAta. paNa have haDakavA hAlIyo, AvyuM maraNa nidAna. //holl dUtane haNavo navi ghaTe, teNe tuM jA sukhamAMhi, jevuM Ave najamAM, tevuM kaheje tyAMhi /11 pAcho AvI dUta te, kuMvarane vAta karaMta, kAne kaDavAM te suNI, sainya sakaLa melaMta. 1ro. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 503 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasarA ucca sALA bahu bhUmi taTinI maLyA, trika *akSauhiNI taTe, jai dIe taMbu 1- akSauhiNI senA pramANa. 21,800 hAthI, 21,800 ratha, 65,400 azva, 1,09,800 pAyadaLa. badhu ekaThAM karavAthI 2,18,000 pramANa eka akSauhiNI senA thAya che. -H dulhA H saMga, uttuMga. ||13|| bhAvArtha : vijayApura vidyAdharanI nagarImAM caMdrakumA2 64 strIo sAthe saMsAra lIlA bhogavI rahyA che. caMdramA jevo kumArano yaza cArekora vistAra pAmyo hato. caMpakamAlA Adi sakhIo, svAmI sAthe koIvAra vanakrIDA karavA mATe gayA che. koI vakhata jinamaMdire jaI sau bhegA thaIne jinezvara bhagavAnanI bhakita karatAM hoya che. kumAranA divaso AnaMdathI javA lAgyAM. kyAM rAta paDI ! kyAM dina ugyo ! te paNa khabara paDatI nathI. eka vakhata guNAvALI sAsu, jamAIne kahe che, he paroNA ! hai jamAIrAja ! kumAra - mA ! bolo, zuM kahevuM che ? guNAvALI - prAhuNA ! caMpakamAlAnA pitA pAse eka vakhata zaMkhapurIno rAjA maNicUDe caMpakamAlA Adi ATheya benonI mAMgaNI karI hatI. tenA uttaramAM 'nA' pADavAmAM AvI. tyAre maNicUDe yudhdha karyuM. azubhanA udaya thakI hAra pAmI. maNicUDa jItI gayo. te potAnA kedakhAnAmAM caMpakanA pitAne pUrI dIdhA. ame tyAMthI ahIM yamunAnA vanakhaMDamAM AvI rahyAM. paNa.. paNa.. tyAM temanI zI vale ? ATaluM kahI guNAvALI gaLagaLI thaI gaI. kumAra - mA ! zAMta thAo ! je vAta hoya te kaho. tamArI IcchA huM pUrI karIza. guNAvALI - ahIM ApaNe sukhamAM. jyAre te kArAgRhamAM saDe che. A vAta mArA aMtarane kIDAnI jema korI rahI che. vedanA sahevAtI nathI. he narottama ! zatru ghare rahelA tamArA sasarAne nahi choDAvo ? ATaluM bolI guNAvatI kumAranI sAme ekITaze joI rahI. kumAra - mA ! ciMtA na karo. huM beTho chuM temane choDAvanAra, tame duHkha na dharo. mAtA ! tame ciMtA na karo. maNicUDa pAsethI hamaNAM huM choDAvI lAvIza. haribaLa rAjA jarUra ApaNA ghare Avaze. yama sarakhuM zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 504 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNicUDanuM ghara ghaDIkamAM huM kakaDabhUsa karI nAkhIza. tyAra pachI kumAre eka dUtane bolAvyo. badhI vAta samajAvI. kumAre dUtane zaMkhapura nagare mokalyo. maNicUDa rAjA rAjadarabAre beThA hatA. nagarajano paNa A sabhAmAM hAjara hatA. dUta zaMkhapurI pahoMcI gayo. rAjA sabhAmAM beTho hato. tenI pAse jaI dUte ADaMbarapUrvaka namaskAra karyA. pratyuttara ApatAM rAjA bolyo - bolo? tamAre zA mATe AvavAnuM thayuM? kaho. dUta - he rAjanuM! devo ane manuSyo jemanI yaza-kIrtinI kathA kahI rahyA che, devAMganAo, apsarAo paNa jenA guNo gIto gAya che. vaLI bhUcara tathA tamArA jevA khecara rAjAo paNa jenA caraNe AvI mastaka jhUkAvyA che. namaskAra karyA che. vaLI haribaLa rAjAnI ATha kanyA, tathA bIjI pada vidyAdhara kanyAo lIlA mAtramAM jemane varI cUkI che, paraNI cUkI che. tejasvItAmAM bIjo sUrya, zItaLatAmAM bIjo caMdra joI lyo. evA amArA caMdrazekhara mahArAjAe vijayanagarathI mane mokalyo che. maNicUDa - lAMbI vAta choDa ! kahe zA kAraNe Avyo che? dUta - he rAjanU! "ribaLa rAjAne je kArAgRhamAM nAMkhyA che temane jaldI bahAra kADhI sanmAnapUrvaka laIne amArA rAjA pAse laI Avo." athavA to mArI sAthe cAlo. "caMdrazekhara rAjAne AvIne caraNe paDo, tame paNa Avazo to sanAtha thazo." dUtanA vacano sAMbhaLI maNicUDa ghaNo kopAyamAna thayo. abhimAnamAM AvI kahevA lAgyo - re ! tAruM bolavAnuM baMdha kara. tuM dUta che mATe avadhya che. bALaka budhdhithI ja caMdrazekhare tane mokalyo lAge che. naTanI jema rakhaDato tAro rAjA game tyAM pharyA kare che. te to nAdAra che. vaLI kUtarAnI mAphaka game tema bhasyA kare che. paraMtu have to tene kUtarAnI jema haDakavA paNa Avyo che. tethI lAge che ke tenuM mota najIka AvI rahyuM che. tene haNAya nahi. jA ! jaldIthI ahIMthI sukhethI cAlyo jA ! tArI najaramAM je Ave te tene jaIne kaheje. tarata sabhAmAMthI dUta nIkaLI gayo. vege vijayApura AvI kumArane maLyo. tyAMnI badhI ja vAta karI. duzmananA kAnane paNa kaDavI lAge te vAta sAMbhaLI. zaMkhapura upara caDAI karavA sainyane taiyAra thavA Adeza Apyo. maNicUDanI vAta para ghaDIka hasavuM paNa AvI gayuM. kumAra yudhdhamAM javA nIkaLyA. tyAre sasarA-sALA, Adi potAnA sainya sAthe kumArane sahAya ApavA doDI AvyA. badhuM sainya bheguM karatAM kula traNa akSauhiNI sainya taiyAra thaI gayuM. zubha divase prayANa paNa thayuM. zaMkhapura nagaranI bahAra UMcI bhUmie paDAva nAMkhyo. taMbu taNAyA. saue tyAM sthiratA karI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 505 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - TALa-sattaramI : (kaDakhAnI ... e dezI.) mukti maMdAra varamALa maulIdhasa, baMdhusa siMdhurA ruddha vikase, bhaTa vikaTa kuMkumA-guNa vatana viSNAlaMkRti zastra pUjaMta nikase.mu. 1 zaMkhapura bhUpa maNimULa pratikULa thai, cAra akSauhiNI sainya leve, Ave niSNa bhaTa viTa raNabhUmie, jhaTa kari roya raNa sthaMbha deve mu //rA maNiyULa sainya raNajIta senApati, caMdrazekhara taNe vijayamalla, hoya senApati hukama bhaTaNa maye, jima taye naTTavA vAdI mallo.mu. ga. bherI kAhala paTaha nA dizi gAjate, vAjate tUTa raNa sUra caDhatAM, baMdI biradAvali bolate Dolate, amala Aroga te subhaTa laDate.mu //4ll hastIe hastI tame tuma rathe tha, khage khagra grahI kuta bhAlA, bANe bANAvaLI, hoya sainye maLI, yuddha cirakALa karatAM yudhALA.mu //po. kSaNa zatre bhujA iM muSTI yudhdha, caraNa caraNe haNe daMta kezA, nakha nakhe mastake sura nara kecatA, mogare bhajatA ratha vizeSA.mu. ko. girizikhara kayuM gadA ghAte gajanI patati, azvane pada grahI khe uchALe, subhaTa mucchita paDyA, vRddha pakSAtile, sajaja thai yudhdha karatAM saphALe.mu. AzA patita pati karI aa tha bhAgate, raNa bhuDuzvara thaI preta nAye, bhAgatuM sainya lahI caMdrazekhara taNuM, sainyapati vijayamala dhanuSa kheMce.mu. sadA sajaja tava sainyabhaTa vIravalayAM dharI, AvatAM dekhI raNajIta us, oya senApati yudhdha karatAM lahI, gagata vyaMtara taNA va tUTemu. |lA sainya nija bhagate, maNimUla uThIyo, zvasura saha caMdrazekhara saroSe, dhAiyo sanmukha tIra takasa grahI, vato maNimULa krodhAbhiveche.mu. 1oll ama priyA ATha yamunA taTe taskarI, taskara jIva letAM na mUkuM. caMdra kahe meM varI tArI thai siMhanI, jaMbukA pApI maraNe na mUkuM. 11 vata krodha bihuM durdhA ratha caDhI, prANahara bANa vacce jhagaMtA, ubhaya bANe karI gagane maMDapa bhayo, avara raNa bhaTTane chAyA tapatA.mu. ||1ro (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) pa0 Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNata maNiyUla tharAdi para baLa tape, vAluM kAMkaLA re; tapI kimatI veLA, caMdra kahe vahiM tApita ayasa goLa kimu, na rahe tRNa puMja gaMjI bharelA.mu. 4/1all bhaTa bhujAsphoTa gaja garlsa hya heSite, tUrya rava vIra hakaka gaganabheda, vIra sihuM ujaLe, sainyapati bihuM tA, eka eka sarvanA ratha uche.mu. 14 raNajIta sai zuM yudhdha karato ciTa, vijayamala sainya paNa naviya thAke, yoga ta ha ratha sthApI mUkyA tA, zatru sainyAdi bhaTa yUDa phAke.mu. 1pa subhaTa nAThA paDyA dekhI maNiyULa, zatarUpa karI kuMvarane vATI leve, kuMvara paNa lakSarupe banI zatagaNA, khaMDa karI bhUta baLidAna deve.mu. //ko caMdrazekhara taNo jaga jasa vistaryo, phUlanI vRSTi karI sura vadhAve, vijaya maMgalarave zaMkhapurI saMcarI, zvasura caraNe jai zira namAve.mu. /1LI tAtajI cAlIye, ghara jai bhALIye, ema kahI hatI zira tAsa sthApe, haribaLa rAyanI ANa vartAvI tihAM, punarapi satya tasa sutane Ape.mu //18ll vijayaDaMkA karI vijayapura AvIyA, sAsue motI thALe vadhAvyA, kheTa bahu kanyakA lAvI paraNAvatA, dakSiNa eNi hukame jamAvyA.mu. l/19ll anyaa AvI kahe devI giloyanA, sametazikhara jatAM kAzI pahotI, nizivaTe duHkhabhare sAMbhaLI maMdira, mAta tuma nArI meM jANI rotI.mu. //raol tenI pAse jai thira karI pUchyuM, tava tuma virahanuM duHkha prakAzya, meM kahyuM mAsa eka mAMhe lA ilA, du: kha ma dharazo ema tihAM jAzuM.mu. ra1 nAme trilocatA huM tuma sutataNI, deza paradeza sAnidhyakArI, ema kahI AvatAM, rotI mRgasuMdarI dekhI, bolAvI AzAye TharI.mu. rara viraha vallabhataNo nArIne duHkha ghaNo, rajanI ti vatta viNa dAha paDato, zaMkara mara kahyo, vaira zivase rahyo, bhrAMtie maLIne kAma taDato.mu. ll ll AvI tumane kahuM Apa sukhamAM paDyA, mAtane tAta melyA, visArI, zIdhruvege calo, pitarane jai malo, putraratna pitarane saukhyakArI.mu. ra4 sAmI DhALa e khaMDa cothe bhaNI, dezI kaDakhAtaNI saga viSamI, zrI zubhavITa suNI citta utkaMThiye, navi visare jAte janmabhUmi.mu. rapa (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa pano thI caMdrazekhara rajano ) Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArano raNasaMgrAma -: DhALa-10 : bhAvArtha : pachI to yudhdhanI nobato gagaDI. zaMkhanAda phUMkAyA. subhaTo yudhdhanA alaMkAro rUpa zastro sajAvavA lAgyA. mukuMTabadhdha rAjAo harSathI jItanI varamALA dhAraNa karatAM hatAM. hAthIone siMdhura lagADatA hatAM. subhaToe kaMku varNanA (lAla varNanA) vastro dhAraNa karyA hatA. baMnenA sainyonA raNayodhdhAo yudhdha karavA mATe taDapI rahyA hatA. maNicUDa rAjA paNa gAMjyo jAya tema nahoto. te paNa cAra akSauhiNI sainya sAthe raNasaMgrAma karavA AvI pahoMcyo. baMnenA subhaToe raNasaMgrAmanA madhyabhAgamAM AvI sthaMbha UbhA karI dIdhA. vaLI raNabhUmi paNa kacaro dUra karI sApha karI dIdhI. zudhdhabhUmi karIne sau potapotAnuM sainya bhUmi upara goThavavA lAgyA. - maNicUDa rAjAno senApati raNajIta sainyane Adeza ApavAno hato. jyAre kumAranA sainyano senAdhipati vijayamala nAme hato. baMne senApati sAmasAmA AvI UbhA. laDAI karavA mATe baMnenA sainyamAM ekI saMgAthe topano dhaDAko thayo. senAdhipatino hukama thatAM subhaToe raNasaMgrAma khelavA mAMDyo. jema vAdImallo nAce tema khelavA lAgyA. bhedI mRdaMganA avAja sAthe, daze dizAo gAjI UThI. nobatanA nAda, vAjIMtronA tura sAthe, sUrya udaya thaye bhayaMkara raNasaMgrAma macyo. baMdIvAno birudAvalI bolatA hatA. subhaTo te sAMbhaLI DolatA hatA. hAthIo hAthI sAthe, ghoDAo ghoDA sAthe, ratho rathanI sAthe, talavArovALA talavAravALAnI sAthe, bhAlAvALA bhAlAvALAnI sAthe, bANezvarI bANavALA sAthe, ema baMne sainyo vacce bhayaMkara ne lAMbA samaya sudhI yudhdha cAlyuM. sainiko laDatAM laDatAM jo zastro khUTI jatAM to potAnA hAthano daMDa karIne paNa laDatA hatA. muSThI yudhdha, pagathI pagane mArIne yudhdha, dAMtathI paNa yudhdha, ekabIjAnA vALa kheMcIne yudhdha karatA hatA. parvatanI zikhara sarakhI gadA, hAthIne mAratAM bicArA paDI jatAM hatAM. vaLI koI koI subhaTa to ghoDAone pagathI pakaDI gaganamAM uchALatA hatA. raNabhUmi upara keTalAye subhaTo haNAyA. keTalAye mUcha pAmyA. te veLAe AkAza thakI gIdhaDA AvI ujANI karatA hatA. lohIthI kharaDAelI bhUmi paNa kAdavavALI thaI cUkI hatI. mUrzita thayelA subhaTone mUcha vaLatI tyAre vaLI pAchA saphALA UbhA thaI yudhdha karatAM hatAM. potAnA rathamAMthI laDavaiyo laDatAM paDI jAya to te ghoDo, potAno ratha laIne raNasaMgrAmamAMthI palAyana thaI jato. vaLI ghaNA laDavaiyAnA mRtadeho joIne vyaMtara-nikAyanA devo, bhUta, preta Adi sau gaganamaMDaLamAM nAcatA hatA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) pan8 Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNicUDanA sainyanA eka sarakhA dhasArAthI caMdrazekharanA subhaTo pAchA haTatA hatA. pAchA haTatA joI maNicUDanA subhaToe bamaNA vegathI humalo karyo. humale sahana na karatAM kumAranA sainyamAM bhAMgaphoDa thaI. subhaTo nAsabhAga karavA lAgyAM. senAdhipati vijayamalle trADa pADI. ane potAnuM dhanuSa kheMcyuM. potAno nAyaka raNasaMgrAmamAM Utarato joI kumAranA badhA ja sainikoe vijayamalla sAthe hallo karyo. vijayamallane Avato joI raNajIta paNa tenI sAme raNamAM Utaryo. bhayaMkara raNasaMgrAma thayo. prathamathI ja dhasAro laI Avela maNicUDanuM sainya thAkyuM. vijayamalla sAme vadhAre vAra TakI na zakyuM. vijayamalle raNajItane paNa ghaNo haMphAvyo. baMne senApatine yudhdha karatAM joI gagane rahelA vyaMtaro paNa AnaMda pAmatA hatA. kumAranA subhaToe raNajItane gherI lIdho. tethI tenA sainiko pAchA haTavA lAgyA. maNicUDe joyuM ke mAruM sainya bhAgI rahyuM che. raNajIta gherAI gayo che. tethI potAno ratha saMgrAmamAM UtAryo. moTI hAka mArI kumArane paNa notaryo. maNicUDane Avato joI kumAra paNa sAme dhasyo. kumAranI sAthe ja sasarA-sALA vagere paNa yudhdha khelavA bhUmi para AvI gayA. tIra-kAmaThA, tarakaza Adi grahaNa karato maNicUDa krodhathI dhamadhamato bolyo - re cora ! mArI ATha priyAne yamunA tIrethI coranI jema haraNa karanAra mahAcora ! tane jIvato nahi mUkuM! Aja to tAre mAthe motanA nagArA vAge che. kumAra -re ziyALiyA! huM to siMha thaIne AThe kanyAne paraNyo chuM. zuM tuM bhUlI gayo ke siMhanA paMjAmAM sapaDAela ziyALa kadI chUTI zakato nathI. he pApI ! tane have jIvato na mUkuM raNabhUmi upara krodhathI dhamadhamatA baMne rAjAo vacce mahAbhayaMkara yuddha thayuM. vacanayudhdhanI sAthe rathamAM rahelA durdhara yodhdhAo zastrayudhdha karatA. have to ekabIjAnA prANane harI le tevA bANo mUkavA lAgyAM. bANonA varasAda thakI gagana maMDaLa chavAI gayuM. sUrya paNa DhaMkAI gayo. bANonA maMDapathI subhaTone jANe chAMyaDo maLyo na hoya; tema gagana maMDape te lAgato hato. baMne mahArathIo ekabIjAne jarAye macaka ApatA nahotA. vaLI maNicUDa bolyo - re! sasarAdinI sahAyathI potAne yodhdho kahevarAve che. paNa kyAM sudhI ! sUryanA tApathI retI kAMkarA kyAM sudhI tape? kumAra - "kharekhara maNicUDa" tuM to mUrkha lAge che. sUryanA ke agninA tApathI lAlacoLa thayela lokhaMDano goLo zuM ghAsanI gaMjIne bALI zakaze? tuM to paththara karatAM paNa vadhAre kaThaNa che. zA mATe gumAna rAkhe che? kumAre paNa maNicUDane tIkhA tamatamatA ja javAbo ApyA. beu pakSe subhaTo maraNiyA thaIne laDatA hatA. hAthanA sphoTa sAthe keTalAka laDatA hatA. hAthIo hathI sAthe, ghoDAo ghoDA sAthe.. harSArava karatA hatA. virahakakanA avAjo gaganane bhedI rahyA hatA. koI koIne macaka ApatuM nathI. senApati paNa potAnA rAjA raNamAM Avelo joI bamaNA vegathI laDato. eka bIjAnA rathane bhAMgatA uchALI rahyA che. raNajIta-vijayamallA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) thI phokhara nI zA) 509 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMnenuM yudhdha paNa ghaNuM lAMbu cAlyuM. chatAM teo thAkatA na hatA. kumAre joyuM ke maNicUDa maraNiyo thaI laDI rahyo che. subhaTo paNa laDe che. zatruno saMhAra ghaNo thato jAya che. yogIe Apela daMDa kaMthA yAda AvI. daMDa hAthamAM laI vidyA bhaNIne potAnA rathamAM mUkI dIdho. deva adhiSThita daMDanA prabhAve zatru sainya upara mAra paDavA lAgyo. daMDano prahAra sahana na karatAM zatru sainya bhAMgavA lAgyuM. kumArano tathA kumAranA sainyano duzmanone mAra asahRA lAgyo. subhaTo dhULa phAMkatA thaI gayA. bicArA subhaTo jIva laIne raNabhUmi choDI nAsI javA lAgyAM. maNicUDe joyuM ke subhaTo have laDI zake tema nathI. pote hAravAnI Toca para che. tethI potAnI vidyAbaLa potAnA so rUpa karIne kumArane gherI lIdho. aneka vidyAne jANanAra kumAre joyuM ke maNicUDe 100 rUpa dhAraNa karyA che. to pote paNa vidyAzakitae eka lAkha rUpa dhAraNa karyA. ane maNicUDanA 100 rUpane gherI vaLyo. potAnA zastra vaDe so maNicUDane haNI yamarAjAne ghare mokalI dIdhA. jyAre zarIranA avazeSone daze dizAmAM rahelA vyaMtarone ujANI karavA mATe pheMkI dIdhA. zatrurAjAthI potAno rAjA haNAyo jANI, raNasaMgrAmamAMthI maNicUDa rAjAnA subhaTo bhAgI gayelA te badhA kumArane zaraNe AvyA. caMdrakumAra mahArAjAno jayanAda bolAvyo. kumArano digvijaya thayo. gauravabharyA vijayathI kumArano yaza jagatamAM phelAyo. devoe kumAranI upara phUlanI vRSTi karIne vadhAvyA. ubhaya sainya sAthe vijayano nAda gajAvatA nagarajano sAthe kumAre zaMkhapurI nagarImAM vAjate gAjate praveza karyo. kArAgRhamAM rahelA potAnA sasarA haribalarAjA pAse pahoMcI gayo. baMdhanamUkta karyA. tarata ja temanA caraNe namaskAra karyA. tyArapachI be hAtha joDI vinaMtI karI - "pitA tulya sasarAjI." Apa padhAro. devI guNAvaLIne virahajALathI bacAvo. A pramANe kahI kumAra haribaLa rAjAne sAthe laI kArAgRhamAMthI bahAra AvyA. hAthI upara besADIne "haribaLa mahArAjAno jaya" nAda pokArI, vAjate gAjate zaMkhapurInI rAjasabhAmAM AvyA. zaMkhapuranA rAjya upara haribaLa rAjAnI ANa vartAvI. gAdI upara maNicUDanA putrane besADyo. haribaLa rAjAnA hAtha nIce khaMDiyA rAjA tarIke jAhera karyo. vijayane varelA kumAre haribaLa rAjAne laIne vijayApura nagare vAjate gAjate praveza karyo. sAsue sAcA motIthI prAhuNA jamAIne tathA patine vadhAvyA. nagarajanoe paNa potAnA rAjAne utsAhathI puSpothI vadhAvyA. kumAranuM apUrva parAkrama joIne mugdha pAmelA vidyAdhara rAjAoe potapotAnI ghaNI kanyAo caMdrakumArane paraNAvI. vaitADhyanI dakSiNa zreNInA nagaro upara kumAre potAnI ANa vartAvI. - kumAra have to nizcita banyo. devalokano devendra je sukho bhogave te karatAM aneka prakAre kumAra sukhone bhogavato potAno kALa vitAve che. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) jANo zA) 510 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI trilocanAno mITho Thapako ekadA kumAra saMdhyA TANe mahelanA prAsAde UbhA hatA. dUra dUra saMdhyA khIlI hatI. te sohAmaNA sauMdaryane nihALatA hatA. raMgaberaMgI vAdaLo jovAmAM magna hatA. tyAM gaganamaMDaLamAMthI eka devI saDasaDATa UtarI AvI. kumAranI sAme AvI UbhI. kumAra to praznabharI najare devIne joI rahyo. paLavAramAM to kumAre devIne oLakhI lIdhI. bIjuM koI ja nahi paNa kumAranI rakSA karanArI dharmabhaginI bena trilocanA devI. trilocanA bolI - "oLakhe che ?' kumAra - he dharmabhaginI "tane na oLakhuM ?" devI - karo cho ? kumAra - deza paradeza jovAmAM majA Ave che. tethI pharyA karuM chuM. bIjAnAM duHkho joI duHkha dUra karavA prayatna karuM chuM. devI ! paNa A TANe Apa ahIM kyAMthI ? devI - sAMbhaLo ! huM sametazikhara yAtrArthe jaI rahI hatI. gaganamArge jatAM ja vacamAM kAzI nagara AvyuM. rAta paDI hatI. nagara uparathI pasAra thatAM moTe avAje raDatI strIno avAja sAMbhaLyo. huM tarata nIce AvI. raDatI strIno avAja mahelamAMthI Avato hato. temanI pAse gaI. te strI te bIjI koI nahi paNa tArI mAtA, rANI ratnavatI. duHkhabharyA divaso kADhatI hatI. meM pUchyuM - 'mAtA' aTANe kema raDo cho ? mane kahe na raDuM to zuM karuM ? mAro caMdra keTalAye varSothI cAlyo gayo che. te to nathI Avyo. paNa teno saMdezo paNa koI Avyo nathI. dIkarAno viraha have mane khamAto nathI. he kumAra ! mA to mane na oLakhe. paNa meM to oLakhI lIdhA, ke A tamArA virahamAM mA raDe che. meM AzvAsana ApyuM. ghaNu samajAvyA. tamArA virahamAM mAtApitA to jhUrI jhUrIne ghaNA duHkhI thaI rahyA che. kumAra ! vicAro. tyAM meM AzvAsana ApatAM kahyuM ke 'mA' tamAro dIkaro kuzaLa che. huM emanI sAMnidhyamAM rahIne rakSA karuM chuM. te to mAro bhAI che. trilocanA nAme huM devI chuM. temanuM rakSaNa huM karI rahI chuM. kumAra - he devI ! tArI parama kRpA thaI. devI - ratnavatI mAne kahIne AvI chuM. tamAro dIkaro jyAM che tyAM huM jAuM chuM. tamAro saMdezo kahIza. eka mahinAmAM laIne AvuM chuM. tame have manamAM du:kha dhAraNa na karazo. raDatImAne zAMta karIne ahIM AvI chuM. tamane to IndranA sukho maLyAM che. pachI mADI kyAMthI yAda Ave ? kumAra sAMbhaLIne manamAM ghaNo hacamacI uThyo. mAtAnI vAta sAMbhaLI duHkhI thayo. zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 511 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI trilocanA kahevA lAgI - he baMdhu! tArI mAtA ja duHkhI che, tema na mAnato bIjA paNa ghaNA duHkhI che. kumAra - vaLI bIju koNa? devI - jarA yAda kara. kone kone kyAM choDI Avyo chuM. mAtA ratnAvatI pAsethI javA mATe nIkaLI tyAM to bIjI strIno raDavAno avAja sAMbhaLyo. tenI pAse pahoMcI to - raDatI bAI bIju koI ja nahi paNa. paNa. jaMgalanI keDIe jIvana TakAvatI hatI. tene tuM je laI Avyo te "mRgasuMdarI." kumAra - mRgasuMdarI? devI - hA! hA! te paNa tArA virahamAM jhUrI rahI che. paraNIne ghare mUkI Avyo. saMbhALa lIdhI? meM tene paNa bolAvI. AzvAsana ApIne AvI. kumAra ! strIne patino viraha ghaNo asahyA hoya che. rAtadivasa jhUrI jhUrIne jAya che. tenA duHkhanI koI sImA nathI. patnIne patinA virahanuM duHkha samuM bIjuM koI moTuM duHkha hotuM nathI. je kAmadeva zaMkara ane harine calAyamAna karyA che. ramaNI strInI bhrAMti thakI kAma naDyo hato, to tame zA hisAbanA? trilocanAnA mIThA ane AkarA ThapakAnA e zabdo sAMbhaLI kumAranuM dila dubhAvyuM. javAba eka paNa na Apato. devInI vAtane nIcuM joIne sAMbhaLe che. trilocanA - kumAra ! UMcu juo. kumAre UMcu joyuM. moDhA parathI tejasvitA osarI gaI hatI. duHkhI thatAM thatAM mAtApitA yAda AvI gayA. mRgasuMdarI paNa AMkha sAme AvI UbhI. vaLI trilocanA bolI - kumAra ! tamane kahuM chuM. Ape to sukha sAhyabI maLatAM mAtApitA, patnIne visArI mUkyA che. paNa nahi cAle. have paradeza pharavuM choDI daIne, vegapUrvaka mAtApitA pAse pahoMcI jAva. jagatamAM kahevAya che putraratna ja mAtApitAnA mahAsukhakArI hoya che. A pramANe cothA khaMDanI sattaramI DhALa "kaDakhA" nI dezIe pragaTa kahI che. kartA puruSa kahe che ke, A DhALa sAMbhaLIne cittamAM dhAraNa karajo ke ApaNA mAtApitA tathA janmabhUmine kyAreya visarI na devA joIe. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 512 Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: duhA : 1. ' zA sAMbhaLI trivayanA vacana, ciMte cita kumAra, huM avinita mAbApane, duHkhAyaka dhikkAra. haribaLa che zvasura ghaNA, meLavI pUche ema, mujane voLAvo tAkIde, pitarane maLIye jema. mAtapitAnI rajA vinA, nIkaLIyo paradeza, putra viyoge pitarane, ahoniza huve kleza, te mATe ame cAlazuM. ma karo ghaDIya vilaMba, ema kahI vara mUhurta lIyuM, maLavAne nija aMba hall ll -: duhA : bhAvArtha devI trilocanAnI vAta sAMbhaLI caMdrazekhara rAjakumAra vicArI rahyA che. re huM keTalo badho naguNo ! janma ApanAra mAtAne bhUlyo. pitAne bhUlyo. avivekI evA mane dhikakAra ho. kumAranuM hRdaya dravI uThya. mAtAnuM vAtsalya yAda AvatAM haiyuM ubharAI AvyuM. bhUtakALa yAda Avyo. raNakSetre hajArone haMphAvanAra caMdrazekharanuM hRdaya mAtAno saMdezo sAMbhaLIne raDI uDyuM. jananI ane janmabhUmi kone na hacamacAve? paLavAra kumAre AMkha mIMcI vicArI lIdhuM. AMkha ughADI joyuM to trilocanA na dekhAI. aMtardhAna thaI gaI. kumAra beTho hato, Ubho thaI gayo. have jaldI mAtApitA pAse javuM che. prAtaHkArya patAvI kumAra, sasarA haribaLa rAjAne tathA badhAne maLIne potAnI vAta karI. kahe che ke have amane jaldI vidAya Apo. guNAvaLIne paNa A samAcAra maLI gayA. vivekI kumAre potAnI mAtA pAse javA mATe potAno nirNaya jAhera karyo. kumArano javAno nirNaya sAMbhaLI rAjaparivAre kumArane rokavA ghaNo Agraha karyo. paNa have kumAra paLano paNa vilaMba karavA taiyAra na hatA. mAtApitAnI rajA vinAno paradeza javA nIkaLI gayo hato. have laganI lAgI ke prathama mAtApitAne maLavuM. pachI bIjAM kAryo hAthamAM levAM. za okhA kAraNo zA) - (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 513 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAre haribaLa rAjAne kahyuM - he rAjana! have amane vidAya mATe vilaMba na karo. mArA mAtApitAnI AjJA vinA paradeza jovA nIkaLyo chuM. tethI teo mArA viyoge ghaNA duHkhI thAya che. vaLI leza paNa karatA haze. huM paNa mArA mAtApitAne maLavA ghaNo ja utsuka chuM. Apa sau jaldI mane rajA Apo, jethI jaldI huM mArA mAtApitAne caraNe jaInAmuM rAjA-rAjaparivAre joyuM ke have kumArane rokavA agharuM kAma che. have na rokAya. zokAtura haiye rajA ApI. javAnI taiyArIo thavA lAgI. prayANa mATe zubhavAra - zubha coghaDiyuM ane zubha ghaDI paNa AvI. -: DhALa-aDhAramI : (sAhelAM ha.. e dezI.) sAhelAM te sAsu have vaDI tIna, bIjI paNa sAsu maLI ho lAla, dIkarIone ema zikhAmaNa detI vaLI, ho lAla //all sAhelAM che, sAsu sasasa seva, pativratA dharma pALajo ho lAla, sA. khesutA tajI garva, tAtanuM kuLa ajuALo ho lAla. rA. sA. zokya sahodarI tulya, jANI raho prIti ghaNe ho lAla, sA. caMdrazekharane ema, sasasa maLI preme bhaNe ho lAla, lall sA. putrI jIvitaprAya, tuma hAthe thApaNa ThavI ho lAla, sA. sahu para dharajo prema, jo paNa paraNo navI navI ho lAla //4 sA. ema kahI bhUSaNa ratna-vastrAdika dIe ho lAla, sA. kuMvara sakaLa strI sAthe, bese jai vimAnamAM ho lAla. pI sA. navazata upara soLa, khecarI paraNI savi maLI ho lAla, sA. akSauhiNI eka sainya, dAsa hasI parikara maLI ho lAla. ko. sA. mokale ThAma ThAma, becara eka daza dAsIyo ho lAla, sA. mRgasuMdarIne gAma, melajo bhUyara tArIyo ho lAla //LI sA. vege kuMvara calaMta-bahula vimAne parivaryA ho lAla, sA. padmapure AvaMta, mRgasuMdarI meLo karyo che lAla. tA. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 514 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA. nija nija maitye maLata, ratisuMdarI A bahu ho lAla, sA. bIjA paNa tiAM rAya, bheTA karI namatA sahu o lAla //. sA. devI visarjI tyAMhi, triloyanA kAzI ghare ho lAla, sA. bharUaya rAya sameta, cAlatA savi aMbare lAla. 1oll sA. kAzIvana pAmata, vadhAmaNI nRpane gai ho lAla, sA. mahasena mukti nareza, AvyA sahu utsuka thai che lola. 11. sA. janakanA tamatA pAya, bhUtaLa kuvarI UtarI che lAla, sA. nayarI vAsasaNI tAma, zaNagArI karI suparI ho lAla. 1ro sA. rAvatI nija mAya, prathama priyA guNasuMdarI ho lAla, sA. suloyanA dIye tAsa, rAbhUSaNa peTI bharI ho lAla. 1all sA. vyi batAvI mahela, trilocatA gai nija ghare ho lAla, sA. zaNagArI gajaratna, besI pumAM saMcare ho lola. 14 sA. nRtya mahotsava sAtha, rAjakacerIe UtaryA ho lAla, sA. vidhAdhara sahu sAtha, jamavAne ghera notaryA ho lAla. 15 sA. jananI caraNa saroja, namatAM kuMvara harakha bhare ho lAla, sA. putrane i AzISa, mAtA zira cUMbana kare ho lAla //1cho sA. vahuro pAya paData, sAsune prathama priyAtaNe ho lAla, sA. nava nava bheTa karaMta, paMthanI vAta sakaLa bhaNe ho lAla. /1 sA. sAsu vahune i mahela, sasarAdikane visarjatA ho lAla, sA. dhanasAgara nijaghera, sarva vadhune teDatA ho lAla. 18. sA. gaNI nija putrI samAna, khaDUsa pAke jamADIye ho lAla, sA. vastrAdika bahumAna, sAsarAvAso bahu dIe ho lAla //lo sA. surapare sukha vilasaMta, ketA kALa gumAvatA ho lAla, sA. sthApI kuMvarane rAjya, mahasena svarge sidhAvatA ho lAla /raoll sA. pUrva vayata saMketa, ravizaMkhate teDAvatA ho lAla, sA. karI maMtrI suradeva, senApati karI sthApatA ho lAla //rI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 515 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA. maMtrI senApati sainya, sAthe daMDa ratana sA. traNe khaMDanA rAya, sA. sthApI soLa paTatArI, sA. sAsune vasI citta, sA. kSaNa eka na rahe dUra, sA. nija hAthe sA. bheLAM jame kare vAta, ratnavatI mRgasuMdarI ho lAla, sA. mAta sutAthI adhika, rAgadazA batI AkarI ho lAla. // 2 // sA. cothe khaMDe eha, bhAkhI DhALa aDhAramI ho lAla, sA. zrI zubhavIra vitoda, guNI saMgata guNIte gamI ho lAla. [6] grahI ho lAla, sAdhI ghera AvyA sahI ho lAla. zIrI khecarI ho lAla, bhUyarI aTha aTha caritra suNI mRgasuMdarI ho lAla. // 3 // lAgyo rAga ati tehazuM ho zaNagAra, sAsu dharAve tehazuM ho lAla, lAla. // 4 // prasthAna -: DhALa-18 : bhAvArtha : jananI ane janmabhUmine namavA mATe javAnI rajA lIdhI. prayANa mATe zreSTha muhUrta paNa AvI gayuM. jyAM jyAM A vAtanI khabara paDI, tyAM tyAMthI sau kumArane maLavA doDI AvyA. prayANanI taiyArIo thaI rahI hatI. vijayApuramAM kumAranI traNa sAsu hatI. jeTalI kheTa kanyAo paraNyo hato te badhAnA mAtApitA paNa sau AvI gayA. sau potAnI putrIone zikhAmaNa ApatAM kahe che ke - he vhAlI putrIo ! tame tyAM jaIne sAsu sasarAnI sArI sevA karajo. vaLI strInuM bhUSaNa zIla che. zIlavratane pALajo. tamArA vratane sAcavatAM tame sau pativratA dharmane paNa pALajo. khecara nagarane choDI bhUcara nagaramAM jaI vasavAnuM che. tethI ame khecara kanyA chIe. te vAta have bhUlI jajo. tamArA pitAnA kuLane ajavALajo. he vatsa ! tamArA svAmInI bIjI strIo ghaNI che. tene tame sau tamArI sagI bahena tarIke rAkhajo, mAnajo. IrSyAbhAva choDI daI ekabIjAnA sukhe sukhI ane du:khe duHkhI thaI rahejo. to tamArI ekabIjAnI zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 516 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prIti vadhaze. vadhAre zuM kahIe? tamArA mAtApitAnA kuLane ajavALajo. tyAra pachI kumArane kahevA lAgyA - he prAhuNA! paradezI kumAra ! tamArA vizvAse amArI vahAlI ane prANapriya dIkarIone soMpI che. emanuM jatana karajo. amArI to A thApaNa, tamAre hAthe soMpI che. amArI badhI dIkarIo upara sarakhI najare jojo. rakhene bIjI paNa navI navI nArIo paraNo to paNa A dIkarIo upara prema jarUra rAkhajo. rakhene visarI na jatA. kumArane paNa A pramANe kahI saghaLA sAsu sasarA kumAranA lalATe kumakumanuM tilaka karyuM. chellI yAdImAM hIrA-mANeka-motInA AbhUSaNo ane alaMkAro ApyAM. sAthe mahAmUlyavAna vastro paNa ApyAM. sahu vidyAdhara parivAranI vidAyane jhIlato kumAra, potAnI badhI ja patnIone laIne vimAnamAM jaI beTho. vijayApura vidyAdharanI nagarImAM kumAra (916) "navaso soLa" vidyAdhara kanyAo paraNyo hato. te badhI ja strIo vimAnamAM pati sAthe jaI beThI. vaLI 1 akSauhiNI senA paNa thaI. dAsa-dAsIono parivAra badho ja judo. parivAra ane senAne paNa judA judA vimAnamAM besADI dIdhA. kumAre jyAM jyAM paraNIne strIo mUkI hatI tyAM tyAM eka vidyAdhara sAthe daza dAsIone mokalIne potAnI paraNelI badhI ja strIone, padmapura nagare laI AvavA mATe ravAnA karyA. daza dAsI sAthe vidyAdharo bhUcara kumAranI strIone laI padmapura nagara tarapha javA ravAnA thayA. kumAre vijayApurathI prayANa karI dIdhuM. vimAnane vegIluM karIne ghaNA vegathI padmapura nagare AvI Utaryo. pagharAjAe moTA sAmaiyA sAthe nagara praveza karAvyo. ghaNA divasothI jhUratI mRgasuMdarIne potAnA svAmIno meLo thayo; ke jenA AnaMdanI avadhi nathI. svAmInI bIjI patnIo sAthe sagI benathI adhika mAnatI svAmInI sevAmAM tatpara rahI. bhUcara kanyAo, je kumAra paraNyo hato te paNa padmapura nagare kumArane bhegI thaI. sau premathI potAnA svAmIne jotI hatI. te paNa strIo potAnA piyaramAMthI moTA kariyAvara sAthe sAsaravAso laIne AvI hatI. kumAre saune saMbhALI lIdhI. tyArapachI mRgasuMdarI Adi badhI strIone sAthe lIdhI. mRgasuMdarI to potAnA svAmInI apAra Rddhi siddhi tathA bahoLo patnI sAtheno parivAra joI harSa pAmI. padmapura nagarathI kumAre bhRgukaccha tarapha javA prayANa karyuM. chatrapati sama vizALa sainyane parivAra sAthe jatAM, kumArane mArgamAM AvatA nagaronA rAjAo kumAranuM svAgata karatAM, namatAM ane moTI moTI bheTa paNa ApatAM hatAM. badhAnA namaskArane jhIlato tathA bheTa sogAdane svIkArato kumAra kanakapura nagare Avyo. jitArI rAjAne tyAM dUta mokalI, samAcAra kumAre ApI dIdhA hatA. jitArI rAjAe sAmaiyA sAthe caMdrakumAra jamAInuM bhavya svAgata karyuM. ratisuMdarIne maLyo. ratisuMdarIne harakhano pAra nathI. svAmInA caraNe namI. mRgasuMdarI-caMpakamAlA-Adi badhI ja strIomAM sauthI moTI bena ratisuMdarIne (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) 510 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sau page lAgyA. ratisuMdarIne laIne caMdrakumAra tyAMthI AgaLa prayANa karyuM. sAsaravAso ghaNo laIne, ratisuMdarI pati sAthe cAlI. dharmabhaginI trilocanA devInuM kumAre smaraNa karatAM devI hAjara thaI. kumAre kAzI dezamAM pitAne saMdezo ApavA mATe trilocanAne ravAnA karI. ghaNA moTA rasAlA sAthe kumAra jananI ane janmabhUmine namavA tathA pitAne bheTavA UtAvaLe jaI rahyo hato. bharUcathI bhRgu rAjAne sAthe lIdhA. bhRgu rAjA Adi sau kumAranI sAthe gaganamArge jatAM kAzI nagaranI bahAra udyAnamAM pahoMcI gayA. kAzI nareza mahasena mahArAjAne, devI trilocanAe vadhAmaNI ApI. putranA AgamananA samAcAra sAMbhaLI mahasena rAjA ghaNo AnaMda pAmyo. trilocanAne vadhAInI bheTa ApI dIdhI. tyArapachI devI trilocanA rAjAnA caraNe namaskAra karI, AjJA laIne vArANasI zaNagAravA cAlI gaI. devIne vaLI daivI zakita zuM bAkI rahe? vArANasI nagarI sAkSAt IndrapurI sama zaNagArI dIdhI. kumAranI mAtA ranavatI tathA prathama priyA guNasuMdarInI pAse trilocanA devI jaI pahoMcI. kAnane priya evA putra tathA patinA AgamananA samAcAra ApIne harSanA puramAM kheMcI lIdhA. trilocanA devIe te baMnene ratnabhUSaNonI peTI ApI. vaLI potAnA baMdhune rahevA mATe divyamahela sAta mALano banAvI dIdho. potAnuM saghaLuM kArya patAvI kumArane maLI potAne sthAne gaI. mAtapitA maLyAM jyAre A tarapha udyAnamAM parivAra sahita caMdrazekharakumAra vimAna thakI Utaryo. udyAnapAlake kAzI nagaramAM AvI mahasena rAjAne putra AgamananI vadhAI ApI. kahe - he mahArAjA ! yuvarAja caMdrazekhara caturaMgI senA sAthe udyAnamAM padhAryA che. rAjAe udyAnapAlakane paNa aicchika dAna ApI vidAya karyo. harSanA AvezamAM atyaMta pulakita thayelA rAjA, yuvarAja putrane maLavA ghaNA utsuka banyA. sAmaiyAnI taiyArI thaI jatAM rAjA udyAna tarapha javA ravAnA thayA. nagarImAM paNa A vAta vAyuvege prasarI gaI. rAjA sAthe prajA paNa potAnA bhAvi rAjAne maLavA javA sAmaiyAmAM joDAI gaI. pitA mahasena zaNagArela gajarAja para besI nagarI bahAra udyAnamAM vegathakI AvI rahyA che. kumAre pitAne joyA. pitAe putrane joyo. gajarAja uparathI rAjA UtarI putranI sAme jAya che. pitAne page cAlIne AvatA joI putra doDato sAme jaI pitAnA caraNamAM jhUkI gayo. nIce namI pitAe putrane Ubho karyo. pitAputra AnaMdamAM AvI bheTI paDyA. A milana ghaNI paLo sudhI cAlyuM. ghaNA varSothI nayana sarovaramAM AzIrvAdanA nIra bharyA hatAM. te nIra AnaMdanA vegathI bahAra dhasI AvyAM. harSanA AMsuthI bApe beTAne (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 518 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navarAvI dIdho. jyAre beTAe e nayana sarovaranA nIrathI bApanA caraNa kamaLano abhiSeka karyo. zaNagArela gajarAja upara pitA-putra - rAjA yuvarAja jaI beThA. ghaNA sAjana mAjana sAthe nRtya karatAM gIto gAtAM sAthe, kumArano nagara praveza thayo. kumArano parivAra paNa eTalo vizALa hato ke nagarano rAjamArga paNa sAMkaDo thaI gayo. managamatA mohana rAjamahelanA AMgaNe AvI UbhA. nagaranI nArIoe motIDe vadhAvyA. rAjakacerIe sau AvyA. sabhA ThaTha jAmI che. maMtrIzvaro Adi rAja parivArathI yukta rAjA siMhAsana para beThA che. harSano pAra nathI. milanano AnaMda mahotsava ujavAyo. sabhA visarjana karI. pitA putra rAjamahelamAM AvyA. senAdhipatie yuvarAjanA rasALAne saMbhALI lIdho. sahune UtaravAnI vyavasthA vagere barAbara karI. kumAra paNa trilocanAe banAvela mahele AvI UtaryA. becara strIo sAthe temaja mRgasuMdarI ratisuMdarI Adi bhUcara strIothI parivarelo kumAra have mAtAne mahele Avyo. mAtA kAganI jema vATa jotI hatI. dIkaro doDato AvIne mAtAne caraNe paDyo. pAchaLa badhI strIoe paNa mAtAnA caraNamAM namaskAra karyA. mAtAe AzIrvAdano varasAda varasAvyo. mAtA putranA mastakane vAraMvAra cuMbanathI navarAvyuM. tyArapachI paDakhe rahelI guNasuMdarI svAmInA caraNamAM namI. tene paNa premathI bolAvIne kumAre UbhI karI. potAnA svAmInI prathama priyA che te ApaNI saunI moTI bena che samajI, bIjI saghaLI kumAranI patnIo guNasuMdarIne paNa page lAgI. sahu sAthe Avela vidyAdhara rAjAo, sasarA, sALA vagerene jamavA mATe mAtAe potAnA mahele harakhabhera notaryA. navavadhUothI yukata kumAra mAnA mahele jamavA padhAryA. mAtAe navavadhUone navI navI bheTo ApavA sAthe premathI jamADyA. bhojana bAda mAtA-pitA putra parivAra saghaLA beThA che ane paradezanI avanavI vAto karatAM, AnaMda killola karatAM hatA. kumAra paNa potAnA pravAsanI saghaLI vAto karavA lAgyo. tyArapachI vidyAdharo je sasarAdi vagere sAthe mUkavA AvyA hatA teone paherAmaNI ApIne sahune vidAya karyA. potAnA mahelamAM kumAra potAnI strIo sAthe rahevA lAgyo. dharmane paNa kyAMye na cUkatA kumAra potAnA upakArIone paNa bhUlatA nathI. nagaramAM vasatA guNasuMdarInA pitA zeTha dhanasAra zreSThIe caMdrazekhara jamAIne, vevAI vevANane tathA potAnI putrI samAna kumAranI navavadhUone jamavA mATe nimaMtryAM. caMdrazekharakumAra sasarAnI havelIe parivAra sahita padhAryA. SaDUsa bhojana jamADyA. prItethI pANI pIrasyA. taMboLa paNa ApyAM. vastrAbhUSaNothI sahu svajanano satkAra karyo. kumAranI patnIonA sAcA arthamAM pitA banyA. tyArapachI dhanasAra kahe che - vhAlI dIkarIo ! tamArA pitA tathA mAtA vagere vegaLAnI vATe che. kumAra tathA pitA mahasena rAjA mAtA ranavatI tamArI saunI mAtApitAnI yAda na Ave te rIte saMbhALa rAkhavAnA che. ame paNa tamArA mAtApitA chIe. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 519 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A nAnI mArI mahUlI tamArA saunuM piyara samajajo. A pramANe kahIne dhanasAre saghaLI kanyAone ghaNo sAsaravAso Apyo. sahune vidAya ApI. rAjyAbhiSeka have kumAra devI mahelamAM potAnI strIo sAthe daivI bhogone bhogavatAM kALa nirgamana kare che. pitAnA mahele Ave che. mAtA pAse Ave che. dararoja mAtapitAne page lAgI pitA sAthe rAjadarabAre jAya che. rAjyanI saMbhALa paNa letAM keTaloka samaya vItI gayo. yuvarAjano rAjyAbhiSeka karavA pitA mahasena rAjAe maMtrIzvara Adi vargane vAta karI. zubhamUhurta jotAM divasa AvI gayo. maMdiromAM mahotsava karIne, kumArano rAjyAbhiSeka karyo. pitAnI AjJAne zire caDAvatAM, pitAnI AjJAnusAre rAjyanA saghaLAM kAryo saMbhALI lIdhAM. mahasena rAjAe potAnA rAjya upara caMdrazekhara mahArAjAnI ANa vartAvI. rAjyamAM sarvatra zAMti chavAI. niSkaTaka rAjyanuM pAlana karavA lAgyA. avirata samayanA vheNamAM mahasena rAjAnuM AyuSya pUru thatAM paralokavAsI thayA. pitAnA svargagamanathI rAjA caMdrazekhara, mAtA ratnAvatI Adi zokathI gherAI gayA. samaya thatAM zokane dUra karI vaLI caMdrakumAre rAjyano kArabhAra saMbhALI lIdho. kumAra potAnA upakArIone bhUlato nathI. paradezamAM pUrve Apela vacanane saMbhArIne kumAre ravizekharane bolAvyo. rAjasabhAmAM tenuM svAgata karI, bahumAna pUrvaka maMtrI mudrA ApI. maMtrIpade sthApana karyo. vaLI suradevane paNa bolAvyo. teno paNa Adara satkAra karI Apela vacana mujaba senAdhipati pada ApyuM. potAnA rAjyane vyavasthita karyA pachI kumAra, maMtrI, senAdhipati tathA sainyane laIne, daMDa tathA kaMthAne grahaNa karIne, traNa khaMDane jItavA cAlyo. jyAM jAya tyAM potAnI AjJAne manAvato, vaLI saghaLA rAjAne namAvato. rAjAo taraphathI judA-judA avanavI bheTa sogAdo letAM. kumAre traNa khaMDa jItyA. pAchA kAzI nagaramAM padhAryA. rAjadarabAra bharAyo. divijaya kumArano traNa khaMDanA adhipati tarIke abhiSeka thayo. vaLI paTTarANI pade - ATha bhUcarI, ATha khecarI, maLI kula 16 rANIone sthApI. jyAre mRgasuMdarI addabhUta caritrathI Azcarya pAmatI sAsu ratnAvatIne mRgasuMdarI ja haiye vasI gaI. mRgasuMdarInI upara apAra premane prIti rAkhatI ratnAvatI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 520 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgasuMdarI sAthe ja bheLA jame. baMne vAto paNa ghaNI ja kare. vaLI kahe che ke mAne dIkarI pratye jeTalo prema hoya te karatAM paNa adhikatara anurAga ane prIti hatI. ratnAvatI jAte ja mRgasuMdarIne zaNagAratI hatI. ghaNA snehathI potAnA hAthe AbhUSaNo ane alaMkAra paherAvatI hatI. kSaNavAra paNa eka bIjAthI alaga paDatA nahotA. ekabIjA vacce prItinI gAMTha majabUta baMdhAI hatI. bIjI vahuvaro upara paNa ranavatIno prema apAra hato. paNa mRgasuMdarInA addabhUta caritrathI tenI upara vadhAre prIti hatI. te prIti ghaNI AkarI ane vahana karAtI hatI. A pramANe cothA khaMDane viSe aDhAramI DhALa kahI, je kavirAja zrI zubhavIra vijaye AnaMdathI kahI te, saMgathI guNavAnane gamI. te gamavA sAthe ja A DhALa pUrNa karI. -: duhA : rAjya niSkaTaka pALato, bahulA varSa gamata, eka dina mALI sabhAzire, Ai vadhAi yiMta 1 vimaLanAtha saMtADIyA, vimaLagati ANagAra, kevalanANI tuma vane, AvyA muni parivAra sI sAMbhaLI rAya vadhAmaNI, dei sajI teNIvAra, haya gaya thazuM nIkaLyA, ramata jJAna bhaMDAra. all sarva vadhUzuM rAvatI, sAmaiyu sajI jAya, kevali caraNa kamI karI, bese yathocita ThAya. 4ll suNavA vAMche dharma nRpa, guru sanmukha suvinIta, sUri paNa tehane dezanA, dIye naya samaya vIta. po (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 521 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAmaNI -: duhA :bhAvArtha - caMdrazekhara mahArAjA potAnA traNa khaMDanA rAjyane niSkaTaka rIte pAlana kare che. sAthe saMsArane bhogavatA kumAranA ghaNA varSo cAlyA gayAM. rAjyanI prajAne sukha-zAMti hatI. koI vAte kayAMye duHkha jovA maLatuM nahotuM. ekadA rAjasabhAmAM beThelA caMdrazekhara mahArAjAnI pAse nagaranI bahAra rahelA udyAnanA mALIe AvIne vadhAmaNI ApI. he mahArAjA! ApaNA udhAnamAM zrI vimaLanAtha bhagavAnanA saMtAniyA (ziSyo) zrI vimalamati sUribhagavaMta ghaNA parivAra sAthe padhAryA che. te zrI vimalamati muni mahAtmA kevaLajJAnI che. kevaLajJAnI samosaryAnI vadhAI sAMbhaLIne romAMcita khaDA thaI gayA che jene, evA caMdrazekhara rAjA mALIne vadhAmaNIno puraskAra ApI vidAya karyo. ane pote tarata ja kevalI bhagavaMtane vaMdana karavA javA taiyAra thayo. parivAramAM paNa saune sAthe AvavA AmaMtraNa ApI dIdhuM. kAzI nagaranI prajAne paNa jANa thatAM sau kAzI udyAna tarapha javA lAgyA. rAjA to hAthI-ghoDA-ratha Adi caturaMgI senAthI yukata sAmaiyA sAthe parivArane laIne gurunA darzana-vaMdanArthe cAlyo. apratipAtI akhUTa jJAnanA bhaMDAra sUribhagavaMta pAse sau AvI UbhA. vidhipUrvaka vaMdana karI dezanA sAMbhaLavAnA bhAve sau vinayapUrvaka potapotAnA yogya sthAne beThA. ratnAvatI rAjamAtA paNa saghaLI vahuvarone laIne mahAmahotsava sAthe upavanamAM AvI. vidhivat vaMdana karI, kevaLInA caraNe namI yogya sthAne sau beThA. dharmarasika kumAre be hAtha joDI vinaMtI karI, he bhagavaMta! saMsArathI pAra pAmavA mATe kRpA karI upadeza Apazo. saunI dharmadezanA sAMbhaLavAnI jijJAsA jANI zrI vimalamati kevalibhagavate upadeza Apavo zarU karyo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 522 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: DhALa-ogaNIsamI : (citta cete re.. e dezI.) prANI! jinavANI suNo, cita ceto ke jJAna dazA diladAra, caturA citta ceto re, mohanI chAke je chakyA, cita, te ane saMsAra catura All saMsAra camajaladhi samo, citta. zrotA tarata vibheda, catura bhUjaLa javalana anila Tu cita. e bhava rasatA che. catura zA niHkAma nirjarA yogathI, cita. vigata pahiMdI jAta, catura nAsA tayata kRti viNa bhamyo, citta. lahI ajJAnatAno ghAta, catura, hall paMcendriya tiri nAskI, citta. parabhave dukhIyA hIna, catura viratihIna gati svatI, citta. lobha viSaya AdhIna, catura //4 daza draSTAMte rohilo, citta. lahI mAnava avatAra, catura. girisarI dupalanA nyAyathI, citta. carama 'dadhinA kinATa catura //po tera mAhika taskara, citta. saMge vaLI pharI, catura suguru misa 'nau lokatAM, cita. ketAM nayata rAya. catura ko. bhaktie guru vayaNAM suNI, cita tava ramaNatA thAya, catura, mithyAtvabaMdha zithila huve, cita. mohato chAka te jAya. catura nA samakita lakSaNa &i dharI, citta. tatvanayI phasaMta, catura deza sarva vrata 'potamAMcita, niraticAre caDhatA catura, tA jJAna zAe jotAM, citta. dekhe hoya te paMtha, catura heyajJeya upoyathI citta. zrAvakane nigraMtha. catura jJAna kriyA ziva sAdhane, cita. paNa kriyA viSa, catura gdha zUnya avidhi tajo, cita. ati pravRtti poSa. catura 1ol nizcaya najara hatha dharI, citta. pALe je vyavahAra, catura svargAdika sukha anubhavI, citta. pAme bhavato pAraka catura //11 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 523 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna zIyala tapa bhAvanA, citta dharmanA cAra prakAra, caturA tehamAM mukhya te dAta che, cita. jJAta dAta aNagAra. catura 1rI jANopayoga kevalI, citta. ziva samaye sAkAra, catura karmano kSaya jJAte huve, citta. jJAtI vaDo saMsAra. catura //all tavavidha puSya gRhasthane, cita. bIje aMge vicAra, catura, azata vasata Adi kahyAM, cita. saMbaMdhI aNagAra caturA 14 jema harivaMda rAjavI, cita dAna supaa dIdha, catura vrata dharI sura sukha anubhavI, yita. parabhava Rdhdhi lIdha. catuTa /1 pUche tRpa tuma mukhe caDhyo, cita. koNa haritada nareza, catura, cauviha vANIe kevalI, citta. detAM tava upadeza. catura. 17ll harivaMdarAya tilakapure, citta. rANI che tasa sAta, catura subhadrAne dhAriNI, cita. lakSmI lIlAvatI vAta. catura 1cho vijayA jayA ne sulocanA, cita. rAyane sahasuM neha, catura, sAte saNIzuM ekada, cita. vanakrIDA gata gehA catura 18 teNe same vanamAM samosaryA, cita. dharmaghoSa sUrirAya, catura paMca sayA parivAra, citta. nRpa bese namI pAya. catura 1 dharma suNI tRpa rIjhayo, cita. samakita zuM vrata bATa, catura raNIyo sAthe uccarI, cita. pUchato teNIvAra. catura 2oll hetuM kiye zyAM tapa kare, cita. sUri bhaNe ariA dhyAna, catura moharAyane mAravA, cita karatAM maMtrI vidhAta. catura ra1 mamatA mAyA tivArIne, cita. tapa tapatA dharI hAma, catura. maNi motI kanakanAM bhUSaNo, cita. sama sthApana tamAma catura //rarI kanakAvali ratnAvali, cita. muktAvali hoya hoya, catura cakravAla ekAvali, cita. siMhavikrIDita hoya. catura so paDimAdhara Aje ghaNA, cita. jaMgama tIrtha eha, catura, sAMbhaLI nRpa bhakti karI, citta. sUri padharAvyA geha. catura //ra4ll (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 524 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSa kanaka caraNe dhare citta. rANIe paNa lakSa sAta, catura paDilAvyA muni pAMcaze, cita. arota vasata bahu jAta. catura //rapI puNya asaMtu bAMdhIyuM, citta. sAdhAraNa sahu sAtha, catura vatamAM visaryA utsave, citta. vaLIyA namI guratAtha. catura cho zrAvakanA vrata pALatAM, cita. jIvahyA karI cita, catura. atithi te supAtrane, cita. saMta dIye bahu nitya. caturaraNa jIva amArI svadezamAM, cita vItyo keTalo kALa, catura Aukhe sahu upanA, cita. sohama svarga vizALa. caturarastA sulocanA thavI svargathI, cita. caMpApurI gugeha, catura putrI muni sAnidha, citta. lIye dIkSA dharI nehA catura raho svI trilocatA te thai, citta. caraNa virAdhaka jeNa, catura, kALAMtara rAjA cyavI, citta. caMdrazekhara tamo teNa. catura. 3oll guNasuMdarI ratisuMdarI, citta. subhadrA dhAraNI jIva, catura caMpakamAlA khecarI, citta. lIlAvatIno jIva. catura 31 lakSmI ne jayasuMdarI, citta. beno rati prIti hoya, catura pAra praznottarI karI, cita. je tame paraNyA hoya. catura. zA kanakAvatI tApasI sutA, citta. thai vijyAno jIva, catura. dekhI tame vana hiMcatI, yita lAgyo raNa atIva. catura. hall parabhava dAtAdika thakI, citta. vidhA Rddhi batAva, catura guramukha suNI sAte lahyA, cita. jAtisamaraNa bhAva. catura. 34 cothe khaMDe DhALa e, cita. ogaNIzamI kahI khAsa, catura, zrI zubhavIra narendrane, citta. pragaTyo jJAna prakAza. catuTa rUpo 1- samudra, 2 - nAvaDI, 3 - nAvaDI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rasa) 525 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezanA -: DhALa-19 : bhAvArtha : kAzI udyAnamAM kevali zrI vimalamati sUripuMgava parivAra sAthe samosaryA. kAzIdezanA mahArAjA caMdrazekhara dezanA sAMbhaLavA beThA che. gurudeve bhavya jIvonA hitanA kAraNe dezanAno prAraMbha karyo. he bhavya prANIo ! anaMta upakArI zrI arihaMta paramAtmAnI vANI sAMbhaLo. sAMbhaLIne tamArA haiyAmAM UtAro. A saMsArathI cetavA jevuM che. jJAnadazA pAmyA pachI A saMsAramAM koI rajhaLatuM nathI. paramAtmAnI vANI dilamAM avadhAro. he caturasujANa ! A mohanIya karmanA chakkAmAM je caDyA che te A apAra saMsAramAM rajhaLI jAya che. chellAmAM chellA sAgara sarakho A saMsAra kahyo che. he zrotAo ! A sAgarathI judA bhedathI rahevA jevuM che. vaLI pRthvI-apa-teu-vAyu-vanaspati, pAMca bheda ekendriyanA jANavA. ni:kAma nirjarAnA yogathI vaLI beIndriya - teIndriya - caundriya - paMcindriyapaNu pAme che. A badhA bhavomAM nAsA(ghrANendriya)nayana(cakSurindriya)-zruti(zrotendriya) vinA paNa ajJAnatAnA kAraNe ghaNA bhavo bhaTakyo. tipaMca-paMcindriya-nArakI vagere parabhavamAM dIna duHkhiyA thaI bhavo pUrA karyA. virati vinAnA devabhavamAM lobhane vaza thaI jIvAtmA potAnuM kalyANa karI zakatA nathI. daza ddaSTAMte durlabha mAnavabhava maLyo. dharmArAdhananI taka A manuSya bhavamAM maLe che. giri nadInA paththaranA nyAye eTale nadI goLa-goLa nyAye karIne game tevo paththara hoya to paNa potAno AkAra choDI daIne, goLAkAra thaI rahe che. tene mATe chelle samudrano kinAro che. tema jIvo paNa saMsArarUpI sAgarano kinAro pAme che. jo temAM mohanA gharanA 13 kAThiyArUpa cora paMjAmAM sapaDAyA to vaLI pAcho saMsAranA cakkaramAM paDI jAya che. mohano saMga choDI je sadgurunI vANI rUpI nAvamAM caDe che te saMsArarUpI sAgara tarI jAya che. gurubhakitae gurunA vacanomAM zradhdhA rAkhI je ramaNatA kare che, teonA mithyAtvanA daLiyAM zithila thaI jAya che. te kAraNe mohanIyanA chakkAmAMthI chUTI sakita pAme che. te samakita yukata jJAna-darzana-caritrarUpa ratnatrayIne sAdhatAM deva-guru-dharma rUpa tatvatrayI pAmI zake che. paramAtmAe be prakAre dharma prakAzyo che. sarvaviratI rUpa sAdhudharma tathA bIjo dezivarati rUpa zrAvakadharma. A baMne dharma rUpI nAvamAM je niraticArapaNe caDhe che te AtmakalyANa karI jANe che. jJAnadazAe jotAM, be prakAre zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa parada Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMtha jue che. heya-zeya-upAdeya thakI zrAvaka ke sAdhu (nigraMtha) bhagavaMto, mokSane sAdhavAmAM jJAna-kriyA thakI sAdhanA kare che. te zivanuM sAdhana che. paNa te kriyAnI aMdara 1. da5, 2. zUnya, 3. avidhi doSa tyajavo joIe. kriyA nirdoSa yukata kare to kalyANa thAya che. baLelA lAkaDA sarakhI avidhithI thatI kriyAne tyajavI joIe. zudhdha kriyA thakI AtmA poSAya che. pUrvabhava vaLI paramAtmAe nizcaya ane vyavahAra be prakAre dharma kahyo. nizcayane hRdayamAM dhAraNa karI, vyavahAra zudhdha pALe te svargAdhika sukhone bhogave che. ane paraMparAe bhavano pAra pAme che. vaLI dharmanI ArAdhanAnA cAra bheda kahyA che. dAna-zIla-tapa ane bhAva. temAM dAnadharma mukhya che. munibhagavaMtone dAnadharma jJAna ApavuM bhaNAvavAnuM vagere che. kevaLI bhagavaMtone jJAna upayogathI hoya che. ziva samaye mokSamAM jAtAM sAkAra upayoga svarUpavAna hoya che. karmano kSaya jJAnathI thAya che. mATe jJAna eja prathama che. A saMsAramAM jJAnI bhagavaMto mahAna kahevAya che. gRhastha nava prakAre puNya upArjana kare che. tenI vAto bIjA aMgamAM batAvI che. azana vasana Adi je kahyA che te azanAdi munine paDilAbhIne dAnadharma sAcave che. je dAnadharmamAM vratadhArI harinaMda rAjA supAtre dAna ApyuM. je dAna thakI moTuM puNya upArjana karI tenA phaLa devalokamAM bhogavI, vaLI bIjA bhavamAM ghaNI ridhdhi pAmyA. dezanAmAM dAnadharmanI vAta upara harivaMda rAjAnI vAta AvatAM caMdrazekhare be hAtha joDI kevalibhagavaMtane pUchyuM - he bhagavaMta ! dAnadharma karanAra harinaMda rAjAnuM nAma Ape kahyuM te harinaMda rAjA koNa? kumAranA saMzayane dUra karavA jJAnI sUribhagavaMta bolyA - he rAjan ! tilakapura nAmanA nagare harinaMda nAme rAjA rAjya karato hato. A rAjAne sAta rANIo hatI. subhadrA-dhAriNI-lakSmI-lIlAvatIvijayA-jayA ane sulocanA. te zIla saubhAgyathI zobhatI hatI. rAjAne paNa A sAteya rANIo upara apAra sneha hato. ekadA sAteya rANIo sAthe harinaMda rAjA vanakrIDA karavA gayA. je vanamAM teo gayA hatA, te ja vanamAM dharmaghoSasUribhagavaMta 500 ziSyonA parivAra sAthe samosaryA hatA. munibhagavaMtane jotAM ja harinaMda AnaMda pAmyo. guru pAse AvI namaskAra karyA. vidhivat vaMdana karyuM. dharma sAMbhaLavA guru pAse beTho. dharma sAMbhaLavAnI rAjAnI IcchA jANI madhura svare sUrizvarajIe vairAgyavAhinI dezanA dIdhI. je dezanA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) pa2 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLI rAjA dharmamAM otaprota thatAM samakita sahita bAra vratone dhAraNa karyA. sAteya rANIoe paNa svAmInI sAthe bAra vrata grahaNa karyA. vaLI rAjAe pUchyuM - he bhagavaMta! tapano hetu zyo? tapa kayA kayA kahevAya? sUrijI - he bhAgyazALI ! tapano hetu moharAyane jItavA mATe che. ane enA maMtra sAdhana thakI ArAdhanA rUpa zrI arihaMta devanuM dhyAna dharavuM joIe. tapa eTale - IcchAno rodha. athavA tRSNAno tyAga. tene tapa kahevAya che. vaLI mamatA mAyAno tyAga karI je hAma bhIDI tapa kare che tenA karmo nAza pAme che. jema zarIra upara maNimANeka-motI sonAnA AbhUSaNo hoya to zarIra zobhe che. temAM vividha prakAranA kanakAvalI, ratnAvalI, mukatAvalI, cakravAla, ekAvalI siMha vikrIDita vagere mahAna tapo kahyA che. je tapanI ArAdhanA harinaMda rAjA tathA sAteya rANIo kare che. he rAjana! AvA mahAna tapa karanAra jaMgama tIrtha samAna ghaNA pratimA dhara AtmAo che. gurubhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne rAjA, dharmaghoSa sUri bhagavaMta Adi 500 munibhagavaMtone potAnA AvAse teDI gayo. potAnA mahele gurune notaryA. gurucaraNa pAdukAnI 1 lAkha sonaiyA mUkI bhakti karI. jyAre prANapyArI sAta rANIoe paNa gurubhaktie sAta lAkha sonaiyA mUkI bhakti karI. tyAra pachI 500 munibhagavaMtonA pAtre azanAdi vahorAvI rAjA sahita sAta rANIoe anaMta akhUTa puNya upArjana karyuM. samUhamAM ATheya bheguM sAdharaNa puNya anaMta bheguM bAMdhyuM, tyAra pachI sUrizvarajIne mUkavA vanamAM rAjA sAthe gayo. vivekI AtmA kayAreya kayAMye viveka cUkatA nathI. 500 muni sahita sUrizvarajIne vanamAM mUkI rAjA nagaramAM pAcho pharyo. have zrAvakanA vratone niraticArapaNe pALato rAjA tathA rANIo potAnuM zeSa jIvana dharmanI ArAdhanAmAM vitAve che. amArI paDaha vajaDAvI rAjyamAM jIvadayAnuM vizeSa prakAre pAlana karAve che. guru upadeza thakI vizeSa prakAre bAramuM atithigrata dravya ane bhAvathakI pALatAM supAtre dAna haMmezAM ghaNuM Ape che. sAdharmika atithino ghaNo satkAra paNa enA dharmapaNAne chAje te rIte karato hato. suMdaratara ArAdhanA karato harinaMda rAjA potAnuM Ayu kSaya thaye chate saudharma devalokamAM deva paNe utpana thayo. sAta rANIomAM je sulocanA paNa svarge gaI. tyAMthI cyavI caMpApurI nagarInA rAjAne tyAM putrI rUpe avatarI. tyAM guru thakI upadeza suNatAM vairAgye thayo. saMyama grahaNa karyo. cAritranI kayAMka virAdhanA thatAM te tyAMthI kALa karI mokSaprAptine badale te devI trilocanA thaI. harinaMda rAjA kAlAMtare dharmanI ArAdhanA karato devalokamAM gayo. tyAMthI AvI te ja tuM caMdrazekhara rAjA thayo. jayAre subhadrAno jIva te tArI guNamaMjarI. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 528 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAriNIno jIva te tArI ratisuMdarI. lIlAvatIno jIva te tArI caMpakamAlA. lakSmI ane jayasundarIno jIva te tArI rati ane prIti. je paMdara praznoe tame jene jItyA hatAM. vijayAno jIva kanakavatI, ke jene vanamAM jotAM vRkSanA jhule jhUlatI joI atizaya sneha utpana thayo hato te kanakavatI. he rAjana! saghaLA parivAre pUrve paNa dharma Adaryo hato pALyo hato, tenA phaLa bhogavo cho. vaLI pUrvabhave paNa dAnAdika thakI puNya upArjana karyuM. je thakI A vizALaRdhdhi tathA vidyAo pAmyAM. gurumukha thakI potAno pUrvabhava sAMbhaLatAM sAteya rANIo jAti smaraNa pAmI. potAno pUrvabhava joyo. A cothA khaMDane viSe A ogaNIsamI DhALa samApta karatAM kavirAja zrI zubhavIravijayajI kahe che ke caMdrazekhara rAjAne dharmanA jJAnano sAco prakAza prApta thayo. temAM tame paNa sau dharma ArAdhanA karI sAco jJAna prakAza pAmo. - duhA : eNIpaTe dai dezanA, jAma rahyo munirAya, tAma narezvara vinave, vinaye praNamI pAya. 1 caraNe dharaNa zakti nahi, mujane suNo mahArAja, ucita karaNa tiNe upassio, jima ravi sIjhe kAja. rA. jJAnI kahe suNa rAjavI, A bhava caraNa na huta, vrata dvAdazavidha pALatAM, vaLI muni zata dIyaMta. all devaloka dazame jazo, sakala dharma sahakAra, teNe pAra paTTarANIyo, te paNa tihAM avatAra. 4 nara sura aMtara bhava karI, sAtame bhave zivalAsa, eNe same mRgasuMdarI bhaNe, bhUpane dharI ullAsa. //po A saMsAra ghavAtALe, nahi sukhano lavaleza, muni sukhIyA saMsArameM, cita vasyo upadeza. ko huM nahi rahuM saMsA, Apo rajA eNe hAya, sAsu rAvatI taNa, AvI ema uccAya. zA ivana che (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) pa29 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUAsuMdarIno saMsAra tyAga -: duhA :bhAvArtha : - A pramANe zrI vimalamati gurubhagavaMte dezanA pUrI karI. tyAre caMdrazekhara rAjA be hAtha joDI vinave che ke - he gurubhagavaMta ! ApanI dezanA ane mAro pUrvabhava sAMbhaLI mana moralo nAcI uThyo. Ape to vairAgyano dhodha vahAvyo. paNa... gurudeva ! hamaNAM cAritra grahaNa karavAnI mArI zakita nathI. chatAM paNa mArA AtmAnuM kalyANa thAya teno upadeza kRpA karIne pharamAvo. gurudeva - he rAjan ! tArA bhAgyamAM A bhavamAM cAritranI prApti nathI. A vacana sAMbhaLatAM rAjA pUMjI uThyo. haiyuM dravita thaI gayuM. gaLagaLo thaI kahevA lAgyo - he gurudeva! Apa maLavA chatAM mAre rakhaDI maravAnuM? gurudeva - nA! nA! rAjana! zrAvakadharmamAM bAra vratonA pAlanathI AtmakalyANa thaze. temAM vaLI munibhagavaMtone azana Adi dAna thakI ghaNuM puNya upArjana karIza. pachI AyuSya pUruM thaye tuM dharmanA zaraNathI dazamAM prANata nAme devalokamAM devapaNe utpana thaIza. tArI paMdara paTTarANIo paNa dazamA devalokamAM sAthe avataraze. tyAMthI cyavI manuSya, vaLI deva, vaLI manuSyapaNuM pAmatAM thakAM sAta bhava karI, sAtame bhave tuM ane paMdara rANIo sidhdhigatine pAmazo. sUrizvarajInA vacano sAMbhaLI rAjA kaIka svastha thayo. ane potAno sAtame bhave vistAra thaze. te jANIne ghaNo AnaMda pAmyo. sUripuMgavanI dezanA suNI mRgasuMdarI vairAgI banI. daDha mana karI, te sabhAmAM rAjA caMdrazekharane kahe - he svAmI ! A saMsArarUpI dAvAnaLa viSe lezamAtra sukha dekhAtuM nathI. tyAgI mahAtmAo ja mahAsukhI che. gurudevanI vANI sAMbhaLI mane viratino pariNAma thayo che. mane have saMsAra uparathI mana uThI gayuM che. sAco vairAgya thatAM A saMsAramAM rahevAnI mArI IcchA nathI. kRpA karIne mane saMyama mArge javAnI rajA Apo. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 530 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAzI nagaranI bahAra udhAnamAM zrI vimalamali kevalI bhagavaMtanI dezanA. zrI caMdrazekhara rAjA, rAjaparivAra, nagarajano sAMbhaLe che. dezanAne aMte rANI mRgasuMdarI dIkSAnI rajA mAMge che. guru mahAtmAnI nizrAmAM, sabhAmadhye ja mRgasuMdarIe rAjA pAse rajA mAMgI. rAjA to mRgasuMdarInI vAta sAMbhaLI tAjuba thaI gayo. kaMIka bole te pahelAM tenI mADI ranavatI, jene mRgasuMdarI upara atizaya rAga hato. te rAjamAtA kahevA lAgI - he mRgalocanI ! (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 531 lI lekhaka zALAno zA Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -H DhALa-vIsamI H(sAhelaDIyAnI... e dezI.) avasara jaba vatsa ! sukomaLa laghuvaye, suNo suMdarI, saMyama kema levAya ? guNamaMjarI, vadana "madanadazane karI suNo, loha caNA ta cavAya. guNa. // 1 // kAcI pAkhe uDavuM, suNo. dharavo merubhAra, taravo aMtima jaLatidhi, suNo. tehavAM mahAvrata cAra. saMyama thaze, suNo. putrAdika parivAra, tume ame tava leizuM, suNo. sAthe saMyama bhAra. mRgasuMdarI kahe sAsune, suNo. kALa bhame tanucchAya, DAbha aNI jaLabiMduo, suNo. sukhamAM vighna kare nahi, ryuM. sAyA paMkhI paNa varSAMsame, su. suMdaratAru saMbala viNa tavi saMcare, guNa. guNa. // 5 // su. paMthe paMthI gamAra, guNa. nizi guNa. // 6 // guNa. tijagRha jAya. guNa. rInA paraspara prema, guNa. tameLo paMkhIto, su. prAtaH daze dizI cAra. jema tIrtha meLe maLe, yu. jana vANijatI cAha, kei ToTo kei lAbhate, su. lei lei paMtha zire pathi maLe, su. kare rAta vase praha uTha cale, yu. teha nivAhe kema. guNa. pIvA mAtApitA suta bAMdhavA, yu. meLo strI bharatAra, guNa. nahi koi koino sagapaNe, su. svArathIyo dhana dhara tArI visAmaNe, su. sajjana Thare ya tanu Akhara elo, su. parabhava zAya saMsAra mAyA kAramI, su. viru viSaya jarA maraNAlkei, su. bhava bhayathI huM ubhagI, baLIyAne avalaMbatA, yu. saMsAra. guNa. llen smazAna, guNa. nidAta. guNa. ll10thI vikAra, guNa. janma zaraNa na ko saMsAra. guNa. // 11 // yu. lezuM caMcaLa taratuM Aya. teha, UtAre sajjana kare zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 532 geha. saMyamabhAra, bhavapAra guNa. guNa. AcI guNa. guNa. // 3 // guNa. guNa. // 4 // guNa. guNa. [1] Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagAi, guNa. nizcaya lahI nRpa sajjanA, yu. guru vaMdI ghara jAya, tIrthAki jaLa lAvIne, su. dIkSAbhiSeka karAya. mRgasuMdarI mAtapitA, su. teDAve teNIvAra, nizakti vege cAlatAM, maiM. sayaNa varga parivAra. sainya sahita UtaryA, putrInuM mAtA maLI, su. mRgasuMdarI kahe mAyate, su. A bhava kerI bhavabhava sagapaNa bahu karyA, su. mAta sutA thI tavAi ? guNa. [16] mAtapitA samajAvIne, mru. AvI sAsu pAsa, aThThAi mahotsava nijagRhe, su. nAya pUjA zubhavAsa. zibikA suMdara racI, su. lagna visa zrIkAra, sAmaMta zeTha paTAvatanI, su. traNaseM kSatrI nAra. gharagharathI utsava karI, mu. caMpakamAlAki ghare, su. mRgasuMdarI zAsanadevI apsarA, s gAve gIta utsAha, sAsu rotI kara dharI, su. besAre zibikAmAMka, zibikAe paravarI, su. jaMgama mohatavela, guNa. guNa. [17] AvI 89101 bharI loka juve raMgarela. mAhe rahe lei tAra, eka arIsA dhAra. bahu aSTa maMgala AgaLa cale, su. upagaraNatI, yu. khecarI do cAmara dhare, d. pUrNa kaLaza jaLa jhArIyo, mu. indradhajA pAvaDI dharAM, mu. laSTi kuta khaDgadharA, yu. mUMgI phaLa tAMbulagrahA, yu. UMcI citra phalaka hAMsIkarA, yu. vINA vAjiMtra gAyanA, yu. su. gaMgAnai rotI mokaLe ghasI dAsa yAmara bhAjana taila morapiccha yogya karI vijayaMta, calaMta. pAsa, suvAsa. cApane jaTA upakaTha. kaMTha. rAjaduvAra, zaNagAra. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 133 vahetAra, dharanAra. guNa. guNa. [13] guNa. guNa. [14] guNa. guNa. [15] guNa. guNa. [18] guNa. guNa. [19] guNa. guNa. // 20 // guNa. guNa. // 1 // guNa. guNa. IssA guNa. guNa. // 3 // guNa. guNa. // 24 // guNa. guNa. // 25 // Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kautukIyA raNa hoMziyA, su. jaya jaya zabda kAMta, guNa. kuMtala haya gaya ratha cale, su. eka saMya aDa savi taMta. guNa. //ko ghaMTa dhvajA toraNadhasa, . su. vAje bahu vAjiMtra, guNa. paNa paNa 'gUDI uchaLe, su. biruda paDhate chAtra. guNa. //raLI sajezvara ibhya talavasa, su. zeTha senApati dUta, guNa. sahagame tha zokyatA, su cAle bhaTa rajapUta guNa. //ra8 ketA nara kara vIMjaNA, . pAtra sAthe rahI pATa, guNa. mukha mAMgalika nA bhaNe, su mRgasuMdarI guNaghATa. guNa. //ra9ll yAcaka dAna atula dIye, su. dhUpaghaTA mahakata, guNa. kaMsa tAla dhUmatA, su. Age vizAla gajaMta. guNa. soil kAzI mAMhe cAlatA, su. jotAM thatAM loka, guNa. karoDIne praNamatA, su. nara nArInA thoka. guNa. 31 sAsune caMpakamAlA, su DhALe cAmara hoya, guNa. kheyara jata mukatAphaLe, su. vadhAvatAM mukha joya. guNa. karo deva devI gaNate juve, su. paNa paravA nahi ThAma, guNa. varaghoDo jai Utaryo. su. jihAM muni mana vizrAma. guNa. Ball rAya zibikAthI UtArIne, su kevalIne vata, guNa. rAvatI gadgad svare, su. kevalIne bhAsaMta. guNa. //4 rAjadhAnI traNa khaMDatI, su. madhya ratna e tAra, guNa. tuma Athe thApaNa ThavI, su. levA caraNa huMzIyAra guNa. sull nija hAthe UtAratI, su. bhUSaNa vastra azeSa, guNa. mahArIkA AvI te lahe, su. detI zubha upadeza. guNa. 3cho veza dIye zAsana surI, su. uccare mahAvrata cATa, guNa. vAsakSepa kare kevalI, su. sAsu AMsudhAra. guNa. //3ii kevalIne ema vInave, su. ihAM raho paMca rAta, guNa. palaka karI nathI vegaLI, su viraha khamyo navi jAta. guNa. /all zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 534 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgasuMdarI caraNe tamI, su caMdrazekhara nRpa sAtha, guNa. koi dvi darzana Apo, su. nRpa vaDe joDI hAtha. guNa. lal sAsu kahe vatsa ! sAMbhaLo, su. tuM he sukumALa, guNa. phUlano bhAra na zira vahe, su. kema vaho merubhAra ? guNa. //xol paNa tuM sihuM pakha ujaLI, su. cotho gurukula vAsa, guNa. dIkSA tuja dukakara nahi, su. paNa muja kIdha nirAza guNa. //4ll tuM niHsnehI thai calI, su. muja tarachoDI hAtha, guNa. jaiza ghera kema ekalI, su. bhojana karuM chINa sAtha. guNa. //4 nigI thai nIkaLyA, su. paNa vase eka vAra, guNa. rAvatI muja sAsune, su. saMbhAro dharI pyAra guNa. //4all A vanamAM nathI AvavuM, su. zatru sama vana eha, guNa. jotI ne rotI vaLI, su vahuvozuM gai geha. guNa. //44o. paNa rati na lahe eka ghaDI, su. jai samajAve narida, guNa. to paNa bhojana nahi kare, su. nAThI nayaNe niMda. guNa. //4pa rAti same cita ciMtave, su. gaI mRgalI vanavAsa, guNa. bhUmi zayana zIta bhojane, su nahi koi sevaka pAsa. guNa. //4cho bALapaNe e guNavatI, su. dukakara sAdhata kIdha, guNa. vRdhyapaNe huM ghara rahI, suM. avasara caraNa na lIdha. guNa. //4cho. lIlAM java ajabhakSaNe, su. sUko gAyane ghAsa, guNa. gAya svasthA sukha bhaje, su. pAmyo chAga vinAza. guNa. //48ll gAya samI mRgasuMdarI, su. phAMzu khAze dhAnya, guNa. svarga taNAM sukha pAmaze, tu huM ajapa duHkha ANa. guNa. //rell saga karI aMte tajI. su. mujane paDo dhikkAra, guNa. ravi udhe bhegI maLuM, su. leu saMyamabhAra. guNa. /5oll ciMtavI rAyane teDIyA, su. kahe suNo muja vAta, guNa. karo sajAi caraNanI, su. ame iAM Aja rAta. guNa. //pa1 (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 535 Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eha ama hukama na pheravo, su surI cho putra sujANa, guNa. gAma vahu sahu jAgIyA, su. parI saghaLe vAta. guNa. //parI prabhAte utsava karI, su mAtAe dIkSA lIdha, guNa. pUrva dIkSita sahu parikare, su. gurue vaDerI kIdha. guNa. //all gurukuLa vAse vicaratAM, su. tapa japa jJAnane dhyAna, guNa. bihuM ja sama samaya kriyA, su. eka surata hoya kAta. guNa. /pajo upazrama zreNie bihuM caDhyAM, su. kALAMtara karI kALa, guNa. sarvArtha sidhdha gayAM, su. pAmyAM sukha vizALa. guNa. papI pa paNa pUraNa Aukhe, su pAmyA prANata svarga. guNa. kevaLI vayane pAmaze, su. caraNa dharI apavarga. guNa. //pako cothe khaDe pUrNa thai, su. vIzamI DhALa rasALa, guNa. zrI zubhavIra vayane hajo, su. ghara ghara maMgaLa mALA guNa. //pachI 1 - mINanA dAMtathI, ra - dhvajAo, 3 - dhULa, 4 - bokaDo. sAsu - vahu, prabhunA mA -: DhALa-20 :bhAvArtha : vairAgI mRgasuMdarInA cAritra levAnA bhAva jANI mAtA (sAsu) ratnAvatI kahevA lAgI - he vatsa ! haju tArI vaya nAnI che. vaLI tAro deha sukomaLa che. he bALA sAMbhaLa! yuvAvasthAmAM praveza hamaNAM thayo che. saMyama zya levAya? he guNamaMjarI ! saMsAramAM praveza hamaNAM karyo che. sukha vilasavAnI veLAe tuM choDI devA taiyAra thaI che. vaLI mINanAM dAMta karI he bALA. lohanA caNA zI rIte cavAya? dIkarI ! saMyama ye paLAya? vicAra kara dIkarI ! mINa jevuM tAru zarIra. saMyama rUpa lokhaMDanA caNA tuM zI rIte cAvIza? vaLI haju tArI vaya nAnI. kAcI pAMkha ja hamaNAM AvI. tyAM to tuM uDavAnI vAta kare. beTA! zI rIte uDAya? meru parvatane mAthe upADavA jevI vAta che. mahAsamudrane taravA jevA, kaThina cAra mahAvrata zI rIte paLAze? tuM samaju che. tane vadhAre zuM kahuM? he (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 536 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vhAlI beTI ! tArI saMyama levAnI veLA thaze tyAre huM rajA ApIza. mAro putra, huM ApaNe sau saMyamane grahaNa karIzuM ane AtmakalyANane sAdhIzuM. ragie CiADA sAsu ratnAvatI rANI mRgasuMdarIne dIkSAnI duSkaLatA samajAve che. ratnavatI mAtAnI vAta sAMbhaLI, vivekI mRgasuMdarI vinayapUrvaka hAtha joDI bolI - "mAtA" yamarAjA sarakhuM A kALacakra, kAyAnI chAyAvatuM sarakhuM mAthe bhamI rahyuM che. DAbha upara rahela pANInA bindunI mAphaka AyuSya caMcaLa che. "mA" sAcA sajjana snehI tene ja kahevAya ke je sukhamAM vidana kare nahi. "mAtA" Apa to samaju ane zANA cho. varSAkALamAM paMkhIo paNa potAne rahevA mATe ghaTAdAra vRkSa upara mALo bAMdhe che. manuSya janmarUpI varSAkALamAM mokSarUpI ghara kema na vasAvI levuM? musAphara musApharImAM paNa sAthe saMbala (bhAnu) rAkhe che. bhAtA viNa jatA nathI. jAya to gamAra kahevAya. tema bhavATavInI musApharImAM AtmAne dharma ja sAcuM saMbala che. te mATe dharma ja karavo jarUrI che. vaLI saMdhyA samaya thatAM vRkSa upara pakhImeLo bhego thAya che. ane savAra thatAM daze dizAmAM cAlyA jAya che. vaLI tIrthanA meLAmAM kaMIka dharmIjano bhegA thAya. ekabIjAnI oLakha thAya. (zrI caMdrazekhara rajAno rAsa) jI haMphokhara daLo ghaNo 53. Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekabIjA prati sAcA snehanA taMtu baMdhAya. temAM koI dhaMdho khoTano kare, to vaLI koI napho kare. napho-khoTa laI laIne sau potapotAnA ghare cAlyA jAya che. jema rastAmAM vaTemArgu maLe to ekabIjA paraspara vAto kare, prema upaje. dharmazALAmAM rAtavAso karI. savAre potapotAnA paMthe cAlyA jAya che. prema lAgaNI ke sneha thayo hoya to ekabIjA zI rIte tenuM vahana kare ? te ja pramANe A svArthI saMsAramAM mAtApitA, putra-bAMdhava, strI-bharathAra, sagAM-saMbaMdhI sahu maLyAM. te rAtavAsI vRkSa uparanA paMkhIvat maLyAM. koI koInuM sagapaNa rAkhatuM nathI. AyuSya rUpa savAra paDatAM daze dizAmAM cAlyA jAya che. jyAre jIvaDo paraloka jAya tyAre, jIve bheguM kareluM dhana gharamAM rahI jAya che. sAthe AvatuM nathI. jiMdagIparyaMta patnIno sneha pALyo hoya to te patnI visAmA sudhI (zerI sudhI) ja sAthe Ave che. pachI te paNa tyAM ja thobhI jAya che. putrAdika sagAM vhAlAM smazAna sudhI ja sAthe Ave che. jyAre lAkaDAnI citAmAM zarIra baLI jaze pachI tyAMthI sAthe koI AvatuM nathI. aMte jIva ekalo ja parabhavanI vATe cAlyo jAya che. 'mA' ! A saMsAranI mAyA kAramI che. viSayo vikArI ane vinAzaka che. janma, jarA (ghaDapaNa), mRtyu rUpa A asthira saMsAramAM A jIvAtmAne koI ja zaraNabhUta thatuM nathI. sAcuM zaraNa dharmanuM che. A bihAmaNA saMsAramAM bhavobhavanA bhayathI huM DaruM chuM. te kAraNe saMsArano tyAga karIza ane cAritrane grahaNa karIza. baLavAnanI bAMya pakaDatAM kAma thAya. tethI ja baLavAna paramAtmAnuM AlaMbana letAM A bhava pAra pamAya. mRgasuMdarIno cAritrane grahaNa karavAno nizcaya che. te jANI rAjA tathA rAjamAtA ratnavatIe gurubhagavaMtanI hAjarImAM dIkSAnI anumati ApI. rAjA parivAra laIne sahu ghera AvyA. mRgasuMdarInI dIkSAnI taiyArIo thavA lAgI. tIrthAdikathI jaLa maMgAve che, ane mRgasuMdarIne abhiSeka kare che. tyArapachI mRgasuMdarIe padmapura nagare mAtApitAne saMdezo mokalyo. dIkSAnI vAta jANI padmarAjA pitA tathA mAtA Adi parivAra vegapUrvaka AvI gayAM. sainya sahita Avela padmarAjAe gaMgA nadInA kinAre sainyane UtAryuM. tyArapachI mAtApitA putrInA AvAse AvyA. putrI mRgasuMdarIne jotAM ja mAtA gaLe vaLagI. chUTA mana thakI raDavA lAgI. pitA paNa raDatAM hatAM. mRgasuMdarI mAtApitAne AzvAsana ApatAM kahe che - 'mAtA' ! A bhavanI ja ApaNI sagAI che. pUrve to ghaNI ghaNI sagAIne sagapaNa karIne AvyA chIe. A mAtA, huM putrI ! vagere temAM navAI zI ? mAtApitAne samajAvI rajA meLavI. vaLI mRgasuMdarI sAsu ratnavatI pAse AvI. potAnA AvAse jinendra bhakita mahotsava ATha divasano maMDAvyo. pUjA-bhakita bhAvanA saMgIta sAthe temaja gIta nAca gAna vagere paramAtmAnA maMdire thavA lAgyAM. dIkSA mATe varasIdAna daIne javA mATe ghaNI suMdara sajAvaTa sAthe zibikA taiyAra karAvI. dIkSAnI zibikA lagnanI taiyArI karatAM aneka prakAre sajAvI hatI. (zrI caMdrokhara rAjAno rAsa 138 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwiecz rANI mRgasuMdarIno dIkSAno varaghoDo. vaLI kAzI nagaranA nagarazeTha, sAmaMta paTTAvALA vagere kuTuMbanI kSatrI kanyAo tathA bIjI strIo maLIne 300 strIo mRgasuMdarI sAthe dIkSA levA tatpara thaI. potAnA AvAsamAM paramAtmAno mahotsava karyo. tyAra pachIno chello zaNagAra sajAvavA lAgI. mRgasuMdarInA dIkSA mahotsavamAM zAsana devIo tathA devalokanI apsarAo dIkSAnA madhura gIto utsAha AnaMdapUrvaka gAya che. dhavaLa maMgala gIto gAtAM sAMbhaLIne sAsu ratnavatI codhAra AMsue raDatI hatI. rotI rotI ratnavatIe mRgasuMdarIno hAtha pakaDI zibikAmAM besADI. zaNagArelI zibikAmAM beThelI mRgasuMdarI varasIdAna ApatI sAkSAt jaMgama mohanavela sarakhI zobhatI hatI. loko paNa A dIkSA mahotsava joIne tyAgadharmanI anumodanA karatAM hatAM. zibikA AgaLa AlekhelA aSTa maMgala cAlatA hatA. dIkSAno bhavya varaghoDo joI loko AnaMda saha anumodanA karatAM hatAM. mahAsukhamAM mhAlatI mahArANI bhogI mRgasuMdarI, yogI thaIne cAlatI nIkaLI. tyAre AnaMda kone na thAya ? dIkSArthInA upakaraNanI chAba paNa sAthe hatI. aMdaroaMdara te chAbane kuTuMbanI strIo laIne varaghoDAmAM pharatI hatI. be (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa 539 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khecarI cAmara vIMjhatI hatI. eka khecarI arIso dharatI hatI. to koI pANInA kaLaza jhAratI hatI. koI khecarI UMcI dhvajA uThAvIne pharakAvatI hatI. to koI dAsI banIne be hAtha joDI namra bhAve cAlatI hatI. varaghoDAnI zobhA apUrva hatI. keTalAka subhaTo hAthamAM lAkaDI, to keTalAka hAthamAM bhAlA to, vaLI koI pAse hAthamAM talavAro paNa camakatI hatI. koI cAmaro laIne vIMjhatA hAramAM cAlatA hatA. koInA hAthamAM dhanuSa bANa zobhatA hatA. keTalAkanA hAthamAM nALiyera, nAgaravelanA pAnAM, to vaLI keTalAka sugaMdhita telanA bhAjano laIne cAlatAM hatAM. hAsya karAve tevA pATiyAmAM citarela citro laIne, vaLI koI hAthamAM morapIMchI laIne cAlatA hatAM. vAjiMtronA nAda sAthe vINAnA sura sAthe varaghoDo cAlI rahyo hato. yogIo, jaTAdhAraNa karanArA RSio, paNa A varaghoDAmAM hatAM. kutUhala jonArAo, vaLI jaya jayano nAda bolAvatA hatA. hAthI-ghoDA-ratha vagere 108 nI gaNatrIe varaghoDAmAM joDAyA hatA. tyArapachI ghaMTArava karanAra, dhvajA toraNane dhAraNa karanArA, vacce vacce vAjiMtro vagADatA hatA. vaLI vacce guDIo paNa uchaLatI hatI. birudAvali bolanArA paNa sAthe cAlatA hatA. pagale pagale gulAla uDADatA hatA. tyArapachI dIkSA mahotsavamAM Avela rAjA-rAjezvaro, zeThiyAo, dhanavAno, senApationA ratha cAlatA hatA. tyArapachI caMdrazekhara rAjAnI bIjI badhI rANIonA ratha vacce cAlatA hatAM. keTalAka hAthamAM vIMjhaNAM laIne cAlatAM, keTalAka pAtro nAca karatA cAlatA hatAM. keTalAka mukhathI mAMgalika zloko bhaNatA hatA. sAjana mAjana ane khecaro vacce caMdrazekhara mahArAjA potAnA ratha sAthe zobhatA cAlI rahyA hatA. rastAmAM yAcakone dAna apAtuM hatuM. mRgasuMdarI dAnamAM cokhA-sopArI ane dravyanI vRSTi karatI AgaLa vadhI rahI hatI. dhIme dhIme varaghoDo kAzI nagaranI zerIomAM thaI, rAjamArge thaI AgaLa cAlI rahyo hato. loko jotAM ane vakhANa karatAM, hAtha joDI praNAma karatAM hatAM. nagaranI nArIo ghaNI bhegI thaI varaghoDAmAM cAlI rahI che. vaLI zibikAnI baMne bAjue sAsu ranavatI tathA caMpakamAlA cAmara DhALe che. vidyAdharonA samUha Thera Thera motIDe vadhAve che. AkAzamAMthI devo ane devIo mRgasuMdarIne jue che. nagaramAM to kayAMye paNa paga mUkavA jeTalI jagyA nathI. eTaluM loka varaghoDAmAM hatuM. Thera Thera bhIDa jAmI che. : ThAThamAThathI cAlato varaghoDo nagaranI bahAra udyAnamAM jyAM munibhagavaMto rahyAM hatAM tyAM AvI Utaryo. rAya caMdrazekhare mRgasuMdarIne zibikA thakI nIce UtArI. pachI sAsu ratnAvatI mRgasuMdarIne laIne gurubhagavaMta pAse sau AvyA. bIjo paNa rAjaparivAra sAthe Avyo. ranavatI have kevaLI AcArya bhagavaMtane be hAtha joDI vinaMtI kare che - he guru bhagavaMta ! (ratnAvatI AgaLa kaMI ja bolI na zakI) gaLuM raMdhAI gayuM. sabhA zAMta hatI. caMdrazekhara rAjAnuM haiyuM bharAI gayuM che. pote eka akSara paNa bolI zakato nathI. thoDIvAra pachI ratnavatI bolI - he gurudeva! traNa khaMDa ke traNa khaMDanI (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 540 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjadhAnI madhye A eka ja mUlyavAna ratna samAna che. ane te A mArI vahAlI thApaNa ApanA hAthamAM soMpu chuM. mane tenI upara atyaMta prema che. premabaMdhane kevI rIte rajA ApuM. paLavAra paNa mane viraha khamAto nathI. chatAM cAritranA mArge jatAM vina kema karAya? e mArA kALajAnI kora che. e mArA ratananuM jatana karajo. - STD 1 / MITI LE T/ zrI kevali bhagavaMtanI parSadA. rANI mRgasuMdarInI pravajyA. tyAra pachI mRgasuMdarI pote ja potAnA alaMkAro, vastrAbhUSaNo UtArIne mahattarIkAne ApyAM. zAsanadevIe sAdhvI verU Apyo. kevali bhagavaMte cAra mahAvrata uccarAvI, vAsakSepa nAMkhyo. AzIrvAdanI saravaNI vahAvI. thoDIvAranI mRgasuMdarI to have sAdhvI vezamAM sajja thaI AvI gayA. ratnAvatI to dhUsake dhUsake rotI hatI. vahuro mAne AzvAsana ApatAM hatAM. mahArAja caMdrazekhara paNa viyoganA AMsu sAratA hatA. thoDIja kSaNomAM duniyAnI mahArANI mRgasuMdarI, have tapasvInI sAdhvI banI. AryA mRgasuMdarIthI oLakhAyA. sAdhvIchaMdamAM jaI beThA. ranavatI ane rAjaparivAra kevali bhagavaMtane vinave che ke - he kupAvanAra ! mRgasuMdarIno viraha khamAto nathI. Apa pAMca divasa vadhAre atre sthiratA karo. tyArapachI sau hirA (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) u okhara jaro ) 541 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivAra mRgasuMdarI pAse AvI Ubho. saue namaskAra karyA. mahArAjA caMdrazekhara to bolI zakatA nathI. chatAM kahe che ke "koIkavAra darzana Apajo." codhAra AMsue raDatI ranavatI bolI - he vatsa! sAMbhaLa! tAro deha sukomaLa che. phUlano bhAra paNa mAthA upara upADI zake tema nathI. to vratanoM meru bhAra kema sahaze? paNa tuM to niHsnehI cAlI nIkaLI. amane saMbhAraje. vatsa! tuM traNa pakSathI UjaLI che. 1. piyara pakSa (pitAno pakSa) 2. mosALa pakSa (mAmAno pakSa) 3. zvasura pakSa (patino pakSa) have cotho pakSa gurukuLavAsa maLyo. dIkSA tAre mATe duSkara na banI. mane nirAza karI. niHsnehI tuM to mane tarachoDI cAlI gaI. have huM ghera ekalI zI rIte jaIza? konI sAthe bhojana karIza. Apa to nIrAgI thaI nIkaLI gayA. paNa varase dahADe ekavAra to jarUra darzana Apajo. ratnAvatI evI mane tArI sAsune jarUra saMbhAraje. have A vana paNa AkaruM lAge che. kayAreya have A vanamAM AvIza nahi. kAraNa have A vana zatru sarakhuM lAge che. pAchI pharatI vAraMvAra jotI, vahuvarone laI rotI rotI ghera AvI. ranavatI ghera AvI. paNa kayAMye sukha pAmatI nathI. mahArAjA paNa udAsa che. rAjamahelamAM zoka chavAI gayo hoya tevI zAMti hatI. vahuvarI mAtAne jamavA mATe kahyuM. paNa jamatI nathI. nariMde pote AvIne mAtAne samajAvI. chatAM bhojana mADI karatAM nathI. AMkhamAMthI nidrA paNa cAlI gaI hatI. divasa to virahamAM pUro thayo. mahArAjA paNa mAtAne samajAvI na zakayA. rAta dhIre dhIre vadhavA lAgI. mAtAne UMgha harAma che. vicAre che mArI mRgalI Aje bhUmie zayana karyuM haze. ThaMDA bhojana lIdhA haze. vaLI Aje to sevA karavA eka dAsI paNa sAthe nathI. bALapaNamAM e ja kharekhara guNavAna hatI. vaLI duSkara sAdhanA AdarI. rAtrie mA vicAratI hatI. re! jIva mane dhikkAra ho ! vRdhdha hovA chatAM huM haju gharamAM paDI rahI. avasara thayo hovA chatAM cAritra na lIdhuM. mane dhikakAra ho. mArI lADalIe laghuvayamAM cAritranA kaThaNa mArge prayANa karyuM. dhikAra ho! meM enI sAthe atyaMta snehanA baMdhano bAMdhyA. chevaTe meM tene choDI dIdhI. nahi. nahi.? huM have tenA vinA rahI nahi zakuM. savAre sUrya udaya thatAM ja mAre cAritra levuM ane tenI bheLI thaI javuM. sArI rAta vicAramAM gaI. nirNaya karI lIdho. saMyama grahaNa karavAno. A pramANe nizcaya karI tarata ja mahArAjA caMdrazekhara putrane bolAvyo. caMdrazekhara jANatA hatA - "mAtA Aje UMghaze ja nahi." ema vicArato Avyo. mAe putrane premathI bolAvyo. mAtAjI kahe - beTA caMdra ! caMdrakumAra to mArI sAme joI rahyA che. mA AgaLa bolI - savAre ame mRgasuMdarIne bheLA thaIzuM. mArI taiyArI karo. ame prabhAte dIkSA lezuM. (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 542 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjamAtA ratnAvatInI dIkSAno varaghoDo. dogcode Illur mAM rAjamAtA ratnAvatIno dIkSA mahotsava (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 543 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI dIkSAnI taiyArI karo. prabhAte dIkSA grahaNa karazuM. caMdra - "mA" zuM vAta karo cho? mA - hA beTA ! AjanI rAta ja ahIM. A mAro Adeza che. sajjana ane DAhyo dIkaro mArA hukamano amala kare. tuM sujANa che. mA-dIkarAnI vAto vahuvAroe sAMbhaLI. rAjamahelamAM sahu raDatAM hatA. mAtAno hukama hato. tethI dIkarAe nA na pADI. ane A vAta vega thakI sArIye nagarImAM paNa saue jANI lIdhI. prabhAte mahAutsave karI mAtAjIe paNa dIkSA lIdhI. pUrvakrama thakI sAsu ranavatI AryAne saghaLAM sAdhvIchaMda parivAramAM vaDerI karI. gurukuLavAsamAM rahI, guru sAthe vihAra karatAM hatA. A baMne AryAo tapa-japa-jJAna-dhyAnamAM potAnuM jIvana temAM otaprota banAvI dIdhuM. baMne sAthe ja tapa japa karatA, sAthe rahI badhI ja kriyA karatA. jANe eka mukha doya kAna joI lyo. baMne saMyamIo ugra tapa karatAM upazama zreNIe caDyA. kALAMtare kALa karI baMne puNyAtmAo sarvArtha sidhdhamAM utpanna thayA. vizALa sukha pAmyAM. ekAvatArI bhava pAmyA. tyAMthI cyavI manuSyabhava pAmI cAritra grahaNa karaze ane sakala karmano kSaya karI sAsu-vahu baMne zivamALa paheraze. jyAre caMdrazekhara rAjA tathA paMdara paTTarANIo potAnuM jIvana dharmamAM vItAvyuM ane AyuSya pUrNa karI prANI nAmanA dazamA devaloke pahoMcyA. kevalI bhagavAnanA vacana thakI sAtame bhave mokSe jaze. A pramANe caMdrazekhara rAjAnA rAsanI vIsamI DhALa sAthe cotho khaMDa pUrNa thayo. je sAMbhaLaze tenA ghare haMmezAM maMgaLa mALA prApta karaze. II zrI caMdrazekhara rAjano rAsa | (zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa) 544 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAsu ratnavatI rANI mRgasuMdarIne dIkSAnI duSkaLatA samajAve che. EJii SATA) @j7 ) ; K : S rANI mRgasuMdarIno dIkSAno varaghoDo La6; )S G 5) ta rAjamAtA mRgasuMdarIno dIkSA mahotsava