Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna zna eka parizIlana 18 lekhikA : sunaMdAbahena vohorA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna H eka parizIlana lekhikA : sunaMdAbahena vohorA prakAzaka : zrI dIpakabhAI ane dharmAbahena zAha, oralAnDo, yu.esa.e. prathama AvRtti : 1983, akSaya tRtIyA, vaizAkha dvitIya AvRtti : 1989, Aso vada 13 trIjI AvRtti : 2015, vaizAkha suda-10 kiMmata : rUA. 125/ prApti sthAna : sunaMdAbahena vohorA 5, mahAvIra sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-380 007, gujarAta. phona : (079) 26589365 samaya : sAMje pa thI 6 zrI dIpakabhAI ane dharmAbahena zAha 582 Ridgeline Run Longwood Florida. 32750. U.S.A. Phone : 407-260-2303 Cell Phone : 407-620-2653 mudra " : sneharazmi kaTArIA (mo) 099254 60435
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAna tIrthaMkara zrI sImaMdharasvAmI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina zAsana prabhAvaka sva.pa.pU. A.zrI bhadraMkarasUrijI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnA AnandalokamAM praveza eka bhAI sokreTisane ghare AvyA, temane maLavA mATe. te vakhate sokreTisa bAgamAM kAma karI rahyA hatA. pelA bhAIe sokreTisane kayAreya joyA na hotA. sokreTisane mALI tarIke samajI temaNe pUchayuM : sokreTisa kyAM che? sokreTise kahyuM : trIsa varSathI sokreTisa (sva)ne oLakhavAno prayAsa karuM chuM, paNa saphaLatA maLI nathI haju. svanI anubhUti te ja dhyAna. vistRta vyAkhyA dhyAnanI AvI thaze. nirvikalpatAnI pRSThabhU para svaguNo ke svarUpanI anubhUti te dhyAna. nirvikalpatAnI pRSThabhU eTalA mATe jarUrI che ke ApaNo upayoga vikalpo bhaNI phaMTAI rahyo che. paramAM rahevAnuM AthI thAya che. - jharaNAne kAMThe koI vyakti beThelI hoya... jharaNAMno khaLakhaLa karato, mITho avAja ene saMbhaLAI zake ema paNa hoya. paraMtu e ja vakhate koI varaghoDo jato hoya ane DholanA joradAra dhamAkAmAM jharaNAnuM saMgIta nahi saMbhaLAya. - varaghoDo dUra jaze ane Dholano avAja saMbhaLAto baMdha thaze tyAre jharaNAnuM saMgIta saMbhaLAze. | tame AnaMdaghana cho ja. AnaMdanuM eka jharaNuM satata tamArI bhItara relAI rahyuM che. paNa upayoga para tarapha haze to...? prabhue eka sarasa vAta ApaNane kahI : beTA ! zarIra rUpI parane laIne tuM beTho che; eTale AhAranAM ne vastranA para pudgalono upayoga
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAre karavo paDaze. mArI AjJApUrvaka parano upayoga tuM karI zake che. paNa paramAM upayoga tAre rAkhavAno nathI. nokarane zeThe kahyuM : pANI lAva to ! nokara pANI levA mATalI tarapha doDaze. e vakhate zeTha to enI pAchaLa nahi jAya ne ? nokaranuM kAma nokara karaze. to, e ja rIte, hAthamAM koLiyo bharAze; moDhAmAM e ThalavAze; zarIranuM yaMtra ApameLe A prakriyA karI le che. to tame tamArA manane (upayogane) tyAM zA mATe mUko ? | hasatAM hasatAM huM ghaNIvAra kaheto houM chuM ke tamAro bharAyelo koLiyo tamArA moDhAmAM ja ThalavAze. e na to nAkamAM jaze ke na kAnamAM ke AMkhamAM. to pachI upayogane tyAM kema rAkho cho ? | tame tamArA upayogane tyAM mUko cho-khAvAnI prakriyAmAM-tyAre e svAdiSTa bhojananAM dravyo pratye Asakti karaze. asvAdu dravyo para arati tene thaze. ene badale, koI stavananI majAnI paMktimAM manane rokI daIe to...? upayogane paramAMthI pAcho kheMcavo e dhyAna mATe atyaMta Avazyaka cIja che. hakIkatamAM, paramAM zuM che ? paramAM kazuM ja tamane kheMce evuM nathI. mAtra anAdinI abhyastatAne kAraNe tame e bAju jAva cho. ekavAra svanI AnaMdamayI duniyAmAM praveza thaI jAya to tame paramAM javAnA nathI. paramAM tame jaI zako nahi. - viduSI sAdhikA sunaMdAbahenanuM A pustaka svanI duniyAmAM pravezavA mATenuM majhAnuM AmaMtraNapatra che. bahu ja saraLa rIte temaNe dhyAnanI vyAkhyA ane dhyAnamAM pravezavA mATenAM mArgonI samajutI ApI che. - A graMthanA svAdhyAya dvArA jijJAsuo AnaMdamaya bhItarI lokamAM praveze e ja maMgaLa kAmanA. -yazovijyasUri dholerA tIrtha phA.va, 11, 2071 tA. 15-03-2015
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaraNAMjali samajavI kaThina che A saMsAranI mAyA, amara nathI rahetI koI jIvananI kAyA'' Ape nircAja prema ane vAtsalyanuM siMcana karI, parivAra rUpI vaTavRkSa ugADayuM. enI zItaLa, zAMta chatrachAyAmAM ame nizcita rahyA. gharasaMsArarUpI velane sneha ane samarpaNathI siMcIne kuTuMbanA sabhyone eka tAMtaNe bAMdhyA. ApanI AMgaLI pakaDI ame jagata jotAM zIkhyA. ApanI vyavahAra kuzaLatA, dharmaprema ane karmaniSThAe parizramane pArasamaNi banAvyo. zrI zaMkhezvara saMgha laIne gayA hatA tyAre ApazrI amane pUjya zrI jaMbUvijyajInA darzanArthe emane zodhatA zodhatA koI nAnA gAmamAM laI gayA hatA. tyAre pUjya zrI jaMbUvijyajIe ApanA mATe kahyuM hatuM ke "A mArA bALapaNanA mitra che. ame laMgoTIyA dosta hatA. ane tArA bApujI eka zreSTha zrAvaka che." I benkanA DIrekaTara, jJAtinA pramukha, sosAyaTInA ceramena ane bIjI aneka saMsthAone Ape jIvanabhara sevA ApI hatI. - A paMcama kALamAM bhagavAna zrI rAma jevuM Adarza jIvana jIvyA. amerIkAnA pravAsa daramyAna ApanA sadgaNonI suvAsa cAre bAju phelAvI te hajI paNa yAda Ave che...Apanu smaraNa ane saMskAra amArA mATe urjAstrota raheze. Apa amArI zakti hatAM ane Ajeya cho. ApanI khoTa koI kALe pUrI karI zakAze nahI. ApanA padacine cAlavAnI prabhu amane zakti Ape... paramakRpALu paramAtmA ApanA divaMgata AtmAne janmojanma parama zAMti ane zAzvata sukhanI prApti karAve eja prArthanA... dIpaka ane dharmI zAha tathA Apano vizALa parivAra
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya pitAzrI maphatalAla vADIlAla zAha janma tA. 07-07-19rara svargavAsa tA. 18-05-2005
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuTuMbanA kabIravaDa samA, snehanA sAgara samA, thAkelAnA visAmArUpa, vaMdanIya mAtuzrIne koTI koTI vaMdana... jaina kuLamAM ApanI kukSIe janma ApI amane bALapaNathI ja jaina dharmanA saMskAra ApI amAruM jIvana ghaDatara karavA mATe Apano khUba khUba AbhAra. savAre taiyAra karI niyamita vidyAzALAmAM pAThazALAmAM bhaNavA mokalyA. vAra tahevAre ane khAsa Apa jayAre kodaLInI khIcaDI banAvatA tyAre pUjya mahArAja sAhebane vahoravA mATe vinaMtI karavA mokalatA ane sAthe ja patAsA poLamAM laI AvavAnuM kahetA te saMskAranI yAda ane suvAsa kayAre paNa jAya tema nathI. ApazrIne bALapaNathI ja dIkSA levAnI bhAvanA hatI te tame gharane ja upAzraya jevo banAvI pUrNa karI. ApaNA paMkajanA baMgalAmAM amuka rUma lagabhaga kAyama mATe sAdhu-sAdhvIjI mATe khullA rahetA ane temano nitya lAbha maLato. aneka sAdhu-sAdhvIjI mahArAja sAheba Apane kahetA "tame amArA dharmanA mA-bApa cho.' aneka sAmAjIka ane Arthika kaThanAI vacce paNa Ape dharma ane saMskAra sadAya rAkhI jIvanane divya banAvyuM. patAsApoLanA bhADAnA gharamAM rUA. 100nI mahInAnI AvakamAM ghara calAvI paMkaja sosAyaTInA baMgalAmAM rahI lAkhkho rUpiyAno vahIvaTa karyo. lodarA jevA nAnA gAmamAM janma laI, amadAvAda AvyA ane tyAMthI amerikA AvI vahune dIkarI samAna sAcavIne saMketa-pArasane dharmanA saMskAra ApyA, ane paradezanA vAtavaraNamAM jaina dharma sAcavIne rahyA. vijApura vIzAzrImALI jJAtinuM maMDaLa ane paMkaja sosAyaTInuM zrI saMbhava jaina maMDaLamAM tathA upAzrayamAM Ape chellA zvAsa sudhI jaina dharmane saMbhALIne sevA ApI. Ape jIvanabhara amane ApyuM che ane Aje paNa ame ApanI pAse mAMgI laIe chIe ApanA AzIrvAda, amIdraSTi ane sadguNono vAraso... paramakRpALu paramAtmA ApanA AtmAne cira zAMti arpe... eja prArthanA. dIpaka ane dharmI tathA Apano vizALa parivAra
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya mAtuzrI lIlAvatIbena maphatabhAI zAha janma tA. 16-06-1923 svargavAsa tA. rapa-12-2000
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhA sumana jIvana evuM jIvyA ke jonArA joyA kare, karma sadA evA karyA ke sahunA hRdayamAM guMjayA kare, raDI paDe che AMkho amArI joI tasvIra tamArI. jIvana evuM jIvyA ke mRtyu paNa zaramAI gayuM, jIvana zreSTha jIvI gayA, sarvatra suvAsa phelAvI, saMbhAraNA saunA dilamAM rAkhI gayA.. paramakRpALu paramAtmA ApanA divaMgata AtmAne janamojanma jaina dharmanuM zaraNuM, parama zAMti ane zAzvata sukhanI prApti karAve e ja prArthanA... dharmI ane dIpaka zAha tathA Apano vizALa parivAra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya pitAzrI kAMtilAla phakIracaMda zAha janma tA. 08-08-1920 svargavAsa tA. 18-01-1985
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ "jIvanarUpI raNamAM mIThI vIraDI eTale mA mA, tuM ja tIrthadhAma, tuM ja jayotirdhAma' ApanI yAda, Apano hasato cahero hajI paNa najara samakSa tAdezya thAya che ane AMkha bhInI thaI jAya che.. Apano mAyALu svabhAva, kuTuMba vatsalatA, koThAsujha, vyavahAra kuzaLatA ane dariyAdilI ApanA hara eka svajanane hara haMmeza yAda raheze. ApanI khoTa kadi pUrAze nahIM. Ape siMcelA saMskAro vaDe ApanA cIMdhyA rAhe cAlavAnI prabhu amane zakti Ape... | Apano AtmA bhavobhava jaina dharmanuM zaraNuM ane zAzvata sukha pAme evI paramakRpALu paramAtmAne prArthanA sAthe amArA badhAnA zata...zata...vaMdana... dharmI ane dIpaka zAha tathA Apano vizALa parivAra
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya mAtuzrI suzIlAbena kAMtilAla zAha janma tA. 20-01-1926 svargavAsa tA. 1ra-08-2010
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAha maphatalAla vADIlAla mANasAvALA parivAra pitAzrI : sva. zrI haragovanadAsa veNIcaMda zAha mAtuzrI : sva. zrI jAsudabena patnI : sva. zrI lIlAvatIbena putra ane putravadhu tathA parivAra : (1) jasavaMtabhAI - bhAnubena bhavyA - gaurAMgakumAra cirAgI - prItezakumAra > viza, mokSa zItala - maulikakumAra > cArmI, lakSa sva. karizmA (2) dIpakabhAI - dharmIbena saMketa - TInA > jIyA, AdhA pArasa - prItI jItendrabhAI - raMjanabena tejasa - Anala - khuza, nIzI tAraka - kIMjala - pahela sva. tejasvI (4) vijyabhAI - razmibena maulika - cAMdanI - satva udita - nirAlI - vihAnA putrI ane jamAI tathA parivAra : sadgaNA - mahezakumAra jIgara - DImpala > harSita bhAveza - nehA - devAMza, Arava bhAvinI - hetalakumAra - dhruvIla (2) jharaNA - mukezakumAra zAlina - pAyala kIMjala - ciralakumAra - dhvanita bena ane bhAI : sva. sunaMdAbena, mahendrabhAI, manubhAI sAsarI pakSa : zAha bhogIlAla hakamacaMda parivAra, lodrA.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAha kAMtilAla phakIracaMda parivAra pitAzrI : sva. zrI phakIracaMda cunIlAla zAha mAtuzrI : sva. zrI caMpA bA patnI : sva. zrI suzIlAbena kAMtilAla zAha putra ane putravadhu tathA parivAra : (1) hemaMtabhAI - dipAlIbena nehA - tejasa - aMjana nIti - pITara - soniyA (2) jayezabhAI - pArUlabena jIgara putrI ane jamAI tathA parivAra : dharma - dipakakumAra saMketa - TInA > jIyA, AdhyA pArasa - prItI bhAI ane parivAra : sva. zrI bIpInabhAI - sva. zrI darzanAbena bIjala - sacInakumAta - devarSI kIjala - sapanakumAra - udAMta nItala - rAjendrakumAra - virAja bena ane parivAra : (1) sva. zrI suzIlAbena - sva. zrI cInubhAI kauzIka, gautama, rITA, rAju (2) sva. zrI nIrubena - sanatakumAra rIpu, nizIta ane niketA sAsarI pakSa : zAha bhogIlAla mANekalAla premacaMda parivAra
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhUtAyogI pUjya AnaMdaghanajI mahArAja
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ - traNa svIkAra : priya dharmAnurAgI kalyANamitra, ApazrIne dhyAna eka parizIlana" pustaka mokalIe chIe te svIkAravAnI kRpA karazojI. mA-bApanuM RNa kAyare paNa, koI kALe, koI rIte ke koI kIMmate cUkavI zakAya nahI. janma ApanAra mA-bApa ane sAco-samyaga dharma batAvI te raste calAvanAra sarve gurUjano je ApaNA dharma mA-bApa che teo ApaNane kAyama, koIne koI rIte, pratyakSa ke parokSa, ApatA ja hoya che. temanA kAyama kadanA jIvana daramiyAna ane te pachI paNa AvA kRpALu, karUNAmaya, mAyALu , ane dayALu mA-bApanA caraNe temanI yAdamAM A pustaka arpaNa karatA ame khUba AnaMda anubhavIe chIe. parama pUjya gurUvarya gurUmAtA bahena zrI sunaMdAbahenano ame aMtaHkaraNa pUrvaka khUba khUba AbhAra mAnIe chIe jeoe 93 varSanI uMmare 198ramAM prathama vAra lakhela pustakanuM ATalA varSonA AdhyAtmika anubhava sAthe ApaNA saunA AtmahIta mATe navuM sarjana karyuM che. pUjya bahenano ane e sarve pUjya gurUjanono ame khUba khUba AbhAra mAnIe chIe jeoe temanA AdhyAtmika anubhavo ane AzIrvacano A pustaka mATe ApyA che. sarve jJAnIoe eka mate batAvyuM che ke "ApaNA sarvenA jIvananuM dheya zAzvata ane svAdhIna AnaMdanI prApti karavAnuM che je AtmadhyAnaAtmajJAna dvArA thaI zake." ' A dhyeya prApta karavA jarUrI sAdhanasAmagrI pUjya bahenazrIe, jeoe 60 thI vadhAre pustakonuM sarjana karyuM che, A pustakamAM khUba khUba parIzrama karIne ApI che. zarUAtanI pA-pA DagalI mAMDIne anaMta dhyeya pAmI zakAya tevo samyaga rAha khUba saraLa ane sacoTa rIte batAvyo che. parama kRpALu paramAtmAne amArI sarvenI prArthanA ke Apa saune A pustaka ApazrInI dhyeya prAptimAM upayogI bane. lI. zAha maphatalAla vADIlAla mANasAvALA parivAra
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ * aMtarano uddagAra * kANuM varSanI jIvana yAtrAne Are, trIsa jevA varSanA gALA pachI, trIjI AvRttinA prakAzana prasaMge A trIsa varSanA gALAmAM ghaNA prasaMgo banI gayA. prastuta pustakanA prakAzana samaye najara samakSa bhUtakALanuM smaraNa thayuM. arthAt pustakanuM lekhana kevA nimitte thayuM ? lagabhaga 1967 thI 1979 sudhI pU. zrI vimalAtAI ThakAra (dIdI)nA sAnnidhyamAM AdhyAtmika sAdhanAno avasara maLyo hato. dara varSe cAreka mAsa Abu ane himAlayanA pradezomAM temanA samAgamamAM mauna sAdhanA thatI. prasaMgopAta A samAgama gauNa thaI gayo. jo ke lagabhaga 1950 thI pU. paMDitajI sukhalAlajI, pU. pAnAcaMdazAha ane pU. pannAlAla gAMdhI jevA mahAnubhAvono paricaya hato eTale adhyAtma jIvananI AkAMkSAnI jhaMkhanA cAlu hatI. temAM vacce bIjA yogo maLyA teno lAbha maLato raheto. vaLI tIrthamAM sAdhanA-mauna mATe javAnuM thatuM hatuM. 198ramAM eka Azcaryajanaka ane AnaMdapUrNa prasaMga banI gayo. eka suprabhAte nakhI taLAva para pharIne pALa para beThI hatI. dUra-sudUra kudaratanI kaLA jotI hatI. tyAM jaMgalo tarapha najara jatAM pU. adhyAtma yogI AnaMdaghanajInA A bhUminA vicaraNanI kaMIka jhalaka manamAM UThI. A yogInA stavanonA paricayane kAraNe yogInA A bhUmimAM avataraNa thayelA dhyAnanI dazAnA kaMIka bhAvo UThayA. citta prasanna thayuM ane pelI dhArA cAlu hatI tethI te ja divase te bhAvo lekhanamAM umaTavA mAMDayA. pachI to roje ja kaMIka lakhAtuM rahyuM ane puNyayoge pustaka rUpe grathita thayuM. vaLI sAmAjika kAryomAMthI kaMIka nivRtti laI IDara ane vaDavAnA zrImad rAjacaMdra kendramAM A sAdhanAnuM sAtatya jALavyuM. tyArapachI 1981thI zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika kendra kobAmAM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya zrI AtmAnaMdajI (sonejI)nuM sAnnidhya maLyuM. jemanA sAnnidhyamAM sAdhanA thatI rahI. temanI preraNAthI saMsthA dvArA A pustakanI prathama AvRtti pragaTa thaI hatI. jemAM zrI haribhAIno ghaNo sAtha maLyo hato. tyArapachI bIjI AvRtti amerIkAnA jijJAsu mitro dvArA prakAzita thaI. A samaya daramiyAna IDara amadAvAdamAM tattvaniSTha sAdhaka pU. zrI gokuLabhAIno samAgama thayo. jemanA saMparkamAM zrI samayasArajI ane anya graMthonuM adhyayana karyuM. temanI pAsethI vyavahAra dharmanI samatulA, nizcayadRSTinI vizeSatA, bhedajJAna jevA UMDA tAttvikabhAvone poSaNa maLyuM. jemAM zuddhadharmanI kaMIka samaja maLI. Aja paryaMta teonA samAgamamAM tAttvikabhAvanAne ane sAdhanAne puSTi maLatI rahI che. vaLI prasaMgopAta 1989mAM kobA sthaLathI nivRtta thaI. manamAM vitarAga mArga anvaye samyagdarzananA bodhanI vAta ghUMTAtI hatI. tethI badhA saMyogomAM sAdhanA thaI paNa prasaMgocita te te sthAno chUTI gayA. te gALAmAM pU. dAdA jeo sonagaDha nivAsI hatA te najIkamAM rahetA hovAthI temanA paricayamAM zrI samayasArajI jevA graMthonuM adhyayana thayuM. te daramyAna 1984mAM sAmAjIka sevAmAMthI pUrNa nivRtta thaI. kacchamAM yAtrA nimitte gaI hatI tyAre AdhyAtmika yogI pUjya AcAryazrI kalApUrNasUrijIno samAgama thayo tyAre teoe teozrI racita navatattvanA bodhano eka pATha karAvyo. jemAM temanI AMtarika labdhino lAbha maLyo ane teoe prakAzita kareluM navatattvanuM pustaka kaMThastha thayuM. tenA anusaMdhAnamAM 1984 thI 89 sudhInI nairobI ane laMDananI satsaMga yAtrAmAM A navatattvanA vargo calAvyA. jene Aja sudhI AvakAra maLyo che. puNyayoge A gALAmAM lagabhaga 1985mAM pU. bhadraMkarasUrijIno samAgama maLyo ane temaNe prathama zrI dharmabiMdu graMthanA AdhAre vItarAga mArgane yogya zrAvakanA 21 guNo sAthe samyagdarzanano bodha Apyo je khUba saMtoSajanaka thayo. vaLI temaNe navatattvanuM saraLa lekhana lakhavAnuM 2
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgadarzana ApyuM. - tyAra pachI 1990 thI pU. A. zrI kalApUrNasUrijIno samAgama 2006 sudhI saghana rahyo. teoe jJAnasAranA pUrNatA jevA aSTakono marmasparzI abhyAsa karAvyo pU. zrI devacaMdrAcArya racita keTalAka stavanano marma samajAvyo. ane tAttvikabhAvanI khUTatI kaDI joDI ApI. temAM temanI AdhyAtmika labdhinA darzana thayA, jIvanamAM dhanyatA anubhavI. Aje paNa te sAtatya jaLavAyuM che. puNyayoge A yAtrA AgaLa vadhatI rahI ane pUjyazrInI upasthitimAM zatruMjaya tIrthamAM temanA sAnnidhyamAM pravartamAna bhaktayogI AcArya zrI yazovijyasUrijIno samAgama thayo. Aja paryata temanA bodhanuM sAtatya maLatuM rahyuM che. A badhA saMyogomAM 1984mAM kobA kendra dvArA pU. zrI sonejInI preraNAthI AphrikA-laMDana satsaMga yAtrA yojAtI hatI. tyAra pachI amerIkAnA jijJAsu zrI viNAbahena ane mahendrabhAI khaMdhAra dvArA amerIkAnI satsaMga yAtrAno prAraMbha thayo. tyAra pachI anya saMghonA AmaMtraNathI satsaMga yAtrA vistAra pAmI. e paMdara varSamAM lagabhaga vIseka jevA sthaLoe navatattvAdi aneka graMthonA svAdhyAya thayA. ane 60 jevA pustakonuM prakAzana thayuM. 2006nA mArA akasmAta pachI mArI paradeza satsaMga yAtrAnuM pUrNavirAma thayuM. tyArathI tyAMnA nikaTavartI jijJAsuo amadAvAda satsaMga mATe AvatA. yogAnuyoga evo yoga maLyo ke svAdhyAyakAra zrI gIrIzabhAI ane suzIlAbenanI preraNAthI thoDA jijJAsuo sAthe AvatA. tethI ame sau pU. zrI yazovijyasUrinI jyAM sthiratA hoya tyAM paMdareka divasa teonA samAgamano lAbha letA. vaLI teozrI khAsa samaya ApIne bodha ApatA te jANe puSkarAvarta megha jevuM banI jatuM. A samAgamano avarNanIya bodhanA puNyodayanuM sAtatya jaLavAyuM che. hajI saunI sAthe mArI sadguru yoganI yAtrA cAle che. jemAM AMtarika, AdhyAtmika, tAttvika ane aneka rIte anubhavAtmaka vikAsayAtrA devagurukRpAe thatI rahI che. vItarAga mArganI tamannA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane sAdhanAnI aMtara keDI kaMDArAtI jAya che. jo ke hajI apUrNa dazA che. caDha-UtaranI bhUmikA che, te svIkArI che chatAM lakSya tarapha anusaMdhAna thayuM temAM teo saunI kRpA che. trIjI AvRttimAM karelI pUrti : pahelI ane bIjI AvRttimAM je paddhati lIdhelI hatI te ja pramANe A AvRttimAM umero karyo che, ane agAunA lekhanamAM kAMka saMkSepa karyo che. chatAM teno marma sAcavIne karyo che. A AvRttimAM A trIsa varSanA gALAmAM nava prakAzita evA graMthonA saMkSepa sAranI pUrti karI che. te te graMthomAM adbhuta rasAyaNa bharyuM che. tenuM sau pAna kare, jIvana sArthaka kare tevI zubhabhAvanA rAkhuM chuM, aMgata rIte jaNAvuM to mane Atmika AnaMdano anubhava te saunA sahakArathI-nimittathI thayo che. AMtarika avasthA viSe lakhavA karatAM zamAvavuM tema mAnuM chuM. tethI uparanI vigata jaNAvI che. vaLI A trIjI AvRttimAM ThIka ThIka umero karyo che kAraNa ke A trIsa varSamAM-temAM ya chellA 25varSanA gALAmAM mahAna AcAryono samAgama ke jemanA upadezathI jIvananA yauvanakALamAM pUjya AcAryonA maLelA samAgamathI maLelA saMskAranI je puSTi thaI zakI na hatI, vItarAga mArganI zraddhA chatAM tenA yogamAM aMtarAya thayA, te vartamAna AcAryonA samAgamathI preraNArUpa ane preraka thayA. vItarAga mArganI keDI para pagaraNa thayuM te puNya yoga ane devagurunI kRpA che. Ama paNa A jIvana devagurunA kRpAmRta, apaMgo ane niHsahAya bahenone vAtsalyabharI keDIe paga mUkavA taka maLelI temAM temanI dUA ane deza-paradeza sau satsaMgIonI zubha bhAvanA-AvA kAraNothI A jIvana naiyA ArAdhananA mArge nirvighne tare che. A kRpA, dUA ane sadbhAvanAnA triveNI saMgama sthAnamAM jIvana naiyA taratI rahI che. devaguru kRpA vaDe temanI AjJAmAM rahI yathAzakti jJAna-zuddha dharmanI ArAdhanA thatI rahe. sau temAM sAtha Ape, lAbha le tevI manokAmanA sAthe rAkhuM chuM. A trIjI AvRttimAM kaMI lakhavAnuM hatuM nahi paNa prastuta pustakane 4
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ punaH prakAzita karavAno dharmabahena ane dIpakabhAIno bhAvabharyo Agraha hato vaLI temAM chellA varSonI sAdhanA e to tamArI jIvanayAtrAno nicoDa che, teno pratyakSa lAbha sthAyI satsaMgIone maLe che paNa amane lekhanamAM Apavo joIe. temanI AvI bhAvanAthI kaMIka lekhana thayuM che. jemAM baMne AvRttino hetu samAvI lIdho che. lagabhaga chellA 30 varSa uparAMtathI mArA nivAse vividha tAtvika graMthonA svAdhyAyanuM AdAna-pradAna thatuM rahyuM che. je Aja paryata cAlu che. dareka saptAhanA lagabhaga 1ra jevA satsaMga svAdhyAyano yoga rahe che temAM tattvArtha sUtra, prazamarati, jJAnasAra, AtmautthAnano pAyo, dravyasaMgraha ane karmagraMtha jevA graMthonuM adhyayana thayuM che. sAlaMbana dhAnanI bhUmikA paNa saue utsAhapUrvaka ArAdhI che teno AnaMda che. prabhu bhakti, sadguru AcAryonA samAgama ane zAstronuM navanIta aMtaraMga avasthAne ajavALatuM rahyuM che te deva kRpA, temAM satsaMgIono sAtha te mArA jIvanavikAsanI kaDIo che. paradezanA satsaMgI mitronI jIvaMta avirata cAhanA aMtaraMga preraNAno strota che. temanA zabdomAM "tame motI verIne gayA cho tene vINIne jIvana sajAvIe chIe. amArA havenA nivRttakALe te saMgrahane caritArtha karavAno lhAvo maLyAno AnaMda anubhavIe chIe." vAstavamAM ghaNA sAdhako A keDIne kaMDArI rahyA che teno AnaMda che. savizeSa A AvRttimAM zrImad rAjacaMdra ArAdhanA kendranA TrasTI maMDaLa vatI pU. zrI zarmiSThAbahenanI saMmati maLI che te mATe AbhArI chuM. trIsa varSa uparAMtanA prastuta pustakanA punaH prakAzananI bhAvanA yukta zrI dharmIbahena ane zrI dIpakabhAI zAha tathA satsaMgI mitronI AbhArI chuM. - sunaMdAbahena
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pAphakathana * -pU. zrI AtmAnaMdajI bhUmikA : sarva jJAnI puruSoe jene AtmAnA kalyANa mATenuM sauthI mahattvanuM aMge kahyuM che tevA dhyAna'nA viSayanuM vizada vivecana karanArA A graMthanuM Alekhana, saMpAdana ane prakAzana thaI rahyuM che te gujarAtIbhASI samasta adhyAtmapremI janatAne mATe prasannatAno viSaya che. ApaNA jIvananuM dhyeya zAzvata ane svAdhIna AnaMdanI prApti karavAnuM che. Avo AnaMda AtmajJAna prApta karyA vinA saMbhavI zakato nathI ane A AtmajJAnanI prApti AtmavicAraNA, AtmabhAvanA ane AtmadhyAna dvArA ja thaI zake che. mATe AtmA, AtmAnuM jJAna ane AtmAnuM dhyAna-A viSayo zAzvata satyanA sarva saMzodhakone sparzatA hovAthI te viSenuM sarvatomukhI jJAna bauddhika ane prAyogika stare pAmavAnI dareka sAdhakane anivAryatA che. A dizAmAM, A kRti sAdhakone thoDAghaNA aMze paNa upakArI thaze to tenA lekhana, saMpAdana ane prakAzanano zrama ame saphaLa gaNIzuM. dhyAnanA viSaya bAbatanuM ajJAna : chellA traNa dAyakAmAM vividha kakSAnA jijJAsu-sAdhakonA paricayano je anubhava thayo tenuM vizleSaNa karatAM eka vAta bahu spaSTapaNe anubhavamAM AvI, ane te e che ke vyaktigata dhyAnano abhyAsa karanArAomAM tema ja sAmUhika dhyAnasAdhanA karAvanArAomAM paNa potAnA viSayanuM sAMgopAMga ane yathArtha jJAna lagabhaga nahIMvat jovAmAM Ave che. A paristhiti kharekhara akuzaLa ane zocanIya che tathA yathArtha jJAnArjananA vividha upAyo dvArA temAM sudhAro thAya te jovAnI pharaja sAcA dhyAnamArganA sau sAdhakonI che. dhyAna viSenuM spaSTa parijJAna na hoya to tenI sAdhanA paNa yathArthapaNe na thaI zake. A graMthanA lekhaka-saMpAdaka mahAna yogIzvaro ane jJAnI vijjanonA prAcIna ane arvAcIna anekavidha graMthono Azraya laI, svayaMspharaNAthI A lekhanakArya kareluM che. temAM temaNe potAnA dIrghakAlIna
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgya ane abhyAsa dvArA prApta thayelA vividha anubhavone paNa joDyA che. yogAnuyoge ghaTita thayelA evA temanA sva-para-kalyANakArI A prema-parizramane sAdhaka-mumukSuo AvakAraze ane temAM rahelAM sattva, tattva ane satyane grahaNa karaze evI bhAvanA che. graMthanI upayogitA ane maryAdA : A graMtha vizALa vAcakavargane upayogI banI zake tevo che. tenI zailI saraLa, sarasa ane dhArApravAhI hovA uparAMta rojiMdA jIvananA dRSTAMtAdithI paNa vibhUSita che. tethI sAmAnya dharmapremI janatA paNa teno amuka aMze AsvAda laI zakaze. dhyAnamAM rasa dharAvanAra vAcakomAMthI prAraMbhika ane madhyama kakSAnA sAdhakone mATe A graMthanuM vAcana vizeSapaNe upakArI nIvaDaze. A graMthanA Ayojana, vAcana ane manana daramyAna tenI keTalIka vizeSatAo lakSamAM AvI che je pratye vAcakamitronuM dhyAna doravAmAM Ave che, ke jethI teone paNa viSayane samajavAmAM, graMthamAM sUcavavAmAM Avela prayogone jIvanamAM utAravAmAM ane graMthanuM mUlyAMkana karatI veLAe yogya dRSTi apanAvavAmAM saraLatA paDaze. (1) graMthanuM mukhya prayojana madhyamakakSA sudhI pahoMcelA dhyAnanA sAdhakone mArgadarzana ane preraNA ApavAnuM che. (ra) viSayanI rajUAtamAM saiddhAMtika dRSTine mukhya na karatAM AdhyAtmika - dRSTine mukhya karI che jethI nAtajAtanA bheda vinA vizALa vAcakavargane te upayogI thaI zake. (3) sAmAnya janasamUha paNa samajI zake ane teno lAbha laI zake te AzayathI sAdI ane saraLa bhASAno upayoga karelo che. (4) pUrvAcAryoe praNIta karelA siddhAMtone bAdhA na Ave tenI sarva sAvadhAnI rAkhI viSayanI rajUAta karI che. paraMtu dhyAnamArgano ane yogasAdhanAno viSaya aneka gUDha rahasyothI bharelo che. AvA viSayane saraLa zailImAM rajU karavAnuM kArya kaparuM che, jethI kyAMka koIka truTi rahevAno saMbhava che. udAra dRSTivALA vidvajjano AvI truTi mATe prakAzaka saMsthAne lakhaze to sAbhAra AgaLanI
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvRttimAM tene sudhArI levAmAM Avaze. (5) dhyAna" viSe vartamAnakALamAM je nirasana kareluM che, temAM mAtra satyanA sthApananI ja dRSTi che. jamAnA pramANe lokone dhyAnanI siddhi "maphata'mAM joIe che to te banI zake nahIM, tenI yogya kiMmata cUkavavI ja paDe tema spaSTapaNe darzAvyuM che. (6) "yoga' (Yoga)nI phezanavALA A jamAnAmAM ghaNA lokone vividha kAraNosara yogasAdhanAmAM rasa che. A viSayanAM vividha pAsAMonuM Alekhana ane spaSTIkaraNa sAtamA svAdhyAyamAM karela che. jenuM vAcana ghaNA vizALa, janasamUhane upayogI, rasaprada ane vicArapreraka hovAthI te vAMcavA khAsa bhalAmaNa che. jeo sAcI dhyAnasAdhanA karavA mAge che temane mATe navamA svAdhyAyamAM darzAvelI sIdhI, sacoTa ane prAyogika sUcanAo khUba ja sahAyaka thAya evI che. vaLI dhyAnanuM mAhAbhya ane te mArganI sAdhanAmAM je utsAhavardhaka preraNA upasaMhAranA svAdhyAyamAM ApI che te paNa nikhAlasa sAdhakavarganA hRdayane sparzI jAya tevI che. dhyAnamArganI sAdhanAmAM jeo bahu AgaLa vadhelA hoya tevA jJAnI virakta sAdhakonI saMkhyA A jamAnAmAM ghaNI thoDI che. AvA sAdhakone mATe jo ke A graMtha mukhyapaNe upayogI nathI. chatAM, temane paNa potAnI adhyAtmadazAnuM mUlyAMkana karavAmAM saraLatA paDe te mATe prAcIna ane arvAcIna mahApuruSo dvArA praNIta vividha graMthomAMthI cUMTI kADheluM uttama dhyAnaviSayaka pAtheya samajI zakAya tevI saraLa bhASAmAM pUrtimAM avatarita karela che. A pUrti be vibhAgamAM vaheMcI che-arvAcIna ane prAcIna. rojabarojanI sAdhanAmAM vizeSapaNe upayogI hovAthI ane saraLapaNe samajI zakAya tevo hovAthI arvAcIna vibhAga pahelo mUkyo che. guNavattAnI ane adhikRtatAnI apekSAe vizeSa hovA chatAM jaTilatAne lIdhe tathA dUravartI kALamAM lakhAyela hovAne lIdhe prAcIna vibhAgane pAchaLa mUkyo che. vividha kakSAnA abhyAsIone ane
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhakone A pUrtimAMthI potAne yogya sArI evI mAhitI, mArgadarzana, preraNA ane cittaprasannatA prApta thaze evI AzA che. potAnA abhyAsapUrNa, zistabaddha ane dharma-sAdhanAthI raMgAyelA sevAparAyaNa ane vidyAparAyaNa jIvananI phaLazrutino thoDo lAbha A graMtha dvArA lekhake AdhyAtmika sAhityanuM prakAzana karanArI A saMsthAne Apyo te badala saMsthAnA saMcAlako vatI tathA tenI sAhitya prakAzana samiti taraphathI temano aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnIe chIe ane temanI sabhAvanA saMsthAne bhaviSyamAM paNa maLatI raheze tevI bhAvanA bhAvIe chIe. 3 zAMtiH - mukunda sonejI hAla : saMta AtmAnaMdajI zrI AdhyAtmika sAdhanA kendra, kobA. -- ---- --- -- --- -- -- --- -- * hArdika abhivAdana * 1990mAM mArI amerIkAnI satsaMga yAtrAno prAraMbha thayo te daramyAna vividha sthaLoe satsaMga svAdhyAya yojAtA hatA. te pramANe oralAnDo sITImAM zrI dharmabahena, dIpakabhAI ane anya mitronA sahakArathI svAdhyAya Ayojana lagabhaga dasa varSothI thatuM rahyuM. akasmAtane kAraNe amerIkAnI satsaMga yAtrA para niyaMtraNa AvyuM. paraMtu mitroe satsaMgano Adara jALavI rAkhyo. ane teo bhArata AvatA tyAre aMtaranA AdarapUrvaka saMparka rAkhatA. dharmIbahena ane dIpakabhAI temAM kharA. 2015mAM bhArata AvyA ane temaNe A pustaka prakAzananI savizeSa baMnenA mAtA-pitA smaraNArthenI zubhabhAvanA raju karI. meM saharSa svIkArI ane prastuta pustaka trIjI AvRtimAM prakAzita thayuM. te mATe temanuM hArdika abhivAdana karuM chuM. pustaka prakAzanamAM hAla sAdhanA kendra kobAnA uttarAdhikArI zrI zarmiSThAbahena tathA saMsthAnA TrasTImaMDaLanI saMmati maLI che mATe hArdika prasannatA anubhavuM chuM. - sunaMdAbahena
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 1 31 . 155 * anukramaNikA : 1. dhyAna eka parizIlana - maMgaLa prAraMbha. 2. dhyAnanA sAdhake bhramamukta thavuM ... ...... .......... 29 3. jainadarzanamAM dhyAna ................................................. ... 41 4. samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa dhyAna. . ... 5. manaHzuddhi ane svanirIkSaNa . ... 79 6. dhyAnamArgamAM cittasthiratA ............................................................. 101 7. mokSa pratye pravartana e yoga che ........ ... ......... 113 8. dhyAnanuM rahasya ......... ************** 121 9 dhyAnapravezanI bhUmikA - abhyAsa...... . .... 10. pUrti vividha graMthono akSarazaH saMkSipta svarUpa........................... 145 * dhyAna vicAra vivecanakAra A. zrI vijayakalApUrNasUrijI . " 145 * pU. pacAsajI zrI bhadraMkara vijya racita "AtmautthAnano pAyo" graMthamAMthI dhyAna dhyAna zataka - saMskRta TIkAkAra A. zrI haribhadrasUrIzvarajI .. ..... ... ... 161 dhyAna ane kAyotsarga - pravartamAna pU. A. yazovijayasUrijI ... 163 zrI yazovijayaupAdhyAyajI kRta "jJAnasAra'mAMthI udbhUta dhyAna aSTaka * zrImad rAjacaMdrajI praNIta vacanAmRta graMthamAMthI udbhUta dhyAnanuM bodhamaya svarUpa................... . 17pa zrI vijayakesarasUrijIkRta dhyAnadIpikA'mAMthI udbhUta jainadarzanamAM nirdiSTa dhyAnayoga . * munizrI amarendravijyajIkRta "AtmajJAna ane sAdhanApatha'mAMthI udbhUta dhyAnasAdhanAnI vivadhi zreNio .... * DaoN. zrI sonejIkRta 'sAdhanA-sopAna'mAMthI saMkalana............ .............. 190 * prAcIna digaMbara pUrvAcAryono dhyAnasAdhanA viSayaka uttama bodha . 191 * zrImad haribhadrasUrIzvarajIviracita yogadaSTisamuccayamAMthI udbhUta yogasAdhanA viSayaka koTho................. * yoga vize maharSi pataMjali.... ....................... * kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya racita yogazAstramAMthI .... * sthAnAMtara dazAmAM upayogI bAra bhAvanA 11. upasaMhAra 1 74 * 178 * 187 193 kAzamAMthI ................. * 203 . . 206 ra 11 30
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. dhyAna eka parizIlana viSayanI gahanatA : dhyAna e mAnavajIvananI uccatama bhUmikA che, sarvocca kakSAnI sAdhanA che. mAnavajIvanamAM teno strota vaheto thAya, mAnava duHkha ane karmakalezanA bhArathI haLavo bane ke mukta thAya, te mATe dhyAnamArganuM jIvanamAM agatyanuM sthAna che. te koI manoraMjana ke gatAnugatika kriyA nathI. anAdithI prApta vinazvara deha ane dunyavI sukhothI, tRSNAthI upara UThI mAnava AtmalakSe daDha saMskAro grahaNa karI pAvana bane te mATe dhyAna e uttama sAdhana che. dhyAnamArganI sAdhanAne asAdhAraNa gaNI puruSArthahIne thaI upekSA karavA jevuM nathI, ane sAdhAraNapaNe koI kutUhalavaza karavAnI kriyA che tema mAnI, ke AthI koI dunyavI lAbha thaze tevI apekSA paNa karavA jevI nathI. dhyAna e jIvanasAdhanA che, vAstavika rIte eka aMtarayAtrA che. ene niSThApUrvaka apramAdapaNe AdaravAmAM ApaNuM sarvottama zreya che. vividha viSayo dvArA dhyAnamArganA judA judA abhigamo prastuta graMthamAM rajU karavAmAM AvyA che. A graMthano eka vAra abhyAsa karavAthI saMbhava che ke, prastuta viSaya grahaNa thaI na zake, paraMtu vAraMvAra vAMcavA-vicAravAthI cittamAM te viSayano marma 'rAsAyaNika prakriyAnI jema pariNAma pAme che. tethI AtmA dhyAnamArgamAM saheje prerAya che. A rIte jIvananuM rUpAMtara thavuM te eka "camatkRti' che. . vartamAnakALanA saMgharSonI AkrAMta paristhitimAM mAnavane zAMti A mArge ja maLaze, e bAbatamAM niHzaMka thavuM, ane munionAM jIvananuM A sattva aMze paNa grahaNa karI mAnave asAra ane kalezamaya jIvanathI mukta thavA A mArge prayANa karavuM hitAvaha che. A mArga aparicita ke agharo lAge to paNa eka vAra sAhasa karIne temAM praveza karavo, te pachI abhyAsa vaDe samajAze ke A mArga ja mAnava mATe taraNopAya che. vaLI vivekapUrvaka yogya sadguru ke
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhavInA mArgadarzana sahita sva-puruSArtha karavAnI adamya jijJAsA rAkhI AgaLa vadhavuM. te pachI eno rasAsvAda ja evo che ke A mArganA vividha staro sAdhakane AkarSI le che ane sAdhaka temAM vadhu ne vadhu UMDo UtaravA prerAya che. te mATe A svAdhyAyano ciMtanapUrvaka abhyAsa sahAyaka thaze. maMgaLa prAraMbha mokSamArgasya netAraM bhattAraM karmamUbhRtAm / jJAtAraM vizvatattvAnAM vaMde tadguNalabdhaye // "mokSamArganA netA - mokSe laI janAra, karmarUpa parvatanA bherA - bhedanAra, samagra jJAtA - jANanAra, tene te guNanI prApti mATe vaMduM chuM" - pU. zrI hemacaMdrAcArya OMkAraM bindu saMyukta, nityaM dhyAyanti yoginaH / ___kAmadaM mokSadaM caiva, OMkArAya namonamaH // yogIo biMdu sahita OMkAra praNava maMtranuM nitya dhyAna kare che. e sarva vAMchita vastune ane mokSane ApanAra che. AvA OMkArane vAraMvAra namaskAra." ajJAnatimirAMdhAnAM jJAnAMjanazalAkayA / cakSurunmIlitaM yena, tasmai zrI guruve namaH // "ajJAnarUpI aMdhakArathI aMdha cakSu jeNe jJAnarUpI aMjanazalAkAthIAMjavAnI saLIthI kholyAM te zrI sadgurune namaskAra ! uparanA zlokomAM darzAvyA che tevA paramAtmAne ane sagurune praNamI svAdhyAya arthe prastuta graMtha lakhavAno prAraMbha karIe chIe. pUrvAcAryo dvArA prarUpita graMthomAM dhyAna : prAcIna yuga pratye dRSTi karatAM ema spaSTa thAya che ke, "dhyAnamArga e bhAratabhUminuM sarvocca sarjana che. pUrvAcAryoe ane RSimunioe dhyAna vaDe avyAbAdha sukhanI prApti karI che, AtmAne dehadevaLamAM 1 2
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pragaTa karyo che. dhyAna e paramatattva sAthenI ekatAnuM aMtima sAdhana che, dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanI ekatA te anubhavagamya, vacanAtIta, varNanAtIta avasthA che tema, sau mahAtmAoe nirUpaNa karyuM che. jenAgamamAM tapa, japa ane svAdhyAyane dhyAnanuM AMzika rUpa ApavAmAM AvyuM che, paraMtu te bAhyarUpe samAviSTa thayuM che. dhyAnanI e sUma kriyAmAM tapAdi samAI jAya che. tethI dhyAnanA mukhya adhikArI apramatta dazAvAna munione kahyA che. AthI jaina samAjamAM sAmAnyapaNe zrAvaka ane sAdhujano mATe "dhyAnadhArA" jANe ke mahad aMze gauNa thatI jaNAya che. javalle ja sAdhujano dhyAnane japa ke svAdhyAya sivAya prayogAtmaka ke anubhavAtmaka rUpa ApI gahana sAdhanA karatA ke karAvatA haze. japa e dhyAnanuM AMzika ane prAraMbhika anuSThAna che, paraMtu te paNa eka nityakrama jevuM thaI paDayuM che. kAryotsargane (dehabhAvathI utthAna) ke kAusaggadhyAnane (navakAra maMtranuM ke logassa sUtra arthAt covIza jinavaMdanAnuM ciMtanarUpa ke japarUpa dhyAna) ke svAdhyAyane dhyAnanA prakAramAM samAviSTa karyA che. te vAstavika rIte "dharmadhyAna' nathI, paraMtu te pahelAnI citta sthiratAnI bhUmikA che. dhyAnamArganuM vizada, vaijJAnika ane sacoTa varNana jainadarzananA aneka samartha AcAryoe karyuM che jemAM zrI svAmI kArtikeya muni, zrI kuMdakuMdAcArya, zrI umAsvAtiAcArya, zrI pUjyapAdasvAmI, zrI haribhadrasUri, zrI zubhacandrAcArya, zrI hemacandrAcArya, zrI devasenAcArya, zrI nAgasenamuni tathA zrI yazovijayajI, zrI cidAnaMdajI ane zrI kesarasUrIjI vigere mukhya che. Ama tattvArthasUtra (TIkAo sahita), samAdhizataka, yogazAstra, yogadRSTisamuccaya, bhagavatI ArAdhanA, sthAnAMga, AdipurANa, dhavalA, jJAnArNava, dhyAnazataka, tattvAnuzAsana, dhyAnadIpikA vagere graMthomAM dhyAna viSenA cAra prakArono abhyAdhika vistAra jovA maLe che. temAM prarUpita viSayavastumAM vizeSa aMtara jovA maLatuM nathI. jene paraMparAnI A zista ane praNAli rahI che. pUrvAcAryonA graMthonI prarUpaNAnI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ praNAline sanmAnapUrvaka jALavatA paNa, pota potAnI zakti pramANe roja-barojanA jIvanamAM prayogamAM lAvI zakAya tevI sAdhanA paddhatinuM saMzodhana dhyAnamArgamAM karavAnI A samaye tAtI jarUriyAta UbhI thaI che; jenA vinA bhagavAna mahAvIrapraNIta dharmanA hArdarUpa svAnubhUtirUpa nizcaya mokSamArganI avagaNanA thayA barAbara gaNAze. dharmadhyAnanA uttama prakAronA vicAra-vinimaya pratye ke ArAdhanA jevA parama upayogI viSaya pratye sAdhujano ane zrAvako hAla pAye udAsIna che. dharmakriyAne dharmadhyAnanI mAnyatA ApI zrAvakone tevuM samajAvI saMtoSa mAnavAmAM Ave che, tethI dhyAna dvArA thavA yogya jIvanazuddhinuM ane jIvanaparivartananuM kArya kvacit ja thatuM dekhavAmAM Ave che. dharmakriyAno parizrama jANe ke bALaceSTArUpe thato jAya che, ane mULamArganA ArAdhanathI sAdhako prAye dUra thatA hoya tevuM jaNAya anya AdhyAtmika pravAhomAM dhyAnanI kriyA sthULarUpe astitvamAM che. athavA yogAbhyAsanA eka aMgarUpe che. tenA vividha prakAro prakAzamAM AvyA che. jainadarzananA graMthomAM dhyAna viSe daDha siddhAMtaniSThA, sUkSmatA, saMyama-ArAdhanA ane gaMbhIratA savizeSapaNe jovA maLe che, tethI saMbhava che ke, sAMprata jaina samAjamAM dhyAna viSenI sunirdiSTa sAdhanApaddhati prayogarUpe astitvamAM jaNAtI nathI, paNa AgaLa jaNAvyuM tema tenI atyaMta AvazyakatA che. - vartamAnayugamAM, jainadarzananA dhyAnanA prakArothI bhinnapaNe dhyAnamArganI vividha paddhatio, abhyAsa, prayogo ane graMtho astitva dharAve che. dhyAna kriyArUpe ke anuSThAnarUpe saraLa ane janabhogya thatuM jAya che. yogIjanoe A kSetramAM ghaNuM kheDANa karyuM che ane karatA rahyA che. temAM aSTAMgayoga mATe "yogadarzanano ane vartamAnamAM anya prasiddha graMthono AdhAra levAmAM Ave che. aSTAMgayoga prarUpita samAdhi avasthA viSe jotAM ema jaNAya che ke, jainadarzana anvaye pUrNajJAna (kevaLajJAna) ke sarvajJanA dhyAnanI tulanAe, e samAdhi avasthA pUrNa zuddhadhyAnAvasthA nathI. dhyAnanA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAromAM jene cittanI ekAgratA, zUnyAvasthA ke samAdhi kahe che e jainadarzananI apekSAe "samyagdarzana'nI bhUmikA gaNI zakAya, eTale ke zuddhadhyAnAvasthAno eka prakAre prAraMbha che. te pachI dhyAnano viziSTa anubhava to nigraMthaapramatta munipaNAmAM hoya che ane pUrNazuddhadhyAna tethI AgaLanI dazAmAM hoya che. prastuta samyagdarzananI saMkSipta samaja : upara kahelA samyagadarzananI vyAkhyA aMge jainazAstromAM nIcenI mahattvanI sUkSmarekhA aMkAI che. jeno vistAra te viSayanA svAdhyAyamAM joIzuM. sRSTimaMDaLanI racanA je tattvone AdhAre che te navatattvanI yathArtha ane niHzaMka zraddhA. jaDa-cetananuM anubhava sahita bhedajJAna. sarvajJa-vItarAgadeva, nigraMthamuni ane temano prarUpelo dharma tenI zraddhA, bodha ane AcaraNa. eka kSaNanI paNa aMtarbheda sahitanI jAgRti. mithyAtvAdi amuka karma-prakRtiono AtmAmAMthI cheda. vartamAnanI eka samayanI paryAyamAM zuddhAtmAno anubhava. samyagdarzana eTale AtmAnuM svarUpadarzana, tenI vividha vyAkhyAo che. e darzana sAthe jJAna samyarUpe pariName che ane te AtmA samaktiI kahevAya che. tenA guNo, AcAra, vicAra vagere sarva paNa samyagurUpa thAya che. A cothuM guNasthAna che, ane kharuM jotAM muktimArga mATe prathama guNasthAna che. ahIMthI "dharmadhyAna'no yatkiMcita prAraMbha thAya che. vartamAnayugamAM dhyAna aMgenA zuddha prakAronI sAdhanA atyaMta jarUrI che. kAraNa ke sAcI dizAmAM upADeluM eka pagaluM paNa ApaNane gaMtavya sthAne laI jAya che. samyagudarzana, kevaLajJAnanI-pUrNatAnI apekSAe bIja samAna che. bIja ane pUnamamAM prakAzanI ja taratamatA che. bIja, krame karI pUname pUrNa khIlI uThe che. tema samyagdarzanane prApta thayelo AtmA 15
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ krame karI pUrNadarzanane kevaLadarzanane pAme che; pUrNadhyAnadazAne pAme che. AtmalakSe, samyakdarzanayukta, zudhdhipUrvaka thatI dhyAna ArAdhanA sAdhaka mATe sarvottama che. daihikabhAve thatI kriyA ke bAlaceSTArUpa kriyA ekaDA vagaranAM mIMDAM jevI che. mATe jainadarzanamAM samyagdarzananuM atyaMta mahatvanuM sthAna che, kAraNa ke te muktinuM dvAra che. dhyAnadazAyukta munionAM jIvananuM satva : sarvotkRSTa jJAnI puruSoe AtmajJAna ane dhyAnanA mArgane caramasImAe ArAdhI paramatattvane pragaTa karyuM che ane jagatanA jIvo mATe e kalyANamArganI vizadatAthI prarUpaNA karI che. e mArga atisUma ane anubhavagamya che; chatAM sarva kalezathI mukta thavAno dhyAna' ekamAtra upAya che. sUryanA prakAza vaDe jema padArtho cakSugamya thAya che. tema AtmajJAna vaDe AtmA vivekarUpI prakAza pAme che ane padArthanuM svarUpa yathArthapaNe samaje che. te pachI saMsArathI virakta thaI dhyAnamArgane ArAdhI sahaja sukha prApta kare che. prAcIna samayamAM dhyAna e yogIjano ane munionAM jIvananuM sattva hatuM, teo viziSTa dharmadhyAnanA prazasta adhikArI hatA ane che. ( purANa kathAnA nyAya pramANe jema bhagIratha rAjAnA mahAprayatnathI himAlayavAsinI gaMgAnuM avataraNa thayuM ane gaMgA pRthvI para pravAhita thaI; tema munijanonA hRdayakamaLamAM sthita thayelI dhyAnadazAnuM sattva A kALe keTalAka saMto, sAdhako, jJAnIonA pavitra puruSArtha ane upadezabaLanA mAdhyama dvArA mAnavajIvanamAM dhyAnamArgarUpe vatteoche aMze pravAhita thayuM che. sAdhakane cetavaNI : jJAnI puruSoe prakAryuM che ke dhyAna e kazuM prApta karavAnI kriyA nathI, tenuM AtmA sivAya koI gaMtavyavasthAna nathI, koI vidhisUcita prakriyA nathI, ke kaMI thaI javAnuM Ayojana nathI. dhyAnadazA e AtmAnubhUti che-samadazA che. aMtanI sahabhAvasthAmAM mana, Idriyo, vicAra, vANI vagere sarva kriyAo zAMta thaI jAya che. 16
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittanI zAMta ane sthira dazA thAya to dhyAnamArgamAM sAco praveza saMbhava che, abhyAsa ane vairAgyabhAva vaDe manazuddhi thayA pachI citta sthiratA pAme che. te pachI sahaja dhyAnanI sthiti Ave che. te pahelAMnA sarva prakAro (anuSThAno ke AlaMbano) ekAgratA ke sthiratA mATe atyaMtAvazyaka che. cittanI sAmAnya sthiratAne ke ekAgratAne dhyAnadazA mAnI na levI. dhyAnamArganI e praveza bhUmikA che. munionAM hRdayamAM saMsthApita dhyAnadazAnA jijJAsu sAdhake potAnI bhUmikA anusAra prAraMbha karavo. sAdhaka zrAvaka ho, (zuddha AcAravALo) brAhmaNa ho, sAdhu ho, saMta ho ke yogAbhyAsI ho, saune mATe dhyAnamArgamAM praveza karavA puruSArtha karavo Avazyaka che. vairAgya-udAsInatA ane abhyAsa vaDe kALabhede A mArgamAM umedavArI jarUra karavI, sAdhaka mAtra e umedavArIne pAtra che, ane jJAna-dhyAnanA anubhavano adhikArI che. bhUmikA pramANe te vikAsa karI zake che. citta sthiratA mATe karelA dIrghakALanA yogAbhyAsanA phaLarUpe, citta zuddhine pariNAme, ke Idriyajayane pariNAme jyAre jyoti, dhvani, sugaMdha, daihika sukhada spaMdana ke madhubiMdu jevA anubhavo thAya tyAre te dhyAnadazA che tema mAnI tyAM aTakI paDavuM nahi, e sarva pArthikadaihika siddhio che, tema nizcaya rAkhI pralobhanamAM na paDavuM paNa AgaLa vadhavuM. kAzmIranuM kudaratI-nirdoSa sRSTisauMdarya nihALavA nIkaLelo yAtrI mArgamAM dilhInI rAjadhAnI ane tenI mahelAto joI tyAM ja rokAI jAya to kAzmIranA sRSTisauMdaryano anubhava pAmI na zake. rAjadhAnInAM vaibhavayukta sthAno jovAno moha tyajI yAtrIe kAzmIra bhaNI javuM hitAvaha che, tema sAdhake daihika siddhio game tevI lobhAmaNI hoya topaNa temano moha tyajI AgaLa vadhavuM jarUrI che. sAMsArika padArthomAM sukhabuddhie jIvanavyavahAra cAle che, ema cAle ane dhyAnamArge AgaLa vadhAya te koI prakAre saMbhavita nathI. bAhyajIvanamAM sthApita karelAM mUlyonuM vismaraNa thaye, mana-vacanakAyAnI zuddhi vaDe, IdriyanA viSayo kSINa thaye, rAgAdi kaSAya bhAvo 17
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zithila thaye, A mArge yAtrA saMbhavita che. mukti pratye dorI jato dhyAnamArga, yogAbhyAsa vaDe susAdhya thaI zake che. jainadarzananA keTalAka pUrvAcAryoe e kAraNathI aSTAMga yogane samarthana ApyuM che. muktimArgamAM yoje te "yoga" che ema prakAzya che ? dhyAnamArgamAM bhAvanA, tapa, japa, ItyAdi sahAyaka tattvo che, te dvArA vItarAgabhAvanI daDhatA thatI rahe che. saMsArI jIva koI avalaMbana vagara A mArge saraLatAthI jaI zakato nathI. kavacit evI kriyAonuM sevana karIne tene dharmadhyAna mAnI levAmAM Ave to, te bALaceSTArUpa che. vAstavika dharmanI bAhyakriyA vaDe zubhabhAva sudhI pahoMcI zakAya, dharmadhyAna tenI AgaLanI vizuddhinI bhUmikA che, te mArganA pravezanI prathama zarata "vItarAgatA" arthAt anAsakti che. te pachI abhyAsa ane sadgagame jJAna-dhyAna saMbhava bane che. mahAtmAoe AtmajJAna vaDe A mArga kalyANa sAdhyuM che. vartamAnamAM dhyAna pratyeno abhigama : bhAratamAM ane paradezamAM lagabhaga chellA eka-be dasakAmAM dhyAna'no zabdarUpe, sAdhanArUpe, kriyArUpe ane yogAbhyAsanI rIte pracAra thayo che. bhAratavarSanA yogIo ane munionI aMtaraMga avasthAnuM sattva kriyArUpe pragaTa thayuM, ane sAmAnya janasamUha sudhI pahoMcyuM, te gALAmAM anAja sAthe ghAsa UgI nIkaLe che tema, dhyAna sAthe ghaNAM saasa vidhividhAno pragaTa thayAM. dhyAnanI prazasta upAsanA vaDe jJAnI-anubhavI janoe AtmakalyANa sAdhyuM, ane daihika sukhanI apekSAvALA sAdhakoe, (kahevAtA saMto-yogIoe) janasamUhane camatkAra jevAM pralobhanomAM AkarSita karI asat mArge doryA. vartamAnamAM hajI AvAM ghaNAM prakArakAryo astitva dharAve che, chatAM sAcA jijJAsuonAM hRdayamAM eka vAta samajAI ke : "tarati zI mAtmava" "AtmajJAnI puruSa zokane tare che" A hakIkatane lakSamAM rAkhI sAdhako dhyAnamArgamAM Atmazreya samajI sadgurunI nizrAmAM niSThApUrvaka 18
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA karavA prerAya che ane satumArge vaLe che. vaijJAnikayuganAM upalabdha sAdhano dvArA duniyAmAM mAnavajAtA najIka AvatI jAya che tema kahevAya che. bIjI dRSTie jotAM evuM jaNAya che ke mAnavajAta, mAnavocita guNonI apekSAe dUra thatI jAya che. AvA eka saMgharSanA kALe ciMtakone, zANA sajjanone eka vAta samajAvA lAgI che ke, "dhyAna' e citta-zAMtino ane sukhano mArga che. prAraMbhika bhUmikAe janasamUha gatAnugatika, kutUhalavaza, pralobhanavaza ke sAcI jijJAsAvaza, koI paNa prakAre dhyAnamArgane sUkSma ke skUlapaNe, AMtarika ke bAhya prakAre, dehathI ke bhAvathI, zokhathI ke aMta:preraNA vaDe dhyAna pratye abhimukha thayo che. ane dhyAnazibira, dhyAnakendro, dhyAnasAdhanA jevA sAmUhika kAryakramonuM Ayojana thatuM rahe che. jo e sAdhanA gaMbhIrapaNe, jIvananA eka aMga tarIke karavAmAM Ave ane kAryakrama pUrNa thayA pachI svazikSaNarUpe dIrghakALa sudhI tenuM sevana karavAmAM Ave to sAdhakanI pragati avazya thAya che. bhAratabhUminuM A sarvocca tattva amerikA jevA dezomAM praveza pAmyuM che. A deza adhatana sAdhanothI saMpanna che, bhogavilAsanAM sAdhanothI bharapUra che. sukhasAmagrInA atirekathI tyAMnA mAnavo kayAreka yuvAnavayamAM paNa kaMTALe che. temane thAya che ke have jIvanamAM sukha kayAM meLavavuM? ane e dezamAM dhyAnamArganuM kiraNa bhAratabhUminA yogIjano nahi paNa sajjano dvArA praveza pAmyuM. amerikA jevA dezamAM mUlyavAna vividha prakAranA TI.vI.seTa, DInaraseTa, sophAseTa, keseTa ane komyuTara hovA chatAM tyAMno mAnavI "apaseTa' che. dhyAnamArganA AchApAtaLA kiraNanA prakAzamAM keTalAka mAnavone samajAyuM ke A koI seTa' thavAnuM uttama sAdhana che, cittazAMtinuM sAdhana che. AzcaryanI vAta e che ke bhAratabhUmimAM sukhanuM AvuM amogha sAdhana hovA chatAM, ahIMnA mAnavone paradezI vastuonuM gheluM lAgyuM che. bhAratano kAco mAla paradeza jAya, tyAMthI 19
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpAMtara thaI pAcho Ave, loko tene saharSa AvakAre ane tenA upabhogamAM sukha mAne. bhAratabhUmino dhyAnamArga paramasukhadAyaka hato ane che. kALanA paribaLe temAM maMdatA AvI. dhyAna eka kriyArUpe rUpAMtara karatuM karatuM videza pahoMcyuM. vaLI chellA be dAyakAmAM A dezanA sAmAnya janasamUhane paNa te pratye vizeSa AkarSaNa thayuM. sAcA dhyAnamArganI durlabhatA : gaMgotrInA mukhamAMthI nIkaLelo pavitra jaLapravAha ghaNe dUra gayA pachI kAdava mizrita thaI jAya che, tema munionA ane yogIonA hRdayakamaLamAMthI pravAhita thayelo A dhyAnapravAha sAmAnya mAnava sudhI pahoMcIne mizrita thaI ghaNe bhAge vikRta thaI gayo che. tethI vartamAnakALamAM sAcA ane pavitra dhyAna-yogIno saMparka thavo ane A mArge prazasta sAdhanA thavI durlabha thatI gaI che. chatAM satyapuruSArtha, cAritrazuddhi, tattvano satata dIrghakAlIna abhyAsa ane pramAdarahita niSThA vaDe dharmadhyAnanI bhUmikAnI sAdhanA susAdhya bane che. vaijJAnikayuganI doDamAM, dhyAna e zAMtinuM mukhya sAdhana jene samajAze te A mArgano pathika thaze; ane tene mArgadarzaka sadgurunI prApti vahelI-moDI paNa avazya thaze. sAdhake dhyAnanA zuddha prakArone vivekapUrvaka jANavA, jovA ane samajavA, bhaLatI kriyAmAM paDIne bhrAMti sevavI nahi ane sAcI dizA maLe vinA vilaMbe ke vinA tarke yathAzakti prayatnazIla thavuM. A dhyAnamArga jJAnIjanoe prApta karelo, pragaTapaNe anubhavelo, pavitratAnI prasiddhi pAmelo, nirapekSa sukha-zAMtinA AdhArarUpa tathA AtmavikAsanI caramasImArUpa che ane tethI prAraMbhanA ane aMtanA sau sAdhakoe parama preme upAsavA yogya che. RSioe, munioe, saMtoe ke adhikRta sAdhakoe mahAna manojayI thaI A durlabha mArgane mahApuruSArtha vaDe susAdhya karyo che. dhyAnanA sAdhakanuM aMtaraMgaH dhyAna sAdhake daDhapaNe samajI levuM ke dhyAnamArga mATe koI rUDhi, 20
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlpanika kriyA, raMjanarUpa mAnyatA, sAmUhika ke uttejita Ayojano upayogI nathI. prAraMbhamAM sAmUhika saumya Ayojana, pavitra vAtAvaraNa ane sadgurunI nizrA sahAyaka che. AgaLanI bhUmikAe mArgadarzana sAthe sanmArganI tAtvika zraddhA, svayaMno puruSArtha, cAritryazuddhi ane ekAMtamAM maunasahitano abhyAsa, A saghaLAM tattvo Avazyaka che. ATalI bhUmikA pachI A mArge sahaja ane saraLapaNe AgaLa vadhAya dhyAnanA dIrghakAlIna abhyAsa pachI sAdhakanI cittadhArAno pravAha ja parivartana pAme che. jagatanA pArthiva padArtho pratyenI doDa zamI jAya che, ane jJAnadhArA AtmA pratye jhUkelI rahe che. anaMtakALanI karmadhArAnI zRMkhalA ahIM zithila thAya che. AvI dazAvALo sAdhaka khAya-pIe, hare phare, pahere-oDhe, jAge-sUe, dareka kriyAmAM samyagubhAve kazA dabAva ke tanAva vagara sahajapaNe jIvananirvAha kare che, taTasthatApUrvaka varte che, AtmalakSane jANe che ane AtmabhAvane mANe che. tethI ja kahyuM : aho ! samadaSTi AtamA, kare kuTuMba pratipALa; aMtagarta nyAro rahe, (jyu) dhAva khilAve bALa. (zrI lAlA raNajitasiMhajIkRta bRhada AlocanApATha) hAvabhAva vidhavidhanA karatI, dRSTi ADI avaLI pharatI; hela najarathI yuvati jema cUke nahi re, jJAnI jJAnadazAno dora kadI cUke nahi re." (ajJAta) "Asakta nahi je kyAMya, maLe kAMI zubhAzubha, na kare harSa ke zoka tenI prajJA thaI sthira." 4 (sthitaprajJanAM lakSaNa, zrI bhagavadgItA) dhyAnamArgano sAco sAdhaka samyag dRSTivAna ane zIlavAna hoya che. samatArasathI tenuM aMtaraMga sabhara hoya che. vyavahAramAM vivekapUrvaka sabhAnapaNe varte che. temAM anukULatA ho-pratikULatA ho,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhayoga ho-azubhayoga ho, sukhada paristhiti ho-duHkhada paristhiti ho, AvA vividha saMyogomAM aMtara vizuddhimAM sthira rahevuM te dhyAnasAdhakanI aMtaradazA che. Adhi, vyAdhi ane upAdhinA bhayamuktasamI te pragaTa samAdhi che. dhyAna-samAdhinI AMzika svAnubhUtinuM jJAnamaya sAmarthya paNa bhUtakALanA sUkSma doSone, sattAmAM rahelI karmajanya prakRtione ane pUrva saMyogAdine kAraNe vartamAnanI asarvAsanAonA pradUSaNane prAya naSTa kare che. dhyAnamArganA AvA parama rahasyane jANIne bhavyAtmAo A mArganuM avalaMbana kare che. jJAnIoe prakANyuM che ke, bhavasAgararUpI mahAsamudrane taravA mATe dhyAna nAvarUpa che. | sarpanA hUMphADAthI jIvajatuMo ke mAnavI dUra nAsI jAya che, tema A mArganI ArAdhanAnA sAmarthya vaDe karma, kleza, saMgharSa, taMdra Adi mahadaMze dUra thAya che. AtmazraddhAno raNakAra hUMphADAnI jema karma Adine paDakArato rahe che. sAdhakanA jIvanamAM guNarAzi UmaTe che. ane jIvana AnaMda, maMgaLa ane prasannatAthI puSpakaLIonI jema khIlI UThe che. zrI sadguru pravacanarUpI aMjana : dhyAnanuM AvuM parama sattva jANIne, nANIne ane mANIne yogIoe tene jagata samakSa pragaTa karyuM. jagatanA bAhya pralobhanothI grasita thayelA jIvo A mArganuM rahasya samajaze to, aMtaramAM raheluM apragaTa satu dhyAna dvArA pragaTa thaze. e pragaTa karavuM te mAnavanuM sarvottama zreya che. "pravacana aMjana jo sadgaru kare dekhe parama nidhAna, jinezvara, hRdayanayaNa nihALe jagadhaNI mahimA meru samAna jinezvara." (zrI AnaMdaghanajI kRta dharma jina-stavana) jIvamAtramAM AtmasattA vilase che. mAnavadehamAM te pragaTa thavAnI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa saMbhAvanA che. paraMtu virala jIvonuM ja te pratye lakSa hoya che. dehadevaLamAM AvuM parama nidhAna virAjamAna hovA chatAM jIvo tene bahAra zodhavA prayatna kare che : A ja stavanamAM e vAta spaSTapaNe kahI che : parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa jagata ullaMghI ho jAya, jinezvara jyoti vinA juo jagadIzanI aMdho aMdha palAya jinezvara." eka pragaTelA dIvA vaDe anya dIvAone pragaTAvI zakAya che. AtmAzraddhA vaDe kramathI paramatattvanI prApti thAya che. tene mATe ekAntamAM dhyAnAbhimukha thavuM jarUrI che. prAraMbhamAM sAdhaka jayAre ekAMtamAM bese che, tyAre saMskAravaza manamAM vikalpo ane vicArono bhAre kolAhala jaNAya che, paNa tethI akaLAvuM nahi. e vikalpo ke vicAro kevaLa azubha ja hotA nathI. temAM AMzika prazastadhArA hoya che; tethI prayatnapUrvaka zubhAzubha vicAronI gauNatA karI jJAnanI mukhyatA rahe tevo prayAsa karavo. jJAnadhArA vaDe citta, sthiratA pAme che. ane temAMthI koI paLo dhyAnadazArUpe pariName che. tevo anubhava avazya thAya che. A sAdhakanuM aMtaraMga che. jo AtmavicAra ke tattvaciMtanano prayAsa ja na thAya to dhyAnadazAnA kramano prAraMbha ja zakaya nathI. sAdhaka AtmalakSe puruSArtha vaDe AgaLa vadhato jAya che. saupadeza te cakSune aMjananA upayoga jevo che. aMjana vaDe cakSuno roga dUra thAya che tema saupadeza vaDe aMtaradRSTi khUle che. doSo dUra thAya che. sAdhanAmAM vivekanuM sthAna : paramArthamArgamAM vivekanuM sthAna ghaNuM mahattvanuM che. satyAsatyanI, AtmA-anAtmAnI athAt jaDa-cetananI yathArtha samaja te viveka che. jIvanasAdhanAmAM viveka vaDe sAdhaka paramArthamArgane saraLatAthI sAdhI zake che. 23
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra prabhuno upadeza che ke sAdhu (sAdhaka, vivekathI bese, vivekathI UThe, vivekathI cAle, vivekathI bole, vivekathI AhAra le, ema sarva kriyA vivekapUrvaka kare. mAnava mATe kevaLa khAvuM, pIvuM, haravuM ke pharavuM temAM AtmAnuM zreya nathI, tevA jIvananuM kaMI mUlya nathI. vivekano artha kevaLa "A karavuM ane A na karavuM,' teTalo maryAdita nathI. vivekano artha vizadatAthI vicAratAM temAM satata AtmajAgRti paNa AvI jAya che. te muktinuM eka amogha sAdhana che. dehabhAvathI ane manobhAvathI upara UThI javuM te apramAda che. tene mana pUrva prArabdhayoge je kaMI kriyA thAya che te sahaja che, ane tene jJAnIo sahaja samAdhi kahe che. AtmAnI cetanAnA prakAza vagara moTA-moTA tejanA goLAnI upasthiti hovA chatAM dazya padArtho cakSugocara thatAM nathI, Avo nimitta-naimittika saMbaMdha che. cetanAno prakAza cakSune sahAyaka che, paraMtu A cakSudarzana dehaja bhAvothI Avarita che, vaLI te bhAvonI pAchaLa mananI smRtino bhUtakALa paDayo che. tethI bAhya padArthane saMskArajanya viSayAkAre jovAthI cetanAnI zaktino hrAsa thAya che. viveka dvArA bAhya padArthanI sAthenuM sAdhakanuM tAdAbhya zame, sukhabuddhi chUTe to cetanAzakti saghana thAya, jAgrata thAya. jema sUryanA kiraNane kAcamAM saMgrahi karavAthI agni pedA thaI zake che, tema cetanAnI zakti saMgrahi thavAthI eka mahAna AtmabaLa pedA thAya che, te sattAmAM rahelA doSono-karmono nAza kare che ane navA doSone aTakAve che. sAdhaka AMtarabAhya samatulA jALave che. A ja tenuM sAmAyika che. sAmAyikanI zuddha prakriyAthI jIvana paramavizuddha thAya che. dhyAna-sAdhakane jIvanamAM kazuM prApta karI levAnI utkaTatA thatI nathI. potAnI aMtaraavasthAne yathArthapaNe oLakhI le che ane bAhya saMyogone paNa pArakhI le che. dhyAna-sAdhakane mATe anAsaktabhAva Avazyaka aMga che. kevaLa bAhAtyAgamAM jIva saMjogone AdhIna thaI samAdhAna 24
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zodhI le che tyAre kavacita AsaktimAM kheMcAI jAya che. mATe sAdhakane jJAnIono satsaMga karI che. jJAnIjano pratyeno Adara ane vinaya vaDe sAdhaka nirvighna A mArge AgaLa vadhe kevaLa dehane damavAthI ke manane dabAvavAthI baMdhanamukta thaI zakAtuM nathI. sUkSma mana sakriya che tyAM sudhI pramAdavaza vAsanA-vRttio UThaze, paraMtu dhyAna dvArA, cittanI ekAgratA dvArA sUkSma manane jANI zakAya che ane tene zAMta karI zakAya che. te pachI nirvilpatAno kaMIka aMza anubhavAya che. jJAnIne A anubhava vAraMvAra thAya che. dIrghakALanA abhyAsa vaDe sAdhakane kavacit ke bhUmikA anusAra evo aMza anubhavamAM Ave che. jJAnInI aMtaraMga dazA : jJAnI savikalpadazAmAM ane nirvikalpadazAmAM svarUpane jANe che. nirvikalpadazAmAM jJAna dvArA svarUpane zuddhAtmAne jANe che. ane savikalpadazAmAM bahAranA zeyarUpa padArthone sahajapaNe jANe che. savikalpadazAmAM paNa tene mukhyapaNe zubha pariNAma hoya che. nirvikalpatAmAM samasta bhAvothI mukta dazA hoya che. jeTalI vItarAgatA teTaluM Atmika sukha. e sukha jJAnIne savikalpadazAmAM gauNarUpe hoya che ane nirvikalpadazAmAM parama sukha hoya che. - jJAnIne cetanArUpa huraNo hovAthI pApa-utpAdaka saMyogothI prAye te dUra rahe che, kavacit teno udaya hoya topaNa jJAnI samyaguupayogamAM rahe che, jethI tevA saMyogo paNa jJAnane AvaraNa karatA nathI. nijazakti anusAra jJAnI vAraMvAra svarUpamAM lIna thato rahe che, tethI sAMsArika jozo kharI paDe ane ciMtanamAM AtmasukhanI jhalaka anubhavAya che. dhyAnamArganA abhyAsanI phaLazruti : dhyAnamArga e zuddhAtmAne pragaTa karavAno ane nijasvarUpane anubhavavAno mArga che. prAraMbhamAM sAdhakane prazna thAya ke A sAdhanA 25.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA zuM prApta thaze ? sAdhanA karavAthI kazuM bahArathI prApta thaze tevo bhrama na sevavo. sAdhanA e AvaraNayukta vartamAna AtmAnI dazAne nirAvaraNa karavAno zuddhimArga che. trikaraNayoge zuddhi thavI te sAdhanAnuM hArda che. AhArAdi ane AsanAdi vaDe kAyAzuddhi, mauna dvArA vacanazuddhi, saMyama ane tapa dvArA manazuddhi sadhAya che. svadoSanirIkSaNa ane teno cheda te paNa manazuddhi pachI manamukta cetanasattA zuM che te samajAya che ane avazya anubhavAya, nirapekSa sukhano anubhava saMbhava bane che. jIva mAtra jJAnaguNa sahita che. vRkSamAM bIja tirohita che tema dareka AtmAmAM zaktirUpe paramatattva chupAyeluM che. AMtara-bAhya avarodho dUra thatAM AtmA jJAtarUpe prakAze che. bIja jema jamInamAM daTAIne tyAM ja vilIna thaI prakAza-pANI maLatAM aMkurarUpe phUTI nIkaLe che ane krame karI vRkSarUpe phAle che, tema bAhya padArtho sAthenI sabhyatA zame che tyAre Atma-pariNAma jJAnasvabhAvamAM-AtmabhUmimAM vilIna thaI, prajJArUpe aMkurita thaI, samyagudarzanarUpe pragaTa thAya che. aMte pUrNajJAnarUpe vikAsa pAme che. photarA sahita vAveluM bIja jamInamAM nAza pAme che paNa aMkurita thatuM nathI, tema ahaMkAra-mamakAranA photarA sahitanA pariNAmo prajJArUpe aMkurita thatA nathI. ajJAnarUpa te pariNAmo AtmaguNano ghAta kare che. huM amuka chuM, saMsAramAM moTo gaNAuM chuM, Avo nAmadhArI chuM e ItyAdi graMthi tUTavAthI AtmavicAra janme che ane huM "AtmA' tevuM bhAna thAya che. ahaMkAra sahitanuM mRtyu navo deha dhAraNa karAve che ane "huMne avanavI gatimAM bhamAve che. te paribhramaNanI samAptatAno AraMbha samyagradarzanarUpa zraddhA vaDe thAya che. e zraddhA yathArtha samajanI nIpaja che. kedIne kArAgRha e gunAtmaka sajAnuM sthAna che, temAM rahevAthI badanAma thavAya che, tevuM samajAya che tethI temAMthI chUTavAnI pratIkSA kare che. dehAdhyAsa ane padArtho pratyeno moha te baMdhana che, saMtApa che ane sukhAbhAsa che evI samaja Avaze tyAre jIva chUTavAno yathArtha 26
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayAsa karaze. duHkha ke saMtApane kaSAyajanya bhAvothI TALavA prayatna kare to te TaLatAM nathI, te mithyA upAya che. nirdhana dhanavAnanI IrSA kare to tenuM duHkha na TaLe. pote dhana meLavavA sAcI niSThApUrvaka prayatna kare, je maLe temAM saMtoSa mAne to duHkha dUra thavAnI zakayatA che. aMdhArAmAM ke jaMgalamAM bhUlo paDelo pathika koI avAja sAMbhaLI te dizA pakaDe che ane tene AdhAre mArga zodhe che. ajJAnarUpI aMdhakAramAM aTavAyelo mAnava, jJAnInA vacanane sAMbhaLIne ane samajIne mArga pakaDI le ane vinaya tathA zraddhApUrvaka paga upADe to jJAnamArga saMprApya thAya che. dhyAna zuddhAtmAnuM sImAcihna che. tethI A mArgamAM premapUrvaka praveza karavo te mAnavajIvananuM uttama dhyeya che. yuvAcArya mahAprajJa racita "pappAna sara acchAmi graMthamAM kathana che keH "zAMti ane samAdhinI khoja dareka mAnavanI maMjila che. tene mATe parama satyano sAkSAtkAra jarUrI che. AtmAno svIkAra karavAthI AtmA-paramAtmAnuM aikya sadhAya che. je potAnuM zaraNa zodhato nathI te anyanA zaraNathI nizcita thaI zakato nathI." Adhi, vyAdhi, upAdhi-trividha tApa samAdhithI zame che. sAdhaka samAdhimAM jaI zake che, dhyAna te dizAno abhigama che. manuSyanAM vANI ane vartanamAM, kathanamAM ane AcAramAM aMtara raheze tyAM sudhI saMsAra Ubho che. manuSyanI be avasthA che : (1) chavasthatA (saMsArI) (2) vItarAgatA (pUrNatA). manuSyane jyAM sudhI jIvananA maulika siddhAMtamAM ke AtmazraddhAmAM rasa nathI tyAM sudhI saMsAra Take che. manuSyane potAnA idriyajanya sukhamAM, mananI kalpanAomAM, kaMIka thavAmAM ke vyaktitvamAM rasa che, tyAM sudhI saMsAramAM AvAgamana che. vyaktitvanI doDa manuSyane sAcA sukhathI vaMcita rAkhe che. dhArmika kriyAo eka skUla vizrAma jevI thaI paDI che. nidrA deha ane manane vizrAma Ape che. dharmakriyAo pravRttino rUpAMtararUpe vizrAma che, jyAre dhyAna e duHkhamAtrathI vizrAma che. manuSya ja karmathI ane akarmathI samatulA lAvI zake che. karmapreraNAne zAMta karI zake che. pazumAM A zakti mukhyapaNe nathI, 27
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe manuSya karmanuM, karmavRttinuM saMzodhana agrimatAe karavuM jarUrI che. saMzodhana sAcI dizAthI thAya to jIvana nirboja bane che ane pratikriyAthI bhAre bane che. - eka vyaktie bIjI vyaktine eka cUMTI bharI, bIjI vyaktie cUMTI bharanArane tamAco lagAvyo. AmAM gAlano, hAthano ke AMgaLIono zuM doSa che? hAtha ane AMgaLIo vaDe namaskAra jevI sakriyA paNa thaI zake che. tethI hAtha, gAla ke AMgaLIonuM saMzodhana jarUrI nathI, paNa te hAthane sakriya karanAra vRttionuM saMzodhana jarUrI che. manuSya hAthathI thatI kriyAne jue che ane hAthathI badalo levA prayatna kare che, temAMthI ja verAnubaMdha saMyogono janma thAya che. ema paraMparAe karmanI zRMkhalA pedA thAya che. jemAM saMskAranI kAMI pravRtti vikasavAnI nathI. dhyAna jevA akarma mArgathI karma tUTe che. vRtti pramANe pravRtti nahi paraMtu pravRtti ane vRttinuM saMzodhana thAya to karmajanya zalyo ame che. dhyAnathI aMtaranuM saMzodhana thAya che. aMte aham (saMsArI) visarjana thaI AtmA aham (paramAtmA) bane che. dhyAnamArganI siddhimAM prAraMbhathI aMta sudhI AtmasaMzodhana ane AtmaciMtana-vicAra e uttama sAdhana che. temAM AtmArtha samAya che. Ave jyAM evI dazA sadgarabodha suhAya, te bodha suvicAraNA tyAM pragaTe sukhadAya. (gAthA 40) jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nijajJAna; je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nivaNa. (gAthA 41) - zrImad rAjacaMdrajI racita zrI Atmasiddhi-zAstra. 28
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. dhyAnanA sAdhake bhramamukta thavuM A duniyAmAM vartamAnakALe aneka jAtanA dhyAnasAdhanAnA pravAho astitvamAM AvyA che, tyAre tenA svarUpanI sahajatA ane sAcI samaja meLavavI Avazyaka che. dhyAna vizenA khyAlo ane camatkRti ke labdhi-siddhinI AkAMkSAo A mArganA avarodho che. jagatanAM tattvo saMbaMdhInuM yathArtha jJAna, samatva, saMyama, tyAga, nisvArthatA, saraLatA, madhyasthatA jevA guNonI bhUmikA hoya to A mArgamAM sahaja saphaLatA maLe che. e guNono vikAsa kema thAya te A svAdhyAyamAM prastuta karelA che. dhyAna e jIvananI maulika ane sahajadazA che, zuddhAtmAne sparzavAno pavitra mArga che. te mArganA ArAdhanathI anaMta janmonuM paribhramaNa samApta thAya tevuM tenuM sAmarthya che. jema ajJAta pradezamAM jatAM agAu te sthaLanI mAhitI meLavavI jarUrI che tene dhyAnamArge javA gurugame te mArgathI paricita thavuM agatyanuM che. dhyAnamArganI siddhi zuM che? te mArgamAM kevI rIte praveza thAya ane sAdhaka saraLapaNe sAdhanA kevI rIte karI zake te ahIM samajAvyuM che. saMsArI jIvana jevuM che tevuM jo vyasta rahe, ke cittapradezo jevA che tevA malina rahe, ke vartamAnamAM pravartatA dhyAna' viSe koI bhramadazA vartatI hoya to A mArge AgaLa vadhI zakAya nahi. te mATe vAstavika dhyAnamArgamAM kema praveza karavo tenI mAhitI prApta karavI jarUrI che. dhyAna koI bAhya, daihika kriyA ke kalpanAno viSaya nathI paNa AtmAnI zuddhadazAnA abhyAsa ane anubhavanuM tattva che. te samajavA A svAdhyAyamAMthI preraNA maLI raheze. dhyAna viSenI saraLa ane sAcI samaja sAdhake sauprathama e vAta spaSTapaNe samajI levI ke, dharmadhyAna ane dharmakriyA vacce aMtara che. sAmAnya bhUmikAe dharmaanuSThAnomAM zubhabhAva sevAya che paNa temAM cittanI sthiratArUpa dhyAnano prayoga 29
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke anubhava hoto nathI. vaLI kevaLa kutUhalavaza dhyAnanI sIdhI ja koI vidhi karI levAthI ke Asanastha thaI cakSu baMdha karIne besI javAthI paNa dhyAna zuM che teno anubhava thavAno saMbhava nathI. dhyAnamArganA jijJAsue, prathama adhyAyamAM jaNAvyuM che tema manaHzuddhi, aMtaranirIkSaNa, viveka ane svarUpanA jJAna jevI bhUmikAnAM sevana vaDe krame karIne avarodhone dUra karavA, ane te mATe prAmANika prayAsa karavo atyaMta Avazyaka che. jIvanamAM vAsanA-vRttionI prabaLatA hoya ane sIdhAM ja kuMDalinInI jAgRti ke zaktipAta jevAM sAdhano vaDe dhyAnamArgano yathArtha anubhava zakaya nathI. e to kAlpanika sAdhanonA bhramamAM paDI mUrkha banavA jevuM che, kAraNa ke tema karavAthI paramArthasAdhaka dhyAna siddha thaI zakatuM nathI, paNa puruSArtha pAcho paDe che te ahIM ApelA daSTAMtathI samajAze. dRSTAMta H caMdragupta mauryanA samayano eka prasaMga che. cANakya eka vicakSaNa brAhmaNa hato. te eka mahAna rAjanItijJa tarIke paMkAyo te pahelAMno A prasaMga che. cANakya, caMdraguptane, magadhanI gAdIe besADavAnI daDha pratijJA lIdhI hatI. saMyogAdhIna baMnene prAraMbhamAM gupta veze jaMgalomAM rakhaDavuM paDatuM hatuM. vaLI taka maLe magadha para humalo karavA chatAM paNa saphaLatA prApta thatI na hatI. Ama gupta veze jaMgalamAM rakhaDatAM rakhaDatAM cANakya eka vAra eka vRddhA brAhmaNIne tyAM bhojanArthe jaI caDhayo. te ja vakhate brAhmaNIe rasoImAM khIcaDI taiyAra karI hatI. vRddhA cANakyane oLakhatI na hatI. te samayamAM brahmadevone bhojana ApavuM te gRhastha mATe sukRtya manAtuM. vRddhAe premapUrvaka cANakya mATe bhojananI yogya vyavasthA karI, bhUdevane Asana para besADayA ane thALImAM garama garama khIcaDI pIrasI. cANakya to utAvaLamAM hato ane sudhA-tRSAthI pIDita hato. jevI khIcaDI thALImAM pIrasANI ke tarata ja teNe vacamAM hAtha nAkhI khIcaDI khAvAno prayatna karyo, paNa khIcaDI garama hovAne kAraNe teNe tarata ja sisakAro karyo ane hAtha pAcho kheMcI lIdho. 30
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sisakAro sAMbhaLI vRddhA bolI ke, "he bhUdeva! tame paNa cANakya jevA mahAmUrkha cho !" A sAMbhaLI cANakya Azcarya pAmyo. tethI teNe pUchayuM ke, "mAtAjI ! tame cANakyane mahAmUrkha kema kahyo?" vRddhAH "sAMbhaLa, cANakya caMdraguptane rAjagAdI apAvavA guNaveze magadha upara sIdhA nAnA nAnA humalA kare che ane emAM ene niSphaLatA maLe che. tene badale te magadhanAM AjubAjunAM nAnAM rAjyone vizvAsamAM le ke jIte, pachI lazkara bheguM kare, sainikone keLave ane ekaThA kare, Ama tAkAta vadhArI pachI magadha para humalo kare to saphaLatA prApta thAya. te cANakyanI jema khIcaDImAM sIdho vacamAM hAtha nAkhyo ane dAjhavAthI hAtha pAcho paDayo, tene badale AjubAjunI khIcaDI khA. te daramyAna vaccenI khIcaDI ThaMDI thaze, te tuM nirAMte khAI zakIza. te khIcaDImAM vacce sIdho hAtha nAkhyo tethI meM tane cANakya jevo mahAmUrkha kahyo." vRddhAnI vAtano marma samajI cANakya te nIti apanAvI, magadhanI gAdI meLavI ane mahAmUrkhatAthI chUTayo. A ghaTanAno sAra e che ke, dhyAna jevA sUkSma mArgamAM jatAM pahelAM AjubAjunI bhUmikA taiyAra karavI. yathArtha bhUmikA vagara A mArge javAthI puruSArtha pAcho paDe che. dhyAnanI anekavidha rahasyamaya vAto sAMbhaLIne, jevA ke zaktipAta, mukharasa ke sparzathI sAkSAtkAra thavo, tevAM lalacAvanArAM sAdhanothI dhyAnadazA prApta karI levAnI utAvaLa te mUrkhatA che, eka bhrama che. A mArgamAM anubhavI jJAnI, pavitra sthaLa, ekAMtavAsa, yathArtha mArgadarzana vagere sahAyaka sAdhano che, paraMtu dhyAnadazAno koI traNa divasamAM ke koI sAta divasamAM sAkSAtkAra karAvI devAno dAvo kare che. kutUhalavaza, bhramaNAvaza ke aMdhavizvAsane vaza thaI aneka loko tevA kAryakramomAM bhAga laI saMtoSa mAne che, paNa A rIte asaruo temane chetarI le che tenI temane khabara ja nathI hotI. sAdhakanuM ane zrI sadagurunuM milana : vyavahAramAM jema jhaverAta levA jhaverIne tyAM javuM paDe, mIThAI levA kaMdoIne tyAM javuM paDe, tema AtmajJAna-dhyAnanA mArgadarzana mATe 31
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmajJa ke samadarzI puruSano saMparka ane sevana jarUrI che. temano pavitra prema, kalyANanI bhAvanA, nirdoSa mArgadarzana ane zuddha AcAra adhikArIne pAtra thavA ane dhyAnamArganA yAtrI thavA zaktipAtarUpa nIvaDe che. temanA nirmaLajJAnanI e rekhA che. A mArga ghaNo vizada ane sUkSma hovAthI temAM anubhavasiddha jJAnI ane dhyAnamArganA sAcA jijJAsu ema baMnenuM sukhada ane saphaLa milana jarUrI che; ane e thAya te pachI jijJAsu svapuruSArtha vaDe A mArgano jJAtA bane che. zaktipAta paramArtha mUlaka hovAthI temAM jJAnI sadguru ane yogya ziSyanI mukhyatA che. sadga dvArA ziSyanI suSupta cetanAne jAgRta karavAnI e vidhI che je nimittarUpa che. te sivAya je zaktipAtanI praNAli che jemAM amuka divasa samAdhi lAge ane pAchI jatI rahe athavA dunyavI lAbha thAya te paramArthamArgane yogya nathI. zarIranI kriyAo thoDo vakhata sthagita thAya temAM jaDarUpa zUnyatAno anubhava thAya te A dhyAnamArgamAM abhipreta nathI. kathaMcita daihika zaktino vikAsa thAya te paNa AtmasAkSAtkAra nathI hoto. dhyAnanI samagratA zuM che ? dhyAna e AtmAnA astitvanI-anubhavanI prabuddha, AnaMdamaya ane niSkapadazA che. caitanya AtmA eka pUrNa, acala astitva che. sUrya ADe vAdaLa vaDe prakAza AvarAI jAya che, tema trikaraNa yogonAM AvaraNo vaDe ke dravyakarma, bhAvakarma ane no-karmanA (zarIra-strI-putrAdi) AvaraNa vaDe paramapada apragaTa rahyuM che. te AvaraNono AtyaMtika nAza thatAM e ja astitva pUrNa paramAtmArUpe pragaTa thAya che. bAhya padArtho vaDe ja sukha maLe che, tevI mAnyatAne kAraNe te meLavavAnI tRSNA, jagatamAM yaza-kIrti meLavavAnI AkAMkSA, 'hu koIno pati, pitA, putra mitra, udyogapati ke karoDapati vagere chuM, ane te mArI moTAI che tevuM bhAna, ethI paNa kaMIka vizeSa thavAnI mahattvAkAMkSA, athavA huM sAdhana-saMpatti hIna chuM, duHkhI chuM ke rogI chuM, tevI satata vyAkuLatA; vaLI kaMIka dharmamArgamAM praveza thayo hoya to huM dharmI, tyAgI, saMyamI chuM tevuM abhimAna, ane temAM mAnAdinI kalpanA 32
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavI-A badhI ajJAna ane mohajanya dazA che, parabhAva ane paraciMtana che. temAM cetanA khaMDita hoya che, dhyAnanI samagratA keLavavAmAM A moTA aMtarAyo che. potAnI vRttio paratve jAgRti Ave to vAsanAo zithila thAya che. jema jema vizuddhi thatI jAya tema tema AtmavicAranI saghanatA vadhatI jAya che ane tenuM sAtatya TakI rahe che. tema pachI dhyAnanI samagratA zuM teno anubhava thavA lAge che. e anubhavanA rasAyaNamAMthI je vartana-vyavahAra thAya che, te nirdoSa ane nirmaLa hoya che. dhyAnamArgamAM cittanI sthiratA jeTaluM ja sthAna cittanI nirdoSatA ane nirmaLatAnuM che. dharmakriyA jIvana-sanmukha hoya to te dharmadhyAnarUpe pariName kharI. jIvana-sanmukhatA te ja sAcI dharmakriyA che, Atmabodha che. dhyAnamArga ati sUkSma che. samagra cetanAnA anubhavanuM e satya che. sUkSma doSo ke vibhAva dazA sAthe A akhaMDa mArgamAM praveza thaI zakato nathI. mATe prathama pagaluM sAcI dizAmAM bharavA AtmajJAna, "sva'nuM jJAna, AtmavicAra, viveka, jAgRti ane jIvana-vizuddhi e pAyAnI ane mahattvanI jarUriyAto che. Atmabodha vaDe dhyAnano dhorImArga zuM che te samajAya che. te mArganI yAtrA mATe jIvanakrama suvyavasthita ane suyojita hovo jarUrI che, dhyAna zuddha astivano anubhava meLavavA mATenI aMtarayAtrA che. saraLa citta ane vizALa hRdaya e sAdhakanA uttama guNo che. te vaDe jIvanamAM sahajatA AMve che. te pachI sAdhaka A kalyANayAtrAne pAtra thAya che, e keDIne kaMDAravA jIvanacaryAmAM parivartana ane zuddhi Avazyaka che. viSayonI virakita vagara ane AtmajJAnanA abhyAsa vagara A samagratAnI yAtrA zakaya nathI. dhyAna e manobhUmikAnI uparanI dazA hovAthI te jJAnarUpa arthAt prakAzamaya che. A mArgano sAdhaka prajJAvaMta hoya che. tethI dhyAnadazAnI jhalakanA AMzika anubhavamAM paNa tene sAcuM sukha ane paramazAMti maLe che ane te anubhavane mATe sAdhaka vAraMvAra nivRttimAM dhyAnano prayoga karI le che. kaMIka prApta thAya, kaMIka dekhAya evI 33
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzAlakSI kalpanAo ahIM virAma pAme che. ajJAna pratye, tenA prakAro pratye, citravicitra saMkalpa-vikalpo pratye, saMskArayukta mana pratye sAdhaka jAgrata rahI svAdhIna thato rahe che. A mArganA draSTAoe AtmakalyANa arthe manathI upara UThavA, saMgharSa ane kaMkothI mukta thavA, dhyAnamArganI zodha karI che. vAstavika dhyAna zuM che tenI samaja ApatAM kahyuM che ke, "caitanyanuM atyaMta sthira thavuM te dhyAna che." . dhyAna e mukta jIvananI kaLA che : jagatanI koI paNa kaLAnA kSetra karatAM siddha dhyAnayogInA jIvananI kaLAnuM hArda nirALuM che, temAM mukta jIvananI saurabha che. pUrvanA kalpita Agraho ke mithyA mAnyatAothI mukta manavALo sAdhaka A kaLAne pAtra hoya che. pUrvanI smRti, pravRtti ke mananA pradezomAM UThatI citravicitra AkRtionuM visarjana thatAM dhyAna zuM che te samajAya che. jagatanA vidhavidha saMbaMdho, prasaMgo, vANI, vicAra, bhAva, vartana vagere kaMI ne kaMI saMskAra citta para mUkatAM jAya che. te saMskAramAMthI smRti bane che ane temAMthI prakRti bane che. te prakRtinA kAraNe gamoaNagamo, anukULa-pratikULa, svIkAra-asvIkAra ane sukha-duHkhanI lAgaNIonI manamAM AkRtio racAya che. te saMskArarUpe kArya kare che. tethI AtmajJAnane mahAavarodha utpanna thAya che. dhyAna dvArA ane dhyAnadazA prApta thaye, jJAnanI sakriya manobhUmikA para sthApita thayelI smRti arthAt prajJA, uparokata prakRti ane AkRtine dUra kare che. AtmajJAnarUpe prApta thatI A phaLazruti anaMtane ajavALe che. A mAnavajIvananI eka mahAna camatkRti che. zrImad rAjacaMdrajIe kSamApanAnA zikSApATha pa6mAM kahyuM che : jema jema huM sUkSma vicArathI UMDo UtaruM chuM tema tema tamArA tattvanA camatkAro mArA svarUpano prakAza kare che." AtmaprakAzanI othe jIvananI bAhya pravRtti, mananI caMcaLa gati ane pUrvanI mati (Agraha) tyAM zAMta thaI jAya che, eTale ke dhyAna sarva kalezothI mukta thavAno sarvottama upAya che. 34
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevuM Azcarya ! paramasukha-zAMtinuM uttama sAdhana cetanA A dehamAM upalabdha hovA chatAM mAnava kaMgAla ane daridra banyo che. e daridratA dUra karavAnA upAyanA bhAna, sAna ane jJAna vagara jagatamAMthI samrATo, mAMdhAtAo ke abudha evA mAnavo khAlI hAthe bhavAMtara pAmyA ja kare che. pUrvabhUmikA, dhyAnano abhyAsa ane anAsaktabhAva jevI dazAvALo sAdhaka Asanastha thAya che ke jIvananI te kSaNo puSpa jevI nirdoSa ane haLavI banI jAya che, jIvana samabhAvarUpI samatArasathI madhamI UThe che ane sAdhaka jIvananI dhanyatA anubhave che. samatAnuM amRta : sUma vicAra, sUkSma upayoga, sUkSma avalokana ke sUkSma ciMtana vinA samyavicAra ke samabhAva dhAraNa thato nathI. lokalajjAe, lokabhaye, lokalAgaNIe ke lokamAnyatAe je samatA rahe te mithyA samatA che. pratikULa saMyogomAM, pote nirdhArita karelA prasaMgonI ke kAryonI niSphaLatAmAM, ke mAnasika mAnyatAothI viparIta vAtAvaraNamAM, AtmA e sarvane prakRtijanya ke pUrva prArabdhano saMyoga samaje ane sadbhAva vaDe samabhAvamAM TakI rahe te sAcI samatA che. Avo samatAvAna sAdhaka dhyAnanA samaye saheje zAMti anubhave che. zAMti meLavavA mATenA haThapUrvakanA prayAsa citta upara tanAva ane dabANa lAve che. koI vAra yaMtravattA paNa AvI jAya che. tethI mana kaMTALo anubhave che. ane zarIra thAka anubhave che. temAMthI kayAreka kheda ane nirAzA Upaje che. tethI jIvananI dareka kriyAmAM samabhAva e sAdhaka mATe Avazyaka aMga manAyuM che. te mATe ekAMte besI mananuM avalokana karavuM ke hajI mana zuM cAhe che, tene svasthatApUrvaka kema AtmAbhimukha karavuM? teno yathArtha upAya karI te paristhitimAMthI bahAra nIkaLavuM joIe. mananA mULa dUSita saMskAronuM AmUla parivartana e ja dharma che. temAM sthira thavuM te dhyAna che. sarvathA mukta thavuM te dhyeya che. AvA mArganuM je ciMtana kare che te dhyAtA che. 35
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalezothI, prapaMcothI ke caMcaLatAthI tALAbaMdhI pAmelA manane anuSThAna ke AlaMbananI koI cAvI lAgatI nathI. "prapaMce AvareluM Atmadhana vahyuM jAya che.'' aMtarmukha pariNAmanI dhArA vaDe zuddha thayelo upayoga ane anubhava e cAvI che. e anubhavathI AtmabhAva samatAthI rasAyelo rahe che. eTale sAdhaka AhAra le che tyAre AhArane jANe che to kharo, paNa enA svAdane mANato nathI; e ja rIte te sparzane jANe che, paNa mANato nathI; cakSu vaDe padArthane jue che, paNa vikAra utpanna thavA deto nathI; ane mananI vRttione jue che, paNa tenI pAchaLa doDato nathI. kAraNa ke samatAnuM amRta teNe AsvAdyuM che. "mananI kAmanA sarve choDIne AtmamAM je; rahe saMtuSTa AtmAthI te sthitaprajJa jANavo.'' ra vaLI "" "rAga ne dveSa chUTelI IMdriye viSayo grahe, vazendriya sthira AtmA te pAme che prasannatA. 11 - zrImad bhagavadgItA H sthitaprajJa lakSaNa. e dhyAnamArga nathI : ApaNuM sthUla jIvana mana ane IMdriyonI maryAdita zakti para nirbhara che. mananI mAnelI, dhAraNa karI rAkhelI kalpanA vaDe sukhaduHkhanuM vedana ApaNe karIe chIe, tethI vizeSa AtmasaMvedanane ApaNe jANatA nathI. IdriyonA viSayo mANavA ApaNe sparza, rasa, ghrANa, rUpa ane zravaNanI sahAya levI paDe che. mAnasika bhUmikAe ApaNe rAgadveSanI lAgaNIono anubhava karIe chIe ane temAM sukhaduHkhano Aropa karIe chIe. A rIte sAmAnya manuSyanuM jIvana dvaMdvamAM ja pUruM thAya che. mahapuNyanA yoge koI jIvane savRtti pratye ruci thAya che tyAre tenAmAM jIvanavikAsanI ke manazuddhinI jijJAsA jAge che. asadbhAvamAMthI upara UThavuM ane sadbhAvamAM javuM e gALo AMtarika kaTokaTIno hoya che. te samaye jo yogya mArgadarzaka na maLe to jijJAsu 36
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI ne koI bhaLatI bAhyakriyAno, lokarUDhino ke paraMparAe prApta saMskArano AdhAra pakaDI le che. bAhya dharmakriyAne dharmasthAna mAnI le che tethI adhyAtmamArgamAM praveza thato nathI. dharmanI bAhya kriyA e AtmadhyAna ke jJAna nathI. sAcA mArganI pratIkSA karavI ? muMbaI javA nIkaLelo musAphara gADI be kalAka moDI hoya toya muMbaInI gADInuM pleTaphorma choDato nathI. ane anya sthaLe jatI gADImAM besI jato nathI; be kalAka moDo paNa e sAcI gADImAM ja bese che. tema vItarAgamArganA jijJAsue mArgadarzaka maLatAM vilaMba thAya to dhIraja rAkhI anAsaktabhAvane keLavI, pAtra thavAmAM samaya jAya topaNa, mULamArga tyajI anya mArge javuM nahi. sthUla kriyAothI mananI dizA badalAya che, paNa manano laya thato nathI. ethI doSano upazama thAya ke doSa dabAya paNa svatvanI anubhUti thatI nathI. vaLI dabAyelA doSono mULamAMthI cheda paNa thato nathI, tethI nimitta maLatAM te doSo mAthuM UMcake che. krodhane dabAvIne kSamA dhAraNa karanAranA, lobhane dabAvIne udAratA darzAvanAranA, kAmane dabAvIne brahmacarya pALanAranA ke mAyAne dabAvIne saraLatAno dekhAva karanAranA doSo te samaya pUratA to dabAI gayelA lAge che. paNa jo tenI aMtaraMga zraddhA sAcA jJAnavairAgya sahita mULamAMthI badalAtI nathI to te AtmavaMcanA thAya che; pote potAthI chetarAya che. ane evA bhramamAM lAMbo samaya vahI jAya che. eTale jayAM sudhI manane iMdriyajanya sukho game che ane tenI prApti mATe manuSya lAgyo rahe che, tyAM sudhI te manane badalavAne badale sAdhana badale ke sAdhanothI dUra rahe topaNa manathI pAra nija cetanA jAgrata thatI nathI. Avo sAdhaka dhyAnamArgathI vaMcita rahI jAya che. sAdhaka jo potAnA mananI vAsanAnuM ane tRSNAnuM yathAtathya svarUpa samajI le ke te anyabhAva che, mArA mArgamAM avarodhanuM kAraNa che tene dUra kare, jJAnInA bodhane grahaNa karI satya dizA pakaDe to viSaya-kaSAyo taraphanI vAsanA dabAvAne badale zAMta thaI jAya che. jIvana prapaMcothI AvaraNayukta hoya ane dhyAnamArganI abhilASA 37
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkhavI ke jIvanamuktino mArga meLavavA mathavuM te AkAza-puSpavat che. jIvanavyavahAra ahaM ane mamatvathI grasita hoya, maitrI Adi sabhAvathI manobhUmi bhIMjAyelI na hoya, AtmAnA astitvanI niHzaMkatA na hoya, AtmA-anAtmAnA bhedano bodha prApta thayo na hoya, tyAM sudhI dhyAnamArgamAM vAstavika pragati thaI zakatI nathI. Aje mAnavajIvana rezamanA dorA jevuM lapasaNuM che, temAM vaLI graMthivALuM che. rezamanA dorAnI gAMTha ane vaLI te upara tela lAgyuM hoya to te choDavI duHsAdhya bane che; tema jIvana malina hoya, prapaMcomAM rAcatuM hoya, te vaDe mithyAbhAvanI graMthiothI rUMdhAyeluM hoya to temAMthI chUTavuM duHsAdhya bane che. niSNAMca ane nirmaLa jIvana dhyAnamArgane anurUpa thAya che. temAM niSThApUrvaka vartavAnuM koI viralA sAdhakone ja sUjhe che. jeo pAtratA sahita, sanniSTha thaI, mahAna prayatna dvArA avakAza meLave che, temane jJAnI mahAtmAno yoga vahelo-moDo ke ocho-vadhato, jarUra maLI rahe che. dRSTi-parivartana pachI zuM bane che ? - sAco dhyAnasAdhaka AtmA sAvadhAnapaNe jIvavAmAM prayatnazIla hoya che. nidrA jevI kriyAmAM paNa thAkIne ghasaghasATa nidrAdhIna thato nathI ke jethI cetanA suSupta thaI jAya. te svapnamAM svapnarUpa thaI jato nathI ke svapnanA padArthone satya mAnavA jevo behoza raheto nathI. nidrAmAM ane svapnamAM cetanA suSupta thatI nathI, paNa mukhyatve jAgrata rahe che. vAstavamAM A yogI dazA che. Avo sAdhaka vyAvahArika prasaMgomAM, mAnamoTAImAM aTavAto nathI, alaukika AnaMdamAM otaprota thaI jato nathI, vyAvahArika pharajane sabhAnatAthI pUrI kare che. jema koI garIba vyakti zubhayoge zrImaMta thAya tyAre tenAM ghara, bahAra, UThavA, besavA vagare sarvakriyAmAM parivartana Ave che, tema dhyAnamArganA upAsakanI bAhya ane aMtaraMgadazAmAM AmUla ane apUrva parivartana Ave che, te tenA anubhavanI pratItinuM phaLa che. AthI dhyAnanA adhikArI munijano manAya che. manamAM rahelA sUkSma doSone dharmanI bAhya kriyA vaDe DhAMkI zakAtA nathI. jema ke dAna ApIne mAna meLavavAnI AkAMkSA vaDe dhanavAMchanA ke parigrahavRttino doSa dUra thato nathI. pagamAM vAgelA kAMTAne soya jevA 38
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhana vaDe kADhI zakAya che, tyAM kAtara kAryakArI thatI nathI, tema doSone kADhavA dharmabhAva, jAgRti, samatA, prema ane parivartana jevAM sAdhano upayogI thAya che. kevaLa bAhya kriyA vaDe doSo dUra thaI jatA nathI. jJAnI puruSonuM kathana che ke, pratyeka paLe ajJAna ane ajAgRtine kAraNe karmo praveza karI rahyAM che. karma e jaDanuM rUpa che. vaLI bIjI bAju dehavyApI Atmapradeze cetanasattA pragaTatI hoya che. asavRttionA jore baMnenuM saMmizraNa thavA pAmyuM che. e saMmizraNanuM nirIkSaNa cetananA vahetA nirdoSa sathI thAya to baMnenuM yathAtathya svarUpa samajamAM Ave che. te samajane bodha kaho, sAkSItva kaho ke yathArtha parivartana kaho, te sthApita thatA jAya che. te pachI vicAra ane AcAranI guNavattA saheje parivartana pAme che; AtmA saMvedanazIlatA anubhave che, jethI jIvanano samagra vyavahAra samyakarUpe pariName che. te pachI dhyAna zuM che te samajamAM Ave che. pariNAmadhArAnuM-upayoganuMmananuM-AtmA pratye vaLavuM te dhyAnamArgano praveza che. daSTiparivartananoaMtarmukhatAno e subhaga samaya che. dhyAnanI adbhuta dazA : "zuddha-upayoga ane samatAdhArI; jJAnadhyAna manohArI. karmaiAE dUra nivArI; "jIva' vare zivanArI Apa svabhAvameM re avadhu sadA maganameM rahanA." - zrI jIvavijayajI kRta sajajhAyamAMthI. zuddha upayoganI paLomAM munijanone dhyAnanI caramasImAe svarUpadarzana vizeSapaNe thAya che ane anubhavAya che. tyAra pachI parama samAdhidazA varte che. te paramasamAdhirUpa mahAtmAone praNamI, te zubhabhAvane dhAraNa karI yathAzakti ane nirmaLatipUrvaka A mArge AgaLa vadhavA puruSArtha karavAmAM mAnavajIvananI sArthakatA che. dehamaMdiramAM virAjamAna svasvarUpamaya paramAtmAne pragaTa thavA devo ane tenuM darzana pAmavuM temAM ja jIvananI kharI mahattA ane saphaLatA che. AviSamakALamAM ane saMgharSAtmaka vAtAvaraNamAM dhyAnAbhimukhatA zAMtidAtA che. kevaLa saMtApa ke saMgharSothI bacavA dhyAnakriyAmAM joDAvuM te sthUla abhyAsa che. vAstavika dhyAnamArganI upAsanA vagara zAMti prApta thatI nathI. dUdhanA UbharAnI jema zamI jAya te sAcI upAsanA nathI. 39
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAro ane vikalponuM zamI javuM te dhyAna che. dhyAnano alpa anubhava paNa saMvedanazIla hoya che. dIrghakAlIna abhyAsa vaDe kSaNano nIrava anubhava jIvanane ajavALe che ane samagra jIvanamAM parivartana lAve che. svayaM pote Azcarya pAme tevuM te kSaNanuM sAmarthya che. manathI upara UThavAno A upAya che. pUrNa zuddhatattvanuM dehamAM pragaTavuM, te deha chatAM nirvANa che. nirvANapadanA svAmI-saMto siddhAtmAnA pratinidhi che. teonI nizrAmAM, temanI jJAnadazAnI zraddhAmAM A mArga saraLapaNe sAdhya che. dhyAna e svayaM anubhavanI dazA hovAthI tenI koI vyAkhyA, adhyayana, ciMtana ke samIkSA karavI te nyUna ja che. tethI e dazAnI sahaja upalabdhine pAtra thavA prathamanI bhUmikA mATe abhyAsa ane puruSArtha karI devagurunI kRpA vaDe AtmArthano zuddha saMskAra daDha karavo. te saMskArane vardhamAna karavA cittanI ekAgratA, vikalponuM zamana, mana ane Idriyono saMyama vagere dhyAnamArganI yAtrAmAM preraNAdAyI che. tene yogya bhUmikA mATe adhyayana-svAdhyAya jarUrI che. sahaja zuddha dhyAnadazA mATe zrImad rAjacaMdra vacanAmRta patrAMka 73pamAM prakAze che ke, "viSamabhAvanA baLavAna nimitto prApta thayAM chatAM je jJAnI puruSa aviSama upayoge varyA che, varte che, ane bhaviSya kALe vartaze te sarvane vAraMvAra namaskAra. | utkRSTamAM utkRSTa vrata, utkRSTamAM utkRSTa tapa, utkRSTamAM utkRSTa niyama, utkRSTamAM utkRSTa labdhi, utkRSTamAM utkRSTa aizcarya, e jemAM saheje samAya che, evA nirapekSa aviSama upayogane namaskAra. e ja dhyAna." "dhyAnathI utpanna thatI nizcalatAmAM je apUrva rasavistAra pAme che tene to koI prazasta manavALA jJAnamuni ja pAmI zake. tevo mITho madhura rasa nathI to drAkSamAM, nathI sAkaramAM, nathI sudhAmAM, ke nathI lalanAnA cUMbanamAM. A rIte phaLamAM rahelI mahattA manathI jANIne temAM jene rati thAya che te pakva dhyAnathI utpanna thatAM phaLamAM rahelI mahattA manathI jANIne temAM jene rati thAya che te prauDha tejasvI mahAtmAne yazalakSmI zIdhra prApta thAya che." (zrI yazovijyajIkRta adhyAtmasAramAMthI) 40
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. jainadarzanamAM dhyAna dhyAnamArganI sUkSma paricaryA samajavA mATe jainadarzanamAM dhyAnanI zuM sUkSmatA ane gUDhatA batAvI che teno abhyAsa vizeSapaNe upakArI che. chellA keTalAka saikAomAM pUrvacAryoe dhyAna viSe ghaNo prakAza pADyo che. jainadarzananI e eka viziSTatA che ke saMpradAyaparUpe ghaNA upavibhAgo hovA chatAM mULa tattvomAM ane dhyAna jevA atigUDha viSayomAM kayAMya aMtara ke virodhAbhAsa nathI, paNa te te viSayomAM paraMparAnI ekasUtratA jaLavAI che. prAcIna-arvAcIna pUrvAcAryo racita dareka graMthomAM dhyAnanA prakAronA vizleSaNa ane nirUpaNamAM samAnatA jaNAya che. tethI prastuta svAdhyAyamAM ke pUrtimAM kyAMka punarAvartana thavA pAmyuM che te kSamya che, ane ApaNI alpa smRti mATe te sahetuka che. vaLI bhinna bhinna AcAryoe te te graMthomAM AgavuM rahasya prakaTa karI je vyaktigata yogadAna dIdhela che te paNa sAdhakane upayogI che. jainadarzanamAM samyagdarzananI prApti te mAnava-janmanuM eka atyaMta agatyanuM kArya manAyuM che. samyagadaSTi AtmA dharmadhyAnano yogya adhikArI che. temAMya dharmadhyAnanI caramasImAe to apramatta dazAvAna munine ja adhikArI gaNavAmAM AvyA che. te pahelAMnI bhUmikAe sAdhaka, cittanI sthiratA, ciMtana, bhAvanA, svAdhyAya-dhyAna ke kAyotsarga-dhyAnane yogya che tema kahevAmAM AvyuM che. A kAraNathI dharmadhyAnano kramika abhyAsa e viziSTa dhyAnAsAdhanAnuM agatyanuM aMga gayuM che. vaLI jainadarzanamAM, atyaMtara tapanA vividha bhedomAM dhyAna aMtargata karela che. jainadarzanamAM dhyAnanA aneka prakAra che. temAM zubhAzubha dhyAnanI mukhyatAe cAra prakAra kahyA che. temAM dharmadhyAna ane zukladhyAna zubhazuddha dhyAna che. je krame muktinuM kAraNa che. ArtadhyAna ane raudradhyAna azubha che te krame tiryaMca ane narakagatinuM kAraNa che. Ama jIvamAtra dhyAnayukta hoya che. manuSyane vizeSa prakAranI zakti maLI che te zubha ane zuddhadhyAnane avalaMbIne mukti pAme che. A dhyAna koI kriyA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI paNa AtmAnuM zuddha svarUpa che. A dhyAnanI vizeSatAo pUrtimAM darzAvavAmAM AvI che. dareka graMthakAranAM nirUpaNamAM samAnatA che. tethI eka ja graMthanA AdhAre tenI rajuAta karI che. dhyAnamArgamAM gRhatyAga ke ekAMtanI koI jarUra nathI tema mAnIne sAdhaka jIvanamAM kaMI parivartana na kare to A mArge saphaLatA saMbhava nathI. saMsAramAM vyasta rahevuM ane dhyAnamArganuM avalaMbana levuM duSkara che, temAM ghaNo daDha puruSArtha ane jAgRti joIe che. UtaratA A kALamAM nabaLA manavALA gRhastha sAdhaka mATe nivRttinI, A mArga mATe atyaMta AvazyakatA che. potAnA nivAsamAM nitya pratye ke parvanA divasomAM ekAMtanuM sevana kare ane dharmadhyAnanA prakArone bhUmikA pramANe seve to pAtratA vadhavAnI zakyatA che. pAtratA thavAthI tene yogya sAdhano ane mArgadarzaka maLI rahe che. dharmadhyAna ArAdhananuM sAphalya : dharmadhyAnanI ArAdhanA : sAdhaka AtmAne pUrvaArAdhananAM saMskArayone jIvanamAM prazna thAya che ke A jagatamAM mAnava-janmanuM mukhya prayojana zuM che? huM koNa chuM? mAruM svarUpa zuM che? Avo AtmavicAra jAge che te AtmA sasAdhana meLavavAno prayatna Adare che. svadoSone jANIne pApathI dUra thavA koziza kare che. satsaMgAdi kAraNothI jIvanadaSTi badalAI jAya che. je dRSTi jagatanA padArthomAM sukha zodhatI hatI te dRSTi have aMtarmukha thatI jAya che. ane tene poSaNa maLe ke te vRddhi pAme tevAM nimittonI zodhamAM sAdhaka lAgI jAya che. A dharmadhyAnano prAraMbha che. bhagavAna zrI mahAvIre upadezya che ke : je jIvane paramAtmA pratye, dharma pratye anurAga thAya che. te jIvane jagatanA padArtho pratye dAsInyatA Ave che." dharmadhyAnanA sAdhakane bAhya padArthamAM ruci thatI nathI, prItiaprIti thatI nathI. AtmajJAna vaDe sva-parano bheda daDha thAya che. evA jJAnIne pUrvaprArabdha yoge saMsArano udaya hoya to rAgAdi maMdapaNe hoya kharA, paraMtu te rAgane, tenA udaya, sattA vagerene jANe 42
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, paNa te te rUpe pariNAma thaI jatAM nathI. AvI bhedajJAnanI dhArAne kAraNe vairAgya-dazA vadhatI jAya che. ane dhyAnarUpa agni vaDe udayanAM ane sattAnAM karmone te naSTa kare che. Ama saMsArathI mukta thavA mATe dhyAna e zreSTha upAya che. jJAnI je kaMI bane tene jANe che, jue che, ane samabhAve varte che. bAhya padArtho pratye tanmayatA na thAya tevI cittanI dhArA samabhAve Take che. dharmadhyAnanA prakAronA sevana vaDe sAdhaka e bhUmikAe pahoMce che. mATe e prakAronuM zuddhabhAva vaDe avalaMbana levuM. sRSTinI racanA ane karmasiddhAMta : eka apekSAe ema kahI zakAya ke AraudradhyAnI-azubhadhyAnI AtmA bahirAtmA che. dharmadhyAna-zubhadhyAnI AtmA aMtarAtmA che. zukaladhyAnI-zuddhadhyAnI AtmA paramAtmA che, Arti-raudradhyAna niraMtara karmabaMdhanuM kAraNa che. dharmadhyAna ane zukaladhyAna muktinAM kAraNa manAya che. karmabaMdhanathI chUTavA, muktirUpa zukaladhyAna sudhI pahoMcavA dharmadhyAna e vizrAmasthAna jevuM che. tyAMthI krame karIne sAdhaka AgaLa vadhe che. sRSTimaMDaLamAM rahelA prANImAtranA vikAsanI bhUmikAe vicArIe to AtmA ane karmasiddhAMta, tenAM pariNAmo e agatyanA muddAo che. A tattvone choDIne jagatanA koI paNa tattvanuM, prANInuM ke prakRtinuM astitva vicAravuM ke saMzodhana karavuM zakaya nathI. jainAgamasUtromAM cha siddhAMta vaDe AtmA, karma ane muktinA tattvonuM nirUpaNa karyuM che : AtmA che,-zuddhatattva-astitva. AtmA nitya che,-zAzvata tattva. AtmA karmano karyA che,-vibhAvanA kartApaNAnA svIkArathI. nizcayathI nijasvarUpano kartA svIkAryo che. AtmA bhoktA che, nija karmano kartA hovAthI bhoktA che. nizcayathI nijasvarUpano bhoktA che. teno mokSa che, muktAtmA-zuddha AtmasvarUpa. vaibhAvika kartApaNAthI 43
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane karmaphaLanA bhoktApaNAthI saMpUrNa mukti. mokSano upAya,-samyagajJAna, darzana, cAritrAdi upAyo che. Ama mokSa arthAt zuddhAtmA ane azuddhAtmAnI ADe Ave che karmanI paraMparA. karmasaMskArayukta AtmA saMsArI che ane tenAthI mukta AtmA mokSasvarUpa che. azuddhAtmAne zuddha thavA dharmadhyAna avalaMbana che. zukaladhyAna te mokSarUpa avasthA che. mULa dravye zuddha evo AtmA azuddha kema thayo ? kayAre thayo ? tevo prazna kadAca UThe to prathama vicAravuM ke Aje jIvanI je dazA che te kevI che ? zuddha che ke azuddha che ? jIvane rAgAdinAM pariNAma thAya che te azuddha dazA che, te saMskAro pUrvanA che; ema vicAratAM samajAze ke AtmA anAdikALathI azuddhapaNe jagatamAM paribhramaNa kare che. zAstranA pramANathI te vAta vadhu UMDANathI vicArI levI jarUrI che. A janmanA dAdAnA dAdA ke temanA pitAnuM nAma bhAgye ja smRtimAM che, tema bhUtakALanI smRti Aje nathI. jo ke cittanI nirmaLatA hoya ane AtmAne svarUpa viSe UhApoha thAya to jAtismaraNajJAna vaDe amuka janmanuM jJAna thavA saMbhava che. chatAM eka vAta spaSTa che ke bhUtakALanA saMskAra prANImAtranA manamAM rahelA che; tene vaza thaI javAthI vartamAnanI pravRtti banyA kare che. vaLI koI dRSTie vicArIe to doSamaya pravRtti te pUrvakarma ane tenuM phaLa che. bIjI rIte joIe to prakRtijanya saMskAra eTale karma, te karmamAtra baMdhana che. karmaprakRtio sUkSmapaNe kSaNe kSaNe udayamAM Ave che. pariNAma pAme phaLa ApI pUrvakarma khare che. vartamAna azuddha pariNAma vaDe navo anubaMdha thayA kare che. zvAsa-prazvAsanI jema karma Ave che, jAya che. kaSAyajanya ane rAgAdirUpa bhAvakarma, ATha prakRtirUpa dravyakarma ane dehAdi sthUla padArthanA saMyogarUpa no-karma (karma jevA) A badhAM cetananA saMyogamAM Ave che. ane cetana temAM potAnI vRtti tanmaya karIne potAnuM svarUpa bhUlI jAya che. karmasaMskArothI prerita thayeluM mana tenA vikAro vaDe pravRtti karavAnuM satata yojyA kare che, eTale A vikAro mULamAMthI nAza na pAme tyAM 44
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhI karmanI pravRttirUpa saMsAra TakI rahe che. paryAya e jainadarzanano pAribhASika zabdaproga che. tene parINAmavRtti kahI zakAya. navI navI avasthAonuM UpajavuM, jemake sonAmAMthI hAra, baMgaDI vage2e thAya che tema mULa vastu rahe ane avasthA badalAya che te paryAya che. upayoga-paryAya zuM che ? upayoga lakSaNo jIva : upayoga AtmAnuM lakSaNa : karmapravRttino ke baMdhanano AdhAra cetanAnI kSaNe kSaNe palaTAtI azuddha paryAya (vRtti) che. (tene upayoga paNa kahevAya che) upayoga padArthane IMdriyo dvArA jue che ke jANe che, mananA vikAro, saMskAro padArtha sAthe tAdAtmya upajAvI le che. eTale cetanAnA potAnA svarUpa upara eka aMdhakAramaya vAdaLuM patharAI jAya che. A upayoga jo vikAro ke rAgAdi bhAvomAM na bhaLe to karmo maMdatA pAme che. zAstrokta paddhatie vicArIe to karmanA udaya vakhate jo AtmA upayoga ane karmodayanI sUkSma saMdhi vacce prajJAvaMta rahe to karmaprakRtio maMdatA pAme che. jAgRta cetanA anubaMdhane zithila kare che, roke che. te pachI paraMparAgata karmagraMthio zithila thatI jAya che. aMte kSaya pAme che. jIva mAtrane koI paNa yonimAMthI janmAMtara samaye saMskArarUpI tejasa ane kAryaNazarIra sAthe rahe che, ane te te saMskAro tenA krama pramANe vartamAnamAM udayamAM Ave che; tethI zubhAzubha saMyogo prApta thAya che. evA kramane toDavA ja dhyAna che. dhyAna e evI nirmaLa ane sthira dazA che ke jenA dvArA karmadhArA tUTe che ane jJAnadhArAno pravAha UmaTe che. dhyAnano yathArtha prAraMbha AtmAnA samatvathI ane sAkSItvathI thAya che. samatvanI pUrNatA thaye je avikArI sahaja dazA che te vItarAgatA che. AvA samatvano prAraMbha prajJAthI thAya che. sAkSItva e nirlepatA che. upayoga padArthane jANe che paNa tanmaya thato nathI te sAkSItva che, te nirvikalpatA che. 45
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattva mAtramAM Atmatattva ati sUkSma che. AtmAnA bahirlakSI upayogamAM sUkSmatA nathI, kAraNa ke te sthUla sAthe saMlagna che. aMtarayAtrAmAM upayoga sUkSma bane che. arthAt sUkSma upayoga vaDe aMtarayAtrA thAya che, tethI sva-paranuM bhedajJAna saMbhavita bane che. ahIMthI dhyAnamArgano yathArtha prAraMbha thAya che. cetanA paranuM karmaprakRtinuM AvaraNa dUra thatuM jAya che. jema jema upayoganI nirmaLatA thatI jAya che tema tema jovA-jANavAnuM kArya sajagatApUrvaka ke sAkSIbhAve thAya che. nirmaLa cetanA AkAzatattva jevI che. jayAre vAdaLAmAMthI mUzaLadhAra varSA thAya che tyAre evuM jaNAya che ke AkAza jANe varSothI chavAI gayuM che, paNa jayAre varSA baMdha thAya che tyAre jaNAya che ke AkAzano raja mAtra khUNo bhijAyo nathI; tema mananI malina vAsanAo dUra thatAM, ahaMtA-mamatAyukata AvezothI mana mukta thaI zAMta thAya che tyAre cetanAnuM zubha astitva jevuM che tevuM vilasI rahe che. te AtmAnuM nijI svarUpa che. sthUla mananA Avego zame che, tyAra pachI sUkSma manamAM saMskArone tapAdi dvArA naSTa karavA paDe che; nahi to e saMskAro anAjanI sAthe ghAsa UgI nIkaLe che tema ajAgRtadazAmAM nimitta maLatAM pragaTa thaI sAdhakane sAdhanAmAM alpAdhika aMtarAya Ubho kare che. A mArga aMtima dazAnI prApti sudhI sajagatAno ane puruSArthano che. karmabaMdhanuM mukhya kAraNa mithyAbhAva che, viparyAyabuddhi che. rAgAdi tenI ADapedAza che. te mithyAtvabhAva AtmajJAna vaDe dUra thaI jAya che. AtmajJAna vaDe sva-parano bheda deDha thAya che. jJAnIne pUrva prArabdhayoge saMsArano udaya hoya tyAre rAgAdinA maMdabhAvo hoya che. paraMtu sajagatAne kAraNe rAgAdi bhAvo vaDe jJAnI lepAtA nathI, te jJAnAdhArAnI vizeSatA che. - vRttionuM viSayAkAra thavuM, bhAva-pariNAmanuM bahirmukha thavuM ke yoga-upayoganuM asthira thavuM, te karma che. vRttionuM AtmAkAra thavuM te aMtarmukhatA che. upayoganuM sthira thavuM te dharma che. e dharmarUpa dhyAna te samIpa muktigAmI AtmAne prApta thAya che. nirmaLajJAnaprApta AtmA paribhramaNane samApta thavAnuM sAmarthya dharAve che. karmavaza AtmA anaMta 46
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ paribhramaNa vadhAre che. jJAnIoe prakAzyuM che ke : "jJAnI zvAsocchavAsamAM re rmano cheha pUrva koDI varSo lage ajJAnI na kare teha.' sAdhakanI jijJAsA ane samarpaNa : azubhadhyAnanA duSpariNAmane jANIne sAdhakane dhyAnamArganI jijJAAsA thAya che, tyAre te vicAre che ke mAre kema dhyAna karavuM ane konuM dhyAna karavuM ? nizcayathI to 'svAtmA' ja dhyAna karavA yogya che. eTale svarUpanuM dhyAna karavA te prerAya to paNa svarUpanuM jJAna ke anubhava na hovAthI AraMbhamAM te Asana lagAvI AMkha baMdha karIne bese tyAre tene ekAeka svarUpa darzana thatuM nathI. vartamAna avasthA azuddha hovAthI, cittapradezo para aMkti thayelA saMskAromAMthI aneka vikalpo ane vicAro UThe che; tethI svarUpadhyAna tene anubhavamAM AvatuM nathI. jo jijJAsAnA baLe te dharmadhyAnanA avalaMbanane seve to prayatna vaDe bhUmikA baMdhAya che. gRhastha sAdhake paramAtmAnA zuddha svarUpanuM avalaMbana letA pahelAM cittanI sthiratAno, AtmaciMtanano abhyAsa karavo jarUrI che. dharmadhyAnamAM ciMtana, bhAvanA Adi vividha prakAro darzAvyA che. temAM bhUmikA anusAra praveza karavo, jethI cittanI sthiratA keLavAtI jAya che. gRhasthane mahadaMze sAlaMbana dhyAna hoya che. paramAtmAnuM dhyAna karavA prabhu pratye zraddhA, prIti ane bhakti joDavAM jarUrI che, deharoga maTADavA vaidyamAM zraddhA rAkhavI paDe che, auSadhano upayoga jANavo paDe che, pathya pALavuM paDe che, tema bhavarogathI mukta thavA paramAtmAnA pratye zraddhA, temanA svarUpanuM jJAna ane bhavaroga dUra karavA tyAga vairAgyAdinuM pathya pALavuM jarUrI che. paramAtmA pratye Azraya, zraddhA, nizcaya ke bhakti e koI parAdhInatA nathI. sadgurunI nizrA ane samarpaNa te parAdhInatA nathI; paraMtu sAdhaka mATe doSamuktino, guNavRddhino e upAya che. sva-AtmA nizcayathI potAno guru che, chatAM tenI azuddhi TALavA sadgurunI nizrAe avalaMbana che. 47
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ "mAnAdika zatru mahA nijachaMde na marAya, jAtAM sadguru zaraNamAM alpa prayAse jAya." 18 -zrI Atmasiddhi zAstra jagatavyavahAranAM zikSaNa mATe zikSaka ke mArgadarzakanI jarUra rahe che. sArA vakIla ke DokaTara thavA mATe te prakAranA uttama niSNAta pAse zikSaNa levuM jarUrI che; tema A sUkSma mArganA bodha-zikSaNa mATe te mArgane anurUpa ja paramAtmA ane sadgurunI nizrA jarUrI che. temanA pratyeno Adara ane bhakti cittane nirmaLa kare che, jijJAsAne tRpta kare che ane sAdhaka AgaLa vadhe che. tattvanI zraddhA sahita dharmadhyAnanA ciMtana, ruci, anuprekSA, AlaMbana ane bhAvanAnA prakAronA sevana pachI, deDha puruSArtha vaDe mithyAtvanI graMthirUpa sAta prakRtio zithila thaI jAya che. AtmA samyagdarzanano adhikArI bane che. (sAta prakRtio-anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra kaSAya ane mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya ane samyakatva mohanIya e darzanamohanI traNa prakRtio. darzana saptaka) vaLI jema jema dhyAnamAM sthiratA vadhatI jAya che, tema tema AtmasvarUpanA aMzo anubhavAya che. e anubhavamAMthI niSpanna thayeluM jJAna prajJArUpe rahI karmanA udayane jANI le che, ane tenAthI pote judo che tema samaje che; tene viSama paristhitimAM paNa pariNAmanI vyAkuLatA thatI nathI. samatAnI apUrvatA anubhavAya che. dhyAnananI eka paLanuM sAmarthya : citta-sthiratAnA dIrghakAlIna abhyAsathI dhyAnamArgamAM praveza karatAM koI paLe mahAtmAone nirvikalpadazAno aMze AtmAne anubhava thAya che. A anubhava vIjaLInA jhabakArA jevo che. ghana aMdhakArabharyA oraDAmAM vIjaLInA camakAra vaDe tyAM rahelI vastu dRSTigocara thAya che, tema eka paLanA AvA apUrva darzananA anubhave svarUpanA pUrNadarzanano AsvAda anubhavamAM Ave che. te paLanuM, anubhavarUpI darzana jJAnarUpa thAya che, jJAnanI pUrNatA ane cAritranI zuddhatA pragaTaye 48
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramatta dazAvAna munijano dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanuM ekatva anubhave che, ane tyAM kevaLa nijAnaMdamAM varte che. tenuM varNana jJAnIo paNa karI zakayA nathI, te sahajAvasthA che, jJAnIgamya che. "je pada zrI sarva dIThuM jJAnamAM hI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna jo, teha svarUpane anya vANI te zuM kahe anubhavagocara mAtra rahyuM te jJAna che." -zrImad rAjacaMdrakRta apUrva avasara, gAthA 20 jagatanA naisargika kramamAM tithI anusAra jema prakAzanI taratamatA vadhe che; AgaLa ullekha karyo che tema, bIjano caMdra krame krame pUnamano caMdra thAya che, to paNa te bIjanA prakAzane prakAza kahIe chIe, aMdhakAra kahetA nathI. dhyAnamArge dIrghakAlIna cittanI sthiratAnI kSaNamAM svarUpadarzananI jhAMkhI thAya che te bIjanA prakAza samAna che. nirmaLa cAritra vaDe ane abhyAsa vaDe AtmA krame krame pUrNa vikAsa pAme che prAraMbhanuM A darzana aMtamAM pUnamanA caMdranI mAphaka pUrNa ane zAzvata banI jAya che. zrImad AnaMdaghanajI ane cidAnaMdajI jevA yogIjanone pUrva ArAdhanAne baLe dhyAnadazAno udaya thayo, te pachI tenA pUrNa anubhava mATe teoe ghaNuM mUlya cUkavyuM. labdhi Adino moha tyajI temaNe AtmasaMzodhanane pUrNa avakAza Apyo, sahaja dazA prApta thaye kayAreka kevaLa janakalyANa mATe teo upadeza ke lekhananI pravRtti karatA, ane vaLI dhyAnadazAmAM sthira thatA. dhyAnanuM AvuM alaukika sAmarthya che. tenuM parizIlana karavuM te jIvananI dhanya paLo che tema samajavuM ane A mArgamAM ullAsita thaI AgaLa vadhavuM. AtmadazAnI ujjavaLatA : saMsAranAM sAdhanomAM sukhabuddhi thatI rahe ke sAdhanono vistAra thato rahe, ane sahaja dhyAnadazAnI upalabdhi thAya tevI A mArgamAM vyavasthA nathI. apavAdarUpa koI jJAnI-gRhasthanAM dRSTAMto laI mAyAthI chetarAvuM nahi. sAmAnya sAdhake to anubhavI jJAnIjanonA pratipAdita 48
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArganuM paddhatisara ArAdhana karavuM. vyasta sAdhake potAnA nivAsamAM paNa ekAMtasevana sAthe sAdhanA karavI, avakAza maLe pavitra sthaLomAM jJAnInI nizrAmAM rahevuM. sAmAnya rIte gRhastha bhavyAtmA rucivaMta hoya to udAsInatA Avye saMsAra pratyenI sukhabuddhi zamatI jAya che. tevA bhavyAtmAo gRhamAM ke vyApAramAM rahe toya zakaya teTalI jAgRti rAkhe che, ane nivRtti meLavI aMtarmukha thavAnuM lakSa rAkhe che. bAhya jagatanA paricayano saMkSepa karI nirahaMkArIpaNe alpAraMbhI thaI varte che. nitya nitya AtmadazAne ujjavaLa karatA thakA teo kaThina upadravone sahana karI le che. paramatattvane pragaTa karavAnI upAsanA e kAMI eka-be divasa, mahinA ke varSamAM siddha thatI nathI. pUrvajanmanI prabaLa ArAdhanAnA udaye koI bhavyAtmA alpa samayamAM kArya siddha karI zake; paraMtu sAmAnya sAdhake to niraMtara abhyAsanI jijJAsA rAkhavI ane satsaMgAdinA prasaMgomAM rahevuM. AtmA agocara che arthAt atisUkSma tattva che, tethI tenI anubhavadazA paNa sUkSma che. dehamAM cakSu nAjuka Idriya che, eTale vadhu saMvedanazIla che. eka sUkSma kaNa temAM jIravI zakAtuM nathI. AtmAnI zuddha avasthA to tethI paNa atisUkSma che, ane nijasaMvedana paNa ati sUkSma che. temAM eka rajakaNa jeTalo doSa rahI zakato nathI. azuddhatAno doSa hoya te samaye te svarUpanuM darzana pragaTapaNe anubhavamAM AvatuM nathI. jeTalI zuddhatA teTalI mukti. saMpUrNa zuddhatA saMpUrNa mukti. tene nirvANa kaho, svarUpajJAna kaho ke paramAtmapada kaho. jJAnIo tene jinapada nijapadanI ekatA kahe che. AtmA ja paramAtmArUpe pragaTa thaI jAya che. AvuM paramazuddha pada kevaLa kevaLajJAnInA, sarvAnA ane jIvana-muktAtmAnA jJAnano ane anubhavano viSaya che. te padane, te padaprApta sarva paramAtmAne paramaprema namaskAra ho. mATe sajjano! azubhadhyAnathI chUTI dharmadhyAnano mahimA jANI tenuM sevana karatAM karatAM ane zukaladhyAnanI paramadazAnuM zraddhAna karIne 5O
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNe sau dhyAnamArganI pAtratA prApta karI zakIe, te mATe dharmadhyAnanA prakArone jANavA ane upAsavA. mati, zruti, avadhi, manA, kevala deha para eka ja khare, A jJAnapada paramArtha che, je pAmI jIva mukti lahe. 204 bahuloka jJAnaguNe rahita, A pada nahIM pAmI zake, re grahaNa kra tuM niyata A, jo karma mokSecchA tane. 205 AmAM sadA prItivaMta bana, AmAM sadA saMtuSTa ne, AnAthI bana tuM tRpta, tujane sukha aho uttama thaze." 206 - zrIsamayasAra-padyAnuvAda nirjarA adhikAra. jainadarzanamAM dhyAna sarvoparI sAdhana manAyuM che. karmakSayanuM aMtima sAdhana che. jJAnanuM phaLa jema virati che tema jJAna ane dhyAna baMne sahodara che. dhyAnamArganI sAdhanA vagara koI AtmA mukta thayo nathI. dhyAna e sahaja avasthA che. sAdhake prathama temAM prIti joDavI paDe che. te bhale abhyAsarUpa hoya, paNa te dvArA ja dhyeyasiddhi che. mokSa karmakSayAdeva, samyagajJAnayoH bhavet | dhyAnasAdhya mataMtaddhi, tamAraMhitamAtmanaH | - zrI kesarasUrIjI racita dhyAnadIpikA mokSa karmakSayathI thAya che, karmakSaya samyagujJAnathI thAya che, ane samyagujJAna dhyAnathI sAdhya thAya che. ema jJAnIoe mAnyuM che mATe AtmAne dhyAna hitakArI che. rAgadveSano tyAga karI samatAmAM AvavuM te dhyAnano prakAra che. aMtamuhUrta sudhI eka viSayamAM ekAgratA te chaghasthonuM dhyAna che ane yoganA nirodharUpa dhyAna te jinonuM dhyAna che. chAsthane dhyAnarUpa ekAgratAnA viSayo AtmasvarUpane avalaMbatA hovA jarUrI che. te viSayo sAdhaka jema jema AgaLa vadhe tema sUkSma banatA jAya che. te dharmadhyananA prakAramAM batAvyA che. te A prakAre grahaNa thaI zake. maitrI-sarva jIva pratye nirvera buddhi viSe gahana bhAvanA karavI. pramoda-guNavAnanA guNa grahaNa karavAnI udAtta bhAvanA bhAvavI. 51
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ karUNA-duHkhathI pIDita sarva jIvo dharma pAme tevI uttama bhAvanA karavI. mAdhyastha-kumArge cAlatA jIvo pratye dveSa-roSa na karatAM temanA pratye hita buddhi rAkhavI. A cAra bhAvanA hRdayamAM ane AcAramAM grahaNa thAya to jIva dharmadhyAnane yogya bane che. anityAdi bAra bhAvanA vaDe jIvamAM vairAgya utpanna thatAM citta zuddhi dharmadhyAnamAM praveza karAve che. jIvAjIvAdi nava tattva viSayaka ciMtana dhyAnanI sthiratA mATe sahAyaka bane che. vastunA dravya, guNa ane paryAya viSenuM svarUpa vicAratA ekAgratA vadhe che. Ama viSayanI ekAgratA cittazuddhinuM kAraNa bane che. ane cittazuddhi dharmadhyAna rUpa thaI AtmAnA anubhavane saMprApta thAya che. dhyAna e AtmAnA pradeza-pradeze vyApta zuddhatAne sparzavAno bhAvAtIta mArga che. te mArgane samyapaNe ArAdhatAM pragaTatI zuddhatAnA aMzonA AvirbhAvo ghaNA camatkAro sarje che, te daihika nathI, tenuM spaSTapaNe bhAna rAkhavuM. e vaicArika spaSTatA ane samAdhAna che, bAhya saMyogomAM nirAkuLatA, lokapriyatA, bhAvi ghaTanAnA saMketo, adbhuta anubhavano aMtaHcetanAmaya AnaMda, samabhAvanI anerI abhivyakti, jIvananI dhanya ghaDIonI pratIti, vAstavika parivartana, jIvanakrAMtinuM vIrya-baLa ane gRhasthapaNAmAM munibhAvanI utkaTa abhIpsA, AvA aneka prakAranA uttama jIvanapravAho pragaTa thAya che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa dhyAna jainadarzanamAM dhyAna' viSenA abhyAsa pachI A darzanamAM mokSamArga kone kahe che te jANavuM rasaprada thaI paDaze. samyagadarzana jJAna cAritrANi mokSa mArga" - zrI tattvArthasUtra 1/1. jenadarzanamAM, "samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA e mokSa mArga che" ema kahyuM che. vaLI samyagdarzana-jJAna-cAritrane ja paramArthathI AtmA ke AtmadhyAna kahyuM che. tene "ratnatraya' paNa kahevAmAM Ave che. e zabdasaMketa vaDe enuM rahasya samajIzuM. samajJAnanI prApti vinA tapa, japa, svAdhyAya sarvakriyA zubhAsavarUpa gaNI che. samyajJAnanI prApti pachInA japa-tapAdi sarva anuSThAna mukti pratye laI janArAM che. samyagdarzana e mokSamArganuM dvAra che. temAM tattvanI sabhyazraddhA e mahattvanuM aMga manAyuM che, tenI prApti jJAnIjanoe durlabha gaNIne prakANyuM ke, "jaththA parama putrdA" A vikaTakALamAM mAnavajIvana mahaaMze bahirmArgI thatuM gayuM che ane sau bahArathI kaMI meLavavA mATe ahorAtra doDe che. AvA saMjogomAM AtmA, paramAtmA ane tattvanI zraddhA kyAMthI hoya? e prakAranI zraddhA thavI ja durlabha che. pUrvanA yoge ArAdhanA karatA sAdhakane paNa jJAnIoe cetavaNI ApI ke cAritrathI (AcaraNathI) vicalita sAdhaka kaSAyone jItI pAcho AtmadharmamAM Ave tevo saMbhava che, paNa zraddhAthI-samyakatvathI vyuta thayelo sAdhaka AtmadharmamAM dIrghakALe paNa pAcho vaLato nathI. vaLI pAcho koI suyoga maLI Ave to Atmadharma pAme kharo, jenadarzanamAM zraddhArUpI tattvanI AvI eka nirALI prarUpaNA che te A svAdhyAya dvArA kaMIka samajamAM Avaze. anAdikALanA mithyAbhAvano sauprathama cheda karavA, ke bhedajJAna 53
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavA, A ratnatrayInuM prathama pada samyagdarzana e bIja samAna che. te mATe gurugame ratnatrayIno abhyAsa, ciMtana, manana ane bhUmikA anusAra ArAdhana karavuM sAdhaka mAtrane kalyANakArI che. tenuM sAmarthya to anubhave ja samajAya tevuM che. eka vAra enuM rasapAna thAya to pachI amRta tyajIne koNa viSapAna kare ? samyagdarzana AtmasukhanI anubhUtino prathama AsvAda che. te pachI pArthiva padArthonI tucchatA anAyAse thaI jAya che, ane audAsInya bhAva saheje udbhava pAme che. eka kSaNanI aMtabheda jAgRti krame karI zAzvata sukhane Ape che. ratnatrayInA A parama rahasyane jANIne sau bhavyAtmAo vinazvara padArthomAM rahelA sukhAbhAsane tyajIne A mArgamAM AgaLa vadho temAM ja A janmanuM sAphalya che. te vAta A svAdhyAyamAM prastuta karavAmAM AvI che. "vidvAnoe darzana, jJAna, cAritranI zuddhatApUrvaka ja dhyAna kaheluM che, tethI e traNenI zuddhatA vagara jIvonuM dhyAna vyartha che." dhyAnano hetu mukti che ane te samyagudarzanAdi vaDe ja siddha thAya che. - jyAre mithyAtva AdithI mukta thaI jIva prathama samyagudarzana ane jJAnane prApta kare che, tyAre kSIra-nIravat rahelA cetana-acetananA bhedajJAnano tene AMzika anubhava thAya che. ethI sAdhakane samajAya che ke puSpamAM jema suvAsa vyApta che, tema AtmA zarIrapramANa vyApta hovA chatAM svabhAve tenAthI bhinna che. dehanuM rUpAMtara thAya ke janmAMtara thAya to paNa AtmA nitya rahe tevo teno svabhAva che. rAgAdi vibhAvonA saMyoga vaDe AtmA te rUpa thaI jato jaNAya che kharo, paraMtu jema paherelA vastrathI ke tenA sparzathI zarIra juduM che tema AtmA dehathI alaga che, kAraNa ke rAgAdi AtmAno mULasvabhAva nathI, evo pratItiyukta anubhava samyadRSTi AtmAne hoya che. ajJAna TaLe-jJAna pragaTe : eka phAnasanA goLAne meza lAgI hoya to temAM jyota pragaTelI hovA chatAM teno prakAza pragaTapaNe jaNAto nathI, tema AtmAne 54
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAvaraNAdi karmonuM AvaraNa hovAthI AtmajJAnano prakAza pragaTapaNe anubhavamAM Avato nathI; ane ajJAnavaza jIva saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. ajJAnane vaza thayelo AtmA, paulika padArthonA saMyogaviyogathI thatuM sukhaduHkhanuM vedana potAne thAya che. tema anubhave che. paNa jJAnAvaraNa maMda thavAnAM nimittA prApta thatAM sAdhakanuM lakSa AtmajJAna pratye vaLe che, tethI krame krame ajJAna dUra thatuM jAya che svayaM AtmA ja svabhAve jyoti svarUpa che evI aMtaraMga zraddhA thatAM AtmA pote ja bodha pAme che ke, are ! AtmA te "huM pote ja chuM, huM paramArthathI zuddhabuddha, niraMjana, nirAkAra caitanyarUpa chuM, AvuM sva-jJAna thatAM huM paNa maTIne pote jJAtA-draSTA banI jAya che ane kartutvabhokatRtvanA bhAva ke je paribhramaNanAM kAraNo hatAM te maMdatA pAme che, ane krame karIne te naSTa thAya che, tyAre huM pote huM maTI 'hari rUpe pragaTa thAya samyagdarzana-jJAnano mahimA : kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryaracita yogazAstra graMthamAM samyagudarzanAdinA mAhAsyanI prarUpaNA nIce pramANe karavAmAM AvI che ke rAjya maLavuM, cakravartI thavuM ke IdrapaNuM meLavavuM durlabha kahyuM nathI, paNa, bodhiratna (samyagdarzana) prApta karavuM durlabha che." jevI rIte tattvonuM svarUpa kaheluM che tevI ja rIte saMkSepathI ke vistArathI teno bodha thavo tene vidvAna puruSo samyagujJAna kahe che." karmakSayathI mokSa thAya che. te karmakSaya AtmajJAnathI thAya che. te AtmajJAna dhyAnathI thAya che mATe dhyAnane hitakArI mAneluM che." "viSayothI virAma pAmelA ane samabhAvathI vAsita cittavALA manuSyone kaSAyarUpa agni upazamI jAya che ane samyakatvarUpa dIpaka pragaTe che." "samatvanuM avalaMbana karIne yogIoe dhyAnano Azraya karavo joIe, samabhAva sivAya dhyAnano prAraMbha karavAmAM, dhyAnamAM praveza 55
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ na thatAM, AtmA viDaMbanA pAme che. chadmasthanA mananI sthiratAne dhyAna kahevAmAM Ave che." sAmyabhAva sivAya dhyAna hotuM nathI ane dhyAna sivAya niSkapa samatva AvatuM nathI." zAstrokAronuM kathana che ke, muni mukhyapaNe dhyAnanA adhikArI che, chatAM gRhastha samakti ke samyagudarzanavAna hoya, athavA te dazAnI najIka hoya ane jo dhyAnamArgano puruSArtha kare to munidazAne yogya thavA mATeno vikAsa sAdhI zake che. mATe samakti ke samyagadarzana viSenuM jJAna, te dhyAnanuM aMga hovAthI tene viSenuM jJAna Avazyaka che. sAmAnyataH cAre gatimAM samaktiprAptinI saMbhAvanA che. A viSama ane vikaTakALamAM saMsAraparibhramaNanA kAraNarUpa mithyAtva zuM che te samajAvuM manuSyane agharuM che; temaja samaktinA svarUpanI yathArtha zraddhA thavI ja durghaTa che to pachI samyagudarzana ane jJAnanI sAkSAt prApti durlabha hoya temAM Azcarya zuM? 0 mithyAtva zuM che te jANavAnI AvazyakatA : saMsAramAM jIvo prAye mithyArUpI graMthithI baMdhAyelA che, A mithyAtva zuM che? 0 mithyAtva eTale viparIta mAnyatA ke viparyAyabuddhi. asatune sat samajavuM; sane asat samajavuM te. dehamAM Atmabuddhi - deha te "huM chuM tevI mAnyatA. AtmAmAM dehabuddhi, rAgAdi paryAyamAM potApaNuM, sukhaduHkhAdimAM AtmabhAva. asat padArtho ke dehAdimAM sukhabuddhi. sat-AtmAthI vimukhatA ke tenuM vismaraNa. satudeva, guru ane dharmamAM anAsthA ke anAdara. asadeva, guru ane dharmamAM AsthA ke Adara. tattva-saMbaMdhI ekAMta mAnyatA, vagere aneka prakAre jANavuM. satudeva-sarvajJa vItarAga, sadguru-nigraMthamuni, sadharma-cha dravya paE
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA navatattvanI zraddhA, vItarAganAM vacanamAM dharmamaya AjJAno Adara ane dayArUpa mULa dharma tenAthI viparIta mithyAtva che. uparanA mithyAtvanA prakArone jANe-ajANe paNa sevavAthI saMsAraparibhramaNa vadhe che ane jIva duHkha pAmato rahe che. samyagdarzananAM lakSaNo : zAstramAM samyagdazAnAM pAMca lakSaNo che je A pramANe che : zama, saMvega, nirveda, AsthA ane anukaMpA. A pAMca prakAro AtmadazAne jANavAnAM mApakayaMtro jevAM che. tenA bhAvArthane samajavAthI teno spaSTa khyAla Avaze. mithyAtvarUpI mithyAmatithI ane dizAmUDhatAthI pAchA vaLelA jIvamAM A guNo pragaTa thAya che ane tethI jIva sAcI dizA tarapha vaLe che. zama : krodha, mAna, mAyA, lobharUpI kaSAyonuM maMda thavuM, rAgAdibhAvonuM maMda thavuM, arthAt baMdhanAM kAraNonuM zamAI javuM te zama che. jema jema kaSAyo zAMta thatA jAya tema tema tenuM sthAna kSamA, namratA, saraLatA ane saMtoSa le che. rAga-dveSanuM sthAna nirmaLa prema ane madhyasthatA le che, tenI phaLazruti vairAgya che. kaSAyanuM zamana thavAthI sAdhaka koIne dubhavato nathI ane pote koIthI dubhAto nathI. kSamAdi svaguNo vaDe hamezAM prasanna rahe che. saMvega H jagatanA AkarSaka padArthone tathA devAdi gatinAM sukhone tuccha mAnI kevaLa eka muktinI abhilASA sevavI te saMvega che. A guNa jene prApta thayelA che te AtmAne saMsAranAM sukha duHkhanA ke saMyoga-viyoganA prasaMge prIti-aprIti udbhavatI nathI. tevA prasaMgothI virakata thaI te eka AtmArthane ja sAdhe che. nirveda H saMsAranAM paribhramaNonAM kAraNono bodha pAmI, AtmA te pratye thAkano anubhava kare che. potAnA deha ke parivAra pratye paNa tene udAsInatA Ave che, aMtaraMga ruci rahetI nathI. je kaMI vyavahAra karavo paDe che te na chUTake thavA de che. vaLI te IdriyaviSayothI lobhAto 57
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI, paraMtu AtmasvarUpamAM lIna rahevAno daDha prayatna kare che. te AtmA vicAre che ke, A jIve saMsAramAM ghaNuM ghaNuM paribhramaNa karyuM che, te have samApta thAo ane saMsAra chUTI jAo-A bhAvanA te nirveda che. AsthA-zraddhA : samaktidazA prApta thavAmAM bAhya nimitta paramAtmA che. jemaNe AtmA pragaTapaNe jANyo che, anubhavyo che, te AptapuruSo ja zraddhA karavA yogya che. temanA prarUpelA mArge cAlavAthI A AtmAnuM kalyANa che tevo daDha nizcaya te zraddhA che. - sadgurunA yoge tattvano yathAtathya bodha thaye sAcI zraddhA Upaje che. dareka tattvane tenA svarUpe jANavAthI jIvane vidhaLatA thatI nathI, paNa tattvarUpa zraddhA rahe che. Ama AptapuruSanA vacanabodhamAM daDha zraddhA te AsthA che. anukaMpA saMsAramAM Adhi, vyAdhi ane upAdhithI tapta jIvone temanAM duHkho dUra karavAmAM sahAyaka thavAnI bhAvanA te anukaMpA che. dareka AtmAne potAnA AtmA samAna jANavAthI anukaMpAno guNa vikase che. te guNa jayAre carama sImAe pahoMce che tyAre te karuNAnuM svarUpa dhAraNa kare che. evA AtmA svaparanuM kalyANa sahajabhAve thAya tema varte che. te savizeSapaNe paramArthamArgano adhikArI thAya che. samyagudazAnA AvA guNo pragaTavAthI AtmAnI jIvanadRSTi vizALa bane che. tenI dRSTi pazupakSInI jema potAnuM ke potAnA parivAranA jIvananirvAha karavA jeTalI maryAdita dRSTi nathI hotI, paNa sarva jIvo pratye samadaSTi rahe che. bahArathI gRhastha dAna-dayAdi rUpa satkAryo kare che ane aMtaramAM AtmabhAve saunuM zreya cAhe che. AtmAnA A guNo tenA aMtaraMgane pragaTa kare che. A lakSaNonI sAthe sAthe bIjA ghaNA sahAyaka guNono vikAsa thAya che. Avo jIva mokSamArgamAM tvarAthI AgaLa vadhe che. samakti-daSTi jIvamAM uttama lakSaNo pragaTa thAya che ane A mArganA nIce kahelA aticAro dUra thatA jAya che. 58
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkAkAMkSAvicikitsAnyadaSTiprazaMsAsaMstavAH samyagdaSTe : aticArAH / - tattvArthasUtra 7ra3 1. zaMkArahita hoya che sarvadeva prarUpita tattvadarzana jevuM che tevuM te zraddhe che. padArthonA svabhAvanuM rahasya samaje che temAM zaMkArahita hoya che. prazna udbhave to vinayAnvita thaI sadguru pAse samAdhAna meLave che. kAMkSA-IcchArahita hoya che : saMsAranA padArthothI mane sukha maLaze tevI bhramaNA bhAMgI jAya che, tethI tevA prakAranI aMtaraMga IcchAothI dUra rahe che. kevaLa AtmasvarUpa prApta ho evI AkAMkSA rahe che. vicikitsA-niMdAthI rahita hoya che : niMdA jevA pApa utpAdaka vyavahArathI te dUra rahe che. guNIjano pratye aMtarathI pramodabhAva rAkhe che. anya pratye asadbhAva thato nathI. 4. miththAmatinI prazaMsAthI mukta hoya che : koI camatkAra jevAM pralobhanathI aMjAIne kahevAtA tyAgIonI prazaMsA karavAthI ke saMparkathI dUra rahe che. 5. kusaMgInA saMga ane stutithI dUra rahe che. arthAtu AvA pAMca aticArathI dUra rahe che. samyagdarzananAM ATha aMga : "nirasaMkia nikkaM khia nivitigicchA amUDhadiTThia; uvavuha thirI-karaNe vacchallappabhAvaNe aTTha." - aticAra gAthA. 3 niHzaMkti aMga : " satudeva, sadguru, satudharma tathA sanzAstra te ja tattvabhUta che. satyArthasvarUpa che temAM tathA sanmArgamAM saMzayarahita zraddhA te nizakti guNa che. vaLI AtmAnI AtmArUpe zraddhA hovAthI te nIcenA sAta bhayathI rahita hoya che0 AlokamAM AjIvikAdino nAza thavAnA bhayarahita. 0 paralokamAM have pachI kevI gati thaze tevA bhayarahita. 59
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ maraNa thavAthI mAro nAza thaze tevA bhayarahita. roga thatAM vedanA bhogavavI paDaze tevA bhayarahita. arakSA-potAnI ane parivAranI rakSAthI bhayarahita. agupta-potAnA dhanamAla corAI javAnA bhayarahita. akasmAta-acAnaka akasmAta thatAM zuM thaze tevA bhayarahita. AvA sAta prakAranA bhayathI samyagudRSTi AtmA niHzaMka-nizcita hoya che. potAno AtmA Aloka che, mokSa paraloka che, Avo aMtaramAM nizcaya thavAthI te AtmA saMpUrNapaNe niHzaMka banI jAya che. AtmAne mRtyu nathI ane zarIrAdi to jaDa che, anitya che. rogAdi te pugalanA paryAya che, tethI tene mRtyuno ane rogano bhaya satAvato nathI. parane potAnuM mAnato nathI, pUrvanA yoge karmano udaya thAya che ane te phaLa ApIne jAya che, tethI tene arakSAno ke corIno bhaya satAvato nathI. AtmAne vibhAvadazA sivAya koI akasmAta naDato nathI, tethI akasmAtanA bhaye AtmA vidva thato nathI. niHkAMkSita aMga : (AkAMkSArahitapaNuM) samyagudRSTi AtmA Idriyajanya sukhonI AkAMkSAthI rahita hoya che. tevAM sukho puNyayoge prApta hovA chatAM aMte te duHkhanuM mULa che te vAtano tene nirNaya thayo hovAthI samyagudRSTi AtmAne nirAkuLa sukhanI prApti thAya che. nirvicikitsA aMga : (jugupsArahitapaNuM) deha tenA svabhAvathI ja azucimaya che. tvacA vagaranA dehano vicAra karavAthI te vAta spaSTa thaze. te dehamAM AtmAnuM zuddhasvarUpa pragaTa thavAnI koI apekSAe saMbhAvanA hovAthI te pavitra manAya che, tethI jJAnInuM malina ke kRza zarIra joI glAni ke tiraskAra na thAya temaja anyane viSe paNa asadbhAva na thAya tevo samyagudRSTi AtmAno nirvicikitsA guNa che. 60
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ amUDhadRSTi aMga : (svadharmazraddhA) mana, vacana ane kAyAthI ajJAnInI prazaMsA kare nahi, temanAthI parAbhava pAme nahi, te samyagdaSTa AtmAno amUDhadRSTi guNa che. padArthanA bodhamAM vicakSaNa hoya che. upagrahana aMga : (anyanA doSone DhAMkavA) samyagdaSTa AtmA koInA doSone pragaTa kare nahi, bIjAnA doSa jue nahi ane kadAca jANe to paNa te pUrvanA karmano vipAka che ema mAne ane tenI niMdA na kare ke pragaTa na kare. sthitikaraNa aMga : (mArgamAM sthira karavAno bhAva) samyagdaSTi AtmA kAraNavazAt koI dharmI jIvane mArgathI calita thato dekhIne tene mArgamAM lAvavA prayatna kare te sthitikaraNa guNa che. vAtsalya aMga : (nirmaLa prema) ratnatrayanA dhArako pratye Adara-satkArapUrvaka vartavuM ane svAbhAvika prIti rAkhavI te paraMparAe mokSanuM kAraNa che. A bhAvane vAtsalya kahevAmAM Ave che. sarvAtmamAM samadaSTipaNuM hoya che. prabhAvanA aMga : vItarAga paramAtmAnA zAsanathI zobhA ane mAhAtmya vadhAravA viziSTa dAna, zIla, tapa, pUjA jevAM kAryo karavAM anya jIvone saddharma pratye doravA te prabhAvanA guNa che. jIvananuM suprabhAta : anAdikALanA paribhramaNanA kAraNabhUta ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karavA samyagdarzana e 'suprabhAta' che. prabhAta thatAM sUryanA prakAza vaDe jema dharA prakAzI UThe che ane prANImAtranuM jIvana gatizIla bane che, tema samyagdarzana pragaTa thatAM jIvananuM caitanya sabhyajJAna-prajJArUpe prakAzI UThe che. te prakAzamAM jagatanA padArthonuM yathArtha vastu-svarUpa samajAya che, anaMtakALanI mithyA bhramaNAo bhAMgI jAya che. ajavALuM thatAM jema aMdhakAra ardazya thaI jAya che, tema samyaggAne karIne aMdhakAra dUra thaI jAya che. cittanI nirmaLatAne kAraNe te AtmAno guNarAzi pragaTato jAya che. te dvArA sakAma nirjarA thaI AtmA anukrame 61
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha jIvanano svAmI bane che. - samakitI AtmAne je nija sukha varte che, te koI cakravartIne paNa prApta thatuM nathI. jagatanA mUlyavAna gaNAtA bAhyapadArtho vaDe te sukha saMbhavita nathI. jagatanAM bahumUlya ratno ke sukhanAM sAdhano vaDe prApta sukha te anitya che, tenI pAchaLa duHkha DokAtuM rahe che : jema ke dhanasaMpatti vadhatAM te lUMTAvAnI ciMtA, suMdara strI maLe to rakSaNanI ciMtA, yauvanamAM vRddhatva Avaze tenI ciMtA, mAna-kIrti maLe te jhAMkhAM paDavAnI ciMtA, ItyAdi. Ama saMsArI jIva sadA bhaya ane ciMtArUpa agnithI tapta rahe che. samakitI AtmA AvA bhaya ItyAdithI mukta hoya che. te prArabdhayoge je maLe temAM paNa mamatvano bhAva na hovAthI sadA saMtuSTa rahe che, tethI nirapekSa sukhane anubhave che. samyakatva eTale yathArthatA ane mithyAtva eTale viparItatA. prathama bhAva jIvananuM satya ane sattva che, to dvitIya bhAva jIvananI bahirmukhatA ane viparyAsapaNuM che. gurugame nirmaLa buddhi, zraddhA ane anubhavanI pratIti te samyakatva che. samyagudRSTivaMta AtmA sva-paranA bhedano anubhava kare che, ane sat-cita-AnaMdarUpa potAnA svarUpanA bhAnamAM varte che. AvA prabuddha AtmAnAM vrata, tapa, japarUpa sarva bhAvo jJAnayukta hovAthI ghaNAM karmono nAza kare che. samaya, sthAna, bAhya saMyogo vagere te AtmAne aMtarAya karatAM nathI. kavacit viSama paristhiti Ave to paNa temAM vyAkuLatA thatI nathI. samyagudRSTi AtmA samyagujJAnano adhikArI bane che, ane te AtmA sammacAritra pAme che, arthAt munidazA pragaTe che ane krame kirIne mukta thAya che. saMsAramAM koI manuSyane dhananI prApti karavI hoya te mATe te prayatnazIla bane che, ane te te prakAranAM sAdhano yoje che; vaLI samaya ane zaktine paNa kAme lagADe che ane dhananI prAptinA dhyAnamAM nimagna rahe che; tema Atmadhana pAmavA, samyadarzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatrayI pAmavA sarbhAgI jIve te mATe puruSArtha karavo joIe. tene mATe eka ke vadhu janmo thAya toya te sAcA mArge ja haze. mATe sAdhanano
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azraya karI Atmazreya sAdhavuM te mAnavadehanI sAcI saphaLatA che. tenA saMskAra A janmamAM ja deDha thavA joIe, ema thAya to jIvananuM sAcuM prabhAta Uge che. amuka sthaLe jatAM yAtrIne aMdhakAramAM jeTalA aMtare mArga dekhAya te pramANe AgaLa cAle che. vaLI AgaLano mArga dekhAya ane AgaLa cAle che, tema sAdhanAmArgamAM sAdhake saMskAranI daDhatA pramANe samaja ane supratIti AvatI jAya tema tema AgaLa kadama uThAvatAM javuM. vacamAM koI zithilatA ke maMdatA Ave tyAre vaLI gurunizrAno ke saMtasamAgamano AdhAra laI AgaLa cAlavuM. samyapha dazAvAna AtmA paLane-vahI jatA samayane jANe che ane sasAdhanamAM pravRtta rahI doSothI-karmathI bace che. mAnavadeha maLavA chatAM jJAnI ane ajJAnI vacce ATalI moTI khAI che. eka pAse tattvanI zraddhA che, bIjA pAse bhAgI chUTavAno tarka che. * bhavyAtmAo bALaceSTA tyajI de che : manuSyanuM bALapaNa DhIMgalA-DhIMgalInI ramatamAM, kizoravaya gillIdaMDAnI ramatamAM, kumAravaya krikeTa jevI ramatomAM, yuvAnavaya bhoga-vilAsa, vyApAra AdinI ramatamAM, ane prauDhavaya prautrAdi parivAramAM vItyAM hoya, kayAreya dharmanuM zaraNa lIdhuM ja na hoya to vRddhAvasthAmAM zuM thAya? kedIne sajA pUrI thAya ane bahAra rahevA karatAM kadAca tene kedamAM ja gamI gayuM hoya topaNa mudata pUrI thaye tene bahAra nIkaLavuM paDe tema mAnavane A jiMdagInI-dehamAM rahevAnImudata pUrI thaye nIkaLavuM paDe che. te pachI dehane aDIne sau abhaDAya aMtimakriyAmAM vilaMba thAya to sau vicAre ke hajI keTalI vAra! ane jo aMdhArAmAM ke svapamAM tenI AkRti dekhAya to tene bhUta ke apazukana samajIne mANasa, potAno svajana hovA chatAM paNa, bhaDakI jAya che. saMsAranI paddhati AvI che, tethI bhavyAtmAo bALaceSTArUpa ajJAnane tyajI jJAnamArgane ArAdhe che. saMsArIne vyavahAra jIvanamAM vaya badalAtAM jema jema sAdhano
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ badalAya athavA te vadhatAM jAya tema tema tRSNA vadhatI jAya che, sAdhaka sAdhana badale che paNa enA badalAmAM sasAdhana grahaNa kare che. te saMsAranAM sAdhanonuM, palaTAtAM paribaLonuM yathArtha svarUpa jANato hovAthI tenuM tRSNArUpI jhera vadhatuM nathI. vaLI koI doSane kAraNe jhera pravezya hoya to teno upAya yojI tenuM vamana kare che. arthAt sarvAze rAgAdinA nAzano upAya samyagujJAna che. je samyagudarzana sahita hoya che. jehane pipAsA ho amRta pAnanI mi bhAje viSapAna ? - zrI AnaMdaghanajIkRta abhinaMdana jinastavana. AtmArthI sAdhakanI sAdhanAnuM sUtra che :tattvArtha zraddhAnAM sagarzana" - tattvArthasUtra 1/ra. jainadarzana-siddhAMta anvaye nava ke sAta tattvomAM sRSTinI samagra racanA samAI jAya che. temAM mukhya tattva jIva ane ajIva che, bIjA tattvo to teno vistAra che. sarvajJaprarUpita A tattvonA svarUpane yathArthapaNe jANavuM ane mAnavuM te samyagu eTale ke sAcI zraddhA che. eka paNa tattva vatuM-ochuM gaNe, ekane mAne ane anyane choDe, to te tattvane jANanAra paMDita ke vidvAna hoI zake paNa mokSapaMthI thaI na zake. nava tattvathI yathArtha samaja ane zraddhA vaDe jIvane svaparanuM bhedajJAna thAya che, ane te samyagudarzana che. * nava tatvanI saMkSipta samaja : nava tattvaH jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. (puNya-pApane AsavamAM samAvatAM sAta tattva manAya che.) A tattvane nIce pramANe jANavA ane mAnavAmAM Ave che jIva (cetanatattva) jIva cetana tattva che, zAzvata che. upayoga lakSaNa yukta che. jIvanA zuddha svarUpane anekAMtadaSTi dvArA jANavo, ane temAM zraddhA kiravI.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIva (zarIrAdi jaDa padArtho) zarIrAdi tamAma pudgalo jaDa che tema jANavuM ane mAnavuM. dehamAM ane dehAdhIna padArthomAM je AtmabhAva che te to ajJAnajanya hovAthI teno tyAga karavo. puNya (zubha yoga) zubhAruva zubha saMyogone, sukhanA anubhavane puNya kahevAya che. te pUrve karelA zubhabhAva ane satkAryathI prApta thAya che. prApta puNyayoge satsAdhana pratye ruci na kare, ane jo jIva bhoga-vilAsamAM paDI jAya to puNyatattva AtmazreyamAM aMtarAyarUpa thAya. puSyamAM baMdhAya nahi paNa tethI chUTe, te jIvanI yathArtha samaja che. puNya chatAM te Asrava che. pApa (azubhayoga) pApAsava pApanA-pratikULa saMyogonA udaya samaye te potAnA karmano ja doSa che tema svIkAre nahi, ane duHkhI thAya to te ajJAna che. pApanA udayane potAnA karmano doSa jANavo te A tattvanI yathArtha samaja che. Asava (zubhAzubha bhAvo) puNya-pAparUpa zubhAzubha Asava che, Asava eTale zubhAzubha karmonuM AvavuM, jema bAgano daravAjo khullo hoya ane tyAMthI Dhora pesI jAya che, tema zubhAzubhabhAva thatAM jJAnAvaraNIya Adi karmo AtmAnA saMyogamAM Ave che. Asava tyAjaya che. saMvara (AsavonuM rokavuM). puNyapAparUpI AsavanAM kAraNone yathArtha saMyamAdi vaDe rAgAdibhAvone rokavA te saMvara che, A tattva upAdeya che. - nirjarA (karmonuM aMze kharI paDavuM) saMvarabhAvathI navAM karmo rokAya che, paNa pUrva saMcita karmono tapAdi dvArA kaMIka aMze nAza karavo te nirjarA che. je karma paripakava thaI nirjare che, te akAma-ogha nirjarA che, ane jJAnInI nirjarA sakAmaprayojanabhUta hovAthI temane prAye navo karmabaMdha thato nathI. jJAnIne asaMkhyAtaguNI nirjarA hoya che. A tattva upAdeya che. 65
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdha (karmabaMdhana) saMsAramAM jIvamAtrane duHkhanuM kAraNa karmabaMdha che. te mithyAtva (ajJAna), asaMyama, pramAda, kaSAya ane yoga vaDe thAya che. tenuM bhayaMkara svarUpa jANI mukta thavA prayatna karavo te baMdha tattvanI samaja che. A tattva tyAjaya che. karmabaMdhanano sarvathA nAza te mokSa che. arthAt rAgAdibhAvono AtyaMtikapaNe nAza te mokSa che. zuddha svarUpanuM pragaTa thavuM. A tattvonA vadhu abhyAsa mATe siddhAMta zAstronuM anubhavI pAse anuzIlana karavuM. tattvono abhyAsa sAdhakane mATe jarUrI che, AvA abhyAsa vaDe upayoganI sthiratA ane sUkSmatA vadhe che, A tattvone heya (tyAjaya) upAdeya (AdaravAyogya) zeya (jANavA) rUpe jANavA ane mAnavAM te tattvanuM zraddhAna che. tattvanI zraddhA, bodha, ane vicAra AcAranI samIpatA ANe che. manuSyane sudhAnuM bhAna thAya che tyAre te, vicArane kAla para mulatvI rAkhato nathI. koI kahe, mane dharmabodha thayo che paNa have AcaraNa thatuM nathI ke thAya tyAre kharuM, to samajavuM ke te yathArtha bodha pAmyo nathI, evA niHsattva bodha vaDe ke kevaLa zabdabodha vaDe jANapaNuM sArthaka thatuM nathI. sAcI samaja ane sattva sahitano bodha e parivartananI kriyA che je samaye samaja AvI te samaye alpAdhika paNa AcaraNa kare, doSo pAtaLA paDe, tyAre aMtarAyo TaLI jAya che. temAM tarka karavA e tattvazraddhA nathI. tarka ke buddhinI dhAra AcaraNamAM aMtarAya kare che. nirmaLa buddhi ane yathArtha zraddhArUpI be paiDA para jIvanaratha cAle che, tyAre AtmArtha phaLavAna thAya che. bhUtakALamAM jIve je kaMI sAruM-bUruM sarjana karyuM che, teno paripAka vartamAna che, temAMya vartamAnanI paLa mAnavanA hAthamAM che. bhUtakALa sarI gayo che tenuM smaraNa e vikalpanI jALa che; eka bhrama che. ane bhAvi ke jenuM jIvane jJAna nathI, temAM sukhAdinI AzA karavI te madhalALa che. kevaLa vartamAnanI paLa-pariNAma paryAya ke upayoga ja svAdhIna che. paraMtu dehArthanuM bhAna, tattvanuM ajJAna ane viSayonuM rasapAna ke pramAda jevA avarodhothI vartamAnanI paLa vahI jAya che,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane AtmabhAvarUpI dhana lUMTAI jAya che. samyak-prajJAvaMta AtmA AMtara ane bAhya bhAvanI samatulA jALave che ane nirboja jIvana jIve che. bhUtakALanI smRti tene satAvatI nathI. bhaviSyanI kalpanAo UThe tevo prAye AdhAra raheto nathI. pUrvaprArabdhane samabhAve pUrNa karI te AtmA karmabhArathI haLavo banI krame karIne sat puruSArtha vaDe AgaLa vadhato jAya che, aMtaHsphuraNA vaDe upayogapUrvaka jIvananI prakriyAone nibhAve che. temAM prAye pratibaMdhaanubaMdha thato nathI. anukrame te vItarAga thaI, jJAtA draSTAnI zuddhAvasthAne pragaTa kare che. ane zuddha cAritrane ArAdhI siddha padane pAme che. dehadhArI jJAnInuM jIvana atyaMta nirdoSa ane pavitra hoya che, temanuM sAnnidhya ja jIvane pAvana kare che. tIvra jijJAsA ane saddharmanI niSThA jJAnI sadguruno meLApa karAvI de che. temanA pratyenI vinayabhaktine kAraNe sAdhaka alpa parizrame Atmopalabdhi kare che. sAdhaka, tatparatA ane vinaya vaDe jJAnInI sarva kriyAmAMthI bodha grahaNa kare che. jJAnI-mahAtmAo jyAM jayAM vicare che te bhUmi paNa pavitra thAya che. te pavitra sthaLo paNa sAdhanAmAM jIvane sahAyaka thAya che. A mArgamAM zraddhA e mahattvanuM aMga che. saddhA parama dullahA jagatanA vyavahAramAM manuSya vizvAsanuM sAhasa kheDI le che. vizvAse e lAkhono vyApAra kheDI le che. keTalAye svajanone mRtyune varelA jovA chatAM pote evA vizvAsathI jIve che ke jANe 'huM maravAno nathI.' deha-dardanA samaye tabIbanI ApelI aparicita auSadhimAM vizvAsa rAkhI te tenuM sevana kare che. e vizvAsanA guNane zraddhAmAM parivartita karI AtmA ane paramAtmAnA astitvamAM akhUTa ane atUTa zraddhA thaI jAya to AtmA samyagdarzananI najIka pahoMcI jAya che ane yathArtha zraddhA vaDe te padane prApta karI le che. AvI zraddhAnuM eka dRSTAMta laIe. narendra (bhAvi vivekAnaMda) jayAre koI paNa saMtane maLato tyAre teno eka ja prazna raheto ke, tame bhagavAnane joyA che ? kAlpanika 67
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ khulAsAthI tene saMtoSa thato nahi. yogAnuyoga zrI rAmakRSNa paramahaMsano tene meLApa thayo, tyAre paNa narendrano e ja prazna : gurujI ! Ape bhagavAnane joyA che? gurujIno pratyuttara hatoH "huM jema tane jouM chuM, tema bhagavAnane jouM chuM" narendrano tarka zamI gayo. te gurucaraNe namI rahyo. anyonya daSTi maLI, narendrane gurujImAM prabhunAM darzana thayAM. gurujIe pAtratA jANI lIdhI ane narendra nAmadhArInuM visarjana thayuM. tene sthAne "svAmI vivekAnaMda' pragaTa thayA. pUrve sAdhelA krama Ama nimitta maLatAM pragaTa thAya che ane AtmazraddhA saheje sthApita thaI jAya che. je buddhimAna manuSyo kevaLa tarka dvArA dharma zodhe che te pote buddhimAna hovA chatAM aMte mUrkha Thare che; kAraNa ke teo gADInI pAchaLa ghoDAne joDavA jevI bhUla karI bese che, arthAt tarkanI pAchaLa dharmane joDe che. zaMkAnuM samAdhAna thaI zake che, eTalA mATe jJAnIjanoe dharmane samajavAnAM aneka sAdhano yojayAM che. vAMcanA (zAstrAbhyAsa), pRchanA (zaMkAsamAdhAna), parAvartanA (punarAvartana), anuprekSA (ciMtana), dharmakathA (anyonya vicAraNA) ke upadezAdi saghana ane vyavasthita abhyAsa karavAnI A vividha prakriyAo che, je vaDe buddhi spaSTa, zuddha ane tINa thAya che ane sAdhaka satyAsatyano viveka pAme che. kevaLa tarka vaDe vyavahAra paNa cAlato nathI, to pachI tenAthI dharmanI prApti kevI rIte thaI zake? zraddhA dekhatI ho ke AMdhaLI ho, paNa jo te yogya sthAne haze to yathAsamaye te sAcuM svarUpa jANI leze. dareka darzane zraddhAnuM svarUpa svIkAryuM che. paNa Adhunika yugano mAnavI ema samaje che ke saritAsnAna e aMdhazraddhA che, ane mojamajA mATe sAgarasnAna e jIvanamAM mANavA jevuM che. saritA-snAnavALAnI zraddhA AMdhaLI haze toya prabhubhaktinA bhAve tenuM hRdaya kayAreka AA thavA saMbhava che; paNa sAgarasnAnavALo taratAM AvaDe to bhale sAgaramAM na DUbe, paNa dehasukhamAM rAcIne te bhavasAgaramAM to DUbaze. jJAnI puruSonuM kathana che ke, tRSNA AkAzanI jema anaMta che 68
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane te ja duHkhanuM mULa che. kANAvALI cAraNImAM pANI rahI zakatuM nathI, ene kUvAmAM DubADIne pANI kADho topaNa e emAM rahevuM zakaya nathI. AvI ja sthiti tRSNAvALA mAnavanA mananI che. mana kANAvALA pAtra jevuM che. game teTalAM sukhanAM sAdhano maLe, topaNa jIvane paMcendriyanA viSayo ochA ja lAge che. AvA kSubdha mananI bALaceSTAne tyajIne mahAtmAoe AtmajJAna vaDe tene tRpta karyuM che. te samyagujJAnavaMta AtmAone potAnA sahajasukhanI samAdhi varte che pachI doDavAnuM, vAcavAnuM, meLavavAnuM samApta thaI jAya che. teone puNyayoge je kaMI sukhasAdhana maLe che tene teo jANe che kharA, paNa mANatA nathI. vastunA saddhapayoga vaDe AtmajAgRtipUrvaka tRpti anubhave che. jainadarzanamAM zraddhAnuM svarUpa nirALuM ja darzAvyuM che. jo te yathArtha rIte samajAya to mAnava, mAnava maTI deva banI jAya eTale ke devatvanA guNone pAme arthAt samyagudarzanane pAmI jAya che. vAstavika rIte to che ja tattva samajI le to bIjAM tattvo emAM samAhita thaI jAya che. AtmA ane anAtmAno bheda samajAyA pachI anAtmAthI mukta thavAnI vRtti te tattvazraddhA che, koI manuSya kahe ke huM AtmAne jANuM chuM, paNa tenA nityatva Adi ke jJAna darzanAdi guNo viSe jANato nathI, to teNe AtmAne jANyo nathI. ane tethI te anAtmAne jANI zakato nathI ane tethI anAtmA pratyenA AtmabhAvane tyajI zakato nathI ke dehabhAvane tyajI zakato nathI. mATe tattvano yathArtha abhyAsa gurugama karavo. e sAdhanA jIvananuM agatyanuM aMga che, te mATe nivRtti ane vairAgyabhAvanI agrimatA hovI jarUrI che. - sAdhanAno samaya mahattvano che. koI vakIla ke DokaTara pitA potAnA bALakane jyAre pahelA dhoraNamAM besADe che, tyAre enA manamAM to te bALaka amuka varSe vakIla ke DokaTara thAya tevI AzA hoya che, chatAM prAraMbha pahelA dhoraNathI kare che. jo te ema vicAre ke pacIsa varSe tene sIdho ja vakIla ke DokaTara thAya tevI kolejamAM mUkIza to koI paNa koleja tene 69
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ praveza Ape ja nahi, tethI prAraMbha pahelA dhoraNathI kare che, buddhipratibhA sArI hoya to te alpa prayAse AgaLa vadhe kharo, paraMtu abhyAsa karavAmAM je paMdara-vIsa varSano gALo vItyo te nirarthaka nathI gayo; paraMtu teTalAM varSo AgaLa vadhavA mATe jarUrI hatAM. te nirarthaka thayAM kyAre gaNAya ke jo vidyArthI te viSayamAM niSNAta na thAya ane vacamAM rakhaDIne samaya veDaphI nAkhe. te prakAre manuSyAtmA anAdikALanuM ajJAna dUra karavA jJAnAbhyAsa karavA alpAdhika samaya mATe nivRtti le, ke anya sAdhanone upAse to te sArthaka che. AtmalakSamAM AgaLa vadhavuM tenuM tyAM mUlya che. manuSya krame krame sAdhana vaDe mAnava bane, mumukSu bane, ane aMte pUrNatAne pAme te sAdhanAno gALo sAdhaka jIvananuM Avazyaka aMga che. te potAnI bhUmikA anusAra ekAMtamAM ke samUhamAM jyAM paNa sAdhanA kare tyAM tenuM jIvana paramArtha mArgamAM ja hoya che. tuccha, kSudra, kSaNabhaMgura padArthonA AkarSaNathI tathA svArtha ane mohAMdhatA jevAM dUSaNothI upara UThavA mATe ja mAnavajanma che. je bhUmimAM mahAtmAo pUrNatA prakaTa karI gayA te bhUmine ApaNe dhanya gaNIe chIe. tevA saMto pAse AkrAMta ane saMtapta jIvo sukha-zAMti meLave che. nivRttimaya divya jIvana vitAvatA evA saMtono mAnava upara mahAna upakAra che. AvA nivRttimaya divyajIvana dvArA teo pavitratA ane samatA jevA guNo prApta karavA jagatanA jIvone kalyANano mArga cIMdhe che. kevI rIte ? sAdhujanonI gupta zikSA dRSTAMta H koI gRhastha eka saMtane prazna pUchayo ke, gRhastha kuTuMba-parivArane saMbhALe che; vaLI samAjane upayogI satkArya kare che, tyAre eka sAdhu nivRtti laI aMgata sAdhanA kare che, samAja temane poSe che, temAM zreSTha koNa? ene pratyuttara ApavAne badale e saMta te gRhasthane potAnI sAthe laI gAmane cheDe eka TekarI para maMdira hatuM tyAM gayA. TekarInI nIce UbhA rahI temaNe tALI pADI. tarata ja eka saMnyAsI nIce
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvyA. saMte te saMnyAsIne pUchayuM ke, "tame keTalAM varSathI A maMdiramAM cho ?" saMnyAsI-: "dasa varSathI." "vAru," saMnyAsI TekarI para pAchA gayA. - saMte pharI tALI pADI nIce bolAvyA ane pUchayuM ke "tame keTalAM varSathI saMnyAsa lIdho che!" "bAra varSathI" "vA." saMnyAsI pAchA gayA. saMte pharI tALI pADI. saMnyAsI nIce AvyA, ane saMte pUchayuM ke tame upara koNa koNa cho? "eka ja." "vAra." Ama saMte saMnyAsIne traNa vAra nIce bolAvyA. traNe vAra saMnyAsIe samatAbhAve, kazAya vikalpa vagara guruvinaya sahita TUMkA javAba ApyA. pelA gRhastha to akaLAI UThayA ke, "traNa prazna eka ja vAra pUchavAne badale zA mATe saMnyAsIne traNa vAra bolAvyA?" saMte kahyuM ke : "emAM ja tArA prazrano pratyuttara che. saMnyAsIe sAdhanA dvArA samatA ane zAMti keLavI che. mananA Avegone zamAvyA che, ane tRSNA rahita thaI e jIve che. temanuM jIvana e ja jagatane mATe moTuM pradAna che. ATalAM varSono nivRttino gALo sArthaka che. teNe samAjanI sevA lIdhI che, te samAjane mATe bojarUpa nathI. sAco saMta jagata pAsethI le che. tenAthI anekagaNuM pradAna kare che. saMsArathI tRpta thayelA jIvo saMto pAsethI zAMti meLave che, manuSyatvanA pATho zIkhe che ane jIvanane pavitra kare che." mAnavI, guNothI sAdhu kahevAya che, ane durguNothI asAdhu kahevAya che. samatAthI vyakti sAdhaka ke sAdhu banI zake che. brahmavratathI brAhmaNa, jJAnathI jJAnI ane samyaka tapathI tapasvI bane che. kuLa paraMparAnI chApa mArIe tethI vyakti sAdhutA pAmatI nathI, sAcA sAdhakasAdhu jJAna-dhyAnamAM lIna hoya che ane pavitra cAritra pALe che te mokSa pratye gamana kare che. sAcuM jainatva zuM che ? zrI zubhacaMdrAcAryaviracita jJAnArNavamAM ullekha che ke "jIvAdi 71
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArthonuM zraddhAna karavuM te niyamathI samyagudarzana che. te samyagdarzana svabhAvathI (nisarga) athavA adhigamathI (paropadezathI) bhavyajIvone utpanna hoya che." jena kuLamAM janma thavA mAtrathI ke navatattvanA nAma mukhapATha karavAthI samyagudarzana prApta thayuM tema na mAnI levuM. vaLI kuLaparaMparAe satadevAdino sAmAnya yoga maLI jAya tene ja samyakatva mAnI levuM te paNa yogya nathI. A kALe AvA yoge jaina kahevaDAvavuM satyathI vegaLuM jaNAya che. kharekhara to samyagudarzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanA te mokSano arthAt "jaina"no paMtha (mArga) che. eTale ke temAM jainatva samAya che." jaina" e koI mata ke saMpradAya nathI. rAgadveSane jIte te jina kahevAya che. te jinanI AjJAe je rAga-dveSa rahita thavAno puruSArtha kare te jaina kahevAya che. temAM nAti, jAti ke pAMtinA bheda nathI. sAdhakanI vartamAna dazA azuddha che. temAM guNadharmanAM bIja vAvIne tene vikasita karavAnI che, bIja vAvavA jamInane jema keLavavI paDe che ane svaccha karavI paDe che, tema azuddha mananI bhUmine AtmavicAra vaDe sApha karI keLavavI paDe che. ema thAya tyAra pachI darzana zuM, dharma zuM ke vairAgya zuM che te abhyAsa vaDe samajAya che ane upazama tathA vairAgya vaDe abhyAsa dRDha thaI pariNAma pAme che. jene Avo lAbha thAya che te samyagudarzanano adhikArI bane che. - sthUla mananA zubhAzubhabhAvo vaDe AtmapariNAmo te rUpe pariName che, paNa kharI rIte te AtmAnuM asala svarUpa nathI. zubhAzubhabhAvonuM AtyaMtikapaNe kSINa thavuM ane nirAvaraNa jJAnanuM utpanna thavuM te AtmAnuM asala svarUpa che. jema sapheda sphaTikanI pAchaLa je raMgano kAgaLa mUkIe tevA raMganuM sphaTika dekhAya che, paNa tethI enI mULa saphedAI naSTa thatI nathI, tema AvaraNa dUra thatAM anAvaraNa AtmA anubhavamAM Ave che, te anubhavAtA aMzo prakaTapaNe samyagujJAnarUpe pariName che; te jJAnamaya AtmA samakitI kahevAya che. eka vAra samaktinI sparzanA thaI ke AtmAnA guNo samyagu ?
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ thatA jAya che. saraLatA, zAMti, kSamA, samatA jevA Atmika guNo samyaguM rUpa dhAraNa kare che. Avo samakitI AtmA zAMta, dAMta ane abrAMta hoya che, te vivekapUrvaka devagurune samarpita thAya che. paramAtmarUpa thavA te paramAtmAne dhyAve che. te AtmAmAM zraddhA, jJAna ane bhaktinI saMvAditA hoya che. tenuM citta udAtta guNothI rasAyeluM hoya che. AthI pUrvasaMcita karmono bhAra atizaya haLavo thaI jAya che; pApapuNyarUpI Asrava dvAra baMdha thatAM jAya che, te AtmA saMyamamArgane ArAdhI, saMvararUpa thaI, nirjarA tattvane pAme che ane mokSanI nikaTatA anubhave che. jainadharmanI A sAcI ArAdhanA che. arthAt je jJAna, darzana, cAritranI AvI zuddha ArAdhanA kare che te jaina che. ratnatrayanI zuddhi te dhyAna che, je AtmabhAvanI sthiratArUpa che. paramAtmAnI ane sadgurunI ananya bhakti, zraddhA ane vinaya, svayaMzuddhi tathA jAgRti-A badhAM samyagadarzana-jJAna-cAritranI prAptinA uttama aMgabhUta sAdhano che. teno ArAdhaka AtmA, janma jaina ho ke je ho te, alpabhavI ke ekabhavI thaI jAya che. AvuM uttama sukha tyajI jIva saMsAranA mohamAM paDe che te kevuM Azcarya ? saMsArI jIvane bAhya apekSAe strI, putra, dhana mAla vagere nimittathI baMdhanakartA che; vAstavika rIte to te badhAM sAMyogika che. te potapotAnA karmane AdhIna che. paramArthathI to, jIvane potAnA aMtaraMga vibhAvajanya doSo ja baMdhanuM kAraNa che. bhAvathI bhava ane bhavathI bhAva ema eka vartuLa pharyA kare che. sarunI nizrAmAM samarpaNatA sahita sat mArgano puruSArtha hoya to e vartuLa samAptatAne pAme che. * ratnatrayInuM apAra sAmarthyaH samyagudarzana, jJAna, cAritranA triveNI saMgamamAM DUbakI mArIne AtmA pAvana thAya che. A ratnatraya jainadharmano prANa che. khetaranI kheDelI jamInamAM prakAza, pavana ane pANI jema bIjane vikasavAmAM yogya sAdhano che, tema A ratnatrayI, sAdhaka AtmAne prAraMbhathI aMta sudhI zuddhatAthI kramamAM AgaLa vadhavAnuM sarvazreSTha sAdhana che. te jema 73
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmano prANa che tema AtmAno paNa prANa che, ratnatrayInI abheda pariNati vaDe AtmA mokSarUpa thaI jAya che, AvuM apAra tenuM sAmarthya rajamAtra pratibaMdha vagara zuddha svabhAvamAM sthira rahevuM te svabhAvadazA che. tenuM kSaNika darzana te samyagadarzana che, temAMthI nIpajatuM jJAna te samyagrajJAna che ane sthiratA te samyapha cAritra che. te dhyAnarUpa che. te traNenI pUrNatA thavAthI muktadazA pragaTe che. te A ratnatrayInuM sAmarthya che. samyagudarzana e zuddhAtmAnI zaktinuM prakAzarUpa kiraNa che. darzana dvArA tattvonuM yathArtha svarUpa samajamAM Ave che, te samyajJAna che. te vaDe thatI anubhUti te samyapha cAritra che. sAdhakane Avo krama hoya che. traNenI ekatArUpa dazA jevI che te AtmA mokSasvarUpa che. deha chatAM nirvANa che. A ratnatrayInuM AvuM sAmarthya che. samUno dhabbo 1 - darzanapAhuDa, gAthA 2 jinezvarakathita A sUtra darzAve che ke, dharmanuM mULa samyagadarzana che, vItarAga dharma pratye divyavicAra ke AtmavicAra vaDe tenI najIka pahoMcAya che. "carama nayaNa karI mAraga jovatA re, bhUlyo sayalasaMsAra jeNe nayaNe karI mAraga joIe re, nAyaNa te divya vicAra, paMthaDo nihALuM re bIjA jina taNo re." - zrI AnaMdaghanajI kRta ajitajina stavana caramanayaNa te ajJAnarUpI aMdhakAra che, divyAyaNa te jJAnaprakAza che, prakAza vaDe paramAtmAno mArga siddha thAya che, ratnatrayInuM A sAmarthya che. arthAtu paramAtmAne yathArthapaNe dhyAvavAthI sAdhaka paramAtmA thaI jAya che. draSTAMta mahAvIrane dhyAvavAthI zreNika mahAvIrasamAM banyA. karmagatinI vicitratA mATe zreNika rAjAnI kathAnuM rahasya samajavA jevuM che. zreNikanA 74
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvananI koI azubha ghaDI udayamAM AvI ane tenA hAthe azubha ghaTanA ghaTI. zikAre nIkaLelA rAjAe hiMsA karI, temAM AnaMda mANyo. te paLe bhAvi gatinA AyuSyanuM baMdhana niyata thaI cUkyuM. rAjA hajI ajJAnadazAmAM che, te AnI bhayaMkaratAthI aparicita che, kAraNa ke hajI tene jJAnIno saMga thayo nathI. vaNathaMbhyo samaya pasAra thaI rahyo che. yogAnuyoga rAjA bhagavAna zrI mahAvIranA caraNano upAsaka bane che. bhaktinA raMge raMgAyelo rAjA satsaMganuM sukha mANI rahyo che, tyAM prazna udbhave che ke mane paramAtmA to maLyA, paNa have pachInI mArI zuM gati che te to jANI lauM ! bhagavAnane vaMdana karI vinyAnvita thaI rAjA prazna pUche che : "prabhu ! have pachI mArI gati zuM che ?' pratyuttara to kaDavo hato, paraMtu rAjAnuM kalyANa temAM caritArtha thavAnuM hatuM tethI bhagavAne sahaja bhAve pratyuttara Apyo : "he rAjA! tame hiMsAnaMdanI ghaDIe narakanA AyuSyano baMdha karyo che.'' e zabdonuM zravaNa thatAM ja rAjAnuM samagra astitva hAlI UThayuM! "zuM prabhu ApanA jevA samartha svAmInI chAyA pAmyA chatAM A jIva narakagAmI thaze ? nA prabhu, ema nA hoya ! koI upAya yojo; kRpA karI A baMdhana dUra thavAno mArga darzAvo prabhu !'' bhagavAna to sarvajJa hatA. prabhune rAjA svayaM bodha pAme tema karavuM hatuM. bhagavAne tene traNa upAya batAvyA ane kahyuM ke jo e traNamAMthI eka paNa upAya phaLIbhUta thaze to tArI gatimAM parivartananI zakayatA che. "prathama upAya tArI kapilAdAsI jainamunine sadbhAvapUrvaka bhikSA Ape, bIjo upAya kasAI kAlasaurika eka divasa hiMsAnuM kArya triyogapUrvaka baMdha rAkhe ane trIjo upAya mahAzrAvaka pUNiyAjI temanA eka sAmAyikanuM phaLa tane Ape. A traNamAMthI jo eka kArya thAya to tArA narakabaMdhamAM pheraphAranI saMbhAvanA che.' Ama rAjAnAM aMtaracakSu jAgrata karavA bhagavAne enA upAyo darzAvyA. kSeNikarAjA hajI kSAyika samyaktva pAmyA na hatA. rAjApaNAnA 75
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvamAM A traNe upAya temane sAva sahelA lAgyA. temaNe prathama kapilAdAsIne AjJA karI ane jaina munine te sadbhAvapUrvaka bhikSA Ape tevI samaja ApI. dAsInA bhAgyamAM supAtre dAnano puNyayoga thayo paNa dAsIne tenuM mUlya na hatuM. tene to thayuM ke rAjAe anya kAryo batAvavAne badale A kevuM kArya ApyuM ? chatAM e dAsI hatI eTale rAjAnI AjJA to pALavI rahI. bIjA divasanA prabhAte munIzvara padhAryA che. dAsI rAjAnI AjJA pALavA khAtara bhikSA Ape che, paNa te samaye teno asadbhAva darzita thaI jAya che. rAjA samajI gayo ke prabhunA kathana pramANe A kArya siddha thayuM nathI. bIjo upAya yojavA kAlasaurikane bolAve che. dAsInI jema A upAya niSphaLa na jAya te mATe te prathamathI ja kAlasaurikane eka divasanA vyApAra jeTaluM dhana ApI de che, ane vaLI sAMje bIjuM dhana maLaze tevI AzA ApIne jaNAve che ke, tAre eka divasano hiMsaka vyApAra baMdha karavAno che. azubhano yoga pAmelo te jIva ahiMsA zuM te kevI rIte jANe ? tene A vAta kaparI lAgI, chatAM rAjAjJA pALavI rahI ! rAjAe pUrI sAvacetIthI kArya siddha karavA mATe cokI goThavI. tene eka avAvaru kUvAmAM utArI dIdho. kAlasaurikane to eka paLa pahADa jevI thaI paDI. chevaTe saMskAra baLe buddhi laDAvI ane kUvAnI bhIMta para te pADA cItarato gayo ane mAnasika vRttithI mArato gayo. roja jeTalI saMkhyAmAM pADAnI hiMsA thatI tenA karatAM cItarIne vadha karelA pADAnI saMkhyA, mAnasika hiMsA vaDe, vizeSa pramANamAM thaI. sAMja paDaye tene hemakhema bahAra kADhavAmAM Avyo. kAryasiddhinI AzAmAM rAjA beThA che. kAlasaurikane temanI samakSa hAjara karavAmAM Avyo. rAjAe tenA khabara pUchayA ke, "kUvAmAM kaMI asukha thayuM na hatuM ne ?' kAlasaurike javAba Apyo : "he rAjA ! ApanI kRpAthI duHkha to kaMI na hatuM paNa kUvAmAM 76
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Akho divasa bhIMta para pADAone cItarI cItarIne mArato gayo tyAre ja divasa pUro thayo." - rAjA kSobha pAmI nirAza thayo. have trIjo AkharI upAya bAkI hato. trIjA divasanA prabhAte rAjA pUNiyAjInI jhUMpaDIe pahoMce che. pUNiyAjI ucita satkAra karI rAjAjInI pAse bese che. pUNiyAjInI samatArasabharapUra mukhamudrA nihALIne rAjA prasanna thAya che. khUba vinayapUrvaka pote prabhune darzAvelA upAyane jaNAve che. ane kahe che : "eka sAmAyikanI Apa je kiMmata kahezo te cUkavI daIza. pUruM rAjya tamAre caraNe dharI daIza paNa eka samAyikanuM phaLa mane Apo." pUNiyAjIe kahyuM: "sAmAyikanI kiMmata kevaLa prabhu ja jANe che. temane pUchIne Avo." hasatAM bAMdhelAM karma rotAM chUTatAM nathI. samrATa chatAM kevI dInadazA? sau saMsArI jIvanI dazA AvI karmAdhIna che. zreNika rAjA pUNiyAjInA sAMnidhyathI vicAramAM paDI gayA. prabhu pAse pahoMcatAM sudhImAM to AtmavicAre janma lIdho. potAnA ajJAnathI baMdhAyelI durgatinI e niyatino svIkAra thaI gayo. have bIjo koI prazna na hato. paNa jIvana talasatuM hatuM ke, "he prabhu ! gati je thavAnI ho te thAva, mane dharmabodha Apo! mane ApanA jevA thavAnuM sAmarthya Apo." vItarAga devanI bhakti jIvane sAmarthya Ape che, darzana zraddhA Ape che, bodha jJAna Ape che. zreNike triyoganI samagratA ane ekAgratA vaDe jIvana prabhubhaktimAM lIna karI dIdhuM. prabhu je dizAmAM vicare te dizAmAM roja amuka DagalAM cAlI vaMdana karavuM, rAjakAjamAM amuka samayane AMtare AMkha baMdha karI prabhunI mudrAne nIrakhI levI ane "vIra.vIra'nuM smaraNa karavuM. zreNika AvA kramamAM joDAI gayA. prabhunA Agamana samaye pUrNa bhakti vaDe bodha pAmI emaNe sAyika samyakatvane prApta karyuM ane bhAvi covIzInA pAnAbha nAme
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama tIrthaMkarapadanuM uttama nAmakarma upArjana thayuM. rAjA zreNika paramAtmAne dhyAvavAthI bhAvi paramAtmA thayA. prabhu mahAvIra covIzamAM. prabhu sAta hAthanI kAyA. prabhu boMtera varSanuM AyuSya. padmanAbha prathama tIrthaMkara. padmanAbha sAta hAthanI kAyA. padmanAbha botera varSanuM AyuSya. A rIte mahAvIrazAsananI pavitra kaDI padmanAbha-zAsana sAthe gUMthAI jaze. zreNika, vIrane bhajIne vIra banyo. narakAyuSyane samatAbhAve vIratApUrvaka kSINa karaze. paramAtmapadane pAmI, jagatanA kalyANa mATe tIrthanuM pravartana karaze ane te janma paNa nirvANa mATe thaze. samyajJAnAdine krame, UrdhvazreNinI A camatkRti che. samyagdarzananI prApti pachI sAcuM jIvana prAraMbha thAya che. sAcA sukhanI dizA saMprApta thAya che. sAcuM sukha e ke jemAM duHkhanI chAyA nathI. Avo dharma e che ke jemAM adharmano aMza nathI. sAcuM jJAna e che ke jemAM ajJAnano leza nathI. Urdhvagati ke jemAM AvAgamanano saMdeha nathI. saMsArI jIvane jyAM saMkaleza pariNAma varte che tyAM sAcA sukhanI zItaLa chAyA kema prApta thAya ! saMsAranuM mULa kAraNa ajJAna che. saMsArabhAva tyAgI potAnA siddha svabhAvanI zraddhA kare svarUpanuM anusaMdhAna thAya. kheDUta anAjane vAvIne japato nathI. anAja gharabheguM karIne saMtoSa mAne che tema sAdhaka nirmaLa jJAna prApta karIne saMtoSa mAne che. samyagdarzananA dhyAna dvArA mokSa pragaTe che. sAdhakanI ArjavatA "bhamatA mahAbhavasAgare pAmyo pasAye ApanA, je jJAna darzana caraNarUpI ratnatraya duSkara ghaNAM, te paNa gayA pramAdanA vazathI prabhu huM chuM kharuM, konI kle kiratAra A pokAra jaIne huM kyuM ?' ratnAkarapaccIsI (gujarAtI) 78
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ manaHzuddhi ane svanirIkSaNa dhyAnamArgamAM manaHzuddhinuM eka ImAratanA pAyA jevuM sthAna che. manaHzuddhi vagara dhyAna e kalpanA ke viDaMbanA thaI zake che. jainadarzanamAM samyagadarzana-dRSTi vinAnI koI paNa kriyA chAra para lIMpaNa karavA jevI kahI che; tema yogIoe manaHzuddhi ke cittanirodha vagaranI dhyAnAdi sarva kriyAne nirarthaka kahI che, tethI teoe yama nihita ahiMsAdi pAMca AcAra, ane niyama nihita bhakti ItyAdi vaDe manaHzuddhinA upAyo darzAvyA che, temAM khAsa cittavRttinirodhano saMdarbha prarUpyo che. dhyAnamArganA yAtrIe sauprathama manaHzuddhi mATe udyamI thavuM. te mATe gRhastha sAdhake sadAcAra, zuddhavyavahAra, dAna-dayAdi jevA satkAryo, nirdoSa prema, udAratA ItyAdi guNo agatyanA che. e guNo vaDe manaHzuddhi thAya che. te pachI tapa saMyama jevAM anuSThAnothI vizeSa zuddhi thatAM A sAdhanAmArgamAM ghaNo tvarita vikAsa thAya che. enAM uttama pariNAmo jANIne jIvana kRtArtha thatuM anubhavAya che, vyavahArazuddha jIvana svaparane AnaMda ane zAMtidAyaka thAya che. vaLI zuddha AcaraNa vaDe sAdhaka vairAgyabhAvane, anAsaktabhAvane daDha karI zake che. te mATe manaHzuddhi e A mArgamAM prAraMbhathI aMta sudhI agatyanuM aMga che. manaHzuddhi dvArA caMcaLatA zame che, svanirIkSaNa taTasthabhAve thAya che ane cittasthiratAnI kSamatA vadhe che, tene mATe keTaluMka dizAsUcana A svAdhyAyamAM karavAmAM AvyuM che. dhyAnamArgamAM svanirIkSaNa e doSone dUra karavAnI eka prakriyA che. A nirIkSaNa manaHzuddhi pachI taTasthapaNe thaI zake che. mana klezadoSayukta hoya ne sAdhaka svanirIkSaNa ke avalokana kare to binapakSapAte arthAt svabacAva rahita te thaI zake nahi. jIvanI prakRtimAM krodha, kapaTa, mAna ke lobha jevA tI pratibhAvo UbhA hoya ane nirIkSaNa thAya to te, eka cokkasa cokaThAnI pratikriyA haze paNa taTastha nirIkSaNa nahi hoya. tethI svanirIkSaNa vaDe svadoSa 79
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jovA ane dUra karavA. paNa mukhyatve ahamne kAraNe taTastha nirIkSaNa banI zakatuM nathI. paNa je kaMI pratikULa bane temAM paradoSa jovo ane anukULa bane to svAbhimAna poSavuM, AvI pratikriyA ahamne kAraNe thatI rahe che. mATe ekAMte svanirIkSaNa karavuM ane mananI vRttione samajI temAMthI doSone chAMDavA ane guNonI vRddhi thAya tevo uttama jIvanakrama rAkhavo. tenA saMdarbhamAM A svAdhyAyamAM abhyAsanI dRSTie keTalIka rajUAta karI che. bhAratanA sarvadarzananA AcAryoe ane draSTAoe eka vAta kahI che ke, saMsAranAM sukhaduHkhAdinuM kAraNa mananI adhomukhatA, bahirmukhatA ke azuddhatA che. e manane jItavuM ati duSkara che. mATe prathama manane zuddha karo, zAMta karo ke saMyamamAM rAkho. te pachI sAcA mAnavajIvanano prAraMbha thAya che. dravya mana-sthUla mana-bAhya mana jaDa che te AtmAnA cetanAnA upayoga vaDe saMcArita thAya che. AtmA to svayaM zuddha ane cetana guNavALo che. jaDa mana AtmAnuM zuM bagADI zake ? dravyamana bhAvamananA-Atmaupayoga vaDe saMcArita thAya che. jo te bAhya viSayomAM bhame to jIvane baMdhanarUpa che ane aMtaramukha thAya to muktinuM sAdhana bane che. AtmA tattvataH zuddha hovA chatAM vartamAnanI azuddhadazAnuM kAraNa mana-vacana-kAyAnA azuddha yogo che, temAM mananI kaSAyarUpa azuddhinI mukhyatA che. zrI AnaMdaghanajIe sattaramA zrI kuMthunAtha bhagavAnanA stavanamAM mananI vividha ceSTAo batAvI che : mukti taNA abhilASI tapiyA, jJAna ne dhyAne abhyAse; vayarIDuM kaMI ehavuM ciMte nAkhe avaLe pAse, ho kuMthujina manaDuM kmi hI na bAje. muktinI abhilASAthI tapa kare, paNa ajAgrata rahe to to krodhanI gartAmAM jIva paDI jAya. jJAnArAdhana karavAmAM AtmAbhAna bhUle to aham mAthuM UMcuM kare. dhyAnIne labdhinI lAlasA jagADe ane muktinI abhilASAne UlaTI karI nAkhe, AvuM A mana keme 80
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI hAthamAM rahe tevuM nathI. AvA mananI zuddhi viSe keTalIka vigata jANavI khUba jarUrI che. Agama Agamadharane hAthe, nAve kiNa vidha AMkuM, tihAM kaNe jo haTha karI haThakuM, to vyAla taNI pere vAMkuM. - ho kuMthujina. moTA AgamazAstronA abhyAsIo, zAstrone mukhapATha karI le toya mana koIthI sahajamAM hAtha AvatuM nathI. haThayoga jevI sAdhanA karIne siddhio pragaTe temAM rAce, athavA jo jIva ema vicAre ke huM to manane paLamAM vaza karIza ane kaMI saMkalpa kare to mAyAnuM rUpa dharIne mana jIvane chetare che ane (vyAla) sarpanI jema vAMkuMcUkuM thaIne hAthathI sarakI jAya che, paNa hAthamAM, saMyamamAM AvatuM nathI. vaLI AgaLa kahe che ke, mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM, eka vAta nahi khoTI, ema he sAdhyuM te navi mAnuM, eka hI vAta che moTI. - ho kuMthujina. Ama muktino upAsaka jJAnamArge cAlIne jJAnasvarUpa thAya te pahelAM to ahaMkAra tene jhaDapI le che. dhyAna mArge jatAM upAsaka upara daihika ane mAnasika upalabdhio bharaDo jamAve che. Ama mana jyAre viparIta buddhinI rAhe cAle che tyAre te zatru banI vidroha utpanna karI avaLe pATe caDhAvI de che. mana, liMgabheda napuMsaka hovA chatAM rAvaNa jevAne paNa teNe pachADayA che. tevA mananA bharose jIvanane calAvavuM eTale ke breka vagara gADI calAvavA jevuM jokhama che. manane pavanavegI kahyuM che. eka AtmajJAna vaDe ja te jItI zakAya che. tethI manazuddhi sahita je AtmAne upAse che tenI sarva upAsanA sArthaka thAya che. * e paLo paNa vahI jAya che ? zAstronAM kevaLa kathana zravaNathI A mana zAMta thatuM nathI. punarjanmanI ane bhAvijanmanI carcAo kare, ke mana ApaNane zuM karavAnuM hatuM? tevuM jora batAve paNa eka tIvra vRtti UThI ke jIva paLa
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUkyo ja samajo. vartamAna paLa vivekanA abhAvamAM ke khoTA abhyAsane kAraNe pasAra thaI jAya che ane maLelo avasara cUkI jAya che. hAthamAM AvelI paLo Ama vahI jAya che. saMsAramAM jIvo nAnA prakAranA sukhomAM rAce che ane duHkha Ave akaLAya che. sukhada:khAdinI lAgaNIo, mana dvArA jIve che. manamAM vicAra, buddhi, kalpanA, aham, mamatvarUpI saMskArono aDhaLaka khajAno bharyo che. bAhya nimitto ane bhAvonI aMtaraMga kriyA sAme e khajAnAmAMthI tatkSaNa pratikriyA UThe che ane jIva anubaMdhanIAgAmI baMdhanI zRMkhalAmAM jaI paDe che. khasano dardI khaNe tyAre sAruM lAge paNa pachI baLe tyAre duHkha anubhave che. tema mananA mAryA jIvavAthI tevI dazA thAya che. bhUtakALanI smRtione vAgoLIne sukhaduHkha anubhave che. bhAvi kalpanAnI AzA sevIne svayaM potAnuM vismaraNa kare che ane zudra padArthonA sukhamAM rAjI thaI vartamAnanI paLo gumAve che, vahI jAya che. he jIva! virAma pAma, kAraNa ke vItelA janmo, vItelo avasara, samaya ke paLa pAchAM AvatAM nathI. zeSa rahe che, mAtra zubhAzubha saMskAra. mATe zuddhAtmAnuM lakSya kara. * doSa visarjana thatAM sAkSIbhAva keLavAya che ? jagatamAM huM kaMIka chuM, kaMI thAuM, e AzAmAM dharma kahevAto mumukSu paNa asatu vAsanAomAMthI keTalo bahAra nIkaLyo te vicAraNIya che. karmakSetre ke dharmakSetre hajI ApaNe mAna IcchIe ane apamAna maLe tyAre vyAkuLa thaIe chIe, sukha IcchIe ane duHkha maLe to dubhAIe chIe, anukULatA joIe ane pratikULatA Ave to mUMjhAIe chIe. tethI huM'nI-mananI bhUmikAthI mukta thatA nathI. manathI mukta thavAno, manane zAMta karavAno upAya eka doSa visarjana che. bAhya tapa, japa ke zvAsajaya jevI kriyAthI manano sthaLa nirodha thaze paNa doSonuM visarjana to, svarUpanA sAcA jJAna dhyAna vaDe mukhyapaNe saMbhave che evo daDha nizcaya karavo. jema kolasA ke lAkaDA baLI gayA pachI rAkha thAya che,
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ te rAkhamAM have agnitattva na hovAthI agnirUpa thavAnI zakayatA nathI. tema jJAna-dhyAnanA agni vaDe doSo dUra thatAM navuM baLataNa na maLavAthI mana zAMta thAya che. tyAra pachI sAkSIbhAva vaDe vyavahAra nabhe che ane draSTAbhAva sthApita thAya che. viveka ane abhyAsa dvArA draSTAne dazyanuM AkarSaNa prAye samApta thatAM dezya ane draSTAnuM yathArtha svarUpa samajAya che. te AtmA have mana dvArA bahAranA padArthone jANavA-jovAnI IcchA tyajI potAnA svarUpane jonAro-jANanAro rahe che. mananA doSo visarjana thatAM Avo jJAtAdraSTAbhAva pragaTa thato rahe che. saMsAranA pravAhamAM taNAtA jIvane AvI vAtonuM rahasya samajAtuM nathI. sinemA, nATaka jovA jAya tyAre pote jonAro alaga che ane bhajavanAro alaga che te manamAM samaje che, tema jJAnI jagatanAM dazyo jue tyAre bhajavanArA "huM'thI alaga rahe che. saraLa rIte samajAtuM ane jivAtuM A rahasya sAkSIbhAve samajI zakAya che. dehamAM ane bahAramAM huM'nuM prabhutva jamAvIne beTheluM aham oLage tyAre sAkSIbhAva zuM te samajAya che. tyAM sudhI te zabdano ke bhAvano eka aMza samajAvo zakaya nathI. marajIvA thaIne je atala sAgaramAM UMDe DUbakI mAre che te kImatI motI meLave che. tethI vizeSa UMDANavALo AtmarUpI amRtasAgara che. malina mana jevAM tattvone haTAvI marajIvA bane che te amRtabiMdu pAme che. * dharmanI dharA para koNa Takaze ? mAnavajIvananA saMgharSone zamAvavA, mananA vikArone, Avegone ane Akramaka vRttione zamAvavA kevaLa zAstranAM sUtro ke bAhyakriyAo keTalI upayogI nIvaDaze? ke pachI mana ane AtmAnA saMzodhananI jarUra che? Ane viSe koI prakAre vijJAnakSetranI jema dharmavijJAnanA draSTAoe ane netAoe bAhya prayojanone saMkelI, sau prathama svayaMsaMzodhana karI, mananA rogonI pIDAthI mukta thavAnuM vicAravA jevuM che. dhArmika kahevAtA saMto, dhuraMdharo ke netAo, mahattvAkAMkSA, saMpatti, kAmAdi kaSAyo, AtmaprazaMsA ke AtmavaMcanA jevA rAjarogathI pIDAtA hovA chatAM tene rAjayoga mAnIne ke zAsananI-dharmanI rakhevALI mAnIne lokonI bhaktino durupayoga karaze, to A dharmanI dharA para koNa
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Takaze? saMpattino rakhevALa saMtrI ja jo corI kare, dharma vaDe ja jo zoSaNa thAya to dharma kyA samAjamAM ke dharmasthAnomAM Takaze? ane te sAdhakomAM ane samAjamAM kaI ane kevI zraddhA pragaTAvaze? chatAM Adhunika vijJAnayugamAM adyatana sAdhanothI bharapUra amerikAnA tattvaciMtako ane prabhuzraddhAvALA vicAravAnonI adhyAtmaprAptinI najara bhAratabhUmi pratye AkarSAyelI rahI che, kAraNa ke Aje paNa A bhUmimAM prabhune samarpita nispRha bhaktajano, paramatattvanA sAcA upAsako ane AtmAnubhavI saMto alpasaMkhyaka hovA chatAM vidyamAna che ane teo paramatattvane AtmasAt karI pragaTa karatA rahe che, Atmajyotane jalatI rAkhe che. teo sAdhakane mATe sAcA mArgadarzaka che. sAcA sAdhakane temanuM milana thAya che. Ama A bhUminI AdhyAtmikatA jaLavAI rahI che. * mananuM saMzodhana vartamAnanA tattvaciMtakoe e vAta to svIkArI ja che ke mane e dIrgha samayanA bhUtakALano saMskArarAzi che. vaLI A janmamAM ghaNA prakAre temAM malina saMskAro jamA thatA jAya che. malina saMskArayukta mana pavitra vastune svIkArI zakatuM nathI. A malinatA te rAga-dveSa, prIti-aprIti, gamo-aNagamo, svArtha-moha, vagere rUpamAM hoya che, tenI utpattimAM bahAranAM kAraNo nimitta mAtra che. rAgAdi bhAvo dareka jIvanuM potAnuM upArjana che, te manano malina bhAga che, azuddha upayoga che, tene moha ke mUrchA paNa kahI zakAya. mUchavaza mana mAnavane pazutAmAM parivartita karI de che. mananuM A eka pAsuM che. A manane je mitra banAve che, zuddha banAve che, tene dhyAnamArgamAM saphaLatA maLe che. jJAnasaMskAra vaDe aMtaradRSTiyukta yogIjano ane munIzvaroe AvA mananuM saMzodhana karI, melanI jaDano mULamAMthI cheda karI, manane vaza karyuM che ane mahAna manojayI thayA che. Ama prAcIna ke arvAcIna koI paNa kALamAM mAnava mATe manonigrahano prazna jaTila ja rahyo che. sRSTimAM Aje mAnava vizeSa azAMta che ane mAnasika duHkha, darda ane saMgharSathI pIDita che. prAcIna yugamAM mAnavane mana to hatuM paNa te kALanA mAnavanA jIvanamAM saraLatA, sAduM ane saMtoSI jIvana, uccatama dhyeya pratyenI niSThA ane AtmA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmA pratyenI zraddhA jevAM uttama tattvone kAraNe mAnasika saMgharSonuM ane dardInuM pramANa alpa hatuM, tenuM samAdhAna sahaja hatuM. Aje vyakti svAtaMtryanA nAme svacchaMdatAnuM pramANa vadhatuM jAya che. vyakti mAne che ke te svAtaMtrya bhogave che, paNa eka kSudra bIDI jevuM ke anya vyasana tyajI devA jevI je manuSyamAM tAkAta nathI tene svAdhInatA ke svataMtratA zuM teno marmahAtha nahi Ave. pariNAme te svacchaMdatA tarapha jANeajANe ghasaDAto jAya che. breka rahita gADI calAve che. eka bAju svacchaMdatA ane bIjI bAju parAdhInatA-A mAnavajIvananA saMgharSonAM mahAna kAraNo che. tene roga kaho topaNa cAlI zake. * dharmanI phaLadrupatA mAnavane sAco dharma pamADaze ? bhAratabhUmi e adhyAtmanI jananI che" e sUtra navI peDhIne kAne paDyuM haze? ke e bhUtakALanI vAta samajI visarAtI jAya che? jo ke chellAM pacIsa varSamAM A dezamAM maMdiro, Azramo, dhyAna kendro ane keTalAMka dharmanAmadhArI kSetro vipula pramANamAM vikasyAM che ane vikasatAM jAya che ane e sarva sthaLomAM mAnavameLo ubharAya che. Ama mAnava, dharma pAmavA bahAramAM prayatna kare che. jema rAsAyaNika khAtara dvArA hAIbrIDa bAjarInuM utpAdana vadhyuM che tema AvAM sthAnomAM janasaMkhyAnuM pramANa vadhyuM che. vaDIlajano kahe che ke hAIbrIDa bAjarInA roTalAmAM sattva ke mIThAza nathI rahI. tevuM A kSetranuM banyuM hoya ema jaNAya che. dharma ane dharmanAM sthAno vadhavA chatAM mAnava dharmavimukha kema dekhAya che? adhyAtmanI jananIno vArasa kayAM bhUlyo che? RSijanoe to mAnavane "amRta putra ' kahyo che, paraMtu te hakIkta mAnavI visarato jAya che. tethI gayA saikAnA tattvaciMtaka zrImad rAjacaMdrajIe mAnavane gaMbhIrapaNe cetavI dIdho ke - "sukha prApta karatAM sukha TaLe che, leza e lakSe laho; kSaNa kSaNa bhayaMkra bhAvamaraNe kAM aho rAcI raho ?' 0 avyaktane vyakta thavA do to "dharma' pragaTa thaze. avyakta te AtmA che. vyakti te deha ane bahAranuM jagata che. avyakta ane vyakata kSIranIravatu rahyAM che, ekameka thayAM jaNAya che; 85
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu tattvadRSTie jotAM baMne jeTalAM nikaTa che tenAthI savizeSapaNe bhinna che. "jaDa ne cetanya banne dravyano svabhAva bhinna, supratItapaNe banne jene samajAya che; svarUpa cetana nija jaDa che saMbaMdha mAtra; athavA te Droya paNa paradravyamAMya che; evo anubhavano prakAza ullAsita thayo, jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya che; kAyAnI visArI mAyA svarUpe zamAyA evA nigraMthano paMtha bhava-antano upAya che. - zrImad rAjacaMdra praNIta, jaDa-cetanya viveka. A dehamAM virAjita paramatattva apragaTapaNe rahyuM che. jagatanA padArtho pratyethI udAsInatA Ave, vRtti AtmabhAvamAM Thare to tattvano kaMIka anubhava thAya. jene AtmazreyanuM bhAna nathI, je dizA-mUDha che, tenI vicAradhArA deha ane dehanA sukha sudhI ja maryAdita rahe che. e deha te huM ja chuM tevI mAnyatA karIne jIve che ane karma kare che. A ajJAna te sarva duHkhanuM mULa che. Ama dehane ane caitanyane eka mAnavAthI "huM'nA ahaMkAra sAthe mamakArano vistAra thAya che. rAgadveSanI jema A ahaMkAra ane mamakAranA paiDA para saMsArIno jIvana-ratha cAle che. AthI AtmasattA apragaTapaNe rahe che. tene vyakta thavA devA manaHzuddhinuM sthAna prathama che. paramanidhAna pragaTa mukha AgaLa" avyakta raheluM evuM paramanidhAna-AtmA dehadevaLamAM vidyamAna che. cittanI sthira ane zuddha dharA para te vyakta thAya che. je mahAtmAoe A paramanidhAnane pragaTa karyuM che ane kare che teo vyaktamAMthI avyaktamAM pahoMcyA che. zuddhadhyAna te avyaktane AtmasAt karavAno mArga che. ciMtavelA bhautika padArthonuM sukha sacavAya ane A tattva saMprApta thAya te saMbhava nathI. tene mATe ahaMkAra mamakAranuM visarjana jarUrI che. nirAmaya citta apragaTane pragaTa karavAno eka upAya che. tema thatAM avyakta zuddhapaNe pragaTa thAya che. 86
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 mIna e manaHzuddhinuM eka sAdhana che : AtmArUpI svadeza saMsArI jIvane ajJAne paradeza jevo thaI gayo che. ghara, vyApAra, strI-parivAra vagere saMsAragata zeya padArthomAM brAMtine kAraNe jIva, svadezarUpa jJAnakSetramAM (AtmA tarapha) jatAM prAraMbhamAM mUMjhAya che. ane zabdAdi jevAM Idriyajanya paricita sAdhano tyajIne maunanA abhyAsamAM akaLAya che. maunamAM besavA jevI prAraMbhanI kriyAmAM ja manamAM vikalpono kolAhala thato jaNAya che. zarIra akaDaIne bole che ke paga duHkhe che, ane vAcAne thAya che ke mauna chUTatAM Ama kahIza ne tema kahIza. Ama mauna thavuM anAbhyAse agharuM lAge che, chatAM punaH punaH abhyAsa vaDe susAdhya che. A mauna zuM che? vaphatRtva mahAna che paNa mauna tethI paNa mahAna che. mauna ApaNA divya vicAronuM pavitra maMdira che. jo vANI cAMdI che to mauna saunuM che; ane je vANI mAnavIya che to mIna eka divya preraka zakti che. mauna eka mahAna sAdhana che. paraMtu ApaNAmAMthI bahu thoDAne teno sadupayoga AvaDe che." - . sonejI kRta "sAdhanasAthI'mAMthI, "maunano mahimA." mAnavanuM jIvana jaTila che. vicAravAna mAnava tene kuTilaprapaMcI banAvato nathI paNa jaTilatA dUra karavA prayatnazIla rahe che. jIvananA saMbaMdho ane prasaMgone taTasthabhAve yathArthapaNe jANe, samaje ane varte to temAMthI aMta preraNA jAgrata thAya che. AtmavaMcanA ke chalanA te karI zakato nathI. AvA doSo ja cetanAne khaMDita kare che tethI jIva samagra sattArUpI AtmAno anubhava karI zakato nathI. kAraNake dIrghakALathI AtmasvarUpanuM vismaraNa thayuM che, ane jIva ajJAnavaza jIvana hArI jAya che. Idriyo ane manane paravaza thaI bahumUlya mAnavajIvana nirarthaka bane che. mana paDhAvelA popaTa jevuM che. te pragaTa ke apragaTa bolyA ja kare che. tene bolavAno khorAka pAMca Idriyo satata ApyA ja kare che. eTale jo IdriyonA vyApArano saMkSepa thAya to prathama sthUla mauna 87
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhya thAya. koI dardInA zarIra para jyAre zastrakriyA karavAmAM Ave che, tyAre tene auSadha dvArA behoza karavAmAM Ave che; ane te vakhate tenA zvAsa-prANa, nADInA dhabakArA cAlu ja hoya che. cetananI upasthiti che, paNa IMdriyonA vyApAra zAMta che ane mana zAMta thayuM che; tethI zarIra para zastrakriyA thavA chatAM manuSya eka uMhakAro karato nathI. dhyAnAbhyAsIo ane yogIo jAgrata avasthAmAM manane AvuM zAMta karI de che. tethI dhyAnAvasthAmAM munione bAhya viSama paristhiti paNa vicalita karI zakatI nathI. jAgratadazAmAM IMdriyo ane mananA vyApAranuM AvuM zAMta rahevuM te mananuM mauna che. te dazAmAM thato samagra vyavahAra te maunanI abhivyakti che. vANInuM mauna sthUla che; te jarUrI che. paNa mananA mauna vaDe upayoganI zuddhatA thAya che ane vacanasiddhi jevA divya guNo pragaTe che. prAraMbhamAM manane zAMta karavuM ke jItavuM duSkara lAge che, kAraNa ke anAdikALanI vAsanAo vAraMvAra UThe che. vAsanAmAMthI tRSNA janme che, temAM lobha maLe che ane ahaMkAra pUrti kare che. tethI manuSya aneka kukarma karavA prerAya che. vaLI mithyA vAsanAo poSAtI jAya che. tyAM vivekajJAna ane anAsakta bhAva vaDe ja mana zAMta thAya. manuSya keTalAye sadguNa dharAvato hoya paNa jo manane AdhIna thayo to mana te saghaLA guNone bhUlavI de che. mananI vRttionI jaDa, jyAM sudhI mULamAMthI nIkaLI nathI hotI tyAM sudhI te saheja nimitta maLatAM samagra manane AkarSI le che. rAvaNa jevA samrATane eka ja vRttie kALano koLiyo banAvI dIdho hato te suvidita che. mananA taraMgonI khataranAka lIlA : jainadarzanano ahiMsAdharma sUkSma che pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatimAM cetana che. dharatI, pRthvI cetanamaya che to tenA avalaMbane bI mAMthI aMkura phUTe che. pANI vigere cetanavaMta che to te 88
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahAyarUpa thAya che jagadIzacaMdra bojhe prayogathI vanaspatimAM cetananI prarUpaNA karI. jenadarzanamAM e viSe khUba sUkSma bhedo jaNAvyA che je prAcInatama che ane tenA kAraNe jainadharmI A padArthono upayoga karavAmAM maryAdA rAkhe che kAraNake tenI pAchaLa sarvajJa vItarAga vANIno prabhAva che. jyAre Adhunika prayogomAM te cetanatattva pratye komaLatAno ke ahiMsAno vikAsa nathI thato. mAnava potAnA AtmAnA zuddha astitvanA ajJAna ane asvIkArane kAraNe anya sUkSma jIvonuM astitva svIkArI zakato nathI, ke anyanA AtmAne potAnA jevuM sukha priya che tevuM vicArI zakato nathI. tenA pariNAme jagatamAM aneka prakAranI prayogAtmaka ane dhaMdhAkIya mahA saMhAralIlA cAlI rahI che. kevaLa buddhi para rAcatA mAnave aNuzastro jevI zodha karIne mAnavane sadAya bhayamAM mUkyo che. katalakhAnA karIne mUMgAM nirdoSa prANIonAM jIvana harI lIdhAM che. A saghaLAM amAnuSI kAryo mAnavasarjita che ane te lIlAo bhAratabhUmipara khelAya che. pazuo, sUkSmajIvo to niHsahAya che, paNa mAnavanI saMvedanazIlatA marI paravArI che? koI be-pAMca mAnavanI kubuddhinuM phalaka paraMparAe kevuM vistRta thatuM jAya che ! evI gartAmAM DUbelA mAnavane sukhaprAptino adhikAra zuM kudarata Apaze ? AvI saMkrAMta paristhitimAM je vicAravAno mananuM sukha, zAMti ane svAthya zodhaze, prApta karaze te anyane mArga cIMdhaze. kulezita ke vikRta mana dvArA mAnavano vyavahAra IrSA, asUyA, aMdha anukaraNa, spardhA vagere dUSaNo vaDe cAlato haze to te svArtha ane moharUpI aMdhakAra jIvane saMsArarUpI vanamAM rakhaDAvI mAraze. svArtha ane spardhA jevAM dUSaNo sAthe mAnava sukhanI zodhamAM nIkaLyo che te kevuM Azcarya che ! tene agni vaDe agni ThAravo che. jhera pIne amara thavuM che. AvA mAnasika dardathI pIDAtI vyaktionI dhUna potAnuM, kuTuMbanuM, samAjanuM, vizvanA karoDo manuSyonuM sukha chInavI levAnA kAraNabhUta bane che. potAnAM ane anyanAM sAMsArika sukho mATe paNa azubhavRttio, asaddhAsanAone tyajI zubhavRtti ane zubhabhAva 89
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ keLavavAnI jarUra paDe che, te pachI jIvane sAcA sukhanI kaMIka samaja ane jhalaka Ave che ane te pachI AgaLanI AdhyAtmika dazAmAM Atmasukha, paramasukhanI dazA kramazaH prApta thAya che. 0 sAcA sukhanuM kSetra : adhyAtma e sAcA sukhanuM kSetra che. aMtardaSTi thayA vinA te samajAya tevuM nathI. dizAmUDhatA ke mithyASTino cheda vaDe thAya che. te dRSTi mAnavane potAnA zuddha astitvanuM bhAna karAve che. bAhya padArthomAM bhamatuM mana mukta thAya che tyAre manuSyanuM aMtaHkaraNa jAge che. mana dvArA AtmAno anubhava ke Atmasukha prApta thatAM nathI. aMtaHkaraNa dvArA tenA aMzo prApta thAya che. aMtardRSTi jAgatAM mAnavajIvanamAM parivartananI eka adbhuta "camatkRti sarjAya che. te e rIte ke mithyAmati samakitI thAya che. vAlIo lUMTAro vAlmIki banI zake che. tyAM mananI gulAmI adRzya thatI jAya che, svacchaMdatA TaLe che ane sAdhaka svAdhInatAno AnaMda mANe che. ahIM mananuM alpAdhika mRtyu thAya che ane sAcA sukhanuM kiraNa phUTe che. tyAre Idriyajanya sukho jhAMkhAM lAge che. aMtaraMga sukhane anubhavatA sAdhakanI sparzaiMdriyane komaLa ke kaThaNa sparza maLo, rasanendriyane lUkhuM maLo ke copaDeluM maLo, dhrANendriyane sugaMdha maLo cA durgadha maLo, netrane surUpa maLo ke kurUpa maLo, zravaNendriyane mIThAM veNa sAMbhaLavA maLo ke kaDavAM veNa sAMbhaLavA maLo; tyAre aMtaHkaraNa kahe che ke cAlaze, bhAvaze, gamaze ane phAvaze. AvA abhyAsa vaDe jIva samyagrabhAvamAM Ave che. gRhasthadazAvALo sAdhaka paNa anyabhAvathI virAma pAmI AtmabhAvanuM sukha aMze anubhave che, ane tevA bhavyAtmAo aMte "jIva maTI ziva thAya che," parama sukhI thAya che. * mananuM pRthakkaraNa : dhyAnanI prAraMbhika ke madhyama bhUmikAo daramyAna dIrghakALanI asatuvAsanAo ane azuddhio, mauna, sthiratA ke dhyAnanA samaye vikalpono bhAre humalo kare che. jo ke sUkSma ane sthUla mananA taraMgo 90
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ satata UThe che ane zame che, paraMtu bahirmukhatA te taraMgone jANI zakatI nathI. sAdhaka jyAre zAMta besIne mana pratye dRSTi kare che tyAre te taraMgo tenA khyAlamAM Ave che. cittanI ekAgratA thavAmAM ghaNo zrama paDe che, tethI prAraMbhamAM sAdhaka mUMjhAya che. koIka vAra thAkIne A kriyA tyajI devAno vicAra Ave, paraMtu Ave samaye kharI dhIrajanI jarUra che. jIve pUrve je vAsanAo sevI che te jayAre javA mAMDe che tyAre manabuddhine te pasaMda paDatuM nathI. dIrghakALanI mitratA che ne ? te vikalpo ane vicAro ajJAnadazAmAM sevelA purANA mitro che, eTale mana navaruM paDe tyAre te mitratA karavA doDI Ave che. dhIraja vaDe ane deDhatApUrvaka tene dUra karatA javuM ane AgaLa vadhavuM. mana e vAhana che : dareka sAdhakane kasoTImAMthI pasAra thavuM paDe che. sattAgata paDelA saMskAro ajAgratakALamAM DokiyuM karI leze. mATe zubha ane zuddha vicAronI vRddhi karatA javuM. Akhare mana e sAdhana che, tenI zuddhi vaDe ja aMtaHkaraNa sudhI pahoMcAya che. azuddha mana e saMsAranuM vAhana che ane zubha ke zuddha dhyAna e AtmAnuM vAhana che. mana dvaMdvomAM jIve che, zuddha mana ekatvamAM rahe che. nirvicAra cetanA e dhyAna che. dhyAnanI anubhUti, sajagatA, sAkSIttva ane samatA vaDe siddha thAya che. satata jAgRti rahevI durlabha che. kAraNa ke jIvane pramAdavaza jIvavAnI Adata che. jAgRti vaDe Adato chUTatI jAya che. sAdhakane prArabdhayoge bahAramAM vyasta rahevuM paDe to sajagatA vizeSapaNe rAkhavI paDe che. aMtarmukha vyaktine sAkSItva sahaja hoya che. jIvanamAM mauna ke dhyAnanI zI AvazyakatA che evo prazna thAya tyAre vicAravuM ke jIvana zA mATe che ? ApaNI pAse teno bhAgye ja javAba hoya che. ane che to dhana, saMpatti meLavavA, parivAra ane samRddhi vadhAravA, IcchAo ane AkAMkSAo pUrI karavA e che. AnAthI vizeSa pratyuttara mANasa pAse bhAgye ja hoya che. dhyAnathI saMpatti maLe, nokarI maLe, suMdara padArtho maLe te ISTa nathI. jIva jagatamAM je kaMI kare che te sukha ke zAMti mATe kare che, paraMtu temAM 91
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirdoSatA na hovAthI sukhanI pAchaLa duHkha AvI maLe che ane zAMtinI zodhamAM nIkaLelo mAnava azAMtimAM gherAI jAya che. kAraNa ke e azAMta mananA vAhana para virAjamAna thaIne zAMti zodhe che. mAnava zAMti Icche che paNa azAMtinAM kAraNo te tyajI zakato nathI. samrATa sikaMdare eka vAra eka phakIrane pUchayuM ke tamArA jevI sukha-zAMti mane kema maLe ? phakIre kahyuM ke tuM kyAre Icche che? sikaMdara: "thoDI pRthvI bAkI che te jItI lauM pachI yuddhavirAma karI zAMtithI jIvavA dhAruM chuM." phakIraH "thoDI pRthvI prApta karyA pachI paNa jo tuM zAMti cAhe che to te pahelAM zuM vAMdho che? vaLI te pRthvI meLavatAM keTalAya samaya jaze? paNa jo tAre Aje mArA jevI zAMti joItI hoya to eka miniTanuM ja kAma che. mArI pAse bIjI laMgoTI che. tArAM rAjApAThanAM vastro ane zastro tyajIne laMgoTI paherIne mArI jhUMpaDImAM AvI jA. ahIM zAMti ane sukha che. sikaMdare zuM javAba Apyo? je ApaNA sau pAse che te javAbaatyAre nahi, pachI; Aje nahi, kAle. mana kANA pAtra jevuM che. game teTalI tRSNAthI bharo paNa khAlI ne khAlI rahe che. dhyAna A manane dezanikAla kare che. taMdranAM kAraNone TakvA ja detuM nathI mananuM mRtyu eTale mana jenA vaDe jIvita che te mohamUDhatAnI aMtima kriyA che. * mokSamArganI dIpikA-manazuddhi : zrI hemacaMdrAcArya racita yogazAstramAM manazuddhi viSe kathana che ke, vidvAna puruSoe eka manazuddhine ja mokSamArga dekhADanArI dIpikA kahI che. jo manazuddhi vidyamAna hoya to avidhamAna guNo paNa AvI maLe che ane guNo hoya chatAM manazuddhi na hoya to te guNo Avarita rahe che. mATe manazuddhi avazya karavI. manazuddhine dhAraNa karyA sivAya jeo mokSa meLavavA tapazcaryA kare che teo potAne maLelI nAvano tyAga karIne bhUjAo vaDe mahAna samudra taravAne Icche che. AMdhaLA mANasane darpaNa dekhADavuM jema nirarthaka che, tema mananI zuddhi thayA vagara tapasvInuM dhyAna 92
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirarthaka che. te zuddhi sivAya tapa, zruta, pAMca mahAvratAdi, kAyakaleza, saMsAra vadhAravAnA kAraNa jevAM che. manazuddhi mATe rAgadveSano vijaya karavo, jethI AtmA nija svarUpamAM sthira thaI zake. manaHzuddhinI phaLazruti : aMtaradaSTiyukta sAdhake caitanya-vikAsane anurUpa ja prasaMgomAM ane sthAnomAM rahevuM ucita che. gRhasthane nirvAhanuM prArabdha hoya topaNa teNe nivRttino samaya rAkhavo joIe; kAraNa ke hajI pUrNa vikAsa thayo nathI. ImArata kAcI hoya tyAre tene majabUta karavAnAM sAdhano yojavAM joIe, tema cittadazAne vizeSapaNe sthira thavA sudhI tene poSaka tattvonI AvazyakatA rahe che. AvA prayatnathI mana zAMta, saMtoSI ane svastha bane che, tyAre teno bAhya vyavahAra zuddha thAya che, jIvananAM mUlyo parivartita thaI jAya che. te vyakti potAnA sukhamAM rAcatI nathI. anyanuM sukha tenA dhyAnamAM che. potAthI koI du:khI na thAya tenI sabhAnatA rAkhIne AjIvikAdi prayojana rAkhe che, pote kaSTa sahIne paNa anyanuM sukha Icche che. vyavahAranI ke jIvananI zuddhi vagara kevaLa korI AtmazuddhinI vAta karavI manoraMjana che, zuSkajJAna che. vyavahArazuddhi, Atmazuddhine sahAyaka vastu che ane AtmazuddhinuM baLa vyavahArane zuddha rAkhe che. baMne mAnavajIvananAM mahAprANatattvo che. mAnava be paga vaDe cAle che tema tenuM manuSyatva A be aMgo vaDe vikAsa pAme che. baMne pAsAMnI zuddhi vagara mAnava, dharma pAmato nathI. te kevaLa vyavahArazuddhivALo sadAcArI haze; paraMtu sAthe Atmazuddhi haze to tenI AdhyAtmikatA aMtarabAhya baMne prakAre pragaTa thaze. sAcI aMtaradRSTimAM zuddhatAnA aMzo che, tethI jIvananA praznonuM samAdhAna sahaja bane che, vaLI svArtha ane mohajanita abhiprAyo ane pratikriyAthI mukta aMtaHcetanA sakriya bane che. te mukta cetanAno upayoga-vartanA AtmajJAna prAptino aNasAra Ape che. te jJAna vaDe padArthane jANe, paNa te padArtha viSenAM klezita pariNAmo citta para UpajatAM nathI ke tAdAtmya thatuM nathI. AvazyakatA pUrato ja padArtho 93
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratye upayoga jAya che. AMtaradRSTi karmadhArAne pAchI vALe che, toDe che. kadAca nimitta maLatAM kaSAya utpanna thAya tevAM pariNAmo sUmapaNe rahyAM hoya tyAre paNa A ataM cetanA te pariNAmorUpa thatI nathI, paNa sAkSItvane TakAve che. te manaHzuddhinuM sAphalya che. eka AtmAne jANavAthI jagatanA saghaLA padArtho sahajapaNe samajAya che te vAtane visarIne te AtmabhrAMti seve che. bAhya padArthone mana Idriyo dvArA te jue che. AtmA IdriyothI jaNAya tema nathI. sUkSma upayoga-vicArathI AtmAno tenA guNo vaDe prathama paricaya thAya che. paMcamakALanuM paribaLa kevuM phAvyuM che? moTA bhAgano janasamUha Atmatattvane zodhavA maMdira, masjida, maTha, pahADa, guphA, saritA, zAstra jevAM aneka bAhya sAdhano ke je nimittarUpa prAthamika avalaMbana che, tene ja sAdhya mAnI tyAM rokAI rahe che. jene te zodhe che te Atmatattva svayaM pote che. ati nikaTa che tevuM bhAna thavA mATe dhyAna e mukhya sAdhana che. prAraMbhanI bhUmikAo AtmAnA paricaya mATe manazuddhi thaye svanirIkSaNa karI upayogamAM sUkSmatA lAvavI jarUrI che. te mATe potAnA nivAse ke anya yogya sthaLe ekAMte svanirIkSaNa karavuM ane mananI gatine tathA vRttine sahajapaNe nihALavI. ekAMtamAM Asanastha thaI, bahAra jatI tamAma vRttione saMkSepI, kevaLa mananI gati, vikalpa ane vicAranuM sAkSIbhAve, taTasthapaNe, nirIkSaNa-avalokana karavuM. temAM koI bhUtakALanI smRti ke saMskAra, athavA bhAvinI kalpanAo bheLavavI nahi. jema ke bhUtakALamAM amuka vyaktie mArI sAthe amuka vartana karyuM hatuM. te kaDavuM hatuM ke mIThuM hatuM. have te vyakti maLaze to huM Ama kahIza ane Ama karIza; athavA mAre bhaviSyamAM amuka banavuM che, thavuM che, vagere smRttio ane kalpanAo UThe to tene sahajapaNe jANavI, paNa temAM tadAkAra thaI vicArane laMbAvavo nahi. jANIne AtmAbhimukha thaI tene tyajI devo. prAraMbhamAM thoDI kaThinatA lAgaze, paraMtu abhyAsa vaDe sahaja thaze. jema jema nirIkSaNamAM-avalokanamAM sUkSmatA Avaze tema tema abhyAsa vaDe nirIkSaNa samaye sAkSItva raheze. vicAro-vikalpo zvAsanI 94
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema Avaze ane jaze, paNa vRtti tenI sAthe saMlagna nahi thAya to te kazo saMskAra choDaze nahi. kartA-bhoktAbhAva zAMta thato jaze, kAraNa ke tyAM upayoganI sAvadhAnatA che, chatAM alpakAlIna abhyAsa hovAthI sAkSItvanuM sAtatya TakatuM nathI; jatuM rahe ane Ave ema vAraMvAra banyA kare che. mATe AtmazraddhApUrvaka AtmAnA ja paricaya mATe AtmalakSe dRDha puruSArtha karatA rahevuM. svanirIkSaNa e aMtaraMga kriyA che H manaHzuddhi pachI svanirIkSaNa ghaNuM saraLa bane che. chatAM pUrva saMskAro sAdhakane vivaza banAve che. A sAdhanAmAM zuM prApta thaze ? koI labdhi, siddhi ke avanavuM thaze ke nahi ? AvuM maMthana jAge che. sAdhake eka vAta samajI levA jevI che ke manazuddhi ane sva-nirIkSaNa dvArA Atmaparicaya sAdhavAno che. A koI sevakamAMthI svAmI thaI javAnI vAta nathI. aMtaraparivartananI A aMtaraMga kriyA che. A mArgamAM AgaLa vadhelA sAdhakanI AMtarabAhya kriyAmAM eka samatulA Ave che. mithyA samatArUpa AMtarabAhya bheda raheto nathI. jevuM aMtaraMga che tevuM bAhya vartana thaI rahe che arthAt vyavahAra ane vANInuM sAmya pragaTe che. vivekI mana jIvana zuddhine bhoge bhautika sukhanI prApti cAhe nahi, dhanAdinI jarUra apekSita che. gRhastha sAdhakane jIvananirvAha calAvavAno che, tethI dhanaprApti kare paNa dhanano samyag upayoga karI jANe che, tethI Asakti rahita, upArjana karI le che. zarIranirvAha mATe AhAranI upayogitA samaje che, prAye svAda mATe AhAra na le, khAvA mATe jIvavAnuM nathI tema samaje che, kSudhA zarIranI prAkRtadazA che, svAda te dehAdhyAsa che, tema nizcaya che. padArthane jovo te cetanAnuM lakSaNa che, kSudhAne te jANe paNa du:khI na thAya. du:khI thAya che te 'huM' chuM, paNa A dehabhAva che. taTastha nirIkSaka Ama badhuM jue che, jANe che, paNa padArthAkAra thaI jato nathI. vicArone dUra kare che athavA khasI javA de che. temAM te harSaviSAda karato nathI. "mananI kAmanA sarve choDIne AtmAmAM ja je; rahe saMtuSTa AtmAthI muni te sthirabuddhino.' - zrI bhagavadgItA, gujarAtI anuvAda. nirIkSaNa vaDe mananI caMcaLatA zame che. sAmAnya rIte tene 95
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavanavegI kahyuM che. tene jItavuM durlabha manAyuM che. AtmajJAna tene jItavAno sAco upAya che. sAmAnya rIte eka vicAra para paNa te TakatuM nathI. mANasa jamato hoya tyAre vyApAranA vicAra Ave, pharavA nIkaLe tyAre bAhya dazyono kAjI thaIne phare. vyApAra karatAM gharanI smRti satAve ane dharmakriyA karavA bese tyAre to AkhI duniyAno bhAra tenA mAthe Ave. Ama vicAro-vikalponI hAramALA cAlyA kare che ane vicAronI arAjakatA mAnavane hatabuddhi banAve che, yaMtravat banAve che. A sthitimAM ekAMta ane svanirIkSaNanI sAdhanA AtmAnI kSamatA vadhAre che. sAmAnya saMsArI jIvanuM jIvana svArthaparAyaNa hoya che ane tethI nirIkSaNamAM kaThinatA rahe che ane vivekapUrNa sAdhanA banatI nathI. AvA jIvo dharmakriyAnA anusaMdhAne kaMIka niyamo le topaNa mana zAMta na thAya. sAcI samaja vaDe, bodha vaDe ane abhyAsa vaDe, krama karIne mana zAMta thAya che. jJAnI puruSoe manane potAne AdhIna karyuM che. eka AtmatattvanI laya lAge to mananuM zamana sahaja bane che. viSayArasa viSa sarikho lAge cena paDe nahi saMsAre jIvana maraNa paNa sarakhuM lAge, Atama pada cinhe tyAre. - zrI buddhisAgarajI kRta alakha niraMjana Atamajyoti AvAM pado vaDe paNa svanirIkSaNanA pATho zIkhavAnuM bane che. A pado potAnI jAta tapAsavAnAM mApakayaMtro che. zuM viSa ane zuM amRta tenuM bhAna karAve che. * pakSapAtI mananuM nirIkSaNa kevuM hoya che ? sAmAnya rIte mAnava carmacakSu dvArA eTale ke pUrvanA asat saMskAra dvArA jagatanA padArthone nihALe che. ahIM sAdhake aMtaracakSu vaDe aMtarane nihALavAnuM che. sAmAnya mAnavane AvA nirIkSaNanI bhUmikA ja hotI nathI ane tethI te anyanuM nirIkSaNa ane parIkSaNa karaze, anyanA doSo joze, laghutA-gurutA graMthithI pIDAze, paNa potAnI jAtanuM nirIkSaNa nahi kare. kevaLa kalpanAo karaze ke huM kevo guNavAna, kIrtivAne, dhanavAna, rUpavAna ke baLavAna chuM; athavA je sAdhanasaMpatti 96
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahita haze te vicAraze ke huM jagatamAM sauthI duHkhI, hatabhAgI, rogI ke nabaLo chuM. tethI dharmakSetramAM jaze to tyAM huM kevo tyAgI, dAnI, dharma ke saMyamI chuM tema vicAraze. Ama sarva paristhitimAM huM Ubho rahe che, tyAM apakSapAtI nirIkSaNa thatuM nathI. dhyAnamArgamAM AvuM nirIkSaNa grAhya nathI. potAnI jAtane jevI che tevI nirvastrapaNe jovI. svabacAva rahita, guNone sahIne, doSono cheda karIne jovI tebinapakSapAtI ke sAcuM nirIkSaNa che. bAkI potAnI AtmavaMcanA che. jyAM sudhI sUkSma ke sthUla mana kalezita ke kaluSita che tyAM sudhI je kaMI sva-paranuM nirIkSaNa thaze te malina haze pakSapAtI mana cittanI sthiratA mATe avarodharUpa banaze. malina manamAM vikalponI mahAjALa vyApelI hoya che, temAMthI gamo-aNagamo, svIkAra-asvIkAra, sAruMmAThuM, abhAva-sarbhAva, sukha-duHkha jevI kaMlAtmaka pratikriyAo UThatI raheze, pratikriyAvaza mana koI prakAre satya ke taTastha tapAsa karI nahi zake. nirIkSaNane sthAne te pratikriyAo vaDe koI paNa paristhitimAM, saMbaMdhomAM, vyApAramAM ke vyavahAramAM sukhaduHkhanI lAgaNIo ke uttejanA anubhavaze ane AkuLa-vyAkuLa thayA karaze. jyAM sudhI vastudharmanI, karma jevA sanAtana siddhAMtanI samaja nahi keLave tyAM sudhI te potAnI jAtane samajI zakaze nahi ane bhramamukta thaze nahi. kahyuM che ke : bhrAMti TALavI e mukta thavAno mukhya upAya che. svajJAna, svanirIkSaNa, vicAra ane dhyAna tenAM aMgo che. A kALamAM guruAjJA ane prabhupadanI yathArthatA prApta thAya ane samajAya to bhrAMti saheje TaLe. paNa vivekarahita mAnava pratikriyAmAM ja satata jIve che, koI dvArA thayeluM mAna-apamAna, prIti-aprIti jevA bhAvo ApaNA smRtipaTa para aMkAI jAya che. te nimitta maLatAM ke smaraNa thatAM ApaNe sukhaduHkhanI lAgaNIomAM dhakelAI jaIe chIe ane doSa ApI vRttine vaLa caDhAvIe chIe, A svabacAva ke unmArga che. 0 dehAdinA vistArathI AtmavismRti thaI che ? deha ane mana anyonyathI prabhAvita thatAM rahe che. bAhya mana
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthUla che. cittane sUkSma mana kahIzuM. citta mana karatAM uparanI bhUmikAe che. saMvedanazIla che. mananA prakAro smRti, buddhi, saMkalpa, vikalpa, vicAra ItyAdi che. citta e cetanAnuM sUkSma pariNamana che. saMskAravaza cittamAM UThatI paryAyo-pariNati, padArthanA AkarSaNathI te te padArtharUpe thAya che arthAt tevI mAnyatA thAya che. Ama vivazatA ane vibhAvabhAvothI cittanA pariNAmo caMcaLa thayA kare che. AtmAnuM mULa dravya (dazA) AvAM vibhAva-pariNAmothI mukta che. AtmAnuM lakSaNa cetanA che, tenA be upayoga che. darzana(jovuM) ane jJAna (jANavuM). A upayoga mana ke citta dvArA vahana thAya che. AtmA, mULa dRSTie jotAM, eka zuddha astitva che. upayoga pariNAma e tenI abhivyakti che, vibhAvajanita bhAvo vaDe mULa AtmadravyanI vismRti thaI che, eTale vikArI dazA thAya che. ' AtmAe mAnavadeha dhAraNa karyo, rUpa dhAraNa karyuM tene nAma maLyuM. pachI e nAmadhArI te "huM tevI mAnyatA pAkI thaI gaI ane dehanuM phalaka vistaratuM gayuM. enA nAmane koI mahattva Ape ke mAna Ape to game che, ane apamAna thAya to ekalo beTho paNa te duHkha anubhave che. eka nAmane bacAvavA, vistAravA, moTuM gaNAvavA e keTalo moTo bhoga Ape che. te Atmadhana lUMTAvI de che. Avo jaDa ane cetanano eka khela dIrghakALathI cAlyA ja kare che. A dehanA nAma sAthe joDAyelA dhana, dhAnya, parivAra, vyApAra, vyavahAra saumAM potApaNuM evuM daDha thayuM che ke te mRtyu ke asAdhya roga jevA prasaMgone nihALe che chatAM pote to nirbhaya thaI phare che. dehanA AvA vistAra ane adhyAsathI grasita mana jayAre nirIkSaNa karavAno prayatna kare che tyAre prAraMbhamAM te tattvo tumula yuddha karaze. kyAreka nahi joyelI evI AhAra, kAma, AkAMkSA jevI vRttio vega pakaDaze. citravicitra kalpanAo UbhI karaze. tyAre khUba dhIrajapUrvaka sAhasika banI te vRttione zAMtithI eka dhakko mAravo ane pachI mitrabhAve temane vidAya ApavI. saMtanA samAgamamAM rahevuM. 98
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 taTastha-apakSapAtI nirIkSaNa kevuM haze ? taTastha ke apakSapAtI nirIkSaNamAM nirdoSatA, nirmaLatA ane niSkapaTatA phalita thAya che. maNa pAyelI dorI jema gUMcavAtI nathI tema nirdoSatA Adi guNo jIvanamAM vaLa caDhavA detA nathI. nirdoSa jIvana, nirdoSa vyavahAra, te nirIkSakanA apakSapAtI nirIkSaNanuM pariNAma che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe sADA bAra varSanA maunanA kALamAM kevuM nirIkSaNa-parIkSaNa karyuM haze ke aMte eka paNa vRtti TakavA ja na pAmI. sarvabhAvo AtyaMtikapaNe kharI paDayA ane pUrNajJAna pragaTa thayuM. manojayI hovA chatAM prabhue ekAMta mauna dvArA aMtara-sAdhanAnuM mahAna tattva ApyuM che. AtmA ane paramAtmAnI (nijarUpa svarUpanI) vacamAM mana (pUrvasaMskAra-pUrvaka) e eka rekhA che. mana jo zuddha thAya to te, mana maTIne aMtarAtmA thAya che; ane aMtarAtmAnI paramazuddhatA te paramAtmapada che. manazudhdhi mATe mananuM parIkSaNa paNa khUba jarUrI che. nirIkSaNamAM taTasthatA ane parIkSaNamAM sajagatA jarUrI che. rAgAdibhAvo paLepaLe vartatA rahe, ciMtanadhArAmAM vikSepa karatA rahe, bhUtakALanI smRtio satAve ke bhAvi kalpanAo pariNAmone dUra-sudUra laI jAya, tyAre parIkSaNa karIne tenAthI mukta thavuM. pUrvanA saMskAro ane A janmanA gRhita saMskAro baLavattara thAya tyAre manane ekavAra je padArtha saccA hoya che tenI mAMga te vAraMvAra karyA ja karaze. te mAMgane vivaza thavuM te Asakti che; chatAM nirIkSaNa ane parIkSaNanA baLe, pUrva ArAdhananA susaMskAro vaDe vivekapUrvaka sAdhaka, parAdhIna dazAmAMthI pAcho vaLe che. tema chatAM koI vAra vivazatA jora karI jAya tyAre AdrabhAve zrI AnaMdaghanajInA ke anya padanuM anusaMdhAna karI paramAtmAne prArthanA karavI ke he prabhu! tame jema tamAruM mana vaza karyuM tema mAruM mana karo, jethI huM tenA satyane mANI zakuM. * svanirIkSaNanI vizALatA ane saphaLatA : mana e anAdikALanA-bhUtakALanA zubhAzubha saMskArono puMja 99
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, moTuM saMgrahasthAna che. temAMthI aneka prakAranA saMskArone te vahetA mUke che. potAnuM mana hovA chatAM mAnava javalle ja tenAthI paricita hoya che. huM kaMI jANuM chuM, samajuM chuM ema prasaMgopAtta e kahe che tyAre paNa temAM saMskArarUpa AvegonuM te pariNAma hoya che. vivekasahita taTasthabhAve jo sUkSma avalokana karIe to manane sAcI rIte samajI zakAya che. tIvra krodha-kapaTa jevA azuddha bhAvothI Avarita, prapaMcothI ke gUMcavaNothI bhareluM mana dhyAna jevA avalaMbanamAM goThavAtuM ja nathI. manane samajatAM pahelAM svajJAna ane svarUpanA rahasyano, anubhavI jJAnI pAse abhyAsa karavo. jethI svanirIkSaNa samaye mananI pUrva saMskArajanya vRttio zAMta rahe ane tenI jagyAe svajJAnanuM vicArabaLa pravarte. tathA manane jAgrata rahevAno abhyAsa vadhe. te pachI temAMthI ghaNA guNo pragaTa thatA raheze. jJAnI mahAtmAnI nizrAmAM ke ekAMte, darzAvela AtmAnA guNono krama keLavAya che te svanirIkSaNa ane parIkSaNanuM sAphalya che. mAnava jAgrata thaI jAya che ke mAro janma zA mATe che ? te dareka kriyAmAM sAvadhAnapaNe varte che. vaLI ekAMtamAM sthiratApUrvaka svanirIkSaNa karato rahe che. ane bAhya saMyogomAM (vyavahAramAM) jAgrata rahI vRttione nIrakhato rahe che. AvI sahaja nirmaLatA ane nirdoSatAnuM jharaNuM maitrI Adi bhAvo rUpe pariName che. svajJAna-AtmajJAna eTale temAM zAzvata astitvanI zraddhA, pratIti, niHzaMkatA ane nirbhayatA hoya che. te jANe che ke caramacakSu vaDe thatuM jagatanuM darzana te mAhitI che, te nirdoSa hoya ja tevuM nathI. te padArthomAM sukhabuddhi te ajJAna che. ajJAnane ajJAna samajavuM te viveka che. viveka thayA pachI zeSa raheto anubhava te jJAna che. 100
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. dhyAnamArgamAM cittasthiratA mananI zuddhi, sva-nirIkSaNa ane cittavRttionA upazamana pachI cittanI sthiratA Ave che. mana, vacana ane kAyAnA yogonI pravRttio zAMta thAya che. viSayAkuLa citta vinayAnvita thaI aMtarmukha thAya che. ahIMthI sAkSAt dhyAnamArganI pravezaciThThI maLe che. cittanI sthiratA vaDe pariNAmonI nirmaLatA vadhe che. tevI sthiratA, nirmaLatA ke ciMtanarUpa paLomAM koI paNa dhyAnanI anubhUtirUpe prakaTa thAya che. tenI pratItirUpe AtmA nirapekSa AnaMda tathA nirAmaya kalezarahita sthiti anubhave che. AvI utkRSTadazAnI ane anubhavanI vizALa saMbhAvanA mAnavajIvanamAM savizeSapaNe aMtagarta rahelI che. tene prakaTa thavA cittanI sthiratA uttama aMga che. te sthiratA mATe aSTAMgayoganA kramika vikAsanA prakAronuM pradAna ghaNuM mahatvanuM che. paraMtu gRhasthadazAmAM te pUrNapaNe zakaya na hovAthI phakata pAtratA mATe cittanI sthiratA keLavavA zvAsa ke kAya-anuprekSA, Asana, prANAyAma, dhvanianuprekSA ke mauna jevAM prayogAtmaka sAdhanono yathAyogya upayoga karavo Avazyaka che. cittanI caMcaLa ke azuddhadazAmAM dhyAnamArgamAM praveza maLavo zakya nathI ane evI dazAmAM aTakIne besI rahevuM paNa yogya nathI. jijJAsu AtmAe tAtkAlika suyoga zodhIne zubhAraMbha karI devo. A svAdhyAyamAM cittanI sthiratA mATe keTalIka vAstavika ane rasaprada hakIkata prastuta thaI che te upayogI nIvaDaze. te pachI dhyAnanuM rahasya lakSamAM Avaze ane citta sahajapaNe dhyAnamArga pratye AkarSAyeluM raheze. cittasthiratA e dhyAnamArganuM mahattvanuM aMga manAyuM che. cittanI jo sthiratA thaI hoya to tevA samaya paratve puruSonA guNonu ciMtana, temanAM vacanonuM manana, temanA cAritranuM kathana, kIrtana ane pratyeka ceSTAnA pharI pharI nididhyAsana, ema thaI zakatuM hoya to manano nigraha thaI zake kharo; ane mana jItavAnI kharekharI kasoTI e che. ema thavAthI dhyAna zuM che e samajAze, paNa udAsIna bhAve cittasthiratA samaya paratve tenI khUbI mAlUma paDe." - zrImad rAjacaMdrajI vacanAmRta 295. 101
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittasthiratA vagaranuM dharmaanuSThAna ke zubha avalaMbana dharmadhyAnane anurUpa nIvaDatuM nathI. citta anekamAM bhame ane maMtrajapa, zAstraadhyayana ke bhaktinAM padonuM kIrtana thAya to te zuSkakriyA che tema jJAnIoe kahyuM che. cittanI sthiratA keLavavI, te mATe tanmayatApUrvaka vividha prakAranAM avalaMbano levAM, jo ke te avalaMbano zubhakriyAo che, topaNa AtmajAgRti sahita te kriyAo dvArA cittanI zuddhi ane sthiratA keTaleka aMze keLavAya che. mana, vacana ane kAyAnA yogonuM sthira, zAMta thavuM, ke cittanI sthiratA thavI te dhyAnamArganI prAraMbhika bhUmikA che. dIrghakALanA saMskArayoge mana caMcaLa che, tethI koI ne koI raMga. rasa, rUpa, sparza ke gaMdhAdinA pradArtho para bhramaranI jema bhamatuM rahe che, dharmakriyAonA samaye paNa e AvI lIlA karI le che. hAthamAM mALA hoya, AMgaLI phare, maNako phare ane mane paNa pharatuM rahe. eTale maMtrasiddhi thaI cittanI caMcaLatAnuM zamana thavuM joIe te thatuM nathI. AtmazraddhAmAM sAdhakanuM sattva pragaTa thAya che, te sAdhaka svAdhIna che, dehAdhIna hoto nathI. sauprathama cittane mitra banAvI, samajAvIne koI avalaMbana para sthira karavuM. dAkhalA tarIke OM dhvani, sthira dIvAnI jyota, sUmabiMdu, sadguru ke paramAtmAnI mUrti ItyAdi sAdhanonuM avalaMbana levuM. vaLI zvAsaprazvAsa sAthe cittane joDavuM. svadehanAM hRdayacakra Adi saghana kendro para cittane ekAgra karavuM. AvA upAyo yojavAthI cittanI sthiratA keLavAya che. te pachI bhakti, svAdhyAya ke manana, ciMtana jevI kriyAomAM citta saheje sthira thAya che. abhyAsa vadhe tema tanmayatA vadhe che. zarIramAM vyAdhi hoya ane davAnI eka nAnI sarakhI TIkaDInA sevanathI, udaramAM pahoMcelI te TIkaDI pAcaka rasomAM bhaLIne, lohInA bhramaNamAM bhaLIne, ziradarda maTADe che, tema cittanI ekAgratA thavAthI Atmapradezo para jANe ke "rAsAyaNika asara thAya che. AtmAnA pradeza pradeze vyApta cittanI caMcaLatAnuM darda citta sthira thatAM zame che, mananI zuddhi thatI rahe che. sthiracitta dhyAnanI anubhUti pAme che. 102
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dehAdhyAsano vistAra cittasthiratAne bAdhaka che : manuSyane jeTalo dehAdhyAsa teTalI caMcaLatA. jIvanano amUlya samaya dehanA ane dehanA sahacArIonA ja paricayamAM vIte to cittanI sthiratA thavI zakya nathI. sAdhake dehAdhyAsanuM prayojana maMda karavuM paDe che ane dehAdhyAsa maMda thAya tevAM zuddha avalaMbanono sahAro grahaNa karavo paDe che, tathA AMtarika rAgAdi pravAhorUpa dehAdhyAsanuM samajapUrvaka zamana karavuM paDe che. Ama bAhyAMtara avarodho ghaTe tema sthiratA vadhe che. mukhya avarodharUpa mithyAbhAva haNAyo ke jIva dharmamArgamAM saheje prerAya che. rAga-dveSa, harSa-zoka, bhaya-ciMtA vagere dvandrabhAvothI rahita nirAbAdha upayoganI avasthAmAM TakavuM te eka mahAna camatkRti che. enAthI padArthone jovAnI taTasthatA Ave che. anukrame te paramadharmarUpe pariName che. cittasthiratAmAMthI AtmAnuM viziSTa sAmarthya pragaTe che. paMDita hoya paNa citta ane kAgre bhame to zAstrajJAna pothIjJAna rahe che. tene jJAnIo jJAnarUpe svIkAratA nathI. zAstrAbhyAsa vaDe tattvanA svarUpane yathArthapaNe jANI, samyagu upayoga vaDe je AtmA pratye vaLe che tenI dehArthanI kalpanA tUTe che. cittane ekAgra thavAmAM japa, svAdhyAyAdi, zvAsajaya vagere mAtra prAthamika sAdhano che. sAco AtmasAdhaka cittane ekAgra karavA mAtra bAhya sAdhano yojato nathI, paraMtu Avazyaka upayoga karI temAMthI AtmA pratye vaLe che. te mAtra bAhya tapathI saMtuSTa thato nathI, smRti mATe svAdhyAya karato nathI, spRhAjanya bhakti darzana karato nathI ke zvAsajayane koI Atmasiddhi mAnato nathI. tenuM lakSa eka ja che ke AtmabhAvanA dvArA samatAnI prApti ane mamatAno nAza, arthAt dehAdhyAsanuM visarjana ane bhavarogathI mukti. manobhUmikAne bahAranA pUla padArtho pratye niraMtara jovA TevAyeluM mana alpa abhyAsa dvArA kAMI sUkSma upayogamAM sthira thatuM nathI. vidroha karIne, pharIpharI lokamAM pharavA nIkaLe che. mATe prathama potAnA ja zvAsa jevA nirdoSa sAdhananuM avalaMbana layabaddha ekAgratAnA abhyAsa mATe prAraMbhika bhUmikAe upayogI banI zake. kAraNa ke zvAsaprazvAsa e sahaja nirdoSa daihika kriyA che. te pachI AgaLa vadhI niyamita thayelA upayogane jJAnasvarUpI AtmA pratye vALI cittamAM rahelA 103
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLane visarjana karavAnuM che. citta bhamatuM rahe to AvI kriyA thavI sahaja nathI, ane dehabhAvanuM prAdhAnya vadhatuM rahe to AtmabhAvanI vismRti cAlu raheze. jIvane jeTalI abodhatA teTalI AtmavismRti hoya che. bodhaprApta sAdhaka harSa-viSAdanA prasaMge samatulA jALave che. gRhastha sAdhakane strI, putra, parivAra, vyavahAra, vyavasAya ane prasaMgocita kArya karavAM paDe che. temAM rAgajibhAvo viSama ke pratikULa saMyogo UbhA thAya te svAbhAvika che. dhyAnano abhyAsI sAdhaka sAmAnya saMsArI jIva karatAM A sthAne judo paDe che. te jAgRtipUrvaka potAnA jJAna-bodha dvArA saMyogane samatAthI nibhAvI le che. dhyAnamArgamAM svazikSaNanuM agatyanuM sthAna che. vartamAna samayamAM zAMtinI abhilASAe paNa keTaloka janasamUha dhyAnAbhimukha thato jovAmAM Ave che. dhyAnamArgano upAsaka potAnI niSThA, bhUmikA ane nizcaya pramANe A mArganuM tattva pAme che. jema ke, zAMticAhaka zAMti meLave che, AnaMdano cAhaka AnaMda meLave che, labdhi-siddhino cAhaka tevuM kaMIka meLave che ane muktino cAhaka krame karIne mukti meLave che. jemAM moTI sarcalAITano prakAza tenI AgaLa jevA raMgano kAgaLa mUko tevA prakAranA prakAzane jaNAve che, tema dhyAnamArge abhIpsAno je prakAra haze te pramANe tenuM pariNAma thaze. dhyAnazibiro jevA sAmUhika kAryakramomAM zvAsa ke kAya anuprekSA jevAM avalaMbano athavA sva-avalokana ke japa jevA abhigamo dvArA prAthamika zikSaNa maLatuM hoya che. tevAM avalaMbano sAdhanAmAM cittanI sthiratA mATe sahAyaka bane che. paraMtu samUhanA kAryakramo pachI jo sAdhaka pote te zikSaNanA prakAronuM sevana nitya na kare to AvA kAryakramo raMjanarUpa ke sthaLAMtara dvArA havAphera jevA thaI paDe che. sAmUhika kAryakrama pachI ja sAdhakanI svazikSaNarUNa sAdhanAno prAraMbha thAya che, te niSThApUrvaka thavo joIe. ane te dainika jIvananuM eka aMga che tema samajI evuM Ayojana nityaprati karavuM joIe. jema dehane svastha ane puSTa rAkhavA nitya Asana, zayana, bhojana ItyAdinI AvazyakatA che tema ja abhyAsa mATe nivRttimAM svazikSaNanI agrimatA hovI jarUrI che. jo A pramANe abhyAsanI saLaMgasUtratA na 104
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaLavAya to dhyAnamAM upAsanA-sthaLomAM javAnuM prayojana niSphaLa thAya che, athavA dhArmika kriyAyukta sthAnonI jema eka praNAlikA jevuM ja tenuM pariNAma Ave che. Ama banavAthI mAnava, dharma karavAnuM mAne che chatAM jIvana dharmamaya pariNAma pAmatuM nathI te vicAravA jevuM che. dharmanA utsavo te dharma nathI. sAdhana badalavAthI dharma phaLavAna thato nathI. vibhAva virame vRtti svabhAvarUpe pariName tyAre dharmanI prApti thAya che. mANasanuM haravuM-pharavuM, khAvuM-pIvuM, jAgavuM-UThavuM, ke nirvAhAdinAM sarva kAryo yaMtravatu ke yaMtrathI yojAtAM jAya che. temAMya sAdhanasaMpannatA vadhI to mAnava vadhu yaMtrAdhIna thato jAya che. te Tevo evI gADha thatI jAya che ke te jyAre dharmakriyAnA utsavo kare che tyAre paNa bAhyADaMbaramAM rAcI jAya che, ane sarva kriyA yaMtravat thatI rahe che. temAM dharmano anubhava zuM? to kaheze : are bahu majA AvI, bhojana samAraMbha sAro gayo. ghaNA loko AvyA. saue vakhANa karyA, rAtrijago suMdara thayo,"sAhebajInAM pagalAM thayAM. amuka lAkhanuM kharca thayuM vagere. temAM prArabdhayoge vaLI saMpattiyoga vadhu thayo to, mAnyatA thavAnI ke AvuM badhuM karyuM ane sukhI thayA. dharma ane dhanane AvI rIte joDIne mAnava sAcA dharmathI dUra thato jAya che. mananA sAmarthyano samyapha upayoga : eka sarjana jayAre dardI para zastrakriyA kare che tyAre paNa jagatanA tamAma mAnasika sthUla vyApArane tyajIne ekAgra thaI zastrakriyA kare che tyAre te saphaLatA pAme che tema sAdhakane jo caMcaLatAnI jaDa ukheDavI hoya, teno cheda karavo hoya to cittanI sthiratA atyaMta Avazyaka che. jIvo ekAgratA aneka prakAre kare che. dhyAna paNa jIvo aneka prakAre kare che. motI ke soya parovavAmAM, vyApAramAM hisAba lakhavAmAM ke nANAMnI gaNatarI karavAmAM, vikathAomAM mana ekAgra thAya che. vaLI zikArI zikAranA dhyAnamAM jato hoya che, mAchImAra mAchalAM pratye dhyAna rAkhe che, vastro kharIdanAra vastronuM dhyAna rAkhe che. A sarva mithyA ekAgratA ane mithyA-azubha dhyAna che. bhautika padArtho pratyenI ekAgratAmAM rAga dveSa, gamo-aNagamo jevAM DhaMDhonuM tattva 105
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAthI te durthAna che. cittanuM aMtarmukha thavuM, upayoganuM sUkSma ane nirmaLa thavuM te ekAgratA ke zubhadhyAna che. tattvajJAna e zAstronI gUDha bhASA ke kevaLa UMcA prakAranI kalpanA-vicAraNA ke buddhinI ramata nathI. tarkazAstra e satyone asatya TharAvavA mATe nathI. astitvanA mULamAM kArya karI rahelAM satyonI zodha, tenA svarUpanI samaja te sAcuM tattvajJAna che. - satyono samanvaya karI, tattvono sApekSatAe vyavahAramAM ane aMtaramAM sAkSAtkAra karavo te yogazAstra che. zuddha tarka dvArA yogya pRthakkaraNathI satya samajAya che ane asat chUTI jAya che. | sAmAnya rIte mAnavanuM mana aneka janmothI vAsanAmAM gherAyeluM che, teno nirodha zAstrakAroe jaNAvyo che. cittasthiratAno e upAya che, tethI padArtha zuM che te samajAya che. sthiracittane eka ja viSaya para rahevuM saraLa paDe che, ane te AtmavicArano sparza pAmI zake che, te pachI vikalpo zamatA jAya che ane te pachI Atma-anubhava prApta thAya che. mAnavanuM mana ghaNA sAmarthyavAnuM chete prANano nigraha karI zake che, vAsanAo UbhI kare che e dabAvI paNa zake che, chatAM te mana sarUpe thatuM nathI. mananuM visarjana thavAthI sat pragaTa thAya che. moTAbhAge manuSya, mananA doSone DhAMkIne, vikArothI bhayabhIta thaI Atmaratine avarodhI, AdatothI jIvavA lAgyo che; eTale jaDatA vyApI gaI che. jIvananAM sarva kAryo yaMtrothI ke yaMtravat thavA lAgyA che, ane mAnavInI saMvedanA jaDa thatI cAlI che. tethI svArtha, saMgharSa, kleza ane mohanI prabaLatA vadhI paDI che. cetanA vikSipta thatI cAlI che. Ama jIvanamAM asat vadhI paDayuM che. harizcaMdranI kathA karanAra asatyAcaraNa karI zake? mahAvIrano upAsaka, kathApremI hiMsAtmaka vyApAra-dhaMdhA karI zake ? zrImad rAjacaMdrajIno upAsaka deha ('huM')no upAsaka hoI zake? jyAM sudhI kathAo ke puruSo zAstramAM raheze tyAM sudhI Atmatva ke manuSyatva pragaTa nahi thAya. sane jivAze nahi to koI jJAnI ApaNane bacAvI nahi zake. sat apragaTa ja raheze. mananA sAmarthyano samyaga upayoga A mArgane sahAyaka che. 106
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanAmAM AMtarika saMgharSathI dUra rahevuM H mAnavamana saMkalpa-vikalparUpa saMskArono eka avyavasthita Dhagalo che. tethI prAraMbhamAM maunamAM, ekAgratAmAM ke dhyAnamAM AMtarika kolAhala pedA thAya che. mAnavajanma uttama hovA chatAM mananI A jiTalatAthI jIvana kuTila banyuM che. jema koIe potAnuM dIvAnakhAnuM suMdara sAdhanothI sajAvyuM hoya paNa gAlIcA nIce dhULa hoya, adyatana kabATamAM vastuo astavyasta hoya, tevuM sAmAnya mAnava-mananuM che. mananAM AvAM virodhAbhAsI tattvonuM sAmrAjya hoya tyAM svajJAna-svarUpajJAnanI saMbhAvanA kema hoya ? azuddha saMskArayukta mananA pravartanamAM samatulA rahetI nathI. sabhAnatAnA abhAvamAM mAnavInI saMvedanazIlatA jaDatA dhAraNa kare che, eTale mAnavane potAne ja potAnAM virodhAbhAsI tattvonuM bhAna rahetuM nathI. saMvedanane kAraNe doSAcaraNa samaye sUkSma mana kaMpI UThe che. koInA duHkha pratyenI upekSA, e jaDatA che. athavA te samaye UThatI korI lAgaNI te paristhitino pratyAghAta che. te saMvedanA nathI. saMvedanA mAnavane svAbhAvika banAve che. tethI svArtha jevA kusaMskAro saheje virAma pAme che, saMgharSo zame che. sAmAnyataH manuSya vicArathI nahi paNa pratikriyAthI varte che. je kSaNe Idriyo dvArA je viSaya grahaNa thayo te kSaNe mana dvArA saMskArajanita kriyA thaI jAya che te pratikriyA che. jema ke krodha pratye krodha vyakta thaI jAya che. ApaNe zarIranA hAtha-paganI gati joI zakIe chIe tema mananI gatine jotAM zIkhavuM Avazyaka che. nirAMtanA samayamAM nirIkSaNa karavAthI samaja vadhe che. te pachI aMtaramana zuM che tenI samaja Ave che. aMtaramana eTale vivekayukta mana. temAMthI je vicAra UThe che temAM malinatA nathI paNa taTastha-madhyasthabhAva hoya che. sAdhanAmAM bahArathI kaMI grahaNa ka2vAnuM nathI. jema jema jAgRti vadhe tema tema mananI doDa zame che, paraMtu mana jevuM che tevuM rahe ne sAdhanA kare to jIvana bojArUpa thaI paDe che. saMsArano saMgharSa sAdhanAno saMgharSa bane che. maunamAM rahenAra vyApAra ke vyavahAramAM asatya bole, ahiMsAnA pATho gokhanAra hiMsAyukta vyApAra kare, khAdIno pracAraka 107
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaLa vastro khAdInAM vApare, paNa anya vastuomAM paradezI vastuno moha rAkhe; A eka prakArano sAdhanAno saMgharSa che, daMbha che. mATe sAdhake AvA asatyAcaraNathI dUra rahevuM. 0 pApI puNyavaMtA bane che ? cittasthiratAnI prAraMbhika bhUmikAomAM sAdhake nivRtti kSetromAM ane ekAMtamAM vAMcana, bhakti jevAM sAdhanomAM cittane paroveluM rAkhavAno prayatna karavo. paloTAyelo ghoDo jema mArga para ekadhAro doDI zake che, tema vAcana, bhakti vaDe paloTAyeluM citta, sthiratAnI bhUmi para AtmaciMtananA sahAre saraLapaNe Take che. chatAM sthiratA na keLavAya tyAM sudhI vicAronI sAme saMgharSa karavo. temane paNa kahevuM ke he mitro!"zA mATe aMtarAya karo cho, anugraha karIne zAMta thAo, zAta thAo." athavA rUpAMtara thAo. Ama karavAthI mana ApaNuM mitra bane che. te nivRttimAM sthira rahe che ane pravRttimAM saumya rahe che. cittamAM UThatA vicAro-vikalpo-vRttio lAMbo samaya TakatA nathI, parivartita thayA kare che, mATe asavicAra AdinI rUpAMtara thavAnI ghaNI ja zakayatAo che. yathArtha rUpAMtara dvArA pApI puNyavaMto bane che. mATe vicAravAna puruSe satno Azaro levo, satunuM dhyeya rAkhavuM ane sane ArAdhavuM jethI sat satvarUpe pragaTa thAya. te sat nikaTavartI che. A jIvananI yogyatA che, temAM kSudratA na hoya. je vyakti jAgrata thatI nathI tene A mArga aparicita lAgaze ane prAraMbha kare tyAre prathama kaMTALo paNa lAgaze. vaLI rUDhigata kriyAmAM samUha vacce vyaktine eka jAtanI salAmatI lAgavAthI, mithyA samatA ke zAMti lAgavAthI te ema mAne che ke pote dharma kare che. AvI bhramaNAne kAraNe dharmI kahevAtA chatAM te jIvo eka prakAranA kocalAmAMthI bahAra nIkaLatA nathI. jo tevA dharmavAMchuo dharmano sAco marma samaje, to AtmavicAra pariNAma pAmI zake. te pachI ciMtanarUpI bhramara, mananI zuddha thayelI bhUmine vAraMvAra caTako mAre to sUkSma cetanA jAgrata thAya, ane satya zuM che te samajamAM Ave. eTale vartamAnanI azuddhadazAnuM vAstavika bhAna thatAM mithyA mAnyatAnA kocalAmAMthI bahAra nIkaLavAnuM sAhasa saheje thAya ane sAdhaka sAcA dharmanA mArgamAM Ave. pachI mananA doSo-vibhAvo 108
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ saheje kharI paDe. AvuM mukta mana ekAgra thaI svarUpamAM laya pAmatuM jAya che tyAre tenA svarUpano anubhava thAya che. anitya padArtha vaDe nitya pragaTa thatuM nathI, asat dvArA sat pragaTa thatuM nathI, mAtra mana dvArA AtmA pragaTa thato nathI. mana ke citta jevAM sAdhanonI zuddhi thatAM sat pragaTa thAya che, tene pragaTa thavAmAM avarodha, mananI asavAsanAono ane abodharUpa jaDatAno che. "huM" rAgI, kAma, krodhI, lAlacI ke kapaTI maTI jAya to jJAna svataH pragaTatuM rahe che. sthiratA ane avalokana vaDe mananA Avego zame che. kAma-krodhAdi dUra thAya che. te mATe khUba abhyAsanI agrimatA ane anivAryatA che. * savi jIva karuM zAsanarasIno maMtra: dharma e anubhavanuM svarUpa che. dharma mAnavane sukha Ape che. te sukha divyatArUpe pariNamI jIvanane dhanya banAve che. dharmathI prApta thatuM sukha nirdoSa che. temAM koI jIvone trAsa ke duHkhano prAye prasaMga hoto nathI. udAttabhAvanA vaDe jIvana dharmamaya bane che. jIvanacaryA saraLa ane maitrIbhAvapUrNa hoya che. jagatanA jIvo pratye maitrIbhAva vyApaka thavo te mAnavanuM mahAna kArya che. huM ane mAruM AvI saMkucita dRSTi mAnavajIvanane vyartha banAve che, sahiSNutA, udAratA ane namratA sAthe vizALa maitrIbhAvano udbhava zakaya bane che. jagatanA jIvo mArA jevuM ja sukha cAhe che. temanA kalyANamAM mAruM kalyANa che, tevI utkaTa bhAvanA deDha thaI karuNArUpe vahe che tyAre sahaja bhAve bhAvanAnA ugAra nIkaLe che ke "savi jIva OM zAsanarasI. IsI bhAvadayA mana udbhasI." - zrI devacaMdrajIkRta snAtrapUjA AvI utkRSTa bhAvanAnA baLe te AtmAo sarvajJapaNuM pAmIne parama karUNAzIla thaI jagatane sarvottama kalyANano mArga darzAvatA rahyA che, rahe che ane raheze. AvA mahAtmAoe cetanAnI AvI parama abhivyakti mATe saMsAranA mahA jhaMjhAvAtone paNa paDakAryA. mananA Avegone alpa 109
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayamAM zamAvI daI mahAna manojaya karyo. parApUrvanuM ArAdhana ekatA pAmyuM. koI prayAsa ke kartavya zeSa na rahyuM, tyAre teo pUrNatA pAmIne dhanya banI gayA. dehanuM AmUla visarjana karI amara thaI gayA. A bhUmino mAnava AvA paramasvarUpane viskRta karaze to tenuM dAridraya koNa miTAvaze? dhyAnanA abhyAsanI ke anubhavanI jijJAsA jAge tyAre dhyAnasAdhake aNakheDelI ke aNavikaselI cittanI bhUmikAne kheDIne vikasita ane svaccha karavI paDe che. suSupta paDelI Atmazaktio mAtra daihika ceSTA vaDe jAge tevI koI zakayatA nathI. AtmAnI divya zaktine pragaTa thavA zuddhisahitanI sthiratA ane te pachI dhyAnanI anubhUti te eka uttama sAdhana che. 0 sAkSIbhAvanuM zikSaNa : deha anitya che. te nAza pAme che. AtmA nitya che, te dravya nAza pAme tevI jagatamAM koI vyavasthA nathI. sarva avasthAmAM te kAyama rahe che. deha badalAya che, bhAva badalAya che ke sthaLa badalAya che, AtmAnuM caitanyarUpe TakI rahevuM te teno svabhAva che. sarva avasthAmAM AtmA upayoga vaDe padArtha ne jANe che ane jue che. paraMtu pariNAmaupayoga saMskAravaza bahAranA padArthomAM hitabuddhie karIne sukhaduHkhanI lAgaNIo utpanna kare che ane pariNAmamAM azuddhi bhaLe che. Ama anaMtakALathI-dIrghakALathI cAlyuM Ave che. prAraMbhamAM saMkalpa-vikalpa, vicAro UThaze tene jovA ane jANavA. paNa manane tenI pAchaLa doDavA na devuM. vicAra doDe, topaNa dehane tenI pAchaLa sakriya thavA na devo. jema ke gharamAM eka DabbAmAM managamato padArtha paDyo che. vyakti kaMIka vAcana kare che, tene ekAeka pelA padArthanI smRti thaI Ave che, manamAM tenI Asakti janmI, vicAravikalpa laMbAyo, vAraMvAra vikalpa UThavA lAgyA. ane mane dehane tyAM javA kahyuM. kasamaye paNa e padArthanuM sevana thayuM. AvuM anya IdriyanA viSaya vize paNa samajavuM. mATe dhyAnasAdhake keTalAka saMyama ane niyama saheje grahaNa karavAnI AvazyakatA che. samajapUrvaka karelA saMyamAdi AnaMdadAyaka hoya che. koI paNa vicAra ke vikalpathI vyAkuLa 110
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ na thavuM. tene jovA jANavA ane dUra karavA athavA tene sthAne sadvicArone sthApana karavA. sAkSIbhAvanuM zikSaNa eTale astitvane vikalpathI bhinna jovuM. vikalpa ke vicAra e sUkSma dezya che. "huM draSTA chuM, evo bheda spaSTa thato jaze ane draSTA pratye DhaLatAM sAdhakane potAnA draSTAbhAvamAM sthira thayelA AtmAno anubhava thaze. niraMtara saMkalpavikalpanA cAlatA pravAhane rokavAno, parivartana karavAno A uttama upAya che. taTastha ane sthiratApUrvakanA avalokanathI potAnA vicAro, jema koI vastravAsaNa ke vyaktine dekhIe teTalA spaSTa dekhAze eTaluM ja nahi paraMtu anyanA vikalpAdi paNa ApaNane spaSTapaNe jaNAya che te jJAnano kSayopazama (eka vizeSa zakti) kahI zakAya. eka kSetrAvagAhI dehamAM AtmA pradeza pradeze vyApta che. temAM zuddha caitanya akhaMDapaNe samAyeluM che. emAM jANavAnI asIma zakti che. mana dvArA jovA-jANavAnuM maryAdita che. vaLI jJAna ane aMtaradRSTi azuddhAvaraNathI chavAyelAM che. ruci-abhirucinA bhAvo moha ane ajJAnarUpe AvaraNa pedA kare che. ethI jovA-jANavAnI taTasthatA TakI zakatI nathI. mATe sAkSIbhAva keLavavo e sAdhakane mATe anivArya che. 0 "tuM AtmathI jo AtmamAM" sAkSIbhAvanA zikSaNamAM apramAda e baLavAna tattva che. jAgRtiapramAda ane sAkSIbhAva te sahodara baMdhu jevA che. cittasthiratA mATe A baMne tattvo AdhArabhUta che. apramAdanI dazA jeTalI vikasita hoya teTalI dhyAnArAdhanamAM ekAgratA saghana thAya che. te pachI cittamAM nirarthaka taraMgo UpajatA nathI ane eka viSaya para sAdhaka saheje ekAda kalAkanuM ciMtana sthiratApUrvaka karI zake che. A pachI kramika vikAsa sAdhakane, dhyAnanI sthitimAMthI AgaLa vadhArIne samAdhidazA sudhI laI jaI zake che. AvuM adbhata rahasya A mAnavadehamAM rahelA caitanya vaDe prApta chatAM vilaMba thavAnuM zuM prayojana? athavA kema thAya che tevo UhApoha vAraMvAra karavo to sva-dayA ane svarUpadayAnuM rahasya zuM che te paNa samajamAM Avaze. aMtamAM sarva avasthAmAM je jue che, jANe che ane chatAM 1 1 1
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirALo rahe che, te AtmAnuM trikALI acaLa astitva che, tevo vicAra ane zraddhA te paNa ghaNAM mahattvanAM che. mananI zuddhi ane cittanI sthiratA thatAM anubhUti sahaja bane che. AtmavicAranI gahanatAmAM manano laya thato jAya che. mana jyAM AtmacaraNe besI gayuM ke Idriyo tenA vagara kazI ja UthalapAthala karI zake tema nathI, mana ane IdriyonI AvI zAMta dazA te maunanI siddhi che. te divyazaktino AvirbhAva che. pracaMDa vAvAjhoDAmAM paNa jema mhora AMbAne choDato nathI, vaLagI rahe che to tenA phUlamAMthI phaLa pAke che. te pramANe Idriyajanya vaiSayika bhautika sukhanA pracaMDavegamAM paNa je sAdhaka potAnA pathane sthiratAthI grahaNa karI rAkhe che te potAnA dhyeya sudhI pahoMce che. bAhya saMyogothI citta caMcaLa thAya paNa niraMtara lakSya prati sAvadha sAdhaka svayaM akaMpa rahe che, tene avarodho choDI de che. ApaNI pAse aparimeya saMkalpono strota che. tenA upayoganI dizA hInasattvavALI che. jeTalo ciMtanano ke vikalpono pravAha vAsanAyukta teTalo nimnagAmI che. temAMnI thoDI paLono pravAha jo UrdhvagAmI bane to paNa AtmAnuM Urdhvagamana sakriya bane. nahi to saMkalpazaktino harekapaLe nAza thAya che. AjanI kSati e kAlano pazcAttApa bane te pahelAM jAgo, vicAro, samyagubaLane keLavo to A caMcaLatAno krama tUTe. AtmavicAra - AtmabhAva mana ane IdriyonuM zamana - mauna AtmAnubhUti - bhedajJAnanuM phaLa samyagadarzana - samadaSTi je jJAnamaya sahaja Atma, te AtmA thakI jovAya che, zubha yogamAM sAdhu saLane Ama anubhava thAya che. nija AtmamAM ekAgratA, sthiratA vaLI nija AtmamAM, saMpUrNa sukhane sAdhavA tuM AtmathI jo AtmamAM. (gAthA ra5) - zrI amitagatiAcArya racita sAmAyika pATha 11 2.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 7. mokSa pratye pravartana e yoga che yogAbhyAsanA prakhara yogIo Aje paNa A bhAratabhUmi upara kavacit vidyamAna che. abhyAsathI ke naisargika rIte yogArUDha thayelA mahAtmAonAM darzana kayAMka kyAMka Aje paNa prApta che. tattvadarzananA prakArabhede kaMIka bheda jaNAya, topaNa yogAbhyAsanI dRSTie Asana, prANajaya, zvAsajaya, dhAraNA, dhyAna jevI sUkSma vastunuM Aje paNa ghaNuM saMzodhana thatuM rahyuM che, ane sAdhanA paNa thatI rahI che. A saMzodhana koI yaMtrathI nathI thatuM, paraMtu cittanI sthira dazA ane AtmAnA puruSArtha vaDe thAya che. yogAbhyAsa dvArA aneka prakAranI labdhio ane siddhio prApta thAya che, ane tenA prayogo prasiddhi pAmyA che, jema ke agnimAMthI pasAra thavuM, bhUmithI adhdhara cAlavuM, pANI para cAlavuM, ke jamInamAM daTAI rahevuM vagere. jo yogasAdhanA AtmalakSe na hoya to AvI labdhio ke siddhio sAdhakane pralobhanamAM gUMcavIne lokanidarzanamAM joDIne, lokeSaNAnA khADAmAM utArI de che, pANImAM mAchalAM paNa nAva vagara tarI zake che. pakSI havAmAM adhdhara rahe che ane UDe che, kAcabo bhUmimAM divaso sudhI daTAyelo rahe che. mAnavane e siddhiothI zuM lAbha che te vivekIjanoe vicArI levuM ane labdhi-siddhione AtmalakSe gupta karI devI. yogAbhyAsanuM prathamanuM ane aMtanuM lakSa eka AtmaprApti ja hovuM joIe, ane tevI sAdhanAnA samayano je gALo che, tene aMtarayAtrA jANavI joIe, kAraNa ke yogAbhyAsanA yathArtha puruSArtha vaDe AtmA paramAtmApadane yogya bane che. aSTAMgayogazAstranA praNetA zrI maharSi pataMjali racita "yogadarzana..." graMthamAM prathama prarUpaNA karI che ke : cittavRttinirodhaH" cittavRttiono nirodha ravo te yoga che. A aSTAMgayoganuM samarthana zrI hemacaMdrAcArya racita yogazAstramAM, zrI haribhadrasUri viracita yogadaSTi samuccaya ItyAdi graMthomAM paNa 1 1 3.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jovA maLe che. temAM yoganA abhyAsano keTaloka krama aSTAMgayoganA AdhAra sahita darzAvavAmAM Avyo che. A svAdhyAyamAM yogAbhyAsa viSe keTalIka saraLa samaja ApavAmAM AvI che ane tenuM saMkSipta saMkalana graMthanAM pAchaLanAM bhAgamAM ApavAmAM AvyuM che. yoga viSenI vadhu sAdhanA mATe te te graMthono vizadatAthI ane gaMbhIratAthI abhyAsa karavo jarUrI che. gRhastha sAdhakane yogasAdhanA mATe tevAM kendromAM yogya mArgadarzana sahita abhyAsa karavAnI saraLatA rahe che. vaLI paddhatisarano krama jaLavAI rahe che. yogAbhyAsamAM sAdhakano jevo hetu hoya che tevuM tenuM pariNAma Ave che. chatAM nADI saMsthAnanI zuddhi ane sthiratA jevA lAbhanI prApti thAya che. AtmalakSI sAdhake mULa hetune lakSamAM rAkhI Avazyaka avalaMbana levuM ane AgaLa vadhavAnI bhAvanA rAkhavI; kAraNa ke, yogAbhyAsa dhyAnamArganuM agatyanuM aMga che. yoganuM sAmarthya ___ yogaH sarvavipadvallI; vitAne parazuH zitaH amUlaMmaMtrataMtra ca, kArmaNa nivRtti zriyaH // 5 // duniyAnI nAnA prakAranI vipattionA samUharUpa velIone kApavA mATe yoga eka tIkSNa dhAravALA kuhADA sarakho che, ane mokSalakSmInuM mULa, maMtra ane taMtra vinAnuM vazIkaraNa che. bhUyAsoDapi hi pApmAnaH pralayaM yAMti yogataH __ caMDavAtAd dhanadhanA, dhanadhanaghaTA iva // 6 // jema pracaMDa pavanathI ghanI ghATI vAdaLAMnI ghaTA paNa vikharAI jAya che (nAza pAme che), tema yoganA prabhAvathI ghaNAM pApa hoya topaNa teno pralaya (nAza) thaI jAya che. kSiNoti yogaH pApAni, cirakAlArjitAnyapi, prAcitAni yathaidhAMsi, kSaNAdevAzuzUkSaNiH // 7 // ghaNA vakhatathI ekaThAM karelAM IdhaNone (lAkaDAMone) prabaLa agni eka kSaNavAramAM bALIne bhasma karI zake che, tema ghaNA kALathI pedA karelAM karmono (pApono) paNa yoga kSaya kare che. (kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryaracita yogazAstramAMthI) 114
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 yogAbhyAsa vaDe Atmavizuddhi : vartamAna samayamAM AtmAnI dazA azuddha hovAne kAraNe, sAmAnyapaNe jIvane dhyAnamArgamAM svayaM sahaja aMtaHskuraNA pragaTa thatI nathI. AtmA anaMta sAmarthyano svAmI hovA chatAM dIrghakAlIna aneka prakAranI asatu graMthiothI, anyabhAvothI ane ajJAnathI gherAyelo che. sAdhakanI Atmazakti abhyAsa ke avalaMbana vagara pragaTa thatI nathI. ghaNA samayanA avAvarA makAnamAM jALAM ke dhULano saMgraha kevaLa cakSu vaDe jovA mAtrathI ke nAka vaDe sUMghavAthI dUra thato nathI, paraMtu sAvaraNI jevA sAdhana vaDe, parizramapUrvaka dUra thaI zake che ane avAvaru makAna svaccha thatAM mANasone rahevA yogya banI jAya che. te pramANe ghaNA lAMbA samayanA dehAdhyAsathI AtmA doSo ane klezo vaDe azuddha thayo che tevuM jANavA mAtrathI doSo dUra thatA nathI, athavA ema mAnI laIe ke AtmA sattAe karI zuddha che, topaNa doSo dUra thatA nathI. aSTAMga yogadarzanam graMthamAM dhyAna ane samAdhi viSe uttama prakAre nirUpaNa kareluM che. emAM prathama ja jaNAvyuM che ke "sRSTimAM jANavA yogya "AtmA' che, te manana karavA yogya che, e niraMjana che, nirAkAra che ane te ja ApaNuM mULa svarUpa che'' aSTAMgayogamAM mukhyatve ATha aMgonI kramika sAdhanA darzAvI che. koI yogI mahAtmAo ATha aMgonI kramika sAdhanA kare che. bAkI ghaNA bhAge yoganA sAmAnya abhyAsIo to "yoga'ne eka adyatana phezana gaNIne ke svAthyanA hetune prAdhAnya ApI, kevaLa Asana arthAt trIjA aMgano abhyAsa kare che. tethI svAthyane phAyado thAya che kharo; vaLI koI Asana sAthe prANAyAma arthAt cothA aMgano svIkAra kare che. rUDhigata rIte prathama aMga-(pAMca AcArAdi) yama, bIjuM aMga-niyamanI (bhakti AdinI) sAdhanA kare che. Ama A prathamanAM cAra aMgonI bhinna bhinnapaNe ke ekAMgI sAdhanApaddhatio jovA maLe che. pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi A pAchaLanAM cAra aMgone to kevaLa yogIo ja siddha kare che. gRhastha, bhUmikA 115
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANe nivRtti ane ruci anusAra aSTAMgayoganI alpAdhika sAdhanA karI zake che ane dhyAnamArgamAM te upayogI che. * cittavRttinirodhanuM prayojana : yogAbhyAsano sAco sAdhaka aSTAMgayogane AtmalakSe sAdhe to AtmA samAdhidazAne prApta kare che. haThayoga jevA yogAbhyAsanI sAmAnya sAdhakane jarUra nathI. paramatattvano premI sAdhaka teno yathArtha upayoga samajI yogAbhyAsa kare che. ekAda yogane zokha ke phezana khAtara sAdhavo tenuM kaMI khAsa prayojana ke phaLa nathI. yogAbhyAsano mULa hetu to cittavRttiono nirodha thavo te che. cittavRttiono nirodha thatAM pArthiva padArthonA sukhanI abhilASA pratyethI jIva pAcho vaLe che. Ama thatAM udAsInatAno krama zarU thAya che. sAdhakanI samajamAM Ave che ke dehAdimAM rAcanArA mRtyune zaraNa thayA che. zUravIra gaNAtA mANaso sarpa joIne bhayathI chaLI UThe che, AtmA amara che tevuM raTaNa karanArA vyAdhi thatAM mRtyunI ciMtAthI pIDAya che, AvI viSamatA ke bhaya yogAbhyAsIne satAvatAM nathI te yogAbhyAsanuM phaLa che. 0 yogAbhyAsInI jIvanacaryA : yoganA abhyAsIe saMsArI jIvonA nikaTa paricayI nA thavuM, kAraNa ke, bannenI dizA alaga che. roje satsaMga-svAdhyAya karavo ane temAM jene prema hoya teno paricaya rAkhavo. yogAbhyAsa ke sAdhanA e koI alpakAlIna sAdhana nathI. dIrghakALano, pUrvano abhyAsa hoya to A dhyAnamArge abhilASA jAge che, chatAM jo saMskAra na hoya to saMskAra ghaDavo paDe che. tijorImAM rAkhelI sonAnI lagaDI jovAmAM sArI lAge che. te kaMThe dhAraNa thaI zakatI nathI. te mATe tene AkAra Apavo paDe che. tema yogAbhyAsa pUrvanA susaMskArane daDha kare che ane navA saMskAra ghaDe che. gRhastha saMsArI, pUrNapaNe yogAbhyAsa na karI zake to teNe thoDI nivRtti meLavI prAraMbhika abhyAsa karavo Avazyaka che. yogAbhyAsIe jIvanacaryA sAttvika rAkhavI, svabhAva mRdu rAkhavo, premALa vartana rAkhavuM, 116
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ nispRha paropakAranI bhAvanA rAkhavI, nItimaya jIvana pALavuM, yathAzakti brahmacarya pAlana karavuM. sadAcArI, zIlAcArI rahevuM. mitAhArI, mitabhASI rahevuM. A saghaLuM mAnavajIvananuM sattva che. yogAbhyAsInuM mana jAgrata ane sUkSmaavalokI bane che. saMvedanazakti vikase che. deDakAnI jema kUdakAM mAratuM mana ke tophAnI AkhalAnI jema rakhaDatuM mana yogasAdhanAthI niyaMtraNamAM Ave che. manane svastha thavA mATe koI paNa avalaMbana para kendrita karavAno abhyAsa jarUrI che. mana prathama zALAe jatA bALaka jevuM che. zALAe javAnI nA pADatA bALakane prathama koI prakAre AkarSaNa ApavAmAM Ave che, tema chatAM nA mAne to mA vAtsalyabhAvane aMtaramAM rAkhI bahArathI bhaya batAve che; tema manane AtmAnI zALAe besADavA arthe tyAM kevAM sukha-zAMti che tenuM AkarSaka rUpa samajAvavuM joIe. tenAthI te na samaje to samabhAve tene saMsAranA paribhramaNa ane temAM sahevA paDatA aneka prakAranA duHkhAdi bhayanuM svarUpa samajAvavuM Avazyaka che. rAgAdi bhAvo, ahaMtA ane mamatA, IMdriya viSayonI lolupatA yogAbhyAsI mATe jIvanamAM vyApeluM pradUSaNa che. tethI jJAnasahitanI udAsInatA, (vairAgya) tyAga ane saMyama mananA niyaMtraNa mATe uttama sAdhano che. pUrvanuM ArAdhanabaLa-eka dRSTAMta : jJAnIpuruSonuM kathana che ke, dareka jIva A sRSTimAM anaMta kALathI janma-maraNarUpa AvAgamana karyA ja kare che; eTale ke skUla-sUkSma yoniomAM deha dhAraNa karyA ja kare che. deha dhAraNa karI dehAdhyAsa sevI vaLI pAcho deha dhAraNa kare che. prANIsRSTimAM eka mAnavadehamAM ja viziSTa vicArazaktivALuM mana hovAthI te vicArI zake che, 'jIvanuM (mAruM) kalyANa kema thAya ?' chatAM dIrghakALanA dehasukha ane rakSaNanI buddhi ke saMjJAne kAraNe dehabhAva-dehAdhyAsa eTalo prabaLa che ke Avo vicAra ja koI virala jIvane Ave che ane kacit jIva dehabhAvathI chUTavAno prayAsa kare che. e mATe pUrva-pUrvanuM ArAdhanabaLa kAma kare che. A yugamAM ekAda sadInA pahelAnA samayamAM zrI ramaNa maharSi 117
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattara varSanI yuvAvayanA prAraMbhamAM ja dehabhAvathI upara UThI gayA hatA, e vAta lokaprasiddha che. kevaLa 'huM koNa' evA aMtaranA avAje AtmAne jAgrata-jAgrata karI dIdho. e avAja koI kAraNathI, pralobhanathI ke samAja-kuTuMbanA baMdhanathI pratibaMdhita na thayo. avAja UThayo ke tatkSaNa tenA vicAramAM UMDA UtarI gayA ke 'huM koNa ?' ane A deha zuM ? ane dehane zabavat sAkSIbhAve joI rahyA. koI tene pheMkI de te pahelAM pote ja tene mAnavacetanAmAM pheMkI dIdho; ane temano saMsAra svapnavat thaI gayo. teo svayaM sphuraNA sahita paramAtmAne sahAre ekAkI cAlI nIkaLyA. sattatva-Atmatattva evuM saghana, zuddha ane sUkSma che ke pUrepUruM kasoTImAMthI pasAra thAya, pUrNapaNe samarpita thavA tatpara thAya tyAre paramAtmA tene svIkAre che ane pote ja paramatattvane pAme che. A mArganI sahaja vyavasthA ja evI che. zrI ramaNa maharSi arUNAcalama gayA, tyAM maMdiranA oTale divaso sudhI nirvastra, nirAhArIpaNe prabhubhAvamAM khovAyelA rahyA. aNasamajuM bALakoe pAgala gaNI temanA para maLamUtra pheMkayAM, paththara mAryA ane jIva-jaMtuoe pholyA, chatAM temanuM deha pratye lakSa gayuM nahi. kAraNa ke dehane to teo phUMkIne ja gharethI nIkaLyA hatA. have je bacyuM hatuM te AtmabhAva ane paramAtmabhakti hatAM. chatAM AvA upasarga to ghaNA thayA. teo sarva kasoTI pAra karI aMte maharSipaNe pragaTa thaI gayA. A yuganA AvA mahAna yogI puruSonAM jIvanacaritrothI pUrvanA ArAdhananuM rahasya samajAya che. yogasAdhanA divya jIvana jIvavAnI eka kaLA che H yogAbhyAsa vaDe cittavRttio zAMta thAya che. kevaLa dehArthe ja yogAbhyAsa karavo e eka prakArano vilAsa che. yoga dvArA kuMDalinI zakti jAgrata thAya che, te keTaleka aMze divya hovA chatAM daihika zakti ja che. zuddha citta vaDe te zakti pragaTa thAya to ekAgratAmAM sahAyaka che. kuMDalinI kevaLa zaktipAtathI pragaTa thAya che tevuM nathI. jJAnamaya tapa dvArA, japanI lInatA dvArA, nispRhabhakti dvArA, zuddhakriyA dvArA, zuddhatatvonA ciMtana dvArA, sat puruSonAM jIvanacaritro ane rahasyonAM 118
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zravaNa, manana, nididhyAsana dvArA sAdhaka, jema jema daihika vAsanAthI virakta thato jAya che tema tema AtmaguNazreNIe caDhato jAya che. evI AtmavizuddhinA paripakava kALe svayaM je zakti UmaTe che te kuMDalinInI sahaja jAgRti che. sAdhakane potAne teno kaMI khAsa khyAla paNa nathI hoto. tyAM jIvana prasanna, saraLa, samabhAva ane anAsaktabhAve nirbojapaNe jivAya che te tenI pratIti che. cetanA zakti jAge che tyAre sAdhaka sUkSma bodha ane vicAraNAno adhikArI thAya che. ane tenI kriyAo suvyavasthita thatI jAya che. bhAvi ghaTanAonuM anumAna ke saMketa maLe che. kAryo zubhayoge pAra paDe che. viSama ke ciMtAjanaka prasaMgomAM dharyavAna thaI samAdhAna meLave che. yogyAyogyano viveka tvarAthI pAme che. ajJAnavaza ke parAdhInapaNe jIvanavyavahAra ke saMbaMdhomAM vartavAnuM thatuM nathI. sabuddhinI tIkSNatA prajJArUpe kArya karI saMsAranA svarUpane nihALI taTasthabhAve varte che. AvI aneka prakAranI guNarAzi UmaTe che. vaLI daihika camatkRtiono anubhava thAya che, tyAM sAdhake aTakI na javuM. tenuM avalokana karI, mukta thaI AgaLa vadhavuM. deha bAhya sAdhana che. AtmA sAdhya che, mArga sAdhanA che. sAdhana ane sAdhanA sahAyaka tattvo che tene gauNa karI sAdhyane siddha karavuM jarUrI che. yogAbhyAsanuM e prayojana che. * gRhastha sAdhakane mATe yogAbhyAsanuM aucitya : aSTAMgayoganA vividha prakAro joIne gRhastha sAdhakane kadAcit tenA prAraMbhamAM kaThinatA lAgavA saMbhava che, AmAM saMsArI jIvananI vyavastA, zaktionI keTalIka maryAdA ane anAbhyAsa ItyAdi kAraNo che. paraMtu dhyAnamArgamAM praveza karavAnI jijJAsue haLavA manathI haLavo prayatna karavo. jema jema temAM saphaLatA maLaze tema tema utsAha vadhaze. sAmAnya sAdhaka je A mArgano yAtrI thayo che, te ahiMsAdi pAMca AcAranuM yathAzakti pAlana karato hoya che, ane vratAdinA saMyama vaDe tene saMtoSa jevA guNo saMpAdana thayA hoya che, tenI prabhu pratyenI bhaktinI prIti jAgrata thAya te svAbhAvika che. A be aMgonuM A prakAre 119
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathAzakti AcaraNa thavAthI sAdhaka nivRttimAM jyAre bese che tyAre tene sahaja sukhakara Asana siddha thavAnuM che, temAM niHzaMka rahevuM. prANAyAma, te to zvAsaanuprekSA jevA AlaMbanathI ke dIrghazvAsathI cittasthiratA jevI prakriyA mATe pUratA thaI paDe che. Asana prANAyAma vaDe yathAzakti sthiratA prApta thayA pachI ane ekAMta, mauna jevAM sAdhanonA sevana pachI dhAraNA-zakti eTale ke eka viSaya paranI sthiratA, ciMtana vagere alpa samaya mATe siddha thaI zake che. dhAraNAnA abhyAsa pachI dhyAna eka viSaya para AMtarika avalaMbanasahita savizeSa prApta thavA pAme che. prAraMbhamAM AMtara-bAhya sthUla avalaMbana hoya che. paraMtu dIrghakALanA abhyAsa vaDe cittanI sthiratA savizeSa thAya che tyAre ciMtanarUpa ke kevaLa aMtaraMga svarUpanuM avalaMbana sAdhya thAya che. Avo anubhava sAdhakane thAya che te niHsaMzaya che. tyAra pachI samAdhinI (dhyAna-dhyAtAnI ekatArUpa avasthA) mahAtmAone prApta hoya che. samyavaMta AtmA tenI jhalaka pAmavAne yogya hoya che. A pramANe aSTAMgayoganI upayogitAno svIkAra karI yathAzakti ane yathAmati teno abhyAsa karavo. yoganAM eka eka aMga e sIDI jevAM che, te dareka aMgono AtmalakSI abhyAsa paramapadanI prAptimAM sahAyaka che. paMcAcAra Adi AThe aMgonuM zuddhapaNe pAlana te rAjayoga che. rAjayoganA anya prakAronuM sevana te bhrama mAtra che. ahiMsAdinA pUrNa AcArasahitano rAjayoga, te dhyAnamArgane sahAyaka che. dhyAna yoga ane paramArthika yoga-aSTAMga yoga baMne jugalabaMdhI jevA pUraka che. baMnenI phaLazruti samAna arthAt mukti ke samAdhi che. dhyAnamAM jema zubha-zuddha kramika aMgo darzAvyA che tema yogamAM kramika aMgo darzAvyA che je pAchaLa pUrtimAM eka koThA dvArA darzAvyA che. 120
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. dhyAnanuM rahasya dhyAna, e aMtarAyarahita mokSano rAjamArga che. dhyAna, e paramasukha ane zAMtidAtA che. dhyAna, e AtmAnI zuddha avasthA che. dhyAna, e yoga-upayoganI sthiratA che. dhyAna, e zuddha cetanAnI anubhUti che. dhyAna, e bhavarogane dUra karavAno rAmabANa IlAja che. dhyAnanA anubhavanI paLa amRtabiMdu samAna che. dhyAna, e cittanI niSkapa dazA che. dhyAna, e aMtarAyarahita mokSano rAjamArga che jyAre koI mahAnagaranA rAjamArgane joIe tyAre samajAya che ke, rAjA ke mAnavaMtA mahAjanonAM vAhano je mArge Ave che ane jAya che te mArga kAMTA, kAMkarA, khADA, TekarA vagere avarodhothI rahita hoya che, ane te rAjamArga kahevAya che. tenA para vAhano zIghratAthI aMtarAya vagara pasAra thAya che, tema saMto, munio, prajJAvaMta sAdhako mATe dhyAnamArga' e aMtarAyarahita rAjamArga gaNAya che. jo ke mahAnagaranA rAjamArge jatAM pahelAM ghaNI galIgUMcIo vaTAvavI paDe che, tema dhyAnamArgamAM praveza thatAM pahelAM pUrvanAM saMskArabaLo, asat vAsanAo, mananI caMcaLatA vagere aMtarAyo ADe Ave che. jo eka vAra dhyAnamArgamAM praveza thaI jAya to pachI jagatanA pArthiva sukhaduHkhAdinI lAgaNIo, tanAva, dabAva, viSayonuM AkarSaNa, dehabhAva, aham ke mamatva jevA avarodho ghaTatA jAya che ke dUra thatA jAya che. te pachI AgaLanI bhUmikAe sAdhaka zIghratAthI ullAsapUrvaka AgaLa vadhe che. A ArAdhanAnA samayamAM tenuM jIvana pUrNapaNe saMvAdita banI jAya che. dhyAnamArge adhiSThita thayelA saMtone, yogIone ke munijanone potAnA aMtaraMga aizvaryanuM, tapAdi saMyamanuM ane samabhAvanuM sukha 1 2 1
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ varte che. dhyAnanA rAjamArga para ArUDha thayelA prAraMbhanI bhUmikAnA adhikRta sAdhakane Atmika samatAnA, sukhanA, AnaMdanA ane samAdhAnanA alpa aMzo anubhavamAM AvI zake che. te pachI tene jagatanAM karma ke dharmakSetre kazuM thavAnI, banavAnI, vAsanAo zamI jAya che. spardhA, ADaMbara, tulanA, mAna, moTAI jevAM kaMkomAMthI te mahadaaMze mukta thato jAya che ane te aMtaraMga aizvaryane mANe che. AvuM muktapaNe dhyAnamArganA abhyAsa vaDe prApta thAya che. vaLI AgaLanA vikAsakrame tenuM sAcuM rahasya samajamAM AvatuM jAya che. mahAjano je mArge gayA te mArga pramANa gaNAya che, tethI sAcuM ja kahyuM che ke, "mahAjano yena gataH sa patthAH". * dhyAna, parama sukhae ane zAMtidAtA che sAmAnya manuSyonI jIvanacaryA Idriyo ane mananA mAdhyama vaDe thAya che. temAM prApta thayela saMyoga-viyogamAM sau sukha-duHkhanI lAgaNIo anubhave che paraMtu ApaNe jyAre nidrAne AdhIna thaIe chIe tyAre skUla mana IdriyonA viSayomAMthI mukta thaI zAMta bane che, ane ethI ApaNe nidrAnuM sukha laI zakIe chIe. Idriya-viSayonI tanmayatAno abhAva manane zAMta kare che. AMkha rUpane jotI rahe, kAnathI zravaNa thatuM ja rahe ke koI paNa Idriyo viSayomAM tIvrapaNe tadAkAra rahe to ApaNane sukhethI nidrA AvatI nathI. bAhya padArtho sAthenI tadAkAratA zame tyAre ApaNane nidrAnuM sukha prApta thAya che. tema dhyAnadazAmAM manAdi vyApAra zAMta thatAM zAMtino anubhava thAya che. yogIo jAgRtimAM ke nidrAmAM Indriyajanya viSayomAM tanmaya hotA nathI. tethI teo saMyogika sukhaduHkhAdinAM DhaMDhothI mukta AtmAnI paramazAMti ane sukha anubhave che. alpa samaya mATe nidrA le, topaNa teo jAgrata hoya che. Ama AtmajJAnI, dhyAnanA rahasyane prApta karI paramazAMti ane sukhane prApta kare che. dhyAnadazAnI alpa paLomAM paNa sAdhakane sukha-zAMti ApavAnuM sAmarthya raheluM che. jagatanA kSaNajIvI padArthomAM sukha-prAptino prayatna karavo ke duHkha-nivRtti mATe paNa jagatanA ja padArthone kAryakArI gaNavA te 122
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanuM svarUpa che. svapnamAM jANelA peTanA dardane jAgrata thayA pachI dUra karavA koI prayatna karatuM nathI, tema dhyAnasAdhaka-yogImuni saune saMsArathI palaTAtI padArthonI avasthAo svapnavatu jaNAya che; tethI tenAthI mukta thavA teo dhyAna dvArA zAMti ane sukhanA mArgane grahaNa kare che. dhyAnamArganI prAthamika yogyatA keLavavAmAM thoDI kaThinAI lAge che. paraMtu jyAM teno AMzika anubhava thayo ke AtmA pulakti thaI te mArgano parama upAsaka thaI jAya che ane A mArge paramazAMti ane sukha niHzaMka pAme che. jagatamAM prANImAtra sUkSmajaMtu ke vanaspatithI mAMDIne, pazupaMkhI manuSyAdi sarva jIvo sukha Icche che. sAmAnyataH sau daihika sukhanI ceSTA sudhI pahoMce che. samyapha vicAravAnane sAcA sukhano vicAra udbhave che, koI viralA jIva tevA sukhanI prApti mATe udyamI thAya che. tene mATe dhyAna sahaja sukhadAtA che. zuddhatAnI paraMparAe dhyAna dvArA avyAbAdha sukhanI prApti thAya che. 0 dhyAna, e AtmAnI zuddha avasthA che AtmA zakti-apekSAe zuddha che. apadhyAnamAM arthAt durgAnamAM tenI avasthA azuddha hoya che. dhyAnamAM zuddha avasthA rUpe AtmAno anubhava thaI jAya che. eka pAtramAM DahoLAyeluM jaLa che. te pAtrane sthira rAkhI mUkIe to kacaro nIce TharI jAya che ane nirmaLa jaLa upara tarI Ave che. katakaphaLa dvArA ke te pANIne bIjA pAtramAM sAvadhAnIthI kADhI laIe to te nirmaLa thayeluM jaLa upayogamAM Ave che. pAtro halAvyA karIe to pANI pAchuM DahoLAI jAya che. AtmAnI vartamAna avasthA DahoLAyelA pANI jevI thaI gaI che. malina citta sAthe joDAyelA AtmAnA upayogane bAhya jagatanA sthUla viSayo pratyethI pAcho vALavo. Ama, viSayo pratyethI pAcho vaLelo ke tAravelo upayoga aMtarmukha thavAthI cittanI sthiratA thAya che. te cittanI sthiratAnI AtmAnI nirmaLatAno anubhava thAya che. nivRtti, satsaMga, bhakti, svAdhyAya, mauna jevAM sahAyaka ane 1 2 3
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ prerakabaLonA saMcaraNathI AtmabhAvanI vizuddhi thatI rahe che. te pachI dhyAnanAM avalaMbano dvArA zuddha avasthAnI anubhUti thAya che. dhyAnanA abhyAsa samaye nirvikalpa paLonI AMzika anubhavanI dazAmAM paNa, jo sattAmAM rahelAM koI karmone nimitta maLI jAya to sAdhakane kavacita aMtarAya AvI jAya che ane sAdhakanI sthiratA khaMDita thaI jAya che. sattAmAM rahelA A durbhAvo aMtarAya na karI jAya te mATe nirmaLa jaLane jema anya pAtramAM tAravI lIdhuM tema dhyAnano abhyAsI alpAdhika thayelI cittazuddhinAM pariNAmone zuddha avalaMbanomAM saMlagna rAkhavA prayatnazIla rahe che. vaLI vyAvahArika prasaMgomAM citta durbhAvomAM kheMcAI na jAya te mATe sAdhaka aMtaraMga jAgRti ane samatA rAkhe che. Ama AtmAnI zuddha avasthAmaya jJAnadhArAno pravAha vaheto rahe che. dhyAnamArganI sAdhanAnuM dhyeya e che ke, AtmAnI zuddha avasthA para aMkti thayelA durbhAvone naSTa karI sattAgata rahelA zuddhatattvane pragaTa karavAnuM che. A janmamAM teno susaMskAra deDha karavAthI uttarottara UrdhvazreNi dvArA AtmAnuM zuddha svarUpe pragaTatuM jAya che. jJAnIonuM kathana che ke dhyAnamArga dvArA A zuddha svarUpanI prApti saMbhava che. yadyapi jayAM sudhI jIva A mArgamAM sthira na thAya tyAM sudhI teNe sadgurunuM sAnnidhya rAkhavuM jarUrI che. * dhyAna, e coga-upayoganI sthiratA che ahIM yoga arthAt mana, vacana ane kAyAnI pravRttio ane upayoga eTale AtmAnA pariNAma-bhAva. mana, vacana ane kAyAnA bahirmukha vyApAra ke pravRttio dvArA deha-pramANa vyApta Atma-pradezomAM kaMpana thAya che; ane te karmabaMdhananuM eka kAraNa che. sRSTimaMDaLanI racanA ja evI che ke AtmAnA zubhAzubha vicAra ke pariNAmanI dhArA anusAra karmabaMdhana thayA kare che. A vicAra ke pariNAmadhArA te upayoga" che. Ama yoga ane upayoganI tanmayatAnI Upaja te karmadhArA che. karmadhArA palaTIne jJAnadhArArUpe pragaTa thAya che tyAre yoga-upayoganI bAhya pravRttionA vistAra 1 24
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkocAya che. jema jema upayoga jJAnamaya zuddha thato jAya che tema tema cittanI sthiratA vadhatI jAya che. upayoganI sthiratA thatAM yogo paNa sthira thaI jAya che. dhyAnano A eka prakAra che. * dhyAna, e zuddha cetanAnI anubhUti che dharmadhyAna e AtmAnA satsvarUpane sparzavAno upAya che. dhyAnadazA e satusvarUpamaya che. dhyAna dvArA sAdhaka AtmAnAM pariNAmo nirmaLa jaLa jevAM ke sphaTikazilA jevAM pAradarzI thaI jAya che. sphaTikazilA saghana chatAM pAradarzI hovAthI tenI ArapAranA padArtho cakSugocara thAya che tema dhyAnanA anubhavI sAdhakanAM pariNAmo nirmaLa thavAne kAraNe dhyAnasAdhakanI jJAnanI abhivyakti pAradarzI thaI jAya che, ane sva-paranA bhedane yathArthapaNe jANe che, jue che ane samaje che; chatAM paNa sAdhakanAM pariNAmo te te padArtharUpe ke bhAvarUpe pariNamatAM nathI. zuddha caitanyanI jJAnadhArAnuM A rahasya che. sAmAnya rIte prAraMbhamAM sAdhakane mahApuruSArtha dvArA duvRttiono nirodha karavo paDe che. duvRttio duSTa mananuM-vibhAvabhAvanuM kAraNa che te sAcuM che. paraMtu eka gulAbanA choDa najIka gaMdakI thaI hoya toya gulAba tenI sugaMdha ane sauMdarya tyajI detuM nathI, kAraNa ke te baMne tattva bhinna che. gulAba e suvAsita puSpa che, vaLI tenA sauMdaryanuM darzana thAya to gaMdakI ApaNI dRSTimAM ke smRtimAM rahetI nathI. tema saMsAranA pravAhamAM raheto sAdhaka eka vAra svarUpa pratye sabhAna thaI jAya to tenI pavitratA ane guNo TakI rahe che, ane durbhAvo virAma pAme che. AgaLa AgaLanI bhUmikAe AtmA svayaM zuddha svarUpe abhivyakta thato rahe che. krame krame sat-cita-AnaMdamaya svarUpa pragaTa thatuM rahe che te cetanAnI zuddhinuM rahasya che, je dhyAna dvArA anubhavamAM Ave che. dhyAnanI eka paLa paNa zuddha prakAzamaya hovAthI, zuddha cetanArUpe pragaTa thaI jIvanane bodhasvarUpa karI de che. "vIjaLInA camakAre motI parovI lyo pAnabAI nahitara acAnaka aMdhAra thAze." - gaMgAsatI-racita bhajanamAMthI. 125
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIjaLIno camakAro AMkhanA palakAra jevo hoya che. tevI paLamAM motI parovavA mATe samagra dhyAna prakAza, chidra ane dorAmAM lIna thaI jAya che tyAre motI parovI zakAya che. tema dhyAnanI eka dhanya paLe, mana, vacana, kAyAnI pravRttio atizaya zAMta thaI jAya che, tyAre dhyAnadazAmAM upayoga sthiratA pAme che. Atmabodha vaDe viMdhAyeluM mana anaMtakALanI asat vAsanAone tyajI AtmAmAM parovAI jAya che, arthAt AtmajJAna vaDe sthiratA pAme che. dhyAnadazAnuM anubhavarUpI saMvedana ja mananA sUkSma doSone mahad aMze dUra karI nAkhe che. dhyAnarUpa agninuM AvuM rahasya che. dhyAna, e bhavarogane dUra karavAno rAmabANa IlAja che vaijJAnika yuganA tabIbI vijJAne evI auSadhionuM saMzodhana karyuM che ke tenA cAhako te te auSadhione rAmabANa IlAja mAne che ane manAve che. dA.ta. tabIba pAse jaIne koI eka dardI kahe che ke mane ziradarda che, bIjo kahe che ke mane kamaramAM darda che, trIjo kahe che ke mane pagamAM darda che, cotho kahe che ke mane vAMsAmAM darda che ane pAMcamo kahe che ke mArA kAnamAM darda che. darekane darda dukhAvAnuM che. aMgo alaga alaga che. tabIba dareka dardIne novAlijana ke Diskrina jevI sarakhI TIkaDIo Ape che ane darda pramANe keTalIka sUcanA Ape che. tabIbanI sUcanA pramANe dardI TIkaDInuM sevana kare che. TIkaDInuM rasAyaNa hojarImAM anya raso sAthe ogaLIne dehamAM rudhira sAthe bhaLe che ane jyAM darda hoya tyAM tenA aMgane asara thatAM darda zAMta thAya che. vaLI tabIbanI sUcanAno dardI amala kare che ane rogamukta thAya che. dehamAM thatI rAsAyaNika prakriyAnuM A sthUla dRSTAMta che. je sAdhakone bhavaroganuM darda pIDe che, ane paribhramaNanuM svarUpa samajAyuM che teo jJAnI sadguru pAse jAya che. eka sAdhaka kahe che ke mane IdriyaviSayo pIDe che. bIjo kahe che ke, mane krodhAdi kaSAyo pIDe che. trIjo kahe che ke, huM ajJAnarUpI aMdhApAthI piDAuM chuM. cotho kahe che ke, mane abodhatArUpI badhiratAno roga che. pAMcamo kahe che 126
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ mane pramAdarUpI nabaLAI vartAya che. jJAnIguru te sarvene eka ja rAmabANa upAya darzAve che : "jJAna dhyAna vairAgyamaya uttama jahAM vicAra, te bhAve zubhabhAvanA te Utare bhavapAra.'' - zrImad rAjacaMdraracita pada. bhavaroga ke paribhramaNanA kAraNabhUta IMdriya-viSayAdi rogo dUra karavAno eka ja upAya che. te vairAgya jJAna-dhyAna. sarva roganuM mULa ajJAna che. te dhyAna vaDe nAza pAme che. dhyAnamAM jJAnasudhArasano arka che. te jyAM jyAM je je prakAronA viSayonAM dardo che teno nAza kare che. dhyAnanA anubhavanI paLo amRtabiMdu samAna che dhyAnanI eka eka paLa amRtabiMdu jevI che. e paLano anubhava kathana ke lekhanano viSaya nathI. zuddha astitvanA anubhavanI te jhalaka mAtra che. tene vicAra ke varNananI maryAdita zaktithI samajavAno prayatna kema thaI zake ? chatAM dhyAnamArganA pravAsIne nirvicAra-nirvikalpa dhyAnatattvanI samaja kathaMcit Avazyaka che. sAdhake A vAta prathama ja samajI levI ke samyak samaja ke cittanI nirdoSatA vagara dhyAna e kalpanA mAtra che, athavA dhyAnakriyAnA janasamUhanA pravAhamAMthI utpanna thatuM kUtuhala che. te mATe dhyAnadazAnA amRtatattvanuM rahasya gaMbhIratApUrvaka samajI levuM jarUrI che. saMsAranI vAsanAothI cittasaMkrAMta hoya ane vividha padArthomAM sukhabuddhi vartatI hoya tyAM sudhI A mArganI jijJAsA thavI ja durlabha che. kadAca gatAnugati jijJAsA jAge ane jo bhaLatAM ke kAlpanika sthAnono saMyoga thAya topaNa dhyAnamArganI sAcI bhUmikAnI upalabdhi thavA saMbhava nathI. jJAnI pAse ja dhyAnamArganI yathArtha upalabdhi saMbhava che. jJAnInI yathArtha oLakha zrImad rAjacaMdrajIe ApI che. "AtmajJAna samadarzitA vicare udaya prayoga, apUrva vANI paramazrRta sadguru lakSaNa yogya.' Atmasiddhi-zAstra gAthA. 10. 'samadarzitA hoya to ahiMsAdi vrata hoya. samadarzitA na hoya - 127
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ to ahiMsAdi vrata na hoya." vaLI kahyuM ke jJAnInA jJAnano vicAra karatAM paNa mahAnirjarA thAya emAM saMzaya nathI. jJAna bolavAthI jJAna pragaTa thaI jatuM nathI. sat bolavAthI sat samajAtuM nathI. AtmA bolavAthI AtmA anubhavamAM Avato nathI. - sAkara bolavAthI gaLapaNano svAda Avato nathI. agnizabdathI vastune bALI zakAtI nathI. jaLa bolavAthI tRSA chIpatI nathI. lADunI kalpanAthI kSudhA zamatI nathI. sUkSma ke bhUla dareka padArthano anubhava te tenuM tattva che. svAnubhava te Atmatattvane pAmavAnuM rahasya che. sAmAnya manuSya mATe dhyAna e aparicita mArga che, chatAM jene A mArganuM rahasya pAmavuM che tene tenuM mUlya cUkavavuM paDe che. jIvananuM parivartana karavuM paDe che. dhyAnamArganA abhyAsathI pragaTeluM sAmarthya AtmatatvanI ADe AvatA aMtarAyo dUra karavAnI gurucAvI che. ajJAna, kaSAya ane kalezajanita pariNAmo aMtarAyo che. malina mana e aMdhakAra che ane AtmA e jJAnajyota che. jyAM sudhI mana malina che, bahirgAmI che, tyAM sudhI aMtarAtmAnI zaktio apragaTa rahe che. mana mare (zAMta thAya), kAyA Thare (sthiratA pAme) vAcA zame (mauna) Ama traNe yogo zAMta thatAM dhyAna zuM che te samajAya che. jyAM sudhI ApaNI duvRttio, vikalpo ke vicAra ajJAna janya bhUmikAmAM UThatA rahe che tyAM sudhI cetanAnA pradezo upara AvaraNa Ave che ane te pradezo mananI caMcaLatA anusAra kaMpatA rahe che. e kaMpana te baMdhananuM kAraNa che. AvA caMcaLa manane koI vAjiMtronA avAja sAthe ke zvAsa jevA avAjarahita AlaMbana sAthe saMlagna karavAthI kaMIza aMze bAhyapaNe sthira karI zakAya che. vAstavika rIte tene parAjita karavAno sAco upAya eka AtmajJAna che. amRtanuM eka TIpuM jIvana arpe che. TIpe TIpe sarovara bharAya che te vAta suvidita che. teno artha ghaNo gaMbhIra ane 1 28
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcaka che. cAre dizAmAM varasatI varSAnAM TIpAM jayAre sarovaramAM paDe che tyAre anyatra nALAMomAMthI te varSAnuM jaLa cAre dizAmAMthI sarovaramAM bhaLe che ane rAtorAta sarovara jaLathI chalakAI jAya che. tema dhyAnadazAnI anubhavanI paLa pragaTe che tyAre AtmAnA pradeze pradeze teno AnaMda pravAhita thAya che ane AtmArUpI amRtasarovara sat, cit, AnaMdarUpI guNothI chalakAI jAya che. dhyAna, e cittanI niSkapa dazA che cittasthiratA thayA pachI dhyAnamArgamAM saMkalpa-vikalpano sahaja aMta thAya che. saMkalpa-vikalpa, kalpanA ke pUrva saMskAra e bhUtakALanI smRtimAMthI UThatI eka prakAranI manodazA che. temAM dIrghakAlIna saMskAro A janmanA saMskAro, rUDhio, mithyAgraho, zubhAzubhabhAvo vagerenuM mizraNa hoya che. AvA mizrita bhAvo vagaranI je sadbhAva ke madhyasthatA che te caitanyabhAva-prajJA che. je saMkalpa Adi ke vicAronI zrRMkhalA saMyogo pramANe badalAyA kare che te AtmavicAranI zreNi nathI, temAM saMyogo ane kALa AdinA paribaLane kAraNe abodhatA hoya che. kevaLa vicArothI ke saMyogothI mapAya te 'sat' nathI. sat e zuddha astitva che. dhyAnanI niSkapa dazAmAM teno anubhava thAya che. sAmAnyataH sthULa bhUmikAe ApaNI abhivyakti vicAra ane vANI dvArA thAya che, A pravRttionuM cAlakabaLa jo svArtha, mamatva, aham ke AkAMkSAo para AdhArita hoya to abhivyakti paNa tevA prakAre thAya che. AtmapradezonuM tenA saMyoge kaMpana thatAM baMdha-anubaMdha thayA kare .che. jyAM sudhI AvI pravRttio ane prakRtionuM zamana thAya nahi tyAM sudhI sukha-zAMtinA prayatno nirarthaka che. dhyAnanA abhyAsa vaDe yathArtha puruSArtha thAya to mananI caMcaLatA zAMta thAya che ane duSTa pravRttio chUTatI jAya che. AgaLanI bhUmikAe citta prazAMta thatuM jAya che. dhyAnamAM cittanI dazA niSkapa rahe che. dhyAnAMtara thayA pachI paNa jJAnI jJAnanI upAsanAmAM rata hoya che. dhyAna ane jJAnarUpa te pariNAmonI asara AtmAmAM saMvedanarUpe 129
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahetI hovAthI sAdhaka-jJAnIno samagra vyavahAra vyagratArahita, samyaka prakAre sahajapaNe thato rahe che. jJAna dhArAnI cokI ja evI rahe che ke upayoganI zuddhatA TakI rahe che, e ja cittanI sthiratA che; ane eno pragADha anubhava e dhyAnasamayanI cittanI niSkapa dazA che, ane e jJAnIjanonA jJAnano viyaSa che. tenuM ciMtana-manana e sAdhako mATe kalyANakArI che. dhyAnanI dhanya paLo pahelAM zuM zuM bane che? te joIe: "huM AtmA chuM, sva-saMvedyarUpa chuM, dehAdithI bhinna chuM, huM jJAyaka svarUpa chuM, jJAnadarzanamaya chuM" AvI eka pavitra aMtarayAtrAno prAraMbha thAya che. te samayathI prapaMconuM AvaraNa zamatuM jAya che. jagatanA jIvo pratye nirapekSa maitrIbhAvano prAraMbha thAya che. paramAtmA pratye ananya prIti ane bhakti dRDha thatI jAya che. svarUpa pratyenI abhIpsA vadhatI jAya che. AthI saheje jagatanA padArtho pratyenI prItisukhabuddhi virAma pAmavA lAge che. AvA sarvabhAvo niraMtara TakI rahe evI sabhAnatA sahita vyavahAra thAya che. evA pavitra bhAvomAM skUlanA thAya to sAdhaka eka prakAranI vedanA anubhave che, ane nAnI sarakhI asatuvRtti ke kSatithI eno deha kaMpI jAya che. te skUlanA ke kSati AMkhanA kaNAnI jema tene khUMce che, tethI tene dUra karavA tarata ja prayatnazIla rahe che. 130
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9i. dhyAnapravezanI bhUmikA - abhyAsa A svAdhyAyamAM ApelA jIvanazuddhinA ke parivartananA niyamone khUba upayogI jANI bhUmikA ane kSamatA pramANe avazya grahaNa karavA. niyamathI manano svachaMda rokAya che ane vAsanAo zame che, tyAra pachI saphaLatA sahaja bane che. prastuta upakramamAM darzAvyA pramANenAM keTalAMka zubhacihno ke niyamo, mumukSu, jijJAsu ke sAdhakamAM hovAnI ghaNI saMbhAvanA che. tethI to A vikaTa mArganI ruci uddIpta thaI hoya che. chatAM temAM vRddhi karavA arthe A niyamone jIvanamAM sthApita karavA te A mArgamAM jarUrI che. manuSyajanma e manuSyatva, devatva ane chevaTe Atmatva pragaTa karavAnA mahAna kArya mATe che. jJAnIpuruSanA A kathanamAM paripUrNa zraddhA mUkI sAdhake anAdinI asata zrRMkhalAne toDIne Atmatva pragaTa karavA deDha puruSArtha karavo. dhyAnamArganA sAdhaka mATe AtmasvarUpano nirNaya ane zraddhA, paramAtmA pratye prIti ane bhakti, sagurunuM AjJAvartI jIvana, jagatanA saMbaMdho ane vyavahAromAM samatA ane maitrIbhAva, A agatyanAM aMgo che. savizeSa vairAgya e dhyAnamArganuM prabaLa sAdhana che. tattvano yathArtha bodha ane Atmavizuddhi te sAdhanAno pAyo che. vaLI savicAra, sadAcAra, sAttvikatA, satyapriyatA ane sau pratye sabhAva A saghaLAM prerakabaLo che. jyAre aMtarmukhatA, AtmabhAvanA ane AdhyAtmaruci jevA bhAvo to dhyAnasAdhanAnA sAkSAt aMgarUpa ja che. jagatanAM pArthiva sukho pratyethI yathAzakti vimukhatA te sAdhakano audAsInabhAva che-anAsakti che, te vaDe dhyAnAbhyAsano sukhada prAraMbha thAya che ane saphaLatA paNa prApta thAya che. jJAnIoe A mArga mATenI keTalIka sImAo AMkI che tenuM yathAzakti ane yathAmati pAlana karavuM e sAdhaka mATe jarUrI che. 0 sAdhakanI manobhUmikA-pAtratA - dhyAnamArgano sAdhaka sanmArgane anusaranAro, sadAcArI ane 131
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItimAna haze. - jIvananirvAhanAM sAdhanomAM vRttisaMkSepI ane saMtoSI haze. - kadAgrahathI, kuTevothI ane vyasanathI mukta haze. - AhAravihAranI kriyAomAM jAgrata ane niyamita haze. - viSayomAM ane kaSAyomAM maMdapariNAmI haze. - AraMbha parigrahano saMkSepI haze, tenI nivRttino abhilASI haze. - dehabhAva ane AtmabhAvane bhinna jANanAro bhedajJAnI haze. - maitrI, pramoda, karuNA ane madhyasthabhAvathI bhAvita haze. AtmA pratye jAgRti, jagata pratye maitrI ane paramAtmA pratye prIti rAkhavAvALo haze. satsaMga ane svAdhyAyapriya haze. - ekAMtano ane tIrthapravAsano udyamI haze. - hita, mita ane alpabhASI haze. - guNavAna pratye Adara-sanmAnavALo haze. - gRhasthane yogya dAna-dayAdimAM pravRtta haze. - parivAra sAthe samatAbhAve vyavahAra karato haze. - prANImAtra pratye anukaMpAno bhAva rAkhavA prayatnazIla haze. - mana, vacana ane kAyAnI pravRttiomAM zuddhivALo haze. - sarvajJa kathita tattvonI zraddhAvALo haze. - AtmAnI upAdeyatAnI rucivALo haze. - aham ane mamatva pratye udAsIna haze. - AtmakalyANano ane muktino abhilASI haze. sAdhakanuM jIvana AvA sadguNothI saMpanna haze, to pachI dhyAnanA abhyAsakALamAM tenA ghaNA aMtarAyo sahelAIthI dUra thaI jaze. yadyapi munijano dhyAnamArganA sAcA adhikArI che. 0 prathama kadama sAcI dizAmAM upADavuM uparanuM kathana joI koIne prazna thAya ke kadAca mUMjhavaNa paNa thAya ke, A to kaparuM kAma che. jemAM lADu banAvavA ghI, gaLapaNa, loTa ItyAdi sAdhanasAmagrInI jarUra rahe che tema dareka kArya siddha thavA tene 132
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya sAmagrInI AvazyakatA rahe che. loTane badale koI kuzkInA lADu banAve to goLa ane ghI bagaDe, tema dhyAnamArgamAM praveza pAmavo hoya, ane jo mana azuddha, jIvana daMbhI, vyavahAra asamatola ke citta caMcaLa hoya to dhyAnano yathArtha abhyAsa saMbhava nathI. asaMgatapaNe karelo parizrama kuzkInA lADu jevo thAya che. eka vAra A mArganI jijJAsA jAge ane sAcI dizAmAM prathama kadama UpaDe te pachI bIjAM kadama upADavAM muzkela nathI. A mArga ja evo che ke AtmAnI sabhAnatA thatAM yogya vAtAvaraNa, mArgadarzaka, satsaMga ke sa...saMga jevAM sAdhano tene AkarSI le che. eka vAra Atmazaktino nirNaya, sAcA sukhanI abhilASA ane satpuruSanI zraddhA thavI joIe. pachI jema jema sAdhaka AgaLa vadhaze tema tema Atmazakti anavaratapaNe pragaTatI jaze ane saheje saheje dhyAnamArganuM krimika ArAdhana thatuM raheze. e ArAdhana ja jIvanano prANa banI raheze. zarIranA poSaNa mATe jema AhArAdino nityakrama hoya che tema aMtaraMganA, jIvanazuddhinA ke paribhramaNa samAptinA mArge sAdhanAno upakrama te nityakrama banI javo jarUrI che. have ApaNe prayogAtmaka upakramanI vicAraNA niSThApUrvaka ane umaMgathI karIe. lekhanamAM te lAMbI lAgaze paNa ahIM ApelI keTalIka vigata samajavA mATe jarUrI che. kramano prAraMbha thatAM jIvanamAM haLavAza lAgaze ane AnaMdanI prApti thaze. eTale jarA nirAMta maLI ke citta te pratye AkarSAyeluM raheze tevo anubhava sAdhakane thAya che. anubhavI sadguru ke mArgadarzakathI preraNA pAmI vinayAnvita thaI umaMgapUrvaka zubhAraMbha karavo. sthaLa vagere paNa preraNA maLe tevAM pasaMda karavAM. zraddhALu AtmAo zubhakAryamAM paramAtmAnuM ke ISTamaMtranuM smaraNa karI kAryano AraMbha kare che, tema AtmakalyANanA A mArgamAM paramAtmAnuM smaraNa karI zubhAraMbha karavo. A yAtrAmAM vayanI maryAdA nathI, liMgano bheda nathI. jo ke yuvAvayamAM karelo puruSArtha zIdhra sAdhya bane che, chatAM koI paNa vaye 133
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAraMbha thaI zake che. temAM strI-puruSa, yuvAna-vRddha, raMka-zrImaMta, sAdhakasAdhu ItyAdi sarvane mATe yathApadavI sthAna che. 0 dainika jIvanamAM dhyAnano upakrama * samaya H brAhmamuhUrtamAM 3 thI 4-30no samaya zreSTha che. A samaye jeTalI sthiratA hoya teTalo krama levo. A samaye atyaMta zAMti hoya che. vAtAvaraNamAM zuddhatA hovAthI citta sthiratAmAM zuddhi ane ekAgratA sahaja thaI zake che. chatAM sAdhake bhUmikA pramANe samayanuM Ayojana karavuM. temAM niyata samaya ane niyata krama rAkhavo. ATalo vahelo anukULa na hoya to savAre 5 thI 7 nI vacceno ane sAMje 9 thI 10 nI vacceno samaya goThavI levo. jema jema ruci vadhe tema tema samaya vadhAratA javuM. A mArganI sAdhanAmAM jIvana pUrNa thAya to paNa te nyUna che. chatAM gRhastha sAdhake nitya ekathI traNa kalAkano samaya phALavavo. baheno vahelI savArano ane baporano samaya goThavI zake. mana vyagra rahe ke zAMti na hoya to besavAno samaya bhArarUpa lAge che. mananI sthiratA rahe tevo niyata samaya goThavavo. te samaye jAgrata rahevuM. pramAda ane sustI tyajavAM. 0 dehazuddhi ane haLavApaNuM : dehanA bAhya sAdhana vaDe A paramadhyeya sAdhya karavuM che, tethI dehanI zuddhi mATe gRhastha snAna karavuM ucita che. chevaTe hAtha-paga ane mukhanI zuddhi karI levI. vastro zuddha, DhIlAM ane sapheda rAkhavAM. dhyAnamAM besatAM pahelAM sustIthI mukta thavA tathA zarIranI jaDatA dUra karavA pAMceka paMcAMga namaskAra ke sUryanamaskAra athavA haLavAM eka-be Asano karavAM, jethI deha zithila thatAM dhyAnanI mudrAmAM sthiratA raheze. sthaLa : dhyAnanA abhyAsano AraMbha ekAMta sthaLe, tIrtha sthaLe, khullI jagAmAM ke udyAna jevAM pavitra sthaLomAM karavo uttama che. gRhastha zakaya teTalA divasa (sAtathI ekavIsa divasa) nivRttino samaya laI abhyAsanA vargomAM ke mArgadarzakanI nizrAmAM varasamAM be vAra jarUra javAnuM rAkhavuM. athavA 134
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhasthane Avo avakAza na hoya to potAnA nivAse zakaya hoya to nAnI sarakhI eka oraDImAM maMdira (pavitra vAtAvaraNa) jevuM Ayojana karavuM. temAM paramAtmAnAM, sadgurunAM, OM vagerenAM suMdara ane sAdAM pratimA ke citrapaTa rAkhavAM, ane temanI bhAvapUrvaka sthApanA karavI. A jagyAe graMtho, Asana, mALA jevAM upayogI sAdhana sivAya kaMI rAkhavuM nahi. A pavitra sthAnamAM saMsAra-vyavahAranI vAto karavI nahi ke AhAra-pANI na levAM. dhyAna mauna, svAdhyAya ke satsaMga pUrato ja teno upayoga maryAdita rAkhavo. zakaya hoya to e khaMDamAM lIlAM ke sapheda pAtharaNAM ane paDadA rAkhavAM, jethI khaMDamAM praveza karatAM saumya ane zAMta vAtAvaraNano anubhava saheje thato raheze. A pachI Asanastha thatAM cittanI ekAgratA sAdhavAmAM saraLatA raheze, AjubAjunuM vAtAvaraNa zAMtimaya hoya to ghaNuM sahAyaka thaze. dhUpa dIpa vaDe vAtAvaraNanI zuddhi jALavavI. AvI zakayatA ke sagavaDa na hoya to gharanA eka khUNAmAM zAMtithI citrapaTa sAme besI zakAya tevuM Ayojana karavuM. chevaTe agAsI ke khullI jagA pasaMda karavI. te paNa na thaI zake to AsapAsamAM koI satsaMgI mitrane tyAM ke jyAM dhyAnane yogya vAtAvaraNa maLe tyAM niyata samaye A kramano abhyAsa karavo. 0 Asana : besavA mATenuM Asana, Rtu pramANe sutarAu ke garama rAkhavuM. lIlo ke sapheda raMga pasaMda karavo. padmAsana, svastikAsana ke siddhAsana jevAM AsanomAM besI zakAya tema zarIrane keLavavuM. chevaTe sAdI palAMThI vALIne, dhArelA samaye sthirapaNe besI zakAya tevuM sukhakara Asana pasaMda karavuM. karoDano bhAga TaTTAra, Doka sIdhI, peTano bhAga aMdara, chAtI jarAka bahAra, zarIrane jarAya dabANa ke kheMca na paDe tema sthira besavuM. paMcAMga namaskArathI zarIra haLavuM banyuM haze. maunathI vANIvicAra zAMta thayAM haze. have cittane sthira karavA mATe prAraMbhamAM citrapaTa jevA koI eka sAdhananuM avalaMbana levuM ane zakya teTalo samaya eka ja AsanamAM sthiratAthI besavuM. Ama traNe yoganI 135
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiratAno abhyAsa thato jaze ane cittamAM AnaMdano anubhava thaze. * dhyAna mATenA AlaMbananA prakAro prArthanA dvArA manane zAMta karavuM he prabhu AnaMdadAtA jJAna hamako dIjIye, zIgha sAre durguNoko dUra hamase kIjIye. lIjIye hamako zaraNa meM hama sadAcArI bane, brahmacArI dharmarakSaka vIra vratadhArI bane. premase hama gurujanoMkI nitya hI sevA kare, satya bole jhUTha tyAge meLa ApasameM kare. niMdA kisI kI hama kisIse, bhUlakara bhI nA kare, divya jIvana ho hamArA, tere guNa gAyA kare. anya pada laI zakAya 0 zvAsaanuprekSA ke dIrghazvAsa? manane pavanavegI kahyuM che. tethI yogIo prathama prANAyAma vaDe zvAsano jaya karI manojaya kare che. vAstavika rIte mana AtmajJAna vaDe vaza thaI zake che. paraMtu pAtra thavA mATe tathA sthiratA mATe bAhya avalaMbananI paNa kaMIka AvazyakatA rahe che. zvAsa e tadna najIka zarIramAM raheluM prANatattva che. vaLI zvAsa IdriyAdinA viSayo karatAM nirdoSa che. te sahajapaNe Ave che ane jAya che. dIrghazvAsa ke zvAsaanuprekSA te, prAraMbhika avalaMbanarUpa upayogI kriyA che. nAbhimAMthI UMDo zvAsa levo, tene mastakanI madhyamAM sahastrAracakramAM laI javAno bhAva karI pachI ati maMda gatie pAcho vALI nAbhikamaLamAM lAvavo. Ama punaH punaH zvAsaprazvAsa sAthe cittane saMlagna rAkhavuM. zvAsanuM nirIkSaNa karavuM, Ama pAMcathI paMdara vakhata karavuM. jethI, mana ke je bahAra bhamatuM hoya che te zvAsa sAthe joDAIne maryAdAmAM Avaze. vaLI vacamAM vicAranI sAthe mana doDe tyAre prayatna karIne punaH zvAsa sAthe tene joDavuM ane zvAsanA AvAgamanane nihALavuM. 136
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANAyAma ghaNA prakAranA che. sAmAnya sAdhakane ATaluM prayojana pUratuM thaI paDaze. manamAM UThatA vicAro ane zvAsane eka prakArano tAlabaddha sUkSma saMbaMdha che, tethI manane layabaddha karavA pUrato zvAsano AdhAra keTaleka aMze upayogI che. 0 mananI zAMti H zvAsa sAthe kaMIka zAMta thayeluM mana have zAMtithI besavAmAM sahayoga Apaze, chatAM vacamAM je je vicAro Ave tene jovA ane zvAsanI jema zAMtithI pasAra thavA devA. vaLI mananI caMcaLatA thAya tyAre tene punaH zvAsa sAthe joDavuM. jethI mana sthiratAmAM Avaze. * maMtra-japa ke dadhvanirUpa avalaMbana : bIjuM avalaMbana maMtrAdinuM laI zakAya. maMtrAlara TUMkA rAkhavA. jema ke OM, soham arham namaH vagere potAnA ISTamaMtrano prathama pragaTa uccAra karavo, tenI sAthe zvAsanI tAlabaddhatA jALavavI. jema ke UMDA zvAsa lIdhA pachI o.............so................nA uccAra sAthe zvAsa dhIme dhIme Utarato jaze ane nAbhikamaLamAM sthira thaze. Ama maMtranA Aroha avarohanI ekalatA sAthe japa karavo. manane maMtranA dhvani sAthe joDeluM rAkhI zakAya. be-traNa miniTa Ama karyA pachI apragaTa japa karavo. te pachI japanA kevaLa raNakArane dhAraNa karI zAMta besavuM. lAMbA samayanA abhyAsathI ajapAjApa sAdhya thAya che, je zvAsanI jema saheje thato rahe che. Ane nAdaanuprekSA kahI zakAya, teno abhyAsa daDha thatAM anAhat nAda-vinA prayAse sahaja nAda-sAdhya thAya che. vaLI mana caMcaLa thAya to punaH pragaTa maMtrano uccAra karI manane tenI sAthe joDavA prayatna karavo. japa e padastha dhyAnano eka prakAra gaNAya che. bhaktipado bhaktinAM pado dvArA satpuruSonA guNonuM kIrtana pragaTapaNe guMjana karIne karavuM. AvAM kIrtanamAM bhAvane joDavAthI mana zAMta thAya che. A padasthadhyAnano eka prakAra che. dRSTinI sthiratA-vATakaH OM, jyota, biMdu ke bAlasUrya jevA AlaMbana para daSTine bhUmikA anusAra pAMcathI trIsa miniTa sudhI sthira karavI. prAraMbhamAM ekathI pAMca miniTa cakSu apalaka raheze. 137
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaLI vacamAM cakSu baMdha karI jenA para dRSTi sthira karI hoya te padArtha ja dRSTimAM sthApana karelo rAkhavo. abhyAsa vaDe te te AkRti sahaja upaselI raheze. vaLI te AkRti adazya thAya tyAre pharI cakSu kholIne dRSTi sthira karI padArthane ke citrapaTane dRSTimAM sthApana karavuM. athavA potAnA nAsAgre, AjJAcakra, sahastrAra ke hRdayacakra jevAM saghanakendro para mana ane dRSTine sthira karavAthI prAraMbhamAM cittanI caMcaLatA maMda thAya che. aneka padArtho pratye bhramaNa karatuM mana kaMIka saMkoca pAmI sthira thAya che. Ane piMDa dhyAnano prakAra kahI zakAya. paramAtmA ke sadganAM citrapaTa : temanAM cakSu, bhAla, mukhakamaLa ke hRdayakamaLa para dRSTinI sthiratA thaI zake. temanI sAkSAt upasthitino bhAva dhAraNa karavo. temanA guNonI anumodanA karavI, ane upara mujaba punaH punaH abhyAsa karavo. Ane rUpastha dhyAnano prakAra kahI zakAya. paramAtmaciMtana : prAraMbhamAM paramAtmAne prArthanA karavI. he! paramAtmA, A saMsAracakrathI mukta thavA mane tArAM caraNa-kamaLane pAtra thavA kRpA kara, tArA hRdayakamaLamAM mAruM citta saMlagna raho. tArA zuddha svarUpanuM darzana mane prApta thAo. vividha pado vaDe arajI karavI ane prabhumaya thavA prayatna karavo. padono guMjArava aharniza cittamAM guMjyA kare tevA bhAvothI manane sabhara rAkhavuM. abhyAsa vaDe guMjArava zAMta thaI, AtmA jJAnarUpe pragaTa anubhavamAM Avaze. Avo AMzika anubhava te AnaMdanuM praphuTita jharaNuM che. AtmAne paramAtmArUpe pragaTa thavAnI A uttama samarpaNabhAvanA che. paramAtmAnA sAtizaya guNo ja cittane AkarSI le che. Ane rUpastha dhyAnano prakAra kahI zakAya. vana-upavana, saritA, sAgara ke pavitrabhUmi-pahADa jevAM sthaLoe ekAMtamAM sAdhaka nirAkAra siddha-paramAtmAnuM dhyAna karI zake. A rUpAtIta dhyAnano prakAra che. 138
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittanI vizeSa sthiratA pachI ke nirvikalpa dazA Ave rUpAtIta dhyAnanI bhUmikA hoya che. jemAM siddha paramAtmAnuM AlaMbana hoya che. dhyAnAMtara samayamAM svarUpa ciMtana vigere sAdhanA karavI. svarUpaciMtana : cittano svabhAva ciMtana karavAno che, paNa svarUpaciMtanano abhyAsa na hovAthI te pararUpanuM ciMtana kare che. pUrvanA saMskAra yoge citta jagatanA padArtho pratye AkarSita thaI te te padArthonuM ciMtana satata karyA ja kare che. te padArthonuM svarUpa anitya hovAthI citta sthiratAne pAmatuM nathI. mATe nitya evA AtmArUpI padArtha pratye manane rUpAMtara karI sthira karavAnuM che. prathama cittane saMketa Apavo ke "huM" zuddha chuM, buddha chuM. niraMjana nirAkAra chuM. Ama sthira padArthanuM avalaMbana zreSTha che. athavA huM deha nathI, jagatanA koI padArtho mArA nathI. Idriyo ke mana huM nathI. aham, mamatva mAro svabhAva nathI. strI, putra, parivAra, dhana, dhAnya saMyogI padArtho che. saMyogano samaya pUro thatAM A saMbaMdho pUrNa thAya che. nizcayathI huM temano svAmI, kartA ke bhoktA nathI. AvI bhAvanAonuM ciMtana karavuM te eka prakAranuM avalaMbana che. jemAMthI nirAlaMbana pratye javAya che. svanirIkSaNaH sva-nirIkSaNa e doSone jANavA ane dUra karavA mATeno tathA guNone jANavA ane tene samRddha karavA mATeno ciMtanarUpe eka uttama prayogAtmaka upAya che. paramAtmAnA ane AtmasvarUpanAciMtanarUpa zuddha avalaMbana dvArA sAdhakanuM citta taTastha nirIkSaNa karavA yogya thaI jAya che. tethI vartamAnanI dazA jevI che tevI jANI zakAya che. temAM doSa pratye svabacAva ane guNa pratye gaurava prAye utpanna thatAM nathI. sva-nirIkSaNanI e khUba ja sAdhakane nirdoSa, niSkapaTa ane saumya thavAmAM sahAyaka thAya che. jo vartamAnamAM huM lobhI, kAmI, kapaTI, krodhI, dveSI, rAgI ke koI paNa malina vRttivALo houM, athavA pUrvagrahavALo ke AvezavALo houM to dinacaryA evA bhAvo vaDe malinatA pAme che, ane tevI dazAmAM sAdhaka zuddhasvarUpanuM dhyAna karavA jAya to tene dhyAnanI anubhUti thaI zakatI nathI. 139
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM zuddha AtmA chuM tevo zabdoccAra kevaLa kalpanA ja rahe. taTastha svanirIkSaNa dvArA sabhAnatA Ave che. sabhAnatAno abhyAsa A doSono cheda karavAnuM eka uttama zastra che. doSono AtyaMtikapaNe cheda thavo te ja zuddha svarUpa che. zuddha svarUpanuM sahaja bhAna te paNa eka prakAranuM dhyAna che. kAma, krodhAdi ke anya prakAronA vicArothI sthULapaNe mana malina ja hoya tyAM sudhI aMtarmukhatA sAdhya thaI zakatI nathI, ane aMtaramAM DUbakI mAryA vagara, aMtarabheda jAgRti thayA vagara akhaMDa zuddha cetanAno sparza thato nathI. mananI kSubdha ane caMcaLavRttine kAraNe zuddha cetanAno pravAha akhaMDa hovA chatAM vyavahAramAM te khaMDitapaNe-azuddhapaNe pragaTa thAya che tethI AtmAnuM sat pragaTapaNe anubhavamAM AvatuM nathI. bahirgAmI AtmA asadbhAvothI grahAyelo che tethI sAmAnya sAdhaka satunuM darzana prApta karI zakato nathI. sAdhanAnA baLe, svanirIkSaNa dvArA cetanapravAha rUpAMtara pAme tyAre jIva aMtaragAmI thAya che. tyAra pachI te AtmA paramAtmArUpe pragaTa thavAnuM sattva krame karIne prApta kare che. traNa avasthAmAM AtmA e ja che. paraMtu zuddhAzuddha bhAvone kAraNe tenI vartamAna avasthAmAM bheda paDe che. - vartamAnanI dazA doSayukta che. sAkSIbhAva vaDe nirIkSaNanA abhyAsathI doSono vilaya thAya che. ekAMtamAM svanirIkSaNa dvArA mananuM taTastha saMzodhana e eka prakAranI AtmajAgRti che. anaMtakALanA asaMskArayukta mananuM saMzodhana ghaNuM sAmarthya mAgI le che. kAraNa ke puSTa thayelA purANA doSone mana ekadama svIkAratuM nathI. kaMIka chalanA karIne doSa pratye pakSapAta karI le che. jema ke mane kahe che ke mane abhimAna nathI paNa svamAna khAtara Ama karavuM paDe che. sUkSma upayoga ane ciMtana vaDe AvI chalanAnuM saMzodhana thAya che. A saMzodhana vaDe sAdhaka zuddhinI ADe AvatA avarodhone jANI zake che; te dUra karavAmAM zuM nabaLAI che tene jANI le che. tethI mananI vizuddhi thatI rahe che. je paristhiti che temAMthI bahAra nIkaLatAM thoDo samaya lAgaze, paNa dhIrajapUrvaka A mArgamAM AgaLa vadhavuM. svanirIkSaNa jyAre svajJAnarUpe pariName che tyAre pavana phUMkAtAM jema kacaro UDI 14)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya che tema doSo dUra jatA rahe che. "koTi varSanuM svapra paNa jAgrata thatAM samAya, tema vibhAva anAdino jJAna thatAM dUra thAya." -zrImad rAjacaMdrajI racita zrI AtmasiddhizAstra. sAdhanAnA kramamAM ja daseka miniTa svanirIkSaNa karavuM. calacitra jotA hoIe tevuM jaNAze. doSothI dUra thavAno bhAva rAkhavo, kevaLa kheda na rAkhavo ke huM pAmara chuM, ajJAnI chuM. Avo hInabhAva te laghutAgraMthirUpa avarodha che. doSa jANavA, tenAthI mukta thavuM ane te pachI doSamuktino AnaMda mANavo. mAruM AtmasvarUpa kema pragaTe tevo ullAsa rAkhavo. * svAdhyAya : sAdhaka-gRhastha vyavasAyanuM Ayojana ja evuM karavuM ke jethI tene sAdhanA mATe pUrato avakAza maLI rahe. A mArgamAM satuzrutanuM vAcana ke manana e agatyanuM aMga che. avakAze haMmezAM sanzAstrano ekAMtamAM ke samUhamAM svAdhyAya karavo. vItarAgamArgane ke svarUpaciMtanane preraka bane tevA graMthonuM adhyayana karavuM, dhyAnamAM besatAM pahelAM svAdhyAya ke prArthanA karavAM jethI temAMthI manane ciMtanayogya sAmagrI maLI rahe. 0 sthUla mIna : sAdhakane mATe mauna prANavAyu samAna che. nityaprati ekAda kalAkanuM ke avakAza hoya te pramANe mauna rAkhavuM. saptAhamAM eka divasa ke ahorAtra mauna rAkhavuM. mauna vaDe zaktino saMcaya thAya che, mauna samaye jarUrI daihika kriyA sivAya anya kriyAo tyajavI. temAM svAdhyAya, bhakti, vagere karavA. ekAMtamAM dhyAna, svanirIkSaNa, ciMtana ke lekhana jevI pravRttio karavI. maunanI gahanatAmAM AtmAnA AnaMdano sparza thAya che. munione maunano Avo anubhava hoya che. AgaLa vadhatAM roje chUTaka ke saLaMga traNa kalAkanuM mauna levuM. 0 sUkSma maunaH IdriyonA viSayothI pAchA vaLavuM. pratyAhAranI najIkanuM A sUkSma mauna che. mananA vikalpo, vicAro, vAsanAonuM zamI javuM te sUkSma mauna che. A mauna dvArA dhyAnanuM dvAra khUle che ane dhyAnadazAnI anubhUti thAya che. * dhyAna = upara mujabanA nityanA abhyAsa pachI dhyAna" zuM che tenI vAstavika khyAla Avaze. eka ja viSaya para amuka samayanI 141
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtanarUpa sthiratAne dhyAna kahyuM che. Ama karatAM buddhipUrvakanuM ciMtana zAMta thaye kevaLa AnaMdano anubhava rahe te dhyAnadazAnI siddhi che. te pachI cittamAM AnaMdanI dhArA vahetI rahe to te dhyAnanuM sattvadarzana che, tema supratItapaNe jANavuM. dhyAna pahelAM ekAgratA jarUrI che. lakSa ekAgratA sudhInuM nathI. prAraMbhamAM anubhavAtA AnaMdamAM paNa aTakI na paDavuM. paraMtu mananI bhUmikAone vaTAvI jJAtAdraSTAbhAvamAM javAno puruSArtha sevavo. te pachI dhyAnanI anubhUti sahaja che. 0 siddhionA pragaTavA samayanAM bhayasthAno AtmAnuM anaMta sAmarthya che te caitanyamaya che. asatu-jaDane jaDanuM sAmarthya che. AtmA jaDabhAve-asatubhAve pariName tyAre jaDaasatu-mAyA sarvopari rahe che. jyAre sarpa gUMcaLuM vALI paDyo che tyAre bALako tene paththara mAraze, paNa jyAM sarpa phUMphADo karaze tyAM sau bALako dUra nAsI jaze. tema AtmAnuM sAmarthya sattAmAM gUMcaLuM vALIne rahe toya te zaktirUpe che. jyAre te pragaTa thAya che tyAre doSo AghApAchA thaI dUra cAlyA jAya che. AtmAnI zaktinA pragaTa thavA sAthe vividha prakAranAM zubha pugalonA yoge daihika eTale traNe yoganI zakti khIlI UThe che. tene Atmazakti samajavI te gaMbhIra bhUla che. dehanI zaktio pragaTe tyAre lokomAM mAna vadhe che. te paristhitimAM lokeSaNAmAM-mAna ke pUjAmAM paDI zaktinuM pradarzana na karavuM. A mArga evo sUkSma che ke sAdhaka amuka sthAnethI cUke ke cheka nIce UtarI paDe che. ekAgratA sAdhya thatAM svayaM dehanI ucca zaktio madhura dhvanirUpe, prakAzarUpe, sugaMdharUpe, komaLatArUpe ke mukharasarUpe pragaTa thAya tyAre temane jANI levI, paNa agrimatA na ApavI ke prasiddhi na ApavI. guNone sahana karavAthI guNo vikase che tema A zaktionuM che. prAraMbha ja AtmalakSe karavo ane aMtima dhyeya paNa te ja rAkhavuM. mana ane zarIranuM jevuM utthAna, teTalA pramANamAM dhyAnamAM pragati thAya. AtmadazA para dhyAna kendrita karavAthI, nididhyAsana karavAthI dehabhAva ghaTe che, mATe satata smaraNamAM rAkhavuM ke huM deha nathI, huM zuddhAtmA svarUpa chuM. evA satata raTaNamAM koIka paLo evI Avaze. ke sAdhaka zarIrathI mukata che, tevI dazAno anubhava thaze. 142
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 bhUmikA cogya prakAro gRhastha sAdhake nIcenA prakArone ane kramane samajI vicArI potAnI zakti ane maryAdA pramANe goThavI levA. prathama prakAra : vyavasAyI-prAraMbhika sAdhaka mATe che. dvitIya prakAra : kaMIka nivRtta ane jijJAsAvALA sAdhaka mATe che. trIjo prakAra : AtmasAdhanAnI ja agrimatAvALA sAdhaka mATe che ke AgaLanI bhUmikAvALA sAdhaka mATe che. 0 prathama prakAranA sAdhaka mATeno upakrama : sAdhanAno samaya rojanA 1 thI 2 kalAkano rAkhavo. temAM skUla maunano samAveza thaI zake, athavA roje eka kalAka maunano rAkhI sadbhutavAMcana ke lekhana karavuM. dhyAnano abhyAsa : anukULa paNa niyata samaya rAkhavo. zvAsaanuprekSA 5 miniTa, bhaktipada 10 miniTa, maMtrajapa ke 5 dhvani 5 miniTa, svanirIkSaNa-ciMtana 10 miniTa. savAre ane sAMje ke rAtre 30 miniTano A krama rAkhavo. avakAza maLe pavitra bhUmimAM anubhavInI nizrAmAM abhyAsa vadhAratA javuM ane nitya svAdhyAyano niyama rAkhavo. satkAryamAM upayoga rAkhavo. * bIjA prakAranA sAdhaka mATeno upakrama : sAdhanAno samaya nitya mATe 3 thI 4 kalAka. temAM svAdhyAya, maunano ane AsanAdino samAveza karI zakAya. roje traNa kalAka saLaMga ke maryAdita kalAkanuM mauna rAkhavuM. saptAhamAM eka divasa 6 thI 12 kalAkanuM mauna rAkhI zakAya to uttama che. dhyAnano abhyAsaH zvAsaanuprekSA ke AtmAnuprekSA (cakromAM sthiratA) 5 miniTa, bhaktibhAvanA 15 miniTa, maMtrajapa dhvani 10 miniTa, svanirIkSaNa 10 miniTa, paramAtmAnuM ciMtana 10 miniTa, vikalpa rahita-sthiratAnA-sUkSmamaunanA-AtmabhAvanA ke anubhavamAM javAnI bhAvanAmAM rahevA prayatna karavo 10 miniTa. A pramANe savAre rAtre eka eka kalAkano krama rAkhavo. roje eka kalAka svAdhyAya, eka kalAka satsaMga ane eka kalAkanuM mauna rAkhavuM. | dara be ke traNa mAse pavitra sthAnomAM jaI satsaMga karavo ane nivRttimAM rahI abhyAsa vadhAratA javuM. 143
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ * trIjA prakAranA sAdhaka mATeno upakrama : sAMsArika kAryothI moTe bhAge nivRtta thavuM; athavA jarUrI pharajo bajAvavI ane vadhu samaya sAdhanAmAM rata rahevuM. nitya mATe cha kalAka ke yathAzakti paNa vyavasthita Ayojana karI svayaMpreraNA vaDe nityakrama goThavI levo. pavitra sthAnamAM vadhu samaya gALavo ane ekAMta tathA maunanuM avalaMbana vadhu daDha karavuM. saptAhamAM eka ke be divasa, athavA eka ahorAtranuM mauna rAkhavuM. zakaya hoya to roja traNa kalAkanuM mauna rAkhavuM. jarUrI daihika kriyA sivAya A samayamAM svAdhyAya-lekhana karavuM. savAre brAhmamuhUrtamAM sadevagurunI bhakitamAM cittane sthira karI svasvarUpanuM savizeSa ciMtana karavuM. koI eka guNaviSayaka ciMtana karavuM. A prakAre savAre ane sAMje eka eka kalAka ke vadhu samaya cittasthiratAmAM rahevA prayAsa karavo. tattvanA graMthono jJAnI pAse abhyAsa karavo. bhakti, sAmAyika, svAdhyAya, sulekhana ItyAdi karavAM. nivRttinAM pavitra sthAnomAM samUhabhakti ane samUhasatsaMga dvArA AtmabhAvane ane sthiratAne puSTa karatA rahevuM. AvI uttama sAdhanAnA pariNAme AtmAnI zuddhatA pragaTatI raheze, ane dhyeya siddha thatuM anubhavAze. mATe utsAhapUrvaka A mArgamAM AgaLa vadhavuM. aMtamAM, A bhUmikA ane upakramane anubhavInI nizrAmAM ane svazikSaNanA kramamAM yojavAthI sAdhaka AgaLa vadhato jaze. jema jema AgaLanI bhUmikA Ave tema tema zvAsaanuprekSA jevAM sthUla avalaMbanone gauNa karI sUkSmamauna, vikalponuM zamana karavuM. AtmaciMtana, paramAtmAnuM dhyAvana ane sthiratA jevAM sUkSma avalaMbanone grahaNa karavAM. chevaTe potAnA zuddhAtmAnI ja ciMtavanA ane bhAvanA karI, te svarUpamAM ja sthira thavA prayatnazIla thavuM. cittanI sthiratA ane sUkSma upayoganA vikAsa sAthe anubhavanI kSamatA vadhe che. thoDA thoDA samayane aMtare AtmasvarUpano lakSa pragaTapaNe vadhato jAya che. azubhadhyAnanA prakAro atizaya maMda thatA jAya che ane dharmadhyAnanA prakAro sahajapaNe sAdhya thaI jAya che. dharmadhyAnanI ke zubhadhyAnanI sAdhanAnuM A sAphalya che. sat puruSanuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo. 144
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ | * pUrti - lagabhaga 1983mAM dhyAna eka parizIlana prakAzita thayuM tyAre mane je je graMthono paricaya nahoto ke te te graMtho prakAzita na hatA, tevA graMthonI adbhuta sAmagrI lagabhaga mane chellA dasakAmAM maLI jeno satsaMgI baheno sAthe manana-ciMtanapUrvaka svAdhyAya ane AMtarika AnaMda mANyo tevA graMthono sau sAdhakone paricaya thAya, teo paNa A AMtarika AnaMda mANe, abhyAsa kare, to AtmakalyANanI keDI kaMDArI zake. te prayojana che. A graMthomAM lagabhaga vartamAna AcAryonA graMthonuM dhyAna viSenuM vyApaka svarUpa jANavA maLe che jeno abhyAsa karavAthI AtmabhAvanAnI puSTi mATe pustakano vistAra thavA chatAM atre udhRta karyuM che. vAstavamAM A lekhana te te graMthonA saMkSipta utArA che. dhyAna vicAra vivecanakAra : adhyAtmayogI pU. AcAryadeva vijyakalApUrNasUrijI preraNAdAtA pa.pU. bhadraMkaravijayajI sAgara jevI vizALa dvAdazAMgIno sAra nirmaLa dhyAnayoga che. zrAvaka ane sAdhuonA je mULa guNa ane uttara guNa tathA je je bAhyakriyAo darzAvavAmAM AvyA che, te sarve dhyAnayogane siddha karavA mATe che. dhyAnasiddhino krama A pramANe che, "mukti mATe dhyAnanI siddhi joIe. dhyAna siddha karavA mATe mana:prasAda joIe, eTale ke citta prasanna hovuM joIe. ahiMsA, saMyama ane tapa Adi vizuddha anuSThAnanuM ullAsapUrvaka Asevana karavAthI citta prasannatA prApta thAya che." - upamiti sArodhdhAra pra-8 dhyAnavicAranuM vivecana saMpUrNa thayuM. presa kopI pU.paMnyAsajIne 145
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ jovA mATe mokalI te guma thaI gaI. pU.zrIne A samAcAra maLyA tyAre (samatAnA bhaMDAra) teo bolyA. "emAM kaMI sAruM chUpAyeluM haze. pUrvanI kAcI noMdhanA AdhAre punaH lakhavAnuM zarU karyuM. temAM cha sAta varSa nIkaLI gayA. paraMtu pU. zrI paMnyAsajInI satata preraNA hatI, ane pUjyazrInA hRdayamAM tIvra tamannA hatI ke A graMtha adhikArIonA hAthamAM Ave ane zrI saMghamAM samagrapaNe dhyAnano pracAra thAya. dhyAnanA nAme mAMrgabhraSTa thatAM lokone joIne pU.zrIne duHkha thatuM. ekavAra pAlItANAmAM paMdara divasa "dhyAnavicAra' para vAcanA ApI hatI. tyAre kahyuM ke :"meM to bhAvimAM koI jijJAsune kAma lAge e AzayathI graMtha lakhyo che, paNa hajI sudhI koIe pUchAvyuM nathI ke mArgadarzana mAMgyuM nathI." (zrI jaMbuvijyajInA prasArita graMthanA kiMciMaktavyamAMthI) jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM dhyAnanuM atyaMta mahatva che. mokSa karmanA kSayathI thAya che. karmano kSaya AtmajJAnathI thAya che. AtmajJAna dhyAnathI thAya che. mATe dhyAna AtmAnuM hita karanAra che. A sthiti kharekhara hovA chatAM jaina saMghamAM dhyAnano pracAra ghaNA samayathI nahivat thaI gayo che. eTale sAmAnya rIte vicAra karanAra jaina jainetara mANasone lAge che ke jaina dharmamAM kriyAkAMDa ane utsavo che. dhyAna jevI sAdhanA che nahi. yogamAM tathA dhyAnamAM atyaMta rasa dharAvanAra udyogapati hovA chatAM abhyAsI zeTha amRtalAla kALIdAsa dozIe A viSayanA prAcIna arvAcIna jaina bhaMDAromAM tapAsa karatA temane dhyAnavicAra nAmano nAnakaDo graMtha maLI Avyo. tatkALa temaNe teno anuvAda karI chapAvI dIdho, chatAM te viziSTa abhyAsI dvArA lakhAya to sArthaka thAya. kharekhara tema thayuM ane te A vijya kalApUrNasUrijIne hAthe vivecana taiyAra thayuM. vAcako Ano vAMcana, manana, nididhyAsana dvArA lAbha uThAve tathA jaina saMghamAM dhyAnanI paraMparA yogya rIte punarjIvata thAya, te dvArA sau AtmakalyANa sAdhe. 146
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. vijya kalApUrNasUrijInI aMtaranI vAta jaNAvatAM atIva AnaMda thAya che ke A adbhuta graMtharatnano prathama paricaya karAvanAra pUjya panyAsa pravara zrI bhadraMkaravijayajI che. pUjya panyAsajI mahArAjazrInA prabhAvaka samAgamamAM AvIne temaja teozrInI vAtsalyapUrNa nizrA meLavIne aneka AtmAoe potAnA jIvanamAM apUrva preraNA meLavI che. temaja teozrIe cIMdhelA mArga para cAlIne AtmaraNakAravaMtA jIvanano apUrva AnaMda anubhavyo che temaja prAtaHsmaraNIya e guruvaryanA saghana AzIrvAda tathA anugraha meLavIne dhanyatA-kRtArthatA mANI che. pU.zrIe mane paNa pratyakSa ane patra dvArA ghaNI preraNA ApI che. tevA eka kRpApatramAM teozrIe jaNAvyuM hatuM ke dhyAna vicAra prakaraNa joyuM haze na joyuM hoya to ekavAra joI jazo. jJAnabhaMDAramAMthI te graMtha meLavI, prAthamika vAMcanathI AnaMda vibhora banelA mArA AtmAmAM evo apUrva bhAvollAsa pedA thayo ke jANe graMtharUpe sAkSAt tIrthaMkara paramAtmA sAme padhAryA hoya ane dhyAna yoganA adbhUta viSayamAM koI abhUta preraNAno digaMta vyApI prakAza pAtharI rahyA hoya ! Ama pUjyazrInI preraNA ane prabhunA saMketane jhIlIne A gahanagraMthanuM lekhana thayuM che temAM mAruM kazuM nathI. graMthanuM saMkSipta yathAvat Alekhana dhyAnayogano adhikArI koNa. - AtmAnA traNa prakAramAM jaNAvyuM che ke (1) bahirAtmA je dehAdi bAhya padArthomAM Atmabuddhi dharAve che te tyAjya che. (2) AMtaradaSTi ughaDatAM jyAre AtmAmAM Atmabuddhi thAya che te aMtarAtmA dhyAnayogano adhikArI che. (3) jIva jayAre pUrNajJAna ane pUrNAnaMdamaya potAnA zuddha svarUpane pAme che tyAre paramAtmA kahevAya che. aMtarAtmadazA vaDe bahirAtmadazAno tyAga karI paramAtma dazAne prApta karavI te mAnavajIvano sAra che. arthAt dhyAnayogano sAco adhikArI aMtarAtmA che ke jenA viSaya-kaSAyo kSINa thayA che. 147
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahirAtma dehAtmabuddhino bhAva jatA sarva duHkhono aMta Ave che. sukha bahAra nathI evo dRDha nizcaya thavAthI sukhada anubhava thAya che, te aMtarAtmadazA che. aMtarAtmabhAva pragaTavAthI mohitamirano nAza thAya che. jIvane mithyAmAM satanI bhrAMti A mohatimira karAve che. svarUpa sanmukhatArUpa aMtarAtmabhAvanA prabhAve te dUra thAya che. dhyAtA aMtarAtmA, dhyeya paramAtmA, dhyAna prakriyA A traNenI ekatA te samApitta che. je paramasukhadAyaka che. AtmA svayaM paramAtmapaNe prakAze che. AtmAnuM zuddha svarUpa ane paramAtmA abheda thAya che. jaiha dhyAna arihaMta ko tehi ja Atama dhyAna" paramAtmAnA AlaMbana sivAya sAdhaka zuddha svarUpane jANato nathI ke pAmato nathI. tethI sAdhaka paramAtmAne potAnA ananya zaraNya ane dhyeyarUpa svIkAre che. A 'paramAtmA' pracchannarUpe sarva jIvomAM rahelA che. gADha ajJAnarUpI bhasmathI AcchAdita te paramAtma svarUpano anubhava prabaLa dhyAnazakti vaDe thaI zake che. bahirAtmadazA tyAjaya che. aMtarAtmadazA upAya sAdhanarUpa che. paramAtmadazA sAdhya che. upeya, dhyeya che. rAgadveSa, ajJAna, mohAdi aDhAra doSa rahita paramAtmA che. anaMtajJAnAdi guNothI saMpanna paramAtmAnuM svarUpa che. sadeha avasthAmAM pRthvItala para vicarI upadezadAtA sarvavItarAga zrI tIrthaMkara paramAtmA sAkAra paramAtmA che. saMpUrNa karmono kSaya karI dehAdithI rahita pUrNa zuddha svarUpa pAmelA siddha paramAtmA nirAkAra lokAgre birAje che. Ama paramAtmAnA yathArtha svarUpane jANI je sAdhaka tene ja potAnA ananya zaraNya ane dhyeyarUpe svIkAre che, temanA zaraNa ane dhyAnamAM ekAkAra bane che te sAdhaka kramazaH paramAtmabhAvathI bhAvita thAya che, ane svayaM paramAtma svarUpa bane che. aMtarAtmadazA sAdhaka avasthA che. te caturthaguNasthAnakathI 148
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ (samyagudRSTi) bAramA guNasthAnaka sudhInA sAdhako dhyAna, yoga ane samAdhi bhinna bhinna rIte anubhava kare che. cittane dhyAnanI bhUmikAmAM laI javA mATe dhyeyamAM sthira banAvavA mATe ciMtana ane bhAvanAnuM prerakabaLa jarUrI che. ciMtana vicArAtmaka che. te mATe jIvAdi tattvonuM ciMtana karavuM. bhAvanA AcArAtmaka che temAM jJAna, darzana, cAritra, vairAgyano abhyAsa karavo. arthAt zrutaciMtA ane jJAnAdi AcAranA zubhaanuSThAnanA abhyAsanI agatyatA darzAvI che. dhyAnanA mukhya ra4 bhedonuM yathAvata saMkSipta paricaya (1) dhyAna : A graMthamAM darzAvelA 24 dhyAnamArga bhedomAM sarvaprathama bheda dharma dhyAnano che. emAM AjJAvicaya (Adi) rUpa dharmadhyAnano nirdeza che. hakIktamAM paramAtmA ane temanI AjJA baMne eka che. jinAjJAnuM dhyAna e zrI jinezvara paramAtmAnuM ja dhyAna che. tethI paramAtma bhakta aMtarAtmA prabhunI AjJAne prabhusvarUpa mAnI sarva prathama tenuM ja dhyAna kare che. AjJAvicaya dharmadhyAna abhyasta thayA pachI zeSa paramadhyAna Adi dhyAno anukrame saraLatAthI siddha thAya che. parama dhyAna prathama dharma dhyAnanA dIrghakAlIna abhyAsathI sAdhaka AtmAmAM jyAre utkaTa prakAranI kSamA, mRdutA, RjutA, saMtoSavRtti, anupama sahanazIlatA Adi guNo ane maitrI Adi bhAvo vRddhi pAme che, tyAre parama dhyAnarUpa zukla dhyAnano prAraMbha thAya che. dharmadhyAna e zukladhyAnanuM bIja che. parama dhyAna zukala dhyAnano prathama prakAra "pRthakatva-vitarkasavicAra" svarUpa che. te mukhyatayA apUrvakaraNa Adi 8 thI 11 guNasthAnakomAM zreNistha jIvone hoya che ane gauNapaNe apramatta munine paNa rUpAtIta dhyAna samaye zukla dhyAnano aMza mAtra hoya che. 149
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3-4) zUnya-paramazUnya: ahIM darzAvela zUnya dhyAna e cittane vikalpa rahita banAvavAnA abhyAsarUpa che, tenA phaLarUpe unmanIkaraNa Adi cinmAtra samAdhi prApta thatAM niraMjana, nirAkAra AtmAno anubhava thAya che. manane prathama tribhuvana vyApI karIne, pachI eka vastumAM saMkocI laIne pachI temAMthI paNa khaseDI levAmAM Ave te paramazUnya dhyAna che. (pa-6) kalA-parakalA : cittanI vikalpa rahita avasthA thavAthI prANazaktirUpa kuMDalinI sahaja rIte UrdhvagAmI bane che. temAM mukhyatayA kAraNa zubhadhyAnanI prabaLatA che. tethI tevA sAdhakane deza, kAla, karaNa ke Asana vagere koI sAdhanonI apekSA rahetI nathI. "kalA' sahaja samAdhine sUcita kare che. te avasthAmAM sAdhakane apUrva AnaMdano anubhava thAya che. "parama kalA dhyAna" mahAprANa dhyAna samaye cauda pUrvadhara zrata kevaLIone hoya che. kuMDalinI utthAnanI sarva prakriyAo kalA dhyAnamAM aMtarbhata che. (7-8) jyoti-parama jyoti : sthira adhyavasAyarUpa je dhyAna vizeSathI AtmAnubhavarUpa jyoti-parama jyotinuM pragaTIkaraNa thAya che. te dhyAnane jyotirdhAna ane paramajyotirdhAna kahe che. A parama jyotinI siddhi parama jyotirmaya paramAtmA pratye vaMdana-pUjana-kIrtana-smaraNa ane ciMtanAdi vaDe ananya Adara-bahumAna pUjyabhAva dhAraNa karavAthI dhyAnamAM sahaja lInatA-tanmayatA AvavAthI thAya che. A baMne dhyAna AtmAthI jJAnazaktinA sAmarthyane batAve che ke je dhyAnanA prabhAve AtmapradezomAM coMTelA karmaskaMdho DhIlA-pocA paDI jAya che. (9-10) bindu-parama bindu: pUrvanA dhyAnomAM dIrgha abhyAsathI bindu dhyAna saraLatAthI sahaja rIte siddha thAya che. tyAre 150
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA pariNAmomAM evA prakAranI sthiratA Ave che ke jene laIne AtmA sAthe ghanIbhUta thaIne coMTelA karmo DhIlA paDavAthI pAkelA phaLanI jema kharI paDe che. OM arha Adi maMtro upara rahelA bindunuM dhyAna paNa prastuta bindu-dhyAnamAM sahAyaka bane che. (tethI tene paNa upacArathI bindu-dhyAna kahI zakAya.) bindu-dhyAnanA dIrghakALanA abhyAsathI Atmavizuddhi vadhatAM parama bindu dhyAnano prAraMbha thAya che. zrI jinAgamomAM batAvelI samyakatva Adi nava guNazreNiomAM thatA AtmadhyAnane parama bindu dhyAna" kaheluM che. A dhyAnamAM sAdhaka AtmAnI vizuddhi uttarottara samaye asaMkhya guNI vRddhi pAmatI hoya che. tethI karma dalikonI nirjarA paNa uttarottara-asaMkhyaguNI thatI hoya che. nAda-paramanAda : bindu Adi dhyAnamAM sAdhakane prAthamika kakSAe vAjiMtranA dhvaninI jema ja "AMtaradhvani saMbhaLAya che, tene nAda kahe che. A nAda dhyAnanA abhyAsathI judA judA vAgatA vAjiMtronA avAjanI jema vibhinna prakAranA vyakta dhvani saMbhaLAya tene "paramanAda' kahe che. A baMne dhyAna prANazaktinI sthiratA darzAve che. (13-14) tArA-parama tArA H kAyotsarga-dhyAnamAM rahelA sAdhakanI sthira nizcala daSTine "tArA dhyAna' kahe che. A tArA dhyAnanA satata adhyAsanA pariNAme anukrame "parama tArA dhyAna" siddha thAya che, temAM eka ja zuSka pugala upara animeSa dRSTi rAkhavAnI hoya che. jemake kathaMcita bhagavAna mahAvIre mATInA DhephA upara dhyAna karyuM hatuM. (15-16) laya-parama laya H vajalepanA yogathI vastu paNa vajatulya banI lAkho varSa sudhI Take che. tevI rIte sAdhakano arihaMta paramAtmA Adi pratye zaraNAgata bhAva tIvra banatAM, te paramAtma-svarUpamAM lIna banI jAya che. tene "laya dhyAna 151
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahe che. zaraNAgatanA cittanuM zaraNya-paramAtmAmAM atyaMta lIna banI javuM, te laya dhyAna che. laya dhyAnanA prabhAve jyAre AtmA, AtmAmAM ja AtmAnuM darzana kare che, te parama laya dhyAna" kahevAya che. (17-18) lava-paramalavaH je zubha dhyAna ane saMyama Adi anuSThAna vaDe karmonuM lavana (kapAvuM) te "lava dhyAna" che tathA upazama zreNi ane kSepaka zreNimAM je jaththAbaMdha karmono upazama ke mULathI kSaya thAya che, tene paramalava dhyAna" kahevAya che. (19-20) mAmA-parama mAtrA : aSTa mahAprAtihAryayukata, samavasaraNamAM sphaTikanA siMhAsana upara birAjIne dharmadezanA ApatA zrI tIrthaMkara paramAtmA tulya potAnA AtmAne jovo dhyAvavo, e "mAtrA dhyAna" che. A dhyAna vaDe sAdhaka bhAvathI tIrthakara bane che. dhyAtA jyAre tenuM dhyAna kare che, tyAre tenA svarUpane dhAraNa kare che, tyAre te dhyAna samApattirUpa bane che. tIrthakara nAmakarmanI vikAcanA karavAmAM A samApatti mukhya hetu bane che. tethI mAtrA dhyAna e tIrthaMkara pada prAptinuM bIja che. samagra jinazAsananI ArAdhanAnuM A ja prakRSTa phaLa che. zrI tIrthaMkara paramAtmA svayaM vizvopakAraka, bhavatAraka tIrthanI sthApanA kare che. covIsa valayothI vekhita potAnA AtmAnuM dhyAna karavuM te paramamAtrA dhyAna" che. pada dhyAnanI vyApaka upakArakatAH sarva dhyAna prakAromAM 'pada dhyAna sauthI vadhu saraLa, vyApaka ane upakAraka che. caturvidha saMgha zrI namaskAra mahAmaMtranI smaraNa-jApa ke kAyotsarga dvArA sarva anuSThAnomAM ArAdhanA kare che. tethI kriyAyogamAM paNa pada dhyAnanI vyApakatA rahelI che, te samajI zakAya che. A rIte pada dhyAna-maMtrAdhirAja zrI navakAranA padonuM dhyAna (21) 15 2
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) kriyAyoga, jJAnayoga, bhaktiyoga ane dhyAna-yoga AdimAM vyApaka hovAthI tenI upakArakatA sakaLa loka vyApI che. parama pada paMca parameSThi padone AtmAmAM sthApita karavA eTale ke temano potAnA AtmAmAM Aropa karIne, potAnA AtmAne paNa parameSThirUpe ciMtavavo, te "paramapada dhyAna" che. tenA prAraMbha ane siddhimAM pada dhyAnano dIrgha abhyAsa khAsa jarUrI che. A dhyAnamAM parameSThi bhagavaMto sAthe abheda ekatA anubhavAya che. tene abheda praNidhAna paNa kahe che. (23-24) siddhi-parama siddhi : muktAtmAonA arUpI guNonuM dhyAna e "siddhi dhyAna" kahevAya che. siddhi dhyAnano abhyAsa karanArA muni mahAtmAo parama padane pAmelA niraMjana, nirAkAra, parama jyoti svarUpa, anaMta guNa paryAyanA piMDarUpa siddha paramAtmAnA jJAnAdi guNonuM dhyAna kare che. rAga-dveSanA prasaMgomAM parama mAdhyazya rAkhavAthI siddhi dhyAna siddha thAya che. vartamAna kALamAM paNa sAdhako siddha svarUpanuM dhyAna karI zake che. siddha paramAtmAnA jJAnAdi anaMta guNono sva-AtmAmAM Aropa karI, potAnA AtmAnuM siddharUpe dhyAna karavuM te parama siddhi' dhyAna kahevAya che. A rIte prathama AjJAvicayAdi dharmadhyAnathI prAraMbhIne parama siddhi dhyAna sudhInA 24 prakAranAM dhyAno, e dharmadhyAna ane zukla dhyAna svarUpa che. mukhya covIza dhyAnamArganA bhedono 96 karaNa, 96 karaNa yoga ane 96 bhavanayogathI guNAkAra karIne, tenA 4, 42, 368 jeTalA peTA bhedo batAvyA che. Ama sUkSmapaNe jotAM dhyAnanA 4 lAkha uparAMta bhedo che. dhyAna-yoga aMgenI bhramaNAothI UgarIe : dhyAna-yogAbhyAsanI samasta prakriyA potAne zuddha karavA mATe che. deha, Indriyo ane manathI para saccidAnaMda svarUpa Atmatattvane 153
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ oLakhavA ane anubhavavA mATe che. badhI rIte thAkIne lotha thayelA loko mAnasika zAMti ane zArIrika svAthya mATe bIjA koI upAya kAragata na nIvaDatAM yoga" tarapha AkarSAyA che. paNa Atmika utthAnanA mahAna dhyeyane varelI dhyAnayoganI sAdhanAne tenA mULabhUta tattvonI upekSA karIne, Aje mAtra mAnasika zAMti ane zarIranA svAthyanuM lakSya banAvavAmAM Ave che. te yogasAdhanAnuM atyaMta duHkhada avamUlyana che, ghora apamAna che. dhyAna yoganI sAdhanA e pragaTa-apragaTa nija doSanA nAza ane guNonA vikAsa mATenI sAdhanA che. jIvanamAM AvI sAdhanA Ave che, sthira svarUpa dhAraNa kare che, tyAre kalpanAtIta anubhUtiono prAraMbha thAya che. te sAcA dhyAnanI ArAdhanA che. jIvanI mukhya be zakti che. yoga ane upayoga. yoga e AtmAnI kriyAtmaka-vIryaskurAyamAna zakti che, ane upayoga jJAnAtmaka zakti che. pratyeka jIvamAM A baMne zaktio kAryazIla che. jIvanI avasthA pramANe te baMne zaktionI tAratamya-vadhaghaTa hoya che. te pramANe bhUmikA hoya che. A covIza dhyAna aMtaragata 4 lAkha jevA sAgara samA viSayane ApavAnuM mAruM gaju nathI eTale graMthamAMthI sArarUpe mArI samaja pramANe utArA karyA che. jenAthI paricita thaI koI bhAvuka teno abhyAsa, vinimaya ane prayoga karI pAvana thAya. viSaya gahana eTale sadguruno yoga maLe A kALe sAdhaka A viSayano abhyAsa kare tevI saraLatAthI graMtha racAyo che. pU.zrIe prAraMbhamAMja graMthanA zrutajJAnanI sAgaranI upamA ApI che. dhyAnane anurUpa gahana viSayonuM joDANa adbhuta che. ciMtA (ciMtananuM svarUpa) navatattvonuM ciMtana karavuM. bhAvanAnuM svarUpa H (1) jJAna bhAvanA (2) darzana bhAvanA (3) cAritra bhAvanA (4) vairAgya bhAvanA anitya bAra bhAvanA maityAdi bhAvanAo. 96 karaNanuM, 96 bhavanayoganuM svarU5. praNidhAnAdi, sAmarthyayoga, jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, 154
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapAcAra, vIryAcAranA bhedonuM vistRtakaraNa. lokasaMsthAna, tenA mahatvanuM ciMtana. jIvanA lakSaNo tathA jIvajIvAdinuM ciMtana. siddha bhagavaMtonuM vistRta svarUpa sAdhu jIvananI kakSAnA bhedo. cauda guNa sthAnaka, samAdhinA saMbaMdhamAM dRSTAMto, bhASAnA 42 prakAro. AvA aneka viSayonI saMkalanA karavA ghaNA graMthanA vAMcana mananano bhAre zrama uThAvyo che. vAcako, sAdhako tenA vistArano dhairyapUrvaka abhyAsa karaze to jIvanamAM dhanyatA anubhavaze. graMthano vistAra 365 pAnA jevo che ane aneka viSayonuM avataraNa karavA bhAre zrama uThAvyo che. ApaNane taiyAra bhANe jamavAnuM maLyuM che mATe teno pUro lAbha uThAvajo. pU. panyAsajI zrI bhadraMkara vijya racita 'AtmautthAnano pAyo' graMthamAMthI : dhyAna : mokSaH karmakSayAdeva sa cAtmajJAnatobhavet dhyAna-sAdhyaM mataM tacca taddhayAnaM hitamAtmanaH mokSa karmakSayathI ja thAya che, karmakSaya AtmajJAnathI thAya che ane AtmajJAna dhyAnathI thAya che, mATe dhyAna e AtmA mATe hitakAraka che. AlaMbana dvArA dhyAna sUkSma bane che, sUkSmamAM ekAgratA AvavAthI nirAlaMbatA prApta thAya che. tyAre laya avasthA pragaTe che. laya avasthAne prApta thayelo paramAtma svarUpamAM tanmaya banI sva svarUpane anubhave che, je dhyAnanuM dhyeya che. dhyAnanuM svarUpa : jaina paraMparA mAnasika, vAcika ane kAyika ema traNa prakAranAM dhyAno darzAve che. zrI bRhat kalpasUtra laghu bhASyamAM 'dhyAna' ane 155
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtAnuM lakSaNa A pramANe batAvyuM che. AtmAnA daDha-nizcaya adhyavasAya pariNAmane dhyAna kahevAmAM Ave che ane te daDha adhyavasAyarUpa arthAt manaH svairyarUpa, sarva prakAranuM dhyAna ciMtanarUpa hovAthI, tene ciMtArUpa paNa kahI zakAya che." A apekSAe dhyAna ane ciMtAno abheda che, paraMtu deDha adhyavasAya eka antarmuhUtathI adhika niraMtara raheto nathI. tethI eka dhyAnamAMthI bIjA dhyAnanA madhyamAM aMdaDha adhyavasAyarUpa ciMtA (ciMtana) che. tene dhyAnAnsarikA paNa kahe che ane je chUTI-chUTI (viprakIrNa) citranI ceSTA, tene paNa ciMtA kahe che. AvI sAmAnya citra ceSTA ane dhyAnAntararUpa ciMtA e baMne dhyAnathI bhinna che. dhyAnanA traNa bheda : daDha adhyavasAyarUpa dhyAnanA traNa bheda che. (1) kAyika dhyAna : kAyAnA vyApArathI vyAkSepano tyAga karI, uparyukta thaI bhAMgA vagere gahAvA athavA kAcabAnI jema aMgopAMga saMkocI sthira rahevuM te. (2) vAcika dhyAna H mAre nirdoSa bhASA bolavI joIe, paNa sAvadya bhASA na bolavI joIe. A pramANe vicArapUrvaka bolavuM te; athavA vikathAno tyAga karI, zAstrAbhyAsa-sUtra parAvartana Adi upayogapUrvaka karavuM te. (3) mAnasa dhyAna H eka padArthanA cittanI ekAgratA karavI te. dhyAnAntarikA : eka padArtha ke tenA guNanA ciMtanamAM ekAgra baneluM citta eka aMtarmuhUrta pachI tyAMthI calita thAya che, tyAre bIjA padArtha ke tenA guNanA ciMtanamAM ekAgra banAvavA mATe anityadi ke maitryAdi bhAvanAo vaDe caMcaLa thayelA te cittane bhAvita banAvavuM paDe che ane jyAM sudhI deDha adhyavasAyathI dvitIya dhyAnamAM praveza na thAya, tyAM sudhInI avasthAne dhyAnAMti ke dhyAnAnsarikA kahevAmAM Ave che. AtmavizuddhinuM ananya kAraNa nirmaLa dhyAnayoga che, pachI tenuM AlaMbana cauda pUrva bano ke tenA sArarUpa eka zrI navakAra bano. A Is : 156
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ daSTie zrI navakAra, navapada, caudapUrva ke temAMnuM koI eka pada paNa samAna kArya kare che. ane te aMtaraMgabhAva pramANe zubhAsava, saMvara ane nirjarA rUpa che. - zrI jaina zAsanamAM mokSano mArga saMvara ane nirjarArUpa kahyo che. tenuM pradhAna sAdhana tapa che. ane tapanuM paNa pradhAna aMga dhyAna che. tethI dhyAna e mokSano parama hetu che. vizuddha ane ekAgra evuM citta te ja uttama dhyAna che. mokSadAyaka uttama dhyAnanI be zarata che : eka to cittanI vizuddhi ane bIjI cittanI ekAgratA, vizuddhino hetu bhAvanA dvArA sadhAtI "samatA' che. ane ekAgratAno hetu abhyAsa dvArA sadhAtI "sthiratA' che. dhyeya tarIke zrI paMca parameSThinuM AlaMbana "puSTAlaMbana' che. te vaDe dhyAtA svayaM dhyeyarUpa banI jAya che. puNAlaMbanano artha ja e che ke dhyAtAne je svarUpa pAmavuM ISTa che, te svarUpane jeo svayaM pAmelA che, te zrI paMca parameSThi bhagavaMtonuM AlaMbana levuM te. dhyAnano viSaya ati gaMbhIra che, ethI yogI puruSone paNa agamya che chatAM gurubhakti dvArA te dhyAna mArgamAM paNa ati ucca koTino vikAsa sAdhI zakAya che, zrI paMca parameSThi Adi parama tattvonA vidhiyukta dhyAna vaDe ApaNe sau AtmavikAsa sAdhIe e ja eka parama kartavya che. lezyA-dhyAna : dhyAna karavA mATe Asana sthira karIne besavuM, netra baMdha karavAM, tyArabAda zyAma ghaTA jevo aMdhakAra dekhAze, pachI zyAmatA maTI nIlavarNano AbhAsa thaze, pachI te maTI pILo, pachI lAlavarNa dekhAze. jyAre varNa siddha thaI jaze tyAre zvetavarNano prakAza dekhAze. pahelA cAra varNa prayatnathI ane chelle zvetavarNa kudaratI rIte dekhAya tyAre samajavuM ke Atmadarzana siddha thayuM che. dharmadhyAnanAM dvAra : | dharmadhyAna karavAnI amuka maryAdAo che. te saMbaMdhI bAra dvArA nIce mujaba che. 157
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. bhAvanA dvAra : darzana, jJAna, cAritra ane vairAgya joIe. 2. pradeza : ekAMta ane sAdhanA yogya bhUmi joIe. 3. Asana zarIranuM avasthAna sukhAkArI joIe. 4. kALa H saMdhyAkALa. AlaMbanaH vAcanA, pRcchanA, parAvartana ane Avazyaka Adi joIe. 6. krama : zarIra, vANI ane manogupti. 7. dhyAtavya-dhyeya : aha, 3% Adi. 8. dhyAtAH apramAdI, nirmohI, jJAnI. 9. anuprekSA : svAdhyAya, dhyAna, 10. lezyA tejo, padha ane zukala. 11. liMga : AjJA-ruci Adi. 12. phaLa : AtmajJAna, zuddhAtmAno sAkSAtkAra. paramAtmadhyAnanAM cAra mAdhyama : nAmAkRtidravyabhAvaiH punatastrijagajjanam / kSetra kAle ca sarvasminnarha taH samupAsmahe // - zrI hemacaMdrAcArya potAnA nAma, AkRti, dravya ane bhAva dvArA je arihaMta paramAtmAo samagra vizvamAM sarva kALe jagatanA jIvone pavitra banAve che te zrI arihaMtonI ame bhAvapUrvaka upAsanA karIe chIe. nAmajinasthApanAjina-dravya jina ane bhAvajinanA bhedathI zrI arihaMta cAra prakAranA hoya che. 1. nAmani jinezvara paramAtmAnuM nAma jema ke zrI pArzvanAthaprabhu, zrI vardhamAnasvAmI vagere. 2. sthApanAjina : zrI jinezvara paramAtmAnI mUrti. 3. dravyajina zrI jinezvarapadane pAmanAra jIvo jema ke bhaviSyamAM tIrthaMkara paramAtmA thanArA zrI kRSNa vAsudeva, zrI zreNika mahArAjA vagere ane zrI RSabhAdikacovIsa zrI tIrthakara bhagavaMto vagere. jeo jinapada pAmIne atyAre siddha thayelA che. te badhA dravyajina che. 158
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. bhAvajina : samavasaraNamAM birAjamAna thaIne potAnI nirmaLa vANI vaDe bhavya jIvonA saMdeha dUra karI rahyA che, zrI sImaMdharasvAmI Adi viharamAna jinezvaro. nAma-arihaMta dvArA prabhunI upAsanA : "ahaM" Adi maMtranA dhyAnamAM ekAkAra banavAthI zrI arihaMta paramAtmA sAthe ekAkAratA sadhAya che. "arihaMta' e zabda zrI arihaMta paramAtmAno vAcaka hovAthI kathaMcit arihaMta svarUpa che. tethI zrI arihaMtanA dhyAnamAM tanmaya banelo sAdhaka paNa upayogathI arihaMta bane che ane arihaMtAkAra upayoga, sarva pApano nAza karavA samartha che. zrI "logassa' sUtra dvArA nAmajinanI ArAdhanA thAya che. "arihaMta ceIyANaM' sUtra dvArA sthApanAjinanI ArAdhanA thAya che. "namutyusaM' sUtra dvArA bhAvajinanI ArAdhanA thAya che. ane "siddhANaM buddhANaM' Adi sUtro dvArA dravyajinanI ArAdhanA thAya che. - nAmAdi bhedathI dhyeyanA cAra prakAra paDe che. padastha dhyAnamAM nAma dhyeya, rUpastha dhyAnamAM sthApanA dhyeya, piMDastha dhyAnamAM dravya dhyeya ane rUpAtIta dhyAnamAM bhAvadheyano samAveza thAya che. dravyasamApatti : samyajJAna ane samyagdarzana guNa sahita samyagdaSTinI pravRtti arihaMtAkAra upayogavALI banatI hovAthI samApatti svarUpa che. e samApatti amuka kALe ja prApta thAya ane amuka kALe prApta na thAya, evuM samyagdaSTi jIva mATe banatuM nathI. kAraNa ke tenI mana-vacana ane kAyA vaDe thatI pratyeka pravRttinI pAchaLa zrI arihaMta paramAtmAnI AjJAnuM praNidhAna hoya che. AjJApUrvakanI pratyeka pravRtti pAchaLa AjJAkAraka zrI arihaMta paramAtmAnuM hRdayamAM dhyAna vartatuM hoya che. e dhyAna, dhyAtA ane dhyeyanI ekatArUpa hovAthI samApattirUpa bane che. tethI zAstromAM AjJApAlananA adhyavasAyane ja nirAzaMsa ane niHzalya dharmapravRtti tarIke vakhANavAmAM Avela che. AjJApAlanano adhyavasAya eka bAju potAnI bhUmikAne anurUpa anuSThAnamAM pravRtti karAve che ane bIjI bAju AjJAkAraka paramAtmAnuM hRdayamAM dhyAna dharAve che. bhUmikAne ucita anuSThAna azubha Asravane 159
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ roke che ane e rIte paramAtmAnuM hRdayamAM thatuM anusaMdhAna zubha saMvara ane nirjarAnuM sAdhana bane che. 'azubha Asavano tyAga, zubha saMvaranuM sevana ane sakAmapaNe paramAtmAnA dhyAnathI thatI dravya ane bhAvanirjarA muktimArga bane che. e traNenA ekatra milanathI jIva sakaLa karma nirmoharUpa mokSane zAzvata kALa mATe prApta kare che. OM arha maMtranuM tAtparya : OM arha, e maMtra ArtadhyAna, raudradhyAna nivAraka che ane dharmadhyAna-zukladhyAnakAraka che. OM e pada vaDe karmano vicAra, raudradhyAnane roke che ane arju pada vaDe thato dharmano-Atmadharmano vicAra ArtadhyAna nivAre che. dharmadhyAnano vicAra, raudradhyAna nivAraka che. zukladhyAnano vicAra, ArtadhyAna nivAraka che. dharmadhyAnamAM AlaMbana tarIke mukhyatve karmano vicAra che ane zukladhyAnamAM AlaMbana tarIke AtmatattvanuM ekAgra ciMtana che. maMtranuM ghara mana che, mUrtinuM ghara hRdaya che. mana maMtramaya bane, hRdaya mUrtimaya bane eTale jJAna ane vairAgyano udgama svAbhAvika bane eTale vibhAvadazA bhArabhUta bane ane saMsAra choDavAnI tamannA parAkASThAe pahoMce. prAMte mokSa gamana thAya. mahA medhAvI yogIjanonI sAdhanA, saMyama, pavitratAnA yogo saunA kalyANanI bhAvanAthI je zruta strota vahyo che te adbhUta che. tene mANavo te mAnava jIvanano lahAvo che sArthakatA che. pU. panyAsajIe A kALanA tyAgIjanomAM navakAramaMtranI siddhino je mahimA mANyo, pragaTa karyo te adbhUta che. AjanI kevaLa bahirmukha aneka prakAranI dhArmika praNAlimAM pAchA AvI mahatvanI kaMDArelI keDI para cAlavAnuM sAhasa koNa karaze ? hA, paNa evI parAHmukha AzA A yogIjanomAM hotI nathI kevaLa svapara kalyANano nispRhabhAvanAno strota vahAvyo che. mahapuNyayogavALAne hAthamAM Avaze tenuM jIvana dhanya banaze. navakAramaMtra ke navapadanuM vizada ane gUDha prakAranA kamaLAkAra, valayAkAre mAtrArUpa dhyAna teozrInA graMthamAMthI sAdhake jANavA prayatna karavo. 160
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna zataka racayitA : pUrvadhara maharSi AcAryazrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa. saMskRta TIkAkAra H A. puraMdara zrI haribhadrasUrIzvarajI. hiMdI bhAvArtha ane vivecanakAra : pU. A. zrI vijyabhuvanabhAnusUrIzvarajI. vAstavamAM eka hajAra varSa pUrve pUrvadhara racita graMtha ane tenI saMskRtamAM karelI TIkAno hiMdI anuvAda jotA evuM lAge ke seMkaDo varSa pUrve racelA A graMthamAMthI saravANIo nIkaLI ane dhyAna upara anya graMthonI racanA thaI haze? je hajAro zloka pramANa upalabdha che. agAunA lekhanamAM ane pravartamAna AcAryozrInA lekhanamAM dhyAnazatakano marma samAveza thato hovAthI tenA mukhya muddAja atre darzAvyA che. jemAM paraMparAnI praNAli tAdRzya thAya che. te dhyAna kaho, bhAvanA kaho A sarve mananI avasthAo che. manane ekaja viSaya para ekAgra karavuM te dhyAna che. paraMtu mana jo asthira thAya eka vicAra ke viSaya parathI anya para jAya tene citta kahe che. (ciMtA) cittanA traNa prakAra che. 1. bhAvanAra. anuprekSA 3. ciMtA (ciMtana) bhAvanA-dhyAna ? manane bhAvita karavAvALA jJAnAdimAM joDI rAkhavuM te bhAvanA. temAM anya vikalpothI rahita mana eka tattva para ekAgra thavAne samartha bane che te dhyAna che. - anuprekSA : je kaMI abhyAsa karyo tenuM ciMtana manana karavuM. dhyAna alpa samaya Take che, pachI mana dhyAna bhraSTa thAya che. tyAre manane tasvasmaraNamAM punaH joDI devuM te anuprekSA che. ciMtA-ciMtana : bhAvanA ane anuprekSA rahita mananI asthira avasthA. potAnA kartavya AdinI, kaSAyamaMdatAnI vicAradhArA ciMtA che. mana guNa paryAya yukta vastu para adhikatama aMtarmuhUrta Take che. A dhyAnanA svAmI chadmastha hoya che. chaghastha : jJAnAdiguNane AcchAdana kare te ghAtakarma, tevA karmayukta chadmastha, kahevAya che. 161
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaLIne yoganirodha karavAvALuM aMtima dhyAna che. tyAM ekAgra citta karavAnuM nathI. dhyAnAMtara avasthA che. mana-upayoganI avasthA pramANe dhyAna be prakAre che zubha ane azubha. zubhadhyAna-tattva para ekAgratAthI cittane rokavuM. te dharmadhyAna che. zukaladhyAna pracaMDa agni jevuM che te karmarUpI kASThane jalAvIne bhasmIbhUta kare che. mithyAdarzana, avirati, kaSAya, yoga, pramAda dvArA karma baMdhAya che. yoga-mana, vacana, kAyAnI pravRttinA Atma pariNAma-skUraNA je karmabaMdhanuM kAraNa che. AtmA sarvajJa bane che tyAre nirvANa samaye yoga nirodha kare che pachI mukta thAya che. dhyAna jIva para lAgelA karmamalane jema pANI melane sApha kare che tema karmamalane sApha kare che. dhyAnathI ekAgratA thavAthI yoga nirodha thAya che. dhyAnanuM pratyakSa phaLa doSanAza che. zArIrika pIDA maMda thAya che athavA samatAthI sahI levAya che. dhyAna sukhono bhaMDAra che tethI dhyAna zraddhA, zeya, dhyAtavya, darzana, jJAna, cAritranI ArAdhanA che. sAdhunI saghaLI kriyA dhyAnarUpa che. chatAM paNa manane vividhatA priya che. mATe vividha kriyA, sUtratA ane svAdhyAyamAM sthira thaI jAya. tema na thAya to mAtra ekarUpa koI "OM" AdimAM satata sthira thavA prayatna kare. to dhyAna siddha thAya. A hiMdI graMtha uparAMta moTA graMthonuM nirmANa thayeluM che. meM mArI samaja pramANe punarAvartana na thAya ane vistAra vadhI na jAya tethI saMkSipta hArda darzAvyuM che. jethI rasika vAcakone paNa AvA uttama graMthano abhyAsa karI pAvana thavAnI bhAvanA thAya. hajAro varSa pahelAnA dvAdazAMgInA anvaye thayeluM dhyAnanuM nirUpaNa paraMparAgata cAlyuM AvyuM che. sarala ane abhyAsarUpa banatuM jAya che temAM mahAtmAonI ja karUNAdraSTi che. 16 2
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna ane kAyotsarga - pravartamAna pU. A. yazovijayasUrijI racita pravartamAna pUjya bhaktiyogAcArya zrI yazovijayasUri Alekhita dhyAna ane kAyotsarga pustaka prakAzita thayuM che. temAMthI hRdayaMgama lekhana atre prastuta karyuM che. temAM sau prathama AcArya zrI padyumnasUrie temanI AMtarika vedanA lakhI che te vicAravA jevI che. "yogamArga cA dhyAnamArga" eka kALe je rAjamArga hato kALabaLe te keDI banI gaI che. keDI banI to banI, paNa tenA para dhULa vaLI gaI, vaparAza ghaTayo. ekala dokalA vaTemArga e keDIne TUMDhatA tUTatA cAle che to cAle che. vartamAnakALe vyavahAramArga pUrapATa cAle che. tenAthI jarA jUdo paNa lakSya upara jaldI pahoMcADe tevo A rasto che. AjakAla je bahiraMga sAdhanA deha-damana vagere cAle che tenA prayojana rUpa nizcayanayanI surekha vAnagIo maLI. dhyAna : ekAgracittatA ane svarUpasthiti nAmanA prakaraNamAM lekhaka mokaLAzathI varasyA che, khIlyA che. vikalpothI virAma pAmIne paramAMthI-pugalamAMthI khasavAnuM che. svane zodhIne temAM vasavAnuM che cittanI ekAgratA e dhyAna che e khUba vyavahAru vAta che e batAvIne tarata saguNasthiti e paNa dhyAna che. evuM A pustakamAMthI maLe che. e paMtha upara cAlavAnuM mana thAya ane ApaNA DagalA e dizA tarapha AgaLa vadhe eja IcchA manamAM rame che. - pU. A. zrI pradyumnasUrIjI Aja graMthamAM pU.upAdhyAya zrI bhAnavijyajI mahArAje kAyotsarganA marmane khUba uMDANathI kholyo che. prabhumahAvIrane biradAvIne lakhe che ke prabhu, aMtaHkaraNamAM upayoganI avicchinna jAgRti ane bahAra kaThina Asana (khagAsana mudrA) sthiratAnuM tapa rAgane kacaDI nAMkhanAruM AvuM yaMtra tamArA sivAya koIe calAvyuM jANyuM nathI." 163
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ "e yaMtra hatuM sAtvinuM, akhaMDa jAgRtinuM, jJAnopayogane vizuddha rAkhavAnuM akSaNa purUSArthanuM, bahArathI prabhu acala aDola ubhelA dekhAya, aMdara avirata avadhAna-smRti sajagatAnuM eka cakra cAlatuM hoya. bhagavAna praharo ane ghaTikAo sudhI kAyotsarga karatA. tapano aMtima prakAra jaina sAdhanAnI paraMparAmAM jaNAvavAmAM Avyo che tenuM nAma che, vyutsarga. sAdhanAno AkharI paDAva che vyutsarga-kAyotsarga." kAyotsarga e utsarga-utsarjananI sAdhanA che, recananI nirjarAnI, khAlI thavAnI prakriyA che. karmo, kaSAyo, kAyAbhrAMti A badhA 'bhAra'nuM utsarjana karavA mATenuM A yaMtra eTale zuddhopayoga ane enuM mAdhyama kAyotsarga" zuddhopayoga eTale rAga-dveSa, moha rahita ane rojIMdI bhASAmAM kahIe to gamA-aNagamAnA goTALAthI cetanAne bacAvatA rahevuM. aNathaka ane avirAmapaNe sudIrghakALanA A AMtara saMgharSanA aMte dhanyapaLe sAdhakane nibhrAMta darzana lAve che. svAnubhUti sAMpaDe che. tIrthakaroe A mATe kAyotsarganI prakriyA pote prayojI ane mumukSuone prabodhI. vaLI pUjyazrIe eka adbhuta vAta kholI che ke kAyotsarga bauddhika prakriyA nathI ane sAmAnyarUpe ArAdhaka vartuLo mAnatA hoya che tema, mAtra karmakSaya karavAnI vidhi nathI. kAyotsarga cetanakriyAne sAro opa ApavAnI paddhati nathI. paNa avacetanA cittanA taLiye jamA thayela "kAMpane ulecavAnI vidhi che. rAga, dveSa, IcchA, tRSNA, bhrama, bhaya, ajJAna, jevA aneka maLone adhyavasAyomAMthI gALI-nitArI devAnI cetanAnA uMDA stare cAlatI prakriyA che. kAyotsarganI sAdhanAno prAraMbha karatAMnI sAthe ja teja divase ane teja kSaNe citta pUrNa zuddha thaI jAya evuM na bane niraMtara abhyAsa dvArA upayoganI zuddhatA vadhatI jAya che. jAgRti tIkSNa tIkSNatara banatI jAya tyAre eka maMgala kSaNa evI Ave che ke nibiDa graMthino bheda thaI nijanuM nibhrAMta darzana lAve che. sAdhanA cAlu rahe che. avaziSTa 164
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvaraNono kSaya A ja zastranA AdhAre karatA karatA mumukSu muktinI maMjhile pahoMce che. jAgRti sadAne mATe avasthita thaI jAya eja kaivalya che. evuM thatAM pahelA abhyAsa karavo paDe, zuddha upayogamAM TakI rahevAno aMtaraMga purUSArtha karavo paDe, e sAdhanA jenomAM kAyotsarganA nAme oLakhAya che. deha ane matinI jaDatA dUra thAya, titikSA vadhe. anuprekSA baLavAna bane ekAgratA ane dhyAnamAM pragati A kAyotsarganA phaLa che. dehanI jaDatA dUra thatA skUrti anubhavAya, zithilikaraNa sahaja bane. matinI jaDatA maTatA bAhya samasyAonA nirAkaraNa saraLa bane. grahaNazakti samajazakti vadhe. titikSA eTale sukhaduHkhathI aprabhAvita rahevAnI kSamatA, Tenzana, Diprezana jevI sthiti ubhI thavA na pAme. anuprekSA, tattvaciMtana jAmatuM jAya. citta tattvabhakti banatA cittadhArAnI caMcaLatA ane saMkaleza ochA thatA jAya. AvuM tattvavAsita citta sahaja rIte ekAgra rahI zake, dharma dhyAna sugama bane. A kAyotsarganA AnuSaMgika phaLa che. kAyotsarganuM pramukha phaLa Atmavizuddhi che. cittane kSobha pamADatI pratyeka pravRtti pachI kAyotsarga karavAnuM vidhAna zAstro kare che tenI pAchaLa mAtra karma nirjarA ja nahi paNa upayoganI vizuddhinA punaHsthApanano hetu paNa che. sAthe sAthe anubhUtino AsvAda ane AphlAda e sAdhakone bhItarathI bharI deto hoya che. zuddhopayogamAM vijAtIya tattvone cetanAmAMthI dUra karavAnI zakti che. upayogane rAgAdithI mukta rAkhavA mATe upayoga para ja upayoga rAkhavAno che. A ja kAyotsarga che. kAyotsargamAM zuddhopayoga, saMvara, guNi, bhAvanA, nirjarA sAmAyika che. jJAnayoga, dhyAnayoga, saMlInatA, kAyakaleza, pratikramaNa, bhedajJAna, cittazuddhi ane AtmAnubhUtimAM upakAraka evI aneka 165
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakriyA che. te sarvathA akriya avasthA sudhI pahoMcavA mATenI kriyA e ja kAyotsarga dhyAna ane kAyotsargano saMkSipta sAra mukti sudhI pahoMcADanAra A dhyAna ane kAyotsarganI bhUmikAno prAraMbha pU. AcAryazrIe sAdhanA tripadIthI karyo che. (1) zaraNa svIkAra (2) duSkatagaha (3) sukRta anumodanA. A sAdhanA tripadI bAdhakarUpa evA sAdhakanA ahaMkArane zithila karaze. guNa potAmAM doSa anyamAM jovAno ahaMkAra ulaTo banaze guNo anyamAM doSo potAmAM. ahIM zaraNAgatinuM baLa che. paramAtmAne zaraNe javuM, doSothI mukta thavuM guNono svIkAra thavo, kevo majAno mArga. ahaM vilayanI A dhArA para sAdhakane laI jAya che te dhyAna ane kAyotsarga. enuM rahasya evuM uMDu che ke tenI prAthamika bhUmikAmAM sAdhanA tripadI ApyA pachI have paMcAcAramayI sAdhanA samajAve che. temAM tapanI vizeSatA jaNAvatA kahe che ke "tapa eTale nija guNabhoga" atyaMtara tapane bAhyatapa puSTa kare che. atyaMtara tapanI tripadImAM traNa tattvo che. svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga. svAdhyAya potAno vAstavika paricaya Ape te svAdhyAya. capaTI sukha mATe valakhA mAratA mAnavIne svAdhyAya kahe che ke bhAI svAdhyAya AnaMdathI sabhara vyaktitva che. AvI AnaMdaghanatAnI dizAmAM Daga mAMDavA te dhyAna ane bahirbhAvane saMpUrNatayA dUra karI potAnI bhItara utarI javuM te kAyotsarga 2. prabhue ApelI sAdhanA paMcAcAramayI che, te jJAna darzana cAritra tapa ane vIryanA AcAro vaDe samRddha banelI che A bhAgavatI sAdhanA AtmacaraNa eja cAritra teja jJAna ane teja darzana. tapa ehi ja AtmA varate nijaguNa bhogare." navapada pUjA, upA. zrI yazovijayajI. myomAM aTavAyelo upayoga jJAtA bhaNI phaMTAya te jJAtAbhAva. yo, padArtho, vyaktio, jaNAya tyAre na harSa, na pIDA, mAtra 166
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANavAnuM, sAdhakanI sAvadhAnI ahIM jarUrI che. para tarapha javuM nathI, padArthono upayoga karavo paDe tyAre rati aratino bhAva na uThe. daSTAbhAva dhyAnanI eka avasthA che. 1. jJAtAbhAva pachI 2. daSTAbhAva pachI 3. cAritra. AtmabhAva tarapha laI jAya te cAritra. pariSahone sahevA te vyavahAra cAritra jenAthI dehAdhyAsa TaLe nijaguNamAM sthiratA te nizcaya cAritra. nirAsaktadazA nizcaya cAritra tarapha javA upayogI bane. 4. tapAcAra : tapa ehija AtmA varate nijaguNa bhogere. pa. vIrya : Atmazakti. azubha tarapha na vaLAya zubha tarapha vaLyA pachI zuddhatA pragaTavI te vIryAcAra. paMcAcAramayI A sAdhanA dhyAna ane kAyotsarganI sAdhanAnuM aMga che. munijanono prANa che. 3. pU. zrI cidAnaMdajI mahArAje "svarodaya jJAna'mAM cAra dhyAnamAM rUpaDdhyAnathI zarUAta karI che. (1) rUpastha (2) padastha (3) piMDastha (4) rUpAtIta. rUpaDdhyAna daSTAbhAvarUpa svaguNanI AMzika jhalaka svaguNamAM sthiratAne kahyuM che. sAdhaka krodhAdinI udayAnugata cetanAne jotAM darzana guNamAM lIna thaI gayo te kSaNo dekhA tarIke svabhAvAnugata banI rahe. padArtho ke vyaktione jUe tyAre rati arati na kare A rUpastha dhyAna che. jJAtAbhAva ke dRSTAbhAva Adi koI guNomAM sthira thavuM te rUpasthadhyAna. rUpastha dhyAnanuM svarUpa H rahata vikAra svarUpa nIhArI, tAkI saMgata manasAdhArI, nijaguNa aMza lahe jaba koya, prathamabheda tiNe avasara hoya. guNanA darzananI paLo te rUpasthadhyAna bane che. padasthadhyAna : daherAsaramAM dravyapUjA vidhi thaI pachI bhAvapUjA caityavaMdanA 167
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI, stavanA karI. amIyabharI mUrti racI re, upamA na ghaTe koya, zAMta sudhArasa jhIlatI re, nIrakhata tRpti na hoya. - pU. zrI AnaMdaghanajI. prabhunuM astittva pUrNa rasathI bhareluM che, te prazamarasa mArA bhaNI AvI rahyo che, tene jhIlIne te brahmarandramAMthI praveza pAmI rahyo che, pachI te dhIre dhIre pUrA astitvamAM vyApI gayo. sAdhaka ghare jaze to paNa tene prazamanI gherI asara raheze A che padasthasthAna. tIrthakta padavI paradhAna, guNa anaMtako jANI thAna. guNa vicAra nija guNa je lahe, dhyAna padastha suguru Ina kahe. - svarodayajJAna pU. cidAnaMdajI. tIrthaMkara pada zreSTha che. anaMta guNonuM sthAna che, te guNonuM pratibiMbana sAdhakanA hRdayamAM paDe che te padastha dhyAna che ema sadguru kahe che. piMDastha dhyAna : dhULanA DhephA jevI A kSaNabhaMgura kAyAmAM jyota jhaLahaLe che. caitanyatattvanA e prakAzamAM aMdhAru dUra thayuM. Atmatatvano ujAza barobara mANyo, ane bhItarI gharano bheda jaDayo. sadguru dvArA bhItarI gharamAM praveza thayo. sAdhakanA pakSe tIvra ahobhAva haze. te sadgurunA zaktipAtane jhIlaze. pravacana aMjana jo saru re, dekhe parama nidhAna hRdaya nayaNa nihAre jaga dhaNI, mahImA meru samAna. - zrI AnaMdaghanajI sAdhaka vibhAvathI zUnya thAya tyAre sadguru zaktipAta kare che. AMkha dvArA, bodha dvArA, sparzadvArA ema aneka prakAro che. bhedajJAna aMtaragata dhAre, svapara pariNati bhinna vicAre, sakti vicArI zAMtatA pAve, te piMDastha dhyAna wAve. - zrI cidAnaMdajI dehAdithI huM bhinna chuM bhedajJAna thavuM te pratItarUpa hoya. temAM 168
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ daMbha ke bhrama na hoya. parabhaNI jato hoya ane svabhAvanI dizAno bhrama thAya. tyAre sadguru ja bhrama bhAMge. sAdhaka sva tarapha gati kare, paramAM udAsInabhAva. Ama svanI ane paranI pariNati bhinna thayA pachI svanI anaMta zakti joIne citta zAMta baMne. AtmaguNanA sAkSAtkAra pachIno AnaMda asIma che. pachI paranI pIDAkAra duniyAmAM javAnuM kema thAya? A piMDastha dhyAna che. rUpastha dhyAnamAM nija guNanI AMzika sparzanA che. padastha dhyAnamAM prabhunA guNonuM pratibiMbana che. piMDa dhyAnamAM guNonI samRddhi soLe kaLAe khIlI uThe che. pariNAme rUpAtIta dhyAna pragaTe che. (5) dharmadhyAna zukladhyAna : viSaya kaSAya AdithI mana pAchuM pharyuM eTale Arta-raudra-dhyAnanI dizA ja baMdha thAya ane AtmaguNono rasasvAda arthAt upayoga AtmaguNa bhaNI jaze. dhyAtAnI dhyeya bhaNInI yAtrA te dharmadhyAnathI zukladhyAna bhaNInI yAtrA. dharmadhyAnanA cAra prakAra. (1) AjJAvicaya (2) apAya vicaya (3) vipAka vicaya (4) saMsthAna vicaya. (1) AjJA vicaya ? paramAtmAnI AjJA para anuprekSA (vicaya). AjJAdharmanI anubhUti anuprekSAne sapramANa banAvaze. samiti gutinI AMzika anubhUti thaI tenI anuprekSA sapramANa haze. (2) apAya vicaya : rAgadveSathI yukta vyaktitvane Aloka ane paralokamAM kevI pIDA upajaze enuM ciMtana karavuM (vicaya). (3) vipAka vicaya H karmanA baMdha udaya udIraNA ane sattA Adi vicArI te badhAthI para evI AtmasattAmAM lIna thavuM te vipAka vicaya. (4) saMsthAnA vicaya : dharmAstikAyAdi cha dravyo temanI AkRti saMsthAna lakSaNa AdinuM ciMtana karI cittane ekAgra karavuM te. bhinna bhinna prakAra chatAM maMjhila eka che te svaguNanuM dhArAmAM javuM te dharmadhyAnanA zikhare zukladhyAna e ja dhArAnuM vega pravahana che. 169
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha para ke Atmadravya para dRSTi-citta kendrita karI aMtaHstha banavAnuM che. kSamA, mRdutA, RjutA, nirlobhatA jevo guNonA AlaMbanone ghUMTIne sAdhaka zukladhyAna para caDhe che. (1) prathama prakAra : pRthakatva vitarka suvicAra. zrutanA avalaMbana sAthe ekAda padArtha ke Atmadravya para sAdhaka potAnuM dhyAna kendrita kare che. dravya eka ja paraMtu tenI bhinna bhinna paryAyo para upayoga jaze. ahIM hajI dhyAtA dhyAna ane dhyeyano bheda hovAthI pRthakapaNuM che, vitarka eTale zrutanuM avalaMbana. savicAra eTale saMkramaNazIlatA eka avasthAthI bIjI avasthAnuM dhyAna. zukaladhyAnano bIjo prakAra : ekatva vitarka avicAra, prathama prakAramAM paryAyanI bhinnatA hatI. ahIM ekaja paryAya para dhyAnanI sthiratA che. A dhyAnamAM upayogAMtara nathI. dhyAtA dhyeyamAM ekAgratA hovAthI ekatva thayela che. zrutanuM avalaMbana laI eka ja paryAyamAM uMDA utaravuM te zukladhyAnano bIjo prakAra che. zukladhyAnano trIjo prakAra : sUkSma kriyA anivartIi. prathama manoyogano sarvathA nirodha (manovyApAra), pachI vacanayogano sarvathA nirodha, tyArabAda kAyayogano aDadho nirodha thAya che. sUkSmakriyA hajI cAlu che. zukladhyAnano cotho prakAra : vyuparata kriyA apratipAtI. caudamA guNa sthAnake AtmA ayogI bane che. ahIM kAyAnI sUkSma kriyA paNa samApta thAya che. tethI te suparata kriyA kahevAya che. have AtmA zAzvata kALa sudhI ayogI avasthAmAM che. tethI te apratipAtI che. A dhyAnanuM tAtparya AtmA paribhramaNathI mukta thaI zAzvata svarUpAnaMdamAM samAdhistha thAya che. vizeSa abhyAsa mATe anya zAstrone jovA. prastuta graMthamAM suSummA, IgalA, piMgalA nADInuM rUpa, kuMDalinI, paccakrabheda, trikuTIbheda thAsonI layabadhdhatA jevA gahana viSayonuM saMkSipta rUpa darzAvyuM che te gurugame ArAdhavA jevuM che, abhyAsa karavAnI bhAvanAvALAe te graMthono abhyAsa karavo jarUrI che. 17)
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAna-mana-dhyAna-ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM aprANa vosirAmi. ahIM sthAna eTale kAyagupti (sthiratA) moNeNaM-vacanagupti, jhANeNe manogupti. traNe guti dvArA dehabhAvane vosirAvuM chuM. A graMthamAM kAyotsarga vidhi-zubhathI zuddha sudhInI yAtrA rUpe dhyAnamArganA eka aMgarUpe nirUpaNa karyuM che. kAyotsarga zarU karatA pahelA eka gahana vidhI darzAvI che. IriyAvahI sUtrathI. virAdhanAnA doSothI mukta thavAnuM che. tyArapachI tassa uttarI sUtramAM vizeSa zuddhi ane zalya doSa rahita thavAnuM darzAvyuM che. arihaMta ceIyANamAM zraddhA Adi vaDe cittane sthira thavAnuM che. eka navakAra jevA kAyotsarga pahelAM manAdi yogone paNa sthira karavAnA che virAdhanA jevA doSo TALavAnA che. manAdiyogomAM caMcaLatA AvI ke Asavano prAraMbha thaI gayo. Atmazakti yukta sAdhakaparabhAvamAM nahi jAya. AmravanA dvAra baMdha thaze, te tenI mahA phaLazruti che. anukULa mudrA dvArA kAyayoga sthira karI. vacanagupti mATe prAraMbhamAM jApa haze. pachI sAdhaka bhItaranI duniyAmAM sthira thaze. jApa khUba ghUMTAya pachI A sthiti Ave che. manosumi koIpaNa eka zubha AlaMbanamAM gADha rIte mana sAthe niSpakampa baneluM hoya. AlaMbanamAM lAgeluM mana e mananI ekAgratA, ane mananI niSpakampatA eTale svarUpa sthiti. (vizeSa vistAra mATe graMthamAMthI abhyAsa karavo.) Ama kAyotsarga sAkSIbhAvanI parAkASThA che. logassa jevA kAyotsargamAM citta sthira eTale AtmaguNamAM DubI javuM. svaguNanI dhArAmAM rahevAnuM sahaja thaze. A dhyAnanI sahaja avasthA che. dhyAna : ekAgracittatA ane svarUpa sthiti : cittanI ekAgratA te paNa dhyAna che. ane svaguNa sthiti paNa dhyAna che. beumAM AdhAratala nirvikalpatA che. sAdhaka paramAM kayA kArothI jAya che ! vikalponA dvArathI ja to. acchA to e dvAra ja baMdha karI devAya ne? dhyAna ane kAyotsargano pharaka. dhyAnamAM manoguptinI sAdhanA che. kAyotsargamAM triguptinI sAdhanA che. ekAgracittatA ane svarUpa. A dhyAnanA be sthityAntaro manogupti joDe saMbaMdhita che. 1 71
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ manogatinA be prakAro. zubha ane zuddharUpa. zubharUpa manoguti eTale eka zubhayogamAM tanmayatAthI joDAI javuM. zuddharUpa manoguptinA pravAhamAM sAdhaka manane pele pAra gayo hoya che. vikalponI pele pAra jyAM svarUpa sthiti che. zubhanI tIvratA azubhane pravezavA nahi de ane zuddha tarapha gati karAvaze. vikalpothI pAchaLa vaLavA, abhyAsa ane vairAgya joIze. vairAgya eTale paranI anAsthA, abhyAsa, japa, prabhu bhakti Adi. anAdinA abhyAsane toDavAno che. zubhane ghUMTIne zuddhamAM javAnuM che. dhyAna : svaguNa sthiti. A rasaprada saMkSipta noMdhathI sAdhako pU.zrIno samAgama karI vadhu abhyAsa karavA prerAze tevI zubha bhAvanA. savizeSa pUjyazrIe vizALa draSTiyukta sAdhanAnA sUtro jyAM jyAM joyA jANyA tyAMthI laIne, AtmasAta karIne AlekhyA che. jainadarzananI dhyAna vizeSatAomAM yogIonA anubhavanI mastI darzAvI che sAthe sAthe bauddha, jhena, kabIra, mIrAM evA ghaNAM saMta mahaMtonA anubhavane prastuta karyA che. Azaya ema jaNAya che ke jainadarzanane ApaNe sarvajJa praNita pUrNa mAnIe chIe. anya darzanamAM jo dhyAna jevI ArAdhanAnuM AvuM mahattva che, to jainadarzanamAM dhyAnanI kevI alaukitatA che te samajAya, to hAla je rAjamArga visarAvA lAgyo. che te utthAna pAme. ane pAtra jIvo jyAM tyAM bhUlA paDe tene badale yogya mArge dhyAna jevA ArAdhanane AtmasAt karI zake. keTalAMka udAharaNo : raziyAnA tiphalIsa zaheranA yogAcArya gurjiephe cunaMdA sAdhakavRMda pAse eka sAdhanA parathI chUTI svakendrita banAvI ghuMTAvI hatI. tenA pariNAmane jovA te sAdhakone kahevAmAM AvyuM ke tamArA sivAya A khaMDamAM rahetA bIjA sAdhakonI sUkSma noMdha paNa tamAre levI na joIe. lagabhaga trIseka sAdhakonI trIseka divasa A pramANe sAdhanAnI kasoTi karI. trIsa divasa sudhI tanne bAjumAM rahetA sAdhakano aNasAra cittamAM Avavo joIe nahiM. samaya pUro thatAM guru, ospenkI nAmanA sAdhakane laIne 172
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ bajAramAM gayA. AkhuM bajAra pharyA. ospenskIne e sarva vyartha lAgyuM badhuM badalAI gayeluM lAgyuM. kAraNake te badalAI gayo hato tenI cetanA parane choDIne svatarapha vaLI hatI. eTale paulika dazyo nirarthaka jaNAyA. gurue kahyuM bajAra vigere e ja che paNa tArI jovAnI dRSTi badalAI che. A hatI sAdhanA. svAdhyAya * potAno vAstavika paricaya Ape te svAdhyAya. capaTI sukha mATe valakhA mAratA mAnavIne jyAre AnaMdathI sabhara vyaktitva svAdhyAya dvArA AtmasAta thAya tyAre tene lAge ke 'huM ja AnaMdaghana'. AnaMdaghanatAnI dizAmAM Daga mAMDavA te durbAna ane bahirbhAvathI saMpUrNa dUra rahI potAnI bhItara utarI javuM te dhyAna. logassa jevuM sUtra bolIne tame A prayoga karI svAnubhUtimAM jaI zako. guru IzAro Apaze. IzAro pakaDAya aMtarayAtrA zarU thaI. eka sAdhaka sadguru caraNamAM jhUkyo, gurudeva prabhudarzana karAvo. gurue kahyuM 'upara jo' beja zabdo. ziSya paNa jAgRta hato. teNe sadgurunI AMkhamAM joyuM ane tene, prabhudarzana maLI gayuM. ziSya arpaNatAthI bharelo hato. mIrAMe gAyuM che 'baDe ghara tArI lAgI, mArI mananI uNArata bhAgI' kAyAnA gharane mUkI AtamanA ghara sudhI javuM che. ravi sAheba kahe che 'gharameM ghara dikhalAI diye vo sadguru hamAra' kAyAnA gharamAM guNonuM ghara batalAve te ja sadguru. sthUlibhadrane sadgurue zaktipAta karI svarUpa sAthe joDI dIdhA. aMte sthUlibhadra kozAne tyAM cAturmAsa gALI pavitratAne akhaMDapaNe jALavI pAchA pharyA gurue kahyuM duSkara, duSkara. gurunA evA zaktipAtane jhIlavA pUrI arpaNatA joIe. jhena kathA che ke ziSye sadgurunA zravaNa karelA upadezanuM traNaso pAnAnuM pustaka caraNomAM mUkayuM. guru hasyA kahe mAro upadeza to traNa zabdano hato. To be silence - bhItara jAva tenA traNaso pAnA bharyAM ? A pramANe guragamadvArA aMtarmukhatAnA ke dhyAnanA gUDha rahasya samajAya che. 173
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI yazovijyaupAdhyAyajI kRta "jJAnasAra'mAMthI udbhUta dhyAna aSTaka : zloka 233 (1) artha : je dhyAna karanAra, dhyAna karavA yogya ane dhyAna A traNa ekapaNAne prApta thayela che, jenuM citta anya sthaLe nathI evA te munine duHkha hotuM nathI. zloka 234 (2) artha : dhyAna karanAra aMtarAtmA che, dhyAna karavA yogya paramAtmA che ane dhyAna ekAgratAnI buddhi che. A traNenI ekatA te samApatti che. zloka 235 (3) artha : maNinI jema kSINavRttivALA zuddha aMtarAtmAmAM dhyAnathI paramAtmAnuM pratibiMba hoya-paDe tene samApatti kahI che. zloka 236 (4) artha : . je samApattithI puNya prakRtirUpa tIrthakara nAmakarmanA baMdhathI phaLanI prApti thAya. tIrthakarapaNAnA abhimukhapaNAthI anukrame Atmika saMpattirUpa phaLa thAya. zloka 230 (5) artha : A pramANe dhyAnanA phaLathI vaza sthAnaka Adi tapa paNa yogya che. kaSTarUpa mAtra tapa abhavyone paNa saMsAramAM durlabha nathI. zloka ra38 (2) artha : je jitendriya che, dharyasahita che, atyaMta zAMta che, jeno AtmA capaLatArahita che, je sukhakArI Asane rahela che, jeNe nAsikAnA agra bhAga upara locana sthApyAM che te yogavALo che. zloka 239 (7) artha : dhyeya cittanI sthiratArUpa dhAraNAnI dhArA vaDe, vegathI, jeNe bAhya Indriyone anusaranArI mananI vRtti rokI che. je prasanna cittavALA che che, pramAdarahita che. jeo jJAnAnandarUpa AsvAda lenArA che. 174
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka 240 (8) artha : je aMtaramAM ja vipakSarahita cakravartIpaNuM vistAranA dhyAnavaMtanI devasahita manuSyalokamAM paNa kharekhara upamA nathI. loka lAkamAM 5 zrImad rAjacaMdrajI praNIta vacanAmRta graMthamAMthI udbhUta dhyAnanuM bodhamaya svarUpa dhyAnanA ghaNA ghaNA prakAra che. e sarvamAM zreSTha evuM to AtmA jemAM mukhyapaNe varte che te dhyAna kahevAya che. ane e ja AtmadhyAnanI prApti, ghaNuM karIne AtmajJAnanI prApti vinA thatI nathI. evuM je AtmajJAna te yathArtha bodhanI prApti sivAya utpanna thatuM nathI. e yathArtha bodhanI prApti ghaNuM karIne, krame karIne ghaNA jIvone thAya che. ane teno mukhya mArga te bodhasvarUpa evA jJAnIpuruSano Azraya ke saMga ane tene viSe bahumAna prema e che. jJAnI puruSano tevo tevo saMga jIvane anaMtakALamAM ghaNI vAra thaI gayo che tathApi A puruSa jJAnI che, mATe have teno Azraya grahaNa karavo e ja kartavya che ema jIvane AvyuM nathI, ane te ja kAraNa jIvane paribhramaNanuM thavuM che, ema amane daDha karIne lAge che. (patrAMka 416) cittanI jo sthiratA thaI hoya to tevA samaya paratve puruSonA guNonuM ciMtana, temanAM vacanonuM manana, temanA cAritranuM kathana, kIrtana ane pratyeka ceSTAnAM pharI pharI nididhyAsana, ema thaI zakatuM hoya to manano niMgraha thaI zake kharo; ane mana jItavAnI kharekharI kasoTI e che. ema thavAthI dhyAna zuM che e samajAze. paNa udAsInabhAve citta-sthiratA samaya paratve tenI khUbI mAlUma paDe. (patrAMka ra95) utkRSTamAM utkRSTa vrata, utkRSTamAM utkRSTa tapa, utkRSTamAM utkRSTa niyama, utkRSTamAM utkRSTa labdhi, utkRSTamAM utkRSTa aizvarya e jemAM saheje samAya che evA nirapekSa aviSama upayogane namaskAra. e ja dhyAna. (patrAMka 735) 175
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmAne dhyAvavAthI paramAtmA thavAya che, paNa te dhyAna, AtmA puruSanA caraNakamaLanI vinayopAsanA vinA prApta karI zakato nathI e nigraMtha bhagavAnanuM sarvotkRSTa vacanAmRta che. A kALamAM zukaladhyAnanI mukhyatAno anubhava bhAratamAM asaMbhavita che. te dhyAnanI parokSa kathArUpa amRtatAno rasa keTalAka puruSo prApta karI zake che; paNa mokSanA mArganI anukULatA dhorIvATe prathama dharmadhyAnathI che. A kALamAM rUpAtIta sudhI dharmadhyAnathI prApti keTalAka sapuruSone svabhAve, keTalAkane sadgururUpa nirUpama nimittathI ane keTalAkane satsaMgAdi laI aneka sAdhanothI thaI zake che. paNa tevA puruSo-nigraMthamatanAlAkhomAM paNa koIka ja nIkaLI zake che. ghaNe bhAge te puruSo tyAgI thaI ekAMta bhUmikAmAM vAsa kare che, keTalAka bAhya atyAgane lIdhe saMsAramAM rahyA chatAM saMsArIpaNuM ja darzAve che. pahelA puruSanuM mukhyotkRSTa ane bIjAnuM gauNotkRSTa jJAna prAye karIne gaNI zakAya. cothe guNasthAnake Avelo puruSa pAtratA pAmyo gaNI zakAya, tyAM dharmadhyAnanI gauNatA che. pAMcame madhyama gauNatA che. chaTTe mukhyatA paNa madhyama che. sAtame mukhyatA che. ApaNe gRhavAsamAM sAmAnya vidhie pAMcame utkRSTa to AvI zakIe. A sivAya bhAvanI apekSA te ora ja che. ! e dharmadhyAnamAM cAra bhAvanAthI bhUSita thavuM saMbhave che : (1) maitrI-sarva jagatanA jIva bhaNI nirvera buddhi. (ra) pramoda-aMzamAtra paNa koIno guNa nIrakhIne romAMcita ullAsavAM. (3) karuNA-jagatajIvanAM duHkha dekhIne anukaMpita thavuM. (4) mAdhyastha ke upekSA-zuddha samadaSTinA baLavIryane yogya thavuM. cAra tenAM AlaMbana che, cAra tenI ruci che. cAra tenA pAyA che. ema aneka bhede vaheMcAyeluM dharmadhyAna che. je prakAre atre kahevAmAM AvyuM hatuM, te prakArathI paNa sugama evuM dhyAnanuM svarUpa ahIM lakhyuM che. 1. nirmaLa evA koI padArthane viSe dRSTinuM sthApana karavAno abhyAsa karIne prathama tene acapaLa sthitimAM ANavI. 176
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. evuM keTaluMka acaLapaNuM prApta thayA pachI jamaNA cakSune viSe sUrya ane DAbA cakSune viSe caMdra sthita che, evI bhAvanA karavI. 3. e bhAvanA jyAM sudhI te padArthanA AkArAdinAM darzanane Ape nahIM tyAM sudhI surdaDha karavI. 4. tevI sudRDhatA thayA pachI caMdrane jamaNA cakSune viSe ane sUryane vAma cakSune viSe sthApana karavA. 5. e bhAvanA jyAM sudhI te padArthanAM AkArAdi darzanane Ape nahIM tyAM sudhI surdaDha karavI. A je darzana kahyuM che, te bhAsyamAnadarzana samajavuM. 6. e be prakAranI UlaTasUlaTa bhAvanA siddha thaye bhrakuTInA madhyabhAgane viSe te bannenuM ciMtana karavuM. 7. prathama te ciMtana dRSTi ughADI rAkhI karavuM. 8. ghaNA prakAre te ciMtana dRDha thayA pachI dRSTi baMdha rAkhavI. te padArthanA darzananI bhAvanA karavI. 9. te bhAvanAthI darzana sudRDha thayA pachI te baMne padArtho anukrame hRdayane viSe eka aSTadalakamaLanuM ciMtana karI sthApita karavA. 10. hRdayane viSe evuM eka aSTadalakamaLa mAnavAmAM AvyuM che, tathApi te vimukha mukhe rahyuM che ema mAnavAmAM AvyuM che, jethI sanmukha mukhe tene ciMtavavuM arthAt sUlaTuM ciMtavavuM. 11. te aSTadaLakamaLane viSe prathama caMdranA tejane sthApana karavuM, pachI sUryanA tejane sthApana karavuM ane pachI akhaMDa divyAkAraevI agninI jyotinuM sthApana karavuM. 12. te bhAva daDha thaye pUrNa che jenuM jJAna, darzana ane AtmacAritra evA zrI vItarAgadeva tenI pratimA mahAtejomaya svarUpe tene viSe ciMtavavI. 13. te parama divya pratimA nahIM bALa, yuvA ane vRddha ciMtavavI. evA divyasvarUpe 14. saMpUrNa jJAnadarzana utpanna thavAthI svarUpasamAdhine viSe zrI vItarAgadeva atra che, ema bhAvavuM. 177
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. svarUpasamAdhine viSe sthita evA te vItarAga AtmAnA svarUpamAM tadAkAra ja che ema bhAvavuM. 16. temanAM mUrtasthAnane viSethI te vakhate kArano dhvani thayA ja kare che ema mAnavuM. 17. te bhAvanAo dRDha thaye te kAra sarva prakAranAM vaktavya jJAnane upadeze che, ema bhAvavuM. 18. je prakAranA samArge karI vItarAgadeva vItarAga niSpannatAne pAmyA evuM jJAna te upadezanuM rahasya che ema ciMtavatAM ciMtavatAM te jJAna te zuM ? ema bhAvavuM. 19. te bhAvanA dRDha thayA pachI temaNe je dravyAdi padArtho kahyA che tenuM bhAvana karI AtmAne svasvarUpamAM ciMtavavo, sarvAMga ciMtavavo. (patrAMka 416) zrI vijayakesarasUrijIkRta 'dhyAnadIpikA'mAMthI uddhRta jainadarzanamAM nirdiSTa dhyAnayoga dhyAna e mana dvArA thatuM ciMtana che. bAhyAMtara nimittonA saMyoge vAsanArUpe rahelAM saMskAro jAgrata thaI jAya che. manuSya tevA vicAromAM lIna thaI ghasaDAI jAya che ane tene te te prakAranuM dhyAna thAya che. cAra prakAranAM dhyAna zAstrakAra bhagavaMtoe varNavyAM che. pahelA be prakAra bAdhaka hovAthI choDavAlAyaka che. chellA be prakAra mokSamArgamAM sahAyaka hovAthI ruci karavA yogya, abhyAsavA yogya ane AtmasAt karavA yogya che. A cAra prakAra nIce pramANe che : 1. ArtadhyAna 2. raudradhyAna 3. dharmadhyAna 4. zukladhyAna ArtadhyAna cAra prakAra aniSTasaMyoga : manane na game tevI vastunA saMyogathI duHkhano anubhava thavo, potAne na game tevA manuSyano saMbaMdha thavo, na 178 1.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra. 3. 4. 1. ra. 3. tenAthI duHkhano anubhava thavo. aniSTa saMyoga ArtadhyAna. ISTaviyoga : potAne priya vastuno viyoga thavAthI duHkhanI lAgaNI thavI. sukhanAM sAdhano cAlyAM javAthI zoka ke moha utpanna thavAthI jIva rAta divasa te padArthanuM ciMtana kare che. manamAM AvuM ciMtana thavuM te ISTaviyoga ArtadhyAna che. rogArta-dhyAna : rogano mane svapna viSe paNa samAgama na thAo e pramANenI ciMtA. deha uparanuM mamatva e moTAmAM moTI ciMtA che. deha hovAthI roga utpanna thavAno saMbhava che. roga thaye tenI ciMtAmAM ja ekAkAra thavuM te rogArta dhyAna che. bhogArTa-niyANA ArtadhyAna H rAjyAdinI prApti, svAmitva, puNyAdi karI phaLanI AkAMkSA, pUjA-satkAranI yAcanA vage2e niyANAthI utpanna thanAruM ArtadhyAna manuSyone duHkharUpI dAvAnaLa che. te bhogArta ArtadhyAna che. A ArtadhyAna tiryaMca gatinuM kAraNa che. raudradhyAna cAra prakAra A durdhyAnane jaNAvavAno hetu tenAthI mukta thavAno che. hiMsA raudradhyAna : potAnA hAthe ke anyanI pAse jIvonA samudAyane pIDA karavI, nAza karavo, tema karIne harSa pAmavo te hiMsAnubaMdhI karma che. bIjAnA jIva levAthI ke herAna karavAthI jyAM sudhI jIva pAcho na haThe tyAM sudhI sukhI thavAnI IcchA zA mATe rAkhavI ? - raudradhyAnavALo jIva nirdaya svabhAvano, krodhAdi prakRtino, madathI uddhata, pApabuddhivALo, kuzIla ane nAstika hoya che ane A durguNo vaDe raudradhyAnanI utpatti kare che. : asatyAnaMda raudradhyAna H IMdriyonA viSayo ane mananI tRpti karavA asatya vacano bolI, kAvAdAvA karI anya jIvono nAza karavo, temAM AnaMda mANavo te asatyAnaMda raudradhyAna che. cauryAnaMda raudradhyAna H anyanuM paDAvI levAnI vRttithI corI karavA mATe anya jIvano ghAta karavAnuM ciMtana te cauryAnaMda raudradhyAna che. 179
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAnaH ghaNo AraMbha parigraha meLavIne, yuddha khelIne jIvone ghAta karIne, tenA rakSaNArthe thatuM ciMtana te saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna che. A pramANe koI paNa prakAranI hiMsA karavI, karAvavI ke anumodanA ApavI, te te viSayonuM ciMtana karavuM te raudradhyAna che. te narakagatinuM kAraNa che. ArtadhyAna ane raudradhyAna nimittothI dUra thavA uttama nimittarUpa sadguru, satsaMganuM sevana karavuM ane dharmadhyAnanuM ArAdhana karavuM. dharmadhyAna pahelAMnI bhUmikA | dharmadhyAnanuM ArAdhana karatAM pahelAM mananI jaDa bhUmine saMvedanazIla karavA anityAdi bAra bhAvanA, maitrI Adi cAra bhAvanA, jJAnAdi cAra bhAvanAono abhyAsa karI tenI anuprekSA karavI. ciMtana, manana, nididhyAsana karavuM. vaLI AtmA che, nitya che, karmano kartA che, karmano bhoktA che, mokSa che, mokSano upAya che, A cha padanuM vyavasthita ciMtana karavuM. te pachI dharmadhyAnanA prakAramAM praveza karavAthI Atmonnati thAya che. samyakatvavAna, samyagdarzI, zrutajJAnanA upayogavALo, majabUta dehadhArI, dhIrajavAna, cha jIvanI ahiMsA pALanAra, satyavacanI, brahmacArI, niHsaMga parigraha rahita, mamatva rahita, zuddha manavALo dhyAna karavA mATe adhikArI che. AvA guNonA aMzo hoya to dhyAna vaDe te guNo saMpUrNatA pAme ane jIvanuM svarUpa pragaTa thAya. dhyAna-ArAdhana karanArane aSTAMgayoga sahakArI che. tenA kramathI AtmA sthira ane tvarita gatie vikAsa karI zake che. manaHzuddhi vagara dharmadhyAna sAdhya nathI, manaHzuddhi mATe aSTAMgayoga uttama che. aSTAMgayogano abhyAsa sadguru samIpe karavAthI AtmA nirmaLa thAya che. dharmadhyAna ane zukaladhyAna te rAjayoga che. rAjamArga kAMTAkAMkarA vagarano hoya che. khADATekarA rahita hoya che; tema dharmadhyAna tathA 180
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukaladhyAna zarIre kaSTa ke duHkha vinA sAdhI zakAya che. kevaLa mananI nirmaLatA karavAthI A mArga saraLa bane che. A uttama dhyAnamAM hRdayane parama Adra banAvI Atmika premathI joDavuM. sarva jIvone AtmasvarUpe anubhavavA. vizuddha mana dvArA ja nirvANa sAdhI zakAya che. dharmadhyAna vaDe manane keLavavuM paDe che. savicAro ane saMkalpo dvArA manane keLavavAnuM che. A kALe pUrvadhara ke kevaLInA virahamAM zukladhyAna agamya che tema kahyuM che. te bhale agamya hoya paraMtu umedavArI (bhAvanA) karavAmAM nirAza na thavuM. zukladhyAnanI umedavArI karatAM dharmadhyAnanI prApti jarUra thaze. te paNa AnaMdadAyaka ja che. mATe yathAzakti prayatnavAna thavuM. AlaMbana vaDe dhyAnano abhyAsa karanAra tanmayapaNAne pAmIne potAnA AtmAne sarvapaNAne pAmelo pragaTapaNe anubhave che. je sarvajJa bhagavAna che te huM nizcayathI chuM. AvI tanmayatA prApta thayelo sarvajJa manAya che. jamInamAM jevuM bIja vAvyuM hoya che, tevuM vRkSa phAle che. tema Atmazakti potAnI pAse che. vAraMvAra AtmA te ja huM chuM, temAM tanmaya thavAthI sarvajJapaNuM pragaTa thAya che. ahoniza tevI bhAvanA karavI. je je bhAvanAne AtmA sAthe joDavAmAM Ave tenI sAthe sphaTika maNinI jema AtmA tanmayatA pAme che. nizcayanayanA abhiprAye AtmA lepAyelo nathI, "huM jJAnI chuM, zuddha chuM'' e bhAvanA bhAvavAthI zuddha thAya che ane vyavahAranayanI apekSAe "huM lepAyelo chuM" ema jANI malinatA dUra karavI. halakI bhAvanA sevavI ja nahIM. AtmAnuM sAmarthya anaMta che. tenI zakti dhyAnathI pragaTa thAya che. dharmadhyAnanuM svarUpa pratizyAma zAsmodhi yogASTAMgAni ciMtayet duSTAnuSThAnato bhagno manaHzuddhi muni duHkhadAyI anuSThAnathI virAma pAmI mananI zuddhi karavAne mATe munie samabhAvanA sAgaramAM praveza karIne yoganA ATha aMgano 181
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAra karavo. uttama dhyAnamAM manaHzuddhinI pUrNa jarUra che, mana zuddha thayA vinA dhyAna thaI zakatuM nathI. athavA manaHzuddhi karavA mATe dhyAnanI jarUra che. mana zuddha hoya to dhyAna thAya ane dhyAna hoya to manaHzuddhi thAya. A pramANe banne anyonya kAraNa che. ArtadhyAna-raudradhyAnathI pAchA haThavA samabhAvamAM praveza karavo paDaze. te vinA capaLa mana sthiratA pAmatuM nathI. zrImAna yazovijyajI prakAze che ke, vikalpo e ja viSaya che, tenAthI pAchA vaLI AtmAnA zuddha svabhAvanuM AlaMbana karavuM. jJAnanI AvI mahAna paripAka dazA te samabhAva che. dharmadhyAnanAM cAra AlaMbana dharmadhyAnano adhikArI prAye muni che. sAdhaka te mArge yathAzakti jaI zake. (1) vAcanA-ziSyAdine bhaNAvavA. (2) pRcchanA-zaMkAdinuM nivAraNa karavuM. (3) parAvartanA-vAraMvAra sUtrAdi jovA. (4) anuprekSA-ciMtana-bhAvanA karavI. A cAra manane sthira karavAnA dharmadhyAnanA AlaMbana che, svAdhyAyarUpa che. viSama-UMcAM, nIcAM, duHkhe caDavuM-UtaravuM thAya tevAM sthAnomAM majabUta AlaMbana (doraDuM) rAkhavAthI vinA kaleze pahoMcI zakAya che tema manuSya sUtrAdinAM vAcanAdithI dharmadhyAnamAM jaI zake che. zarUAtamAM uttama AlaMbananI jarUra rahe che. anukrame vinA AlaMbane AtmasvarUpamAM praveza karI zakAya che. dharmadhyAnanA cAra bheda vastuno svabhAva te dharma che. AtmA padArtha che, teno svabhAva te Atmadharma kahevAya che. tenI vicAraNA-dhyAna te dharmadhyAna che. AtmasvarUpamAM pravezavA je vicAro, nirNayo karavA, tenA saMskAra pADavA te dharmadhyAna che. 182
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ te vicAra ane saMskAranA abhyAsa mATe cAra bheda che : (1) AjJAvicaya : AjJAnuM ciMtana. jaina siddhAMtamAM prasiddha vastu tattva che teno sarvajJanI AjJAnusAra vicAra karavo. vastunA svarUpano anekAMta zailIthI vicAra karavo. jema ke AtmA dravyathI nitya che, pariNAmathI anitya che. AtmabodhanA svarUpamAM vighnabhUta hoya teno nizcaya karavo te sarvajJanI AjJA che. AtmA-cetana ane jaDa ema be mukhya tattva che. temAM jaDa niHsAra che. temAM Asakti nA karavI, AtmasvarUpamAM ekarasa thavuM, te sarvajJanI AjJA che. A pramANe vicAradhArAmAM tallIna rahevuM te prathama prakAranuM dharmadhyAna che. (ra) apAyavicaya : kaSTonuM ciMtana. rAgadveSAdi kaSAya ane AsavanI kriyAmAM vartatA jIvone saMsAramAM duHkha prApta thAya che, teno vicAra karavo. krodhAdi kaSAyo mahAdu:khanA kAraNabhUta che. krodha prItino nAza kare che, mAna vinayano nAza kare che, mAyA maitrIno nAza kare che, lobha sarva guNono nAza kare che. mithyAtva-ajJAna, avirati-asaMyama, azuddha yoga, duHkhanA kAraNarUpa che. ItyAdi vividha prakAre rAgAdi kriyAmAM pravRtti karanAra jIvone AvI paDatAM saMkaTono vicAra karavo te apAyavicaya-kaSTavicaya dharmadhyAna che. (3) vipAkavicaya : karmanA pariNAmanA vicAra. zubhAzubha karmabaMdha vaDe jIvo karmanA phaLane bhogave che teno vicAra karavo. jIvanA sArA-khoTA adhyavasAyavRtti-anusAra karmano sAro khoTo baMdha thAya che. mana vacana kAyAnA yoganI pravRtti ane krodhAdi kaSAyonuM mizraNa thavAthI zubhAzubha karmabaMdhana thAya che. karmabaMdhananA aneka prakAra che, tenA phaLanA udayano pratikSaNe vicAra karavo tene vipAka-karmaphaLa-vicaya kahe che. 183
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) lokasaMsthAnavicaya : sRSTinuM svarUpaciMtana. anaMta AkAza jenI sarva bAjue AvI raheluM che te loka che. sarvajJadeve te lokane potAnA jJAnamAM "nitya che tema joyelo che. A loka, sthiti utpatti ane vinAza pAmanArA caitanya ane jaDa padArthothI bharelo che. te anAdi siddha che. te lokamAM traNe jagata rahelAM che. vinA prayojane IcchA vinA paNa utpanna thatA vikArone haThAvavA mATe A lokanA svarUpano vicAra karavAno che. vicAra e vikAranuM auSadha che. te vicAra nirmaLa hovA joIe. manane samatola rAkhe tevA vicAro joIe. A lokamAM eka paNa padArtha manane AkarSaNa karI zake tevo nathI tevo nirNaya te dhyAnane upayogI che. dharmadhyAnanA cAra bheda (1) piMDastha (2) padastha (3) rUpastha ane (4) rUpAtIta. dhyAtA - dhyAna karanAra dhyeya - dhyAna karavA lAyaka avalaMbana dhyAna - dhyAtAne dhyeya sAthe joDanAra, dhyAtA taraphathI thatI sajAtIya pravAhavALI akhaMDa kriyA. AlaMbanarUpa dhyeya che temAM aMtaradRSTi karI, bIjuM kaMI ciMtana na karatAM satata te vicAranI eka vRttino akhaMDa pravAha. piMDastha, padastha, rUpa0, rUpAtIta-A cAra dhyAna karavA lAyaka AlaMbana-dhyeya che. (1) piMDa eTale deha, temAM stha-eTale rahenAra AtmA, tenuM dhyAna karavuM te piMDastha dhyAna che. vaLI zarIranA amuka amuka bhAgomAM judI judI mAnasika kalpanA karI manane te te AkAre jAgRtipUrvaka pariNamAvavuM, athavA Atmaupayogane tevA AkAre pariNAvavo. vikAra rahita, rAgAdibhAva rahita Atmaupayogane sthira karavo. (mana ekadama sthira na thAya mATe zarIranA avayavo para upayoga sthira karI pagathI mAthA sudhI pheravavo. zarIra vipazyanA) rUpAtIta dhyAnamAM jatAM pahelAM sthUla kriyA karavI jarUrI che. te 184
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe sauprathama najIka zarIra che tethI zarIranI kriyAone nirvikArapaNe jovI. pariNAmane pheravavAM. (2) padastha-dhyAna : pavitra maMtronuM athavA AgamanA padonuM, je buddhimAno vaDe niraMtara dhyAna karAya che tene vidvAno padastha dhyAna kahe che. vaLI maMtronuM tathA parameSThI ItyAdi padanA samUhanuM ciMtana karavuM. pada eTale adhikAra. arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane muni e pAMca pada te padavIdharonuM dhyAna karavuM te padastha sthAna che. temanAM nAmanuM smaraNa, nAmasUcaka akSaranuM smaraNa vagere padastha dhyAna che. vadhu mArgadarzana mATe graMthano abhyAsa karavo. (3) rUpastha-dhyAna : | sarva atizayothI yukta kevaLajJAnanA sUryasvarUpa rAgadveSa-mohanA vikAro vaDe nahi kalaMkti evA zAMta zobhanIya vagere sarva lakSaNothI yukta arihaMtanA rUpanuM AlaMbana-dhyAna te rUpastha-dhyAna che. - vidyamAna tIrthaMkaranA abhAve temanA svarUpanI kalpanA na thaI zake to temanI pratimAnuM dhyAna karavuM. pratimA sAme khullI dRSTithI joyA karavuM. temanA svarUpa sAthe ekAkAra thavuM ane tema thatAM potAnA zuddha svarUpamAM praveza karavo. AlaMbana sAdhanarUpa che. (4) rUpAtIta-dhyAna : lokanA agra bhAga upara rahelo amUrti, kleza rahita, cidAnaMdamaya siddha ane anaMta AnaMdane prApta thayelA paramAtmAnuM smaraNa karavuM te rUpAtIta dhyAna che. A dhyAna vaDe AtmajJAna utpanna thAya che. janmamaraNano kSaya thAya che. siddhanA svarUpanI kalpanA karI temAM potAnA aMtaHkaraNane sthApavuM. vadhAre vakhata pariNamI rahevuM ane bIjA koI AkAre mana pariNAmAMtara na pAme tevI sthitine dhyAna kahe che. rUpI padArtha karatAM rUpAtIta dhyAna kaThina che. rUpI padArthanI niraMtara Teva paDayA pachI mana bIjAmAM pariNAma na pAme tenI sAvadhAnI rAkhavI. rUpa vinAnA jJAnAnaMda svarUpa vagere guNonuM aMtaHkaraNamAM sthApana 185
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavuM, mAnasika vicAra karI manane temAM joDI devuM. te te pachI manane nirvicAra, nirvikAra karavuM te rUpAtIta dhyAna che. pUrNa zuddha svarUpa vinA jemane bIjuM koI AlaMbana nathI tevA yogI siddhasvarUpamAM lIna thAya che. dhyAtA-dhyAnano laya thaI dhyeyanI sAthe ekabhAvane pAme che. aMtamAM potAne paramAtmArUpe anubhave che. prAraMbhamAM apUrva AnaMda anubhavAya che. vaLI vikSepo Ave che. jema jema AtmadhyAnanuM baLa vadhatuM jAya tema tema vikSepo ghaTatA jAya che. vAraMvAra AtmadhyAna, AtmajJAna-vicArano prayatna karavo. A rUpAtIta dhyAnamAMthI UThayA pachI paNa anitya-azaraNa Adi bhAvanAono vicAra karavo. jethI aMtaHkaraNa bIje kheMcAI na jAya. A bhAvanAo chUTelA dhyAnanA pravAhane joDelo rAkhe che. AvA dharmadhyAnanI sthiti 48 miniTa aMtargata pramANa rahe che, kAraNa ke temAM kSAyopathamika bhAva hoya che. dharmadhyAna karavAthI zubha AsvarUpa puNya baMdhAya che, AvatAM karma rokAya che, pUrvakarmano nAza thaI nirjarA thAya che. dharmadhyAnamAM sthira na rahevAya tyAre mahApuruSonA guNo gAvA, bhakti karavI, dAna-zIla-tapa-bhAvanA jevAM kartavyo karavAM. dharmadhyAnInuM e lakSaNa che. rUpAtIta dharmadhyAnamAM zukaladhyAnano AMzika anubhava thAya che. A uparAMta maitrI, pramoda karuNA, madhyastha Adi bhAvanA, tathA vairAgya, jJAna, darzana, tapa Adi bhAvanA ciMtavavI. * dharmadhyAnano upasaMhAra A prakAre cAra prakAranA dhyAnarUpa amRtamAM magna thayeluM muninuM mana jagatanAM tatvono sAkSAtkAra karI AtmAnI zuddhi kare che. dhyAna karyA pachI je muni vividha prakAranI anityAdi bhAvanAnuM niraMtara ciMtavana-vicAraNA kare che te mahAdhyAnI che. anuprekSA e dhyAna pachInI uttama vicAraNA che. upasarga AvyuM je dhyAnathI calAyamAna na thAya, IdriyanA 186
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayono, kAmano nirodha kare tene dhyAnI kahyo che. vRkSanI chAyA kacarAthI lepAtI nathI tema yogI karmathI lepAto nathI. mATe dareka kriyA anAsaktabhAve karavI. paMcaparameSThInI bhakti karavI, guNagAna gAvAM. dhyAnano upAsaka jJAna-saMpanna, vairAgyavAna, manane rokanAra, sthira cittavALo maMdakaSAyI ane apramAdI hovo joIe. zukaladhyAna zukala eTale atyaMta zuddha, nirmaLa, AlaMbana rahita thaI, tanmayapaNe zuddha AtmasvarUpano vicAra thAya te zukladhyAna che. tenA cAra prakAra zAstramAM kahyA che. (1) pRthakatva savitarka savicAra (2) ekatva vitarka avicAra (3) sUkSmakriyA pratipAti (4) vyacchinnakriyA apratipAti. (A badhAya prakAro mAtra zreNimAM ArUDha thayelA zuddhopayogI munine prApta thatA hovAthI, teno atre vistAra karela nathI.) munizrI amarendravijyajIkRta 'AtmajJAna ane sAdhanApatha'mAMthI uddhRta dhyAnasAdhanAnI vivadhi zreNio anubhava-sAdhanAnuM aMtima caraNa keTalAMka AdhyAtmika vartuLo 'anubhava'nI prAptine AtmavikAsanI carama avasthA mAnI le che ane te avasthAmAM jo sthiti thaI hoya to e vartuLo ene jIvanamukti samaje che. jaina siddhAMta anusAra, kSAyika samyaktvayukta cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhInI e dazA hoI zake. jyAre jIvanamukti mATe to rAga-dveSano pUrNa kSaya-vItarAgatA 187
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ apekSita che; ne e dazA to TheTha teramA guNasthAnake Ave che. kSAyika samyagdarzananI prApti thatAM sAdhakanI jJAnadhArA zuddha vahe che. caitanya sAthenuM tenuM anusaMdhAna akhaMDa bane che, aMtarathI nirAsakta rahI te sarva pravRtti karI zake che. kiMtu jaina sAdhanA praNAli anusAra sAdhanAnuM te aMtima caraNa nathI. AvI vyakti aMtaramAM Asaktirahita hovA chatAM tenuM bAhyAcaraNa pUrvasaMskAra ke cAritra mohanIyAdi karmanA AvaraNanA kAraNe ghaNI vAra Asakta vyaktinA AcaraNa jevuM rahe che. arthAtu aMtara anAsakta hovA chattAM tenI pravRttimAM-yogadhArAmAM thoDI ghaNI azuddhi ane caMcaLatA rahe che. te dUra karavA dezavirati ke sarvaviratinI tapa-tyAgamaya sAdhanA pUrNayogezvara zrI jinezvaradevoe cIMdhI che, e sAdhanA dvArA yoga pravRttinI ane jJAnanI baMne dhArAne pUrNa zuddha karavI e jaina sAdhanAnuM lakSa rahyuM che. mAtra eka vAranA kSaNika aparokSa darzanathI jIvanamukta thaI javAtuM nathI e vAta yogadarzananA praNetA maharSi pataMjalie paNa karI che. yogasUtra'nA vivecanakAroe vAtane spaSTa karI che. sAdhakane jyAre sAkSAtkAra thAya ke dazyathI citta juduM che ane cittathI puruSa arthAt pote judo che, tyAre bhayazokAdinI nivRtti thAya che. te sAdhaka kaivalyane abhimukha thAya che, paNa te ja kSaNe tene kevalyanI upalabdhi thaI jatI nathI; e vivekasAkSAtkAramAM vacce vacce pUrvasaMskAravat vRttionuM vyasthAnaskuraNa thAya che. te saMskArono, abhyAsathI samULago nAza thAya che tyAre vRttio huratI nathI. tethI utpanna mAtra vivekasAkSAtkAravALA yogIe paNa vyutthAna saMskArono nAza karavA mATe prayatna karavo jarUrI che. samyagdarzanano AdhAra anubhava : tattvAIzraddhAnuM samyagdarzanam Agama uparAMta yukti dvArA prApta thayela bauddhika staranI tattvapratIti ane zraddhAno ahIM samAveza thAya che, paraMtu zraddhA ane pratIti pUratAM nathI. te thayA pachI AtmA ane dehanA bhedanI anubhUti thatAM "samyagadarzana thayuM gaNAya. te pahelAM samyaka zraddhA hoya che, teno AdhAra Apavacana ane bauddhika 188
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratIti che. samyagdarzanano AdhAra anubhUti, Agamana ane anubhava A traNanA sumeLathI vizuddha tattvaprApti thAya che. Aptavacana uparanA vizvAsathI ane tarka dvArA maLeluM AtmA ane paranA bhedanuM jJAna game teTaluM UMDuM hoya toya te bauddhika staranuM hovAthI, te e bhedanI dRDha pratIti janmAvI zakatuM nathI ke jethI nibiDa rAgadveSanI graMthi bhedAI jAya. eTale ja sva-paranA bhedano sAkSAtkAra karAvatA anubhavane samyagdarzananuM prathama sthAna kahyuM. AtmA ane kAyAnA bhedano sAkSAtkAra te samyagdarzana. sva-paranA bhedanI svAnubhUti dehAtmabuddhirUpa rAgadveSanI jaDane ja ukheDI pheMkI de che, tethI tenI sAthe mohanuM AkhuMya viSavRkSa tUTIne Dhagalo thaI nIce paDe che ane kramazaH te karamAI sukAIne naSTa thaI jAya che. AthI anubhava arthAt pAramArthika samyagdarzananI prApti pachI janmamaraNanI paraMparA aniyaMt kALa sudhI nabhI zakatI nathI. arthAt bhavabhramaNanI sImA aMkAI jAya che. Atmavizuddhi sAthe jene nisbata nathI evI koI zaktio ke sAdhanApraNAlio aMge kutUhala rAkhyA vinA AtmArthI vyaktie AtmasAdhanAmAM ja rata rahevuM zreyaskara che. sAco AtmArthI siddhionI prApti mATe sabhAna prayatna karato nathI. svarUpAnusaMdhAna vinA kevaLa bAhyakriyAo vaDe sadhAyelI cittanI ekAgratA ThagArI nIvaDe che. dhyAnAbhyAsanuM pradhAna prayojana e che ke, cittane anekamAMthI ekamAM lAvIne pachI ekamAMthI AtmAmAM lIna karavuM. svarUpa sAthe cittanuM anusaMdhAna karyA vinA cittamAM paDelA tRSNA, rAga, dveSa ane moha-avidyAnA saMskAronI jaDa ukheDI zakAtI nathI. mATe sau prathama AtmajJAnane pragaTa karavA prabaLa puruSArtha karavo. 189
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Do. zrI sonejIkRta "sAdhanA-sopAna'mAMthI saMkalana dhyAna-sAdhakanI pAtratA satsaMga, svAdhyAya, guNajijJAsA ane prabhubhakti jeNe potAnAM jIvananI dainikacaryAmAM utAravAno mahAna puruSArtha Adaryo che te sAdhakane viSe AtmavicAra karavAnI sAcI pAtratA pragaTa thAya che. AtmavicAra kahetAM ciMtana, manana, nididhyAsana, bhAvanA, dhyAna, smaraNa, anuprekSaNa, suvicAra, dhAraNA, bhedajJAnano abhyAsa vagere zabdo paramAtmatatvanA anusaMdhAnanI prakriyAono vatteoche aMze nirdeza kare che. dhyeyanuM spaSTa parijJAna dhyAnanI pUrvabhUmikA ApaNA aMtaHkaraNanI aMdara jo ApaNe paramAtmAnuM darzana karavuM hoya to ApaNuM aMtaHkaraNa ApaNe svaccha ane sthira banAvavuM joIe. sthiratA prApta karavAno eka upAya te saddhodha dvArA karelo paramAtmatattvanA svarUpano nirNaya che te vAta trikALa satya che. dhyAnAbhyAsa zAMta sthaLe, sthira sukhAsane jApa dhvani, zvAsocchavAsa, paramAtmA-sadgurunI mUrti ItyAdi avalaMbano dvArA dhyAna thaI zake. jyAre dhyAna daramyAna sAdhAraNa rIte saMkalpa-vikalpa maMdatAne pAme che tyAre sAmAnya zAMtino anubhava thAya che. e pramANenI sthiti thayA pachI jo 20 thI 30 miniTa dhyAna rahe to eka prakAranA khAsa sthira zAMtidAyaka vAtAvaraNanA paTTAmAM jANe ke ApaNuM AkhuM zarIra nibaddha thayuM hoya tevo anubhava thAya che. jo A sthitine thoDI vadhu miniTo sudhI jALavI zakAya to sthULa vRttinuM utthAna thatuM aTakI jAya che. cidAnaMdanI moja sthiratAnA pramANamAM cAra-cha ke dasa sekaMDa sudhI pragaTe che, te pachI tenI asara thoDI miniTo athavA kalAko sudhI rahyA kare che, je atizaya citta-prasannatAne Ape che ane sAdhakane ullasita vIryathI dhyAnanI ArAdhanAmAM AgaLa vadhavA prere che. 190
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiratAnA AvA anubhava pachI judA judA anubhava thAya che. vIjaLInA karanTa jevo pravAha zarIramAM anubhavAya che. romAMcano anubhava, zarIranuM upara UThavuM, zvAsanI gatimAM maMdatA, khAsa prakAranuM AnaMdadAyaka vAtAvaraNa, hoTha, dADhI, gAla, nAkanA nIcenA bhAgane AvarIne pragaTa thatuM jaNAya che. dhyAnamAMthI UThayA pachI paNa AnaMdano saMcAra thoDo samaya rahyA kare che. A pramANe jyAre sAdhanAno samaya vRddhigata thAya che ane jAme che tyAre koI eka mahAbhAgyavAna samaye dhyAnAvasthAmAM ISTadeva, zrI guru maMtra sAdhanA vagere sarva vastuo AtmajAgrata dazAmAM vismRti pAme che; ane tyAre je rahI jAya che te akhaMDa cinmAtra, parama zAMta, sarvoparI, nirvikalpa, sahaja jJAnAnaMdasvarUpa svAnubhava che, je ApaNuM mULasvarUpa che. dhyAnanuM phaLa : dhyAna e sarvottama tapa che. tenuM tatkALa phaLa cittaprasannatA AtmazAMti ane anubhavarasano AsvAda che. sAcA dhyAnathI vikAronuM jora nAza pAme che, karmabaMdha tUTe che. sarva AtmasAdhanAnuM phaLa samAdhi che. samAdhinI prApti dhyAnathI thAya che. mATe dareka sAdhake niyamathI, thoDoka paNa dhyAnano abhyAsa avazya karavo joIe. satsaMga, sanzAstra ane sadAcAra e traNenuM yathAyogya avalaMbana levAthI dhyAnamAM siddhinI prApti jaldIthI ane sahelAIthI thAya che e vAta anubhavasiddha che. (DaoN. zrI sonejIkRta "sAdhanasAthInA prakaraNa 2pamAMthI) prAcIna digaMbara pUrvAcAryono dhyAnasAdhanA viSayaka uttama bodha dhyAnanuM svarUpa : AcAryazrI kahe che ke, tuM svAnubhavarUpa nizcayamokSamArgamAM sthira thA, tenuM manana kara, tenuM ja dhyAna kara ane temAM ja ramaNatA kara. potAnA AtmAne choDIne anya dravyanuM ciMtana karavuM nahi. - zrI samayasAra 410, 411, 412 191
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArarUpI agnithI utpanna thayelA saMtApane zAMta karavAne dhIra ane vIra puruSo mATe dhyAnarUpI sarovaramAM snAna karavuM te uttama che. dharmadhyAnano dhyAtA samyakajJAna ane vairAgyasahita hoya che. Idriyo ane manane vaza karavAvALo hoya che. tenA vicAromAM sthiratA che. te dhyAtA, mokSano abhilASI, puruSArthI tathA prazAMta hoya che. - zrI jJAnArNava va-3/rapa-27 he Atmana ! tuM tArA AtmArthano ja Azraya kara. moharUpI vanano tyAga karI, bhedavijJAnane grahaNa kara. vairAgyanuM sevana kara. nizcayarUpathI zarIra ane AtmAnA bhedasvarUpanI bhAvanA kara. A prakAre dharmadhyAnarUpI amRtanA samudranI madhyamAM avagAhana karI, UMDo UtarI anaMta sukha tathA pUrNa muktinA darzana kara. - zrI jJAnArNava va-2/4ra krodhAdi bhAvono nigraha, mana ane Idriyono vijaya, ahiMsAdi vratonuM dhAraNa ane lokasaMgano tyAga-A cAra dhyAnanI siddhi mATenI uttama sAmagrI che. - zrI tattvAnuzAsana/7pa uttama dhyAtAnuM svarUpa : je sAdhu yamaniyamamAM tatpara che, je AMtara ane bAhya baMne prakAre zAMta che, mamatA rahita che, vaLI samatA bhAvane prApta che, sarva jIvo pratye dayAvAna che, zAstrakathana anusAra mitAhArI che, nidrApramAdathI pote svAdhIna che, AtmasvabhAvathI paricita che, te ja dhyAnanA sAmarthya vaDe sarva duHkhono nAza kare che. jeNe sarva zAstronuM rahasya jANyuM che, je sarva prakAranAM pApothI rahita che, AtmakalyANamAM rata che, jeNe sarva IdriyonA viSayonuM zamana karyuM che, jenI vANI sva-para kalyANakArI che, je sarva saMkalpothI rahita che, evo virakta sAdhu zAzvata sukhane avazya prApta kare che. - AtmAnuzAsana, rarapa-226 dhyAnanI vidhi ane tenuM svarUpa : huM koI paNa padArthono nathI, koI para padArtho mArA nathI. huM 192
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka jJAnamaya chuM, ema je dhyAtA dhyAna kare che, te AtmadhyAnI che. kharekhara, huM parabhAvathI rahita zuddha svarUpI chuM. nizcayathI jJAnadarzanamaya chuM. atIndriya svabhAvavALo eka mahAna padArtha chuM ane parAvalaMbana rahita chuM. AvI AtmabhAvanA karavAthI svAnubhava Upaje che. - zrI pravacanasAra/191-192 je moharUpI maLano nAza karIne Indriya-viSayothI virakta thaIne, manano saMyama karIne potAnA nijasvabhAvamAM uttama prakAre sthira thAya che, te AtmadhyAnI bane che. - zrI pravacanasAra, 196 jenuM citta viSayothI virakta che. jenuM samyakatva zuddha che, cAritra daDha che ane je AtmAne dhyAve che te avazya nirvANane prApta kare che. - zrI mokSapAhuDa, 6/70 svAdhyAya karatAM karatAM dhyAna avasthAmAM praveza karavo, athavA dhyAnamAM mana sthira na rahe tyAre svAdhyAya karavo. Ama dhyAna ane svAdhyAyanA abhyAsathI paramAtmAnuM svarUpa prakAzita thAya che. - tattvAnuzAsana, 81 daDha cittathI cAritranuM pAlana karanAra mokSArthI mahAtmAoe evA siddhAMtanuM sevana karavuM ke huM sadA, zuddha caitanya jyoti svarUpa chuM. rAgAdi bhAvonuM utpanna thavuM te mAruM svarUpa nathI, te sarve paradravyo che. - zrI samayasAra kaLaza, 185 huM mamatvane parivaNuM ane nirmamatvamAM sthira rahuM chuM, AtmA mAruM AlaMbana che ane bAkInuM sarva huM tajuM chuM. - zrI niyamasAra, 99 sau bhUtamAM samatA mane, ke sAtha vera mane nahi, AzA kharekhara choDIne, prApti karuM chuM samAdhinI. - zrI niyamasAra. 104 vadhAre zuM kahevuM ! nirdoSa dhyAnanI siddhine mATe ke vicAravAna sAdhaka mATe karmajanita rAgAdinA bhAvathI rahita eka samatAbhAvane aMgIkAra sevavo ucita che. - pavanaMdipaMcaviMzati-sambodhacaMdrodaya adhikAra, 41 193
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ he Atmana ! tuM caitanyasvarUpa zuddhAtmAnuM pratikSaNa smaraNa kara, jenA vaDe zIgha karmakSaya thAya che. - tattvajJAnataraMgiNI, 13/ra jo koI mahAtmA bhayAnaka saMsArarUpI mahAna samudrathI nIkaLavA cAhe che teNe karmarUpI Idhanono nAza karavA potAnA zuddha AtmAnuM dhyAna karavuM te cAritra che. mithyAdarzana, ajJAna, puNya ke pApa e saghaLAM mana, vacana, kAyAthI tyajIne yogI yogamAM sthira rahe, maunavratanI sAthe AtmAnuM dhyAna dhare. - mokSapAhuDa, 26-28 zAstrAbhyAsathI, gurugame ke sAdharmInA saMsargathI AtmajJAnanI prApti karavI, ane teno ja sahAro laI dhyAna karavuM ane anya saMgatino tyAga karavo. - tattvajJAnataraMgiNI, 10-15 dhyAna : samatAnuM mAhAbhya ane phaLa rahI dhyAnamAM tallIna, choDe sAdhu doSa samastane te kAraNe basa dhyAna sau aticAranuM pratikramaNa che. 93 Atma svarUpa avalaMbanArA bhAvathI sau bhAvane, tyAgI zake che jIva, tethI dhyAna te sarvasva che. 119 - niyamasAra, 93-119 A jagatanI ko vastumAM to svArtha che nahi muja jarI, vaLI jagatanI para vastuono, svArtha mujamAM che nahi; A tattvane samajI bhalA, tuM moha parano choDa, zubha mokSanAM phaLa cAkhavA, nija AtmamAM sthira tuM thaje. - zrI amitagati sAmAyikapATha, 24 jevI rIte ratnomAM hIrA mukhya che, sugaMdhI padArthomAM gosara caMdana mukhya che, maNiomAM vaiDUryamaNi mukhya che, tema sAdhunAM sarvavratatapomAM AtmadhyAna mukhya che. (1894) jema prabaLa pavananI bAdhA rokavAne aneka gharonI madhyamAM AveluM 194
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbhagRha samartha che, tema kaSAyarUpI prabaLatAnI bAdhA dUra karavAne dhyAnarUpI garbhagRha samartha che, jema garamInA duHkhane dUra karavA chAyA zAMtikArI che tema kaSAyarUpI agnine nAza karavA AtmadhyAnanI chAyA hitakArI che. (1895-96) kaSAyarUpI dAhane zAMta karavA AtmAnuM dhyAna uttama sarovara che, tathA kaSAyarUpI zItane dUra karavA mATe AtmAnuM dhyAna agni samAna upakArI che. (1897) jevI rIte parAjyanA bhayathI baLavAna vAhana para ArUDha rAjA, prajAnI rakSA kare che tema kaSAyarUpI parAjyanA bhayathI samatAbhAvarUpI vAhana para ArUDha thaIne AtmadhyAnarUpI rAjA rakSA kare che. (1899) jema kSudhAnI vedanA annathI zAMta thAya che tema viSayonI AkAMkSArUpI vedanA AtmadhyAna vaDe zAMta thAya che. tRSAne jema zItaLa jaLa zAMta kare che tema viSaya-tRSNAne AtmadhyAna zAMta kare che. - zrI bhagavatI ArAdhanA, 1894 thI 1900 je padArthano buddhimAM nirNaya thaI zake che te padArthamAM jIvane zraddhA thAya che, tathA je padArthamAM zraddhA thAya che temAM citta laya thAya che. zraddhA ja dhyAnanuM bIja che. zrI samAdhizataka, 95 je mahAtmA samabhAvanI bhAvanA kare che, tenI tRSNAo zIghra nAza thAya che, ajJAna kSaNabharamAM dUra thAya che, caMcaLa cittarUpI sarpa nAza pAme che. zrI jJAnArNava, 11-24 sarvajJoe samatAbhAvane ja uttama dhyAna kahyuM che, tene pragaTa thavA mATe ja sarva zAstrono vistAra che. - zrI jJAnArNava, 13-24 195 -
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad haribhadrasUrIzvarajIviracitA yogadRSTisamuccayamAMthI uddhata yogasAdhanA viSayaka koTho koSTaka yogadRSTi yogaaMga doSatyAga guNaprApti bodhanI upamA guNasthAna 1. mitrA yama kheda adveSa tRNaagnikaNa mithyAtva 2. tArA niyama udvega jijJAsA gomayaagnikaNa mithyAtva 3. balA Asana kSepa zuzruSA kASTaagnikaNa mithyAtva 4. dIprA prANAyAma utthAna zravaNa dIpaprabhA mithyAtva 5. sthirA pratyAhAra bhrAMti bodha ratnaprabhA samyakatva 6. kAMtA dhAraNA anyamud mImAMsA tArAprabhA samyakatva 7. prabhA dhyAna ga (roga) pratipati sUryaprabhA samyakatva 8. parA samAdhi AsaMga pravRtti caMdraprabhA samyaktva sUripUraMdara zrIharibhadrasUrijIe te kALe jyAre yogamArga bhUlAvA mAMDayo hato tyAre khUba vizadatA ane adbhata rahasyone kholIne yogamArgane vividha graMtho dvArA pragaTa karyo che tenA viSayano mAtra A utAro che. abhyAsa rasika jIvone ArAdhanA mATe preraka che. ATha yogadaSTi, ATha yogaaMga, ATha doSatyAga ne ATha guNaprAptino anukrame paraspara saMbaMdha che. pahelI dRSTimAM paheluM yogaaMga, pahelA cittadoSano tyAga, pahelA guNanI prApti hoya che. ema yAvatu AThenuM samajavuM. Ama A cobhaMgI ghaTe che. cAra dRSTi sudhI mithyAtva hovA chatAM ahIM yama Adi, yoganA aMgarUpa che tethI tene "yoga" kahyA che je aMtamAM sAdhakane mokSa mArgamAM joDI Ape che. vizeSa abhyAsa graMtha dvArA karavo. 196
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoga vize maharSi pataMjali yoga eTale cittavRttino nirodha athavA cittavRttinA saMskAranI zeSa avasthA. yoganA ATha aMgo : yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi-A ATha yoganAM aMga che. (1) yama : ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e pAMca yama che. A pAMceyamAM ahiMsA mukhya che. ahiMsAnA avirodhathI ja anya cAranuM anuSThAna karavAnuM che. ahiMsAne virodhIne bIjA cAranuM anuSThAna karavAmAM Ave to te niSphaLa che. bAkI cAranuM anuSThAna paNa agatyanuM che. jema jema brAhmaNa (sAdhaka) nAnAvidha vratonuM grahaNa kare che tema tema hiMsAnAM kAraNothI nivRtta thato ahiMsAne nirmaLa kare che. (a) ahiMsA : yoganA aMgabhUta evI ahiMsAnuM svarUpa A pramANe che. Azramavihita nityakarmanA avirodha karIne sarva kALe, sarva avasthAmAM tathA sarva dezamAM sarva prANIne mana, vANI ane kAyAe karIne duHkhanI utpatti na karavI. yogasAdhake nityakarma avazya karavAnAM che. kriyAmAtrathI zudrajaMtuno nAza thAya che, athavA temane pIDA thAya che. te prakAranI pIDA anicchAe thatI hovAthI, te hiMsAnI nivRtti arthe prAyazcita karavuM. bhUmikA pramANe kriyA yojavI. yogImAM ahiMsAnI sthiratA hovAthI tenI pAse hiMstra bhAvanAvALAM prANIo paNa vairano tyAga kare che. (ba) satya ? asatyathI nivRtti rAkhavI. je vAta khoTI hoya tathApi jo vaktA sAcI mAnI anyane pratipAdana kare to temAM tene ajJAnanimittaka pApa lAge che. vaLI viparita arthano bodha karavo te satyarUpa nathI. je vAkyathI sAMbhaLanAranuM ke lokanuM vAstavika hita thatuM na hoya te vAkyano prayoga satyarUpa nathI. satyanI sthiratA thavAthI yogIne vacanasiddhi thAya che. arthAt tenA vacanamAM evI amogha zakti Ave che ke dhArelo saMkalpa siddha thAya che. 197
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ka) asteya : deha, mana tathA vANI vaDe anyanAM dravyamAM aspRha thaIne rahevuM te ja tattvadarzI RSioe asteya gaNyuM che. asteyanI pratiSThA thavAthI sarva dizAmAM rahelAM ratnAdi dravyo yogInI sattA nIce Ave che, prApta thAya che. (Da) brahmacarya : zAstramAM kahelA ATha aMgavALA maithunanA tyAgarUpa upasthaMdriyano saMyama. strIviSayanuM athavA tatsaMbaMdhI vAtonuM smaraNa, kathana, rahasyabhAvo, rAgapUrvaka avalokana, rahasyabhASaNa, saMkalpa, adhyavasAya ane saMbhoganI niSpati e ATha aMgovALuM maithuna che. tenAthI rahita thavuM te brahmacarya che. (dakSasaMhitA) brahmacaryathI yogIpuruSanA vIryanI rakSA thAya che. te yogIe yogayuktipUrvaka brahmacaryane siddha karyuM hoya che, tethI vRddhi pAmatuM vIrya vikArI thatuM nathI. brahmacArInuM mana adhika baLayukta hoya che. jJAnazakti ane kriyAzaktirUpa baLa atizayapaNe vadhe che. (I) aparigraha : viSayonA arjana, rakSaNa, kSayAdi thatAM doSonA vicArathI thato, dehayAtrAnA nirvAhathI atirikta bhogasAdhanono zAstravidhi pramANe asvIkAra karavo te aparigraha che. bhogasAdhanamAtrano mamatvabuddhithI svIkAra na karavo te aparigraha che. aparigrahasthitivALAne janmanA prakArano sAkSAtkAra thAya che. ''huM hato'' evI jijJAsAthI pUrvajanmano hastakamalavat bodha yogIne thAya che. have "huM koNa thavAno chuM'' vagere jijJAsAthI vartamAna ane bhaviSyanA janmano sAkSAtkAra thAya che. (ra) niyama : zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna ema pAMca niyama che. te, janmanA hetubhUta kAmyakarmathI nivRtti pamADI mokSanA heturUpa niSkAmakarma viSe prere che. (a) zauca : zauca eTale zuddhi. A zuddhimAM sthULa zarIranI zuddhi ane manaHzuddhi ema baMne prakAranI zuddhino samAveza thAya che. zarIrazuddhi snAna ane sAttvika AhArathI karavI. manaHzuddhi karavA mATe mada, mAna, asUyA, rAga, dveSa vagerene dUra karavAM. maitrI ane karUNA jevAM anuSThAna karavAM. zarIranA bAhya zaucathI potAnA zarIramAM azucipaNAno doSa 198
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyakSa thAya che, tethI dehAdhyAsa ghaTe che, anya zarIrothI yogI dUra rahe che. zarIra azucimaya che tevo daDha nizcaya thAya che. maitrI, karuNA AdinA vAraMvAranA anuSThAnathI rAgAdi doSo dUra thAya che. rajasu, taman, nyUnatA thavAthI aMtaHkaraNamAM raheluM sattva prabaLa thAya che. tethI prasannatA ane saumanasya rahe che. citta ekAgra thAya che tethI mananI zuddhi thAya che. Ama manano nirodha thavAthI Indriyajaya thAya che, te citta sUkSma vastune grahaNa karavA samartha thAya che ane tethI AtmAno sAkSAtkAra karavA yogI samartha bane che. (ba) saMtoSaH atiAvazyaka evA je prANayAtrAne nibhAvanAra padArtho, sivAyanA anya padArtho meLavavAnI aspRhA eTale saMtoSa. saMtoSathI atyuttama sukhano lAbha thAya che. saMtoSano artha tRSNAno kSaya che. yogInA aMtaHkaraNamAM rajatama atinirbaLa thaI jAya che arthAt tamoguNa, rajoguNa dagdhabIjavatuM thAya che. pariNAme cittano svabhAvasiddha sattvaguNa nirbodha AvirbhAvane pAme che. tethI zAMti, sukha prApta thAya che. brahmAno AnaMda che teTalo AnaMda jJAnavAna akAma puruSano che. (ka) tapa : kSudhA-pipAsA, zIta-uSNa ItyAdi DhaMDhone sahana karavAno abhyAsa te tapa che. kASThamauna eTale cihna vaDe potAno abhiprAya darzAvavo nahi, ane AkAra mauna eTale bolavuM nahi te. A uparAMta ghaNA prakAre tapa kahevAya che. tapanI pratiSThAthI azuddhino kSaya thAya che. rajasU-tamasuM guNarUpa adharmano kSaya thAya che tethI zarIra saMbaMdhI aNimA - mahimA (anukrame zarIrane sUkSma ke moTuM karavuM) IndriyonI siddhi, jema ke dUrazravaNa vagere prApta thAya che. (Da) svAdhyAyaH vedAdhyayana (zAstrAdhyayana), ISTamaMtrano jApa, svAdhyAyane sAdhanAra vANIne tathA manane niyamitarUpe sthApe che, tathA maMtranA adhiSThAtA IzvaranuM anusaMdhAna kare che tethI IzvaranA anugraha dvArA sahajamAM tattvajJAna thAya che. uparAMta sarvadevo, RSio ane siddho yogIne AdhIna rahe che. A siddhinI khAtarI svAnubhavathI thAya che. (I) IzvarapraNidhAna : sAdhaka niraMtara ISTarUpe IzvaratattvanuM anusaMdhAna kare che. pote kartutvathI rahita che tevI bhAvanA kare che. sarva karmone paramaguru paramAtmA viSe arpaNa kare che. phaLanI IcchA rahita niSkAmapaNe, dharma samajIne karmo kare che. 199
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogIne Izvara-anugrahathI samAdhinI siddhi thAya che. tethI yogI zravaNa-manana kALe, sarva dhyeya-padArthane yathArtha rIte jANe che. te pachI IzvarAnugrahathI sAkSAtkAra thAya tyAre te yathArtha svarUpe te vastune viSaya kare che. tethI IzvarapraNidhAna ke anugraha vairAgya dvArA, saMprajJAta samAdhinI siddhino hetu che. te pachI asaMprajJAta siddhi parAvairAgya dvArA thAya che. anya yogAMgonI rUDe prakAre siddhi IzvarapraNidhAnathI thAya che. paramArthathI, prANavAna yathArtha uccAraNa sahita, tenA vAcyArtha rUpa IzvaranuM ciMtana te IzvarapraNidhAna. tenA sevanathI samAdhi ane tenA phaLarUpa mokSaprApti thAya che. vyAdhinA aMtarAyano abhAva tathA cetanAno sAkSAtkAra thAya che. (3) Asana : thairyane-nizcalatAne saMpAdana karanAra ane avayavone vyathA na karanAra je Asana hoya te yoganA aMgarUpa che. Asano ghaNA prakAranAM che. temAM mukhya cAra che : (1) siddhAsana (2) padmAsana (3) svastikAsana (4) bhadrAsana. - sadgurunI AjJAnusAra Asano grahaNa karavAM. dehanA ativyApAra thayA pachI Asanasthiti TakatI nathI. mATe tevA prayatnone zithila karavA cittane anaMtanuM dhyAna dharavAmAM lagADavuM, jethI abhyAse, dhyAtA dhyeyarUpa thAya. Asanajaya thavAthI sAdhakane kSudhA-pipAsA jevAM dravyo bAdha karatAM nathI. (4) prANAyAma : Asanasiddhi pachI zvAsa-prazvAsanI gatine rodhavI te prANAyAma che. prANa = zvAsocchavAsa + AyAma = rodha. Asanasiddhi pachI prANAyAmathI mAMDI sarva sAdhanonuM anuSThAna karavAnuM che. yama-niyamanuM pUrvajanmamAM anuSThAna karyuM hoya to te saheje thAya che. prANAyAma ghaNA prakAranA che. zvAsa-prazvAsano rodha ke abhAva te prANAyAma che. tethI e lakSaNa recaka, pUraka ane kuMbhaka e traNeyamAM anugata thayeluM hovuM joIe. aMdaranA vAyune bahAra kADhavo te 'recaka' che. bahAranA vAyune nAsikA dvArA aMtaHpraveza karAvI rodhavo te 'pUraka' che. vAyune jyAMno tyAM rodhavo te 'kuMbhaka' che. (zarIranA avayavo sthira rAkhavA). prANAyAma karanAre azanayoga AhAra sAttvika rAkhavo, 200
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAna pavitra rAkhavuM, vAtAvaraNa zAMta rAkhavuM ane zrI sadgurunA Azraye prANAyAma karavA. prANAyAmathI jJAnanA ane yoganA pratibaMdhakarUpa kleza ane pAparUpa maLano nAza thAya che. prANanA nirodhathI kuMDalinI zaktinuM pAlana thAya che. anAhatanAda vagere bIjI zaktio jAgrata thAya che. prANano vilaya thAya che tyAM manano vilaya thAya che ane manano vilaya thAya che tyAM prANano vilaya thAya che. (5) pratyAhAra : cittanA viSayarUpa je zabdAdi padArtho tenA viyoge dhyAna samaye IndriyonI je sthiti, te pratyAhAra che. vairAgyanA baLathI citta viSayo viSe dhAvana (doDAdoDa) na kare tathA thaiyAkAra pariNAmane pAmavA jAya tyAre Indriyo paNa cittane anusare. cittanirodha samaye Idriyo bahirgAmI na thatAM pote paNa nirodhAbhimukha thaI rahe tevo siddha thayelo Indriyono dharma te pratyAhAra kahevAya che. jema eka bhramara eka viSaya pratye AkarSAya tyAre bIjI madhumakSikAonI tadanusAra pravRtti thAya che, tema cittane anukULa Indriyo thAya te pratyAhAra che. pratyAhAranI siddhithI Indriyono parama jaya thAya che. cittanI ekAgratA thavA mAtrathI koI paNa anya prayatna vinA je IndriyonI niruddha thaI javAnI yogyatA te ja Indriyono parama jaya che. te pratyAhAranI siddhi che. A prakArano Indriyajya yogamAM atyaMta Avazyaka che. - yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra e pAMca bahiraMgo che, tethI maMdAdhikArI mATe avazya apekSita che. uttara traNa aMgo aMtaraMga che. (uttama) adhikArI mATe sAdhAraNa hovAthI tathA yogamAM zraddhAtizaya utpanna karanArA tathA aneka siddhio pragaTa karanArA che. (6) dhAraNA : je sthAne dhyeyanuM ciMtana karavAnuM che te dhyAnanA AdhArarUpa viSayamAM cittane sthApana karavuM te dhAraNA che. bAhya ane AtyaMtara padArtho viSe cittane sthira karI dhAraNa karavuM te dhAraNA che. bAhya padArtho te sUrya, caMdra, vidyuta, maNi, zukrano tAro, deva, saguNa IzvaranuM rUpa, sadguru vagere che. AtyaMtara pradezamAM pRthvI Adi pAMca, saptacakro, 201
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRdayapa, zarIranAM nAsikA vagere vividha sthAnonuM grahaNa karavAmAM Ave che. A aMge yogIzvara sadagurunI niSThAmAM abhyAsa karavo. sAdhake prathama bAhya viSayo ane krame krame AvyaMtara viSaya levA. dhAraNAno prayoga roja e ja vakhata saLaMga ATha ghaTikA karavo. AthI viSayanI siddhi alpakALamAM thAya che. adhikArI pramANe nyUnAdhika samaya rAkhavo. dhAraNAnI siddhimAM lobhAIne svata: praveza karavo nahi, temAM mahAhAni thavA saMbhave che. (0) dhyAna : dhAraNAnA dezamAM dhyeya viSayaka pratyayanI je ekatAnatA te dhyAna che. dhyeya vastune AlaMbana karanAra je vRtti tenI ekAgratA prAthamika sarva yogIone dhAraNAnA dezamAM thAya che. AthI dhyAnanuM svarUpa e thayuM ke dhyeya vastumAM je aMtarAya sahita ekAkAravRttino pravAha thavo te dhyAnapravAha satata dhArArUpa hoto nathI, paNa maLe vicchedavAno hoya che. te dUra thatAM avicchinna (aMtarAya rahita) pravAha satarUpe cAlyA kare che tyAre te samAdhi kahevAya che. dhyAna aneka prakAranAM che. temAM paramAtmA viSayaka saguNa ane nirguNa dhyAna zreSTha che. (8) samAdhi : dhyAnanA atizayane samAdhi kahI che. dhyAnamAM huM amuka dhyeyanuM ciMtana karuM chuM e prakAranI vRtti hoya che, tema ja aMtarAyasahita vRttino pravAha dhyeya prati cAle che. jyAre abhyAsa karIne dhyeyAkAra vRttino pravAha akhaMDita thAya che tyAre tene samAdhi kahe che. dhyAnanA abhyAsathI mana vaDe siddha thatuM dhyeyathI dhyAnanA bhedarUpa kalpanAthI rahita je dhyeya vastunuM grahaNa, te samAdhi kahevAya che. jyAre Idriyo ane mana banne samAnagatika thAya che ane jyAre buddhi gatirUpa ceSTAthI rahita thAya che, jyAre dhyeya svarUpano nirmAsa (vRttirahisvata) thAya che ane vAsanAno nAza thAya che tyAre je avasthA hoya che te samAdhi che. dhyAnamAM dhyeyanuM ane vRttinuM pRthak bhAna hoya che athavA dhyAnamAM theyAkAra vRttino pravAhavicchinna hoya che, samAdhimAM akhaMDita hoya che. A graMthamAM yoganI ane yoga dvArA dhyAnanI mukhyatA hovAthI doSatyAga ItyAdinuM varNana ApyuM nathI. 202
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi jainadarzananA kevaLajJAna ane muktinA svarUpanI jema A pUrNadazA nathI. yogamArganI dRSTie samAdhine AkharI svarUpa ApyuM che. dhyAnamArgamAM yoganI samaja upayogI hovAthI atre prastuta karI che. baMne mArganuM dhyeya ekaja che. vaLI dhyAnanA vividha prakAro ane avalaMbano chatAM dareka graMthakAre tenI aikyatA darzAvI che. je sAdhaka mATe saraLatAthI ArAdhanananuM kAraNa che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya racita yogazAstramAMthI lagabhaga 900 varSa pahelA kALanA pravAhane jANI zrI hemacaMdrAcArye yoga ane dhyAna viSe prastuta graMthamAM nirUpaNa karyuM che. jemAM yoganI vizeSatA, zrAvakanA vrata, Asana prANAyAma, nADI zodhana ane vividha prakAranA dhyAnano samAveza karyo che, atre dhyAna viSe kaMIka vinimaya karIzuM. yadyapi nADI zodhana ke kAlajJAna, zvAsa jaya dhAraNA jevA gahana viSayonuM atre jaNAvavuM nathI. teno abhyAsa koI virala sAdhaka karatA haze. vaLI dhyAnanA paNa padastha Adi prakAro darzAvyA che te ghaNA gahana che. jemake soLa pAMkhaDInuM kamaLa hRdayamAM ciMtavavuM temAM 1 thI 16 mAtRkAnA akSaro goThavI kramamAM dhyAna karavuM vigere tevI rIte paMca parameSTi vigerenuM dhyAna jaNAvyuM che. paNa tevA jJAnInA mArgadarzana vagara svayaM karavAnuM zakaya nathI. vaLI te te dhyAnanI phaLazruti paNa AzcaryakArI darzAvI che. jemake A pramANe piMDastha AdinA dhyAnAmRtamAM magna thayeluM muninuM mana jagatanA tattvano sAkSAt karI Atmavizuddhi kare che. vaLI dharmadhyAna kSayopathamika bhAva chatAM atyaMta vairAgya rasanA saMyogathI taraMgati thayelA yogIone pote anubhava karI zake tevuM 203
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmika sukha prApta thAya che. (dharmadhyAnanuM vivecana anyatra ApeluM che.) chatAM A dhyAna pUrNa nathI tethI svargalokano ekAda bhava karI punaH manuSya janma pAmI viveka pUrNa bhogakarma puruM karI tenAthI virakta thaI zukaladhyAna dvArA sarva karmono kSaya karI pUrNatA pAme che. zukaladhyAna A dhyAnanA adhikArI yogIjano che. A dhyAna rUpa agni atyaMta utkaTapaNe prajvalavAthI yogIndranA sarvaghAtI karmo kSaNamAtramAM nAza pAme che. tyAre yogI kevaLajJAna ane kevaLadarzana pAme che. * A kALamAM prathama saMghayaNa jevA anya nimittonA abhAve zukladhyAnane pAtra jIvo nathI chatAM A dhyAnano pravAha viccheda na pAme tethI zAstrakAro graMthamAM jaNAve che. A dhyAnanuM pariNAma mokSagamana che tethI tenA adhikArI kevA hoya te jaNAve che. dhyAnanA adhikArI prANonA nAza thAya to paNa cAritramAM agresara hoya che, anya jIvone potAnA samAna jUe che. pAMca mahAvrata, samiti guminuM custapaNe pAlana karanAra, pariSadone samatApUrvaka jItanAra, kaSAyothI dUSita nahI thayelo, AtmabhAvamAM ramaNa karanAra, viSayothI virakta dehAdhyAsa rahita hoya che. asaMga hoya che. zatru-mitra, paththara ke suvarNa, stuti ke niMdAmAM samabhAvI hoya che. rAya ke raMkanA tulya kalyANano Icchuka ane niHsaMga hoya che. Avo apratibadhdha yogI-dhyAtA dhyAna karavAne yogya che. chaghastha jIvonuM eka zuddha viSayamAM ekAgra thavuM te dhyAna taraphanI dizA che. tethI tenA vividha prakAro darzAvyA che. abhyAsIe A gahana yogazAstrano abhyAsa karI yogya jJAnI guru pAse sAdhanA karavI. dharma dhyAnanI yogyatA mATe dhAraNA ane dhAraNAnI yogyatA mATe pratyAhAra jevA gahana aMgo batAvyA che. jemake zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza pAMce viSayomAMthI manane bahAra kheMcI atyaMta zAMta buddhi baLe dharmadhyAna karavA mATe nizcala karI rAkhavuM. tyAra pachI dhAraNAnI yogyatA Ave che. nAbhi, hRdaya, nAsikAno agrabhAva, kapALa, bhrakuTI, tALavuM, netra, mukha, kAna ane mastaka enI ekAgratA je dhAraNA karavAnA sthAno che. 204
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ A sarva sthAnakomAMthI koI paNa sthAne cittane lagADI sthApana karI vadhAre vakhata sudhI jAgRtipUrvaka jyAM citta zAMta thAya tyAM cittane sthira karavuM te dhAraNA che. tyAra pachI graMthakAre dhyAnanA vividha prakAro darzAvyA che. jainadarzana anvaye pAkSika jevA pratikramaNamAM aticAramAM dharmadhyAna-zukladhyAna dhAyA nahi jevo ullekha che. kathaMcita A kALamAM teno abhyAsa karIne jIva tevA saMskAranuM baLa meLavI zake tevuM bane. AkharI zukladhyAnanA pariNAma rUpa kevaLajJAna ane kevaLadarzana dvArA yogI sarva karmathI mukta thaI sAdi anaMtakALa anupama adhAbAdha ane svabhAvathI pedA thayela Atmika sukhane pAme che. A sukha kevaLa AtmasvabhAvathI utpanna thayeluM che. zarIranA aMga vinAnuM hovAthI te dehadhArInA koIpaNa jAtanA sukhanI upamAthI atIta che. mAnasika pIDA rahita avyAbAdha sukha che. AtmasvabhAvamAM magna rahevAthI te paripUrNa samAdhimAM che. jInezvaroe batAvela dhyAna ane anya darzanakAroe batAvelA samAdhino samAveza A dhyAnanA prakAramAM thaI jAya che. ekAgratA : dhyAna mArge cittanI zuddhi ane ekAgratA jarUrI che. citta-manane ekaja viSaya ke AkAramAM joDI rAkhavuM te ekAgratA che. dhyAna pahelAnI A bhUmikA che. ekAgratA karavA sAdhakane ghaNI mahenata paDe che te mATe prathama manamAM uThatA vikalponI avagaNanA karavI. ane je dhyeya nakkI karyuM hoya tevA vicAra, guNa ciMtana ke AkRti para sthiratA karavI. tyAre mana zAMta rahe che. vaLI citta caMcaLa thaze. paraMtu vAraMvAra prayatna karavAthI sthiratAno vega vadhaze. ane mananA vikalpa badalAze athavA zubhabhAvamAM TakI raheze. je uttarouttara zuddhi tarapha laI zAMta thAya che. mananI ekAgratAne kAraNe zAMta thayeluM mana dhyAnamAM sahAyaka bane che, yadyapi sAmAnya sAdhaka zubhadhyAna sudhI TakI saMskAradaDha kare to to te dravya-kSetra-kALa-bhAva anvaye paraMparAe dharmadhyAnAdine pAmI saMsArathI mukta thAya che. mATe sAdhaka mAtra mananI ekAgratA keLavavI, dharmadhyAnanI ArAdhanA karavI. ane AtmasvarUpane pAmavA pUrNa purUSArtha karavo. 205
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta graMthanI TIkA vistRtapaNe vividha viSayo dvArA karelI che. jijJAsu sAdhaka tenA abhyAsa vaDe dhyAnamArgamAM AtmakalyANanA saMskArane sthAyI karI zake te mATe khUba upayogI che. graMtharacanA gahana che chatAM atre phakata graMthano mahimA ane paricaya Apyo che. dhyAnAMtara dazAmAM upayogI bAra bhAvanA sAdhaka dhyAnathI calita thAya tyAre bhAvanAnuM avalaMbana le che. jJAnIjanoe dhyAna mATe uttama bhAvanAonuM nirUpaNa karyuM che. A bhAvanAonuM dIrghakALa sudhI punaH punaH ciMtana karavAmAM Ave to Atmazakti vikAsa pAme che. citta vairAgyamaya thAya che. adhyAtma parAyaNatA vRddhi pAme che. tenI phaLazrutimAM jIva dhyAnano dhyAtA banI karmamaLano nAza kare che. A bhAvanAonuM ciMtana te dhyAnano/anuprekSAno prakAra che. ekAMtamAM sthira Asane, zAMta ane prasannacitte traNa navakAra gaNI prabhustuti karIne nIcenI bhAvanAono prAraMbha karavo. 1. anityabhAvanA : he AtmA ! tane je dazya ane sparzAdi ke Idriyagocara jaNAya che te sarva padArtho anitya, asthira ane kSaNika che. je dehAdamAM tane mamatva thAya che, te sarva kSaNika che. saMsAranA sarva saMbaMdho vinazvara che. he jIva ! tuM vicAra kara tane pyAro lAgato A deha, priya lAgatA vaibhava, dhana ane mAna paNa TakavAnA nathI. kuTuMba parivAra sau svapnavat che. Aje khIlelAM puSpo kAle karamAya che. bhojanAdi viSTArUpa bane che. yauvana vRddhatvane pAme che. AyuSya to kSaNe kSaNe ghaTe che. evA anitya padArthamAM he jIva ! tuM kema rAce che ! tuM to nitya ane zAzvata chuM ane kevaLajJAna svarUpa zuddha aciMtya tattva chuM. ane jagata ! kevuM parivartanazIla ? janma-mRtyumAM, bhoga-rogamAM, divasa-rAtrimAM, miSTAna-viSTAmAM parivartana pAme che. tyAM zuM rAcavuM ? mATe eka nitya ane dhruva AtmatattvamAM sthira thA. enI ja bhAvanA kara. 206
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. azaraNabhAvanA : saMsAramAM janma, jarA ane maraNanA bhayathI sau prANIo trasta che. roga, duHkha ane bhayathI sau gherAyelA ane azaraNa che. yamanA sakaMjAmAM sapaDAyelA deva, dAnava ke mAnavane A vizvamAM sarvatra azaraNa che. huM koIne zaraNa ApI zakuM tema nathI. mane koI zaraNa Ape tema nathI. vaLI tu mAne che ke mane dhana, mAna ke parivAranuM zaraNa che paNa te sau azaraNa che. AvA azaraNarUpa samasta saMsAramAM kevaLa zaraNa ApanAra dharma che, mATe he jIva! tuM paramAtmAnA ane AtmAnA zuddha svarUpanuM zaraNa le, athavA jJAna, darzana, cAritranuM zaraNa le, jethI azaraNa pAse paNa tuM samAdhi-maraNarU5 zaraNane pAme. 3. saMsArabhAvanA : he jIva! tuM saMsAramAM cArebAju daSTi kara. saMsAramAM mohajanya ane karmAdhIna prANIonA duHkhadardanI vicitratA jo. naraka, tiryaMca, mAnava ane devagatinA paribhramaNa ane temAM rahelAM duHkho ke jenuM jJAnIo varNana karI zakayA nathI tevA aneka prakAranAM duHkho te sahana karyA che. saMsAra kevaLa duHkhamaya che. agninI jema jIvana Adhi, vyAdhi, upAdhithI baLe che. he jIva ! AvA saMsArathI virAma pAma. jAgRta thA. pramAda choDI mokSanA mArgane grahaNa kara. te tAruM svarUpa che. saMsAranuM koI sAdhana, dhana mAna ke pAna sukhanuM kAraNa nathI. temAM bhrama Ubho thavAthI jIva temAM aTakI gayo che. 4. ekatvabhAvanA : he jIva ! zuM tuM jANato nathI ke tuM ekalo Avyo chuM ane ekalo javAno chuM. A lokamAM, svargamAM ke narakamAM karelAM sarva karmo tAre ekalAe ja bhogavavAnAM che. mamatva ke ahamane kAraNe strIputrAdine nimitta karIne je chaLaprapaMca kare che tenuM phaLa paNa tAre ekalAe ja bhogavAnuM che. tArI asahya vedanAno eka aMza paNa koI laI zakatuM nathI. to pachI kyA sukha mATe tuM aneka saMbaMdhomAM sukhanI apekSA rAkhe che, he jIva! tuM eka chuM, asaMga chuM. dehAdithI bhinna kevaLajJAna svarUpa chuM. he jIva! tuM jagatanA sarva padArthathI bhinna 207
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ chuM. sarva duniyAnA kSetrathI ekapaNe rahelo chuM. kALathI ajara, amara ane ajanmA chuM. AvuM ekatva maLyA pachI jagatanA anya padArthomAM tuM zA mATe mamatva dhAraNa kare che? ekatvamAM ja sukha che. 5. anyatvabhAvanA : he jIva! tuM svabhAvathI ja deha, strI, putra, parivAra, mitra, dhanAdi sarva padArthothI bhinna chuM. deha sAthe tane aikyapaNAno abhyAsa thaI gayo che, te kevaLa bhrama che. e sarva saMbaMdhomAM rAcavuM te parabhAva hovAthI kevaLa duHkhanuM kAraNa che. he jIva ! tuM sarvathI bhinna kevaLa sat-cita-AnaMdamaya chuM. he dehadhArI AtmA ! have sarva bhramaNAno tyAga kara ane nirNaya kara ke huM kevaLa jJAnasvarUpa zuddhAtmA chuM. 6. azucibhAvanA : he jIva! je deha tane anAdikALathI priya lAgyo che; temAM rahelA sarva padArthono vicAra karI jo. malina padArthothI utpanna thatA dehamAM anAdithI prIti karI che paNa A deha tenA badalAmAM tane zuM ApyuM che? kevaLa paribhramaNa. vaLI A zarIrane game te padArthothI svaccha karo to paNa te azuddhi pragaTa karyA vagara rahetuM nathI. tenI dareka Idriyo paNa covIsa kalAka azuddhine bahAra kADhe che. A zarIra pavitrane apavitra kare, zuddhane azuddha kare. vaLI vinAzI che tevA deha pratye virAga rAkhI anAsakta thaI jyAM sudhI temAM AtmA varte che tyAM sudhI eka AtmasAdhanA karIne kRtArtha thaI jA. kAraNa ke bhale dehano dharma saDavAno ke paDavAno hoya chatAM te deha dharmanuM sAdhana hovAthI uttama manAyo che mATe tenA nimittathI he jIva! tuM AtmAnI upAsanA karI kRtArtha thaI jA. deha game tyAre javAno che mATe tenuM mamatva choDI de. AtmabhAvanA kara. che. AsRvabhAvanA : he jIva! tuM jANe che ke zuddha evA tArA AtmasvarUpamAM chidra pADanAra A Asrava che. te puNyarUpe tane saMsAranA mohamAM phasAve che ane pAparUpe aneka prakAranAM duHkha ApIne navAM baMdhano utpanna kare che. te zubhAzubha Asava che jenA dvArA karmano saMyoga thAya che. te jIva ! tArA jIvanamAM phAcara mAranAra A Asravano parivAra 208
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAbhAva, asaMyama, krodhAdi kaSAyo, mana, vacana, kAyAno vyavahAra ane pramAda che. jJAnInAM vacano dvArA te sarvano tyAga karI AsavathI bhinna evA tArA zuddha svarUpane grahaNa kara. AtmA ane Asavano bheda jANIne Asavano tyAga kara. .. saMvarabhAvanA : he jIva ! mana, vacana, kAyAnI zubhAzubha pravRtti dvArA puNyapApanuM grahaNa thAya che. te rokAI jAya tevI saMvarabhAvanA dhAraNa kara. he jIva! jo tuM saMvarabhAvanA grahaNa nahIM kare to tArA AtmA sAthe karmono pracaMDa pravAha AvyA ja karaze ane tyAM sudhI tArA svarUpanI prAptinuM sukha nahIM maLe. saMsAranA kAraNarUpa trividha yoganI kriyAthI virAma pAma, ane zubhAzubha karmanA pravAhane rokI le ane jJAnadhyAnamAM pravRta thA. jethI rAgAdi rokAtAM karmano pravAha rokAI jaze. A saMvara tattvanI ArAdhanAthI viSayo ane kaSAyonI maMdatA thAya che. nirjarAbhAvanA : 9. he jIva ! AvatAM karmone rokavAnuM sAhasa karyA pachI have AgaLa jA. anAdithI anaMta karmono je saMgraha thayo teno nAza karavA tatpara thA. bIjamAM vRkSa thavAnI zakti che tema sattAmAM rahelAM karmo udayamAM AvatAM tenuM phaLa Ape che. tethI IcchAono, vAsanAono kSaya karI vividha prakAranA tapa dvArA te karmonA bIjane bhasma karI nAMkha. he jIva ! prAraMbhamAM kaThaNa lAgatA saMyama-tapa pariNAme saMjIvanI jevA che mATe krame krame karmono nAza karavA taiyAra thA ane nirjarAno mArga grahaNa kara. te mATe IcchAone tapa dvArA zamana karI karmono krame krame nAza karavA tatpara thA. 10. lokasvarUpabhAvanA : he jIva ! anaMta padArthothI bharelA A lokamAM tuM sarvatra janamyo chuM ane maryo chuM paNa kayAMya sukha pAmyo nathI. A lokamAM narakAdi gatiomAM teM aneka vAra bhramaNa karyuM che temAM teM kyA padArtho khAdhA nathI ke pIdhA nathI ane zuM bhogavavAnuM bAkI rAkhyuM che ? sivAya ke tAruM nijasvarUpa ja teM jANyuM ke mANyuM nathI, tethI tane kayAMya sukhazAMti prApta thayAM nathI. mATe nirNaya kara ke A lokamAM kayAMya bahAra 209
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukha nathI. mAruM sukha mArA aMtaramAM AtmAmAM rahyuM che. te sarva IcchA ke vAsanAnA zAMta thavAthI prApta thAya che. A loka padravya ane nava padArthothI svayaMpariNAmI che tenuM ciMtana karavuM. 11. bodhidurlabhabhAvanA : he jIva! anaMtakALanA paribhramaNamAM durlabha evA bodhiratnanA abhAve tuM mahAduHkha pAmyo chuM. tane manuSya deha, uttama kuLa, saruno bodha maLavA chatAM bodhirUpa ratnatrayanI prApti kema thaI nahi teno vicAra kara. A dehAdhyAsa ane padArthamAM sukhanI AkAMkSArUpa mithyAbhAvane kAraNe he jIva! bodhibIjanI prApti tuM karI zakyo nathI. sarvakALane vize tenI durlabhatA manAI che. aneka janmonI ArAdhanAnA baLe tenI prApti sulabha bane che. he jIva! svarUpa lakSya tuM sarvajJanA dharmamAM pUrNa zraddhA rAkhI sadgurunI AjJAmAM vatye jA, to tane bodhi prApta thatAM sarva duHkhano aMta Avaze. saMsAranA paribhramaNathI muktinuM mULa sAdhana bodhiratna che, mATe he jIva! enI ja upAsanA karavI. 12. dharmadurlabhabhAvanA : he jIva! jagatamAM tane dhanasaMpattinA jore ke puNyabaLe Icchita padArtho prApta thaze paNa dharma prApta thavo ati durlabha che. jagatamAM rakhaDatA jIvane dharma ja sAco sanmitra che. sarvajJa bhagavAne jIvone duHkhathI mukta karavA dharmamArga batAvyo che. sadguruono upadeza zravaNa karI te mArgamAM pravartavuM ghaNuM durlabha che, chatAM he jIva! tane kevo vItarAga dharma prApta thayo che? te tAruM saubhAgya che ke mAnavadeha dhAraNa karIne nigraMthano dharma maLyo che. mATe have pramAda choDI jAgRta thA ane sarva duHkhothI mukta thavA svarUpanI prAptirUpa zuddha dharmanuM ArAdhana kara, nahi to A ratnaciMtAmaNi jevo manuSyabhava niSphaLa jaze, mATe zAzvata sukhanA kAraNarUpa dharmamArgamAM pravartana kara. vAstavamAM A bArabhAvanAo vairAgyanI AtmabhAvanI jananI che. jenI anuprekSA vaDe jIva rAgadveSano kSaya karI parama sukha pAme che. 210
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasaMhAra : 0 zAzvata sukhanI zodha : jagatamAM prAye bahusaMkhyajIvonI mAnyatA evI che ke, pArthiva jagatanAM sAdhano, saMpatti, vipula saMgraha, strI, putra, mitra, yaza-kIrti tathA te te kSetromAM anukULa saMyogo ane saMbaMdho Adi sukhanuM kAraNa che. kaMIka vicAradaSTivALA jIvo te te saMyogomAM pratikULatA Ave tyAre kSaNabhara ema mAnI le che ke, jagatamAM sukha ane duHkhanI eka ghaTamALa cAlyA kare che. vaLI kaMIka anukULatA jaNAtAM ke samaya pasAra thatAM te vAta visarI jAya che. kevaLa samyagudRSTi, satyAbhimukha ane vivekazIla AtmAo ja pUrvanA ArAdhananA baLe, naisargika ruci vaDe, sadgurunA upadeza dvArA, satzAstranA abhyAsa vaDe ke satsaMga jevA sa...saMganA paricaya Adi mATenA puruSArthathI jagatanA sAMyogika ane viyogika sukha-duHkhanA kArya-kAraNane samajI sAcA ane zAzvata sukhanI zodhamAM prayatnazIla thAya che. jo AtmArUpa padArthamAM sukha nAmaka guNa nA hota to, para padArthonA nimitte Idriyo ane mana dvArA je sukhano anubhava thAya che te saMbhavita na hota. sArAMza ke ajJAnI AtmAnI vRtti ane pravRttio saMyogAdhIna thaI viSayAkAra, anyabhAvarUpa ke vibhAvarUpa thaI jAya che, te sarva kriyAo ja kharekhara duHkhanuM mULa che. jJAnasahita vairAgyabhAvanAno poSaka puruSArtha karanAra jJAnInI vRtti svabhAvarUpa thAya che. AtmabhAve vartanA karavI te svAdhInatAnuM ane sukhanuM kAraNa che. tyAM Idriyasukha gauNa ke niHzeSa hoya che ane atIndriya sukhanI anubhUti prApta thAya che. AvI AtmatanmayatAnI paLomAM manovRtti kArmaNavargaNAone grahaNa karatI nathI. ethI jJAnIne zarIrAdi ke vyApArAdi vyavahAramAM pUrvanA saMbaMdho pUrNa thAya che ane prAye navo anubaMdha thato nathI. krame karIne te AtmA anaMta avyAbAdha sukhane pAme che. Atmasukhane mANavA ke Atmatattvane pragaTa karavA dhyAnano 2 1 1
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhyAsa, dhyAnamArganuM parijJAna ane parizIlana atyaMta Avazyaka che. sarvajJa vItarAga devo, pUrvAcAryo ane sadguruo dvArA prarUpita dhyAnamArga suspaSTa ane eka abAdhita satya che. saMskAra ane bhUmikA anusAra sAdhaka tenuM kramazaH sAcI zraddhApUrvaka ArAdhana kare to A mArge lakSya sAdhya thaI zake che. saMsAranA anekavidha prapaMcothI ane pApa-vyApArothI mukta thavA dhyAna e amogha taraNopAya che. pote upArjana karelAM zubhAzubha karmothI ke saMsArathI bhAgI chUTIne nivRtti levAnI A koI nabaLI vRtti che tema na mAnavuM. dharmavIro A mArgane ArAdhe che. sAmAnyataH saMsArI jIvo paLe paLe anaMta karmavargaNAone grahaNa kare che. te kramane toDavA kSINa vRtti thaI zubha anuSThAnonAM sevana pachI, cittanI sthiratA thavAthI dhyAnanI ekAda paLa paNa ghaNI upayogI thAya che. dhyAnanI zuddha paLomAM anaMta karmonI nirjarA thAya che, tethI AtmAne paramasukhano anubhava thAya che. te pachI te sAdhakane saMsAranAM durlabha gaNAtAM ke manAtAM sukhanAM saMyogo ane sAdhano tuccha lAge che. tevA padArtho pratyenI tanmayatA chUTI jAya che ane vairAgyadazAnAaudAsInyatAnA bhAvo yathApadavI pragaTatA rahe che. mAnavamAtra sukhanI AkAMkSAe ja parizrama uThAve che ne? kyAM sudhI? janmojanmathI vartamAnajanma paryata uThAvato Avyo che, chatAM tene nirAbAdha sukha kayAre prApta thayuM che? ajJAnajanya manobhUmikAe A praznanuM samAdhAna thavuM zakya nathI. mananI koI kalpanA dvArA satu. sukhanA mArgasaMbaMdhI pratyuttara maLavAnI saMbhAvanA nathI, jema lImaDAnA tIvra rasanuM eka ja TIpuM kaDavuM jhera jevuM lAge che, mukhane te kaDavAzathI bharI de che, mIThAnI eka ja gAMgaDI jihAne khArI Usa lAge che, tema saMsAranA rAgAdi saMyogomAM jIvane jyAre kaDavAza ane khArAza lAge tyAre te pratye abhAva thaI manovRtti aMtargAmI thAya che. saMsAranA padArthomAM ane paricayamAM evI ne evI mIThAza varte ane aMtaramukhavRtti thAya tevuM bane evI A mArgamAM vyavasthA nathI. mATe sAcA sukhanA AkAMkSIe sat sAdhakane grahaNa karavA. 21 2.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 AtmA svasaMvedha che. AtmA svasaMvedya che, jJAnamaya che. e jJAna upayogamAM tene sukhaduHkhAdinuM je vedanA thAya che, te anya padArthonA nimittathI thatuM hovAthI vibhAvarUpa che. svabhAvamAM vartatuM jJAnanuM vedana svAdhIna hovAthI te sva-svarUpanuM saMvedana che, temAM dhyAnadazAnI anubhUti samAhita che. e anubhUtinI kSaNomAM AtmA zAzvatane jANe che. AvI jJAnamaya pariNAmadhArAno AnaMdarUpa strota te dhyAnadazAnuM pAdacihna che. je asaMgadazAmAM zakaya che. AvI dhanya paLo pahelAM zuM zuM bane che ? te joIe : "huM AtmA chuM, sva-saMvedyarU5 chuM, dehAdithI bhinna chuM, huM jJAyaka svarUpa chuM, jJAnadarzanamaya chuM." AvI eka pavitra aMtarayAtrAno prAraMbha thAya che. te samayathI prapaMconuM AvaraNa zamatuM jAya che. jagatanA jIvo pratye nirapekSa maitrIbhAvano prAraMbha thAya che. paramAtmA pratye ananya prIti ane bhakti deDha thatI jAya che. svarUpa pratyenI abhIpsA vadhatI jAya che. AthI saheje jagatanA padArtho pratyenI prIti-sukhabuddhi virAma pAmavA lAge che. AvA sarvabhAvo niraMtara TakI rahe evI sabhAnatA sahita vyavahAra thAya che. evA pavitra bhAvomAM alanA thAya to sAdhaka eka prakAranI vedanA anubhave che, ane nAnI sarakhI asatvRtti ke kSatithI eno deha kaMpI jAya che. te skUlanA ke kSati AMkhanA kaNAnI jema tene khUMce che, tethI tene dUra karavA tarata ja prayatnazIla rahe che. jema bahumUlya ratnamaNi AkAramAM nAnuM hovA chatAM cakSane AkarSavA samartha hoya che tema dhyAnAnubhUtinI alpa paLo tathA sUkSma anubhava paNa jIvananA samagra kriyAkalApane dhyAnanA sattva pratye AkarSI le che. aho ! tenuM sAmarthya, aho teno AhalAda kevo adabhuta ane apUrva hoya che ! ethI pradeza-pradeza ane rome-rome romAMca jAgI UThe che. e dhanya paLonuM sukha ane AnaMda varNanAtIta hoya che tevuM jJAnInuM kathana che temAM zuM Azcarya che ! tenA satyane svIkArI 2 13
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhApUrvaka AgaLa vadhavuM te ja sAdhakanuM yathArtha lakSya che. A kALe A mArgamAM yathArtha mArgadarzana maLavuM ke sAcA mArgadarzaka maLavA e mahAna puNyanA udayathI bane che. evo yoga maLe tyAre samagrapaNe pramANi thaI jIvanane hoDamAM mUkavAnuM sAmarthya pragaTavuM te eka kRtakRtyatA che. ATaluM thayA pachI mArga saraLa sugrAhA ane sugama bane che. * dhyAnamArgathI sahaja upalabdha thatI prasAdI jo ke nirvicAra ke nirvikalpa dhyAnanI sAdhanAmAM ciMtana, bhakti, lekhana tathA svAdhyAya jevI zubhakriyAo kathaMcit avarodha ke asthiratAnAM utpAdaka tattvo banI jAya che. chatAM apramattadazAvAna munio ke jJAnIo sivAya sAdhakane mATe to e zubhakriyAo avalaMbanarUpa che. e khyAlamAM rAkhavuM ke dhyAnadazAmAM vadhu samaya TakI zakAya nahi tyAre zubhabhAvomAM prayatnazIla rahevAmAM na Ave to pariNAmo tIvra caMcaLatA pAmI azubhabhAvomAM paDI bahirgAmI bane che. dhyAnamArga zvAsaprazvAsanI jema aharniza sevavA mATe che. huM AvA mahAna kAryo mATe ja janmyo chuM, ane A mAnavadeha mane tene mATe ja maLyo che tevI prAraMbhathI tIvra jijJAsA hoya to A mArga satata sugrAhya banato jAya che. * utsAhapUrvaka AgaLa vadhavuM prastuta graMthamAM jaNAvelA dhyAnanA vividha prakAro ane bhedothI mUMjhAIne puruSArthane paDato na mUkavo. prAraMbha karavAthI AgaLano mArga jarUra maLe che. vaLI sAdhakano utsAha jaLavAI rahe te mATe ja keTaloka rasaprada ane prayogAtmaka upakrama atre darzAvyo che. chatAM prazna thAya ke, AtmA ta nikaTa hovA chatAM mArga Avo vikaTa kema? zuM A mArga saraLa nahi hoya ? mArga to saraLa che, paraMtu ApaNe lakSya sthAnethI ghaNA dUra thaI gayA chIe, tethI te vikaTa lAge che. prAye dhyAnamArga munijano mATe sIdhI zreNIno mArga che. gRhasthane samatva pachI zarU thAya che. tethI vikaTatA lAge che, paraMtu A mArge zIghratAthI pahoMcAya che. vaLI satsaMganA yogamAM svAdhyAya, ciMtana ke 214
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhakti Adi jevA anuSThAnamAM zubhabhAva vaDe mananI zuddhi thatAM dhyAnasanmukha thavAya che, ane tenA dvArA dhyAnamArgamAM praveza thaI zake che. paNa emAM samaya vadhu lAge che ke puruSArtha vadhu karavo paDe che. vaLI thoDA janmono visAmo paNa thaI javA pAme che. * prastuta graMthamAM jainadarzananA dharmatattvanuM prAdhAnya zA mATe? koIne prazna thavA saMbhava che ke, prastuta graMthamAM sarvajJa vItarAga deva ane nigraMtha jJAnI prarUpita dharmadhyAnanA prakAro ane siddhAMtone zA mATe vizeSa mahatva ApavAmAM AvyuM che ? tenuM samAdhAna A prakAre thaI zake che, anya AdhyAtmika prAcIna, arvAcIna vartuLomAM dhyAna viSe je mAhitI upalabdha che tenuM kaMIka avalokana karatAM uparokta mahatva yathArtha ane pUrNa jaNAya che. sarva karatAM vItarAganA vacanane saMpUrNa pratItinuM sthAna kahevuM ghaTe che, kema ke jyAM rAgAdi doSono saMpUrNa kSaya hoya tyAM saMpUrNa jJAnasvabhAva pragaTavA yogya niyama ghaTe che." - zrImad rAjacaMdra (hAthanoMdha) 1-61 * jainadarzanamAM Aje vidhividhAnonuM svarUpa jainadarzanamAM samyajJAna-darzana-cAritranA ekatvane mokSamArga kahyo che. kharekhara to te dhyAnanI avasthA ja che. jo ke ArAdhanA kSetre te prakAro javalle ja jovAmAM Ave che ane bAhya ADaMbaravALA kriyAkAMDo dRSTigocara thAya che. zAstromAM to bAra prakAranA tapamAM dhyAnane zreSTha tapa arthAt AtyaMtara tapa lekhavAmAM AvyuM che. paraMtu bAhya tapa sivAya anya prakAro jANe ke vismRta thaI rahyA hoya tevuM jaNAya che. dharmadhyAnanA vividha prakAronA soLa bhedono tenA kramamAM bhAgye ja anubhavapUrNa abhyAsa thato jovAmAM Ave che. to pachI tenI pratyakSa sAdhanA kyAMthI jovA maLe? AvI hInadazA thavAnuM eka kAraNa gRhasthomAM-strI-puruSomAM tattvano abhyAsa visAre paDayo che, pU. yazovijyajI upAdhyAye sAcuM ja kahyuM che ke, "dhAmadhUme dhamAdhama calI, mULa mAraga rahyo dUra re." vaLI samAyika ane pratikramaNanAM paDAvazyaka jevAM aMgo, 215
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvapUjA ke ja5 jevAM anuSThAnonuM dhyAnamArgamAM sahAyabhUta thAya tevuM yathArtha mArgadarzana bhAgye ja jovA maLe che. atyAre aneka prakAranAM anuSThAno thAya che kharAM, paNa temAM dhAmadhUma ane bAhya kriyAnuM prAdhAnya ja savizeSa jovA maLe che ane AtmArtha Adi mULa prayojana gauNa thatuM jovA maLe che. vaLI yoga ane dhyAna jevA kSetramAM pazcimanI havAnA kaMIka pravezathI ke anya viparIta pravAhonA kAraNothI samAdhidazAnI kalpanAomAM nyUnatA ane bhrAmakatA praveza pAmatAM jaNAya che. samAdhidazAmAM vyavahAra ane saMsAra nabhI zake che tevI mAnyatA pracAramAM AvavAthI keTaloka bhrama pedA thayo jaNAya che. bhAratabhUminA mAnavo mahadaMze bhAvanAzIla che, tyAgano mahimA jANe che, ane tevAM sthAnomAM javA prerAya che. satya mArganI ane tevAM sthAnonI durlabhatA hovAthI manuSyo AchopAtaLAM sthAnomAM koI vAra bhUlA paDe che. chatAM sAcA sAdhakane jijJAsAne anurUpa satusAdhano maLavAnI hajI A bhUmi para zakayatAo che. jJAnIonA kathanamAM ke zAstronI prarUpaNAmAM doSa nathI paNa jIvanI samajapherathI asat kalpanAo utpanna thAya che. mATe sAdhake bhaLatAM sthAnomAM kutUhalavaza ke anya pralobhanathI AkarSAIne mArgabheda thavA na devo. samAdhidazA ke samyakdaSTi e AtmAnA zuddhasvarUpanuM saMcaraNa che, kaivalyadazAnuM, pUrNajJAnadazAnuM ane muktinuM dvAra che. te bhavyAtmAo! sadgurudevanA anugraha vaDe A mArgamAM praveza pAmI duHkhathI sarvathA mukta thAo AvI jJAnIonI maMgaLamaya vANI ApaNA saunA jIvanano maMtra banI raho. lekhaka svayaM alpajJa che, ane pUrvAcAryo ane arvAcInanA virala mahAtmAonA, bahuzrutajanonA graMthonA AdhAre A lekhana thayuM che. temAM lekhakanI koI vizeSatA nathI. saMbhava che ke A lekhanamAM ghaNI kSatio rahI che te mATe vidvajjano kSamA kare ane sudhAre. sarvatra zAMti vistaro. 216
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ amadAvAda-rAjanagarathI zarU thaI AphrIkA, laMDana ane amerIkA ane sArA vizvanA "AnaMdasumaMgala parivAra'nA sarva sabhyone preraNA ane mArgadarzana ApI zuddha dharmamAM joDanAra amArA saunA "bahena"ne amArA koTi koTi vaMdana. amerikAmAM oralAnDomAM ApazrInI 1991 thI 2004 sudhInI amerIkAnI satsaMga yAtrA daramyAna aThavADIyAMnA rahevAsa mATeno amane lAbha ApavA mATe ApazrIno khUba khUba AbhAra. amArI sAthe amArA jevA thaIne rahetA tyAre amane kalpanA paNa nahatI ke ApazrI himAlaya jevI uMcAI ane sAgara jevI uMDAI (Depth) paNa ochI paDe teTalA guNonA dhAraka cho. ApazrInI jIvananA tAraNa samu "mArI maMgalayAtrA" pustakanA sarva vAcako have jANe che ke amArI sAthe amArA jevA thaIne rahetA ApaNA "bahena" keTalA mahAna che. | nAnapaNathI ja "dhyAna" pratye amane khUba AkarSaNa rahela che. te viSe jANavA mATe, zIkhavA mATe ane AtmA sudhI pahoMcavA mATe ghaNA ghaNA pustako vAMcatA ApazrInuM 1962mAM lakhAyeluM pustaka "dhyAna eka parizIlana' hAthamAM AvyuM ane lAgyuM ke amArI maMjhIla maLI gaI. A pustakane 93 varSanI uMmare ApazrInA ATalA varSonA jJAna, dhyAna ane samAdhinA anubhava sAthe pharI prakAzita karavA mATe ApazrIno khUba khUba aMta:karaNathI AbhAra. vaLI A pustaka prakAzananI preraNA kalyANa mitra kamalezabhAI bacubhAI zAha taraphathI maLI che. amadAvAdamAM ApanA nivAse sapTembara 2014mAM ApanA darzana karyA tyAre ApazrI 1992mAM prathamavAra oralAnDo eraporTa para pragaTa thayA hatA tevAja lAgatA hatA. ApanuM niyamita jIvana, A uMmare paNa savAre pAMcathI rAtrInA 11 vAgyA sudhI kAma karavAnI zakti, divasa daramiyAna darzana, pujA, sAmAyika, pratikramaNa, dhyAna, vAMcana, lekhana ane amArA jevA jijJAsuone svAdhyAya ane mArgadarzana ApavAnI tatparatA...A sarve AvAja raho tevI prArthanA. dharmaabhilASI dIpaka ane dharmI zAha oralAnDo, phalorIDA, U.S.A. AtmAnI zuddha avasthA e ja mokSa che; ane azuddha avasthA te saMsAra che." (peja-272, vibhAga-10, "pU. AcAryazrInI nizrAmAM" "mArI maMgalayAtrA"-sunaMdAbahena vohorA)