Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
८६
भगवतीसूत्रे नासिदेवानारभ्यापराजितानुत्तरौपपातिकदेवपर्यन्ता देवाः श्रोत्रादिपञ्चेन्द्रियप्रयोगपरिणता भवन्ति । तथा-'जे पज्जत्तसव्यवसिद्धअणुत्तरोववाइय जाव परिणयां ते सोइंदिय-चक्खिदिय-जाव-परिणया' ये पर्याप्तकसर्वार्थसिद्धानुत्तरौपपातिक-यावत्-देवपश्चेन्द्रियप्रयोगपरिणताः पुद्गलाः प्रज्ञप्ताः ते श्रोत्रेन्द्रिय-चक्षुरिन्द्रिय-यावत्-घाणेन्द्रिय-जिहवेन्द्रिय-स्पशेन्द्रियप्रयोगपरिणता एव भवन्तीति भावः । इति चतुर्थों दण्डकः ४ । तथा च चतुर्थ दण्डके इन्द्रियद्वारदण्डके जीवानाम् १६१-एकषष्टयधिकशतभेदानां, ७१३ - त्रयोदशाधिकसप्तशतानि इन्द्रियाणि आश्रित्य जीवभेदा भवन्ति, तथाहि-१६१ परिणत होते हैं । 'जाव' इस पदसे भवनवासी देवौ से लगाकर अपराजित अनुत्तरौपपातिक तक समस्त देवोंकी जो श्रोत्रादिक पांच इन्द्रियां हैं, उन सब इन्द्रियोंके प्रयोग से परिणत जो पुद्गल कहे गये हैं वे सब पुद्गल चाहे पर्याप्तक हों चाहे अपर्याप्तक हों श्रोत्रादिक पांचों इन्द्रियोंके प्रयोगसे परिणत होते हैं । तथा 'जे पज्जत्ता सम्वसिद्ध अणुत्तरोववाइय जाव परिणया ते सोइंदियचक्खिदिय जाव परिणया' जो पर्याप्तक सर्वार्थसिद्ध अनुत्तरौपपातिक देवोंकी पांच इन्द्रियोंके प्रयोगसे परिणत हुए कहे गये हैं वे सब श्रोत्रेन्द्रिय, चक्षु इन्द्रिय, घ्राणेन्द्रिय, जिहवाइन्द्रिय, स्पर्शेन्द्रिय इन पांच इन्द्रियोंके प्रयोग से परिणत होते है । इस प्रकार से वह चौथा दण्डक है । इन्द्रियद्वारवाले इस चतुर्थदण्डकमें जीवोंके १६१ भेदोंके ७१३ भेद इन्द्रियों को लेकर कहे गये हैं-जो इस प्रकारसे हैं-इन १६१ जीवोंके भेदोंमें પદથી ભવનવાસી દેવો, વનવ્યન્તરે, વૈમાનિકે, સૈવેયક ક૯પાતીત દેવો અને અપરાજિત અનુત્તરૌપપાતિક પર્યન્તના અનુત્તર વિમાનવાસી દેના પર્યાપ્તક અને અપર્યાતક પુદગલેને શ્રોત્રેન્દ્રિય, ચક્ષુન્દ્રિય, ધ્રાણેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિય, એ પાંચે ઇન્દ્રિયોના प्रयोगयी परिणत या छे. तया 'जे पज्जत्ता सन्चट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइय जाव परिणया ते सोइंदिय, चक्खिदिय जाव परिणया' ५५ सपा सिद्ध मनुत्तशेषપાતિક દેવેની પાંચ ઇન્દ્રિયના પ્રયોગથી પરિણત જે પુદગલે કહ્યાં છે તે બધાં ચક્ષુઈન્દ્રિય, શ્રોત્રેન્દ્રિય, ધ્રાણેન્દ્રિય જિહવાઈન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિયના – પાંચે ઈન્દ્રિયના – પ્રયાગથી પરિણત હોય છે. આ પ્રમાણે આ ચોથું દંડક છે. ઈન્દ્રિયઠારવાળા આ ચોથા દંડકમાં જીવોના ૧૬૧ ભેદને અનુલક્ષીને ઇન્દ્રિયની અપેક્ષાએ નીચે પ્રમાણે ૭૧૩ ભેદ કહ્યા છે - એકેન્દ્રિયના ૨૦ ભેદને અને વિકલેન્દ્રિના ૬ ભેદને બાદ કરીને બાકીના
श्री. भगवती सूत्र :
