Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.८ उ.६ मू.५ क्रियास्वरूपनिरूपणम् ७४५ क्के चत्तारि दंडगा भाणियचा, जाव वेमाणिया णं भंते ! कम्मगसरीरेहितो कइकिरिया ? गोयमा ! तिकिरिया वि, चउकिरिया वि,' एकै कस्मिन् आहा. रिकतैजसकार्मणान्यतमे चत्वारो दण्डका भणितव्याः, यावत्-समुच्चयजीवाः, नैरयिकाः, एकेन्द्रियाः विकलेन्द्रियाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका मनुष्याः, भवनपतयः वानव्यन्तराः, ज्योतिषिकाः, वैमानिकाः खलु भदन्त ! कार्मणशरीरेभ्यः कार्मणशरीराण्याश्रित्य कतिक्रियाः भवन्ति ? भगवानाह गौतम ! यावद् वैमानिकाः यदा कार्मणशरीराण्याश्रित्य कायं व्यापारयन्ति तदा त्रिक्रिया अपि, चतु. ष्क्रिया अपि, भवान्त, एवञ्च आहारकादिशरीरत्रयमप्याश्रित्य दण्डकचतुष्कण नैरयिकादिजीवानाम् त्रिक्रियत्वं, चतुष्क्रियत्वं चोक्तम्, पञ्चक्रियत्वन्तु निवारियही बात 'एकेके चत्तारि दण्डगा भाणियव्या' इस सूत्रपाठ द्वारा व्यक्त की गई है। अब गौतम स्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'जाव वेमाणिया णं भंते ! कम्मगसरीरेहिंतो कइकिरिया ?' हे भदन्त ! यावत्समुच्चय जीष, नैरयिक, एकेन्द्रिय, विकलेन्द्रिय, पंचेन्द्रियतियं च, मनुष्य, भवनपति, वानव्यन्तर, ज्योतिषिक और वैमानिक ये कार्मणशरीरों को आश्रित करके कितनी क्रियाओंवाले होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम ! यावत् वैमानिक जब कार्मण शरीरों को आश्रित करके कायाका व्यापार करते हैं-तष ये तीन क्रियाओंवाले भी होते हैं, चार क्रियाओंवाले भी होते हैं। इस तरह से आहारक आदि शरीरत्रय-आहारक, तैजस और कामण को आश्रित करके चार दण्डकों द्वारा नैरयिक आदि जीवों में तीन क्रियाओं का और चार क्रियाओंका होना तो कहा गया है। परन्तु पांच क्रियाओंका होना दंडगा भाणियव्या' मे पात मा सूत्रा द्वारा प्र४८ ४२वाम मावी छे. मी શરીરને આશ્રિત કરીને છેલ્લો આલાપક આ પ્રમાણે બનશે
'जाव वेमाणियाणं भंते ! कम्मगसरीरेहितो कइ किरिया 1 સામાન્ય જીવ, નારક, એકેન્દ્રિય, વિકલેન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય તિર્યચ, મનુષ્ય, ભવનપતિ વાનગૅતર, જોતિષક અને વૈમાનિકે, કામણ શરીરને આશ્રિત કરીને કેટલી ક્રિયાઓવાળ હોય છે? તેને ઉત્તર આપતા મહાવીર પ્રભુ કહે છે કે- હે ગૌતમ! વૈમાનિક પર્યતન ઉપર્યુક્ત છો જ્યારે કામણ શરીરને આશ્રિત કરીને કાયના વ્યાપારથી યુકત બને છે ત્યારે તેઓ ગણ ક્રિયાઓવાળા હોય છે અને ચાર ક્રિયાઓવાળા પણ હોય છે. આ રીતે આહારક આદિ શરીરત્રયને (આહારક, તેજસ અને કામણ શરીરને) આશ્રિત કરીને ચાર દંડક દ્વારા નારક આદિ છવોમાં ત્રણ અથવા ચાર ક્રિયાઓની સંભવિતતાનું પ્રતિપાદાન કરવામાં આવ્યું છે, પરંતુ પાંચ ક્વિાવાળા હવાને નિષેધ કર્યો છે. કારણકે આહાર
श्री. भगवती सूत्र :
