Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
४४४
भगवतीसूत्रों ____टीका- गौतमः पृच्छति- 'चरित्तलद्धियाणं भंते ! जीवा किं नाणी, अन्नाणी ? हे भदन्त ! चारित्रलब्धिकाः खलु जीवाः किं ज्ञानिनः, किंवा अज्ञानिनो भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! पंच नाणाइं भयणाए' हे गौतम! चारित्रलब्धिकानां पञ्च ज्ञानानि भजनया भवन्ति, यतः केवलिनोऽपि चारित्रित्वात् चारित्रलब्धिका. ज्ञानिन एव भवन्ति, 'तस्स अलद्धियाणं मणपज्जवनाणवज्जाइं चत्तारि नाणाई, तिन्नि य अन्नाणाई भयणाए' तस्य चारित्रस्य __टीकार्थ-गौतमस्वामी प्रभुसे ऐसा पूछते हैं (चरित्तलद्धियाणं भंते ! जीवा किं नाणी, अन्नाणी) हे भदन्त ! जो जीव चारित्रलब्धिवाले होते हैं, वे क्या ज्ञानी होते हैं या अज्ञानी होते हैं ? सम्यक् सहित ज्ञान जिनके हैं वे ज्ञानी और मिथ्यात्व सहित ज्ञान जिनके हैं वे अज्ञानी हैं ऐसा ज्ञानी और अज्ञानीका लक्षण यहां जानना चाहिये। अज्ञान-ज्ञानका सर्वथा अभाव जिनमें हैं वे अज्ञानी हैं ऐसा अज्ञानी शब्दका अर्थ नहीं है। अतः इसी अभिप्रायको लेकर प्रभु उनसे कहेते है 'गौयमा' हे गौतम! 'पंचनाणाई, भयणाए' चारित्रलब्धिवाले जीवोंमें भजनासे पांच ज्ञान होते हैं। नियमसे नहीं होते हैं। क्यों कि केवली भी चारित्रवान होनेके कारण चारित्रलब्धिवाले ज्ञानी ही होते हैं। इस लिये यहां पर चारित्रलब्धिवाले पाँच ज्ञान तक भजनासे कहे गये हैं । अब गौतम प्रभुसे ऐसा पूछते हैं- 'तस्स अलद्धिया णं मणपजवनाणवजाइं, चत्तारि नाणाई, तिन्नि य अण्णा.
10 :- गोवामी प्रभुने मे पूछे छे । 'चरित्तलद्धियाणं भंते जीवा किं नाणी अन्नाणी मावान् ! रे ७१ यारियाणा डोय छे ते जानी હોય છે કે અજ્ઞાની ? સભ્ય જ્ઞાન જેમનામાં હોય છે તે જ્ઞાની અને મિથ્યાત્વસહિત જ્ઞાન જેમનામાં હોય છે તે અજ્ઞાની છે એ પ્રમાણે જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીનું લક્ષણ જાણવું. અજ્ઞાન અને જ્ઞાનનો સર્વથા અભાવ જેમનામાં હોય છે તે અજ્ઞાની છે. એ અજ્ઞાની શબ્દનો અર્થ થતો નથી. એટલે એજ અભિપ્રાયને ઉદ્દેશીને પ્રભુ ગૌતમને કહે છે કે 'गोयमा' गौतम! 'पंचनाणाइं भयणाए' याश्यियावामा मनाथी પાંચ જ્ઞાન હોય છે નિયમથી હોતું નથી કેમકે કેવળી પણ ચાસ્ત્રિી હોવાને કારણે ચારિઅલબ્ધિવાળા જ્ઞાની જ હોય છે. એટલા માટે અહીં ચારિ૫લબ્ધિવાળાઓને પાંચ જ્ઞાન सुधा मनायो ४९ . प्रश्न :- ' तम्स अलद्धियाणं मणपज्जवनाणवज्जाई चत्तारि नाणाई तिन्नि य अन्नाणाई भयणाए' भगवन् ! यारिया
श्री. भगवती सूत्र :