Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.८ उ.२ सू. १२ अष्टादशकालादिद्वारनिरूपणम् ५४१ ज्ञानवदोघादेशेन समस्त मूर्तामूर्तद्रव्यसर्वपर्यायविषयत्वेन अबधिज्ञानापेक्षयाऽनन्तगुणविषयत्वात्, तेभ्यः श्रुतज्ञानपर्यवाः विशेषाधिकाः केषाश्चित् श्रुताज्ञानाविषयीभूतपर्यायाणां विषयीकरणात् ज्ञानत्वेन तस्य स्पष्टावभासत्वात, 'मइअन्नाणपजवा अणंतगुणा, आभिणिबोडियनाणपजवा विसेसाहिया केवलनाणपज्जवा अणंतगुणा' तेभ्योऽपि श्रुतज्ञानपर्य वेभ्यः मत्यज्ञानपर्यायाः अनन्तगुणाः, श्रुतज्ञानस्य अभिलाप्य वस्तुमात्रविषयत्वेन अल्पविषयत्वात्, मत्यज्ञानस्य तदनन्तगुणानभिलाप्यवस्तुमात्रविषयकत्वेन बहुविषयकत्वात्, तेभ्योऽपि आभिनिबोधिकज्ञानपर्य वा विशेषाधिका भवन्ति, केषांचित् मत्यज्ञानविषयीकृतानामपि भावानां विषयीकरणात, तस्य हि गया है । इनकी अपेक्षा श्रुतज्ञानकी पर्याये विशेषाधिक हैं। क्यों कि श्रुनाज्ञान द्वारा जो पर्याये विषयभूत नहीं होती हैं उन पर्यायोंको यह श्रुतज्ञान विषयभूत करता हैं अतः श्रुताज्ञानकी अपेक्षा श्रुतज्ञान की पर्यायें विशेषाधिक कही गई हैं। श्रुतज्ञान सम्यकज्ञानरूप होनेसे उसके द्वारा विषयभूत हुए पदार्थोंका उससे स्पष्ट अवभास होता है, श्रुताज्ञानद्वारा अपने विषयभूत पदार्थोंका स्पष्ट प्रतिभास नहीं होता है । 'मइ अनाणपज्जया अणंतगुणा, आभिणिबोहियनाणपजवा विसेसाहिया, केवलणाणपन्जवा अणंतगुणा' मत्यज्ञानकी पर्यायें श्रुता. ज्ञानका पर्यायों की अपेक्षा अनन्तगुणो होती हैं। क्योंकि श्रुतज्ञान अभिलाप्य वस्तुमात्रको विषय करता है इसलिये वह अल्प विषय. वाला होता है। और मत्यज्ञान श्रुतज्ञान के विषयभूत अभिलाप्य वस्तुमात्रसेभी अनन्त गुणें अभिलाप्य वस्तुमात्रको विषय करता है इसलिये वह बहु विपय वाला होता है मत्यज्ञानकी पर्यायोंकी अपेक्षा आभिनिबोधिकज्ञान पर्यायें विशेषाधिक हैं । क्योंकि मतिज्ञान मत्यज्ञान द्वारा अविषयीभूत નથી તે પર્યાયોને આ શ્રુતજ્ઞાન વિષયભૂત કરે છે. હવે શ્રુતજ્ઞાનની અપેક્ષા ઋતજ્ઞાનની પર્યાય વિશેષાધિક કહેલી છે. શ્રુતજ્ઞાન સમ્યજ્ઞાન રૂપ હોવાથી તેના દ્વારા વિષયભૂત થયેલા પદાર્થોનું તેનાથી સ્પષ્ટ આભાસ થાય છે, પ્રતાજ્ઞાન દ્વારા પિતાના વિષયભૂત पहानु २५ट प्रतिमिन तु नथी. ' मइअन्नाणपज्जवा अणंतगुणा, आभिणिबोहियनाणपजवा विसेसाहिया, केवलणाणपज्जवा अणंतगुणा' मत्यजाननी પર્યાયો થતાજ્ઞાનની પર્યાયોની અપેક્ષાએ અનંતગણી છે. કારણકે અતજ્ઞાન અભિલાપ્ય વરતુ માત્રનો વિષય કરે છે. તેથી તે અલ્પ વિષયવાળું હોય છે અને મત્યજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાનના વિષયભૂત અભિલાય માત્રથી પણ અનંતગુણવાળા અભિલાય વસ્તુમાત્રને વિષય કરે છે. તેથી તે બહુ વિષયવાળું છે ત્યજ્ઞાનની પર્યાયોની અપેક્ષાએ અભિનિધિજ્ઞાનની
श्री. भगवती सूत्र:
