Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
५००
भगवतीसगे जघन्येनानन्तानि तैजसभाषाद्रयाणामन्तरालवर्तीनि, उक्तश्च-'नेयाभासादव्वाण अंतरा एत्थ लभइ, पट्टवओ' इति, उत्कृष्टतस्तु सर्वसूक्ष्मबादरभेभिन्नानि जानाति विशेषरूपेणावबुध्यते ज्ञानस्य विशेषात्मकत्वात्, पश्यति सामान्य रूपेणावबुध्यते दर्शनस्य सामान्यात्मकत्वात, विशेषज्ञानस्य सामान्यज्ञाननियतत्वेन अवधिज्ञानिनोऽवधिदर्शनस्यावश्यं भावात्, न च प्रथमं पश्यति, ततो जानातीति क्रमनियमात् ज्ञानापेक्षया दर्शनस्यैव प्रथमोपस्थितत्वेन उपादातुमुचितत्वात् तत्परित्यज्य ज्ञानस्य प्रथमोपादानेन क्रमविपर्यासे किं यावत् भावाधिकार तक कहा गया है वैसा ही यहां पर जानना चाहिये । तात्पर्य कहनेका यह है कि अवधिज्ञान द्रव्यकी अपेक्षासे जघन्य अवस्थामें अनंतरूपी द्रव्योंको-तैजस और भाषाके प्रायोग्य वर्गणाओंके अन्तरालघर्ती द्रव्योंको विशेषरूप से जानता है और सामान्यरूपसे देखता है । सो ही 'तेयाभासा व्वाणं अंतरा एत्थ लभइ पट्टवओ' इस गाथार्धद्वारा यहां प्रकट किया गया है। तथा अवधिज्ञान उत्कृष्टरूपसे समस्तरूपी द्रव्योंको बादर सूक्ष्मरूपी पदार्थों को जानता है और देखता है । विशेषज्ञान सामान्यज्ञाननियत होता हैअर्थात् विशेषज्ञान होने के पहिले सामान्यज्ञान होता है-सामान्यज्ञानका नाम ही दर्शन है। इसलिये अवधिज्ञानी को अवधिदर्शन अवश्य होता है । यदि यहां पर ऐसी आशंका की जावे कि जब विशेषज्ञान सामान्यज्ञान नियत होता है तो 'जानाति, पश्यति' ऐसा क्यों कहा- 'पश्यति, जानाति' ऐसा कहना चाहिये. फिर ऐसा न कह થાવત - ભાવાધિકાર પર્વત કહ્યું છે, તેવી જ રીતે અહીંઆ પણ સમજવું. તાત્પર્ય કહેવાનું એ છે કે અવધિજ્ઞાની દ્રવ્યની અપેક્ષાએ જઘન્ય અવસ્થામાં અનંતરૂપી દ્રવ્યોનેતૈજસ અને ભાષાના પ્રાગ્યવર્ગણોના અંતરાલવર્તિ દ્રવ્યોને વિશેષ રૂપથી જાણે છે भने सामान्य३५थी से छे. ते 'तेया भासा दवाणं एल्थ लभइ पट्टवओ' આ ગાથાર્થ દ્વારા અહીંઆ પ્રકટ કરેલ છે. તયા અવધિજ્ઞાન ઉત્કૃષ્ટરૂપથી સઘળારૂપી દ્રવ્યને બાદર, સૂક્ષ્મરૂપી પદાર્થોને જાણે છે અને દેખે છે. વિશેષ જ્ઞાન સામાન્યજ્ઞાન નિયત હેય છે. અર્થાત વિશેષજ્ઞાન હોવાના પહેલાં સામાન્યજ્ઞાન થાય છે. સામાન્યજ્ઞાનનું નામ જ દર્શન હેય છે. એટલે અવધિજ્ઞાનીને અવધિદર્શન અવશ્ય હોય છે. જે અહીંઆ એવી શંકા કરવામાં આવે કે જ્યારે વિશેષજ્ઞાન સામાન્યજ્ઞાન નિયત હોય છે તે 'जानाति, पश्यति' मे ॥ भाटे ४ ! 'पश्यति जानाति' मे
श्री. भगवती सूत्र :
